SPECIMEN EXEGETICO-TIIEOLOGICUM

rOETICA DICTIONE IN EPISTOLA JACOBI.

_ifaiU

i^i iwiT'iTPAürra

oMifioT! :iwai;7iVîA

................

Nirfil * . ' ^^ . oiéfwt/AM euloryaj! nTATixomiiA jj^

V««o «quot;rt n'fjfliO't mn

^ ...
W' ö ä vtjs « K ^ u üitóau auâ

-ÖTSjrrVaa :-{A:)jnojfi3HT «ITAT^OAH iiA^iaaiJiaoH

«r •.(

■ ■«À^'TOai^-OWaHH AIKaUàOA «I

(«wiÉMPB«/'J .HiîBiJhj.i Ta aria

%T.vii/;a;(s x/iKAxa KJnuïimTaa qjj.itni'j

.iHnobuaO «M*! i*

,^1HJTt«lt;r»4!) uauiTManinbsp;■

.1nbsp;uxw (-l'iKiiK i;** .t»

»a mf- ■ ■

, ^ 1 A H I !

,'-iii-if' -'^zytd-L^fM /'o. J, .a ..jià^'Î.A '

SPECIMEN EXEGETICO-TIIEOLOGICUM '

DE

POITICÄ DICTIONE IN EPISTOIA JACOBI,

QUOD ,

ANNUENTE SUMMO NUMINE,

EX AUCXORIÏATE HECTOUIS MAGNIl'ICI

J A GOBI VAN II ALL,

oed. lion. ntBiRL. KüViTia, oks. conon. auu.x. secuxioms, jir. kuu. ktnbsp;,

uoD. doct. XT raur. ord.,

NUC KON

ami'lissnii SENATUS AGAÜE.MICI consensu

liT

nobilissimae FACULTATIS THEOLOGICAE decketo,

^ronbsp;^^ocfontJu^

summisquk in

TIIEOLOGIA IIONOllIBUS AC PKIVILEGIIS,
IN ACADEMIA RIIENO-TRAJECTINA,

RITE ET LEGITIME CON8EQÜENDI8,

publico eruditorum examini submittit

GEIIAIIDUS VAN LEEUWEN,

o Paso tioudcrak.

t

8. S. MIKI3TEKII CAND1UATÜS.
A. 1). XXII MENSIS JUNII ANN! MDCCCLV, IIOIU I.

T I E LI S ,
apud n. C. A. CAMPAGNE.

MDCCCLV.

Nach dem glanzvollen Tage, den Cliriitus, \tle eine alles
belebende Sonne, in's Dasein rief, xieht Jacobui, nie ein
milder Mond an einem erquickenden Abend, in bimmliicher
Feier ai; unsere Seele vorQber und lässt uns des Genussei
des groszen Tages, mit sanften TCnen und lieblichen Bildern
noch einmarerfreuen.

OBBSBR.

E* olBcina lypograplilca oieekk ft mkont, Trajecti ad Ul\enum.

MATRI OPTIMAE CAUISSIMAE

AVUNCULO DILECTISSIMO,

JOHANNI ANTONIO VAN OOSTVEEN,

akniiemiknsi,
v 1 m 0 s !• e c t a t i s s i m 0 ,

S A C K U yi.

iitïnbsp;m^obnO 'Wt?}^^«^«»»^! «wtHïüiio A

-iXïti ,ê0do3el iaiftuUt wcufiltio ücfoJsiqa ^tfdiftp .auwiJÓ*!«

. ■ ■■ quot; -■ , ■

H:^ • ■ - - .. . . i
^trns------ -

z. s.

Nolilissimus Theologorum Ordo in Academia Jîheno-Tra-
jectina quum, anno mdccclii, hanc proposuerat quaestionem:
»Potiores, quibus Epistolae orationom illustrât Jacobus, ima-
gines coraparationasque grammatice cxplicentur atque aesthetice
judicentur,quot;

ex lîegis Augustissimi munificientia, aureo praemio ornari fe-
liciter mihi contigit. Ahrogatâ autem lege, quâ responsa ad
quaestiones Academicas, sumiulus pullicis, in Annalihus, pro-
dire solebant, multi, quos magni facio, viri mihi fuerunt auc-
tores ut opusculum, omni, qua decet, cura, reiractatum et
elaboratum, dissertationis instar in lucem ederem. IIoc vero
consilium, quod et mihi deinde haud displicuit, quominus prius
ad finem sit perductum, plures, me invito, impediverunt res.^

quot;VIll

His praemonitis, superest ut grati animi fungar offim erga
Celeberimos, quos in Academia habui, praecep tores. — Ante
omnes ad vos me converto Clarissimi üoüman ct yinke, Theo-
logiae Professores! Si quae in hac ipsa dissertatione inveni-
untur non plane spernenda, aut si aliqua in me est sacras
lilleras interpretandi ratio, quam sentio tamen quam sit exigua,
omnia, juxta Unum Deum, vobis debeo, qui regiam, qua
in nostris disciplinis procedendum sit, viam mihi aperire iam
puhlicis lectionibus quam familiaribus colloquis, nunquam de-
siistis. Vestrorum erga me meritorum gratissimam semper ser-
vabo memoriam. Dms O. M. corporum vestrorum succurrat
imbecHlitati, ut Academiae ornamento. Ecclesiae Christianae
saiuti diu esse pergatis l

Utinam hk alium quoque competlare possen praeceptorem,
virum dico desideralissimum, quem tam mature rebus humanis
ahreptum omnis dolet Patria nostra! At quo graviore affi-
cimur luctu tristem et inopinatum optimi royaaudsh reoordantes
ohitum, eo magis Divina celebranda est Providentia, quac locum
ab ^so relictum mox a te occupari jussit Clarissime teh haauI
Promotor aestumatissime! Sinceras accipias gratias pro sin-
gulari tua erga me benevolentia, qud Promotoris provinciam
in te suscipere mihique, in specime retractando, optimis tuis
consiliis humaniter adesse haud recusasti. Si quid mea valent
vota, gravissimum, quod auspicatus es doctoris Academici

mtinua tibi ipsi erit felix faustumque, atque Ecclesiae nostrae
graviter commotae quam maxime salutare!

Neque, solemni hac opportunitate, vos silentio praeterire fas
est Clarissimi Viri, quorum in litteris humanioribus egregia in-
stitutione frui mihi licuit. Fluribus nominibus me tibi praesertim
obstrictum sentio Praestantissime kausten! Non solum primo
eurriculi Academici spatio sed et postea, privatis tuis institu-
tionibus mihi exstitisti dux ac magister exoptatissimus. Quot
quantaque tua erga studiosam juventutem sint mérita non est ut
publice profiteur; omnes sciunt gratique nunquam obliviscuntur
discipuli.

Grato animo tuum etiam nomen Mc recordor doctissime
tydeman, Gymnasii Tielensis rector l Pulchri, veri justiqne
amore me imbuere, inde a puerili aetate ad hunc usquc
diem, omni ratione curasti. Maxima tua erga me est bene-
volentia; cujus nuperrime novum praebuisti documentum et
aliis quidem rebus, et egregia, quam in vitüs typographicis
coirigendis, posuisti operâ. Summum Numen ut favore Suo
tibi nobilissimaeque tuae prope adsit familiac ardentissimis
''ogo precibus.

Valete et vos Sodales Suavissimil Quorsum ?ios nostra fata
^evocant, amicitiae vinculum, vobiscum contractum, ut in dies
fnagis magisque corfirmetur equidem vehementer opto. Vioite
fdices meique ne sitis immemor es!

Tu denique Bens Optime Maxime I in Christo, Illustrissvno
Filio tuo, nohis Clementissime Fater! Pro mera tua benignitate
quot hcneficiis me aceumalasti! Hujus etiam peracti laboris
laus et gloria Tibi uni sit quem adorari decet tov nàxqu
rœv (pcóra,r, naîgt;io ov^ evc naQullayr] n rQonfjç «Voa-
niua^ia.

LIBELLI CONSPECTUS.

.nbsp;rag.

Introitus...............■......................................................................1.

Fluetuatio fiilci. C. I. S.,6..............................................................5.

Christianum hominem tam arduis quam lactis aequo animo frui dccct.

C. I. S. 0—12....................................................................................9.

Peccati ejusquc sequelae origo ab ipso homine repetenda. C. I. S. 14

ct I.-!....................................................................................................16.

Quidquid a Deo desccndit, bonum est. C. I. S. 17............................24.

Verbum divinum non modo audicndum, scd ctiam in Trpaji» convcr-

tendum. C. I. S. 22—25..................................................................33.

Fides sine opcribus nulla. C. II. S. 14—17 et 26..............................41.

Summa linguae vis. C. III. S. 3—5«....................................................49.

Summa linguae vis singulatim in malam partem, C. III. S. Squot;» ct 6.nbsp;56.

5.1.

Lingua fcris domitu difficilior. C. III. S. 7 ct 8..................................C7.

Divcrsus unius cjusdcmquc linguae usus. C. III. S. 9—12................72.

Paticntia hominis Christiani. C. V. S. 7..............................................76.

Alii nonnulli loci, poöticis distinct! coloribus, breviter explicantur. (C. I.

18. 21. C. IV. 14. C. V. 4)..............................................................SO.

quot;nbsp;Jiiinbsp;i:!;:-t/M \

l'.vr, üHiivrj Ih'n^ y.if in = r'.^;;;-^

-: ,,:::) -..vi2 lou'lqlA -i^üü .n.tmn kudml uc 'rJA

.// .-/ii.ii. :/!/ .;!..! :nbsp;HJUii-sinbsp;.i-

i J:IÜ JsLiial? üVfÄ frii=''gt;iiil -Ji'fi'ii i;
.f^ fiiifnquot;'!nbsp;: .j

..'i.v rsf.-c ■:gt;»Jii gt;gt;'i'gt;(.| ♦•i:.;ii.-'ni • .ti- i

; ; Iv . - .I'.ty.it'Hnbsp;.irj-.in;'-.

-MS/ «j;-

introïtus.

Jam ab aevo disceptatum est de Jacobi epistolae auctore. Nos-
trum non est pluribus de hacce quaestioiie agerc i). Sufficiet
tantummodo haec verbo commemorare.

Tres vel saltem, quod fortasse probabilius, duo memorantur
Jacobi. Alter Zebedaei ct Salamonis filius, ab llerode morte mul-
clatus. llunc epistolae scriptorem faciunt subscriptiones et non-
nulla alia vetustatis testimonia; quae tamen non satis antiqua,
practerea sibi invicem repugnant. Accedit hunc Jacobum tam mature
necatimi esse, ut viiT credi possit eum epistolae fuisse auctorem.

Alter est Jacobus minor, filius Alphaei sive Clopae et Mariae,
sororis Mariae, matris Jesu (Joh. XIX: 28. Mare. XV: 40). Fra-
trem habuit Judam sive Lebbaeum sive Thaddaeum. llic Jacobus
vocatur ddiXcpói i. e. consobrinus Domini 2).

1) Plura de hac quaestionc si quis scire cupit adeat Doet. A. II. Blom,
Disput, de toï? ddeXgioït et xa?? ddtlgiaïq tov xvQiov Lugduni-Bat.
1839, p. 156. Contrariam proQtentur sententiam Schneckenburger in
annotatione ad ep. Jacobi; Wiese^er, über die Brüder des Herrn, in den
Theologischen Studiën 1842, atque Guerike, Historisch-Kritische Einleitung
in das Neue Testam. 1839, p. 484.

Apellationem adtlipov in usuloquendi latius patere indicant Geu. XHI:
8. ubi Abraham et Loth secundum LXX dyamp;Qia/col dóekqgt;oi vocantur.
Gen. XIX: 15 Laban Jacobo dcTfi^ió? (lov et alibi.

lliijus viri consilium cclcri Apostoli in convenlu Ilicrosolymi-
lano secuti sunt (Act. XV) llegcsippus apud Eusebiuni narrat
eum fuisse episcopum ecclesiae llierosolymilanae; rundem vero,
quem cognomine xov Sr^aiov ornaverant, deinde morte violenta

a Festo necatum.

Admodum probabile hunc epistolae esse scriptorem.
Nulla ccrta ratio alTcrri potest, ob quam aulbenliam hujus
epistolae in dubium vocaremus. Tuentur illam versiones anli-
quissimae Syriaca i) et Laiina. Clemens Romanus ncc non Athc-
nagoras, Irenaeus, Chrysostomus, modo addilo, modo omisso Ja-
cobi nomine, epistolam laudarimt. Origines menlionem de ea facit
verbis usus »tV rfj cpfQOfxivij laxwßov iniaTioXr]quae
tamen non in malam partem vertenda, quandoquidem mos erat pa-
trum, et scriptorum ejus aetatis sie loqui etiam dc libris, quos
agnoscebanl ; sie e. g. Eusebius dc \ Job. Eusebius cam roTg «V-
• TiUyoiiivois annumerat, attamen non negat a plerisque ejus au-
thentiam esse acceplam, Patres etiam See. IV, ilem Hieronymus
et Rufmus, eam agnoverunt. — Imprimis a Sec. XVI multi, ut
videlur, praejudicatis ducli opinionibus, varia moverunl dubia,
quorum vero maxima pars facile tollitur si nobis constat de episto-
lae aetate.

Sunt qui Jacobi epistolam recentiorem habent Paulinis epistolis.
Putant enim in ea inveniri refutationem falsarum opinionum, quae
si eos audimus, ex doctrinae Paulinac abusu originem ducebant.
Sed, ut rccle monuit Michaelis 2), crrorçs, quos oppugnat Ja-
cobus, diu jam ante Christi el Pauli aelalem apud Judaeos exslileranl.

1) Syriaca versio, quam si non primo, certe secundo assignant scculo, hanc
solam epistolam cx arnktyófitvon; habet; cetcrae rcecntius additae.

î) Die Lehre von der Rechtfertigung, die unser Brüder bestreitet,
ist die alte jüdische nnd nicht eine unrecht verstandene lehre Pauli: uud die
Sünden, vor denen er warnt sind solche, als unter den Juden gewöhnlich nnd
von den Neubekehrten mit in der Chistliche Kirche genommen waren.
Denn die crstcu Chistliche Gemeinde muss man sich nicht ala Gesellschaften
lauter wahrhaftig AVicdergebohrner vorstellen.

Nonnulla epistolae insunt testimonia, quae indicare videntur earn
omnium antiquissimam esse conscriptam. Primum enim ex C. I.
i. ubi generatim dicitur yxpvXaïç ralg tv rfj 8iuanoQa'' non
*to7g i-auxroig twv k. t. l.quot; et ex II. 2. ubi avv«ywyi]
de Christianorum conventu, qui V. 14 tn-Aijoia vocatur, patet,
Judaeos conversos nondum scparatos vixisse a Judaeis dniOTolg,
quae dissociatio seriori demum aetate facta est. Praeterea argu-
menti expositio tota Judaice conformata, quod eo facilius explicatur
quo propiori Christo aetate scripta est epistola.

Quod ad argumentum attinet patet scriptorem universe voluisse
consolari et a vitiis abstrahcre. Christianos prima jam aetate satis
gravibus obnoxios calamitatibus erigit spe alterius vitae et simul iis
commendat pietatem, in malis patienter ferendis perspicuam. Deinde
multa quae irrepserunt vitia reprehenduntur. Auctor imprimis co-
piosus est in refutando gravissimo errore, quo Judaei veram pieta-
tis indolem quaerebant in sola religionis cognitione et professione.

Tota in epistola regrtat practica ratio. Rerum Cbristiano cre-
dendarum parca ac minus diserta fit mentio. Si quae generis
dogmatici breviter attinguntur, latius tamen patent. De primariis
Theologiae Clirislianift placitis, de salutari Christi morte et re-
surrectione ne verbo quidem agitur. Imo vero auctor Cap. V,
ubi plurima affert patientiae exempla, summum Domini exem-
plum afferre negligit. Primo obtutu difficillimum sane aenigma.
Quodsi autem in memoriam revocemus, Jacobum cpistolam scrip-
sisse prima aetate; lectoribus tum Judaeo-Christianis recens Do-
mino addictis, tum, quod valde probabile, Judaeis etiam nondum
conversis, admiranda elucet ejus prudentia, quâ argumentum ad
Icctoris captum accommodavit.

Superest ut pauca addam de Jacobi genere dicendi i). Epi-

') Dc pulcherrima Jacobi epistolae fonna egregie monucrunt praeter Doct_
Blom 1. 1. p. 17.3, scqq. C. G. quot;VVelkc, die ncutestamentliche Rhetorik,
Dresden und Leipzig 1843, $ 150, atque imprimis C. G. Kuechler, de
Rhetorica epistolae Jacobi indole. Lipsiae l8l8.

f

stolae forma optime congruil viro origine Ilebraco, de quo simul
constat cum postea continuo degisse Ilierosoiymis, ubi pulchra
aderal opportunitas Graccae linguae bene addiscendae. Multa in-
veniuntur, quae Judaicum produnt scriptoris iiulolem. Non tan-
tum plures occurrunt liebraismi, sed etiam quam plurima dicta
atque exempla ex Vet. Testam, desumta. Ab altera vero parte
haud pauca reperiuntur vestigia purioris Graeci sermonis i), quae
probant eundem scriptorem in optimis literis Graecis non medio-
critcr fuisse versatum,

Plurima sunt, quae orationis elegantiam ct gravitatem mirifice
augent, Dominatur in tota epistola sententiosum illud et argu-
tum dicendi genus, quo Orientalibus nihil usilalius. Nulla autem
res orationi majorem addit vim et pulchritudinem, quam quae fre-
,, quentes adhibentur imagines comparationesque. Ilinc nimirum fit
ut oratio pedestris interdum poëticis inibuta sit coloribus. In iis
comparandis auctor plerumque ante oculos habuisse videtur scrip-
tores tam Graecos qiiam imprimis Ilehraicos. Singulatini Jesaiam,
Salomonem, J. Syracidem. Quos tamen libere imitatus est, ita
quidem ut peculiaris laus ei non deneganda sit se multo dilu-
cidius ac pulchrius similitudines exposuisse. ld suo loco indicarp
nobis in animo est, Ceterum, hic est, quem praccipue in nostra
commentatione spectamus, finis; ut ex parte ad totum concluden-
tes, demonstrcmus Jacobi epistolam, quoad sermonis elegantiam,
vix ulli cedere aut Graecorum aut Romanorum classico scripto.

1) Linguain bene Graccam referurit bac dicendi formulae: XtlTifOamp;ai,
•tfprty^intôç ti.voç. I. 5, «ïva» ra^vv rit ró dxovaiu, ftçaâvv tiq xà
AaA^ort». I. 19, naçaxvTtitiv ftq xu I. 25, ßakknvnbsp;tllt;; xa

arànaxu. III. .'!, oi xQV Tctür« ovxia yLvtaamp;tu, vs. lO. ^ avia»tv
aogia, VS. 17. xTToamp;rïyuit lófiav riva, mullacque aliae.

' . ■'''I'quot;'! I li ''lïiin't-i 'i ;;/ {{()■}'.,(!•.gt; !;I»|J||.|' , . .nbsp;. .,•,!

.'•.»•»/Nï.-.fr.iMnbsp;lt;),:,,il:-:,■, .-.Ijritrnbsp;!,|quot;.gt;V

■nbsp;K/. li '-M;:'!!'! rina ' i; ;

CA PU,ï.^:I.„SKCT.'c/quot;' T

fluctüatio fidei. quot; ..... 'nbsp;''

• •lt;■ •nbsp;, ■ : «tl') . :■ .■gt; iri'i.siï .ir.

■ iHJ^ -nbsp;. .....

/nbsp;TaXninbiQoi St dupv/oi it. dtaiâ^ovTfi;

xi]v tiivx^y.

'nbsp;CLEMLNS KOM.

'AiTiirm 8t iv niarn , fiyöèv diaxQtvófnvog' ó /d(i
üittHQivóiifvoi toixt xXdöiopi amp;aXâaa?jg digt;ffii^ofift,o} xai
(gt;nTt^oiiiigt;io.

Pelat vero cum fidacia, nulla in reambiguus; am-
biguus enim similig est fluctui maris, ventis agitato et
jactato.

Jacobus, in praccedentihus, Chrislianos admonuerat divinam
quaercre sapientiam, quû iis opus erat ad injurias Christi causa
sibi illatas fortiter tolerandas. Pergit n. 1. in cohortando: »quis-
quis vero divinam illam sapientiam impetrare vult, caveat ne ani-
mus ulla commoveatur dubitatione, nevo ambiguus sit utrum optala
vel certe sibi salutaria assecuturus sit i), Is enim qui non omnem
in Deum reponit fiduciam, iieque ejus curae, se suaque omnia

') iv Ttlaxet co«^(/enlt;er ,'ultcriu3 eiplicatur addito nijâiv rftaxçt-
vo fi en Of, sine ulla lidei dubitatione. Jiuxçlvoftai. proprie dicitur de eo,
qui haesitat in judicando. Paulus (1 Tim. II: 8) jubet 7i(gt;olt;;ivxfa!gt;(u
X'i'çli oçy^i xttl Jtaioytdfiuv.

pie credit, nequaquam stabilis esse potest, sed circumagitur et
dispellilur tanquam maris unthe, quae ventis agitatae hic illuc

jactari soient ').

Cum omnes scriptores, qui aliquid valuerunt elegantiore di-
cendi genere, sive solulo sive ligalo usi sini sermonc, tum prac-
sertim poëtae Uebraeorum, ornamenta seu lumina orationis quam
plurima ex rerum naluralium imaginibus depromere soient. Im-
mensa, quam quotidie contemplari fas est, universitas infinilam
suppedital nolionum varielatem, unde imagines, veluti oratoria
quaedam suppellex, colliguntur. Ex hac autem, quam mens hu-
mana ex universa undique natura haurit imaginum copia, eae
maxime omnium sunt clarae et illustres, quae oculorum sensu

facile percipiuntur.

Talis omnino imago est, quae h. 1. occurrit. Ducitur a marl
turbulento, ventis graviter jactato, cum quo componitur homo fide
ambiguus. Simihtudinis punctum posilum in utriusque rei tfxa-

gitatione sive inquieiuàine.

Eandem maris inconslantis imaginem adhibel Jesaias C. LVII:
20, ad depingendos improbos malis commotos cupidilalibus 2).

O'^r.^.fo^lrt? X«. ^.Ti.^o^fyv. RectevcrtitLuthcrus «von
Winde getrieben und gewehbet.quot; Utrumque ä.-rnjA^yó/t^»»quot; -^^f/^i^fO-
^a. ventis agitari;nbsp;(eum Brctschncidero potius a lt;5iv vimen

fle.xHt, unde ^i.TK ilahdlum quod uUro citraque movetur, quam a qÏTtTf.y

rapere, jaccreduecndura)8igmficatyac/an. Si quaedam inter has voces distinctio

est facienda illud potius ad causam, hoc ad effectum referamus. Verumtamcn

saepius synonyma habentur.

2) Hoc potissimum consilio maris fluetuantis imago saepius usurpatur a
scriptoribus serioris aetatis. Si de nostratibus quacris nescio an nemo gra-
vius atque clcgantius eam exposuerit quam P. van der AYilligen,
dum videbat doctissimus sacrorum interpres in urbe Tielana. Ille igitur,
quem hie honoris causa commemoro, in oratione sacra de Esth. V: 13 ita
auditoreus alloquitur: Bevondt gij u immer, in het midden van eencn he-
vigen storm, aan den oever der zee; zaagt gij daar hare baren, voortge-
zweept door den wind, zich beurtelings hemelhoog verheffen en dan weg-
zinken tot ecnc grenzenlooze diepte; sloegt gij bet geweld der rijzende cn

Improhi sunt ut mare commotum; quicscere eyiim non possunt,
expelluntque aquae eju^ coenum ct lutum i. c. queniadmoduin
mare, dum saevit in liltora, emittit sordes, sic inipii, pravis ducti
cupiditatibus, raaliliam suam produnt ').

Alio consilio adducitur a Paulo, Ephos. IV: 14. pTjxtTi ptj-
Tcioi wfifv xXvd(oyi^ófi(igt;oi xai niQiquQOftei/oi navri dvf/io)
Ttjs 8i8aoxuXlag. Ibi sernio est dc hominibus, qui aliorum
ficta atque falsü doctrinä tanquam fluctus, ventorum vi agitati hue
illuc moveri solent.

Solemnis est auctoris comparatio, summa cum gravitate atque
pulchritudine conjuncta. Quid enim inconstantius el magis in-
tranquillum fingi potest, quam mare impetuosum, ventis graviter
jactatum. Orta tempestate, subito fluctuant undae magnoque cum
murmure et strepitu modo ad sidera sese-tollunt, modo in pro-
fundura revolvuntur abyssum. Repentino motu semper aliam earri-
que variam praebent faciem. Talis tantaque est instabilitas ho-
minis fide ambigui. Spes sola est res, quae efficere possit ut

alles met zich slepende golven, het schuimen en koken der afgrouden gade;
ontwaarde uw oog, zooy;)r het over de onmetelijke vlakte reikte, nergens
rust of kalmte, maar overal even geweldige beweging, onafgebrokene en
schrikwekkende beroering? Dau hebt gij een levendig en treirend beeld ge-
zien van ecu gemoed, ten prooi gegeven aan de woede vati zijne driften.
Beurtelings wordt het opgebeurd door hoop en ter nedergeslagen door vrees.
Aangegrepen door het geweld van den hoogmoed, van den nijd, van de
jaloezij of van do wraakzucht wordt het voortgedreven, geschokt, geslingerd,
voortgestooten even als een schip onder het geweld der golven; of neêrge-
smakt met onweerstaanbare kracht in den onpeilbaren afgrond van wanhoop
en vertwijfeling.quot; Nagelatene leerred. 1849, p. 02.

') Ad hune locum Clericus: »De cjusmodi animis dicere possis, quod
Ovidius de se ïrist. 1: Eleg. 10, 33.

Cumque sit hybernis, agitalum Jiuciubus aequor
Pectora sunt ipso turbidiora mart.quot;

Apud Judam, s. 12, homines nonnulli, qui ecclesiae erant dedecori, vo-
canturnbsp;ayJvQol vno dvffiMv rtttQUipfQÓfjuyat......xv^ara

ay Qtd amp; n Xdo a riq.nbsp;'

homo, quacunque versalur vitae conditione, mediis etiam in
aerumnis, quietum conservet animum. Ille vero qui dubitat atquc
diversis perturhatur cogitationibus, ccrtis caret principiis, quibus
firma niti debet spes, quemadmodum mare ventis jactatum abs-
que ullo videtur esse fondamento. llaud aliter igitur atque illud
fluctuât semper, scilicet spem inter et mctum. Incertus utrum
üeus, precibus exauditis, ipsi auxilium praestiturus sit, nunc
hue nunc illuc tendit, continuo mutans vitae proposita et instituta.
Quidquid modo neglexerit, mode summa virium contentione as-
sequi studet; laudat ea, quae paucis ante vituperavit. Ut maris
undae tempestate agitatae perpetuo surgunt caduntque, sic ille
nunc Deo Christoque sc dedicat, nunc, in contrariam abiens
partem, terreslribus ingurgitur rebus.

Evidentissima haec est similitudinis nota, fluctum maris inter
ct hominem haesitantem, quam indagandam scriptor lectoris re-
hquit curae gt;)•

ij Cum hujus loci argumento digna sunt quae confcrantur Christi dicta
Matth. X.KI: 21 seqq. cf. XVII: 20. Pauli Rom. IV: 19 sqq.

CAPUT I. Sect. 9-12.

CiiniSTIANUM HOMINEM TAM ARDUIS QUAM LAETIS AEQUO ANIMO
FRUf DECET.

Aequain memento rebus in arduis
Servare mentem, Non seeus in bonis
Ab insolente temperatam
Laetitia.nbsp;HOßAnus,

Rebus angustis animosus atque
Fortis adpare. Sapienter idem
Contrahes vento nimium secundo

Turgida vela. idejt.

Sect. 9. Kavxâalïû) 8t ó dSfXcpó; ó Tantivèg iv
tc5 vipn dvTOV.

» 10®. 'O ôt nXoilaiog iv rfj vantivwcsd dvrov.

Giorietur autem frater humilis de sublimitate sua.

Fortunatus vero de humilitate sua.

'O dSil^óg ó ranfivog '), frater Christianus, qui humili ver-
satur statu externe jubetur Kavxàaamp;ai i. e. gloriari, feliccm se
praedicare iv xw vxpn âvxov oh animi nohilitatem, perspicuam
earn in rebus adversis fortiler perferendis. Ab altera parte d nloxS-
(siog debet se felicera praedicare 2) ip ^^ xanHvwan âvxov.

1) ó ranrivoq latiore sensu accipiendam esse docet sequens imago, qua
non solum auri argentiquo, sed aliarum etiam fortunarum (e. g. gloriae,
formae pulchritudinis eett.) fragilitas describitur. Itaque h. 1. notât paupe.-
rem rerum exiernarum, sicuti oppositum ó nXovatoq intelligendum dc ho-
mine opulento rebus extemis nffluenti.

navxàaùoi etenim ex praecedcntibus supplco. Alii subslituunt vocem

Quaeritur quaenam potissimum justa sit intcrpretatio vocis
ramhcoais. Duae prae ceteris sese commendant sententiae.
Sunt qui cum Gebsero ranthcoaig explicant de /lumiliiaie, vi-
Utate sortis in quam tunc temporis ilivites etiam, Christi
causa, facile incidere potuerunt i). Ne vcro alia comme-
morem , quae huic interpretalioni obstant, hac ratione, ut recte
monuit Theilius, infringitur gnomica dictionis vis et concinni-
tas. Magis igitur mihi placet sententia coram, qui hic intelli-
gunt hurailitatem animi i. e. modestiam sive suhnissam pie-
tatem. Concedo sic tuTrthcoaig paullo inusitatiore accipi sensu.
Attamen haec interpretatio minime recedit a sacrae scripturae
consuetudine. Satis enim constat S. S. miseros et infortuna-
tos tanquam pios atque demissos saepius sibi informare 2). Ne-
que N. T. desunt loci, in quibus nostrae voci inest notio wo-
destiae 3). Accedit denique cum ipsam rem, tum hoc loquendi
genus egregie illustrari loco e Xenophonte, a Raphclio scite
adducto (de Rep. Lacedaem. p. 540): tV xfi ^nàQtn ot xqu-
riaxoi xai vniQiovxai ^«^tara xàg ÙQ^àg, xai rJ. t«-
jtiipol iimi ^éyochhovrai. Hic t6 rannvoi iimi
yuXvigt;ia{yai idem déclarai, quod apud Jacohum iv rji ra-
niivwan xavxocoOcci, illudque acque tribuitur ror? xoària-
Toig, atque hoc rœ nXvoaico.

Igitur adraissa hac interpretatione optime procedil oratio. In

contrariae significationw {rant^vovaamp;ogt;,nbsp;alii alium (c. g.

q,ofitia!gt;(ù).

1) Geb 8 or us suam interpretationem explicat his verbis: der lleicho rühme
sich, freue sich seiner Erniedrigung (in die er durch die Verfolgungen, dio
er als Christ zu eiwarlcn hat, gelangen kann) und lässc sich nicht betrüben,
venu er seinen Reiehthum vcrUert, der edlere Reichthum seiner secle bleibt
ihm doch.

1) Cf. Matt. V: 10 seqq. Luc. VI. 20 seqq.

3)nbsp;Cf. Luc. 1: 48. Art. VIII. 33.

4)nbsp;II. G. Raphclius, annot. phUol. in N. T. ex Xenophonte collccUe
Ilamburgi 1720, p. 325.

utroque parallelismi membro Iransitus fit a re externa ad rem
internam. Pauper glorietur nobilitate sua; contra dives non
habet, quo glorietur nisi humilitate sua i). Dictio est nuQU-
So^oXo'/iu, quae singulari brevitate id elTecit ut maximi qui-
que interpretes in diversas abierint partes. Nostrum non est
diutius hic subsistere, quandoquidem ea, quae diximus suf-
ficiant ad vinculum indicandum, quo sequens imago cum hacce
cohortatione cohaereat. Scilicet Jacobus eo consilio deinceps
versatur in divitiarum seu divitum fragilitate comparanda cum
tenuitate herbarum, ut luculenter appareret stulte omnino agere
pauperem qui propterea, quod rebus careat terrestribus se do-
lore afTici sinat. Animi eum nobilitas {tiipog) quam per fidem
Christo habitam nactus est ipsi, nullo non temporis niomento,
uberrimara praebet laetandi materiam. Praeterca hortatur di-
vitem sese abstinerc ab omni gloriatione de fortunis, quippe
quae cito perituris 2),

Sect. 10. ort (ög ävamp;og yÓQVov naQtXtv'atxtti'
» H. yLvkxtikf: yaQ 6 ijXiog avu xw xaiJaavi,
xai t§tj()ceyf xöv ^óqvov , x«/ to ävamp;og
dvT9v i^tmßi, xal tj tvnQtmia xov ttqo-
(Tmttov dvTov dnioXtxo' otJrco xal ó nXoxJ-
aiog tv xcitg noQfiatg 3) dvxou fiuQui^Orj-
otxai.

1)nbsp;»Die Erkenntniss seiner Niederk. ist fiir ihn der grösste Gewinn,
dieser-Niedrigtk., in welcher er sich im Chr. erblickt, möge er sich allein
rühmen.quot; Ceterum Auetor idem fere hic praecipit, quod Cicero, Offic. L. 1,
C. 26: quanto superiores simus, tanto nos submissius geramus.

2)nbsp;Praeter Horatiana, supra allata, hic in memoriam revocare liceat
elegantissimum Schilleri dictum:

Nicht an die Güter hänge den Herz,

Die das Leben vergänglich zieren!

Wer besitzt, der lerne verlieren.

Wer im Gluck ist, der lerne den schmerz!

Haec vulgaiis lectio. Alii iique minores codiccs legunt 7ro()»«t?. Quae

Quia siculi llos herbae praeteribil ').

Ortus enim est sol una cum venlo ardente 2) et
exsiccavit herbani et flos ejus decidit et decus formae
periit, sic etiam dives in suis incessubus marcescet.

Tria potissiinum sunt rerum momenta, quae huic loco rairi-
ficam addunt vim et suavilatem. Primum in censum veniunt
tempora, quae in descriptione sibi elegit scriptor. Etiamsi sermo'
est de re praesenti, tamon ubique utitur tempore aoristo {dvi-
TftXe, t^tjQayf, i^iTitai, dnóiXiTo); quod tempus quodam-
modo respondet llcbr. ^jrae^mVoprop^e^fco Lal. per/ceto Haec,
ut dicitur, temporis anticipatio poiitis imprimis sacris propria,
magnam orationi conciliât efficaciam. Sic cnim res adhuc even-
tura ita certa habetur ut tamquam facta ante oculos depingatur.
Deinde scriptoris bene dicendi facultas admiranda iu eleganti
sententiarum eonstruetione. Diversas sententias davv^^trws
conjunxit; nimirum, recte monente Winero a), ut hac ipsa co-

lectiouis varictas cxpUcatur cx fainiliari librariorum tov h ct ► liernm-
tatione. Unus codex habet ivTfoQ^an. Hamm on dus Icgeudmu conjlcit
luTfoQiaZt; nulla adcst ratio, ob quam a vulgari rcccdamus lectione.

1)7taQeX.nbsp;na^iQxloamp;u^. plerumque do rebus fugacibus, quae esse cito
desiimnt.

2)nbsp;dvfv. — xavaojyi,. Nonnulli dictum putant pro dvic. 6 4jXi,oq
xavamv explicautes de aestu solis sivo meriJiano sive aestivo. At dcsi-
dcratur vox dvtov, quod tmii vix adesse posset. Praeterca, hac admissa
interpretatione, dvive^Xe 6 minus rcctc accipitur nou do sole Oriente
swl de sole medio s. dici s. anni. Miiii quidem nullum supercst dubium,
quin hic intelligendus sit ventus oricutalis, vehcmcutcr furcus, fortasse
Eurus (Ilcbr. O'lp^ Arab. Samoum dictum), de quo veutu satis constat
eum comitari solcre solis ortum. Jon. -1. 8,

3) Winer, Grammatik 5 autl., pag. 553, coll. 321 dr/rftAf» 6 ïjXiot
H. T. X. drückt das Schucllo Verscngcu der Graspllanzc treffender aus, als
drarnXäi HijQave vgl. veni, vidi, vici, nicht veniens vidi oder veni vi-
densque vici. Aufgehen und Versengen ist eins, nicht: nachdem sie auf-
gegangen ist, pflegt sie zu versengen. Gerade dadurch dass die ciuzclncu

ordiiiationc quodammodo expriracret, quam cito lierba flore de-
slituatur. Quae subita floris decisio, iterum convenit cum subito
modo, quo divites rebus suis privari soient. Neque igitur in-
terponendis particuiis eonjungendi (üg, iàv), neque alia ratione
hunc locum ita circumscribere possumus ut eadem nianeat dic-
tionis vis atque gravitas.

Animadvertenda denique justa vocahulorum copia et delec-
tus. Ad sententiam plenam reddendam sufTiccret si scriptor tan-
tummodo dixisset. »Sole orto cito cadet flos herbae.quot; Attamen
quo dilucidius res enarretur, quoque mentionem facit de vento
Orientali sive Euro i). Recentioribus si fidem habere licet
peregrinatoribus hicce venfus per tres menses saevire solct (mense
Junio, Julio et Augusto) spirans per brevissum duxtaxat tem-
pus, quod Septem minutis fere absolvi solet. Sed vel tamen
eo brevissimo tempore maximas calamitates afl'erre potest. Ete-
nim tanta est ejus vis perniciosa ut »longo flatu per arenas
ardentes magnam exhalationum sulphurearum et nitrosarum co-
piam colligens totos diruat campos hominesque ipsos interficiat.quot;
Quid? si idem ille venins flaverit supra herbae florem 2) quae
quam tenuis et infirma, sit nemo ignorât 3). Revera tum fit, quod

Momente dnrch verba fin. ausgedrückt sind, wird die Schnelle Aufeinander-
folge anschaulicher dargestellt.

') Ventus hic variis eognominibus vocatur CD Hp nn ventus ab oriente

i. e. ex Arabiae desertis flans. naV^T ventus magni aestus, Jüp nVC

TT:-nbsp;'I'--

ventus urcns vi venenata,nbsp;H n ventus urens, TW H-IT ventus nitoris,

qnod ignea sua vi herbas omnesque plantas comburit et ita eflicit ut nuda
fiat terra. Ceterum nionet Theilius imaginem eo esse aptiorcm, quum poe-
nae divinitus missae cum illo vento comparari solebant. Vid. Job. XXVII:
19-21. Ezech. XVII: 10, Hos. XIII: 15.

2) avamp;oç xoçtov. — eleganter pro simpliei xóqtov Ilebr, JC'V.

Erasmus in hunc locum: »Arbores quoniam altis nituntur radicibus
ac solido robori fulciuntur, diu virent; quaedam etiam pcrpctuo, nec ven-

torum injuria ncc brumac vigore viroris gratiam poncntes. At herba.....

mox ubi sol eff'erbuit, siicco suo destituitur, quo temporiam illam floris gra-

a Jacobo copiose reique naturae consentaneum narretur, herba
succo suo dpstiluitur i). ilos ejus perit. et deponitur formae de.
eus. Herbarum fragilitas in similitudinem adducitur cum instabili
divitum sorte. Jacobus, hac in comparatione libère imilatur veteres
poêlas llebraeos. Imprimis ob oculos habuisse videtur notissimum
Davidis effatum Ps. CllI.S. 15 et 10. ^Hominis aetas similis est
gramini; floret sicuti flos in campis. Vento si aßatur, nus-
quam est, nee agnoscit eum amplius locus ejus i. e. non amplius
habet inquilimm suum; nec minus Jesaiae locum CXL. S. 5 et
6, omnis euro est gramen, et omnis gratia ejus ui flos agrt.^^
Iret herba, cadit flos, si spiritus Jehovae in eum flat 2).quot;

llic mentio fit ventus orientalis nomine nn.

Jam eo pervenimus ut unaginis elegantiam et aplitudinem paucis
e.xponamus. Summa vero cautio hic a nobis adhibenda est ne plura
comparationi inesse putemus quam quae, sanis adhibitis herme-
ncuticae regulis, ex ea peti possint, quem scopulum ne saga-
cissimi quidem viri semper evitarunt. Sic M. Stuart in oratione
sacra 3) hujus loci pulchritudinem leviter attingens praeter aha hue
referenda conjicit: Jacobum tristissimum ecclesiae Christianae
statum sui temporis repraesentare voluisse sub imagine floris her-
bae. Quae conjectura fortasse admitti potest. Sed quod dein-
ceps addit idem vir doctissimus fsolem urcntem designarc solem

tiain alebat. Itaquc cadis langucsccns jam florcm suum uec alit nec sus-
tinet; sed arcscit. senescit, emontur, collabitur, fluod paullo ante tanta gra-
tia blandicbatur hominum oculis.

1) ll^intat. UnUxt^y usurpatur de iis,quaerepcntc dilabuntur e. g.
de stellis quae antiquis videbantur subito de coelo descendi; h. 1. eleganter

dt subila floiis decisione.

1) Eadem inago reperitur Ps. XXXVII: 2 sqq. XC: 5 et C. Job. XIV : 2.

llecentiores scriptores saepius cam adhibent e. g. K Schulzc eccm.t:
Wenn sieh im Lenz die Baüm' am höchsten färben
Hat eine Nacht die Blüthcn bald zerstreut,
Auf Flügeln naht dem Glück sich dct Verderben.
3) M. Stuart, Leerredenen 3« deel, 4 leerrcd., p. 4C, evit. 2.

justitiae sive cvangelium, a probabilitate non niagnam habet eom-
mendationem. Ingeniosa sane haec, dubito autem utrum scriptoris
menti conveniant ct consilio. Jacobus ipse tertium \n(\icA\. compara-
tioms:ovT(a xatónXovaiog.... {iccnaifOijatTat. Quemadmodum
herbae et plantae sie etiam divitcs llore suo subito destitnuntur.

Ad amplificandam similitudincm additur illud: tV ra7g no-
Qfialg avrov in suis incessuhus i). Tropica est dictio, cujus
origo repetenda ex Ilebraeismo, ubi verba eundi migrandique ad
vitam referuntur. Auetor noQtiag divitis («yroû) memorans
procul dubio special magna opera, consilia celeraque hujus mo-
di, quibus splendida ipsius vita distinguitur. 3Iediis ex hiscc
cunclis eripi seiet, siculi ilos herbae saepissime marcescil prius-
quam efflorueril, Talem omnino rerum humanarum esse sortem
ipsa comprobalur experientia. Eccc mors venil et corripil ino-
pinatum. Al mortem si excipis, quot restant casus, quot ca-
lamilates, quibus afllicti ex sublimi, quam adscenderant, sede
dejiciuntur divites nobilesque. Qui nunc splendet auro gem-
misque mox paupertate depressus, mendicando vitam trahit
miserrimam. »Iris enim est subito, qui modo Croesus erat.quot;
Quem hodie numinis Jnslar colunt homines, eras ubi refla-
verit aura popularis nominis celebritatem amiltil et nisi quid
pejus ci accidat, civibus immiscetur vilissimae sortis.

Tota generis humani historia hujusmodi abundal exemplis;
verum multo frequentiora illa erant aetate Apostolica, quum
Christiani dirissimas subire debebant persecutiones. Quae omnia
luculenter docent fortunae inconstantiam commode ac graviter
comparari cum herharmn tenuitate.

') Ilerderns ct Schneckenburger bic intclligcnda statuant ttimra
mercaturae causa suscepta, quac ctiam memorantur C. IV. v. 1.3 et 14. »Welch
einquot; ait illc »schöner sinn in Jac. bilde: mitten auf solchen Zügen sollten sie
dahin sein! Wie etwa der wasserstrom lliobs (VI: 15—20) in der Wüsten, wie
das Kraut unter dem Gluthhaueh (der sonne oder des brennenden Windes).quot;
Itecte, ut Seite monet Theilius, si lectio innoQ^alq fcrri posset.

CAPUT 1. SECT. U ET 15.

PECCATI EJUSQUE SEQUELAE OUIGO AB IPSO HOMINE REPETENDA.

'Jî nÓTto^, oiov âi] yv amp;tovlt;: ßqoxol àtxtootvrai. !

n I?/«^«quot; yçnbsp;»afàvvoi

vTTtQtioQoy àXyi i'xovo^v.

HOMERUS.

quot;Evavri. àvÙQÛTtMv 7 ^o»; xal ó amp;àvaxoti xal
à iav ivâoxijaii âoamp;i^aexa- àviû.

JESUS SIBACH.

Sect. u. quot;Exaffroç 8è nUQàUrai rijs iStccs
imOvfilccg, i^Mfieyo; xal SiXia^ôtiifos.
» 15. 'EXra ri èni9vtiiu avXXccßova« tUth dfiaQ-

Ti'ay i] Sè âiiccQxicc dnoTtXtaOnact dnoxVti
ùàvUTOV-

Quisque vero tentatur i) sua ipsius concupiscentia,
abstractus et quasi alUcltus. Deinde 2) concupiscentia

1) ^ s. Q à a..nbsp;tento aliqucm sive in Wm sive in malam

partem- h 1. posteriore sensu de sollicitatione ad peceandum; sugulat.m,
ut vide'tur ad dcserendam religionem Christinnam. De vocabulorum
çdgt;,nbsp;etnbsp;in N. T. signifieatioue fuse eg.t

Pott. Excursus I. ad epist. Jacobi.

î) iZxa. post aliquod temporis intervallum.

ubi concepit ') parit peccatum 2) ; peccatum vero adul-
tum gignit mortem.

Nullo tempore defuerunt homines, qui ut ipsi essent excusati,
malorum euipam ad Deum deferre solebant. In pessimo hoe er-
rore redarguendo auctor versatur. (S. 13—19). Primum monet
Deum neque ipsum tentari ad malum neque alium quemquam
seducere (S. 13). Deinde docet peccati ejusque sequelae ori-
ginem ab homine ipso esse repetendam (S. 14 et 15). Tertio
indicat tantum abesse ut Deus aliquem ad malum alhceret, ut
potius ab ipso nulla nisi bona atque perfecta descendant (S. 17
et 18). De secunda pericopa nunc nobis est agendum.

imó 3) Tfjg idiaç iTtiOvf^iag. 'Emamp;vfiia, quam Plato ijdo-
vrjp, Cicero voluptatem voeat, duplici usurpatur sensu. In genere
indicat unumquemque animi motum, quo aliquid acquirere cupimus
seu concupiscentiam, quae per se minime improbanda, tum de-
mum mala fit, quando rationis luce careat ac regimine. Quum
vero constet concupiscentiam illam sedem habere tv rw guqA
adversanti tù nvtvfiuTi, plerumque in malam aceipitur partem
dc pravis affectubus 4). Hanc significationem h. 1. voci inesse
docet sequens ima^o merelricis; quae ceteroquin parum apta
csset. Praeterea, si bono accipitur sensu, non video, quid sibi
velit adjectumnbsp;Nostra autem recepta interprctatione, ilia

') nvlXaß ovaa. nonnulli interprétés substituunt iv yàaxqi,, alii U
rov àytTçàç. Sed sirailitudo mulieris et modus quo eoncipit non ita sunt ur-
genda.

âftaçrlap. Cogita yàc/um, delictum, minime vitiositatem, quod nun-
quam significat. Tropr. aberratio a via pracscripta. ij à/iaçtiu. i. q. to
âituQtavtZv. Cf. Hretschncider in voce.

vT(b referendum ad nttçàl^tTai,, non ad sequentia participia.

Hoe sensu saepius occurrit apud l'aulum. Ille vero accurate dicens
plerumque addit substantivum adjectivï vim habens, Eph. IV: 22. ijd—
•Ov/iluç d-TÔT^ç. Gal. V: 10. intamp;vula auQxôç. Coll. 111:5 l.fiOvuLa
Tit. II: 12, irlkOvnia xoatitxT/.

iS

vox non sine gravi causa additur. Nam post ea, quae Jacobus
monuerat ad demonstrandum peccati originem non a Deo, sed
ab homine ipso esse repetendam, lector rogare possit »undenam
igitur illa prava cupiditas? fortasse hujus origo a Deo deducenda
est.quot; Gui objectioni auctor respondet: origo pravae cupiditatis
minime extra nos, sed in nobis est quaercnda. Trahit sna {îSia
propria, quod ad originem et qualiiatem) quemque voluptas i).

(tTtoxdii 9àvaxop. Dm putaverani hic intelligi omriem
physicam quemadmodum notissimo loco Uom. V: 12. Sententia
habet magnum praesidium in antiquissima Judaeorum opinione
qua illa7n inortetn sequelam habebant peccati, ex narratione
Mosaica Gen. 11: 17 seqq. 2). Jacobo igitur, ad Judaeos scri-
benti, a recepta opinione vix recedere licuit sine planiorc rei
cxplicatione. Video autem ab altera parte, in fine hujus epi-
stolae 3) mortem eamque peccati sequelam niorali occurrcrc
sensu. Quapropter prudenter agere videmur si nostro loco
itàvuTov paullo latiore accipimus significatione, qua continet om-
nis generis miseriam ac perniciem quae peccatum sequuntur
tam in hoc quam in altero vitae staclio 4). Attamen negare

1) Si quis vero uobis objiciat sie Jacobum, peccati (àfiaçTÎaç) originem
dcduccndo ex peceato {Ixiamp;v/ila) dilTicultatcm de mali moralis origine non
tollere, sed differre, reputct ille neque ejus fuisse consilium, ut originem
indicaret vitiositatis (de zonde), sed tantummodo docere undo nascatur pec-
aUum, quatenus illud consistit tmde/actis (do zonden). Ex ordine enim,
qua progreditur oratio scct. 13 baud temere cfficimus, auctorem nonnul-
los rcprehendere Cbristianos, qui co duccbantur stultitiae ut Deum accu-
sarent, siquidem per injurias, Christi c. sibi illatas, ad àTnarlav deilcx-
erant. Ad hanc eVertendam opinionem Jacobus dcmonstrat causam xijç
àrooraôèwç omniumque malorum quae inde oriuntur, quacrtndam esse
in hominis ipsius prava cupiditatc.

ïj Sap. II: 24i ct alibi.

3) C. V: 20. «ô i7ftqTç{\palt;: ât^aQrwlôv i» uXavfii ôâov dvxov,

oâiati. rpvxijv Ix amp;avâTov.quot;

1) Ad conOrniandam banc interpret. Thcilius aliique Jl/oruw (Hermen.

non possum me in re paullo difficilliore dubitanter quodammodo
sententum enunciare.

Jacobus h. 1. indicat undc et quo deinceps modo peccatum
nascatur. Fontem peccati habet propriam uniuscujusque cupi-
ditatem, qua homo ad mala facienda seducitur. Ut hanc dispu-
tationem illustriorem ac magis perspicuam redderet, elegantissimä
utitur TTQoacononotia i). Abstractam concupiscentiae notionem
persona induit et veluti agentem in scenam producit. 'Entamp;vfitu
enim partes agit mulieris lascivae, quae innocentes in suum al-
licit amplexum 2). ubi concepit, ànuQxiav parit.

Ilanc similitudinem profanis scriptoribus minime fuisse inusi- '
tatam testes sunt Plato, qui (sec. Dion. Longin.) rijp rœv int-
Ovfiitûv oixTjah dixit yvvuixwvinv, et Cicero qui (Off. 2.
10) voluptates vocat hlandissimas dotninas, majores partes ani-
mi a virtute detorquentes.

Etiamsi nostra imago tam perspicuitate quam gravitate excel-
lit, dubito tamen utrum hodiernus scriptor in solemni disputa-

N. T., p. 92) sccuti in subsidium vocant locum paral. Eom. VI: 23 ubi
aivtiToq opponitur xm fw^nbsp;Minus rcctc. Etiamsi ^âi,«Toç de

pbysica morte accipimus SCrvatur antithesis, quae nostro etiam loco, coll.
cum Sect. 12, inest. Cf. île ij or in annot. ad hunc locum.

') Do hujusmodi flguris, quibus orationem'illustrant sacri scriptoris egre-
gie monuerunt, R. Lowt, dc sacra poësi Ilebraeorum. lipsiae 1815. C.
G. quot;VVilko 1. 1. J. Heringa. Annot. ad Keilii Ilerm. Sacra, in ejus
Optrih.: cxegeticis el htrmeneuiicis quae edid. clar. II.E. Vinkc, praeccp-
tor acstumntissimns.

2) iitXx6,i.evoç xai d t X t al; 6 f, t y oç. Ilacc participia indi-
cant modum vov nt.Qua^ov. Kern vertit iltXgt;iioOa, abstrahi a bono,
âtXià::ta{gt;,a Cmescare a amp;tX{uQ tsca exposita ad capieuda animalia) allici ad
inhoncsta. Utraque vere mctaphoram habens a piscatu et aucupio specia-
liter ad meretricum traducitur illecebras e. g. Aristoteles Pol. V: ID.
»xai naqà t^ç yvvuiAOi ilfXxvaamp;illt;:.quot; Plato (sec. Dion. Long.) «xijv
■fllt;foyr]v xwv ttaxüv âtXéaç,quot; sed imprimis vid. elegans Socratis adver-
sus Aristippum de voluptatc disputatio, qua insignis hujus mefaphorae con-
tinetur e.Tplanatio. Mcmor. 1. 2.

tione ea uteretur, quippe quae petatur a rc obscoena et abjecta
(re venerea). M si huic simililutlini quaedam insint, quae nos-
trae aures haud facile ferre possent, cavendum ne propterea Ja-
cobum reprchen.lcndum putcmus. Etenim lilc onmino ratio ha-
bcnda est antiquitatis. Diversilas morum et vitae rationis effccit
ut multa. quae lio.lie diclu noxia ct illicila sunt, antiquitus non
ita habcrenlur. Singulalim quod ad nostram imaginem attinet

haec animadvertenda sunt.

Velcres pnëlac llebraci, ne divinissimo quidem excepto Je-
^aia , Jacobo praecesserunt in similitudinibus sibi comparandis
desumtis iis a re venerea. Adhibuerunt cas plerumque m ac-
cusanda vana idolorum religione; interdum eliam in exsiliis gen-
tium falisque impcriorum describcndis (Jes. XLYII: 2, 3 etc.)
Hi igitur qinmi in talem ineidunt imaginem fere nullum ver-
borum tcncnl modum. Exquisite inhonesta dicunt. Turpissi-
mos amort-s plane et propriis verbis describere soient i).
niirum co salutari consilio ut horror, «lui inde capitur, Icctorem a
peccato abstraheret. Tantum vero abest ut licentioribus descr.p-
tionibus virtuti nocuerint, ut vix dici possit, quantum haec
ipsa res valuerit ad pessimos aequalium mores emendandos.
Aliam rationem multi mierunt recenlioris aetatis scriptorcs. Tur-
pia et inhoncsla non nude spectanda nobis pracbent, sed stu-
diose velis obtcgunt. Verumtamen ea ratione moribus plus no-
cuisse quam profuisse videntur. Etenim constat libidinem magis
excilari malo vclando «luam prorsus nudando. Quo tcctiores
describuutur res, eo plus graliae et illecebrarum habent.

Sed aliud quid est, quod contra hanc dicendi licentiam afferri

posset. Non adeo inlioncslum sed rusticum dicimus virum talia
turpia describenlcm. Fortasse igilur culpandi sunt veteres quod
pudoris neglexcnnl legem. Ilacc objcctio facile tollitur si d.s-

I, Testes hujus rei praeter alia .Tes. LVII: 7. 8, G. Jeremias IT. Eze-
chiel XVI : 23.

putantcm audivimus Micliaclcm i): »non ergo, ait, si nobis hac
»parte displicent Ilebraeornm scriptores, damnandi ncc moruni
»praeceptis objurgandi, sed tenendum aliud apud alios decorum
»esse, nec magis dedecere poëtam in Oriente, omnes lupanaris
»horrores promere et soli tanquam ostendere, quam nostros, si idem
»in homicidio aliave vi injusta audeant. Causa autem subesse haec
»videtur. Apud nos libera utriusque sexus colloquia et con-
»suetudo faciunt ut in omni sermone cavendum sit, ne quid
»audiatur quod virginum roborem provocare possit, quarnm aures
»laedere non tam lasciviae est quam ruslicitatis. Cui pudori,
»in utriusque sexus coetibus necessaria, ita a teneris adsuesci-
»mus, ut viri etiam cum viris colloquentes virgines videri Orien-
»talibus possimus. Haec in Oriente alia sunt omnia. Viri viris
»consuescunt, nec cum feminis colloquuntur, familiarius, nisi
»uxores eorum sint, ancillae aut nieretrices, feminae porro cum
»feminis, ne in vestibus quidem domi pudoris aliquem modum
»servantes, sed, ut ait S/iawius, in %m 'gi/nacconitide Sileno-
»rum satis similes. Ilinc major verborum licentia.quot;

His rccte monitis nil habeo quod addam nisi id unum. For-
tasse aliquis concedems disputata recte sese habere, ratione ha-
bita aetatis propheticae, negat eadem valere de tempore Ja-
cobi, provocando ad magnum quod inter utriusque aetatis
morum intercedat discrimen. Videat ille nostrum auctorem
minime pro veterum poëtarum more, rem, similitudinis caussa ad-
duetam, vividis eoloribus exponere sed leviter tandummodo at-
tingerc.

Quodsi jam ad imaginis pulcbritudinem attendimus, quid
aptius et gravius cogitari potest ? Tabula nobis ante oculos po-
nitur bistoriam depingens omnium scelerum, quae quotidie pa-
trantur. Liceat, illustrandi causa, unum adferre desumtum ex
primis nostris pareatibus.

') Vid. ejus annotat. ad Lowt 1. I., p. 172.

C)C}

Deus pater, ut eos ad sanctitatera informaret, dederat praecep-
tum quod rite observari fas et religio iis fuit. Ecce prava cu-
piditas {'Eniamp;viila), qua nitimur in vetitum, excitatur. Mulie-
ris lascivae instar homines allicit atquc a recta via detorquerc
studet. Suadet iis divinam negligere legem, suoque cedere amori.
Parentes principiis non obstantes, voluptatis illecebris succumbunt.
Res non amplius citra factum manet. Malum, quod primum in-
tus fovetur, in externum crumpit. Prava concupiscentia mater fit
peccati {duaQTÏag).

Magna sane laus habetur sacrorum scriptorum, quod neque
in ligata neque in soluta oratione ita accumulare soient imagines
ut e. g. de Arabum constat poëtis. Hoc quoque nomine lau-
dari meretur Jacobus. Quum à^uQxlav inducere coepisset filiam
xrig intOvfiiaç in sequentibus eandem continuât maginem.

Filia illa, lt;ul viatiiritatem perducta {dnoxtXiaùtîau) i) gij-
nit mortem.

Iluic prosopopouac non dissimilis est ea, quae a Paulo ad-
hibetur Rom. V—YII. Ibi proponitur ri a^aQxiu mundum
ingressa, mortis auctor, homini imperans, omnisque pernicici
elîectrix.

Notum est peccatum celeriter increscere, brevi(iuo tempo-
ris spatio magna accipere incrementa. Valet enim de ea »mo-
bilitate viget, viresque acquirit cundo 2).quot; Postquam autcm

1) àroTtXtaO-tZaa est ÓTtalHeyóftevov propric ad ßnem perducta, li.l.
désignât adultam, quae ad maturateni pervenit. Figuram illam ad nostram rem
rccte exposuit Calvinus: »perfectum (adultum) non unum aliquod opus pcr-
pctratum intelligo, sed cursum peccandi completum. Tametsi enim uni-
cuique peccato mors debetur, dicitur tamen stipendium praviae vitae, quae
in seelcribus degatur.

î) Juvat hic addere duo cffata quibus accrescentis peccati vim descripsc-
runt bini viri, qui inter Germanos summi evascrunt poëtae philosophi,
Schillerus ct Göthe, quorum illo (Wallonstein):
Das eben is der fluch des bösen that
Das sie forlzcugend immer bözes musz gebäre«.

summum adscenderit fastigium varias easque maximas producit/
Corpus puichrum illud, quod Creator construxit, aedificium ca-
ducum et infirmum redditur, ita ut quam celerrime ad interitum
ruat. Quid vero memorarem infelicissimum statum, in quem
melior etiam et sublimior hominis pars incidit. Ratio, qua prae-
elarius nil nobis data, luce privatur; voluntas agendi vim amittit
atque efficacilatem: verbo, totus homo torpet eaque trislissima ver-
satur conditio, qua jure dici possit se mortis {amp;apamp;Tov) in-
currisse ruinam.

Ilaec, quae diximus, sufficiant ad indicandum quam pulchra et
vera sit tota, quae h. 1. occurrit, figurata oratio, cui haud du-
bitamus eminentem adscribere sublimitatis notam.

hic (Paust).

■VVcnn erst die Schande wird geboren.
Werd sie heimlich zur Welt gebracht.
Und man zieht den Schleijer der nacht
Ihr über Kopf und Ohren.
Ja man möchte sie gern crmörten,
Wachst »ie aber und macht sie grosz
Dann geht sie auch bij lage blosz
Und ist doch nicht schoner geworden.
Je häslicher wird ihr gesiebt
Je mehr sucht sie des Tagen licht.

CAPUT 1. SECT. 17.

quidquid \ deo descknoit, bonum est.

Tfuvthç àynamp;ovnbsp;âorijQti; tîat ri/

tfvati xal qivXdxfÇ.

DTON. IIAI.TC.

amp;iot, àih nâvxn rà ayaO-n frçorelrot'Ot
lt;ûfuiç iji»ôç àvraj^ïàv TO ylt;uç.

PHOCLTJS.

Ilàcsu Sôaiç ccyaü?], xat Tràf SioQyfxa TéXttoy àvcaOh
iariv, xaxa^uXvQV dno rov nàrnog tamp;v cfœrcov, Traç* 'tô
dvx ivi iraQulXayi} , tj TQOnrjg «Troffxiàa/i«.

Omnis datio bona, atque omne donum i) perfectum
superne 2), descendit s) a patre luminum, apud quem
nulla est *) vicissitudo aut conversionis umbra.

1)nbsp;Justo argutius, ut videtur, nonnulli interprétés quoddam discrimen
quaesiverunt inter âba^c etnbsp;quae vöccs promiscue usurpantur.
Adjectiva àynùîj ct xiXtiov ita commode distingui possunt, ut posterius
priori habcatur deHnitiiis ac majus. àyaùblt;i salutaris, praestans, xUttoç
(t/Aoç) adfimn perductus.

2)nbsp;ävMamp;tv i. q ovQttvôO-tv (111: 15 ct 17).

S) iaxl »nxaß. accurate pro xnxaßaivti,' llaec forma indicat sta-
tura nondum sublatum, scd pcrduraus , sicuti III: 15. »orie iaxl nvxTi
^ aovia äv,od-tv xaxfQiotav^ quot; Cf. Winer, Grammatik des Neut. Sprach,
ed. 5, p. 411.

*) naçà. Cum Dativo de eo quod proprium est alicui, vid. Rom. II:
II. Eandem vim habet Lat. in e. g. Ciccro »si quid est in gt;ne ingcuii.quot;

Ilàda dó I ffr^' uyä | ùf], xâi | nâf ôœ ( Q^fià' Tt |

Xîtoy.

Ilcxarnetrum esse syllabarum docet quanlitas. .Dubitari autem
potest utrum Jacobo ipsi forte fortuite exciderit an aUum ha-
buerit auctorem. Illud si accipitur, rem ponimus ab optimorum
quorumque scriptorum consuetudine non plane recedentem. Cice-
cero enim etiamsi »vehementer vitiosum id genus et longa ani-
mi provisione fugiendum vocatquot; quin Livius etiam historicus in
talia nonnunquam incidunt i). Attamen, quoniam cetera etiam
ài'cûO'fy X. T. L. ut vidit Schultessius, in numéros redigi pos-
sunt, probabile puto Jacobum, quoddam elTatum poëtae in mente
habentem, memoriae lapsu, e metro excidisse 2).

Iiis vero missis ad alia accedamus.

Jlâffa. Seite animadvertit Uaphelius 3) omnem hujus loci vim
latere in voce näna, quae nisi recte intelligatur, obscura fit oratio.
Pergit Apostolus in confirmando Deum nullius mali existere auc-
torem. Quod ut demonstret in praecedentibns monuerat peccati
originem ab homine ipso esse repetendam. Jam aliud profert
argumentum idque metaphysicum ut ita dicam: Tantum abest
ut Deus nos allicere^ ad malum ut contra ab eo Imnimim
parenti, mera {nulla nisi) bona proßciscantur. Orationis
igitur series postulat ut tw »TrSuaquot; vim attribuamus exclusi-
vam. Quam notionem huic vocabulo revera inesse ahquot tes-
tantur loci ex Graecorum scriptis allati

ty» temere multi grammatici pro tvtaxv, cujusmodi contractionis nullum
aliuJ exstat vctustatrs documentum. Dicitur pro iv, quao particula eo-
dem modo quo ini et Kuqd, saepius sine addito iati, construitur. Cf.
Winer 1. 1., p. 4(50.

1)nbsp;Vid. Winer 1. 1., p. 701 qui in annot. alia eollegit exempla.

2)nbsp;Paulus etiam Graccorum poëtarum laudat cfTata Act. XVII: 28 Arati,
1 Cor. XV: 33. Memndri, Tit. I: 12. Epimenidis.

') G. llaphclius annot. philol. in N. T, exPolybio et Arriano//amJur^i
1725.

4) Arrianus. Dc cipcd. Alex. 3,10, 7 : »duccbat tovj nnvxai; l7t:rittt.quot;

dnó tow nuTQOs i) twv (fójTcov 2). Laxa omnino vide-
tur Glassii interpretatio: »a patre luminosissimo v. gloriosis-
simo, ut posterius substantivum sit loco adjectivi. Quaeritur
vero quaenam hic vocantur (fwra. Diversae sunt judicum sen-
tentiae, quarum recensionem exhibet Gebserus ad h. 1.

Ut de ceteris taceam plures olim fuerunt qui rei explicatio-
nem cum ejus applicatione eonfundendo intellexerunt illumi-
nationes 3) modo latiore, modo angustiore sensu, alii cum allu-
sione ad innitatcm 4) alii cum respectu ad tó Urim, quod
fuit in sacerdotis pectorali.

i^eque raagis raihi placet duplicis interpretandi via, quam
ineunt Schultessius aliique, qpóira expheantes tam de luminibm
coelestilus, quam de iis lutninihis i. e. ingeniit, quae ho-
minum generi salutem, honorem ac felicilatem impcrtiunL

Simplicissima sane est ratio, qua cum Semlero et plerisque
recenlioris aetatis interpretibus hic intelligiraus solem, lunam
ceteraque sidera, quae codi sunt lumina. Eodem sensu in
V. T. usurpatur vox DMX, quam LXX verluut xa cpuna (Psalm.
CXXXVI: 7 alibi).

i. c. meros equües, nullis adjunclis pcditibus; ct alibi. Eadem notionc usur-
patur Latin, omnis e. g. Cicero dcnat. Deor. »nulla in coclo nec fortuna.
ncc tcmcritas, ncc erratio ncc vanitas incst ; coutraquc omnjs ordo, Veritas,
ratio, constantia.quot;

1)nbsp;De vocab. narqot significatione vid. iufra.

2)nbsp;Sic seribendum. Leetioni enim çimrûv, virorum, quam commendat
Stolzius, omnis obstat oratio contesta.

î) Spirituales plerumque. quae mentis eruditionem, animi emeudationcm
vitac denique felicitatem complectuntur. Ita omncs fere viri rcformatores
censent. Grotio. qui à, r. tt. t. lt;p. parem habet locutionem cum illo Hebr.
XII: 9. Tw nruTçi rôv 7tvtvn.âxmv: «Dcus sicut spirituum s. donorum
spiritualium auctor, ita specialiter etiam illarum illuminatlonum, quae rec-
tius O'^N dicuntur quam fulgorcs illi in pectorali summi saccrdoti».

4) Mysticae hujus interpretationis fautorcm scse prodidit Gregorius Nau-
ziancnus. quem deinceps multi sunt secuti.

naqaxxayi] tJ tqott^ç ccttoaxlocafta '). Om-
nes sunt voces aTra^Xfyófifpa ab astronomorum disciplina de-
sumtac.

TiaQaXXay i] de astris dicta utrum significetur loei an
lucis mutatio difficile dictu. Utroque sensu apud veteres occurrit.
Geminus 2) praeter nuqaxx. xxinàxojp et nuqttxx. tamp;v ijfic
Qcoy, commémorât nuQaXX. tamp;p tutj^utwv , 'üv vntQ yijv
(ftQtrat ó ijXiói (cursui solis) 3). Aeschylus 4) utitur voce ad
indicandam mutationem Iticis qua nnne majore, tunc minore
splendet aestu. Iles non magni est momenti. Quod ad sensum
duae interpretationes facile iu concordiam redigi possunt. Astra
enim si loco moventur locis habent mutationem. Sic altera vicis-
situde altcrius est causa.

TQOTTij 5) dicitur vel latiore sensu de variorum corpo-
rum coelestium, convcrsione 6) vel, idque frequentius, speciali-
ter de solis conversione, quam duplicem accipiebant veteres,
tqóniji/ amp;{qlpr]v et tqótctjv infiiqipijv De Wettius
autem maluit cogitari conversionem lunae quam solis, quando-
quidem ex illa solummodo oritur aTcoaxlaaiia, quod cum ge-

nitivo TQOTtrjg construitur tanquam ejus effectus '), obumhratio
('fit TQonijg) ex solis vel lunae conversione originem ducens.

Jacobus, quum classicum hunc scriberet locum, procul dubio
sibi informavit coclum, quale in Oriente, media node, appa-
ret stellis sideribusque distinctum. Cujus spectaculi tanta quot;est
pulchritudo ut in eo contemplando cl admirando nullus unquam

animus expleri possit.

Ab illo aulcm mundo corporeo si homines oculos suslolle-
bant ad summum Numen, omnium rerum archileclum ac con-
scrvalorem, latus iis aperiebatur campus divinae celebrandae ma-
jestalis. Quam rationem auctor secutus Ia xSjv óqojiitvtav
dyaamp;ójv respicit ad Deum, eumque célébrai {nàrfQU rœy (fia-
T(Of) supremum corporuni coelestium auctorem eundcmquc ip-
sum lumen.

Fateor quidem Deum non diserte ipsum dici lumen -). Al-
lamen hanc denominalionem non alienam esse a scriptoris mente
et consilio palet cum ex seqq. îrae' gt;nbsp;^^nbsp;^^^

lucis imago conlinuatur, tum ex singulari significalione vocabuli
■nàxQOç. Ea enim est hujus vocis propria vis ut qualilalem
quandam attribuai subjeclo, ila ul Deum, si revera ija^er habe-
tur luminum, ipsum quoque lumeii esse jure efficiamus.

Nulla apud Orientales frequenlior occurrit melaphora, quam
ea, qua summi Numims natura sub lucis imagine componitur.

1) Nulla adest causa, ob quam àitoa¹. tropicc accipiaraus h. s. »ne um-

bra, vestigium quidem mutabilitatis.quot;nbsp;,

î) L. Bos 1. 1. putat Jacobum alludcre ad sokm. Habet ncmpc a. t.

periphrasin solis. l'acilc ei concedimus solera a poctis i)racscrtim passimnbsp;1

vocari Jiei s. lucis pater. At plur. rà çUva, ut monui. tam a LXX .luamnbsp;I

a. Graccis scriptoribus unice dicitur de luminibus, astris. Unus tamen V. T.nbsp;^

est locus, si recte video, de quo adhuc sub judice lis est, utrum rà lt;fSgt;xn.nbsp;f

denotet lumen an astra. Jcrcm. VI: 23 «ct ad coclum sustollo oculos sednbsp;I

non est lux (rà g-ûr«) ejus i. c. interprété RosenmulUro. mihi turbato coekmnbsp;i

serenum nubibus erat obductum. Sed cum Grotio hic quoque nostrumnbsp;gt;
vocabulum bene interpretari possumus sidera.

Constat enim non solum Ilebrueos ') sed et Ethnicos populos 2)
Dcum Ita describere solere.

Loquendi usuni si consulinius, non difficile videtur hujus de-
nominationis originem quaerere ac veram significationem.

Lumen jam ab aevo uborrimus omnis fertilitatis habebatur fons.
Inde tropice eam adhibuerunt ad exprimendas res prospéras atque
hilares, quemadmodum oppositum tenebrae symbolum erat trî^s-
titiae et miseriae. 3) Ad Ueuni igitur si defertur, plerumque signi-

') Liceat in memoriam rcvocaro vctustissimam narrationem de apparatione
ad Jtosen. Uogaverat illc Dci conspiccrc splendorem. At cum dicinaa
lucis particulam vidisset Moses ita ipsius adflatus est vultus, ut lucidus
buoque fieret. Exodus XXXIV: 2'J. — Ps. LXXXIV: 12. Dcus vocatur sol;
quod lumen habebatur xnr' iloxijv ut diserte, indicant Job XXXI: C.
XXXVIl: 21. — Ps. CIV: 8. Deus dicitur lunis veste indutus. — Ps.
XXXVI: 10. vates Jchovam alloquitur »in lumine tuo videmus lucem.quot;

2; Clericus ad Exod. XXXIV: 29: »Narrabant Pcrsae, si Dioni Chry-
sostomo credimus, in Uorysthenica Zoroastrem suum amore sapientiae et
justitiae scccssisse, et in monte quodam seorsim vixisse, dein accensum mon-
tem, multo igne desuper dcflagrante, perpetuo arsisse. Ilcgem ergo cum
illustrissimis Persarum propriorum factum Deum orasse, et virum, egressum
ex igne bine noxa apparuisse iis, propitium bono animo esse jussisse, et
sacra quaedam fecisse, cum Deus in eum locum venissct. Ilaec sunt Mo-
saicis adfiuia et forlo hinc sumta.quot; Quidquid est ex Zoroastris certe disci-
plina bonus Dcus, qui sub persona Ormuzdi describitur, in lumine habitat,
atque est summa circumdatus majcstato (corpus habet luminis et ignis). Cf.
T. P. li ergs ma. Dissert, de Zoroastris quibusdam placitis cum doctrina
Christiana comparatis. Trajecti ad Rhenum 1825 — Ceterum haud impro-
bauda mihi videtur eorum sententia qui putant antiquissimum QDcut. IV:
19. Job. XXXI: 26 et 27) solis ac ignis cultum, quem per omnem fere
veterem terrarum orbem diffusum legimus, origiuem duxisse ex hominum
stultitin, qua id (juod initio non nisi Dei symbolum habebatur, ipsum Deum
csso duierunt. Cf. G. J. Vossius, dc origine ac progrcssu Idololatriae L.
II, c, 2 Francofurti ad Mocnum 1C75, ct II. Muntinghe, geschiedenis
der mcnschhcid naar den bijbel, 8 pars, p. 344.

3) Ilaec metaphora communi omnium linguarum usu frequcntatur, vid.
Lowtius 1. 1., p. Cl qui largam ediditexemplorum seriem, ex Ilebraeorum
poiitis depromtam. Apud Arabes eundem valere loquendi usum monuit Mun-

ficari solet eum verae salutu esse auctorem. Ps. XXVII: 1. Da-
vides Jovam vocat, meaquot; quam figuratam dictionem sta-
tim cxponit net salus meaquot; (salus per metonymiam pro sa-
lutis auctore). Jesaïas LX: 20. in descriptione aurei sae-
culi ita alloquitur llierosolymae urbem: non intrahit (suum
quasi cubile) amplius sol tuus, et luna tua non se recipiet,
nam Jehova erit tibi lut aeterna, el ahsoluti sunt dies luc-
tus tui. .

Ne quis tamen putet, sic quidem excludi sapientiae atque sane-
iitatis notiones, quas cunclas eadem imagine complectebantur ve-
teres 1). Hinc cnim explicandum Johannem Apostolum lucis imagi-
nem ad summum transtulisse Numen in oratione ubi sermo est
iic divina majestate nulla lahe contaminata -). Ut ex Zoroastris
disciplina lux boni Dei natura est ct regnum, caligo aulcm mali
numinis, sic eliam apud hunc, N. Ï. scriptorem, (pSis omnis
veri piique habetur symbolum, axoria vero contràrii imago »).
Neque aliam cogitandi dicendique legem sequitur Jacobus. Sum-
mum Deum nominans TiâriQcc TWf qpcüTcov baud dubie in mente
habet ahsolutam ejus praestantiam ac perfectionem, qua non
nisi hona (ccya»d) el perfecta {xû.tia) ab eo descendant (e. g.
sapientia quae Sal. Sap. vocatur aTtoyiaa^« rov (ponog di-
diov.). Ultima verba formulae continent tnilriyijaiv.

Haec interpretatio si recte sese habet, eadem Jacobus utitur

inghc 1. 1. Et si de Graects aut Latinia quacris vid. Iliad VIII: 282.
Horat Carvi. IV: 5.

1)nbsp;Confcratur Jes. XLI; 6, LI: 4, et alibi'imprimis hoc scnsu frequen-
ter occurrit apud scriptorcs N. T. Conf. Matt. V: 14. Lue._ II: 32. Act.
XIII: 41 apud Jjatinos Lumina reipublicne dicebantur, qui vel doctrinae
laude vel illustribus factis et institutis civitati erant ornamento.

2)nbsp;1 Joh. I, v. 5. 6 amp;eblt;: giat iarl, xal oxoxia iv èvxió ovx ta-
XiV oidtfiia.

3)nbsp;Joh. 1: 4 dc Myta gt;gt;xal i) ^v xb lt;füi xZiv av0-qigt;7t(av' cff.
Christi de se ipso effata: Joh. cap. Vlll: 12, IX: 5, XII: 40.

argumcntatione, qua Plato de Rep. II: 379 A.—C., ov8' äqa
Ó , iniid't) dyaamp;og, näifTcoy hv tX aXriog, log ot
noXXol Xtyovai dXX^ oXiyoav fiiv TOig dvamp;Qoinoig aïriog,
noXXwf Si dvaixiog' noXv yuQ tXccrrw t ayu(ïa twv xa-
y.wv ijfiTv' xal twv ^h dyuamp;wv ovSha aXXof alriariov'
xwv Hi xaKugt;v aXX^ ärr a S fX ^yxfip rd aXria,
dXX' ot) TOV amp;f6v. 370. C. 380. Kaxwv 8t aXriov
(pamp;vai d-fov Ttvl yiyvtaOai, dyuamp;óv ovtu x. t. X. l).

IIic summus philosophus (ut noster auctor) provocat ad mo-
ralem, quam Dei dicunt, honitaleiii 2), ut demonstraret eum
nullius mali csge auctorem.

Si in genere quaeris, de sublimi, quam Jacobus pronuntiavit
sententia, neminem poenitebit cum ea contulisse nobilissimum Pla-
tonis effatum Tim. 4-2. D. JiaO-étSfioamp;iTtjaag (summus Deus)

8i ndvva avTOig tuvtcc, i'va Tijg i'lttiTu utj xaxictg ixd-
arutv dvaiTiog, éamiQt Tovg fiiv iig ytjv, Tovg d' (ig tu
ä?.Xa, Off« OQyava iqóvov' to di fittd tov anuQov TOig
véoig TcaQiduixt OfoTg aw^iaxa nXüTXtiv Ovi^xd, xó xe ini-
Xoinov oaov iV 'ijv x^v-ffig dvamp;Qtanlvijg 5tóv nQoaytvéaiyai,
Toüxo xal navamp;' óaa dxóXovd-a èxiivotg dntQyaaocnivovg

1) Totam Platonis argöftientationem brevitcr complcctitur IleusJius
initia Philosophiae Platonicae v. 3, p. 218. Disputantes inducit Socratem
et Adiraantum. Postquam hic intervogarerat, quinam essent maxime inr^çi
O'eoXoyiaq TVTfot, sic Socrates : nonne venera bonus (àyaamp;àf) Deus est,
tt ila dicendus? — Procal dubio. — Afqui nullum bonum noxium est.
Nullum, ut arbitror. — Quod innoxiura est, numquid nocet?— Nequa-
quam. — Quod non nocet, numquid mali facit? — Neque istud quidem.
Quod autem nihil mali facit, nullius mali est causa. — Nullius. — Quid
porro? Nonne utile bonum est? — Prorsus. — Ergo bene fcliciterque agendi
causa est? — Est. — Non igitur causa bonum est, sed eorum duntaiat,
quae bene sc habent: eorum vero, quao male, nequaquam? — Sic est
omnino.

Significatio rov àydamp;ov apud Platonem a vuhjari bonilatis notione
fccte distinguitur van lleusde 1. 1.

oQ^nv , xai nccrà biJvafiiv ort nàXXiara xal aQtarct ro
■Q-vijróp öiaxvßfQväv Çwoj', o Tt fii] xaxwp avxo tavvw
'/iyvoiTo aÏTiov. Atquc ex libris apocryphis V T. Jes. Sir.
XXXIX: 33 et 34 tcc tQya xvqIov navra ccyaamp;à , xal
■nàaav yQt'iav tv coQrj avrijg xoQtjycfOn. Kal Qt!x tartv
tiTCfïv, rovro roihov hovijqotiqov nàvra yÙQ iv xaiQw
ix8oxipijamp;i]Girai. Coll. cap. XV: 11—20. et Sal. Sap cap. I:
13 el 1-4 ort ó 9ióg amp;âvarov ovx inoiyafv , 6vSi rtQTi(-
rai in dnwXfia l^wvrcov. quot;Exriae yÙQ fig rà iivai rà
Tcàvra , xai acartjQioi âi yivLatig rov xàaiiov, xai ovx
ïariv iv aiiraXg qiäofxaxov oXiO'QOV, ovrf âôov ßaalXnov
ini yjjg. Coll. cap. 11: 22—24.

Omnia lumina, quolquot exslant, diversis obnoxia sunl mu-
lalionibus. Sol. e. g. nunc oritur tunc occidit, undo dierum
noctiumquc divisio. Praeterea binas quotannis facit reversio-
nes ab extremo contrarias, quarum intervalle modo tristitia
afficit terram, modo laetificat. Ut sol, sic caetera quoque cor-
pora coelestia perpetuo motu per aetberis circum vol vuniur am-
plcxum, defmiuntque suos cursus. Quae siderum inconslantia
talis tantaque habetur, ut eam saepius in similitudinem adduc-
tam reperiamus i). — At in Deum nulla cadit mutatio. Prudenter
igitur atque vere Jacobus, ab Illo, quem modo patrem lumi-
num celebraverat, omnem et alienaiiouis {jiaQalXäyrig), et
ohscurationis {rQonfjg (xnoaxiaa,ua) removit notionem, addi-
tis 7r«ç' ovx X. T. X. Quidquid inutatur. Deus in omni aeter-
nitate sibi constat, imo vero ovQavol ànoXovvrat , xal nàv-
reg tag liiàriov naXaioj^ijaovr«^, v.tti óatl niQißöXaiov
tXl^iig avToùg, xal dX7.aytiaovrai O^ióg 8t 6 aiirog ôia-
fihd, xac ra ertj avrov ovx ixltiipovai. Hehr. I: H, 12.

1) Jc3. Sir. XXVII: 11 stultus dicitur oberrari, ut Luna, ct alibi.

CAPUT I. Sect. 221-25.

VERBUM DIVINUM NON MODO AUDIENDüM, SED ETIAM IN
TlQa^iv CON VERTENDUM.

MaxâQioi iavt iàv noirjrt àvrà.

CIIKISTUS.

Quando multo disces? Quando, quae didi-
ceris, afligcs tibi ita ut excidere non possint.

SENECA.

Sect. 22. ripta\ït 8t noirjxcù Xóyov, xal fit] (lóvov
àxQOccTcù, naQccXoyi^ófievoi iavrotfg.

»Fiatis i) vcro effectores 2) verbi 3), neque tantum-
»modo auditores, semet ipsos decipienles 4).quot;

') FiviaO-e dcfmitiua et gravius qnam vulgaris laamp;t sivo tataamp;r, di-
citur do statu, in quem aliquis venit sui ipsius voluntate.

2) Ttoi^ral Xôyov secuti llebr. Hnin nb/y pro noirjxal xà ïçya
tov vôfiov dénotât eos, qui morem gerunt legi; quibus opponuntur àxpoa-
toi (toC vófiov) tales auditores, qui religionis Christianae disciplinam
auribus tantum percipientes, negligunt eam ad animum applicare.

Xoyoi sive, ut alii legunt, vô/toi;, sic vocatur evangclium, qnando-
quidem praecepta dat, secundum quae vita nostra institucnda est.

iavroiç. ITa()' 6 âtî vcl Traça xijv àXijamp;ciav
ioy/f^aö-tt» propie perperam supputare, ratiocinari, inde, quod conse-
quens est, decipere. 'Eavxovç vertendum vel se ipsos vcl vos ipsos,
prouti statuimus hortationem directe aut indirecte ad compellatos traduci.
Ob vocabulorura constructioncm prior ratio praeferenda mihi videtur. Eo-
dem sensu, quo nostra formula sect. 26 alia usurpatur àTtaxâv xaQâiav

Sect, praecedente Jacobus fratres monuerat »accipere religionis
Christianae doctrinam (tóv ificpvrov Xóyoy).quot; Jam pergit n. 1. in
hortatione: non sufficit religionem Christianam auribus accipere,
sed ea quoque animo infingenda, atque per totam nostram vitam
observanda est. Sunt quidem nonnulli, qui aliter agentes ac-
quiesçant in solo verbo divino audiendo, sed hi gravem com-
mittunt errorem semet ipsos decipientes.

Aureum hoc praeceptum, quod caput et summa totius epistolae
est dicendum, muUa apud veteres scriptores habet similia. Ci-
cero (de Officiis I. 43): cocjnitio contmplatîoque naturae,
manca quodammodo atque incJioata est, si nulla actio rerum
consequatuT. Prae ceteris hac in re copiosus est Seneca, qui
praeter alia, (in epistolis): Non est heatus qui seit illa,
sed qui facit. Pars virtutis disciplina constat, pars ex-
ercitationc, et dis cas et quod didicisti agendo confir-
mes. Sic ista discavius, ut quae fueru7it verba, fiant opera.
Hoc enim turpissimum est, quod nobis objici solet, verba
nos philosophiae, non opera tractare. J)e vita semper dis-
putatur, nunquam vivitur.

Gravissimam hanc sententiam Jacobus deinceps illustral per-
quam eleganti comparalione.

23.nbsp;'Ort il Tig düQoaTijs Xóyov iazi xai 6v noiTjrijg,
oÛTog iotxfv dvÔQi xuxavoQVVVi tô itQaawnov Tîjg
yfviatojg avrov év iaônvQio'

24.nbsp;Kartpótjat yàç éavTOv xuï antXtjXvxye, xai iv

^icog imXâamp;iTO ÓTTOÏog tjy.

25.nbsp;'O dt TraQaxthjjceg iîg vôfioy riXeiov rov Ti]g iXfV-
^iQÎag, xal nancefifirag, ovrog ovx axQCar^g ini-
Xrja^ovfig rfPOfifvog, dXXà noit]Trig tQyov, ovrog
fittxuQiog iy xfj noiTjafi dvrov tarai.

àxnov. Ceterum paranomasia, quam nonnulli quaesiverunt in voeibus
iô/oç et jmpKAoy/ffoi^Kt n. 1. nullam habet vim.

:j5

Quod si enim quis auditor verbi est neque effector,
viro similis est conspicienti formam nativam suam
in speculo 4),

Animadvertit autem se ipsum et abiit, et statim
obliviscitur qualis sit.

Ille vero, qui incumbens 5) introspicit in legem per-
fectam eamque libertatis et perseverat, is, quippe non
auditor obliviosus 0) futurus, sed effector rei, is beatus
hoe ipso opere erit.

TÖ TTQÓgtonop Tijg '/fvéfficog. Quum accurata interpretatio non'
pcrmittit hic meram assumere dictionis abundantiam, ita ut nostra
formula dicatur pro simplici TTQogojTToy sive éavTOP, magna

') ót» rationem affert praemissac cohortationis.

ï) dvcTçi ut Hebr. C''X universe pro àvÙQÙJtm vel rtri. Minus recte
Grotius solum intelligit virum, quia, ait, muliercs diutius speculo inhac-
rent, viri, vix conspecto speculo, abire solent.

3)nbsp;xaxayoovvxi' nonnulli minus recte vcrtunt raplim, quasi in tran-
situ conspiccrc. Iluic interpretationii (cujus origo facile cxplicatur ex
studio urgendi opposition«!! inter nostrum vocabulum ct sequens xaru-
xvifiaç) obstat vocis vulgaris usus. ICara-yoeZv enim significare dili/jenter
contemplari, conspicere praeter alia docet Matt. VII: 3 ubi ßXineiv et
naxavotZv, et Act. XXVII : 30 ubi xaxavoeïv et iTttyiyvûaxav pro-
miscue usurpantur. Ad orationem eflicaciorem reddendam, scriptor utitur
part, praes. pro per/.

4)nbsp;iv iaóttxqo). — EaÓTftQov (ex ^tç et Sttxqo») omne quod radios re-
flectit, nostramque imayinem refert, speculum.

5)nbsp;çraçaxirfiaç. JlaqaxvTtxtkv proprie incurvato corpore et exserto ca-
pite introspicere indo cum industria aliquid contemplari, Arctissime cum hoc
vocabnlo conjungendum sequens TtaQa/iflvttv, persceerare in introspiciendo,
ita ut utrumque commode vcrtamns, attente ac sedulo inquirere.

6)nbsp;àxçouxiji; i7Cil7;afiov^lt;; more llebr. àxçoaxiji; ImXtjOnmv auditor
obliviosus, cui opponitur jtot'^xtiç îçyov. Vox ïçyov miuime abundat,
contra magnam habet emphasin. Ttonjf^i; îçyov significantius quam arot^-
T^ç içyul^ôfievoç notât virum , qui pie factis et operibus probat se hominem
esse vere Christianum.

oritur difTicultas quam vim et signiiîcationem iiabeat additum r^j
yiifißioii. Judices in divcrsas abcunt partes. Pott, assen-
tiente Gebscro, vertens/oraawi vultus naiivain, supplendum
statuit »non item maculas vuUui haud ix ytPiOimg insi-
tas, sed propria culpa adspcrsasquot; ad quas animadvertendas
nuQccxtJipft, sect. 25, sive accuratiori vultus cxplorationc opus
erat. Ilaec interpretatio nimis e longinquo petita videtur. Ne-
que majore si'mplicitate se commendat ratio eorum, qui «rijs
ytvtatoigquot; explicant ^ rijg nahyytpiaiag.quot; Provocantes ad
duplex evangelii speculi consilium, alterum ut discamus quales
simus, alterum, quales nos esse oporteat, staluunt virum, quem
Jacobus proponit, tantummodo ad posterius attenlionem facere.
Ne alia commemorem, quae contra lianc sententiam afferri pos-
sent, tota loci ratio postulat ut talem virum nobis informemus,
qui utroque rite perspectp, in eo errat, quod abiens statim obi-
viscatur, quae cognoverit. Ut praetermittam Lutbcri aliorumque
sententiam, qua; ni fallor, sine idoneo argumento, oppositio
assumitur r^ tov nveilfiarog TtQoaconco, duae denique restant
opiniones, altera Theilii, altera de Wettii. Ille poëlicam exagge-
rationem hic invenire putat. Talis autcm exaggeratio, quum n. 1.
parum conveniret, melius putaverim cum de Wettio statuere
ix vrjg yiptfsfco^' a Jacobo additum esse, quo defmitius et sig-
nificantius sententiam exprimeret, hoc sensu: animadvertit ƒ«-
ciem naturalem nativam, quam per generationem accepit.

Kartpóijat x. t. L Nonnulli antiquiores interpretes statuunt
hic similitudinis apodosin adesse. Satius autem duximus hanc
sectionem referre ad similitudinem hominis, in speculo se ipsum
conspicientis, copiosius et distinctius exponendam; idque tri-
phcem ob causam. Primum ob binos illos aoristes {xarfpó^afv
et ineXàO-tTo) et perfectum («Vf/tjy^üO-f), quae tempora indi-
care videntur Jacobum rem, quae modo exempli causa addux-
erat, nunc enarrare tanquam revera factam. Accedit quod auctoris
consuetudini conveniat, ex comparatione transire in narrationem

Vid. hujus capitis vs. 10 ct 41. Denique sic tota oratio multo
melius progredi videtur.

Nópov riltiov — Nójxov vocari evangelium monuimus.
Quo sensu autem ille j/ó.moj dicitur Ttltioq? Ambiguunt inter-
prétés. Ne justo diutius nos detineamus, sufficiet tantummodo
nostrum commemorare judicium. Evangelium vocatur yó/io? xt-
Itiog oppositum institution! Mosaicae. Etiamsi non continet quae
huic repugnent, tamen baud uno nomine ei praestat, ita ut x«r'
t^oyriv rilt 10 VI. Q. perfectum sit dicendum. Lex enim V. T.
continebat tantummodo rà daO-tvfj xal nrwy/t (Trotha« rov
(Gal. IV: 9) ; Novi Foederis autem institutie, quae passim
laudatur vófiog rov nvtvnarog, rfjg öixaioatfvTjg, rfjg ya-
Qirog , rijg dlrjO-tlag xal rijg ^lotjg compleetebatur ulterio-
rem Dei patefactionem. Quid multa? Jacobus ipse rationem
reddere videlur ob quam evangelium rïXnov vocaverit, addito
róv rrig iltvOtQÏag. Doctrina scilicet evangelica veram parit
libertatem, quippe quae hominem liberum reddat a peccandi li-
bidine. Aliter sese habuit disciplina Mosaiea, cujus praecepta quum
nemo ab omni parte observare posset, inde magis magisque
evasitnbsp;rl^g SovXUug, atque incredibile dictu est, quantum

hac ipsa re subinde valuerit ad peccandi licentiam augendam.

Tempus jam est ul paucis videamus de elegantissima com-
paratione, qua Jacobus utitur ad sententiam clariorem et illus-
triorem reddendam. Primum summa nostra attentione perdigna
est imago, sub qua proponitur evangelium. Ducitur ex re
pcrvulgatac ac notissimae significationis. Specula etenim, quam-
vis ad consuetam Judaeorum suppellectilem non pertinuerunt,
tamen inde a maxime remotis temporibus iis nota fuisse salis su-
perque constat '). Auctor igitur noster omnino laudandus est,

1) Couf. Exod. XXXVIII: 8. Sapient. VII: 26. Jes. Sir. XII: II. Etiam
imago a sper.ula ducla apud vcteres Irequens occurril. liiantis hoc fertur
apoplithcgma: O-eüqn. (äartiQ iv xuxójïvqm ràç iuinov jtçâlik; , l'ru ràç
hiv xuXàç iTCi,xoanfjq, ràç Jf c»o/çàç xrUv.Triyç. Plutarchus iu lib.

quod in co imilatur vetcres Ilebracorum poëtas, qui imagines
dcsumere solebant a rebus, quorum usus unicuique innotuit.
Quod si negligitur oratiouis perspicuitas facile pcreat necesse est.

Quam apta vero eadem sit imago et quam optime concinnet
cum re cui componitur ex bis videri liceat. Verbi divini natura
atque consilium nullo modo melius cognosci potest, quam si ip-
sum comparamus cum speculo. Sicuti speculorum est, corpo-
ris ostendere naevos et maculas, ita etiam hoc praesertim sibi
propositum habet doctrina evangelica, ut hominem sibimet ipsi
detegat omniaque quae animo inhaereant vitia ipsi ante oculos
ponat. Quid? quod et alteram ob causam evangelium summo
jure dici mereatur specuhm. Ncque enim tantummodo docet
quales simus, sed etiam ostendit quales esse debeamus, ila ut
comparalione instituta, cognoscatur, el quid emendari oporteat
et quaenam hujus rei sit norma. Chrislum nobis proponil ex-
emplum summe perfectum, ad quem totus animus, lolaque nos-
tra vita institucnda sunt.

Quae cum ita sint nequaquam mirum videtur, Paulum eliam,
gravissimum et litleralissimum apostolum, eadem evangelii spe-
culi imagine usum esse: 2 Cor. cap. 111. 18. ^'Jlfitlg de
nàvtti di'axixaXvfifiéyu) TiQoawnia tt]p So^ctp Kvq'iov

xuxonxQi^oufpoi, Ttjv avTi]v tixópa fUTa/iOQifOtlfitd'a dno

Sù^tjs f'tf Só^ap, xaOaniQ dno Kvqîov npiil^avog. Illc
Christiani jubentur Domini splendorem veluti speculo rcpercus-
sam facie detecta inlueri, ut ad hanc imaginem raagis magisque
in die« transformarcnlur.

Quod atlinel ad totam nostri loci comparationem, ea hue redit.
Homo qui praecepta divina auribus solummodo percipit neque
ea observai, aeque stulte agit, ac ille qui, postquam vullum

de audilione praeter alia monet: diseedentes e sehola atquo ab auditione statim
dcbere animum intueri scilicet : ut cognosccrent an molcstis et supcrvacaneis
cogitationibiis quibusdam factus sit levior ct alacrior, sieuti c tonstriua abituri
speculo adsistcrc soient, ut tousuram cl caesuram capillorum dijudicarcut.

nativum in speculo contemplatus est, abiens obliviscitur qualem
se ipsum conspexerit. Rem, quae hic similitudinis causa addu-
citur, saepissime ita fieri ipsa comprobat experientia. Quoties-
cunque in speculo nostrum intuemur vultum, toties obliviscimur
qualis sit ille. Contra aliorum vultus et facies facile mente et
memoriae nostrae inhaerent.

Non est ut de singulorum vocabulorum vi fuse agamus. Sed
omnino attendamus ad tria illa verba, sect. 24, [nuTtvorjai,
drcfXijXdamp;i, âniXàùtTo) quibus via, quam stuUus et levis ille
vir ingreditur, eleganter reique naturae consentaneum describitur.
Conspicit se ipsum in speculo, sed non reputat de iis, quae
'viderit; nam abiens statim (ivùfœs) omnia obliviscitur. Quid
de tali homine sit statuendum in cujus mentem continuo cadit
ipsius obHvio, scriptor quamvis non addit, nemo est qui ignoret.
Jacobus pulchre commémorât praecedentia, ut ipsi ad sequentia
concluderemus. Nempe ipsa isla oblivio luculenter indicat nos-
trum hominem suae emendationis non multam habere curani.

Sect. 25 missa jam simililudine Iransitus fit ad contrariae agendi
rationis descriptionem. Ilinc comparationem non omnibus numeris
esse absolutam recte nonnulli viderunt interprétés. Applicalio simi-
litudinis ad rem prokitam lectoris ingenio relinquitur supplenda.

Iniqui sane est judicis, hanc ob causam reprehendere Apostolum,
cujus mens sublimitate poëtica excellens, ita ferebat, ul minus qui-
dem copiose, magis autem eleganter el nervöse scribere soleret.
Praeterea omnino animadvertendum nullum facile inveniri lec-
lorem, qui non tantum valeat solerlia, ut ex sui ipsius ingenii
fonte omissa supplere non posset. Eo majore jure auctori id
a quovis expectare licuit, quo fusius deinceps versetur in con-
traria agendi ratione exponenda. Nam tum ex toto orationis con-
texlu, tum potissimum ex hac parte patet e scriptoris mente
haec esse supplenda: «non minus stuUe et vecors ac vir ille
agit auditor verhi, qui praecepta religionis Christianae cog-
nita habet, audita vero observare negligitquot; Speculi evangclii

usus nullum ei affert fructum, quandoquidem statim obliviscitur,
quae conspexerit.

Ut dicere inccpimus, sect. 25 describitur contraria agendi
ratio, seil, viri cujusdam, qui curvato corpore (naQuxiJipag)
diu (nccQUfidvttg) speculum inspicit. Ut pulchrum et accu-
ratam dicendi ralioneni nostri auctoris rite intelligamus, haec
sunt monenda. Veteres plerumque utebantur speculis metalli-
cis, corneis vel vitreis, quae non, ut nos, parieti adfigere, sed
humi deponere solebant. Interdum etiam aquam limpidam pro
speculis adhibitam fuisse constat. Quodsi igitur aliquis propius
et distinctius contemplari vellet, se ipsum debebat curvare ; quam
significationem vocabulo naQaxt'nTny inesse supra vidimus.

Quo magis discrimen, quod inter agendi rationem hujus ho-
minis et prioris illius intercedit, cuique in oculos incurreret ad-
ditur xal nuQà^tivag. Ilicce non negligenter abit, sed ma-
net in contemplando ac meditando divino verbo, et sic quidem
talis homo censendus est non frustra speculum evangelii in usum
adhibuisse. Saepissime mente revolvens ea, quae lex divina ju-
beat, pro virili parte ejus praeceptis obsequium praestat. Jaeobus
consulto h. 1. evangelium denominat legem perfectam libertatis
seil, effeetricem ; nimirum eo consilio ut jam in antecessum in-
diearet, quam ob causam o noiijTtig ïqyou felix praedicandus
Sit •). Hujus fclicitatis fons inde repetenda est, quod evangelium
unumquemque, qui ejus praecepta rile observai, a peccati ser-
vitudine Hberum reddit, atque cfficil ut haud amplius vi coac-
tus, sed sponle i. e. sui ipsius animi impulsu ductus, quae vera
et honesta sint, sequatur.

1) /laxôçtoç iv Tjj nrot^oft órroü i'orru. Particula iv majorem liabcns
vim quam rfta suadct hanc esse auctoris mentem: quisquis rcligionis Christia-
nae praeceptis obsequium praestat. hac re (dummodo id faciat) in dies majore
fruetur felicitate : aliis verbis bene vivcndo proccdit ad beate viveudum.
Neque huic iutcrpretationi obstat futurum îara», quod praescntis fere vim
habet, atque usurpatur in admonitione, hoc sensu: quodsi talia facis, cquidem
tibi promitto, felix cris.

CAPUT II. SECT. 14-17 ET 2G.

FIDES SINE OPERIBUS NULLA.

Ov jrcç ó XiyMv ftot, Kvqh Kvq.t, itOf-
Xtvatrcu iiÇ trjv ßaai,X(iav xûgt;v oVQUfmv :
all' 6 Ttoiüv TÓ 0-fltj/ia Tov nuvQÓq /tov
TOV iv ovqavoZq.

CHRISTUS.

Ov yàç àxQonzaï rov rófiov tfixcuot TraQÙ
ttó O-fTo, dll' èi itokijxui TOV vó/tov ât-
xatotamp;'^aovvat.

PAULUS.

Sect. 14, Ti TO ocpiXog, ddiXqiot /toy, iav niaviv
XJyrj Tig t^tiv, tQya di fiij f'xj}; M 8tJ-
vuTcci rj TcidTig (Stbaai duróv.

Quaenam utilitas i), fratres mei, si quis fidem dicat
se habere, et opera nulla habet? Potestne fides 2)
sola eum salvum reddere?

1)nbsp;Ti TO offloç seil icf« = avfiiffQfi: quid prodest? Quaenam utilitas
indo redundat? Nempe ad salutem aeternam, ut altero parallelismi incmbro
eiplicat voc. aâaai. Respondcatur : nulla. Intcrrogatio haec efficacissimo ncgat.
Tb minus recto cxplicatur tovto; particula coustruenda cum ogiflot. Pau-
lus, qui candem formulam adbibet 1 Cor. XV: l3. eodem sensu 1 Cor. XIII:
2 dicit Svâiv itfu.

2)nbsp;quot;11 Ttiant- Artie, ij supra omissus h. 1. consulto additur. quot;II jrlartq
seil, nóy^ idem quod'Seet. 17. 7 Ttiattt xuamp;' trtur^v. Sola notio reli-

tav Ttiaviv Xf'/f] T7g tyfiy. Uiavig apud Jacobum latiore
sensu occurrit ita ut denotet : ßdeiti quam hahemus religioni,
seu persuasionem, de rebus ad religionem Christianam per-
tinentibus, quatenus ea sita est in intellectu. Ilanc veram
esse interpretationem patet ex sect. 19 seqq. ubi Apostolus tria
affert exempla rrig nifsviùjg. Primum (sect. 19) ducitur a ma-
lis angelis, qui dicuntur marttlnv unum esse Deum. Tantum
vero abest, ut bi Deum colerent, ut potius eum maximo per-
sequantur odio i). Alterum exemplum est Abrahami (sect. 21
sq.). Abrahamus veram religionem profitebatur, persuasum sibi
babebat unum et verum esse Deum. Sed propter banc solam
niariv minime tantopere Deo placuit, ut eum placuisse scimus.
Aliud quid accedit. Eundem Deum tola mente et vita colebat,
quod luculenler demonstravit in ipso filio immolando. Ex his
igitur satis superque patet nigxiv apud Jacobum alio sensu oc-
currere quam quo plerumque 2) usurpatur a Paulo »). Tertium

gionis non potest hominem aûcfa», i. e. fcliecm reddere, ad vitara addueere
aeternam.

lt;pQiaati,v. â.7ta^nbsp;yor. prop, horrere, horrescere, monente Ernestio

apud scriptorcs Graecos saepius aequipoLet rm fuatîv. Si quis forte putat h. 1.
primam servandam esse tov ççiaaftv significationem (quae interpretatio mihi
etiam magis placet) tamen cadcm manet argumentatio. Dacmones horrore
afficiunUtr, nimirum quia Deum non colunt. Dictum sequens pro praccedente.

2) Plerumque dico, nam voc. îriortç interdum etiam codera sensu usurpât
Paulus Rom. XII: 3. XIV: 1. i Cor. XII: 9, Tit. I: 13.

iiacc quam secuti sumus t^ç ntoriox; x«l Tmr ïçyoyy npud Jacobum
interpretatio, si recte sese habeat, patct nullum verum erstare dissidium
inter doctrinam auctoris et Pauli dc â^xa^oaiv,,. Coll. Rom. III: 27. IV:
25. Gall. II: 10. III: C sq. Ilebr. XI: 17-19, 31. - Verbis ct forraulis
discrepant, quod ad rem ipsam idem scntiunt. Paulus etenim dicens
m'oreo)?nbsp;âramp;çoyjroç, ovx H ïçyov yót^ov, eo sensu Ttior.y

usurpât, quo indicat talem animi afTcctionem, quae seso prodit operibus et
pie factis, aliis verbis, Paulus docet: homo justificatur a Deo per Jùlen, per-
spicuam.piis animi sensibus et/actis, Jacobus: homo justificatur a Deo per
pie facta, quae cx fide ducunt originem. Ambo igitur in eo consentiunt ho-

cxemplum a Rachabe ductum, quod ut satis perspicuum, brevi-
tatis causa, silentio praetermittimus, eodem redit, niavuf t-f^nv
igitur vertimus, religionem noseere, profiteri. Hyiiv h. 1. est
jactari, gloriari.

'^Eqyu 5f liii tyi}. i'Qya T^g marioog significat sensus et
facta, quae oriuntur ex fide Christiana. Exempla rcoy tqyuiv dein-
ceps attulit Jacobus haecce: esse henevoltm, non habere perso-
narum rationem cett. quae omnia Christianam spirant indolem.

nie locus arctissime coliaeret cum praecedente, quem expli-
cavimus cap. I. sect. 23 seqq. Jacobus postquam monuerat re-
ligionem Christianam non modo audiendam ct profitcndam sed
etiam in urta^iv esse convertendam, egregiam hanc doctrinam
illustravit binis exemplis iu utramque partem allatis sect. 20 et
27. Deinde initio nostri capitis (a sect. 1—14) a via pau-
lulum digressus est. Exemplis supra positis aliud adjecit peti-
tum ex nonnullorum in conventibus sacris agendi ratione. Post
hunc digressum n. 1. redit ad propositam quaestionem, ita tamen
Ul aptus, qui e superiore ad nostrum locum paratur transilus
facile in oculos incurrat. Egregiam enim simiHtudinem qua dein-
ceps rem illustrât, sumit a factis illorum, quos in praeceden-
tibus oppugnaveïat.

Sect. 15. Eàv âî àôiX(fôg ij dSiXqii, yviipoi vnàQ-
'jfcani, xal Xfinófitvoi 6)(Si rijg icpTjfiiQOV
TQOcpijg.

minem justificari per /idem conjunctam cum operibus. Alter vero tk tçya
T^ç Ttiarhiç, alter rijv ntavtv tmv tQyotv magis urget. Quae diversa
dicendi ratio explicanda est e diverso utriusque scribendi consilio. Fusius de
hac re egerunt C. C. Tittmannus sententia Jacobi Cap. II. de fide, ope-
ribus et justificatione, opuscula theologica, p. 391. — Aug. Neander:
Paulus und Jakobus. Die Einheit des Evangelischen Geistes in verschiedenen
Formen, et imprimis Knap. Scripta var. argum. de dispari formula docendi,
qua Christus, Paulus atque Jacobus de fide et factis disserentes usi sunt,
item de discrimine içyoïv vSfiov et fQyu)v àydùmv, denique dc dissidio
Petri et Pauli Antiocheno.

liaec ipsa res nullo modo melius praecaveri possit, quam si in-
terdum loquentes proponit homines. Res enim si ila ante oculos
ohservantur, altius eriguntur animi fiuntque attentiores. Jacobus
h. 1. in scenam ducit fratrem, nimirum Cliristianae religionis
socium 1). Summa premitur ille inopia. Garet enim vestitu, quo
corpus arccat ab aeris injuria, neque habet, ut depellat famem.
NttdUas et fames hic memorantur, quandoquidem hae duac
onmes complectuntur vitae calamitates, quae aliéna ope facili sub-
levari possint. Noster igitur homo amici cujusdam implorât auxi-
lium, sed frustra. Ille enim omnia quidem fausta ei apprecatur,
ipsam vero opem alferre negligit. Ratio et rei ipsius natura pos-
tulant, ut non talem virum cogitemus, cui desint vires misero
occurrendi, sed potius avarum et inhumanum. Hoc assumto, vide-
mus ad comparationem ornandam multum conferre, pia illa omina,
quibus non parcitur avarus. Speciem habent religionis. Judaei
enim solemnem formulam, quam illeadhibet, usurparunt, quando
ejusdem religionis socium, Johovae omnipotentis curae mandabanl.
Talia autem bona verba, siquidem profiscantur ab co, qui rogata
dare facile potest, nullius pretii sunt aestimanda; contra produnt
eum Simulatoren!, qui aliter videri, ahter esse studet. Cum taU
viro comparatur homo Christianus, qui ore tandummodo profi-
tetur religionem. Hicce quoque sacris utitur verbis. Saepius
repetit formulas, quibus jactat et gloriatur se fidem habere Deo
Christoque. Altamen ipsius vitae ratio et mores nullum afferunt
indicium, fidem, quam jactat, sedem habere in animo.

1) Varias rationes, ob quas Jaeobus n. 1. in similitudinem adduxerit fra-
trem, rcligionis socium, his verbis complcctitur Bau m gar ten: Der Apostel
braucht die Bestimmung Brüder oder Schwester, um ein desto deutlicher
Beispiel aufzustcUen von vollkomencne Unleugbarkeit auch bei den Jüdisch-
gesinnten Christen; um anzuzeigen »lass auch ein wahrer Christen in solche
Umstände kommen könne, das auch von Christen vielleicht, und dann um so
strafbarer, so zu ihnen gesprochen würde, sich nicht blos freundlich zu
stcUen, sondern auch ausdrücklich ein liebreiches Vorhaben mit Worten zu
vtrsichern und ihnen noch nähere Hoffnung zu machen.

Jacobus postquam, proposita avari imagine, haud sine indigna-
tione quaesivisset tI tó öcpiXog, potestne talis ficta misericor-
dia, quae Xoyip et yXwaa^ non tV tQyco et dXtjamp;iia consi-
stit ullam habere efficacitatem? Sect. 17. statim ad simili-
tudinem applicandam transit. Responsum igitur ad hanc quaes-
tionem lectori relinquitur. Quod silentii punctum, aliquam certe
habet eloquentiae vim et tvtQytiap. Indicat rem tam clarara
et perspicuam esse, ut ipsius scriptoris responsio supervacanca
videatur i).

Eadem sententia, aha comparatione illustratur in fine hujus
capitis :

Sect. 2G. quot;'SlantQ yaç tó atoficc iwqIç nvnlfiarog vi-
'AQÓV tartv, ovtm xai ij nicsTig xœnlg tamp;v
tQyojv vtXQa igriv.

Quemadmodum corpus sine anima cadaver est, sic
etiam fides operibus destituta mortua est.

Quod ad grammaticum sensum, hic locus nullam parit diffi-
cultatem , sed caveamus ne in ejus applicatione ultra similitudinis

punctum progrediamur; ceteroquin facile incideremus in ea quae
falsa sunt. Neque enim id dicere voluit Jacobus, eandem nèces-
situdinem exstare 'vtvKav ßilem et opera, quae intercedat corpus
inter et animum, sed instituta comparatione indicat et fidem sine
operibus et corpus sine anima sive spiritu mortuum esse et nul-
lam habere efficaeitatem. Tertium eomparationis est absentia vitae.

Quum autem constet nvn^pa etiam significare halitum sive
respirationevi, qua sese exserit spiritus, commode nostram simi-
litudinem explicare possumus : sicuti vita, corporis halitu cer-
nitur, ita etiain fides sese prodit pie factis. Quod si igitur
illae apud hominem Christianum desiderantur, eodem jure con-
cludimus veram deesse fidem, quo, respiratione sublata, statuimus
corpus esse cadaver.

Haec comparatio ob singularem brevitatem et perspicuitatem
dignissima clausula et veluti corona dicenda est totius gravis-
simae disquisitionis de vera fidei indole et natura.

CAPUT III. SECT. 3-5^

SUMMA LINGUAE VIS.

00VOTOÇ ¹tti foiiy Ivnbsp;yXwüatji' ôt

âe xQarovvteç avxiji ïâovTUi, xt xap.Tovç
àvxfjt.

SAIOMO.

Sect. 3. St tS)V 'innmv rovg yaXivovç iiç rà
aTOfiara ßuXXofitv tcqôç ro ndùfaùai
avTOtlg rjiuft xai ôXov rô «iw/t« dvTamp;v jttf-
ràyoftfv.

4. '/5oi) xal rà ttXoî«, r^Xixavru ovra x«i vno
oxXtjqwv dvinojv iXccvvôfitvcc fitraytrai vità

tXayJuTov ntjöuXiov onov av ij dp/t/y tov
fVamp;llvOVTOg ßotJlTJTttl ,
tgt;. '0^/r^o xal jj yXSxsaa fiixQOv jue'Aos tffri scat

HtyuXuvyiH.

Quodsi equorum frenos i), in ora conjicimus eo con-
silio ut nobis obediant 2), (hac ratione) efficitur ut totum
corpus circumagamus. Ecce quoque naves, quamvis
tantae sint et saevorum ventorum vi hue illuc jacten-
tur, tamen circumagunlur ope modici gubernaculi 4),
quameunque in partem impetus rectoris 5) voluerit; —
SIC etiam lingua exiguum licet membrum, magnarum
tamen 6) rerum est elTectrix 7).

Jacobus in praecedcntibus fratres monuerat eo majore cautione
sese abstinere a munere docendi ') quo severiori judicio aliquando
obnoxii sint 6i SidaaxuXoi. Causa ob quam in eos severius.
cxercendum sit judicium in eo quaerenda, quod omnes homines in
multis labuntur; unde sequitur nobis ipsis potius prospiciendum
esse quam aliorum vitia curare et reprehendere. Imprimis multi
crrores committuntur abusu linguae, quam bene moderare tam
arduum est negotium, ut si quis verbis non pcccet eum jure ha-
beanms hominem perfectum, qui ceteras quoque corporis partes
feliciter regere valeat. Jam sic versatur auctor in explicanda dif-
fieultate bene moderandi linguam ut primum agat n. 1. de summa
ejus vi et efficacitate tarn in bonam quam in malam partem.
Ad hanc rem dilucidius et ornatius exponendam duplieem affert
similitudinem. De singulis videamus.

Prior ducitur a freno equorum. — Equus jure celebratur animal
impetuosum ardore plenum, cujus rapiditas et generositas vete-
rcs in tantam abripiebat admirationem ut Latinum poetam 2) haec
canentem audiamus:

Conliinio pccoris gcnerosi piilliis iu arvls
Altius ingrcditur, ct mollia crura repouil;
Primus ct irc viam, ct Iluvios tcntarc mcnaccs
Sudct, ct ignoto scse committcrc ponti;
Nec vanos hoiTct strepitus. Illi ardua cervix,
ArgutmiKiue caput, brevis alvus, obcsaque tcrga;
Liauriatque toris animosum pectus, llonesti
Spadiccs, glaueique; color detcrrimus albis,
Et gilvo. Tum si qua sonum procul arma dedere,
Stare loco ncscit; micat auribus, et trcmit artus;
Collectumque fremens volvit sub naribus igncm.
Densa juba, et dextro jaetata recumbit in armo.
At duplex agitur per lumbos spina, eavatque
Tellurem ct solido graviter sonat ungula comu.

Fcrox illud animal, quamvis summis gaudens viribus, facile
tamen regitur. Nempe in ejus ore immittimus frenuni atque hac
sola re tam exigua, efficimus ut equus, qui ceteroquin nobis for-
titer repugnaret, plane nostrae obtcrnpcret voluntati. Corpus enim
circumagitur et flectitur in quamcunque partem ipsi cupiamus.
De applicatione hujus imaginis ad linguani agamus postquam
nonnulla monuimus de altera comparatione, quae priori tam ele-
gantia quam gravitate praestat; unde in descriptione gradatie pul-
chra animadvertenda est. Cornelius à Lapide similitudinem inter
utramque comparationem his indicat verbis: »est secunda simi-
rlitudo petita a navium gubernaculo, ideoque simihs primae pe-
»gt; lilac ob equorum freno. Nam navis in mari est id quod in
»terra equus et currus; ac sicut equus regitur freno, navis
^gubernaculo : undc navis a Plauto Rud.' act. \. vocatur eqtius
vligneus; et Homerus Od. 4. Celeres, ait, in mari naves cquo-
trum loco sunt. Pulchre vero Catullus in Carm. de Nupt.
rgt;Pelei, navem vocat volitanton famine currum, quia (latu
nventorum agitur.

»»Ipsa, ait, le vi fecit volitantcm flaminc currum,
»»Pinea conjungens inflexae tcxta carinae.quot;quot;

Tria potissimum sunt rerum momenta, quae similitudinis pon-

dus et gravitaleni admodum augent. Primum memorantur naves
onerariae, velis inslructae, quae ingentia impositarum mercium
pondera continent i). Veteres, quo facilius longinqua institui
possent commercia maritima, naves ex denso ligno quam ma-
ximas aedificabant, ita ut haud mirum vidcatur Virgilium de iis
cecinisse:

Crcdas innarc rcvulsas cycladas

Accedit quod liae naves tantae planitiei et molis insupcr di-
cuntur gravibus agitatae ventis. A'vifioi aAtjgol, qui com-
memorantur, semper apud veteres occurrunt, quando sermo est
de vehementiore ventorum impulsu et commotu 2). Quodsi
igitur tales naves primo obtutu difficiilimae videntur gubcrnatu,
quid statuendum, si contra tantam etiam ventorum injuriam de-
fendi debeant! Attamen reguntur idijue quidem exiguo quodam
gubernaculo. Hector eo utitur ad navem dirigendam, quo ipse
velit. Sic minimo instrumento et rapidi maris et gravis tera-
pestatis potestas compescitur 3).

Applicatio utriusque similitudinis verbis sect. O ovroa xal ij
ylôâaaa x. r. X. diserte ad summam linguae vim refertur. Quem-
admodum fremim. ratione habita cqui, giibernaculum ratione

1) Jc3. XXXIII: 21 mentionem fucit de iis sub nomine TnX 'S. Vul-
gntun cjcplieat de navibus tribus remigum ordinibus ornalis.

i) Arrian. de Exp. Al. I: 20. 3. xovt J' H rlt;5rwv oxXtiQmv ßoQta,
uvtiaavviq. Aelian.de amm.\-. 13. axXTjQbv jrvfvji« vehemens ventus.
et IX: 14. quot;rn M dvavQtTI^TUi. vitb tÜ)v avt'/to)» , ft/Core axX^Qoi
xaxiiTvtov. Cf. Dio Chrys. Ill, p. 44 e.

3) Vim freni deseripsit Philo de M. 0. p. lO E. to lt;St tion^xiixaxov
:;o)6y l'/fTToi (SweTio)« äyfxa^ yuUyioO-tK;. Sophocles Ant. 483.
anixQtanbsp;0-viJ,ovi¹iyovi

quot;TtTtovn xaxa(ftvd-ivxai.

Vim gubernaculi Arisl. Q. Mechan. 5, ro ttn^aXtov, imLxqov ay, xai
iTt'iaxdxm xionXoUi. xoaaixriynbsp;i'Xquot;, ^^oxt igt;7vb ,iixqov oJdxo?

xal t'yoi dyO-Q(ö.rov .Ijiya/t/oJ?, xal xatixfji yQii^aiat, fiiyala
vtXaOai, ntyiOi] TrXaiuiv.

navis, sic eliam lingua ratione ceterarum corporis partium pu-
silluni quidem est membrum, attamen non minus quam illa mag-
narum rerum potest esse elTectrix.

Verissimum sane judicium de summa linguae vi et efficacitate,
quod duplici pulcberrima comparatione illustravit scriptor. Quid
enim tam bonum aut tam salutare fingi potest, quam linguae
VIS? At idem cxiguum membrum, quando turgidum ct jac-
tabundum sese cxtollit, magnas condit calamitates. Sed de hisce
non est, quod hic agamus, quoniam de infinita, quam habet
lingua singulatim in malam partem efficacitatem, in sequente
capitc vidcbimus.

Lmguae vis a variis scriptoribus tam sacris quam profanis omni
tempore diverse cxposita est. Salamonis imprimis scripta gravis-
simis abundant hujus rei descriptionibus. Prov. X: 20. linguam
justi comparai wm argento igtie prolalo. XII: 18. Verba viri
'^''^mentis vocat gladii confossiones, quae alios laedunt et dam-
num afferunt : contra sapientis linguam habet remedium omnibus
modis salutare i). Prov. XIV: 8. In ore stulti baculus est
insolentiae i. c. superbiae, quo, dum insolenter loquitur, homines
percuttit. XIV: 2. Lingua sapientum gratam reddit scientiam 2).
Sed OS stultorum scaturire facit stultitias. XV : 7. Sapientum
labia^ dispergunt sapientiam. XVIII: Ü—8. Vesani labia veni-
unt in litem, (sese inmiscent contentioni) ct os ejus verbera
provocat (plagis delcctatur). Os stulti sibi est detrimento
et labia ejus sunt animae suae laquais ; metaphora ducla ab

aucupio aut vcnatu. Verba susurronis sunt talia quibus vulne-
rantur homines ct ipsa descendunt in penetralia ventris.

Neque apud scriptores profanos dcest eadem linguae cum freno
et gubernaculo comparatio. Plato in Axioch.: 'Hviuig xai naarr/i
TOV? Imioifg iamp;tSvoniV xai vavrilXcontamp;u, nr] fxèv ToXg
iariotg TrjV vavv txitfTaaavrtg, ttji dt raig dyxtlQaig for
livóilt;5avxtg xara^vdofifp' ovrco xv^tQVi]riov Tr]V yXamp;TTav,
nj] fiiv TOig Xóyoig ónli^Tig, öe aian^ xdxtvva-
lovxtg. Omnes hae descriptiones, quamvis suam peculiarem ha-
bent pulchritudinem et gravitatem, nulla tamen earum plane cum
nostra est aequiparanda. Nam quod attinet ad Platonis senten-
tiam, quae proxime accedere videtur ad nostri auctoris locum,
desideratur in ipsa dilucidior et gravior illa similitudinum expo-
sitie, dc qua supra monuimus.

CAPUT III. SECT. Öb-C.

SUMMA LINGUAE VIS SINGULATIM IN MALAM PARTEM.

'O ùlXwv fw^v nya.TÜ», x«J litkV
ç«ç dyaamp;ài navaàTii) r^v y^^oaav änroi
dno xaxov, xal xtU^ àvtov tov fi^ Àa-
Xfaat âôXov.

PETRUS.

Scct. 'Idov oXi/ov 1) nvQ ijXîxTjv vlijv apanvH.

quot; C. Kai tj yXwaaa nvQ, 6 xàa^og rijg àôixlag'
dvvcog -) ij yXaaaa xaamp;iaTccvai h roTg fié-
Xtaiv rjiiwVf rj aniXovau oXov rà aw^icx, xal
qpAo/tÇouff« TÙp TQOxàp Tijg yiptaiwg, xal
(fXoyi^OfiipT] vno Tîjg yitvvtjg.

Kccc parva ignis quantara silvam 3) incendit; etiam

') Pro èXiyoy A*, RC* Vulg. Chrys. Occ. ^XUov Icgunt. Fortasse
libranus quidam, in errorem duetus per sequentem ^XUiiv, priore quoque
loeo hanc vocem ponendam esse statuit. Ceterum'Gagnaius et Corn,
à Lapide interprètes R, C. Icetionem -^XUay quam etiam vulgatus ha-
bet iron.ce dictum explicant. Sic res eodem redit.

2)nbsp;oDrwç multi codices omittuut, probantibus Bcngelio, Grotio,
Griesbaehio. FacUe omitti potest, nam relicta eomparationis discrta
notatione magis nervosa redditur oratio.

3)nbsp;^xu^y vX7,y. vX^ dicitur tum de unaquaque materia sou materiarum
hgnorum congerie. tum de silva. Posterior interpretatio praeferenda. quia
quot;nago ducta a silva ineensa, non solmu grandior et aptior videtur, sed cliam
apud vctt. magis est usitata.

lingua ista colluvies iinprobitalis ignis est; eadem ra-
tione lingua sese sistit inter membra nostra, quippe
inquinans totum corpus et in flammas reddens i) rotam
nativitatis et flagrans flammis ox inferno incensis.

'O xósfiog Ttjg ddixiag. Ilaec formula admodum exercuit
intcrpretum industriam. Ante omnia rogatur utrum salva sit lectio
nec ne; ad quam quaestionem affirmando respondendum videtur.
Syrus quidem, probantibus Moro, Augustio, de Wettio, sup-
plendum putavit ill?] 2). Sed si vel maxime concedimus additam
vocem pleniorem reddere similitudinis applicalionem, tamen ipsa
illa plenitas non bene conciliari potest cum auctoris admodum
nervosa dicendi consuetudine. Aliam rationem inierunt Eichhor-
nus, Ilammondus, Ilottingerus aliique, qui totam formulam pro
glosamp;emate habent per librariorum errorem e margine in textum
allato. Nullum vero sanum attulerunt argumentum quo probaretur
haec vocabula, tot iisque vetustissimis codicibus et vcrsionibus
irrepsissc. Sententia neque superflua neque languida; quin hisce
additis longe ncrvosior fit applicatio.

Salva igitur lectione nova oritur quaestio de vero hujus for-
mulae sensu.

X0tT|ttoj prop, dénotât pulchrum ordhiem, unde facile
cffuxit ornamcnti significatio. Ilanc interpretationem h. 1. acce-
perunt, duce Wetstenio, Elsnerus, Semlerus, Storrius aliique
explicantes : » lingua improba, ea quoque quae injustiasima
suni, ornat verbis sxdsque coloribus adspergit et depingit.

') ipXoY^^ojji,lvyi X. t. X. Grotius aliique vertunt quasi scriptum esset
ipXoytaoftévi] quod Sp-um etiam legisse putant. Sed multo pulehrior rcd-
ditur sententia si vulgarem retincmus lectionem. Praesens apto sic verti-
tur quae inflammata est et nullo non tempore inflammalur nimirum vTtó rijt;
yfivfTji.

2) Ó xóofioi T17S dtTtxi«? vXt]. mundua improhitatis praebel materiam,
seil, igni linguae.

llacc sententia duplici preniilur difficultate. Primum xóa/io;
{ormmentum) active informari nequit; deinde non liquet quo-
modo, hoe sensu admisse, formula in concordiam reduci possit
cum similitudine ignis et cum toto orationis contextu.

Kóaixog etiam dicitur de mundo, quippe pulchro ordine dis-
posito, idque vel universe de tota rerum univcrsitate, vel per
synecdochen de primaria ejus parte (ut antiquis videbatur) ter-
ranmi orle. Posteriorem interpretationem sequitur Theilius ex-
plicans »lingua est mundiis iniquitatis, i. e. improhitate vel
mulitia plenus, nimirum propter pestiferam ejus vim, igni simi-
lem.quot; llaec explicatio non multum discedit ab ea, quam praeter
alios tuiti sunt Erasmus, Lutherus, Calvinus i)gt; I'otl. om-
nes explicant nóapos de complèxu s. ingenti rerum multitu-
dine, quae notioquot; facile ex praecedente illa mundi derivatur,

Ilanc potissimum significationem hic esse urgendani suadent
lam loquendi usus omnibus Unguis frequentissimus quam orationis
series, Neque enim. veteres tantum, sed recentiores quoque po-
puli vocem eodem usurpare sensu salis superque constat 2).
Quodsi vero ita vertimus, formula quae inf^tjytjaétog causa additur,
optime convenit cum praemissa ignis similitudine. Indicat etenim
Jacobum incidisse iu comparationem linguae cum igne, ductum
persuasione de multititudine miseriarum, quas et lingtia et
ignia parère solent: lingua ignis est, ista 3) colluviea plmi-
morum malorum.

') Calvinus: »Cum addit raundum csso iniquitatis pcrinde est ac si vo-
carct marc vcl abgssum, ct eleganter linguae parvitatem cum immcnsa mag-
nitudinc conjungit hocseusu: cxilin carunculae partus totum iniquitatis mun-
dum in se continet.quot;

2)nbsp;Eadem ratione qua apud Graccos *ôo/ioç dicitur de magna multitu-
dine apud recentiores Germani loquuntur: »eine welt von Ungerechtigkeitquot;
Angli: »an universe of death.quot; Vernaculo quoque scrmone quam saepissimc
eandem scquinmr diccndi rationem , e. g. »een wereld van gedachten.quot;

3)nbsp;Particula ó h. 1. quandam habet emphasin.

quot;OvTcog — fié).f(sitgt; tjfiwi'. Fjuihm ratione qua hjnis totam
silvam incendens, grassatur lingua inter cetera nostri corjßo-
ris-membra, quando inßammatur. Tum cnim dici potest con-
tagio afficiens, contaminons (j; aniXovaa) et injlamtnans in-
cendio pcrdens {ij qiloyil^ovaa) toturn corpus nostrum {ù.ov
TÔ fft5,a« 1).

Tov TQÓiov Ttjg ytviaeojg. Ilaec quoque formula crux est
interpretum. Tqoiog i. q. xilxlog. rota s. circulus. Quum
aulcm constet multas res ordine quodam redcuntes ad rolae
similitudinem revocari posse, inde lanlus exstilit judicum dis-
sensus, ul omnes si recensercm sententias, vererer ne lecto-
rum oculis nebulas obducerem. Sufficiel igilur praecipuas tan-
tummodo commemorarc.

Propier antiquitatem ante alias in censum venit interpretatio,
quam ducibus Aelhiope et Arabe, propugnarunl Beza, Drusius,
Coccejus, baud improbante recenliore Theilio, qua xóv tqóxov
Ttjg yivtatcog aecipilur de natura s. orbe condito. Sed gram-
matica ratio hanc interpretationem non admillerc videtur. Praeterea
quaerimus cum Poltio: »quid linguae abusus ad totum naturae
orbein imflammandum?quot;

Syrus vertit seriemgenerationum nostrarwn, hoc sensu: lin-
gua muh affecit primos nostros parentes, nos adhuc afjieit
et post-nascituros afjiciet. Iloc judicium, quod commode in-
formatur ad Ilebraïcum nhbin hihj, improbanda est, quia
Iransgressus, qui tum fit a singulari homine ad totum genus
humanuni nimis audax est habendus.

Singularis ratio est Släudlini, pulanlis Jacobum h. 1. retulisse
narrationem Mosaicam de prima origine corruptionis et mi-
seriae humanae, cujus causa, eo judice, latet in verbis insi-

') Minime cum Grotio intclligendum corpus eecltsicie, quae saepo per
unius viri liuguam in gravissimas dueitur disscnsioucs ; nam huic iutcrprc-
tatioui obstat ct pracccdens i» tovç niXeatv,

diosis el mendacïbns serpenth s. diaholi. Quae interpreta-
tio majorem certc habet commendalionem ab ingenii dxQißtia
quam judicii veritate. Jacobus enim non agit de aliorum sed
de propria uniusctijusque hominis perniciosa Unguae vi. Neque
ex 6jus doctrina, miscriae humanae origo quaerenda est in ser-
pentis linguae abusu, sed in obedientia summo Numini a pa-
rentibus dcnegata i).

Magna simplicitate se commendat ratio, quam secuti sunt Isido-
rus Pelusiota.Beda, Calvinus, Bensonius, Pott, Schneckenburger,
mjultique alii, qui omnes consentientes nostram formulam accipien-
dam esse de naturali vitae cursu, in co autem paulisper a se in-
viccm disccdunt, quod alii notionem vitae vocabulo yhtatg inesse
putent, alii eam micludendo ex ipso efficiant. Quod ad priores
attinet recte, ut videtur, ad confirmandum, vitae notionem voci
/«yéffij inesse provocarunt ad Judith XII: 18. »nàaag iji^tQug
rijg yiiféatojgquot; coll. Sap. VII: 5. ct cx profanis ad Aristidem :
»ot TiuQilamp;ÓDTig y87j aoi Ttjg ytviaioug hiavxoi.quot; Quamvis
igitur interpretatio appositis locis optime defenditur contra re-
centissimas dubitationes e. g. llretschneideri, qui ncgat ytviaiv
unquam hoc sensu occurrere, magis tamen placet propriam et vul-
garem retinere significationem, ita ut vertamus rotam nativitatis
i. e. ea rota, quae cum nascimur moveri ineipit, citoquo
motu usque ad mortem volvitur. Periphrasis igitur hic in-
venitur mstrae vitae et naturae. Qua recepta totam dictionem
(pXoyiÇovaa tóv rço^ôp rfjg yfviaeœg cum Calvino ila circum-
scribere possumus : qmmi alia vitia vel aetate vel temporis
successn corrigantur, vel saltem non totum occupent hominem,
Vitium Unguae spargitur et grassaturper omnes vitae partes 2).

1)nbsp;Cf. I. 14, 15. llic Jacobus mali pcccati originem non rcpetit cx causa
exlra hominem sita, sed cx sui ipsius prava cupiJitatc.

2)nbsp;Kern: «y/vfOt? nativitas geht auch über in die IJcdcutung von na-
tura ; sio sollte wohl hier au beides gedacht werden, an die Natur, an das
Wesen des Menschen, als das substantielle und an das liCbcn, als die durch

Eodem scnsus redit, ubi cum Grotio, Griesbachio aliisque pro
rgo^ôy legimus tq^-^ov i. c. tov Sqq^iov Ttjg ^wijg, öXij»
Ttjv ^(07jv totius vitae a prima origine nsqiie ad mortem
decursum i).

Neque multum a nobis discedit Meijerus, qui provocans ad
verba Eccles. XII: G nian-Sx '75S5n 2) quem locum auc-
torem in mente habuisse contendit, nostram phrasin explicat
de sanguinis orbe s. circulatione, quae inest humam corpori,
Quod si enim ita interpretemur, statuerc possumus antecedens
dictum pro consequente, ita ut sanguinem inßammatum habea-
mus causam vitae cormptionia.

yttvva compositum ex x'J ct Qijn prop, dénotât vallem
fdiorum Ilinnomi, quam vallem amoenissimam prope llierosoly-
mas orientcm versus sitam, Israëlitae olim delegerant ad Molochum
colendum. Ibi non solum animalia sed etiam infantes sacrificari
solebant. Post reditum e captivitate Judaei hunc locum tanto ha-
buerunt odio ut, diris abrogatis sacrificiis, cadavera ac omnium

die Thätiglceiten vermittelte Entwicklung des Substantielles. Mithin ist der
Sinn : diei zunge entzündet den ganzen kreis (das ganze Gebiet) des mensch-
lichen Wesens und Levens: d. i. sie theilt ihr eigenes ungeländigtes Feuer
allen Theilen des menschlichen Wesens und Lebens mit, bringt die Kräße
in Unordnung , und regt die Begierden und Leidenschaßen zum empörten
Aufruhr auf. Non multum ab illo disccdcre videtur Palmius cxplicans:
ndie den kiem des levens verteert.quot;

1)nbsp;Ilacc tamen lectio omnino rejicicnda videtur. Primum vox rqóyi^ov
minus spirans indolem pocticara, parum convenit orationi poëticis coloribus
imbutae; deinde non facile in concordiam reduei potest cum metaphora
inflammandi; denique tarn apud LXX quam in N. T. hoc sensu usitatior est
JçVoî (2 Sam. XVIIL Act. XIII: 25. XX: 24, 2 Tim. IV: 7).

2)nbsp;Et conquassatur rota ad puteum (antcquam lux vitac cxstinguitur)
'jj'pa (a SSa volvit) prop, rotam putei trocldeam dénotât i. e, totam il-
lam mathinam , circum quam funis ducitur, et funem ipsum. Occurrit etiam
significatione turbinis omnia in gyrum agitantis Ps. LXXVII: 19 et rerum
quae a turbine agitantur, ita ut sint volubiles afryue instabiles Ps, LXXXIII:
14. Jes. XVII: 13.

sordium genera in istum projicerent. Quum autem ad lias sordes
consumcndas perpetuo opus csset igni, locus quoque nominabatur
yttvva TOV nïJQog. Eodem vocabulo Judaei metonymice usi sunt
ad indicandum locum suppliciorum aeicrnorum, quem putabant
in profundo terrae situm, ignibus plenum, in quo sine fine cru-
ciandi sunt mali homines et daemones. Similitude igitur quae
inde ducitur gravissima. Sententia enim, qua Jacobus, si non ori-
ginem, ccrte indolem deseripsit magnorum, quae perniciosa parit
lingua, malorum, hue redit: »tarn foedus est ille ignis et
abomiiiandus, ut putares eam a daemonibus ipsis injlammari.'quot;

Singulis his explicatis formulis et dictis, totum locum sie cir-
cumscribimus : ecce parva scintilla quantum valet incendere
silvam, etiatn lingua est ignis ; scintillae instar grassatur
et male loquendo late spargit pemiciei semina. Ilaud aliter
atque perniciosa ignis lingua sese sistit inter mcvibra nos-
tra; totam hominis naturam omnesque ejus vitae partes
corruynpit, imo vero tam détestabiliit ignis nt putares ßam-
mam esse diabolicàm.

llaud improbabilis est conjectura, Jacobum hac certe orationis
parte veterem quondam imitatum esse poëtam. Quidquid hujus
rei est, hoc certe constat ejus orationem ad sublimitatem accc-
dere poëticam. Neque facile quidquam Inveniri potest aut pul-
chrius aut gravius quam illa dcscriptio gravissimae, quac ex lin-
guae abusu oritur, pestis.

Ut in dijudicando scriptoris ingenio quodam ordine progredianmr
primum attendendum est ad aptani et elcgantissiniam comparatio-
nem , deinde videamus de ratione qua illam amplilicavit et illustravit.

Comparatio ab igne petita hoc habet commune cum prae-
cedente/mii et gubernactili, ut per utramque signiflcetur e.vi-
guas res saepius magnamm esse ejfectrices ; in co tamen
differt, quod indicat ingentia illa, quae ab exiguis causis pro-
. ficiscuntur, saepius pestifera ct immania esse.

Ad aptitudiiieni eomparationis linguae cum igni comproban-
dam non opus est ut cum Erasmo provocemus ad linguam tam
specie et colore, quam fortna et volubilitate igni similem,
quod satis tenue et leve nimis ex longinquo petitum esse vi-
detur. Terlium eomparationis positum est in damno latissime
patente. Sicuti ignis, si recte adhibeatur, multa affert commoda,
sin autem ea abutamur, summam perniciem, ita ex hominis lin-
gua multiplex utihtas oritur et ex eadem maxima humanae vitae
pernicies. De igni certa valet quod cecinit poëta ').

Wolhthätig is des Feuers Macht,
Weun sie der ^tcnsch bezähmt, bcwaeht,
Und was er bildet, was er schafft.
Das dankt er dieser Ilimraclskraft,
Doch furchtbar wird die Ilimmelskraft ;
Wenn sie der Fessei sieh entrafft,
Einhertriht auf der eignen Spur,
Die Freie Tochter der Natur.

Trislissima ubivis adsunt exempla, quae probant ignem a mi-
nimis inceptum paulisper adeo increscere, ut magnas saepius di-
rucre valeat urbes. Inde veteres jam in proverbio habuerunt : ex
scintilla incendium.

Jacobus mentionem facit de scintilla quae inagnam silvam
in incendium mitlit. Neque desunt apud alios antiques scrip-
tores multi loci de silvis incendie deletis 2). Animadvertendum

1)nbsp;Schiller das Lied von der Glocke.

2)nbsp;Jesaias (X: 18) in descriptione pocnac, quae aliquando imponerctur
arroganti Assyriorum regi Deum comparai cum igne. anlenta, qui uno tem-
poris momento omnes spinas vepresque incendit. — Homerus Ilias 15. 455.
fuhjorem armorum e longinquo prospectum comparai cum igne ardente, qui
silvam diruit his verbis:

lIvQ oiâ-^Xoy ictKpXiytk àaJtixov i/Aijy
ovQÎoq iv xoQvqifi;. . .

Coll. X. 155 ubi comparatio ab eadem rcpctita usurpatur ad pugnae cae-
dem deseribendam
Pindarus Pijth. III. CC.
rioXXày t' oQd. Ttvf) fJ ivoq ajtiQuaxoi; ivO-oqov aXariitatv vXar.

hujusmoili excmpla iu Oriente multo frequentiora esse, quam
apud nos. Nam et alia nonnulla, et calida, quae per maximam
anni partem ibi regnat, aëris temperies mirifice incendiis favent.
Jam vero quanta vis ignis, tanta vis Unguae. Sententia ne-
quaquam cxagerata. Antiquus Scliolastes enim verissime dixit
»nihil est quod orbem terrarum magis vastat, quam mala linguaquot;
atque Euripides cecinit :

.^/tîxça; àit aQxVi »f'*quot;? dr^-çw.Ton /tfycf
.....yAöiffa' ixTtoQil^ti.

Quis certc definire posset quem ad finem saepissime effrcnata
sese cxtendat malae linguae audacia! Quemadmodum saevuni
et latissime volitans incendium cx parva scintilla natum, sie etiam
lingua initio facilis oppressu, deinde tot et tantas accipit vires ut
nullo modo coerceri possit. Neque Deo, neque hominibus, neque
sibimet ipsi parcens omnia incendit atque perdit.

Jacobus comparationem pulcberrima illustrât ratione, primum
addito illo 6 xöafiog rijg dSixiag. Grandis sane dictio, quae
indicat omnia qualiacunquc mala, cx lingua veluti e mundo
originera trahere. »Recte,quot; ait Beda, »dc linguac disciplina di-
»citur quod ipsa sit universitas iniquitatis, quia cuncta fcrc
»facinora per eam aut concinnantur, ut latrocinia, stupra, aut
»patrantur, ut perjuria, falsa testimonia, aut defenduntur, cum
»quilibet impurus, excusando scelus quod admisit, simulât os-
» tendere bonum quod non fecit.quot;

Summa quoque nostra admiratione digna sunt, quae deinde
illustrationis causa adduntur: ovimg yXwaaa xar/crrarat
tigt; Toîg fxtXtaiv ijficâv , j/ aTvtXoùaa óXov to atofia xal
(pXoyil^ovaa xov tqoiov r^g ytvtaéag. Pulchra in hac ora-
tionis parte animadvertenda gradatio. Posterior dictio (pXoyi-
^oîksa x. T. A. gravior et grandior illa priore (smXovaa.
Sublata enim imagine vertimus : sic lingua grassatur inter mem-
Ira corporis ut inquinct ct contumcUa afficiat iotum corpus,
quin etiam totam hominis vitam et naturam ah incunahulis

ad mortem usque miserrimam reddit. Descriptio plane poëtica;
gravissima malae linguae pestis nobis veluti ante oculos depin-
gitur. Vita humana repraesentatur sub imagine rotae, quae, prae-
cipitante lingua, justo citius circumagitur atque suo ipsius impetu
ignem concipit.

Magnum etiam momentum habet dictum illud, quod in fine ad-
ditur: fpXo/i^of4,tpi] V7TÓ T^a ydvPTjg. Sacri scriptores, quum
dicunt aliquam rem a diabolo originem ducere, summam ejus
foeditatem significare volunt. Indicat igitur Jacobus hoc dicto
linguam tam detcstabilem esse ignem, ut putares eum a Daemo-
nibus ipsis esse incensum. Cum hac dictione nonnulli interpretes
contulerunt Ps. CXX: i ubi Davides loquens de convitiandi et
calumniandi hbidine linguam dolosam comparat cum carlonihus
junipefi, ad quem locum scriptor quidam Judaicus, Targus,
animavertit: istum ignem in fruticc juniperi posse dici ignem
incensum ex Gehenna infernae.

Ceterum cum tola comparatione ante omnes dignissimus, qui
comferatur Jes. Sirach. XXVlll: 10 —20 quem locum ob singula-
rem cum nostro congruentiam non possum quin totum fere hic
describam: AvijQ dfiUQTfoXog tuqu^ii q^lXoug xcei dva^ilaov
tiQt]vtv6vTlt;av ifißäXXit SiaßoXrjp. Kurd rrjp vXrjV nvQÓg
ovTcog Ixxctvamp;iiatTai, xurd ri/v ia^vp tov dpx^QonnoVy 6
amp;Vfiog avTOv tgrai .... ^'Eoig xaxaantvSofitprj txxaifi
nvQ , xai fia'^i] xaraguttlSovaa tx-^tn di^a. 'Edp cfiv-
aija^g antpO'tiQa txxarjairai, xal tap nxvaijg in dvTOP
aßiStjfStTai' xai dfxcfOTiQa fx tov (STÓfiaxog aov ixno-
QtrJtTai. Wcamp;VQOP xal SiyXtoaaop xaTaQdaamp;ai, noXXovg
yuQ tiQijPtvopxdg dnwXtaav. rXwaaa tqIti] noXXovg iad-
XiVCTf xal Sitaryfffp avvovg duo i'amp;povg tig iamp;pog, xai
nóXtig o'lvodg xa^^tTXe xai oixidg fityiardpwp xaTtaTQt-
x^if . ... nXtjyTj fidarcyog noiti fiwXconag, nXtjyi] Si yXojd-
(fTjg avyxXdati offra. TioXXoi tTttaap ip arofiaTi fia^ai-
Qttf, xal ov)[ dig ot ntnTwxÓTt; SidyX(dalt;sap .... JSvyo;

(ivr^S ^vyóg aidtjQOvg , xai ot Sfoftol avrrjs Sfafiol ^àï.-
xfoi. 9àvaTog TiQvtjQog ó ùàvuTog avrijç, xai XvacTfli/g
/xaXXoy O âidjjç avrfjg. Où fiy XQurtjat] tvGfßwv , xai
iv Tfj q)Xoyi avrrjg oi) xatjoovrai .... To7g Xóyotg aov
TT0U](S0V ^vyóv xal arad^fióv, xai tamp; ffró/iart aov noiTj-
lt;Jov d-tlQUv xal fioyXóv, nQÓg f'^f ftiiuœg óXiaamp;rjcffjg iv
àvTfj, fit nhijg xavivavvi ivtSQttJovTog.

CAPUT III. SECT. 7 ET 8.

LINGUA PERIS DOMITU DIFFICILIOR.

diijc iarl pfAtiaoï^ç qeovajiq iTrlo^tOiq ovdi
xoXaa/iói;

PLUTAECHUS,

Sect. 7. JJaaa yÜQ cptfaig ù^qicov t£ xal ninivwif,
éqntTwv Tt xal tvalitav dafià^trai xai 5e-

dàfiadTat Tfj (pifati Tt/ dpamp;Qanrivri.

» 8. T?iP St /Xwmav ovSfig öilparai ccp{yQÓ)iT(ov
ôafiàaai, dxaxàaraTOv ') xaxàv' fitarii îov
■O'apuTtjCfiÓQOV.

Namque omnis natura 2) fcrarum et volucrum, ser-
pentium et belluarum marinarum domatur et domita

ï) dxaTâffTKTov Icgunt A. B. 7. Copiica, Armeniaca, Vulgata {inqui'etum)
pro vulgari àxaiâaxtxov. Illam Icctionem omnino praeferendam ducimus.
Quod si cnim legimus àxaràaxtrov hic inveniretur repetitio: lingua non
domari potest, malum est indomitum. Fortasse librarius antiquiorem lec-
tionem àxaxdaxaxov in vulgarem mutavit, quia hacc nostrae similitudini
convenicntior et usitatior est e. g. Philo x'o yàç arô/tce àvôtlavxtz xal
iàaavxeç àxaÀiro)xov xaS-âneç çêv/ta àxaxda/exov lt;f/çfaO-at. Cf.
Theophr. char. 8. Phocyl 92.

î) Jlâaa ifvatç.,,, avamp;çiûTzivij. yi'atç pr. natura, indoles mde ge-
nus, species, h. 1. utramque nolionem commode possumus conjungere, ita ut
vertamus: indoles, qua singula animantium genera gaudent; qivan; Otjçimv
igitur accipiendum de animalium ferocitate, rohore, volatu etc. (fvoiq dv-
0-çb)7fogt;y de liumani ingenii solertia.

Species, quae memorantur, per fifQiafioy omnia compleetun-
tur animalia. Diserte igitur docet auctor non omnia domari,
sed nullum eorum esse genus quod humana adhibita arte com-
pesci non possit. Magna sane, haec laus ingenii humani. Bel-
luae ferocitate ct crudelitate terrorem nobis injicientes mansues-
cunt; aves et pisces, qui ahum quemdam incolant orbem, mo-
bilitate totum perlustrantes aërem et mare, capiuntur; quin etiam
serpentes, acerbissimi illi humani generis iniriiici, lethali arma-
tae veneno, haud raro in hominis alliciuntur amicitiam. Ipsa au-
tem illa humana natura, etiamsi tanto gaudet vi et vigore, ab
altera parte non satis valet, ut lingnam compescere possit.

Neque mirum hoe ita dici de mala lingua, nam ex auctoris mente
malwn est quod in omnes partes sese vertit (otxarwffraro»')
atque effundit venenum mortiferum (^for»/ lov amp;uv7]lt;f6QOv),
quo plena est: i. e. ademta imagine: lingua pluribus modis
noxia, maledicendo, calumniando aliave ratione omnia f ere
pessundat. Imago veneni non, ut alii putarunt, ducitur ex
veterum sagittis veneno imbutis, sed, consulto orationis contcxtu,
a serpentibus quae venenum sub lingua gestant.

Eadem imago invenitur Ps. LYllI: 5. Ii qui mendaciter lo-
quuntur venenum habent, serpentis ; instar aspidis surdae
quae obturât aurem suam seil, contra magorum incantationem
(sect. 6). Ps. CXL: 4 acuunt linguam «w?« (ad maledicendum)
serpentis instar. Conf. Eccl. X: 11 et 12, Rom. III: 13.
raXg yXioaaaig âvxmv tâoXiOvaar iàg danîôcoi/ vnà ra
ttiX7i dvTwv. Ceterum Psalm LU: 4', similitude invenitur
nostrae non plane dissimihs: Noxia meditatur lingua tuafa-
ciens dolum i. e., interprète Rosenmüllero, sieut novacula vel
paululnm abcrrans gravissime laedit, ita lingua suis calum-
niis improvisis nocet hominib^is. Cf. Ps. LVII: 5.

CAPUT 111. SECT. 9-12.

DIVEIISA UNIUS EJUSDliMQUE LINGUAE USUS.

Qualis cujusque animi affectus est, talis est
homo; qualis autem homo est, talis ejus est
oratio, orationi autem facta similia, factis vita.

SOORATES apud CfCEKONE.M.

'ƒƒ dynamp;i] tftdvont oVx é^f»nbsp;ykuia-

a«?, hdoyiui; xal xaxdQat;.

Test. Pair.

Sccl. 9. 'Eigt; dvTjj tiiloyovniv xov 9t6v ') x«t nu-
TtQa, xal tv dvTfj xaraQWfifamp;a xovg ayamp;()w-
novg xu(y' ó{ioicoaiigt; amp;iov ytyovórag rovg.

* 40. ^H lt;ov dvTQV (Svó(iaTog i^tQ^ttui tvloyia
xai xardQU. 'Ou XQ^Jt aSfXifoi fiov, rav-
ra bvTOJ yivtaamp;ai.

Ilac ipsa 2) laudibus celebramus 3) Deum palrem-

1)nbsp;Vulgaris lectio d-ebv. xvqiov legunt A. D. C. 4. a prim, man, Syriaca,
Coptica, Armenica corbejensis, Vulgata Cap. I. 27 cadem formula tw »iTo
xnl TtttxQl.

2)nbsp;Iv dvtij more Ilebraeorum pro iTi dvviji;.

3)nbsp;fvioyrtv ut Hebr.nbsp;Deum laudibus celebrare conjuncta notione
gratiarum actionis. Judaei omnem praecationem ordiri solebant a tali
rfoïi« s. IvUyla. Kxod. XXII: 28. Num. XXII: G, 12. Deut. XXII: 2.

opponitur xaxnqda»a^ Hebr. nnx imprecari alicui mala, exsecrari; im-
gularc malediccndi genus quod adliibebatur in religionis adversarios.

que '), et eûdein illâ exsecramur homines ad Dei si-
militudinem oreatos; ex uno eodemque ore eflluit lau-
datio et exsecratio 2). Uaud fas est, fratres mei, hoc
ita 3) fieri.

Jacobus sect. 8 memoraverat linguae instabilitatem et morti-
feram vim. Nostro loco bujus rei aflert exemplum ductum ex di-
verse ejusdem linguae usu. Nonnulli sunt Christiani, qui con-
tmuo Deum laudibus accumulant, et simul fratres conviciando
et maledicendo contumelia affieere soient. Auctor igitur sic
versatur in castigando illo hnguae abusu, ut, similitudine ex
rebus inanimis ducta, doceat taie quid omni naturae legi ad-
versari. De hac similitudine nobis videnduni.

Sect. 11 et 12. fxtjTi tj ny/i] ix rtjg dvrrjs onfjg ßQiki
TO yXvxil xal to tcixqÓv ; fiij ötffa-
Tai, àôfXqoî /tou, avxfj tXaïag noiij-
(7at, ^ äfiTTiXog avxa ; ovrt aXvxov
'yXvxv

O xhv Othy xatnbsp;xriar;;».).....àvamp;çuiTiovç *.t. A.respicitur

ad Gen. I: 26 (mDquot;!? D^O) narrationem Mosaicam de homine ad Dei
imaginem creato et ad Gen. IX: 6 nhi eadem fere verba rcpetuntur ad
atrocitatem sceleris homicidii gravius insinuandam, Jlalc in versione 15cl-
gica, a nostratibus recepta, vcrtitur God en den Vader, aequo ac scriptum
esset d^é'o* xai rov TtaitQa; vertendum est God en Vader vcl God, die
vader ts, i. e. die onze schepper is.

hiXoyia xril xaamp;dça non idem habent subjectum, iiiXoyin Dei,
xaamp;ÜQa hominis ad Dei similitudinem creati. Brevis hic invenitur repetitio
Primarii momenti Sect. 9.

Î) Tarra Surto, non mera vocabulorum accumulatio, dicta enim cohor-
tationis vim a\!gent.

^ 4) Svze àkvxoy ylvxv. Vulgaris lectio haecce: 'óvrmq Svâtpiia
àlvxbv xal yXvxi, aro.^oa» vcTwç, quae si retinctur, statuendum, vcl hic
inveniri repetitionem praemissae similitudinis fonlis, vel arboris similitudinem
priori illustrandae inscrvire, hoe sensu quemadmodum Jicus tantum ficum et
yitis tantum uvas profert, ita idem fons eet. Vtra-iue interpretatio magna

Num 1) fons 2) ex uno eodemque foramine emittit 3)
dulce et amarum Num potest, fratres mei, ficus
oleas ferre 5) aut vilis ficus. Ncque salsum dulce.

Duplex aflertur similitude, altera ducitur ex naturae regno,
quod vocant mincralogieum, altera ex regno plantarum. In Pa-
laestina magna invenitur copia fontium, qui vcl natura conditi,
vel arte liumana confecli, pluviae defectum per siccam anni tem-
pestatcm compensare debebant. Jam vero neminem latere po-
tuit banc regnare legem nullum fontem duplicis (jcneris aquam

premitur difficultate. Itcpetitio prorsus frigct, praeterea similitudo, similitu-
dinis illustrandae causa adducta, non satis est explicita. Alii vero codices
aliam habent lectionem ovTt ovruf aXvxov yÀvxv Ttoirjaau vâaq. Ean-
dem lectionem, omisso Svtcdç, legunt 13, 27, 29. Coptica, Vulgata, Cor-
bejencis, Cyriaca, Aethiopica, probantibus Grotio et JI i 11 i o. Ulterius etiam
procedit Schneekenburger, qui tantummodo recepit lectionem quam et
nos sequendam ducimus. Generale hoe nobis videtur dictum quod similitu-
dinis applicationem seu conclusionem expressam vocahulis e priore similitudine
ductis indicat.

') nrjTi respondens Ilebr. n interrog, (ncc non pro nn ct N*? Dx) in-
dicat quaerentem non probare quod altcrius esse judicium sumit; invitât
ad negandum c. g. ovâafiiaq.

2) ij Ttijyij (quot;lipn ^JV?) quot; ffj^dot salio. fons s. scaturigo, quae di-
citur prosilire ex uiia eademque o/r^ prop. foramen, quod conspici licet,
inde ut n. l.Jissura terra. Multi putant verba lx t^ç àrr^ç ô.t^ç a Jacobo
addi, quod sciret fontes esse qui ex diversis foraminibus diversas emittunt
aquas. Sed haec nimis e longinquo petita. Nam quamvis vcl maxime hoc
ila sese haberet, ccrte rarius accidit; auctor vero loquitur de iis, quorum
usus est vulgaris. Verba adduutur, ut arbitrer, ad juvandam applicationem
vel ad amplificandam rei mirabilitatem.

fiQVfi. ÓTTai kfyoii/vov (a Qto) praef. fi.)abunde habeo, plenus sum ;
transitive ut h. 1. dicitur plerumque de frugibus, quas terra gignit, h. 1. de
fontibus e quibus aquae emittunlur. ßQvtt. pro àvrârat fiçritr sicuti
mox legitur not^aai, âvvdrai.

TÖ yXvxii Kai xb ntxqóv vel ncutraliter possunt informari vel po-
test subintelligi iôaq. ILxçôv ct àkvxov saepius promiscue usurpantur.

5) !To»^aat ut Ilebr. ntVV saepius de plantis fructibusve proferendis
e. g. Matt. nr.

emittere pœsse. Si qui fons ob maris vicinilalem in ipsa ori-
gine erat amarus, non nisi salsam et amaram edebat aquara,
contra dulcis fons aquam producebat dulcem, polui baud ingra-
tam. Ilaec prima est res quae similitudinis causa assumitur:
nullus fons idque ex eadem cavema ehullit dulcem et ama-
ram ; qua in figurata dictione hominis animus comparatur cum
fonte, ejus os cum caverna atque lona vcl mala dicta, quae ex
animo per os proficiuntur, cum duld ct amara aqua. Meta-
plioram a fo7ite ad linguam translatam veteribus non ignotam
fuisse docet Philo: uTjyii lóycoy Siàvoia xal otó^uiov dv-
rijs Xóyog , ort t« ifamp;vfir'juartt nàvxa Sià toJtov xu-
^àniQ vàuaxu dnà yfjg tig T0vucp«igt;tg ittt()()for tu âva-
XtÏTCCl ')

Vis et consilium posterions similitudinis eodem redit, quo prioris.

Apud Orientales duorum imprimis gratissima erat cultura,
ficuum et olivarum, qui tamen fructus ct aliis mullis et sapore
plurimum a se invicem discrepabant. Lex enim divinilus in-
stituta jubet ut semper fructus eandem referat naturam atque arbor
sive planta. Ficus natura dulcis tantummodo gignit dulces ficus,
non item aniaras oleae baccas, sic etiam vitis omnis uvas non
vero ficus proferebat. Posterior haec similitudo tam frequens
apud veteres occurrit, ut ipsa in proverbium abiisse videatur.
Sen. Ep. 37. Non nascitur ex malo bonum, non magis quam
ficus cx olca. Arrianus Epict. IL 20 7rw bihutai ànmXog
fiT] d^tiTfXixœg xivfTffO-at, dXX^ iXaïxiog ; iXaia nàXiv
ixi] iXaïxcog, dXX' itintXixibg ; d/^tj^ccvov, dôiavorjroy.
Plutarchus de anim. iranq., p. 472. T^v a^nviXof avxa cpiQUf
ovx d^ioviiip, ov8t Ttjy tXctiap ßoTQvg- coll. Antoninus Vlll :
15. dtayrQQp ^fpîl^taQ-ai ii rj avxtj rrßx« cpiQH et d firj
ùiXcop TÓV (faîiXop ixnuQxàvtip ófiotóg tari tw fii]
XovTi avxîjp onov iv raïg atlxoig qgt;fQHV. Christus quo-

') Similis metaphora apud iiostratcs: ccn vloed, eea slrooin \an woorden.

que eadem usus est Matt. VII: IG adversus pseudo-proplietas
dicens: fiijrc avXXtyovatv and txxttvQwp aTaq)vXi]v ^ dno
tQi^oXwv avxu. Utrum Jacobus ad illud Christi effatum res-
pexerit, in tanta scriptorum copia qui eandem adhibent com-
parationem , dicere non ausim.

Admiranda vero scriptoris prudentia, qua in cohortando non
utitur verbis formulisque obscurae et e longinquo petitae sig-
nificationis, sed talibus quorum sensum populus bene habuit per-
spectum, et quorum auctoritas, propter hunc ipsum vulgarem
usum a nemine facile negligi potuit. Jacobus utriusque com-
parationis applicationem sive potius conclusionem complectitur
verbis ovxt àXvxàv yXvxv, quod generale dictum commode ver-'
titur qualis causa talis effectus vel, ad semen nata respon-
dent, unde sponte eflluit singularis applicatio ad rem prolatam.
Nimirum hoc est quod Jacobus binis allatis similitudinibus lu-
culenter indicat, legem, quam creator omnihus naturae relus
praescripsit postulare ut statuamus animum nullo modo dulcia
et simul acerba posse edere. Si qui igitur inveniuntur homi-
nes qui Deum laudibus celebrant, eundemque in pulcherrimo
ejus opere (homine ad ejus similitudinem create) exsecrando, con-
tumelia atTiciant, summo jure inde concludere licet laudationem
fictam et mentitam esse i). Animus acerbus, in maledicta erum-
pens, nequit landes edere sinceras Deoque gratas.

1) Ultcrius in applicatione progressi sunt Jaspis: »nobilissima igitur
crcatura, coryphaeus creationis, homo maxime sua illustrissima dignitate in-
dignum agit, si sibimet ipsi ita est contrarius ut in tota rerum natura
nihil simile invcuiatar.quot; Erasmus: »Annon enim monstri simile videtur,
euudem hominem ex eodem corde per eandem linguam pietatem et impie-
tatem, veritatem ac mcndacium, salutem ct exitum depromere?quot;

CAPUT V. SKCT. 7.

hominis christiani patientia.

vTTOftov^i; yàp ix^^¹ ;fÇé»ov quot;va to amp;{-
Xtina TOV amp;(ov Tfoti/aavTfi, xoftîl^'riaamp;e
TÎ]v iTfayYtkiav.

paulus.

MaxQo9vfirjaaTt ovv, dSfXcpol , foag Tïjç TTttQOV
aiag tov Kvq'iov, I8ov, ó ytcoqyóg ixStxfTai
TÓIgt; TlfllOV XUQTcàv Ttji yîjS , fiaXQOO'UflWI' ill'

avTÜ 1), fcog àv Xäß^ viTÓv 2) ttçwï/xoj/ x«i
öxptfiov.

Patientes igitur animo estole 3) fratres usque ad Do-
mini adventum. Ecce, agricola exspectal carum fruc-
tum terrae, patienter el intentus, dum accipiat pluviam
primorem et serotinam

1)nbsp;Oniittunt Armeniaca et Aethiopka; IJt ifèrov legunt 25, 40, 57,
60; Ijr auriyt 43.

2)nbsp;Abest a A, Aethiopka, Armeniaca, Itala {harlejana) et Vulgata, qui
eam prosus emittunt et ab Itala (corbejensi), Coptica, St/riaca posteriore
in margine aliisque, qui fructum addunt. Quod ad seniium, parum refert
utrum legamus ifrby an xaQTrbv.

3)nbsp;/iaxQoamp;vitijaart. Comp. ex itaxQot et amp;vixot; longo animo esse.
Quum amp;v/iot: frequenter dicatur singulatim de animo irato, inde notio iram
differre, lent esse animo, hoc loco, igt;i injuriis perferendis.

vtriv X. T. A. Lutherus aliique putarunt Lie menlioncm fieii de

Auctor, in praecedcntibus, versatus erat in castigandis diviti-
bus, qui fratres opprirnere solebant. Nostro loco commode transit
ad oppresses consolandos atque commendandam patientiae vir-
tutem. Ut monitum illustraret atque confirmaret banc affert
comparationem: sicuti agricola semper patientem sese praebct
exspectans tempestatem, qua fruges maturescant, ita hominem
christianum quoque decct semper honam habere spem, exspee-
tantem Bomini naQovaiay. Quaeritur quaenam bic intelligenda
sit TTttQovaia, et primum quidem Bei an vero Christi. Quamvis
Augmtinus recte animadvertit appeliationem Bomini in tota epis-
tola tantopere sibi constare ut ad lectores a cogitatione Dei
avocandos disertiore indicio opus fuisse videatur, tamen ab al-
tera parte tot sunt N. ï. loei ubi sela memoratur Christi na-
Qovaiu •) ut baud dubitemus bic quoque sermonem esse de
Christi adventu.

Vario sensu Christus dicitur adesse vel advenire hominibus.
Mihi nullum est dubium quin Jacobus hoc loco in mente habuerit
Bomini judicium, quod propediem habendum putabant Apos-

loli '). Sana cnim interpretandi ratio postulat ut statuamus 7r«-
Qovaiav rov xvqIov idem significare, quod, sequenti sectione,
verba: »xQtrtjg tiqó rwy amp;vQœp tartjxtv 2). Utrum vero hoe
judicium sejuiictum credebat a solemni Christi apparitione, qua
liierosolymis evertendis d Judaeis poenam peteret, affirmare non
ausim. Deo placuit, ob gravissimas sane ac sapientissimas cau-
sas, hac de re primes Christi sectatores non illustrare.

Agricultura et res, quae ad eam pertinent saepius a scrip-
toribus N. T. in similitudinem addueuntur. Patrem coelestem
vocat Christus tov ytmqyóv 3); quod ipsum nomen a Paulo Apos-
tolo ad homines transfertur 4). De se ipso profitetur Dominus
noster se esse xî]v àfnttXov rijv àXtjùivtjv atque alio loco
se (STxdQtiv rà xaXóv antQfia nempe róv ^Myóv rov amp;fov
Evangelium qui annuntiant dicuntur Dei avvtQyoi, adju-
tores {)-foû ytwçyov buprimis frequentissimae sunt nieta-
phorae serendi et metendi 8). Neque est ut de constanti ha-
rum imaginum delectu miremur. Agricultura in Oriente res erat
admodum familiaris. Apertissima igitur atque baud obscurae sig-
nificationis omnis erat imago quam ab ipsa petebant veteres.
In specie quod ad nostram attinct rem, quodsi singularem laboris
rustici laborem attendamus, luculenter patet appellationem agri-
colarum Christianorum conditioni et laboribus apte convenire.

») Phil. IV: 5. ó xvpto; ^yyt'j. Ilebr. X: 25. BXiitfte lyyi^ovaav
Ttjv ^/ifQav.

2)nbsp;Malt. 2i, 33. ubi fere eadem legitur formula, órav ïdijie Ttdvra
ravra, yivbiaxere on. iyyvt ïaxkv «jr»nbsp;nerai«! 6 ilto«

TOV avamp;Q(l)7C0V.

3)nbsp;Joh. XV: I. ó nax^Q ftov 6 yttaQyóf iaxt,

4)nbsp;2 lim. II: 6. tov xoTftöivza yeo)Qyov deZ frpwro» tÓ)v nnquiay
UtTuXanfidvtiv,

=) Joh. XV: 1.

6} Matt. XIII: 37. col. Luc. VIII: 11.
7) 1 Cor. ni: 9.
») 1 Cor. Ill: 6 alibi.

Jaeobus commémorât diuturnam agricolae patientiam positam
illam in tranquille exspectahdis pritmnhus et serotinis aquis.
Ad rite existimandam scriptoris accurate dicendi rationem haec
sunt monenda. In Oriente duae tantummodo praecipuae redibant
tempestates, altera humida, sicca altera. Quamquam per tempesta-
tem humidani coelum semper nubibus erat obtectum, ineunte tamen
atque exeunte hac aetate et gravissimae et frequentissimae plu-
viae cadebant. Pluvia autumnali tempore cadens vocabatur
n:)!'' et nnin irrigans quia inservit foecuntitati seminis, diu-
turno calore aestivo omni quasi succo exliausti, quam maxime
provehendae. Pluvia verno tempore cadens dicebatur ùipbn
collectionemfrugum adjuvans. Auctor vocat pluviam autumnalem
nçwïfiov, vernam oxpi^ov, quia Judaei's a mense Octobris annum
incipientibus, autummus verno tempore prior erat. Denominatio
illa primum occurrit versione Alexandrina. Jam vero, ut ipsa no-
mina indicant'Ilebraica, in Palaestina omnis agriculturae suc-
cessus a duplici hac pluvia depcndet ').

Agricola itaque dicitur multum sudare variosque labores pa-
tienter perferre spe ductus fore ut Deus aliquando demittat,
quibus fruges ad maturitatem perveniant, pluvias. llaud ali-
ter atque illo, Chrfsti vere discipulus nunquam animum despon-
det, sed continuo bonam conservât spem donec laetus appa-
reat Domini messis.

') Inde explicandum cur utraque in firtilitatls promissione saepius juxla se
appellentur, ut Deut. XI: 14. Jerem. V: 24. .loci II: 23. Zach. X: 1. ct
(apud LXX) Hos. VI : 3.

ALII NONNULLI LOCI, POËTICIS DISTINCTICOLORIBUS,
BREVITER EXI'ONÜNTÜR,

(G. I. S. 18. 21. C. IV. S. 14. C. V. S. 4).

Praecipuas, quibus Jacobus cpistolam illustrât, dictiones poë-
ticas interpretati suraus. Ne vero plane inabsolutum videatur
nostrum qualecunque opusculum, restât ut, ultimâ hoc seciione,
alias quoque nonnullas imagines atque comparationes, quarum
brevior tantummodo requiritur explicatio, leviter'attingamus.

Primum igitur in bis locum obtinet:

Cap. I. Sect. 18. ^ouXtjO-flg ccTTfxtf^atv jj/icéj loyto àXij-
ùtiag, tig ro iivai iji*àg dnaQfriv
riva rwv àvvov nrianàroaV'

Pro mera sua voluntate genuit nos verbo veritatis,
ut essemus primitiae quaedam naturarum ejus.

Pulchra haec est clausula disquisitionis Apostolicae dc Deo
nullius mali auctore 2). Praecedente sectione Jacobus Deum
celebraverat rov nàrQa xamp;v cpœroov a quo nil nisi bona at-
que perfecta qualiacunque descendant. Quod nobilissimum ef-
fatum h. 1. egregie illustrât argumento historico: Deus ré-
véra omnis perfcetionis hahendus est fons liwpidissimus

') Tl.»«. Pronomen indeßn. tJç construitur cam dictione metaphorica ad
sententiam paullo audaciorem mitigandam. Cf. Win er, 1. 1. p. 195.
2) Cf. p. 14.

nam pro mera sua benignitate homines per religionem denuo
regeneravil {dntudtjaiv).

Vocabula, quibus, ut nostro anoAv'tiv, genera7idi sive re-
gencrandi •) inest notio, in omnibus bnguis tropice usurpantur
(le iis, quorum tristis conditio in laetiorem est yniitata 2).
Hinc Deus in V. T. dicitur genuisse gentem Israëlitieam, quum
eam ab Aegyptiorum Servitute iiberaverat 3). Imprimis autem
Judaeis haec translatie solemnis erat in sermone de prosehjtis,
qui, relicta Idololatria, Mosaicam amplectebantur doctrinam. Si-
milem vero loquendi modum eliam N. T. sequuntur auetores-
Ejusmodi enim vocabula quam saepissime adhibent ad signifiean-
dos tales homines, qui, veleri deposito religionis cultu, Christo
dederant nomen. Scilicet hac ipsa conversione ii novatn quasi vitam
«piritualem agebant; aliis verbis, ut tropum ad analogiam vitae
explicemus, quoad cogitandi, senticndi et agendi con-
suetudinem magnam subierant mulationem

Spirituahs haec dnoitvfjatg a Jacobo Deo attribuitur auctori •'■).
Ille homines regeneravil ßovXijamp;ilg nulla alia re cotnmo-

') ytvväv, dyaytvväv .^yivvrjaia, ^aityyfvtjala, f oJonrotfTv, äyai-
9tv yfvvt]0-t]vtti., xatyöv dvO-Qomov ivóvOaoO-ai, ct alia.

2)nbsp;In specie vetercs haec vocabula usurparunt de cxulibus qui, domum
ubi rcdicrint, pristinam rccipiunt dignitatem. IIoc sensu vox naXtyytvtala
invenitur apud .losephum Antiq. Jud. XI. 3. 9. dc reditu Judaeorum e
captivitatc Babylonica. Eadem voce utitur Cicero ad Attiv, VI, C. ut de-
signaret revocationem suam in patriam.

3)nbsp;Deut. XXXII: 10.

C. C. Tittmanni stngularis disputatio de vocabulis oeconomiae sa-
lutis, voce rejeneratio} 1. I. p. 310 seqq.

5) Johannes Apostolus, qui item rcgenerationem divinam a Deo
repctit, idcireo Christi sectatores vocat rovt ytyevvTifitvovf ly. rov amp;-tov.
1 Joh. II: 29. III: 9. ra rs'xya 0-tov. III: 3. Deum vero ipsum tov
ytvvijaavra ^ tov ndzQu. V: 1. — Ceterum satis constat cadcm voca-
bula etiam adhiberi de Apostolis gentiles vel Judaeos ad rdigiouem Chris-
tianam adducentibus. Cf. Gal. IV:' 9. 1 Cor. IV: 15. riülem. 10.

Addita haec vox magnam habet vim, ratione habita orationis eontextae

tus quam libera sua voluntate idque quidem non immediate,
ut in philosophorum scholis dicitur, sed Uyw dhi^dag i) opte
usus sauctissimae doctrinae cvangelicae quae omnis vcritatis
est dux ac magistra. Finem quem spectat regeneratie divinilus
instituta indicant proxime sequenlia verba tig to iivai x. r. I.

Quaeritur quonam potissimum sensu accipienda sit dnuQii].
Imago desumitur a frugum jprimitiis, quae Deo erant sacrae.
Quum autem iliae primitiae, sicuti Israëlitarum primogeniti Deo
sacri, ut sponte intelligitur, ceteris habebantur excellentiores 2)
inde vox translate dicitur tam Ac primis, quam àapraecipuis 3).
Illam notionem ii interprétés accipiunt qui seq. xiav dvTov
XTiGfiàTojv explicant de Ghristianis vel, monente Grolio,
subintellecto xaivtóp sive vfwv, quod non semper exprimilur,
sed ex rei natura intelligitur vel, ut Ilottingerus voluit, ur-
gcndo âvtov quasi dictum de veris {dv tov xari^oyijv) Dei
filiis. Quaejinterpretatio si recte sese habet, Jacobus hîc solos
désignât Judaeos, qui primi conversi hac re primitiae liaberi
possunt messis largioris in posterum cxspcctandae Ilaec sen-

oQuomodo,quot; inquit .TacoLus, »fieri potest ut idem ille Deus qui tale atque
tantum in homines contulit beneficium cos ad mala alliccret.quot; l^odem sensu
quo hie ßovltiQ-elq usurpatur Ephes. I: 11. «x«rà xi]v ßovkijv row
Otirjuaxoq aiirot».quot; et 1 Petr. 1: 3. uxarà ro rroAi) avrov tktoç.quot;

Plane incommoda est interpretatio, quam commcudavit Schultessius
de ratione et ipsa vera et vert indagatrice. Jacobus procul dubio hîc spectat
evangelium quod iu cadcm orationis serie vocat zov t/i^vroy Xóyov tov
ff'vvdfif fov aàaiu ràçnbsp;vfitóv. S. 21. tóv vbfiov lèXeiov tov Tiyç

«AfDOfjita;. S. 25. Petrus loco parallelo Christianos a Deo regeneratos habet
»âtà Uyov fwj-Toç Otov xai nivovTot Ik; rôv cUûtva.quot; 1 Pctr. I: 23.

2)nbsp;Cf. Num. XVllI: 12.

3)nbsp;ßcclc Scholiastes ad Ëurip. Orest. 90. àrtciQxi} lliyfio ov ^lt;5-

yov TO TtQÛTOV T7j TÛ^tl, àllà X(U TO TfQWTOV Tf] Tt/tl?, ÔùtV Xa*

iLt«çx«î xôç.vojy nQoaijyoy U TfaXuiol xa» uvó/utfo»-. Ta xQtlT-
Tova ixltyóneyoi.

4)nbsp;Cf. Eph. II: 10. III: 3.

5)nbsp;Ita post Grotium, Semlerus, Pott, Gebserus, Augustius,
i Theilius aliique.

tentia, quod ad granimalicam ralioncm, nullas parit moleslias.
'ylnuQiàg euim dici de iis, qui ante alios erant vocati testantur
Hora. XVI: 5. 1 Cor. XVI: 15; quin hanc ipsam ob causam
Judaeis idem attribuitur nomen Rom. Il: IG. Attamen vereer
ut talis Judaeo-Christianorum electio nostro conveniat loco. Qua-
proptcr equidem puto Jacobum hic universe indicare Tovg nia-
TfvovTctg qui per divinam regenerationera rerum creatarum
{xTiaixuTwy) primitiae quasi facti sunt i. e. aderata imagine,
qui reliquis naturis sanclitate et dignitate longe antecellunt i).

Cum hoc loco arcte cohaeret alter, qui nunc nobis est tractandus,
locus. Jacobus, ubi monuerat Deum per evangelium homines ad
sanctitatem informare, deinde fratres cohortatus erat sect. 20:
prompti estote ad audiendum, tardi ad loquendum, tardi im-
primis ad iram. Iracundia enira non parit justitiam coram summo
Numine. Jam in eadem cohortatione pergit.

Sect. 21. Aio anoamp;éfiiyoi naaav (wTtUQiav xcct nt-
Qiaatiav xaxlag, tv ngcivr^ri ôt^atrO'f rov
tfiffvrov Xóyov, rav Svi/ajitvov awaai ràç
ipvisjcç vfiœv.

Quam ob rem, quum tahs iracundiae sit ratio, omnibus
vitiorum sordibusexcrementisque depositis placido animo
accipite verbum insiticium, quod salutem afferre valeat
vestris animis.

Verlum divinum saöpe comparatur cum semine aut cura
planta, quae in horainis animo inseritur aut plantatur ut ibi
radices agat fruclusque proférât. 1 Petr. 1: 23. Christiani
dicüülüT ccvuytyii'ytjfiot ovx ix anoQag (pamp;aQTtjg, aXXa

1) Hujus sententiae patronos sese praestiteruet Calovius, Eatius,
Bengel, Sehneekenburger, de Wettius.

c-

dep O'ócQ TOV , öia Xóyov Çwvroç Qtov xai fiîvoproç nq
TÓv aiwva '). coll. 1 Joh. III: 9.

Auctor noster hanc adhibet mctaphoram fratres juhens ut
placulo animo 2) admittant, in se suscipiant, tov i'ficpv-
Tov lóyov Scio equidem non deësse, qui hic intelligant legem
naturaleyn sive verlum internum, quod Rom. II: 14. dicitur
TÔ y^anxöv tv Ta7g xaoSiatg ; sed haec sententia, omnino
rejicienda videtur. Quorsum enim monentur lectores, ut recipiant
sermonem, quem jam animis habent innatum? Contra, orationis
contextum si consulimus vix restât dubium quin hoc loco unice
valeat explicatio, quam maxima tam antiquiorum quam rcccn-
tiorum interpretum sequitur pars de verbo extcrno sive evan-
gelio quod, seminis instar, hominum animis inseritur 3), cu-
jusque tanta est vis ut unumquemque possit salvum reddere

Quemadmodum prudens agricola, priusquam semina terris man-
dat, summam adhibet curam ut agrum incultum a sentibus,

1)nbsp;Ob diversum particularmu lx et usum non facio cum iis qui pos-
teriorem formulam tTtn kóyov x. t. X. praeccdentis liabent ISiyy^an». Neque
mihi placet sententia eorum, qui lx onroçôç *. t. I. accipiunt dc spiritu snncto;
cui interpretationi utrum faveat grammatica ratio vehementer dubito. Mihi
probabilis videtur explicatio, quül statuit llntherus, nuctorem o.Toçâç
X T. X. dixisse de verbo divino, idque ratione habita divinae vis, quae ipsi
inest. Vis illa jure dici potest a^TÓQct t^ç TtuXXivyevia^at. Cf. ejus com-
mentarius ad hanc epistolam. Güttingen 1852.

2)nbsp;tv TtçnvTtjxi,. Egregie ad nostram rem lleisenius: sedata, mente
optime addiscitur; nebulae sunt affectus, quae intellectus ac rationis lumini
tenehras offundnnt ; cum maxime vero lene ac placidum evangelii pads prae-
conium auditores sui simile.lt;! deposcit.

3)nbsp;i'l^tpvvov. Ob praccedentcm âiiaaamp;t hac voci prolepsin inesse cum
de Wettio statuimus. Talem prolepsin posiUm in Adjectivo effectus non
alienam esse vcteribus docet Sophocles Oed. Col. 1202. »rüvaäv àJ/çx-
Tdv Sfi/iÓTOiv r^riôftevoç pro warf ytviaùai, àâfQxru. Cf. Winer,
1. 1. p. 680.

4)nbsp;xov ôvvàntvov x. t. X. eodem sensu evangeliiun dicitur âvvumç
amp;tov ftç awTTiQtav. Rom. I: 10.

spinis celerisque sordibus purget quo felicius scminata deinceps
increscant, sic etiam homines decel sese liberos praestare ab
omni malignitate ahisve pravis affectubus i) qui ipsis inhaerent.
Quod si neghgitur animus verbum divinum recte capere nequit 2).
Hoc ipsum est, quod sibi voluit Jacobus additis: »810 dno-
Oifiefot X. T. A.quot; Convenienter diclae comparationi hominum
vitia pulchre confert cum zinaniis, spinis et sentibus, quae
animo, veluti agro inculto, sunt obsitae.

Loqutiones, quibus utitur auctor, veteribus, imprimis Phi-
losophis Pythagorieis, usitatas fuisse multis testimoniis indicat L.
Bos 3); quorum ad nostrum locum illustrandum unum allerre
liceat, hl epistola Lysidis apud Jamblichum viia Phythagorae
p. 05 legitur: prius silvas illas in quibus hi ajftctus sta-
bulantur, igne ferroque et omnibus disciplinarum machinis
purgare oportet et rationem a tantis malis liberare, ro ttj-
vixccSt ificpvTt vt I V Tl iQ^atfiov duTü) xai iraQuSido/iif.

ïertius locus mvenitur

C. IV. S. Hola ydn ^ ^tot] vf*wy ; aTpig yccQ taxiv
ij TTQog óXiyov (paipofiéyy, intiru St aqp«-

Pl^0{*ivTl,

Qualis enim est vita vestra? Vapor enim est qui
per breve tempus apparet, deinde evanescit.

1)nbsp;TTâawr ^vnuQiuv xal e çt,aa f iav xuxiaç. qvTraçia
(a (wTTuQÓi) aTtulXtyo/ievov, sorchs, mctaph. vitium. ^rt Qtoaèta xa-
xtaç, abundantia, excrementum ma/t construitur cadem ratione qua Philo. lt;!e
reet, off. p. 851. ]{. »TreQiTi/^viaamp;e .... làq n e qtrraq qivanq

xov ^yt/iovixov. Quamvis xaxia universe dénotât vitiosi-
tatem, ))uto tamen Jacobum hoc loco singulalim spcctare maliijnitatem op-
Igt;ositam xm iv nQnvvrjx^.

2)nbsp;d'/ro â-i fi tvoi — d e i Ita 0-1. JJini Aöristi ju.xta se positi indicant
utramque rem {vilia extrahere et semina excipete) tam arcte cohaerere ut
altera sine altera cogitari nequcat.

3)nbsp;L. Uos, 1. 1. p. 271.

In eo est auctor ul nonnullorum castiget levitatcm, qua in con-
siliis ineundis aut rebus disponendis, suae imbecillitatis plane
obliti, sibi solis confidere solebant. Iluic teniere agendi rationi
Apostolus opponit vitae bunianao fragiülateni atque brevitatem,
instituta comparatione inter eam atque dxfiiv id c,%\.-vaporem
mofumuni. Quemadmodum à r fils, vix aut ne vix quidem
conspectus, mox eranescit, sic etiam admodum fluxa et caduca
hominis vita est habenda.

Nulla certe est res, in qua illustranda et exornanda oratores
non minus atque poëtae tantopere exercuerint ingenii vim et
hfQyilocv quam quidem vita humana. Tot enim sunt negotia,
quibuscum, nullo non temporis spatio, est comparata, ut ea
omnia recensere nequeamus i). Singulatim quod attinet ad sa-
cros scriptores, J. Cats 2), poëta laudatissimus, nonnullas eollegit
similitudines, ab his in vitae descriptione allatas; quarum mul-
titude numerum viginti et quinque cxcedit 3).

Inter varias autem, quibus vita comparari solet, similitudines,

1 ) Nonnulias coiuparationcs ila coraplcclitur GrcgoriusNanziaiicuus,
epitaphium in Caesarium: »ovaQ lantv óv/ iatà^ievov, ipàanu t» nij
xç(iToviA,tvov, TTr^otç èxiçlov TtuQtçxôfitvov, vaUt; l.ri O-aXàaatjt ÏX'

voç ovx i'xovaa, xônç, àr/iiç, imO-ivtj âqôaoq, àvamp;oq xatçZ (pvô-
ftevoy xal xaiQÏo Xr6/*evov,quot;

2) J. Cals, Doolkiste voor de levendige of sinnebeelden uit Godes tcoort;
aamoijsende de kortwijligheidt, ijddhùdt en onsekerheit van 'i menschelijck
bedrijf, edit, quac prodiit maxima forma, volum II. p. 402.

Praccipuas has cnumcramus. Vita humana propter labores ac moles-
tias ipsi at^uncio.» comiwratur cum iVmwe sine perf.grinatione (Gcu. XLVII,
Ö. lgt;rov. XVI: 17. col. llcbr. XIII i 14 et Philipp. III: 20) cum militia
(Prov. XIV : 20. XVIII : 10 seqq. col. 2 Tim. II : 3) et cum Graecorum
athletorum ludo (1 Cor. IX: 24. seqq. col. Jacob. I: 12)$ ratione habita
ejus breeitatis cum cursore. (Job. IX: 26), cura rapidis navibus (Job. IX : 27):
cum aquila celeriter ad e-iaun involante (Job. IX; 28), cum umbra (Job. VIII
et alibi. — [Pinrfarusitnagincm umbrae cum imagine sontmi alieubi conjunxit
««xiâç ôvaç avigt;çw7ro»quot;]), cum vento (Job. VII: 7), cum trama (Job. Vll:
6), cum animi cogitatione (Ps. XC: 9), cum aqua nivali (Job. XXIV: 10),
denique ut dc aliis taceam, cum ^ris herba (vid. loci allati. p. 14).

imaginem umbrae si forte excipis, nemo facile aliquam inveniret,
cujus frequentior apud veteres est usus quam nobis, bac in re,
constat dc comparatione quae a fwno sive vapore ducitur. Nam
hujus sententiae et profani et sacri repleti sunt libri. Praeter
notissimum Iloratianum mmbra et pulvis sumus 1)quot; sufficiet
in memoriam revocare illud Aeschyli 2) (de vita /mmana):

«*«» KtOTOv ovamp;tv /»«AAov, 7} xciTrvov oxid.quot;

atque illud Senecae: vut calidus fumus ab ignibus evane-
scit spatium per breve sordibus; sic hic, quo regimtcr, spi-
ritus ejjluet.quot; E sacris seriptis, praeter Ps. CII: -i. in censum
venit pulcherrima pericopa, quae invenitur Libri Sapientiae
C. II: 2 seqq.: vXauvöi; ij nvorj tv (naiv ijfAwv,
xttt Ó Xóyog aTTtvamp;tjQ iv xcvrjati xa/^Siag ijfioov;
ÓV aßeaamp;tvTog rtcpQu aTToßyjnt t6 awfia, xal

T 6 71V tv a ö t a 'j^v amp; rj(j t w g y^av vog drj q......

TTaQfXftlaeTai 0 ß io g ij namp;v cog livt] v t (ft Xijg ,
xai c5g ofity?.?/ diuaxtöaaamp;i/dt dico'/O'tïffa vtio
dxxivav ijXiov, xai vre 6 iï t q fiöx ijr 0 g dvTov
ßuQV V amp; t7(f a

1)nbsp;Od. L. vni. Od. VII: IC.

2)nbsp;Fere idem cecinit Euripides in Protesilao apud Johannem Slobaeum.

»Ov amp;t(Vf4.'nbsp;O-vfjTov, ovra dvow^eZv,

» AnO-QtoTföq lOTt Ttvtvfta xal axid /^ovoy.quot;
Scneca Troad. 393.
4) Tolus locus de vitae brevitate, Sect. 1—6, lectn diguissimus. — Noster
Cats comparationem vitae cum fumo sivc vapore ita eiposnit l. 1.
»Wanneer een dicke wolck is iu de lucht geresen
Ilct schijnt aan ons gcsicht een wonder ding te wesen;
Het maekt een beeldt, een rots, een toren in dc lucht.
En wie het niet cn kent die is er voor beducht;
Maer toeft een kleine wijl, daar gaat hot wonder henen.
Het beeld is uit het oogh, dc rots die is verdwenen;
Het kind dat met een schrick het seltsaem monster sag.
Dat roept tot sijns gelijck, waar is het groot beslagh?
Maer kinders I vraagt gij dat? het (lickcrt met de winden.

Superesl donique:
C. V. S. 4. /'($oï/, O /.iiaamp;óg rmv tQyarwv rw// dufj-
(lâvTwv TÙg ywQttg t'fiamp;v, o ànttsxfQijtiivoç
dqi'vfiiov, xnà^n' xal at ßoai tamp;p ofqi-
nàPTcop fig rà à)ra xvptov aaßacoO ticsi-
h]h!0-a(fiv.

Ecce, merces operariorum, qui demessuerunt cam-
pos vestros, denegatus a vobis, clamat: atque clamor
messorum in aures Domini agminum pcnetravit.

. Gravissima lue invenitur divitum reprelicnsio, qui auri argen-
lique amore abrepti jiauperos injuria affligere, eosque tyranno-
ruin instar vexare solebant. Tristem, quam iis imminere putat,
cladem ubi, in praeced., fervidis depingere coepisset verbis,
jam in eadem descriptione ita pergit ut ipsas operariorum mcr-
cedes Dei vindictam inplorantcs sibi proponat.

Quo gravior videretur illa castigatio, -lacobus de industria com-
mémorât ipsa mercenariorum opera additis ; rwr dfuaàvxwv
X. t. yl. Ex institutione Mosaicä sancta valebat lex i), qua
egcnum mercede defraudare Judaeis severe inlerdicebatur. Ncque
id, ut quisque facile pcrcipil, injuril Quodsi enim, rede mo-
nente Calvino, vir humanus et aequus curam habet jumculi sui;

En waer ghij soeben mengt, 't en is niet meer tc vinden;
Het mengt sieli met de lucht, het gact een vreemde gank;
En wat er ovcrhlijft en is maar enkel «tank:
Al komt 'er eenig mensch gansch moedig aeiigcstreken,
Noch wort hij met den reuck ten rechten vergeleken
Want of hij prachtig gact, en of hij machtig schijnt:
't Is niaer een oogenblik, eu al sijn glans verdwijnt:
Sijn rijkdom is pigt;gnen, sijn vrienden wech getogen;
Sijn stact is !rt)ndcr glans, sijn eer is wegh gevlogen;
Soo dat een stil gepeijs mij weder seggc doet;
Dc mensch is enkel roock, waartoe een hoog gcmoet?quot;
gt;) Vid. Dcut. XXIV: 14. Lev. XIX: 13. col. Mal. III: Tob. 14. Sir.
XXXI: 21 sqq.

haec prodigiosa saevitia est, quum homo erga homines, cujus
sudores in suum commodum exsugit, nulla misericordia tangitur.
Ilaec autem, quae in genere valent praesertim sunt referenda ad
nostros, divites, qui mercede spoHabant roug d ixijaócp t t g.

Agros enim demetere •), in Oriente, ob calidam aëris tem-
perum labor est longe difficillimus. Quid igitur crudehus fmgi
potest, quam his ipsis messoribus débita detrahere.

Alia insuper est ros, quae in descriptione Apostolica magnam
habet vim et htqyuuv. Solemnem dico appellationem rov
xvQio u (saßuo) O- -). Dei indicat omnipotentiam, qua infi-
nitis veluti copiis instructus universi exislit Hex et Gubernalor.
Ilaec igitur appellatio non aliter fieri potest quin magnum nostris
divilibus injiceret timorem, reputantibus summum esse Deum,
omnia curantem, quem pauperes etiam alquemiseri suorum rerum
habebant euratorem et vindicem.

Quod ad totam hanc sectionem, sermo, quo utitur auctor,
est plane propheticus. nOmnia conspirant ut antiqua tempora
rcdiisse putes, et non Jacobum, sed Jesaïam exteris divinitus
interitum aununtiantem audire tibi videarisquot; 3). Notum est quod iu
libro Geneseos 4) de caeso Abele narratur: ipshis sanguinem ex
terra ad Deum voce conqueri. Similem TroóaconroTiod«!', paullo
audaciorem, quam, in fallor, ni Vetere Testamento bis repe-

1)nbsp;d/*dot, aTfalktyóftevov, idem quod seq.amp;tQCt;ti.v, collitjo, demeto.

2)nbsp;xiiptog aa(iautamp; Ilebr.nbsp;dominus ayminum sc.
codeslium. A LXX redditur Ps. XXIV: 10. «xi'pio? duro/n^c«)»'.quot; Jes. I:
24. dfOTtoxtjq.quot; 2 Sam. V: 10. »navzoxQaiiaQ. Ilaec appellatio quam
sacpissimc occurrit ia V. T. siugulatim apud Jesaiam. In N. T., nostram
si excipis locum, semel Horn. IX: 29.

3)nbsp;Verbis utor doct. Blom, 1. L p. 180.

4)nbsp;Geu. IV: 10. l)e hujus loci sublimitate Icgi mercntur, quae animad-
vertit Herder, de geesl der Ilebrecuwsche poezij (edit. Belgicac 1780).
Tom. H. p. 56 scqq.

5)nbsp;Job. .\XXI: 38 seqq. humus, qui injustc occupatur, dicitur conqueri.
Ilab. II: H. parietes et tigna domus sanguine aliorum acdificatac clamant
iu cum, qui ipsam coiistruxit.

tilam legimus, noster quoque auctor adhibet. Mcrces enim mi-
seris defraudata Bei Judicis opem invocat. Hujusmodi subli-
mem poëtarum figuram, ad orationis gravitatem augendam multum
conferre nemo qui recto gaudet pulchri sensu, facile in dubium
vocabit. Quanta depingitur peccati atrocitas, de quo, si vel
homines obmutescant, res ipsas voeiferantes accipimus. Profecto
bic loens ad lectoris animum commovendum optime est compositus.

llaec sunt, quae de dictione poëtica in epistola Jacobi mo-
nenda habui. Quid alii sentiant ncscio. Mihi quidem — profiteri
enim liceat — gratum fuit ac jucundum hujus dissertationis ar-
gumentum. Quo plenius inquisiverim in auctoris scribendi ra-
tionem , eo firmior me tenuit persuasio Jacobum, quoad dictionis
perspicuitatem, elegantiam et gravitatem, cum celebratissimis
quos vel Graccia vel Latium peperit scriptoribus baud immerito
posse aequiparari. Imagines et similitudines, etiamsi fréquentes
ab ipso adhibentur, minime tamen sunt exaggeralae; contra
prudens ubivis eorum delectus. Et si de fontibus quaeris, omnes
a talibus dueuntur rebus quarum notitia ne tardiora quidem
ingénia cffugerc potuit. Naturae imprimis spectae^ilum, quippe
unicuique apertum, in comparationibus instituendis magnam ipsi
praebuit notionum copiam. Quae cum ita sint, poöticas bas
figuras apud Jacobum certe scriptorem summo jure dici merentur
lumiiia orationis quae sententiis non modo. exornandis sed etiam
illustrandis mirifice opitulantur.

THESES.

I.

«

Egrcgium Clirysostomi monilum de paraholonm inler-
pretalione item valet de imaginibus comparationibusque expli-
candis: *6v8i XQI ^rayra xd, tp xaTg nuQa^oXaig xard
Xi^tv 7iiQUQyd^taO-«i' dXXd oxonov f.iaamp;6vxag, 81'ov av-
Vfxiamp;i], xot)xop 3pf7rfffO'«£ , xal [tTjStp ■noXvitQccyfiovtXv

TCfQUlXlQM.

II.

Rom. V: 12. vox Odpaxos explicanda de morte physica.

III.

Quac a I'aulo .\poslolo Rom. VII: 15 seqq., de summa

■ - K*

V ' gt; -^■-ïjît'-'- ■

.nbsp;■ . ,nbsp;■ , ' 7«nbsp;.

m.

quot; }y. ■ ■

4

^. Si?-yX ■'nbsp;' -i;.

i quot;«gt;. ■ A j. .

f-quot;' 'nbsp;aC.-Wjtdfcnbsp;atti Jli »II/ '

TPW .nbsp;biîi;nbsp;BtUirWB £ i-usj^r

te

-i.

fi

, ...., . ~

■ . ; ■nbsp;'nbsp;■ '■•■vi