|
C L A V I S
Philofophi# Naturalis
Antiquo-Novae.
|
|||||||||||||
|
■
|
|||||||||||||
|
tyiutort^»
|
|||||||||||||
|
JOHANNE TATINGHOFF,
Lib. Art. Magiftro, & Facultatis Phi-
lofophicae Academi» Witebergenfis Afleflbre. Accejfit infint duplex Index, Quaflionum, $ %*>»/*<,
Ooublette
MfcBIMdfol |
|||||||||||||
|
" ' '' •
}V AMSTELODAML
impenfis~ABILAHAMI db WEES, Bihlio^
pols in platea, vulgb dicta, De <©aflfjupji J©0<*.
|en^tresB/Aanoi655. |
|||||||||||||
|
V I R O
yimplijsimo) Confultiftvmo, & multarum
rerum uju Experientiffimo Dn. FRANCISCO
van B O RN,
^/ A *•»■■ "
I. U. D. & Supremi Senatus,
<qui eft Hagx-Comitis, AileiTori
graviffimo, Cognato, & Fau- tori honorando. Oc beato nunc vi-
vimusfeculo, Vir amplipme, quo lon-
ge abarmoru ftre-
pitu remoti , fiib dulciffimsepAcis tutela,Lite- ris,aliifque ftudiis operam dare cuivis licet.Deus hanc noftram felicitate, quam etiam devotis, & piis fulpiriis ab eoquotidie * 2 flagi- |
||||
|
flagitamus, perpetuam efTe
veliti Hoc enim iibi velut pro- prium ftudia,&Litera: habent, ut otia quasrant, &' paciflca tepora ament, fub quibus folis florere,& late ie dirfundere fo- lent: Teftis Be lg ium hoc no- ftrum, effe poteft: ab eo nam- que tempore, quo Pace frui ei licuit, ad invidiam, & aliarum quoq^ Gentium ftuporem uf- que, Artes,& Literae, increme- tamaximafumpferunt. Utde Iuris-Prudentia, Arte Medica, &Philologia jam nihil dicam, quantis acceffibus hodie aucla c&Philofophia & quanta lux ipfi affulfiti tenebra meraserant, quas ante feculum fubForma- rum, & Quajitatum occulta- rum
|
||||
|
rum fpecie, in Scholis doceban-
tur a Scholaftkis, nobis quoque, prater multa alia verborum Monftra, non nifi mnumeras Quidditates,Entitates,& H^c- ceitates, feu Ecceitates relin- quentibus. At, Deo fit Laus, quod his tandem difcuffis te- nebris, & hoc Augia? ftabulo repurgato,ea nunc fruamur PhHosophia , qua? principiis clans, manifeftis, &facilibus conftat, quceque acceffum no- bis prabet, abfque ullis ver- borum involucns, adintima, & Antiquisy Ariftoteli^ inaccef-
fa,Naturapenetralia. Miran-
txxt Veteres, fuum Democritum,
Empedoclem, Anaximandrum, &
Anaxagoram: mirantur Ariftote-
* 3 lem,
|
||||
|
/d7zz,poftquam ejus fcripta a Ca-
rolo Magno publice legenda,A- cademiis propofita fuerunt,^- rifioteiki. JNeq; f ane debita iftis Viris gloria detrahenda. Sed majori tamen admiratione di- gnus iJJuflns Vir, Renatusdes Cartes, qui folus tantum in Na- tura? lnquifitione praftitit , quantum, aliquot retro feculis, nemo alius: Hic vero,poftqua viginti, & quod excurritan* nos, Egmondas, Endegefta?:, Amitelodami, Lewardas, Da- ventria?,Harderwici, Ultraje- cT:i, &: Lugduni-Batayorum commoratus fuilTet,eam no- bis dedit Philofophiam, quas fola inaccejfum per plurima ficula werum, Eruitetetris longa caliginis umbris.
|
||||
|
umbris Ego,poftquainejusin-
cidispMoiophiam, non tan- tum avide eam perlegere; Łed etiam,rejeŁta Peripatetica Phi- lofophia, qua in Gymnafio Am- ftetodamenfilmbutus olim eram, pro ea illa habere coepi, quam impofterum fequi mini decer- neb&ni : non,utnovoServi- tutis jugo collum meum fub- derem ; fed ut cam Heroe Mo, depofitisInfantia^prcEJudiciis, a primis, & firripliciffimis no- titiis exorfus, examinarem o- mnia,&fingula ; atque,fi ea cum re&a ratione convenire obfervarem,fequerer: Qupd pro virili etiam a me fa&um eft. Nec fine frucliu, Numine propitio, ea philofophandi Me- * 4 tho-
|
||||
|
thodus niihi ceffit : nany per
eam id conf eeutus fum, quod, quamdiu in peripatetico luto Haerebam, confequi nunquam potui: nempe, claram, diftin- ctam, & certam multarum Veritatum cognitionem.Quas cum aliquoties, Auditoribus ; & Collegis meis propofuif- fem,autores, & adhortatores fuerunt, ut Syftema aliquod phyficum in lucem emitte- rem 3 quod, Vir Amplifiime, a menuncfadumvides. CLA* VEM enim edo, qua? pluribus Veritatibus, quam in ea conti^ nentur,patentesfores prabe- bit. Faxit Deus, utNomini ejus ea fit glonofa, & Reipub- kcx Literaria?, falutaris. Ti b 1 • . vero |
||||
|
vero eam offerre & volui, &
debui, tumob Neceffitudinis vinculum, quod inter nos eft, tum quoque ob plurima hu- manitatis officia, cjuas nobis, noftrifque aliquoties exhibu- ifti promtus. Eft quidem o- pufculum hoc meum, fi folia ipe&es, exiguum; fed, fi Ar- gumenti excellentiam a^fti- mes, maximum, tantoque (% ro, qualem Te judicat noftra Patria, dignum : Accipe igi- tur lllud eo, quo offertiiŁ, ani- mo candido, & fronte ferena, Meque, & Noftros ulteriori tuo tavore profequi non de- digneris : Deus O.M. Tey & ramiliam tuam fplendidam largo Benedi&ionum imbre * 5 riget |
||||
|
riget, profapiamq; van Born,
longa, & perpetua Sobolum ferieaugeat. Ameni quovo* tofinio, |
|||||||||||||
|
ExMufisomeo A.1655.
17 K&1. lunij. |
|||||||||||||
|
tSManfurusfempertuarum
Virtutum Culter |
|||||||||||||
|
- ' ■ . r r
'■',*>. ■'.".■■ •' * i 1
M, JOH. TATINGHOFF,
Enchusa-Batavus.
|
|||||||||||||
|
PRi«.
|
|||||||||||||
|
P R iE.F A T I O
V_/. k, .?. ..* i - \ i, .-.: . -*■ .*
Ad
L E C T O R E M.
|
|||||||||
|
Candide, & humane Lettor.
|
|||||||||
|
•
|
|||||||||
|
Ifto TIBIThilofophia na^
turalk Clavem: Quidautem ad eam
edendam mepermoverit, tuum inter- es7fcire,uttantoaquiusderebnsno- I Jlnsjudices. Contigit enim , ttt cutn k Anno 1652. ?»e Witebergara,/?»- ™ diorum Theologicorum cominuando- rumgratia, conferrem, moxpoft memn in eam iugreffumy adhortatuhonefiijfimorumjuvenum, variaaperirem Cofle- giaphilofophica -Jicet autem moris eoloco efet, Autores ibi legi confuetos,fequi, cum tamen ad Phyfnam ejfet perven- tum, ameimpetwe nonpotui,.uthocfacerem : judicabam enim, ArtiuniMagifiyum bona.Confaentia Audiwes fuos ed docere nonpojfe, qtut ipfe exiftimaret, nec cum Veritdte nec cum communi Experientia convenke. Vt igitur& ffiL hi, & Studiofisfawfacerem, Cl. Sperlingii Synopfin PhyiTcam explicuiprimbverbotenus, pofleaque eamaca- pite ad calcem txaminavi,modefll quidem, attamen &ge- nerose,juxtaprincipia PmLosominoflri /i.Cartelii, quem unisum in Philofophia Veritatisvindicem, 6" atferto- rem effe rebar: Quod negotium ctm primZ, (y altera vice feliciter, Deo adjuvame,fuccederet,petieruut a me ttonmd- |
|||||||||
|
PRiEFATIO
l^nojtr&philofopbandi rationi admodum addicli ,ut com-
ftndium Phyjica Cartefiana ipjis ad calamum diftaret»: fufcepi quidem lubens hoconus,&jam, excepta doftrma Meteworum, ad umbilicum fere deduxeram, cum, ecce, ex Cottjilio Parentum, Straesburgum mihi commigrandum tfet (quod tamen conftlium, cum domi ejfemus,certis de cau- fis,immtitatufl~} utitaopufculum hoc nec perficere,nec, ttt decebat, accuratiori lima, accedente curdfecunda, polire tnthi Uceret : Quid faftum ? Antc,& fub abitum me- um rogarunt, orarunt, multifque precibus a me contende- runtmeiStudiofi,utMethodofacili, &ad captum ipforum accommodata,fub pulum brevi typis defcribendumdarem, Syfiema phyficumfecundumpnncipia Cartefu: Ego quam- vis velut exjpeculaprxviderem, negotium hoc non ntfi ma- gnasmolefiias,inv'tdiam,& altquorum etiam rabiem,& furorem, poji fe trafturum,jafta tamen jam alea, duce DEOjillud aggrediendum, animatus, & adhocinfiigam quoque IherU alio. um, ratus fum, ut plerii petitioni, Boruflbrum, Hungarorum, & Saxonum - Tranfyl- yanorum candidefatisfacerem : Habes nunc caufam, LECTOR, curimpritfenitarum,Philofophim naturalis Clavemgeneralemin lucem ediderim: Si ea tihi placuerity fuo tempore, habebis Clavem Jpecialcm. Vbs verh, 6 Bo- ruffij Hungarij&^JTranfylvani, labori,&Jiudio huic nofirofavete imprimis, ut quod Veflri caufa fufceptum ma- xitrit: Omrita hic vobis exhibentur clara,perjpicua,facilia, ab omnibus inteUtgibilia. Per Pracepta, & Qmfliones a me restotaabfolutaesl: Omnia,\erbo , adcaptumvefirum accommodata. Pr*cepta pauca funt, qm yvobis judi- cabamfufficere: quaftiones otnnes necejfariti ,& Jruftuofe, mUJpiwf*, & nugatom. Controverfias etiam ab aliis itt- t. flitu- |
||||
|
Ad LeŁtorem_i.
ftitutas,fecundum noflra communia principia, examinavt:
earum tamen autoribus bonorem, & reveremiam, ipfis de- bitam,detuli. Nequehocmihi vitioquifquam vertet • ficut tnimtibera oportetefe phihfophandiratio % ita&dogma- tum, &fententiarum philofophicarum examen. Necgra- ves,& molefti mihierunt ViriilliCIariffimi, fi ittrum modefte,& candtde mea examinare dignati fuerint, quin potius honori mihi hoc ducam, & rei titeraria falutare • ex ferioenimexamine,ficutexfilicefcimilla, eticitur Veritas eaquepertUudmagis, acmagU confirmatur, & ftabititur. Et,fi y, qut a nobis nunc difentiunt, impofterum in indasi- neVentatts, & examine quarundam qmjliomm, obfer- vare veltnt paucas illas Philofophi noftri regulas Lojcas quamveniuntur diflertat. de Methodo p. 16. minven- ttsyfdem, qwbusnos utimur, principijs, lubentes,& hila- res m eafdem nobifcum incident aliquando Veritates • indo- lesenm, &natura noftraPhilofophia, eademesl,qmMa- tbejeos. Videticet omnes,qui,percertasregulas,ad cogni- ttonem,&perceptionem ejusprincipiorumpervenium, necef- fmo m eafdem nobifcum Conclufiones, ac Veritates incidere debent Regulas b*,, in exterorumgratiam, quorum multL Philofophi noftnfcriptis carent, adfcribam. Regulaprima. Ut nihil unquam nifi verum admit-
tatur, nifi quod certo, & evidenter, verum efTe co- gnofcamus: hoc eft, ut omnem pr*cipitantiam, ata- antiapationem in judicando diligentiffime vitemus! nihilqueampliusconclufione compIe<aamur,quam quod tam clare &diftinde rationinoftr«pat?tTt
nullomodoindubiumpoffimusrevocare nattftfr U^™tatcs'^^Sexami-
|
||||
|
PRjEF ATIO
Regula tertit. Ut cogitationes omnes, quas Veri-
tati quasrendaeimpendimus, certo femper ordine promoveamus: incipiendo fcihcet a rebus fimplicif- fimis &cognitufacillimis,utpaulatim, & quafipef gradus ad difficiliorum, & magis compofitarum co- gnitionem afcendamus'; in aliquem etiam ordinem eas mente difponendo, quae fe mutuo ex natufa fua non praecedunt. . Regula poftrema,& quarta. Ut tum in quaerendis
mediis,tumindifficultatum partibus percurrendis, tamperfe&e fingula enumeremus, &ad omniacir- cumfpiciamus, ut nihila nobisomit-ti, fimuscerti. His te nunc dimitterem, Candide Leftor, nifi qmdam
rejlarent imtienda; Nempe, feci aliquoties mentionem ma- teria cceleflis-, &fubtilk, &per eam multa optima, & pra- clara ejfecla explicui, & gravijjimas qu&ftiones enodavi, ttectamen,velortum,vel naturam hujus materia explicui alibi: quod contra propriam noftram methodum e(fe videtur: iocemusenim^nutiam Veritatem demonftrari debere,niji tx clare, & dijtincle perceptis -.fateor hac m re me aliquan- tulnm a no/lra confueta philfophandi methcdo receJJijfe.Sed necferi aliterpotuit,Ji qusftiones ill<e de motu defcenfrio ac afcenforio Corporum,item, de exiftemia vacui,&c. folvenda tffenx: Et qui hujue operis adhortatores fuerunt, hocvolue- runt, & petierum, ut &illas qmftioncs in parte generali trailarem,quiSvulgo a Plnlofophis ibi tratlari folent ; cui petitioni quamvis in omnibus mlui obfequi, non potui tamen non,in quibufdam,ys locumdare : nam Amicorum petita, mihifspepro Legefunt. lAffumpf igitur Materiam coele- fiem ad tempus, ut Hypotheftn altquam, impofterum, injpe- fialipartedemonjlrandam tfti quiaadhuc incertumesl, quando
|
||||
|
Ad Le&oremj.
tnando talucemajpiciet, obfehrimtertianammtermitten-
tem,qua nunc ajfligor,placuit paucis ejus ortumj& naturam hoc loco defcribere: Notandum igitur, creatam illam, in ini' tkyindefinitam Extenfionis molem, a Deo motam, &fecun- iumvariits,&minmlfmas particulas divifam fuijfe : qua particulanon quidcm omnes figura Jpharica ejfe potuerunt, fic enim inter interflitia pluriumglobulorum con)unc~iorums indefinitajpatiola vacuadaridebuijfent,& etiamnum debe- rent,quod abfurdumeffe,Juo loco oftendimus. Sed cujufcun- quetamen tuncfigura fuerint,; non potuerunt nontandem fieri Jphmricfi: abrafis namque,& attritis angulis,ob earum in fe invicem, collifiones & impulfus, facile concipi potesl, eas tandsmfieri debuijfe rotundas: angulus enimhoc loco ni- hil efi aliud,quam omne illud, quod ultra figurawfphtsricam prominet: Etfic globuli ilii, & ramenta ifla funt Materia caleflis, quia partim ccelum ipfum conflituunt, partitn in centrisccelorum, Sydera,variofquefoles,&flellas compo- ttunt: Efi tamcn interglobulos,fiveparticulasjpharicos, & ramenta, differentia non levis. Id enim quod ita ex mutua collifione, & attritu abrafum, & comminutum fuit; omni- umparticularumfubtilijfimumfitoportet, quod fimul etiam talibus minutys conflat ,qua imumeris modis quoadfigu- ras, & magnitudinesdiflinguantur,quarumque aliqua tam funtfiexiles, & tenues, utprojpatiolis, & locis diverfis, qua occupare debent, mire,& mirificefecundum omnes ferepar- tesjeinfleftant, & ad quajlibet anguftias a cateris indivifis corpufculis intercipi folitasyfe accommodent. Infigniri ra- menta illafolent nomine Materiae primi elementi:Glo- buli autem illi,qui,fafta omnium angulorum abrafwne,cor- pufculafummefolida, & denfafunt, vocantur Materia fe- eundi elememi: Qmmodo autem bae utraque materia cum
|
||||
|
PRyEFATIO adLettorcm.
mm corporibusfublunaribus ftt permixta, & quomodo in ys
varias operatiottes exerceat,operofum nimisforet oliendere. Breviter, quantum ad permixtionem. Tellurem nojlram, corpushoc adjpeclabde grande, ex varys minutijfimk parti- culis conjlare, nonfolum ex rationefed & expartium ejuf- dem refolutione eonjiat -.particuh autem illa,quia nunquam fic congruere, & quadrareinterfe potfunt,qutnjpatiola, & interjlitia varia relinquant, facde intetiigimus, Jpatiola itia non nifi hac caslejii, &fubtili materia repleripojfe; & quia coelejiis vorticum, & ccelorum materia, undifo amplettitur arc~liJftmetotamtetiurem,femperque rapidijjime movetur, ab hujufmodijpatiolis, & interflitiis excludi non potuit ;fed mctffarib corpufcula illaJpb<erica,/patiola latiora ,• ramenta autem reliqua,inter(iitia anguJiiora,qm vel ipfa corpufcula jpharica, vel qualibet alia circafe relinquunt, replere, & ob motumfuum continuum cominud,& indeftnenter inter- Jluere,&pervaderedebent. H&cpaucarejiabant deUa- teria ccelejii, &fubtili, ejufque cum corporibus fublunaribus permixtioneprafloranda -.pluradehisalibifuoloco ; Num Va.kLŁ&or,& ficubime a Veritate aberrajfedeprehen- ieris, tton veris, claris,&faciltbus nojlris principiis, ex qui- busnonnijicenclufionesveueduciper fe pojfunt; Sedmea imbecitiitati, & humanitati ( Homo quippe fum, nec er- rare a me alienum puto) imputa • Hocfi feceris, candidi a- ges, ut decet, & me tthi ad qmvis officiorumgemra objirin- Łes. E R R A T A.
*t*.I6«. En. S.Iege Mattrit. p. Ko.I. j.Ug. mifrr. p.ije.Lif,
pvft. Ino*» addacur, & »Urs. p. 17 7. U«• leg. »mru, itndtm. |
||||
|
C L A-
|
||||
|
<Pag. i
C L A V I S
Philofophi^e Naturalis
PARS GENERALIS.
j)e rerum naturalium cdufis, &ge*
, neralibus affeclionibus}ac differentiis.
G A P U T I.
Do
Hatura, & conftitutione Phyficse. I. 'Philofophia natufalis,five Thyfica, eH
fcientia corporis natura/is, quatenus es~tnaturale^>. i. T)ividitur in Partem Generalemt &
Specialem-j. 3. Generalis esl, qu<e corpusjive materiam
ingenere, ejufifc generales affeHiones, & diferentiasyUt magnitudinemjitum figuram, & motum confiderat^. 4.. Specialis esJ, qua corpus ,five materiam
in(pecie,puta catiiftetlarum, terra*
magnetis, eorumq, fjecificam magnitu-
dinem, figuram, cr motum perpenditi
A QjjjE*
|
|||||
|
■
|
|||||
|
C L AVl S
|
|||||
|
Q_u jEStiones.
i. jin Thyfica Jit fcientia ? pHyfica poteft vel for-
|maliter, vel materia- Fliter confiderari.Phy- ficamaterialiter con- jj|fiderata fej)e nihil mi- Inus quam fcientia eft, quatenus nonnifiprincipia obfcura, con- fufa, & incerta,ut & conclufiones ex iis de- dudtas, incertas, & controverfas continet: Talis eft Arijiotelis Thyfica: nam quamvis ipfe/ 3. Thyf.c.4. t. 24.lib.6. Metaph. c.i. t.^.lib.w. Metaph. c. 6. Phyficam vocet Scientiam, conftat tamen vel cuivis, fcri- pta ipfius phyfica tantum per tranfennam infpicienti,eaopinionem verius eile,quam fcientiam:cuminiis,pradertimlibb.8.Phy- ficas aufcultationis, lib. 4. de cado. lib. z Me generat. &corrupt. neunica quidemlegi- tima demonftatio ex clare perceptis prin- [I cipiis proponatur : quod diifiteri non po-r, tz&^Pererius 1. 2. derebusnaturalibus c. $r/ ad dubium 8. cDoclrina rerum naturaliumz., inquit
|
|||||
|
Thilofophia Naturalis. %
inquit, quam nobis fcriptam reliquit Ari-
jloteles,Jiquis velit bene fentire,& proprie
loqui, non potesJ dici abfolute, & in totum
fctentia. Prtmttm, quia aternitas materite t
motus, Mundt, intelligentiarum, neceffitas
cI)ei tn agendoifinita virtus ejus, & idgenus
alia, quafuntpracipua fundamenta, atque
firmamenta Philojophi^ Arift.perfjicuum
efffalfa ejje. Ex quibus principiis faljis >
cumab eotexatur, cr neclatur magna qitŁ-
damferies aliarum rerum, necefie esfmaxi-
mampartem Ariftol. cPhyficŁ non ejfefcien-
tiam. ^Deinde eas res, quŁ verŁ junt, ple-
rumqueleviteracmollttertratJat, non eas
confirmansfirmis,necejfaritfque rationibus,
fed tanturn dtalecJicis, & probabilibus, ut
ipfemet Arift.confiteri videtur l-i. decalo
c.j.t. 17. & c.i2. t. 60. ubiha?c verbale-
guntur. Enitendum quippe nobis eft, id
dicere faltem, quod verifimileapparet, ex-
iftimantes , hanc alacritatem verifimilia
:>roferendi,modeftie elogiopotius dignam
;fle,quamtemeritatis, fiquifpiam ob phi-
ofophia? fitim etiam minutulas difquifitio-
es amet in ejufmodi rebus, de quibus ma-
:mas habemus dubitationes. Cum igitur,
mcludit idem Pererius , pars PhyficŁ
A 2 Ari-
|
|||
|
4 C L AVl S
Ariftotelisfitfalfa>pars autem topicam tan-
tum,&probabilem doctrinam continens^non poteftArift. T3 hyficafimpliciteri& abfolute vocari ficientia. An autem modernorum peripateticorumPhyfica certioribus inni- tatur principiis, ac fundamentis,& an in ea magis legitimaz proponantur demonftra- tiones, jufta eft dubitandi ratio: cum enim prxceptoris fui principia non ubique non retineant, ejufque dogmata, ac placita ad mortem ufque, velut ex tripode profecta, tenacifllme defendant, verifimilenon eft, eos certioribus uti principiis , quam Ari- fioteles uftis eft: unde nec ipforum Phyfica j jure merito, fcientia falutanda eft:quinimo non difficile foret oftendere, ne unius qui- dem quseftionis phyfica: folutionem, bene- ficio principiorum Peripateticorum datam unquam fuifle, vel etiamnum dari pofle: Volve, ac revolve infigniores quieftiones i Phyficas, quaeinfpecialiPhyficjE parteoc- I currunt, & videbis me verum dicere: quse- I ritur, An Mundi fint plures uno, & an plu- res efle poffint ? anplanetae quiefcant, an vero ca:lum moveatur ? cur mare fingulis fex horis fluat, refluatque? curaqua calefa- dla, iterum ad priftinum frigus redeat?quo- modo
|
|||
|
^Philofophia Naturalis. f
modo magnesferrum trahat ? & quomodo
fuccinum, gagas, cera,relina, vitra,& fi- miliaadincalefcentiam ultro citroque fri- cta,chartam,vel paleamad fe alliciant ? Ha- rum quaeftionum , & infinitarum aliarum (nec enim necefse eft omnes recenfere } folutionem ex principiis fuis in xternum dare non poterunL». Tria enim ipforum principia, Materia, Forma, & Privatio,nec fufficiunt, necapta,velconvenientia funt iftarum folutioni: Materia ipforum prima, non ens eft, principium paflivum, carens quantitate; fed quid illa ad enodationem | harum quceftionum ? forma forte erit,(nam
Privatio cum negatio fit, caufa pofitiva ho- rum effe&uum admirandorum efle ne- quit,) at illam omnes ipfi ingenue fatentur efle incognitam: quomodo igitur ex inco- gnito principio fblutionem harum quxfti- onum dabunt?cum etiam juxtaipfbs ex fb- liscognitis, & notis deveniamus in cogni- , tionem eorum,qux minus nota funt no-
bis : Nifi dicere velint, formas cujufcunq-, corporis,licet ignotaj fint, tamen admira- biliumhorumeffectuumcaufas efle : nam rogati, quareaquacalefadta redeat ad pri- ftinum frigus, quare magnes ad fe trahat A 3 ferrum |
||||
|
6 CLAVIS
ferrum &c. refpondent,ea evenire a forma
aquar, ac magnetis, at dum dicunt opera- tionem aliquam procedere aforma, idem eftac fi dicant,illamprovenire a re afe non intelleŁta. Et nonne idem illud rufhci, & pueri folent refpondere ? eos enim fi inter- rogamus, quare hoc, vel illud fit, refpon- derecommuniterfolent,quiatalis eft ejus natura. Unde non male Gerh. de Neufville in prafat Thy/iolog. ad lect- dehac Peripa- teticorum Phyfica ita judicat, quando in- quit. Naturalis fcientia, uti quidem com* muniter tradifolet, magna exparte incerta es~i} acfi-agilibus admodum fundamentis ni- titur: idquod dijfentientes ubique de rebm PhyJicisPhilofophorum opiniones,& con- troverjia, quavacillantis ubique veritatis certiffimum tefiimonium perhibent,Jatis Ju- perque comprobant. Phyfica formaliter, id eft, in (e fpeŁfcata,fcientia dici poteft, & de- bet, quiaeft rerum cognofcibilium certifti- ma cognitio, quas nulla dubitatione everti poteft: ea enim quas talis non eft, ne qui- dem Phyfica? nomine digna eft: confiftic autemcertitudocognitionis rerum phyfi- carumineo, quod in Phyfica maxime cla- raprincipiacontineantnr, ex quibus cm- ; nes |
||||
|
Thi/ofophia Naturalis. 7
nes aliae conclufiones quam evidentiffime
dedu&ae funt. Cum enim Phyfica commu- ne cum Geometria objedlum habeat, ficut infra oftendemus.,jeque clara,imo plane ea- dem quoq; in Phyfica, ac in Geometria,vel in Mathefi abftraŁba,principiaefle debent, unde proinde etiam in Phyfica, aeque acin Mathematica, conclufionum demonftra- tiones dari pofle, ac debere, cuivis a pras- judiciis libero facile conftarepoteft. Ne- que moramur hic Ariftotelem, qujPhyfi- cx, certitudinem Mathematicam denegat, quandolib. 1. Metaphyf fiib finem ait. Cer- titudinem Mathemattcam non oportet in cunffis petere-,fed in iis->quŁ non habent ma- teriamfquare non eff naturalps hic modus. Tota enimnaturaffortehabetmateria &c. Sed videtur tamen aliquod dubium efle de^ Phyfico, An ille ad illam certitudinem in hac vita poffit afpirare? dicendum eft,quod poflit, fi geqmetrarum more in veritate in- venienda nihil prxmittat,nifi quod fit val- de clarum, &evidens, &quodfeorfim fpe- ftatu fit cognitu facillimum, ex quo poftea continua ferie, & ordine non interrupto id quod antea ignorabat, educat : Sic quia commune Geometriaj, &Thyfic# fubje- A 4 ^him |
||||
|
8 CLAVIS
ftum pofiti vum, & abfolutum,eft Extenfio
omnimode divifibilis, figurabilis, mobilis, fi Phyficus in ipfa nihil plane confideret praeteriftas divifiones, figuras, & motus, nihilque de ipfis ut verum admittat, quod non ex communibus illis notionibus mo- bilitatis nimirum, & ex ea refiiltantis divi- fibilitatis (de quarum veritate a nullo dubi- tatur) evidentiffime deduci poteft, quid ni & ille ad certam, indubitatam, & evideiir tem rerum phyficarum cognitionem per- venire poflet? Neq^ necefse eft,ut omnium omnino particularium effe&uum verita- tes, quas a particularibus quibufdam expe- rimentis dependent, cognitas habeat, nec ob eorum ignorantiam vere Phyficus efle definit, ficut nec antiquiores Geometras, & Mathematici ex eo, quod ipfis multa ad- hucfuerunt incognita,Geometraj, & Ma- ^hematici efle defierunt : fufficit enim ut Phyficus talia habeatprincipiarerumMa- terialia, ex quibus folis omnia natursephse- nomena explicare poflit, quae fefibus ipfius occurrunt, vel occurrerut aliquando,qu^q> tam vafta, &fcecunda funt ,utmulto plura exiisnaturareffeclradeducipoflint, qua in hoc mundo afpe&abiii,contineri videmus. |
||||
|
<PhilofophiŁ Naturalis. 9
Nos autem in hac noftra Clavi Natur^g
talibus ufbs rerum materialium principiis, unde omnia natura phatnomena explicare pofllmus, jamq-, multa explicuimus, quseq; tam vafta funt, ac fcecunda, ut multo plura ex iis fequantur, quam in hoc mundo ad- fpecTrabili contineri videmus, ac etiam multo plura, quam mens noftra cogitando perlufhare unquam poffit, facile conce- dentilli, quifineprajjudiciis hancnoftram Clavem attente perlegere dignati fue- rint. Nam fi Deus nunc alias pluresTerras, Soles,Stellas,Planetas, imo &quafdam no- vas fpecies materialcs, 'quae hadtenus non fuerunt produclrre, crearet, non difHcile ta- men nobis eflet per eadem h^c noftra prin- cipia, quse partim verbulo fiipra attigimus, partim pluribus infra proponemus, ifto- rum corporum naturalium phsenomena, & effec>a demonftrare. Non dubium igi- tur, quin & ha*c noftra Clavis, Scientia dici mereatur. 2. QuxnamJlntThjficie principia? *
Refp. Nulla poteft efle fcientia fine prin-
cipiis, quse in initio verarum fcientiarum
A 5 tan~
|
||||
|
C L A VI S
|
|||||||
|
IO
|
|||||||
|
tanquam certaz, ac indubitataz ftatuuntur,
neque ullis probationibus confirmantur > fedexillisrehqux Scientiarum conclufio- nes demonflrantur : quod cuivis ex ipfb mentis, recfazque rationis ufii apertum eft, cum in demonftrationibus non poftit fieri progreflusininfinitum : & videre id licet inGeometria, Arithmetica, Aftronomia', aliifque fcientiis Mathematicis. -Quamob- rem in Phyfice quoque initio diligenter de Principiis dif quirendum eft,cum prsecipua in hifce fit difiicultas. Duplex autemim- primis videtur principiorum conftituenda differentia, ut alia fint Experientix, alia vero Axiomata, qua: diverfitas apprime eft obfervanda, & hic a nobis explicanda, quia fine hujus difcriminis cognitione, nemo dextre de quasftione hac noftra propofita judicare poteft. Axiomata iiint notiones communes, five wrcei moicq, quajfualuce manifeftae funt, extenduntque fe vel ad o- mniareru genera, ut,Non Entisnullaj funt affecliones, & nulla praedicata, A nihilo nihilfit, Nullaresfponte,feu fine caufain- terit, Idem non poteft fimul efle,& non ef- fe, Siaequalibus aequalia addas,tota funta> qualia &c. vel ad aliqua tantum,-ut Deum, men-
|
|||||||
|
Thilofophia Naturalls. 11
mentem, vel res corporeas, & mathemati-
cas,ut Deum elTefummeperfeŁtum,Omne id quod cogitat, efle, Omne corpus efle di- vifibile, impenetrabile, & uno loco cir- cumfcriptum. Experientia eftnotitiafen- fiium, verfaturque quidem primario circa patibiles, ita a Logicis dictas, qualitates, fi- ve circa propria fingulorum fenfuum obje- Łta, deinde etiam circamagnitudines,ngu- ras, fitum, diftantiam, motum, ac quietem, nec non fubftantiam quandam corpoream, five Extenfionem una cum mutationibus, effe&is, & agendi viribus : quamvis PhiJo- fophice loquendo hax omnia non tam ad fenfum, quam ad intelle6tus,& rationis no- titiam referri debeant: quod ut clare & di- ftinŁbeintelligatur,neccaptioni locus re- linquatur, notandum, quod in fenfu duo quafi gradus imprimis funt diftinguendi. Ad primum pertinet tantumillud, quo im- mediate arTicitur organum corporeum ab objedtis externis, eftque illud nihil aliud quammotusparticularumiftius organi, & figurx, ac fitus mutatio ex illo motu proce- dens. Secunduscontinet id omne, quod immediate refultatin mente, ex eo quod organo corporeo fic affedlo unita fit j funt- que
■ • ." -.-■--. ■- •'■■' |
||||
|
12 CLAVIS
que tales perceptiones doloris, titillatio-
nis, fitis , famis, colprum, foni, faporis, o- doris, caloris, frigoris: nihilq-, praztereaad fenfum referri debet • nam csetera non ad fenfum, fed adintelleccum referandafunt: ita quod ex coloris fenfu, quo afficior, judi- cem objedtum aliquod extra me pofitum, efle coloratum, item quod ex iftius coloris extenfione, terminatione ac fitus relatio- ne ad partes cerebri,de iftius objecrima- gnitudine, figura,& diftantia ratiociner, id omne a folo intellectu dependet. His ita deduabisillis principiorum fpeciebus, A- xiomatibus nimirum & Experientiis,in ge- nere praemiflis, jam perpendendum reftat, qualibus principiis Phyfica fuperftruatur. Primo ficut omnes fcientiae, ita quoque Phyfica nititur generalibus illis axiomati- bus, ut, non entis nullce funt affecliones, a nihilo nihil fit, nulla res fponte, feu fine caufa interit, idem non poteft fimul efle, & non efle: Deinde & fpecialibus illis, Phy- ficae propriis, quaha fimt. Materia eft divi- fibilis,varie figurabilis,& mobilis, item im- penetrabilis, & uno loco circumfcripta : imo qualia etiam funt,omnia ea,qux in ge- nerali Phyficajparteproponuntur,ut, Ma, C teria |
||||
|
Thilofophia Naturdlis. 13
teria eft ipfa Extenfio, Motus eft corporis
tranflatio ex vicinia eorum corporum, quae immediate contingit, in viciniam aliorum: Omnis motus eft ab extrinfeco,Omne cor- pusmoveturfive motu proprio, five alie- no.In omni motu datur circulus,Quicquid movetur fempcr moveripergit,nificaufa deftruens adfit, Omnis motus ex fe ipfo eft reclrus : Quicquid circulariter movetur, tenditfemper, utrecedata centro circuli, quem defcribit: Motus motui non eft con- trarius, fed quieti, &c. Ex his enim, & ex multis aliis axiomatibus,in fpeciali Phyficse parte omnia Naturre Phaenomena expli- canda funt, & nos etiam per Dei gratiam multa explicabimus. Verum, quantum ad experientias, iis quidem Phyficus utitur in Naturae explicatiorie ■, fed non nifi fecun- dario: Dico, fecundario, quia cum corpo- ra naturalia aliquando quidem, non autem femper in fenfus incurrant, &ubi fenfibus aliquatcnus fiint obvia, plurimatamen, & ea quidem prazcipua, iniisfuperfint, quaj nullo fenfu percipi poflunt, Experientise non nifi fecundariuminter Phyfica? princi- pia locum haberepoflunt,ubitamen &hsec cautio adhibenda, quod initio iis magis uten-
|
||||
|
14 C L A VI S
utendum fit experientiis, quse fponte fen-
fibus noftris occurrunt, quam raris &c ab- ftrufis, quze plerumque non ita ad Natiira? contemplationemutiles funt, quam vulga- res illaj, & valde communes experientiae: cujus rei ratio eft,quod rariores illae, faepius decipiant, quamdiu vulgatiorum caufa: ignorantur, circumftantiaeq; a quibus pen- dent fere femper adeo particulares, & exi- guae fint, ut obfervatu fint difficillimae. 3. Qu^namjit rerum cognofcibiliumnorma ?
Refp. Triplex hic eft fententiarum di*
vortium: alii enim Ariftote/em, aliifenfiis, alii denique rationem, five intelleftum pro normaj& menfura cognofcibilium fiimunt: Ariftotelici rigidiores,quia exiftimant,&:fi- bi,licet vane, perfiiadent,tantum in verita- tis phyficae cognitione ab Ariftotele pretfi- tum efle, utnihil amplius futurae pofterita- ti fit reliŁtum,quod invenire ea poffit, eum iiondubitantpro norma agnofcere omni- tim eorum, quae fciriab humano intellectu inhacvitapofliint : Hinc Averroes affir- mare non erubuit ^per millequingentos an- nosadfuaufque tempora inAriftotele nul- lum
|
||||
|
Th ilofophia Naturalis. j e
tuminventunifuiffeerrorem, eum regulam,
& exemplar ejfe, quodNatura iuveneritad demonftandam ultimamperfeflionem huma- nam, doclrmam ejus fummam veritatem quoniam ejus inteUettusfinis humani intelle- fius, eum creatum, ac datumnobis divina prov/dentid, utfciremus, quicquidfciripo- tesl^ Verum qui tum ea, qux quajftione pri- ma anobis annotata funt , tum etiam quam multa m Anftotele deficiant, coniiderabit attentius, facile mecum judicabit, Arifto- telem pro norma cognofcibilium haberi neutiquampoiTe : nam, ut falfa & obfcura ejus pnncipia, &inde dedu6bas conclufio- nesquamplunmasnonminus falfas & ob- lcuras,quam ejus principia ( nullx enim conclufiones ex Principio non evidenti deduda: evidentes efTe poilunt, etiamfi quam evidentiflime inde deducerentur ) omittam, fi in veritatis cognitione unice^ ia Anftotele mens noftra acquiefcere de- °eret, quam multa ignoraremus prxclara inventa, &quamarais fcientia noftra in- cluderetur carceribus! certe qui fe ita Ari- itotehs mancipia faciunt, ut extra ipfum icire amplms mhil velint,ignorare etiam cogunturea,qua; atfNatura; cognitionem vel
|
||||
|
16 CLAVlS
vel maxime faciunt: quid enim Afiftoteles
de Veneris, & Mercurii circa Solem motu , deJovis fatellitibus, de Saturno tricorpo- reo, ejufdemque pediflequis , de Martis circulaforibus, de Lunae montibus, de So- lis maculis , Cometarum fiipra Saturnunl excurfionibus, de igne, &: magnete, eo- rumque natura , & mirabilium effecluum caufis, de Iride, de circulatione fanguinis, de duŁtu chilifero, de venis la6Treis,de artc* riarum, 8t venarum valvis &c. fcivit ? quas tamen Naturx Phcenomsena (ut & plura alia} jam hodie detecla efle ornnia, norunt ii, qui Copernici, Galilai, Brahai, GaJJen* di, Ant.Reitne^ Hevelif^ Scheineri^CarteJiiy Hervei, Joh. Tecqueti, Th. Bartholini ob-> fervationes, & fcripta legerunt. Quanto redrius igitur Scaliger. Nihil, inquit, infe- licius iis ingeniis, qua mordicus Jentiunt^ tnajoresnoftros>nil ignoraJJe_j. Nonminus vere, quam eleganter, divinus Seneca, e- pift. 3 3. in fin. Nunquam quicquam inve- nietur, fi contenti fuerimus inventis. Quid ergo ? Non ibo per priorum veftigia ? Ego vero utar via veteri, fed fi propiorem inve- nero, hanc muniam. Qui ante nos ifta mo- verunt, non Domini noftri,fed duces fiint; Patet
|
||||
|
Thilofophia* Raturalis. 1/
Patet omriibus Veritas: nondum eflt occu-
pafaj multum etiarri ex eafuturisreli&um eft. Et lib. <vij. §^eji. cap. 31. Quam mtil- ta hoc primum cognovimus fecrio ! Et qui- dem multa venierrtis aevi populus ignota nobis fciet* multa feetilis tumfuttrris, cum memoria noftra exoleverit, refervantur. Pufilla res Mtinduseft, nifi in illoquod qu±rat, omriis Mundus habeat. Fuerit igi- tur (fcribk Rodolphus Gocleniw3inftgnis a- lioquin Ariftotelicus, ad Nicolaum Taurel- lum) aNaturaomneingenii htrmani acu- menin Ariftotele oftentatum 5 fit Ariftote- les homo de Univerfa Sapientia humana, prabter fttpraque cacteros omnes mortales bend mterittts; fit fapientia* nofrne pater, 8c duxjfit fummus dictator Sapientiae,fit fifm- mus Philofophorum iriiperator, fit Phito- fophiciregni,fapientise, laudis literariai, a- quila 1 fit veritatis Hercules, Princeps, tri- bunal 5,fit Phitofophorum numen ; fit de- niqueviromnilaude major^omnid^ue ca- lumniapotior (quibtrs c«ypisjulifis Scali- ger eum ornat) non tamen hoc NattrraeMi- raculum, norma veritatis eft, cum veritatis curflim non ubiqite tenuerit. Atque earn obeaufam cord^tiores Peripatetici Arifto- B telem
|
||||
|
18 CLAVIS
telem non folum pro norma veritatis agno-
fcere non voluerunt-, fed ipfi etiam fifepiffi- me contradixerunt. Nonfolum Conimbri- cenfes multisinlocisab eo recedunt •, fed & Hurtadus ipfumignorantiaj, &oblivio- nis reum peragit: Joh. Caramuel Lobko- witz in praefatione Philofophias rationalis & realis, Lovaniae editas,audaŁter,& libere fcribit, Ariftotelem illic afe fepius deferi, rarius defedi, crebrius impugnari,imo non- nunquam carpi, & vituperari, eum quidem lucem,& nonnunquamfibi ejfe, nunquam du- cem,fibinon fuijfefcopum, ut ei adularetur. Caeteri itaque 'Peripatetici malunt feniiis pro norma cognofcibilium in Phyfica afiu- merej Sed(^ne jam dicam, quamfallaces fintfenfus, &quam incerta omnia, quxei fupera*dificantur ) fi fenfiis norma funt, quam multa Naturas arcana, & abdita igno- rare oportebit?,quam multaenim iunt,quje flib humanam cadunt cognitionem, qua*. nullotamen deprehendunturfenfli : quot dantur particulas infenfibiles, quot etiam motusinfenfiles! crefcit, & generatur vitis non nifi per partium appofitionem; at quis fenfii deprehendit unquam illa corpufcula, qua* fingulis horis, & diebus, crefcenti viti accefle-
|
||||
|
tphilofophia Naturalis. 19
acceflerunt ? exhalat continuo per infen-
filem tranfpirationem ex noftris corpori- busmagnafanguiniscopia : atquis 8c eam fenfu unquam obfervavit ? ex terra quot exhalationes, & vapores vi Caloris Solaris fiirfum attolluntur, quos tamen nemo (niCi valde denfi, & copiofi fuerint, 3 fenfii de- prehendere poteft. Et quid de motu illo vorticum cceleftium, qui terram, planetaf- que omnes circa Solem continuo & rapi- diffimo motu deferunt ? quid de fluida, & celerrime circumacta Solis Materia ? quid de motu particularum Irriatarum Magne- tis, ut & de motu omnium liqtiidorum, a- quae, vini, aceti, olei, &ca dicemus ? num ifta in fenfiis incurrunt ? aut, num ideo ne- ganda forte, quia in fenfiis non incurrunt ? ita quidem exiftimant, & judicant ii, qui ul- trafenflisin Naturic contemplatione non afliirgunt: At fi iftaj particula:infenfiles, 8c motus infenfiles ideo negandi, quia in fenfus non incurrunt, quo medio ergo fe- men parvum in grandem aflurgit arborem ? (nonfanedieentintegrasgkbas iri femen ingreflasjcumpori ipfitisfeminis tamfint exigui, ut omnem vifus aciem fugiantj ubi «lanebit maxima illa fanguinis in humano B 1 eor- |
||||
|
20 CLAVIS
corpore copia, qui quotidie generatur, fi
non continuo per infenfilem tranfpira- tionem exhalet ex noftro corpore ? quo- modo in media aeris regione, nubes, plu- viac, grandines, & nives generabuntur, fi non particularum innumerarum copia fub infenfibilium exhalationum, & vaporum forma fingulis horis,& momentis e terra at- tollatur fiirfum a Sole: nam vapores illi fen- fibiles, quiplerumque vel circa auroram, vel vefperam confpiciunturj non fufficiunt generationitotmeteororu, &in locis illis, quse fub Ms$*d$&te fita funt, rariffime con- fpiciuntur vapores , vel Exhalationes,ubi tamen certum eft seque furfiTm attolliva- pores, ac in his regionibus, & quidem ma- jori copia : &c hsec etiam ratio eft, quare azftate , & locis calidioribus aquae magis fubfidant, &c dcwfifeant, quam hyeme, vel locis frigidioribus: quomodo magnes at- trahet ferrum,fi non particulaeinfenfiles ex corpore magnetis egrediantur: nulla enim fit attra<9a©5, vel potius pulfio, nifi per cota- Łtum corporeum,8cc. Nos igitur ftatuimus, & fentimus, intelledtum, & cogitationem noftram folam, rerum cognofcibilium in Phyfica normam efle : cum enim res cog- nofci-
|
||||
|
Thilofophia Naturalis. 21
nolcibilis, quatenus eft cognofcibilis, fit
in praedicamento relationis , oportet, ut habeat relationem, five refpe&um, non ad fenfus (nam iniisnulla datur cognitiojfed ad intelledtum, & cogitationem, ita ut res eatenus dicatur cognofcibilis, quatenus ab intelle&u cognofcitur, & percipitur: con- flrmatur noftra fententia ex eo, quod nor- ma debeat efle normato fuo adaequata, & ei proportionata: at vero intellecl:us,& cogi- tatio noftra eft adsequata cognofcibili : nam quam late fe extendit cognofcibile, tam late feextenditintelle&us, &cogita- tio, five perceptio,& quam late fe exf endit intellec~tus,& cogitatio, llve perceptio,tam late etiam fe extendit cognofcibile , & non ulterius. Ergo folus intelle&us, & co- gitatio noftra eft norma rei cognofcibilis: imo cogitatio uniufcujufque,id eft,percep- tio, fei^ notitia, quam alicujus rei Phyficaz habet, ipfi veritatis iftius Phyficse norma, & menfiira efle debet, id eft, omnia qua» de eafacit jtidicia, ut redta fint, perceptioni ifti conformia efle oportent; ita ut tunc Phyficup demum veram rei alicujus noti- tiam dicatur habere, quando rem eam cla- re,& diftincle percipit,& judicium ifti per- B 5 ceptioni |
||||
|
22 CLAVIS
ceptioni confentaneum, & conforme apud
fe format,.& facit: v. g. quid eft norma hujus veritatis , quod Mens humana fit diftinŁta a corpore ? certe fola mea cogita- tio, quatenus ego clare, & diftindte per- cipio mentem humanam, omniaque ejus attributa, fine corpore,& corpus fine men- te : quid eft norma hujus veritatis, quod Materia fit ipfa Extenfio?ccrte fola mea co<- gitatio, quatenus nimirum ego clare , & diftindte percipio, nihilad eflentiam ma- teriae praeter extenfionem pertinere , & quod caetera, ut durities, mollities, gra- vitas, levitas, calor, frigus,color, &c. mate- rias extrinfeca funt, & ab ea feparabilia: quando autem dico, noftram cogitatio- nem veritatis rei efle normam, volo, ut unufquifque propriam iiiam perceptio- nem fequatur, non vero aliorum opinio- nes, & commenta. 4. Quodnamfit ^hjjlae objeSlum?
Reff>. ObjeŁtumduplex eft,aliud ada>
quatum,aliud lnadaequatum Materia,Phy- ficx objedtum madaequatum eft : Motus yero, quies, ut & fitus,figura3& magnitudo cum
|
||||
|
'Philofophia Naturalis. 23
cum, & in materia confiderata, five, quod
eodem redit, ipfum corpus naturale,Phyfi- cx obje&um eft adaequatum : Qui vero (quod nonnullos obfervo facere } ad Phy- ficx objedtum etiam referunt, Deum,Men- tem, & Angelos, illichaosfaciuntfcientia- rum, &averitate longe recedunt: necto- lerandus eft error Jratrum Botiorum> qui Thilofoph. Natural. Reformat. cap. 1. fed:. l.pagin. 2. corporis vocabulum tam laxe fumunt, ut & Angelos & mentes humanas fub fe comprehendat: nam (" ut de Angelis nihil dicam, de quibus ex ratione, &c lufni- ne naturali extra S. Scripturae revelatio- nem nihil nobis conftat: Angelorum enim exiftentia, neq-, demonftraripoteft ex ipfo- rumeflentia, neque ex eorum effe&ibus: Non ex eflentia, quia non eft de illorum, ficut nec de ullius creaturae ratione, ut exi- ftant: Deus enimita omnes creaturas libe- re condidit, ut potuiflet eas non condidif- fe: Neque etiam ex effedtibus : nam intelli- gi poflet concurfus ipfius Dei folus,aut alia- rum caufarum fufficere ad talia effe&a) cummenshumananihilaliudfit, quafub- ftantia, five Ens cogitans (prster cogita- tionemnamqueinmente nihil aliud clare B 4. per» t
|
||||
|
24 CLAVIS
percipio, neque percipi etiam poteft ) &
corpus nihil aliud fit, quam fubftantia ex- tenfa, fivemateria, varie divifibilis, figura- bilis, & mobilis, quomodo fub corpore Mens humanacomprehedipoterit? Con- cipiunt quidem multi Mentem humanam adinftar venti,vel ignis,vel aetheris craffio- nbus.corporisparticulis infufij fed erroneae hujus perceptionis caufa ha?c praecipua, imo unica eft, quad Mensnoftra jam in- de ufque i prima aetate,ac pueriti&,de rebus duntaxat corporeis cogitare fuit folita, un- de totafere vid, ca*tera etiam omnia, quas ad cognofcendum ipfi proponuntur, ut corporea fibi repr32fentat, nec quicquam fubfiftere pofte exiftimatiquod eorpus non eft: qui igitur ferio vultphilofopliari, veri- tatemque rerum cQgnofcjbilium indagare, oportet, ut > antequam ad philofophan- dumfe accingat,hajc,&fimilminfanti?e fox prasjudicia depQnatjfive^accurate ipfica- vendumeft,ne ulljsex opinionibus olim, id eft, in pueritia, a fe receptis,fidem habe- at, nifi prius, ijs ferioadnovum examen re- yocatjs, vera$ efle comperiat. |
|||||
|
f- An
|
|||||
|
cPhilofofhia Naturalis. 2f
j, Kyin objectumT hyjicaadmittatde-
monjirationem % en ? Reftondeo, Multiautumant,Phyficum
non teneriprobare exiftentiam fui obje&i, cum illud in omni fcientia praefiipponi o- porteatj fed fallunt, &falluntur, cumnul- la res fit, de qua quserere non liceat, An fit: Quamvis illud facile concedere poffim, hoclocoexiftentiae corporis probationem precise urgendam non efle,fi nempe is,qui Phyficam confcribit, alibi, id eft in Meta-> phyfica, exiftentiam corporis, five rei ma- terialis probaverit: nifi exabundanti,« 6k •s&oris, ea, quas ibi tra&avit, in initio Łhy- ficas repetere velit: Quando autem dico,in Metaphyfica probanpofle exiftentia Phy- ficje,non intelligo Metaphyficam illam Pe- ripateticam,& Vulgarem fea enim, quia fe- cundum ipfos Dodcores Peripateticosnon nifi de Ente quatenus Ens eft, ideft, de Ente in genere agit", quatenus nimirii illud abftrahitur ab Entis fpeciebus, vel, quod perinde eft, a Spiritu, & Materia, five cor- pore, non poteft, nec debetexiftentia» ma- teriajprobationem exhibere,nifi, tefminos B 5 ob-
|
||||
|
%6 CLAVIS
objecTrlfui tranfilirevelitj fed eam fcien-
tiam, qua: Dei exiftentiam, & animam a corpore diftinctionem demonftrat. Ve- rum, quia nos talem Metaphyficamnon confcripfimus,incumbitnobis,breviterhac viceprobare Materia*, five corporis exifte- tiam. Nemo quidem ex Vulgo eft, qni fi bi nonperfuadeatres materialesexiftere, ex eo quod eas oculis fuis videat, aliifque fenfibus percipiat, quia tamen hoc feri- fus judicium fallax fiepe eft, atque ex fenil- bus, nos prima* noftrse aetatis praejudicia haufimus, alia vii, & modo probanda erit materia*, corporiique exiftentia, firmiori- bufque ea principiis fuperajdificanda. Hoc autem non melius fieri poteft, quam fi ne- gemus, vel faltem rn dubium revocemus omnia ea, qua* fallaces noftri fenfus nobis olim perfiiaferunt, & quia exiftentiam Ma- teriae, etiam non alio medio cognovimus antehac, quam per fenfus, ea etiam in du- bium revocanda , donec certioribus in- ventisprincipiis, eam firmius demonftra- verimus (^dubitando enim de exiftentia matcna2,ad certam exiftentise materice pro- bationem pervenire oportet.} Nam Sen- fus noftri quia fallaces funt, nihil,ut verum, credi
|
||||
|
Thilofophia Naturalis. 27
credi debet, quod eorum beneficio cogno-
vimus : Prudentiasnamqueeft,nunquam nimium fidere iis, qui nos vel femel dece- perunt. In dubium ergo revocatis omni- bus, quae ha&enus nos nimium creduli, pu- tavimus efle vera, videndum, an aliquid ta- men fit quod prse manifefta veritate negari non potcft? equidem,dum ita de rebus om- nibus dubito, Ecce, ex ipfa dubitatione (quaseogitationis humansefpecies qu^dam eft) hxc prima, certa & immotaemergit veritas. Cogito, Dubito. Ergo sum, quamvisenimdubitarepoflim, imo nega- re, ullum dari coelum, ullumque corpus/ meque etiam habere manus, pedes, ac ca- put, Ego tamen, quidehisdubito,vel et- iam ea nego, nihil efle nequeo; fed opor- tet,utfim,five exiftam. AŁrus enim fub- jecTrum pradiipponit. Et repugnaret, fi pu- taremus id, quod dubitat3& cogitat, eo ipfb tempore, quo cogitat, & dubitat, non exi- ftere. Hrec igitur unica prima, & certifllma eft veritas, quas cuilibet ordine philofo- phanti occurrit. Cogito,dubito. Ergofum: quia vero eatenus tantum fiim,quatenus cogito (Sienimvel permomentum tem- poriscogitare definerem, licet interim & meum
|
||||
|
28 CLAVIS
meum corpus,& mundus,& cxtera omnia,
quae imaginatus fum, revera exifterent,
nulla eflet ratio,cur crederem,me,durante
illo tempore,debere exiftere) colligo quo-
que,me efle fubftantiam quandam cogitan-
tem, cujus tota eflentia in eo coniiftit, ut
cogitem. Ut autem ulterius cognitionem
meam poflim extendere, & tandem adcer-
tam exiftentia: corporis, five materias per-
venire,obfervo ulterius,cogitationem me-
am dubitationibus multis efle obnoxiam,
proindeque naturam meam non efle omni-
116, id eft, infinite perfeclam, &quiata-
men de natura, five Ente aliquo perfe&io-
re cogito, quam ipfe ego fum, colligo faci-
le, me hoc habere non pofle, nifi ab eo, cu-
jus natura revera perfedior eft : nam fieri
non poteft,ut illam cogitationem de re per-
feŁtiore, a nihilo acceperim, nec tamen
etiamillamameipfo habere poflim (quo-
modo enim ego Ens imperfectum, caufa
eflepoflumin mecogitationis (fiveidece)
Entis perfeclioris: cum non magis id quod
perfecl:ius eft, a minus perfefto poteft pro-
cedere,quamexnihilo aliquid fieri.) Un-
de neceflario concludo, illam cogitatio-
nem,five ideam (notandum obiter me no-
mirre
|
||||
|
"' """"" "" "" "
ThilofophiaNaturalis. 29
mine ideas, hoc loco non intelligere imagi-
nes rerummaterialiumin phantafiacorpo- rea depi&as, fic enim nullam Dei propri- am ideam poflemus haberej fed fiimo no- menideaeproomni eo,quod immediate a mente percipitur) in me pofitam eflea re, me perfe&iori, id eft, Deo. Eflic altera in- venta veritas eft, nimirum quod 1)eus exi- ftat: Hifce veritatibus, veluti certiffimis principiis,jamtertio,& ultimo fiiperftru- enda probatio exiftentiae materiae eft C iis enim non inventis,impoffibile erat certam demonftrationem exiftentias materaz exhi- bere ) Nam probata Dei exiftentia, quia ipfum ut ens fumme perfedtum, id eft, om- nipotes,juftum, bonum,minime fallax, &c. concipio,colligo inde,primo, non impoffi- bileefle,ut res aliqua materialis, five cor- pus exiftat, atque id quidem eo magis, quia ego clare,& diftin&e percipere pofliim na- turam corpoream: nam quicquid ego cla- r e, & diftin&e percipere valeo, id nullam includitrepugnantiam, uta Deo efficiatur: Et quia quoque apud me in mente mea in- venio ideam rei alicujus extenfae in lon- gum,latum,& profundum cum variis moti- bus, figuris, & magnitudinibus, quam nos corpus
|
||||
|
3o C L AVI S
corpus vocare folemus, illaque idea mihi
ctiaminvito,ac nolentifaepe occurrit,hinc infallibiliterjamconcludo, atque demon- ftro, tale corpus naturale extra me efle debere, quod talem ideam in mente mea produxit: Neque enim Deus, qui fumme bonus eft, & minime fallax,menti me$ ex- hibere potuit ideamrei non exiftentis: fie enim & ipfe falleret,& alios falli vellet:qua; imperfeŁtionem arguunt,quam ante ab ip- fo removimus ( pari ratione concludere poflem,Mentimeaz corpus quoddam ma- gis arŁte,quam reliqua aliacorpora,con- jun&umefle, ex eo, quod advertam per- fpicue i ideas dolorum, &c. mihi ex impro- vifo advenire, quas Mens eft confcia non a fe fola proficifci, neque ad fe pofle perti- nere,exeofolo,quod fitres cogitans; ve- riim tantum ex eo, quod alteri cuidam rei extenfae, & mobili adj unfta fit, quas res,hu- manum corpus vocari folet, Sed quia hoc impraefentiarum ad meum fcopum non pertinet, quippe qui jam folum intendo probare rei alicujus materialis, fivecorpo- ris exiftentiam, non fpecificando exprefse, An fit corpus ccelefte, an corpus huma- numjpluribus negotiumhoc non explico.) Atque
|
||||
|
Thilofophia Katuralis. 31
AtqueitaexiftentiaobjecTri Phyfica» firmif-
fime,non ex fenfimm praejudiciis ■, fed ex in- dubitatis quibufdam veritatibus probata eft, nec puto Scepticos vim harum ratio- num ullis dubitationibus evertere pofle: Saltem hactenus nihilpotuerunt: Quid fa- fturi fint, expedtabimus. 6. UndepetitaftThyJicadwiJto?
Rejp. Sicut Philofophiin difciplinispra-
6ticis divifionem folent fiimere a fine, ita in fpeculativis ab obje,Łto: quiaigiturPhyfi- caetiamin pura fpeculatione confiftit, non immerito & n o s eam fecundumobjectum fuum divifimus. Corpus naturale Łquod Phyficasadatquatumeft objedtum} duobus modis confideraripoteft, primo, in genere, five in generali fiia idea. Deinde in fpecie, fiveinfpecialifua idea. Priorimodofi fpe- cteturcorpus, conftituit generalem Phyfi- ca: partem : Pofteriore vero modo fi fpe- ctetur corpus,fpecialem conftituit:luculen- tumenim& manifeftum efledifcrimeinter co.rpus in genere,& in fpecie confideratum, vel inde liquet, quod inillo tantumfpe&e- mus materiam aliquam indefinitam,cum motu
|
||||
|
3i CLAVIS
motu, magnitudine, & figura, ingenere 5 id
eft, abftrahendo a tali,& tali motu, magnitti- dine,&figuraipecifica, &determinata: in hoc vero, certam aliquammateriam, certo, & determinato aliquo iriotu,magnitudine, &figura confideremus: lta quando in Spe- ciali Phyfica agimus deccelis, non folum dicimus lllos conftare ex Materia aliqua in- definita, verum etiam demonftramus,parti- culas ccelorum efle parvos globulos, qui vorticis inftar continuo gyrant, tum circa fblem, tum etiamplanetas, aliafque Stellas: fic pari etiam modo demonftramus parti- cularumaquae figuram efle oblongam, eaf- queflexiles,tenues,& lieves efle, varieque interfe agitari: deoleofis fuccis, & particu- lis perinde quoque demonftramus eas efle flexibiles ramulos, & inter fe fibi mutuo in- cumbentes, repere: Idemjudicium efto de reliquis corporibus fpecificis. Quod^vero nonnulli Phyficamdividant inEmpyricam, Doxafticam, & Epiftemonicam, fciendum eftjhanc tantum e.fle divifionem nomina^ lem,five aequivoci in Łlia aequivocata; non verorealem:pertinetqueeaproprie ad oYe» tLctflghaylaa ; non verd ad Trgfijftctfetoyiciv y cumnos nullam aliam hicagnofeamus Phy-
ficam
|
||||
|
tphilofopfcia Naturalis. 33
ficarri, nifi Epiftemonicam, quaj certis niti-
tur demonftrationibus. G A P U T II.
De caufis oorporis naturalis.,
P R. JB. C E P T A.
1. Caufe corppris naturalisfuntprincipidy
qua adproduclionem corporis natura-
/is per caufalem influxum concurrunti 2. Suntque, vetexterna, velinterna.
3. Externa, eH caufa efficiens.
4. Inierna^Junt Materia, & Forma—>>
QjJ jfiSTIONES.
1. An priyatio inter caufas cotforis
fit referendau? Rejj>. Vj Egatur, quia Privatio, nec cor-
L\l porisnaturahseflentiam intrin- fece conftituit, nec ad ejus produitionem pofitive,& per influxum caufalem, concur- ritefficienter: Et quombdo Privatio caufa efle poteft ? cum nihil, five non Ens fit: fic- wt ipfeAriftoteleSjPrivationem vdcatfoj eV C idque
|
||||
|
34 . CLAVIS
idquenonperaceidens, ficut materia ipfi
eft dsx ov -3 fed fimpliciter, &perfe, quippe
qua;nullopacl:ofitfubftantia:C(7«/!i.?>/^/'
c. 8 &p. Regerunt quidem Peripatetici,
&dicunt,nullamfieri corporis produdlio-
nem, ubi non adfit privatio, ita inquiunt,
ex cafeo vermes generari non poflunt, nifi
primo ea pars cafei, unde vermes generari
debent, fua formi propria privetur ; Sed
nondum tamen probant, Privationem efle
caufam,velfaltem,principium: Nam i.da-
to,privationem adefle omnibus corporibus
generabilibus, nOn tamen aderit cazteris
corporibus lngenerabilibus, & incorrupti-
bilibus, Ergo faltem privatio, principium
non erit omniu corporum, quod tamen, in
parte Phyfice generali,nunc inveftigamus:
fi igitur Privatio in Phyfica deberet habere
locii, ableganda efletad doclrrinadegene-
ratione,8c non proponenda hoc loco,quod
tamencommuniterifti homines faciunt_>.
2. Adfit privatio in omni generatione, non
tamen erit caufa,vel principium:non fequi-
tur enim, Sine privatione nonpoteftfieri
geheratio, Ergo privatio eftprincipium :
iubfumerem enim , At fine loco $c tempo-
re, non poteft fieri generatio: Ergo locus,
&tem-
|
||||
|
<PhikJbf>hi# NatUrafe. 3 j
& tempusfunt principium, & caufa cprpo-
risgenerati: Conclufio certe abfuwja, & falfa eft» vel iplis fatemibus: abfurda utiq; * & falfefit oportet ipforum propofjeio Ma- jor. 3. Pefiniunt ifti Privationern, quod fitabfentiaformaz in Materia, cumaptitu- dineillamreeipiendi: ita in cafeodicunt dari abfenjtiam formx vermis, cum aptitu- dine illam recipiendi, utietiam in ligno, feniine,&c. At privationem, hoc pa&o ex- plicatam,figmentum efle Ariftotelis, facile videbit is, qui a prxconceptis opinionibus vacuus eft: nam quomodo in cafeo, vel li- gno, privatio dari poteft formaj vermis, cu aptitudine ad illam recipiendam, eum na- turalis aptitudo cafei, & ligni fit,manere in eoftatUjinquonunceft : itaut in eo tam diu rnaneat, donec inde ab extrinfeco de- turbctur :Resigiturineo ftatu exiftentes, in quo nuncfunt, non pofiunt dici habere privationem aliarum formarum cum apti- tudine ad illas recipiendas: eflet enimhoc contra communem hanc natura;regulam: Quod unaqujeq; res, quantum in fe eft,tam diumaneat in fuo ftatu naturali,donecinde ab extrinfeco agente deturbetwr: nifi foxte aptkudinem illam ita velint explicare ( ad- C 2 juva-
|
||||
|
$6 CLAVIS
juvabo eos,neplane confundantur) quod
corpora itain unoftatunonmaneant,quin ex eo deturbari poflint: ita corpus quief- ccns, dici poteft habere aptitudinem ad motum, quatenus corpus illud ita eft in fta- tu quietis, ut tamen aptum fit recipere mo- tum (non quidem naturifua, fed) fi ab ex- trinfeco corpore alio, impellatur,&move- atunfic in materia ligni,five cafei datur ap- titudo ad forma cafei, vel vermis, vel alte- rius animalculi,non,quod materia ligni, vel cafei, fponte, & ex intrinfeca fiia natura fe inclinet ad receptione formse vermis: nam lignum, & cafeus, quantum inipfis eft, co- nantur femper in eo ftatu manere, in quo fcmel flintjfed quod particulas ligni,&c ita firmiter non cohxreant, quin poflint perputredinemdiflblvi, &acalore putre- dinis moderato,infinitis modis agitari,cer- tofque fitus, figuras, ac motus acquirere, pro diverfa ratione particularum infenfi- bilium, ex quibus putrefcentes res con- ftant: quae ubi natura? vermis vel alterius animalculi congruunt, fiunt vermis, vel aliudanimalculum,cujus vitain eo confi- ftit,quod ibi,ex motu particularum,nata fit pars cordi analoga, in qua alimentarius fiiccus
|
||||
|
Thilofophia Naturalis. 37
fuccusinfluens,incalefcit,&in partes im-
pellitur, & dein' per continua vafa, ad cor- culum refluens, circulum quendam facit, vitxq-, continuationem inducit. Sed quo- cunque modo hsec explicentur, manet ta- men ad minimum hoc, quod impropria fit locutio ; in cafeo, in ligno, datur Privatio formas vermis: nam unaquaeque res debet exiftimari ex eo ftatu,in quo eft: non ex eo ftatu, in quo efle poflit : nam alias dicere poflem, quod inuno corpore, daretur pri- vatio omniu formarum, quatenus a caufa a- liqua extrinfeca, omnes illae formx, fuccef- five introduci poflunt: AUud eft dicere, in hoc,vel illo corpore,debet dari privatio hu- jus, vel illius motus particularum, item hu- jus, vel illius figurf ,& fitus partium,ut talis, vel talis ipecies ex eo poffit produci; Aliud veroeftdicere, in hoc corpore datur pri- vatio: prius conceditur, pofterius negatur. Quid, quod nec proprias Peripateticorum Hypothefes, Pnvationem admittere pof- fint: cum enim, juxta ipfps, impofllbile fit, ut naturaliter, materia vel ad momentum, informis,ideft,fineforma fubftantiali ex- iftat, & fubfiftat, formaque formaz imme- diate fuccedat, ut ne punftum quidem C 3 tem- |
||||
|
38 CLAVIS
temporis intercedat inter exceflum prioris
formae, & lntrodu&ionem recentis, quo illa fit in materia: & neque poftea fitin ma- teria, neque etjam antea, fequitur, quod quoque juxta ipfos, privatio in generatio- ne nunquam fit : at fi non fit, quomodo principiumgenerationiseflepoterit ? Pof- fumus tamen Privationem eatenus admit- tere, quatenus Generationis,vel alterius mutationis, Terminus aquo, five conditio fine qua non eft : licet tamen, uti ante mo- nui, ea huc non fpeclet: Sic particulae ter- reftres,cumfingulŁ feorfim primi elementi motumfequuntur,ignis habent formamj fed ut aeris formam poflint induere, de- bent privari motu primi elementi, & inter globulos fecundi elementi volitare, eo- rumque agitationem imitari : applicetur huc etiam exemplum generationis vermis, ex ligno, velcafeo. 2. \jtn caufa finalis a confideratione Thy-
fica rejicidebeat^s ? Refp. Multi de rebus naturalibus agen-
tes,pkraq-, ftiaargumenta a fineducere fo- lent: at,quamvis in Ethieis,ubi fiepe conje- cluris
|
||||
|
<Philofophi<e Naturalis. jp
(Sturis utilicet,aliquando fitpiunl, cohfide^
fare, quem fihe conjieere pof fimus, Deum fibi in regendo fnundo propofuifle:in phy- ficis tamen, ubi omnia indubitatis,■& apo- diŁticis rationibus, & argumentis nifi de- bent, eftineptuna; neq-, enim tantum no- bis debemus arrogare, ut, Dei confiliorum participes, fcopos Dei infiniti, nos no- vifle exiftimemus: 6c certe mirari fxpc fo- leo, quod Philofophi, non incelebres, vix ultraargumentationem a fine ailurgant in Philofophia, cum tamen multo facilius fit vel a caufa efficiente, vel a Materia rationes defumere, quam a fine : At dices cum Cl. Kypero, 1.1. inftitut. Thyftc. j.p. 4,2. nobis concefliim quidem efle a fine argumentari, fi finis cognitus nobis eft. ReŁte dicis, fi fi- nis nobis cognitus eft : Verum fingi non poteft aliquos Dei fihes magis- quam alios, manifeftos, Sc cognitos efle, cum omnes fint in imperfcrutabili ejus fapientia: abyf- fo: afpicimus, ac intuemur quidem admi- randa Dei opera, ccelum, ftellam, terram, hominem, animalia,& ex eorum infpeftio- ne attentd,Deum,eorum effeŁtorem, mira- mur •, fed non conceditur nobis divinare, quofinehxc omnia fecerit : EtprofeŁto, C 4 qui
|
||||
|
4© CLAVIS
qui adeo faciles funt in ailignando, & de*-
terminandofine, nze etiamfaciles funt ad errorem,&lapfiis. Atquehxc unica ratio eft, quare caeteris caufis Finem non addi- derimxum enim finis refpedhi noftri,nobis plane eflet incognitus ( Deum enim fines omnium rerum habere exadbe cognitos,ne- mo dubitat, nifi qui de Deiimmutabilitate, fapientia, omnifcientia, &c. dubitare velit) quid attinebat eum hic addere ? (non enim volumus vanas,&f^pe impias,conjeŁr:uras> fed veras demonftrationes exhibere } na"m principia, de quibus hic agimus, non tan- tum debent efle principia efficiendi,&con- ftituendi; fed etiam cognofcendi fimul: ad- eo ut illa principia, unde in cognitionem veritatum aliquarum,pervenire non poflii- ittus, pro genuinis principiis habenda non fint : quiaigitur,utjam didlum, &often- fiim eft, finis eft incognitus, nec ex eo in cognitionem veritatum aliquarum phyfi- carum deveniripoteft, non etiam, faltem refpedlu noftrtpro principio haberi debet, nec a nobis, ut principium, in Phyfica pro- poni,&exphcari : pro conclufione hujus quaeftionis teneatur aurea illa regula,quam & alibi inculcavimus: Quod nimiru nullum |
||||
|
<Philofoph'iŁ Naturalis. 41
fit formandum de re aliqua judicium, nifi
clare, & diftin&e fuerit percepta : quod fi obiervailet Cl. Kjperm, fineminter corpo- rum principia, &cauias,non retuliilet, im- primis, cum ipfe /. 1. c. i.p. 2 8. dubitaret, Utrum finis principiis, five caufis accen- fendus eilet,ex eo,quod nec cauik eiricien- tis, neque mediorum,neque ejus,quod per mediaproducitur, in rigore cauia eilet : nam, inquit, prima cauia efficiens, etfi pro- pteriinem agit,finis tamen llJius non'eft cauia. Etmedia pendentmaxime ab effi- ciente: & principiatum, tum ab efficiente, tum ab internis principiis, ita quidem ut fi- nis,qua talis eft,realiter non influat: Ex du- " bionunquam ducitur concJufiocerta,nifi tollatur omne dubium. Si igitur Kypero dubium eft, num finis cauiafit,quare ra- men concludit, cauiam eile, vel, quare in- ter caufas corporis de fine agitL* ? 3. QuŁ> & qualia corporis naturalis
principiaftatuerint Veteres ? Reftondeo, Veteresilli, qui ante tem-
pora Ariftotelis vixerunt, videntur duo
tantumagnoviflePrincipia, Materiam fci-
C f licet
|
||||
|
42 C L AVl S
licet,8cformam(nonquidem famofarn il-
lam fubftantialem, fed ) accidentalem , quam,tum in magnitudinum,ac figurarum, tum in calaris, frigoris, humiditatis, ficci- tatis, gravitatis, levitatis, fimiliumque qua- litatum diverfitate, collocarunt: eaque di- verfitas plerifque eorum, vel lnfinita vide- batur, ut Anaximandro, referente 'pjutar- cho,l. i dePlacitis Philofophorumi Nam licet, cujus Natura; fuerit hoc infjnitum, valde controvertaturapudautores, ut Ga- lenus fufpicetur fuifle JEtherem, Themi- Jiius corpus quoddam aere tenuius , igne tamen crafllus, quia tamen ex Ariflotele, ■ Phyf. 3 2. conftat, Anaximandrum ex uno, contraria fecrevifle, non immerito alii ma- lunt, illud fimilare aliquod corpus non fuif- fe -, fed veluti feminarium, feu 7mvmri%fjua* corporum fimplicium infinitorum:vel qua- druplexfmtwm, ignea nempe, ut Heracli- to\ ^Pythagora, & Stoicis, aerea, ut T>ioge- ni, aquea, ut Thaleti Milefo, Jonica fetla coryphao, terrea,ut Hejiodo. Legaturhac de re \\x\x\b\\s,Eiifebiiislde Euangelicapra- paratione,a Georg. Trapezuntio in latinum fermone tranflatus, 1.1. c f. p 45-. Claudius Berigardus in Circulis Tifanis, Joh. Chry- fofto-
|
||||
|
'Philofophia Naturalis. 4$
foftomm Magnenm in T>emocrito rcvivtf
cente: Sebaftianm Baffo^ lib. 1. art. 3. intent, i.p.j.& intent. 5. art. 1. lib. 1. de Coelop. 1 f 6. uti etiam ipfe Ariftoteles, lib. 1. text.6. Itb.^.Phyf t. 27. 29, lib. 8.t. xo./ib.4. de Cce/o, t. 42. l.i.degenerat.t.^. $6.57. Ubi tamen fateri oportet cum Tererio lib. 4. c. 16. Ariftotelem non femper retulifle fide- liter Veterum fententias, quod duabus im- primis rationibus probat 2>. Lipftorpim part. 3. deAere^p. ybfPrima eftj quiapau- ca illa, quas adhuc fuperfunt, veterum mo- numenta, qua: integra ad Ariftotelem per- venifle,nemo dubitat, tam truncata exi- ftunt, &itafuntin Ariftotelis voluminibus difperfa,utfebricitantium potius fomnia, &anilesfabulaj videantur, quam Sapien- tum fententiae: cum tamen ipfbs, tanquam Sapientiffimos, Antiquitasvenerzta. fit, & pauciffimae illorum tabuke Mathematica- rum pleniffimae, idemfatis confirment,tum de Pythagoricis ■> quibus Syftema Coper- nicanum debemus , & alia prxftantiffima Geometriae in venta,tum de Platoneyquem Cicero, quafi Deum quendam Philofopho- rum veneratus eft, 2. de Natura 'Deorum: quem IrenŁmy Juftinm, Origenes, Cypria- nmy
|
||||
|
44 C L AVl S
nus, Hilarius, Athanafius , Theodoretus,
Auguftinus, & Patres fere omnes, teftante Hiftoria Eccleiiaftica, impense coluerunt: non dicam nunc deww&'&A»,feu Quinquer- tione T)emocrito-) de quoipfa Virtus, inho- ftearmata, ringentelicetinvidia, Ariftote- li Prifcorum fcientiam naturalem extenu- anti,hancvocemexpreflit, lib. i. de Gene- rat. cap. 2. quod, cum ad fummum de nulla mutatione, nifi fuperficietenus, quicquam ullus (Veterum} definiverit, praterquam DemocrJtus , ipfi omnia cura: videantur fuifle,licetinmodo, &ratione difcrepave- rit. Secunda eft: quod,cum pleraque ex Ve- teribus exfcripferit, & compilarit, illorum tamen, a quibusprofecit,rariflime,velnun- quam meminit, ut potius dicat,ne quid illis debere videatur, eosde nulla renaturali, quicquam, nifiiliperficietenus, definivifle. Teftantur id Hippocratis fcripta de Natura animantium, equibus tanto artificio cen- tones effbdit, ut gratiarum oblitus,ipfius nunquam meminerit. Hattenus Lipftorpi- m. Hancin rem legietiam yotcft, prafa- tioBaJJbnis ad Lettorem. Et quia Veteres il!i,Materiam,huic Mundo praexiftentem, seternamimaginabantur, ceternafque etiam cor-
|
||||
|
Thilofophia Naturalisl 47
corporum fimplicium differentias, formas,
& qualitates, ut & ajternum fine Deo mo- tum, minutiflimis materia: illius partibus at- tribuebant, omnem quoque hoc ipfbtolle- bant caufam efficientem, unujtn Anaxago- na7»fiexcipias,qui,utfw8. Thyf.c. i.con- ftat, docuit, indigeftammaterise molem ab jeterno immotam , in principio tamen a Mente, hoc eft, a Deo, agitatam, & difcre- tam fuifle. Verum,licet Veteres, utTar- menides, EmpedoclesfDemocritut', aliique, quiante Artfiotelem floruerunt, caufam ef- ficientem horum omnium,vel neglexerint, vel negaverint, ab errore tamen illo, illos ([Epicurum fi excipias:Hic enim hunc erro- rem primus poft Arifiotelem propugnavit/) immunes fuifle exiftimo, quod nempe Mundus exfortuito.Atomorum concurfii eflet conflatus, ficut hoc, vel ex ipfius Ari- ftotelis teftimonio,confirmatur, qui Thyjic. c. 4.fic fcribit. 'Dubitareautem licet, quare nemo Veterum Sapientum, generationis, ac interitus caufas edijferens,de Fortuna quic- quam definiverit. Sed ut videtur, NB. ne illi quidemputabant, quippiamfortuitofieri. Quje profedto veriora fimt, quam quod ibi- dem, non multo poft,hsec verba Empedocli affin-
|
||||
|
4<J C L AVl S
affingit,quoddixerit, plerafque animalium
partesfortuitbfaBasjuijfe. Non igitur ca- fiii, autfcrtunse; fed Natura primam illam adfcripferunt rerum omnium difcretio- nem, ex qua tam innumerabilis proceffit corporumhujus Mundi diverfitas, ac pul- chritudo j putabant enim, corpufcula illa, quse ita cum aeterno motu movebantur, ta- liprseditaeilenatura,ut certo elapfo tem- pore, quse inter fe minus eflent convenien- tia, fponte a fe invicem difcernerentur , quse vero convenientia, coirent, & debito ordine,atque modocoalefcerent in iftam, quam nunc afpicimus,pulcherrimam Mun- difabricam* Hinc creberrimus inter Ve- teres fermo, de confenfu, & Diflenlii eor ponuaa naturali. Caput IIL
De caufa Efficiente. P R M C E P T A.
i. Efpciensrffl caufa externa, aqua corpus
naturaleproducitur.
%, Efique non nifi unica, nempe 1)eus3 Op- timusj Maximus.
Qu-*-
|
|||
|
'Philofophia Naturalis. 4,7
Qju & s t 1 o n e s.
;■;..: -• ■ ■■ ■ : ., ,/r
1. <udntantum unicafitcorporisnaturalis
caufa effieiem? |
||||||
|
ReIP- \l[ Ulti mpartegenerali Phyfica;,
IViquando de Caufa efficiente a- gunt, folent eam dividere, in univerfalem, & Particularem, in Remotam, & Proxi- mam, in Principalem, & Inftrumentalem, in Totalem, & Partialcm } fed errant illi valde,meoquidemjudicio: nar&quamvis coneedam,hanc divifionem,beixe, ,&• ut de- cetrexplicatam:} admitti pofle in Phyficse parte fpeciali, imprimis, ubi agitur de cor- poribus, qu« quotidie generantur, cor^ rumpuneur, alterantur, &immutantur,no» puto tamen admittendam hoe loco, ubiin- veftigamus tantum caufam Univerfalem corporis naturalis in natura fua generica fpe$atarn,:corpusnamque, dequo hic a- gimus,eft Materia illa indefinita,five inde- finke extenia cum certa motus, & quietis menfiwa, atque inde refultante figura, fitu, & raa^nitudine: quaeriturnunc hujuscaufa efficies: eacerte multiplexeiIenonpQteft> feduna tantum,nempe Deus, 0,M. quiib- lus
|
||||||
|
4.8 CLAVIS
lus Materiam cum motus, & quietis certa
menfiira, & numero,in principio, nulla ad- juvaritecaufa alia, five minus principali, fi- ve inftrumentali, five remota, five etiam particulari, creavit. 2. ^Aiti iMd & eademjit caufa confervanSj
quaefficiens? Reff>' Affir. Cum confervatio nihil aliud
fit, quarricontinuaquaedamcreatio (quod manifeftum eft, fi advertamus, ad duratio- nis naturam, eadem plane vi, & adtione o- pus efle ad rem quamlibet fingulis momen- tis, quibusdurat, confervandam, quaopus eft, ad eandeiri deriovocreandatti, eXeOj quod fingulae partium durationis, a reliquis nullomodo dependeant^fequitur necef- fario, Deum, quicaufaefficiens,&creans corporis naturalis eft, etiam efle debere e- jufdam caufam corifervantem. Nam quod materia illaindefinitacumfuomotUj quse in principio creata fuit, nunc etiam exiftat, hoc non habet a fe (" non enim ex eo quod anteafiierit, fequiturnuncetiam eam efle debere, quiahocpunŁtum,& momentumj quo nunc exiftit, eftplane divifumabeo, |
||||
|
Thilofophia Naturatis. 49
in quo ante exiftit, quod proinde quoque
ab eo nullo modo dependet/) fed ab eadcm illa caufa, quae ipfam creavit, quajque illam rur/usad hoc momentum quali creat, five, quod idem eftVconfervatmam fi Deus con- fervationisa&umincorpore, exiftente in hocmomento.A. fulpenderet, in nihiliim iterum relaberetur,nec ullo modo in altera fequente momento B. exiftere poflct, nifi iterum de novo a Deo crearetur. 3. Ksin 'Deusfit etiam prmcipium cogno~
fcendi in Thyficis ? Refp. Afflrm. Quia enim folum Deum
diximus efle caufam efficientem corporis naturalis, perfpicuum eft, inPhyfica (imo & in tota Philofophia, quia Deus non fo- lumcorporis ■, fed & omnium, qua* exiftunt veracaufa eftj exipfius Dei cognitione, re- rumabeocreatarum explicationem dedu- ci debere, utfcientia perfeŁriflima, qua? eft cffectAium per caulas, acquiri poflit a nobis.-i quod ut fiat fine erroris periculo, nccefse eft, ut recordemur, & Deum, rerum auto- rem, efle infinitum, & nos homuncionesi finitos, Sie non recufabimus eredere * fi D Deus
|
||||
|
fo CLAVIS
Deus, vel de feipfo, vel aliis, aliquid rcve*
let, ad quod acies rationis noftrse pertin- gerenequit, quodque clare non intelligi- mus, Neque ullo modo mirabimur multa s efle,tum in immenfa ejus natura,tum etiam in rebus ab eo creatis, qusc rationem no- ftram naturalem fuperant: Sic quoque non fatigabimus nos ullis diiputationibus de Infinito ■ nosenim quifumus finiti, Sceflen- tix, atque cognitionis finitos, & limitatos terminos habemus, quomodo de illo ali- quid determinare, atque ficillud quafi fini- re, ac comprehendere valeremus ? Sic de- nique ( quod & fupra monuimus, & firmis rationibusprobavimus ) nullas unqnamra- tiones, circa res naturales, a fine, quem Deusin iis faciendis fibi propofuit, defu- memus. Sedipium,ut Causam effici- entem, earumconfiderantes, videbimus, quidnamexiisejus attributis, quorum no- dtiamaliquamnoshabere voluit, circa il- loseffeftus, qui fenfibus nobis apparent, ratio noftra naturalis concludendum efle oftendat. Qux autem fint illa attributa, operofum foret hic explicare, non difficilc tameneritilla colligere ex iis, quje impo- fterumfumusDeigratii propofituri: funt tamen
|
||||
|
cPhikfophiŁ Matufdis. fi
tam cn prajcipua, haec. Veracitasr Confian-
tia, Immutabilitas>&imj)licitas, Sapientia* .ffmitaf, %Ł&. C a p u t IV-
De Materia.
ftijeiffi
I. ^MateriaeHcaufa mtertta , ex qua cor*
pm naturak cmfiituitur. z. Efiepte nihilalmd^quam indefinita Ex-
tenfiffmlmgum •> latnmy &profwndum. % TartesMateri^yVelfimtJenfiks, vel im
fenfiks. 4. Infinfiksjmt, qu* obparvitatemjenfits
fugientes,Je^o mteUeffiu inomnibus re*
bm naturalibm objervantur : quaks
fkntpartictda* oblongte^&fiexiks^qua
aquam confiituunt, &c.
f. Senfi/esjmtyqn<eex multis infenfilibus
particulis compofitte yfnb fenfum ca-
dmt: quaksjunt, manusvpes% caput in
corpore humano: ramus, trnneus, &
fieltamarborc^*
|
||||
|
$i CLAVIS
|
|||||
|
Q_U ^ESTIONES.
i. JkMateriaeffentiaconfi/latmEX"
tenjionc^,? ReJfr.Ajf.T} Rsefuppono autem,eflentiam
y materiat in eo ponendam cfle C i) quod infeparabile ab ea plane eft, etiam perintelleŁhim, &fine quo materia ne ad momentum quidemfiibfiftere poteft, five, quod eoderedit, quopofito,ipfaponitur, ablato, ipfa tollitur,& variato,ipfa variatur. (2) quodabfolutu quid eft, &nonrefpe&i- vum: cum enim materia fit fubftantia pofi- tiva,& abfoluta, oportet etiam, ut id, quod eflentiam materias conftituit, fitquid abfb- lutum. His pofitis, cuivis perfpicuum fatis eft, folam Extenfionem, efte ipfam materise eflentiam abfolutam,& pofitivam: obferva- mus quide multa alia in materia ■, fed ea, aut feparabilia fiint,aut refpeŁtiva,aut etiam ob extenfionem, materiaeinfiint, ita materia? infiint, Figura, Situs, Motus, Divifibilitas, atque ex iis refultantes qualitates, quas ho- diePhilofbphi inScholis appellant patibi- les, utlumen, color, gravitas, levitas, duri- ties, mollities, &c. At Eflentiam materia: non
|
|||||
|
Thilqfophia Naturalis. 53
non confiftere in figura, facile concedet is,
qm intelligit,figuram,ipfam materiam pras- fupponere, ex cujus terminatione refultat: Atque fi materiam interminatam cogite- mus,nullam ejus figuramagnofcemusxon- cipere enim poflumus figuram omnem au- feri ab aliquo copore, nempe fublato illius, ac contiguorum motu (ita namque nulli re- Jinquuntur materia: termini, proindeque nec figurce) vel etiam ab omni Corpore, fi fupponamusunacumuniverfah quiete in- terminatam, ac indefinitam Mundi mate- riam. Sic nec S/tus, aut etiam Motus, ma- terice eflentiam confrituunt,quia figuram prefupponunt ■, necdivifibilitas quoque, quia non immediate; fed mediante exten- fione materise ineft (nam materia divifibi- lis eft, quia extenfa, non autem extenfa, quia divifibilis,) Sed forte eflentiam mate- rixconftituuntqualitatesillzepatibiles : at preterquamquod illae omnes oriantur ex fitu, figura, motu quiete, &c. a materia quoque, falva ejus efientia, facile tollun- tur:utquatidianadocet Experientia. Sic ceradura,frigida, & qux adhuc nonnihil retinet odorisflorum, ex quibus edufta eft, itemfaporis fui mellis, fi igni admoveatur, D 5 amit- |
||||
|
H CLAVIS
amittk faporis reliquias, estrpirat ©dor, co-
lor mutatur, fit liqujda, fit etiam jCalida, ni- fail interim de eflentiamateria:tolJknar. Ita quoque a lapide rejkere poflii»us duriti- em, quia «fi liquefiat, aut in pwlvifctiios quam miniatffimos dividatur, ilfam amk- tet, nequetamen ideddefinet efle corpus • rejicereetiam paflun;«scoiorem, quiain- veriiunturiapiHi adeo peiiucidi, ut mjUus m iis appareat cdlor : rejicere poflumus quoquegravitatem, <w#a licet ignis fit le- viflimus, «on ideo mrnus putaturefle cor- pus: ac denique rejicere poflumws frigus, & calorem, aiiafque omnes qualitates, quia vel non confiderantur iniapide, vel jis mur tatis, non ideo iapis, corporisnaturam ami- fifle exiftimatur. Q«*d igitur hik fiifeiatis in corpore remanet# Extensio. Demc a ce- ra duritiem, frigidkatcm, ealorem, colo- rem, liguram, wtum, motum, fota tamen extenfio remanebit: q«ae, ne cogitatione quidem,a corpore cerje feparari poteft.iiW- tmfio igitur eft, qwe eflentiam Materije conftituit, qux foia a materia divetii ne- quit, Extenfw, inquam, m longnmJatuini& p roffmdttm, a qua divififeitkas, figura, fitus, <3c atia dependejit, ad quam reducuntur omma,
|
||||
|
tphilofophia Naturalis. 5 f
omnia, quse funt in Materia. Neque ne-
cefle eft in Materia, fubftantiam, tanquam fubjeftum,cuiextenfio inhseret, quasque ab extenfione realiter eft diftincta, finge- re,fiquidem^Ar/(?»/^nonopus habeat tali ftibjeftoa ferealiter diftin&o, cumper fe fubfiftere poflit, &: revera etiam per fe fub- fiftat. Quando Deus primo creabat indefi- nitamillamExtenfionis molem, nondum m partes varias divifam, in quo , qucefo» fubjecto llla erat ? nonne per fe fubfiftebat? nifi rorte dicere velint Peripatetici, eam inharfifle fpatiis illis imaginariis, quae extra hunc Mundum fingunt dari, quarque ante conditum hunc Mundum ab asterno exfti- tifle, contendtint : AtfpatiaiUa non ens funt, quomodo igitur non enti, Ens pofiti- vum inhazrere dici poteft ? Et qui ita faciles fiint in diftinguenda extenfione a Materiae eflentia, ac fubftantia, vellem, ut auream hanc regulam attentius perpenderenr_j>. Quod non plus de re aliqua fit judican- dum, quamperceptum fuit:item> Qupd nihil Philofopho de rebus naturali ratione cognofcendis, pronuntiandu fit, nifi quod clare, &: diftinfte perceperit. Quaero ltaq-, ab iis, qui extefionem a materiae fubftantia D 4 di-
|
||||
|
f6 CLAVIS
diftingunt realiter, an clare, & diftindTre
percipiant fubftantiam materia:, fine ex- tenfione, & viciflim extenfionem fine ma- terix llibftantia ? Vera enim diftindtio rea- lis eft inter duas, plurefve fubftantias, quas percipimus a fe mutuo realiter efle diftin- ctas, ex hoc folo, quod unam abfque alte- raclare, &diftincle intelligere pofllmus : ita Mens humana, & corpus reahter funt diftin&a, quia clare, & diftin&e intelligere pofliimus, quid fit Mens, etfi non intelli- gamus, quid fit corpus, & vice verfa: Si percipiant (quod tamen non poflunt) ex* plicent, quid illa Materix fubftantia fit, & qua: ejus attributa ? num corporea ? non certe: nihil enim in ea reperitur, quod cor- pus aliquomodo referat: figura, fitus, mo- tus, longitudo, latitudo, profunditas, & divifibilitas, ablata funt: quid ergo ? vel pu- rumputum nihilconcipiunt, quando fub- ftantiam materiae ab extenfione diftin- gunt, vel confufam fubftantix incorporeae ideam: Hoccine eft clare, &diftinc>e ma- teriae fubftantiam percipere ? cum igitur ipfis fit impofllbile, materias iubftantiam, &eflentiam concipere abfque extenfionc, cur non manus dant, ac nobifcum fentiant, |
||||
|
cPhilofophiŁ Naturalis. ej
ac ftatuant, Materiam efTe lpfiflimam ex-
tenfionem,& cxtenfionem efle ipfiflimam materiam. Sed ne captioni loc us relinqua- tur, notandum, quod extenfio duobus mo- disfpe&ari poifit, i utconftituens natura fubftantiaecorporeie. 2.utmodus fubftan- tiae,quat enus fcilicet unum,& idem corpus, retinendofuam eandem quandtatem, fiib- ftantialemqueextenfionem,diverfis valdŁ modis,nempe vel magis fecundumlongitu- dinemu &minus fecundum latitudinem, & profunditatem, vel minus fecundum longi- tudinem, & magis fecundum latitudinem, ac profunditatem, extendi poteft. Priori modo fpeclata extenfio, nihil aliud eft,quam ipfa materia, five fubftantia extenfa: atque ita etiameaa nobis in hac quajftione tan- tum confideratur. Sed regerunt, aliud efle materiam, qua: eft de Categoria fubftantia?, aliud vero extenfionem, quas eft de Cate- goria Quantitatis. En lnfigne prazjudicium! quoda praceptore fuo Ariftotele haufe- runt:docuitilledecem efle fumma rerum genera,five Categorias : quarum primam aflignavit fubftantix, casteras novem,acci- dentibus,inter quseprimum locum,velut antefignanus, occupat Quantitas. Atnum D s cx
|
||||
|
y8 CLAVIS
exiUaAriftotelis doŁfcrini de eflentiama-
terise, & extenfionis judicare fas eft ? non profecfco hic Ariftoteles nobis norma efle poteft '.Decemiilajcategoriae, five fumma rerura genera,peftis funt in Philofophia, cum in illis entia multiplicentur fine necef- fitate. Vidcrunt hoc quoque multi ex ipfis Pcripateticis, qui magis lngenui, & candidi funt: hiitc non decemj fed duas folum cate- gorias ftatuerunt, Subftantiam nimirum, & Qualitatem, quamvis nechoc fatisaccu- rate, & bene: cum non nifi duas hx catego- riae, fi ve potius,fumma rerum genera, den- tur,Subftantianempe materialis, & intelle- ftualis, five cogitativa; fi quid vero praete- rcainfubftantia,tummateriali, tum intel- leŁhiali,reperitur,cogitandum, illud non Ensaliquod reale, ab iisfubftantiis realiter diftinŁfcum, efle; fcd tantum modum: ita motus,figura,fitus,magnitudofut de modis fubftantiaeintelle&uahs, jam nihil dicam) non nifi materiae varii fiint modi, qui per nullam potcntiam feparatim ab ipia exifte- repoflunt; quod fi autem non modi,fed ensrealeeflent,non folum forent fubftan- tiaz (cum omne ens reale fit fiibftantia ) fed etiam per fe.abfque omni materii fubfiftere |
||||
|
^PhilofophiaNaturalis. 5$
poflent: colores ver0, odores, fapores, &
fiq^wehisilmiliafunt, non nifi fenftjs qui- dam in cogitatione noftra exiftentes funt, fieq-, minus a corporibus differcntes, quam dolor differt a figura, & motu gladu, vel cukri,dolorem inferentis: Ac denique gra- vitas, durities, vires calefaciendi, attra- hendi, aliajque omnes qualitates, quas m. materia obfervamus •> in folo motu , mo- tufque privationc&partium configuratio- ne, &c iltu confiiTunt: poflumus tamen, ne nimjs videamur rigidi eenfbres, numerum categoriarum aliquomodoretinere, fi ca- tegorias fiimamus, non pro vcris, &: reali- busEntibus; fedpro communibus praedi- candi modis, prout ita quoque fentit Rode- ricus de ArriagtL-j. 2. ^Anunafit omnium Corporum Materia?
Refp. Hsec qijacftio facilS deciditur ex
iis, quae in fuperiori quseftione diximus ; cum enim materig; eflentia in fola exten- fione confiftat, eaque in omnibus corpori^ bus una, &eadem reperiatur, non poteft non etiam omnium corporumuna, & ea- demeue matena. ClartffimusSferlingius, lib. 3.
|
||||
|
60 CLAVIS
lib. 3. inftitut. Thyficar. c.y q. 1. p. 470.
exiftimat, tot efle in corporibus diverfas materias, quot funt diverfa: formas. Verba ejus hsecfiint. Ut cŁhm formam peculia- rem habet, ita & peculiarem Materiam. Ratio, quia inter materiam,&formam dan- daproportio: Vakt ubique: Alia forma, a- liamateria. Ut in compofitis, alia materia Leonis, alia canis, alia quercus, alia hirun- dinis, a/ia auri es~t, ita & infimp/icibus,a/ia cali, alia ignis, alia aeris, a/ia aquŁ, alta terrŁ eff: Eadem enim ubique rattojropor- tio nempe inter materiam, &formam, inter acjum, ut /oquuntur, &potentiam. Nonfor- ma quŁ/ibet, quam/ibet informat materiam-y fedcertacertam. Verum non pofllim non hic modefte a clariffimo Viro, mihi alias a* miciffimo, diflenrire: nam 'Diverfiimfintire duos de rebus ijfdem
Inco/umi licuitfemper Amicitia-j. Si enim tot eflcnt diverfae materiaj, quot fbrmae, oftendenda erat illa diverfitas, & inquoillaconfifteret,explicanda : neque enimoportet dere aliqua judicium ferre, nifi clare, & diftindbe a nobis prius fuerit percepta: Qmdj quod ipfe Vir Clariffimus ftatuat, folam formam efle, quse dat diftin* .'- ; sui:
|
|||
|
ePhilofophi<e Naturalis. 6t
- gui: quomodo igitur materia unius corpo-
ns,ab alterius corporis materia diftin&a,
& diverfa erit, cum forma non fit ? fepare-
tur k ccelo cogitatione forma, feparetur et-
iam pari modo ab aqui, forma: quaeftio jam
oritur, an una, & eadem fit cceli, &aquse
materia,poftquamabutroque forma fepa-
rataeft l Nos arfirmamus, quia utrobiquc
una, & eadem eft extenflo -, fed Sperlingius
negat: at quomodo illas materia; fpecifice
(nam numerice efle diftin&as, nos ipfi lu-
bentes damus ) poterunt efle diftin&a: ? fi-
quidem omnis diftin&io, vel ipfo judice, a.
forma ilt, ( quam fuppofuimus hic a ccelo,
&aqua, cogitatione feparatam efle. _) For-
ma enim fecundum ipfum, dat ejfe, dat dif-
tingui-, dat operari. Neque" fiirEciebat ipfl
dicere : ubi formaalia eft, ibimateriaalia
eft ; oportebat enim prmsipfiim certo,&
clare cognofcere, alia qujedam in materia
cadi efle attributaeflentialia, &intrinfeca,
&alia in materia aquaj, antequam conclu-
deret, Aliam formam, aliam requirere ma-
teriam: alias namque illud tam facile poflet
rejici, quam a Cl. Viro afleritur: fi igitur 2).
Sperlmgius nobis explicuerit, & probave-
rit alia quaedam attributa, & proprietates
inve-
|
||||
|
<?* CLAVIS
inveniri in materia coeli, & alia attributa in
mdteriaaqtta:,»o» htbentes, & fine fergi* veriationc, i« ipftus defcendemus fewr crf- tianuNos-ha&enus ixx materia cotli,nihil pwetef exteniionem, & qwae exteniiorjcrn iaamediate" confequuntur^percipere potui- mus, quam quia candem quoquc in aqua cife pereepimus, bine idenditatem utrtuf- quetHateriae fpeeificam collegimtis. Qupd fi tanaefl praecise urgeat, Aliam ferrmam > aliam etiam requiretemateriam, dicimus, illud effatum, neque m artirkialibus, ne- que in natural ibus, verum eile Eadem illa ligna, ferramenta, funiculi, &plumbuin, quae materia horologii funt, pofltxnt etiarrt cfse mater ia alterius automatis, diveriam licet formanj ab horologio hsbentis. Ita quoqtteeademilla fubftantia exterrfa, quae eft Stdkitur Aquar quando in particulas piagis a fe invieem feparatas, se. celerker mota», eft divifa a calore, eft aer, quando adfouc cekriusagjtatur, utiimul corpus no- ftrtiro.. aiiaq-, in aerepoifla,ieniibiIiratioiie concutiat, vocatur Ventus: ftcueetiam eae- dempartieula» terreftres, cum imguM feor- fsm »primi demeti motura fequuntur,ignia forEBam.habent, quamdo vesa intci giobu- los
|
||||
|
ThtlofophiaKaturalis. 6f
los fecundi elementi volitantes, eorum a-
gitationem imitantur, aeris induunt for- mam : idem judicium de cŁteri$ fieri po- teft,&debetL». 3. lyinMateriaftfubftantiacompleta, *
&perfetfa->? Refp. Nihil magis apiid Teripateticoi
tritum, quam, Materiam efse fu&ftantiam incompktam, atque imperfectam : ratio- nemfipetas,hanc prompti dant, quia per fe corpus non conftituit, neque fe foli fub- fiftir. Verum qui ad immenfam Dei poten- tiam, & perfeclriffimam e jus operationem attendit, non poteft exiftimare illum tm- quam quicquam fecifse, quod non omni- bus fms numeris fuerit abfolutiffimum : Materia igitur, quia terminus creationig fuit, non poteft non efse fubftantia perfe- t>a,ac completa: Et quid, quaefo, ipfi ad ul- teriorem fubftanti^ perfeftionem deeft?ari non per fe fubfiftit, ficut & aliae fubftantiae ? Sedfortafs^ ideodiccnt eam efse fubftan- tiam imperfedtam, quia per fe corpus inte- grum non conftituit: at falfum eft, eam per fe corpiis non conftituere: cum enim Detfs O.M.
|
||||
|
64 CLAVIS
O. M. primocrearet Materiam fine mofuy
fitu, figura C quam poftea in varias partes divifit,agitavit,&c.}nonneper fe corpus conftituebat ? nonne etiam perfecla, & completafubftantiaerat ? Etquid facitmo- tus, figurajfitus dd peffectionem fubftan- tiaj,cum nonnifimodifint? Anideoignis magis eft perfedta fubftantia, quam mate-> ria, quia motu gaudet ? profefro, fi materia perfe&a, & completafubftatia non eft, ne- queignis quoque perfe<9ta,& completafiib- ftantiaerit ; quia ignis omnem fuam fiib- ftantialitatem (date veni »m verbis \) a ma- teria habet, Non male Ariftote/es v 11. Me-> taphyfic cap. 3. SihŁc(Mzterh)noneJfet fubftantia^ qua alia QNB.) effet, fugeret nos. ^Demtuenim cMeris, nihil aliud re- manerevidetur, fcilicet prater materiam. Quodfiautemmateriamquis appellare ve- lit fiibftantiam incompletam eo fenfti, quod fola corpus aliquod fpecificum , & formale non conftituat •, fed ad illud confti- tuendum,necefsarioadaliud referri debc- at veluti cum dicimus, corpus fubftantiam cfte incompletam, quia refertur ad aliam aliquam fubftantiam , puta Mentem, cum «juaunumper fe, nempe hominem» com- ponit,
|
||||
|
cPhilofophia Naturalts. 6j
ponit, ei nonquidem admodum repugna-
bimus: nam cum conftet de re, ceflent de nomine lites: fciet tamen,fatius effe ab illa voce abftinere, quam ea uti: ne illi, qui au- diunt, vel legunt, materiam anobis vo- cari incompletam fubftantiam, judicent, nos cum Teripateticis docere, Materiam per fecomplete* non fubfiftere. Vulguse- nim ex idenutate vocis, de identitaterei i- pjius )judicarefolet_,. 4. tyfn eadem Materia moles in Mundo
nunc reperiatur, qua fuit ab ini-
tio a T>eo creata—> ?
Refp. VulguSjScquifenfibusnimiumfi-
dunt, putant,materiam toties ex nihilo re- cens fieri, fiioque aceeflii Univerfi molem augere, quoties noviter apparet, & in nihi- lum etiam relabi, quoties evanefcit, & in aurasabit. Sedquisnon intelligit, mate- riam vitis , arboris, vel alterius herbulx e terra pullulantis, non iftic -loci e nihilo fa- Łtam ; fed aliunde adveclram fuifle ? ac quamvis, quando ligna, aliaque combufti- bilia comburantur, oculus non videat, quo abeat illa matena, intelleclrus tamen fatis clare cognofcir, eaminnihilumnonabire; E fed
|
||||
|
66 CLAVIS
fed eademfemperquantitate, fi non hic,
faltem alibi, permanere_>. Caufa autem fi quaeratur, quare eademMateriae quantitas, & menfiira nunc permaneat, quae fuit ab initio a Deo produ&a, ea certe non ex fola natura materiae dari poteft, ( quod impru- denter nonnullihodiefaciunt) quiafolius Dei eft, fic intesrna, propriaque Naturae fuae neceflitate fubfiftere, ut nihil ipfi decede- re, vel accedere queat: materia vero (imo & omnis creatura, five materialis ea fit, fi- ve intelledhialis) ita a Deoin ^depen- det, divinsque ejus poteftati fubjefta eft, ut nihil omnind ex fe ipfo, & a fe ipfo ; fed a Deo habeat, quicquid habet. Li- cet vere Deus libere, & non neceflarid operetur, facit tamen femper id,quod opti- mum eft, ejufque naturse quam maxime confentaneum. Et quia in omni opere fuo, quam maxime fapiens, conftans, & immu- tabilis eft, ideo haec Dei fapientia, cum conftanti, atque immutabili, fimplicique ejusoperationeconjunŁta, unicum eft ar- gumentum, quocerti reddimur, eandem omnino Materise molem , ac menfuram, jam in Mundo reperiri, quse fuit ab initio, nequeveltantillum de ea in nihilum eva- nuifle,
|
||||
|
Thilofophia Naturalis. 6j
nuifle, vel ei etiam additum fuifle. Quid
namque moveret fapientiffimum Deum, eam Materiae molem creare, cui aliquid ad- dendum, vel demendum fibi fciret impofte- rum ? Neque novae materiaeproduclrionem, confirmant Cometae, & Stellaenoviter, & ex improvifo faepe confpe&ae : nam infra inpartefpeciali oftendemus, illoscometas, &ftellas, non creatas noviter ex nihilo j fed vel ex praeexiftente materia produ&as efle, vel jam antea,denfis quibufdammacu- lis involutas,exftitifle, acpoftmodum, iis difcuflis, & diflblutis, apparuifle: Eorum enim ftudmm laudare minime poflum, qui, confpe&is mfolitis phaenomenis, mox ad caufam aliquam huperphyficam, &fupra- naturalem, recurrere folent, parum, vel ni- hil folliciti de causa aliqua naturali. y. QtiŁ Ariftotelis, & Ariftotelicorum de
Materiafit fententias ? Mefb. Quae Ariftotelis de Materia opi-
nio,acfententiafit, aliquomodo conftare poteft ex duplici ejufdem defcriptione, quam in fuis fcnptis exhibet, Trima exftat vii. Metaphyjtc. cap. 3. his verbis. 1)ico E 2 autem
|
||||
|
68 CLAVIS
autemMateriam, quŁ perfe ipfam, neque
quid, neque quantum, neque aliquid atiud quippiam dieitur,quibus Ens determinatur. Altera verd exftat i Thyfic. c. 9. Materiam voco primum uniujcujufque Jubjeclum, ex quo inexijiente fit, vel, ficut ea habetur 2 tPhjfic.c. 3. CMateria etf id, ex quo inex- ifiente aliquidfit. Quamvis autem hx defi- nitiones fanam poffint admittere interpre- tationem, peccat tamen prima in eo, quod negativa tantum fit; altera vero in eo,quod defumta fit ab extrinfeco quodam Mate- tixrefpe&u : Neque,quodmemini, alibi clare explicat Ariftoteles, quid fit illud, quod nec eft quid, nec quale, nec quantum, quodque omnibus corporibus ita ineft, ut. omnium formarnm , & accidentium pri- mum fit fiibjedhim. Videtur quidem in nonnullis locis Materiam cum ipfa exten- fioneconfundere,ut quando wThyfic. c. 2. text. 1 j-. Materiam vocat dj^fqpt $f /ztyi- Sxs, Extenfionem,feu dimenjionem Magni- tudinis, ( Non ignoro tamen, 'Deufingium in Theatro Naturap. 3 f j. ex hoc loco con- trarium probare, quando 2^91^ % pvytSxs interpretatur, Intevvalium magnitudinis, quod Ariftoteies ab ipfa magnitudine di- , verfiim |
|||||
|
>
|
|||||
|
Thilofophia Naturalis. 69
verflim efle voluit, Sicut, inquit, & textu
prsecedente, intermagnitudinem, & ma*- gnitudinis materiam diftinxit. Itanihilfe- rein Ariftoteleoccurrit, quod non proli- bitu interpretum explicaripoteft!) Atta- men in multis aliis locis,iterum illa manife- fte diftinguit, ut y\Metaphyftc.c.^. text. 8. Longitudo, Latitudo ,&^Profunditas y inquit, Quantitates quadamfunt, nonfub- Jiantia: Quantitas enim fubftantia non es~t-y fedmagis, cuiha primo infunt. Sed infre- quens non eft, Ariftotelem fibi in fuis fcrip- tis contradicere,quod, fi ratio mei inftituti permitteret, multis Exemplis oftendere poflem. Quae Ariftotelicorum de Materia Mens fit, difficile cognitu eft, ita hic ipfi inter fe diflentiunt ! Adtum entitativum, Materise derogant Thomifta. Videatur Thomasi.part.q.66. art. 1 contra quem prolixe difputat Johannes de Rhada part. 2. Controverftar. Theologic. 12. Formam corporeitatis eidem attribuit ^Avicenna: contra quem difputat Suarezius difputat.^. de Materiali caufafubflantia, SeŁt. 3.t. 12. 21. Gisbertus Ifendoornjn Medulla 'Phyftc. lib. i.cap.2. quaft.p.p. 95. Neque prselia, quae inter fe ipfos de Materiae quantitate E 3 inde- |
||||
|
7© CLAVIS
indeterminata, potentia tam univerfaU,
quam particulari, formaz carentid, appetitu innato ad omnes omnino formas, tam prae- teritas,8cprxfentes, quam etiam futuras, mifcent, etiamnum ceflant. Hocunicum tamen exipforumfcriptis, ut certum, &in- dubitatum, colligo, Materiam Ariftoteli- corum effe Monftrum, informe , horren- dum, ingcns, quod & ipfi approbare viden- tur, quado ea ab ipfis, his infignitur elogiis, ut vocetur, Non EnsicProtheusiMateriFce-<- mina, Turpe quid, Multitudo, Feex prima •uita, Chaos, Syha, Meretrix, &c. Auget monftrofitatem hujus Materias, Robertus F/ud,alias de Fluclibus, quando Tomo i. de Macrocofmi Hijloria, cap, 4 p.m.i 5". eam defcribit, quod fit Ens primordiale infini- tum,informe, inpotentia tam adaliquid, quam ad nihil, nullius quantitatis ,feu di- menfionis, cum necpar vum, nec magnum di* ci pqffit; nuUius qualitatis, cumnecfitfub- tile3nec (JiJJum,nec perceptibile, nuUiuspro- jprietatis, nec inclinationis, non movens, nec quiefcens,fine uUo colore, aut qualitate ele- mentari, omnium tamen atJtonum princi- pium paffivum primum, rerumque capax. Conferaturetiam/^zg. 26. ubi hanc n\on- ftrofam
*
t
|
||||
|
ThilofophU Naturalis. 71
ftrofam Materiam, fub forma fumi niger-
rimi, feu vaporis , feu umbrae horrendae, feu abylli tenebrofae , feu denique maffie cujufdam rudis, indigeftje, & impercepti- bilis ,depiŁtamvidebit LeStorixv hunc mo- durru. |
|||||||
|
Etjic in infinitunLj».
|
|||||||
|
Hi Philofophi, il ex clare, &diftinŁte
perceptisjudicare didicifsent, non in tam ineptas, & philofopho plane indignas, in- cidilTent opiniones, aut verius,commenta, & nugas. Ego certe vix a me impetrarc pofsum, ut credam,iftos homines,proprios fuos conceptus, & verba intellexifse : uti- E 4, nam
|
|||||||
|
72 CLAVIS
nam tandem faperent, &in judicando non
ita prascipites efsent-» l $. t_An dentur Materiapartes infenfiles?
Refp. Magnum infantix praqjudicium
eft, quo Vulgus ea judicat non exiftere,quas oculis fuis carporeis nori videt : atqueuti- nam ab eo liberi efsemus omnes! nemo no- ftrum eft, qui non,in puerili.&infarttili fua aetate, crediderit, omne hoc fpatium,quod mter extimam Terrs fuperficiem, & Stel- laseft, omni corpore vacuum efse, quia nullumibicorpus vidit. Et multi quoque ex Philofophis,qui Infantise fiise prcejudicia nondum depofuerunt, fibi firmiterperfiia- dent, nullum exiftere corpus, quod non fit fenfibile, quia ab adolefcentia de iis tantum cogitaverunt corporibus, qusc fub fenfus fiios caderent; Verum qui, non fenflis -, fed intelle&um pro menfiira, & normacogno- feibilium habent, non pofliint non, prseter partes materiie fenfibiles, innumeras ijifen- fibiles ftatuere \ quiaenim totum hoc Uni- verfumjimus,«5cfibi omni exparte coha> rens globus non eft ■, fed in innumeras par- tes diftin&a, atque divifa eft Mundi mate- |
|||||
|
/
|
|||||
|
'Phifofophia Naturalis. 73
ria, undefubtiliillmus ille ccelorum, ftella-
rumque fua luce fulgentium liquor, crafiio- rumque corporum compofitio, & textura, orta funt, hinc non mirum , fi innumera; dentur partes tam exiguas, ut nullo fenfii percipiantur : Et fi corporum generatio- nem, corruptionem, difsolutionem, pluri- mafquealiasoperationes, attentius, prout par eft, confideremus,indubios nos facient ea, atque certos,deinfinitis,quas diximus, particulisinfenfibilibus. Crelcunt herbse, plantae,arboresinmagnam molem, perap- pofitionem, proculdubio,alicujus corporis (nifi enim ipfis aliquid adjiceretur,impolli- bile foret, ut vel tantillum crefirerent) at quisfenfuunquam deprehendit, quasnam illa fint corpufcula, quse herbis, plantis, ar- boribufque accefserunt ? Quod creverint arbores, obfervamus quidem ; fed quod crefcant, nemo Mortalium vidit unquam: aquas, fi in jeftate Soli exponantur, dimi- nui videmus, obpartium, finedubio, ex iis, evaporationem, atque exhalationem : at quis viditunquam, vel fenfu deprehendit iltas particulasevaporantes,&exhalantes! Magnes attrahit ferrum , num perpartes fenfibiles ? at illse non confpiciuntur, nec E f con-
|
||||
|
74 CL A VI S
confpeclaeunquamfuerunt: forte pcrqua-
litatem aliquam occultam : fic vulgoqui- demdicunt Philofophi; aftdicunttantiim, &nonprobant: oportet namque, ut inter agens & patiens, conta&us iit corporeus, quod & Ariftoteles videtur obfervafse 7. *Phyficorum.cap.r. Etnonneipfi docent, qualitates fine fubjecto fubfiftere non pof- fe?multo minusde fubjecto in fubje&um tranfire? oportet igitur,ut fint partes, vel effluvia infenfibilia, (qua* nos particulas ftriatas nuncupamus") quae ferrum , alia- que corporamagnetica, intra acHvitatem magnetjs confiftentia, ad magnetem pel- lunt. Hoc unicum exemplum fatis cfle polTet ad fententiam noftram confirman- dam ■, fedunum,velalterum adhucadde- dere placet, ut res tantd fiatclarior,ac ma- nifeftior. Cryftalla,& vitraad tam exqui- fitum bevorem perduci non pofle, ut nihil fcabri in illis reperiatur, argumento funt mulc32,qu33 Cryftallum, quantumvis ter- fum,pedibusdecurrunt> non tam adhasfio- netenacis, &lenticujufdamhumoris, alio- quin&mortuseeidemfufpenderentur 5 fed tenuiculis pedum fibris, fefe inarqualibus particulis infigentibus : at insequales illa; parti-
|
||||
|
ThilofophiaNaturalis. 75-
particulae nonne infenfibiles funt ? nonne
omnem vifusnoftriaciemfugiunt? &quan- to minores oportet efle fibras illas pedum Mufcarum ! Vortices coelorum, in quibus planetae, interquos Terra quoque noftra numeranda eft, gy rantur, corpora efle,neino ratione utens, negabit, aut negare poteft: at quis illos ullo unquam percepit fenfu ? fed nequisqueratur,illos vorticesvel nimiuma nobisremotosefle,vel,quod in vortice tel- luris noftrae contingit, eorum materiam ad magnamdiftaritiam vaporibus, & exhalatio- nibus immixtam efle,en puram ipfi iftam ma- teriamexhibebojUttentet, num vel eam vi- dere,vel,fi hoc minus fuccedit,olfacere que» at. Prieftabo autem id benificio tubi Vitrei 2. pedum, & 8. vel 9. circiter digitorum lon- gi,ante paucos annos primum inventi (cujus tubi figuramw^ c. p. deloco.*) Quando e- nim illum argento vivo impleo, pofteaque orificium ejus inverlum, 8c,digitoadillud vehementer applicato, in vaiculum argento vivo plenum immergo, argentum vivum, quodin tubocontinetur,delcendit, &non univerfum quidem j verum ea tantum quan- titateeffluit, ut id,quodfupereft, haeretque intubo, i.ped. & 6,pra;ter propter digito- rura
|
||||
|
76 . CLAVIS
rum altitudinemfervet,itautintubo 2 ped.
& 8. digitorum longo, fpatium duorum di-
gitorum in fiiperioriinverfi tubi parte relin-
quatur,quod fpatium materiaccelefti, five
vorticis Cceli Telluris noftras plenum eft,
ficut fiio loco plenius demoftrabitur: applica
nunc, quifquis es,qui obienfuumprajjudicia
exiftimas omne corpus necefTario elTe debe-
re fenfibile,nullafque dariparticulas infenfi-
biles, tubum iftum oculo tuo, vel, fi ita tibi
vifiim efivnaribus, & experire,num eam ma-
teriam,velvidere,velolfacere,im6 vel ullo
alio fenfu percipere valeas ? Quod fi ifta Ma-
teriaintantacopiaibi exiftens, ullo fenfii
percipinequeat,quantominus fingulae ejus
minutiffima» particulae , qua? innumera
flint. Et fane mirum elTe non debet, quod
valde minuta corpora fentire nequeamus,
cum ipfinervi noftri, qui moveridebentab
objedtis, ad fenfum efficiendum, non fint mi-
nutiffimi j fed funiculorum inftar ex multis
particulis fe minoribus contexti, neque pro-
indea minutiffimis corporibus moveri pof-
fint. Nec eft, quod quis nobis objiciat, non
pofle ab infenfibilibus particuliscorpora, &
partes fenfibiles conftitui: nam ficut filamen-
tafericafingulafeorfim fumta,nullum colo-
rem
|
||||
|
Thilofophi^Naturafa. 77
rem habere videntur, conjundla tamen, &
fimul fumta, filum album, rubrum, aliove colore tinŁtum,componunt:ita etiam fingu- lse particulx feorfim fumta;, licet infenfibiles videantur elTe, fi tamen conjungantur, cor- pus^aliquod fenfibile conftituunt. Neq-, hoc fit fine ratione : nam particulse, quae fin- gulse nervos membrorum noftrorum mo- vere nequeunt|,fimul jundtaj, movere pof- funt_5. 7. i_An dentur Atomi?
Refp. Graviflima hxc controverfia eft,
quse multa fecula, dodrorum ingenia fati- gavit. Quod fi per Atomos intelligantur corpufcula quatdam tam minuta, ut fenfus effugiant, varias tamen magnitudines,figu- ras,& motus habentia, certo certius eft, ficut lllud quoque ex quasftione 6. perfpi- cuum eft, tales atomos reveraexiftere* Ve- rumquia Atomorumpatroni, Atomos fin- gunt effe corpufcula plane in natura,& fub- ftantia fiia, indivifibilia, nonputamus tales revera dari: Cum enim, fi qux effent, ne- ceflario deberent efle extenfe,quantumvi$ parvae fingerentur, pofTemus adhuc unam- quamque ex ipfis in duas, aut plures mino- res
|
||||
|
78 CLAVIS
res cogitatione dividere, ac proinde agno-
lcere efTe divifibiles : nihil namque poflu- mus cogitatione dividere,quin hoc iplbco- gnofcamus efle divifibile: atqueideo, fiju- dicaremus id ipfum efTe indivifibile, judi- cium noftrum a cognitione difTentiret, quod contra generalem illam logicas regu- lam eft, quse docet, judicium nofirum cum cognitione femper debere effe conformt^>' Quid, quod talem divifionem materise in particulas a&u indefinitas, clariffime etiam demonftretmotus ifte corporumin circu- lo non perfe&o, Sequantumlibet irregula- ri, qui fit abfque ulla condenfatione, vel vacuo, (de quoagetur a nobis cap. 6. de motu q. 4/) quia enim in tali motu materia, quje jamimplet fpatium G. fiicccffive im- plet omnia fpatia innumeris gradibus mi- nora,quŁEfuntinterG. &: E. requirituretia necefiario, utaliqua ejus pars ad innumera- biles illorum fpatiorum menfiiras, figu- ram fiiam accommodet, quod fieri nequit, nifi omnes imaginabiles ejus particulaŁ,que_ iunt revera innumera:, a fe mutuo aliquan- doremoveantur,qua» quantulacunque rc- motio, vera divifio eft. Et
|
||||
|
Thilofophia Naturalis. j$
G
|
||||||
|
Et quamvis, quomodo illa indefinita divi-
fio fiat, cogitatione comprehendere non valeamus, dubitare tamen non debemus, quin fiat, quia clare percipimus illam necef- fario fequi ex Natura Materiae nobis evi- dentilTime cognita. Et licet fingeremus, Deum efficere voluifle, ut aliqua Materiae particula in alias minores, a creatura aliqua non divideretur, non tamen illa propterea indivifibilis eiTet dicenda,quia Deus adhuc ejufdem dividenda:poteftatem, ac faculta- tem fibi retineret : non enim dicent Ad- ver/artf, contradi&orium efle, materiam tamminima nunquam efle, quin ad mino- rem quantitatem, fi non a Creatura, a Deo faltem,redigi poflit: nam ponant atomum, quaz tam eft minima, ut amplius non divi- datur: quasro de illa atomo, an fit extenfa ? nemo
|
||||||
|
80 CLAVIS
nemo dubitabit, qui novit,ipfammateriam
efTeipfam extenfionem : imo nec dubita- buntii, qui extenfionemamateria, ut acci- densafubftantia,diftinguunt: fi extenfa eft, an habeaf partem extra partem, &num clare, & diftinŁte una pars extra alteram partem concipipoflit i non certe negare hoc pofliint, tum,quia f atio Formalis extert- fionisin eo confiftit, ut habeat partem ex- tra partem, tum etiam, quia ipfi concedunt divifionem quantitatis mentalem in infini- tum (^meliusdicerent, inindefinitum 3 quam certe concedere non poiTent, nifj ipfimente fiia in extenfione, etiam mini- mi,partem extra partem, clare concipe- rent : Unde ita firmiflim^ concludo. Si omnis extenfio;, etiam minima, partem habeat extra partem, & fi nos quoque in ea^ partemextrapartem, clare concipere pof- fimus, fequitur, Deum realiterillas partes a fe invicem feparare, id eft, dividere pofle. Verum prius. Ergo & pofterius. Ratio Ma- joris eft, quia quicquid nos clare, &diftin- cte percipere valemus, id nullam involvit repugnantiam, five contradiŁtionem,ut a Deo efliciatur: Quia autem Docfarina Ato- morum anonnullisj ClavisMedicinx, & Phyfica;
|
||||
|
Thilofophia Naturalis. 81
Phyficae vocatuf j opera* pretium nos fa-
Łburos judicamus, fi paucis argumenta illa,
qusevulgopro Atomis iji medium adferri
iolent, examinemus: Ad duo imprimis GL
Sperlingius ea reducit, lib. j. inftitut. Phyfi
cap. i. quteft. i.p.m. Soi.nempead Ratio-
nem, & experientiam. Atomos, inquit, af-
firmat Ratio, quia ab Infinito abhorret Na-
tura : Modum ergo, Metamque infecandis
corporumtenet molibus ,nec ruitfine lege±
jinefine. Argumentamur. Quicquidin cor-
porum divijionibus acquiejcit in minimis,
iUudexhibet Atomos. Natura in corporum
divijionibus acquiefcit in minimis. Ergb
Natura exhibet Atomos : Major conftat,
quiaminima illa nihilprater atomos funt.
Minor probatur,quia necejfium esJNaturam
idfiacere, ne detur progreffus in infinitum->.
Sic dividat arborem Natura centies mil-
lies. Tandem tamen defiifilit, ne ipfiafinita,au-
fu vano, infinitas affefiet operas. Hinc qua-
tamcumque aquee, aut terrŁ, aut rei alicu-
jus ojfendamm partemyquarere de ea nihil
dubitemus, anminimafit, an nonfit.? SieH,-
adeHminimum natura, adeHinJetlile, adeft
immutabile. Sinon esf, dandum igitur mi-
nus, quo denoftra recurrit qu<ejlio,an hoc
', F vere
|
||||
|
■■^____________
|
||||
|
82 C L AVI S
tvereminimumfit,annonfit ? SieSi^adeft
jam iUudNatura minimum, illud infeUile,
iUudirhmutabile. SinonesJ, redit quafiio,
num hoc minus vicijfim fe habeat minus ?
quodfi dixeris, in infinitum progredimur
ambo. §lmdnejiat, conjijlendum, minima-
que Ndtur/e agnofcenda^. Hactenus Cl.
Sperlingius. Verum refpondeo. Natura
abhorret (liceat nunc cum ipfoloqui} ab
infimto > fed non ab indefinito.© icam cla-
rius. Naturapartes materia; in tam mini-
mas particulas non divifit, neque adhuc di-
vidit, qtiin eas non folum queat in minores
dividere; fedfiepeetiam adhiinmulto mi-
nores dividat: eftque illud manifeftum iis,
quiconfiderant,quomodd continuo ex at-
tritu particularum fecundi elementi non-
dum perfeclre fphscricarum -, fed angulofa-
rum, abradantur particuljelonge minores
particulis fecundi elementi, qus: particulae
non nifi ramenta innumera fiint, quas ad»
huc fxpe magnitudinem fuam variant, ut
alia exiisminorafiant; neque tamen ideo
Natura dividendo in infinitum progredi-
tur; fed tantum in indefinitum: h. e. aftu
iiatura non femper in abfolute minimo
fiibfiftit : nam quamvis particulse in uno
aliquo
|
||||
|
ePhi!ofophia Naturatis. 83
aliquo corpore determinatam requirant
magnitudinem, & figuram, ita ut, relpedtu iftius corporis, fub aliamagnitudine, & fi-' gura fubfiftere non poflit,abfolute tame lo- quendo, particulaj illat,indivifibiles intrin- fecenoniunt: cumtamminimje non fint, quin fub multo minori magnitudine fubfi- ftere valeantjita tamen,ut tunc gcamittant naturam totius compofiti, & ineptae fiant ad iliud compofituxti conftituendum ; Quod accurate■obfervari debet,adfuper- andum, jnhocnegotio, quafvisdirficulta- tes. Sicaquae particulae, non fub quavis magnitudine, & figura fubfiftuntjfed de- bent efle laeves, ac oblongae, & interdum etiam flexiles: adeo ut,ubilaeves, Sc oblon- gae efle defierint, ineptae fiant ad aquam conftituendam: Sic quoque particulae olei femper debent efle ramofae $ adeo ut fi ra- muliiftiabradantur,velatterantur a cauia extrinfece adveniente, particulae iftae et- iam ineiatss jedd&ntnrad oleum conftitu- endum :CŁuod fi igitur hafic &perUngij mens eflet, quodNaturain certa corporislpecie non admittat quamlibet divifionem -, fed neceflario in certa, & determinata magni- tudine fubfiftat, ultraquaminhoc (pecifico F 2 corporc
|
||||
|
84 CLAVIS
corpore non progreditur, facile amic^ln
hac controverfia conveniremus, neq-, tunc tantopere a docrrina. atomoram alieni efle- mus: ita enimcertum eft, aquam fuas habe- re atomos, nempe, particulaslaeves,&ob- longas, oleum, fuas, nimirum particulas ra- mofas : interim tamen, quamvis iftee parti- culas refpeŁtu hujus, vel iftius corporis fpe- cifici,fub quavis magnitudine fubfiftere ne queant, non repugnattamen, uteaedem il- liEparticulasrefpedu akerius corporis fub minori magnitudine fubfiftant, vel ut a cau- laaliqtTaextrinfecainplures alias minores parriculas dividatur. Atomum olei dixi- • mus efle particulam aliquam infenfibilem ramofam, qualisfimplex,figuri A &com- pofita, five alteri particulx ramofa? impli- cata,figura B repra*fentatur. |
||||||
|
At qnia clare,& diftinŁtein particula ramo-
fa A conciperepoftumus partem t. efle ex- tra 2. & 2. extra 3. & 3. extra4.&4.extra f. atque
|
||||||
|
Thilqfbphia Naturalis. 8 f
atque fic porro, facile etiam intelligimus
eas partes, non foliim pofle a feinvicem fe-
parari, atque ita dividi •, fed faepe quoque,
accedente vehementiilimo motu, vel alia
cau(a, aŁtu, & revera feparari. Verum hic
fcio Sperlinginm a nobis diflentire : putat
enim ille non folum minimam aquse parti-
culam efle aquam, fte minimam olei parti-
culam, efle oleum ( quod nos negamus,
quia aqua, &c oleum congeriem notant cor-
pufculorum) fed etiamminimamillam par- -
ticulam, ita abfolute, &c fimpliciter efle mi-
nimam,utnullomodo dividi amplius pof-
ilt, aut etiam dividatur : quae tamen ejus
fententiarepugnare videtur proprias ipfius
Hypothefide Atomis mixtis plantarum,8c
animalium: fi namque quaevis atomus mix-
ta, ex igne,aere, aqua, &c terra conftet, quo-
modo omnis atomus itaminima efle poteft,
ut nullo modo amplius dividi queat? annon
atomus illa mixta divifibilis eft in quatuor
illa corpora heterogenea, exquibus con-
ftat.?imprimis quia, juxta ipfius mentem»
fingula illa corpufcula loco, & fitu disjun-
Łba funt: in quo enim loco, in atomo mixta,
ignis eft, in eodem loco nec eft,nec eiTe po-
teft aqua_; &: fic porro, Quid 3 quod ipfe
F 3 Sper-
|
|||
|
U CLAVIS
Sperlingius unam atomum alteri effe ma-
jorem dicat, quod fi hoc eft verum, nonne major llla atomus ad minimum divifibilis ent in illam partem , qua magnitudine luperatalteramatomum minorem ? Dicet rorte ahquis fquod an etiam Cl. Sperlingim didlurusfit, nefcioj Si atomus mixta divi- deretur, tunc amilTuram illam , naturam mixti. Sed, quid tum > amittat mixti natu- ram,modopartesadhucejus fuperfint: je- dincrum quis nefcit dividi;8c deftrui poffe, uttamenpartes ejus matenales fuperfint» ita u atomus mixta fit, quse quatuor conftat atomisfimplicibus,dividaturque in4 illas atomos fimphces, tunc quidem atomus illa mixta,non amphus manebit corpus mix^ tum;fedtamenatomi illae quatuor, falvs manebunt. Etquid opus eft ulteriorirefli- tatione! hoc enim pofito(quod tamen non concedimusdeomnibus particulis: mate- riam enim pnmi elementi, quaj non nifi di- verte %ure , & magnitudinis ramenta iunt,ex continua attritione globulorum, nondum perfecle fpsricorum, orta, ut & particulas tertii elementi femper mutare fuam magnitudinem, & indefinite dividi, cpnitat mm ex us, qua; fupra diximus, tum * .. . magis |
||||
|
\
|
|||||
|
ThilofophttfNaturafa. 87
magis patebit ex iis, quse de triplici ele-
mentorum Materia, in ipecialiparte,philo- fophabimur) quod magno mohmine co- natur probare Spertingius&empe^dzri cor- pufcula, quŁE ulterius non dividuntur (qua- lia imprimis funt particulaj fecundi ele- menti, in iiguram fphxricam exa&e torna- tae) imo quse nec ab ulla creatura dividi pof- funt, non iequitur tamen ea indivifibilia intrinfece eife, vel ea a Deo dividi non pof- fe : Atq^ ita breviter quidem: attamen foli- de,& nervose fatisfadtum eft primo Sperlin- gij argumento. Alterum deiiimit ab Experi- entia. Expericntiam inquit, qui defiderat, ante datas explicationes adeat. Paucis, pul- vis, qui veftibus, libris, parietibus, aliifque nonnunquam adhxret, nonnefub AtoniQ- rum ipecie fxpe iftuc defertur ? ex nihilo enimcumnonvenit, neque etiam vjiibjli- ter femper 5 fed non rar/o fub minima quan- titate, qux omnem iugit viium, eorpori- busiftisallabitur. Ubifaneparticula?, quce disjuncta* videri non poterant, conjuncTa: videntur, &c. Sed Refpondeo : H«sc, &fi- milia experimenta non oftendunt,dari ato- mos ; fed tantum corpufcula minutiffima infenilbilia,quaenos ipiiultro concedimus dari, ficut ex qu#ft. 6. patet. C a- |
|||||
|
88 CLAVIS
C A P U T V,
De FORMA.
PR^ECEPTA.
i. Fbrma esJ caufa interna, per quam cor-.
pus naturale conftituitur. %. Eftque nihil aliud, quam comprehenft»
Motus, velQuietis, item Situs, Figu- ray & Magnitudinispartiunu>. Qjcj & s t i o n e s.
i. Quidfttforma corporunLj t
Re$. T])Eripatetici hicmalunt fubfiftere
JL in defperata illa refponfione, ne- scio, quamin formse naturam laboriofius inquirere. Scaliger. confidenter exclamat. Exercitatione 307. §. 21. Nego tibi ullam nobis notam efle formam plene, & plane, noftramquefcientiamefleumbram in So- le.Formarum enim cognitio eft rudis, con-r fufa, nec nifi per ^swW?. Thomas quoque Comment.adi.deGenerat &Corrupt. t.6. ^ocetjformasftibftantiales effe ineognitas nobis,
|
||||
|
<Philofophia Naturalis. 89
nobis, quia infenfiles : ideo vult, eas per
qualitates, quas ipfi principia immediata tranfmutatioms funt, exprimi. Nos, fkut ex praecepto fecundo perfpicuum eft, dici- mus, formam corporis conflftere in motu, quiete, fitu, figura, & magnitudine parti^ um. Quod probare melius non poflumus, quam tffteridendo, quomodo omnium cor- porum formas ex hifce , jam enumeratis, motu fcilicet, quiete, fitu, flgura, & magni-r tudine, evidenter, & clare explicari pof- fint: quod quia, in fpeciali Clavis noftraj parte, a nobis prasftabitur, Lectorem, veri- tatis cupidum, ad illam remifllim volumus. Et quamvis haec forma, materise videatur efie accidentaria, corporibus tamen natu- ralibuseft eflentialis, cum hsec ab illa con- ftituantur,8c per eam a fe invicem difcrimi- nentur, quae duo genuina, & maxime pro- pria formie eflentialis indicia funt : quod quo paŁto fieri pofllt, manifeftum eft in ho- rologio, in quomotus, figura litus, & ma- gnitudo partium, materias, id eft, ligno, ac ferro horologii aecidentaria funt 5 horolo^ giovero eflentialia : lignum enim, & fer- rum fine iis eft lignum, & ferrum : horolo- gium autem fine iis horologium efle ne- F y quit. |
||||
|
<>o C L AV I S
quit. Quod fi cuihoc exemplum minuspla-
cet, eo quod ab artificialibus defumtum eft, eirefpondeo,parem naturalium, & artifi- cialium, hoc quidem in negotio, rationem efle: namfiguraoblonga, lamtas,&: motus, materias aquae accidentaria funt, quia adef- fe, &abeflepofiuntabfque materiajinteri- tu:aqua: tamen funt eflentialia, quiafine iis aqua, ne ad momentum quidem ,effe po- teft. Irridet quidemhanc formae explica- tionem Jacobus Revius difputat. i f. Sua- rezij Repurgati, p. 207. eo quodconcipere nonpotcft,quomodo ex hifce principiis, vita brutorum poflit promanare: namjiex menfiirapromanetjmquit, omnia, qux ejuf- dem cum illis menjura ejfent, viverent: Si verb e quiete^ terra etiam vtveret: quodjie motu3 viveret fila in aeremprojefia, nec et~ iam expofitura, &figura : hoc enimmodo viverent flatua omnes ; Vcrum fine caufa jrridet hanc noftram forma; explicatio- nem: cum ipfe fatis bene noverit, nos non folum motum,& quietem,vel fblum fitum, figuram,aut menfiiram, facere formam cor- porum j fed omnia hjec fimul fumta, a nobis requiriadveramcorporum formam : nam adformam caloris conftituendam, non fo- lum
|
||||
|
*Philofophia Naturalis. 91
lum requiruntur variaj particulae exiguae,
earundemque varia coajiguratio j Verum etiam motus varius, vehemens, & infenil- bilis: Sola parvitas particularum,G>/<p/ for- mam non conftituit; fed ramofas quoque eas eiTe oportet, ac varieagitari, &: inter fe repere : fic nec fola particularum aquae parvitas,ejus formam poteft ccnftituere -, fed necefse infuper eft, ut adfit figura ea- rum oblonga, item tenuitas, flexibilitas, ac variaagitatio: ad formam frigoris non tan- tum requiritur certa partium figura, ac fi- tus; fed & quies. Atq; ubi hsec adfunt, ibi veraiftorumcorporumformaadeft. Quod idem etiamufu venit in artificialibus: non enim folum lignum, aut ferramenta, neque etiam eorum debita configuratio, & con- veniens fitus facithorologium •, fed neceiTe quoq; eft,ut adfit rotularum,aliorumq-, in- ftrumentorum motus debitus, & proportio* natus: qui fi abeflet, horologium non ma- giseiTethorologium, quam calor efletca- lor, fi ab eo motus abeflet. 2. xyln dentur Forma fitbftantiales ?
Rejp. QmajuxtalegesverjeLogicavdc
nulla
|
||||
|
9% CLAVIS
nullaunquamre quxridebet, An sit, nifi
prius, Quid sit, intelligatur; ideo etiam quseftionem , quidjit Forma , prcemittere voluiquazftioni, Anfitforma: ut mirer, qui 'Peripatetici docere queant, dari formas fubftantiales, cum tamen ipfi fateantur fe nefcire, quid formae fint: nifi forte dicere velint, ignorantiam ipforum, fuifleunicum argumentum demonftrativum exiftentias formarumfubftantialium. Sed abfque am- bagibus oftendam nunc omnibus veritatis amantibus,nullam dari formam fubftantia- lem (anima rationali, five potius, Mente humana,femel,& femperexcepta : eame- nim fubftantiam efle, fuadet ratio,& docet S. Codex) Non accerfam nunc, ad ever- tendas formas,demonftrationem valde no- bilem, afine,iiveufu formarum fubftantia- lium , qui ab ipfis fingitur efle, ut perillas reddatur ratio aclrionum propriarum cor- poris naturalis,quarumhae formas ftatuun- tur efle principium, & radix : cum tamen nullius aŁtioms,five operationis naturalis, clara, & fufliciens ratioper illasformas fub- ftantiales reddi queat, fi quidem earum af- fertores lubentes ( quod fupra etiam a no- bis animadverfum, & annotatum ) fatean- tur,
|
||||
|
Thilofophia Naturalis. $$
tur, ipfas efle occultas, &incognitas. Ne-
que illud etiam pro argumento fumam, quomodo fine formis fubftantialibus poffr- mus omniaNaturxPhjEnomena, & effe&a explicare: quod certe validum eft argumen* tum,non dari tales formas: Si enim darert- tur,effetimpoffibile, fineearum auxiliovel unum effectum naturalem explicare ; Sed ex ipfa fubftantias natura, argumentum pe* tam infolubile. SicautemArgumentor. Si darenturformafubftantiales, velejjent ex- tenfe, vel intelletluales, five cogitativa fubftantia: (Medium nullum datur, ncque etiamexcogitaripoteft: namquamvis inter fubftantiam cogitantem,& extenfam oppo- fitio detur contraria, fecundano tamen, feu confequenter ad terminos contradidtorios revocari poteft, qui funt, divifibile, & indi- vffibileimateriale,& immateriale ;quia om- ne extenflim dividuum,omne cogitans indi- viduum : item,omne extenfum materiale, & omne cogitans irnmaterialc eft.) Sedne% funt extenfa^ neque intelieBuales ,five cogi- tativafubflantia. Ergo non dantur Forma fubftantiales. Minor probatur, & quidem primo quantumad membrum prim. Si for- mx efTent fubftantise extenfae, tum (i.) non |
||||
|
<>4 C L A V I S
duo principiafubftantialiaintrinfeca, UtPe-
ripatetici volunt; fed unum tantum dare- tur,nempe,Extenfio, fiveMateria : nulla namque datur fubftantia extenfa, quxnon Jfimulquoquefitmateriaj atquando defor- misquarftioeft, quaeritur deprincipio fub- ftantiali, Extenfioni,fiveMateria; contra- diftin&o ; non vero deExtenfione, five Materia ipfa : hanc enim dari quis dubita- ret? (2.) eflent divifibiles intrinfece: nam ubicumque datur fubftantia extenfa, ibi datur pofitio unius partis extra aliam > ubi vero hoc, ibi divifibilitas, qua; Ex- tenfionis indivifus eft comes. At docent ipfi Peripatetici, formas efle indivifibiles, totafque efle in toto, & totas in qualibet corporis parte. (" 3.) nullas ederent acti- ones, vel operationes , quod eft contra ufiim formarum : Subftantia enim exten- ia, quia principium paflivum eft, torpi- dum plane, atque ignavum , quomodo aclionis, five operationis alicujus fons, & origoeflepoteft ? Quantum ad membrum po/leriuS) quod formse non fiintfubftantia* intellecluales, five cogitativae, probatur il- lud (1) quia tunc inter hominem, & res a- lias corporeas nulla foret diftin&io : quod abfiir-
|
||||
|
^Philofophia Naturalis. pf
abfurdum (2) quia forent omnes forma?
immortales , & incorruptibiles : cum ta- men 'Peripatetici doceant, formas cor- rumpi, five , ficut ipii explicant, abire in privationem. Et certe, fi formas om- nes eflent immortales, & incorruptibiles, vel nuila daretur generatio, & corruptio in corporibus, vel formae illas poft earum a corporibus difiblutionem, extracorpus per fe fubilfterent, cujus utriufque abfurdita- tem nemo non videt: licet pofterius hoc ftatuat Joh. Lippius in Metaphyficafua tna- jori^lib. 2. c. 1. Quodautemformanftasfo- rent incorruptibiles, manifeftum eft. Si e- nim corrumperentur, proveniret illa cor- ruptio, vel a Deo, vel ab alia forma, vel a propria ipfarum eflentia, &: natura, vel de- nique aMateria.Sed nihil exhis dicipoteft. Nam corruptio iMa non eflet & Deo, quia hoc Dei fapientia:, & conftantia: cum im- mutabili, & llmplici ejus operatione con- junftaerepugnaret. Et quidquaefo move- ret Deum eam creare formam, quam ipfe poftea comimpere, & deftruere vellet ? nonne iriteritus talis flibftantise, vel con- ftahtiaz, velfapientiae defedhim in Deo ar- gueret? Et cur magis corrumperet formam, quam
|
||||
|
p6 CLAVIS
rjquam nobiliflimam efle fubftantiam fta-
tuuntPeripatetici) quam Matenam, quas ipfisTuRPE Ł>uideR.? Neque etiam corru- ptio illa eflet abalia forma, tum quia talis forma corrumpens non datur, tum vel ma- xime, quia in poteftate fubftantiae finitse noneft, fubftantiam aliquam corrumpere, five annihilare: cui namque creatio conve- nit, eifoli, &non aliiconvenitannihilatio. Deus omnem fubftantiam finitam, tam ex- tenfam, quam intelleftualem, & cogitati- vam ex nihilo creavit,ideo quoque omnem fubftantiam, perfolam concurfus fui gene- ralis fubftraciiionem, in nihilum redigere folus poteft: Sed neque illa corruptio eflet a propria Formse eflentia, tum quia hoc eflet iupra vires omnis fubftantiae finitaj, & crea- tx, tum quoque quia hoc eflet contra ge- neralem illam Naturje regulam, quod una- quseque res quantum in le eft, tamdiu ma- net in ftatufuo naturali, donec inde detur- betur ab extrirtfeco. Hinc ipfi Peripateti- cidocent, Naturam fui ejje confervatri- cem. Denique, nequeilla eorruptioefleta materia, i. quia eft principium paflivum, t. quia nullum extenfum, & materiale de- ftruclive agere poteft in intellectuale, eo |
||||
|
KPhilofiphiaNatumlis. p/
quodinteragens, gcpatiens aliqua debeat
dariproportio,qux hic nullaeft. 3, Quia illacorruptio eflet fupraviresmateriae, tan- quam lubftantias finita?. Stat igitur noftra aflertio. Nulla dantur Forma fubftantia- les: qux erat demonftranda. Nunc exami- nare reftatbrevibusPeripateticorum (non AriftoteIis,quia in nullis fcriptis ipfius pro- batio formse fubftantialis invenitur } pro formisfubftantialibus argumenta, quse raa- gno numero adducunt Adamus Stuartus difput. i. de Formis, Antonius^Deufingius Theat. Nat. Univerfal. difp. f.p.8f. Conim- bricenfes i.Thyfic. c. <>. q. 10. art. t.&Ky- peruslib.i.infiitut.Thyfic.p. 106. Neau- tem nimia prolixitate LetHori molefti fi- mus, examinabimus folu hac vicc , ea, qua: majoris fiint ponderis, &c momenti. Argu- mentum 1. Qmne compofitum fubftantiale, requirit materiam, & formam fubftantid<- lem^ ex quibus componatur. Omne corpus naturale, es~i compofitumjubflantiale. Ergb omne corpus naturale, requirit Materiam, & Formamfubfiantialem. Refpondeo, ne- gando eonfequentiam 1. quia horologium, domus, aliaque artificialia,funt compofita fubftantialia, quse tamen omni deftituuns- G tur
|
||||
|
<)8 CLAVIS
turfofmafubftantiali. 2. quiacorporapof-
funcefle compofitafubftantialiter,vel quia .Materii, quae folain corporibus fubitantia eft, conftant, vel quiain uno corpore com- pofitomultarparticulx materiales concur- runt, quae cum inter fck, debito, & cujuf- que corporis naturaz conveniente modo uniuntur, compofitumfubftantiale confti- tuunt. Quod fi tamen pertinaciterurgeant, Omne compofitum fubftantiale, necefla- rio requirere duo principia fubftantialia, Materiam nempe, & Formam, negamus minorem, dicimufque, nullumdari corpus compofitu fubftantiale, praeter hominem, llve, quodperindeeft, nullum corpus com- poniex duabus fubftantiis; Sedomne cor- pus tantu efle compofitum eflentiale, qua-> tenus nimirum ex-principiis efTentialibus, Materia, & Motu, aut Quiete, item Figura, Situ,& Magnitudine, componitur. Nec eft quod fegerant, Motum,Quietem, Figu- ram, Situm, & Magnitudinem, non pofle efle principium cfTentiale, eo quod non nifi accidentia, vel verius, modi fint: Quamvis cnim refpedu Materie_ fint accidentia,quia ab ea adefTe, & abefle pofliint abfque ejus interitu,funt tamen aliquid eflcntiale re- fpe&u
|
||||
|
*Philofophia Uatnralii. 99
fpeclu totius corporis, quia iis fublatis, cor-
pus3pUta, ignis, lapis, magnes, amplius cor- pus non eft, perinde ac motus, figura, fitus* &magnitudopartium, ligno, autferroHo* rologii acciderttalia funt} horologio autem eflentialia, cuminiiseflentia HorologiicS- fiftat. Dicent forte, difparem effe rationem automatum, &c[ corporumnaturalium, eo quod haec a principio intrinfeco^illa Vero ab extrinfeco mo veantur. At nos inter ea nullu difcrimen aliud agnofcimus , quam quod automatum,& artefadtorum operationes, ut plurimumperagantur inftrumentis adeo magnis,utfenfii facile percipipoflirtt: hoc enim requiritur, utab hominibus fabricari queant: Contra autem naturales effeclus, fere femper dependeant ab aliquibus or- ganis tam minutis, utomnemfenfiim effii- giant.Neque corpora naturalia magis ab in- terno principio moventur, quam artefa&a* cujus rei evidentiflimum argUmentum pr^bent ftirpes, & animalia, quorumnulla vivunt,neqiie ullas adtiones fine externo motore, ut Sole, Aere, Alimento, fimili- bufqj aliisjperficere poffiint. Et curmotusj figura,fitus, &c. horologio magis funtex- tnnfeca, quamligniim, vel ferramenta ho^ G 2 rolo-
|
||||
|
ioo CLAVIS
rologii ? num forte, quiaab extrinfeco a-
gente illa funt?at fic & lignum,& ferramen- ta ab artifice extnnfece addufta fimt: ficut igiturlignum, vel ferramenta dicuntur in- trinfecum horologii principium,quia horo- logium ex iis conftat: ita & motus, horolo- gio eft principium intrinfecum formale, tum, quia motus ille rotularum, & aliorum inftrumentorum, non eft extra horologifi 5 fed intrinfece in partibus horologii materi- alibus, tum quoque, quia horologiumper qum, Łft.hoTo\o%mm.Argumen. 2« SinuUa darenturformafubjlantiales^ nuUa etiam darentur definitiones fubftantiales. Sedab* furdum confequens : Ergo & Antecedens. Refpondeo 1. dato, non cottcefIb,darifor- mas fiibftantiales, nondum tamen evictum erit, dari definitiones fubftantiales ; fed tantum definitiones Semi-fubftantiales, quia,juxta fententiam Stuarti,Form& non nififemi-fubftantiiE funt: Adde, quodom- nesformaj, Peripateticis fiint incognitae, unde fi vel maxime formx darentur, nulla. tamen effet fubftantialis definitio,nifi ilH ea etiam definire pofient, quae ignorant. 1. Confequentia aperte falfaeft : namlicec non darentur formas, definitiones tamen adhuc
|
||||
|
'Philofophia Naturalis. i o i
adhuc darentur fubftantiales: cum ipfa ma-
teria fit fiibftantia completa, & perfecta, cujus dari pofle, imo re vera dari definitio- nem fiibftantialem,quis negaret fanae men- tis ? 3. Licet non darentur definitiones fubftantiales, fufficeret tamen dari efTen- tiales, differentii effentiali conftantes. Ar- gumentum 3. &, hac vice, ultimum. Sinon darenturformafubftantiales, omnia corpo- raforententiaperaccidens. Abfurdum con- fequens, Ergo & Antecedens. Refpondeo negando confequentiamrquia Ens per Ac- cidens eft, quod conftat ex iis, quse non or- dinanturadunum : atmotus,figura,fitus, unacummateriaordinanturper fe, &in- trinfece ad unum corpus naturale confti- tuendum: Ergo, non faciunt ens per acci- dens, proindeque hic metus vanus eft. 3. ts4nAriftoteles agnoveritfprmasjub-
ftantiales? Rejp. Quae Arifiotelis de formis fcnten-
tiafit, non ita clarŁ liquet: faepiufcule qui-
dem formae mentionem facit in fuis fcri-
ptis, eamque bmXi%\eu> vocat -} fed num eam
G 3. fub.
|
|||
|
io» CLAVIS
*ubftantialem, ac materiae contradiftin-
ctam ftatuat, non immerito dubitatur. Et-
emmtib. y.Metaph. c. 3. Materiamfolam,
fiibftaisrttiam vocat, & lib. 8. Metaph, cap.
6. infine, ultimam Materiam, &: Formam
idem efle docet tr, <t -nufl$. At ra^feW Ari-
floteli lib, 4, Metaph. cap. 9, eft mvis %
etvxi, Unitas eftentiae &c, 2. Thyfc. cap. 1.
diciturforma, nonfeparabilisexiftens, ni-
ii fecundum ratjonem, & cap. 3. ficut Simi-
tas,qu?e a nafo aufFerri nequit, 2. deAni^
macap. 1. non oportet quaerere,fi unum
eft anima, &: corpus, ficut NB, neque cera,
& figura. Lib. 4. Thyjic. c. 2. formam vo-
cat extremitatem rei C quat nibil aliud eft
quam figura, qu^ corporum eft extremitas)
quando inquit. Quod fi locus es~t id, quod
primum continet quavis corpora, extremi-
taseft, itaquevideripotesl, quod cujufque
fjecies ,& formaft locus^quo terminatur
magnitudo, & materia magnitudinis: H ac
eMmeslcvjvsQvv extremitas. Ulavero
non de figura dici > fed de Forma, oftendit
confimilis locus ^.'Phyfic. 7, Namqueinfi-
rriturn itidean atque Materia, intus contine^
tur, Fonma autem continet. Lib. 1. <Phyf
c. 7. t.$6. for-mam corporum naturahum
explicat
|
||||
|
Thilofophia Naturalis. \ 9 3
explicat per formam rerum artificialiura
ug $ wifif eiv$g/eli/Q, %ct,Xx9S y^zsfst K?Jl>uv-%vMr*'
i] Grtsc-n etTko7? r \%ovwv }AQ(>G)lw. sjraify} ewi*l< (fcilicetvhv\)-TStstiineMixi,Kjio'^Tt j^,tooy.i.e. Ut enim ad ftatuam ass,ad lecticam lignum,t veladaliquidaliorum, qua? formas habent, itaipfa (Tcil. Materia) adeflentiam.fehabet, &quodefthocquippiam,&hocens. Hinc edam8 Thjfic. c. 2. negatj.animal internum motus principium habere. Verba ejus hoee fiint. Animalprius quiefcens ^poftea move- tur, ac ambulat) nullo ut videtur eomm<,qua extrafint,movente. Hocautem. NB.falfum< elf. Cernimus enim femper aliquid eorum, qua innatafunt animali, moveri; hujm attr tem motuspon ipfum animal.NB. caufaeM-y fed idfortey quod ambit_>. Quid hoc aliud efle videtur, quam Animali formam dene- gare,&naturalia in artificialium claflem re- jicere ? Ego certe ex comparationibus, & fi- militudinibus,quibus Ariftoteles utitur ad demonftrandam,vel formas eflentiam, vel ortum, &produŁtionem, nihil aliud colli- gere pofliim, quam, formam non fubftan- tiam, ledaccidens efle. Fateor tanicn ia aliis quibufdam, locis, videri Ariftote- lem velle, contra Veteres, aftruere for- G 4 mam |
||||
|
i©4 CLAVIS
mam aliquam fubftantialem, quando, tum
alibi, tum imprimis/i^. i. de Anima. cap> 4. ita loquitur. Eft autem & alia quxdam opi- nio de anima tradita, probabilis quidern compluribus,6cnulla eorum inferior, qux de ipla dicuntur: reprobata tamen & his ra- tionibus, qux in communibus fermonibus fiunt > Harmoniam namque temperatio- nem efle , compofitionemque cohtrario- rum dicunt, & corpus ex contrariis compo- fititm efle. Hinc quoque, lib. 2. de animay cap. i.&clib. 7. Metaph. cap. 3. indivifione fubftantiae, formx lbcum dat. Verum ac- curatiushxcaliiexpcndere poflunt. Vide- rint interim rigidi iftiPeripatetici, quid impofterum de fuoPatronofentirevelint, mature deliberent, num is,quitam dubie, tam ambigue, derebusfentit, & fcribit, pro Norma,ac regula veritatis pofllt haberi, ac ajftimari? 4. Qua formarwmvera Jit origo?
Refp. Quia forma, motum , vel quie-
tem, item fitum, figuram, & magnitudinem compleclitur,ideo ortus forma:,partimcre- ationi, partim motui, a Deo creato, adfcri- |
||||
|
<PhihfophtŁ Naturalis. i o f
bendus eft. Quod enim materia, fi ve inde-
finita illa Extenfionis Moles in initio, in minutiflimas particulas divifa,atque fecun- dum eas varie mota fuit, hoc foli Deo tribui debet: quod autem illse particulae certam figuram, fitum, Semagnitudine acquifive- rint, hoc a Motu eft, Deo tamen noh otio- se ccflante, fed omnia fapientiflime" diri- gente,acdifponente. Et quia materiain- trinfece,licet paflive, harum aftecHonum, figura, fitus, ac certaj, determinatseq; ma- gnitudinis capax eft, hinc non male ea e potentia materiaz educidici poflunt, qua- tenusnimirum, intervenientemotu, mate- rix alicui accidunt: funt enim tantum varii materia? modi : Cum vero motus femel k Deo creatus, in eadem, qua ab initio crca- tus fuit, quantitate permanferit: neque ul- lus novus motus nunc creetur , ficuf fe- quenticapiteoftendemus,|deo nunc quo- que omnes omnium corparum form^, qux quotidie fiunt, e potenria Materice, benefi- cio,& virtute motus, educuntur, non aliter, ac motu intervenicnte, e potentia materix Hgni, educitur for ma, fi ve figura aliqua fta- tux : quando autem dico omnes formas nunc quoque educi e potentid materix, Q S noa
|
||||
|
io6 CLAVIS
nonhoc intelle&u volodemotu,quiquo-
que, vel maxime, ad formam corporis na- turalis requiritur Qs enim e potentia mate- lix nullo modo educipoteftjfed materiae advenit per communicationem,&propa- gationem ) Seddefigura,fitu,magnitudi- ne,imo & omni eo, quod pr^ter motum, non tamen fine motu, materia;advenit: ita ut motus & fit caufa efriciens eorum om- nium, quatenus ea e potentii Materie; edu- cit:&fimul quoque caufa formalis corpo- ris, quatenus una cum figura, & magnitudi- ne, completam, & totalem corporis for- mam faciL». 5. tyin Teripatetici, faivis fuis Hypothe-
fibus, eduSiionemformarumfiatuere pojfmtj ? Refp- Negando: cum enim illi doceant,
formamefTefubftantiam, ipfi Materi^ con- tradiftinŁtam,quomodo, hac falva hypo- thefijdicerepoffunt, eam ex potentia Ma- terixeduci?nifi illampotentiam itavelint cxplicare,quodmateria fit fubje&um ido- neum,&capax, ad formam aliquam reci- piendam y Vcrum illud tunc non tam eflet educi,
|
||||
|
ThilofophiaNaturalis. 107
educi,quam induci inMateriam. Etquas,
quxfb, ejus formas vel inducende, vel edu- cenda*,efletcaufa efficiens?Non enim, cre- do, dicent, fine caufa effidetc formas indu- ci, vel educi pofle e potentia Materise.Hinc ipfiTeripatetici in explicandaifta edudti- one, mire, & mifere, fe torquent. Tererius lib. $, cap. 22. explicat edudtionem illam perquinqueproprietates, quasdicit con- venire omnibus formis e potentia Materiae edudtis. Educi, inquit, e potentia Materia* eft 1. produciab agentibus naturalibus, per adtiones, & difpofitiones materiales 2.pen- dere aMateriainfieri. 2. pendere amate- rii in efle. 4. pendere a materia in operatio- nibus. f. pendere a materia quidditative, itanimirum,utfineea, necdefiniri,nec in- telligi poffint. Gisbertus ab Ifendoorn, tra- cJat. 1. 'Phyficageneralis cap.%. quaft. 13. Phyfiolog. Paripatet. tribus refponfionibus exphcat edudtionem formse e Materia, Qujd efteduci' epotentia Materia? Re(p. 1. nthil hoc effe aliud, quam formampendere 4 materia, tum ut fiat, tum ut confervetur , feu, quodidem eft,formam itapendere d ma- teria> tanquam a JubjecJo, utfine ea natura-* liter^necjieriy neq, cohfervaripo/ftt. RejJ. 2. ut
|
||||
|
io8 C L AV I S
utforma dicatur educi e potentia materia,
fatis non ejfe,fi materiapotentiam habeat ad formam recipiendam, veletiam adformam difbofitafit, veldenique illam aŁiu recipiat: alioquin anima rationalis dicetur educi, cum refbettu iUius, omnia hac reperiantur in Materia, cui unita eft. Refj>. ErgoT, re- quiri infuper , ut Materiam caujet for- mam,nonquidemefficiendo, quia hocgene- rationis, & efficientis caufie proprium eft > fedfito modo, id eft,pajfive &fubjecJive con- currendo, ita utformafine ea nec produci poffit,necconfervari. Summa huc videtur redire. Formas educi e potentia Materia, nihilaliud ejfe, qua eas attu incipere infnb- jeffopotentiam naturalem adiUas habente^ &extramateriamnecfieri, nec ejfe, neco- perari. Sed quomodocumque fe, fenten- tiamq-, fuam explicent, propria? tamen ipfo- rum Hypotheies, explicationi ifti contra- dieunt,eamque evcrtunt. Hypothefis ipfo^ rumeft, formam eflfe fubftantiam immate- rialem (nam quod nonnulli dicant, formas omnes efle materiales,id non intelligunt ra- tione eflentise; fed ratione produdtionis, & dependentiae, quodnimirum non nifi in ma^ teria producantur, extraque eam ne ad mo men-
|
||||
|
ePhilofophia Naturalis. 169
mcntum , fubfiftant.) Hypothefis ipforum
eft, nulla fieria&iohem, fine caufa efficien- te:Hypothefisipforum eft, Materiam efle fiibje&um pure paffivum, &, fecundu non- nullosjpuram potentianij five non ens. Hypothefisipforumeft, accidetia nonpoŁ fe principaliter producere fubftantiam. At quid magis edu&ioni adverfatur, quam hse hypothefes: Si enim forma eft fubftantiaim- materialis,quomodo in efle, & fieri depen- debitaMateria ? num nobilior,&perfe- clrior illa fllbftantia (liceat nunc mihi f ecun- dum ipforum hypothefes loqui) ab igna- vo, & ignobili fubjedto ( quod vix, fecun- dum illos,noirien Entis meretur) depende- bit ? Si aftio non eftfine caufa efficicntc, qtiomodoilla formarum educlio confifte- repoterit?cum nullaejus caufa efficiens o- ftenfa unqttam fuerit. Si Materia princi- piumpurepaffivum eft,quidilla adforma: eduftionem facere poterit ? profedto nihil magis, quam ad animae rationalis, vel po- tius,Mentishumanje produŁtionem, cunl utraque fit ( ex Hypothefi ) fubftantia im- materialis, & fpiritualis, tota eflentii a ma- teria diftindta. Si denique accidentia,nul- lam poflint producere fiibftantiam, quo- modo
|
||||
|
iio CLAVIS
modo vel potentia materia:, ( quas acciderts
eft,&quidem, fecundu ipforumLogicam, fecunda Qualitatis fpecies} vel calor, a4 quemplerique confugiunt, formam,imma- terialem illam, fi diis placet, fubftantiam producere,velefinu, & gremio materise, extundere (ficut aliqui eorum loqui a- mant) poterunt_>? CAPUt Vt
De Motu, & Qiiiete.
P R. A C E P T A.
i. CMotm eHtranJlatio unim corforis, ex
vicinia eorum corporunti qua iUudint' mediate contingunt jinviciniam alio* runtj. 2. Efique velreŁim, vel'circularisi Velmi*
xtm.
3. Cfrlotm rec7m3 ejl tranjlatio, quafitfer
lineam reEiantj.
4. CMotmcircularisiejitranjlatioi quajit
circa centrum, & axem->.
j. CHotm mixtm efti qui vel excircula- rii & recJoi vel ex auobm recJis Jimul^ velexaliis imumeris diverfis confiat* 6. 'De-
|
||||
|
tphilofophia Naturalis. 111
6. ^Determinatio motus eft, qua mobile yer-
fus certum terminum dirigitur.
7. Communicatio, velpropagatiomotus, eft
aclfio, quamotusexunaparte materia
in aliam, velquiefcentem, <vel tardius, aut aliter motam> transfertur. 8. Quiesyeftabfentiamotus.
QjU & S T I O N E S.
1. %yinprater motum localem, alius
deturMotus? Refj) T)Eripatetici communiter fex mo-
JL tus fpecies conftituere folent, Augmentationem, Diminutionem, Alte- rationem, Lationem, live motum localem, Generationem, &Corruptionem. Bacode Verutam^quiijudice autore Epiftola adR. Cartefium, 'Paffionibus R. C. prafixa, om- nium,quiante Carteftum fcripferunt, pri- imisfuit,quihabuit optimas cogitationes, qeoad Mcthodum adhibendam ad colo- phonem perfe&ionis Phyficse imponcn- dum) numerum motus valde nuget, quan- do in fuo tracJatu de Motu>& Ub. 3 de Aug~ mento Scientiarnm pag. 248. Motuni divi-
|
||||
|
ii2 CLAVIS
dividit in fimplicemj & compofitum: Illius
' fpecies enumerans i j. nempe Motum An- titypix Materise, quem vulgo motum, ne fiat penetratio dimenfionum, vocant. Mo- tum nexus, quem motum ex fuga vacui ap- pellant. Motum libertatis, five compreflio- nis ne detur compreflio, aut extenfio prse- ternaturalis. Motum in fphasram novam, five ad rarefa&ionem, ac condenfa- tionem. Motum nexus fecundi, five ne detur folutio continuitatis. Motum con- gregationismajoris, fivead maflas conria- turalium fuorum, qui vulgo dicitur motus naturalis. Motum congregationis minoris, qui vulgo dieitur iympathia*, & antipathise. Motum difponentem, five, x& partes bene collocenturintoto. Motum aflimilationis, five multiplicationis naturse fuper aliud. Motum excitationis, ubiages nobilius, mo- tuminaliolatente,&fopitumineoexcitati Motum Sigilli, five impreflionis * quaefeil. operatio eft, abfque communieatione, qui non incommode dicipoterit motus virtua- lis. Motum Regium, five cohibitionem re- liquorum motuum a motu prsedomiriante. Motum abfque termino. motum trepida- tionis,five Syftoles,& Diaftoles, Corpo- rum
|
||||
|
cphilofophia Naturalis. 113
rumfcil. quxlocantur inter commoda, &
incommoda. Motum deniquc decubitus, five Exhorrentiammotus. Hujus vero ipe- cies enumerans novem, nimirum, Genera- tionenti Corruptionem, Augmentationem , ^Diminutionem, Alterationem Lationemi Mixtionem, Separationem, & Verjionem : quos motus oriri putat ex fimplicibus corii- plicatis, continuatis, alternatis, framatis, repetitis, &multismodis aggregatis. Ve- rumomnesilliy>/6/Y<?/2>/>^, qui alios quof- dam motus, a locali diverfos, effinxerunt s naturam ejus fibi minus intelligibilem red- diderunt. Et, cumpraeter motum localem, nullus alius motus fiib cogitationem no- ftram cadat, ob idetiam nullum alium in rerumnatura fingendum efle, judicamus: Quantum enim percipimus dc re aliqua , tantum judicamus de ea : neque plus ju- dicamus , quam percepimus : Quod ii Teripatetici , &Baco prxtermotumlo- calcm, in fupra recenfitis motibus, ali- os ab eo diverfos pcrcipiant , aut per- ceperint, id clare,& diftinŁte nobis cx- pliccnt, atque tunc aflentientes nos faci- le habebunt. Sed illud in fcriptis ha&enus ncquc praeftiterunt, neque etiam, quod H con-
|
||||
|
ii4 CLAVIS
confidcnter aiTeveramus , etiamnum prse-
ftare pofTunt: cum (ut de i f fpeciebus mo- tusfimplicisaZWrw^recenfitis, jam nihil dicam : conftat enim earum aliquas non dari, ut eft motus Antitypiaz, motus nexus, iive ex fuga vacui, & Motus Sy mpathise, & Antypathiar: aliquas plane fpurias}& falfas elTe,qualis imprimis eft,motus Sigilli: non- nullas denique, non nifi varios motus loca- les effe ) Generatio, Corruptio, Augmenta- tio, ^Diminutio, & Alteratio, non diverfi motus.fpecificeafeinvicem diftin&i •, fed tantum varias, ac diverfie motus localis de- terminationes,&modifint. In generatio- ne enim, & corruptione partes materix, tum fenfiles, tum infenfiles, varie localiter moventur, atqueper motumlocalem, vel, fecundum fitum, figuram , quantitatem, motum, &quietem, convenienter rerum conftitutioni, ac compofitioni difponun- tur, quas conveniens difpofitio, nihil aliud quamcorporumgeneratioeft : vel etiam itaafeinvicemfeparantur ,ut prioris con- venientis difpofitionis deftructrio inde fe- quatur : quajdeftrudtrionihil aliud, quam corporum corruptio eft. In Augmentatio- ne etiam>& diminutionepartes, velfepara- tar,
|
||||
|
ePhi/oJbphi*e jbtaturalis* iif
Ł9e,localiter corporiadjunguntur,vel con*
juncr:ae,localiter a corpore ieparantur: illud augmentatio, hoc diminutio appellatur: In alteratione denique, ut in calefa&ione, vel frigefadHonet particulse alicujus corporis infenlilesivel vehementius inter fe,ac variŁ agitantur, vel debilius agitantur, ac interdft quiefcunt.Nec eft,quod novitatis hanc no- ftram fententiam arguant Adverfarii: non enim placere nobis debet antiqita, quia an- tiqua nec difplicere nova, quia nova : cum quse nunc antiqua iunf, aliquando novafue- rint, & qttas nunc nova fnnt, aliquando fu- tUra fint antiqua ■, fed quia falfa, aut vera ef- fe deprehenduntttr. Qmd, quod ipfi Vete* res, ante Arifiotelem, prxter motitm locaj lem, nullum qttoque aliUm agnoverint, quando docuerttnt, Generationem,Corru- ptionem, Augmentationem, Diminutio- nem, Sc Alterationem varios tantum efie motus locales,qmad ipfaeiTecla producen- da cum infenfibilibus materia: particulis concurrunt. Hanc autem Veterum men- tem efle,pra:ter alios, teftatttr quoqueVete- rum fidelifiimus interpres Claudius Beri-. gardus : ita enim ille fub perfona Ariftai, cireuloxi.de fpeciebus,unitate, Sc oppo* H a fttio-
|
||||
|
n6 CLAVIS
fitionc Motus p. m.69. Unus eft, utfape
dixi, motus adlocum in univerfo, qui tamen fervando communem loquendimo§um,revo- cari potefi ad easJpecies, quas Ariftoteles refert -Jedratione longe diversa.Nam apud Veteresygeneratio esJmotus, quoplures fub- ftantia effentiales alicui mixto concurrunt adillud' confiituendum. Corruptio verb, quo afe invicem diffolvuntur. Accretio eH mo- tus, quopluribuspartibus, quamfuerint de- perdita,accedentibus, miftuptfit majm quo- quoverfum ,fervatafemper eddemfigurai ex quo patet, quidfit decremetitum. Altera- tio eHmotus contingentis fubftantia adve- nientis alicui,velab eo recedentis, undequa- ledenominatur. Qui verb fimpliciter dici- tur motus adlocum, eHcontinua corporis ad corpus applicatio. Ex quibuspalam eH, ad quapradicameta, & quomodo detur motus, quafint ejus ffecies, oppofitio,& unitas indi- vidua. Hoc unum vobis dolendum venit, quodfi ea doHrina Veterum admitteretur, Jruftra caderent totveftracaptiuncula,de materiaprimajorma, dejpecie motuum,tot interpretum demortua commentationes in- terciderent, paucifque verbis totam ^Philo- fophiam compleffieremur, quod maxime of- fende-
|
||||
|
ePhiloJbphia Naturalis. ny
fenderet eamgentcm contentiofam>quampa-
tritius quidam Venetus mediam quodammo- do inter homines & befiias ejfe dicebat, qua- que Philojbphiam vere clitellariam nobis invexit. Ha:c Berigardus. Imo noftra fen- tcntia quia vera eft > neceflarid debet elTe antiquiilima, etii nobis nonconftaret, eam aliquem ante nos amplexum fuiiTe: tk Peri- pateticorum fentcntia, quia falfa cft, non poteft non eile nova: nihil namque Verita- te antiquius, nihil vero magis novum, quam mendaciu, & falfitas. Huc facit,quod ante Ariftotelem nemo, quod ego quidem fciam, fcntentiam ^Arifiotelis, ejufque fc- quacium, vel tenuerit, vel fcriptis prcpu- gnaverit. Prolem igitur hanc, 8c fartum primus cnixus eft ^AriJioteles. 2. §>u* verajit Motus natura ?
Refj>. Inprimopraecepto diximus,mo-
tum eflc tranflationem unius corporis ex viciniaeorumcorporum,quae illud imme- diate^contingunt^inviciniamalioru : qua: verbafibene intclligantur, facile cognofci poteft vcraMotus natura : ad folutionem igitur quseftionisj ea paucis explicabo. Mo- H 3 tus
|
||||
|
ii§ CLAVIS
?«*dicitur tranjlatio, quia noneft in mo-
vente; kd in mobili, five in eo, quod mo- vetur: per unum corfus, intelligitur id om- ne, quod fimul transfertur, five quod ie- cundum extima fuam fuperficiem, acorpo» ribus alus immediate contiguis, feparatur: licet rurfus hoc ipfum conftare poflit ex; nuiltis partibus, qua; alios in fe habeant mo- tus, ficut patetin flumine,quod,prseter rao- tum, quo tendit verfus mare, non folum ra- tione partium fuarum multos innumeros a- lios motus habet ■, fed etiam totum fimul ab Occidente in Oricntem, ut & circum So- lem unacum Terra movetur. Qupd autem additur, tranflationefieri exviciniacorpo- rum contiguorum in viciniam aliorum,id fa* ftumeft, adomnemambiguitatem,quaz a* J13.S occurrere potuiiTet, fi dixiflemus, ex u- no loco in alium, evitandam: Loci enim ac^ ceptio variaert, & notat vel fpatium,vel fu- perficiem ambientis, vel fitum, poteftque iitus i\\e innumeris modis determinari a di* verfis corporibus, qua: refpicimus, ut ita locus a noftra cogitatione fere pendeat: Sic igiturcorpus. A. dicitur moveri, quatenus ex vicinia corporis, B. transfertur in vici- .niam corporis. Q. 3. t^in
|
||||
|
Thilofophiie. Ndturalis. 119
|
|||||
|
3. Kjin divijio motuSyin reBum, circula-
rent) & mixtum^fit bona ? Refp. Bonitas hujus divifionis melius
probari non poteft, quam tum dicendo, o- mnem motum, qui in tJniverfo reperitur, ad unum necefiarid eX his reduci, ita ut quartusmotusya re&o, circulari, Srmixto diverfus, necdari, nec oftendi poflit: nam quod Cl.SperlingiuSylib i.inflitut. Thyf c. 7.^.407.acdat hismotibus, motum na- turalem, & violentum, id non auget nume- rummotus,atiobis propofitum : cummo- tus naturalis, & violentus femper fit vel re- 6bus,velcircuJaris, vel mixtus : Huc facit quoque,quodnullus talis detur motus na- turalis, qualemdefinit ille,8c cum eo omnes Peripatetici: mllus enim motus a caufa in- ternioritur^fed omnis eft ab impulfu ex- trinfeco: Potefc tamen omnis motus voca- ri naturalis, quitenus omnis motus fit fe- cundum Natura leges, neque ullus contra illas fieri poteft: tum etiam hos motus ex- emplis explicandoj&confirmando. Datur H 4 autem
|
|||||
|
1*0 CLAVIS
autemmotufreffuf. v.g.incorpore. A. vel
B. quando ex. B. vel A. per lineam re&am. A- C. velB. C. moveturin. C. |
||||||
|
BA_ C A. B
Motmvexb circularis daturf««;in Sphae-
ra terras noftra. A. quatenus fingulis diebus cjrca axem,five Ijneam illam re- &am> quse per ejus centrum du • a citur, &utrimque ejus fuperrl- cie terminatur volvitur. Tum etiam m. Luna. D. quatenus in materia ;ui vorticis de- fertur circa centrum., fi- ve terraiii E. Exempla motus mxti, qui ex cir- culari, k re6bo compo- nitur, dio infignia., par- t jra ex Carte/io 3 parrim ex |
||||||
|
/
|
||||||
|
Thilofophia Naturalis. 120
cxLobkowitz exhibet. 'D.Lipftorpiuspar.
2.deregulismotusyp. 30. 'Primum Exem- plum. Ex circulari, & re&o, inquit^ com- poniturmotusnodiinrota, circacurrus a- xem,quieftcircularis, & fecundum longi- tudinem viae, per quam fertur, quae eft re- Łta. Sit enim via redlilinea A. E, fuper qua circumvolvatur rota, llve circulus. A. B. C. D. donecpunŁtum circumferentias infi- mum, tangens viam re&am. A. E. in A, ei- demrurfusoccurratin. E., defcribet pun- ftumA. hocmotulineam curvam A. F- E. Atque de hac linea notamus eam duobus motibusdefcribi, inter fe diftin&is, refto nempe, quo circulus. A, B. C. D. defertur ab. A. ad E. & circulari, quo pundlum in e- jus circumferentia rotatur circa centrnm, dum movetur, per lineamre&am. A. E. ae- qualem, & parallelam. Secundumexemplum motus mixti ex re&o, & circulari, eft ejus, qui fcribit in navi literas rotundas: hic enim nonformatftyloliteras •, fed lineam quaji re&am, quia & navis ipia, &• charta vacillat, & tanto magis redbe linea: (imilem, quo li- tereminoresiuntlineailla, quam ftylus in. fpatio illo defcribit. Oftendit hoc Cara- muel Lofrkawitz,part. 2. Mathefeos auda- H 5 cis
|
||||
|
122 CLAVIS
cisp. 2f. & 26. quando talem cafum for-
mat. Solvimus Htfpalii&inde ad Ameri- cam ufque proveheris fcribens. Acumine tuifiyli fectfti unam lineam quafi retfam, qua ex Hi/paniaad^Americam protendere- tur. Hoc utmelius intelligas, fupponamus tempore , quo unum 0 formas, navim ad longitudinem linea A. B. progredi : Ergb majoris claritatisgratia in formatione illi- usadhuc quatuortemporafecundum quatu- or quadrantes litera} incipiendo a capite, fubdividamus, & eam in quinq, locis nem- pe. A. B. C. T>. E.) confideremus, ut infigu- ra exprimitur. Caterum Stylus dum vide- turformare unum circulum, format lineam illam,punclis minutiffimis ab A. inB. His exemplis forte addi poteft tertium exem- plum motus circularis (" ita ut omnis motus circulariSjfitmixtus; fed non omnis mix- tus, fit circularis: cum etiam ex duobus re- Łtis, & innumeris aliis diverfis motibus, mixtus conftare poftit j cum enim circuli partesminimae, lineola: reclrae fmt, neceŁ- fiim etiam eft, ut corpus, quod motu circu- larimovetut, etiamumul motu redlo mo- veatur ratione recTarum iftarum lineola- rum, ex quibus circulus omnis conftat_>, Exem-
|
||||
|
^Philofophia Naturalis. 123
Exemplum motus mixti ex duobus re&is
fimul, habemus in globo. A. qui dum ex tor- mento bellico, five bombarda. B. furfum aliquantulumelevata, exploditur,movetur motu refto, tum afcenforio ex E. in C.tum defcenforio ex C. in D. |
||||||
|
Exemplum denique motus mixtiex aliis
innumeris diverfis, habemus inomnibus corporibusfluidis: iteminhorologio,quod ambulans in navi in pera geftat: cujus rotu- lazmotu non tantum fibi proprio moven- tur •, fed etiam diverfis aliis motibus, nem- pe hominis ambulantis, navigii in mariflu- ftuantis, ipfius maris, 8cdenique ipfius ter- rac,quosparticipant:quiomnes motus re- verafunt in rotulis iftis,quamvis non faci- ie
|
||||||
|
i24 CLAVIS
leitamultosfimulintelligi, ncc etiamom-
nes agnofcipoJ(fint_j. 4. kAu in omni motu detur Circulus ?
Re[p. Cum, ut fupra fuit animad verfum,
Materia nihil praster extenfionem indcfi- nitamfit, eaque propterea omnia fpatia i- maginabiliaimpleat: neque etiamdaripofc fit dimenfionum pcnetratio, fequitur ne- ceflario, nullum corpus moveri pofle, nifi pcrcirculum: ita nimirum,ut aliud aliquod corpus ex eo loco, quem ingreditur,expel- lat, hocquerurfus aliud, Staliud ufque ad ultimum, quod in locum a primo dereli- ftiim eodemtemporispun&o, &momen- to, quo dereli&us eft, ingrediatur, ita ut cir- euitus quidam fiat ex omni materia fimul mota, ob motum corporis primi. Ut mirer, quod M. Watfonius, difput. f. §. 6. hunc cir- culum neget. Nulius, inquit, in motu datur circulus, quia res Jiiccetfive moventur ,ut una cedat alteri. At, unde hoc habent cor- pora, quod fibi in vicem cedant ? non certe aliunde, quam quia in motu corporum fit circulus, quoimpedito, corpus corporinon ccdit; fed potius refiftit, ficut hoc mox va- riis
|
||||
|
Thilofophia Naturalis. iz$
fiis cgrcgiis exemplis demonftrabimus.
Quando autem circulum omni motui ad- fcribimus, non tantum intelligimus prseci- se, circulumperfecle rotundfi, vclmathe- matictim,qualis datur in motu globulorum A.B.C.D.E.F.G.H. I.K.L. motarum in tubo circulari,ligneo vel vitreo. Scdque- vis alium etiam, mo- do globulus, vel cor- fms quodcunquc a-
iud primo motum, ita propcllat vicinum, & fic porro, ut cor- pusultimdmotumfuccedat, & tranfeatin locum corporis primd moti, ficut hoc pa- tct in circulo B. Talem autem circulum in omni motu,
revera dari, innumera oflendunt exempla, ut dicere, & altcverare aufim, eos,qui huiic circulum,vel non animadvertunt, aut con- fiderant, vel ctiam negant, nihil pra^clari in Phyficis poffe explicare. Ccrtum vafcu- Hgenuseft,antealiquot annos exlndiahuc allatum, quod non fluit,donec aqua, vel vi- no repleatur,&,cum flucre incipit, non de- finit, quoufque tota aqua,vel vinum exhau- ftuia
|
||||
|
iz6 CLAVIS
ftum fit. Quomodo vero admirandum huflc
explicabit effe&um is, qui circulumin om- nimotu, vel ignorat, vel proterve negat? Nimirum, quia aqua,vel vinum ad tangen- tem curvitatis B. afcendit, ldeo debetin* feriores fiias particulas ad efBuxum com- pellere,juxtavulgatam Mechanicorum re- gulam, quodaqua tam alte afccndat, quam fit ejus lapfiis, &origo, quae cum hic accu- rate fibi muttfo refpondeant, neceflario principium fluxus fequi oportet : attamen quia brachium D. longius verius terram protenfum eft , quam alterum brachium C. ideo plus aquaj in eo continetur: quas quia ponderofior eft aqua, contenta in bra- chio C« ideo neccfTarid fid praeponderante gravitate, e brachio fuo D. majori vi erum- pit,aeremque E. E. E. E. E. E. E. propellif, quiaerpropulfiis, & de loco fuo deturba- tus , premit aquse in vafculo contenta: lupernciem F. illamque aquam per brachi* um C. attollit in eum locum, quem aqua ex brachio D. decidens, reliquit, quod per eontinuam horum corporum circirtatio- nem tamdiu durat, donec totum vafctilum fuit exinanitum: qupd fiorificium inferius brachii D. digito obtures, eflicies qui- dem.
|
||||
|
Thilofophia Naturafo. nf
dcm ,ne ulterius fluat,quia circulus impedi-
tus cft; fed tame quia aqua adhuc cft in bra- chio D. quae ob fuam gravitatem deorfum conatur labi,hinc,fimul ac removetur digi- tus, iterum effluit, & circulum illum conti- nuare pergit. Nonnulli exmeis Auditori- bus, quibus in collegio Phy fico circulum in motu,per hoc exemplum demonftrabam, cumaqua accepiflet principiumfluxus, in- fudcruntin vafculum, aliquidargenti vivi, experiri volentcs,num vel aqua in fluxu fuo continuaret,vel argentum vivum fimul cum aqua efflueret : Sedne- gotium non fucceffit : nam fimul ac argentum vivum infufum erat , mox fluxus aqua; impe- diebatur : nec mirum , cumargentu vivum in- ferius orificium brachii C.occupans, ob fumma fuam denfitatem impe- diret,neaqua in illud o- riflciumper circulum in- grederetur. Eademeft ratio,quarecanalis C. D. E.
perlatusamphorse A. immilTus, fifemelper fuŁtio-
|
||||
|
«8 CLAVIS
fuŁbioncm> initiumfluxusaccepit, nunquan
cclTet,aquam, amphoram implentem, eva- cuare per orificium Ł, quoufque aqua ce- cidcrit ad extremitatem F. Similem in |
|||||||
|
i
|
|||||||
|
motu circulumlicet experiri in aere, & fii-
mo,quotiesmagnusignis in Mufeo aliquo excitatur. Si enim cubiculum ita fit clau- iumjiitpr^tertubum camini,per quem fu- mus cxit, unum tantum aliquod foramen fit apcrtum, fentieturcontinuo magnus ven- tus, perhocforamen, adfocumtendens,in locum fumi abeuntis ! Talis quoquc circulus oblervatur in motulpi- rituum in corpore lima^ cis A.C.B. Vitro D. con- lpicuorum : fimul ac namque limax prorepe- re mcipit, mox ipiritus al ii |
|||||||
|
<ph ilofophia Naturalis. u$>
aliiatque alii (quos, Thomas Bartholinus libello3. deNervis. di.p.i^. Anatomia Reformata} fanguinis vice, in limace, quo alioquincaret,efTearbitratur) cum bullis conlpicuis a cauda. A. per ventrem. C. ad caput B. continuo propelluntur, inde iterumper tergum redeunt ad eaudam. Quod fivero contkigat,ut circulusim-
pediatur, motus nuilusfit: ita ex vafe, vino,
cerevifia,aut alio liquore,pleno,& undiqtte
probe obturato, licet foramen laterale a-
pertum fit, nihil tamen liquoris effluit: eo,
quodcirculuscorporumimpeditur : aere-
nim foris exiftens, & de loco fuo a liquore
deturbandus, obvas undique obturatum,
inlocum liquorisex vafeper foramen late-
raleegreflurijintrare rie-
quit: ita etiam, fi fit vas
vel olla aliqua. C. in cu-
jus fummitate. A. exigu-
umforameneft: infun-
do vero ejus, B. multa
perexigua foramina, fit-
que vas illud aqui replc-
turn, fi fuperius foramcn
digito obturaveris, ne
guttula quidem per fo-
I ramml
|
||||
|
i3o CLAVIS
ramina, effiuet, ob eandem nimirumfa-
tionem,quiaaer,quiper foramen fuperius A.ingredi deberet,ob obturatum fbramen, fupplere rion poreft locum aquae exeuntis perfpfaminairifefiora: quodfiauteriiafb- famine A. digiturii removeris ; infignis a- qua* copia fluet. Pari mbddjfi ampullje A. orificium in
aquara vafciili reŁtajfeoriipreiTeris , nulla tariien aquse guttukjiri illud intrare potef it: Uridehoc ? Nonneob id, quod circulus corpo- rum impediafur ? aer namquetotam illamam- pullam implet, &impedit ingreflum aquŁ,qulan6ri reperit, qiio effugiat : quod fi vero ih vertice e- jlis, forameri eXignum fe- c"eris,riiox aer recedens, aquaeingreflum pefvafis ofculum conce- detL^. Ita eadem plane de causl, fi djuis dolium
inane aperto ejus orificio , feŁta, in a- quam C. deprimat, licet orrficiumejus fit apertum, atque aquse fuperficiem, ejufque particulas ita diducat, u't fupra vas afliir- gat,
|
||||
|
Thilofophia: Naturalis 131
gat , iludquc cooperiat
nuHatamenguttaaqu>Ł in vas fe infinuabit: extra&o enim re&a, dolio, eoque converfb, apparebit jnte- rior ejus fuperficies, ficut erat, antequam in aquam dcmergeretur. Idem ftxperiri quoq ue licet in catino lig-
nep,yacuOj verib,&: ad fuperficiem aquse x- qualiterappofito,&poflea fub aquam de- merfo. Carenidis loco obfervandfl eft, quod eircuhis corporuduobus modis contingat, vel finc,velcum condenfatione,feu expref- fione materias intermedise: Illius exemplum non modo habemus in circulo perfe&o, de quopag..i 2 f. quatenus fupponitur, globum A.kamoveriverfus B. uteodem temporc globus C. movea- turvjerfusD. ac D. verfusE. &E. ver- fusF.&F.v.erfusG. &G verfus H.&H. verfusl.&l.verfus K. & K. verfus L. &L. verfus A. fed etiam incirculo non perfe&o, &quantuli- bet irregulari, modo advertatur, quo pafto I 2 om-
|
||||
|
i52 CLAVIS
omnes locoru inaequalitatesinaequalimotu-
um celeritate poffintcompenfari: fic,mate- ria illa quae continetur in fpatio E. F. G. H. circularitermoveripoteft abfque conden- fatione, & eodem tempore ejus pars,qua: eft verfus E. tranfire verfus G. ac ea, quas eft verfus G. tranfire verfiis E. modo tantum, ut fpatium G.fupponitur efle quadruplo la- tius, quam in E. ac duplo, quam in F. & H. ita etiam quadruplo celerius moveatur in E,quamin G. ac duplo celerius, quamin F. vel H. atqueita reliquis omnibus in locis motus celeritas anguftiam loci compenfet (" qualis compenfationis exemplum etiam habemusincatara6tis,perquas ob angufti- am^iqua movetur celerius,nec non arteriis, in quibus celerius ob anguftiam movetur fanguis animalium, quam in venis, in qui- busobloci amplitudinem, fanguis tardius movetur.} Hoc enim pa&o in quovis de- terminato tempore, tandundem materia: per unam iftius circuli partem, quam per al- teram tranfibit. Hu/us exemp/umhabemm incirculo. Z.
globuhs A. B. C. D. E. F. G. H. I. K. L.M. N. pleno: namhi globuli per circulumnon poflunt moveri, nifi eo tempore quo. E. mo-
|
|||
|
Thilofophi^ Naturalis. 133
moveri incipit, globulus
qui inter E & G. eft, ex- primatur, atque ita aliqua fiatcondenfatio. Atquc hinc jam reddi-
tur ratio,quare lapis ab or- biculo coriaceo, cui faliva fuit agglutinatus, ab eo intcrdum decidat: fitenim illud ideo, quialapisob magnum fuumpondustam ponderofiis eft, ut aeris fubjectiexpanfas,& ab interfluente mate- ri4 coelefti extenfas particulas adeo poflit comprimere,ac concfenfare,ut materia cce- leftis ex illo exprefla, inter lapidem, & co- rium fefe primo infinuare, & deinde aliis aeris particulis, Iocum ad interfluendum, dum lapis ex corio decidit, prabere queat. j. §>u* vera Motus caufa pritnaria,
&unicajit? Refp. Cum Matcria non nifi iners qua>
dam, & corporca extenfionis indefinitx moles fit, perfpicuum fatis eft, imprimis Mentia. prayudiciis vacus, nullamin eaad fefemovendum fufficientem, virtutem efle pofle. Et licetea, eoipfo, quia extenfa eft, varie quoque fit divifibilis, ac mobilis fe- I 3 cun-
|
||||
|
134 CLAVIS
cundumpartes: partium tamen earum, in
quasdividi poteft, realisafe invicem fepa- ratio, atque ex loco uno in alium tranflatio, qua* Motus dicitur, nonfluit ab ejus intrin- feca natura,aut eflenria: ficenimnon folum neceflario omnes Matcriar partes move- rentur;fed etiam,ipfa materia eflet fubftaii- tia intclle&ualis; quod abfurdum: Et>non- ne obfervamus farpe particulas materias nonnullas movcri, nonnullas quoque qui- efcere, quietemque cum motu inter fefe nonnunquam commiltare ? Qua igitur eH primaria, & unica Motus cauja ? An forte formaaliquafubftantialis? itaquidem ex- iftimant 'Peripatetici^qmndo docent,Om- nemmotumefle a forma., folamque eam, principiumintrinfecum omnis motus natu- ralisefle: Sed, prarterquam quod nulla de- tur talis forma, qualem illi aflerunt, ma- terialium , & corporearum quoque re- rum naturam, confundunt cum natura re- rumintelle&ualium , five cogitantium : Harum enim privilegium eft , inter- num aclionum, te operationum habere principium: hx non vi extrinfeca, & vio- lenta; fed benificio fimpliciflimie fua* ef- ientia; intelligunt, judicant,appetunt,aver- |
||||
|
^Philofofhia Naturalis. 13 f
fantur, ac rerum etiam corporearum , &
materialium mqtus interdum gubernant pro arbitrio,& nutu voluntatis fuaj. At quis noftrum obfervavit unquam, corpora, ut lapides, ligna, ferrametalla, plantas, alia- que,itainternam motuumfuorum caufam habere ! Quid, quod boni Viri, qui tueri fe alias autoritate fui praeceptoris, Arifiotelisy folent, ipfum fibi hic valde advermm habe- ant: cum ipfi vulgare fit hoc Axioma. Nul- lumcorpus movetur aje ipfo : quodetiam multis probat. 8 Phyficcap. 4. Nequeid folumaflerit de inanimatis, lib. de anima- lium motu c. 4. & 8. Thyf. c 4. ubi hxc ver- ba leguntur. Impojfibile eftgravia, & levia afe ipfis moveri; eflenim hoc officium vita, ac animantiumproprium: Confifiereetiam a fe ipfispojfent: namfi quippiam eflcaufa am- bulandt, ejietiam caujajibi^non ambulandi: quare fi collqcatum effet in ignefurfum af- cendere, ejfet in ipfofitum deorfum ferri. Rationi quoque confentaneum non eft, ea uno duntaxat motu moveri ,fiipfafe ipfa moveant. Traterea,quifieripotefl^utcon- tinuum quid, & copulatum, feipfum mave- at. Nam quatcnus quippiam unum, atque conttnuum esl ,pa(fionis eflexpers: ubiverb I 4. fepa- |
||||
|
i$6 CLAVIS
feparatumeft abaliOiUnum agere, alterum
pati aptum esl. Neque ergb quicquam eorum fe ipfum movet, quippecum copulatumfit•, nec aliud continuum ullumfed in unoquoque divifumfit id quodmovet, & quod movetur necejfum esJ. Vcrumetiam de Animatis,ut 8. Thyfic. c. 2. Animalprius quiefcens,poft- ea mpvetur, ac ambulat,nuuo, ut videtur, eorum, qua extrajiint, movente. Hoc autem NB.fa/ftm eft; cemimus enim femper ali- qttideorum, qua innatafunt animali, move- ri : hujus autem motus non ipfum animal NB. caufa esJ-, fedidforte, quodambit_j. Noftra itaque fententia eft, motus omnis, quiintoto eft univerfo, folam, & primari- amcaulam efficientem efle, Deum, qni Materiam fimul cum motu in principio crc- avit f nequeenim Materia,ut caufa focia, autadjuvans, cumDeo concurrerepotuit adeundem fua fponte,feu mternd facultate e]iciendum,quiatalisagendimodus, ut fuT f>ra quoque a nobis animadverfum fuit, rei,
ive fubftantia: intellectualis, & cogitantis tantumpropriuseft^jamque per fblumfu- um concurfumordinarium,tantundem mo- tus in ea tota, quantum tuncpofuit, con- icrvat: cujus veritarjs caufa unice petitur a t>ei
|
||||
|
'Philofophite Naturafa. 137
Dei Sipientia, cum conftanti, immutabili,
fimpliciq; ejus operatione conjun&a: quid enim moviflet Deum eum creare motum, cuialiquid vel addere, vel demere aliquan- do voluilTet ? cumque confervatio nihil a- liud fit, quam continuaquaedam nova crea- tio, nemo non advertit, vel conftantise, vel SapientisE in Deo defedtum arguere novi motus ortum, autprazexiftentis interitum: neque eft, quod dicat quis, ipfam materiam motumfuumaccelerafle,cumfeipfamigna- vaillamateria,nullomodo movere poflit. Ex iis j quaz jam diximus,hoc colligimus po- rifma. QuodnuUus nunc novus producatur motus, nec etiam uUuspereat. Neque novi motus produ&ionem arguit animalium an- tea quiefcentium inceiTus, volatus, repta- tio, vel natatus: nam motus ifti non funt novi motus, ex nihilo produdti} fed prove- niunt a motu fpirituum, a materia ccelefti a- gitatorum,quiin mulculos, &: fibras, ani- malium artus agitantes, tranfeunt, ut quan- tum motus his partibus acccdat, tantun- demfpiritibusdecedat. (THincinnimia, & nimis continua artuum , mcmbrorumquc agitatione ,atque commotione, fpiritusfo- lentfEpedeficere, Scviresfuas perdere,) 1 s rt
|
||||
|
.138 CLAVIS
Uthicfiatnontam motus novus,quame-
jufdem motus ex uno corpore in aliud pro-
pagatio. Neque etiam interitum alicujus
motus arguit pila,magno impetu in arenam,
vel cumulum plumarum eonje&a, cujus
motus, in arenis, vel plumis fuffbcari, & jn-
terire plane videtur : Nam motus ille pilce
non perit, five annihilatur ; fcd communi-
caturpartim arenulis,five plumis,-, partim
etiam aeri, aliifque occurrentibus corpori-
bus,quodvelindeapparet,quod fimul ac
pilainpulverem,arenam, vel plumas con-
jicitur,magna e terra pulveris,arenaj,& plu-
marumcopia furgat. Sed hac melim intel-
ligentur exquajtionefequentefexta-j.
6. Quxnamjint caufe fecundariŁ> ac par-
ticulares diverforum motuum, quos in
Jingulk corporibus advertimus ?
Refp. Quasftionem hanc non ideo pro-
ponimus, ut demonftremus prseter Deum, aliamaliquamotus caufamdari: hocenim nonimmerito in praecedenti quaeftione ne- gavimus $ fed ut oftendamus, motum,in principio creatum, non femper in certis quibufdam corporibus hrercre; verum fx- pe ex unp corpore in aliud tranfire, five, va-
|
||||
|
Thilofophia Naturalis. 139
varios,acdiverfos motus quandoque inil-
lisexcitaricorporibus, quas antea vel pla- ne quieverunt, vel tardiori, five alio quo- cunque motu, mota fuerunt: Sic quamtur, cur arenulas, quas antea vel parum, vel nihil movebantur, mox tam diverfis, & variis motibus incipiant moveri ? non hic certe ad Deum recurrendum, quafi ille fingulis momentis pro liberrimo voluntatis fiise nutu, modo in his, modo in illis corporibus novos crearet motus: Motum femel in cer- ta quantitate, & menfuricreavit, nuncquc a condendis novismotibus, ceflat: Seeun- darias, & particulares diverfbrum, & vario- rum iftorum motuum, quos in fingulis cor- poribus advertimus , inveftigandse caufie funt, eaeque oftendendss: Non pofluntau- tem hx melius inveftigari, quam fi ex im- mutabilitate, atquc immobilitate Dei.ejuf- que in operando fimplicitate, defumtas re- gulas, five leges certus Naturse cognofca- mus. Quarum prima ( quce jure optim o > communiflima Naturae Lex, reliquarum- que fundamentum, & bafis appellari poteft) eft, quod nempe , Unumquodque corpm y qtiatenusfimplex, & indivifum <?/?, quantum infe esl, femper permaneat m eodem flatu, ne~
|
||||
|
i4o CLAVIS
nequeunquammutetur, nifi a caujis exter-
nis. Ex hac prima regula concludimus, cor- pora ea, qua;femel incipiuntmoveri, tam- diu contmuarefiium motum,donecextrin- ieca caufa adveniat, quat ip(a in ulteriori motu impediat: ita globus fi femel in orbe vertereturcirca proprium centrumin fpa- tio vacuo, five in corpore,quod motus alio- rum corporum nulla ratione impediret, nec juvaret Qhxc enim ipfiflima natura Vacui eft, ficutintelligi deberet, fi tale quid dare- turinMundoJ necefTario eadem femper lege, convertideberet: idem judicandum de corporibus quiefcentibus: fi namque la- pis, lignum, vel corpus quodcunqne aliud, femel quiefcant,nunquam moveri incipi- cnt} fed in ^eternum, in ftatu quietis perfe- verabunt, nifi caufa aliunde adveniat, qua? illa ad motum impellat. Hinc nunc patet, quamlongea Veritateaberrentii, qui pu- tant, corpora fponte fiios motus intermit- tcre, velfponteetiam ad motum fe difpo- nere, non aliter ac Mens noftra fponte fud, intermittit varias operationes pcr liberta- tem, utvocantScolaftici, exercitii, five contradiclrionis, vel etiam eas mutat per li- bertatemfpecifiqatioms, & contrarietatis: Lcgi
|
||||
|
*Philofophid Naturalis. 141
LegicnimNaturae hoc quam maxime ad-
verfatur. Quies enim Motui, & fylotus Quieti contrarius cft, nihilq} ad fimm con- trarium, five ad deftra&ionemfuiipfius, ex propria natura ferri poteft. CAltera lex Naturae eft,quod Unaqua-
quepars Materia /eorfim fpeffata, non ten- datunquam ,utfecundum uUas lineas obli- quas pergat moveri; fedfolummodb fecun- dum reffaSi etfi multae faspe cogantur de- fledlrere ob occurfum aliarum. Confir- mathoc expericntia, nontantum in motu reftoj ied etiam incurvo, cujus rei ratio in eo confiftit, quod omnes linea? curvae partes minima;, lineolse re&ae fint, in qua- rum una cum corpus motum ultimo exi- ftit, vi immutabilitatis, & fimplicitatis o perationis, perquam Deus motum in Ma- teriaitaconfervat, qualis eft eo ipfotem- pore, quo confervat, etiam debet in illo ftatu manere, &motum fuum fecundunl lineam reclamprofequi, nifiab extrinfeco obvio corpore impediatur ; ita quia lapis fundi per circulum rotatus, in quali- betiftius circuli parte exiftens, eftinlineo- la aliqua recta: hinc ex B. veniens in A. ra- ptu violento fundae fi in A. ex funda egre-
|
||||
|
14» C L AVI S
egrcdiatur,moxmoveripergit,non verfus
H j fedfecundum lineam recbimverfus. C. imo & furfum* verfus
F, & deorfum verfus E. St ad omnia loca, verfus quae tangensli- nea ex aliqua hujus cireuliparteduci po- teft : nam licet prius venerit ex B. ad A. per lineam curvam \ « mhiltamcniftiuscurr y^A ^^" vitiatis in eo remanere ^^ intelligi poteft, dum eftiblineola recl-a Ai Atque hinc jam contingit, quod omnia corpora in orbem afta, perpetuo tendant recedere,quantuminipfiseft, acentro eir- culi,quem defcribunt: (quia fcilicet tan- gens linea quamprirrium extra punctum conta&useft, 8c centro, & circulo longius remo vetur) ut ipfo manus fenfu experimur in lapide, diim illum funda circumagimus. Hinc, quo lapis celerius in funda circum- gyratur, eo magisfiinis intenditur, atque ifta tenfio non aliunde, quam k fbli vi, qui lapis recedere conatur & centro fui motus, Gali-
|
||||
|
Thilofophia Naturalis. Yjfe
cxoritur. Hancq-, rationem efleexiftimat
Galiletis GaliUi Lyncem, TDialog. z.p.^i. Curgravia fuperficiei rotsealicujus, velo- citeriticitatae, ad- '. ruerentia , extru- _^ &l|jy^
dantuf, & lanci- ' 't\\mi^'wlxf$
nentufultra circu- ': ' : >ii^^S^^^Nl:^ ferentiain, femper ^Wrtfih st ctntrb longius , . i(*WfflW[
longiufque : ficut ^^ >
idem illtid obfervatur quoqUe iri arenulis
fuperficieirotxinjeftis. ff'^f' >''. Teriia lex Naturse eft. ZJbi chrpks, quod
movetfflyafreri occurrit,fi mintisfiotensfit ad pertgendum fecundum Ikiedm reffam, ijftim hocalterum adei refifiendum3tunc de- fieUtM^tn-aliamparlem, & nuUaparte ce- ierifaiisamiffa ffolammotus deterJminatid- nemamiiiit ; Qmaenim unaqtiijeqtieres, quaterfusjefr fimplex, & indivifd, tamdiu ef- feperfeverat,quamdfu a nulla caufa extrin- fecadefftruitur, atcjue in occurfudtiri cor- poris, appafret quidem caufa, quŁ impe- diat, herribtus alterius corporis, cui occur- fit, rriaiteat verfus eandem partemdeter- mitiatus, non autem ulla, quie motu ipfum tollat, vel minuat, quia motus motui con- trarius
|
||||
|
144 CLAVIS
trarius non eft, hinc neceflario fequitur,
motum ipfum minui non debere. ^uodji "uerbmagu potens ejl3tunc alterum corpus /ecumprotrudit, idque ea lege, ut quantum motus acceditez, quod motum accipit, tan^ tundem decedat alteri, quod eundem com^ tnunicat:- cujus rei unica ratio petitur ab immutabilitate operationis Dei, materiam* & motum eidem a&ione, qui olim creavit, continuo jam confervantis : non quidem ita,ut motus iifdem materias partibus infi- xus hxrcns, conferyetur; fed ut exunius inalias,prout fibimutiio occurrunt,tranf- eat. EtomnescaufiEparticulares mutatio- num, qua; corporibus adveniunt,in hac ter- tia Naturse lege continentur. Confiftit au- tem visillacujufque corporis ad agendum inaliud, velada&ionialterius refiftendum, in hoc folo, quod unumquodque corpus, quantum in fe eft, tendatpermanere in fta- tu fiio. Hinc namque id, quod alteri con- jundlum eft , vim aiiquam habet impedi- endi, ne disjungatur ■, id , quod disjun- 6lum eft, vim habet impediendi, ne con- jungatur: id quod quiefcit, vim habet im- pediendi, nc admotumimpellatur, aut ex-> citetur j fed ut in fua quiete perfeveret : id,
|
||||
|
^Philofophia Naturalis. 145-
id, quod movetur, vim habet ad continu-
andum,&perieveranduminfuomotu,tum ratione ejufdem celeritatis, tum etiam ra- tione cjufdcm determinationis. Vifquc illa asftimari debet, tuma magnitudine cor- poris3quodmovetur, velquiefcit, quiaid quod majus eft, CŁterisparibus,&cin agen- do, &in refiftendo eft potentius, tum a cc- leritatemotus, ac majore, minorcve deter- minationis contrarietate, aut diflimilitudi- ne: Utmirer, quod dicat Cl. Regius^ lib\ 1. 'Philofophianaturalis cap. f-pag 15-, nos vim movendi, &c quiefcendi ex fola magni- tudinc corporis seftimare. Neque obftat, quoddicamus^ficutexinfradicendispate- bit} Si corpus aliqyod plane quiefcens}fit triplo exg. majus, quam alterum in ipfo mo- tuimpingens, nunquamiUudloco abillomo- vebitur: Nam nos illam acTrionem confide- ramus tantuminter duo corpora perfe&e dura, & a reliquis omnibus fic diviia, ut eo- rum motus a nullis aljjs circumjacentibus impediatur, ncc juvetur : male igitur ad. probandum, quod corpus motum,licet tri- plo fit minus altero, impetum tamenmo- vendi habere poflit decuplo, & amplius, majorcm, quameftillaquiefcendi vis, quae K in
|
||||
|
146 C L AVI S
in corpore illo altero quiefcente,triploma-
jore exiftit, adducit exemplum ve&is, trochleae, cochlese, aliarumque machina- rum, in quibus corpus motumunius e. g. li- bra motu fuo tam eft validum, ut corpus quiefcens centum millium e. g. librarum in aere, vel alio fpatio, in quo haec corpora x- que bene moveri poflunt, de loco movere queat: Nam corpus illud magnum, &: pon- derofum a corporefluido, ut aervel aqua eft, circumcirca cinitum, aminima quidem vi externa movetur fxpiffime , & e ftatu quietis deturbatur; fed motus ifte non eftl fola illa vi externa j verum ab illis quoque fluidi particulis juvatur, quse verius ean- dem partem cum corpore moto tendunt: Notandum quippe, quod corpora fluida non folum conftent particulis a fe mutuo disjundtis; fed etiam motibus, a fe mutud diverfis, varie agitatis : ita ut fluidorum particulic, fecundum omnes fitus differen- tias,ad dextram,adfiniftram, furfum,deor- fum antrorfum,Tetrorsumoveantur; Cum igitur corpus aliquod in fluido ponitur, du- modo fluidum ilmd fe toto non moveatur, nonmagisquidem inhanc, quam in illam parte movetur, neq; unis particularumim- |
||||
|
Thilofophite Nattiralis. i 4, f
pulfibus magis cedit, quamaliis, eo quod
omnes fiippomintur efle a:quales: tendunt enim tot particulie verfus dextra, qiiot ver- fusfiniftram, tot retroriitm, quot antror- fum, tot furiiim, quot deorfiim: fi tamen vis externa, etiam minima, accedat, facile vel in hanc, vel in illam partem movetitr, non lecus ac corpora asqualis ponderis lancibus impofita, iervant qtiidem cequilibrium j fed, fi vel mimmum alterutri additum fuit, deprimitur mox, moveturque deorfum : neque tamen necefle eft, ut fola vis exter- ha omnem, qui in majori corpore duro t quod in fluido natat, &confirtit, motum contribuat ; fed fufficit, fi acceflu fuoad partem unam tollat aiquilibrium, ficque ef- ficiatjtit vis illa fluidi, quae propendebat ad unam partem, ptitaad dextram, & a vi op- pofita retinebatur, liiperior evadat, fuum- que efFecKim fortiatur in provehendo cor- pore illo rhajori,illiinnatante. Atque hax ratio eft, curgrandes qvtsevisnaves a mini- lnavi externa propellantur, quas, fi fuper terram confiftererit, maxima quoqtie vi ad- hibita, deloco dimoveri vix poflent: quod idem etiam contingit in fiixo grandi, A. f o. vel ioolibrarum, fnfpenfo, ex fune B. in K % eor-
|
||||
|
148 CLAVIS
corpore fluidojaere: fi enim,leviter faltem»
digitoC.impellatur,
|
||||||
|
deloco fuo move-
tur: quod, non nifi inipc tu, & vi valida, fiinterrajaceret, e ftatu quietis detur- bari poffet. Verum redeundum
eb, unde digrejfifui- tnus. Diximus enim, quod ex lege tertia Naturae, quoties contingit, utcorpus,quod movetur,imping;at incorpus aliud, quod magispotens eft in refiftendo, quam illud eft in movendoj tunc neceflarid illud defle- Łtatur in aliam partem, & motum omnem fiium retinendo, folam motus determina- tionem amittat; fi verominus potens eftin refiftendo, quam illud eft in movendo,tunc illudneceflario alterumcorpusfecum mo- veat, ea lege, ut quantum ei dat de fuo mo- tu, tantundem ipfe perdat. Quo pa&o fsc- pe parum, fsepe multum motus perditur, vel acquiritur, & interdum ea , quae mo- ventur, toties in corpora obviaimpingunt, eaque nonnihil impellunt, ut omui tandem motu
|
||||||
|
"Philofophia Naturalis. 14,9
motuipfametpriventur. Sed ut certo, &
accuratefcirepoflimus, quomodo fingula corpora motus fuos augeant, imminuant, perdantjvelinaliaspartes infle&ant ob a- liorum corporum occurfus,confiderabimus duo corpora perfe&e dura & a reliquis om- nibusficdivifa, ut eorumrnotus a nullis a- liis circumjacentibus impediatur, nec juve- tur : Eaenim, fiinterfe in direttnm com- mittantur,regulas fequentesNaturx obfer- vabunt. Primo. Si duo illa corpora. A. & B.
ejjent plane aqualia, ac aque velociter mo- verentur, B. quidem a dextra, finijlram verfmi & A, dfiniftra verfus dextram , cumfibi mutuo inpunffo. C. occurrerent^ re- Jtlirenty & refleclerentur^ & A. quidem ver- fusfiniftram-) B. vero verfus dextram aqua- livelocitate, &nuUapartefua celeritatis amiJ[a,JlatimredireLj. |
|||||||
|
Siniftra, Bextr».
|
|||||||
|
Cum enim duo ifta corpora. A. & B. pla-
ne sequaliaj& perfe&e dura,atque xque
K 3 etiam
|
|||||||
|
I5o CLAVIS
etiam velociter mota fupponantur, non
pofTunt non quoque movendi, & refiftendi vires ipfis ineffe sequales : & quia vis mo- vendi, Screfiftendi, utrique ipforum ineft requalis, ideo alterum nequit alterum vin- cere,utilludfecummoveat: neque tamen in punfto occurfus. C. quiefcent, quia nihil eft, quod duorum iftorum corporum hiot tus vim fiftere, aut impedire, vel etiam im- minuere pofllt •, fed,fervato eodem celeri- tatis gradu, id eft, ficorpus. B. exdextra,& corpus. A. ex finiftra veniens, io.gradus motushabuerit, refiliet, & reflecletur ut- rumque cum 10. fiiis gradibus motus, ep quod jequali impetu, & adverfa determina- tionc alterum impingit in alterum_>. S e c u n d o. Si.B. ejjet tantillb majus,
quam. A. & non velocius tamen moveretur ruerfusjiniftrami quam. A. verfus dextram^ •ubimutuoinpuncHo. C. occurrerent, tumfo~ lum.A. refleEteretur, & utrumque verjus flniflram eadem celeritatemoveretur. Cum enim non velocior motus fijpponatur efle in B. quamin. A. cumque non magis in hoc cafu, quam in priori, fit caufa, quze motum corporis. A.perdat,imminuat, vel etiam jmpediat,ubi. B. inilludimpingit, necefla-? |
||||
|
Thilojbphia Naturalis. i f i
rium quoque eft, ut. A. eadem, quaad. B-
veniebat, celeritate refledtatur, ita tamen, ut tam celeriter antecedat, ut. B. proxime atergoquidem. A.infequi; fed nullo mo- do illud propellere pofiio. T e r t i o. Si duo corpora. B. & A. mo-
le effent aqualia ; fed. B. tantillo celerim moveretur, quam. A. non tdntum amboper- gerent moveri verfmfiniftram, fafio eorum occurfu inpuntlo C.fed etiam transferrere- turex. B. in. A. mediapars celeritatis, qna hoc ab illo excederetur-> id eff, fe prius fuif- fent \o.gradus celeritatis in. B. & 8. tan- tum in. A. poff mutuum occurfum, unum- quodq, ten,deret verfm Jiniftram cum p.gra- dibm celeritatis. Nam cum. A.ob motus tarditatem, refiftendi, & agendi virtute fuperetura. B. hinc eicedat necefleeft, & B. proxime fequatur j verum cum in. B. ma- jor fit motus celeritas, quameft in. A. fequi etiam nequit, & fimulcum A. finiftram ver- fus moveri, nifi. A. protrudat, talemque impetus fui partem communicet, quse prio^ ri, jam antea in. A. exiftcnti, addita,utriuf- quemotum aequalem faciat, itaut nec. B. impellere amplius, nec. A. aufugere poflit, fed utrumque fimul, sequali velocitate, K 4 nem- |
||||
|
%fs OLAVIS
nempecump. gradibus celeritatis, fini-
ftram verfiis tendar_>. Qu a r t o. Si corpus. A.plane quiefce-
ret, ejjetq^paulb majus^ quam. B. quacunque cum celeritate.B. moveretur verfus.A. nun- quam tamen ipfkm.A. moveretffedab eo re- pelleretur in contrariam partem: quiacor- pus quiefcens magis rejiftit majori celerita- ti3 quam minori, idque pro ratione excejfus untusfupra alteram, & idcirco Jemper ma- jor effet vis in. A. ad refiftendum^, quam in B. adimpellendum. Cum enim motus , qua motus,nonfitcontrariusmotui; fed quie- ti, hinc quo tardius fuit corpus. B. motum, eo minus contrarius erit motus ille tardus quieticorporis.A. (quiatarditas de natu- raquietisparticipat} undefi. B. vehemen- tiffima, & abibluti velocitate moveatur verfus corpus quiefcens. A. habebit quo- que. A. vehementiffimam, & abfolutiffi- mam refiftendi vim_». Qu i n t o, Si corpus quiefcens. A. ejfet
minus) quam. B. tunc licet tarde, B. verfus A.moveretur, illud tamen, fecum moveret, partemfcilicet fui motus ei talem transfe- rendo, ut utrumque poftea aque celeriter moveretur: Nempe fi B. eflfet duplo majus, quam
|
||||
|
Thilofophia Naturalii. ftfr
qnam.A. transferretipfi tertiampartemfuj
motus, quia una illa tertia pars, tam celeri-' tcr moveretcorpus. A.quam dua;alis refi- duxcorpus. B. duplo majus. Et ita poft- quam. B. lpfi. A. occurriflet, uni tertia par- tetardmsmoveretur,quamprius : hoceft, tantundem temporis requireret, utmove- retur per fpatium duorum pedum, quam pnus, ut moveretur perfpatium trium. Eo- dem modo fi. B. eflet triplo majus, quam A transferret ipfi quartam partem iiii mo- tus:&ficporro. S e x x o, Si corpus. A. quiefcens, effet
omnino aquale corpori. B. verfus illud rno- to, partim ab ipfo impeUeretur, &partim ipfum m contrariampartem repeUeret-nem- pefi.B. veniret verfm. A. cum ^.gradibus ' celeritatis, communicaret ipfi. A. i. gra- dum, & cum 3. refiduis refiliret verfuspar- temadverfam: Cumenim duo ifta corpora A. & .B. fupponantur a:qualia,jEqualis quo- que vis refiftendi, ,& agendi, ab utraque parte ent: &quiailla refiftendi vis in A. otiofa non eft; fed readtiva (Titfas ita cuni Scholafticisloqui) hinc utrumque ab alte- ro ahqmd pati, & viciflim in illud agere de- bet; quodfiet, fi. B.f partefuimotuscom- * f muni-
|
||||
|
T54 CLAVJS
municata, ftatim cum reliquo ab. A. rcflc-
clretur. Denique Septimo, Si. B. & A.in
eandempartem moverentur,nempe a dextra verfmfinifiram,pari celeritatis gradu, ita ut. A. antecederet; B. vero injequeretur, nullus eorum contacfus, proindeque etiam nulla mutatiofieripojjet. Quodfi. A. move- retur tardius, necejjario. B. iliud aliquan- do ajfequeretur, illudque parte aliqua fui motus ipfi communicata, fecum moveret •, nempefi. A. minus ejfet: Si autem e contra, excejjus magnitudinis in, A ejjet major, qnam, excejjus celeritatis in. B. retento om- nifuo motu. B. in contrariam partem refili- ret. Verumfi. A. tantundem excederet mag- ■ nitudine, effetque duplo majus, quantum. B. excederet motus celeritate, haberetque mo- tum duplo celeriorem, necejjum ejjet, ut.B. partem celerioris iftiiis motus transferret in A. fimulque ab ipfo refiliret cum reliquo. Verum hxc omnianon prolixa egent pro- batione, quia per fe fatis funt manifefta-, quia tamen nulla in Mundo corpora efle f)oflimt a reliquis omnibus ita divifa,& nul-
a, quaz notabilem magnitudinem habent, cjrca noseflefolentplane dura : quajp.ro- inde
|
||||
|
'Philofophia Naturalis. if*
indenonfetotis agunt infe invicem; ve~
rum non nihil infleclruntur, aut franguntur, hoc eft, in occurfibus fiiis fecundum partes moventur, ideo difficile, imo impoflibile eft, inire calculum ad determinandum, quantum cujufque corporis motus ob alio- rum occurfum mutetur: quis enim omnes, &fingulascaufarum minutias, qua; in iftis occurfibus occurrunt, unquam exadte, & perfeŁte cognitas habere poteft ? Neque tamenideoinutilis, 6c otiofa cenferidebet harum legum confideratio, ut vult M.Wat- Jonius,difp. 6.§. f. quia, ficut doŁte hanc in rem differit Cl. Joh. de Raey, difput. 4. ad problem. Arift. $18. Ut in Republica, fic & in Natura, & Univerjo Leges pro ratio- ne circumftantiarum, &fubjeŁiorum intelli- gi, & applicari debent: neque unquam defi- nunt ejfe verŁ, licet magna in earum circa particulares cajks executione, appareat va- riatio. Verum utifempi.ternŁ veritatis Lex eHinfocietate hominum,ummquemque tue- ri debereje ipfum, ideoque Vim vi ejfe re-? peUendam,& Suum tamen cuique ejfe tribu- endum, etfiinparticularibus ob circumjlani tiarum multitudinem, ac varietatem du? biumfapefit, quŁ, & quanta ad nos perti- neantj
|
||||
|
tf6 CLAVIS
neant, quidvefpettetadalium, quid violen-
tum Jit, quantave vi repeUendum, &c: ita in rerum omnium naturalium Univerfitate, qua Mundus dicitur, perpetuo verum esl, tlnumquodque corpus, quantum inje eff, femper manere in eodemJiatu,neque unquam dejiruerefe ipfum, aut quicquam adfeperti- nens, verum rejijiere iis omnibus, qua quo- cunque modo iUi adverfantur, adeoq, etiam vim vi repeUere, &potentiori tamen cede- re, atque iUud, quod imbeciUius esJ,Jupera- 7. Cttr motus corporum defcenforius in ini-
tiofit tardior, infine velocior ? Refp. Suntnonnulli,quiplane negant,
corpora ea, quse defcendunt,initio tardius, in fine vero velocius mo veri; inter quos eft Cl. fVeinrichius, quiita, cap. 5. de Mon- Jtris, philofophatur. Quis credat lapidem, aut annulum cum e turri dejicitur, initio tardius,pofiea, cum terra vicinior eH, de- labi celerius ? quofenfu idnotare poteH ? tum quts varietatu ratio in eo motu ? cur deorfum vergat, gravitas Jacit, cur citius diquando, in eadem gravitate pofitum id |
||||
|
Thilofophia Naturalis. 1 ff
effe >necejfe ett -,fed aucla. x_Atlapidispon- ^
dus explora, antequam e manu ejicis. Idem
facito,cumdecidtt. Eadem ponderis ratio.
Cur igitur in unojpatio ve/ocius, inaltero
tardius. Sedmiror, Virum clarijfimum ob
falfas, & prazconceptas opiniones ea negaf-
fe, quse & rationi, & cxperientia? conformia
funt. Scilicet ita cum multis Philofbphis
comparatum eft, ut malint falfisfuisprinci-
piismordicusinhserere, &fecundumea dc
rebus naturalibusjudicare,&qua; ratione,
& communi experientii comprobantur,
velnegare, velin dubium revocare, quam
ea rejicere, & certiora, firmioraque invefti-
gare: GalilteuSi^Dialogoi.p. m. 167,. non
tantum obfervavit, corpora defcendentia,
ut primum illa quietem deferunt, continuo
velocitatis incrementa fumere ; fcd etiam
mathematice demonftravit, acceleratio-
nemmotus gravium fieri fecundum nume-
ros impares ab unitate, hoc eft,fignatis
quibufcunque,& quantifcunque placuerit,
temporibus xqualibus, fi in primo temporc
mobile, quietemrelinquens, tranfierit talc
ipatium. e. c. unius ulnse, infecundo tem-
pore tranfiturum tres ulnas, in tertio quin-
que, in quarto feptem,& fic confequenter,
fecun-
|
|||
|
i?8 . CLAVIS
fecundtim numeros impares fiiccedentes.
Quodinuniverfumidem eft, inquit^ acfi
dicamus, quod fpatia tranfmifla a mobili
quietem relinquente > habeant. inter (hfe
proportionemduplicatamillius, quam ha-
bent tempora,quibus ifta fpatia demenfi fu-
mus. A tque ex hac fententia idem Galilaus
demonftrat globum ferreum ioo, vel 10.
libraruni (nihil enim intereft, quia duo glo-
bi,quorumunusio.alter 100, vel iooo. li-
brarum, unttm, idemque fpatium, ab ea-
dem altitudine demifli, eodem, & sequali
tempore demetiuntur: cujus rei rationem
hanc puto efle, quod unumquodque cor-
})us grave,a materia ccelefti,mole ipfi xqua^-
ideprimttur,utita exigua materiae ecele- leftis moles eandem plane vim habeat in exiguum corpusgrave, quam magna ejuf- dem moles habetin magnum corpus, unde proindeetiamexigunmcorpus eadem ce- leritate defcendere debet, qui defcendit magnum) fi ex Luna decideret, breviori, quam 4- horarum fpatio ad centrum Terrai perventurum. Verba ipftus merentnr om- mino huc apponi, ut tanto evidentius con- tra Weinrichium, nonnullofque alios con- ftetjCorpora in fuo defcenfu motus fuos ac- cele-
|
||||
|
'Philofophite Naturalis i f$
celerare. Tonamus, inquit 1.c. p. m.ijf.
calculo noftrofubjiciendum globulum ferre- um centum librarum, qui, quod experientia fiepe repetita docuit, centum cubitorum alti- iudinem, quinque fecundis hora minutis e- metitur. Curnque, utjam indicavi, fjatia a cadente tranjmijfa, crefcant in duplicata proportione , h. e. fecundum quadrata tem- porum, tempus autem unius minuti primi duodecuphimfit ad tempus quinque fecundo* rum j fijam multiplicemus centum eubitos per quadratum,radicis 12.hocefiper 144,. habebimus 14400. qui eritnumerus cuhito- rum, quos idem mobile unoprimo hora mi- nutotransibit. Et fecundum eandem regu- lam, cum hora conftet 60. minutis, multipli- cando 14400. numerum cubitorum uno rni- nutotranjmijforum, per quadratum radicis 6o.h.eper ^6oo,provenient inde fi 840000* qui esJnumerus cubitorum, una hora emeti- endorum, qua funt milliaria (Ita/ica) 17280. Quodfiplaceat explorare jpatium quatuor horis emetiendum, multiplicabimus ijzSo.per 16 {ofkod eH, quadratum radi- cis 4.) indequeprovenient milliaria 2 7 6480, qui numerus multo major eft diftantia a con~ eavo Lunari, ujque ad centrum Terra,qu<e difian*
|
||||
|
Sfio CLAVIS
diftantiaeff milliarum 15)6000. Ji diflanti»
ath concavi 76. Jemidiametns terrefiribus wietiamurt utfacit antor ille recens ; femi- dijametrumverbterrefirem 3 foo. milliari- Hus, quorum unumquodque jfit cubitorum 3000. cujufmodi funt Italica noftra miUia- ria. Haec Grf/i/^»j.Po(itoigiturhoc,quod corpora defcendentia, motum accelerent, inveftiganda caufa, cur hoc ita fiat, ut qua> ftioni propofitae fatisfiat. Duo autem im- primisdifcutiendaexhibethaec quaeftio 1. Qurcorporagraviadefcendant? 2. Curin dejcenju motum accelerent ? Quantum ad ftrimum, certumeft illum defcenfum non cfle a gravitate aliquacorporisintrinfeca, quod communiter Peripatetici docenL». (1} quia principium , & caufa intrinfeca iftius gravitatis,quaefingitur efie forma fub- ftantialis,nondatur,ficut fupraa nobisde- monftratum: Etcur gravitatem magis de- rivant a forma, quam a materia? num forte fi materia forma careret, omni etiam gravi- tatedeftitutaforet ? vel num forteforma, quae ipfis fubftantia eft irrfmaterialis, & fpi- ritualis,graviseft ? neutrum facile dicent, fi fapiant. (z) quia tunc globus 100, vcl 1000 librarum citius ad terram pervenirc debe-
|
||||
|
^Philofophia Naturalis. 161
deberet, demiflus ex turri, vel loco aliquo
editiori, quamglobus 10, vel 20 librarum, utpote cui major inefiet gravitas, quod ta- men experientiis repugnat, quas bene mul- tas collegit Leander BandtmS) Erugis in Flandria , ex editioribus T>unenfis Mona- fterii feneftns, Anno 1642, menfe Augufto. Quapigitur eftdefcenfus corporum caufa? Dicimusnos,deicenfum iftum efle a vi ma- teriae cceleftis, agentis in quodvis corpus fi- birefiftens, Stremoram injicere laborans, quominus per viam omnium breviflimam fe a centro fui motus, magis, magifque per naturas leges removeat: cum emmmateria cceleftis fit fubftantia fluidifllma, id eft,cum conftetparticulis varie,& celerrime inter fefe in omnes partes quaquaverfiim agita- tis, motu ifto fuo undique in fuperficiem convexam globi terreftris impingit, & a motu in eam partem continuando averti- tur, unde vim aliquam acquirit ad fe aterra (quas iftius vorticis, in quo materia ifta cce- leftis movetur, centrum eft") quantum fieri poteft, removendum -, fed, quiavis illain aftum deduci non poteft, nifi eodem tem- pore materia cceleftis alia corpora,fibi mole «qualia, e loco fiio pellat, & ad fpatium afe L reli&um, |
||||
|
i6z - CLAVIS
relidlum, per eirculum deturbet, ideo lapis ex filoin aerefufpenfus, eomomento, quo filumrumpitur,amateria ccelefti, a tellure per lineam re&am recedere allaborante, deorfum in locum a fe relidtum pellititr, fic- que defcendit. Quantum ad alterum^ re- fpondemus,quod innovatio aerionis mate- rix cceleftis, manente impetu ex antece- dentibusadtionibus acquilito, fitunica cau- fa accelerationismotus in corpore defcen- dente: quia enim corpus ex altiori loco de- cidens, per magna ferridebetfpatia, mate- riaq* cceleftis nunquam intermittit in cor- pus grave actionem, & vim fitam exercere, facile concipere poflumus, quod motus motuiadditus, accelerationem caufare de- beat,ita tamen, utgravia, dum materia cce- leftis ea continuo infra fe in locum fuum deprimit, motu uniformiter, & sequaliter accelerato verfiisTerram moveantur,& fin- gulis aequalibus temporibus, jequales velo- citatis gradus acquirant: ita ut fi in fine cu- jufcunque temporis aflignabilis, unus velo- citatis gradusacceflerit,in firie fecundi,pri- ori ajqualis, duos, in fine tertii, tres, atque jta porro putemus acceffifle; Ita quxritur, cur globus. A. ex fuperiori
parte
|
||||
|
^Philofophla Naturalis. 163
parte Turris decidens , in initio tardius
ui fine celerius defcendat ? Nulla hujus def- cenfusaccelerati ratio alia eft , quam quse ante a nobis data eft: nimirum, quo lpatium majuseft, per quod corpus defcendcre dc- bet, eo folet innovatio motus efle crebrior, ejufq; acceleratio major: quia enim globus A. ex fuperiori turris partein B.a&ione ma- teriat cceleftis, protrufus,accipit motum ah- quem ab impulfu ifto materiaj cceleftis ,mo- tumq, illum fervat, quado ulteriori materise cceleftis a&ione propellitur ex. B.*in. C; neeefte eft, ut ex B. in C^duplo celerius moveatur,quam ex A. in B. bicenimunotantum , illic vero duobiis motus gradi- bus movebatur : uno fcili- cet, quem ex defcenfu ex A. in. B. acceperat, quem- que cum ex B. in C. defcen- deret, retinuerat •, altero autem,quema nova mate- ria? cceleftis aclrione, Sc im- pulfti, dum ex B. in C. def- cendebat , acquifiverat.j'. Quodfi ulterius globusille exCin D. novaiterummaterias cceJeftis a- L 2 c%ione?" |
||||
|
164 C L A VI S
ctione, defbendat, tribus gradibus move-
bitur, nempe duobus, quos ex defcenfii ex A. in B. &ex B. in C. accepit; &uno,quem exdefcenfiiexC. in D. accepit_>. Atque ex hac do&rina, facile nunc ex-
plicatur, gravis, & arduailla quseftio, cur melius, & felicius ligna findantur fecuri, longius habentemanubrium, quam brevi: nimirum, quia fecuris longioris manubrii, per majus fpatium movetur, atque ita tum a brachiopercutientis,tumetiam ab aftione materisecceleftis, plures motus gradus ac- cipit,qui gradus multiplicati, atque uniti, vim etiam majorem habent, ad ligna fin- denda. |
||||||
|
Utitaopusnonfitcum Tererio, & Cl.
Sperlingio , recurrere ad medii diverfita- tem,quodjuxta ipfos, inprincipio, motui quidem refiftiti in fine veronon tam refiftit, quam
|
||||||
|
Thilofophia Natural.is 165
quammotumjuvat. Namzer, quiacorpus
fluidu eft, qtiod particulis conftat, motibus afe mutuo diverfis varie agitatis, nonpo- teftnonfemperaliquidrefiftentias habere: alias enim navis in corpore tiuido, quale et- iam aqua eft, femel propulfa, continuo, & femper moveri deberet, quodtamen non fit: quae caufa eft ? quia nempe impetu defi- ciente,quem navis acceperat a violenta protrufione. v. c. hominis in ripa ftantis, ipfsefluidi particuls priftinam illam, & li- beriorem in omnes partes agitationem re- cuperant, ficque varios,8cdiftinclos in la- teranavisfaciendoinfultus, illam tandem ad cequilibrium ducunt, ut non magis inu- nam, quam in alteram partem propendeat: quod fiigiturlapis decidens, non a. conti- nua, & creberrime innovata materia: ccele- ftis aclrione, moveretur , non folum non defcenderetjfedetiamfi aprojiciente de- orfiim projiceretur, continuo tardius mo- veri deberet, eoquod impetus jlle, ipfi a projiciente communicatus, arefiftenteae- relabefadbaretur, &tandem planediminu- eretur. |
|||||
|
L 3 8. Cur
|
|||||
|
*66 CLAFIS
8 • Cur motus corporum afcenforius, m ini*
tiojit veiocior, infine verb tardior ? Rejp. Communiter hodie medium, vel
^rmmotushujus cauiam faciunt, idque
dupliciter : alii refpe&u medii, feu aeris
cederitis : alii refpedtu ejufdem impellen-
tis. Sed neutra reiponfio rem acu tetigit:
&priorquidem ex parte redte refutatura
Scaligero, Exercitat. 28. Non poteff, in-
quit, antecedens aer velocius moveri, quam
movetur lapifi a quofemel impulfus esi aer
iUe, nec unquam impeUitur aer iUe fubfe-
quens a lapide, quia exprejfe dicunt, fucce-
derelapidem^ne detur vacuum. Qupd au-
tem dicant, aerem a lapide motum multq
velocius praecurrere, quam movens mo-
yet,&fuccederelapidem,ne vacuum de-
tur,idconfifterenullomodopoteft : nam,
utBajfo ait, lib. de Motu, intent. 4. ar.t. 2 .p.
33JT. Siaeraiapide motus, muitb velocius
pracurreret, quam movens moveret, longe
faciliusejfet, alium aeremtranfuerfum in-
tercedere (vel fecundum nos,materiam
cceleftem, aere longe fubtiliorem, undique
ipfius partes pervadentem,atque omnia ari-
guftimmafpatia implentem) qui,ne dare-
|
|||||
|
■
|
|||||
|
'Philofophia Katuralis. r6y
turvacuum, JJatium, ab aere fugiente reli-
clum, occuparet. Altera refponfio eft C/.
Sperlingij p. 43 f. ubi ille ita. Trius qui af-
ferunt, nempe motus iftius caufam elfe im-
pellentem aerem,Jbli rem tetigifje videntur
acu. SummahaceH. TrimusprofecJorum,
& infpecie tapidis, autfagitta, vel globuli,
impetus aprojiciente eft. Hic quo validior,
eoaeremdisjtcit vehementim. Aere disje-
Eiopartes aeris magno impetu adjui unio-<
nem ruunt, telumque projectum, aut lapidem
protrudunt:protrufus lapis viciffim proxi^
mumfibi aerem rumpit, unde pariter aeris
partes adfui unionem procurrunt, lapidem-
que ulteriuspromovent. Ethoc iterum, ite-
rumquefaBo^ad naturalem tandem motum
inclinat lapis > aeris viribus languefcenti-
bns, acfenefcentibus, Atque hincfacile es~i
caufam dare, cur motus violentus in princi-
piofit velocior, infine tardior ?primus enim
impetusfortiffimuses~i,Jecundus minusfor-
tis, tertius debilis, quartus debilior, donec
tandemper imminutionem continuam deve-
niamus ad quietent-i. Sed nec Sperlingius
rem acu tetigifle videtur. Proje&a enim, ab
aere non propelli, vel inde conftat, quod
tantum officiat dividcndusille a^er, qui an-
L 4 tece-
|
|||
|
168 CLAVIS
teccdit, quantum juvat, qui fubfequitur.
Sirecurrat adimpetum in initio, mobilia movente imprefTum, recie quidem philo- fophatur -, fed cur in mobili impetus ille tandem deficiat, non explicat, vel demon- ftrat: imo fecundum ipfius explicationem, impetus a projiciente mobili communica- tus,non tam deficere,quam crefcere debet. Trimus enim imp etus, inquit, aprojiciente esJ. Recle. Htcquovaltdior^eoaeremdif- jicit vehementius , lapidemque protrudtt, ponamus igitur nunc , lapidem in altum projeclum, 2o.gradusimpetus, fivemotus, aprojicienteaccepifle, inprima certe aeris divifionevel nihil impetus amifit, vet ali- quid: Si nihil; ergo impetus ille necefTario augeri debet ab aere a tergo urgente, &c magnoimpetupropellente, atque admini- mum i. aut 2 .gradus impetus lapidi adden- te: Si aliquid impetus amifit ( quod tamen quomodo fiat, non explicat Sperlingius ) facile, quiafecundum ipfum, aer magis in- fequens a tergo premit, quam aer antece- densrefiftit, refarcietur aliqualis illaimpe- tus diminutio ,ab aerelapidempremente: proindeque ad minimum, fi non celerius, faltem seque celeriter, perindefinitum fpa- tium
|
||||
|
cPhilofophia Naturalis. 169
tiummoverifiirfumdebebitlapis ille pro-
je&us : quod quia abfurdum eft, non placet Cl. Sperlingij refponfio. Nos igi- tur exiftimamus, caufam, quare motus af- cenforius projeclrorum fit in principio velocior,inrinevero tardiorjhanc unicam efle,quod projedta illa corpora, dum per aerem, vel alia corpora tranieunt, motum fuum, quem a projiciente acceperunt,com- municent corporibus obviis, quofit, ut quantum motus aliis communicant, tan- tum ipfa perdant,aut amittant, ut tandem omni deftituantur motu. Ita, fitglobulus, qui, dum a. manufurfiimprojicitur, gradus motus habetdecem,hic quando motu fiio pervenit ad B. non poteft non aeri, qui eft inter A. & B. aliquem motus gradum communicarej eoquodaer violenter e lo- cofuomovetur,qui motus violentus aeris eft a motu lapidis; fit autem ille gradus tan- tum unus, jam globus exiftens in pundlo B. movebitur tantum gradibus 9. motus: per- N veniat ulterius motu fuo impreflb ad C ne- ceffeiterumeft, utaeri, quieftinterB.& C. aliquem gradum motus communicet: qui iterum tantum fit unus, jam exiftens in punŁto G, movebitur 8. gradibus, donec L f tan-
|
||||
|
'17© CLAVIS
tandem ultra K perveni-
ens,omni iiio motu prive- tur: jamq-, extra punŁtum K quieiceret globulus il- le, niii lteru deorfum de- pelleretur a materia cce- leftivorticis Telluris. Quod ii inter manum
projicientis, 6c concavu LunasvacuumeiFet, fivefi exifteret in illo ipati.0 tale corpus,quod motus aliorum cor- porum nulla ratione impediret, nec juva- ret, corpus femelleviter furfum impulfum, autprojeŁtum,moveretur,non quidem in momento •, fedfucceflive, ufque ad conca- vum Lunas: nihil namque eilet ( ex Hypo- theii} quod motum ipii fuum auferret, vel ipfum in motu fuo impediret. <>. t^An motus diftinguatur ab ejus de*
terminatione^, ? Refp. Quid determinatio fit,explicatum
a nobiseft,prxcepto 6.Eamautemdiftin- guiamotu,patet exeo, quod motuimotus nunquam fit contrarius; cum fe mutuo nec tollant, nec imminuant > fed quidemdeter* minatio
|
||||
|
Thilofophia Naturalit. 171
minatio determinationi, cum altera alte-
ramdeftruat,&perdat,utvidere eft, fi fu- mamus duo corpora dura. A. B. ejufdem magnitudinis, &aeque velociter mota, at- que eain feinvicem adverfa determinatio- ne impingere faciamus, B. quidem a dextra finiftram verllis, A. vero a finiftra verliis de- xtram: tunc enim, ubi in pundro occurius C. pervenerint, motu asquali fervato, dc- terminatione autem utnufque in contra- riam mutata, afe mutuo in contrarium refi- lient: itaut corpus B. quod primd adextra verfiis finiftram movebatur,tunc movea- tura finiftra veriiis dextram : &corpus A. quodafiniftra verfus dextram movebatur, tunc moveatur a dextra veriiis finiftra: fic- ut hoc ex appoftta figura manifeftum eft. |
||||||
|
1 o. Quidjudicandum de definitione Motm
t^iriftotelicas ? Refp. ^Ariftoteles lib. ^.Phyfic. cap. r*
LMotum definit, quod fit crnhtxi* ŁSiimM etl&qmXTW) id eft, t^/lEfus entis in poteniia |
||||||
|
ip, CLAVIS
quatmus e!linpotentid->. In quadefinitio-
ne Interpretes K_Ari(iotelis ponderant tum crenui5,tumetiam differentiam. Genusdk SnAizWve a&us.Qwd autem proprie per aiTiAixl^ intelligi debeat hic, adhucapud ipfos fub judice eft. Hermolaus Barbarus vertit, perfetfihabia , quafi ab amhyn, & t^fii: illavero bmtixi*, ficut ex lib.j. de A- /z:w^probant,eft vel ffdvt, fivepnma, vel AsO-ng^frve fecunda: per actum hoc loco in- telligunt non primum,fed fecundum, eum- que non perfedlum ; fed imperfecturiL». "■Differentiam defumunt i. zfubjeclo. 2.a fubjetiiaffetlione. 3. zbafeclwms redupli- catione. (1) Subjec~lum)xx\tz ipfos contine- tur vocula^/^,quod corpus mobile eft, feu id, quod fubjeaum motus eft (2) ^AffeBio exprimitur vocepotentitf: qux potentia ta- mennonfimplex ; fed mixta intelligenda cft, id eft, talis, cui aliquid aftus eft conjun- aum,ut in aquatepida ($)reduplicatio af- feclionis&iquatenus inpotentia :cumc- nim, inquiunt,quje moventur, partimaau, partim potcntia fint,explicandum ^Arifto- teli erat, quo refpeftu motus corporum rnovendorumaauseflet,an qua a^u jam funt,anverd qua m potentia funt ad ulti- 1 ^ *nam, |
||||
|
"Philojbphia Naturalis. 173
mam, &completam perfefrionem ? cui du-
bio occurritur per particulam reduplicati- vam, quatenus ejiinpotentia: id eft, Motus eft aclus mobilis, non, quatenus id aŁtu eft, feu quatenus aliquid formae accepit ; fed quatenus ad formam illam perfedfcius ac- quirendam tendit. Hinc in omni motu tria elTe docent. Aftu aliquid formse, ad quam fitmotus. Potentiaad ulteriorem partici- pationem ejus forma;, & deniq-, fluxus qui- dam ad formam. Hxc ^AriJioteles, & ex eo, vel faltem fecundum ejus Mentem,Pe- ripatetici, quae ideo tam prolixe proponere volui, uttanto melius de definitione Mo- tus Ariftotelica, judieium ,,& fententiam noftram ferre poflemus. Igitur, praster ma - ximamdefinitionisobfcuritatem, notamus infuper ejus falfitatem, Aliquid aŁbus in motuadefle, &aliquidabefle dicunt, cum potentia illum recipiendi perfcŁtius. At quis & qualiseft ifte aŁtus,quipartim adeftj partimabeR? t^AnJubJiantiaiis, nempe fa- mofaillaformafubftantialis ? ateanonda- tur, &, fidaretur, falfatamen,velexpro- priis hypothefibus, eflet ifta aiTertio ,cum juxtaipfosjomnis formafitindivifibilis, un- denullomodo aliquidiftius adefle, &ab- efle
|
||||
|
i7+ C L A VI S
eiTe poteft ; fed oportet, ut tota fimul adfit.
Hinc ipfi quoque docent, omnem Genera- tionem, ftridte diftam, efle inftantaneam, eoquodterminusejus nec habeat contra- rium, nec latitudinem partium, cum fit fub- ftantia. Vid; Gisbertus ab Ifendoorn Thy- fic.Special. Traflatu tertio c. 10. qtitefl. 3. p. 18t. An forte aŁtus aliquis accidentalis ? non profefto; cum omnis aŁtus fit indivifi- bilis eflentialiter, nequeullo modo longa dttratione, ut iUi volunt, perficiatur ; fed jequeperfeftusfitininitio, atq* in medio, & fine: Ac quamvis aŁtus aŁtui poifit addi (quod nos hbenter concedimus} nonfit tamen ex eo prior aŁtus perfedtiorj fcd tan- tum plures perfeŁtiaŁtus conjunguntur , qui fibi invieem arŁteconjunŁti,pro uno fsepehaberi folent, & revera etiam haberi poflunt. Neque mobile, quatenus conftat duobusgradibusmotus, eftin potentia^ad ulteriorem motum : nam illa potentia in- telligereturvel ratione ipfiusmobilis, vel ratione ipfius motus: at, non ratiorte ipfius mobilis-.quiamobile ex feulteriorem mo- tumelicere non poteft, cum tantum refpe- Łtu motus paflive fe habeat: neque etiam rationeipfiusmotus : quia. motusille duo- rum
|
||||
|
'Philofophia Naturalis. iyf
f umgraduum ex fe augeri non poteft: fate-
mUr quidem, quod duobus illis gradibus motus adjungi poflint ab extrinfeeo mo- vente, 6. vel7.imo plures alii gradus mo- tus : interim tamcn & hoc concedendum eft, quodduo gradus motus, fint perfeftus motus, neque ratione illius motus mobile habeat potentiam ad ulteriorem motum : quia unaquxqe res, eo ftatu,in quo eft,con- tentus eft, neque alium ftatum affectat: Sie quoque aqua, quando calefit, & unum gra- dum caloris accipit,perfeŁtum caloremha- bet, nec eft in potentia ad ulteriorem ealo- loris gradum: & licet plures gradus ealoris ab extrinfeco agente, aqux adveniant, non tamen ideo calor prior flt perfeŁHor,neque ideo etiam cogitandum aquam in potentia ftiii1e,adulterioremiftumcalorem,nifipaf- five. Verbo. Mala eft ^Ariftotelis Motus definitio,&peflimaejus explicatio a. Teri~ pateticistra.dka: quia& ille, & hi falfis ni- tuntur hypothefibus. Addi & lllud poteftt quod definitio motus non tam fit phyfica, quamLogica,autMetaphyfica ; cum non folummotuicorporam, fed & motui fpiri- tuum,puta Angelorum: imo &Formisfiib- ihntialibus tribui queat. Prcefuppono au- tem
|
||||
|
i;6 CLAVIS
tem nunc,& dari formas,quas talem habent
naturam, qualis hodie defcribitur,& An- gelosita moveri, ficut Teripatetki in fua Metaphyfica explicant. Quibus prafuppo- fitis, oftendamnuncbreviter,definitionem motus in Phyficis ab Ariftotele traditam tribui pofle i. motui Angelorum, 2. ipfis formis fubftantialibus. Quantum ad pri- wum, Cum Angeli in fpatium diftans 11011 moveanturininftantij fed aliquam, juxta ipfos, requirant in motu fuo Angelico, & fpirituali moram ( legatur hac de re T>. Scheiblerus lib. 2. Metapk r.4. §. 232,) non minori jure, quam motus corporum, dici poteft ipforum motus, acius mobilis, fcilicet Angeli, vel fpiritus, in potentia, nempe refpeŁtu terminiad quem,quatenus eft in potentia, id eft, quatenus nondum confecutus eft terminum ad quem. At fi de- finitio illa Moms tam generalis eft, cur pro- ponitur inPhyfica tanquam corporum pro- pria ? quamvis igitur concederemus defi- nitionem eam eite bonam, quod tamen non concedimus, aliena tamen eflet a prx- fentiloco. Ut non immento Baco de Ve~ rulam in aureo fuo Scientiarum organo, A- phortfmo 63 .p. 6. hanc motus definitionem - . vocet |
||||
|
'PhilofophiaNaturalis. 177
vocet dialedticam, doceatque hoc peculia-
re Arijtotelts vitium fuifle, quod Philofo- phiam naturalem dialeŁtica fua corruperit. Quantumadalterum:cum forma. Ar/fiote- li fit aftus materise •, materia vero ens in po- tentia, neceflariouna & eadem formse, & mutus efle definitionem apparet_>. Unde hoc abfurdum coguntur admittere ,, Mo- tum elTe Fprmam iubftantialem , &: For- mam fubftantialcm efle motum ; quia, qui- busunaconvenitdefinitio,iis etiam com- petit idem definitum, nifi velint definitio- nem illam, ut inconvenientem, ex Phyfica eliminare, quod ingenuos decet Philofo- phos. Fruftra excipit M. Watfonius di(p. 7. thefiumprobabilium §. 6. formam efle actii materias, quatenus eft generabilis,non qua- tenusmobilis : Nam i.falfumeft,formam efle aŁbum materiae, quatenus generabilis eft, cum fit folum a&us materise, fecundum ipfos Peripateticos, quatenus eft a&uabilis ( date veniam verbis ) id eft, quatenus eft aptaadfufcipiendumaliquem aclrum, five perfedtionem, per quam perficiatur, & ac- tuetur,&hoc refpeŁtu exmente Ariftote- lis, motus quoque dicitur aŁtus , quatenus per motum corpus mobile afruatur, & per- M ficitur,
|
||||
|
l78 CLAVIS
ficitur, five ex ftatu potentiie in ftatum ac-
tustransfertur. a.quodeft aftus generabi- lis,eft etiam mobilis,cum generabile,&mo- bile, juxta Anftotelem, non nifi ut genus, & fpecies diftinguantur. Generatio enim, corruptio, alteratio, augmentatio, diminu- tio, & latio, variae ipfi motus fpecies funt_>. Si igitur forma ett a&us materiar, ut genera- bilis, erit etiam aŁtus materise, ut mobilis, proindeque firmum manet, & inconcuf- fum,definitionemmotus,proutea eft tra- <iita ab Ariflote/e, communem etiam eflc formae. Quoderat demonjtrandum-j. ii. Kjln QuiesMotuijit contraria ?
Refp< Contrarietas duplex eft, alia for-
malis, alia vcro phy fica: quando igitur qui- etem dicimus efle contranam motui, u- tramqueintelligimus contrarietatem; nam nonfolumalia eftdefinitio quietis,& alia eft definitio motus, qus definitionis diver- fitas proprie conftituit contrarietatem for- inalem, cum definitio, fit veluti forma de- finiti, fed etiam fe mutuoillaplane corrum- punt,&deftruuno. |
|||||
|
12. kAii
|
|||||
|
Thilo/bphiaNatura/is 17$
12. kAu Quies^ vinculumfitpartium durth
rum, & contimorum corporum-* ? Refp. Quaeftio Valde vexataeftjQuod-?
nam fitid, quod partcs corporis duri, & continuiuniat: quam quaeftionem, dum in dofrrinade Compofitione Continui trac- tant Teripatetici, fateri ipfi neceflum ha- bentfuaminfcitiam, &ignorantiam. Hinc querulatur Francifcus le Rees, difputat. 3. inThyfic. deContinuo, exclamatque. Mo- neo, nos ineam Natura caliginem dejcende- re, in qua vix affu/geat Tharus rationis; hic Scyllas incurrimus, & Charybdes, eo- rum etiam infames naujragijSi quimultis retrb Jecu/is, fapientia nomine c/aruerunt. Solenttamentandem hicad formam fpeci- ficam recurrere, eique hoc officium aflig- nare, quod partes uniat, conjungatque. A tomorum verbpatroni, non quidem omnes, plerique tamen, vinculum volunt efle cpr- pufcula quaedam indivifibilia realia, quod potiflimum ex eo probant, quod omnc continuum dicat partium copulationem,& unionem : partes vero, inquiunt, debenc jnedioaliquouniri,actermino aliquo co- M z pulari: |
||||
|
180 CLAVIS
pulari: Hicautem terminus copulans rron
eftaUquiddivifibile : nam iic etiam eflet continuus: omneenim divifibile eft conti- nu im: acproinde aliokerum termino co- puiarenturejus partes, qui terminus fi lte- rum eflet divifibilis, ittium quoque eflfet continuus: ficque progrelTus daretur in in- finitum: oportet igitur, ut terminus ille co- pulans fit aliquid indivifibile,nempe Ato- mus. Itadilcurrentem vide CLAdrianum Heereboordt difput. fPhilofophica de Com- fofit. Continui,Append. Vo/um. i.pag. 770. Expenentiflimus S. 2?<z^0,vinculum par- tiumin corpore continuo putat effe Spiri- tum quendam communem per omniaeffu- iiim, quiinter corporum particulas fefe fua {iibtilitate incredibili infinuat. Subito ma- gna lux, inquit, nobis refulfit,ut wderemus^ quidfit iUudvineulum, quo Mundus hic ex tam diverfisrebus conflans, unus tamenfit. Siquidem hic Spiritus per omnia dijfufus, rei cujufquepars eslmelior, ac nobiltor, & fecundumquam omniafunt unum-j, Iib.de Natura, intent. 7,.art. z.p. 306. NosQuie* tem, unicumvinculum dicimus efle, quo partescorporisduri, 8c continuum inter fc cohaerent, fuseque feparationi refiftunr_>. Cum
|
||||
|
'Philqfbphia Naturalis. i81
Cum eninrcmms feparatio non nifi per
motumfiat, utadoculumvidemus in fepa-
ratione duorum aflerum ; quies autem lpfi
motuiquammaximeadverfa, &. contraria
fit, hincpartes, quo validius quiefcunt, eo
firmius quoque inter fe cohserent, nequc
facile,mfi afortiori,& valentiori motu fe-
parantur : namduo corporaiemel inftatu
quietis pofita, tamdiu rn eo perfeverant,
4onec a motu extrinfeco fortiori, inde de-
turbentur. Et ratio, atque experientia quo-
que confirmant,quod ea corpora, qux par-
tibus, in ftatu quietis pofitis, conftant, eo
magiscontinua, &durafint, quo partesillze
imagisquiefcunt: Quid magis continuum,
& durum, qtiam vitra, metallaque ? unde
autem hoc ? non certe aliunde, quam quod.
partesipforumfirmifllme per quietem fibi
invicem adhaereant: cur vero aqua, oleum,
corporadura, &continuanon{unt ? nona-
liam ob caufam, quam quia parricul x aqua?,
&olei non quiefcunt, vel per quietemfibi
invicem adhjerent; fed tum inter fe repunt,
tum quoque diverfis modis agitantur. Et,
quia frigus in corpore nihil almd eft, quam
quies parfium, hinc etiam corpora eo duri-
ora,&magiscontinua eflfe folent, quo fri-
M 3 gidio-
|
|||
|
i8* CLAVIS
gidiora fiint, ut patetin Glacie, Vitris, Me-
tallis, Lapidibufque. Attamen quia nul- lumcorpnsabfolutefecundum omnes fuas partesinftatuquietiseftpofitum, ideo et- iam nullum corpus abfolute eft durum, & iecundu omnes partes conunuum. Cur au- tem, nec Spiriim communu BaJJbnis, neq* etiam Atomiy fint partium corporis duri, & contmui vinculum, caufaeft, quiacum partes illae, quae uniri debent, fint fubftan- tias, non minus per fe ipfas juugi poflent, quam per aliamfubftantiam: fi narnquc fint tria corpufcula. A. B. C quorum medium B.unirepoflit. A. cum C. nullaratio eflet, curnon& A. cumC unire fe pofTetfine B. namantequam B. corpufculum A. cum C. uniat, &jungat,oportetut primo fe uniat cnm A: ratio autem illa, quare B.fe unit immediate cum A. quse alia eft, vel efle po- teft,quam qua A. fe uniret cum C. ? nihil enimin B. reperitur, quodnon etiam repe- ritur,velreperiripoteftin A. Subftantiane B.eft?at& A.fubftantiaeft. Eftne B.cor- pufculum infenfile: at & A. tale eft : quieŁ citne B. at A.quoque quiefcit, vel quiefce- re prsefupponi poteft: Et quomodo corpuf- culaaliquaindivifibilia, Thihfophi iftt fta- tuere
|
||||
|
"Philofophia Naturalis. 183
tuere poflbnt vmtulum partium in corpo-
re continuo, cum ipfi doceant, corpora continua non efle nifi congeriem atomo- rum, five corpufculorum indivifibilium: unde proinde neceflario, ex ipforum do- &rina, coniequens foret, corpora continua nonefle, nifi vincula,nihilque efle in iftis corporibus, quod vinciretur, five uniretur: quod perinde eft, ac fi dicerent, corpus continuum non efle continuum : nam ubf non nifi vincula funt, nullazque partes, quae uniunturperillavincula, ibi etiamcorpus continuum effe nequir_>. 13. t_An tantum Actionis requiratur ad
quietem, quantum admotunu> ? Re(p. Vulgus Philofophorum exiftimat,
corporafemel mota, fponte fiia, atque ex fpontaneo a&ionis defec~tu,redireadqui- etem * Verumqui confiderat, quod non majori utantur a&ionenautseadnavigium, inaqua ftagnante, quiefcensimpellendum, quam ad idem, quando movetur, fubito re- tinendum, atque ad quietem reducendum, iacile concedet quoque, tantum aftionis requiri ad quietem , quam ad motum_». M 4 Quod |
||||
|
184 CLAVIS
Quodtamen, utaccurate intelligatur, diC-
tinguendum fedulo tft initium motus vel quietis,ab eorundem continuatione Ita- que ficut motus introduci nequit in id, quod quiefcit, nifiperac~bionem extrinfe- cam,qua: corpus in ftatu quietis pofitum transferatin ftatummotus :itaquoq; quies in corpus, quod movetur, introduci ne- quit*nifi per aliquam actionem , quaz mo- tum corporis moti fiftat. Si enim fint duo corporaaequemagna, quorum alterum va- lidiflimaquietequiefcit ■, alterum vero va- lidiflimo motu movetur, evidens eft,ajqua- lemrequiriacl:ionem,tum ad corpus quie- fcens in ftatum motus transferendum, tum ad corpus motum, ad quietem reducen- dum: Attamen corpus femeljam inftatu quietis pofitum, riulla iridiget adione ad €ux quietis continuationem : ficut quoque necillud corpus,quod in ftatu motus eft po- fitum, acTrione nova indiget ad motum fu- um continuandum_s. |
|||||
|
Caput
|
|||||
|
ThilofophiaNaturalis. i8y
C A P U T VII.
Dc Situ, Figura, & Magnitudine.
PR^fiCEPTA.
1. Situs, es7 certa corporis inter corfora
pojitio.
2. Figura eH Magnitudinis ,fve certa ex-
tenjionis terminus.
3. Cftlagnitudo esJ certa extenjionis deter-
fmnatto, ac menfurs^.
■ 1 • ■■■ 1 ,j p ■-■■ - j
Q_U -«STIONES.
1. c/f» JV?»*, Figura^& Magnitudo in cor-
poribus aliquam efficaciam ha- beant_>? Refp. T) Utant nonnulli, Magicum efle, fi
l Situi, Figura, & Magnitudini ef- ficacia aliqua, atque vis aflcribatur, eo quod illa, fiquidem a Materia fluant, quae princi- pium eft paflivum, non nifi paflive fe ha- berepoflint. Verumillafatisefle efficacia, fi fatis jufta, & convenientia fint, fique de- bitusquoque3acfufliciens ipfis adhibeatur M jr motus, |
||||
|
186 C L AVl S
motus, manifeftum eft ex plurimis exem-
plis, quse hancin rem adduci poflent, (i in- fhtuti noftri ratio permitteret -.unumtamen & altcrum adducemus, in Romana ( quod inftrumentuminGallia, Italia,& Hiipania Uliirpatur,quoqucrerum venditarum pon- dera jufta cxplorantur ) pro varia pofitio- ne, & fituponderis 3 vel pondus 2. in. A. appenfum in aequilibrio ftat cum pondere 3. fi fcilicet a B.zequaliter diftcnt: iWattoI- litur, II nimirum 3. aliam accipiat pofitiq- nem,ilve,fi vel in D.velin E.F.G aut H.ap- pendatur: tunc enim tot proportionibus 3. prjcponderabit 2. quotgradibus 3. longius a B. diftat, quam z. |
||||||
|
Et haec ratio etiam eft, curpro variapofi-
tione, & fitu manus ad partes baculi,faxum vel
|
||||||
|
/
|
|||||||
|
tPhilofoph'iŁ Naturalis. 187
velfaciHus, vel difficilius attollatur : fi
enimmanusfitueturin A. faxum facillime, fi in B. fituetur, minusfacile; fed fiin D. fi- tuetur, difficile attollitur, atque elevatur. |
|||||||
|
Quantum quoque juftus, & conveniens
feminumjitus in generatione valeat, colligi poteft, nonfolum ex eo, quodinterdum ex fanorumanimalium femine non concipia- tur ( quodcerte non aliade catifa oritur, quamexdefe&ujufti, & debiti fitus femi- nis, vel maflulje potius, five portiunculce alicujus fpecialis in femine ) fed quoque ex eoj quod ex ovo,minimiagitatione;quafla- to, nullos unquam pullos excludi, experi- entii tefte, comperiatur. Quid Figura pof- fit, patet exinde, quod ferrum, in gladium, velcultrum figuratum,& fatis valide mo- tum, corpora duriffima fecet, fcindat, at- quc
|
|||||||
|
188 C L A VI S
quein partes dividat j quod antequam in
cultrum, vel gladium figuraretur, efficere non valebat,licet vel validiffime movere- tur. Quid denique Magnitudo debita, & juftavaleat, & qu nnodo corpora, pro varia magmtudine, quam habent, velacquirunt, potentiam fuammagis, vel minus exerant, notius eft, quam, ut oftendi neceffe eft. Ex his nunc conftat, & clare liquet, quam fal- (iimfit, quod Peripatetici doceant, hasc a nobis enumerata, non folum nullam vim habere-, fed cxtera quoque, Motumnem- pe, & Quietenij agere & efficaciam fuam tantum habere in virtute fubftantiarum : -cum potius e contra, fubftantia corporea, fiveiners Ula Materias moles, omnem fuam vim, & efficaciamexerceatin virtute Mo- tus, Sitns, Figura, & Magnitudinis: Hsec enim,fi a materiaabeflent,in perpetuo otio iine ulla vel minima aftione exiftentiam fuam continuaret : nam non ex feCe, & propria fua efTentia, atque vi, acHonem ali- quamelicere poteft (hoe enim non fubftan- tixextenfie, fivematerialis ,fedintellec~tu- alis proprium eft ) neque etiam a formaali- qua fubftantiali, quae nulla datur, ad eamin- citari poteft: Quod igitur agat, efficaciam- quc
|
||||
|
Thilofophia Naturalis1. \%g
qire aliquam cxerccat, id in totum debet
Mi Jtui, Quieti, Situi, Figurse, & Magnitu^ dini. |
||||||
|
2. ^An prater Motum, guietem, Situmy
Figuram,& Magnttudinem, alta quadam
accidentia, qu<e realiafunt, & reali-
ter ab ijs dijitnguantur,
denturf
Re(p. Peripatetici non folum in eo a no-
bis diffentiunt, quod negent,Motum,Qui- etem, Situm, Figuram, &Magnitndinemy conftituere formam omniumrerum mate- rialium •, fed etiam in eo,quod prseterdi- ttos,&a nobis explicatos Materix modos, multa alia doceant dari accidentia realia* five qualitates patibiles , tum manifeftas * tum occultas: quas omnes a forma fiibftan- tiali originem trahere afferunt: Non omni- no quidemnegamus dari qualitates patibi- les, ut lucem, & colores, fonos, fapores, ca- lorem, & frigus, gravitatem, &levitatemy duritiem, & mollitiem, &c. Sed dicimus, eas nonefle accidentia, vel potius modos r diftinftos abiis, qui jama nobis explicati funt,quiqueanobis pro forma corporum, &pro
|
||||||
|
ipo C LAVl S
&pro modis materia?habentur,cumadeo3
omnia reduci polTmt, atque a nobis quoquc in parte fpeciali hujusOavis reducetur. Et, fi accidentia llla, eiient entia realia, & reali- ter a fubje&o fuo diftincta, necefiario quo- que feparatim abfque omni fubje&o iiib- fifterepoflent(ratio eft, quia quicquid eft reale, & reahterab alio diftinctum, fepara- tim extra illud exiftere, flc iiibfiftere poteft: Atque hinceft, quodMensnoftraabfque, & extra corpus exiftere poflit, quia nempe realeenseft, realiterque acorpore diftin- Łl:aeft -.utmirum fit,quod nunc obiter no- to, Peripateticos negare, Formas iubftan- tiales feparatim a materia fubfiftere pofle, cum tamen ipfi doceant, eas a materia rea- liter diftin&as efle ) ficque non tam acci- dentia; quam fubftantia: forent: quod eft contradi&orium. Quantum autem ad qua- litates occultas, concedimus quidem eai um aliquas refpedtu noftri dari: quis enim par- ticularia quaevis effecta, tk operationes fin- gulas novit,cognitafque habet ? attamen illaetales funt,ut explicari queant ex prin- cipiis illis, quae a nobis explicata funt, ficut etiam per eadem illa principia, multae, quae aliquot annosfuerunt quahtates occultx» .' , mani- |
||||
|
*Philofophia Natural. is i91
manifeftae redditae funt; quales imprimis
funt, Fluxus, & refluxm Maris : ut&wc Magnetis, qua illa adfepellitferrum. Nec dubitamus, quin eorundem duftu plures adhuc aliae, quae nunc nobis occultae funt, Veritates detegentur: nullae namque qua- litates oftendi pofliint, quarum forma, & natura in principiis noftris non confiftat, qusecumfacilia,clara,& cuivis non mani- fefta fint, non poflumus non aliquando per ea, in earum cognitionem pervenire : ut falfiim fit, quod Cl.Kyperm^ lib. 2. injiitut. Thyfic. c.6 §.2i.q. 2.^.4,53. docet, dari nempe' qualitates fundamentaliter occuk tas, id eft, ut ille explicat> ad quarum cogni- tionem nos pervenire non poflumus : ratio autem illa, quamaddit, quod nempe ideo, qualitates fundamentaliter dentur occulte;, quiaipfarum caufa, quse, juxtaipfum, par- tim eft IhotruyK^aia, partim uniufcujufque forma, exaclre nota non eft, evincit quide, dari tales qualitates refpedlu ipfius > fed non refpeftu noftrum,& eorum, qui talibus manifeftis utuntur principiis,quse omnibus qualitatibus applicari poflunt: Et, fi forma, vel IhocmyKopoia, in caufafint, cur qualitates qusedaradentur fundamentaliter occultae, omnium
|
||||
|
ifi CLAVIS
omnium elementorum fingulae qualitates,
occultse dici debebunt, quia fatetur lpfe, &cumeoomnesPeripatetici, nullam for- mam, praeter Mentem humanam, efTeex- a&ecognitam ' quae ergo qualitates e» unt manifeftae ? num forte quaedam dantur,qua- litates in corporibus, quse neque a forma, neque ab itwwyKyuri» originem trahunt? rionfacilehocvel Kyperm, vel caeteri Pe- rkjateticiaffirmabunt Quis itaquemecum non judicet, Sc fentiat , Peripateticorum Phyficam, non nifi farraginem quandam Innumerarum formarum incognitarum, & qualitatum occultaru efle ? Et qui attentius confiderat, quamplane non,intimam natu- ramearumqualitatum, quas illimamfeftas appellant, explicet, facileetiam nobifcum iudicabit5omnesipforum qualitates mani- leftas, revet aefle occultas: quis enim Peri- pateticus,intimam coloris, caloris,frigoris, luminis, duritiei, mollitiei,&c naturam ex- plicuit unqua ? nam ad caloris naturam ( ut decseteris nunc nihil dicam) explicandam, non fufficit dicerc, eum efTe qualitatem , quxcalefacit: ita enimignotum peraequS ignotum,&obfcurumper azque obfcurum exolicatur: hoc enim qiueritur, quidfit ca- , r lor, |
||||
|
'Philofophia Naturalis. 193
lor, qitidque calefadtio, & in quo utriufque
formalis, &intrinfeca eflentia confiftat: quando autem aliquis Peripateticus re- fpondet: Calor eft qualitas calefaciens, idem hoc eft, acfirefponderet, Calorcft qualitas, qu^caloreft, nifihocvelitinter calorcm, & calefacere ponere difcrimen, quod calor fit nomen^&c calefacere,i;^««rj fed difcrimen hoc tantum grammaticum eft,quod nullum difcrimen in natura ponit. C A P U T VIII
De Natura.
.... . ..
PRiECEPTUM.
Natura^eB agendi ,patiendiqueprincipium
intemum) ac corporeunu. Qjtf jESTIONES.
1. t^dnNaturaadfcribendacognitio?
fyfc /^ ^r hoc loco agamus de Natura,
V_>/ caufa eft, quod in fiiperioribus e-
gimusdeMateria, & Forma feorfim, quae
nuac,utunita,&fimul fumta» nomine Na-
N tur*
|
||||
|
194 . CLAVIS
turae confideranda veniuntrregula namque
logicaeft, quod a (implicibm oporteat ad
magis compofita progredi. Quantum au-
tem adquadtionemfuprapofitam, notan-
dum,quod Cl. Sperlingius, lib. i. inftitut.
'Phyfic. cap. 6. define, q. i.p.n j.triplicem
faciatcognitionem, l.naturalem, i.fenfu-
alem, & 3. intellettualem. Naturalcm attri-
buit plantis, omnibufque rebus inanimatis,
quasdocetfinesfuospeream cognitionem
naturalemcognofcere. Senfualem aflignat
beftiis, ut cani, equo,afino. Rationalem
denique, hominitribuit. At cum duo tan-
tum fint fummarerumgenera: aliud rerum
intelle&ualium, five cogitativarum, hoc
efl, qux ad Mentetn, five adfubftantiam
cogitantempertinent; ahud extenfarum,
vef materialium, id eft, quae pertinent ad
fiibftantiam exteniam, fivecorpus, quomo-
do plantse, lapides, metalla, beftias, caete-
raequeres extenfe, cognitione aliqua prae-
ditaEe(Tepofllint?cumearum eflentia con-
fiftattantum in Extenfione, motu locali,
quiete, fitu, figura, & magnitudine: quae
certenihilfaciuntadcognitionem; ncque
enim nexus, aut affinitas inter hanc, & llla,
id eft, inter cognitionem ex una parte, &
inter
|
||||
|
Thilofophia Naturalis. 19 $"
infer Extenfionem, motum, quietem,fi-
tum, fjguram, & magnitudinem, ex altera parre fingi poteft. Perpetua veritatis regu- la eft, nihil eflein rebus philofophicis judi- candum, nifi clare, & diftin&e perceperi- ttius. At nec Sper/mgius, nec ca:ten, quiin hac quaeftione cum ipfofaciunt, clare & di- ftincTte perccperunt unquam, quid illacog- nitio naturalis, & fenfitivafit, & in quo con- fiftat, ac in quo ab intelledlu diverfa fit: nam fi claram iftius cognitionis perceptio- nemunquamhabuiflerit,eam quoque cla- re, & diftindte explicuiflent, vel faltem ex- plicare debuiflent. Nos interim ita argu- mentamur • Siplantis, & lapidibus cognttio naturalis, & in brutis cognitiofenfualis da- retur, ejfet illa velcum difcurfu,veljine dif- curfu. Sed neutrum dici poteft. Ergo non datur talis cognitio. Minor probatur : nam fiilla cognitio efletcum difcurfu,tunc fyllo- gifmos nedterent, & facerent planta:, lapi- des,& beftix: quod abfurdum,cum folis in- telledrualibus id conceflum fit. Videntur tamen Conimbricenfes, quando, lib. 2. cap. 9 quaft. 4.art. z.pag. 428. modumdefcri- ount, quo hirundo fuum opus conficit, & perficit, hirundiniin formatione fui operis, N 2 aliquem |
||||
|
i96 CLAVIS
aliquem difcurfum, fi non formalem, qui
explicitofyllogifmoconftat, attamen vir- tualcm, & implicitumattribuere:itaenim loquuntur. Hirundo intuetur lutum -, dein* ex mtuitu,imaginem iUius admittit inphan- tafiam ■, tum ajiimat conveniens idprehen- dere,&deferre verfus hunc-, aut illum lo- cum :fubinde%frahabito etiam qualicunque judicio, lutum certomodo componit, rurfum aiiudfimiliter ad eundem locttm confert i ficquepauiatimnidumfingit, Atque exhoc progreffu inteUigi poteH y hirundinem nec innatam ffeciem requirere , necfine fpecie in opere verfari. Adde etiam-, nec illi necef farium effe aliquodfuturi operis exemplary ab initio impreffum. Nec enim oportet-, ut priufquamnidum conficiat -, quopacto totm mdus ejformandusfitapudfefiatuat, fed ut dumfinguias lutiparticulm appihat jphan- tafia eifigiUatim diblet-, ut unam aiterific anneEiat. Si autem illa cognitio fine difcur- fu eflct, h. e. fi res materiales non cognof- cerent objeftum fiium, mediante termino medio, five aliquo notiore, quo in notitiam ejus,quodmirtusnotum eil, pervenire fo- lemus, fequeretur, eam intuitivamefTe. At q.uid,hoc foret aliud, quam inanimatorum, ]", '. beftia* |
||||
|
<Philofophia Natttrdis. i$y
beftiarumque cognitionem trarisfbrmare
in divinani: cum Dei proprium fit, intuiti- ve, five imrriediata perceptione , objecla quadibet cognofcibilia cognofcere. Obji~ cimt quidem nonnulli, & regerunt, ideo dandamcognitionem naturalem,&; fenfi- tivam, quia datur in inanimatis, & brutis appetitus, tum naturalis, tum fenfitivusjfed egregiepetuntprincipium : tam enimne- gamusappetitum naturalem, & fenfitivum in rebus mere corporeis, quam cognitio- nem naturalem, & fenfitivam. Neque ex-; cmplaillafympathiae, quse plurima ab au- toribusfblcnt adferri, probant ullum in re- bus corporeis dari appetitum: nam quo pa- ftoguttulaz aqueajin orbem fe cogant, fer- rumquemagneti fiiavi complexu, ut cum illis loquamur, adhasrefcat fine ullovelap- petitu, vel cognitione, fiio docebimus lo- co,ubihazc,& caetera aliareferemus adcor- poreos motus, quietem, fitum, figuram, & magnitudinem,omnis profe&o appetitus expertia> Quodfiquisquserat, unde error hic?, qui multorum, etiam clariffimorum, Philofophorum, animos occupavit, fluxe- rit, ei refpondemus, erroris hujus praci- puamcaufamefieprsejudicium illud Infan- N 3 ti#» |
||||
|
*5>8 C L AVI S
tix, quod homines ab ineunte aetate in fe
obfervantes cognitionem cum corpore conjundlram elTe: ita ut quoties moveren- turmembra.toties fere perceptionem, & cogitationem , occafione corporei iftius motus, ipfi in fe experirentur, dum in aliis rebus ftmiles quofdam motus confpice- rent, exiftimarunt quoque iis cognitionem aliquam conjunŁbam efle. Huic accedit a- liud pr2EJudicium,a prazceptoribus pueritije noftrah^uftum: nimirum fimul ac illi no- bis, vix e pul vere fcholaftico egreflls, prin- Cipia corporum naturalium explicarent, docuerfit nos, ea, duoimprimis elTe,unum, Materiam, alterum, Formam, &: hanc qui- dem a materia ita diftinŁtam efle, ut fub- ftantiaplane immaterialis fit: Unde ulte- riusnobisinftillarunt eam,ob nobiiifcitem, &: excellentiamfuse fubftante,nobiliflima- rum quoque operationum , cognitionis, nempe &appetitus, autorem efle. Et fane, hocfemeladmiflb priejudicio, formas efle fubftantias immateriales, non poteft quin viciflim ftatuatur, eas cogitatione, percep- tione, cognitioneque prasditas effe, quia operationcs illae ita cum immaterialitatc fubftantiaeconjunftaefuntjUt abea, ne ad < . rno- |
||||
|
ePhilofophi<e Naturfllis. 199
momentum abefle poflint. Hinc Scaiiger,
exerctt. 6. in Cardanum formx ifti, quas corpus humanum format, Sapientiam, &c Intelligentiam non dubitat attribuero, ■Hac, inqmtjfa&ricaft aut ajubjtantia, aut ab accidente^autab utroque. Non abacci- dentefoto. ^Primumyqma nuUumaccidens agit, nifipervimfuafiibflantia. 'Deindet quia nuUum accidens cognofcit, iUa vero virtus,tam nobiits templi architefiafapien* tiffima ab omntbm T? htlojbphis judicata es~i. <ifAidtficabitur igitur afubjtantia. At hnec formafeminis es~i. Sanefeminisformafinon es~i anirha, bruta res esJ. Et fifabricat, es~i aqualis anima. At incrementis, & amijfa carnisrepofitione optisiUudanimaefi. Erit igitur infemine anima formatrix antece- dens animam, cui parat iUud domicilium. §)uare prior iUa pofleriore hac fapientior, & nobilior. Quemadmodum nos anteit po~ tejtate,ac fapientia Creator 0. M. qui no- fira hac utenda nobis dedit. Oportet entm fabricatricem iUamnon ignorare,quid,& quantum opus habeat illa altera ingrejfura. ErgocumCor adificat-,fcit, quiafitvitat cum alias molitur partes, n otum habe^, ea~ rumpartiumfinem, & ufunu. N 4 x.^An
|
||||
|
200 C L AVl S
■"~
-. 2. tytfa Naturafuifitconfervatrix? Refp. Nihilferemagistritum, & vulga-
re eft in fcriptis Philofophorum, quam,Na- turam fui efle confervatricem. At pauci hoc effatumvelbeneintelligunt, vel bene ex- plicant. Nos hoc effatum, & axioma coin- cideredicimus cum communi,& generali illa Natura regula: quod nempe, Unaqute- quereSiquatenus es~ifimplex, &indivifa, quantum infe efi, (" abfque tamen notitia ul- la) in eadem femper magnitudinis tfigur<e > /itus, motus, & quietis, omniumfuarum af- feŁHonum} &perfeblionumfiatu permaneat> neque muteturjtifia caufis extrinfecis. Un- demanifeftum eft}improprie hoc vocabu- lu, conservandi , adhiberi,quiaillud non nifirebus,intelleftu, &cognitione pradi- tis} proprie competit. Male igiturilli, qui, ex eo quod Naturafui dicitur effe confer- vatrix, colligunt Naturam per aliquam cog- nitionem fe confervare: cum tamen iftius axiomatis, nullus alius fit fenfus, quam 4 Deo.O. M. eumordinem in Natura confti- tutumefIe,utfingulacorpora abfque ornni notitia,vel etiaraappetitu (qui, ut quajftio- nc
|
||||
|
'Pbilofophia Naturalis. j 01
ne i. demonftratti,rebusmaterialibus cori-
venire nequit, eo quod earum eflentia in foli confiftat extenfione, motu, duiete, fi- tu, figura, & magnitudine} fic moveantur, vel quiefcant, vel agant in fe in vicem, juxta certasnaturalesregulas, ut, licet accurata notitiaeffent pradita, nequemajori cura ftatus fuos tueri, & refiftere caufis extrinfe- cis, neque meliori ratione fefe impugnare, & de ftatu uno ad alium deturbare fRrf&hg: Sicuthoccolligerelicet ex cap. 6: demotu] ubi de caufa particulari motus ex certis par- ticularibus Naturae regulis differuimus. 3. guiddedefinitione NaturaAriftotelic*
judicandutfLj>? Refp. Ariftoteles > 2 Phyficorum eap, 1.
text. 3. Naturam definit, quod fitprinci- piiim, & caufa motus, ac quietis 9 ejus, in quo ineliprimo ^perfe, & nonperaccidens: Quamvis autem hsec definitio commodani admittere poffit interpretationem , ficut multa quoque alia in fcriptis A riftote]is,in- ftarnaficerei, fle&ipoffunt ineam, quam quifque amat, partem, quia tamenea ambi- guisvalde conftat verbis, &nonnulIisfca- N f tet
|
||||
|
202 C L A VI S
tet mvnXo}4cas, merito eam rejicimus: &
quidem eo magis,quod ipfi Tertpatetici de iingulis vocibus, &particulis, obfummam carumohicuritatem, & ambiguitatem, fin- gulas fere controverfias moveant. Qua- runtemva. i.zn voces i\\x, prmcipium, & caufa , generis loco pofitie, idem fignifi- cent ? Alii voce principii, caufam efficien- tem folam denotari putant, caufje vero no- mine, materiam: nonmillis videtur nomen principiifignificaremateriam, & formam: caufa vero finem. ^PererimJib. 7. princip. rer. nat. c 4 unum prorfus, & idem figni- ficare aflerit: fFende/mm exiftimat, Natu- xam dici caufara, ob formam potiffimum, & principium, obmateriam, ne, folius causi mentione facta, a definitione Naturse, ma- teria excludi videatur. 2. An Natura,prout ab Ariftotele definitur, fit res quaedam abfo- luta, an relata? PFende/inmputat, Naturam rem efie abfolutam, negant tamen hoc alii. 3. An Natura fit principium motus, & qui- etisadivumtantum, anpaffivum tantum, ana&ivum,&paflivumfimul ? Avicenm contendit, Naturam non nifi principium a- Łtivum efle. Ceja/pinm vult eam tantum principiumpaffivam eflejrefpeclu tam for- IttXy
|
||||
|
Thilojbphia Natnralis. 205
mae, quam materiae. Zabarella, lib. de Nat.
c. 7. principiuma&ivum, &paflivum efle diiputat > ied fecundumformam. Plerique tamen ex ipfis docent,Naturam eflc princi- pumpaflivum refpectu MaterisE, adlivum refpe&uforma?. 4. Utramagis iit natura, materia, an Forma ? Claudius Berigardus, fub per/ona Arifiai, Circulo fp.%7. For- mam tantumnaturam efle, exiftimat, vult- que verba illa Arifiotelu^ itfUxm $v<nf dwi^ ^oAj/fjnoneflevertenda Q&magis natu- ra haceiJ, quam materia.) Sed legendum efle Q&pottusnatura h<ec esJ:, quam mate- na) ita ut fenfusfit, inquit, Naturam efle fubftantiam ea ratione conformatam , ut fitprincipiummotus efliciens: aliiformam quidem magis efle naturam docent: ita ta- men,ut materianonexcludatur. f. An. vo- cula, et, fumenda fit copulative,an difjun- Łtive,id eft,an natura fit principium motus> & quietis fimul ? an motus, vel quietis ? ali- qui docent, dif junŁUve,efle accipiendum, ut Kj ab Arift. pro * fit pofitunr.Fonfeca nec copulatum tantum, nec difjunftum tan- tum agnofcit, fed partim difjundtum, par- tim co\>x\\3.t\\m. ffendelinus particulam Et> fimit copulative ^ita ut natura fit princi- pium
|
||||
|
jq4 CLAVIS
pium&caufamotus, acquietisfimul, non
tamen eodem tempore; fed fucceffive: Et quajplurahic otiose, &cum tasdiomovent Arijiotelis difcipuli; voluiautem hsec ideo adjicer* > ut viderenc verkatis amantes, quamincerta, & dubiaomniafint, quae ab Ariftotelicis traduntur, quam nihil fit rn A- rifiotele quodnon & hic, &ubiqueinter- pretumdiflentientium ftylo laceratur. I ti '.' ■ i | I
C A P U T IX* Et ULTIMUM.
De Loco, &Tcmpore.
P R. A C E P T A.
i. Locus^Uaffefiiocorporisnaturalisyqua
illuddicitur ejje in loco.
2. EJique ve/internus, velexternus. %'. Internus^nihilaliudeB, quamrefpeElus quidam fitus fuperficiei corports ad
aliudcorpusfive vicinum, jive remo-
tum->.
4. Externus, esJJuperficies, quaproxime, & immediate locatum ambiP.
$•. Tempus j eff affefifio corporis naturalis, qua duratio ifiius infe mdifiincla,men-
fu+
|
||||
|
ThilofophUNaturalis. 20 f
JuraturjuxtamotumCwli, velTerra
ciraAxemcircumgyrata. 6. Efique> velprateritum, ve/pr*Jens} vel
futurum. j. <Prateritum,eJitempusiquodfuit:
8. TraJenS) ejl tempus, quodesl.
P> Futurumyefitempusyquoderit-}.
QjJ & S T I O N E S.
1. Qu/e lociinterni, & externi genuinafit
explicatio? ■
ReJ}. T~\ Kyperus lib. 1. infi. Thyfip. 293.
■*-*' negat Locum vel internum, vel externum efle * Sed error oritur exinde, quod mentem eorum Philofophorum, qui italocumdiviferunt, nonbene intellexe- rit: Non enim idcoLocus dicitur internus, quodfitipfa extenfio, five, ipfum corpus abfolute confideratum ; fedquodfitipfius corporis, quod in loco effe dicitur, fituatio ad aliud corpus, five, quod perinde eft, quod fit refpefrus fitus fuperficiei iftius corporis, quod in loco effe dicitur,ad aliud corpus: ficqui in Mufeo fedet, dicitur efTe in loco interno, quatenus nimirum fitua- tur
|
||||
|
io6 CLAVIS
tur adlatera, five parietesMufan, fivead
alia corpora , quae ut immobilia (pefran- tur. Etquo corpus eft majus, vel minus, quodad aliud corpusfituatur,eo etiamcor- pus majorem, vel minorem locum occupa* redicipoteft : Diuturquoqueunum cor- pus occupare locumaltenus corporis, qua- tenus ejufdem eftcumcorpore, locumde- ferente,magnitudinis, &figurse, eundemqj fitum, quem prius illud corpus habuit,inter corporavicina, acquirit : lta fi globus A. qui fitu habet inter duos palos eredl:os, lo- cum fiium deferat, dicetur globus B. fi quo- que ejufdem, cum priore globo, figurae 8c magnitudinis fit, fique eundem inter lllos palos ereŁtos fitum acquirat, locum globi A. occupare : quamvis Vulgm hodie hoc nonitaaccurate obfervet. Vulgus enim ex- iftimat tunc unum corpus alterius corpo- ris locum occupare, quando acquirit eun- dem fitum, licet non fit ejufdem figuras, & magnitudinis. Cum autem unum Corpus, iitum poteft habere interdiverfa Corpora, quorum unum remotius, alterum propin- quius eft : hinc ldem Corpus, eodem tem- pore, dicipoteftlocum mutare, & locum non mutare. Sic qui curru in Sylva vehi- tur,
|
||||
|
Thilofophia Naturalis. 207
tur,locumnonmutat, quatenus fempcru-
num & eundem fitum inter latera curms fervat, dicitur tamen locum mutare, quate- nuscontinuofitumadarbores, deferit, fi- ve, quatenus ab una arbore recedit, & ad a- liamaccedit. Nonautem novam effe no- ftram fententiam , a paucifque nuper de- mumdefendifohtam, qua ftatuimus, Lo- cum non efle, nifi fituationem fuperficiei u- nius corporis ad aliudcorpus, probari pof- fet exemplis clariflimorumTheologorum, &Philofophorum: Omnium inftar erit B. Balthafar MeifherwiTheologm acutiffi- mus, & ob divina ipfius fcripta undiquaqj celeberrimus: frematlicetorbis, &orcus. Ita autem ille, Thilof. Sobr.ficJ. 3. quteji. 1. Thyfip. 45-3. In eam deveni cogitationem Locum nmeffe ensquoddam abfolutum^ ut quantitatem^ vel fuperficiem ; fed relatum fecundumeffe, &NIL notarealiud, quam EXTENSIVAM SITUATIONEM CORTORlSi relatamadaliudcorpus vicinumjvelcontiguum, &pag.4J4. circa; medium. Unde apparet luculenter, locum NIL ejjealiud, quam corporis ad corpus, fituationem. Locus verb externus, non Pe- ripateticofenfuanobis dicitur fuperficies, qux
|
||||
|
io8 CLAVIS
quaelocatumambit: illinamqueperfuper-
ficiem intelligunt corporis ambientis par- tem, cum tamen locus neutiquam efle pof- fit fubftantia: quid, quod fi illa fuperficies eflet locus, tum turris, immota licet exi- ftens, locum tamen fuum mutare dicide- beret, quoties fcil. aer turrim ambiens mutaretur. Sed quando nos locum dicimus efle fuperficiem, intelligimus perfuperfi- ciem, non nifi terminum, qui medius eft in- tercorpus ambiens , &id,quodambitur, quique nihil aliud eft, quara utriufque cor- poris,tamquodambit, quam quod ambi- tur,modus: poteftquehicmodus mancre, quamvisiftacorporatollantur, modo tan- tumalia, quaefunt accurate ejufdem mag- nitudinis, Scfigurae inipforum loca fucce- dant: Ncc i_Ariftotelem hic a nobis difTen- tire putamus (quamvis enim auŁtorita- tem ejus non maximopere curamus , ubi a Veritatis via deflectit, nolumus ta- meniisinlociseam rejicere, &afpernari, ubi in VERITATE fundata eft.) Nam poftquam /. 4. Thyfic. c. 4.. Locum defini- viflet, quod fit Superficies Corporis am- bientis,mox, in fine ejufdem capitis-, clarius aperit, qnid pcr fuperficiem intelligat, nempe
*
|
||||
|
Thilofophia Naturalis. 209
nempe Termmum, qui &> ambienti, & ei>
quod ambitur, fimul, fi ve, una eft. Sic enim ipfe diflerit 1. c. x. 2^V2t3 <&>»Ł 3-kimSivU «k^, Xj oiov clyjsiov eTOW@-» K. <z3&ttxct)v. vri k^ctt^ Tr^cjt.yiJLa.TnrusQ.Q ■nrm(^. a.^ict y$ fo) m^fcta- fjbpvu m m&Q.. id eft. Etpropterea locus* fuperficies qucedam, & quajivas, continenf que ejje videtur. Infuper & locus Jimul eff quodammodo cum retpfa. Simul enimfunt ipjiterminato termini. 2. t^4nlocusft/patium->?
Refp. ScaligerLocum, vacuum aliquod
fpatium efle voluit; fed tamen quod corpo*- re eflet plenum : ita putabat aquam in vafe contentam, non nifi in aliquo fpatio efle e- jufcfem plane extenfionis,quoad longitudi- nem, latitudinem, & profunditatem cum ipfa aqua -, Verum fi locus, tale fpatium ex- tenfum eflet, Materia eflefs nam omnis ex- tenfio materia eft,at fi materia, jam corpus, cumjamilluddiceretur efle in loco, effet in materia, quod abfurdum_». Sic enim pe^ netratio dimenfionum daretur. Et (^ut fecundum proprias JW;gm, ejufque fe- quacium, hypothefes argumentando pro- grediar ) fi locus eft fpatium, vel erit fub- O *ftan
|
||||
|
2io CLAVIS
ftantia, vel accidens: fi fubftantia, vel mate-
rialis, vel fpintualis; fed neutrum ipfi facile dicent : Ergderit accidens : Atquale ? Quantitas ne ? fic refpondet Cl. Sperlin- gius. Verum tunc locus,fiibjeŁtum deberet habere, cuiineflet; at quale hoc ? num cor- pus ? at putabam corpora efle in loco , non .verolocum in corporibus. Adde, quod fe- cundum ipfos, Quantitas,afFectiointrinfe- ca Materiaz fit, fi igitur Locus eflet quanti- tas,etiam intrinfece in aliqua materia fo- ret: Sed quia totum hoc negotium depen- det a docirina de vacuo , ideo fequente quceftione, hac de re fufius agemus. 3. ^AnVacuumdetur?
Refp. Non dari, nec dari pofle vacuum
patet ex eo, quod contradidtionem impli- carct: eflct enim hoc vacuum,corpus,utpo- teextenfuminlongum, latum, & profun- dum, & non eflet corpus, quippe, exhypo- thefi, corpori contradiftinclrum. Nec va- cuipoflibilitas inferri ex eo poteft, quod annihilato ex mufato aere, ut nullum aliud ingrediatur corpus, magnum ibi fpatium vacuumxemaneat. Namfihoc fieret, tunc non
|
||||
|
Thilofophia Natnralis. ' 211
non fpatium vacuum in Mufseo daretur j fed lateraipfiusMufadforentcontigua : ea enimdicuntur contigua, inter quorum ex- tremanihil interjacet. An autem aclu de- turvacuum, diverfimode Vacui 'Dejenfo- res, explicant. Baco,Thilofioph. natural. cogitatione 1. denaturarerum pag. 294. u- trumque vacuum, tam coacervatum, quam commiftum propugnat. Hero, inquit, quia hic apudnos in noftro orbe vacuum coacer- vatum non reperit, ideo illudfimpliciter ne- gavit: nihilautem impedit, quo minus in re- gionibus^/Etheris,ubifroculdubio majores Junt corporum expanfiones, etiam vacuum coacervatumfit. Guilielmus Gilbert. lib. 1. Thyfiolog. c. 20./.4.8. 53. pariter admittit vacuum coacervatum, quod tamen ille pe- culiari nomine feparatum vocat. Omnino igitur,mcp\it, aut es~i vacuum ftatim nltra limites aeris, qui non extenduntur, nifiad f. 6.aut io.mil/iaria, aut aliud corpus longe ab elementis diverfum; fed cum aliud nul- lum nemo unquam finxerit, nec fingi poffit, refiat,utfiit vacuum. ClarijfiKyperus lib. 1. infi. Thyfic.c.xtj. pag. 307. Thocylides in ThyficaVeteri-Novac.xjp. 27.etfifecun- dum naturalem ftatum tantum vacuum, O 2 quod |
||||
|
ai2 CLAVIS
quod naturse unitatem interrumpat, non
ftatuunt, admittunt tamen in mundo ali- quod vacuum, etfi non magnum, tamen ex- iguum. Utitur hic ad tale vacuum proban- dum,dupliciargumento : quorum alterum a figuris atomorum irregularibus eft defum- tum: alterum araritate, quaj rebus interve- nit naturalibus, quaque illas denfiores ra- refcere, rariores ardtius compingi, & con- denfarianimadvertuntur. Putatergo Ato- mos,quiafiguris conftant valde irregulari- bus,non pofle ita uniri, quin fpatium ali- quod vacuum relinquant. Sic,fi tres,pluref- ve atomi fphaerica; figuras, fe mutuo tan- gant, Vacuuminter illas,interjeŁt:um elTe, necelTe eft. Refp. Concedimus quidem quod quatuor globuli, dum ie tangunt, in- terdum relinquant in medio fui fpatium quadrangulare ; fed dicimus fpatium illud occupari a materia primi elementi,quae om- nia globulorum interftitia, & fpatiola re- plet. Sedmajor, inquit, videtur ejje diffi- cultas circa rarefafiionem corporum : nam quod rarefcere corpus aliquod non foffit, quinvacuum intercipiatur, idvidetur ejfe argumentoyquodcorpus rarefcens majorem, quamprius,locumoccupat, & circumvici- num
|
||||
|
'Philofophia Naturalis. 213
num e loco fuopellat: nam dum corpm efi
denjum, adaquatumque locum ,feu fpatium occupat, aut plures erunt fpatij iftim parti- culfe, quam corporis, aut pauciores,autpra- cise totidem. Siplures, ergo aliqua corpore vacant, jam<fcfunt inanes, quod volebamm. Sin pauciores, tunc aliqua corporis partes, Jine loco erunt, autfe invicem penetrabunt: quodutrumque concedi nonpoteff. Si deni- quepracise totidem, rem iterum evicimm. Refp. Totahsec difficultasfaciletollitur,fi modo, vera rarefa&ionis natura intelliga- tur: corpus enim rarefcens, majorem qui- dem occupat locum, quam prius, 8c cir- cumvicinii eloco ilio pellit $ fed itatamen, ut alia corpufcula heterogenea, ejus fubin- gredianturinterftitia, eaque ad majus ipa- tium expandant. Sed, mquk,dici nonpotefi, partes corporis circumvicinas fnbingredi: nam ut prateream, dici non pojfe, quid in ^yEolipylan incalefcentem fubingrediatur, efio aer ipfe liber, qui rarefcat, quafo, quid poffit aliud, quam aer ipfim locum fubingre- di ?fiverbjam tantundem fubingreditur, quantum rarefcendo diffiatur, eadem opera manebit utique denfitas,atque adeb nullafiet rarefattio. Refp. 1. quantum ad^Eolipy- O 3 lam, |
||||
|
214 CLAVIS
lam, quod frangi, & difrumpi ea debeat ob-
rarefaclionemaquadneaexiftentis,nifi a- perturamaliquamexiguam habeat; aquae- nim rarefacla, majus acquirit fpatium,quod cumin^Eolipyla noninvenit,foramine ob- turato, hinc eam difrumpit, ficque majus fpatium fibi facit: idem illudfitquoquein vafisobfignatis, &-igm admotis : quseiti- dem ob eandemrationemrumpuntur: con- trarium igitur ex his experimentiscolligi- mus, nempe, non dari vacuum. 2. quantum adalterum,reip.quodinrarefaclioneaeris, ejus interftitiaantea conjunclra, nunc vero vi materie; cceleftiseaingredientis dilaten- tur, inquacerte rarefaclione aer non xque manet denfiis: cum in condenfationeinter- valla vel imminuantur, vel plane tollantur, expulfis corporibus heterogeneis: in rare- faclrione vero intervalla dilatenturad ma- jusfpatium. Videturigitur 'Phocylidesnz- turam rarefa&iohis non bene explicuiiTe. Si, inquit, tantundem fubingreditur, quan- tum rarefcendo difflatur, eadem omnino ma- nebit denjitas : at falfum cft, corpus, quod rarefit, difflari, cum maneat eadem corpo- ris,quodrarefit,quantitas. 'D.Kyperuspro vacuo,hoc potiflimum urget. Si vacuum non
|
||||
|
'Philojophia Naturalis. 21 f
nonforet, nonpojfet fieri motus, quia non ha-
beretprimum motumquo cederet_>> Refp. Nullus daretur motus, (i motus fieret fine circulo. Prodiit An. 1648. m publicum Va- lerianus Magnus,frater Capuccinus, qui in TracHatuJuo, cuiTitulus; <T)emonJiratio 0- cularis Locifinelocato, corporis fuccejfive moti in vacuo, luminis nulli corpori inha- rentis, id potiflimum agere videtur, ut ocu- lariter benificio fiftulae vitrex Oftendat Va- cui exiftentiam. Fadri autem Hiftoriam, pag- 76. Edit. Colonienfi An. 1652. ita de- fcribit. Procuravi fi/iuiam vitream, lon- gamultra cubitos duos, cujus canalis com- modeexcipiat pijum: crajfitiesvitri efitan- ta, quanta eji grani frumentacei : unum ejus orificium occlufifigillo Hermetis, five Vitro liquenti. Hanc Jiftulam implevi ar- gento vivo, cujus orificiumpatens obturavi digito vehementer applicato, fuper quo ori- ficio, eatenus obturato, erexifijiulam, quam immerfi argentovivo, indito vafi congruo, quodvas eratpariter immerfum vafi reple-' toaquis, ita ut aqua imminerent Jupra ar- gentum vivum digitis quatuor. Hunc pro- ceffum ter repetij, nec tamen eodem modo perfecij quod caperam. Trima vice rejera- O 4 vi
|
||||
|
216 C L A VI S
vi orificium infernumfijlula erefia, ac mer-
Ja Mercurto. Sectmda vtce rejeravi tllud ipjum orificium fifiuia erefia, & merja a- quts. Tertia vtcey<refiravi fiftulam eodem modo extra Mercurium, & aquas in liber- berrimoaere. Quidviderim, ocuiis meis ex- cipe, Serenissime, & admirareim- penfius. 'De obturato orificio infimo fifiuia erec7a,& merja Mercurio, is eodem momen- tojuopte pondere pracipitatur per canaiem fiftultf, Jaiitque iterum ac dejilit', & poft nonnulias ejufinodi vibrationes injerior parsfiftula, longior cubito uno, vijiturple- na Mercurio ,Juperiorve credttur vacua ab omnicorpore. Namocuiis nil aqu<e in itlis partibus cernitur. Aerverb non potuit Ju- bire aquas & Mercurium, & furfumpene- trarefiftulam : quapropterpars fuperiorfi- ftula eji locus Jme iocato, qui erat demon- ftrandus. Nos quoque idem experimen- tum, fed, alio plane fine, aliquoties noftris auditoribus exhibuimus:Tubus velfiftula vitrea,qua: pencs me eft, longa eft duos cir- citer pedes, &.i o digitos, unumq-, ejus ori- ficium tantum patens: in quod infundo ar^ gentumvivum adfummumufque, imple- tumq;,applicato pqus ad ejus orificium di- gito
|
||||
|
Thilofophia Naturalis
gito, invafculumD. (itidem, argento vivo C.plenum) im- mergo: tunc digito aborificio remoto argentum vivum de- fcendit utaltitudinem 2 ped. & 6. ad B. prjeter propter, digitorum fervet, relinquit- que ita in fuperiori fiihibc parte A.fpatium^digitorum: Hicjam ftatus controveriiae eft inter nos, & Valerianum Magnum, An hoc (patiumpla- ne jit vacuum ? vacuum eiTe ab aere nos ipil fatemur: aer quippe ingredi non poterat, eo quod figura, & magnitu- do particularum aeris propor- tionata non eft poris vitn: an ergo ab omni corpore vacu- um ? neutiquam: dcmonftra- vimus enim, vacuum nec da- ri, necdaripofle. Quid ergo dkendum: Refpondemusfii- periorem fifhilx partem ma- teria ccelefti plenam efle, quse per poros vitri in prima ge- neratione ab igne ad ejus figu- O s |
||||
|
ai8 CLAVIS
ram excavatos, tranfiit: nam Vitrum dum
generatur liquidum eft , & materia ignis undiquecircaejus particulas fluens, innu- mcros ibimeatus fibi excavat, per quos materia cceleftis fepe torrentis inftar, ubi necefle eft,ingreditur,ficutin hoc caiu fieri, valde probabile eft. Sed inftat Valerianus. Si luperior illapars repleta fuiflet corpore aliquo, non poftea potuiflet illa ab aquis ( vel Mercurio) occupari: quod tamen fie- ri, experientia docet. Verum Reft>. qua facilitate materia illa cceleftis fuit ingrefla perporos vitri, eadempoteft etiam egredi, li a corpore alio prcmatur. 4. i^An Veteresftatuerint vacuum-j ?
Re[p. T>emocrito vulgo hoc tribuitur,
quod vacuum admiferit, illudque propug- naverit, fed negat hoc Chryfoflomus Mag- nenusdi/p. 2. c.6. obj. 2. p. 370. docetque Democrito inane nihil aliud fuifle, quam aerem. Vacuumy(ive inane, inquit, T>emo- critonihilaliudfuit, quam aer: T>uplicis autemgeneris vacuum ipfe appellabat, alte- runii quod nobis eft imaginarium fpatium: alterumverb inanejive aerem^ubi tanquam in
|
||||
|
cPhilofophiŁ Naturalis. 219
inmedio indijferenti omnes qualitates Jefe
manifeftarent. Etpaulopoft. Duplexfuit vacuum 'DemocritL, alterum extra Mun- dum, quo diftarent mundi afe invicem: alte- rum, quodinfingulis mundis ejfet: & pri- mum quidem vacuum imaginarium, fecun- dum reale appellavit, unde dicebaty ato mum dari, & vacuum : per vacuum intelligens medium, in quo atomi moverentur: ut patet exillo Lucretijlib. 2. Omnia quapropter debent per inane quie-
tum-> ^yEque ponderibus nonaquis concita ferri. Et cum caeteri quoque Veteres cum De-
mocrito, tefte Ariftotele , tale induxerint vacuum, quod fit corporeum, habensnem- pe dimenfiones corporeas,quod propterea mgredi, atque egredi corpora, voluerunt, quidni &deiis judicandum, quod vacuum nullum ftatuerint; fed voluerintillud efte vel aerem, vel corpus aere fiibtilius. f. K^inTrafenSyfittempus?
Refp. Pleriquepr<efens> pro xJV, & indi-
niibilipunclro habent -, fed pradensreve- |
|||||
|
ra
|
|||||
|
3 2 o CLAVIS Thilofophia Naturalis.
raeiTetempus, velinde conftat, quod non vivamus, nifi in praefenti: quod fi igitur prsefens tempus non foret, in nullo vivere- mus tempore: Neque praefens, utindivifi- bilepunctum,agnolcimus, quia partesha- bet indefinitas, non aliter ac ipfa Extenfio: hoc eft, ipfum prefens, divifibile adhuc eft in innumeras particulas , quae fingula» fliam durationis quantitatem habent. Sed hicpartisgeneralisefto Terminus. |
|||||||
|
D E O UN I
PATRI, FILIO, & SPIRITUI SANCTO
SIT
LAUS & GLORIA. A M E N.
|
|||||||
|
Index
|
|||||||
|
I N D E X -
QJIAS TION U M,
Quje in generali parte C L A VIS,
ventilantur. C A P U T I.
QXJxliio i. AnThyficafitfcientia^?
pag.% 0^2. QuanamfintPhyJicaprincipia? p Q^3. ^uanam fit rerum cognofcibilium norma? 14 Q^4 Quodnam JitPhyfica objedium? 22
0^5". *S<4n objefium Phyfica admittat de- mon/irationem Ł071 ? 2 $ Qj>. UndepetitafitPhyficadhifio? 31
Caput II.
Quajftio 1. ^Anprivatio inter caufas cor-
porisfit referenda ? pag. 3 3
Q;_2. An caufa finalis a confideratione *Phy-
ficarejicidebeat? 38
Qj.^ & qualia corporis naturalisprin-
cipia (iatuerint veteres ? 41
Caput III.
QiKeftio 1. ^An tantum unica fit corporis
naturalis caufa ejficiens ? p. 47
Q^3. An una, & eademfit caufa coufirvans,
quaefliciens? 48
Q^Z.An
|
|||
|
Qu^ftionumj.
Qj5. An^Deusfit etiamprincipium cogno-
Jcendi in ^PhyJicvs ? 49 Caput IV.
Quxftio 1. K^AnMateria ejfentia conftftat inextenjione? p. 52 Qu, 2. ^An unafit omnium corporum Mate-
ria? 59 Qjj. tyfnMateriaJit fubftantia completa,
&perfecrta ? 63 C^J.. An eadem Materia moles in Mundo
nunc reperiatur, qua fuit ab initio aT)eocreata? 6f Q^f.^ua Ariftotelis,& Ariftotelicorum de
Materiafitfententia ? 67 Q^6. An dentur Materia partes infenfi-
les? 72 0:2« An dentur Atomi? yy
C a p u t V.
Quxftio 1. Quidjitforma corporum ? p. 8 8
Q_2. An denturformafubftantiales ? 91
Qj. An Arifloteles agnoveritformasfub-
ftantia/es? 101
Qa. jQuaformarumverafit origo? 104
Qj\ An Teripatetici,fa/visfuis Hypothe-
Jibus,eduŁtimemformarumftatuere
pojfmt ? iotf
, Caput
|
||||
|
I. N D E X
Caput VI.
QujEftioi. is4npratermotumlocalem>a-
lius detur motus ? p. i11
Q^2. (gua verafit motus natura? 117
0^2. Andivifiomotusin rectum, circula-
rem> & mixtumfit bona ? 119
Q^. An in omni motu deturcirculus? 124,
Q^f. QuaveraMotuscaufaprimaria, &
unicaft? 133
0^6. Quanam fint caufe fecundarid, ac
particulares diverforum motuum^
quos in fingulis corporibus adverti-
mus? . 138
Q^7- Curmotus corporum defcenforius in
initiofittardior^infinevelocior? 156
Qjj8. Cur motus corporumafcenforius, in
initiofitvelocior ^in fine vero tar-
dior? 166
Q^j>. An motus difiinguatur ab ejus deter-
minatione | 170
Q^ 1 o. Quidjudicandum de definitione Mo-
tus Arifiotelica ? 171
Q^ii. r^Anquiesmotuifitcontraria? 178
Q^j 2. tyin quies vinculumfit partium du-
rorum, & continuorum corporum? 179
3^13. i^Antantumacfionis requiratur ad
quietem^ quantum ad motum ? 183
Caput
|
|||
|
INDEX QgaefKonum.
Caput VII.
Quaeftio i. An Situs, Figura, & Magnitu'J
doi in corporibus aliquam efficaciam
habeant? p. i8f
Qu;2. An prater Motum, ^uietem, Si-
tum, Ftguram,& Magnitudinem, a-
lia quadam accidentia , qua realia
/unt, & reahter ab iis difimguantur,
dentur? 189
Caput VIII.
Quasftio 1. An Natura adfcribenda cogni-
tio? p. 193
Qu^2. An Naturafuifit confervatrix? 2 00
Qu^s,. §[uidde definitione Natura Arifto-
telicajudicandum ? 201
* Caput IX.
Qiusftio 1. Qaa Loci interni,&externige-
uninajit explicatio ? p. 2 o jT
Qu. 2. Anlocusjitffatium? 205)
Qu- 3 An vacuum detur ? 210
Qu. 4. An veteresftatuerint vacuiim? 218
Qu. f. Anprafensfittempus? 220
|
|||||
|
INDEX
|
|||||
|
I N D E X
|
|||||||||
|
Aerumprajclptiarum, quae inparte gene-
rali C L A VIS occurrunt. |
|||||||||
|
Ariftoteles non fidcliter retulit Ve-
terum fenrentias. Pfg. 43
Ariftoteles rariflime meminit eo-
rum, a qoibus profecit. 44
Ariftotelesin fuis (criptisnonpro-
bavit exiftentiam formse. 97,
Ariftoteles modb formas negat 101,102,103. modbadftruit. le^
Ariftoteles docuit, omnia movert ab extrinfeco. Ui
Ariftoteles confentit nobifcum in
acceptione vocis, Snperficiii^in
definitionelociexterni. 208,20»
Ariftotelici litigant de fingulis de- finitionisNatursparticulis. 202,
203
Artificialia non diftinguuntur rca-
liter anaturalibus. 9»
Artefaclorum operationes confi-
ciuntar inftrumencis ienfibili-
bus. 99
Atomiquoienfunondentur. 77
Atomiquofenfiidentur. 77,83,84 Atomosnondari, rarianibus variis probatur. 78,7»
Atomorum defenfores reratan-
tur. *t
Atomi non funt vinculum partium
corporisduri,8ccontinui. 18*
Atomi fi efleat vinculum, corpus nonnifivinculaeflet. 183
Atomorum, five potius, particula-
rum inlcnlibilium figuras irregu-
lares,noniaferuncvacuum. 212
Axiomata quid fint, & quoufqne ts extendant. 1»
*
B.
BAconumerum motus nimium
auget. iii, 1» Baflb, fpiricumcommunem ftatuic
vinculum pareium corporis du- ri, & continoi 119, rcrutatur. j s 1 * Booi |
|||||||||
|
A.
Ccelerationein mo-
tus gr&viumfieri fecundum nume- ros iropares ab u- nitate, probavit Galila:us.i\«Ł.i57 Actio tanta requiritur ad quietem, quanta ad motum. il;
Accidenti* realia non dantar. 190
Aer non accelerat motum gravium deicendentium. 1 «4» 1 «s
Aercedensnoneftcaufa, cur cor-
poris motus af'cenfbriiis inicio fic
velocior. i<s«. Nequeaerimpel-
lens. 167,161
Angelornm exiftentia ex lumine
rationis probari nequit. 2 3
Appetitus nullustribui poteftNa-
turas. ij7
Aptitudo, prouc ea a Feripateticis
explicatnr, ad formse vermis, al-
teriufve animalcnlireceptionem,
non datur in ligno. 3 5
Aptitudoaliqua quo fenfu admitti
poteft. 3 5.}«»
Aqus, locis calidioribus , Sc gftate
magis fubfidunt , quam hye-
me. 20
Aquz minima particula , non eft
aqua. 85
Ariftoteles Pbyficam yocat fcien-
tiam. 1
Ariftotelesin Phyfica non nifi pro-
babiles admittit rationcs. 3
Ariftoteles, Phyfica;certitudinem
mathemacicamdenegac. 7
Ariftoteles ab Averrbe habetur pr« norma. 14
Ari (toteles multa ignoravit. 15,1«
Ariftoteles a nonnullis peripateti- cis pro Dorma non agnof.itur.
it |
|||||||||
|
Jndex Rtrum.
|
||||||
|
Bootiorum fratrum etror de cor-
pore, Tag.i} C.
CAtegoriaetantumdantnr Aux.
5« ^ori*10, quatenus fingnntur efleentiarealia,rejiciutur. 57,58 Categoriarum numetus denarins
certofenfu retineri poteft. 59 CaufaefEciensCorpons, eftetiam
ejsfUem confervans. 4* Cettitudo cognitionis rernm phyli-
carum in quo confiftat. 6 Circnlusdatur in omni motu. 114
non tantum mathematicus ; fed quivus alins. 125 FerCirculnm multaadmirandaef-
feSaexplicatur. ii«,H7,ii8,i2« Circuluscorporum movendoum fit
velcum,velfine condenfitione.
131,13»
Circnlo impedito nullus fit motus.
12» Clavis baec aaturx , talia exhibet
principia, exquibus omniaNa- turs phanomena tam praeterita, prafentia , quam ettam futura explicari poffunt. 9 Cogitatio uniufcujufque, ipfi Veri-
tatis alicujus Phyficae norma ef- fedcbet. 11 Cogito,Ergdfum, eftprimaVeri-
tas. *7 Cogitare qui definit, nullnm habet
argumentum, quoprobetfeex- iftere. *S C»gitatio noftra multit dubitatio-
nibus eft obnoxia. 28 Cogitatio noftra deEnte perfe&io-
re, non eft a nobis; fed ab eo,cu-
jusnaturarevera perfectior eft.
18
"Cognitio eft triplex Sperlingio. 24
Cognitio non poteft trlbui Naturse.
IJJ, 194,19!, 19«,&C.
Cognitio non difcurfiva, Natura
neqnit tribui. i»4 Comivi«nicatioimpetus, fivemo-
tus obviis corporibu», eft caufa cmr motus atcendeatium .defi- |
ciat. Ą*g. 1 «^
Compofitum fubftantiale nonre-
quirit neceflari6 materiarq , 8c
formamfubftantialem. 97
Conclufio ex principio non eviden-
ti deducta, efle nequit evidens.i |
Conimbricenfes brutis attribuunt difcurfum fyllogifticum. 19 s,i 9«
Confervationihil aliud eft,quam continua qua:dam creatio. 48
Contrarietas inter motum Sc quie- tem daturduplex, Phyfica, &
fbrmalis. 178
Corpora cur facile in fluido ad mo-
tum impellantur. 146,147
Corporafponte motus fuosnon in-
termittunt. 149,141 Corpora omnia tendunt femper
moveri fecundum lineas re&as.
141,141
Corpora in orbem a&a tendunt
femper recedere a centr* fui mo-
tus. 141,143
Corporis exiftentia demonftrari
non debei fenfuu teftimonio. 2«
Corporis humani exiftentiaproba- tur- 50
Corpora quo frigidiora, eo durio-
ra. 10
Corpus tam late fumi non debet,
ut & Angelos,& Mentem huma-
namfubfecomprehendat. 2j
Corpus in genere, & in fpecie con- fideratum dlftinguitur. ji
Corpus praiter motum proprium,
poteft adhiic innumeros alios
motus habere. 118
Corpus furfiim levitur projeitum,
omni remoto impediraento, eo
motu, ad ftellas pergerec move-
ri. 17»
Corpufcula minutiffima cur non
videantur. 7*
Corpufcula quo magis lin corpore
quiefcunt4 eo Corpus magis con-
tinuum&durumeft. j8i. quo
minus quiefcunt, eo minus con-
tinuum & durum. ibid.
Credendum Deo dicenti,etfi lumea natuialeilludaoacapiat. 5«
|
|||||
|
lnde:
|
"Reram.
Efficiens caufacoporis eft etiam e-
jufiiem caufa confervans.T^.^S
Ens per accidens quid fit. 101 Error de cognitione naturali, aut
fenfitiva, undefluxerit. 197,19*
Exiftentiae rerum materialium de- monftratio, fuperftruenda eft
certis quibufdam principiis. 29,
Exiftentia rerum materaliunTde- monftratur. 30
Experientia quid fit, 8c circa quat
verletur. 11
Experientis lecundarium Phyficae
objeSumfunt. 13.
Expcrientia;,communes, 8c vulga-
res,prxftant raris,8c abftrnfis.14
Experientia:, quasproAtomisad- ducit Sperlingius, non oftemlunt
easdari. 87
Extenfio cft ipfa materia. 5 »•
Extenfio duobus moiis fpeita-
tur. 57
F.
Flgura eft efficax. 187,188
Finalis caufa a confideratione phyficarejicidebet.. 3*
Finis unius corporis , quem fibi
Deus in eo condendo propofuit,
non eft nobis magis cognitus,
quam finis alterius corpons. 39
Fluidorum corpor um qux fit natu- ra. 14«
Formsperipateticis lunt incogni-
xx. S8,8»
Forma eft comprebenfio motus,
quietis.item fitus, figurse,8c ma-
nitudinis pattium. 8 9
Forma,materix eftaccidentalis;fed
corpori eflentialis. 89,90
Formae fubftancialis probatio non
exftat in Ariftotelis fcriptis. 97
Formas modo negat Ariftoteles
ioi,ioj,ioj.modoadftruit.io4
Formas f ubftantiales non dari, ar-
gumento valido oftenditur. 93,
94» »5
Formarum fubftantialium nullut
eftufus 92. poffuntquefine iis omnia explicari. 93 Forma alu nou re quirit ajutm ma-
te- |
|||||||||
|
D.
|
||||||||||
|
DEfinitionescorporum, dantur
fubftantiales. Pag. 100, ut& eifentiales. ioi
Dei exiftentia probatur. zi, ij>
Democtitus laudatur ab Ariftote- le. __ 44
Determinatio diftinguituramotu.
170,171
Deus,Mens, 8cAngelinon perti-
nent ad obje&um Phyficae. 2 5
Deus menti noftrae ideam rei non exiftentis, ut exiftcntis exhibere
nequit. 3 •
Deus ut caufa efficiens in Phyficis
tantum debet conlMerari. s o
Deus eft cauia efficiens corporis in genere confiderati. 47
Deus eft caula confervans corpo-
ris. 48
Deus eft principium cognofcendi
inPhyficis. 49
Deus poteft materiam continuo
minorem diyidere. 7», 80
Deus eft caufa primaria > 8c unica
motus. 13*
Difcretionem primam rerum o-
mnium , Naturae adfcriplerunt
Veteres. 4«
Difcurfus fyllogifticus, Naturae ne-
quittribui. 19*
Diftinctio realis qux fit. 5 <
Dubitatio eft fpecies quldam co-
gitationishumans. 2.7
In dubiurevocanda ornniaea, quae
per fenfus olim cognovimus. 2«
Dubitans non poteft elfe N IHIL; iedoportetutexiftat. ^7
Dubitatio przfupponit naturam
imperfeftam. 18
Durum corpus ab(blute,non datur.
E. 118
EDuctio formarum varie a Pe-
ripateticisexplicatur.107,108 Edu&io formarum ftatui neqnit, falvis hypothefibusPeripatetico- rum. 1 "6 Efficiens cauia corporis in genere
confiderati tantiim una eft 47. non poteft elie multiplex. itld. |
||||||||||
|
Initx "Rermt.
|
|||||||
|
teriarft/ Tag.6i,6f
Formse , originem partim debent
creationi, partim edu crioni. i o s,
Forma;, juxta Lippium , non pe-
rennt; fed remanent poft earum a materia feparationem. 95 Formae vermis privatio non datur
in ligno, vel cafeo. 3 s > 3 * Fortuito atomorum concuriu,
Mundum conflatum efle , non docuerunt Veteres. 4 s Frigidias quo corpus eft, eo raagis
durum, Sc continuum. 181 G.
Cl Enera rerum fumma, tantum
1 dantur duo. 5 8 Globiferrei 100 , 8t 10. librarum,
unum, idemque fpatium , ab ea- dem altitudine demifli, eodem, & sequali tempore demetiuntur. ISS, 161. qua: hujus rei fit ra- tio. J58 Globumferreum 100, vel 10 libra-
rum, fi ex luna decideret, bre- viori , quam 4. horarum fpa- tio, adCentrum Terra: perven- turum,demonftratGa!iteus. 1 j K, 159, I«o
Globus ex turri decidens cur mo- tum accelcret. 162, i«j
Globus a manu furfum projectus,
tandem tardilEme movetur 169
Gravitas inrrmfeca non eft caula defcenliis corporum. I «o
Gravium defcenliis vera caufa qus
fit. i«i, i«i
Gravium motu» deorfum accela-
tionis quse fit caufa. 1 «i
H.
HOrologio motus eft intrinfe-
fecus. 99,100 I.
IDeae nomine quid intelligatur.
18,19 Idea Dei eft in mente noftra. 28 Idea materia; , oC corpoi is eft in mente noftra, & nobis, etiam in- vitis,occurrit 19, 30 INFJNiTUM Anaxiiiiandris cu.
|
jus naturs» ruerit non confen-
tiuntautores "?«». 42. Judica- tur tamen fuiffe,leminarium cor- porum fimplicium iniinitorum. ibid. Innovatio actionis materia; ccele- leftis eft caufa, curgraviadet cendentia motum accelerent. I«2
Infenfilesparticulasdantur. 18,19,
IO> 71,73, 74
Intellectus, 8c cogitatio noftra fo-
la, eft norma reram cognofcibi-
lium in Phyfica. 1 •
K.
KYperus duhitat, numfinisan-
numerari debeat caufis cor- porum 41. & tamen inter caufas Corporumdefineagit.jWi. ob- que iilud taxatur, ibii. Statuit dari qualirates fuudamentaliter occnltas. 191. refutatur. 191,192 Kyperusdivifionenloci interoi8C externinonbeneintellexit. 205 L. LApis faliva orbiculo coriaceo
agglutinatus cur interdum decidat. 1 s 3 Lignum non poteft dici habere ap-
titudinem ad formam vermis, fenfu peripatetico. j« Lignum facile finditur fecuri lon»
gum habente manubrium. 164 Lippius ftatuit oranes formas, poft-
quam a materia feparata: iunt, remanere. 9; Loealis motusfolns eftmotus.u 1,
112,11}
Locusmternus,8cexternus. 201,
20«, 207,208
Loci divifio in internum, 8c exter-
num nonefVnova. 207
Locus uno, 8c eodem temporedici
poteft mutari, &c non mutari.ios
Locusnoneftfpatium. 109
M.
MAteria, Phyficas objectum in-
ada:quatum eft, 11 Materia cum forma, Phyficae ob-
jectum adiequacum eft. 23 Ma-
|
||||||
|
Index Rerum.
|
|||||||
|
Matcria, nec eft fitus, nec figura,
necmotus, necdivifibilitasneq;
nllaqualitaspacibilis. Pag.s i, 51
Materiaeftipfaextenfio. 51,54 Materia, m ido ab Ariftotele con- funditur cnm extenfione, modo
ab ea diftinguitur. «8, «9
Materia non eftfubjecVum exten-
iionit- 5 f
Materia, omnium corporum, eft
una. 5 9
Materia eft fubftantia completa, 8c
perfefia. 63
Materia aliquo ienfu dici poteft
fubftantia mcompieta. «4. Sed
praftat tamen ab illa phrafi ab-
ftinere. «5
Matena: guantitas eadem nunc eft,
quasfuitab initio. 65. ejuscau-
fa. 66
Materiadefiniturab Ariftotele ne-
gative, 8cpofitive68. (edutra-
que definit io peccat, ibid.
Materia Ariftotelicorum eft mon- ftrum. 70
Materiajuxtaferipateticos ne ad
momentum fine forina fnbfiftere
poteft. 37
, Matcria non agit in virtnte fua;
fed in virtute accidentium , 8c
modorum, 188,189
Mens humana non poteft compre*
bendifub corpore. zj, 24
Mens humana concipitur a multis
adinftar Venti ,setheris, aut ig-
nis, 24
Mens noftra a pueritia ufque de re-
bns corporeis cogitare fnit fblita.
24. Hujuserronca: perceptionis
caufa qua: fit, ibid.
Metaphylica peripatetica, exiften- tiamcorpoiisprobare nequic. z5
Quae , &C quaiis Metaphyfica, eam probare poteft. 26
MoJi non funt efficaces in virtute
materiE. 188
Motusefttranfiatio. 118
Pratcr Motum locilem , nullum a-
liumagnoverunt veteres. 115
Motus (pecics a Bacone nimium |
|||||||
|
augenrur. Pag. Itl, iit
Motus f. IpecieSTuIgares non nifi
varii moais localis modi funt.i 14
Motus divifio in refturn, circula- rem, 8c mixtum, probatur. 119
Mocus naturalis quo fcnfu concedt poteft. n j
Motus circularis forte eciam mixtus
eflepoteft. iii
Motus caufa primaria, 8C unica, eft
Deus. \\6
Motus eadem quanticate, qua fuic
creatus,nunc a Deo confervatur.
IJtf,137
Mocus uovus non fic, neque ullus
perit. 137 Motuum diverforum , in fingulis
corporibus adverti folicorum, canfe fccundariae, & particula- res. 138,139. Confilluntque il- teincertislegibus Natursegene- ralibus, 8c Mocus fpecialibus.iWrf. 8cfeqq. Motus diftinguitur a determinatio-
ne. 170,171 Motus definitio Ariftotelica propo-
nitui. 171,17J.examinatur.173, 174. eftnimis generalis , tribui poteft , ftantibus Hypotbefibus peripateticorum, 8c moiui An- gelorum, 8c Formse corporum. I75>I7«
Motusqnietieftcontrarius. i7g
Motus mitium diftinguendum ab
ejus continuatione. 184
Motus horologii eft intrinfecns. 99,
I«o
Mundum ex fbrtuito atomorum
concurfu conflatnm efle.non do-
cuerunt Veteres. 4J
N.
NAcuralia non diftinguuntur
realiterabartilicialihus. 99 Naturalia a:que bene abextrinftco principio moventur, quain arns- ficta. 99 Natura quo fenfu fui fit confcrva-
trix. 2 00 Nacura di?idend ) materiam, pro-
gredituriniruiefinitum. Si N*.
|
|||||||
|
IncUx 'B.erwm.
|
|||||||
|
Nature nulla adfcribenda cognitio.
Pag. i9!, 194,195
Naturae regulas 3. generales. 139,
I4°» 141
Naturs regulae fpeciales 7. quo ad
varias motus in corporibus mu-
tationes, 8c variationes. 149,
150, 151,152,153,154, 15«
Naturas definitio Ariftotelica eft
ambigua, 8c tautologica. 201, 202,103,;04
Navis femel protrufa cur tandem a
mbtuceflet? 1S5 Norma reram cognofcibiliiim in
Phyficis, non eft Ariftoteles., 15
nonlenfus. 18 ,fed intelleotus, fi-
ve cogitatio noftra. 20
O.
OBjectumPhyficaealiud eftad
ffiquatum, aliud inadaequa- tum. 22, 23 Obje&um Phyficae eft demonftra-
bile. 2 5 P.
PArticulae infenfiles dantur. 18 ,
19,20,72,73,74. earumva- ria exempla, ibid,
Particulae minutiffima*, cur non videantur, 8c fentiantur. 7«
Particulae refpectu certi alicujus corporis, certam requirunt, &
determinatam magnitudinem.8 3
Percrius fatetur Ariltotelis Phyfi- cam, non effe fcientiam. 2> 3
Peripatetici nonnulli Ariftotelem pro norma non agnofcunt. 18
Peripatetici, fenfus pro norma co- gnolcibilium in Phyficis affu-
munt. 18
Peripatctici, falvis fuis hypothefi-
bus, edu&ionem formarum ne-
queunt ftatuere. 106,107
Philofophus pnejudicia infantia:
debct dcporiere. 24
Philofophi in pra&icii divifionem
fumuntafine.ji. in fpeculativis
vero,ab objedto, ibid.
'philolbphicur Naturs attribuerinc eogmtiouem , vel appetitum.
1*7,1»*
|
PhyficaedeEoitio. Pag. 1
Phyfica formaliter confiderata, effc
lcientia. 2 Pbyfica Ariftorelis non eft fcien-
tia. z Phyfica Peripareticorum, non eft
fcientia. 4 Phyfica, qua: rerum cognofcibi-
bilium certa cognitio non eft, Phyfica: nomine digna non eft.6 Phyfica Ariftotelis,plurima,qua: ad
naturs cognitionem fpectant . omifit. 11 Phyficaidem cum Geometriaob-
jectum habt t. 7 Phyfica nititur tum generalibus
quibufdam axiomatibus , tum quibufdam fpecialibus Phyficae proptiis. I i Phyfica fectindario tantum Expe-*
rientiis utitur in Natureexplica- tione. 13 Phyfica: divifio. I. & }I.
Phyfica: divifio in Empyricam,
Doxafticam, & Epiftemonicam, efttantum nomrnalis. 32 Phyficus in hac vita ad certitudi-
nem Mathematicam afpirare poteft. 7,8 Phyficusnon tenetur omnium om-
nino particularium effeŁtuum veritatescognitashabere. ( Principiorum differentia duplcx,
a!ia,Axiomata, alia, Experien- tia;. 10 Principia peripatetica nullam ex-
hibere poffunt, quaeftionis Phy- ficas folutionem. 4 Przfensefttempus. 219,229. non
eft indivifibile pun&um, ibid. Principia effendi. 8c efficiendi, de-
bent quoque eflc principia cog- nofccndi. 40 Privatio inter caufas corporisna-
turalis referri non debet." 3 3 PrivatioAriftotelieft NON ENS.
33 Privatio non adeft corporibus in
generabilibus. 3 4 Pnvatio non eft principiam , vel
cau- |
||||||
|
"Rerutn.
tur e loco. ftg. 147,14*
Scientianulladaturfine principiis
certis,& indubitatis. 9
Securis longi manubrii facilofindit
lignum. 164
Seminis debitus fitus quid in gene-
ratione valeat. 187
Senfus habentur a Peripaticis pro
norma cognofcibilium in Phyfi-
cis. iS
In fenfu duo diftinguendi gtadus.
11 Sub fenfum plurima non cadunt. 18 Senfus funt tallaces. 18 Senfus nihil firmi probant. 2«
Senfuum teftimonio credi non de-
bet. 2«,V
Situs eft efficax. 185,18 «,187
Sperlingius tot ftatnit diverlas ma> terias, quot danturformse 60. re-
futatur. «o,«r,62,
Sperlingius docet, dari atomos. 81
refutatur. 82,83,84, 85,8«, 87
Sperlingii hypothefis de atomis mixtis, evertit atomos. 85,3«
Sperlingius non explicat,cur impe- tus in corpore furfiim projeclo
ileficiat? i«8
Stellse , &cometae noviterin coelo
confpedti, non arguunt, Mate-
riamde novoprddu&am. «7
Subftantia extenfa 8c intellectua. lis non admittit medium. 93
Superficies in definitione loci ex- terniquomodoaccipienda. 208
V. VAcuom non datur. 21 o
Vacuumnonftatuifle Veteres
docent aliqui. 218,215»
Valeriani nugni experimentu pro
Vacuo refellitur. a.15, 21«, 217
Veritas prima qus fit. »7 Vermis quomodo in ligno genere-
tur. 3«
Veterum fententias non fideUter
retulit Ariftoteles. 43
Veteres duo tantumprincipia cor-
porum, Materiam, Jcfotmam,
agnoverunt. , 41,42
Veteret uon agnorerunt caufam
|
||||||
|
lndtx
•aufa generationij , licet nulla
generatio fineea fi«ret. Pag. 34,
3S
Privationem evertunt propnse Pe-
ripateticorum hypothefes. 37 Privario admittitur, quatenus eft
generationis , vel alterius muta- tionus Terminus a quo. 38 %, ,
QUalitates patibues, amateru
feparabiles funt- 5 3,54 Qualitates a motu, quiete , figura,
fitu, 8c magniradtne diftinctse,
nondantur. 185»
Qualitates occulta; quo fenfii den-
tur. I90
Qualitatem occultarummuIt2e,per
noftraprincipia, manifeftae red-
ditsefunt. I»I
Qualitares non dantur fundamen-
taliter occultae. 191
Qualitates Peripateticorum mani-
feftaereverafuntoccultae. 192,
193
QyceftioAnfit, praifupponit qua:-
ftionem quid fit. 92
Quies motui eft contraria. 17I
Quies eft vinculum partium duri Sc continui corporis. 17»
R.
RArefaftio quid fit. 113,114
Regius dicit,nos vim movendi, &quiefcendiex fola rnagnimdi- ne corporis aiftimare. 145. fed refellitur. i45,i4M47 Regulse tres generales naturce. 13»,
140,141 Regute fpeciales 7. quoadvarias motus in corporibus mutatio- nes. 14», 150,151,152,153, '54.155 Regularum harum confideratio non eft otiofa. 155 Romana, quale fit inftrumentum.
S. 186 SAnguinis copia magna infenfi-
biliter exhalat ex noftris cor- poribus. 19,20 Saxum grande in aere ex fune fu-
fpcnsucurfacUedigitoditaovea- |
||||||
|
IndexTOtrum.
efficientem, P*g.*% ceptibnemfequidebet. i»
Vetertspmer motum loealem, Vulgus,resmaterialesexiftere, ex
nullum alium agnoyerunt. 115» fenfu vifus, judicat. 16
IIS .W.
Veteresnon docuerimt^Mundum ttt Atfonius defendit definitio-
exfortuito atomoruni*concurfu V» nemmotus Ariftotelicam.
conflatumefle. 45 177. refiitatur, ibid. & 17*
Vita vermis, in ligno generati, in Weinrichiusnegat,corporadefcen-
quoconfiftat. 3*>37 dentiainitiotardius ,infine ver6
Vitrumporos habet apto» trarifitui velocius moveri. 156. refellitur.
materisecceleftis. »17 157,I58,is»>i6°, i6i>i«*
Cnufquiftjue propriam fuam per- |
||||||||||
|
F I N I S.
|
||||||||||
|
AMSTELODAMI,
Exprefiit Christophorus Cunradus, Typo-
graphus, inFottaYulgbdiQ&dcNegeUtitiers-irracbt,
ch. Idc lv.
|
||||||||||
|
%
|
||||||||||
|
%'
|
||||||||||