disquisitio historico-literaria

L. MUNATIO PLANCO.

^-ansääJ'

M^i

OISQUISITIO IIISTORICO-LITERAKIA

DK

L MUNATIO PLANCO,

QUAM,

ANNUENTE SUMMO NUMINE,

ex auctoritate rectoris maonifici

JACOB! VAN HALL,

JUBIS KOMAMI ÏT HODIKBNI DOCT. KT PKOÏ. OM.
KKC NON

amplissimi SENATUS ACADEMICI consensu

KT

nobilissimae FACULTATIS PIllL. THEOR. et LITER.
HUMANIORUM decreto,

summisque in PIIILOSOPIIIA THEORETICA et LITERIS
HUMANIOUIBUS iionoribus ac pkivileoiis

IN ACADEMIA H HEN0-TR A IECTINA

RITÏ IT LEOIIIMB CON.SÏQUKMDIS,

EnUDITOKUM EXAMINI SUBMITTIT

ABIIAHAMUS GUILFELMUS DE RLERCK

Rheno-Tralectlnus.

a. d. vii m. maii anni mdccclv, iiora ii.
---

TIIAIECTI AD RIIENUM,

apuu KEMINK et FILIUM, typociu.
mik:cclv.

VIRIS AMPLISSIMIS, ILLUSTRISSIS,

HENIlICO JACOBO KOENEN,

JUE. UTK. OOCTOKI, 0SUIKI3 LBONIS KKKEL. ïaUITI, AD ÜBDINXS PEOVIMCIAISS
DKLEOATO, CIV. SEKATOEI, ATHINAKl ILLUSTRIS CCBATOBUU FEAXSIDI,
ACAUBMIAS BEOIAE SOCIO,

PETllO JACOBO TEDING VAN BERKHOUT,

JUE. UTK. DOCTOBI , TBIBUNALIS JUOICI, AD OBDINES PBOVINCIALES DELEOATO,
\TIIEHAEI ILLUSTBIS CUBATOBt,

JOHANNI BOSSCHA,

PHIL. THEOB. JIAO. LIT. HÜM. DOCTOBI ET PBOFESSOEI OBDINABIO, OBDINIS
CORONAE QUEBCEAX DECUBIO.M STELLATO, OBDINIS LEONIS NEEBL.
EQUITI, OBDIWUM OENEBALIUM COETUI INFESIOBI
ADSCBIPTO, ACADKMIAB BEOIAE SOCIO,

JACOBO VAN LENNEP,

JUB. UTE. DOCTOBI, OBDIKIS COEONAE (JUEBCEAE DECUBIONI, OBDIMS
LEONIS NEEBL. EQUITI, FISCI ADVOCATO, OBDINUM OENEBALIUU
COETUI INFERIOEI ADSCBIPTO, ACADEHIAE
BEOIAE SOCIO,

AUGUSTO GUILIELMO PREDERICO
IIERCKENRATH,

MEDICINAE DOCTOBI,

GERARDO SCHIMMELPENNINCK,

JUB. UTE. DOCTORI, OBDINIS COBONAE QUEBCEAK DECUBIO.M, SÏNAIOBI,
TRIBUN ALIS PBOVIKCIALIS CONSILIABIO,

GYMNASII AMSTELODAMENSIS CURATORIBUS,

has stadioram primitias

D. D. D.

Auctor.

mm

/gt;/VXrfV« AAM AA ^^yWA/VWxAAAAft/WVXAA/^AZ*

PRAEFATIO.

Qxium superiore anno in Academia Lugdtino-Batava
ah Ordine Literario ad certamen proposita esset quaestio
de L. et T. Munatiis Plancis, argumentum mihi arrisit
et idoneum visum est, in quo virium mearum faeerem
periculum. Sed vix ad opus me accinxeram, quum in
Gymnasio liheno-Traiectino vacuefactus est Praeceptoris
locus, ei mihi a Curatoribus mandatum, ut per semestris
temporis spatium vicaria opera huic muneri suhvenirem.
Quod equidem quamquam Academicis mets studiis aliquid
morae allaturum esse intelligebam, tamen non potui non
lubenter accipere, quum fructuossissimum id mihi fore
viderem ad docendi methodum tam usu quam ratione
addiscendam. Interim non nisi suhsecivae quaedam horae
mihi ad domestica literarum studia relictae et susceptum
scribendi consilium totum paene abruptum. est. Peracto
vero semestri, intermissum opus alacri rursus animo

suscepi. Ecce autem, mox evenit aliquid mihi opta-
tissimum, sed scriptioni ahsolvendae parum opportunum.
Roganti mihi commissum est in Gymnasio Amsteloda-
mensi Praeceptoris munus, cui obeundo quo melius totum
me dedere possem, tam meis commodis quam Curatorum,
Amplissimorum Virorum, voluntati hoe me debere sensi, ut
quam primum Doctoris titulo obtinendo Academicis studiis
finem imponerem. Quare, mutato priore consilio, eam
quam absolveram propositae quaestionis partem disserta-
tionis loco edere constitui, qua defendenda summos in
Literis honores consequerer. lamque hoe qualecunque
opusculum edo, sperans fore ut aequi iudices accipiant
tamquam laboris et industriae primitias, e quibus, ut
opto, maturiores aliquando fructus sper are liceat.

Quod ad scriptionis argumentum attinct, de L. Mu-
natio Planco adhuc non nisi pauca a viris doctis literis
mandata sunt unde subsidium petere possem. Singula-
res dissertationes, quantum scio , de eo editae non sunt.
ScilOEPFUNüS in libro inscripto Alsatia illustrata
Per. I, § 54, sqq. aliquot locos, in quibus de Planco
sermo est, collegit. D. Ruiinkenicts in annotationibus
ad VeUeium Paterculum 11. 63, item muitos scriptorum
locos conquisivit. F\isius de illo egerunt BEüCnoT in lexico
inscripto Biograpliie universelle ancienne et mederne,
1811. Tom. xxxv, p. 15 sqq. et E. Q. Visconti,
Iconegraphie Romaine, 1818. Tom. L p. 223-231. Ab
horum tamen lectione scriptorum parum vel nihil adiu-

menti retulimiis. Rem enim strictim et fere aliud agentes
tetigerunt. Multo accuratius argumentum tractarunt G.
Drumannus, Geschichte Roms in seinem Uebergange
von der republikanischen zur monarchischen Verfassung,
1838. T. IV. p. Ô07-213, et G. S. Teuffelius m pauly
Real-Encyclopaedie der classischen Altertbumswisson-
schaft, 1848. T. F. p. 204-208. Verum ethinonpaucos
antiquorum scriptorum locos et monumenta neglexerunt;
quo diligentius id mihi agendum duxi, ut ipsos fontes
adirem et accurata testium ac monumentorum perscruta-
tione plenius quam adhuc factum esset de Ulo exponerem.

Initio de ceteris quoque Munatiis, nominatim de fra-
tribus nostri, agere mihi proposueramt sed hoc consilium
postea deposui, quia illorum notitia tam tenuibus ac ra-
ris continetur vestigiis, ut qui eorum vitam illustrare
vellet vix operae pretiuin facturus videretur.

Haec de meo scrihendi consilio et ratione dicta suffi-
ciant. Allerum mihi restât pracfandi officium, ad quod
pietas me impellit, ut grato animo nomina recolam eorum
qui per spatium Academicum de me optime meriti sunt.

Primum Te compellem, Clar. van Goudoever, virum
sempiterna mihi ohservantia colendum. Pér toturn studio-
rum curriculum magistrum, fautorem, amicum talem te
habui, ut ad débitas gratias refer end as imparem me pro-
fitear. Tua in me collata beneficia nunquam non grata
mente recordabor.

Hand minore Tibi, Clar. Karsten, gratia obstrictum me

sentio. Quem antea susceperam literarum amor em, is
tuis auspidis ita crevit in dies, ut non potuerim nou
vitae tabernacula in iis eoUocare, atque talem te mihi
praestiiisti et ducem advutoremque siudiorum et vero
amicum, ut nemo magis.

Nec non Tibi, Clar. Opzoomer, sincero pectore gra-
tias ago pro luculenta tua, qua frui mihi contigit, insti-
tutione, cuius memoria nunquam mihi ex animo excidet.

Vos denique, Commilitones carissimi, quocunque nos
fata vocent, praesentes absentes irrupttim amoris vincu-
lum coniungat et generosa honestarum artium aemulatio
ad optima quaeque ducat.

CONSPECTUS.

Pa?.

CAPUT I. L. Munatius Plancus, Caesarianus . j.....1.

II. » »nbsp;», libertatis fautor.....17.

•nbsp;III. » »nbsp;», Antonianus.......44.

♦nbsp;IV. . ,nbsp;, , Octaviani Caesaris fautor . . .59.

V. » »nbsp;», orator et declamator .... 73.

» VI. De eorum, qui dc Planco scripserunt, in primis Velleii

aactoritate..............78.

» VFI. De L. Munatio Planco indicium........85.

L. MUNATIUS PLANCUS L. F. L. N.

CAPUT I.

L. Munatius Plancus, Caesarianus.

Gentis Mmiatiae i) origo tenebris est involuta. Ad
antiquissimas eam esse referendam non probabile est,
quippe cuius mentio demum fiat saeculo sexto exeunte
-post urbem conditam. C. Munatius, qui inter decern-
viros agris Ligustinis ct Gallicis dividundis a. u. 581
ab A. Atilio praetore urbano ex senatus consulto creatos
a Mvio XLII. 4 numcratur, primus ex ea gente fuit,
cuius nomen posteritati traditum est.

Puit autem gens plebeia, siquidem tribunus plebis in
ea occurrit, nec multis lionoribus conspicua; nam duo
Munatii tantum consulatu functi sunt.

Postea Munatia gens paullatim in plures familias distin-
gui coepta est cognominibus Planci, Eufi, Placci, aliis.

1) Nomina gentilicia Munatia, Minicia et Minucia in inanuscriptis sae-
pius confunduntur. Cf. Kuunkenius ad Veil. Pal. II. 67. Oudendok-
Pius ad CAtSAKis cvmmenl. de bellu Gall. V. 24.

De omnibus vero Mnnatiis disputare nostri propositi
ratio non fert, ideoque statini a Plancis initium fiiciemus.

Planci 1) nomen derivatur a pedibus planis, tcî^tibus
ri.iNio [lUsL Nat. XI. 45, 105): „Vola homini tantum,
exccptis quibusdam. Namque et liiïic cognomina inventa
Planci, Plauti, Pausa«, Scauriquot; et festo {p. 230 ed.
Müllen): „Plancac dicebantur tabulae planae, ob quam
causam et Planci appellantur, qui supra modum pedibus
plani sunt.quot; Etymologiam in dubium vocarunt vossius
Elym. macjn. in voce „planca,quot; duumannus [Gesch. Roms
IV. p. 205), alii. Plancas a plano derivari dubitationi
obnoxium esse nemo inlitias eat, nihil vero iinpcdit,
quoininus Plancus a „plancaquot; repetatur. Quod vossius
proposuit Plancum ex ïrAaruray? contractum esse merito
patronos non invenit.

Quo anno Plancus ille, de quo nobis agendum est,
natus sit nusquam incinoratum est; tamen ex Ciceronis
familiaritate cum patre eins et cum ipso probabiliter cou-
iicere licet, eum lucem adsjicsisse intra annos 675 et 680
post urbem conditam. E consulatu ab eo gesto illud
ellici non potest, quum legem annalem saepius illis tem-

1) Iq manuscriptis Plancus confunditur cum Plancio, (cf. Variae lectt.
Graev. ad Cicer. PMl. VI. 4.) et FIncco (cf. Variae lecH. ad Ilirdi
bell. Alex. c. 52, ubi unus codcx ct ed. Aid. habent „Munnlius Plan-
cus,quot; reliijui „Munntius Daccus.quot; Quam Icctionem cum bukmanno
Epist. p. 788 restitueudam puto). llac permututione recentiores viri docti
non scmel in errorem inducti sunt. Nominasso sufUciat bkottikkum, qui
ad plin. llisi. Nat. XI, 105. Plancum Rubelliae gentis cognomen
fuisse scribit, Plancum cum Blando confundens. Denique saepius fratres
permutantur, cuius erroris argumentum est in Episi. ad Alt. XV1, IC,
quae in omnibus codicibus L. Planco inscribitur, licet de tVj. rianco
sermonem esse manifestum sit.

poribus non obsorvatam esse constet (Cf. cic. Ep. ad Fam.
X. 3, 2).

De maioribus eius niln'1 fere ad nostram notitiam per-
venit. Avus eius non nisi nomine cognitus est ex in-
scriptione , quae exstat apud giiutekum paquot; 'tgt;i9 c 8
apud OREu.njM c. 390 et in Fastis triumph, ad a. u.
711 ubi legijuus:

„L. MUNATIUS PLANCUS L. P. L. N. L. PRON.quot;

Cetcrum ne hoe quidem notum est, utrum avus Planci
cognomen iam liabuerit necne.

Pater eius Cicerone familiariter usus est. Ilic enim
lib. X. Ep. ad Fam. 3, 2: „Ego ,inquit' necessitudi-
nem constitutam liabui cum domo vestra ante aliquanto
quam tu natus es.quot; Necessitudo „illa summaquot; Ciceroni
„fuit iucundissimaquot;. {ad Fam. XIII. 29. Cf. ad Alt.
XVI, 16, 3. A. B. ad Fam. X, 4, 1. 5, 1.)

Niebujiuius {Fortrage iiber Mm. Gesch. ed. Isler
III. p. 106.) eum Tiburtinum fuisse scribit. Cuius
opinionis ansam dedisse videtur locus Horatianus:
„seu tedensa teuebit Tiburis umbra tui.quot;
Plures tamen liomae incolae Tibure villas habebant,
quamquam non appellarentur Tiburtini i).

Ilabuit fratrea tres, T. Munatium Plancum Bursam,
Cn. Munatium Plancum et C. Mnnatium Plancum, qui
a L. Plautio2) adoptatus est, sororem Munatiam, M.

1)nbsp;Oubarius ad Iloratii Odarum l. I. c. 1, hanc eihibet inscriptio-
ncni: „I.. ftlunati.m Piancus Tib. Cos.quot; rel. quam ei sicklubi Gcogr. I.
p. 37lt;J in librum suuin se transtuh'ssc scribit. Inscriptionera veru illam
loco ab Obbario laudato frustra quaesiveris.

2)nbsp;Plaulius seribendum videtur. Sic cuim legitur iii uummis tide dignis.

I*

Titio coniugio innctain ; cx uxore, cuius nomen igno-
ramus, suscepit filium L. Munatium Plancum et filiam
Munatiam Plancinam, quae nupsit Cn. Pisoni.

Patrcm ijjsum literarum studiis operam n.ivasse ex
Ciceronis cum eo familiaritate coniicere licet, eundemque
filium omnibus doctrinis, quibus puerilis aetas impertiri
snlebàt, erudicndum curavisse probabilo est. Pavebant
institutioni praeclarae ingenii dotes, unde tales fecit in
Uteris progressus, ut oratoris nomine a reliquis Plancis
distingueretur, et elegantia, gravitate, suavitate omnibus
fere palmam praeriperet. Pamiliaris sui filium iam a
teneris dilexit carumque babuit Cicero, qui ipse saepius
„nmorem erga Plancum ab ineunte pueritia, confirmata
iam aetate familiaritatem quum studio suo tum Planci
iudicio constitutamquot; se habuisso profitetur. {Ad Fam.
X. 3.)

Praeterea alios etiam viros in republica claros Plancus
amicitia sibi devinxit, Julium Caesarem, Asinium Pol-
lionem, posterioribus vitae temporibus Horatiam, Anto-
nium, Augustum. Quorum consuetudo non potuit non
favere eins studiis provehendis.

Quod nobis maxime dolendum est, de Planco ado-
lescente non nisi pauca ab antiquis notata sunt. Ma-
gistratibus minoribus gcstis ad Caesarem se contulit,
qui cum sibi legasse videtur.

Legati creari solebant a senatu; saepius tamen ipsi
duces deferebant legationem iis, quorum prudentiam
in re militari et benevolentiam erga se cognoverant,

Cf. vaillant. Tlaut. N°. 5. (ubi fratres permutantur) eckii. V. p. 276.
Cf. Ovidii Fast. VI. 085. Historici vero plerumque habent „Ploliuui.quot;
Cf. WESSELING. Olsnro. II. 21. p. 235.

senatu tacite probante. Caesar procul dubio ipse quos
vellet sibi legavit; praesertim quum aliis, qui in mi-
nore potentia erant, illud permissum fuerit. Sic Cice-
ro, se (a. u. 703), proconsulem in Cilicia, M. Anneio
legationem ultro detulis.se, quum multis petentibus de-
negasset, literis ac memoriae prodidit. (Cf. cicero ad
Farn. XIII. 55. ad A(L XV. 11 de proo. com. 17.
Livius IV. 17. XLIV. 18. Nepos 6. Gauatoni
ad Cic. Verr. I. 23).

Hoc autem munere, quod semper summo in honore
fuit, adeo ut viri summae in republica auctoritatis, c. g.
Scipio Africanus, alii eo ornati essent, Caesare duce
per longam annorum seriem ita functus est Plancus,
ut fautore dignum se praesliterit, cui fidus permansit
donec hic maturius quam fato suo exstingueretiir.

Sed de iis, quae legatus gessit, paulo fusius agere
non alienum erit i).

Anno u. 700 Caesar iterum e Britannia rcversus,
quum eo anno in Gallia propter siccitatcs frumentum
angustius provenisset, coactus est, secus ac superioribus
annis, exercitum in hibernis collocare legionesque in plu-
res civitates distribuere. Legiones tres in Belgis 2) col-
locavit, quibus praefecit M. Crassum quacstorom et
L. Munatium Plancum et C. Trebonium legatos {Bell.

1)nbsp;Cf. DKiiMANNUS, GfScL Roms. Tom. IV. p. 207—213. TEUFfjs-
iiu.9 in Pauhj Real-Encydop. Tum. V. part. I. p. 203 ei 209

2)nbsp;Sic ex codicum tantum non ouinium auctoritate scribcndum esse ccn-
sco. Intclligitur hoc loco tota Gallia Ikigica, ,,er quam Icgioncs III di-
stributae fucrunt. l'erpciam ouDEKoounus „in Bcigioquot; Icj^endum esse
statuit, auctoritate sua Belgium partem Galliac Bclgicac fuisse contcn-
dens.

Gall. V. 24). Aliis legioiiibus in alias regiones missis
facillime inopiae frumenti se mederi posse e.xistimavit.

Mox vero Plancus a Caesare ex liibernis evocatus est.
Erat enim in Carnutibus vir summo loco natus Tasge-
tius, cuius maiores in sua civitate regnum obtinuerant.
Ilunc Caesar triennio ante in niaiorum locum restituerat;
nunc vero Tasgetius popularium suorum conspiratione
interfeetus est. Ile ad Caesarem delata, hic veritus nc
civitas impulsu eorum, qui caedem perpétraverant, a
Romanis delieeret, L. Plancum cum legione celeriter
in Carnutes prolieisci iubet, ibi hiemare, quorumque
opera Tasgetium interfectum eornperisset, bos comprehen-
sos ad se mittere. Num vero legatus percussores com-
prehenderit, nullo historicorum indicio constat; nec an
vere exeunte e Belgis ad Caesarem profectus sit asse-
verare ausim. Id sane sine periculo fieri non potuit,
quum Carnutes identidem coniurarent motusque moli-
rentur. (Cf. Hell. Gall. V. 53, 56. VI. 2. VII. 2, 75).
Plancum aut gloriae eonsequendae occasionem non
nactum esse aut oblatae occasioni dcfuisse, ex Caesaris
silentio conlicere eogimur.

In Ciceronis Epist. ad Fam. VIII. 1. 4. ante Kal.
Jun. a. 703, ut videtur, a M. Caelio Rufo data, de L.
Munatio Planco scrmonem esse ])lures contenderunt viri
eruditi, in Iiis ouellius. Alii vero T. Munatium Plan-
cum Bursam intclligendum esse statuerunt, nullis vero
id munivorunt argumentis, in his fuerunt dkumannus
T. lY. p. 215 et w. s. TisiiFFEi.nis, Real-Encycl..
p. 1. p. 208. Quamobrem quid ea de re iudicandum sit
indagare operac prctium duco.

Verba Ruli haec sunt : „Plancus (quidem) tuus Ra-

vennp.e est, et magno congiario donatus a Caesare, nec
beatus nec bene instructus est.quot;

Notutn est Caesarem llavennam in Galliam Cispadanara
quotannis ad conventus agendos venire soiitum fuisse {(le
hello Gall. VL 44. Cickkü ad AU. Vll. 1, 4. pru Balbo
22, 50. ad Fam. I. 9, 9.). Eo igitur aut L. PLincus
Caesarem comitatus est aut T. Muriatius Plancus, cui lege
Pompeia aqua et igni interdictum videtur i), ad im-
peratorem confugit. Appianus enim [de bell. ein. l. 11.
c. 25) auctor est exsules ad Caesarem concurrisse eum-
que monuisse, caveret a lege Pompeia, quae ipsum
maxime spectaret.

Ciccro Caclium rogaverat ut res memoratu digniores
sibi pcrscribcrct. Illud sane Ciceroni magnopere cordi esse
non j)otuit, scire quo loco degeret L. Plancus; eaque
quae adduntur ad nostrum /spectare non possunt. T.
vero Munatium Plancum Cicero accusaverat niliilo deterius
quam Milonem defenderat; T. Munatium Cicero „oderat
mnlto peius quam ipsum Clodium,quot; eoque condemnato
sc niiigis quam morte inimici laetatum scribit. [Fpist.
ad Farn. VII. 2. 2.) T. Munatii igitur vitae fata audire

1) Lego Plautia et Lutatia ca poena in aliquot annos constituebatur.
(Cicero pro Sulla 31. pro Sesl. 09. Cf. hai.m ad Oicer. pro Sulla,
p. 158 sqq.) Illud statuernnt manutuis, siqonius, iieinecc. madaius,
alii. NVSciiterus vero XIII. p. 21 Sgi/. aliter stitait. Auctor est
asconius arff. pro Mil. p. 37. Orcll. „lege Pompeia poenam gravio-
reni esse constitatnmquot;' (exsilium fortasse in perpetuum). Ea vero de re
anibigitur. Focnae enim nientio nusquam eistat, nec magis ex damnato-
ruin fatis poena confici potest. Cf. ciceho ad Fam. Fill. 1, 4,.
Ascon in Mil. p. 54, 55 ed. OreJl. CiiaIS v uuken de On. Pompeio
p. 107 sqq. wiiciitekus p. 20 sqq. MadaIUS p. 39 sqq. DrUMANNUS
Ofsch. lioMS. II. 351 3qq.

— H —

non potuit non esse Ciceroni pergratum. Vorbnin „tuusquot;
ivouice capiendum esse facile concedet, qui sensum per-
spexerit sequentium, quibus T. Munatii Planci mores
egregie notantur : „magno cougiario rel.quot; Vir ille perdi-
tus, qui semper turbas agere tumultusque iniicere civi-
tati studuerat, nunquam sua sorte contentus, licet be-
nigne, fortasse fratris in gratiam a Caesare esset exce-
ptus, quin etiam donativum ab eo acccpisset, beatus esse
non potuit. Quibus de causis T. Munatium Plancum
Bursam 1. 1. perstringi nullus dubito.

Plancum e Gallia revocavit bellum civile, quod Pom-
peii invidia motum exarsit, reipublicae letale vulnus
inllieturum. Caesar cum magnis copiis Ilubiconem transii-
cit, adversarium persequitur, eumque ex Italia fugere
cogit. Quo facto constituit cum exercitu in Galliam
Ultcriorem proficisci, Massilienses, qui a Caesare defecc-
rant, terra marique obsessurus (Beä. civ. T. 36).

Pabium legatum cum tribus legionibus in Hispaniam
praemittit {Bell. civ. T. 37) celeriterque Pyrenaeos sal-
ins oecupare iubet, qui eo tempore a L. Afranio, legato
Pompeiano, praesidiis tenebantur. Reliquas legiones sub-
scqui iubet. L. Munatius Plauens legionem Pabianis
copiis adiungit. Mox vero relictis ad Massiliam C. Tre-
bonio et D. Bruto, Caesar ipse subsequitur {bell. civ.
I. 39. Duumanniis, Gesc/i. Roms, T. ITl. p. 458). Pa-
bius, ut erat imporatum, praesidio ex saltu deiecto,
magnis itineribus ad exercitum Afranii contendit et baud
procul ab Herda castra posuit. In Sicori llnmine pon-
tes fecit duos, per quos milites pabulatum mitteret.
Omnia enim, quae cifra ilumen fuerant, superioribus
diebus consumta erant. Idem fere eademque de causa

duces Pompeiani faciebant, inde crebris inter se cques-
tribus proeliis contendebant. Aliquando quum duac le-
giones Pabiauae flumen transiissent impcdimentaquc ct
omnis equitatus sequcrctur, subito vi i) ventorum et aquae
magnitudine pons interruptus est et reliqua multitude
cquitum interclusa. Quo cognito Afranius legiones IV
equitatumque transiecit, duas Pabianas legiones aggres-
surus. Eius adventu nuntiato, L. Plancus qui legioni-
bus praeerat locum capit superiorem, divisamque in duas
partes aciem ita instruxit, ut ab equitatu circumveniri
non posset. Ita, congressus impari numero magnos im-
petus legionum equitatusque sustinet, donec duabus le-
gionibus a C. Fabio ulteriore ponte subsidio missis proc-
lium dirimitur {Bell. civ. I. 39 sqq.).

Quum vero ipse Caesar advenisset, Petreius Afranius-
que multis proeliis superati sunt, compositaque pactione
ab co dimissi (Caes. B. civ. I. 37-86. II. 17-21. Dro XLI.
20-23. Plut. Pomp. c. 65. Caes. c. 36. Appian. bell,
civ. II. 42, 43. Cf. KfscuEUUs, Rom. Zeitt. p. 273).

Ilispania devicta, Caesar Pompeium perscquendum sibi
duxit. Quo victo et occiso, reliquias eius factionis ex-
stinguerc statuit. Itaque in Africam traiecit, contra Sci-
pionem, M. Catonem et lubain regem dimicaturus {Bell.
Afr. c. I, 2). In quo bello commeatus inopia copiarum-
que, quas ex Sicilia arcessiverat, mora initio fortuna
usus est iniquiore. Postquam Adrumetum accessit, ubi
praesidium erat adversariorum cui pracerat C. Considi-
us, ibi paulisper ante portam commoratus, dum reliquac

1) Codices: „ vi iumcntorum.quot; Quum vero ipse Caesar infra dicat pon-
tem tempcstate fuisse interruptum Oudendorpii coniecturam probo.

naves convenirent, cxponit exercitum castrisque ante
ojjpidnm positis consedit. Oppidani interim muros ar-
matis complent ; ante portam fréquentés considunt ad se
defendendum. {Bell. Afric. c. 3).

Interim L. Munatius Plancus petit a Caesare, sibi
daret potestatem cum Considio agendi, si posset aliqua
ratione ad sanitatem perduci. Itaque pridic Kal. Jan. a, u.
708 1) data fiicultate, literas cotiscribit et cas captivo
dat pcrferendas in oppidum ad Considium. Quo simul
atque captivus pcrvenit literasque Planci Considio por-
rigere coepit, ille priusquam acciperet : „Unde, inquit,
istas?quot; Tum captivus: „Imperatore a Caesarequot; 2). Tunc
Considius : „ Unus est, inquit, Scipio imperator hoc
tempore populi llomaui.quot; Deinde praescnte se captivnm
statim interüci iubet literasque nondum perlectas, si-
cut erant, signatas dat homini certo ad Scipionem
perferendas {B. Afr. 4-, 5). Quum igitur, una noctc die-
que ad oppidum consumta, ncque responsum ullum Planco
daretur, ncque reliquae copiae succurrercnt, ne ab equi-
tatu suppetias oppidaiiis laturo circumveniretur, castra
movit Caesar {B. Afr. 5, 6).

llaec sane Planco haud prospère successerant. Quum

1)nbsp;Cf. hiktu de hello Afr. c. 4,, 5, 6. Mensis Dec. XXIX dies com-
plectcbntur donee Caesar (a. u. 708) annum civilem ad solis cursum rede-
git et duos dies mensi Dec. adiecit. Neglexit illud dkumannus Geich.
Rom). T. in. p. 403, ubi de Curione a. d. IV. Kal. Jan. (appianus
bell. civ. II. 32) llunmm misso locutus, illud die XXIX m. Decembr.
locum babuissc scribit.

2)nbsp;Vocem „venioquot; quae vim dictionis magnopere imminuit cum Scali-
gero delevi. Ei Considii responso „ imperatoremquot; inserendum esse iure
confecit Davisius. Cuius coniccturam admodum probabilem primus in
tcitum recepit Clarkius, quern plcrique secuti sunt.

vero hac re quo animo in Caesarem esset ostenrlisset,
arctum amicitiae vinculum Caesarem inter et legatum
non potuit non intercedere. Duci semper coniunctus et
familiaritate et consuetudine erat legatus, ut Caesar ipse
docet [de hello civ. II. 17. 0,1 de hello Gall. YIII. 50.);
quanta vero gratia apud Caesarem polieret Plancus, argu-
mento sit epistola Ciceronis ad Fam. l. XIII. 29. hoc
anno data, qua Cicero „ pro studiis et omni cursu totius
vitae utriusque simillimo rogat et petit a Planco,
efllciat ut sua commendatione, suo studio hereditatem
propinqui sui T. Antistii i) C. Capito obtineat.quot; Cicero
Capitone familiariter utebatur : quare „omnia, inquit,
quae potui in hac stmma tua gratia, ac potentia a te
impetrare si petiissem, ultro ad me detulisse putabo, si
banc rem impetrabo.quot; Notatu dignum est, Ciceronem in
fine epistolae aliorum tantum consilio ductum Caesari se
restitisse fateri, licet postea haec tempora respiciens {Fp.
ad 7'W. X. 3, 3.) Planco obiiciat: „seis, fuisse quondam
tempus, eum homines existimarent te nimis servira tem-
poribus,quot; seque in iis qui sic existimarent fuisse non
neget. Utrum illud Planco, qui, ut ipse gloriatur,
Caesaris familiaritate et insigni amicitia gaudebat, mul-
tumque gratia valebat, {ad Fam. X. 24, 5.) e voto ces-
serit necne non liquet. Literas illas procul dubio in
Africa acccpit Plancus, vario Marte sub Caesare bellum
gerens. Oppida capta, velitatum saepius, naves inter-
ceptae; tandem iusto proclio res Scipionia profligataf,
ducum Pompeianorum ac plurium illustrium virorum
caedes insecutae belli finem fecerunt. Classem conscen-

1) Cf. de T. Antistio duumannus Gesch: Roms. I. 56.

dit Caesar et ad urbem Romam venit a., d. VIT. Kal.
Sext. a. u. 708. {de hello Af rie. 7—98). Postquam vero
Pompeianas vires augeri in Hispania suosque ad bellum
cum iis gerendum impares animadvertit, magnis itineribus
cum exercitu in llispaniam proficisci statuit contra Pom-
peii filios, et reliquos partium duces, Labienum et Va-
rum, qui ex Africa eo profugerant et Baeticam omnem
ad defectionem sollicitarant, pulso et eiecto C. Trebonio
procos., expeditionemque suscepit, urbis custodia Lepido
magistro equitum octoque, ut nonnullis videtur, vel, quod
tide dignius iudicat dio (XLTII. 28.), sex urbis praefectis
demandata (a. u. 709). Horum in numero Plancus fuit,
qua occasionc quae illorum munera fuerint indagare
non alienum erit, praesertim quum hi praefecti sub Cae-
sare a prioribus et posterioribus plane fuerint diversi.

Scribit suetonius non nisi tribunos ct aediles plebis
hoc anno creatos fuisse, in vita Jxd. Caes. c. 76. ubi
legimus: „praefectos pro praetoribus constituit (Caesar),
qui praesente se res urbanas administrarent.quot; Vel sueto-
nii vel librariorum error corrigendus est e uionis (XLTIT.
28) testimonio, qui eos per absentiam Caesaris tantum
magistratu functos esse scribit. Ex alio dionis loco
(XTJTI. 47) statim post Caesaris reditum, mense Octobri,
praetores creatos esse constat.

Praefecti urbis munera ita inter se partiti sunt, ut
duo aerarii procurationem haberent. Alter horum Cae-
saris sumtibus mense Quinctili ludos Apollinarcs fecit,
quod vulgo praetoris urbani erat (livius XXV, 12;
XXVIT, 11, 23; XXXTX, 39.). Practerea unus eorum
feriis Latinis constitutus postridie suum in locum subro-
gavitalium, isque rursus alium. Omnes hi praefecti ac-

cusciti sunt, quod lictoribus vestequo ac sella curuli,
ut insignibus summi inagistratus, baud aliter atque
magister equitum usi essent. Lege tamen se dcfende-
runt, qua usus liorum insignium iis permittebatur,
quibus magistratus a dictatore est commissus, eaque de
causa absoluti sunt.

Nomina pracfectorum, exceptis L. Munatii Planci et
C. Clovii, nobis non innotucrunt. Nam litteris pr. in
llirtii aliorumque nummis 'praetor significatur, ut docet
nuuMANNUs, Gesch. Borns. Th. IIL G9, anim. 10. i).

Plancum in iis fuisse patet tum e Çicerone tum e ve-
teribus nummis. Locus Ciceronis invenitur in Phil. IL.
31, 78. ubi orator, de nocturiio et ridiculo M. Antonii
tabcllarii habitu in urbem reditu, ut amorem uxoris
erga se experiretur, locutus, „et domi quidem, inquit,
causam amoris habuit, foris etiam turpiorem, ne L. Plau-
ens praedes suos venderet (ob débita aerario non per-
soluta).quot; In duobus denariis Plancus praefectus urbis
occurrit. Alteri incusuin: C. Caes[ar) I)ic{tator) Ter{lhim),
caput victoriae alatum pectore tenus; in postica: L.
Planc{ns) Praef{ectus) Urb{is), urceus.

Caesar mense Octobri a. u. 708 quartam dictaturam
inierat 2) (cf. dio XLIIL 49. App. B. civ. IL 107) ter-
tiam, quae illi in' annum erat décréta. Quum vero
praefccti urbis post illud tempus creati sint, si lides
habenda huic nummo, Caesarem primam dictaturam,
utpote paucorum dierum, neglexisse probabile est. (Cf.

1)nbsp;Perpernm Piaaius in Ann. a. u. 708 Plancum in tribonis plebis
euumcrat. Idem 8cri[)8it vaiixantu'S, Tighium, ut solet, secutus.

2)nbsp;Accurate hac de re egit fischkkus Hom. Zettl, p. 27'J, 282, 289,
2uy, 307.

VAiM.ANT. Nimmi fam Rom. T. IT. in geuite Munatia
N°. 1. Uasoiik. lexicon rei num. JU. 951 sqq. llic-
cio. le Monele p. 151, tav. XXXITI. Moretx. thcs.
Caes. tab. III. n°. 23, tab. VII, n°. 9, 10.) De al-
tero nummo post Caesarem iiiterfectum cuso infra agendi
locus erit.

Ut supra iam vcrbo diximus, Caesar mense Octobri,
recepta Hispania belloque civili prorsus confecto, Romam
ad triumpbum decessit, cuius apparatus fuit splendidis-
simus. Triurapbus ille verbo quidem de Hispania, re
autem de Pompeianis agebatur, ob principis viri stirpem
cum publica clade deletam. Hinc honores immensi et
insolentissimi in dictatorem certatim congesti, sed, ut
dicit Fl,onus (IV, 2, 91), velut infulae in destinatam morti
victimam. Ex potestate sibi a populo data Caesar M.
Lepidum magistrum equitum sibi dixit Antoniumque
collegam in consulatu, annoquc urbis 710 ineunte com-
mun! populi Romani consensu bellum contra Parthos
parare coepit (dio XLIII. 51). Quumque diutius abfu-
turum opinio esset, prout tanto bello necessarium vide-
batur, decretum fuit, uti consules et tribuni plebis in
biennium designarentur, ut apud Ciceronem Ep. ad Att.
XIVquot;. 6. legimus, idem refert dio 1.1. Quorum auctoritas
praeferenda est appiani testimonio {de bell. civ. II, 12S),
in quinquennium magistratus ordinatos esse. E locis
ciceronis Up. ad Fam. XV. (gt;. et suetonii Caesar.
c. 76. ut nimis vagis argumentum peti nequit. In annum
u. 711 designabantur consules C. Pausa et Ilirtius; in
a. u. 712 L. Munatius Plancus noster cum Dec. Bruto,
qui ca de causa a Cicerone non uno loco consules de-
siguali vocantur {Fp. ad Fam. X, (J, 10, 20, 22. 25.

XI, 15, 25. XII, 10). Ipse Plancus consulem desig-
Jiatum se vocat Up. atl, Fam.. X. S. (Cf. oiceronis, P/iil.
XI11. 7). Praeterca Caesar, ut bello civili bene meritis
praemia retribueret, magistratuum collegia auxit. Praeto-
res scdecim creavit (l)io XLIII, 51.), in quibus L. Mu-
natius Plancus fuit, quern praefecit Qalliae Transalpinae
exceptis Gallia Belgica, in quam Hirtius, et Narbonen-
si, quae cum llispania Citeriore magistro equitum M.
Lepido evenit (cireuo P/tU. III. 15, 38, ad Fam. X,
1—26. Cf. vetj,. II. 63. Dio XLVL 53. DiujmanniHj
Ge.ich. Roms. III. 686).

Plancum propraetorem non, ut statuerunt eckiieliiis
V, 257 ceteri qui accuratius ea de re egerunt, pro-
consulem provinciam accepisse contendo. Argumento
mibi esse non potest, quod eo tempore nondum consu-
latu functus fuisset: saepius enim imperium proconsu-
lare propractoribus datum est, veluti C. Considio (ci-
CEiio in Vat. 5.) Gellio [de legg. I. 20.) L. Aemilio
Paulo (i,iv. XXXVII, 46. Plut. Aem. Paul. 4.) aliis
bene multis. Verum a. u. 708 Caesar, quum ipse per
plures annos continuos Galliae praefuisset, nec ignoraret
se diuturna illa imperii consuetudine ad dominandi cu-
piditatem magis accensum fuisse, lege Julia constitue-
rat, ut qui praeturam gessissent, per annum, qui con-
sulatum, per biennium provinciis in posterum praeessent.

Plancus biennium fere exercitui praefuit ideoque ex
illa lege, eum proconsulcm provinciam accepisse efficcre-
tur, nisi obstaret locus Ciceronis in oratione Phil III.
15, 38, qui litem dirimit. Orator eo loco optimum esse
censet, „a D. Bruto et a L. Planco itemque a ceteris
qui provincias obtinerent, provincias retineri, quoad ex

senatus consulto cuique eorum succossum esset;quot; sena-
tumque frequentem id sibi assensum esse a. d. XIII
Kal. Jan. a. u. 710 ipse gloriatur {Ep. ad Fam. XL 6.
XII. 22, 25). Quum vero eo tempore Plancus nondum
IX menses exercitui praeesset ideoque de successore ser-
mo esse non posset, si Plancus in biennium i. e. cum
proconsulari imperio provinciam accepisset, eum postea
demum imperium proconsulare accepisse probabile puto.
(Cf. Fasti triumphales ad a. 711 in risciiEiii Rö7)i.
Zeitt. p. 329).

Ilaec sunt quae de rebus L. Munatii Planci ante mortem
Caesaris memoriae sunt prodita, arigustiora sane pro tot
annorum spatio: praeter Caesaris enim, Ilirtii ct paucos
Ciccronis locos, hic illic disperses nihil exstat unde
Plauci gesta usque ad haec tempora cognoscantur. Ube-
riorem vero dicendi materiem nobis suppeditabunt ipsius
Planci et M. Tullii Ciccronis epistolae, (^uae ad Planci
mores interius cognoscendos quantivis sunt momenti.

CAPUT II.
L. Munatius Plancus, libertatis faulor.

Caesar ob immodicos honores susceptos vix tolerabi-
lis, cum insuper regnum aflectare videretur, facta nobi-
lium conspiratione, Idibus Martiis a. u. 710 confoditur
et suo sanguine infecit curiam, terrarum orbis, quem
sanguine impleverat, reginam. Plures ex eius caede gau-
dium ceperunt; melior vero pars civium facinus ut in-
signe nefas aversabatur.

Percussores plebem suspectam ha ben tes Capitolium oc-
cupant et postero die legatos mittunt de pace servanda.
Itaque a. d. XYI Kai. April, in Telluris aedem prope-
rant Senatores, Antonii edicto convocati. In senatu
exiguus fuit numerus eorum qui facto indignarentur ;
plerique variis modis iuvare studebant percussores. Quin
etiam Plancus aeque ac Cicero praeteritorum memoriam
oblivione sempiterna delendam censebant; in eorumque
sententiam reliqui transierunt. Plancus non obstitisse
videtur quominus impunitate donarentur percussores, ne

2

in coniuratorum fautoruinque libertatis odium incurre-
ret, neve spes consulatus ipsi evaneseeret. Ei vero et
reliquis, qui omnia Caesaris acta improbabant, Antonius
suarum rerum sollicitudinem iniecit, omnes, qui aut ma-
gistratus gererent a Caesare sibi demandatos aut ad ge-
reiidos magistratus ab eo desigiiati essent, bos deponere
oporterc contendens. Neque vero Plancus neque alius
quis a Caesare magistratu ornatus novae electionis aleae
et arbitrio plebis res suas committi cupiebat. Scnatus-
consultum factum est: dc Caesaris caede quaeri non pla-
cere, acta eius decretaque rata esse, quoniam ita e re-
publica videatur. Apptan. Bell. Civ. II. 135_, (qui in eo
errat quod a. d. XVII. Kal. April. Senatum in aede
Telluris babitum esse contendat) Cf. dio XLIV. 22-34.
Pi,UT. Brnt. 19. Cic. 42. Caes. 67. Anion. 14. 21.
ZoNAB. X. 12. Cic. mil. I. 1, 7, 13. III. 12. V. 4.
aä Alt. XIV. 6, 9, 10, 14. XV. 4. XVI. 14. Veu.
11. 58. Liv. Epit. IIG.

Biduo post Caesaris testamentum prolatum recitari
iussit populus. Eo Octavius a Caesare fdius adoptatus;
auditis vero beneficiis, quae Caesar in se et in percus-
sores contulisset, jdebs eo proruit irae, ut curia incensa,
in coniuratorum aedes faceret impetum. Appian. Bell. Civ.
II. 143-147. Cf. dio XLIV. 34-51. Plut. Caes. G8.
Cic. 44. Anion. 16. Brut. 20. Cic. ad Ait. XIV. 10.
XV. 12. P/iil. I. 1. Vei.l. IL 59. Suet. Caes. 83-88.
Plor. IV. 3, 4. Eutjiop. VIL 1. Oros. VL 18. Zo-
NAKAs, X. 12. Percussores ex urbe profugerunt; quot-
quot a Caesare provinciaa acceperant, in eas profecti
sunt. Appian. IL 148. Plut. Brut. 21. Cf. dio XLIV.
51. Cic. ad Ait. XIV. 5, 6, 7, 13.

Circa idem tempus Plancus in provinciam abiisse vi-
detur, quippe cuius haud multo post in ea rem gerentis
mentio fiat.

Antequam vero ad gesta eius transeamus, de denario,
quem supra memoravi, paucis absolvendum. Habet ille
in antica: „Bivus Julius;' caput Julii Caesaris laurea-
tum, ante quod astrum; ex aversa parte in area: „Z.
Munati. Plancus. Praef. Urb:' Bivi titulo et astro leu
eidere Julio indicatur denarium post Caesaris mortem cu-
sum esse. Quaeritur vero, ad quem annum sit refercndus.
Nam praefecturam urbis post IX menses ideoque iam a.
u. 709 deposuerat Plancus. Dio XLIII. 47. Suet.
Oaes. 41, 76. Post Caesaris autem necem ilium feria-
rum Latinarum causa pracfectum urbis creatum esse non
probabile est. Eae enim habebantur anno ineunte; Cae-
sar vero Idibus Martiis demum interfectus est, et post
illud tempus nummus cusus est. Quodsi bis hoc ma-
gistratu functus fuisset Plancus, „iterumquot; in nummo
non omissum fuisset. Ob has rationes denario huic
nullam omnino fidem habendam esse censeo.

Vaillantius suspicabatur {Numin. fam. Rom. T. IL
p. 152), Plancum postea, triumpliantem ut III virorum
benevolentiam sibi conciliaret, solo praefecti urbis titulo,
quem honorem a dictatore accepisset, contentum fuisse
eumque denario inscribendum curavisse. Ea vcro sen-
tentia parum habet verisimilitudinis. Quippe Plancus,
vir ambitiosus et honoris cupidissimus, imperatoris aut
proconsulis titulum in nummo omitti haud facile sivissit.

Octavius igitur, ut supra vidimus, a Caesare filius
adoptatus Romae adoptionem accepit. Ibi vero statim An-
tonius palam ei insidias moliri aggressus est, omni modo

2*

id agens, ut magno comparato exercitu, spreto Octaviano
Caesare, omnia ad nutum suum regeret. Cic. ad AU.
XIV. 3, 12. Vell. II. 60. Dio XLIV. 53. Cf. App.
Bell. Cio. III. 5. Pi.tiT. Brut. 21. Anton. 15. Cic.
Fhil. I. 7-10. 11. 3. 37 sqq. III. 12. V. 4. ad Alt.
XVI. 10 sqq.) Itaque sparsa fama, Gctas incursionibus
vastare Maccdoniam, timorem iniecit patribus eoque ut
legionum Macedonicarum imperator crearctur impetravit;
mox vero petiit a senatu, ut permutatis provinciis lice-
ret sibi obtinere Galliam Citeriorem, cui D. Brutus tum
praeerat. At senatus eandem illam Galliam arcem belli
adversus se esse ratus, rogationem aegerrime tulit;unde
omisso senatu, ad plebem conversus Antonius facile
provinciam impetravit. Appian. Bell. Civ. III. 7, 8,
27. Cf. DIG XLV. 9, 20, 22, 25, 34. XLVI. 23 sqq.)

Erant eo tempore Plancus in Gallia Ulteriore, Lepi-
dus et Asinius Pollio in llispania. Hos duces excerci-
tuum senatus ad suas partes pcrtrahere studebat. Patet
illud quod ad Plancum attinct ex epistolis quas Cicero
ad eum misit, nec non ex iis quas ab co accepit. Ex-
stant in ciCEiiONis Fpist. ad Fam. libra X Ciceronis
epistolae tredecim, Planci undecim boe tempore datae.
Prima epistola [ad Fam. X. 1) a Cicerone missa vide-
tur mense Septembri a. u. 710. Queritur in ea Cicero
de M. Antonii immanitate, quam tantam esse scribit,
ut non modo vocem, sed ne vultum quidem liberum possit
ferre cuiusquam. (Cf. pi.ut. Câc. 43 cic. Fhil. V. 7.)
Simul vero amicum ut rempublicam servet incolumcm
hortatur. .,Illud autem, inquit, erat amoris mei, quem
a tua pueritia susceptum non servavi solum, sed etiam
auxi (Cf. ad Pam. X. 3, 2. 4, 10), monere te atque

liortari, ut in rempublicam omni cogitatione curaque in-
cumbas (Cf. ad Fam. X. 3, 3. 5, 2. rel.). Quae si ad
tuum tempus (consulatum) perducitur, facilis gubernatio
est: tuae dignitati ita favemus, ut omne nostrum consi-
lium, Studium, officium, operam, laborem, diligentiam ad
amplitudinem tuam conferamus. Ita facillime et reipu-
blicae, quae mihi carissima est, et amicitiae nostrae, quam
sanctissime colendam puto, me intelligo satisfacturum.
Furnium nostrum tanti a tc fieri, quantum ipsius hu-
manitas et dignitas postulat, nec miror et gaudeo teque
hoc existimare volo, quidquid in cum iudicii officiique
contulcris, id ita me accipcre, ut in me ipsum te putem
contulisse.quot;

C. Furnius, de quo loquitur Cicero, Planci legatus
fuit, isque saepius epistolas ad Ciceronem pertulit (Epist.
ad Fam. X, 3, 1. 4, 1. 0, 1, 2. 10, 1.). Ex hac quoque
epistola cum Ciceronem adiisse et cum eo dc Planco ser-
mones contulisse colligere licet. Habuit et alios legatos
Plancus, eorumque numerus probabiliter ternarius fuit,
ut in minoribus exercitibus esse solebat. De iis vero
in ipso narrationis cursu dicendi locus erit.

Ad literas modo scriptas Plancus respondit Epist. ad
Fam. X. 4. In quibus literis declarat, se ideo nondum
scripsisse, quia in Graeciam profectum cum audivisset
nec multo ante rediisse scivisset, quam ex epistola {ad
Fam. X, 1.) cognoverat. Ciccronis admonitionem se
repressuram, si aliter sentiret, aut si dubitarct, eius
hortationem se impulsuram, ut id scqueretur quod ille
optimum putaret, in ea epistola pollicetur. „Nunc vero,
inquit, quid est, quod me in aliam partem trahere pos-
sit? — Quaccunque in me bona sunt, aut fortunae be-

neficio tributa, aut meo labore parta, etsi a te propter
amorem carius sunt aestimata, tamen vel inimicissimo
iudicio tanta sunt, ut praeter bonam famam nihil desi-
derare videantur. Quarc hoe unum tibi persuade, quan-
tum viribus eniti, consilio providere, auctoritatc monere
potuero, hoc omne reipublicae futurum. Non est ignotus
mihi sensus tuus neque si facultas optabilis mihi quidem
tui praesentis esset, unquam a tuis consiliis discreparem;
nec nunc committam, ut ullum meum factum reprehen-
dere iure possis.quot;

Quibus subiungit: „Sum in exspectatione omnium
rerum, quid in Gallia Citeriore, quid in urbe mense
lanuario geratur,quot; manifesto significans consulatum
eorum, qui, a Caesare sicut ipse, designati erant; qui ma-
gistratus magis ei cordi fuisse videtur quam provincia,
cui praeerat. Dubitavit sane aliquamdiu Plancus quas-
nam partes esset secuturus, c verbis tamen eius non du-
bium erat, quin cum iis facturus esset, quorum auctori-
tatc cunsulatum obtinere posset.

Epistolas ad Fam. X. 1. et X. 4. primas esse, quas
Cicero et Plancus sibi miserint, cx itineris mentione in
exordio facta luculenter apparet. Palso autem omnes,
quantum scio, interprètes libri illius epistolam secundam
ante quartam scriptam esse contcndunt.

In illa Cicero se excusat, quod in senatum augendi
Planci honoris gratia non venerit. Homines quippe cum
gladiis ab Antonio collocatos fuisse in curia et inter
subsellia dispositos armatos. (Cicer. Phil. II. 8.). Quid
vero Plancus rogaverit non liquet. Quodsi literas accu-
rate legamus, cas frigidius quam priores esse scriptas in
oculos incurrat necesse est. Cicero in omnibus epistolis

amicum ad reipublicae studium advocare solet, in hac
vero ne verbum quidem de rcpublica, idque eo tempore
quo Plancus nondum rempublicam se servaturum professus
erat. Epistola tamen non referri potest ad posteriora
tempora, siquidem Antonius in urbe versari eo tempore
dicitur. Qua de causa epistolae partem tantum ad nos
pervenisse non est quod dubitemus.

Verebatur sane Cicero, ne Plancus ad Antonium de-
ficeret, et memor eius quod est in epistola xiltima libri
XV ail Fam., plurimum valere si laudes eum quem co-
hortere, eo artificio continenter utitur.

Sic in Hpist. ad Favi. X. 3 scribit, Purnium in re
militari virtutem eius ct in administranda provincia iu-
stitiam et in omni genere prudentiam sibi exposuisse;
eundem non ignotam in consuetudine et familiaritate sua-
vitatcm sibi adiunxisse, praeterea summam erga se libe-
ralitatem. — „Mirabiliter faveo, inquit, dignitati tuae,
quam mihi tecum statuo debere esse communem. Omnia
summa consecutus esj, virtute ducc, comite fortuna,
eaque es adeptus adolesceus, multis invidentibus, quos
ingenio industriaque fregisti. — Scis fuisse quoddam
temims, quum homines existimarent, te nimis servire tem-
poribus; quod ego quoque existimarcm, si te ea, quae
patiebare, probare etiam arbitrarer. Sed quum intelli-
gerem quid sentires, te arbitrabar videre quid posses,
(Cf. quae pag. 11 notavimus.) Nunc alia ratio est; omnium
rerum tuum indicium est idque liberum. Consul es
designatus, optima aetatc, summa eloquentia, maxima
orbitate reipublicae virorum talium. — Incumbe, per
deos immortales! in eam curam et cogitationem, quae
tibi summam dignitatem et gloriam alierat. Unus autem

est hoc praesertim tempore, per tot anuos republica
devexata, reipublicae bene gerendae cursus ad gloriam.quot;

Non mirandum est Ciceronem tantam operam dedisse, '
ut eum ad suas partes pertraheret. Antonius enim post-
quam legiones Macedonicae advenerant, habito delectu
confectaque ex iis praetoria côhorte, Ariminum petebat,
situm in primo Galliae aditu, Dec. Brutuni aggressurus.
Habebat praeter tirones Macedonicas legiones tres et
unam veteranorum. In exercitu Caesaris erant duae le-
giones, quae ab Antonio defecerant, et praeter illas
una tironum duaeque veteranorum. Senatus dolebat qui-
dem legiones ad Caesarem potius quam ad se transiisse;
nihilominus ei congratulabatur: non enim dubium erat,
quin usuri essent his copiis contra Antonium, qui in-
terea D. Brutum migrare iusserat in Maccdoniam, quo
et populo pareret et sibimet ipse parceret. Diem ei
praefinivit, ad quam ni provincia decessisset, pro
hoste haberetur. Mox vero Mutinam Antonius circum-
vallat Decimumque obsidione cingit. (App. III. 42—46.
Dio. XL V. 12—16, Cf. cic. J?hil. IIL 8—10, ad Fam.
XL 6.) Jam vero mense Februario ipse Antonius, quod
Galliam, invito senatu, tamquam arcem contra pa-
triam vi et annis occupasset, liostis iudicatus est et si-
mul exercitus eius, ni confestim eum relinqueret. Hir-
tius consul iam paucis diebus ante Roma cum exercitu
profectus, cum Caesare se coniunxit Mutinamijue pro-
peravit. Quae quum arete obsideretur ab Antonio, cum
eo signis collatis dimicare non placuit, prius quam Pan-
sa alter consul advenisset. Itaque Plancus laborans ne
literae ab hostibus interciperentur, binas dedit ad Ci-
ceronem eodem exemplo, quibus quem animum haberet

de re publica declarat; quod Ciceroni et magnara attu-
lit laetitiam et impulit, ut Plancum liortarctur non solum,
sed plane oraret, ut tota mente omnique animi impetu
in rem publicam incumberet, quum nihil maiori fructui
gloriaeque illi esse posset: „Adhuc enim — patitur tua
summa humanitas et sapientia, me quod sentiam li-
béré dicere: — fortuna sufiragante videris res maximas
consecutus; quod quamquam sine virtute non potuisses,
tamen quot;ex maxima parte ea, quae es adeptus, fortunae
temporibusque tribuuntur. His temporibus difficillimis
reipublicae quidquid subveneris, id crit totum et proprium
tuum. Incrcdibilc est omnium civium, latronibus exceptis,
odium in Antonium; magna spes in te et in tuo exer-
citu, magna exspectatio.quot; [Epist. ad Eum. X. 5).

Ciceronem magnam spem in Planco collocasse dubi-
tare nou sinunt literae, tam quas a Planco accepit, quam
quas ipse ei scripsit. Spes vero illa turpiter frustrata
est. Purnium legatum Eomam mittit Plancus cum literis,
quae in senatu recitatae nequaquam consentiebant cum
Purnii oratione de Planci animo in rempublicam. Pacis
in iis auctor erat aeque ac Lepidus, qui co iam senatus
partes sc relicturum ostenderat, quod summis a patribus
ornatus honoribtrs gratias non ageret. [ad Earn. X. 27).
Quomodo literae illae acceptae sint, facile intelligemus,
si reputemus, Ciceronem Antonium eiusque socios „foc-
dissimos latronesquot; vocare et benevolcntia, ut ipse dicit,
impulsum severe ad Plancum haec scrihere: „Seiunge
te, quaeso, aliquando ab iis, cum quibus te non tuum
iudicium, sed temporum vincla coniunxerunt. Complu-
res in pcrturbatione reipublicae consules dicti : quo-
rum nemo consularis habitus nisi qui animo exstitit in

reinpubUcam coiisulari. Talem igifur te esse oportet qui
primum te ab impiorum civium tui dissimillimorum socie-
tate seiungas; deiude te senatui boiiisque omnibus aucto-
rem, prineipem, ducem pracbeas; postrtmo ut pacem esse
iudices non in armis positis, sed in abiecto armorum et
servitutis metu. Haec si et ages et senties, tum eris non
modo consul et consularis sed magnus etiam consul et
consularis; sin aliter, tum in istis amplissimis nominibus
bonorum non modo dignitas nulla erit, sed erit summa
deformitas.quot; (ad Fam. X. 6.). Planci inconstantia, nequa-
quam illa excusanda, inde sane est rcpetcnda, quod Le-
pidus cum eo de pace egerat, eumque auctoritatc sua
impulerat, ut ad senatum ea de re scriberet, sicut
ipse iam fecerat. Quod Purnius aliter de Planco locutus
esset atque in litcris erat, ostendit Pumium melius de
Planco scnsisse; non vcro, ut putat grüterus (in con-
tinuata versione Epislolarum Ciceronis T. XII. p. 96.) li-
teras ita fuisse conceptas, ne Lepidus cas intercipiens
Plancum odio habere inciperct. Quodsi revera ea de
causa ita scripsisset Cicero, non addidisset in literis qui-
bus respondet, Purnii sermones haudquaquam consensisse
cum literis. Nam omnis fraus irrita cecidisset, si Lepidus
tabellarium retinuisset (Cf. ad Fam. X. 31). Denique,
si res re vera ita se habuisset, quidni in literis, quas
postea ad Ciceronem dedit, eodem dolo usus est?

Planci literae in senatu recitatae videntur a. d. XIII.
Kai. Aprilcs, quo die Cicero iis respondit. Eodem for-
tasse die Pansa Roma profectus est Hirtio suppetias la-
turus. (Cf. DUUJIANNUS Gesch. Roms. T. L p. 276, 282.
PiscHEUus Röm. Zeittafeln, p. 324. CrcEiio Rhil. XIII.
7, 10, 18, 20. Fpist. ad Fam. XII, 25.)

Epistola ad Farn. 10 libri X rcsponderi Planci literis
quae in cicekonis Ep. ad Farn. lib. X. 7 exstant, cen-
suerunt teuffei.ius (patjly Real-Encycl. in gente Mu-
natia), guâ'ieuus {in conlinuata versione Ciceronis Ejpi-
siolarum T. XII. p. 44), alii quotquot de Ciceronis
Epistolis fusius egerunt : contendentes, Ciceronem iam
multo ante ad literas privatas, quas proximis literis ad
senatum adiunxerat Plancus, respondisse quam literas
publicas {ad Farn. X. 8) accepisset. Verum epistola libri X
décima, qua, Grätero iudice, privatis respondetur, a Ci-
cerone data a. d. III. Kai. April.; literae ad sena-
tum vero a. d. VII Idus Apriles Eomac in senatu reci-
tatae : spatium igitur plurium dierum inter utramque
epistolam intercessit. Ex epistolanbsp;übri X literas

privatas et publicas eodem die (a. d. VII. Idus April.)
acceptas fuisse patet. Quis denique crcdat, Ciceronem
literas accipientem, in quibus erat, simul literas ad se-
natum missas esse {ad Farn. X. 7. 1.), literis privatis
prius respondisse quam publicas cognovisset? Quibus de
causis epistolam interprètes male habuisse manifestum est.
Quomodo difficultatem tollendam censeam, paucis exponam.

Statuo, Plancum, quum senatui suasisset, ut pa-
cem cum Antonio faceret, literis Ciceronis acceptis
quodammodo mutasse sententiam magisque in reipublicae
studium inclinasse. Epistola vero, qua illüd Ciceroni
signiücaverit, procul dubio interiit. Ad illam epistolam
deperditam respondetur, me iudice, Epist. ad Farn. IGquot;quot;'
libri X; quae a. d. III Kal. April, data, nonnisi
proxima post Ep^ 61»»» libri X esse potest. Argumcnto
sint haec Ciceronis verba — : „fama quae de tua volun-
tate percrebuit magnam es laudem consecutus. Itaque

si consulem Romae habuissemus, declaratum esset ab se-
natu cura tuis magnis honoribus, quam gratus esset
conatxis et apjmraitis tuus.'' — Cicero igitur non ma-
gnam operam dedisse videtur, ut praemia Planco decer-
nerentur: „Eius rei (sic enim pergit) non modo non prae-
teriit tempus, sed ne maturuih quidem etiamnunc meo
quidem iudicio fuit. Is denique bonos mibi videri so-
let, qui non propter spem futuri beneficii, sed propter
magna mérita claris viris defertur et datur. — Quamobrem,
mi Plance, incumbc toto pectore ad laudem; subveni pa-
triae; opitulare collegae; omnium gentium consensum et
incredibilem conspirationem adiuva.quot;

Iiis igitur Ciceronis literis acceptis Plancus, qui non
minus probari quam diligi cuperet a Cicerone, ut ipse
saltem profitetur, veritus fortasse, ne alii laudis possessi-
onem occuparent, neve consulatus spes evancsceret ma-
gnarumque, quas acturus videbatur, partium stimulis in-
citatus (Cf. ad Fam. X. 4, 2. 8, 2. 9, 1.), M. Vari-
sidium, equitcm Romanum, familiarcm suum, ad Cicero-
nem et T. Munatium, qui alius erat ac T. Munatius
Plancus Bursa {ad Fam. X. 7 ct 12.), transirc iussit,
ex quo omnia cognosccre possent; simul vero publicis
literis eidem Munatio missis {ad Fam. X. 12. 2.) con-
sulto se senatus partes non iam multo ante secutum
esse scribit; fortunam in cum casum se demisisse, ut
aut celeriter pollicendo magna ipse ad proficiendum im-
pedimenta opponeret, aut si in eo sibi tempcravisset,
maiores occasiones ad opitulandum haberet. Exercitum
sibi fuisse confirmandum, magnis saepe praemiis sollici-
tatum, ut ab re publica potius moderata, quam ab uno
infmita speraret: confirmandas complures civitates, quae

supcriore anno largitionibus concessionibusque praeraiorum
erant obligatae; alliciendas etiam voluntatcs reliquorum,
qui finitimis provinciis exercitibusque praefucrant ; deni-
que exercitum sibi augendum auxiliaque multiplicanda.
„Ita, inquit, nunquain diffitebor multa me, ut ad eflectum
horum consiliorum pervenirem, et simulasse invitum et
dissimulasse cum dolore: quod praematura denuntiatio
boni civis imparati quam periculosa esset, ex casu col-
legae videbam. Quo nomine plura etiam verbo quam
scripto mandata dedimus, ut et tectius ad vos pcrfer-
rentur, et nos essemus tutiores ; quibusque rebus et
communcm salutem muniri et nos armari conveniret,
praecepimus. Bx quo intelligi potest curam rei puhlicae
suinmae defenîlunclae iampridem apud nos exciihare. Nunc
quum deûm benignitatc ab omni re sumus paratiores,
non solum bene sperare de nobis homines, sed explorate
iudieare volumus. Legioncs habeo quinque sub signis
et sua fide virtuteque reipublicae coniunctissimas; —
equitatus auxiliorumque tantas copias, quantas hac gentes
ad defcndendam suam salutem libertatemque conficere
possunt. Ipse ita sum animo paratus, vel provinciam
tueri, vcl ire quo respublica vocet, vel tradere exercitum,
auxilia provinciamque, ut vcl omnem impetum belli in
me convcrtere non recusem, si modo meo casu aut con-
firmare patriae salutem aut periculum possim morari.quot;

In literis, quas ad Ciceronem dederat, occasioni non
decst sui commendandi, {ad Fam. X. 12.). „Ate peto,
ut dignitati meae sufl'rageris et, quarum rerum spe ad
laudem me vocasti, harum fructu in reliquum facias ala-
criorem;quot; in publicis vero: y^Mihi quidem ipsi, inquit,
fructus meritorum meorum in reipublicae incolumitate

satis magnus est paratus; eos vero, qui meam aucto-
ritatem et multo magis vestram lidem secuti nec ulla spc
decipi nec ullo metu terreri potuerunt, ut commendatos
vobis habcatis, petcndum videtur.quot; {Ad Fam. X. 8, 7.)

Plancus 1. 1. quinquc legioncs sub signis habuisse di-
citur generc firmissimas; Appianus vero {de lellis civ.
in. 46) tres tantum legiones eum habuisse testatur; de-
nique in Epist. ad Fam. 24. lib. X, Plancus se tres legiones
veteranas, unam tironum habere scribit {Q,ï. adFam.Xl.
13). Quae discrepantia oflendit teuffeijum, diiuman-
num, alios. Verum tempora sunt distinguenda. Appia-
nus de tribus loquitur legionibus eo tempore, quo Antonius
Ariminum petebat. Harum numerus postea auctus est,
ut ipse Plauens nos docet {ad Fam. X. 8.); eumque
fluctuasse inde quoque patet, quod Plancus postea de
tironibus loquatur, licet antea {ad Fam. X. 8.) non nisi
de veteranis mentio fieri vidcatur. A. d. VII Idus Apriles
mane M. Varisidius literas Ciceroni reddit {ad Fam.
X. 12.), quibus lectis Cicero incredibili gaudio elatus
continuo omnes voluptatis suae fecit participes. Interim
T. Munatius venit ad Ciceronem, ut consuerat, abeoquc
certior fit fratris gestorum: nam Varisidius, ut manda-
tum erat, primum ad Ciceronem se contulerat. Literae
statim ad praetorem urbanum delatae, qui, quod consules
aberant, consulare munus sustinebat. Convocatus est
senatus frcquensque convenit propter famam atque ex-
speclationem literarum. Recitatis Uteris, Cornuto religio
oblata est pullariorum admonitu, quod non satis dili-
genter auspiciis operam dedisset, idque ab augurum col-
legio comprobatum est. Res itaque delata in posterum
(a. d. VI. Idus April); quo die Ciceroni magna pro

Planci dignitate contentio fuit cumScrvilio, quem, quum
gratia effccisset, ut sua sententia prima pronuntiaretur,
frcquens senatus reliquit in alia omnia discedens: Cice-
ronis sententiae, quae secunda pronuntiabatur, quum fre-
quenter assentiretur senatus, rogatu Scrvilii P. Titius
intercessit. Itaque res iterum in posterum (a. d. V. Idus
April.) dilata. Venit paratus Servilius, lovi ipsi, cuius
in templo res agebatur, iniquus. Eum vero vehementer
fregit Cicero, magnaque contentione Titium intercessorem
abiccit. Ipsum audiamus: „senatus gravior, constantior,
amicior tuis laudibus esse non potuit quam tum fuit.
Nec vero tibi senatus amicior quam cuncta eivitas. Mi-
rabiliter enim populus Romanus universus et omnium
generum ordinumque consensus ad liberandam rempubli-
cam conspiravit. Perge igitur ut agis, nomenque tuum
commcnda immortalitati.quot;

Plancus igitur tandem reipublicae fautor factus, An-
tonium aggressurus a. d. VI. Kal. Maias exercitum Rho-
danum traiecit. Equitibus mille (vel ut est in Epist. ad
Eam. X. II tribus millibus) via brcviore Vienna prae-
missis, cum omnibus copiis magnis itineribus ipse sub-
sequitur. Literis quibus Ciceronem huius itineris cer-
tiorem facit {Epist. ad Fam. X.^.) haec inserit: „In dies
meritorum meorum »fieri accessiones pervidere te spero,
cogniturum magis recipio.quot; Quae verba argumento esse
possunt, quam vehementer et ambitionis et vanitatis morbo
laboraret.

Pama victoriae Mutinensis (Cf. cic. Epist. ad Fam.
XI. 9. Cf. appian Bell. Civ. IIL 75. dio XLVI. 39.
drumannus Gcsch. lioms. I. 309.) biduo post has lite-
ras Ilomam perlata spem Ciceroni reipublicae servandae

auxit. Sperabat enim, Lepidnm reipublicae temporibus
admonitum cum Planco et republica facturum bellumque
prorsus exstincturum. „In illam, inquit, curam incumbe,
mi Plance, ut ne qua scintilla teterrimi belli ' rclinqua-
tur : quod si erit factum, et rem publicam divino be-
neficio afleceris et ipse aetemam gloriam conscquere.quot;
{ad Fain. X. 14.) Ut vero celeriter bellum conficeretur,
Plancus aequo ac Lepidus et Asinius Pollio signa Anto-
nio, ubi iis appropinquasset, inferre a senatu iussi sunt
(appian. Bell. Civ. III. 74. Fj)ist. ad Fam. X. 33. 1.).

Antequam vero Plancus de proelio Mutinensi audive-
rat, fratrem Cn. Munatium Plancum cum equitibus prae-
misit, ipse iter ad Mutinam direxit. In itinere vero de
proelio facto, mortuis Hirtio et Pansa, fuso Antonio,
Brutoque et Mutina obsidione liberatis cognovit. Nullum
igitur alium receptum Antonio partiumque eius reliquiis
esse nisi in Galliam : duasque ei spes esse propositas ani-
madvertens, unam Lepidi ipsius, alteram excercitus eius
(pars enim Lepidi exercitus non minus furiosa erat quam
milites qui cum Antonio erant,) equitatum revocat, ipse
in Allobrogibus consistit, ut deinde ad omnia paratus
esset, prouti res monerct. Quum vero videret, si Antonius
copiarum aliquid secum adducens ab exercitu Lepidi re-
ciperetur, se iis baudquaquam parem futurum, operam
dat, ut Lepidnm ad societatem incitet, omnia ei obsequia
pollicitus, dum rempublicam respicere velit. Utebatur
hac in re adiutoribus interpretibusque fratre suo Cnaeo,
Latcrcnse, Lepidi legato, („homine, ut ait Cicero, dies
atque noctes de laude et de re publica cogitantequot;) Purnio
{ad Fam. X. 11.) et L. Gellio (si vera haec lectio
ad Fam. X. 17.). Brutus interea quam maxime sollicitus

— ty.i —

quid Lepidi exercitus, quid Plancus, cui non magnam
tidem habuisse videtur, facturus esset Ciceroni a. d. 111.
Kal. Maias e castris Regiis scribit: „Mihi persuasum
est, Lepidum recte facturum nunquam; — Plancum quoque
confirmetis oro, quem spero, pulso Antonio, reipublicae
non defuturum.quot; (Cf. ad Fam. XI. 9.)

Nec multo post Brutus literas intcrccpit quas An-
tonius ad Plancum, de quo spem nondum abiecerat, de-
derat {ad Fam. XI. 11), una cum literis ad Lepidum
Asiniumque Pollionem missis.

Literis, quibus Ciceronem gestorum suorum certiorem
reddit, iam perscriptis sed nondum obsignatis Plancus
alias annectit {ad Fam. X. 15.), quibus Lepidum üdem
sibi dedisse, eumque Antonium, si prohibere provincia sua
non posset, bello persecuturum scribit. Quum vero Le-
pidus ne mediocrem quidem equitatum haberet, ex cuius
paucitate non multis ante diebus decem qui optimi fue-
rant ad Plancum transierant, quumque Antonius ab equi-
tatu firmus esse dieeretur, Plancum rogavit ut veniret
copiasque coniungeret. Ut igitur exercitus Lepidi cam
partem, quae corrupta erat et ab re publica alienata, et
corrigere et coërcere praesentia exercitus sui posset, Plau-
ens in Isara fluminc ponte uno die facto, exercitum a. d.
IUI Idus Maias traiecit {ad Fam. X. 21), contra Anto-
nium progressus, quem „parricidam pcrditum abiectumque
latronem'' vocat {ad Fam. X. 15, 1, 4. 23, 3. 24, 3).

Quum vero iiuntiatum esset, Antonii fratrem Lucium
praemissum cum equitibus et cohortibus ad Porum lulii
venisse, fratrem Cnacum cum equitum quatuor millibus,
ut occurreret ei, pridie miserat (a. d. V Idus Maias:
ad Fam. X. 15, 3.); ipse magnis itineribus cum qua-

3

tuor legionibus expeditis ct reliquo cquitatu subse-
quitur.

Idibus Maiis Antonius ad Forum lulii cum primis
copiis venit; Ventidius Antonianus bidui spatio ab eo
aberat; Lepidus ad Forum Voconii castra babebat, qui
locus a Foro lulii quatuor et viginti millia passuum
aberat, ibique Plancum cxspcctarc constituit, simul vero
Apellara Planco mittit, quo obside fide illius ct socie-
tatis in republica administranda uterctur.

Ilaec igitur nostro prospère succcdebant, alia vero ex
parte magnum detrimcntum ccpit. Prater enim Cnaeus,
qui assiduis laboribus ct concursationibus iam dudum las-
satus erat, quod antca iam cum Ciccrono communicavc-
rat Plancus in Uteris quae pcricrunt (Cf. ad Fam. X.
17, 2), Lucii bortatu, quod ilia valetudine magis se
conücerct quam fratrem iuvarc posset, Eomam rcdiit.
Num tamen haec vera fucrit causa dubitarc licet, si
reputamus quae Plancus Ciceroni scribit, sc cxistimarc
acerbissimo interitu consulum nudatam rem publicam
tali cive praetore indigcre in urbanis ofliciis. Quo mu-
nerc aegro fungi sane non licuisset. Laevus et Nerva
legati, quod probabile est, Planci literas Eomam detu-
Icrunt et in frequcnti senatu Cornuto reddidcrunt, quum
is frigidas ct inconstantes Lepidi, quem capti consilii
fortasse iam poenitebat, recitasset. Ncc mirum igitur
cas magnis clamoribus fuisse exceptas. Senatus Cornutum
flagitarc institit, ut refcrrct statim dc Planci Uteris. Ille
se considerarc velle dixit. Quum vero magnum convi-
cium ei fieret cuncto a senatu, quinquc tribuni plebis
retulcrunt. Scrvilius rogatus rem distulit. E Ciceronis
sententia senatusconsultum factum, quo honores Planco

decreti videntur. Ne vero quid Planco obstaret in
liostibus propulsandis, neve ullus morae praetextus
esset, Cicero {ad Fam. X. 16, 2): „niliil, inquit,
Imc rciicias neve in rebus tam subitis tamque angus-
tis a senatu consilium pctendum pûtes. Ipse tibi sis
senatus: quocunque te ratio reipublicae ducet, sequare.
Cures, ut ante factura aliquod a te egregium audia-
mus, quam futurum putarimus. Illud tibi promitto,
quidquid erit a te factum, id senatum non modo
ut fideliter, sed etiam ut sapienter factum comproba-
turum.quot;

Ultimis his verbis Cicero spectat ad ea, quae Plancus
{Fpisl. ad Fam. X. 17.) nuperrime scripserat de Cn.
fratre Eomam misso : „Quod si quis vcstrum non pro-
babit, mihi prüdentiam in consilio defuisse sciât, non
illi crga patriam fidclitatem.quot;

Intcrea Lepidus binis continuis literis Plancum ut
veniret rogat, et Laterensis multo propius etiam instans
obtcstatur: eandem scilicet rem extimcsccns, quae Planco
timorem iam fecerat, varietatem atque infidelitatem cx-
ercitus eius. Itaque Plancus non dubitandum putavit
quin succurrcret seque communi periculo oflcrret; si
quid Lepidus bene sentiens dctrimenti cepisset, hoc om-
ne assignatum iri aut pertinaciac suae aut timori intel-
ligens. Antonium se mox victurum haud dubitat. „Mihi
si contigisset, sic enim loquitur, ut prior occurrerem
Antonio, non meherculcs horam constitissct: tantum ego
et mihi confido et sic perculsas illas copias Ventidiique
mulionis castra despicio.quot;

Ccleritati satisfaciens a. d. XII. Kal. Inn. ab Isara
castra movit; pontcm tamen, quem in eo lluinine fece-

3*

rat, castcllis duobus ad capita positis munivit praesi-
diaque ibi firma posuit, ut venicuti Bruto exercituique
eius sine mora transitus esset paratus {ad Fam. X. 18.).

Antonius a Lepido nondum recipiebatur, quod Plan-
cus saltem se putare Bruto scribit {ad Fam. X. 20, 2.
XT. 14, 3.); Ciceroni tamen illud scribere non ausus
est, veritus fortasse ne spe inani fallcret fautorem.
Praeterea postea ipse dicit se nunquam Lepido ex animo
ercdidisse {ad Fam. X. 23, 1.). Iam vero proximis
literis Plancus in spem adductum se scribit bono Le-
pido utendi communique consilio bellum administrandi
{ad Fam. X. 18.), seque credidisse Lepidi cbirographis,
rogationi praesentis Laterensis, reconciliarct se Lepido
fidemque baberet orantis. Mox vero quid ab illo spe-
randum, quid timcndum esset, comperit. ^

Planco enim cum copiis ab Isara profecto praesto fuit
Lepidi Stator cum literis, quibus ne veniret denuntia-
bat: se posse per se conücerc negotium; interea ad
Isaram exspectarct. Plancus existimaus eum socium vi-
ctoriae vitare, eiusquc gloriae invidens, nibilominus ire
decrevit, optimum esse ratus propinquis locis subesse,
ut, si adversi aliquid accideret, succurrere celeriter
posset. Laterensis interea suo cbirographo scribit Planco,
desperare se de exercitu, de Lcjndi fide. Exemplar eius
chirograpbi P. Titio tribuno plebis mittit Plancus, si-
mulque omnia cbirograpba Laevo Cispio legato, qui om-
nibus iis rebus interfucrat {ad Fam. X. 18, 1. 21, 3.),
Romam dat perferenda.

Lepidi milites improbi per se, corrupti per eos qui
praecrant, Canidios, Rufrenos, alios, conclamant se, duo-
bus iam consulibus occisis, tot civibus pro patria amis-

sis, adversus Antonii milites non pugnaturos. Qua de
causa Plancus ultra progredi et duobus exercitibus con-
iunctis obiicere exercitum fidclissimum, auxilia maxima,
principes Galliae, provinciam cunctam, summae dementiae
et tcmeritatis esse ratus, rediit, exercitumque locis ha-
beat opportunis, provinciam tueatur, etiamsi ille exer-
citus descierit, omniaque intégra servet dat operam ;
Ciceronem ut exercitum quam primum traiiciendum cu-
Tct hortatur, ne hostes corroborentur suosque perturbent.
Literas quibus haec scribit Plancus {aä Fam. X. 21) bi-
partitas facit gkiLtewus T. XII, p. 152. idque probabi-
liter propterea quod media in epistola legitur : „fac va-
leas meque diligas,quot; id tamen non impedit, opinor, quo-
minus nonnulla his verbis subiungantur. Practerea non
vidit Gräterus altera parte, posteriori nempe, epistolam
non absolvi. Nemo sane credet Plancum epistolam fi-
niisse occasionc sui commendandi omissa; illud sane fe-
cit in posteriori demum parte his verbis. „Méam digni-
tatem commendatam habeas, rogo. Concupiscere me nihil
oportet: haheo te et amantissimnm mei et, quod optavi,
summae auctoritatis. Tu videris, quantum et quando
tuum munus apud me esse velis. Tantum te rogo in
Ilirtii locum me subdas et ad tuum amorem et ad
meam observantiam.quot;

Verum co unde digressi sumus redcamus.

Plancus prope in conspeetum Lepidi et Antonii co-
pias adduxit, quadraginta millium passuum spatio re-
licto, ut pro rcrum ratione agere posset. Interea vero
a. d. IV. Kai. lunias Lepidus cum Antonio se coniunxit.
Quod eum „despcrato adventu Planci, quem non medio-
criter captaretquot;, fccisse scribit; antea vero Lepidum ro-

gasse ne vciiiret dixerat, se posse per se conficcre ne-
gotium coutendentem [ad Fam. X. 21, 2.).

Eodem die, quo se coniunxerunt Antonius et Lepidus,
adversus Plancum castra movent: quod, viginti millia
passuum quum abessent, Planco nuntiatur. Hic igitur, no
discessus fugae simile quid habcret neve miles ullus, ul-
lus cques, quidquam impcdimcntorum amitteretur, pridie
Nonas lunias demum copias Isaram traiecit pontesque,
quos fecerat, intcrrupit, ut spatium ad colligendum sc
homines haberent, dum cum Bruto se coniungeret, quem
a. d. V. Idus lun. adventurum confidebat. Veniebant
magno furore in eum incitati exercitus coniuncti. Ncc
mirum. Lepidi enim legatos ad se missos iu conspectum
venire vetuerat et C. Catium quot;Vestinum tribunum mili-
tum, ab Antonio ad cum missum cum literis, exceperat.
Ut vero bono eventu iis rcsisteret, aucto exercitu ci
opus erat, caque de causa per literas Cularone c finibus
Allobrogum a. d. VIII. Idus lun. datas, Ciceronem,
ut Caesar cum copiis firmissimis auxilio sibi mittatur,
cnixe rogat. {ad Fam. X. 23.)

Brutus interea eo tempore quo Plancus speraverat
advcnit copiasque cum eo coniunxit. Epist. ad Fam.
XL 15. Vkll. l'at. IL 63, 64. App. III. SI. Dio.
XLVI. 53.

Dolendum est, literas Planci usque ad a. d. V. Kal.
Sext. periisse. Inde factum ut de reliquis literis tempus
quo datae sint non nisi conicctura assequi nobis liceat.
Bruto secum coniuncto, Plancus ad senatum scripsisse
videtur de agris militibus assignandis. Hue enim me
indice spectant litcrac, quac cxstant in Epist. ad
Fayn. Uhr. X, 22, quas ceteri interprètes multo ante

scriptas esse voluut. IIos a vero aberrarc literasque
istas post Plancum Brutumqne coniunctos scriptas esse
iam ipsa verba arguuut, quibus orditur Cicero: „In te
ct in collega (Bruto) omnis spes est. Diis approbantibus,
concordia vestra {ad Fam. XI. 15,1. 12, 8.), quaesenatui
declarata literis vestris est, mirifice et senatus et cuncta
civitas delectata est.quot; Simul vero Cicero senatum de re
agraria non consultum esse scribit, se vero, ut quisque
honorificentissimam sententiam dixissct, cam secuturum
fuisse, multa vero impedivisse quominus res ad exitum
pervenirct. Non multo post aliquid militibus (ad Fam.
X. 24.) concessum videtur senatusconsulto ita per-
scripto, ut a Cicerone de scripto dicta erat sententia,
quam senatus frequens summo studio magnoque con-
sensu secutus est. Simul vero Cicero amicum ut, quum
copiis Bruti sibi adiunctis viribus satis valeret, Anto-
nium opprimât bellumque conficiat hortatur. „Tu, in-
quit, contexes extrema cum primis. Qui enim M. An-
tonium oppresserit, is bellum confeccrit. Itaque Homerus
non Aiacem nec Achillcm, sed Ulixem appcllavit tttoxI-
TTopÛov.'quot; (ad Fam. X. 13.) Literis ad senatum, ut puto,
missis gratias agit, quibus respondet Cicero, eum ut
lelli extrema perficiat rursus adhortatus. „Qui cnim
Antonium oppresserit is hoe bellum teterrimum pericu-
losissimumque confeccrit.quot; {ad Fam. X. 19.)

Literas vero privatas {ad Fam. X. 24.) ad Ciceronem
dat, quibus iterum gratias agit eumque docet Purnium
legatum, qui practurae petendae gratia Romam redire
voluerat, verum a Cicerone monitus {ad Fam. X. 25.)
consilium in aliud tempus distulerat, Caesarem adiissc
cum literis ut eum ad se vocaret. Caesar non inter-

misit alfirmare se sine mora veiiturum. Erat illud ma'nii

O

momenti; nam Bruti Plancique exercitus numero qui-
dem amplissimus erat, firmitate vero exiguus. In Planci
castris erant veteranae tres, tironum una; in castris
Bruti una veterana legio, altera bima, octo tironum.
Quantum autem in acie tironi esset fidendum, nimis
exportum habebant. Plancus igitur se, nisi Caesar aut
Africanae legiones celeriter venircnt, baud diu bellum
sustinere posse facile intelligebat Caesarisque adven-
tum vehementer exoptabat; bellum interea duriore con-
ditione sustinet, quod neque expeditissimam dimicatio-
nem putaret, neque refugiendo committere posset, ut
maius detrimentum acciperet respublica. {ad Favi. X. 24.)

Caesar vero spem, fore ut in plagas Bruti Plancique
incideret Antonius, praecidit : non in Galliam profectus,
sed Ilomam, ubi pcrculsis advcntu suo iis, qui in
se iniqui essent, consul creatus est cum quo volebat
collega, Q. Pedio. Quum vero audiret Cassium Brutum-
que iam XX habere legiones, adversus quas opus sibi
esset Antonio, de sarcienda cum Antonio gratia cogi-
tare coepit. Senatus quamvis provideret, neque sibi ne-
que reipublicae utilem fore eam reconciliationem, rem
probavit et assensus est, necessitate coactus. Itaque
antiquatis senatusconsultis, quibus Antonius Lepidus-
que una cum suis exercitibus hostes erant iudicati, pa-
cificas iis scripserunt literas, et illi vicissim amicissime
rescripserunt Caesari eumque collaudarunt. Antonius
vero etiam pctiturum se scripsit a D. Bruto poenas
perfidiac erga C. Caesarem, a Planco erga se ipsum; de-
inde se coniuncturum cum Caesare copias. Tum vero
Plancus se cum Bruto advorsariorum gladio baud da-

psurum prospicieiis, in periculum committere se noluit.
Parum enim curasse videtur cuius partes sequcrctur,
dum ambitioni suae satisfacere et ad honores ascendere
posset. Consulatus spe Cicero cum aliquamdiu reipubli-
cae fautorem habuerat; quodsi vero Antonio resistere
perrexisset illud munus nunquam obtinuisset. Iiis igi-
tur de causis Plancus, cui innotuerat, Antonium cum
Lepido humanissime cgisse eique nomen et honores con-
servare -non destitisse (pi.ut. Ant. 18.), quum Asinius
Pollio ad Antonium D. Brutum perscquentem defecisset,
ipse quoque mense Septcmbri, Pollione conciliante, rei-
publicae studium omisit et cum tribus legionibus ad
eum transiit, quem paullo ante a. d. V. Kai. Sext. par-
ricidam vocaverat {ad Fam. X. 24. Cf. i,iv. Epit. 120.
Vell. II. 63, 64. App. B. c. IIL 97, 98. Dio XLVL
53. Plut. Anton, c. 18. Oeos. VL 18.).

Brutus dcsertus a socio, inconsultum ratus copias suas
belli rudes laboribus insuetas iniquo Marti committere,
ad M. Brutum in Macedoniam fugere statuit. Yiam
fugae capessivit non iuxta Alpes, sed Aquileiam versus.
Non procul vero ab hac urbe interfectus est, quod
dam iusserat Antonius, cui eius fugae via significata
erat. (Appian. IIL 97, 98. Dio XLVL 53. Plut.
Anton, c. 18. Oküs. VL 18. Liv. Epit. 120.) Vel-
LEius patercui,us II. 63, D. Brutum Planci etiam insi-
diis petitum scribit, hic vero scriptor, ut ubique fere
est iudex Planci iniquus, hoc quoque loco facinus ex-
aggeravit.

Ad tempora, quibus Plancus Galliae Ulteriori praefuit,
referenda sunt haec verba inscriptiónis Caietanae: „Co-
lonias deduxit Lugdunum et Ilauricam.quot; Tempus quo

— 1.2 —

illud faclum sit deliuire udmodum dillicile est; cas vero
ante a. d. YI. Kal. Muias, quo die Plancus llhodanum
traiecit Italiam versus coutcndens, eo deductas esse
probabile est. Coloniae Lugdunum dcductae honor a
seneca Epist. 21 uni L. Planco tribuitur. Dio vero
XLVI. 50. tradit, scnatorcs, quum audivissent M. Si-
lanum ad Antonium transiisse, timentes, ne Lepidus
ac L. Plancus etiam Antonio se adiungcrcnt, misisse
ad cos, qui dicercnt, nihil iis iam reipublicae opus
esse. Ac ne quid sinistri suspicantes facinus aliquod
jHjrpetrarbnt, iussi sunt a senatu, dione auctore, iis
qui ab Allobrogibus Vienna pulsi erant, coloniam co
deduccre. Puit vero Lugdunum urbs Segusianorum
(sTiiABo p. 1S6. ttcA;? Twi/ l.syofjiX'jm i), ideoque non
pertinebat ad Galliam Narbonensem, cui Lepidus prae-
erat. Praeterea L. Plancus his temporibus cum Lcpido
copias coniunctas nou habuit. Cicero denique non
modo Plancum non arcet ab Italia, verum etiam eum
saepius hortatur, ut Mutinam obsidione libcret. Quibus
de causis dionis verbis fidem negandam esse mani-
festum est.

Denarius, quae in antica habet colonum bovcs agen-
tcm, in postica nomen „Plancum,quot; caputlovis Capitolini,
cuius cultus in Ilomanorum coloniis semper institueba-
tur, ad coloniam eo dcductain rcfercndus videtur. Vaii.-
lant. Num. Jam. Horn. II, 152.

Altera Colonia a Planco condita, fuit Raurica (plin.
Hist. Nat. IV. 12. 17. quac ab aliis „Ilauracumquot; ct

1) (Cf MILLIN, Vo/jage dans Ics dèparlcments du midi de la Francc,
I. p. 409 «iq.)

— 4.3 —

„Rauraciquot; vocatur (ammian. maucem,. XIV. 10. XV. li.
XX. 10). Ilacc colouia, una in paucis florcntissima,
fuit caput Rauracorura; postea vero Augustae Raura-
corum nomen acccpit et cum Scquanis iuncta est (Kolb
et AunERT-pauent Recherches historiques sur les anti-
quités (VAugst, Rheims 1823).

CAPUT UT.
L. Mtinatius Plancus, Anloniamis.

Mcnse Octobri Caesar cum Antonio ct Lepido ad
componendam amicitiam congressus est, inter quos con-
venit, ut triumviratum reipublicae e civilibus dissensio-
nibus restituendae per quinquennium gererent consulari
potestate. (Liv. JËpit. 120. Dio. XLVL 50. Appian.
h. civ. IV. 2. sqq. Pi,ut. Cic. 46. Anton. 19—21. Zo-
naiias X. 16. Vell. IL 65. Suet. Oct. 8, 13, 27.
Taciï. Ann. I. 9. Eutuop. VIT. 2. Plouus. IV. 6.
Oros. VI, 18. Obsequ. c. 129. Monum. ancyr. Tab.
l v. 7.).

Provincias ita inter se partiti sunt, ut Antonius Gal-
liam regeret, excepta Vetere, quae montibus Pyrenaeis
contigua Lepido eederet una cum Ilispania; Caesari
Africa obveniret cum Sardinia Siciliaque et ceteris in-
sulis. Lepidus in proximum annum consul designatus,
in urbe mansurus erat, Hispaniam rectums per vicarios.
Cum Cassio autem Brutoque bellum gerere Antonium

et Caesarem placuit, Itaque, quo alacrior redderctur
exercitus, praeter alia proposita victoriac praemia, pro-
iniserunt militibus coloniarum loco XVIII Italicas
urbes tam opibus quam agri bonitate aedificiorumque
pulcliritudine praecellentes, quae non secus ac si bello
captae essent inter milites essent dividendae. In qua-
rum urbium numero fuit Beneventum (Appian us IV. 3.),
cuius agros Plancus postea divisit, ut docet inscriptio
Caietana, in qua legitur: „Agros divisit in Italia Bene-
ventiquot; (OuEM,. et Guuterus 1. 1.).

Ante omnia tamen triumviris visum est inimicos, ne
forte ipsis peregre profectis novas res molirentur, tol-
lere.

In proscriptis fuit Planci frater L. Plautius Plancus.
(plin. XIII, 3, 5.) Ex appiano B. civ. 1. IV. 12. con-
fecerunt teupmlius (Pauey Real-Encycl. in gente Mu-
natia) et drumannus IV. p. 209, L. Munatium Plan-
cum illud probasse. Immerito: appianus enim diserte
tradit, Plautium aeque ac Quintium, Asinii Pollionis
socerum, ante alios in proscriptorum numero fuisse po-
sitos, ad incutiendum tiinorem spemque adimendam, ne
quis gratia liberare se quempiam posse speraret. Quod
autem scribit vei.leius II. G7. 3, Planco gratiam non
defuisse ad impetrandum, ut frater eius proscriberctur,
fidem non merctur. Eationes, ob quas Velleio in Planci
rebus narrandis auctoritatem negcmus, infra data opera
exposituri sumus.

Plautius igitur, quum in proscriptorum tabulas se
relatum videret, Roma fugit et diu latuit in regione
Salertina. Verum ex odore unguenti abditum illius cu-
bile repcrtum est a pcrsequentibus. A quibus compre-

licnsi servi, multum ac diu torti, ncgarunt se scire
ubi dominus esset. Non sustinuit Plautius tam fideles
servos diutius cruciari ; sed proccssit in medium iugu-
Inmque militum gladiis obiccit. Narrationis buius au-
ctor est vai.kii. maxim. VT. 8. 5, cuius fides coniir-
matur a pi.inio Hist. Nat. XITl. 3. 5. rmmiui sequi-
tur soi.tNUs c. 46.

Anno exeunte Plancus triumphavit secundum fastos
capitomnos „a. d. HIT. Kal. Ian. ex Gallia.quot; (Cf. Inscr.
Atincnsis. Muhat. p. 724, 4); idque veij.eii (II. 67.
3. sqq.) et plinii {Hist. Nat. XXXV. 10. 36. 22) testi-
moniis confirmatur. Qua vero de causa c Gallia trium-
phaverit, compcrire ex iis non licet. Accuratius res
cognoscitur ex inscriptione Caictana (oiiei-l. orut. 1. 1.)
in qua „ex Eaetisquot; triumphasse dicitur, qui triumphus
non sane divcrsus est a triumpho Gallico, qui a reli-
quis memoratur. Nam si bis triumphus Planco conti-
gisset, alter procul dubio in monumcnto, quod eius
honori proprie consecratum fuit, et in quo omnia, quae
in republica gesserat memorabilia, erant inscripta, non
omissum fuisset. Sciioeppmnus Alsat. illustr. II. I. 54.
errat in eo, quod Plancum de Raetis triumphasse putat
una cum Tiberio. Nullus enim Tiberio ob Raetos do-
mitos triumphus decretus est (Cf. vei,l. IT. 121. 122.
Oudendorp. ad suet. Tib. 9).

Imperatoris titulum iam mense Aprili incuntc literis
inscripsit Plancus {ad Fam. X. 8. cf. X. 24.) eoque
ornatur ab ipso cicerone in Oral. Phil. III. 15. 38.
(Cf. plin. Hist. Nat. XXXV. 10. 36.). Eum igitur in
Galliam profectum cum populo quodam Alpino certasse
probabile est. Proclia cnim minoris etiam momenti illis

temporibus impcratoris tituli triumphiquc ausam dare
solebaut. Eodem consilio D. Brutus in montibus rapinas
egerat, ut patct e cicer. J'Jpist. ad Fam. XL 4. 6. (Cf.
drumann. Gesch. Roms. IV. p. 209).

Tradit veli-eius II. 07. fuisse, qui currum Lepidi
Plancique secuti, inter iocos militares bunc versum usur-
parcnt:

Dc Germanis, non de Gallis duo triumphant consules.
Notum est solitos fuisse milites impunc dictcriis peterc
imperatorem, cuiusmodi dictis non magna auctoritas est
tribuenda. Lusum ambiguum in voce germanis bene
comparai burmannus secundiis ad Anihol. Lat. T. L
p. 305 cum simili ciceronis loco Phil. XL 6. „nisi
forte iure Germanum Cimbcr occidit.quot; Quae verba ex-
plicantur a quintiliano VIII. 3 „Cimber hic fuit, a
quo fratrem necatum hoc Ciceronis diclo notatum est,
Germanum Cimber occidilT (Cf. ruiinkenihs ad Vel-
leii 1. 1.). In triumpbi huius memoriam Plancus in Ca-
pitolio Victoriam quadrigas sublime rapientem posuit,
quae pictura a Nicomacho confccta fuit. (Pmn. Ilist. Nat.
XXXV. 36.)

Triduo post triumphum L. Munatius Plancus cum
M. Acmilio Lepido II, qui in locum Ilirtii suifectus
erat, consulatum inKt. Quod constat e fastis capito-
linis, in quibus scribitur „L, Munatius Plancus; M.
Aimulius Lepidus II.quot; Pasti sicum habent „AsttHou
Kx) n^ccyKOv.'quot; Cassiodorus in Chron. ed. Onuphr. Panv.
p. 40. „M. Lepidus L. Plancus.quot; Anon. noris. „Le-
pido et Planco.quot; In ara apud oruterum {Corp. Inscr.
p. I1I5. c. 2.) inscriptio haec legitur:

„M. Aemilio Lepido II. et Munatio Planco Cos.quot;

Aliud est apud ouuteiium marrnor (1. 1. p. 1042. c. 7.)
quod eadem verba habet. In monumento Caietano haec
tantum „Plancus Cos.quot; In dioms catalogo consulum,
qui praefixus est libro XLVII. leguntur nomina con-
sulum „MxpKcg Alfiv^ioç AéTt'Sog ro ß', xx) Acvxiog
MowxTiog A. vi.nbsp;(Cf. dio. XLVI. 53. XL VIL

16. Appian. Bell. civ. IV. 37, 45. Vell. II. 67. Plin.
Ilisi. Nat. XIIL 3, 5.)

Suetonius Tib. c. 5, Tiberium natum esse scripto
mandavit a. d. XVI Kal. Dec., M. Aemilio Lepido ite-
rum, L. Munatio Planco consulibus. Pmnius denique
{Hist. Nat. II. 31.) plures soles visos esse auctor est,
M. Lepido L. Planco Coss. Idem habet lui.ius obse-
QUENs cap. 130. p. 72: „M. Lepido, Munatio Planco
Coss. soles tres circiter hora tertia diei visi, mox
in unum orbem contracti,quot; qui haec a livio sumsisse
videtur.

Quo tempore consulatum iniit Plancus, saeviebat ad-
huc proscriptionis furor. Eo processerat morum impro-
bitas ut interdum nec cognationis nec amicitiac ratio
ulla habcretur. Subinde tamen miranda exstiterunt pie-
tatis documenta, e quibus unum memorari postulat
nostrum propositum.

Lucium, Antonii avunculum, soror non dissimulauter
apud se habuit, quam centuriones ut matrem imperatoris
diu reveriti, sunt, quuin vcro illi irrumperc pararent,
mulier in forum se proripuit ad sedentem pro tribunali
cum collegis Antonium, nec domum rcdiit priusquam
per filium impetrasset, ut L. Munatius Plancus consul de
illo restituendo rcfcrret. Vid. Appian. Bell. civ. IV. 37.
Plancus igitur consul plus valuisse videtur quam antea;

alioquiu non dubito quin fratrem pcriculo cripuissct;
sed ne in Illvirorum odium incurrerct, iis fratrem
proscribentibus resistere non ausum esse existimo. De
alio quoque proscripto, Sergio, revocando postea retu-
lit. Eo spectat denarius in cuius antica efiigies et nomen
Planci exhibentur; in postica legitur „ob cives serva-
tos.quot; Denarius hic percussus videtur in civium a Planco
proscriptioni ereptorum memoriam. Eum a Lugdunen-
sibus cusum esse falso contendit eckuelius Boctr. numm.
V. 258. (Cf. visconti Iconographie Romaine L 223 sqq.)
Ex imagine ipsa, Plancum iam senem fuisse eo tem-
pore, quo denarius cusus est, colligere licet. Illud igitur
postea demum factum videtur. Denarium mcrcaturae in-
serviisse non probabile est, quum nomen imperatoris vcl
magistratus aut literae „S. C.quot; non adsint. Narrat pi,i-
Nius Ilist. Nat. YII, 10 ex eoque solinus c. 1,
Plancum ore simillimum fuisse histrioni, cui ca de causa
Planci cognomen impositum est. Sunt et alii denarii,
in quibus nomen „Plancusquot; et „ob civcs servatosquot; Ic-
guntur. Dc his vero postea fuse agetur. (Cf. eckuel.
Boclr. mm. V. 258. Vaillant. Numm. /a;«. Rom. T. II.
p. 152. Catal. iTEnnery p. 58. Pembiiock. Calai. P. III.
tab. G.).

E proscriptionis inalis alia mala pullularunt. Milites
enim imperia parum curantes, ultro etiam peiora perpe-
trabant, probe intelligentes in se solis sitam esse trium-
virorum potentiam et incolumitatem. Itaque petebant pro-
scriptorum domus, agros, villas, census integros; eoque
res devenit, ut a triumviris Plancus consul iussus sit
compescere corum licentiam. Hic vero non ausus ipsos
milites aggredi, servos nonnullos, qui militari habitu

cum illis pcccaro consuevisscnt, comprclicnsos in crucem
cgit. ArpiAN. Hell. civ. IV. 35.

Circa idem fortasse tempus agrum Beneventanum iam
an tea militibus promissum, inter cos divisit, ne res novas
molirentur.

Aestate huius anni propc iam exacta, Antonius cum
Cacsarc in Gracciam transvcetus est, Brutum Cassiumque
aggressurus. Quibus superatis, Antonius in Asiam traie-
cit, indeque Cleopatram, quae in Cilicia ad-eum venc-
rat, formae eius speciem ingeniiquc lumen admira-
tus, iuvcnili incensus amore, in Acgyptum sccutus est.
Octavianus Ilomam rcdiit ut agros militibus divideret.
Venit eo, ineuntc a. u. 713, ubi id tantum agebat, ut
militum animos sibi conciliarct, ab Antonio abalienarct.
Quo animadverso, M. Antonii frater, Lucius Antonius
l'ietas consul, ct uxor eius Pul via, et qui abscntis An-
tonii res procurabat Manius, ne Caesaris videretur
omne hoc beneficium neve Antonius fraudaretur favorc
militum, omni studio id impedire sunt conati.

Contentionibus inde Lucio Antonio cum Octaviano ex-
ortis, bellum, quod Pcrusinum dicitur, exarsit, in quo
Planci etiam partes fuerunt. Octavianus statim contra L.
Antonium proficiscitur; hic vero intra Pcrusiae moenia se
rccipit, ut si opus esset, in urbe munita hiemaret, do-
nee Ventidius ciim Asinio Pollione auxilio vcnisset
(app. V. 32), urbemquc fossa atque aggcre cinxit.
Pulvia Ventidium Asiniumque nec non Ateium et Cale-
num hortata est, e Gallia auxilio properarcnt obsessis:
simul vero alium cxercitum, rcccns collectum Munatii
Planci ductu ad Lucium misit.

Plancus in itincre obviam fit legioni Cacsarianae, quae

Ilomam petebat; pugnaque commissa cam plane concidit.
Asinius et Ventidius interea vi erumpere per eos, qui
ad aditum urbis intercludendum missi erant, conati sunt:
quare Caesar, relicta Perusina obsidione, obviam iis pro-
fectus est. At illi, quum nondum copias suas coniun-
xissent, contulerunt se alter Ravennam, alter Arimi-
num, Plancus Spoletium se recepit. Quo comperto, Caesar
Perusiam rediit. Aw. V. 33. Cf. vell. II. 71. lam
vero Ventidius et reliqui earum partium duces ignomi-
niosum rati laboranti fame Lucio non subvenire, euncti
ad eum proficisci instituunt, disiectis Caesarianis, qui
undique eos obsidebant.

Quum vero Agrippa et Salvidienus cum maioribus
copiis adventarent, veriti ne circumvenirentur, Pulginium
versus dellectere optimum duxerunt, quod est oppidum XX
millia passuum a Perusia distans, ubi ab Agrippa ob-
sessi nocturnis ignibus accensis signum dabant Lucio.
(App. Bell. Civ. V. 33. 34. 35.) Ibi dum inter so dé-
libérant, Ventidio et Asinio Pollioni placuit ut vel sic
tamen proliciscerentur proelioque deccrncrent; sed Plan-
cus amplius exspcctandum censuit, ne ingererent se
inter Agrippam et Caesarem, quod sine periculo lieri
non posset. Ea sententia vicit. Itaque, qui Perusiae
obsidebantur, ad primum conspectum ignium gavisi,
tardantibus sociis, premi eos ab bostibus coniiciebant.
Ubi vero cessarunt ignes, deletes socios opinati, quum
ncc cacdis nec famis appareret finis, obsessique identi-
dem erumpere frustra conati essent, in deditionem ve-
nerunt. L. Antonio aeque atque omnibus eius militibus
veniam dedit Caesar. Liv. Epit. 126. Vell. pat. II. 74
Dio XLVnr. 14. 15. Appian. Bell. Civ. V. 34-4».

4»

Bello confccto Plancus, et quotquot Iiis partibus favc-
rant, caput belli Lucium fuisse rati, protinus ad marc
profugeruut, alius alia via; Plancus Antonium petiit,
persequentibus Caesarianis. App. V. 50. Agrippa dua-
bus Planci legionibus Cameriae interceptis persuasit, ut
signa ad se transferrent. Prófugit ct Pulvia cum filio-
lis Puteolos, inde Brundusium, deducentibus III milli-
bus cquituin, qui ei a ducibus exercituum fucrant missi.
Brundusii vcro quinquc naves lougas, accitas e Mace-
donia, conscendit, solvitque una cum ca Plancus, qui
rebus suis diffidens reliquum ctiam excrcitum dcserue-
rat. Exercitus eius reliquiae Ventidii auspiciis se tradi-
derunt. (xVppian. Bell. ein. 1. 1. Vem.. II, 76, 2. Cf.
Dio XLYIII, 15.) Asinius Pollio interea non tantum
sibi siüutcm quaerens, etiam Cn. Domitium Alienobar-
buin, qui a Br uti Cassiique partibus stetcrat, pcrtraxit
ad Antonii amicitiam.

Primo vere (a. u. 714.) Antonius Alexandria terrestri
itinere ïyrum profectus, inde per Cyprum ct llhodum
Atbenas navigavit; ubi Pulviam et Plancum, mulieris
comitcm, excepit. Appianus Bell. civ. V. 52. Inde
Antonius navigat per Ionium mare cum non magna
militum manu, classe vero ducentarum navium, quas
in Asia confecerat. Certior enim factus erat, Cn. üo-
mitium Abenobarbum cum classe et magnis copiis sibi
obviam venire. Nonnullis Domitius parum constans in
incepto foedere futurus credebatur; nihilominus Anto-
nius, ne diffidere videretur, navigare pergit cum quin-
que optimis navibus, rcliquis ex intervalle subscqui
iussis. Quumque iam in conspectu esset Ahenobarbus,
cum omnibus copiis cunctaque classe appropinquans

citato reinigio, extimuit Plancus, ct Antonio adstans,
ccnsuit sistcnduin cursuin, ct pracmittcndos qui fidem
hominis dubiam exploraient. Antonius vero, mori se
malle di.xit deceptum focdere, quam evaderc signo pa-
voris edito, cursumquc continuavit. Navis practoria
appulsa est ad latus navis Antonii; sequitur salutatio
imperator um, ct milites Domitii Antonium impcrato-
rcm consalutant. Tunc quidem vix animum Plancus
reccpit, teste appiano Bell. Civ. Y. 55. (Cf. duuman-
Nus Gesch. Roms. IV. 209.) Antonius deinde Brun-
dusium navigat, Octaviano bellum illaturus; mox vero
pax inter cos composita est. Quo facto Plancus in
Asiam missus esse videtur, quam provinciam Parthi in-
cursionibus vastabant. (Cf. dio. XLVIII , 24. Liv. Bpit.
127. Pluï. Anton.'HS, 30. Yell. II, 78.) Dio cassius,
XliYIII, 24. cum a. u. 713 cam provinciam accepisse
scribit, prius quam Antonius Cleopatram primum adiis-
set. Perperam : Plancus enim eo tempore bello Perusino
intentus erat, ut supra vidimus.

Denarius in quo lituus et urceus intra verba M.
Anton. Illvir. R{ei) P{nhUcae) C{on8tituendac) exhi-
bentur, et ex aversa parte guttus intra fulmen et ca-
duceum, supra L. Plancus. Imj){eralor) Iter{tim), hoc
tempore cusus est; nam imperatoris titulo iterum orna-
tus videtur, legione Caesariana, quae urbem petebat,
concisa in itinere: alibi enim bellum cum gessisse non
relatum est. Aliter statucrunt teuffelius (pauiiy Real-
JEncycl. 1.1.) et bokguesius (friomnbsp;XXY. p. 359),

qui cum hoc titulo anno u. 719 ornatum esse conten-
dunt. Merae coniecturac; cum enim post illud tempus
victoriam ab aliquo reportasse nullo auctore constat. In

lionorcm igitur Antoiiii triumviri, cuius legatus fuerat
Plaucus, denarius percussus est. Litûus et urceus in
antica ad sacerdotium, quo oriiatus erat, septemviratum
epulonum, spectant, quod laudatur quoque in inscriptione
Caietana (oiiutekus , oiiei.l. 1. 1.) ; fulmine lllvirorum
imperium, caducco pax et félicitas renovata designantur
(Cf. eckiiel. V. 257. VI. 43. Vait,t,ant, Munat. Ra-
sciiE IIL 1. p. 954. Diutmannus, Gesch. Roms. I, 393,
427). In Asia Plancus haud prospéré rem gessit.
Parthi enim, qui iam dudum turbas moliebantur, magis
magisque Romanos vexare coeperunt, incitante Labieno,
qui, quum a Bruto ct Cassio ad Parthos petendi auxilii
causa missus esset, audito horum intcritu, apud barbaros
rcmanscrat et belli ducem se professus multasque gcntes
ad defcctioncm se impulsurum pollieitus, magnis copiis
ab Orodo Parthorum rcge acceptis, cum eius filio Pa-
coro ablegatus erat. Cum iis copiis Syriam subcgit La-
bienus, Tyro excepta, deinde Ciliciam occupavit et Asiae
urbcs in continenti sitas cepit plurimas. Quo eognito,
Plancus metu hostium numero longe maiorum in insulas
traiecit, ut refert dio, XLVIII, 2G, ujide bausit zona-
KAs X, 22 collato loco pi.uTAUcni Ant. c. 30 sqq. Cf.
lUSTINUS XLII, 4.

Inde ab hac fuga per quinquennium fere nulla Planci
gesta memorantur. Per illud temporis spatium fortasse
librarii munus, de quo loquitur vet.leius II. 83, apud
Antonium sustinuit. Tum vero (a. u. 719) Syriae prae-
fectus est (appian. Bell. Civ. V. 144), quo tempore
Sextus Pompcius Mileti diem obiit a Titio interfeetus
iussu Antonii. Puerunt, qui non Antonii, sed Planci
iussu id factum dicerent, cui mandatum erat ab Antonio,

ut ia rebus nioram nou patientibus uon solum Autonii
nomen inscriberet epistolis, verum etiam ipsius annulo
signatorio uterctur. Alü rursus praescriptum a Plaiico,
sciente Antonio, ut qui ipse id facere vcreretur et propter
Pompeii nomen et magni patris memoriam et propter
Cleopatram ei faventem ; alii denique Plancum sua spontc
id fccisse eontendunt. In tanta tcstimoniorum discre-
pantia verum disccrnere baud facile est. Plancum inter-
fici iussisse Pompeium admodum probabile est, pracsertim
quum Titius ille qui cacdcm perpetravit ei affinis fuisse
videatur; si vero fecerit, eum ab Antonio iussum esse,
uon est quod dubitcmus (Cf. dio. L, 1.).

Ccterum in Syria provincia Plancus parum lioiieste se
«ressisse videtur. Scribit enim vELLEri;s 1. 1., cum ob
manifesta rapinarurn indicia, Alexandriam quum rcdiis-
set, ab Antonio alienatum esse. Addit, istud Planco
deficiendi causam fuissc. Qui pcccarunt in leges, me-
tuunt ct oderunt Icgum vindices. IToc sanc apud Plan-
cum quoque obtinuit. Mansit tamen aliquamdiu cum
Antonio, quum Octaviani erga se voluntatem baud satis
cxploratam haberet. Cleopatra interea Plancum in aula
ludibrio habuit, quod ille molliter passus est. Si fides
habenda est veij-eiü, 1. 1. in convivio caerulcatus et
nudus, capitc arundine redimito, caudam trahens, genibus
innixus Glaucum saltavit (Cf. uuiinkenius ad vet.t,. II.
83. et biuimannus T. II. p. 1053 sqq. Ovid, ^felani. XIII
904'sqq. Meiiceuus ad aiustaenet. I. J'Jp. 20). Eodem

I) Cf. quae dc hoc loco Vcllciano disputaut kuiinkknius ad vjjll. 1.1.
T. I, p. 3'Jiü. Tbieueuus in Gr. liatyrogr.fr. p. 150. IIalmius m
'/Ammcmianni Annall. Studd. Antiq. a. IS»? c. 110. p. 003. Kritzius
p. 37G sqq.

pertinet narratio a macuübio Saturn. 11. cap. 13, § 15,
16, 17. (ed. jahn. p. 340.) relata, qua Cleopatra Anto-
nium provocasse fertur contendens, insumere se posse in
unam coenam sestertium centies. Id mirum Antonio vi-
sum, nec moratus sponsion'e contendit, dignus scurra i)
Munatio Planco, qui tam honesti certaminis arbiter elec-
tus est, „Postridie igitur Cleopatra pollucibilem sane
coenam paravit, sed quam non miraretur Antonius, quippe
qui omnia quae apponebantur ex quotidianis opibus
agnosceret. Tunc regina arridens fialam poposcit, cui
aceti nonnihil infudit atque illuc unionem demtum ex
aurc altera festinabunda demisit, eumque mature disso-
lutum absorbuit: et quamvis eo facto sponsione vicis-
set, quippe cum ipsa margarita centies sestertium eva-
luisset, manum tamen et ad alterius unionem auris ad-
movit, quem aeque atque alterum absorbuisset, nisi Mu-

1) Hic locas interprètes male habuit. Fuerunt qui scribercnt „Numaüo,
Manutio, Minaiioquot; quum vero non nisi in gente Munatia Planci occur-
rant, hac de re dubium oriri nequit. Quid vero de verbis „dignus
sculnaquot; statucndum sit diflicilior est quaestio. Codesc Vaiicanus et ed. Pon-
iana habent „dignus culina quot; emcndavit meursius ,, i/ic/«« sculna*' quod
recepit fulvius (Append, ad Ciacconii Triclinium p. 87). Gronovius
„digna scttlnaquot; veram lectionem esse putat. Zeun'Ius denique, „digna'
scribendum suspicatur, ut pertineret ad ,, sponsionequot; Zeunio assentitur'
JAHNius, qui tamen, quum nullus codex suffragetur, emendationcm in
textum recipere dubitat. Miror equidem neminem vcrbo „sculnaquot; offen-
sum esse. Sculna (Syncope v. „seculna,quot; sequester) idem valet quod
„arbiterquot; quae vox in eadem periodo occurrit.

Verba' „qui tam honesti certaminis arbiter electus est,quot; tautologiain
eöiciunt languidissimam. Levi emendatione omnia recte procedunt; qui-
cunque vero norit qua indole fuerit Plancus, vocem „scurramquot; unicc cam
exprimere facile concedet. „ Dignusquot; nomin. cas. scribendum est. Sensus
enim hue redit: Antonius talem hoc certamine inito se pracstitit, ut
scurrae nomine aequo dipnus csset censcndus ac Plancus, „qui rel.quot;

iiatius Plancus iudex severissimus superatum Antonium
mature pronuntiasset.quot; Hoc summae luxuriae exem-
plum, quod postea imitatus est Caesar Caligula (suet.
c. 37), totidem verbis a plinio {Ilist. Nat. IX. 35.
sqq. 88, § 119 sqq.) memoriae proditum est.

Non mirandum sane est, Octavianum aegerrime feren-
tem, quod Antonius in omnibus Cleopatrae indulgeret, mul-
titudine excitata, bellum parasse aemulo. Quo comperto,
hic extemplo Canidium cum XVI legionibus ad mare
descendere iussit; ipse trahens secum Cleopatram con-
cessit Ephesum, quo classis undique cogebatur. Tum
vero L. Munatius Plancus, Domitius et Titius plurimum
obstiterunt, ne sequeretur Cleopatra, ut belli laborum
impatiens; at illa ingenti mercede induxit Canidium, ut
pro se dicerct, contenderetque non aequum esse, submo-
veri a bello mulierem quae tantum conferret auxilii,
quaeque tantum regnum diu sola gubernasset atque
longo rerum usu magnas res didicisset tractare. Ilacc
igitur sententia vicit, coactisque copiis ambo navigarunt
Samum, inde Atbenas, ubi aliquamdiu genio indulserunt.
(Pi,ut. Antoti. 56. cf. 58. Dkuaiannus, Oesc/i. Roms 1.469).
Plancus autem et M. Titius, Planci consobrinus, a Cleo-
patra sugillati, quod sibi adversati fuissent, eiusque
probris exasperati, pracsagientes praeterca, Aiitonium in
certamine cum Octaviano inferiorem fore, profugerunt ad
Caesarem, exeunte, ut videtur, a. u. 721. Pcriculis ob-
viam ire et in fortuna adversa tidum se praestare, id non
erat Planci. Iniquius tamen eum, quum ad Caesarem
transiissct, „morbo proditorem fuisse, in omnibus et in
omnia venalemquot;, scribit velleius II. 83.

Vitio ei verti non potest, quod, suis consiliis ab

Antonio sprctis, e naufragio sc criperc conatus sit.
Quum vero Romam advenisset cum Titio, vilem prodi-
torcm se pracstitit, testamentum Antonii detegcns Octa-
viano , contentorum conscius. Tabulae depositac erant
apud Vestales, quae poscenti Caesari eas traderc dcnc-
garuut; si accipcrc vellet, ipse veniret. 111c ergo pro-
fectus tabulas accepit, quae in senatu recitatae ansam
dedcrunt belli Actiaci, quo Antonius ct Cleopatra suc-
cubucrunt. (Cf. dio L. 5-1 G. Pi.ut. Anton. 74-80.
ZoNAii. X. 30. Oros. VI. 19. Liv. Epit. 133. Plou.
IV. 11. 9-11. Euïrop. VIL 7. Suet. Octav. 17. Vetj,.
n. 87.).

Octavianus Planco gratiam referons corum quae sibi
prodidisset, ci ignovit. Vei.leius Plancum postea victo-
ris clementiam pro sua virtute interpretatum esse scri-
bit, dictitantem, quae antea fecisset, rapinas cx proviu-
actas aliaque, probata esse a Caesarc. Idem praeterca
1. 1. auctor est, Copouium gravissimum virum, praeto-
rium, quum multa ac nefanda Plancus absenti Antonio
in senatu (probabiliter quum testamentum rccitaretur)
obiiceret, his verbis eius perfidiam perstrinxissc: „Multa
mehercules fecit Antonius pridie quam tu ilium reliu-
queres.quot;

CAPUT IV.

L. Munatius Plancus, Octaviani Caesaris faulor.

Post varia admoduin vitae fata Planco coiiccssum est
lloinac magis otio so dare. Aulae, non armis natura
idoncus, Octaviano mox adulari coepit, cui a. u. 727
Augusti cognomen assumeridum censuit, quibusdam cen-
sentibus, Eomulum eum appellandum, quasi alterum ur-
bis conditorcm. Planci tamen sententia obtinuit, unde
non tantum novum, sed etiam Iionorificentius cognomen
Caesari inditum. Suet. Oct. c. 7. Cf. dio LUI. 16.
Liv. Epit. 134. Ovid. Fast. I, 590. Onosius VI, 20.
Censorinus de die nat. 21, 22. De die, quo hoc no-
men sibi sumserit Octavianus, variant antiquorum scrip-
torum testimonia. Kalexdar. praenest. in Fastis Ver-
rian. habet: „a. d. XVIL Kai. Pebr.quot; (Oreli,. Corp. Inscr.
IL p. 382.) CensorIxVus de Die nat. c. 21 : „a. d. XVI.
Kai. Pebr.quot; Apud ovidium Fast. I. 587-590 legimus:
„Idibus Januar.quot; Orosujs VI, 20: „a. d. VITT Idus
lan. a. u. 725quot; id factum scribit, dicm et annum tri-

uniplii Dalmatici cum cognominis accepti die ct anno
confundens. Vid. cassiodokus ad li. a. dio LTII, 16.
Monuuentiim ancyranum Graece in oeuiiakdi Ar-
chaeol. Ztg. 1843. Ï. I, c. 2, p. 19-23. Ideleu Iland-
huch der Chronologic., 1. p. 153 sqq. II, 172 sqq. Fi-
soiiEiius Rom. Zeitt. p. 379. Ciiishui.t, Antiqu. Asiat.
p. 176.

Planci adulatio severe acquae ac vere notatur a seneca
in Nat. Quaest. pracf. lib. IV: „Plancus, artifex adula-
tionis maximus ante Vitellium (cf. i.ipsius ad Tacit.
Ann. VI, 32), aiebat, non esse occulte nec ex dissi-
mulato blandiendum. Perit, inquit, procari, si latct.
Plurimum adulator, quum dcprchcnsus est, proficit:
plus etiamnunc, si obiurgatus est, si erubuit.quot; Cogno-
minis accepti ut refererret gratiam ei Augustus, quum a. u.
732 censorcm perpetuum crcari cum vellet populus Ilo-
manus, invidiam eius honoris vitans, L. Munatium Plan-
cum et Paulum Aemilium L. P. M. N. Lepidum cen-
sores creavit. (Dio LIV, 2. Vei,l. II, 95, 3. Soet.
Claud. 16. Val. max. VI, 8, 5. Plin. Hist. Nat.
Xin, 3, 5 1). Inscriptio Caietana habet „censor.quot;) Qui
ecnsores postremi ambo ex privatis fuerunt (suEï. Claud.
16.), quod statim iis ostento significatum esse tradit
dio 1.1. Primo enim magistratus die tribunal, quum
aliquid ex officio acturi id conscenderent, corruit, Au-
gustus vero, quamquam illis censura erat mandata, multa

1) schoepfunus Alsat. illustr. II, 54. e loco Plinii falso cfflcit, Plan-
cum bis ccnsorem fuisse. Verba ruNU sunt „Plau/iut, L. Planci bis
consulis censorisque fraterquot; in quibus „bisquot; ad „consulisquot; tantum refe-
rendum est.— De Paulo ccnsore late dispulat peiiizonii's Jnimadv. Hist.
c. 3. p. 121, sqq.

quae eorum essent officii, ipse egit. ( Dio 1.1.) Ccnsurae
igitur nou nisi umbra supererat; unde etiam explican-
dum est quod narratur L. Domitius Ahenobarbus aedi-
lis, homo arrogans, immitis, censorcm Plancum via sibi
decedere coëgissc (suet. Nero 4.). Vklleius tamen
Planci censoris dedecus supra modum exaggerat. Etsi
enim concedamus „vitam censoriam Planco defuissequot;
tamen (II, 95, 3) „Plancum nihil obiicere potuisse
adolescentibus, aut obiicientcs audire, quod non agnos-
ceret scnexquot;, id Vclleio assentiri non ausim. (Cf. duuman-
nus Gesch. Horns, I, 375, 470. IV, 211. IIuhnke-
Nius ad veij. pat. 1.1. p. 386 ibique hoeci.erus).

Puerunt permulti qui putarcnt L. Munatium Plancum
etiam Tllvirum monetalem fuisse, quod ellecerunt e de-
nario in quo legitur ob cives servatos, intra coronam
civicam duosque lauri ramos, ex aversa parte L. Mn-
nati. L. F. Vlancus Ulvir A. A. A. F. F. in area S. C.

Denarius illc cusus est ante a. u. 710 vel post a. u.
734. Constat enim a. u. 709 exeunte pro lllviris
creatos esse IVviros. (Dio LIV, 26. Suet. Cues. c. 76.
Eckiiel. Doctr. nu?n.Y, 62. Cf. vaim.antius M. c.29,
35. Mouell. aes. Cues. tab. Ill, 29, 30. IX, 7 sqq.);
postea vero Augustus pristinum numerum revocavit, ut
videtur, a. u. 734; quo anno Illviri A. A. A. P. P. in
denariis occurrunt. Praeterca Plancus adolescens ad Cae-
sarem se contulit, quem deinde assidue comitatus esse
videtur usque ad a. u. 709. Eo autem anno praefectus
urbis fuit nec Illvir monetalis fuisse potest. Postea
vero maximis honoribus functum liunc magistratum mi-
norem eum gessisse non est verisimile. In denario igitur
filium significari contendo, quem a minori hoc magistratu

exorsum ad summos honores adscciidisse probabile est.
Verum ne vel sic quidem omnis difiicultas sublata est.
Quid enim sibi vult corona illa civica ? Si illa spectaret
ad patrom lllviri monetalis, nomen eius in denario exsta-
ret. ricri igitur potest, ut in Augusti semper victoris
civiumquc conscrvatoris honotem denarius ille cusus sit;
modo ne pro adulterino sit habcndus. Mirum enim
est nomen Augusti in co omitti; quod tamen minus
ollendit in denario, si ad Augustnm spectat, quam si
ad hominem privatum est referendus, praesertim quum
literae S. C. in eo adsint. Vaillant. Nummi fam.
Rom. II. p. 152, c. 5. Cf. kasciik lex. rci numm. III.
p. 953. c. 11. Eckiiel. T. V. p. 258. Gessnerus
Impp. Tb. p. 20. c. 19. Goltziu.s p. Cl. c. 36. Gus-
sene V. p. 178.

Alium denarium habet hasche, p. 954, c. 20, in quo
legitur in antica Augustus Trihunic. Potest, in corona
qucrcea, in postica L. Munacius L. F. Plancus III-
vir A. A. A. F. F. in area S. C. Denarius hic a
Planci filio in memoriam tribuniciac potestatis perpetuae,
Augusto a. u. 731 mandatae, cusus videtur. Num sin-
cerus sit dubitari potest. Mirandum enim Munacium
per c scribi, quod nunquam in illo nomine obtinet.
Ilvir ille, qui nominatur in denario (hasche T. III.
p. 954, c. 21), item filius esse videtur.

In inscriptione Caietana legimus: „Aedem Saturui fecit
de Manub(iis)quot; (ex Gallia aut Asia) Cf.oiiELLius c. 590,
591. Quod confirmatur a suetonio Oct. Aug. 29, qui
simul docet Augustum hortari solitum, ut pro sua quis-
que facultate monumentis vel novis condcndis vcl anti-
quis reficiendis urbcm adornaret. Sic ab Asinio Pol-

lionc atrium Libertatis, a L. Cornificio tcmplum Dianac
exstructa sunt. Oket.ltiis ct alii aedem dedicatam putant
a. u. 737; eo ducti fortasse auctoritate dionis LIV. 18,
qui Augustum boc anno iis qui triumpliarent mandasse
scribit, ut in rerum a se gcstarum memoriam aliquod
monumentum e maimbiis exstruerent. Plancus vero eo
tempore non triumpbavit, idcoquc, ubi alii testes desunt,
quo anno dodicatio facta sit ignoramus. Tcmplum illud
postea a Scptimio Scvero instauratum est. (Osann Syl-
logc imcr. angli anlichi edijizj dalla chicsa di S. Mar-
tina p. 24), eiusquc vestigia adbuc supersunt. Vir enim
illustr. «unsen {licschr. der stad Horn. III, 40 sqq.)
magna cum probabilitate contendit, trium columnarum
Corintbiarum reliquias, quibus tcmporum iniuria hucus-
que pepercit, sitas in vicinia loci illius, ubi templum
Concordiac stetit, ad illud Saturni templum referendas
esse. Cf. BEKKEUUs Ilandb. def Horn. Alt. I, 316 sqq.
Donatus in Thes. Graev. Ill, p. 609. Macuobius
I, 8. PiJNius XV, 18.

Pi.lNius Hist. Nat. XIII, 5, Plancum bis consulem
fuisse auctor est. Sunt qui putent alterum consula-
tum ab eo a. u. 719 gestum esse, in his teuffelius
(pauly Real. Encycl. 1.1.) ; alii rem omiserunt, ut dku-
MANNUs. PisciiEiius. deiiiquc Rom. Zeitt. pag. 355 et
BiiOTTiERUs ad PLiNii 1, 1. cum a. u. 718, hoc magi-
stratu functum esse eontendunt, quo anno L. Gellium
Poplicolam abdicasse se magistratu in eiusque locum
alium suflectum esse docent fragmenta Capitolina. In
his vero suifecti consulis nomen non exstat. Omnes
vero antiqui scriptorcs praeter plinium semel tantum
consulatum gessissc Plancum memoriae prodiderunt, cum

quorum testimonio congruit monumentum Caictannm, in
quo Consul, non vero Consul II legitur. Praeterea
Plancus a. u. 71S et 719 in Asia apud Antonium de-
gisse videtur. Quibus de causis probabile arbitrer, a
pi.iNio Plancum nostrum cum filio ciusdem nominis,
qui a. u. 76G consulatum gessit, permutatum esse. Nu-
per in eundem errorem incidisse video, virum doct. bexj-
CHOT, Biographie universelle ancienne et inoderiie, T.
XXXV. s. V.

llaec sunt, quae de Planci rebus gestis memoriae
sunt prodita. Praeterea nonnulla etiam memorantur, quae
magis ad eius vitam privatam spectant; e quibus non
meliorem de Planco sententiam ferre licet quam ex iis
quae publice egit. Narrat macrobius Saturn, lib. IT.
c. 2, 6, Plancum in Macvia Galla, mulierc cetero-
quin ignota, male audivisse. Qua de causa quum in
iudicio molestum festem destrucre vellet intcrrogaret-
que, quia sutorem sciebat, quo artificio se tueretur,
sutor urbane respondit: Gallam subigo, tecte ei adul-
tcrium cxprobrans. Vid. pijn rus Hist. Nat. XVI, 6,
1, 9. Teuïui.lianus ad Nat. II, 11. Augustinus de
civit. Bei VI, 9. Suetonius Caes. 49. Turnebus Ad-
vers. XVIII, 4.

Plinius in Hist. Nat. praefatione auctor est, Asi-
nium Pollionem adversus Plancum orationes paravissc,
quae ab ipso aut liberis post mortem Planci ederentur,
ne respondere posset. Quod quum audivisset Plancus,
cum mortuis non nisi larvas luctari dixit. Quo dicto
sie repercussit Asinii conatus, ut nihil impudentius iudi-
caretur apud eruditos. Ex hac plinii narratione, Plan-
cum male quod ad vitae acta attinet, bene quod ad

oratoriam facultatem, audivisse manifesto apparet (Cf. pi r-
nii minoris Epist. IX, 1. Thorbeckk ds Asinio Pollione,
p. 78. ürumann, Gesch. Roms. II, 12, animadv. 79.)

Posteriore aetatis tempore, vitae parum honeste actae
conscentia cruciatus, maerore ac taedio laborasse videtur
et fortasse de secessu in Graeciam cogitasse, quod colligo
ex HORATHnbsp;lib. I, Od. 7, quae ei inscripta est i):

Laudabunt alii claram Rhodon aut Mitylenen, cet.

Unde vero Planci ct Iloratii familiaritas sit repetenda
quaeri potest. Sanadonus, bentleii strenuus ille pro-
pugnator, in libre cui titul.is : Les poésies d^Ilorace
disposées suivant Vordre chronologique etc. Paris 1728,
utrumque cum Brute amicitiae vinculo iunctum fuisse'
contendit. Verum Planci collega fuit Decimus Bru-
tus; at Horatio amicissimus Marcus Brutus {Epist I
•17. Sat. I, 6, 47. Suet. Vita Iloratii. Dio XLVll'
20). Quare hac de re nihil asseverarc licet. At Asi-
nms Pollie, Iloratii amicus, prioribus certe temporibus,
P anco quoque amice usus esse videtur. Ab hoc ilt;.itur
Plancum, co tempore, que odium inter ambos nondum
exarserat, in Horatii familiaritatem adductum esse non

imprebabilc est. Haec familiaritas inde quoque patet quod

^^am. lib. Ill, Od. 14, iuvenilem suam aetatem dé-
signât Horatius verbis eonsule Planco. Poëta igitur dis-
suadet Planco, ne in Graeciam secedat, fortasse nutum
aliquem Octaviani secutus, qui nollct virum tam illus-

1) Vulgo: „ad L. Mnnaliunt Plancum consularem,quot; „Ad Numalium
Plancum Gr. sanoallens. (corr. „Munaliumquot; ct aute v. 15. . Ad
Plancumquot;). In Turicensi legi nequit. Cf. orkli.. I p 48

— GG —

illustrem in exilium pulsuni vicleri, cum Tiluiri tran-
quille ct suavitcr dogere ei liceret; simul autcni id agit
animi aegrimoniam, qua couilictabatur cousolctur. llaec
cnim sunt poëtae verba :

Albus ut obscuro deterget inibila coelo
Saepe Notus, ncque parturit imbrcs
Perpi'tuos : sie tu sapiens finire niomcnto

Tristitiam vil aeque labores
Molli, Plancel), mcro : seu te fulgentia signis

Castra tenent, seu densa tenebit
Tiburis umbra tui. —--

Quo anno haec oda confecta sit, de eo interprètes litigant.
Obhaiuus scriptam putat a. u. 714, post captam Peru-
siam. Verum co quidem tempore, quo in publicis nc-
gotiis ct curis occupatus erat, non tam moestitiae erat
locus quam postea, (pium curarum vacuus cum Octaviano
degebat. Verbis seit tc fulgentia signis castra tenent
lloratius, militarem maxime hominem cum fuisse pru-
dcntcr ct lionestc signiücat. Oiiet.i.ius ct uaiteuus
Carmen a. u. 722 vel paulo post scriptum esse contendunt;
cuius tamen sententiae rationes non allcrunt. Cum
bis faciunt kircunerus, passovius et teuffei.ius (in
paui.y lleal-Kncycl. V, 208). llectius vero purste-
NAVius odae confectae tempus statuere mihi videtur
intra annos u. 720—732. Quod ideo probabile duco,
quia CO tempore Plancum, fortasse nc propter taedium
patriam relinqueret, Octavianus censura ornavit.

Iiis missis, transeamus ad duos porpiiyrionis locos.

1) Cüilcx Trancqucr: „planyequot; altera manus „Tlance^

a drumanno, teufpemo, ceteris omissos. IIoratii scho-
Jiasta ad Salir, lib. TI, 2, 49, bos versiculos aflcrt :

Ciconiarum Rufus iste coiiditor,
Ipsis 1) duobiis elegantior Plancis,
Suflragiorum puncta non tulit septeirf.
Ciconiarum populus ultus est mortem.

In hoc epigrammate scripto in Sempronium Ilufum
praetorium, qui repulsam tulcrat in petitione consulatus,
, quum ciconiarum pullos cibi causa primus occidisset,
obiter notantur L. Munatius Plancus ct frater eius L. Plau-
tius Plancus; Lucius propter gulae delicias, quibus apud
Antonium et Cleopatram, fortasse item postea, indul-
sit; alter propter luxuriam, quam supra-iam tetigimus
(Cf. sALMAsius ad Tertull. de Pall. p. 401 et 462 et
petr. avei.lan. in locis veter, restit. c. 4. Anlkologia
veter. Lat. epigr. et poëm. ed. burmann. T. L p. 305).

Ad kouatir Sat. lib. II, 1, 105, porpiiyrio habet:
„Tanais spado fuit, ut quidam aiunt, Maeceuatis liber-
tus, ut nonnulli, L. Munatii, ut notinulli, Planci.quot;
Bene correxit ruiinkenius ad veli. II, 63: „ut non-
nulli, L. Munatii Planci.quot; Cf. disputationis nostrae
pag. 2, in calce.

lam omnibus Ciceronis aliorumque scriptorum locis
excussis, restât ut monumenta, in quibus de Planco
scrmo est, producamus eorumque fidem cxaminemus. Et
primum quidem nobis agendum est de Mausolco, quod

1) PoKPi.yuio I,abet: Ilic item scoi.ust. cr„q„. e.nen.lavit
hr:ins.us: Quippe eH vel Ipse is aut Ipse. Item scriverius. «urman-
Nus Ipse est. Legendum eoniicio Ipsis duobus, quod emphasin addit
nomini Plancis.

Plancus sibi exstruxisse videtur in altissimo Caictani
promontorii cacumine, cuius tota moles, teste gkutero
Corp. inscr. p. 439, 8, constat duobus raurorum soli-
dorum circulis : quorum exterior ex ingenti saxo qua-
drato compactus habet in diametro pedes LXXVIII,
unde quae totius sepulcri latitudo fuerit, colligere licet.
AItitu do autem continetur XXVII saxorum sesquipeda-
lium ordinibus, quibus est imposita superior corona,
murorum pinnis tamquam iu radios cfibrmata et hosti-
lium armorum spoliis ornata. Intra ostium ingressis est
area VII circiter pedes lata, quam circumdat circulus
muri interior, constructus operc lateritio spisso altaque
tcstudiue iunctus exteriori. Ilic autem interior, altissima
clausus concameratione, formam rotundi templi in medio
Mausoleo ostendit cum IV statuarum loculis. Parietes
interiores omnes tectorio marmorato tam cxpoliti sunt
tantoque candore renitentes, ut vitri splendorem habere
niveisque repercussibus lucis radios duplicare videan-
tur. Caictani hodie monumentum illud vocant Torre
iVOrlando (turrim Ilolandi), Effigies eius exstat in operc,
cui titulus Sepolcri di Santi Barloli c. 87 ct 88, in
Tom. XII Thesauri Aniiq. Gr. guonovii.

Supra ostium sepulcri L. Planci, characteribus pulchcr-
rimis inscripta leguntur haec verba :

quot; l. munat. i.. f. t-. n. 1,. puon.

pi,angus cos. cens 1). imp. itell. vii vih.

■ £PUL. THIUMPU. EX RAEÏIS. AEDEM SATUllNI.

ïecit de manub 2). ageos DIVISIT in italia

]) Male oruterus „ Accns.quot; Cf. orell. c. 590.
2) Male idem „Manibis.quot; Cf. orell. 1.1.

benkvknïr. in oam.ia cot.onias deduxit
i.uodunum et uaukicam.

Maffeius in Arte crit. lapid. p. 339 sine idonea
causa celeberriinam hanc inscriptionera suspectam habuit;
a cuius tumultuaria et iniqua censura iana permultos
alios lapides vindicarunt zaciiakia del signoue, ma-
rinus ct vermiqlioi.us. Iluius inscriptiouis patroci-
nium morito suscepit orellius, experientia cdoctus, id
quod iain animadvertit tlt;upus in JEpitaphio S. Severae
p. 19. „caute procedcnduin ubi de antiquis monumentis
agitur; facile enim esse suppositionis notara appingere
documentis, quae tamen falsa non sunt.quot; Planci mu-
nera in lapide memorantur non temporum, quo gesta
sunt, ordine, sed pro eorum dignitate; id quod non
semper observatum est et saepius errorum ansam dedit.
Quorum unum hoc memorare sulliciat, quod de vita
m TAesauro antiqu. Benev. I. p. 35 ex inscriptione col-
ligendum putat, agros Beneventi a Planco divisos esse
ante quam coloniae in Galliam essent dcductae. Cf. vis-
conti Iconographie Romaine, T. I, p. 216.

Altera inscriptio exstat apud oreluum n. 591 Iiaecce.

l. plancus

= l. f. cos.

IMP. ITER.

DE MAN IB.

Lamina acnea, quae haec verba continet, apud caylum
Recueil cet. T. Ill, p. 2M exhibita, borghesio {Giorn.
Arcad. 1825, p. 363.) videtur a falsario confecta; dé-
fendit eam oreij.iits.
Duo praeterca lapides memorantur, qui ad Planci

consulatum spcctant. Alter Romae repertus habet a
dcxtra muliercm, a sinistra parte virum, qui manus
iungunt, supra caput Hymenaei utrimque faces prac-
teudentis inscripta Icguntur haec verba:

Q. FURFIANO C. F.

NIGUINO
PUOC. FABIOIIUM

FURFIANAE FLO
RAE. CONIUGI
SANCTISSIMAE

VIX ANN. XXIV. ME. VII.

SEX. FURFANIUSnbsp;ÏYRANNUS

HAEC FUNER(A) ET AR(AM) FECIT. Ill IDUS APRIL.

M. AEÎIILIO 11 ET MUNATIO PLANCO COS.

lluuc titulum sepulcralem e pighii aerario hausit
GRUTERUs p. 1115, 2. Lapis admodum suspectus vide-
tur 0rei,i,i0 Inscr. select. L CO. Cf. maffei Ars crit.
laj)i(l. p. 95. A stilo vero titulorum sepulcralium hic
minime recedit. In compcndio Cos. sinceritatis indicium
inest ; coniunctio et inter consules abundare videtur.
Si vero concedanius monumentum accurate descriptum
esse, quod non omni dubitatione caret, quis negct
homines, quo tempore linguae puritas paullatim corrum-
pi incipiebat, alio sermone uti potuissc in monumentis,
alio in vitae consuetudine. Accedit quod probabile est,
multa quae a titulorum auctoribus rccte scripta essent,
a lapicidis fuisse dcpravata. Quibus de causis lapidi
fidcm non negandam censeo.

Altera inscriptio, in qua Ptincus consul memoratur,
rcperta in via Appia, haec habet:

1) Foilassc Icgcndum est: Furfianus:

li. i'UI.vlds I,. f. fltüm. fhontü
j.. fi;i-yfus I,. f. ekastus
fu1,vxa. l.Ul'EHCA. mater.

d. fui.vius. d. 1'. from. modestus
t. fecerunt. v. non. aprii,.

m. aemilio lepido ii l. munatio planco

C O S.

Inscriptionem liane e fui.vio uiistNo in libruin suum
transtulit gruterus p. lOtô. c. 7. Quid in bac inscri-
ptione litcra T sibi velit non video. Templum id sane
non signilicat. Quis enim uno die (V. Non. April.) tcm-
plum fccerit? Portasse Icgendum est F{u7iera).

Postremo a muratorio, in Noo. T/ies. vet. inscr. p. 47ü,
y, memoratur lapis lloniae rcpcrtus, in quo hoc legitur:

area

!.. munatii planci l.

sostrati.

PI uncus ille de quo hic scrnio est, iudice teuffelio
(pauly Real-Encijcl. in gente Munatia), habcndus egt
filius eins, de quo in hac commentatione egimus; non
tamen video quidni pater intelligi possit. Nullum enim
temporis indicium adest; quando vixerit Sostratus, igno-
ramus. Literam L significare liherti, coque lapide Sostra-
tum fundum suum terminasse probabile est. Cf. orell.
4325. Nomen et praenomen liberti omissa sunt; quod
semper fieri in inscriptionibus, quando patroni nomen
praccedit, rccte docet iiaoenbachius Epist. epigr. p. 02.
Lapidi igitur nihil inest, cur tides ei sit dcneganda,

Et sic quidem omnia literarum monumentorumque in-
dicia, quae ad Planci res gestas illustrandas alicuius
sint momenti, excussimus; reliquum est, ut de studiis
cius, deque iis quae tamquam orator et declamator
pracstitcrit, commemorcmus.

CAPUT V.

Plancus orator et declamator.

Cicero qui, ut in hac disputatione passim vidimus,
Plancum inde ab ineunte pueritia summa benevolentia
prosecutus est, multum contulisse videtur ad praeclaras
ingenii dotes familiaris sui excolendas. Non enim fami-
liaritatis tantum, sed studiorum etiam vinculo Plancus
Ciceroni iunctus fuit, a quo mature iam philosophiac
Stoicae amore incensus est, ut apparet e ciceronis
Epist. ad Eam. XllI, 29: „Accedcbat non mediocre
vinculum quum studiorum, quod ipsum per se grave,
tum corum studiorum carumquc artium, quae per sc
cos, qui voluntate eadem sunt, etiam familiaritate de-
vinciunt;quot; item ex epistola X, 3, 4, ubi Cicero:
„llaec, inquit, amore magis impulsus scribcnda ad te
putavi, quam quo te arbitrer monitis et praeceptis egere.
Scicbam enim ex iisdem te haec haurire fontibus, ex qtiibus
ipse hauseramV Quid, Cicerone studiorum duce, profe-
cerit ostendunt litcrae, tum quas ad Ciceronem, tum
quas ad senatum dedit, quae verborum sententiarumque
gravitate sunt insignes. Ipse Cicero honoriüce de iis

loquitur vclut Epist. X, 10, I. Ilt;), |. Rcccntioruui
([uoquo tcinporuni viri eruditi ct idoiici priscac clcgau-
tiac arbitri, epistolas illas sumniis laudibus extolluut.
los. scAiJGKu Animado. ad kuskbii Chronicon ]j. ll,t)l.
1S8 sic iudicat: „iis (epistolis) ego iudico nihil abso-
lutius esse, nihil castius, elegantius, rotundius, sine
ulla putiditatc, xxKO^-^^ia.quot;quot; Ruunkenius ad vem,. pa-
teuc. 11, 03: „quam pravus, inquit, Planci animus,
tam rectum ct clegans erat ingenium.quot;quot; Cf. nieijuiiiuus ,
Vorträge über Rom. Gesch. ed. isi-eii. T. III. p. lüü ').
Quae Asinii Pollionis, insignis ct sublimis illius scripto-
rum censoris, de Planco fuerit sententia, patet c gei.mi
Noct. Att. X, 20, ubi Asinius dc dictione, qua C. Sal-
lustius Crispus in primo Historiarum libro usus erat,
ad Plancum scripsisse narratur. Ali um enim Plancum 1. 1.
signilicari non probabile est. (Cf. suetü.mus da illustr.
gramm. c. 10,15. Tuorbecke, de Asinio Pollione p. 131.).

Ciceronem Planco artis oratoriac quoque magistrum ex-
stitissc probabile arbitror. Cicero enim iuvcnes discendi
cupidos circum sc congregabat, eosque non modo praece-
ptis , sed exemplo etiam, quum ipso declamitaret, erudiebat,
quem morem ad extremum usque vitae tempus retiuuit,
erudiendo Dolabellam, Ilirtium, alios vergentis ad inte-
ritum libertatis solatium sibi quaerens (Cf. Epist. ad Fatn.
IX, 16, 18. seneca Controv. I. praef. quintii,. Instii.
Orat. VIII, 3, 54.).

Plancum quidem ad had exercitationes admissum fuisse
etsi admodum probabile putamus, discrtis tamen verbis

') „(Sin au!S^cjct£l)«tt i(ft»trfttl)fr ittunn oon bfiu man
ni£l)t flcriua »vquot;'^')'quot; ïio^f-quot;

non proditum est; quare nimis asseveranter iiieuonymus
in versiono latina eusebii Chronki p. 155: Munatius
PJancus, inquit, Ckeronis discipulus, orator liabctur
insignis.quot; (Cf. scaligeii, Animadv. ad eusebii Ckroni-
con, L. IL 01. 188. Em.endt. in edit, cicekonis
pag. CXXVI. IIiEuoxïMus illud e sueïonio de clar.
rhet. 6, ellecisse videtur, cuius verba infra proferenda
Plancum Ciceronis discipulum fuisse credere nos non
cogunt. Plancus orator nonnihil laudis postea saltem as-
secutus videtur; eloquentiani eins summam fuisse ait
ciCEuo ad Fam. X, IG, 3: „summa es eloquentia,
maxima orbitate virorum talium.quot; Si adulationi non
indulget Cicero Iiis verbis, dolendum est, Plancum
praeter famam nihil posteritati transmisisse. Causarum
enim, quas egerit, ne mcntio quidem exstat, nec pro-
babile est, eum iam Ciceronis aetate ut oratorcm magno-
pcre inclaruisse; alioquin hic m'Ihuto cum non Imi-
sisset. Apud (iuixTii.iANUM etiam eius nomen inter
daros oratores frustra quaerimus. Asconius tamen in
oral. Milon. p. 33. ed. okei.l. T. Munatium Plan-
cum Bursam fratrem, vocat, L. Flanci, oraloris, ex
quo epitheto Lucium, etsi causis illustribus actis'non
inclarucrit, posterioribus vitac temporibus eloquentiae
laude apud acquales lloruisse eflicicndum videtur. Cf.
suetonius de claris rhetor, cap. G. Pmnius llisl. Nat.
VII, 10, unde hausit somnus cap. 1. pag. 8. Wester-
mann. (}esch. der liöm. Beredsamkeit, p. 212.

Quo tempore Plancus ilorebat, rhctorum scholac
apenebantur, in quibus dcdamandi e.xercitatio non,
ut antca, ad veram actionem praeparandam adhibeba-
tur, sed tamquam proiirium dicendi genus, quod in

gcrniaiiae cloquentiae locum substitutum est. llheto-
res illi pleriquc crant homines libertinae conditionis,
clicntela gaudentes viri alicuius dignitate conspicui, cu-
ius familiaritate et patrocinio uterentur, quin etiam
nonnunquam in nobilium contubernium recipiebantur.
Cuius moris plura cxempla occurrunt ; ita Timagenes in
Asini Pollionis contubernio consénuit. (Seneca de ira
III, 23. Thokbecke 1.1. p. 97.) Plancus quoque rhe-
tores habuit contubernales, quorum unus nominatur a
suetonio de clar. rhet. cap. G, C. Albutius Silus No-
variensis, qui aedilitate in patria functus, aliquando
quum ins dieeret, ab iis contra quos pronuntiabat
pedibus e tribunali detractus est; quod indigne ferens
Eomam se contulit, ubi a Planco benigne cxccptus est,
apud quem aliquamdiu mansit, donec ipse clarus rhetor
propria instituit auditoria, in quibus doceret ct declama-
ret. Vid. Suetonius 1.1. (Cf. de eo quintii-ianus Instii.
Orat. 11,15, 36. III, 3,4. 6,61; westeiuiann.
der Rom. Beredsamkeit, p. 294, 296. Baeiiu in I'aui.y
Real-Encyclop. T. I. p. 297.). Ibidem suetonius narrat
Planco morem fuisse, prius aliquem, qui (ante) dieeret,
excitare; suscepit eas partes Albutius, atque ita imple-
vit, ut Planco silentium imponeret non audcnti in com-
parationem se demittere. Ex bis manifestum est, Plan-
eum rhetorum modo declamasse. Cuius rei alterum ar-
gumentum est in senecae libro I Controv. cap. 8 , ubi
inter rhetores, Porcium Latronem, Albutium Silum,
Asprenatem, alios idem declamans inducitur.

M. Annaeum Seuecam, ut notum est, rogaverunt fdii,
ut de declamatoribus, quos nosset, indicium proderet,
simulque dicta ab illis, quoad in memoriam revocare

posset, scripto mandarct. Controversiae vel pueriles il-
iac vel portcntosae, quas confecit, argumento sunt, rlic-
tores eo tempore in declamationibus a verisimilitudine,
cui in antiquioribus declamandi generibus locus fue-
rat, magnopere recessisse. Eo igitur quem laudavimus
loco, agitur de lege: „qui ter fortiter fecerit, militia
vacet.quot; Thema est: „ter pater fortem in acie, quarto
volentem exire retinet, nolentem abdicat.quot; Albutius Si-
lus, Asprenas, alii sententiam aperiunt. Latro vehe-
menter fgit a parte patris et adiecit : „abdicato non
permittam exire, iniiciam manus, tenebo: novissime ante
limen exeuntis cadaver boe sternam; ut ad hostem per-
vcnias, patrem calca.quot; Putabat Plancus, „summus de-
clamator,quot; ut ait SENECA, Latronis hunc sensum, a
Latrone fortius dictum, a Lesbocle Graeco tenerius, qui
dixit: }isi(TO{/.xi ùç reï^cg, rov rxCppov VTTspßtjüi Ka) Trxrspx.

Pieri potuit, ut declamationem de illo themate memo-
riter tencret Scneca, Quum vero saepius easdem con-
troversias variis modis tractarent rbetores, Senecam sub-
indc ex iis, quae in diversis conventibus dicta essent
unam confecissc dcclamationem probabile est. Itaque
declamationem revera' sic habitam esse, ut Seneca me-
moriae prodidit, dubitari potest. Verum etiamsi verbis'
quae a Planco dicta narrantur, fides sit habcnda, talia
illa non sunt quae multum lucis aflerant ad eius de-
clamandi artem clarius cognoscendum. Ex eo vero quod
Seneca Planci nomini subiungit „summus declamator,quot;
ipsum et fortasse aequales magnifice dc eo sensisse lucu-
lenter apparet. Lesbocles ille, qui in hac declamatione
nominatur, aliunde non cognitus est.

CAPUT VI.

Be eorum, qui de Planco scripscrunt, in primis
VEI-T,EII auctoritatc.

Omnium, quorum tcstimoniis in hac commcntationc
conücienda usi sumus, scriptorum, maximam auctorita-
tem Ciccroni tribuendam esse, extra dubium est. Huius
ex epistolis vidimus, Plancum a Cicerone identidem ad
libertatem tuendam incitatum, quum diu sccum delibe-
rassct quarum partium esset futurus, tandem ad reipu-
blicae studium adductum esse, non tam ut publico com-
modo quam ut suae ambitioni satisfaccrct, neve consu-
latus spes sibi cvanesccret; unde etiam factum ut non
nisi summorum praemiorum spe a Ciccrone ad partes
suas pcrtrahi potuerit; j)orro cum semper id cgisse
ut, omni culpa in alios translata, quaecunque sibi no-
cere possent, removeret; denique nihil ab eo actum
esse, nisi quod magna ipsi praemia esset allaturum.
Cum his notis, quas ex epistolis tam a Cicerone quam
ab ipso Planco scriptis petivimus, congruunt quae a
posterioribus scriptoribus, vem.eio, ptaitauciio, sueto-

Nio, api-iano, dionk OAssio, cctoris (lo eo mcmoriao
sunt prodita. lllorum vero fidcm infringcre conatus est
okütkuus ill versione Epist. Cic. Tom. XII, p. 24Ö,
qui contendit, scriptores illos Planci gestorum incmo-
nam maxima pro parte cx Octaviani Caesaris commcn-
tariis liansissc; Plancum autcm ab Octaviano odio habi-
tum esse propterea, quod Dcc. Brutum non statim de-
seruisset, verum Pollione conciliatore demum ad Anto-
nium transisseti), ideoque Cacsarem in commentariis
ignominiosc de co mentioncm fccisse. Quae sententia
pluribus nominibus videtur reprchcndenda. Istiusmodi
enim odii vestigia in commentariis cxstitissc non est cre-
|libilc, has potissimum ob causas. Primum inimicitiae quae
inter Octavianum et Plancum fuisset quam guUtekus
allbrt causam, ea nulla nititur auctoritate neque omnino
v(;ra esse videtur. Aliquanto demum postea quo tempore
bellum Perusinum exarsit, in quo Plancus ab Antonii
partibus stetit, odio cum Octaviano locus fuit. Post
vero quam ab Antonio Plancus una cum Titio defecit,

1) Verba Velleiana: „PJancus, diu, quarum esset partium, secum
luctatus,quot; Sic cjplicat orüterus T. XII, 2G3 : PJancns, ultiraus reipu-
blicae propugnator, quum omnia per.Iila cemerct dcmum ad Antonium
transeundi consilium cepit. Verum tunc etiam sccum luctatur, nec nisi
Asinius Pollio magnam dcdisset operam, ut eum ad Antonii partes pertra-
l-crct, ])ec. Urutum reliquisset. Veij.eius, mc iudicc, Plancum, dubi-
tantem an benigne ab Antonio qui, ut in praeccdcntibus scrii.simus, poc-
i.as ab eo petere cogitabat, exciperctur, vcl quaenam agendi ratio sibi
maxima nfferret praemia spectnntcm, diu sccum luclatum esse significat.
Quicunque enim norit, quam iniquus iudex sit veu.eius in Planci rebus
cnarrandis, cum hoc quoque loco Planci dedccus eiaggerasse facile concc-
det, quae sententia fulcitur verbis quae praccedunt: „Plancus dubia, id
est sua, ßdc.quot;

— so-
ul) Aiigusto benigne exceptus est, oui ille blandiens per
adulationem nomen Augusti assumendum censuit, cuius
rei in gratiam postea censura est ornatus. Augustus
igitur cum Planco palam inimicitias excrcuisse non vi-
detur eo tempore quum commentarios suos conliccrct,
qui quidem post bellum cum Cantabris gestum publicati
sunt, ut e fragmentis eflecit weiciiektius, {Impcratoris
Caesaris /higtcsti scriptorum reliquiae, p. 200, 201, 202.).
Idem Octavianum in commentariis illis omnia crimina
ipsi obiecta refellere ct male scelerateque gcstorum me-
moriam si non prorsus obliterare, certe mitigare atque
excusare studuisse demonstravit. Qua de causa non
probabile est, illum quaecunque male gessisset oblivione
delcre cupientem caventemque ne quid commemorarct,
quod sui culpandi ansam praeberet, ei viro, quo suadente
cognomen Augusti accepisset, quem censurae honore
ornasset, quemque in Graeciam secederc cogitantem rcti-
nuisse videtur, in commentariis suis maculam adspersisse.

Quum ceterorum qui de Planco retulerunt scripto-
rum aetates definire parum fructuosum, iirfo superva-
cuum foret, quumque ea quae in eorum testimoniis
ponderandis sint attcndenda iam in ipsa disputatione spar-
sim animadvertcrimus, de vei.leii fide in Planci rebus
narrandis quid statuendum sit, accuratius inquircrc ope-
rae pretium duco. Maledicere cupienti in Planci vita
non deerat materies. Illc tamen tot locis tain acerbe
eius nomini maculam inurit, ut pluritnis doctis et
magnac auctoritatis viris visus sit, non sine certa causa
tam inique de illo iudicasse. Ita exempli gratia libri II.
capite 83: „Plancus, dicit, non iudicio recta legendi
neque amore reipublicae aut Caesaris, quippe haec sein-

per impugnabat, sed morho prodilor, cum fuisset humil-
limus asseniator reginae et infra seroos diem, cum
Antonii librarius, cum obscoenissimarum rerum ei auctor
et minister, cum in omnia et in omnibus venalis, cum
caeruleaius et nudus caputque redimitus aruudine et
eaudam trahens, genibus innixus Glaucum saltasset in
convivio, refrigeratos ab Antonio oh manifesta{rum) ra-
pinarum indicia, transfugit ad Caesarem, rel.quot; Aliis
locis, ut 11, 95, 3; G3, 3; 64, 1, acerrimis convi-
ciis Plancum insectatur i). Guonovius ad taciti Ann.
T, 12, putabat, velleium patekcui.uji clientem fuisse
Asinii Galli Salonini, qui filius fuit Asinii Pollio-
uis (Cf. drujiannus GeschicUe Roms II, p. 12, 13,
acro ad uoratii Carm. II, 1. v. 16.),, atque Iiuius in
gratiam ilium ct patris laudes et Planci, qui Pollio-
nis, posterioribus certe vitae temporibus, inimicus fuis-
sef, dedecora auxisse. Quam tamon Gronovii senten-
tiam iure reprebendit ruhnkenius, non probabile esse
contendens, Velleium, virum tum aliis summis honori-
bus, tum praetura functum, in clientelam Asinii Galli
se dedisse (Cf. drumanxus 1. l.j , neque ita stultuni fuisse
ut eiusdem Galli, Tiberio semper invisi (tacit. Ann.
I, 12. Cf. Ill, 36. IV, 71. VI, 23. Dio LVIl, 2.
LVIII, 3), amicitiain et praesidium magno cum capitis
periculo sectaretur. idem praeterca observât, Velleium
multum esse in Asinii Pollionis, Messalae Corvini (11,
98), aliorum laudibus celebraudis^ Asinii autem Galli,
cuius ^ cliens fuisset, ne mentionem quidem fecisse,

I) Ruunkenius vellkium seculus ad II. c3 scribit: ..Nihil illa aetas
Plauco viJit foedias ac perditius.quot;

quamquam ipse vei,i,kuis libr. II. cap. 116, se amico-
rum suorum memoriae locum in bistoria quaesivisse in-
genue fateatur. Quibus de causis uuhnkenius alio
modo difiicultatem expedire aggressus est. Putat enim
Vclleio cum Planci posteris, nominatim cum consulari
Planco, quem i.ipsnis (ad tacit. Ann. T, 39) magna
cum probabilitate huius filium l'uisse credit, aliquid si-
multatis intercessisse, eumque patre vituperando filio
aegre facere voluisse. Iluius sententiae wolfius, hec-
KEiujs, alii, patroni exstiterunt. Immerito : potius e
proprio Velleianae dictionis colore et indole, quae magna
pro i)arte ex cius institutione repetenda est, ncque ulla
alia ex causa cxplicandum videtur, quod hie scriptor
Planci vitia et dedecora tam exaggeratis verbis descri-
pserit. Suum iustumque rebus pretium statuerc, verum
et rectum a specie dignoscere non valet Velleius. Quae-
cunque quasi s])lendore oculos feriant arripit ac c.efe-
brat, speciosa pro veris sectans. In rerum causas in-
quirere neglexit, nec quo modo et consilio singula facta
sint investigandum sibi duxit, quippe cui res parum
aut nihil sint, personae omnia. Qui Velleii ingenium
atque indolem primus acutius persjjexit ct dilucide ex-
posuit, Sauppius, in Museo Ilelvelico a. 1837. I. 2.
p. 133-180, plura huius sententiae collcgit argumenta.
Ex quo generc sunt ex. gr. quae vei,i,eii)s de Mithri-
date scribit (II, 18): „Ponticus rcx, vir neque silen-
dus neque dicendus sine cura, bello acerrimus, virtute
eximius, aliquando fortuna, semper animo maximus,
consiliis dux, miles manu, odio in llomanos Hannibal
cet.quot; Vel, quae de M. Bruto et C. Cassio (II, 12):
„Puit autem dux Cassius melior, quanto vir Brutus;

e quibus Erutum amicum habere malles, inimicum ma-
gis timeres Cassium, rel.quot; E.x hoe genere, ne plura
acldam, est etiam locus tie Planco, quem supra exhibui-
mus (II, 83). Altera vero eiusdem capitis pars alius
vitii exemplum continet, quod cx eadem ilia iudicii le-
vitate, qua personis unicum fere locum tribuit, repe-
tendum est: nempe quod saepius historiae gentis llo-
manae immiscet narrationes cum singulorum hominum
fortuna aut moribus coniunctas. Cuius rei argumento
sunt quae scribit II, 86 de facto et dicto memorabili
Asinii Pollionis; II, 62, de ambiguo Ciceronis dicto,
alia (Cf. sAiiPPrus 1.1.). Praeterea Velleius in omnibus'
modum excederc solet, quum j-cs rbetorico orationis co-
lore omet et, omissa nativa elegantia ac simplicitate, exag-
gerct et verbis utatur vcram rcrum rationem ita exct-
dcntibus, ut saepius adulatoris vel obtrectatoris speciem
prae se ferat, ubi his vitiis locus esse vix potest. (Cf.
SAUPPIUS Mus. Ueloet. I, 2. p. 177.)

Denique sententias sectatur argutas, tales in primis
quae artificiosa verborum oppositionc delectarent lectores.
Pauca huius rei excmpla aflerre liceat. Lib. II, c. 26 2.
haec legimus : „In qua civitate semper virtutibus certa-
tum erat, ccrlabatur sceleribus, optimusque sibi videbatur,
qui fuerat pessimus.quot;^ IT, 117, 2: „Varus Sjriam pau-
per divitem ingressus, dives pauperem reliquit.quot; De
Planco IL 83, 2: „Plancus in omnia et in omnibus
venalis.quot; et II, 63, 3, ubi Asinio Pollioni opponitur :
„Plancus dubia, id est sua fide, diu quarum partium
esset secum luctatus, ac sibi difficile consenticns, et
nunc adiutor Dec..Bruti designati consulis, collegae sui,
senatuique se literis venditans, mox eiusdem prodi-

tor — Asinius autem Pollio firmus proposito, et lulia-
nis partibus fidus, Pompeianis adversus; uterque rel.quot;
(Cf. kiiausius Prolegom. p. 37-47. Mougensteiinius in
Commentât, critica de Jide historica vei.t.eii, apud kraxi-
siuM prolegom. p. 105-144. Jacobsius in praej-. p. XI-
XXquot;VL Biiiiuius in paui.y Real-Encycl. T. YT, P. IT,
pag. 2432 sq.)

Ex his facile colligi posse credo, Velleium ut in cete-
rorum, sic etiam in Planci, qui plurimas sane ad repre-
hendendum praeberet ansas, actis cnarrandis et moribus
describendis modum excessisso, indeque inscium potius
quam consulto illius dedecora supra fidcm auxisse.

CAPUT VII.
Planci iudiciuM.

Enarrata Planci, vita non supcrvacuum erit ea quae
gesserit, habita teinporum ratione, paucis comprehendere,
ut iustum de eo feramus indicium. Non multo ante
quam natus est, erupit invidiosa contentio inter Marium
et Sullam, quae Ilomanam rempublicam civili sanguine
foedavit. Hinc civitas in contrarias factiones divisa.
Pavebajit alii Cinnanis, alii Sullanis, neutrarum esse
partium nemini concessum. Patrem Planci a Cinnae
partibus stetisse non incredibile est. Plerique autem qui
Mario Cinnaeve faverant, iidem deinceps Caesarem, il-
lius generum, in quo-.multos Marios inesse Sulla dixerat
(suKT. CAKs. 1), studio ct favorc prosecuti sunt, ut qui
id quod Cinna sibi proposuisset revera cflecturus puta-
rctur. Inde facile repetendum, Plancum , magistratibus
minoribus gestis, ad Caesarem se contulisse, ut legati
locum obtineret. Quem deinceps ita sibi devinxit, tan-
taque apud eum gratia et honore valuit, ut ad con-
sulatum etiam gerendum una cum D. Bruto designatus

sit. Caesare interfecto, Plancus fautoris sui caedem obli-
vioni dandam censuit; fructu tamen dignitatis ab illo
in sc collatae privari se noluit. Quam cclerrimc in
Galliam se confert, quasnam deinceps partes amplexnrus
esset secum dcliberans. Dum in provincia degit, conti-
nenter ad libertatis studium instigatur a Cicerone, qui
summis eum ornat laudibus, magnorumqne praemiorum
spe eo perducit, nt senatus plurimum tum valentis par-
tes palam amplectatur. Antonio a senatu hosti iudicato
obviam progressurus Plancus cum Bruto, collega dc-
signato, copias iungit, cui fidum sc pracstitit donee ille
fortuna secunda usus est. Quum vero Bruto certamen
periculosissimum cum Antonio esset ineundum, Plancus
Antonio^reconciliatur, quo effecit ut consulatus honore
non privaretur. ÎIox vero civile bellum exarsit inter
Antonium et Octavianum ; in quo ne cuiusquam in odium
incurrcret, optimum duxit nihil alicuius inomenti agere.
Tnclinaverat quidem in Antonii partes; sed quum in
auxilio'ferendo moraretur, Lucius Antonius interim Pe-
rusiam adversariis traderc cogitur: quo facto Plancus,
deserto reliquo exercitu, ad Antonium profugit, a quo
honoribus maximis ornatus est. Quum vero Octavianus
bellum Antonio illaturus videretur, in quo inferiorem
fore Antonium facile praesagiebat, Plancus ad Octavia-
num defecit cui arcana ab Antonio sibi crédita aperuit.
Ex eo tempore Octaviani adulator tranquillus vivere et
dulci otio frui potuisset, sed male factornm conscientia
cruciatus misere vitam finivit.

Ter igitur partes mutavit Plancus, unde parum con-
stantem eum fuisse manifestum est. Difficillimum qui-
dem erat, turbulentis illis temporibus, quid rectum et

aequum esset discernere et certam consiliorum actio-
numque quasi regulam sequi. Optio quippe facienda
primum inter Caesarem et Pompeium, deinde inter il-
ium et libertatis fautores (optimates), post inter trium-
viros et coniuratos, tandem inter ipsos triumviros. At-
tamen in tanta rerum vicissitudine fuerunt qui, quam-
quam partes mutarent, mores tamen servarent integros,
quahs fuit, lie alios memorem, Àsinius Pollio. Plancus'
vero ambitiouis quo laborabat morbo iudulgens, nil nisi
quod profuturum sibi esset curavit et egit. Ita p.-iore
vitne tempore Cicero ei exprobrat, quod temporibus
mm,s indulgerct, et postea non semel in eandem reprc-
hensionem incurrit. Hinc quoque repetendum quod maie
factorum culpam in alios conferrc solitus, suam in-
cmiotantiam ex aliéna levitate pendere contendit [ad
J'am. X, 21.). Portuna vero ei propitia fuit: dum alii
naufragium paticbantur, ipse incolumis evasit. Nec mi-
rum; nullas enim unquam partes ex animo propugna-
vit, nulhs perieulis se exposuit, sed temporibus tantum
inserviens totum se ad fortunae nutum accommodavit-
denique ut gratiam iniret eorum ad quos traiisiisset,'
vilem proditorem se pracstitit.

Ita se gerendo non mirum si vitam sine laude actam
inglorius fin,erit, eiusque nomen a posteris ignominia dif-
famatum sit.

E 11 11 A T A.

Pag. 3. pro tedensa
quondam
Planci
litteris
Jam

aequae

nonnulli, Planci
leg.nbsp;te densa

•nbsp;quoddam

•nbsp;Planci , Livineii Ueguli
»nbsp;Uteris

•nbsp;lam

'nbsp;aeque

»nbsp;nonnulli, Plancii

Icviora, quae insiut, corrigat lect. lieu.

T HESE S.

1.

Historia tain generis humani quam singularum gen-
tium cum ipso homine habet similitudinem.

TL

Vere plato de Rep. VIII, 2, dicit r^^ ^oXirsicc, y/-
yvsadxi iK^ TO.nbsp;iv rxT,nbsp;oI Scu ä^^sp

pi^xvTX TxKh» l(psXy.wviTxt.

III.

Etymologia vocabulorum in lingua Graeca tam ad in-
terpretationem veterum poëtarum quam ad antiquitatum
cognitionem utilissima est.

IV.

Hesiodeum poësis genus Homerica poësi recentius est
putandum.

— 90 —
V.

Homericura liymmira in Apollinem non ante sec. VI
ante Chr. compositum esse, iure colligi potest c versibus
extremis, qui ad bellum Crissaeum spectant.

VI.

Nova CpüAwv et l-^fiuv descriptie a Clisthene facta plu-
rimum roboris addidit populari potestati.

VII.

Amphictyonum conventus non dici potest commune
Graeciae consilium, ut vocatur a cicerone de Inv. II. 2.3.

VIII.

Prisca Ilomanorum historia magna pro parte e Grac-
corum rivulis üuxit.

IX.

Numam fuisse scriptorem legum, ut dicit cicero de
Rep. V, 2, non credibile est.

X.

Vere Valerius maximus I, 1,9 de Romana civi-
tate: „Omnia post religionem ponenda semper nostra
civitas duxit; etiam in quibus summae maiestatis con-
spiei decus voluit.quot;

— 91 _
XL

Errat Niebuhrius Röm. Gesch. I, 328, Eabios Sabiiiae
originis fuisse contendens.

xn.

Cn. Pompeius primus adstrinxit eloquentiam eique
velut frenos imposuit.

XIII.

Ponderatis diversis argumentis, Ciceronem.Catilinam
repetundarum reum defendisse improbabile duco.

XIV.

Vere drumannus Gesch. Roms, T. IV. p. 213 de T.
Munatio Planco^Bursa: „«gt^fnnntj nntsnbsp;marljttn

tijn jnm (©jf^nfr Ut ^Iriistflcratw, obflUtilj tt j*ir«m Qt-
warlt^ max, irrr tijm l)fjal)l«u hatintje.quot;

XV.

Errant Franckius, Düntzerus, alii, c[n\im vitas lu-
venalis ex ipso huius scriptoris opere conflatas esse
contendunt.

XVI.

Vere W. S. Teuffemus (in Pauly, Real-Encycl. s. v.)
de luvenale: „€inf «tcljf (grfoljrunfl apricljt o«» Bftitfit

©tîiKljttn, abtr hnn tlade ©Jtacljmocl), tin atarhtn, abrr
hrirt «ttuu (©Jtmmij.quot;

XVII.

Quem luvenalis Caesarem memorat in Satirae Vllmae
principio, Traianus, non vero Domitianus mihi haben-
dus videtur.

XVIII.

*Aram Ubiorum (Cf. tacit. Ann. I, 39) non Augusto,
ut censent interprétés, sed deae Victoriae consecratam
fuisse contendo.

XIX.

A dictatore nulla provocatie ad pepulum fuit.

XX.

Comitiorum curiatorum vis legibus Publilia et Maenia
fere ad nihilum redacta est.

XXI.

In Platenis opere yrsp) ttoXite'ixç quaestio de iustitia
quaestioni dc civitate subiuncta est, non haec illi.

XXII.

Vere quintilianus Instit. Oral. X, 1, § 76, de De-

mosthene: „Is dicendi modus, ut nec quod desit in eo
nec quod reduudet invenias.quot;

XXIII.

In Platonis loco de Eep. VIII. p. 547 C. sh ßiaov

yyiv ßh Kx) ohixg KXTXvaißxiüvovlt;;nbsp;. . .

CCUTO) ToKé^ov ts zx) cpvKs^^-ic xuT^v irißeXsT^dxi, pro
xvTÜv legeudum puto 'sxvtüv.

XXIV.

In Sophoclis Ant. 366:

vößoui; TTxpslpuv p^öovog
öeüv T hopxov lUxv v^irnXii;
legeudum coniicionbsp;yspxipm y.. t. s.

XXV.

^ In Demosthenis oratione de Corona § 239, èz tovtc^v
VX^ro èxsbovg Xxßhv slg ro èriovv Tpoopxv, pro
legendum ßxXüv.

XXVI.

Prima Persii Satira intra annos 59 et 62 post Chr
n. scripta videtur.

XXVIT.

In eadem Satira tecte perstringitur Nero.

xxvm.

Iu luvenalis Satir. VII, 158:

Mercedem appellas? Quid enim scio? Culpa docentis
Scilicet arguitur —
Sic interpungo:

Mercedem appellas? Quid enhn? Scio: culpa do-
centis cet.