BIBLIOTHEEK UNIVERSITEIT UTRECHT

3088 851 9

HAOLEIDIN

OM OP EENS

GEMAKKELIJKE AVIJZE, DOOR EENVOUDIGE METING,

HET GEWIGT VAN HET RUND- OF HOORNVEE,

IN LEVENDEN STAAT EN SCHOON AAN DEN HAAK, MET DE MEEST MOGELIJKE JUISTHEID TE BEPALEN,

TEN DIENSTE VAN

DEN HANDEL, DE AMBTENAREN BIJ 's RIJKS BELASTINGEN BIJ HET DOEN DER VERIFICATIEN, SLAGERS, VETWEIDERS, LANDLIEDEN, VEEHOUDERS EN ALLEN, DIE BIJ HET AVETEN DAARVAN EENIG BELANG KUNNEN HEBBEN,

met platen en de noodige tabellen, om, na gedane meting, dadelijk de bruto en netto zwaarte van het beest te zien aangewezen,

Alle exemplaren zijn aldus geteekend

Yoorberigt voor de eerste uitgave.

Wat mij aandreef tot het onderzoek, in hoeverre men door middel van metrieke meting, met juistheid het gewigt van een slagtbeest, schoon aan den haak, kon te weten komen, en de zwaarte van al het af te werpen bruikbare vleesch en vet zoude kunnen berekenen, zal uit het volgende duidelijk kunnen worden. — Aanvankelijk nam ik die proeven voor mij zeiven, en zoo ik later, bij de verzameling der resultaten, er al eene bestemming aan geven zoude, dan wilde ik dezelve, voorzien van de noodige opmerkingen, mijnen Mede-ambtgenooten aanbieden, ten einde hen, bij het doen van verificatiën van slagtvee, op dit punt, voor zooveel zij die opmerkingen behoefden, of buiten de gelegenheid waren die proeven daartoe -elven te doen, voor te lichten.

Toen echter de zamenstelling daarvan in zoo verre gereed was, dat zij vatbaar was voor mededeeling, werd ik door verscheidene slagers en vetweiders aangezocht, dit werkje door middel der drukpers algemeen verkrijgbaar te stellen. Ik heb hieraan wel gehoor willen geven, omdat, in geval ook anderen hier te lande met mij dergelijke proeven genomen en dezelfde opmerkingen en resultaten verkregen hadden, zij hierin zouden berusten, als een geheel uitma-

kende, om zonder verderen omslag oj eenigerhande becijfer int/, aanslonds, na gemeten wijdte {omvang] en lengte, het bruto en netto geicigt van het beest te zien aangewezen en te bepalen.

Ik heb getracht de verschillende soorten van rundvee, zoo in geslacht als in eigenschappen te schetsen, ten einde het juiste netto op deszelfs bruto gewigt te berekenen en het tarra aan te wijzen, door welk middel ik mij voorstel, dit werkje, in de hand van den reeds ervaren handelaar of slager, eene hooge volkomenheid kan en zal bereiken, en den minst veekundige aanleiding geven tot beoefening en meer naauwkeurige bepaling van zwaarte en waardij.

Velen, vertrouw ik, zullen deze proeve niet- onvoldaan uit de handen legcjen; maar ook velen znllen hierin iets wenschen te vinden, wat niet wel te beschrijven is, often minste zóó voor te stellen, dat het, zonder voorafgaande kennis, wat het uiterlijke of innerlijke van het beest betreft, kan worden overgenomen: — aanwending en toepassing der hierin genoemde regelen zullen hem dit spoedig doen beseffen.

Aanbeveling acht ik voor my zeiven onnoodig, daar mijn doel met de uitgave geheel belangeloos is, doch te mogen ervaren, dat mijne bijdrage de gewenschte vruchten drage, zal hoogst aangenaam wezen aan den schrijver

H¹*. GKEVERS.

Yoorberigt voor de tweede uitgave.

l)e welwillendheid waarmede de eerste uitgave ran mijne n Handleiding ews.quot; in het algemeen werd ontvangen, en de gunstige leoordeelingen welke mij daarover door bevoegde heoordeelaars zijn getoorden, hehhen mij aangemoedigd mijne waarnemingen voort te zetten, om te kunnen voldoen aan de opmerkingen en de vraag: Of er niet iets te bedenken uzou zijn om op eene voldoende wijze zonder veel van de „waarheid af te wijken, enkel door meting van den om-vvang, {omtrek) genomen achter de voorpooten tot op den „schoft, het gewigt schoon aan den haak te zien aange-iftcezen, zonder dat men zich eerst de moeite geven moet ifhet Iruto- en daarna het netto-gewigt naar den onder-f]scheidenen tax van qualijicatie op te zoeken ? te meer daar nhet nemen der juiste lengte in vele gevallen moeijelijk, ft ja zelfs ondoenlijk is, zoo als op stallen met greppels nwaarop zwaar vee veelal hekrompen , op paardenstallen „gerekt en in de weide dik uitgevreten staan, hetwelk naltijd ook min of meer invloed uitoefent op den omtrek, nte nemen achter de voorpooten, en waarop de ervaring uleert bedacht te zijn.quot; Sedert deze opmerkingen, mij bepaald bezig gehouden hebbende met aan te teekenen, welke lengte een natuurlijk goed geproportioneerd heest tegen over

zijnen omtrek heeft, is het mij yelnkt eene practische tabel te ontwerpen, waarin al het slagtvee in drie af deelingen elk in zijn aard en soort, wijze van voeding, (weiding en mesting) zijn opgenoemd en gequalijiceerd, en kan deze al-zoo voor den handelaar dat gemak opleveren, dat hij, met een oogopslag van den génieten omtrek het geicigt van het vleesch en vet schoon aan den haak kan zien aangewezen, zonder tijd te spillen aan het opzoeken van het bruto- en daarna het netto-gewigt.

Intusschen is het niet te ontkennen, dat de verhouding der lengte tot den omtrek van elk slagtheest niet altijd genenredigd is aan de in de tabel opgegeven vermoedelijke lengte, zoo dat, wil men de meest mogelijke naanwkenrig-heid behouden, men bij tioijfel altijd roei zal doen de lengte zoo naauwkeurig mogelijk op te nemen.

Wijders heb ik hier en daar in het werkje latere ervaringen en bevoridene afwijkingen bijgevoegd, waardoor ik hoop aan den geuit en wensch van velen te zullen hebben voldaan.

H^k. GREVKRS.

Toen bij de Wet op het geslagt van 1852, waarbij den slagers en anderen, die aan den accijns onderworpen vee (rundvee) willen slagten of doen slagten, de verpligting opgelegd werd, de waarde van dat vee, vroeger door daartoe aangestelde veeschatters, in het vervolg zelf te bepalen, en daarvan een eigene afgifte te doen ten kantore van 's Eijks belastingen en overeenkomstig dien, den te vorderen accijns te voldoen; — toen bij die zelfde Wet, voor een groot gedeelte, aan de Rijks ambtenaren werd opgedragen, de verificatie van dat vee, of de beschouwing, na gedane aangifte, of hetzelve overeenkomstig de wezenlijke waarde was aangegeven, bleek het mij, dat het voor de ambtenaren van het uiterste belang is, eene grondige veekennis te bezitten, of zich die eigen te maken, opdat aan de eene zijde 's Rijks schatkist in hare regten niet werd verkort, en aan den anderen kant de billijkheid in al hare eischen, ten aanzien van slagers of particulieren, die een aangegeven stuk slagtvee ter verificatie aanboden, te handhaven.

Het verkrijgen van een grondige kennis, zoo men daartoe niet reeds eenige opleiding genoten heeft, is gansch geene gemakkelijke zaak, hetgeen ligt te begrijpen is, daar men dikwijls slagers, die in hun beroep grijs geworden zijn, zeggen hoort: //Ik heb bij dit of dat beest

8

een aantal ponden in de weide of op den stal laten zitten,quot; ') eeue beteekenis, waarnaast ik gaarne de mijne voeg, dat, hoezeer zelf in het vak van slager opgevoed, na ettelijke jaren buiten dit beroep te zijn geweest, mij in dien tijd veel ontbrak, wat tot de kennis der juiste zwaarte van het vee en deszelfs hoedanigheid en waardij vereischt wordt. — Intussehen trad de W et-in werking, en zag ik mij meerendeels belast met de verificatie van het veraceijnsde slagtvee, mij beijverende, naar kennis en vermogen, eene zooveel mogelijk gelijkmatigheid in aangiften te bevorderen.

Om dit oogmerk te bereiken, moest ik dikwijls al mijne kennis en ervaring te hulp roepen, en niet zelden is het gebeurd, dat de schatting der zwaarte van een slagtbeest in leven, met die na de slagting, aanmerkelijk verschilde, waarvoor ik geene andere oorzaak wist te vinden dan de opzettelijke door den aangever gekozene stelling, waarin het beest werd geplaatst, om het oog van den ambtenaar te misleiden, terwijl liet tot slagting bestemde dier, eenige dagen te voren het noodige voedsel onthouden werd en daardoor eenigzins wegslonk, zoodat het op zich zelf reeds aan het oog bij lange na datgene niet aanbood, wat het /.ou aanbieden , indien men het ter verkoop aanprees.

Omziende naar middelen, die mijne kennis konden ondersteunen, welke, zoo als gezegd is, in vele opzichten gelijk die van de meesten toch, welke, omdat zij noch

9

slager, nocli veehandelaar zijnde, zicli zelden van de uitkomsten bii slagting — na voorafgaand onderzoek, kunnen overtuigen — oppervlakkig te noemen was, had ik steeds op het oog, eenen maatstaf te zoeken, -«ruardoor het oog en het gevoel niet geheel op zich zeiven behoefden te staan en de beschouwing werd geholpen door de maat, welke, bij gelijke omstandigheden, ook gelijke uitkomsten zoude opleveren.

In een jaarboekje, ten gebruike van de Eijks ambtenaren over 1841, vindt men een gewijsde omtrent de metrieke meting, waarvan in Engeland, Frankrijk en ook in Belgie gebruik wordt gemaakt, omtrent de berekening van het wigt bruto (in levenden staat) en het wigt netto, lt;1. i. geslagt vleesoh en vet, schoon aan den haak.

De wijze van berekening en beschouwing in beide eerst-gemelde rijken, welke alleen het netto wigt ten doel hebben, verschillen hierin met het laatstgenoemde rijk, dat alleen belang heeft bij het weten van het bmto-wigt (in levenden staat), waarnaar de invoerregten worden bepaald.

Wat de toepassing betreft der berekening in Engeland en Frankrijk, laten die te veel veld open, om de grootste onnaauwkeurigheden te begaan, omdat de verscheidenheden van slagtvee, op den aangenomen regel, niet allen dezelfde verhouding hebben. Het Belgisch Gouvernement droeg derhalve aan den Directeur van het observatorium te Brussel den taak op, om de verschillende wijze v:in berekeningen naauwkeurig na te gaan, ten welken gevolge twee reeksen van proefnemingen zijn gedaan, in tegenwoordigheid van eenige hoofd-ambtena-

10

ren der belastingen bij het Ministerie van Financiën in Eelgie, op dertig stuks slagtbaar vee, ossen, koeijen en vaarzen van vreemd en inlandsch ras.

De afwijkingen, bij dit onderzoek waargenomen, leverden slechts een verschil van 63 Nederlandsche ponden, iets meer dan 2 ponden per beest op. Een aanzienlijk verschil nam men echter waar bij eene koe van eenen bijzonderen ligchaamsbouw, en wel van 36 op 585 Nederlandsche ponden, hetgeen eene der grootste afwijkingen is, die men ontdekt heeft.

Na afloop van dit onderzoek werd de tafel ontworpen, welke na gedane meting tot aanwijzing van de levende zwaarte van het vee dienen moet, en bij Koninklijk besluit van den 6 Junij 1836, voor de bepaling van liet gewigt van het rundvee, in België ingevoerd.

Met behulp van die tafel zoude men nu ook het netto wigt (schoon aan den haak) kunnen bepalen, indien men volgens Layton Cooke, aannam, dat het netto- tot het bruto-wigt van een beest staat, omtrent als 0,65 tot 1, tc weten: dat eene magere koe, netto iets meer dan ⁶l'j₀ van hare bruto zwaarte zal wegen; terwijl men dit voor een gemest beest veilig op ⁷/_l0 stellen kan. Dit echter is eene stelling, die door de ondervinding, zoo zij in het algemeen op elk stuk slagtbaar vee werd toegepast, zou worden gelogenstraft. Het belang, dat wij er bij hebben, om tot de meest mogelijke naauwkeurigheid te geraken, zal ons spoedig doen zien, hoe men de waarheid nader te bepalen hebbe.

Na eenigen tijd over de wijze van meting, en het daarbij aangenomen grondbeginsel nagedacht en de resul-

11

taten aan mijne ervaring getoetst te hebben, verzette mijne verkregene kennis zich daar tegen, gelijk dit mede het geval was bij de verschillende slagers, of zij, die in den veehandel genoegzame kennis hadden opgedaan, om een voldoend oordeel te kunnen uitbrengen, en welke onderlinge redeneringen meest al op het volgende neerkwamen; — dat, wat de ruwe kolossus of romp betrof, er eene zekere evenredigheid bestond in betrekking tot de te nemene maat, genomen op de aangewezene plaatsen van waar geen vergrijp kan plaats hebben. De omtrek, genomen van achter de voorpooten tot op den schoft van het beest, zie figuur 3, AB, is aan geene verandering onderhevig, omdat het beendergestel op die hoogte, door uitzetting of inkrimping, veroorzaakt door het gebruik van veel of weinig voedsel, niet afhankelijk wotdt, maar de juiste maat aangeeft van deszelfs wezenlijke dikte, en de meerdere of mindere graad van gevleeschdheid die maat zal verwijden of vernaauwen, hetwelk evenzeer het geval zal zijn met de te nemene lengte, daar deze niet genomen wordt van den schouder tot aan het uiterste der staartbeenderen, maar tot het uiterste punt van het vleesch van achteren op het midden der dij, CD, dat is; boven den schijthak en de stangpees en onder het heupbeen en den staartgroep, en, alzoo de lijn horizontaal doortrekkende van den voorvoet aan het armbeen langs den voorwand, tot op de achterveer, zie figuur 1, no. 1, 2 en 3.

Maar dat men, na op zulk eene wijze verkregene bruto zwaarte, met juistheid het netto-gewigt van het dier zoude kunnen bepalen, achtte men geheel onmoge-

12

lijk, naardien zoo vele belemmeringen in den weg stonden, zoo men meende, die de verkrijging der gewenschte juistheid zouden beletten.

1°. Wist men niet, althans het werd niet gemeld, of de beesten, die te Brussel tot proefneming gediend hadden, gemeten zijn geworden met volle pens, dan wel of zij eerst ettelijke dagen zonder voedsel gestaan hadden en toen gewogen, hetgeen geen gering verschil van bruto-zwaarte op de schaal geven zou, welk verschil ook tevens aanleiding gaf tot misrekening van liet netto-gewigt (^i#).

2°. Had men daarbij op het oog de verschillende soorten van vee, hoezeer van inlandsch ras: zoo als de Noord-Hollandsehe en Friesche koeijen (f), wier gemaakt-

13

heid van beenclerengestel, gestrekter en ruimer omvang in gewigt, wanneer zij in maat, en bij gevolg in bruto-zwaarte met de Geldersclie koe gelijk stonden, toch in netto-gewigt aanmerkelijk zouden verschillen, daar do substantive zwaarte en der meerdere regelmatige ge-vleesclidbeid over al de deelen van het ligchaam, alsmede de betere voldoening bij slagting, in binnenvet bij de laatsten, dat op de eerstgemelde soort in den regel overtreft; iets waartoe landstreek, weide en stal-voedering ook liet hare bijdragen, gelijk mede het gunstige of ongunstige van het weisaisoen, of wel, de schaarschheid der benoodigdheden bij stal voedering, uit welke oorzaken het beest, van het noodige, om veel binnenvet op te leggen, niet genoeg, laat staan volop, krijgt, maar bij warme stalling en zindelijke oppassing slechts kunstmatig vet wordt, en meestal bij slagting aan de verwachting niet beantwoord, en eindelijk:

3°. Dat de daarin aangegeven tax (maatstaf) tot qua-liiicatie van het vee, waardoor men het netto- op het bruto-gcwigt zoude kunnen bepalen, op zich zelf be-

telijk geweid en gemest is. Ook schijnt het, dat, wat de koeijeu betreft, men in die streken veel beter dan elders, de knust verstaat, om, nadat zij in het voorjaar opgebonden hebben genoegzaam melk te geven, ze als melkkoeijen aan te honden, ze zoo te voeren en op te passen, dat zij binnen korten tijd als vet ter markt gebragt kunnen worden. Wee dan den slager, die de noodige kennis mist, om zulk een dier te taxeren, in verhouding van stuk (grootte) met de Overijsselsehe-, Groninger-, laagland-sche-Geldersche- en Noord-Brabantsehe koe gelijk te stellen, hij kan er op rekenen dat hij een geducht pak krijgt.

14

sclioinvd, ongenoegzaam, en op het gros van vee, dat ter slagtbank geleid iverd, onvoldoende zon wezen om de waarheid te vinden, waarbij men in algemeenen zin, hier te lande zoowel als elders, voor den handel, even veel belang had als bij het vet gemeste vee, waarvoor men een tarra van dertig ten honderd op de bruto-zwaarte raamde. Ook meende men, was de stelling, dat het magere vee, netto iets meer dan ^c/'_]0 van zijne bruto-zwaarte wegen zou, te zeer begrensd of te eenzijdig, als had die Heer (Layton Cooke) zijn onderzoek en ervaringen slechts uitgestrekt tot zijn vee op eigen stal, door welke hij eene zoo gunstige mededeeling van het magere vee deed, hetgeen voor het oppervlakkigst verstand duidelijk moest worden, daar men onder het woord mager, gelijk onder het woord vet, meer dan eene hoedanigheid te verstaan heeft, hetgeen in ons land, /,00 niet voor den handel, dan toch voor den slager en de ambtenaren, die bij aangifte en veraccijnsing als bij de veriiicatie zich daarnaar trachten te gedragen , onzekere, onaangename en nadeelige gevolgen kon hebben.

0}) deze gronden verwierp men de toepassing dei-in dat jaarboekje voorkomende handleiding, om door middel van metrieke meting het netto-gewigt naar den aangewezen maatstaf te bepalen, maar wenschte overigens met mij, dat op het gros van vee, dat in de verschillende saisoenen van het jaar ter slagtbank gebragt werd, proeven te zien genomen, welke de waarheid op vaste gronden, onbetwistbaar en bevattelijk voorstellen.

Geholpen door de welwillendheid en medewerking der slagers te Zwolle, mogt het mij gelukken, gedurende

15

één en een half jaar, zulke ervaringen op te doen, als ik heb gemeend genoegzaam te zullen zijn, om, ook zelfs den minst veekundige teregt te helpen en in de gelegenheid te stellen, de zwaarte van een stuk vee, schoon aan den haak, te doen bepalen, door het nemen van eene eenvoudige maat, waarnaar men de tabellen opslaat, het vee naar voorkomende omstandigheden qua-lificeert, om in de eerste tabel het bruto- en in de tweede liet netto-gewigt te zien aangewezen.

Is men nu te weten gekomen het getal ponden, dat het beest aan vleesch en vet wegen zal, dan valt het minder moeijelijk, om de waarde daarvan, overeenkomstig de hoedanigheid, naar gelang van den marktprijs te bepalen; en hiermede meen ik mijn eigenlijk doel te hebben bereikt.

16

Iets over deu aard der Metrieke Meting' en waarop zij berust.

Alle voorwerpen liebben drie afmetingen; welke men lengte, wijdte of breedte en hoogte noemt.

Een voorwerp is een ligchaam en alle stoflelijke lig-ehamen, die ons omringen, en waarvan eene afmeting kan geschieden en daarna, geheel of gedeeltelijk gewogen, kunnen in het vervolg bij vergelijking, enkel door de maat hunne zwaarte bepaald worden, omdat gelijke beginselen en gelijke verhoudingen dezelfde gevolgen hebben. Tot deze vergelijkingen bedient men zich het gemakkelijkst van de Nederlandsche ellemaat.

Wanneer men de Nederlandsche duim voor eenheid der lengte-maat, en het wigtje als duizendste c!eel van het Nederlandsche pond voor eenheid van het gewigt aanneemt, dan zal de kubieke palm gelijk aan het pond wezen, en bij gevolg, na gedane afmeting in duimen het door vermenigvuldiging verkregen produkt kubieke duimen, zonder cenige andere bewerking dan afsnijding van drie cijfers van de regter- naar de linkerhand, kunnen noemen in ponden, onsen, enz.

Bijvoorbeeld:

Laat gegeven zijn ter afmeting en berekening een ronde balk; waarvan alleen de omtrek, ter berekening van den vierkanten inhoud, bekend is, en die omtrek over des-zelfs geheele lengte bevat 305 Nederlandsche duimen terwijl men de lengte op 160 stelt.

ïot liet vinden van den vierkanten inhoud, zoekt men eerst de wijdste doorsnede of diameter, welke men ver-

17

krijgt, wanneer men den gegeven omtrek 203 duimen door 3.14 deelt, en men vindt dat dit 65,286 duimen is.

Deze met elkander vermenigvuldigd 65,286

65,286

Geeft 4262 Vermenigvuldigd met 0.785

als standvastig getal tot het vinden van den vierkanten inhoud des cirkels.

Geeft 3345 □ duimen.

Vermenigvuldigd met de lengte 160

Geeft 535,340 kub. palm. inhoud van den berekenden balk.

Indien men nu veronderstelt, dat elke kubieke palm hout van dien balk een Nederlandseh pond weegt, dan zoude men kunnen zeggen, dat dezelve eene zwaarte had van ruim vijf honderd vijf en dertig ponden.

Op dezen grond vond de metrieke meting van het vee hare toepassing: — men trachtte het te nieten stuk vee in verbeelding voor een oogenblik te herscheppen in eenen cilinder, d. i. een ligchaam in den vorm van den liiervoren beschreven balk, waarvan de lengte zoude zijn de hoogte, en dacht daarbij de onregelmatigheden van de uitzetting van den buik, den hals en de schenkels weg.

De omtrek nu van den te verbeelden cilinder, werd op eene plaats genomen, die de minst wisselvallige genoemd mag worden; namelijk achter de voorpooten, in de valling der borst, doorgetrokken tot op den schoft, alwaar de maat, hel ligchaam zachtelijk drukkende, zich

2

IS

weer vereenigt: zie liguur 2, AB, die den omtrek van den cilinder bepaalt.

Bij de lengte C 1), genomen van het midden des beenpunts van den schouder, d. i ter hoogte waar de knop van den spal, boeg of schenkel — 'voorvoet van het armbeen, zie figuur 1, Nⁿ. 1, draait in de holte van het schouderblad; horizontaal doortrekkende langs het ligchaam tot aan het uiterste van de dij, gelijk met de buitenzijde der achterveer, zie fig. 1, N⁰. 3, zoo, dat het daar eenen winkelhaak vormen zou, indien er eene dwarsche lijn, onder den staart door, mede in aanraking kwam, voege men een tievde van de gemetene lengte daarbij ter vergoeding van den zoo even •weggedachten hals en de schenkels.

Stellen wij thans een tweede voorbeeld, waarbij eene koe, o]) do aangegeven plaats, eenen omtrek zou hebben van 205 duimen en eene lengte van 160 duimen, berekend als in het eerste voorbeeld, daarbij voegende ^l/_l0 der genieten lengte, dan krijgen wij 203 gedeeld door 3,14= 65,286 duimen (middellijn van den omtrek).

65,286 X 65,286 X 0,785 = 33-15,875 vierkante duimen.

Vermenigvuldigd met ¹¹/_lg der genomene lengte 176

geeft 588,874 kubieke palmen. Aangenomen nu, dat eene kubieke palm van den berekenden cilinder (koe) een Nederlandsch pond zal wegen, hetgeen zoowel bij de proefnemingen te Brussel, als bij die, welke door mij genomen zijn, nagenoeg

19

gestaafd is, dan zal voorgesteld beest ongeveer 589 Ned. ponden wegen in levenden staat.

Deze stelling is geheel overeenkomende met die, -vvelke in België is aangenomen. Ofsclioon de becijfering eenig-zins anders, minder omslagtig, maar daarom voor velen ook minder bevattelijk is; zie bier die stelling:

Gemeten omtrek 205 Bevondene lengte 160 duimen.

11

----X AB² X CD.

40;r

Dit, in cijfers uitgerekend, is:

liet getal 3,14 vermenigvuldigd met -10 en het produkt gedeeld in 11, het quotient vermenigvuldigd met het quadraat des omtreks maal de lengte.

OPHELDERING:

n

-=0.08758x205x205x160—588,877

40x3,14=125,60 (kub. palmen

EERSTE VOORBEELD.

205

Omtrek AB² .

305

geeft 42025 duimen.

Vermenigvuldigd met 11

-e= 0,08758

40 X 3,14 = 125,60

geeft 3680,54950 vierkante duimen. Vermenigvuldigd met de lengte CD = 160 dm.

geeft 588,887 kubieke palmen of nagenoeg 589 Ned. ponden.

(a) ileu heeft hier voor liet gemak twee eijfers afgesneden van de breuk en de volgende cijfer met één honderdduizeude vermeerderd.

30

TWEEDE VOORBEELD. Inhoud cirkel O² AB -of' —

4 TT 4 tt

AB³ 11 CD 11 AB² x CD

4* tj- 10 40 TJ-

II

X AB² X CD

■iO jr

Stel nu AB = 203 en

CD rz: 160 duimen.

CONSTRUCTIE.

11

---r= 0.087438

40*

maal A.B =203

Geeft 17.95390 maal AB 203

Geeft 3680,54930 maal CD 160

Geeft 588,87 kub. palm.

21

Opnierkiii^eu bij het nieten van het vee.

GEBEUIK DER TABELLEN.

Alvorens tot do meting van een beest over te gaan, zorgc men dat hetzelve zoo veel mogelijk vierkant op de pooten sta, dat de eene poot niet te veel voor den anderen noch met eenen krommen rug of de kop ter regter- of' linkerzijde of te veel ter aarde gebogen sta, hetgeen aanleiding tot groote misrekeningen zou kunnen geven. Evenzeer dient men acht te slaan bij het nemen der lengte, wanneer liet beest dik opgevreten, met volle pens is en de maat op en langs het. ligchaam uitrekte, waardoor dan eene meerdere lengte, en gevol-gelijk eene zwaarte verkregen zou worden, welke het dier niet had: de maat moet in elk geval lijnregt langs het ligchaam worden uitgetrokken.

Bij dik uitgevreten beesten zoude het zelfs geene on-naauwkeurigheid te noemen zijn indien men van den gemeten omtrek één ii twee duimen verwaarloosde.

Tot het meten zal het best een lint wezen, waarop do Nederl. elleniiiat in duimen is afgebeeld, zoo als men voor het meten der schepen gebruikt.

Eene lengte van drie Ned. ellen zal voor de meeste gevallen genoegzaam zijn.

Men neemt eerst den omtrek en plaatst daartoe het eene einde van het lint op de schoft, zie figuur 2, A, haalt het van daar, onder het lijf achter de voorpooten om, door tot aan hei punt B, en vereenigt het vervolgens

22

met het einde op punt A, zorg dragende, dat liet lint vlak op liet ligcliaam, overal zoo veel mogelijk rakende , gespannen wordt.

Den omtrek genoteerd hebbende, neemt men de lengte van het midden des beenpunts op den schouder, rekt het lint langs het ligehaam waterpas uit tot aan het uiterste der dij, gelijkstandig met het buitenste gedeelte der achterveer, zie figuur 1, N⁰. 8 en figuur 2, CD, en noteert mede die lengte.

ISu sla men de tabellen op: zoeke in de tabel N⁰. 1 voor het getal duimen omtrek en lengte de bruto zwaarte, en in tabel N⁰. 2 voor die ponden bruto zwaarte het netto gewigt van het beest, onder den tax der qualificatie op, welke naast de ponden bruto zijn aangewezen.

Men merke op, dat, daar de tabel voor het bruto gewigt, voor den omtrek alleen van evene getallen in duimen melding maakt, men best zal doen, indien bij eene meting de omtrek een oneven getal aanwijst, die kolom te nemen, welke aan het hoofd één duim minder dan het bedoelde getal aanwijst.

Bij voorbeeld: een beest, waarvan de omtrek is gemeten op 189 duimen bij eene lengte van 155 duimen , zal men (vermits het getal 189 niet aan het hoofd der tabel voorkomt) de 188 nemen, en nederdalende tot op de lijn, waarop het cijfer 155 in de eerste kolom (lengte in duimen) staat, zal men voor resultaat 480 vinden; dit getal wijst het bruto gewigt in Nederland-sche ponden aan.

Wilde men echter voor den gemeten omtrek het

23

juiste getal ponden vinden , dan zoude dit op cene dei-voorgestelde wijzen moer,en worden berekend; of wel, en wat liet gemaklielijkst is, men deele liet verschil tussclien liet gevondene getal 480 en liet naast staande in de volgende kolom, onder liet cijfer 190 (omtrek in duimen) hetwelk is 490; de helft is 5, deze, gevoegd bij 480, geeft het juiste getal des inhouds 485 Ned. ponden bruto, waarvan men nu het netto gewigt vinden kan in de tabel N⁰. 3, overeenkomstig de hoedanigheid van het beest, waarin hetzelve, naar voorkomende omstandigheden en aangegevene regelen, dient te worden gequa-lificeerd.

Mijne ervaringen en proefnemingen bij wijze van qua-lificatie in de volgende bladzijden medegedeeld, hebben zich tot geene mindere afmetingen dan in deze tabel voorkomende, kunnen bepalen, ondanks het hooge belang, dat wij er bij hebben konden, om ook ten aanzien der vette kalveren eene basis te bekomen, waardoor men het netto- op het bruto-gewigt zou kunnen berekenen.

Onderscheidene proeven op dezelve genomen , hebben mij overtuigd, dat de zoogenaamde vette- of room-kal-veren niet altijd dezelfde verhouding hebben en ongekende oorzaken de verkrijging der juistheid beletten.

Om het netto gewigt te vindon, zoekt men in de eerste kolom van de tabel voor het netto gewigt, de ponden bruto zwaarte, welke men in de eerste tabel voor den gemeten omtrek en lengte gevonden heeft, op. Op die lijn met den vinger voortschuivende tot op die kolom, waarboven de tax staat, waarin men het beest heeft gequalificeerd, vindt men het getal ponden, dat het beest

2-i

wegen zal, schoon aan den haak. Deze ponden zijn gesteld in halve Nedevlandsehe ponden, om de eenvoudige reden, dat men zich in den handel en in het gemcene leven nog te weinig gewend heeft aan Nederlandsche ponden, en men, voor als nog, zich daarin verstaanbaarder uitdrukt.

Ook deze tabel klimt met evene getallen van twee tot twee op, om de te groote uitgebreidheid, die dezelve anders verkrijgen zou, te voorkomen.

Het kan ook slechts een onbeduidend verschil veroorzaken , of men bij het vinden van een oneven getal dit met een verhoogt of verlaagt.

Beuainin^ van eeni^e liychaamsdeeleu van het rundvee.

N⁰. 1. Voorvoet aan liet armbeen, de knop der mergpijp, ook schijf, klompstuk, door de slagers spal of boeg geheeten.

,/ 2. Voorwand, de voorvang, liet kofje, ook beentjes

nagelhout (rookstuk gelieeten). // 3. De achterbil, de achterveer, liet muisje (rookstuk). ,/ 4. Naborst, begin der flanken of paterstukken. ,/ 5. Achterste gedeelte van den schoft. a 6. Heup of heupbonk.

t, 7. Staartgroep.

n 8. Banden, de wale of walegreep (tussehen den staartgroep en walegreep iloet zich eene vetkneep voor). n 9. De vangst, mede eene vetkneep, als ook onder het lijf voor het uijer bij eene koe, het voor-uijer genoemd, bij eenen os is de zak die vetkneep, alsmede voor beiderlei geslacht de naad van achteren tussehen de billen. I/ 10. Voorschouder, het schildstuk.

n 11. Schild of schildribbe. Op deze plaats is weder eene vetkneep, in de rigting van den voorvoet aan het armbeen.

12. Schijthak en stangpees.

a 13. Op deze plaats, in de wandeling krop genoemd, tussehen den hals en de spal of boeg, ontwaart men mede eene vetkneep, wanneer men den kop slechts een weinig zijdelings tot zich draait. // 14 en 13. Borst en voorborst genoemd, beide vetknepen.

26

Verschillende eig-ensclmppeii van het rund ree.

QUALIFICAT1E VAN HETZELVE.

GUST (NIET DRAGTIG) VEE.

Ossen, kwenen (1) en vaarzen tot den ouderdom van 3 tot 3 jaren (3) goed geweid maar overigens niet ge-

64

mest.................C¹)

100

1. Onvruchtbare koeijen.

2. In den regel verjaart liet rundvee in het voorjaar, en wel in de maanden April en Mei.

Als het den ouderdom van twee jaren bereikt ,

begint het vee voor het eerst te wisselen of te breken, verliest de twee middelste kal vertan-den, en krijgt daarvoor twee breede snijtanden.

Elk jaar worden die met twee vermeerderd , en bereiken alzoo op eenen leeftijd van vier tot vijf jaren het volle getal, dat is acht breede- of snijtanden.

Het vee op hooge, ligte of schrale gronden aangekweekt, is doorgans het vee van zware klei- of lage-gronden in tanden krijgen voor,

zoodat het meestal met de vier jaren volkomen in het bezit der snijtanden is.

1

quot;quot;/iuo tax, welke aangeaomeu wordt, te weten: dat deze soovt vau vee vau elke 100 ponden bruto gewigt 30 ponden, aan vel, bloed, pens, darmen, enz. afslagt, en een netto gewigt ■jiondeu van 64 ponden vleeseh en vet, selioon aan deu liaak.

27

Daar er geen regel zonder uitzomlerin g is, zoo kan liet gebeuren, dat men soms in het midden van liet wei-saisoen dergelijk dier ter slagtbank voeren moet, ter oorzake dat liet looperig of stooterig is en honderdlei andere redenen meer, waardoor hetzelve wel goed vleesch dragende, maar evenwel niet rijp of vet te noemen is; in dit geval zal dan

62

genoegzaam zijn............—

Soms gebeurt het, dat deze soort zich buitengewoon ontwikkelt en het jaar te voren reeds goed weiland gehad heeft, en 's winters gemest is, als dan, wat de kwenen en vaarzen betreft, zoude men

68

op hun derde jaar kunnen o'aan tot.....-----

i j o ₁₀₀

70

In enkele gevallen tot.........^

Ossen van dien ouderdom, hoe goed ontwikkeld en rein vet ook, nimmer dan.......

Ossen van dien leeftijd, met draf en spoeling van branderijen en bierbrouwerijen vetgemest, bereiken n quot; ⁶⁶

^zelden...............Too

Ossen en kwenen van meerdere n ouderdom, twee drie, vier of meer achtereenvolgende zomers geweid en 's winters gemest, kunnen , wanneer zij goed vet en daarbij goed behangen van vleesch zijn, in den

70

resel worden oenomen op.........r

O 1 100

Wanneer de ossen meer bruto gewigt hebben dan 850 Nederl. ponden en aan bovenstaande voor-

28

72

waarde beantwoorden .

........100

I)e kwenen, van welk bruto gewigt ook, maken deze gunstige uitzondering zelden, en schijnt liet allooi van vleescli tegen dat van den os niet te kunnen opwegen.

Trekossen, gedurende éénen zomer geweid en daarbij eenen geheelen of een gedeelte van den winter ge-

mest, ordinair vleescli dragende, maar goed vet .

Goed vleescli dragende en goed vet, in enkele gevallen............

Wanneer zij meer achtereenvolgende zomers geweid en 's winters gemest zijn geworden . . .

de meesten blijven daar iets beneden.

Munstersche trekossen, welke veelal afgewerkt, en heel mager, in liet voorjaar in ons land ter weide gebragt worden, kunnen hoe deugdelijk ook

aan het eind der weiding, zelden op.....

gequalificeerd worden en zal men weldoen dezelve 2 a 4 ⁰/₀ minder te qualificeren.

Tweejarige ossen, wanneer zij nog geene breede of

60

snijtanden hebben, —■ goed ontwikkeld en goeil geweid - ^ --Tweejarige vaarzen altijd iets gunstiger in de

62

slagting dan de ossen, kan men nemen op. . .

29

Koeijen, op eenen leeftijd van vier tot acht jaren, welke vier of vijf kalveren hebben geworpen, waarvan men zich doorgaans aan de hoornen kan overtuigen, alwaar zij even zoo veel kringen teekenen, als zij dragtig geweest zijn, kunnen, wanneer dezelve in liet laatst der maand April of het begin van Mei droog (niet melkgevend) ter weide komen,

daarbij in geenen vermagerden of verarmden toestand verkeerende, tegen het einde van het wei-saisoen — maanden October en November, — en haar geene tegenheden getroö'en hebben, gesteld

i ⁶⁶ worden op....................

¹ 100

g4,

In minder gunstigen toestand ter weide gebragt

Men zij steeds bedacht op koeijen en in het algemeen op alle soort van slagtvee, dat, in minderen of meerderen graad aan longziekte heeft geleden of daardoor is aangetast geweest, hoe rein vet geweid of gemest, dient altijd 4 ⁰/₀ minder te worden gequa-lificeerd als den tax waarin het vee overigens is aangewezen.

In de maanden Jul ij of Augustus dezelve ter slagt-bank voerende, zal men in den regel dien tax nog moeten verminderen, hetgeen van het gunstige of ongunstige der uiterlijke hoedanigheid kan afhangen. (¹)

1

Het is uiet wel mogelijk, um vau dergelijke gevallen be-treffeude deu juisteu maatstaf, dieu er geiioineu moet worden, zoodanig eeue bepaalde aanwijzing te doen, dat zij uiet weinige ponden verschillen kan; aangezien, de veehouder doorgaans alleen de kundige is, van het vóór of tegeu, dat het dier wedervaren is. Nimmer echter zullen de verschillen bij den aan-

30

Melkgevend en dragtig' vee.

Koeijen, welke van eenen meerderen leeftijd zijn dan acht jaren, gemolken wordende tot den tijd van liet ter weide gaan, dan droog gemaakt of even voor dien tijd droog geworden, kunnen, bij genot der volle weide, wanneer zij geen euvel aan de uijers bekomen, zoo dat men (te toevlugt tot wrangen nemen moet, en ook niet

gewezen tax zoo groot zijn, dat zij in aanmerking komen bij de verschillen, die men, enkel op liet gevoel en de oogmaat afgaande ervaart.

Eene andere opmerking in liet algemeen van liet grootste belang is deze: twee of meer beesten van gelijke jaren en omstandigheden genieten te zamen eene en dezelfde weide of gelijkmatig deel van stalvoeder: het eene doet bij een goed afgeronden en gesloten ligchaamsbouw, uiterlijk zich voor als rein, vet en goed gevleèscht, terwijl het andere schonkerig, wel vet voelende op de aangeduide plaatsen, zich vleeschloos laat aanzien. Nn zoade men de fout begaan kunnen en qualiliceren het eene, op de uiterlijke hoedanigheid te veel afgaande, te hoog, en het andere te iaag, en bij slagting zou de verwachting van liet eerste worden teleurgesteld en van het laatste overtreffen. De reden daarvan op land-huishoudkundig gebied behoorende, zijn de volgende: De ondervinding heelt geleerd, wat in het algemeen het rundvee aan voedsel behoeft tot levensonderhoud, en wat het nuttigen kan tot verzadiging toe; het meerder verbruikte, als hetgeen tot levensonderhond noodig is, strekt, om bij gemest vee vleesch en vet, bij jong vee vleesch en wasdom en bij melkvee melk te geven. I)e natuur, die zich in den verschillenden aanleg van het rund, naar vaste regelen ontwikkelt, bewaart in een gezonden toestand eene evenredigheiJ, welke niet overschreden wordt, en meestal door den inensch nog te weinig gekend is, of voorbij gezien wordt, om de beoordeeling van juiste zwaarte en waardij zoo te doen, dat aan de verwachiing a\ordt beantwoord. Hieruit volgt, dat, wat het eene beest aan vleesch meerder afwerpt, het andere in binnenvet wordt overtroffen, en bewijst hoe het verbruikte voedsel ook op eene andere wijze effect heeft gedaan.

Zie hierover verder: Verhandeling over den Overijsselschen Veestapel, enz. door J. Jejjnes, bladz. 43 verv., uitgegeven bij J. J. Tul te Zwolle, IS^O.

te hoog van jaren zijn in de maanden October en

November, worden genomen tegen. quot;.....

in enkele gevallen iets meer, maar blijven meestendeels beneden de ...........

Koeijen, gemolken tot de maand Augustus, dan drooggemaakt, en doorleidende op goeden grond

en volop gras hebbende tot November ....

K oeijen tot vetweiden bestemd, dragtig ter weide gebragt of kort daarna geworden, zoo dat het kali'

meer dan half dragen is, wanneer dezelve geslacht zullen worden, in October of November, wegen, hoezeer uiterlijk in goeden staat, in den regel niet

63

meer dan................

100

Het rundvee, hiervoren opgenoemd, blijft in het algemeen gedurende eene maand na liet wei-saisoen, op de stallen overgebragt, den verschillenden tax in hunne eigenschappen aangewezen, behouden, w-el te verstaan: wanneer men dezelve niet moedwillig doet verachteren of door mesting nog meer doet vooruit komen.

Eij hoog bejaarde koeijen, welke vet geweid zijn, zal men steeds met eenig oordeel moeten te werk gaan, daar deze zeer wisselvallig kunnen uitvallen. Somtijds is ⁵⁸/|₀₀ genoeg, terwijl anderen ⁽ⁱ²/₁₀₀ zullen wegen, hetwelk veel kan afhangen of zij goed gevleescht en vast, hard (niet lobberig) in de vetknepen zijn.

Er is eene soort van koeijen of koetjes, welke men hiejiseii of trippen noemt; eene kleine soort van beesten,

welke men veelal bij den geringen stand van boeren, bewoners der hooge- en heidegronden, vooral ook langs den Maaskant in de provincie Noord-Brabant aantreft; dezelve zijn zeer fijn van beenderengestel en niet minder fijndradig van vleesch, hetgeen wanneer zij goed vet zijn, van eenen bijzonder aangenamen smaak is. Deze soort van koetjes, wanneer dezelve vroegtijdig droog gemaakt worden, en zwaar land tot weide bekomen, leggen veel binnenvet op, en bij slagting werpen zij weinig tarra

, , 6-t

af, zoodat dezelve veilig kunnen genomen worden op

Eene andere soort van vee, ossen, koeijen, vaarzen , enz. is er, die men, om hunnen bijzonderen ligchaamsbouw, zweibroeken, paardekonten of dub-belbillen noemt, deze soort van vee is doorgaans zeer voos (sjiongieux) en, zoo als de slagers het noemen, droog van vleesch. Eng van omvang, hebben zij, om het zoo eens te noemen, eene dubbele ontwikkeling van schoft en billen, zoo zelfs, dat soms een gedeelte van de staartgroep er in verborgen ligt, terwijl hun rug goed ge-vleeschd, bijna appelrond is. Dezelve hebben, in het algemeen, zoo zij ook al goed geweid of gemest zijn, in evenredigheid van liet gewone maaksel van vee, dat binnenvet niet, wat men anders overeenkomstig de uiterlijke hoedanigheid, billijkerwijs zou mogen verwachten; in den regel zal daar-

(52

toe genoeg wezen...........

61

In 'enkele gevallen..........-

33

Eveneens is liet gelegen met den stier of' bul ')

en de knikbandige, bandeJooze of brulsclie koe -)

wier uiterlijke hoedaniglieid, wanneer dezelve ook al dik in het vleescli zijn, toeli de verwachting op binnenvet, bij slagting niet zelden te leur stelt;

63

m de meeste gevallen zal genoeg wezen ....

Eindelijk het geheele jaar door, ziet men vee ter slagtbank brengen, dat noch vet nocli mager te noemen is. Het komt er dan voornamelijk op aan, een juist oordeel van de qualiteit te hebben.

Van primo Januari tot ultimo Junij is er, in liet algemeen, maar vooral in den tegenwoordigen tijd, scliaarschlieid, om vet vee te krijgen voor den slager.

¹) Stier of bul, welken men gedurende een, twee, drie ot' meerder jaren aanhoudt tot dekking van de koeijen. In de meeste streken van ons vaderland slagt men liem op eeneu leeftijd van vier jaren, hetzij zoo, of wel, na eerst tot os te zijn gesneden, hij eenen zomer geweid of gemest is: om redenen, hoe onder hoe onhandelbaarder, en hoe zwaarder hoe minder geschikt hij is om het jonge vee te dekken.

Er zijn voorbeelden van zeer vette stieren of bullen, doch zeer zelden, en alsdan zal men ^G'^,/₁₀₀ kunnen nemen.

²) Knikbandige, bandelooze of brulsclie koe: eene koe, welke door verlies van hare banden, zigtbaar van achteren langs de ruggegraad onder de staartgroep, zie figuur 1, N⁰. 7 en 8, waar langs zij eene inzinking krijgt en daardoor voor de voortteling ongeschikt wordt, wordt bruis of bandeloos genoemd, omdat zij dan soms een gedurig dof gebrul voortbrengt. Zelden hebben deze veel binnenvet, en wanneer zij hare kwaal in ergen graad hebben, kunnen zij bij slagting als uitgebrand en zeer zwart van kleur wezen.

3

34

Het weidevee (les voorgaanden zomers is in de maanden November, December en Januarij opgeslagt; de ■weinige jonge ossen, wier mesting men doet voortduren, worden in de maanden Februarij, Maart, April en Mei met graagte quot;weggekocht; en zoo gebeurt liet, dat, daar de slager, liet gelieele jaar door, in de be-lioef'ten van zijne kalanten moet voorzien, hij al het maar eenigzins slagtbare vee koopt, wat hom voorkomt.

Hierop nu rekenen ook de boer en veehouder; wordt in het voorjaar eene koe te laat of te vroeg drachtig, geeft zij geen melk genoeg meer of heeft zij al reeds goed vleesch, dan wordt dezelve droog gemaakt, eene week of zes goed gevoerd, en alsdan voor vet verkoeld ¹).

') lu geen geval doen zich meer afwijkingen bij de meting voor, dan bij eenigzins bejaarde mclkkoeijen, welke alleen door juiste kennis en oplettendheid kunnen worden voorgekomen, door den te nemen tax van qualilieatie, waarvan de oorzaak in liet volgende moet gezocht worden.

Brengt eene al te kunstmatige, sterk bevorderde melkgeving den aanleg tot velerhande ziekte mede, evenzeer mag men veilig aannemen, dat het vleesch daardoor in zijne eigendommelijke zwaarte wordt aangetast en van sappen beroofd, die evenredigheid mist, welke men bij niet melkgevend vee ontwaart.

De provinciën Noordholland cu friesland, bij voorkeur liet land van boter en kaas, doen ons dit vooral in liet geiugt van afgemolken koeijen bespeuren, en dan nog, wanneer dezelve slechts één zomer zijn geweid, zonder meer, uiterlijk re-in vet zich voordoen, zullen zij ten allen tijde, twee, soms meer procent aan vet minder wegen, dan minder sterk afgemolkeiie koeijen uit andere streken, welke hetzelfde genot van weiden gehad hebben,

62 lüü

60 Too

Jj8

' quot; quot; quot; 100

56

' ' ' ' 100

Afgemolkene koeijen, — bepaald diegenen bedoelende, welke men in het najaar op de verschil-

zouder te willen buitensluiten dat elders niet dergelijke koeijen — liücxeer geene i'riesche of Noovd-Hollaudsche zijnde, van gelijke gebreken zullen gevonden worden, zoo als de raelkkoeijen van melkboeren nabij eu iu de steden wonende, alwaar de meest mogelijke melkgeviug, bet doel lu de eigenschappen zijn, welke men door voedsel eu kunstmatige middelen tracht te bevorderen en ver-iioogen.

'j Hier zoude men, wat het slagtbare vee aangaat, genaderd zijn aan de grens van mager vee. AVilde men echter langs de lijn afdalen van al hetgeen onder het woord mager te verstaan is, dau zoude men beneden de ^r'⁰10(J moeten gaan: wel te verstaan, indien het bruto gewigt door meting wordt bepaald.

36

loncle markten in Noord-Holland koopt, en naar onderscheidene oorden van ons vaderland brengt, om dadelijk te worden geslagt — waarvan men zich aan het einde van liet wei-saisoen ontdoet, om stalvoeder te sparen of andere redenen: in den

regel kan men die stellen op.......

56 100 58 100

Enkele gevallen op . . ........

Wanneer die koeijen worden opgestald om vet te mesten, zoo als ook gebeurt, en waarop men zich veel meer dan vroeger begint toe te leggen dan zal men in liet voorjaar, naar voorkomende

63 64

omstandigheden dezelve qualmceren van - tot --qq

Voor jong vee, in het voorjaar, goed gevleeschd maar niet gemest zijnde, hierdoor te verstaan, dat vee, hetwelk enkel goed hooi en een weinig afval van graan (kort geheeten) of sop gehad heeft, in

den regel............. .

Minder goed gevleeschd

TABEL No. 1,

AANWIJZENDE HET GEWIGT VAN HEï

HOORNVEE

IN LEVENDEN STAAT,

volgens cleszelfs omtrek en lengte.

89

BRUTO GEWIGT VAN HET HOORNVEE IN NEDERL. PONDEN.

Omtrek, genomen achter de voorpooten.

I I i I ! 1

160 1621164 166 168 170 172:i74^!176 178

: i ^; i

BRUTO GP.WIGT VAN HET HOORNVEE IN NEDERL. PONDEN.

Lengte in Ned. Omtrek, genomen acliter de voorpooten. duimen van het

voorste gedeelte i;-;--j-i-j-j-i-j-j-;-

van den schouder

1901193 194 196 198

^ ^:

41

BRUTO GEWIGT VAN HET HOORNVEE IN NEDERL. PONDEN.

Omtrek, genomen achter de voorpooten.

200 203 204 206 208 210 212 214 216 218

43

BRUTO GEWIGT VAX HET HOORNVEE IN NEDERL. PONDEN.

43

BRUTO GEWIGT VAN HET HOORNVEE IN NEDERL. PONDEN.

44.

BRUTO GEUIGT VAN HET HOORNVEE IN NEDERt,. PONDEN.

Lengte in Ned. Omtrek, genomen achter de voorpooten. duimen van liet

voorste gedeelte -7---^^-j-^-,-1-

van deu schouder lil

totachterdedij. 140143 144 146 148150 153:154156,158

45

BRUTO GEWIGT VAN HET HOORNVEE IN NEDERL. PONDEN^

Omtrek, genomen achter de voorpooten.

tot acliterdedvj. 160 162 164 166 168 170 172 174 176 178

46

1311UT0 GEWIGT VAN HET HOORNVEE IN NEDERL. PONDEN.

Lengte in Ned. Omtrek, genomen achter de voorpooten. duimen van het

voorste gedeelte van deii schouder

tot achterde'dijJ 18⁰ilS2|¹⁸4 iSö iSSjigO 192jl94|l96 198^

417 426 435 445 455 465 474 484 494 504 420 429 438 448 458 468 477 487 498 508 423 432 441 451 461 471 481 4911501 511 425 435 444 454 464 474 484 494 504 515

428'438 447 457 467 477 487 497 508 518' 431 441 450 460 470 480 490 501 511 522 434 444 453 463 473 483 494 504 514Ï535 437 446 456 466 476 487 497,507 518 528 440 449 459 469 480 490 500 510 521531

^{1 ;} I I I I

442 452 462 472 483 493 503 514 524 535 445 455 465 475 486 496 507 517 528 539 448 458 468 478 489 499 510 520 531'542 451 461 471 481 492 502 513 524 534^!545 454 464 474 484 495 506 516 527 538 549

457 467 477,487 498 509 519 530 541^552' 459 470 480 490 501^!512 523-534 545 556 463 473 483 493 504 515 526 537 548:559 465 475 4S6 496 507 518:529 540 551 563 468 478 489 499 510 521 532 544 555 066

471 481 492 503 514 525 036 547 558|570 474 484 495 506 517 528 539 550 562 573 476 487 498 509 520 531,543 553 565 576 479 490 501 512 533 534 545 557 568 580 482|49.H^!504 515 536 537 549 560 573;583

485 496 507 518 539 540 552 563 575 587 488 499 510 531 532 543 555 567 57S 590 491 502 513 534 535ⁱ547 558 570 582 594

- i I I I 1 I I 1 I

47

BKUTO GEWIGT VAN HET HOORNVEE IN NEDEBL. PONDEN.

Lengte in Ned. Omtrek, genomen achter de voorpooten. ' duimen van het

van den schouder 1

tot achter de dij. 300 202 204 206 208 210 212 314 216 218

147 515:025 535 546 557 567 578 589 600 611

148 ;518 529 539,550 560 571 582 593 604 616

149 522 532 543 553 564 575 586 597 608 620

150 525 536 546 557 568 579i590 601 613 624

'i ^{: 1} I ! i i ji

151 529 539 550 561 573 5831594 605 617 628

152 532 543 554 565 576 5S7!598 609 621 632

153 536 546 557 568 579 591 602 613 625 6E6

154 539 550 561 572 583 594 606 617 629 641

155 i543 554 565 576 587 598 610 621 633 6-15j

156 i546 557 568 579 591 602 614 625 637 649

157 550 561 572 583 594 606 618 629 641 654i

158 553 564 575 587 598 610 622 633 645 657;

159 557 568 579 591 602 614 625 637 648 661 i

160 1560 571 583,594 606 618 629 641 653 666|

161 '564 575 586 598 610 621 633 645 657 670

162 567 579 590 602 613 625 637,649 662 674

163 571 582 594 605 617 629 641 653 666 678

164 574 586 597 609 621 633;645 657 670 682

165 578 589 601 613 625 637 649 661 674 686

166 581 593 605 616 628 641 653 665 678 691

167 585 596 608^l620 633 645 657 669 682 695

168 588 600 612 624 636 648 661:673 686 699

169 592 603 615 628 640 652 665 677 690 703

170 '595 607 619 631 641. 656 669 681 694 707

171 599 611 623 635 647 660 673 685 698 711 173 603 614 636 639 651 664 677 689 702 715 173 606 618 630 642 655 668 681 693 707 720l

4S

BRUTO GEWIGï VAN HET HOORNVEE IN NEDERL. PONDEN.

duimen quot;vim Omtrek , genomen achter de voorpooten.

liet voorste_____:_

ged. vaudeu

■sehoudertot 320 222 224,226 228^l230 232:234 236:238 240

achter de dij j

49

BRUTO GEWIGT VAN HET HOORNVEE IN NEDERL. PONDEN. •

Omtrek, genomen achter de voorpooten.

242|344 346i248j350'252:334! 256' 258: 360

I I I i I I I I I'

50

BRUTO GEWIGT VAN HET HOORNVEE IN NEDERL. PONDEN.

duimen¹ van Omtrek, genomen achter de voorpooten

1

liet voorste _______

ged. van den

!schouder tot 140 142 144146 148 150 153:154|l56 :achter de dij I

51

BRUTO GEVVIGT VAN HET HOOKNVJ'.E IN NE OU RL. PONDEN.

Lengte in N duimen van j het voorste ged. van den schouder totquot; achter de dij

I

52

BRUTO GEWIGT VAN HET HOORNVEE IN NEDERL. PONHEN.

Omtrek, genomen achter de voorpooten.

; ^: i I ■: !

184 186 188 190 192:194,196:198

53

BRUTO GEVVIGT VAN HET HOORNVEE IX NEDERL. PONDEN.

Omtrek, genomen achter de voorpooten.

54

BRUTO GEWIGT VAX HET HOORNVEE TN NEDEBL. PONDEN.

Lengte in Ned.

duimen van het voorste gedeelte vau den schouder tot achter de dij. 238 230

Omtrek, genomen achter de voorpooten.

2321334 2361238

TABEL No. 2,

AANWIJZENDE HET GEWIGTVAN HET

RUND- OF HOORNVEE,

GESLAGÏ, VET EN VLEESCH SCHOON AAN DEN HAAK,

Yolgens deszelfs bruto gewigt,

BEREKEND NAAR DEN AANGENOMEN TAX VAN QUALIFICATIE.

jS^t O ï A.

Men zij indachtig, dat het netto gewigt in halve Nederlandsohe of zoogenaamde oude ponden in deze tabel is uitgedrukt; — dat de eerste kolom is: het volgens omtrek en lengte in tabel N⁰. 1 gevondene bruto gewigt, hetwelk hier eveneens in Nederlandsohe ponden is gesteld. '

Dat de volgende kolommen bevatten het netto gewigt of het schoon aan den haak van het beest, naar den verschillenden maatstaf of tax, waarin het omtrent de kennis van weiding of voeding, of wel, door uiterlijke hoedanigheid en vetteekens, moet worden gequalificeerd. Bijv.:

Men heeft gemeten een os of eene koe, en vindt voor deszelfs omtrek en lengte in tabel N⁰. 1, 560 Ned. ponden. Deze ponden in de eerste kolom van tabel N⁰. 3 opgezocht, en niet den vinger op die lijn voortschuivende tot in die kolom, waarboven de tax staat waarin men het dier naar omschrijving heeft gequalificeerd, bij voorbeeld ⁶⁶/,₀₀ , dan zal men vinden 739 oude of halve Ned. ponden.

Om de keus, omtrent den te nemen tax, vamp;n het weidevee in het najaar te vergemakkelijken tusschen ^C,'/_I00 en ⁶⁶/₁₀₀ is er eene kolom van ^6!/₁₀₀ bijgevoegd.

59

NETTO GEWIGT VAN HET HOORNVEE IN HALVE NEI). PONDEN.