jt -^-'-A

1

' 1

mm

üoctrina Miscell.
• Quarto No.

if. ^ ..
vT^ ^

■'O

gt;

_ ^t-a.

------ ^

--•

ff.quot;,. :
!

!

t ..

I
lt;

iy.

{

t ■

Vi- .

'ïï?;quot;.

ST;

^vnbsp;;nbsp;'It quot;' quot;

frrr--:-!

spkcimkn juiudicum inaugurale

.nbsp;DE

FACULTATE CONJUGUM,

PACTIS NUPTIALIBUS JUS COXSTITIJEIVDI,

quod intiir se et extuaneos valeat.

RUKSUN VERSITEIT UTRECHT

629 7935

/

SPECIMEN JURIDICUM INAUGUllALE

DE

FACULTATE CONJUGUM

PACTIS NUPTIALIBUS JUS CONSTIÏUENDI
QUOD INTER SE ET EXTllANEOS VALE AT,

QUOD

ANNUENTE SUMMO NUMINE,

EX AUCTORITATE KECTOKI8 MAOKIFICI

JACOB I VAN quot;HALL,

OHD. I,EON. NEDEBL. EQL'ITIS, OIID. COEON. (JUEKN. DECUEIONIS,
JUK. EOM. ET HOD. DOCT. ET rEOE. OBD.,

NEC NOW

AMPLISSIMI SBNATU8 ACADEMICI CONSENSU,

ET

N0DILIS8IMAE FACÜLTATIS JÜBIDICAE DECIIETO,

mO GRADU DOGTOKATÜS,

SUMMISQUE IN JURE nOMANO ET IIODIEUNO IIONOUinUS AC miVILEGIIS

IN ACADEMIA IIIIENO-TRAJECTINA

RITE ET LEaiTIMB C0N8EQUENDIS,
l'ublico ac solemni examini submittit

MENSO JOANNES PIJNAPPEL,

A.MSTELODAMENSIS,
DIE XXIV APIIILI3 MDCCCLV, IIORA I,
IN AUDITOniO MAJORI.

AMSTELODAMI,
APUD .1. II. GEBIIAllD ET SOCIOS.

MDCCCLV.

TVl'lS C. A. SPIN ET FM,II.

PAKENTIBUS

OPTIMIS, CARISSIMIS.

»KU«« ■jftViv»

... quot; • jto^'

PRAEFATIO.

Cognati et amid, qui quid agam curant, me per iempus
aliquanto longius in dissertatione scribenda occupatum fuisse
sciunt ; cujus tamen titulus huic opusculo inscripius non est.
Quod quoniam fortasse mirabuntur, eorum quidem gratia
quaedam mihi hac de re praemonenda esse videntur. Qui
vero ejus rei sunt ignari, eos iit haec potius negligant pre-
cor, ne forte, quod ajunt, ipsa excusatione mea accusarer.

Inquirentem et scribentem tria me in dies magis grava-
bant : prhnum quod opuscidum meum solitos fines speci-
mini academico constitutos longe excessurum erat; deinde
quod, quo magis in stadio progrediehar, meta eo longius
recedere videbatur; denique, quam aegerrime ferebam, né-
cessitas Latine ea dicendi, quae, Romano plerurnque juri
opposita, ad jus Germanicum et recentius pertinebant. Ita
factum est, ut quod maxime studueram, ut dissertationem
propositam absolverem, id nunc relinquerem {postea ad
earn, si videretur, rediturus); quod vero hucusque poste-
rioris curae esse duxeram, ut titidum Doctoris peterem,
id nunc imprimis agerem.

Ä^ohii tarnen üs, quae molitus eram, omnino non uti ;
quare inde sumsi quae dissertationi sufficere viderentur.
Olim de omni jure inter conjuges et extraneos scrihere
constitueram; 7iunc vero ex iis, quae jam scripseram, earn
partem elegi, quae agehat defaeultate conjugibus permissa,
ut pactis nuptialibus jus ipsi suum. constituèrent. Ilaec
enim absoluta et Latine conscripta, paucis admodum mu-
tatis aut additis, per se constare mihi videbatur. Prioris
autem dissertationis universe eum servavi ordinem, ut htc
quoque tertiorum maxime haberem rationcn: primum
quoniam id mutari, nisi omnibus eversis, non poterat,
deinde quoniam ea, de quibus scripd, tertiorum impri-
mis causa comparata sunt.

Ecce origo opusculi. Esto piaculum iis, qui jam du-
dum me exhortait simt, ut ex spatiis Academiae in Fo-
rum descenderem. Utinam ne nimium in eo oß'endant,
si qui forte meliora speraverint.

Restât, ut more majorum gratum animum profiteur
erga eos, quorum institutione frui mihi licuit. Ex quibus
jam fato functus est Vir Clarissimtis c. a. den tex ; qui
ea fuit et inter eruditos celebritate et erga discipidos bene-
volentia, ut ingenio et moribus ipse sibi monumentum ex-
egerit. Gratus discipulus quodnam pietatis 7nunus de-
functo reddat, praeter corollam tumulo projectam?

^^Parva petunt Mines.

''Tegula projectis satis est velata corouis.quot;

Tibi vero, Vir Clarissime m. des amokie van deu

hoeven, (jratius maximas mihi agere licet. Plurimmn
me tibi dehere gratus hic imblice profiteor. Qacuncpuim
non meum est, uberrimam doctrinae tuae copiam aut
eximiam eloquentlam praedicare, quae non tantum disci-
pulis tuis, sed itniversis civibus urbis nostrae, vel dicam
patriae, nota sunt. Hoc vero et officium et locus mens
postulare videntur, ut singidarem tuam henevolentiam
commemorem, qua me semper excepisti, et opiniones meas
ivvnaturas disputatione tua fiectere, corrigere, explicare
voluisti. Ut idem semper beneficium in me conferre velis
precor. Deus autem Optimus Afaximus diu te servet in
Athenaei Amstclodamensis utilitatem et decus.

'Tibi qxwque. Vir Clarissime de boscii kemper, pro
consiliis et auxilio, quae numquam mihi praestare dedig-
naius es, gratias persolvo. IToc imprimis doleo, turn de-
mum Professoris in Athenaeo nostro munus tibi esse dela-
tum, quurn solituni studiorum cursum ego jam peregissem.
Qui vero institutioni tuae committuntur, his utinam per
longum tempus prosis, et mihi qiioque, etiamsi te dnce
stipendia non merui, aliquaiido adesse velis.

Denique te compello, Vir Clarissime j. van iiai,l,
Promotor aestumatissime, ut gratias tibi reddam pro exi-
mia humanitate tua erga me peregrinum nequc alia tibi
necessitudine devinctum, nisi quod in Athenaeo Amstelo-
damensi, cujus quondam decus, fuisti, nunc Patronus esse
}gt;crgis, .ttudia j)eregerim.

quot;Le contrat de n.ariage est la cl,arte du fovcr domestique. - Nul
'•contrat ne demande plus de certitude, de publicité et de solennité. Il
•Vest pas seulement une rf-gle pour le. deux familles qui s'unissent et
quot;pour la famille nouvelle qui va sortir de cette union; il est encore une
quot;loi pour les tiers et la base du crédit des futurs épouxquot;.

TROPLONG,

MÉtiAS-slk

ARGUMENTI CONSPECTUS.

intiioductio.

§ 1- jure conjugum respectu bonorum....................pag. 1.

§ 3. De facultate conjugibus data, ut ipsi jus suum constituant...» 0.

CAPUT I.
or, FINIBÜ8 LIBERTATIS CONJUOÜM, I'ACTIS
NUPTIAUDÜS JDS C0N8TITDESDI, QÜOU INTEll SK
ET EXTRAKEOS VALEAT.

J 3. Do necessitudinc inter pacta nuptialia ct legem.............. 10.

i 4. De variis juris matrimonialis figuris........................ 23.

CAPUT II.

Igt;n FORMA, QUA PACTA NUPTIAI.IA CONFICIANTUIÎ
OPORTET.

i 5. De tabulis nuptialibus coram notario conlicicndis. De ratione,
qua voluntas conjugum pactis nuptialibus consignctur. De
mutationibus ante nnptias contractas faciendis...............ti 39.

CAPUT 111.

Di: INSCUII'TIONE PACTOUIIM NUI'TIALIUM IN ACTIS

i'unucis.

§ C. Quid iuscribi oporteat? Quae sit inscriptionis vis?.......pag. 48.

J 7. Judicium de inscriptione secundum legem nostram........... 50.

CAPUT IV.

DE IMMUTABILITATE JURIS MATRISIONIALIS.

{ 8. Priucipium immutabilitatis. — Exceptiones................. C2.

f 9. I. Alutata conjugum condieio.

II. Donatio uni ex conjugibus facta, jiiaeter communio-

ncm bonorum universalem....................... 65.

J 10. III. Separatio bonorum. — Introduetio.................... 73.

§ 11. III. Separatio bonorum. — De iis, quae in utilitatcm ter-

tiorum lege constituta sunt....................... 75.

J 12. III. Separatio bonorum. — De vi retroactiva et de nulli-

tatibus......................................... iJl.

$ 13. III. Separatio bonorum, separationis thori ae mcnsae se-
quela........................................... 107.

§ 14. IV. Communio restaurata.............................. 109.

§ 15. V. An pacta nuptialia in dicm, aut cx die, aut s)ib con-

dicionc fieri possint?............................. 110.

§ 10. VI. An jus matrimoniale mutotur, si conjnges palriam

mutant?....................................... 121.

INTRODUCTIO.

§ I-

De jure conjugum respectu bonorum.

C^uocl ad bona et statum conjugum variis temporibus di-
vcrsum jus Romae viguit. Antiquis temporibus mulier viro
nubens capitis diminutionem patiebatur. Ex patria potes-
tato exibat, ut in manum viii conveniret; quae autem sui
juris jam esset, desinebat sui juris esse. Omnia, quae ha-
bebat mulier, quaeve in posterum acquisitura erat, marito
acquirebantur. Eiliae loco erat uxor, et durante matrimo-
nio sub potestate viri posita, et post mortem viri partem
hereditatis, qualem filia, nactura. Tria hic notanda sunt:
uxor conveniebat in familiam viri, at simul ex familia,
qua nata erat, exibat; bona conjugum dividua non erant,
at simul tantum non omne jus mulieris toUebatur; denique
diversus erat viri et uxoris in vita civili locus, at uxoris
nullus fere locus.

Non semper hoc jus duravit. Tempora, quorum imagi-
nem dulcissimam depinxit columella praeterierunt. Ju-

' Be re rusiica, Lib. XII. Pracf. $ 7, 8.

ris siraul et inoruin conversio facta est. Potestas maritalis
sublata est; omnia autem, quibus vetus jus se commenda-
verat, eodem tempore sublata suiit. Uxor jam amplius in
manum viri non convenit; sed ne in familiam quidem ma-
riti venit. Ex patria potestate non exit, ac si quid acqui-
rit, non manto, sed patri acquirit. Si pater mortuus est,
et in tutela est muiier, tutoris jus non solvitur, maritus
uxoris tutor non fit. Si denique sui juris est muiier, pror-
sus non mutatur ejus condicio. In ipso matrimonio velut
extranei sunt conjuges, quod ad jus. Dividua ac sepa-
rata bona, aequalis utriusque status. Sibi quisque acqui-
rit, se solum obligat, sua quisque negotia gerit. Pecuni-
am mutuam conjux conjugi dat '; actione legis Aquiliae
alter alterum convenit '; vix est quin etiam furti vir cum
uxore agere possit Pauca tantum iu jure Romano pla-
cita inveniuntur, ex quibus conjuges jure non prorsus ex-
traneos existimari appareat: donationes inter virum et uxorem
prohibitae, cdictum unde vir et uxor, jus dotium imprimis,
alia quaedam. Adhuc in his jus potius admittcre videtur
quod est, quam favere ubi non est. Ipso jure saltern nulla
dos. Egregia quaedam de natura matrimonii et de condi-
cione conjugum scripserunt Jurisconsulti Romani; sed mo-
ribus et factis omnia relinquebantur: a jure haec vide-
bantur esse aliena.

Aliter omnino res apud nos se habet. Jus conjugum apud
nos hoc ipso nititur: conjuges sibi invicem non esse extra-
neos. Jus Romanumhacin re non secutum est jus nostrum;
scdGermanici magis juris indolem refert, juris scilicet pietate

1 Cato apud gei.lium, XVII. C.
' L. 27. § 30 D. ad leg. Aq. (IX. 2), L. 5G eod.'
' L. 3 D. de act. rer. amot. (XXV. 2).

insignis, inprimis in rebus ad familiam pertinentibus ; quod
purius adhuc et sanctius religio Christiana reddidit. Na-
turam quoque rerum atquc hominum raagis jus nostrum,
quam Eomanum, sequitur. Quae varia bonorum et perso-
narum condicio fert, ea etiam ad jus pertinere nos ducimus.
Matrimonium igitur nos quoque quot;consortium omnis vitaequot; '
dicimus; sed hanc ob causam juris etiam conjugalis nostri
caput et principium non est separatio et exclusio, non jura
ac commoda dividua; sed communio, amor, liducia.

Ex ea communione universe haec sequuntur, quae ta-
rnen non omnia jure civili nostro recepta sunt. Primum
contractus ct actiones plerasque inter conjuges locum ha-
bere non posse. Deinde conjungi utriusque bona, sivc
laxiore vinculo, possessione, administratione, usufructu com-
muni, sive interna universarum rerum confusione, adeo ut
quae ab uno conjuge collata sint, omnirio non distinguan-
tur ab iis, quae alter contulerit, sed per omnia aequiparen-
tur. Deinde débita ab alterutro contracta utrique incum-
bere, tum matrimonii onera, quae natura sua ad utrumque
pcrtincant, tum cetera quoque débita, quum in concursu
creditorum conjugem tamen conjux propior sit, ut jactu-
ram suae rei faciat, quam extranei. Deinde alterutro con-
jugc defuncto, non tamen protinus omnes nuptiarum ef-
fectus recedere, sed conjugem superstitem universitatem vel
partem bonorum hereditario jure nancisci, sive omnium
bonorum, si confusa utriusque bona fuerint, sive bonorum
defuncti, si confusa non fuerint; praeseïtim quum liberi
plerumque supersint, ita ut, quamvis parentum unus de-
cesserit, familia tamen remaneat, et communio quaedam
subsistât, quae communionis conjugalis imaginem referat.

gt; .Mohestikus in L. 1 B. de ritu nupt. (XXITI. 1).

Ilaec omnia ad clicctus matrimonii in jus pertinent. Sed
alia quoque res gravissima ex eodem fonte manavit: augeri
jus ac potcstatem viri, uxoris vero administrandi, contra-
hendi, agendi facultatem circurascribi. Diversa omnino sunt
viri et mulieris mores, studia, facultates, vires, virtu-
tes. Ita natura viro et mulieri, licet idem vitae proposi-
tum ac finem prosequantur, diversam tamen vitae rationem
monstravit, atque impares paribus rebus operam dare no-
luit. Ad res domesticas muHerem destinavit; ad duros la-
bores virum formavit. Locum, quo mulier facultates suas
exerceat, atrii inprimis et familiae fmibus circumscripsit ;
viris autem vitam publicam, commercia liominum aperuit,
agendi necessitatem imposuit. At diversa et propria utrum-
que sequi, non sinit studium sui, quod inter homines
obtinet, atque hinc necessitas, quae suas quemque res agere
jubet. In matrimonio vero, quod decet, idem fieri potest,
et viro ac mulieri eum locum occupare licet, qui cujusque
facultatibus conveniat. Mulier nupta virorum negotia tuto
relinquere potest, et studia, quibus natura sua adversatur.
Potest tota esse in ofliciis uxoris et matris. Is enim cum
ilia communem vitam agit, qui eam tueatur ejusque ne-
gotia curet. Ejus est industria, labore, mercatura, victuin
quaerere, bona administrare, rem pecuniariam procurant,
(îuidquid autem agat et studeat, non solum sui causa la-
borat, nec sua tantum negotia gerit, sed uxoris quoque
commodis consulit. Uxor quoque, ubi agendi officium sibi
incumbit, in rebus domesticis, non pro se sola, sed et
pro marito agit, ejusque res suo loco procurât. Egregie
hac in re communio cernitur, explosa régula, quae inter
extraneos obtinet, neminem suis factis alteri aut prodesse
aut nocere. Conjugum vero conjuncta sunt commoda.
Quisque quae ad alterum pertinent, ad se quoque perti-

ncre cxistiinat. Nou sua quisque via solus iiigrcditur;
sed comniuniter vitae stadium permcant, idem in bonis,
idem in malis passuri.

Praecipua recensui, quibus jus conjugum divcrsum est
a jure extraneorum, Nonnulla ctiam attigi, quae jun;
nostro aut recepta non sunt aut parum saltem explicata;
quae tamen non omisi, quoniam et ad jus Germanicum
pertinerent, et naturae matrimonii egregie convenirent.
Sed quaedam eorum jure Romano sublata sunt; quae vero
remanserunt, eodem jure adhibito, ad normam juris extra-
neorum contorta saepc sunt et deformata; — qua in ro
major doctrinae est culpa, quam legum Sed de liac re
plura adderc vetat me argumenti mei circumscriptio. Re-
stat mihi ut ostendam, quomodo secundum jus civile nos-
trum jus conjugum a jure extraneorum distet. Ac tria hic
inprimis in censum venire videntur: l®, communio bono-
rum universalis et particularis; 2°. mariti potestas, admi-
nistratio, ususfructus; 3®. circumscripta uxoris contrahendi,
alicnandi, agendi facultas. Horum autem ea est natura.
ut non conjuges solos, sed et extrancos (quos usu ho-
(lierno tertios vocabo) spectent. Patet enim, omnium ho-
minum, quibus cum conjugibus res sit, interesse, utrum
quae conjuges habeant et acquirant, iis propria sint, an
in unam conveniant omnium bonorum universitatem; porro
cui bonorum administrandorum et alienandorum jus com-
petat; porro qüousque se obligare quisque possit, quaevc
bona judicati exsequendi causa vcndi queant ob debita ab

' Ita cx conjugali bonorum communione, quae est ncgatio omnia dominii
inter conjuges, factum est condominium jjro indiviso; obligatio unius con-
jugis facto alteriiis per mandatum taciturn cxplicatur; jus mariti in bonis
uiori propriis administratio rei alieme dicitur, ct diligentia igitur diligenti»
roquiritur; alia hujusmodi.

alterutro coiijuge contracta. De singulis igitur non agitur
juribus, sed de ipso re, quod singulis juribus normain
constituât. Quod si vcrbo nominare velim, quo, quantum
lleri potest, rei natura designetur, statum conjugum dice-
rem. Omnia autem, quae statum personarum spectant, ad
universos homines pertinere constat.

§ 2.

JDe facultate conjugihus data, ut ipsi jus suutn
constituant.

Jus omne ac status personarum in matrimonio diversus
est a jure et statu extraneorum. Sed non unuin est jus
matrimoniale, neque inter omiies homines idem. Varium
enim jus postulat diversus hominum in societate locus ac
fortunarum condicio, morum quoque et indolis diversitas;
denique varia ipsius juris origo et progressus historicus,
et eorum quae fuerunt memoria, non par vi hac in re sunt
momenti. Non potuit lex omnes has diversitates contem-
nere; nec tamen ipsa potuit sua cuique adaptata consti-
tuere. Libero igitur conjugum arbitrio reliquit, ut ipsi jus
suum constituèrent. Hinc pacta nuptialia. Quae a ceteris
pactis omnibus longe diversa sunt, non solum gravitate,
sed et natura sua. Partim enim contractus, partim le-
gis naturam habent: contractus, quoniam privatorum ho-
minum conventione constant; legis, quoniam statum con-
jugum defmiunt, et adversus tertios valent. Cetera pacta
sunt causae ohligationum, et sub lege igitur posita sunt,
quae est juris fons ' ; pacta vero nuptialia quodammodo
juxta legem posita sunt, atque ipsa quoque sunt fons juris.

' C{. vox SAVIGNT, System d. heut. Rom. Rechts, I, § 0.

Ccterorum pactorum eflectus ad contralieutes restringuntur.
quot;Tycs conventions tiennent lieu de loi à ceux qui les ont fai-
tesquot; Pacta vero nuptialia adversus omnes homines legis
vim obtinent. Non igitur dubito, quin libertatem conju-
gum, pactis nuptialibus jus suum constituendi, autono-
miam dicam.

Non semper tamen ea libertas conjugibus data fuit. Pris-
cis Germanorum temporibus jus, moribus insitum, summa
habebatur régula, cui omnes Homines obtemperare oporte-
ret. Ab eo jure recedere nefas; hominum arbitrio nihil con-
cessum; quae a proavis tradita fuerant, tamquam a Deo
constituta, pie omnes colebant. Sed medio aevo duae ex-
stiterunt causae, quae illam juris constituti religionem, si
minus everterint, attamen valde concusserunt ; quarumuna
erat Germanica, et nobiles inprimis spectabat, altera vero
Romana, et majorem in urbium cives vim liabuit. Prior
causa erat imperantium infirmitas, et potentia ac superbia
eorum, qui latifundiis exultantes, nulli legi praeter volun-
tatcm suam parerent. Omnibus ita vinculia solutis, imperio
et legibus dcficientibus, consuetudine et moribus debiHtatis,
unum inter homines vinculum remanebat fides conventionum.
Pline ingens pactorum vis: pacta feudalia, pacta succes-
soria, pacta matrimonialia, pacta familiae. Qua in re hoc
peculiare erat, quod non paciscentium solum, sed omni-
um in posterum successorum jura definiebantur. Omni
enim juri Germanico et feudali proprium est, publica et
privata jura confundi. Peudis igitur concessis vel oblatis,
vel etiam bonorum censualium possessione data, ipsa con-
ventione lex terrae constituebatur. Eodem modo pacta

gt; Art. 1134 Cod. Nap.; Alt. 1374 pr. Cod. civ. nostri.

nuptialia eiant lex familiae. Ordo inprimis succedendi ejus-
modi pactis constitui solebat

Altera causa, quae pactis nuptialibus favebat, erat juris
Eomani increscens vis. Juris cnim Romani principium est
libertas liominum (seil, patrumfamilias). Contrahendi quo-
que liberrimam omnibus facultatem dat. Sed eilectus con-
tractuum juris privati (quod ,a jure publico bene distingui-
tur) finibus circumscriptus est. Jus igitur llomanum fove-
bat libertati conjugum, pacta nuptialia conficiendiquibus
ipsorum jura definirentur; sed autouomiae omnino non
favebat. Autonomia, privatis liominibus concessa, jure Ro-
mano est monstrum.

Conveniebant igitur jus feudale et jus Romanum in li-
bertate concedenda; sed de fmibus libertatis et de vi atque
effectu pactorum nuptialium valde discrepabant; unde juris
quaedam varietas et incertitudo orta est. Sed tempore di-
versa utriusque juris principia ad concordiam et consonantiam
magis magisquc redacta sunt. Licentia juris feudalis cir-
cumscripta est, privatis liominibus civitatis et legum im-
perio subjectis. Mansit tarnen consuetudo, pactis nuptiali-
bus de jure successionum quaevis statuendi. Tabulae enim
nuptiales praesentibus consanguineis confectae, pacta liabe-
bantur familiae, quibus quisque de jure suo constituere
posset, quod vellet. — Juris autem Romani quamvis maxima
vis in omne jus recentiorum gentium et fuerit et hodie
adliuc sit, illius tamen individualismus (sit venia verbo)
in jus familiae populorum originis Germanicae numquam
penitus penetravit. Matrimonium apud cos semper socie-

' Vid. Laboulaye Recherches sur la condition civile et politique des
femmes, Lib. III. — Convcntionum omiiis generis magnam copiam exhibent
multae quae exstant Chartarum Collectiones.

tas liabita est, nou meri juris privati, sed juris naturalis
et juris publiei; adeo ut pactis quoque nuptialibus non
singulorum conjugum, sed ipsius societatis conjugalis leges,
cunctorum liorainum causa, constitui viderentur. Quo ma-
gis autem propria pactorum nuptialium natura agnosceba-
tur, eo raagis quoque de forma eorum, de promulgatione,
de stabilitate, propria quaedam in utilitatem tertiorum prae-
cepta sunt. Sed mirum videri non potest dubia, incerta,
varia, liaec olim fuisse. Tendebat tempus ad fidem publi-
cam et jura tertiorum tuenda; sed quae hue pertinebant,
nec generalia erant, nec constanter servata. Neque id certe
fieri puterat, dum jus ßomanum vira legis habebat. Post
legum vcro Codices confectos novam aetatem ingressi su-
mus. Nostri inprimis temporis et nostri est juris, cogna-
tionem ct necessitudinem et nexum, quo homines variis
modis conjunguntur, observare, et siniul juris securitatem
tueri. Utrumque in jure quoque matrimoniali lex nostra
conjunxit. Primum igitur statuo, libertatem conjugibus da-
tam, pactis nuptialibus jus suum constituendi, esse auto-
nomiam, re et effectu a contractibus juris communis
longe diversam. Sed haec addo:

1quot;. Autonomiam conjugum non esse absolutam, sed lege
definitam et circumscrii)tam.

2'. Pacta nuptialia certo modo conficienda esse, quo om-
nis de jure matrimoniali dubitatio removeatur.

3®. Pacta nuptialia promulganda esse, ut omnibus ho-
minibus jus matrimoniale innotescat.

4'. Quod scmel a conjugibus jus matrimoniale constitu-
tum est, post contractas nuptias mutari non posse.

Ecce Dissertationis argumentum. De singulis rebus sin-
gulis Capitibus ngam.

CAPUT I.

1)K FINinUS LIRERTATIS CONJUGUM, PACTIS
NUPTIALIRUS JUS CONSTITUENDI, QUOD INTER SK
ET EXTRANEOS VALEAT.

§ 3.

De necessitudine inter pacta nuptialia et legem.

Solent scriptores proclamare, plenam libertatein sponsis
dari, pactis nuptialibus jus suum constituendi. Nobilem
tamen illam libertatem non parum circumscriptam esse inve-
nieraus, ubi Titulum VIIIquot;quot;» Codicis Civilis nostri inspexe-
riraus. Circumscripta est morum causa, legis causa (art.
194); potestatis maritalis causa, patriae potestatis causa,
conjugis superstitis causa (art. 195); debilitatis uxoris causa
(art. 187); juris liereditarii et libertatis testandi causa (art.
196); aequitatis causa (art. 197); codificationis causa (art.
198). Non desunt igitur, quibus autonomia conjugum cir-
cumscripta sit. Equidem de iis hac ratione agam, ut mihi
ipsa vox autonomiae sit dux. Primura de restringeuda con-
jugum facultate jus constituendi (vô/xoç), deinde de re-
stringcnda libcrtate conjugibus data, ut ipsi illud jus con-
stituant (aùroç), agam; de ilia brevius, de hac copiosius.

Primum igitur autonomia conjugum, quae olim in omne

jus proiluebat, intra lines juris matrimonialis reducta est.
Ue jure, quod inter parentes et liberos valeat, et de jure
hereditario, nihil pactis nuptialibus statui potest.

Art. 19G C. C. quot;De aanstaande echtgcnooten kunnen tij Iiuwelijksclie
voorwaarden geen afstand doen van hetgeen hun de wet in de nalatenschap
hunner afkouielingen toekent, noch de nalatenschap dier afkomelingeu
regelenquot;. '

Articulus, vel prior saltem ejus pars, abundare alicui
videri possit, ob art. 1370 § 2 C. C., quo omnia pacta
de hereditate nondum delata prohibenturSed quoniam
pacta nuptialia autonomiam constituunt, ea quae de pactis
universe praescripta sunt, non per se ad pacta quoque
nuptialia pertinent. Nccesse igitur erat, ut expresse hac
in re autonomia circumscriberetur; eo magis quum, sicut
supra monui, quaevis olim pacta successoria tabulis nuptia-
libus inseri solerent Quaedam vestigia latae ejus con-
jugum potestatis etiam hodie remanserunt in Sectione 3 et
4 Tituli VIII Codicis Civilis nostri, quibus statutum est,
ut donationes pactis nuptialibus factae a solennitatibus juris
communis liberae essent; deinde ut hereditas pactis nuptia-
libus dari posset, quamvis alioqui testamento tantum, i. e.
voluntate ambulatoria, non pacto, i. e. voluntatc irrevoca-
bili, dari possit; denique ut tertii quoque, sive consan-
guinei sive extranci, pactis nuptialibus accedere possent,
ut donationes bonorum praesentium vel hereditatis in con-
juges conferrent. Sed praeter haec veteris juris vestigia,

' Cf. art. 1109 C. C.

' Diepiiuis, Ned. Burg. Regl, I n. 935.

^ De ouoot, Inleiding t. d. JIoll. JiechUgel., Lib. II, Pars 29, van
verkiezinge van landrechl ; copiosc auntzenics Inslituliones juris belgici
civilis, Tit. v. § 59—70. Cf. romiEu Introduction au traité de lu
communauté, n. 2.

rcliqua, quae hue pertinent, abrogata sunt, neque aini)lius
valet paroemia juris patrii: huicelijksvoorwaarden dooden
alle regten. '

Aecessi ad argumenti partem, de qua uberius mihi agen-
dum est: scilicet de restringenda conjugum autonomia,
respectu fontis juris matrimonialis. Quaeritur, quatenus
illud constituatur ipsa conjugum voluntate et facto; quate-
nus igitur libertas conjugibus data revera autonomia. dici
possit. In Introductione ad hanc Dissertationem pacta nup-
tialia quodammodo juxta legem posita esse contendi, atque
ipsa fontem esse juris. Ad hanc thesiu jam reverter, ut
cam accuratius definiam et cxplicem. Ac revera pacta nup-
tialia, quibus jus ac status conjugum definitur, longe diversa
sunt a pactis communibus, ex quibus inter duos liomines
juris vinculum oritur, in quibus certa obligatio vel certum
jus in re vertitur. Attamen pacta quoque nuptialia non
extra legem posita sunt; sed necessitudo quaedam inter
utrumque intercedit, de qua nunc acturus sum.

Priusquam vero meam hac de re sententiam exponam,
de nonnullis aliorum sententiis agendum est, quo magis via
mihi aperta et parata sit postea.

A. Sunt qui plenissimam defendant conjugum autono-
miam, adeo ut etiam jus legis non valeat tamquam lex,
quot;vi ipsius consuetudinis immediate ct in sequot;, sed tamquam
voluntas ac tacita convöntio conjugum. llacc doctrina in-
primis m0linaeüm defensorem naeta est/; quem tamen pro-
tinus aroentbaeus magno ardore refutavit llunc secutus

' Vid. arntzeniu.s 1. c. § 34.
2 Consil. 53.
.\d art. 218, Consuetudinis Uriltanniac, gloss» G.

est apud nos mattiiaeus cujus etiam argumenta sunt lectu
dignissima. Molinaeo tamen major pars veterum scriptorum
assensit ejusque doctrinam etiam nunc non sine jactatio-
ne quadam tuetur tkoplong Quod minus ipsius quaes-
tionis, de qua agitur, gratia factum esse videtur, quam ob
aliam quaestionem, de qua molinaeus et abgentraeüs dis-
putantes, in banc inciderunt. Quaerebatur enim, utrum
bona immobilia diversis locis sita, quod ad jus matrimoniale,
regerentur jure domicilii conjugalis, an jure loci, quo sita
esserit. Equidem de hac quaestione postea verbo agam.
Nunc vero, ut quaestio de necessitudine inter legem et
pacta nuptialia pure dijudicetur, removenda sunt quae ad
diversitatem statutorum pertinent. — Doctrina autem conven-
tionis tacitae ob tres rationes mihi videtur rejicienda.

Primum pugnat ea cum ipsis principiis juris matrimonialis
nostri. ])octrina molinaei hac ratiocinatione nititur. Con-
dicio extraneorum, jus scilicet separatum ac dividuum,
conjugum quoque naturalis est condicio; ea ipso jure adest;
inde incipimus, atque co fundamento jus matrimoniale
exstruitur. Ubi igitur diversum jus viget, necesse est, aut
conjuges id pactis nuptialibus, mutato jure naturali, intro-
duxerint, aut ipsa lex onus in se susceperit, pactum illud
supplendi. — At haec prorsus falsa et rejicienda esse, jam
in Tntroductione ostendi. Est enim haec juris Romani
ratiocinatio, a jure nostro aliena. Nobis jus conjugum na-
turale non est jus separatum, velut extraneorum, sed jus
communionis; neque conjugibus facultas data est, ut jus

' Paroemiae, II n. 60-0-1. Cf. van der muelen, Costumen van Virecht,
Rubr. XXII, art. 1, § 37.

' VoKT, RODENnruo, abb. a WESEL, alii, qui enuiuerantur a foklix
Droit iniernational privé § 90, 2quot;« cd.

^ Contrai de mariage, n. 21 seqq., J'.Ol, 2212.

extraneorum in jus communionis llectercnt, sed ut a jure
communionis recedentes, ad jus extraneorum quodammodo
accederent.

Deinde doctrina conventionis tacitae non minus pugnat
cum natura universi juris. Secundum eam doctrinam juris
legitimi matrimonialis (sicut juris hereditarii legitimi) hoc
est fundamentum, quod conjuges, si ea de re voluntatem
expressissent, idem censendi sint constituturi fuisse: jus
igitur legis nihil aliud esse, quam praesumtionem et con-
jecturam de voluntate eorum, ad quos res pertineat. Sed
fateor hanc non esse meam de jure sententiam. Quamquam
longius esset id copiose explicare. Pauca igitur dumtaxat
opponam. Certe concedo jus patrium (si quidera revera
jus patrium dici potest, ncque ohsoletum est) plerumque
cum voluntate conjugum convenire, et statuerc, quod ipsi
statuissent, si ipsorum pactis relictum esset. Sed nego,
legis vim hinc manare, quod singulis casibus singuli con-
juges ipsum jus legis constituissent. Jus legis licet con-
veniat cum voluntate populi generali, tarnen non valet vi
conventionis sive verae sive fictae. Nam longe distat con-
ventio singulorum hominum a generali populi voluntate et
consuetudine. Quod enim ex conventione manat, est meri
arbitrii ; sed consuetudini populi inest persuasio de eo, quod
fieri oporteat. Natura ejus est moralis: non licentiae est
et voluntatis, sed justitiae et necessitatis.

ITucusque legem per se spectavi, ncque facultatis con-
jugum ab ea recedendi, rationem habui. Ilinc tamen a
defensoribus conventionis tacitae gravissimum petitur argu-
mentum. Quod distinguas ab argumento, quod modo retuli.
Illud enim erat hoc. Lex statuit, quod voluntas conjugum
esse intelligitur ; revera igitur nihil est praeter aut veram
aut fictam conjugum conventionem. Sed argumentum, ad

quod nunc responsurus sum, est hoc. Lex aliquid statuit,
sive praesumtam conjugum voluntatem secuta, sive non
secuta: id nihil refert; sed quoniam conjuges a lege rece-
dere possunt, propterea, si ab ea non recesserunt, pacto
suo ct consensu tacito jus legis comprobarunt. Jus igitur
legis a MOLiNAEO ejusque sectatoribus aut a priori pactum
conjugum habetur, lege conjugum voluntatem secuta; aut
a posteriori, quum conjuges legem secuti sint. quot;Donc
avant et après la volonté se trouve toujours dans la com-
munauté légalequot; Sed neque haec argumentatio mihi
probanda videtur. Nam minime constat, conjuges scientes
ct volentes jus legis secutos esse, idque igitur comprobasse.
Lex etiam corura statum définit, qui omnis juris ignari
nihil omnino ipsi voluerunt; et corum, qui paciscendi
facultatem non habebant; et corum, qui quamvis a lege
dissentirent, voluntatem suam tamen non cxpresserunt,
e. g. quoniam per errorem aliud jus legis esse putarent; ct
corum, qui voluntatem suam non rite nec modo lege con-
stituto cxpresserunt. Denique adeo consensus conjugum
non rcquiritur, ut etiam cxpressus unius conjugis dissensus
nihil efficiat. Sed agc fac conjuges scientes et volentes
pacta nuptialia non confccisse, et jus legis obtinere
ipsos quoque voluisse: tamen magis universae legi assen-
serunt, quam singula legis placita noverunt et proba-
runt. Vel sic igitur jus matrimoniale non ex conven-
tione, sed ex lege descendit, cui se conjuges commi-
serunt, ct quam pro se statuerc passi sunt. Viri cel.
montaigne sccuti sunt consilium : quot;de sen rapporter à Vusage
quot;du pais, et de ne pas s'écarter de la commune et legitime
quot;ordonnance', car les Loix y ont mieux pensé que nous,

' Tkoi'LOKO, Contr. de mar. n. 22.

quot;et vaut mieux les laisser failUr en leur eslection, gue de
quot;nous hazarder de faillir temerairement en la nostréquot; ^
Jam utrum revera melius sit legis sapientiae se eomraitterc,
an pacta nuptialia conficere, in medio relinquam; sed hoe
constare puto, unam partem eorum, qui pacta nuptialia
non conficiant, id per ignorantiam et incuriam omittere;
alteram vero partem propterea, qüoniam legis imperio ipsi
se committant. Sed quomodo idem troplong, qui verba
montanii cum laude refert, communioncra legalem ex pacto
tacito manare contendere possit, non intelligo. Mihi haec
docti Magistratus sententia aeque absurda videtur, ac si
quis contendat, litigantes si judicis sententiae se committant
ncque contradicant, aut si appellandi facultate non utantur,
quum possent, tum sententiam judicis non valere propria
vi, sed ex voluntate litigantium. Uenique usque eo pro-
grcdior, ut etiam si qui conjuges inventi sint, qui universum
legis jus noverint et scientes probarint, e. g. causarum
patronus, qui leges omncs penitus cognovit, et sponsam
quoque rem edocuit, ne tum quidem communionem legalem
ex conventione conjugum descendere concedam. Lex etiam
tum sua vi obligat. Conjuges imperium legis patiuntur,
et quamvis singula volentes patiantur, et prohibere potuis-
sent, quominus ea paterentur, tamen, quum id non prohi-
buerunt, natura legis non mutatur.

Repudiatur igitur doctrina pacti taciti a plcrisque scrip-
toribus recentioribus. Inter quos eminet hasse, qui ea,
qua insignis est, argumentandi vi et sermone conciso,
diversae scholae auctores asperius perstrinxit Repudiatur

' Essais Ii. II, c. 8, cit. n troplono 1. c.

^ Beylrag zur Revision der hisherigcn Theorie von der ehelichen Gii-
iergemeinschaft, § 23.

■K

— 17

quoque ab omnibus fere Germanistis, qui dicuntur; denique
a plerisque recentioribus juris gentium privati interpretibus.
Soli remanent scriptores quidam Prancici, qui auctoritatem
molinaei et potiiiettii contemnerc nefas habent \

Non omnes tamen, qui veterem doctrinam repudiant,
aeque vehementer in cam invehuntur. Sunt qui similia in
locum ejus subrogare conati sint. Ita savinius * doctrinam
liberae submissionis {quot;freie Unterwerfung'') proposuit. Sed
neque banc concedere possum. Verum est, conjuges se
legi submittant ncccsse non esse, sed a lege posse recedere.
At hic subsistendum est. Si quis ex ilia omissione actum
liberum efliciat, atque inde argumentctur, imo omnem
legis vim ex eo actu (qui numquam fuit) deducat, cum
falli puto. Libera igitur submissio aut nihil significat, aut
si actus esse intelligitur, a conventionc tacita vix distat,
atque iisdem dubiis obnoxia est. Ipse savinius distinctionem
suam vocavit: quot;eine allerdings etwas subtile Unterschei-
dungquot; llevcra omnis veteris doctrinae mutatio, quam
SAVINIUS proposuit, hue redire mihi videtur, quod nomen
elegerit minus ofrendens, ct eum famoso contractu sociali
minus cognatum.

Postremo adlmc animadvertam, non ex verbis legis banc
quaestionem dijudicari posse. Unde hoc tantum effici possit,
(^uid legislator ea de re senserit. Sed quid statuerit nostra
interest. Distinguenda sunt ea, quae sunt legis, et quae
sunt doctrinae. In lege sola est quaestio, quid juris sit;
in doctrina, quomodo illud jus intelligendum sit. Si quis
tamen verbis legis aut sententiae legislatoris aliquid hac
in re tribuat, certc neutrum apud nos pacto tacito favct.

' Vid. uberrima argumenti historia literaria apud foelix 1. c.
^ Syst. d. hbut. Mm. Rechts, VIII, f 379 nquot;. 3, coll. § 360 n®. 2.
' Vni, p. 112.

Vidcatur articuli 194 Cod. Civ. nostri et articuli 1387 Cod.
Civ. Franc, diversitas, ct quae ea de re in Coetu Legisla-
torio acta sunt

Art. 1387 C. N. quot;La loi ne régit, l'association conjugale, quant aux
biens, qu'à défaut de conventions spéciales, cet.quot;

Art. 19-1 C. C. quot;De aanstaande cchtgenooten kunnen door huwelijkschc
voorwaarden afwijken van do regelen, opzigtelijk de wettelijke gemeenschap
vastgesteld, cet.quot;

Porro art. 174 C. C. comraunionem bonorum ipso jure
{^'van regtsivegequot;) obtinere ait. Neque apud nos, sicut in
Prancia, illi Codicis parti, quae de jure bonorum matri-
moniali agit, inscriptus est unus Titulus: du Contrat de
manage. Alia hujusmodi argumenta collegit diephuis *.

Priusquam fmem huic tractatui de pacto tacito imponam,
videamus quae inde deduxerint Jurisconsulti. Ita mihi fa-
cultas erit docendi, pactum tacitum minime desiderari, et-
iamsi eodem omnino perveniam, quo scriptores, qui istam
doctrinam Palladium juris matrimonialis esse existiment.
Quaestiones autem, in quibus ea usu venit, sunt hac.

1. Quaestio utrum bona immobilia regantur lege domi-
cilii, an lege rei sitae. — llaec est ipsa quaestio, cx qua
omnis molinaei et argentraei disputatio orta est. Ille con-
tendebat, universa conjugum bona, ubicunque sita essent,
regi jure domicilii mariti: quujn lex ex voluntate conjugum
obligaret, neque hi jura extera et jura diversa, sed jus sui
domicilii et jus unum voluisse intelligendi essent. Argentraeus
vero et matthaeus, rationibus molinaei rejectis, dc ipsa
quoque quaestione diversam sententiam tulerunt. Equidem
hac in re molinaeo assentior, licet rationem, quam afTert,
rejecerim. Sed minime opus est aut pacto tacito aut libera

' Vid. VOORDUIN, II, p. 356 ct 357.
quot; Neil. Burg. Regt, I, n. 772 ct 885.

»ubmissioiic. Oliin (juum magni liabebatur bonorum mobi-
lium et immobilium diversitas, et gravis erat statutorum
realium auctoritas, ea fortasse doetrina opus erat, ut lex
domicilii ad bona alibi sita extenderetur. Nunc vero jus
magis habetur jus personarum, quam jus territoriale. Sicut
igitur reges non terrae hodie, sed populo imperarc intel-
liguntur, ita etiam leges, quae statum personarum defini-
unt, non bonis, quae sub imperio jacent, sed civibusscrip-
tas esse intelligimus. Nihil igitur refert, ubi bona sita sint.
Ncquc utrum mobilia an immobilia sint. Bona etiam im-
mobilia ad universitatem bonorum, ad patrimonium, nos
putamus pertinere. Centrum autem universi patrimonii est
persona domini. Id igitur solum refert, quod personae do-
micilium, quaeve personae sit lex

Dicat quis huic sententiae adversari apud nos articulum 7
Legis generalia praecepta continentis, quo statutum est,
ut bona immobilia regerentur lege rei sitae. Sed aliud est
quid efficiant, aliud quae sint statuta realia. Neque cadcm
nunc ad statuta realia pertinere intelliguntur, quae olim.
Est liacc res juris consuetudinarii, idque tempore progres-
sum est et liexum. Parum igitur hac in re leges nobis
prosunt, quarum indolem bene definivit savinius hiscc ver-
bis; quot;Die Gesetze über die Behandlung der ColHsioncn
quot;sind meistens nur der Ausdruck irgend einer unvollstün-
quot;digen ungenügenden Theoriequot;

2. Quaestio, quo jure rcgantur conjuges, si alibi nuptiac
contractae sunt, quam ubi conjugcs habitant. — Etiam haec

» Cf. VON SAViGNr, System, VIII, § 360, n. 3 ct § 366. Contra, koe-
Lix, § 9 ct 57.

' System, VIII, p. 130. Cf. (cod. § 378) cjusdem intcrprctatio paragra-
ph! 32 juris generalis IJorussici, quae convcnit ciun art®. 7 Legis
nostrae.

quacstio a A^'iro doet. tkoplono ' deciditur, adliibita doe-
triiia pacti taciti. Conjuges cniin quamvis j)eregre nuptias
contraxerint, tamen jus exterum sequi uoluisse conten-
dit. Sed neutiquam liae doctrina opus est. Statuta enim
personalia sequuntur personam ubicunque degit. Jus igi-
tur matrimoniale non rcgitur lege ejus loci, quo nuptiae
contralmntur, sed lege domicilii mariti. Paroemiam juris
gentium privati; quot;locus regit jus matrimoniale,quot; nondum
cognovi.

3. Quaestio, an mutetur jus matrimoniale, si conjuges
in aliam patriam migrant. — Sed hanc postea tractabo, ubi
de immutabilitate juris matrimonialis agam.

De doctrina jiacti taciti tantum.

B.nbsp;Altera doctrina a multis proposita est haec: duos
esse juris matrimonialis fontes, legem ct pacta nuptialia,
atque id hoc modo, ut lex unius juris sit fons, pacta vero
nuptialia aliorum jurium: si nihil conjuges pacti sint, jus
legis, i. c. communionem bonorum universalem, obtinere;
sin pacta nuptialia confecta sint, haec juris matrimonialis
esse fontem. — llaec sententia magis, quam praecedens,
legi tribuit quod legis est. Sed in eo peccare videtur,
quod legis elleetum fmibus communionis bonorum univer-
salis circumscribat, deinde quod nimis voluntatem conju-
gum et legem a se invieem divellat; una juxta alteram po-
sita, sed necessitudinis inter utramque nulla ratione habita.

C.nbsp;Denique meam hac de re sententiam exponam. _

Pacultas conjugibus data est, ut ipsi, facto et voluntate
sua, jus matrimoniale constituant; sed lex tamen volun-
tati conjugum aceedit, ac praecepta, consilium, auctorita-
tem interponit. Puto legem esse et juxta pacta nuptialia.

» ('ü»tr, de mar. n. 33.

(;t in pactis nuptialibus, et supra pacta nuptialia. Puto
legem voluntatem conjugum ducere, deinde ea quae volue-
runt explere et explicare, denique libertatem eorum colii-
bere et circumscribere. Ilaec accuratius dcfiniam.

Primum lex varia jura proponit, quid iis propriiim sit
statuit, qui sint eorum eflectus ostendit. Lege igitur jura
matrimonialia definiuntur, sive ipso jure ca obtineant, sive
a conjugibus pactis nuptialibus adoptentur. Itaque (et haec
prima est autonomiae restrictio) libera conjugum voluntas
magisquot; est adoptio, submissio, receptio, quam spontanea con-
stitutio. Non solum lex non sequitur voluntatem conju-
gum. sed contra conjuges legem sequuntur. Non tamen
libertas conjugibus ademta est, quaedam definiendi et con-
stituendi, quae lege definita et constituta non sunt, salvis
vetitis. Sed de hac libertate duo mihi monenda sunt.
1°. Varietas juiium matrimonialium revera non ita est in-
finita, ac proponi solet. Variae sunt hominum condiciones,
et mores, et de co, quid juris esse oporteat, opiniones;
sed numerus non ita magnus jurium matrimonialium huic
varietati respoiulct. 2quot;. Conjuges non prohibentur pactis
nuptialibus multifaria pacisci, sicut pactis communibus; sed
eorum tum ellectus non latius quoque quam pactorum com-
munium tendit. Varietas ex iis pracsertim oritur, quae so-
los conjuges spectant: donationes, legata, heredis institu-
tiones, doaria, cetera. Quae pactis quidem nuptialibus
continentur, sed ad autonomiam, i. e. ad jus, quod conju-
ges sibi et tertiis constituunt, proprie non pertinent.

Deinde lex ex iis, quae proponit, quaedam aliis praefert,
eaque ut ipso jure obtineant providet. Non tamen absolute;
sed ita ut si qui nihil pacti sint nctiuc omnino de re co-
gitaverint, eorum jus ipsa constituât; iis vero, qui sua vo-
luntate jus suum delinire cupiant, consilium quasi det

coruinquc voluntatem ducat; sicut eleganter scripsit
FOELix quot;La loi imprime une direction aux faits de
quot;l'homme.quot; Lex statuit, quid optandum ct naturale sit;
sed libertatem concedit, ut ab eo recedatur. Ac si inde re-
ccssum est, iterum lex statuit, quid deinde optandum et
naturale sit; neque umquam conjuges relinquit, sed perpetuo
libertatis eorum est dux. Minus rccte igitur sola commu-
nio bonorum universalis jus legitimum esse habetur. Kevera
multa praeterea sunt, quae ipso jure obtinent.

Uenique lex circumscribit. Quaedam enim absolute
praescripta sunt, neque ab iis recedere licet. Ultimus est
terminus, quem transgredi non permittitur. Sicut igitur
modo ostendi, quaedam esse, quae locum haberent, nisi
exclusa essent, ita haec locum habent, etiamsi exclusa sint.

Summa eorum, quae proposui, est haec. Jus matrimo-
niale aut lege constituitur, aut voluntate conjugum. Huic
tarnen plerumque lex accedit. Quod si fiat, factum conju-
guni aut in electione, aut in libera submissione, aut in
necessaria submissione consistit. Ex triplici autem defini-
tione autonomiae tres manant quaestiones, de quibus se-
qucnti paragrapho acturus sum :

1°. Quae sint variae juris matrimonialis figurae, ex qui-
bus conjugibus electio detur?

2°. Quaenam earum ipso jure obtineant, et quo ordine?

3°. Quis sit ultimus terminus, quem conjuges excedere
proliibeantur?

Ubi haec absolverim, rem penitus tractasse mihi videor.

Droil intern, privé, § 00 coll. f 87.

- 23 —
§

De variis juris matrimonialis figuris.

Quaestio prima: Quae sunt variae juris matrimonialis
figurae, ex quibus conjugibus electio datur?

Varium conjugum jus esse potest et respectu bonorum
communicandorum, ct respectu onerum matrimonii, et re-
spectu potestatis maritalis, et respectu condicionis uxoris.
De quibus duplici modo agi potest : ut aut per sc quidque
spectetur, et de .singulis singula sive lege sive pactis nup-
tialibus constituantur; aut quaedam corum conjungantur,
et juris matrimonialis quasi figurae fumt. Ejusmodi figurae
in Prancia dicuntur régimes, in Germania Güterrechte vel
Gütersystemen. Apud nos vero proprium nomen non ha-
bent, quoniam ipsa res nobis minus nota est. Jure enim
patrio antiquo varia jura matrimonialia ipsa lege recepta ct
definita non erant. Unum erat jus patrium {landrecht}.
Aquo ccrtc saepissime sponsi recedebant; sed plerumque non
ita, ut aliud juris systema excluderetur, aliud adoptare-
tur. Communio bonorum non erat juris matrimonialis fi-
gura ex multis una; neqùe ea pure excludi solebat; sed
singulis, quae ex ca sequuntur, derogabatur. Stipulaban-
tur igitur sponsi, ut bona redirent ad latus, unde venis-
sent; vcl ut bona cuiquc salva forent; vel ut bona haec
vel ilia in communionem non venirent; vel ne de aere
alicno ante nuptias contracto teneretur conjux, qui non
dcberet; vel ne uxor teneretur dc debitis in matrimonio
contractis; vel ne uxoris bona administraret maritus; alia.

Eadem erat ratio juris matrimonialis Erancici. Quod primum
certo quodammodo oidine disposuit pothier Ilunc rursus

' Traité de la communauté. Pars 1, cap. 3.

secuti sunt legislatores Prancici. Sed neque in opere Viri
cel. poTiiiER, neque in Codice Napolcontico (qui nirais
Jideliter celebrcm JCtuin imitatus est) bene distinguuntur
ea, quae revera diversae juris matrimonialis figurae dici
possunt, ab iis clausulis, quibus liaec vel illa figura leviter
tantum mutatur. Ita articulo 1391 C. N. duo dumtaxat no-
minantur jura {régijnes) : jus communionis et jus dotale.
Reliqua omnia nomine clausulae {clause) usurpautur. Prae-
stat art. 67 C. M. Pr., quo tria jura enumerantur, addito
jure separationis. Sed reete ab interpretibus observatum
est, si Codicis dispositionem et ipsarum conventionum na-
turam cognoverimus, plura esse jura diversa repcriri. IMak-
CAUÉ ' quinque jura distinguit:

la communauté légale,
la communauté conventionnelle,
l'exclusion de commimauté,
la séparation de biens,
le régime dotal.

Quod vero secundo loco communio paeticia iiomiuata
est, minus recto factum esse videtur. Est enim magis no-
men generis, quo plurcs species comprclienduntur, velut
communio acquaestumn, communio universalis, aliae. Sed
quum liaec ad jus Praneicum pertineant, et exempli gratia
tantum a me allata sint, plura ea de re non addam.

Codex noster inter jus patrium antiquum et Codicem
Prancicum positus est, partim hujus, partim illius ratio-
nem secutus. Quasdam igitur juris matrimonialis figuras
distinxit et separate tractavit, ita ut ccrto nomine designari,
et verbo a conjugibus vel cxcludi vel adoptari possint,

' Ad Tit. V Libri III Cod. Nap., ii. II.

velut communionera bonorum universalem, connnunionem
lucri et damni, communionem fructuum et redituum. De
aliis vero rebus magis in genere egit, velut de potestate
maritali et de condicione uxoris. Unde quaedam nascuntur
difficultates, quum dubitari possit, quid buic vel illi juri
proprium sit. Ita e. g. status uxoris ex iisdem semper
articulis Tituli VI cognosci oportet; quum tamen fieri non
possit, ut jus uxoris idem sit, et ubi communio est et ubi
non est, et ubi maritus bona uxoris administrât, et ubi
ipsa sibi administrationem bonorum suorum stipulata est.
llac in re praestare mihi videtur Codex Civilis Prancicus,
in quo primum generalia principia exposita sunt Tit. V
Cap. 6 Libri I, deinde Titulo V Libri III ad singulas
juris matrimonialis figuras applicata, et quantum necesse
est, llexa, Quocunque vero modo res Codice nostro trac-
tata sit, et quocunque nomine dicta, tamen divisio quae-
dam et reccnsio, quae non omnia quidem, sed praecipua
jura matrimonialia comprehendat, eaque certo ordine dis-
ponat, etiam nobis facienda videtur. Quod enim Codex in-
choatum reliquit, doctrinae absolvendum permittitur. Distinc-
tiones igitur graviores faciendae sunt, quibus materies com-
parata ordinetur. Erunt quasi viae per labyrinthum; spa-
tium vero intermedium conjuges'suis pactis cxplere et va-
riare possunt.

Si quis igitur diversa jura matrimonialia, quae lege
nostra recepta et definita sunt, ita recensenda et divi-
dcnda esse cxistimet, ut aut communio bonorum sit,
sive universalis sive particularis, aut sua cuique bona
propria sint: cum puto et graviora quaedam omittcre, et
male dividerc. Divelluntur enim cognata, conjunguntur
diversissima. Mihi quidem sequens divisio plurimum
placet :

I. Jura communionis.

a. Communio bonorum universalis (art. 174—193).

h. Communio lucri et damni (art. 210—218).

c.nbsp;Communio fructuum et redituum (art. 219).

d.nbsp;Administratio et ususfructus mariti (art. 160 ct
201).

11. Jura separationis.

a.nbsp;Ususfructus et administratio separata per pacta
nuptialia (separatio bonorum pacticia, art. 195
§ 2).

b.nbsp;Ususfructus et administratio separata per senten-
tiam judicis (separatio bonorum judiciaria, art.
249).

Haec divisio ab ea, quae vulgo proponitur, hac in re dif-
fert, quod illud jus, quod sub litera d nominavi, plerum-
que non communioni, sed separationi accenseatur. Quod fit,
et quoniam illius juris propria natura non agnoscitur, et
quoniam communioni et separationi alia significatio tribui-
tur, atque ego illis tribuo. Utroque igitur respectu divisio
mea orationem pro domo desiderat.

Jus administrationis et ususfructus maritalis (quod art. 160
et 201 definitum est) et minoris facere soient scriptores,
quam fas est, et naturam ejus haud raro pervertunt. Tria
hic mihi animadvertenda sunt. Primum pertinet illud ad
jus bonorum, neque personas tantum conjugum spectat, sicut
quidam docuerunt, secuti dispositionem Codicis nostri, qui
articulum 160 in Titulo VI de juribus ct offidis conjugum
coUocavit, quasi aut Titulus VII et VlII de juribus et of-
liciis conjugum, aut de bonis Titulus VI non ageret. Deinde
cadem Codicis dispositione factum est, ut jus articuli 160
aliquando habcretur et proponeretur tamquam régula absoluta;
quum tamen illud jus non sit unum semper, sed diversum

et a jure mariti in bonis corainuuionis, et ab eo juris sys-
temate, ubi ipsi uxori ususfructus et administratie bono-
rum suorum concessa est. Altero igitur loco contendo, jus
administrationis et ususfructus maritalis inter varias juris
figuras admitti oporterc. Denique illud ad jura communionis
pertinere contendo. Natura ejus prorsus perverti mihi vi-
detur, quod secundum régulas juris Eomani cxplicatur.
Unde fit, ut in systemate juris desinat esse jus conjugum,
sed solitum fiat jus extraneorum, quod utrum inter conju-
ges quoque, necne, usu veniat, nihil referat quod ad jus.
Scriptores veto Gcrmanici recentiores proj)riam hujus juris
naturam luculenter exposucrunt, neque illud minoris fcce-
runt, neque minus juris Gerraanici indolem referre, neque
minus a jure Romano diversum, neque minus naturae ma-
trimonii congruum esse existimarunt, quam communionem
bonorum, quae dicitur. Nomen scriptores Germanici in infini-
tum variarunt. Vocarunt earn communionem usufructuariam
(quam distinguas a communione fructuum), deinde ails-
zere Gütergemeinschaft \ formelle Gütergemeinschaft
Güter Vereinigung, Gütereinheit, Güterverbindung Prae-
starc mihi videtur, quae magis certa sit, waltebi ¹ dcfinitio:
quot;das unter der Nutzgewalt des Ehemannes geeinte Ehegutquot;
Dicitur quoque jus Speculi Saxonici, ex quo etiam nomen
manavit: ungezioeiet Gut, i. e. bona individua nec separata,
sed tarnen non ita confusa, ut unum prorsus sit patrimo-
nium Ilollandiae quoque jure antiquo res est notissima,

ubi, quamvis utriusque patrimonia confusa non essent, ta-
rnen bona separata non erant; sed lata erat viri bonorum
alienandorum et débita contrahendi potestas, omni hac in
re inter bona viri et bona uxoris distinctione sublata. In
Codice quoque Prancico civili res suum locum invenit;sed
nomine valde improbando dicta est: la clause portant que
les époux se marient sans communauté \

Comporta hujus juris natura, jam ultro apparet, quare
omnium jurium summam divisionem liane fecerim, ut aut
communioni aut separationi ea acconserem. Quarum utri-
que propria et diversa est natura. Communio enim sepa-
rationi opposita est, sicut jus Germanicum juri Romano,
sicut jus conjugum juri extraneorum, sicut bona individua
(ungezweites Gut) bonis dividuis (gezweites Gut). Attamen
vol ubi separata sunt bona, aliquam vim communio vitae
habet, in eo, quod uxori ad graviora negotia auctoritate et
consensu mariti opus est. Quod si deficeret, uxor etiam nos-
tro jure, sicut olim Romae, ejusdem prorsus osset condi-
cionis ac quaevis alia persona: quot;une pensionnaire dam la
maison du mari.quot; ¹

Restât ut de nominibus verbum addam. Usus sum vocc
separationis, non solum ut illud conjugum jus designarem,
quod, communione per sententiam judicis sublata, existit;
sed eadem quoque voce usus sum, ubi idem jus pactis
nuptialibus introductum est. llac in re secutus sum usum
dicendi legis Prancicae. Recessi vero a lege nostra; qua
consulto vox separationis omissa est, ne duae res confun-
derentur Sed non metuo. ne confundantur; inprimis vero

euro, ut conjungantur. — Magis fortasse ofleiidet usus
vocis communionis pro nomine generis. Ac concedo id con-
fusioni cuidam locum dare posse, quum eidem verbo lege
alia significatio tribuatur. Nequc igitur vocem urgeo. Si
quis meliorem liabeat, libenter arripiam. Equidem vero non
liabui, quo melius peculiarem conjugum condicionem, ab
extraneorum jure diversam, designarem. Deinde nomen non
a me male generi, sed ab aliis speciei datum esse contendo.
Nam revera non in sola communione bonorum, quae dicitur,
peculiare conjugum jus et natura matrimonii cernitur; sed
ea ex multis formis, quibus communio conjugalis apparet,
una est. — Denique hoc etiam atque etiam monitum volo,
communionem conjugalem, quam dico, prorsus diversam
esse a communione juris Romani. Est res jure Romano
ignota, nec solum inter conjuges ignota, sed omnino ignota.
Nulli igitur systemati nec divisioni juris Romani adaptari
potest. Non est quot;juristisch construirharsicut rectissimc
ait lenz S scilicet si, ut lenzio videtur, jus Romanum
solum juris nomine dignum sit.

Quaestio secunda: Quacnam juris matrimonialis figurae
ipso jure locum hahent, et quo ordine f

Si conjugcs nihil pacti sunt, ipso jure obtinet universalis
bonorum communio.

Art. 174, § 1 C. C. quot;Van hot oogenblik dor voltrekking des huwelijks
bestaat, van regtswega, algehecle gemeenschap van goederen tusschen de
cchtgenooten, voor zoo verre daaromtrent bij huwelijkschc voorwaarden
gcenc andere bepalingen gemaakt zijn.quot;

Sin vero communio bonorum a conjugibus pactis nuptia-
libus sublata est, ipso jure obtinet communio lucri et damni.

Art. 199, § 1: quot;üe uitsluiting der gcincenscliaii van goederen brengt
geene uitsluiting van winst en verlies mede, ten ware ook deze uitdrukkelijk
uitgesloten mögt zijn.quot;

Sed quid si nominatim sublata et exclusa est? Suiit qui
commuiiionem fructuum et redituum tum ipso jure obtinere
contendant; sunt qui negent. Inter priores nominandus
est diepiiuis \ Inter posteriores' Schüller * et opzoomer
Expressa legis placita non dantur. Ilanc ob rem commu-
nionem fructuum et redituum ipso jure locum habere negat
SCHÜLLER. Ilanc ob causam de re dubitari posse, ct ad
indolem legis confugiendum esse contendit diepiiuis. Vide-
amus quid inde deduxerit vir amplissimus.

Statuit DiEPiiüis legem nostram communioni bonorum
favere, adeo ut omnia, quae sublata non sint, communionis
jure regantur, eaque, quantum fieri possit, et quam diu fieri
possit, conjugum sit jus. Ilinc manare, ut communio lucri
et damni ipso jure obtineat, ubi communio bonorujn cxclusa
sit; quod practcrea expressis verbis articulo 199 statutum sit.
Sed ex eodem principio manare, ut ctiam communio fruc-
tuum et redituum ipso jure obtineat, ubi et communio
bonorum et communio lucri et damni exclusae sint; ncque
necesse esse, ut id, quod ex lege sequatur, expressis verbis
iterum confirmetur. — Mihi hisce argumentis nondum per-
suasum est, ut Viro ampl. assentiar. Vidctur diepiiuis non
satis attendisse, communionem bonorum et communionem
lucri et damni ct communionem fructuum et redituum singulas
esse juris matrimonialis figuras, diversas et distinctas. Con-
veniat fortasse ejus argumentatio juri patrio antiquo, quo
non tres, sed una erat communio, ncque igitur ipsa bonorum

communio tollebatur, alia subsistcnte communione, sed quae-
dam communione cximebantur, aliis sub communione rcmu-
nentibus. Quum igitur ipsa communio bonorum subsisteret,
ultro apparet in cam omnia bona venisse, quae nominatini
exempta non essent. Ita etiam intelHgenda mihi videntur verba
GiioTii ^ : quot;De vruchten van goederen komen ook in gemeen-
quot;schap, ten ware dezelve namelijk daaruit gehouden warenquot;.
Fructus igitur ct rcditus in communionem bonorum univer-
salem veniunt. Communionem vero particularem fructuum
et redituum frustra in jure patrio antiquo quaesivi At
prorsus aliter res nunc sese habet. Apud nos dum commu-
nio bonorum universalis subsistit, omnia, quae ea commu-
nione continentur, valebunt, nisi nominatim sublata sint.
Hoc, et nihil amplius, sequitur ex artt. 174, 194, 205,
207, 208. Ubi vero ipsa communio bonorum sublata est,
communio lucri et damni obtinet; sed id unice articulo 199
nititur. Ncque idem de communione fructuum et redituum,
deficiente legis placito, statui potest. Si quis autem id ex
ipso art. 199 deducere velit, eum argumento ab analogia
mire abuti pu tern.

Fuse quoque diepiiusium refutavit opzoomer. Attamen
etiam hie quaedam scripsit, quae minus probanda mihi
videntur. Ait opzoomer communionem bonorum omnia com-
prehenderc : si quis igitur communionem bonorum cxcluserit,
cum eodem actu etiam communionem lucri et damni et com-
munionem fructuum et redituum exclusisse, quae priore
contineantur. Quod tamen nego. Aliud est omnem bono-
rum communionem, aliud communionem omnium bonorum
cxcludere. Videtur etiam opzoomer non satis attendisse.

comniuiiionem bonorum esse juris matrimonialis figurain ex
])luribus unam. Deinde opzoomeii legislatorem repreliendit,
quod articulus 199 negative conceptus sit. Pracstare putat
articulum 179 Cod. Lud. Nap.: quot;Schoon de gemeenschap van
quot;goederen is uitgesloten, heeft echter plaats de gemeenschap
quot;van winst en verliesquot;. Hinc enim apparere communionem
lucri et damni lege introductam esse; quum forma nostri
articuli ostendere videatur, cam etiam sine expressis legis
verbis subsistere, modo ne pactis nuptialibus sublata sit. —
Etiam hic Viro dar. non assentior. Eormam articuli nostri,
per negationem conceptam, laudo. Ea enim significatur
fundamentum juris matrimonialis nostri non esse jus sepa-
ratum extraneorum ; neque igitur communionem lucri et damni
novi aliquid esse, lege introductum; sed naturae matrimonii
et condicioni conjugum congruum, lege confirmatum. Quod
vero lege confirmatum et statutum non est, nobis supplerc
hic non licet. Num igitur ex forma articuli 199 sequitur,
etiam communionem fructuum et redituum ipso jure locum
habere? Neutiquam. Sed hoc inde sequitur, lege si id sta-
tutum cssct, eadem tum forma statutum fuisse oportere.

Communionem igitur fructuum ct rcdituum nego ipso
jure locum habere: primum quoniam id lege statutum non
est; deinde quoniam aliud lege statutum est. Hoc est alte-
rum argumentum meum et priore gravius. Hoc autcm
nunc exponam.

Supra quatuor nominavi jura communionis, et quarto
loco illud jus nominavi, si bona quidem propria sunt, sed
administratione tamen et usufructu conjuncta. ITanc autcm
juris matrimonialis figuram ipso jure locum habere con-
tendo; eamque ordine sequi communionem lucri et damni
ex ipsa articulorum dispositione apparet. Postquam enim
lex articulo 199 statuit, communionem lucri et danini, com-

muiiione bonorum cxclusa, obtincrc, articulis 200 ct 201,
(juid deinde fiat, statuit.

Art. 200. quot;Ook kan, in geval van uitsluiting of vau beperking van ge-
laeenscliap, do som worden bepaald, welke do vrouw jaarlijks tot de huis-
houding en de opvoeding der kinderen uit hare goederen zal moeten bij-
dragen.quot;

Art. 201. quot;Bij gebreke van bedingen daaromtrent, zijn alle de vruch-
ten en inkomsten uit de goederen van de vrouw ter beschikking van
den man.quot;

Memorie van Toelichting quot;Indien de echtgenooten ook de gemeen-
schap van winst en verlies hebben uitgesloten, en ieder hunner den eigen-
dom zijner eigene goederen behoudt, kan echter de vrouw zich niet stil-
zwijgend onttrekken het hare bij te dragen tot de huishouding en de op-
voeding der kinderen; zij kan bij dc huwelijkschc voorwaarden de hoegroot-
heid van haar aandeel in die lasten vaststellen, doch bij gebreke van be-
dingen daaromtrent, komen al de vruchten en inkomsten, uit hare goederen
voortkomende, ter beschikking van den man.quot;

Quum igitur duplici modo reditus uxoris cum reditibus
viri confundi queant, aut per communionem fructuum et
redituum, aut i)er usumfructum maritalem, non prius lex,
sed posterius ipso jure locum habere constituit.

Quod contra banc sententiam, quam etiam scuüller
proposuit, argumentatus est diepiiuis, collationem redituum
prorsus alienam esse a quaestione proposita, non intelligo.
Revera enim nihil minus alienum esse potest. Vinculum
est inter utramque, et internum per cognationcm rerum,
ct externum, quod ex dispositione articulorum et ex his-
toria legis cognoscitur. Quod ut magis pateat, praeter
verba legislatoris supra citata, etiam sequentes articulos
Codicis Ludovici Napoleontis describam:

Art. 65. Al wat bij huwelijksvoorwaarden uit de gemeenschap niet is
uitgesloten, blijft in dc gemeenschap.

I Voorduin, II, p. 360.

Art. ßO. Dc gcmccnscliftp va« goederen enkel zijnde uitgesloten, blijft
de gemeenschap van winst en verlies.

Art. C7. De gemeenschap van winst en verlies, uitdrukkelijk zijnde be-
dongen, sluit do gemccnschnp van goederen uit.

Art. 68. Beiden uitdrukkelp zynde uitgesloten, blijft echter de gemeen-
schap van do vruchten, baten en inkomsten der nangebragte en naderhand
opgekomene goederen.

Art. 69. Men kan deze laatstgemeldc gemeenschap bij beding inkorten,
door te bepalen, hoeveel elk der echtgenooten, uit zijne eigene inkomsten,
in de algemecnc huishouding zal inbrengen, of dat de kosten der huishou-
ding, en alle dc lasten van het huwelijk, uit de goederen van een vnn bei-
den, zullen worden gedragen

Ex hac serie jurium matriraonialium a legislatore nostro
exemta est una communio fructuum ct redituum, in cujus
locum substitutus est ususfructus mariti. Cetera vero man-
serunt, ita ut aut omnes reditus ipso jure conferantur,
aut pars eorum, si id pactis nuptialibus constitutum est.

Tres igitur juris figurae ipso jure obtinent, suo quaeque
lüco et ordine, nisi exclusa sint. Transeo ad ea, quae tolli
non possunt; quae igitur valent, etiamsi exclusa sint.

Quaestio tertia: Quü est ultimus terminus, quem con-
juges excedere proJiibentur?

Liberias conjugibus data est, ut ipsi quoque novi ali-
quid constituant. Possunt a juribus lege propositis ct defi-
nitis recedere, et multifaria pacisci, quibus spatium, quo
diversa jura distant, completur. Attamen ctiam haec pacta
ad singula jura legitima quasi pertinent; deinde cxtremus
iis terminus constitutus est, quem excedere non possunt.

1. Primum agam de pactis, quae ad communionem bo-
norum pertinent. Quorum praecipua sunt haec: pacta de
iis, quae in communionem veniant; pacta de partibus, quas
conjuges in communione habeant; pacta de potestate ma-

I Cf. art. 353, 3G0 ct 3G1 Spcciminis anni 1820.

riti in bonis communibus. De singulis quaedam animad-
ver tam.

a. Pacta de iis, quae in communionem veniant. — Licet
bona ex communione eximere. Nusquam enim vetitum
est, neque naturae communionis adversatur. Contra ejus-
modi pacta semper usu venerunt. Articulus quoque 175 C. C.
ostendit, licet communio bonorum obtineat, tamen quae-
dam conjugibus propria esse posse. Non tamen propterea
fit communio particularis, sed communio est universalis mi-
nus plena ; scilicet nisi bona per universitatem excludantur,
sed si singula eximuntur. *

Pinitima liuic est quaestio, an etiam débita quaedam
communione eximi possint, ita ut eorum causa bona com-
munionis vendi nequeant. Ex art. 176 C. C. haec quaestio
dirimi non potest. Quo statutum quidem est, ut omne aes
alienum in communionem veniret; sed articulo quoque 175
statutum est, ut omnia bona in communionem venirent;
idque ipsum quaeritur, an articulo 176 derogari possit, sicut
articulo 175. Ac puto inter conjuges pactum vim habere, ad-
versus tertios vero nihil efficere. Jura enim tertiorum lege
definiuntur. Lex autem universa bona eum omni acre alieno
conjunxit, atque unum cujusque hominis patrimonium esse
voluit, et dum vivit, et ubi defuncti bona in alium trans-
eimt Idem jus in communione bonorum quoque obtinet,
quae est quasi successio per universitatem. Ipsa quidem
lex huic regulae derogare potuit. Ita exempli gratia in
communione lucri et damni quaedam débita cum bonis com-
munionis, quaedam cum bonis cuique propriis lege conjun-

' Cf. HASSE, Revision der bisherigen Theorie von der ehelichen Giiier-
gemeinschaft, $ 41— 43 ct 50—.54.
' Art. 1147 et 1177 C. C.

guiitur, ot trill putrimoiiia Hunt. Ita in Traucia quoque lex
bona mobilia et accpiaestus cum aere alieno coiijunxit;
(leincle quaedam uxoris débita in communionem non venire
statuit ^ Sed si fundamentum historicum et legitimuni
deficit, ubi aliud erit fundamentum? Conjugum arbitrio boc
relinqui non potest. Privatis hominibus non licet sua auc-
toritate novas bonorum et debitorum universitatcs conficcre.
Possunt quidem conjuges bona quaedam communione exi-
mere; sed singulac sunt res, quae sua débita non habent.
Numquam fit patrimonium, proprio sic dictum Si quis
conjugibus eam potcstatem velit concedere, ut pro arbitrio
constituant, quae bona quibus debitis obligata sint, omnis
lides corruat. Consequens esset, ut conjugcs omnia bona
in communionem inferre ])ossent, omnia débita eximere.
Quod certe nemo contendat. Sed si hoc negas, ubi sunt
lines, quid fieri, quid non fieri possit? Si bona propria ad
débita propria solvenda sulliciunt, res est parvi momenti;
at si non sufficiunt, eadem rei iniquitas inest, sive omnia
sive quaedam débita communione exempta sint. Semper
inde sequitur, ut creditores debitorum bcnevolentiae com-
mittantur. ld autem vetitum est articulo 14 Legis generalia
praecepta continentis, ct ipso articulo 194 C. C. Denique
(juod a nonnullis proponitur argumentum, pacta nuptialia
promulgari, id nihil eflicit. Non enim promulgando tertiis
jus auferre licet. Sed ad haec postea reversurus sum.

h. Pacta de partibus definiendis, quas conjugcs in com-
munione habeant. — Soient conjuges post dissolutum ma-
trimonium dimidiam quiscpie partem bonorum nancisci, ot

' Art. 142-1, 1426 (^d. Nap.

Vid de natura patrimonii hassk. Revision, § 50; idem Veber Univer-
si/as juris und rerum, und über Universal' vnd Singnlar-Succession, iu
Arrhif f. d. rir. Traxis, V, p. 1—08.

(limidiuin aeris alieiii ferrc. Sed pacisci possuiit, ut iiiae-
qualcs sint viri et uxoris partes. Extremum vero terrainum
constituit art. 197, quo prohibitum est, ne impares sint
commodi et incommodi partes.

c. Pacta de potestatc mariti in bonis communionis. —
Articulo 179 latissima marito in bonis communionis potestas
conceditur, jus utendi et abutendi, potestas domini. Rc-
stricta tantum est quod ad donationes (art. 179 § 3 ct 4),
et quod ad jus testandi (art. 950). Comparari igitur potest
cum jure dominii ejus, qui liberos habet. Ilacc potestas
mariti ad neccssaria communionis pcrtinct. Solum sibi uxor
pacisci potest, ne bona immobilia et obligationcs suo nomini
inscriptae, quae ipsa in communionem contulit, a marito, nisi
ipsa consentientc, alienari possint. Sed ex dispositione articuli
195, quo ilia facultas data est, apparet hune ultimum
hac iïi rc esse terminum, neque ulterius a potcstate mariti
conjuges recedere posse, dum communio bonorum subsistit.

2.nbsp;Ubi omnis communio exclusa est, utriusque tamen
conjugis bona communi administratione conjuncta sunt. Lc-
gitimam tum mariti potestatem définit art. 160. Quam tamen
conjugibus aut extcndcre aut restringcre licet. Imo omnem
bonorum uxoris administrationem marito adimcre et ipsi
conccdere licet. Sed etiam huic libertati ultimus terminus
constitutus est articulis 163 et 165. Numquam enim uxori,
sine auctoritate mariti vel judicis, graviora negotia peragcrc
aut in jus venire = licet.

3.nbsp;Denique quaedam dc reditibus confcrCndis mihi mo-
nenda sunt. Plerumque reditus simul cum ceteris bonis
communicantur; sed etiam ubi communio, proprie sic dicta,
non est, tamen uxori bonorum suorum reditus couferendi
sunt ad sustinenda oncra matrimonii; tyusciue rci haoc est
ratio, ut aut omnes confcrantur (arl. 201), aut pars (art.

200, 248 § 1), aut nihil (art. 195 § 2). Sed rursus lex
ultimum constituit terminum. Nam quidquid conjuges
pacti sint, semper tamen si maritus ad paupertatem per-
venit, impensae matrimonii ex bonis uxoris solvendae sunt;
a#t. 158, 159, 248 § 2.

CAPUT II.

UK FORMA, QUA PACTA NUPTIALIA CONFICIANTUR
OPORTET.

§ 5.

De tahulis nuptialibus coram notario conßciendis. De
ratione, qua voluntas conjugum pactis nuptialibus consig-
netur. De mutationibus ante nuptias contracüis faciendis.

Inter ea, quae ob propriara pactorum nuptialium naturam
praescripta sunt, primum nominavi certam formam. Dc
qua igitur primum agere rae cogit opusculi mei dispositie,
non argumenti gravitas. Perspicua enim sunt legis placita;
paucissimae dantur quaestiones et rarae controversiae. Unus
aliquando vel alter dissentit Jurisconsultus; sed quae ejus-
modi prolata sunt, magna plerumque argumentorum vi
reliquorum scriptorum omnium consensu explosa sunt. Nar-
randi igitur magis et referendi, quam disputandi et judicandi

officium mihi incumbit.

Tria inprimis sunt, de (juibus agendum est.

1.nbsp;Solennis pactorum nuptialium forma.

2.nbsp;Ratio, qua voluntas pactis nuptialibus consignetur.

3.nbsp;Solennitates, quae postulantur, si quid ante nuptias
contractas in pactis nuptialibus mutandum videtur.

I. Solenitis pactorum nuptialium forma.

Art. 202 J 1 C. C. quot;De liuwelijksclie voorwaarden moeten, op straffe
van nietigheid, vo'ór liet aangaan des huwelijks, bij notariële akte worden
verleden.quot;

Supra exposui, quantum et conjugibus et tertiis gravi-
tatis habcant pacta nuptialia. Quae igitur certissima sint
necesse est: primum ut omni dubio careat, utrum pacta
nuptialia confecta sint, necne; deinde ut tempus certum
sit, quo confecta sunt; denique quae iis scripta sunt ne
mutari, deleri vel adulterari possint.

Idem in Prancia quoque praeceptum est K Sed alia jure
patrio antiquo usu recepta erant. Sponsorum plerumque
arbitrio rclictum erat, utrum publicas an privatas tabulas
conficere vellent. Imo in Ilollandia nudis verbis pacta jiup-
tialia confici poterant. Apud Trajectinos requirebatur, ut
coram notario et testibus conficerentur, si pactis adjieeretur
condicio, ne mariti debitis ante nuptias contractis obliga-
retur uxor. In multis quoque patriae regionibus require-
batur consanguineorum praesentia et subscriptio. Denique,
sicut in Introductione jam monui, prima olim vestigia
reperiebantur eorum, quae lege nostra, melius perspccta

pactorum nuptialium natura, explieata et certius constituta
sunt. *

Solennis pactorum nuptialium forma, quam lex prae-
scripsit, est stricti juris. Irritum enim esset legis praecep-
tum, si impune posset negligi. Tabula igitur privatim
confecta, ac deinde notario tradita apud eumque dcposita,
in tabulae autlienticae locum substitui non potest. quot; Si quid

gt; Art. 1394 C. N. Cf. i-otuieu, Introd. au iraiié d. l. ccmmun., n. 12

' Ample de forma pactorum nuptialium secundum jus patrium antiquum
scripsit auktzesius, InsLjur. hely., Tit. V n. 11—30.

niErnuis, I n. 900; troplong,nbsp;d. mar., n. 185.

autem hac in re observatum nou est', pacta nulla sunt, et
communio bonorum obtinct. Quaeri potest, an ipsis quoque
conjugibus adversus tertios haec nullitas prosit. Sed ad
hanc quacstionem respondebo Capite sequenti, ubi de pro-
mulgatione juris matrimonialis agam, quae cum eücctu
])actorum nuptialium adversus tertios arctissime conjuncta est.

Jubet praeterea art. 202, pacta nuptialia ante matri-
monium confici; quod cohaerct cum immutabilitatc juris
matrimonialis. Capite igitur (luarto hac de re agam.

Dehique verbo adhuc moncam oportet, sponsis minoren-
nibus ad pacta nuptialia conficienda eorundem auctoritatc
opus esse, quorum consensus ad ipsum matrimonium con-
trahendum requiritur Qua in re tria animadvertenda sunt,
quae a jure communi recedunt. 1°. Ipse pupillus contrahit,
quum in ceteris tutor pro pupillo contrahere soleat. 2®.
Non tutor qua talis, sed parentes et avi auctoritatem in-
terponunt; deinde, si deficiunt, tutor. 3°. Auctoritatc
interposita pupillus quaevis contrahere potest, nullis prae-
terea solennitatibus requisitis

II. Ratio, qua voluntas sponsorum pactis nuptialibus
consignetur.

Quamvis praeter articulum 198, de quo protinus agam,
nulla hac de re praecepta in lege inveniantur, neque poenac
constitutae sint, si quid secus factum sit, tamen quid fieri
oporteat, dubium non esse potest. Ex iis enim, quae de
natura autonomiae conjugum scripsi, ultro apparet, pacta
nuptialia ita conficienda esse, ut ea, quae lege definita
sunt, aut confirmentur, aut excludantur, aut cx variis
juribus optio fiat. Itaque pauca plerumciue verba, nomen

1 Art. 206 C. C.; nrt. 1398 C. N.
5 Viil. MAKOAigt;i:, nd art. 1308, n. I.

conventionis notac, relatio ad articulum legis sufliciunt
lîrcvitati enim et perspicuitati consulerc oportet; praesertim
quum non solum conjugum, sed et tertiorum jus pactis
nuptialibus defmiatur. Raro autem evcniet, ut sponsi ali-
quid novi constituant; plerumque ex iis, quae nota et lege
quoque defmita sunt, liaurient. Corte a lege potest recedi;
sed ubi rccessum non est, omni vérborum prolixitate carere
possumus. Ea tantum usui sunt, quibus legis placita au-
geantur et explicentur; sed in pactis nuptialibus, quae
inspexi (eorum autem acta publica magnam copiam praebent)
ejusmodi nihil inveni. Omnino vero reperi ambages,
periphrases quibus significatio legis obscurior facta erat,
placita denique ex antiquis formulis vel ex hoe illove com-
mentario, ut videtur, descripta, quae aut legi aut aliis
eorundem pactorum placitis congrua non erant; quae etiam
litium causae jam fuerunt V Denuo igitur compertus sum,
simplicitatem et brevitatem a notariorum moribus abhorrere.

Sicut permissum et rei naturae congruum est, ut ca,
quae lege nostra definita sunt, pactis nuptialibus generaliter
aut excludantur aut confirmentur, ita vetitum est, leges et
consuetudines abrogatas vel exteras citari.

Art. 198 C. C. quot;Zij kunnen niet, in algcmccne Lewoordingcn, bedingen
dat hunne vcrbindtenis zal geregeld worden door buitenlandsche wetten, of
door eenige gewoonten, wetten, wetboeken of plaatselijke keuren, welke te
voren in de onderscheiden gedcelteu des koninkrijks zijn van kracht geweestquot;.

Haec igitur pro non scriptis habentur. Quod autem con-
tendit toullieb ', generaliter quidem leges abrogatas pactis
nuptialibus confirmari vel adoptari non posse, sed articulum

' Cf. art. 1391 C. C. Fr.

^ Vid. Sententin Tribunalis Amstelodamcnsis 27 Nov. 1849 in Regtsgel.
Bijblad, 1850 p. 302 seqq.

' XII, n. 7.

quemdam vel partera earum specialem citari vetitum non esse,
id merito a reliquis scriptoribus omnibus reprobatum est

ni. Solennitates, quae postulantur, si quid ante nuptias
contractas in pactis nuptialibus mutandum videtur.

Art. 203 C. C. quot;Do veranderingen die daarin, vóór het voltrekken des
huwelijks, zouden mogen worden gemaakt, kunnen op geene andere wijze
worden tot stand gebragt, dan door eene akte, iu denzelfden vorm als de
huwelijkschc voorwaarden verleden.

Geenc veranderingen zijn bovendien van waarde, zonder de tegenwoor-
digheid en de gelijktijdige toestemming van alle de personen, dio in de
hnwelijksche voorwaarden partycn geweest zijnquot;.

Primum inquiram, quae mutationes dicendae sint; deinde
qua forma fiant necesse sit; denique agam de praesentia et
consensu eorum, qui in pactis nuptialibus conflciendis par-
tes egerunt.

Art. 203 noster ex art. 1396 C. C. Pr. desumtus est.
Articulus Prancicus sécrétas quoque pactiones et antigrapha
[contre-lettres) nominat; cui vcrbo invidia inest, quum eo
nomine pracsertim dicantur, quae in fraudem tertiorum fiunt.
Apud nos res non expresse memoratur, sed nomine generis con-
tinetur. — Num vero mutationibus accensendae sunt, quae in-
terpretandi causa pactis nuptialibus postea adduntur? Rodièbe
et pont * haec formae mutationibus praescriptae obnoxia non
esse putant. Recte vero mahcadé ' interpretationem aut non
esse conventionem contendit, nec tum vim conventionis
habere; aut omnino esse conventionem, actum formae lege
praescriptae obnoxiam. — Denique quid reliquae additiones,
quibus ipsum jus, pactis nuptialibus constitutum, non mu-
tatur; donationes pracsertim? Suntne prohibitae, nisi fiant

1nbsp;Düraktok, XIV n. 32; troplosg, n. 138; marcadé, ad art.
1390—1393, n. I; DiErnuis, 1 n. 941.

2nbsp;Coniral de mar., I n. 137—139. Cf. pothieb, Mrod. à la Comm., n. 13.

3nbsp;Ad art. 1394—1397, n. III. Cf. uiephuis, I n. 911.

modo lege coiistituto, an libéré fieri possunt? J)e donatio-
nibus ab extraneis conjugibus factis dubitari non potest.
Quae profeeto non sunt mutatio pactorum nuptialium, neque
igitur articulo 203 circumscribuntur. Ilac de re omncs conscn-
tiunt Accedunt apud nos expressa legis verba. Articulus
cnim 231 tertiis permittit, ut donationes in conjuges con-
férant, sive tabulis nuptialibus, sfve separatis tabulis coram
notario confectis. Sed quid donationes inter ipsos sponsos?
Toullier contra potuier « opinionem défendit, eas libéras
esse: quum eae dumtaxat conventiones proliibeantur, quibus
juri pactis nuptialibus constituto dcrogaretur. Reliqui vero
scriptores Francici diversam opinionem tuentur. Putant
talibus donationibus statum conjugum, quem definiverant
pacta nuptialia, mutari deinde tertiis, qui donationem
uni ex conjugibus fecissent, jus acquisitum esse, ne bona
ea donata, nisi ipsis consentientibus, in aliam familiam
transferrcntur — Non cedo hisce argumentis. Posterius
inprimis non magni facio. Si conjuges per donationem bomi
dare prohibentur, poterunt tamen per testamentum ea in
alium transferre. Ad quem ea bona pervcniant, non est in
potestatc donatoris. Non potest is dominus esse desinere,
et simul rei dominium et potcstatem rctinere. Quod autem
ad alterum argumentum attinet, conjuges statum mutare
non posse: non puto conjugum statum donationibus fivetis
mutari. Ipsam hanc ob causam donationes inter conjuges
et ante et post pacta nuptialia fieri posse puto, quoniam iis
singula jura transferuntur, status vero ct jus conjugum non

' Toullieu, XII u. 57 seqq.; tuoi'LONg, n. 245, marcadé, 1. c.

^ Introd. « la Comm., n 13.

3 IlouiÈRE et roNT, MARCAUÉ, 1. e. quot;Ces ilonations dérangent IVlat
quot;reeijiroque, que Ic contrat donnait aux époux.quot;

' Tiion.okg, n. 241.

m

inutatur. Doiiationes per pacta nuptialia facere licet; sod
non necesse est liocmodo iiant. Tantummodo donatione»
ita factae multis juris, communis praeceptis solutae sunt;
(juae vcro separatis tabulis fiunt, in omnibus juri communi
sunt obnoxiae, et donationibus inter extraneos acquiparan-
tur. Ilanc quoque ob causam non obstat meae sentcntiae,
(luod in art. 231 C. C. additum est (quod in lege Fran-
cica non legebatur) donationes, a tertiis in conjuges con-
ferendas, non solum tabulis nuptialibus, sed ctiam separatis
tabulis fieri posse; in articulo vero 223, ubi de donationibus
ipsorum conjugum agitur, talis mutatio et additio facta non
est. Non obstat, inquam, mihi. Nam tabulis separatis
articuli 231 tamen idem eflectus tribuitur. Hoc autem
conjugibus permissum non est.

Quod ad formam lex praescripsit, ut omnes mutationes
codem modo fierent, quo ipsa pacta nuptialia confecta sunt;
i. c. tabula coram notario facta. Quod praeterea Codex Ci-
vilis Francicus tertiorum gratia jussit, mutationes ita tabulae
acccdere oportere, ut unus esset actus continuus, id a legis-
latore nostro omissum est. Nobis enim alia tertiorum gratia
jiraescripta sunt; neque eorum, quomodo tabulae nuptiales
confectae sint, sed quid actis publicis inscriptum sit, interest.

Denique agendum est mihi de § 2 articuli 203, de prae-
sentia scilicet ct consensu omnium, qui in pactis nuptiali-
bus conficiendis partes egerunt. — Qui nomine eo desig-
nantur? Primum sponsi; deinde ii, quorum consensus re-
(juiritur, si sponsi minorennes adhuc sunt; denique dona-
tores. Non vero ii, qui honoris causa tantum rei interve-
nerunt. Scriptores (luidam Francici ' iis accensendos

' Duranton, XIV n. 57; odier, Contr. d. mar., II n. 6G0; kodièrk
ct rosT, C. d. M., I n. 141; maucadé, ad art. 1:194—1307, n. IV.

etiam esse contendunt spoiisorum majoreiinium parentes,
quorum consilium ad contraliendas nuptias rogari oportet
Ajunt consensum quidem parentum hoc casu neccssarium
non esse, sed tamen, deficiente consensu, impedimenta nup-
tiis objici, adeo ut fortasse relinquere matrimonium liberi
malint, quam pietati erga parentes deesse: ubi consensus
igitur parentum, sicut fieri solet', datus sit, ratione habita
pactorum nuptialium, ea pacta mutari non posse, nisi iisdem
approbantibus. Eadem quaestio etiam apud nos usu venit,
quamvis de consensu parentum ad nuptias contraliendas alia
quaedam lege nostra ac lege Prancica statuta sint. In Erancia
enim consilium, apud nos consensum parentum rogari oportet;
in Francia seraper, apud nos usque ad annum trigcsimum;
in Erancia deficiente consensu actus pietatis (vel impietatis,
ut quibusdam videtur) sufficit; apud nos judicis intervcntio
requiritur, cujus tamen hac in re pcrsuadendi magis, quam
jubendi aut vetandi, est officium Sed puto et secundum
legem Erancicam et secundum nostram, opinionem, de qua
agitur, falsam esse, idque duplici modo. Primum quoniam
aliud est dari, aliud rogari consensum oportcre; deinde
quoniam consensus non ad pacta nuptialia, sed ad ipsas
nuptias requiritur. Et quamvis fieri possit, ut prius in
posterius vim habeat, tamen ubi lex tacet, ea transferre
nobis non licet

Requiritur lege Erancica et nostra, ad mutationes pac-
torum nuptialium, partium praesentia atque omnium simul
datus consensus. Toüluer secutus maleville, satis prae-
cepto legis factum esse ait, si modo omnes appellati sint.

» Art. 131 Cod. Nap.

» Art. 99—103 C. C.

' Cf. TOULLIER, XII n. 51 ; TnOPLONO, n. 239.

lt; XII. n. 50.

Miror unum praeterea inventum esse, ([ui eandem sententiam
ampleeteretur Lex enim postulat praesentiam, et additio,
quam ad art. 1396 C. C. Pr. in Consistorio Principis
{Conseil d'Etat) proposuit jollivet: quot;ou elles duement ap-
peléesquot;, ceterorum suffragia non tulit Deinde lex postulat
consensum, et quemadmodum qui tacet non utique fatetur,
ita certe non consentit, qui appellatus non venit. Denique
lex postulat, ut consensus ab omnibus eodem tempore detur;
convenire igitur omnes et adesse voluit, non solum con-
sentire.' Eatio, quam toullieb pro sua opinione affert, est
haec: fieri fere non posse, ut omnes, qui semel convenerint,
jam iterum cogantur con venire; pacta igitur nuptialia, si
legem stricte interpretemur, immutabilia evadere. At pri-
mum haec non est ratio legis, sed ratio utilitatis contra
legem. Deinde ne improbanda quidem mihi videtur lex.
Sponsorum certe consensus, et quorum sponsis auctoritate
opus est, deficere posse nemo contendat. Donatorum vero?
Sed hi quoque munificentia sua jus consecuti sunt, ut pacta
nuptialia, ipsis non consentientibus, nc mutarentur. Jus
enim matrimoniale, quod sponsis futurum esset, vim habuisse
potest in donationem conferendam. Immutabilia tamen ita
pacta nuptialia non redduntur. Namquc omnem donationem
sponsi relinquere possunt. Non quidem ita, ut pacta nuptialia
praeter voluntatem donatoris mutentur; sed nusquam veti-
tum. est, priora pacta missa facere, nova conficere. Idem
quoque fieri oportet, si quis eorum, quorum consensus
requiritur, tempore intermedio vita defunctus est

' Battuk, Communauté, 1 n. 49.
s Vi(l. Conférence da Code Civil, V p. £44.

' Cf. Dinrnuis, I n. 907 et 908; tuoploso, n. 234—230; siAncADÉ, 1 c.

CAPUT III.

DE INSCUIPTIONE TACTORUM NUrTIALIUM
IN ACTIS rUBLICIS.

§ ß.

Quid inscribi oporteat? Quae sit inscriptionis vis?

Pactis imi)tialil)us jus constituitur, quod non inter conju-
ges solos, sed adversus tertios quoque valeat. Quorum igituv
magnopere refert, quid ea pacta constituant, nosse. Nec
conjugibus relinqui possit, ut rem tertios doceant; sed ab
omni ignorantiae aut fraudis periculo hi tuti non erunt,
nisi ipsi tabulas nuptiales inspicere queant, ac sua commoda
ipsorum diligentiae, non aliorum benevolentiae, et bonae
fidei commissa sint. In jure matrimoniali conventio legis
vice fungitur. Sicut ergo legem promulgari oportet, ita et
pacta nuptialia. Actis igitur publicis ea inscribi jussit lex
nostra.

Ilujusmodi inscriptiones, Romanis ignotae, imprimis con-
veniunt cum jure recentiorum temporum, quae magis ma-
gisque eo tendunt, ut omnibus arcanis prohibitis, fidem et
securitatem juris tueantur. Ita actis inscribuntur hypo-
thecae; per ea quoque bonorum immobilium dominia trans-
feruntur; eodem modo si qui mercatores soeietatem inierunt,
leges societatis omnibus, quorum interest, notae fiunt;

(Iciiique ob siinilem rationem acta status civilis iutroJucta
sunt. Pacta autem uui)tialia jam olim iu plcrisque patriae
iiostrae provinciis tabulis publicis inscribi solebant ^ Sed
tameii res non tanti liabebatur. Varium de necessitate
inscriptionis erat jus; variae de eflectu sentcntiae. In IIol-
landia inscriptionem jusserunt Ordines, Placito 30 Julii
1624, quod tamen ab initio inde numquam observatum est,
et in desuetudincm abiit, ut tradunt Doctores Addunt:
ex favore mercaturae, ne arcana patrimoniorum panderentur
ct mercatorum corrueret fides. Dicendum potius foret: ex
favore fraudatorum. Omnia enim, quae securitati juris
favent, etiam mercaturae favent, neque iis fides mercatorum
infringitur, sed confirmatur. Legislator igitur noster pro-
mulgationem pactorum nuptialium praescriberc non dubi-
tavit, nec mercatores hodic, quod sciam, rei adversantur,
et judices legem tuentur.

Accuratius jam videamus, quid lex hac de re statuerit.

Art. 207 C. C. quot;Geenc Icpalingen, in huwclijksche voorwaarden voor-
komende, waarbij van dc wettelijke gemeenschap geheel of gedeeltelijk
wordt afgeweken, kullen ten aanzien van derden vroeger kunnen werken,
dan van den dag der overschrijving dier bepalingen in een openbaar register,
lietwelk daarvan zal worden gehouden, ter griflle der regtbank van het ar-
rondissement waarin het Imwelijk is voltrokken , of dc huwelijks-akte is over-
geschreven, bijaldien het huwelijk buiten 's lands is aangegaanquot;.

Praecipuac quaestiones, dc quibus hic mihi agendum est,
sunt hae:

a. Quid inscribi oportet?
h. Quae inscriptionis est vis?

A. Promulgatio praescripta est, ne libertas conjugum

' Vid. arntzenius, Itis/i(. jiir. Belff. civ.. Tit. V, § 27-
' Guoenewegen, De ley. air., ad L. ult. C. de jure dot. (V. 12);
Obwn-alien op de oroot, F, Obs. 42; arntzesius, 1. c.

jus suum coiistituendi in damnum tertiorum evaderet. Non
igitur, ut neccssario fierct, praescriptum est. Conjuges
inseriptionem omittere possunt; sed si jure, quod pactis
nuptialibus constituerint, adversus tertios uti velint, necessc
(!st, ut promulgatum sit. Unde protinus sequitur, non ne-
cesse esse inscribantur, quae tertiorum scire non interest.
Deinde ea tantum inscribi oportet, quae ipsorum conjugum
voluntate constituta sunt; quae vero ipso jure obtinent.
sine inscriptione subsistunt.

Neccsse non est, ut pacta, quibus in aliqua re a jure
communi rccessum est, intégra describantur. Satis est, si
ipsae clausulae derogantes promulgentur. Sed lias tamen
intégras describi praestat, quo magis cautum sit, ne ea,
quae inscripta sint, ab ipsis pactis nuptialibus difterant.
Deinde idem quoque suadet ipsa vox: descriptie {quot;over-
schrijving^'), qua legislator in art. 207 usus est

Si quid igitur pactum conventum est, quod a placitis legis
recedit, id inscribi oportet. Sed quaeritur, an singula quo-
que bona, quae communia non fiunt, et in pactis nuptia-
libus rccensentur; quaeritur, an donationes quoque inscri-
bendae sint. — Distinguendum hie esse puto inter bona viri
ct bona uxoris. Viri bona numquam inscribi nccesse est.
Vir enim communionis caput et dominus est {seigneur et
maître, ut dicebatur vetcre jure Trancico), neque igitur
tertiorum scire interest, utrum bona ipsius an communionis
sint. Quod ad uxoris vero bona attinet, iterum distinguen-
dum esse puto inter pacta nuptialia, quibus ipsa communio
sublata est, et pacta, quibus bona quaedam communione
exempta sunt. Ubi posterius factum est, singula bona
promulganda esse videntur. Si enim regulam gencralem

J Cf. vnoRDUiN, ad art. 207, annot. VII, X rt XI.

udoptamus, omnia, quae excijn volumus, nominatim exci-
pienda sunt. IJona iimeu immobilia per universitatem ex-
imi possunt. Ne in pactis quidem nuptialibus tum nomi-
nantur, neque igitur necesse est, nec fieri potest, ut in
actis publicis singula inscribantur. Sed ubi haec vel ilia
tantum exempta sunt, ea nominatim inscribi oportet. Te-
nendum est hac in re, bonorum immobilium, quae in com-
munionem veniant, nullam transcriptionem in actis hypo-
thecariis fieri; sed durante quoque matrimonio subsistern
inscriptionem eorum nomini ejus, a quo collata sint. Jussit
quidem Minister Eegis pro rebus ad aerarium pertinentibus,
llescripto 12 Septcmbris 1842, bona communionis, instru-
mcntis magistratui exhibitis, in nomen viri transcribi. Sed
Minister boc Rescripto potestatis suae fines egressus est;
deinde sanctio pocnalis deficit; denique instrumenta nulla
exhiberi possunt, ubi jus legis conjuges adoptarunt

llactenus, si ipsa bonorum communio subsistit. Sin vero
sublata est, aliter res se habet. IJona tum immobilia, ct
bona mobilia, quae dominorum nominibus inscripta sunt,
j)romulgari necesse non esse, ultro apparet, quum, cujus
sint, aliunde pateat. Sed neque bonorum mobilium inventaria,
quae secundum art. 205 aut art. 220 pactis nuptialibus
inseruntur vel annectuntur, inscribantur necesse est. Quare
enim inscribantur? 1quot;. Ut uxor bona sua alicnata a tertiis
revindicare possit. At contendo, uxorem bona sua mobilia
revindicarc non ])o^se, etiamsi nominatim in actis promul-
gatum sit, quacnam bona marito alienare non liceat. Pactum
enim, quo mariti potestas in bonis mobilibus circumscripta

Vid. Uescripti cxccipta apud i.eon, RegUpraak van den Iloogen Ilaad,
ad art. 174 C. C., et in diavio Ifeekilad van het liegt, n. 440, ubi prac-
ceptum vitupcratur tainquam maucuni, inutile ct fraudationum causa. Cf.
porro l'Ois ne openlrtar/iPid des eigcjidnnis, p. 78 et 70.

I

est, vim tantum habet inter ipsos cionjuges. Adversus
tertios vero régula valet, possessionem tituli loco esse. Quuni
igitur maritus possidet, necesse non est tertii incjuirant, an
dominus quoque sit. — 2quot;. Ut in concursu crcditorum uxoris
bona salva sint, ncque ob débita mariti vendi queant. At
contendo, ea salva esse, etiamsi nihil nominatim inscriptum
sit. Praeceptum cnim articuli 205 eo tendit, utfraudi con-
jugum obstetur, atque ut probationcs difliciles et litcs
avertantur; non vero ut tertii condicionem fortunarum con-
jugum doceantur. Cujusvis crcditoris interest, nosse rem
I)ccuniariam débitons, neque hac in re conjuges a ceteris
liominibus differunt. A jure communi reccdunt conjuges,
ubi communionem bonorum excludunt; hoc igitur ])romul-
gari oportet. Sed ubi bonorum inventaria conficiunt eaqu(!
pactis nuptialibus inserunt, non autonomia utuntur, nec jus
aliquod constituunt; sed tantum, quod est, modo legitimo
])robationis causa referunt.

01) easdem causas necesse non est, summa pecuniae
promulgetur, quam u.xor marito in dotem dedit; quamquam
hanc quoque rem scire tertiorum magnopere refert, imprimis
inter mercatores. Sed etiam hoc casu uxor aequiparari jwtest
cuivis extraneo, qui viro pecuniam mutuam dedit.

Itaque si quid probationis habent bonorum allatorum
inventaria, et summa pecuniae in tabulis nuptialibus nomi-
nata, ut ea adversus tertios valeant, inscribantur necesse
non est. Quae vero ])robandi vis iis tribuenda sit, exponere,
non hujus est loci. Hie tantum monere volui, ea valere
aut non valere, probarc aut non probare, sive actis publicis
inscripta sint, sive non. Quod verum habetur, valet etiam
sine inscriptione. Quod verum non habetur, etiam inscri])-
tum, verum non lit. Sed hoc pertinet ad quaestionem do vi
et elVectu inscriptionis, de (|ua nunc acturus sum.

B. Vis inscriptionis hue redit, ut omnia, quae praeter
communionem Icgitimam conjuges pacti sint, adversus ter-
tios non valeant, nisi inscripta sint. Tertii, quod ignorant,
non curant; sed jure legitimo utuntur. Inter conjuges vcro,
et adversus conjuges quoque, pacta nuptialia valebunt, si
forte tertii ca noverint et sibi prodesse existiment. Quoil
sequitur ex verbis articuli 207 quot;fe/i aanzien van derdenquot;',
deinde ex universa promulgationis natura, quae unicc in
tertiorum utilitatem praescripta est; quam igitur non ita
explicari oportet, ut in detrimcntum eorum cvadat. Dcni-
(jue si promulgatio omissa etiam conjugibus j)rodcssct, non
solum illi ex sua culpa fructum percijjcrent; sed etiarn
communionem bonorum, quam ante nuptias contractas sus-
tulissent, durante matrimonio rcstaurare possent.

llucusque cgi de pactorum nuptialium j)romulgationc
l)roi;fUs omissa. Sed (juid, si quaedam conjuges promuiga-
runt, quaedam reticucrunt? Tertii tunc nihil curant praeter
jus legis et ea quae inscripta sunt. Cetera conjugibus ad-
versus tertios non prosunt; sed rursus tertii adversus con-
juges iis uti possunt, si res ipsis nota sit, et si id prodesse
sibi vidcatur. Ucnique quid, si pacta inscripta sunt, quibus
postea mutatione facta, vel novis omnino tabulis confectis,
(Icrogatum est? Tunc quae inscripta sunt, non valent,
(|Uoniam sublata sunt; quod vero postea constitutum est,
non valet, quoniam inscrijjtum non est, Conjuges igitur
non habent quod graventur, si tertii jure .communionis
utantur. Sed ipsis tertiis eo quoque jure, (juod promulga-
tum est, uti licet. Promulgatio quidem per so spectata et
ab ipsis pactis nuj)tialibu3 separata, nullam habet vim, sicut
mox docebo; sed valet tanuiunm dcscriptio, Praesumtio est
juris ct de jure, ea quae inscripta sunt, cum ipsis tabulis
convenirc. ('onjuges saltern non jwssunt contra en, quae

ipsi promulgaruiit, provocare ad ea, quae nou promulgaiunt.
Sed quum nullum tempus ad promulgandum delinitum sit,
conjuges semper errorem (si error sit) corrigcre poterunt.

Sequitur quaestio, quae sit vis pactorum nuptialium,
quae non modo lege constitute confccta sunt, si tamen
promulgata sint. Art. 202 C. 0. statuit ut nulla sint,
ncc dubitari potest, quin et conjugibus inter se et tertiis
nullitas prosit. Poteruntne vero conjugcs ea nulliüite ad-
versus tertios quoque uti, qui fidem promulgationis secuti
sunt? Res ambigua est. Sed tamen potius mihi videtur,
non posse: ob analogiam ejus quod in societate mercatoria
juris est

Comperto quae sit vis inscriptiónis, ut accuratius rem
definiam, restât ut ostendam, quam vim inscriptie non
habeat. Promulgationem per so spectatam et a pactis nup-
tialibus separatam nihil efficere, supra jam monui. Si quid
igitur conjuges pacti sint, quod minorem habeat vim, in-
scriptione ea non augetur; nec si quid pacta nuptialia vitiet,
inscriptione cerrigitur; nec denique jura tertiorum pactis
inscriptis minui possunt. Sunt qui existiment, omnia quae
promulgata sint, ob id solum adversus tertios valere, qui
habcant quod sibi imputent, si damnum passi sint, quum
pcriculum novissent, aut saltem novisse possent. At pro-
mulgatio non est contractus inter promulgantem et cos, in
quorum gratiam promulgatur. Nesse non est consentire.
Ad contractum autem requiritur consensus. Promulgatio
pactorum nuptialium minime acquiparari potest cum pro-
mulgatiene legum venditionis, quae ob id solum promul-
gantur, ut jus inter emptorcm et venditorcm constituatur.
Pactis vero nuptialibus acccdit inscriptie, sicut promulgatio

gt; Alt. 22 Cod. Merc.

legi. Sicut igitur promulgatio legis non est juris fons, sed
ipsa lex, etiamsi sine promulgationc inutilis sit, ita quoque
pacta nuptialia non lianc ob causam adversus omnes homines
valent, quoniam promulgata sunt, sed promulgari oportet,
quoniam natura sua destinata sunt, ut adversus omnes
homines valeant. Verum igitur est, nulla pacta valere, nisi
promulgata sint; at verum non est, omnia pacta, quae
promulgata sunt, propterea valere. Promulgatio requiritur,
at non sola requiritur, et pacta, quibus jus publicum aut
jura tertiorum laeduntur, ab initio nulla sunt, nec pro-
mulgationc vires acquirere possunt. Si conjuges e. g. quaedam
débita communione bonorum univcrsali exemerunt, quod
supra ostendi adversus tertios nullam habere vim, hoc,
quamvis promulgatum, non magis valet, quam si promul-
gassent, se débita contracturos, at non soluturos esse. Non
potest (juis de tertiorum juribus statuere, etiamsi usque
adeo impudens fuerit, ut id publice promulgaret. Tertii,
qui post talem promulgationem cum conjugibus agunt,
propterea juri suo rcnuntiasse minime censendi sunt. Impune
ista ignorant, et quamvis noverint, tamen non curant. In-
scriptionem jussit lex in commodum tertiorum, quo magis
securi cum conjugibus agerent. Non igitur inferioris con-
(licionis esse possunt, quam si lex ii)sis non cavisset. Ea
pacta, quae adversus tertios valerent, si promulgatio prae-
scripta non esset, e. g. olim in llollandia, nunc non valent,
nisi promulgata sint; at quae tum non valerent, ea nec
hodie valent, quamvis promulgata. Denique promulgatione
non nova vis pactis acquiritur, sed ea, quae iis inest, con-
servatur; non aliquid additur, sed aliquid non adimitur.

— 5() —
7.

Judicium de inscriptione secundum Icyem nostram.

Si jus nostrum de promulgandis pactis nuptialibus cum
jure Prancico ' comparamus, raulta aliter lege nostra statuta
esse repcriemus. Codex Piancicus solos mercatores pacta
nuptialia inscribere jubet. Apud nos promulgationis prae-
ceptum omnes homines obligat. Deinde hoc tantum lex
Francica inscribi jubet, si conjuges communionem bonorum
adoptarint, aut separatis bonis matrimonium inierint, aut
jus dotale elegerint Apud nos omnia, quibus a jure
communi recessum est, inscribantur necesse est. Porro lege
Francica jussi sunt mercatores, vel ])otius tabelliones, pacta
intra mensem, postquam confecta sunt, promulgarc. Apud
nos nullum tempus fatale promulgationi constitutum est.
In Francia quamvis pacta aut omnino aut tempore utili
inscrii)ta non sint, tamen vim non amittunt; sed tabelliones
muleta puniuntur, et aliquando ipsi mercatores, si foro
cesserint, inferioris condicionis sunt. Apud nos pacta non
])romulgata adversus tertios nullam habent vim; promulgata
autem vim non habent, nisi a die inscriptionis. Denique
ipse modus i)romulgan(li diflert. A])ud nos pacta nuptialia
actis perennibus inscrijita conservantur, et pcrpetuo a ter-
tiis inspici possunt; secundum jus Francicum annuis tabulis
inscripta per temjms exponuntur.

llisce mutationibus legislatores nostri eo magis caver(î
voluerunt, nc tertii sua inscitia aut fraude conjugum dam-
num paterentur Diibito vero, an i)ropositum assecuti

' Code de Comm. art. 67—GO ; Code de Froc. art. fi72.

= Vid. tamen tkoi'LOng, Contr. d. mar., n. 101.

Vid. voor.DUis, ad art. 207, n. R el 9 (II p. 381 scqq). (quot;f. .\ssr.i!,
Jld Xr'f. Jiiirff. V'cih. rergel. m. h. Wrlh. Nap., § 143_146.

sint. In duobus imprimis legem nostram non satis securi-
tatem juris tueri puto, nimirum quod ad tempus, et quod
ad locum inscriptionis. Denique praeceptum promulgationis
minus late, quam oporteat, tendit; quamquam hac in re
certe legi Francicae lex nostra praestat.

Conjugibus pacta sua, quandocunque velint, inscribere
lex nostra pcrmittit; quamquam nullam habent vim, nisi a die
inscriptionis. At quidjta de jure tertiorum fit? Jus ma-
trimoniale ne mutari posset, imprimis in commodum ter-
tiorum' statutum est. At hoc praeceptum irritum fit, si
conjuges, primum omissa, deinde quandocunque lubet,
facta inscriptione, alio tempore alio jure uti possint. Tertii
numquam securi erunt, et si acta publica semel inspexerint,
jam nondum scibunt, quid juris sit. Necesse est, ut semper
Tribunal adcant et actorum volumina evolvant, antequani
cum conjugibus agant. Ileri enim communio juris erat;
at hodie forte apparebit, separationem bonorum inter con-
juges obtinere. Plerumque homines acta tribunalium per-
scrutari non solent; at si eam inquisitionem incommodis
et dilHcultatibus obstruis, omnis promulgationis utilitas
evanescit. Propterea censeo, tempus definiendum esse, intra
quod nisi pacta nuptialia inscripta sint, amplius inscribi
ne(iucant. Ut lex nostra nunc sese habet, potius duco
jus Erancicum, quod corrigere voluit legislator noster.
(Juamquam enim muleta, qua tabellio punitur, tertios non
juvat, sicut observatum est tamen multp majus est prae-
sidium ill diligentia tabellionis, insuper mulctae pcriculo
stimulati, quam in liccntia conjugum, qui nulhi necessitate
ad inscriptionem constringuntur, imo eam sui commodi causa
ct in fraudem tertiorum didorre pnssuiit.

1 VooKuriK, II !)•

Altera quoque res animaclvertencla est, qua utilitas pro-
mulgationis magna ex parte sublata est. Pacta inscribuntur
in actis Tribunalis, in cujus jurisdictione matrimonium
contractum est. Si igitur conjuges in urbe habitant, quae
a sede Tribunalis aliquantum remota est, aut si durante
matrimonio domicilium mutarunt, tertii, qui cum iis agere
velint, primum iter facere debebunt, operam et pecuniam
impendere, ut scire possint, quid inter se et conjuges juris
sit. Imo saepe fieri potest, ut acta publica omnino inspi-
cere, etiam magna opera et expensis non possint, si nesciunt,
ubi matrimonium contractum sit; quod facile fieri potest,
SI forte, ut solet, eo loco contractum est, quo aut ipsa
mulier, aut tutor mulieris habitabat, aut si conjuges du-
rante matrimonio in aliam urbcm migrarunt. Tune tertii
in actis Tribunalis ejus urbis, in qua et ipsi et conjugcs
habitant, nulla pactorum inscriptione inventa, putant, et
quodammodo jure jmtant, communionem inter conjuges
obtinere; verum sero se deceptos esse repcrient. Vellem
igitur pacta nuptialia eo loco inscribi necesse esset, ubi
conjuges habitant, et praeterca necessitas iis imponeretur,
ea iterum inscribendi, quandoquc domicilium mutarent.
Actorum, quibus dominia et hypothecae inscribuntur, et
quae etiam habentur in urbe, ubi est scdes Tribunalis,
brevis tamen descriptio in cujusvis Communitatis tabulario
invenitur. Certe hoe saltem fieri oporteret in re, quae ad
omnes homines pertinet, ct saepius ad eos, qui vitae mo-
destia et rerum angustiis intra fines urbis suae coërcentur.

Eo magis mirandum est, legislatorem haec ncglexisse,
quum eadem, quae monui, partim in Specimine anni 1820
statuta essent, partim a quibusdam Delegatis in Coctn
Logislatorio proposita. Spcciminis art. 392 statuebat, ut
pacta inscribenda essent ab co, qui in (juavis Communitatc

esset ab actis. Quod tamen plurimorum Delegatorum suf-
fragia non habuit; sed potestati judiciali res mandata est, quasi
administrationis tantum ratio habenda esset, et commodum
ac jus tertiorum bac in rc nullius essent momenti In
codem Specimine .anni 1820, simili casu, is magistratus
designatus erat, qui est ab actis status civilis. Nimirum
Specimen duos communionis legalis species continebat: com-
munionem universalem, i. e. communionem patriam, et
communionem particularem, i. e. communionem Trancicam.
Inter utramque sponsis eligendum erat in limine matrimonii
coram magistratu, qui est ab actis status civilis, qui rem
ipsis actis inscriberet Sed acriter rem Delegati repre-
henderunt, qua omnia munera confunderentur. Nec certc
valde erat probandum, optionem inter varia jura matrimo-
nialia sponsis inconsultis, jamjam nuptias contracturis, et
longo alia cogitantibus, proponi. Sed inagistratus tamen
designatus a re non adeo alienus erat: quum status conju-
gum ex conventionibus nuptialibus pendcat.

Denique hoc quoque reprehendendum videtur, quod
legislator non universa, quibus jus matrimoniale constituatur,
in iisdem actis inscribi jusserit. Communio enim non solum
pactis nuptialibus, sed et separatione bonorum tolli potest.
Haec autem in actis Tribunalis non inscribitur. Promul-
catur certe, sed suo modo Varietas hac in re legislatori
placuit. In lege Francica eadem est et separationis et
pactorum nuptialium promulgandorum forma. Posterior
cx priore desumta est. In nostra vero lege pactorum
nuptialium promulgatio prorsus alia est; separationis in

gt; Vid. voojiDUiN, ad art. 207, n. 1—3 (II j). 378 et 370).
= Vid. Spcciminis anni 1820 art. 248; vookduin, M p. 202.
' Art. 811 C. l'r.

mm

paucis dumtaxat mutata, Fit autem ea hoc modo. Sen-
tentia per annum in albo proponitur, et in sede Tribunalis,
n quo sententia lata est, et in urbe, in qua liabitant con-
juges; teniae praeterca promulgationes in diariis laciendae
sunt, uno mense inter binas promulgationes interposito.
Certe quaedam in hac meliora sunt, nec libenter ca caream;
sed tamen vellem insuper inscriptio quoque in actis, in
(]uibus pacta nuptialia inscribuntur, praecepta essct: iüi ut
promulgatio in diariis aliaque, quae praescripsit art. 811
C. Pr., tertios mutationem juris matrimonialis monerent,
eo tempore quo fieret, acta vero Tribunalis docerent in
scmpiternum.

Supra comparationem institui inter praeceptum generale
articuli 207 Cod. civ. nostri et praeceptum articuli 67 Cod.
Merc. Pranc., sjiecialitcr mercatoribus scriptum. Sed accessit
in Prancia, die 10 Julii anni 1850, lex, quae jiromulga-
tionem magis universe fieri jussit. Quae (juoniam novum
prornulgandi modum introduxit, non inutile mihi visum est,
ut, quid ferat, breviter hie exponerem Jubentur ea lege
tabelliones, qui i)acta aliqua nuptialia confeeerint, sponsis
instrumentum tradere, quod, ubi nuptiae coram magistratu,
qui est ab actis status civilis, contrahantur, huic exhibeatur.
rnstrumentum illud nihil aliud contineat necesse est, quam
pacta nuptialia confecta esse, deinde quando, inter quos, coram
quo, confecta sint. Ilaec autem Magistratus, actis status
civilis praepositus, in actis inscribit. Sod pnieterea si con-
juges instrumentum ejusmodi nullum oxhibeant, magistratum
COS interpellare oportet, sintne pacta nuptialia confecla,
necne, ct quae responderint, actis consignarc. Itaque si

' Ipsa lex, qua artt. 75, 76, l.-JOl. i;jOt Cod. i\ap. jiiutati sunt, lo-
fiitur apud m.micadé, nd art. l.'VJO—]3'J3, n. VI.

- fil —

tertii in actis status civilis nihil tie pactis nuptialibus inve-
niant, scibunt ea male sese habere, et ab omni negotio cum
conjugibus abstinere iis proderit. Si vero, pacta nuptialia
confecta esse, acta ferant, tertii cum conjugibus contracturi,
ut pacta sibi exhibeantur, postulare poterunt. Quid vcro,
si acta status civilis docent nulla pacta nuptialia adesse?
llic est cardo tjuaestionis. Sed fatcndum est, legem magna
molitam esse, ut haud multa consequeretur. Exspectcs, si
I)acta nulla adesse in actis legatur, ea ])acta, si tamen ad-
sint, adversus tertios non valere. Sed legislator Francicus
elfectum legis latins tendcrc noluit, quam ut bona dotalia
tum ab uxore, consentiente marito, alienari ])ossent. Vis
igitur legis satis circumscripta est, neque apud nos lex ita
concepta quidquam efficerct. Bona enim uxoris ne alienari
possint. Codex noster nec praecipit nec pcrmittit. Sed ipse
tamen proniulgandi modus, quem lex Francica anni 1850
introduxit, mutatis mutandis, etiam ab aliis populis adhibcri
jwssit.

CAPUT IV.

DE IMMUTAHIUTATE .JURIS MATRIMONIALIS.

§ 8.

Principium hnmutahilitatis. — Exceptiones.

J us matrimoniale non solum publice notum, sed et stabile
sit necesse est. Conjuges igitur pacta sua nuptialia ante
matrimonium conficere oportet; stante vero matrimonio
jus, quod semel adoptarunt, mutare non possunt.

Art. n-l § 2 C. C. «De gemeenschap kan, staande Imwelijk, niet door
onderlinge overeenkomst der echtgcnooten worden opgeheven of gewijzigd.quot;

Art. 204. «Na de voltrekking des huwelijks, kunnen de huwciykscho
voorwanrdcn op gecnerlci wijze worden veranderd.quot;

Idem praeceptum de jure matrimoniali non mutando etiam
in Codice Napoleontico legitur Sed toullieu - postijuain
l)rimum contendit, illud, sicut juri Romano, ita ct rationi
congruum non esse, deinde probare conatus est, pacta nup-
tialia impune mutari posse, si modo conjuges usque ad
mortem in animo mutandi perstiterint. Per fas et ncü\s
Vir dar. alfirmavit, pacta nuptialia niliil esse praeter vulga-

gt; Art. 139.J ct 1399 O. N. Cf. roTitinii IntroclucHon an traitr de la
commimanté, n. 18.
» XII, n. 24-41.

— Ga-
rem inter duos homines conventionem. Nequc igitur varia
legis placita sine ira aut studio perpendit, ut inde propriam
et peculiarem pactorum nuptialium naturam cognosceret ;
sed diversam prorsus rationem secutus est. Primum
thesin generalem posuit: pacta nuptialia a vulgaribus con-
ventionibus minime distarc; tum, inde profectus, omnia
quae pactis nuptialibus propria sunt, ratiocinando flectcre,
minuere, tollere conatus est. Ilaecce vero Viri clariss. sen-
tentia ab omnibus scriptoribus reprobata est. quot;Elle n'a pas
quot;fait fortunequot;, quemadmodum ait troplong, quot;elle est restée
quot;dans l'isolementquot; \ Ceteri igitur Jurisconsulti et legis
praeceptum tuiti sunt et rationi quoque congruum esse
])utarunt.

Katio enim legis duplex est. Primum afferri solet, mu-
tationem juris matrimonialis fore in fraudem legis, qua dona-
tiones inter conjugcs prohibentur. Quod tamen magis, quam
necesse est, jus llomanum olet. Praeterea si de solis dona-
tionibus probibitis loquimur, speciem generi substituimus,
at(iuc eam speciem, quae ob liberalem naturam matrimonio
egregie convenit. Sed pacta inter conjuges et contractus
omnes communioni conjugali adversantur. IIoc enim coii-
tractuum natura et postulat et fert, ut separata sint con-
trahentium commoda, ut distinguatur meum a tuo, et sibi
quisque consulat. Matrimonii vero natura et fert et postulat,
ut omnia inter conjuges communia sint, ac numquam con-
jugum unus sua cômmoda ab alterius commodis separet,
iisve opponat. Primum igitur ipsorum conjugum ea est
condicio, ut ad mutandum jus suum apti non sint. Deinde
juris quoque matrimonialis natura mutationes non fert. Jus

' Cnnir. d. war., ii. 202. Cf. eodem n. 172—174 j Marcadk, ad art.
139i—l:m, 11. I.

('iiiin matrimoniale arctissime cum ipsis. nnptiis coli.ieret.
Sicut igitur nuptias, ita ct jus matrimoniale stabile esse
oportet. Conjugum status non potest quovis tempore mutari;
sed ut certus sit, et ipsius natura et commercium inter
homines tertiorumque comnioda flagitant. Pacta igitur nup-
tialia merito lex fundamentalis juris domestici dicta sunt

Minus certa minusque generalis erat immutabilitatisregula
in jure patrio antiquo, Aliquando quidem scriptores rem sine
restrictione enuntiant '; sed in Hollandia tamen pacta nup-
tialia mutuo consensu a conjugibus testamento revocari
jjoterant, in Frisia etiam i)er pactum posterius staute ma-
trimonio

Seil apud nos quoque, quamvis certa et generalis sit
regula, exceptiones tamen quaedam dantur; quae partim
juri tertiorum magis favent quam nocent, ])artim nccessario
admittendae fuerunt, ne graviora commoda laedcrentur,
Mutatur igitur apud nos jus matrimoniale:

I.nbsp;Si conjuges condicionem mutant.

II.nbsp;Si quae donatio uni ex conjugibus ea lege facta est,
ne bona donata in communionem universalem venirent.

III,nbsp;Separatione bonorum,

IV.nbsp;Communione restauranda.

V. Quacri potest, an pacta nuptialia in diem, aut ex
die, aut sub condicione fieri possint,

VT. Inquirendum est, an mutetur jus matrimoniale, si
conjuges patriam mutant.

' Tnori-oso, C. d. M., n. IC.

^ de Gkoot, Inleiding, II. 12, 5; auxt7.exius , lusdt. jui'. Belg.^
Tit. IV J 10 n. 2.

^ Via. AnxTZEsiiis, I. J. n., Tit. V f 10 in fiiic, et J 70—84, et
qui ab eo eitantur.

De singulis exceptioiiibus paullo accuratius acturus sum.
(iuac ubi absolverim, etCapiti et Dissertationi fmcm imponani.

9.

I. ^[utata conjugum condicio. II. Donatio uni ex
conjugibus facta, praeter communionem
bonorum universalem.

I. Status conjugum non solum lege et pactis nuptialibus
(Icfinitur; sed ipsa quoque condicio, in qua conjugcs vcr-
santur, et negotia, quibus operam dant, vim aliquam in
jus matrimoniale habent. Si ergo vir, qui antea de rediti-
bus suis vivebat, mercaturam suscipit, aut si, pecunia jam
parata, pro aleis mercaturae quietam sine pcriculo vitam
optat, mutata condicione, jus quoque matrimoniale quo-
dammodo flcctitur. Sed gravior est mutatio, et ad tertios
magis pcrtinct, si uxor mercatrix fit, aut mercatrix esse
desinit. Status enim uxoris mercatricis ditlert a statu ejus,
quae curas domesticas non egreditur. Cavit igitur lex, ut
omnia, quae hue pertineant, publice nota sint. Certe utrum
mulicr mercatrix sit, necnc, ex ipso facto apparet, neque
spcciali significatione caret vox, qua nostra lingua dicitur :
openbare koopvrouw. Ubi vero non facto, sed jure mer-
catrix esse desinit, consensu a marito revocato, lex in
utilitatem tertiorum pracscripsit, ut ea revocatio promul-
garetur; art. 168 § 4. De modo promulgandi nihil lege
praescriptum est. Ex analogia autem similium casuum se-
qui videtur, per diaria cam fieri oportere

n. Altera juris matrimonialis mutatio est, quae fit per

Vid. DiEPHUis, Ned. Burg. Hegt, I, n. 728.

üictuni extraneorum. Quamvis enira conjuges communionem
bonorum adoptarint, in quam Universa bona ])raesentia et
futura, nullis exemptis, veniant, tamen extraneis licet
quaedam bona uni ex conjugibus ita dare — sive testa-
mento, sive donatione inter vivos — ut ejus propria sint,
neque in communionem veniant.

Art. 175 C. C. quot;Do gemcenscLap omvat, wat hare haten betreft, alle
(le roerende en onroerende goederen der eehtgenooten , zoowel tegenwoor-
dige als toekomende, ook die welke zij om niet verkrijgen, tenzij de erf-
later of dc schenker uitdrukkelijk het tegendeel mögt hebben bepaald.quot;

Causa redditur haec: qui possit majus, cum et minus
posse: qui ergo possit non dare, quod est majus, eum ct
sub modo dare aut legare posse. Quaeri vero potest, an
majus sit non dare, quam jus matrimoniale flectere. Atta-
men ubivis haec exceptio invenitur Quamvis igitur
ratione res forte non valeat, valet tamen consuetudinc ct lege.

Nota lue est quaestio, an id quoque, quod liberis jure
legitimo ex hereditate parentum competat, iis ita dari pos-
sit, ne in communionem veniat. Negavit id fieri posse
delvincourt *, lioc argumcnto usus, testatorem sub con-
dicione vel sub modo bona relinquere non posse, ubi facultas
dandi aut non dandi ei non competat. Diversam ojnnio-
nem tuitus est toullier eamquc utilitatis et acquitatis
rationibus fulsit; sed quaestionem principalem adeo quaes-
tionibus accessoriis obscuravit, ut res ita proposita pure
dijudicari nequeat. Eum secutus, idem défendit zaciiariae \

gt; AnxTZENius, Inslii. jur. Bely., Tit. IV \ 18 n. 14; art. 175 Cod.
Lud. Nap.; art. 1401 u. 1 C. C. lquot;r.; poTinr.u, üommunawl«, n. 102;
RUNDE, Deutsches eheliches Güterrecht, § 30 n. 3.
s Ad art. 1401 C. N. (III p. 238).
» XII, n. 114.

lt; § 507 nota 13 (III p. 183, 5»« edit.)

idcjue, ut solct, quantum potest brevissime Apud nos
rursum negavit bona sub hac condicione rclinqui possc
BiEPnuis unam hanc ob causam, quod ea bona lege
liberis deferantur, nec parentes de iis quidquam statucrc
possint. Equidem quoque dubium non esse puto, (piin
negandum sit. Non tamen licet rem ita paucis absolvere,
postquam tractatu paullo longiore Jurisconsulti quidam
Amstelodamenses diephusium refellcrc conati sunt Minus
feliciter, ut mihi videtur. Sed argumentis hoe judicium
corroborem necesse est.

JCti Amst. ita fere ratiocinantur. Articulum 175 uni-
verse de testatoribus loqui ostendunt, neque igitur distinc-
tionem ex eo probari posse. Quod vero attineatad art. 960,
quo parentum testandi facultas in gratiam liberorum cir-
cumscripta sit, primum animadvertunt, leges, quae in
gratiam alicujus scriptae sint, non ita explicari oportcre,
ut in detrimentum ejus évadant; deinde Virum ampl.
DiEPiniis rcprehendunt, quod verbum quot;beschikJcenquot; male
interpretatus sit: exhcredare, onerare, diminuera, ea voce
intelligendum esse * ; hic vero jus liberorum non circum-
scribi et minui, sed extendi, quum quod jure legitimo
competat, idem tcstamento majus et plenius detur. Quis

' Diepiiuis alia zaciiariam diccrc facit, distinctionc quoque proposita
inter donationem pactis antenuptialibus et donationem stante matrimonio
factam. Ac merito; sed in mea editione haec non Icguntur. Fortasse apud
ahbrt ct rau.nbsp;^

2nbsp;I, n. 790.

3nbsp;Vragen van Ned. Regt, heanlwoord door eenige Amst. Regis-beoefe-
naars, Tweede Verzam., Quaestio 4, pag. 31—30. Cf. judicium, qnod
de opusculo et do ipsa quaestione, dc qua agitur, tulit Vir dar. i\r. des
amorie van der hoeven in Nieuwe Bijdragen v. regisgel. en wetgev..
Ill p. 382 seq.

lt; Citantur artt. 223, 231, 928, 905, 900, 975, 970, 1020, 1000 C. C.

ergo, ajuiit JCti Ainst., de testamento qucri possit? Alter
conjux? At is ex suo eapite hereditatem non petit. Ileredis
autem qualitas personam non egreditur \ Creditores? At
hi melius jus exercere non possunt, quam habet debitor.
Denique legitimarius ipse? Eum certe voluntate testatoris
non teneri eoncedunt Jcti Amst.: vetare enim articulum 9G0,
legitimarii libertatem ullo modo circumscribi. — Jam statim
animadverto, Jctos Amstelodamenscs ita aedes, quas magna
opera exstruxerint, ipsos evertcre. Nam si jjotest conjux,
debet bona communioni ccdere. Duo dumtaxat dantur: ut aut
necesse non sit bona communicare, neque tum liceat; aut
liceat, ac tum oporteat. Tertium non datur. Quaestio sem-
per est necessitatis, non voluntatis. Libera optio, ut aut
dare conjux possit, aut retinere, naturae matrimonii atlversatur.
Obstat ct immutabilitas juris matrimonialis, et donationes
inter conjuges prohibitae: et art. 174, et art. 1715 C. C.
Jcti igitur Amst. ubi negant quidem, conjugcm bona com-
munioni ccdere debcre, posse tamen concedunt, se ipsi
interficiunt ct suo gladio pereunt Sed alii fortasse pru-
dentiores negabunt, conjugcm bona sub ea condicione data
in communionem conferre posse. Thesis igitur ex ordine
mihi probanda est. Ac primum condicione legitimae libe-
rorum adjecta jus conjugis legitimarii circumscribi contendo,
deinde jus altcri conjugi acquisitum auferri. Prius cx natura
communionis, posterius ex natura legitimae ])robare cona-
bor. In hisce autem cxplicandis, ut ca quae dicam magis
perspicua sint, ac ccrto nomine conjux legitimarius ab
altero conjuge distinguatur, fingam, ex eo quod plerumque
fit, uxori sub condicionc, de qua agitur, bona rclicla esi?e.

' Citaiitur artt. 1110 et 1130 C. C.

quot; Cf, M, DES AMORIE van DEIS UOEVKN ill A'. Jiijdr., 1. c.

Primum igitur, quid ferat communionis natura, non satis
pcrspiccre videntur diversae sententiae fautores. Duo ar-
gumenta ab iis proponi vidimus: ea, quae in gratiam alicu-
jus scripta eint, non ita explicanda esse, ut in detrimentum
ejus évadant; deinde testamentum, quo bona communione
eximantur, uxori non nocere, sed prodesse. Nego vero
legem secundum meam explicationem in detrimentum uxoris
evadcre; nego testamentum uxori prodesse; nego uxorem,
quae talia contendat, in jure audiendam esse. Conjuges in
contrahendis nuptiis omnia bona communicarunt, neque
est, quod animum censeantur mutavissc. Communio non
uno actu, quo tempore matrimonium inibatur, nititur; sed
constans et perpétua conjugum voluntas esse intclligitur.
Uxor igitur bona sua cum marito communicare vult, et
si parens testamento statuit, ne in communionem ea veni-
ant, revcra jus uxoris circumscribit. At quid si forte ipsa
uxor bona cum viro non communicari malit? Non licet
malle. Ubi communio bonorum obtinct, non licet uxori
ali(iuid sibi prodesse existimare, quod marito non prosit.
Commoda utriusque conjuncta esse oportet; ac si quis sua
commoda ab altcrius commodis separare velit, certe in
jure non audietur. Omni igitur testamento, quo bona
quaedam communione cximuntur, jus Icgitimarii circum-
scribitur, aut saltem pracsumtionc juris et de jure circum-
scribi intclligitur.

Sequitur, ut ex natura legitimae tliesin meam probcm.
Sicut jus matrimoniale legitimum non ex pacto tacito ori-
tur, ita neque hereditas, quae lege defcrtur. Libertas
tamen hominibus data est, testamento a jure legis recedendi.
Sed ubi de jure liberorum agitur, eadem libertas data non
est, certc valde est circumscri])ta. Si naturam legitimae
bene intelligerc cujnmus, non ex jure Tlomano, sed ex

jure Gerraaiiico huurirc oi^ortct. Apud Eomauos juris herc-
ditarii caput est testameiitum ; apud Germanos certus ordo,
omni privatorum hominum arbitrio superior: quot;Deus non
homo facit heredesquot; Apud Romanos portie légitima
particula bonorum constat, et favore legis liberis datur;
apud populos Germanicos sancta habentur sanguinis jura,
nec nisi singulari favore, idque posteriori demum tempore,
permissum est, ut particula bonorum liberis auferretur
aliisque daretur. Jure Romano si non satis liberis relictum
est, lege testamentum corrigitur, et quod deest suppletur;
inde autem, atque eo tempore, liberorum nascitur jus.
Apud Germanos vero liberi, etiam vivis parentibus, jus
quoddam liabent in bonis, ac propterea circumscripta est
facultas parentum testandi. Denique jus liberorum legiti-
mum anomalia est in jure Romano; apud populos vero
originis Germanicae principale est ac necessarium A jure
igitur Germanico doceamur: non ut, quae interierunt,
redintegremus; sed ut, quae sunt, penitus pernoscamus.
Missis igitur factis, quae hodie usu non veniunt, hoc tamen
teneamus necesse est, legitimam non solum exspectationem
esse, sed et jus: quot;WartrecJitquot; vicini nostri vocant: spem,
quae ob certitudinem in jus abiit. Neque hoc jus morte
demum parentum existit, sed semper liberis competit, etiamsi
peti nondum possit, ac magis sit quot;in habitu quam in actu.quot;
Conjux igitur id conjugi in matrimonium confert; atque
ipso tempore, quo nuptiae contralmntur, jus communioni
acquiritur. — At JCti Amst. heredis qualitatcm personae

' Vid. klustsciih, Deutsches Privalrcchl, § 186; \i[cin Zur Lehre von
dein deutschen Erbrecht, in Kritische Veberschan d. dents. Gesetzgeb. u.
Rcchtswiss., I p. 392.

' C:f. dc légitima juris Komani cl juris Germanici i.aiîoui.ati; , Con-
dUion cirilc et polUijue des femmes, pag. 19 seqq. ct 102 seqq.

inliacrere coiiteiidunt, iicc mari turn ex suo capite heredita-
tem, ([uae ad uxorem pertineat, pcterc, — liane obser-
vationem aut nibili esse puto, aut minus veram. Si JCti
id dumtaxat voluut, in matrimonio non absorberi nec
tolli singulas conjugum peisonas, equidem certe non ne-
gabo; sed nibil ista observatione probatur. Sin boe velint,
maritum non suum jus petere, ld minus verum mihi videtur.
Omnia, quae conjuges acquirunt, statim communioni
cedunt, neque ullud est temporis punctum, quo viri aut
uxoris propria fuerunt. Qui docent, bona primum ejus esse,
cui obvenerint, deinde tacita intcrveniente traditionc com-
munionis fieri, eos juris Romani de societate placita male
ad communionem puto referre. Haec-est ipsa juris Romani
indoles, diversa ab indole juris nostri, ut omnium homi-
num jura prorsus a se invicem separet et sejungat, ita
ut per se omnino ilia constent et subsistant, neque quae
ab uno facta sint, alteri nocere aut prodesse possint, nisi
conventione quadam (licet tacita et ficta) interveniente.
Romani jura semper et ohligationes urgebant, quae a per-
sonis separari nequeunt; nos vero de honis magis et de
dehitis agimus, caque separamus ab ipsis personis. Omnia
igitur conjugum jura, nisi saltern necessario cum persona
conjuticta sint (jura personalissima quae dicuntur), bona
communionis esse intclliguntur. Bona quoque hereditaria
revera non conjugi obveniunt, sed a latere conjugis com-
munioni; ac légitima liberorum communionis magis, quam
ipsorum conjugum, légitima dici possit.

Denique si in fine hujus tractatus, cxcmplum JCtorum
Amstclodamensium secutus, ipse quoque rogem, quis, bonis
communione excmptis, dc ea re (lueri possit, respondeo:
])rimum uxor; deinde maritus, is autem triplici jure: cx
caj)itc uxoris, ex cajnte communionis, ex capite suo; deni-

que creditores, qui, (juod praeter legem factum est, rescin-
dere possuiit, si ad suum detrimcntum tendit,

Magis ambigua, quam praecedens, mihi videtur quaestio,
an uxori etiam hoc modo bona dari aut legari possint, ut
in iis mariti administratio et ususfructus cessent, eaque
ipsi uxori concedantur ct tribuantur, Plcrique scriptores Pran-
cici fieri posse censent Negat vero apud nos diepiiuis
cui assentior, Extranei conjugibus possunt dare aut non
dare; sed de jure matrimoniali nihil statuerc possunt. Quod
ipsi conjuges mutare nequeunt, nedum extranei. Analogia
articuli 175 hic adhiberi non potest, quoniam regula gene-
ralis immutabilitatis obstat. Ac praeterea, bonis propriis
uni conjugum extra communionem concessis, leviter tantum
jus matrimoniale ilcctitur; at conversio juris conjugalis est,
si, contra pacta nuptialia, separata administratio et usus-
fructus uxori permittitur. Non igitur banc iwtcstatcm extra-
neis concedo, ut eam condicionem donationi vel legato adjicerc
possint. Deinde idem argumentum, quo in quaestione su-
l)eriore tractanda usus sum, hic quoque usu venit. Concedunt
scriptores Prancici, non ita dominium circumscribi posse, ut
domino facultas adimatur, bonorum suorum administrationem
alii permittendi; uxorem igitur legati condicione non prohi-
beri, quominus a jure suo désistât. At rursus contendo, uxo-
rem, si possit, deberc quoque bona sua marito administranda
concedere. Nam si uxor domina nulla extranei voluntate
fenetur, ipsius est voluntas, qua maritus excluditur, et
jus matrimoniale mutatur, — Ceterum (juod ad ellectuin
attinet, legata valebunt, et condicio pro non scripta liabe-

1nbsp;Toulliku xii n. 142; tuoigt;long, Contr. d. mar., n. 08 ct 221;
niiMOLOMiiE, iv 11. 171. Contra, dei.vincouut.nbsp;iii p. 230; dei.lot
PES M1NIÈUES, Contr. d. mar., i p. 300,

2nbsp;i, n. 703.

bitur, ob art. 935 C. C.; donationes vero irritae crunt, ob
art. 1290.

§ 10.

III. Separatio bonorum. — Introductio.

Separatio bonorum triplici respectu cernitur. Primum,
praesidium est, uxori adversus potestatem mariti datum.
Quando illud impetrarc possit, quaeritur. Deinde est fons
novi mulieris status. Quis sit ille status, inquirendum est.
Denique mutatio est juris matrimonialis, itaquc resj quae
ad tertios pertinet. Quaeritur, quid lege statutum sit, ne
eorum commoda laedercntur. Priores duae quaestioncs non
sunt hujus loci. De postrema agam.

Separatio bonorum latius tendit, quam ipsum verbum
signiiicare videtur. Non enim de bonis conimunibus solum di-
vidundis, sed etiam de administratione mariti tollenda agitur ' ;
unde fit, ut separatio bonorum usu quoque veniat, quamvis
nulla unupam communio (sensu legis) fucrit. Quovis respectu
res ad tertios pertinet. Post separationem enim suis quis-
que tantum debitis tenetur, neque amplius omnium bonorum
est univcrsitas, sed propria sunt viro et uxori bona;porro
dum minuitur potestas viri, augetur jus mulieris. Gravis-
sima hac mutatione conjugcs facile in detrimentum, imo
in fraudem tertiorum abuti possent. Aut enim conjugcs
obaerati lucrum, (juod uxori obventurum esse scircnt, sal-
vum ci servare ct creditoribus possent subriperc, simulata bo-
norum separatione facta, aut tertios, qui post separationem
cum ipsis agercnt, mutati juris matrimonialis inscios, cir-
cnmvenire possent.

1 Cf. supra § t, p. 2f).

Ne talia fierent, sequentia lex statuit. Separatio bonorum
non nisi per sententiam judieis, certis casibus lege delinitis,
lieri potest; actionem a muliere institutam promulgari oportet;
tertii intervenire possunt; sententiam judicis promulgari
oportet; sententiae exsecutio fiat intra certum tempus ne-
cesse est. De hisce legis praeceptis, quibus tertiorum juribus
ct commodis consultum est, primum agam. Deinde de eiFectu
separationis acturus sum, imprimis de effectu retroactivo,
et de casibus, quibus sententia eflectum non sortitur, sci-
licet dc nullitatibus. Denique inquiram, quid peculiare aut
divcrsi statuendum sit, ubi bonorum separatio sequela est
separationis thori ac mensae.

Tn hac inquisitione multum nobis prodesse potest com-
l)aratio legis Prancicae quam legislator noster accurate
secutus est, quibusdam dumtaxat mutationibus levioribus
factis, iisque hie quidem minus felicibus. Lex Prancica rursus
magna ex parte desumta est ex jure consuetudinum et ex
opere Viri cel. potiiier de communione — Non multum
liac in re juvat jus nostrum antiquum. Scriptores enim
nostri separationem bonorum magis universe tangunt, quam
tractant ». Li Codice Lud. Nap. et in Specimine anni 1820
separatio bonorum conjuncta erat eum separatione thori,
mcnsae atque habitatiorn's. Sed potestas ac tutela mariti sepa-
nitim tolli poterat ob abusum. Piebat pacto, quod ut adversus
tertios valeret, a judice confirmari, ct promulgari oportebat *.

Sicut jam monui, ct divisio bonorum et sublata viri

' Art. 1413—1450 C. C., 865—874 C. I'r.

' Traité de la communauté, n. 510—522.

ue Guoot, Inleiding, 1. 5 \ 24, ct qui citaiitur nb akntzexio Imt
jur. Bdg., Tit. IV § 29 n. 9.

^ Art. 171 n. 2 rt 3 (V,,!. L. N.; nrt. 244 Spec. 1820. Cf. vkstzi-mup
Tit. VI § 33 II. 4.

tutela hodie conjuncta sunt in una separatione bonorum.
Unde multae oriuntur difficultates. Legislator enim initio
regulam posuit, sed in singulis tractandis rei immemor
fuit. Ita factum est, ut, verbo deceptus, plerumque divi-
sionem bonorum solam, non mutatum mulieris statum cogi-
ta verit. Alter difllcultatum fons est, quod res in duobus
codicibus tractata est ', qui nec fines suos semper servarunt,
neque in omnibus conveniunt. Unde fit, ut aliquando unius
codicis articuli per alterius praecepta ambigui fiant.

§ 11.

111. Separatio bonorum. — De iis, quae in utilitatem
tertiorum lege constituta sunt.

Primum, quod lex constituit, nc hac juris matrimonialis
mutatione commodis tertiorum noceretur, est hoc: separa-
tionem non nisi per sententiam judicis, certis casibus lege
defmitis, fieri posse. Separatione mutuo consensu facta,
nihil agunt conjuges; art. 241 § uit. C. C. Ita lex cavit,
ne scparationes clandestinae aut sine justa causa fièrent.
Sed hoc satis non est. Lex etiam adversus simulatas scpa-
rationes cavit. Non igitur inquiritur, quid inter conjuges
pro vero habeatur, sed quid revera factum sit. Sola confessio
mariti in jure tamquam probatio non admittitur; art. 810
C. Pr. Aliquando etiam judex ex officio testes citarc jubebit,
usus articulo 199 § 2 C. Pr. Sed imprimis art. 243 C. C.
hic attendendus est, quo creditoribus viri interveniendi
facultas data est.

quot;De schuldeischcrs van den man kunnen in liet geding tusschen beide
komen , om den eisch tot scheiding van goederen te betwisten.quot;

' f'od. civ. art. 2il—250, rt (quot;oil. de modo proc. ar(. 80A—814.

Quorum interest legem observari, iis legem tuendi mu-
11 US datum est. Ita demum sententia judicis fit contradic-
toria. Creditorcs enim liac in rc legitimi contradictorcs
sunt. Quare etiam a Kegis Ministris in response ad art. 813
C. Pr. dato, dicti sunt nomine partium {-partijen) Sunt
partes accedentes {gevoegde j^artijen). Ilanc ob causam
imprimis rejicio opinionem Viri cons, de pinto », qui frau-
dem conjugum creditoribus aeque probandam esse censet ad
opponendum secundum art. 243, ac si rescissio petitur
secundum art. 247. Equidem ceterorum omnium interpre-
tum cum Erancicorum tum nostrorum opinionem secutus
creditorcs iisdem argumentis uti posse existimo, quibus et
maritus utitur. Creditorcs intervenicntcs non solum cavcnt,
ne qua fraus fiat, sed etiam ne quid contra legem fiat.
Conjungi oportet hanc interventioncm cum separatione mu-
tuo consensu prohibita, ct confessione mariti non admissa.
Practerea idem probat diversitas articuli 243 et articuli 247,
et verbis, et rc.

Art. 247. «De sclmldcischcrs vau den man. die niet in liet geding zijn
tussehcn beide gekomen, kunnen zich tegen de scheiding verzetten, al ware
dezelve reeds ten uitvoer gelc.'d, indien hunne regten daardoor opzettelijk
niogten verkort zijn.quot;

In hoe igitur fraus memoratur, in illo non item; in uno
de prohibenda, in altcro dc rescindcnda separatione agitur
Aequum autem est, majus jus dari ad prohibenda futura,
quam ad rescindcnda quae facta sunt. Itaque manifestum
est, i)robationcm doli a creditoribus intervenicntibus non
rcquiri; neque articules 243 et 247 hocmodo ac(iuiparandos

' Vid. van des iioskkt, llandbock v. d. liury. Ruylsv., J 81.3

5 llandl. i. h. Burg. Weib., annot. ad § 147 (II p. lt;jf,).

Ihnriiuis, I n. 1153; nienuuis. Akademische voorle:iiiyen over hel
Nederl. bury, regt, I { 03; TKorLONG. Contr. d. mar., n. 1308.

esse. Sed (luaeritur, an Corte alio inodo aequiparandi sint,
probatione doli etiam ad reseindendam separationem non re-
(juisita. Quod contendit toullieu eumque secutus nienhuis
Toullier verbis articuli 1447 C. N. quot;en fraude, de lenrs
droitsquot; damnum significari contendit, quod ipse eventus
rerum afFerat; sed in difiicultatem incidit, quod cadem verba
in art. 1167 C. N. legantur, ubi manifesto de dolo agitur.
At apud nos diversa sunt verba articuli 247 et articuli 1377,
quorum hic de creditorum juris diminutione dolosa {quot;bedrie-
gelijke verkoriiwjquot;), illc de consulto facta {quot;opzettelijke ver-
kortingquot;) loquitur; atque novum argumentum cx ijjsa hac
divcrsitate hausit Clar, nieniiuis, Omnem vero opinionem
])rorsus rejiciendam esse puto. Obstat cadem, quam modo
exposui, intervcntionis ct rcscissionis diversitas; obstant
diversa articulorum 243 ct 247 verba; obstat constans ver-
borum in fraudem creditonim significatio, quibus mcrum
damnum, quod creditores facto debitoris passi sunt, num-
(|uam intelligitur; obstat denique ipsius articuli 247 verbum
quot;opzettelijkquot;: quod enim consulto factum est, ut jura cre-
ditorum minucrcntur, id dolose factum est. Ut haec igitur
actio compctat, non sufTicit, aliquid contra legem factum
esse. Secundum legem judicatum est, et ne bis in idem
judicetur, vetitum est. Sed requiritur, ut et fraudandi ani-
mus et eventus damni fuerit. Prorsum cadem est actio, dc
qua in art. 1377 agitur, quae vulgo actio Pauliana dicitur.
Quare quae de hac valent, dc actione quoque articuli 247
valeant necesse est.

At si cadem est actio, cur expresse hic datur, quae sem-
per competit? (Juia non de dominio vel obligationc, sed de

» XIII, n. 88—90,
' Voorledvgen, I § 03 nota 3.

statu i)crsoiiarum hic agitur. Seutcntia separationis ad uni-
versos lioinines pertinet; omnibus liominibus objici potest
exceptio rei judicatac; nemo rem inter alios actam esse pro-
clamare jjotest. Haue ob causam interveniendi focultas, quae
etiam est juris communis ', hic expresse creditoribus datur.
Tmo invitantur quasi, ut interveniant, actionis promulgandac
necessitate mulieri imposita et certo tempore constituto,
intra quod dc separatione sententia fcrri nequit Sed banc
quoque ob causam, ubi sententia lata est, locum hic nul-
lum habet vulgaris oppositio, quae tertiis, si quid damni
per sententiam passi sint, permitti solet {tierce-opposition) \
Extenditur interventio; restringitur oppositio. Ob causas
solum cxtraordinarias sententiae oppugnandac facultas cre-
ditoril)us permittitur et restituitur, si quid in fraudem
ipsorum factum sit.

Propria, quam exposui, sententiae separationis natura
exprcssa et confirmata est articulo 813 C. Pr.

quot;Indien dc vereischten, in deze afdceling voorgeschreven, in acht geno-
men zijn, zal, nadat dc termijn, waarvan in het voorgaande artikel gespro-
ken wordt, verschenen is, het vonnis van schciding ook ten aanzien van
dc schuldciselicrs van den man geldig zijn.quot;

Idem, quod contendi, etiam de pinto ® hoe articulo con-
tineri censet. At scriptores quidam prorsus aliter articulum
interpretantur. Quod ut intelligatur, prius de art. 873
O. Pr. Pr. agendum est.

» Art. 285 seqq. C. l'r.
2 Art. 242 C. C. ct art. 807 C. Pr.

» Art. 809 C. Pr. — Ob hunc articulum cessarc hic puto articulum 288
C. Pr. Contra oüdeman, Ned. iretb. v. BurgTRegtsv., III J 104, ob art.
288 inutilcm esse eenset articulum 809.
lt; Art. 370 seqq. C. Pr.

5 llamU. t. h. ingt;. V. li. Rv. ann. ad § 551 (II p, 829 scq.)

quot;Si les formalités prescrites au présent titre ont été observées, les cré-
anciers «lu mari nc seront plus reçus, a])rus l'expiratiou ilu délai, dont il
s'agit dans l'article précédent, à se pourvoir par tierce opposition contre
le jugement de séparation.quot;

Omnes fere interprétés Francici hoc articulo de jmescri-
benda actione rescissoria articuli 1447 C. N. (nostri Codicis
art. 247) agi putant ^ Tempus autem, articulo pracccdenti
constitutum, est annus, ])er quem sententia separationis
in albo proponitur. — Jam eodem modo diepiiuis nienhuis ^
et oudeman * nostrum art. 813 interpretantur. De re non
dubitasse, sed scriptores de jure Francico inconsulti secuti
esse videntur. Novam igitur inquisitionem res postulat.

Ac primum nc interpretatio quidem articuli Erancici omni
dubio caret. Ipsa quae de hoc articulo in Sectione legis-
latoria Tribunatus habita est gravissima disputatio ' alii
cxplicationi magis favcrc videtur, Scriptores igitur nonnulli,
atque inter cos carré disscntiunt ab iis, quos supra
nominavi. Jus crcditorum separationem oppugnandi non
solum admittunt, ubi solennitatcs pcrfectae non sunt, sed
tum quoque, si quid in fraudem crcditorum factum est,
quod est vitium multo gravius; neque obstarc putant, quod
illa exceptio in ipso art. 873, haec autem in art. 1447
legatur; legem enim gcneralcm non derogare speciali. Sed
quidquid in Francia juris sit, certe noster art. 813 multum
ab articulo Francico differt. Videatur historia articuli nostri

gt; TouixiEn, XIII n. 85 ct 93; tkoixoso, C. th M, n. 1399, ubi
plures quoque scriptores citantur.

2nbsp;Ned. Burg. Kegt, I n. 1170 et 1171.

3nbsp;Voorlezingen, I § fi3 nota 4.

lt; Ned. Welh. v. Burg, lleglsv.. Ill J 104 in fine.
' Vid. Locriî, legislation civ. comm. et crim. de la France, XXIII p.
131 scqq., collata pag. 88.

' Lois de la proc.. Question 2959.

apud van den iionert Priniui« spccinicn proposituni
prorsus, articulum 873 C. Pr. Pr. rcfcrchat, omissis tantum
verbis quot;par tierce opj^osition.quot; Rogabant Delegati quidam,
quarc ca verba omissa essent. Tunc hoc fere responsum est:
creditores pendente lite intervenirc posse; sententiam vero
latam adversus cos quoque valere, scilicet si omnes solen-
nitates pcrfectae essent; sin quaedam omissao, tertios rem
inter alios actam esse proclamarc posse. Ilaec explicatio
non prorsus conveniebat cum articulo proposito. Quid
tunc? Mutatus est articulus, ut magis cum explicationc
conveniret, atque ea forma proposita est, quae nunc legi-
tur. Quum post rerum conversioncm in Pelgio Codices
novo examini submitterentur, iterum a nonnullis Delegatis
rogatum est, quare art. 873 C. Pr. Pr. omissus esset? et
ab aliis propositum, ut in fine articuli haec verba adde-
rentur: quot;salvo quod articulo 262 C. C. (seil. Cod. 1830,
hodie art. 247) statutum est.quot; Resj^nsum est: articulum
873 C. Pr. Pr. consulto omissum esse, quia pugnaret cum
art. 262 (i. e. 247) C. C,; neque tamen Jiecesse visum
esse, ut verba: quot;salvo art. 262quot;, adderentur, quoniam id
haud dubium esset.

Significatio igitur, quam supra articulo 813 tribui, cum
verbis legis convenit, quae sunt quam maxime generalia.
cum art. 247 minime conjuncta. Eadem significatio con-
firmatur ipsius legislatoris interpretatione. Certe quae anno
1837 in Coetu Legislatorio acta sunt, non tanti sunt
habenda; quum forma articuli tum ncque constituta neque
mutata sit. Probant tamen etiam haec, legislatorcm tum
articulum codem modo interpretatum esse, quo et mihi
v-xplicandus videtur. Sed graviora sunt, (juae anno 1828

' Handboek v. d. Bury. Regtsv., p. 738.

acta sunt. Quorum duo imprimis attendenda sunt: primum
omnia, quae de oppositione agerent, omissa esse; deinde
legislatorem hoc solum proclamasse: sententiam adversus
creditorcs valere, si solennitates perfectac essent; sententiam
adversus creditores non valere, si solennitates pcrfectae
non essent.

Unde igitur effieiunt Doctores, de praescriptione in art.
813 agi? Ex verbis: quot;nadat de termijn, waarvan in het
voorgaande artikel gesproken wordt, verschenen is.quot; Ac
revera ea verba cum mea cxplicatione pugnare videntur.
Ipse enim concedo, sententiam adversus tertios statim valere,
imo, propter vim retroactivam, ex die actionis institutae;
valere igitur, si solennitates perfectae fuerint, non post-
quam tempus, quo perficiuntur, peractum est. Accuratius
igitur de hisce verbis mihi agendum est.

In primo specimine articuli Erancici ea non legebantur.
Addita sunt suadente Sectione legislatoria Tribunatus. Sed
nondum mihi contigit, ut intelligercm, quare addita sint,
quidvc significent. Si tamen conjecturam mihi facere licet,
puto .vulgarem tertiorum oppositionem anni tempore cir-
cumscriberc legislatorem voluisse. Specimen enim propositum
tertiorum oppositionem omnino prohibebat, appellandi vero
iis dabat facultatem. Articulus tunc ita sese habebat:

quot;SÎ les formalités prescrites au présent Titre ont été observées, les cré-
anciers du mari ne pourront former tierce-opposition au jugement de sé-
paration , sauf i eux à en interjeter appelquot;

Postrema verba de appellandi facultate creditoribus data,
omnibus Tribunis omittenda videbantur. Sed opponendi jus
quidam tertiis restitucndum j)utabant, quia art. 474 C.
l'r. Er. id semper concederct. Alii merito oppositionem

' Vid. i.ocnÉ, 1. c.

liic jirohibitani esse ccnscbant, lata interveniendi jacultate
creditoribus permissa. Ex hac diversitate opinionum tcrtia
iluxisse videtur, quae utramque conjungcrct, opponendi
jure permisso quidem, sed per breve tempus. Actio vero
articuli 1447 omnino extra disputationem erat.

Quod ad nostrum articulum attinet, puto imprimis nobis
cavcndum esse, ne nimium ea verba: quot;nadat dc termijn
verschenen isquot;, urgcamus ; quae cx lege Erancica descripta,
casu in nostram irrepserunt. Legislator ea nibili fecit; in
explicando articulo ea prorsus omisit; egit tantum de prin-
cjpio et de fine articuli, de solennitatibus ct de effectu
adversus tertios, neque apparet, cum quidquam dc tempore
statucrc voluisse. Si quis igitur me roget, quomodo ca
verba in lege nostra accipiam: puto ea pertinere ad solen-
nitates, quae pcrfectae non sint, nisi sententia per tem-
pus constitutum in albo proposita fuerit. Tum igitur
legis verba hoe significant: sententiam adversus tertios valere
non constarc, priusquam omnes solennitates perfectae, atque
annus quoque peractus fuerit Sed quocunquc modo
ea verba articuli 813 interpreter, tamen optime sese
non habent. Quid plura? Concedo mea explicatione quo-
dammodo vim infcrri verbis legis. Sed mugis contorta mihi
videtur eorum interpretatio, qui legis verba generalia dc
ipso casu, de coque solo, agere contcndant, ad quem in
articulo prorsus non rcfertur, quem legislator exclusit,
exempta ex articulo voce oppositionis ((luac legitur in art.
247), quem denique, quum ultima legi sanctio acccderet,
et llegis Ministri ct Coctus Lcgislatorius ab hoc articulo
alienum et extra illum positum esse cxistimabant. Si quis
autem hanc articuli rcstrictionem relinquere velit, atque

' Cf. I)K l'IKTO, 1. c.

ca, quae generaliter dicta sunt, generaliter quoque velit
accii)cro, ac propterea quoque dc actione articuli 247: is
non poterit verba quot;nadat cetquot; mihi objicere: ipse enim in
omnibus casibus, praeter actionem articuli 247, ea verba
tueri nequit; neque una, sed duac difficultates'ei incum-
bent, primum quod iis verbis non satis tribuat, deinde quod
ea pro lubitu nunc urgeat, nunc omittat.

Sententia igitur adversus omncs homines valet. Ipse
art. 813 addit, si omnia rite facta fucrint, et praeceptis
legis obtemperaverint conjuges. Hue pertinent, praeter
ea, de quibus jam actum est, promulgatio sententiae et ejus-
dem exsecutio.

Art. 244 § 1 C. C. quot;Dc scheiding van goederen moet, vóór het ten
uitvoer leggen daarvan, openlijk worden bekend gemaakt, op straffe van
nietigheid der tenuitvoerlegging.quot;

Pacta nuptialia lex jussit actis publicis inscribi. Ob can-
dem causam necesse est, ut omnis juris matrimonialis
mutatio promulgetur. Minus rectc igitur diephuis ' scripsit,
])romulgationem propterea solum requiri, ut creditores sen-
tentiam oppugnarc possint. Promulgationem sententiae non
cum art. 247, sed cum art. 207 conjungi oportet. Ncque
igitur mirum est, hanc promulgationem requiri etiam post
promulgationem actionis a muliere institutae; quae et minus
solennis est, et separationem futuram et incertam spectat, ad
quam attendunt ejus temporis creditores, non vero universi
homines, qui in posterum cum conjugibus acturi sunt. Cete-
rum supra jam monui divcrsitatem modi promulgandi secundum
art. 811 C.Pr. et secundum art. 207 C. C. * Denique de

' I, n. 1158.
2 Vid. supra § 7.

tempore, quo promulgationem fieri oportet, mox agam:
pendet enim ex tempore exsecutioni praescripto.

Sequitur igitur, ut de exsecutione sententiae agam.

Art. 24G C. C. quot;Ilct vonnis, waarbij dc scheiding van goederen is toe-
gestaan , vcr\'alt van regtswege, indien hetzelve niet, blijkens ecnc daarvan
cp te maken authentieke akte, vrijwillig is ten uitvoer gelegd door dc wer-
kelijke verdecling der goederen; of Avanncer, binnen den tijd van cénc
maand nadat het vonnis kracht van gewjsde heeft bekomen, geene regter-
lijke vervolgingen daartoe door dc vrouw zijn begonnen, en regelmatig
worden voortgezet.quot;

Nisi promulgatio facta sit, exsccutio jure fieri nequit.
Contra sententia lata et prómulgata inutilis est, nisi intra
certum tempus exsccutio sequatur. Lex enim voluit, ut
separationes verae essent. quot;II ne faut pas,quot; ait nicolaï,
quot;que dans une matière aussi grave, un vain simulacre
quot;puisse remplacer la réalitéquot;

Tria hic animadvertenda sunt: forma, qua exsecutionem
fieri oportet; tempus, intra quod fiat necesse est; tempus,
ante quod fieri nequit.

Quod ad formam, art. 246 praescripsit, ut exsccutio
fiat divisione bonorum et actu authentico. Cessât tamen
aliquando bonorum divisio, si mulier communione omnibus-
que bonis desistit, aut si communio omnino non fuit, et
nulla bona dividenda sunt. Quem casum Codex Francicus
comprehendit verbis: quot;par le paiement réel des droits et
reprises de la femmequot; Legislator vero noster articulum
restrixit. Necesse igitur est, ut JCtus rursus extendat et sup-
pleat. Ita denique eodem redimus, undc mutando aberravimus.

Quod ad tempora attinet, articulo 246 ad exsecutionem
mensis tempus datur, postquam sententia vim rei judicatac

gt; VoouDuiN, Il p. 427.
' Art. 1441 Cod. Nap.

nacta est. Tempus autem, ante quod exsecutio fieri ne-
queat, constituit art. 244 § 1 C, C., quem supra citavi,
quocum conferatur art. 812 C. Pr.

quot;De vrouw mag niet beginnen liet vonnis ten uitvoer te leggen dan vaii
den dag af, waarop de bij het voorgaande artikel voorgeschrevene forma-
liteiten zullen ver^'uld zijn, zonder dat zij echter behoeve te wachten tot
dat de termijn van een jaar, vastgesteld bij n®. 1 van het voorgaande ar-
tikel, verloopen zij.quot;

Artt. .246, 244 et 812 sumti sunt ex artt. 1444, 1445
Cod. Nap. et 872 C. Pr. Pr. Sed tempora apud nos lon-
giora sunt. Tres mutationes liac in re legislator noster fecit.
Primum, tempus quindecim dicrum produxit in tempus tri-
ginta dierum; deinde tempus illud non ex die sententiae
dictae computandum esse jussit, sed postquam sententia vim
rei judicatae nacta est; denique exsecutionem per duos
menses distulit, jjromulgatione in diariis jussa, uno inter
binas promulgationcs mense interposito ; quae promulgationes
in diariis non requiruntur in Prancia. Mutandi igitur libidini
ample legislator noster induisit; sed vereor, ne hic quoque
mutaverit in deterius. Brevia enim tempora, non longa res
postulat. ]îrevi tempore, quo exsecutio fieri possit, mulieris,
tjuo fieri debeat, tertiorum commodis consulitur. Res universos
homines spectat; sententia promulgatur; ciTectus sententiae
rctroaguntur. Cunctando igitur et diflerendo, securitati et
Stabilita ti juris valde nocetur. — Sed imprimis infelix mihi
videtur mutatio, qua dies sententiae dictae mutatus est in
diem, quo sententia vim rei judicatae nacta est. Optandum
enim foret, ut appellandi quoque facultas brevi temporis
s])atio circumscripta cssct, sicut simili casu factum est,
seil, ubi de statu ejus, ijui foro cessisse pcrhibctur, contro-
versia agitur Idem autem hic quoque lex Francica nacta

' Art. 791 Cod. Mcro.

est, exsecutione intra quindccim dies post sc7itCHtiam latam
jussa. Ita enira maritus aut acquiescere aut appeilare cogi-
tur. In nostra vero lege ex ipso appellandi tempore
peracto mensis computatur. In Francia quindccim dies, ad
exsecutionem perficiendam dati, appellandi tempus coarc-
tant; apud nos longo appellandi tempore breve exsecutio-
nis tempus producitur.

Multas quoque difficultates parit nmtatio, quam tertio loco
nominavi. Quaeritur scilicet, quomodo cum art. 24G coliac-
rcant duo menses ad promulgandam sententiam in diariis
requisiti. Num absorbentur tribus mensibus, qui marito ad
appcllandum dati sunt, ita ut mensis, quo exsecutio fieri
debet, statim postquam sententia vim rei judicatae naeta
est, currcre incipiat? An post illud tempus itcrum tres
menses dantur, quorum duo ad promulgationes in diariis,
unus ad cetera transigenda? Posterius verum esse puto.
Utraque mutatio (seil, mutatio in art. 246 C. C. et mutatio
in art. 811 C. Pr.) per se spectari debet. Nullam in una
altcrius rationem legislator habuit. Lex Prancica ad promul-
gandum et exsecutionem faciendam quindccim dies concessit,
nostra lex unum mensem. At promulgandi causa ex uno
tres menses fiunt, duobus mensibus inter initium proiniil-
gationis et reliquam exsecutionem quasi intercalatis. I)o-
rogant igitur artt. 811 et 812 C. Pr. articulo 246 (L C.
Dies autem, ex quo computatio fiat, propterea non mutatur.
Tres enim menses in art. 246 ad appcllandum marito dati
sunt, non ad exsecutionem faciendam, neque igitur ad
jiromulgandum uxori. Ac ne certum (juidem est trium
mensium tempus. Si enim prius maritus acquicscit, prius
(juoque sententia vim rci judicatae nanciscitur. Casu igitur
fit, ut aliquando promulgatio co tempore fieri possit. Ac si
non potest, ex (pio tunc die ])romulgationis duo menses

computabuntur? Quum nusquam lex disertis verbis eum
(liem constituent, omnis temporum determinatio, praeter
diem articuli 24G, arbitraria mihi videtur. Denique ante-
quam sententia vim rei judicatac nacta est, res iucerta est
et rescindi potest. Et promulgationem igitur et exsecutionem
legislator post cam diem fieri maluit. Ita deraum certo fun-
damento nitimur. Ita quoque mutatio legislatoris nostri,
qua pro die sententiae vis rei judicatac substituta est, non
])robanda quidem, sed probabilis tamen videtur.

Nova dillicultas ex eodem fonte oritur, si sententia ab-
sente marito lata est. Art. 246 exsecutionem fieri jubet,
j)ostquam sententia vim rei judicatae nacta est. At sententia,
quae absente reo lata est, ipsa exsecutione vim rei judicatae
nanciscitur (art. 81 C. Pr.), nisi saltem reus ante acquiescat.
Itaque terminus articuli 246 plerumque hic usu non veniet.
Vertercmur in circulo. Quid igitur? An, deficiente ter-
inino rei judicatae, omnis hic terminus deficit, praeter eum,
({uo cunctae sententiae, quae absente reo latae sunt, exstin-
guuntur? Ita judicatum est a Tribunali Amstelodamensi ',
(luod statuit, exsecutionem per sex menses differri posse,
ob art. 88 C. Pr.; et adhuc per duos menses, ob art. 811:
contra agere enim non valentem non currere praescriptio-
nem ; — ita ut in summa mulier octo menses haberet. Ac
revera lex non patitur aliter judicari; quamquam ita res per
longum tempus differri potest. Ubi enim postremo mulicr
virum prosequitur, ut exsecutio fiat, potcrit is, oppositionc
facta, iterum rem in judicium deduccre; tum, postquam res
cx ordinc peracta sentcntiaque lata est, mulier rursus exse-
cutionem diflerrc jjoterit. — At ita in lege scriptum est.

Opinionem minus probandam protulit nienhuis, seil, exsc-

gt; Senk-ntia 23 Ort. ISr.O, (Icscn'iita in ll'reUl. v. h. Rffjl, n. 1173.

cutionem hic non sex menses difierri posse, sed annum
Quod cohaerct cum opinione, de qua mox agam: exsecutio-
nem semper, etiamsi sententia sit contradictoria, per annum
diflerri posse. Quod nego. Sed fac me concedere. Tamen
nego idem, quod fieri possit, si omnia ex ordine peracta
sint, usu venire, ubi sententia absente reo lata est. Spe-
cialia derogare generalibus, ait nieniiuis; sententiam igitur,
quae absente reo lata sit (quod sit generale), nisi intra sex
menses exsecutio facta sit, exstingui, ob art. 88 at
separationis sententiam, quae absente marito lata sit (quod
sit speciale) anno praescribi, ob art. 813 ^ — Equidem
ex eodem argumento prorsus contrarium officio. Equidem
quoque ajo, sjjccialia derogare generalibus; separationis
igitur sententiam contradictoriam (quod est generale) anno
praescribi; at separationis sententiam, quae absente marito lata
sit (quod est speciale) sex mensibus praescribi. Sententiae
universe brevi tempore non i)raescribuntur, sive exsecutio
fiat sive non fiat. Regulae autem derogatur in sententiis
separationis; quae ob proprium separationis naturam
anno praescribuntur ; quod jam dicis causa concedo. Sed
ctiam huic regulae in separationis sententiis, quae absente
marito latae sunt, iterum derogatur oh propriam senten-
tiarum quae absente reo lata sint naturam, quae
dilationem non patitur. — Itaque, etiamsi praemissas Viri
clar. NIENIIUIS concedam, conclusionem tamen nego.

Sed nego quoque praemissas. Videamus etiam hanc quacs-
tionem. Sunt qui existiment, exsecutionem semper per an-

' Voorlezingen, 1 § f.3 nota 1. — Citât nieniiuis Arrcstum Curiae
Suprcmao 8 Oct. 1853, (jno sua opinio eonfirmetur.

2 I,cgitur apuil niemuiis art. 83. Manifestum vero est, liunc esse cr-
lorem typograpliicnm, et logenJum esse 88.

' Quomodo Vir Clav, id ex art. 813 dcducal, mox osfcndani.

imm (lifferri posse. Duo argumenta proferuntur. Primum,
art. 812 C. Pr. Ex iis enim, quae in fine liujus articuli
dicta sunt, non necesse esse ut mulier exsecutionem usque
post annum peractum différât, sequi videtur, tarnen mulieri
I)er annum exsecutionem differre licere. Sed nego verba
articuli ita extendi posse. Praeceptum articuli 246 C. C.
adeo ccrtum est, ut ei verba quaedam ambigua, et minus
forte eleganter dicta, derogare non possint. Imo ipsa ilia
verba prorsus contrarium significant ejus, quod inde inter-
prétés, quos refutare hic conor, cilecerunt; ac scripta sunt,
ut idem dubium tollerent, quod nunc ex ipsis movetur
Quod docet liistoria legis. Articulus enim noster 812 de-
scriptus est ex art. 872 C. Pr. Er., in quo eadem est ambi-
guitas. Verba autem, de quibus agitur, in primo ejus arti-
culi specimine non legebantur; sed addita sunt, Sectione
legislatoria Tribunatus haec monente: quot;L'article disant aussi
quot;que le jugement devra être inséré sur un tableau, et ex-
quot;posé pendant un an, il faut empêcher, qu'on ne pense
quot;que la femme devra attendre l'expiration de l'année. La
quot;section'propose d'ajouter: sans que néanmoins il soit né-
quot;cessaire d'attendre Vexpiration du susdit délai d^un anquot;
Ilisce igitur verbis nihil mulieri tributum aut datum est;
sed aliquid adcmptum, quod prior articuli pars ei conces-
sisse videbatur. Nihilosecius in Erancia initio Tribunalia
quaedam judicarunt, muliercm exsecutionem per annum
differre posse, ob art. 872 collato articulo 174 C. Pr. Er.,
(jui in nostro codice non legitur. Sed hodie ea opinio ab
universis scriptoribus, a Tribunalibus quoque et a Curia

1 Cf. OUPEMAN, Ned. Wetb. v. Bunj. Regtse., Ill § 10.5.
' Locré Législ. civ., comm. et crim. de la France, XXIII j). ISl. Vi-
dcantur articuli priora spccin\ina codcm p. 87 ft 110.

Suprcma Francica rcjicitur. quot;11 est étonnantquot;, ait troplong,
quot;que l'opinion contraire ait eu quelque succès devant les
quot;tribunaux; elle est aujourd'hui abandoinidequot;

At apud nos opinionem contemptam recoxerunt Tribunal
Amstelodaraense in Sententia supra citata, et Curia Suprcma
ni Arresto, citato a Viro dar. nienhuis; ipse quoque nienhuis
eandem nuperrime défendit ^ Videtur Tribunal Amsteloda-
raense arguraento articuli 812 cessisse. Certe eo argumento
nititur Arrestum Curiae Supremae ». Sed nienhuis novo
argumento usus est. Urget Vir dar. verba in art. 246 :
'hiadat het vonnis kracht van gewijsde heeft bekomenquot;.
Quod tum dcmum fieri contendit, quura nullo raodo, neque
api)dlationc neque oppositione, sententia irapugnari possit;
sententiam autem separationis per anni tempus a creditoribus
mariti irapugnari posse (art. 247 C. C. et 813 C. Pr.);
mensem igitur, intra quem exsecutionem fieri oporteat,
computandum esse post annum praetcrlapsum, ac mulieri
annum et mensem competere. Magis speciosum hoc quam
vcrura raihi videtur. Ad me ccrte argumentum non perti-
net, quod ea articuli 813 explicatione nititur, quam supra
rejeci. Sed praeterca, ut sententia vim rei judicatae nancis-
catur, non requiritur, ut tertii, qui in causa non fucrint,
sententiam impuguare nequeant (tunc nulla fere sententia
vim rei judicatae nancisceretur: oppugnandi enira facultas,

' Contr. d. mar., ii. 1358. Cf maucade, nd art. 14il ct 1445 C.N.,
nimot. II.

^ Loco cit.

3 Arrestum invenitur in Ncderlandsche Reytspraak, XLIII p. 54 scqij.,
i-t in ireckbl. v. h. 11, n. 1370. — Iu omnibus Sententiis. quas hie citavi,
cadem causa vertitur. Cf. adlmc Sententia Tribunalis Amstelodamensis
(Sectio iiro Deo) 19 Oct. 1849 (in lic.jtsgd. Bijblad, XI p. GOO ct GOl),
ubi luineipimu litis invenitur. Arrestum Curiae llollandiae dc hac causa
nou invcni.

quae tertiis competit, et actio Pauliana, secundum jus com-
mune nulla brevis temporis praescriptionc intereunt); sed
ut ab iis, inter quos res acta sit, nulla appellatio aut
oppositio fieri possit. Oppositio tertiorum etiam hanc ob
causam hic computari non potest, quia per cam sententia
tion prorsus inutilis fit, sed quod ad opponentes solos cver-
titur et pro non lata habetur. — Sed de his postea.

§ 12.

111. Separatio bonorum. — De vi retroactiva et de
nidlitatibus.

Accessi ad quaestionem, omnium hujus argumenti dilU-
cillimam: de nullitatibus. Separatio bonorum, mutuo con-
sensu facta, nulla est; art. 241. Divisio bonorum, ante
promulgationem sententiae facta, nulla est; art. 244. Sen-
tentia, quae cflectum non habuit, nulla est; art. 246.
Separatio, quae in fraudem creditorum facta est, nulla est;
art. 247. llabes hic eollectionem nullitatum, qualcm sibi
optaret, qui ex industria de hoc argumcnto scripturus esset.
Quaeritur, quae sit earum vis, qui, et quando, et quomodo,

iis uti possint.

Sed priusquam dc vi scjjarationis inutilis agam, qui sint
validac sententiae effectus spectabo. Novus ex separatione
conjugum status oritur. Quem adversus omnes homines
valere, non necesse est hic iterum moneam.. Est enim hoc
caput et principium omnium, quae de hoc argumcnto aut
scripsi, aut scripturus sum. Sed de vi sententiae retroactiva
copiosius mihi agendum est. Quo tendat, quos spectet,
quaenam cx iis, (piae pendente lite facta sint, hanc ob
causam irrita fiant, iu(iuiram. De nullitatibus igitur hic
quocpic agitur.

Omnium sentcntiarum, quibus jus aliquod judex agnoscit
et tuetur, communis est natura, ut actor, qui causam vi-
cerit, omnia nanciscatur, quae liabuisset, si sententia i],so
die actionis dicta esset. Idem vero ex natura sententiae
separationis non profluit, nec vis retroactiva huic tributa,
eodem fundamento nititur. Quod eleganter ostendit opzoomek '
adversus toulliek Sententia enim separationis non con-
firmatur quod est, sed tollitur et mutatur. Communioni,
quae usque adhuc viguit jure legitimo, novum jus et di-
versus conjugum status substituitur. Novae igitur illius
condicionis eirectus natura sua non retroaguntur; sed lege
id constitutum est.

Art. § 2 C. C, quot;llct vonnis, waarbij de seheiding van goederen
IS toegewezen, heeft, wat deszelfs gevolgen betreft, eene aehteruitwerkcnde
kracht, te rekenen van den dag der rcgtsvorderingquot;.

Legis hocce placitum desumtum est ex art. 1445 C. C.
IV.; hujus autem fundamentum est in opere Viri cel.
POTiriEu de communione, et in jurisprudentia Tribunalis
Parisiensis, dicti h Chatelet \ Veterem igitur secutus
consuetudinem potuier docet, bona, quae post actionem
Histitutam conjuges nacti sint, in communionem non ve-
nire. Itaque si qua bona mulicri pendente lite obvenerint,
nec maritus in iis jus habebit, nec creditores communionis
ea capere et judicati exsequendi causa vendere poterunt.
Sed quaeritur, an latius quoque tcndat vis retroactiva.'
Quid debita post diem actionis contracta? Quid bona uxoris,
quid bona communionis pendente lite a marito alienat-i?
Potuier de his tacet. Sed lex Prancica et nostra universe
dc eflectibus sententiae loquuntur. Dubitari tamen potest,

' liurff. Wetb., ad nrt. 2-14 (I p. 100 seqq.)
^ XlII, n. 95—97.
Vid. roTlliF.R, Traité d. 1. rommun., n. 521.

(luia (le jure tertiorum imprimis hic agatur. Sunt igitur
([ui existimeiit, alicnationes a marito factas ratas esse:
virum enim, donee separatio bonorum facta sit, non desi-
nere caput esse et dominum communiunis, nequc igitur
alienandi facultatem amittcre; caque tantum posse rescindi,
quae in fraudem uxoris facta sint; imo, quod ad tertios,
haec quoque valere, nisi ipsi fraudis participes fuerint', ob
art. 1377 C. C., omisso igitur hac in re articulo 244.
Ita judicavit Tribunal Amstelodamense, Sententia 26 Aprilis
1848 ' ; et quodammodo etiam toullieu eadem videtur
admittcre Débita vero post diem actionis contracta iidcm
statuunt in communionem non venire At puto non esse,
quod distinguamus alienandi et débita contrahendi facul-
tatem. Utraque enim co tendit, ut communionis bona di-
minuantur. Ac si maritus tamquam communionis caput bona
alienare queat, nescio quare creditores, quibuscum maritus
pendente lite contraxcrit, eadem bona judicati exsequendi
causa vcndere non possint. Sed neutrum puto licere
Maritus post actionem institutam non amplius est caput et
dominus communionis. Ellectus separationis rctroaguntur.
]\[ulier igitur jus habet in dimidiam partem bonorum com-
munionis, sicut fucrant die actionis; neque marito licet
ullo modo jus illud diminuere. Nihil igitur refert, utrum
actus viri in fraudem uxoris facti sint, an non. Nequc
refert, utrum tertii, necne, in bona fide fuerint: ([uos
promulgatio actionis institutae monuit. Art. 244 quoque
(iistinctioni non üivct. Denique hoc legislator imprimis

T^gitur Sententia in diario Weekhl. v. h. Hegt, n. 1023, eitato a r.f,ok,
Regixjtraak van den Iloogen Riad, ad art. 244.

2nbsp;XIH. n. 103.

3nbsp;Vid. Sententia citata et toui.liku, n. 104.

' Cf. TUOiT.oxci, Coutr. d. mar., n. 1381 et 1380.

1

^ituduit, ut simul et mulieris et tertiorum. jura tucretur
At nisi effectus sententiae quod ad tertios quoque retroa-
gantur, jus mulieris inutile lit. Maritus enim pendente
lite omnia bona dilapidare et perdere poterit. Creditores
quoque universi, periculum moniti, invitantur quasi, ut
bona eapiant et dividant. Ubi postremo mulier agere poterit,
nihil reliqui erit, nisi jus adversus maritum, qui non sol-
vendo est.

Itaque creditoribus, quibuscum maritus pendente lite
contraxit, in cam dumtaxat bonorum partem jus competit,
quae divisione facta viro cesserit. At donee sententia lata
non est, omnem hujusmodi exsecutionem suspendi oportet.
Ob eandem causam si qua maritus bona uxoris aut com-
munionis pendente lite alienaverit, mulier ca revindicarc
poterit. Quod tamen cum restrictione quadam intelligendum
est. Alienationes enim viri non per se irritae sunt, sed
tum demum, si damnum inde uxori cxisteret. Itaque si
pretium rei alienatae in rem communionis versum est, aliena-
tioncm rescindi, mulieris non interest, ncc rescindi ca jjotest.
Tertiis enim, quantum fieri potest, parcere oportet. Idem
dicendum est, dum vir dimidiam partem bonorum commu-
nionis non exhausit. Tum enim suo jure usus est. Alie-
nationum eadem est ratio ac debitorum. Sicut débita, post
actionem mulieris a viro contracta, ipsum solum obligant,
ita rerum quoque alienationes quasi propriae sunt viro, ad
cum solum pertinent eumque obligant. Non omnis igitur
res alienata confertur; sed in communi dividundo, ubi
rationes redduntur, bona dicis causa restituuntur, sicut
fuissent, si sententia co die dicta esset, quo actio instituta.
Tum bona alienata parti viri adjudicantur ; quam si exce-

' ViJ. VOORDUIN, ml art. 243, aim. 2 (II p. 420).

dunt, alicnatio rcscinditur, ct bona conferuntur. Cum hac
sententia pugnare videtur art. 950 C. C., quo conjugum
tcstandi facultas ad dimidiam partem bonorum communionis
restringitur, ccrtarum autem rerum legata petere Icgatarii
prohibentur. nisi ipsae res legatae in communi dividundo
testatoris parti adjudicentur, legatario tamen actione ad
id quod interest adversus heredes data. At longe differunt
legatum, quod quis gratis nacturus est, et contractus titxdo
oneroso /actus. Lata viri potestas concidit quod ad ca, quae
l)ost dissolutum matrimonium fient; sed dum communio
adhuc subsistit, id administrationi concedo, ut eligere pos-
sit maritus, quas res alienare velit, modo ne dimidiae partis,
([uae sibi competat, vires cxcedat. Ac praeterca contra
art. 950 cito art. 976 § 3, in quo agitur de rescindendis
donationibus ct legatis, quibus jus legitimum liberorum
laesum est. Statuit autem articulus, ut bona a tertiis pos-
sessoribus evincere non liceat, dum ex ceteris donatarii
bonis id (juod interest praestari potest.

Bona alienata rcvindicandi facultas etiam hinc aliquando
circumscribitur, quod in bonis mobilibus possessio valeat
])ro titulo. Quod ad tertios igitur, rci mobilis alienatio
valebit, si rescissio a muliere petatur jure domini. Solac
rescind! poterunt alicnationes bonorum uxoris immobilium,
ct bonorum mobilium, quae nomini ejus inscripta sunt.
Sed ct bonorum communium omnium alicnationes rescindi
poterunt. Minus enim jus maritus habet (seil, pendente
lite separationis) si communio bonorum est, quam si
non est. Si communio non est, salvum est viro jus sua
bona alienandi, unde fit, ut alia (juoque bona, quae pos-
sidcat, alienare queat. Non cnim quaeritur, quis dominus
sit, sed quis possidcat. Sed ubi communio bonorum obtinet,
universum jus mariti minuitur, omni bonorum discrimine

— yß —

sublato. Tum igitur omucs res alienatac a mulierc rcviiuli-
cari possunt. In re enim alienationis causa lue sita non
est, sed in persona. Ac possessio quidem tituli loco est,
si scilicet is, qui possidet, aliunde capax sit; sin vero
capax non sit, possessio defectum nou tollit. At sic tamen
istae alienationes valebunt, ubi omnis persona recedit, exempli
gratia si bona in emporio, vel per commissionarios, vel in
auctione publica vendita sint. Imprimis igitur mulicri usui
est jus, ipsi articulis 245 C. C. et 208 C. Pr. datum, ut,
inventario confccto, aestimatione facta, signis appositis,
cavere possit, ne bona a marito perdantur. Unde tamen
argumentum peti nequit (sicut aliquando factum est) dc
linibus potestatis mariti pendente lite. Nam dubitari non
potest, quin/aclt;o vir bona ita perdere possit, ut ne ves-
tigium quidem eorum remaneat; sed an jure quoque alie-
nare possit, quidve quandove valcat, nihil art. 245 docet.

Restât denique quaestio, an vis retroactiva meram quo-
que administrationem spectet: utrum maritus admniistratio-
nem bonorum uxoris et communionis retineat us([ue ad
sententiam latam, an haec quoque rescindatur; utrum status
et condicio uxoris post sententiam demum mutctur, an ca
quoque, quae pendente lite administrationis causa uxor
fecerit, sententia lata confirmentur. Scriptores fere omnes
docent, quod ad administrationem, sententiae elfectus non
retroagi Unus apud nos opzoomer doctrinam professus
est, administrationem quoque ex die actionis mulicri com-
petcre Thesin eam imprimis adversus diepuuis défendit,
qui diversam opinionem tuitus erat Nuper Viro clar.

' TRorLoso, C. d. 3f., n. 1382; maroadk, a.1 artt. UiS ct 1849, n. I.
» Uurff. Welb. I p. 104 scqq.
TCad. Unrg. Ib-gf, I ii, 1183.

opzooMEU Imc ill ro assensit Vir dar. nienhuis Afta-
ineii ei suflragari nequeo. Primum aniinadverto, jus admi-
nistrandi non siniul pciies duas pcrsonas esse posse; itaque
si penes maritum sit, ea (juae mulier ea causa fecerit, nulla
esse; sin penes uxorem, omnia ([uae maritus fecerit, re-
scindi posse. Satis igitur ollicio feci, si aut viro probaverim
administrationem competere, aut mulieri non compctere.
Sed alterutro licet sufficiente, utrumque probare conabor.

Primum igitur: vir administrationem retinet. — Vis
enim sententiae retroactiva non boc fert, ut separatio
fictionc juris ipso die actionis facta esse intelligatur, om-
niaque ita liabcantur, quasi tunc sententia lata esset; sed
ut ex eo die status bonorum computetur. Si prior admit-
tenda esset opinio, certe omnes actus viri irriti essent.
Sed supra jam ostendi, etiam alienationes quasdam ratas
esse. Gerte valebunt, quae administrationis causa a marito
facta sunt. Prorsus enim difTcrunt alienatio et administratio.
Alicnatione bona pcrduntur; administratione conservantur.
Ad alienationcm proprium requiritur jus in re; administratio
etiam pro aliis geritur. Alicnationis jure semel tantum utimur;
administratio natura sua continua est. Alicnentur bona
necesse non est; sed administrcntur omnino oportet. At
si statuis administrationem jure cum habere, qui causa
superior futurus sit, tum omnino non administrabitur,
donec sententia lata sit. Nam nemo certe cum eo agere
velit, cujus jus forte resolvetur. Administratio igitur non
potest pendere ex condicione, i. e. cx re futura inecrta.
Obligatio vel dominium per tempus inecrta esse possunt,
sed administratio etiam tempore intermedio usu venit, ncquo
igitur ipsa potest esse inecrta. Necesse est ut quis ipso

Foorlez. 1 S G.'J iiota i:j.

tc'mi)orc litis, iKiiuieiite condicione, administrationem habeat,
et quidquid eveniat, jure habeat, ita ut quae hac lege
fecerit, ex post rescindi nequeant. Si igitur rogas, quo
fundamento administratio ilia nitatur, ajo maritum negotia
ejus gerere, cui postea jus competere apparebit. Dubitari
autem non potest quin maritum, non uxorem, pendente
lite negotia gerere oporteat. Is enim socictatis conjugalis
est caput, is bona possidet, is hucusquc administrationem
gessit, atque in posterum quoque geret, si forte uxori actio
dcnegetur. Ea autem quae sunt, mutari non solent, prius-
quam certum est, ea mutari oportere. Ex condicione igi-
tur viri et mulieris sequitur, illi potius quam huic admi-
nistrandi jus competere, Ceterum ut hic distinguam bona
communionis et bona propria uxoris, atque illorum viro
administrationem concedam, horum adimam, sicut scriptores
quidam feccrunt omnis mc ratio deficit. Omnia enim,
quae attuli, aeque de bonis propriis uxoris ac de bonis
communionis valent. Nullum argumentum ex lata viri in bonis
communibus potestate petivi, neque igitur est quod secus
cxistimemus quod ad bona, in quibus minorem potestatem
maritus habet.

Probavi maritum administrationem rctinerc. Idem jam
ex persona uxoris probare conabor. — Ex separatione
novus oritur conjugum status. Antca bona aut prorsus
confusa, aut externo saltem vinculo conjuncta erant. Nunc
autcm cujusquc bona separata sunt. Itaquc nunc quoque
uxor bona sua administrare possit neccsse est. Quod tamen
non ita pertinet ad effectus ipsius sententiae, ut rctroaquot;-i
debeat. Tum demum id postulatur, ubi ipsa bonorum
separatio revera adest. Quod ctiam ex verbis art. 249 apparet:

quot;De vrouw, welke van tjoederen yescheïden is, bekomt dc vrije bchceriiig
daarvan terug.quot;

et magis aclliuc ex textu Francico articuli 264 Cod.
anni 1830 (sumti ex art. 1449 Cod. Nap.):

quot;La femme séparée de biens en reprend la libre administration.quot;

Recuperamus autem in posterum.

Si quis igitur cum muliere pendente lite contraxit, et
vir et mulier ad nullitatem negotii provocare poterunt se-
cundum régulas juris communis. Quae vero cum marito
administrationis causa peracta sunt, ea rata sunt, et a
nemine oppugnari possunt. — Atque haec dc admini-
stratione mariti et de condicione uxoris pendente lite
sufficiant.

Egi jam de communione ex die actionis sublata, et de
nullitate eorum, quae post actionem institutam lege com-
munionis facta sunt. Progredior ad nullitatem separationis,
ct eorum, quae lege separationis facta sunt. Sed quoniam
plures hic nullitatum species sunt (equidem saltem plures
admitto), universe (luaedam de earum natura pracmonenda sunt.

Nullitas mihi esse videtur rei vel actus alicujus minor in
jure vis, ex vitio quodam profluens. Nullitates igitur gradu
differunt. Sed si omnis vis et effectus concidit, tum nihil
actum esse dicitur, et nullitas vocatur absoluta. Ceterac
omnes relativae sunt: aut respecta personarum, si non
omnes homines, neque adversus omnes, iis uti possunt;
aut respectu rei, si id quod actum est, partim valet par-
tim irritum est; aut respectu modi, si hoe vel illo tantum
modo ad nullitatem provocari potest, exempli gratia si
sententia judicis opus est, ut res nulla esse declarctur, aut
rescindatur.

Iliscc propositis, si, quae sit nullitatum separationis

7¹

natura quaeritur, dubitari nou potest quin una sit abso-
luta: sei)arationis mutuo consensu factae; (jua niliil agunt
conjuges. Ncque de hac dubitari potest, quae adest, si in
Iraudem creditorum separatio facta est: quae est relativa
ct respectu modi ct respectu personarum. Separatio enim
tunc non ipso jure nulla est, sçd rescindi eam oportet;
neque ab omnibus hominibus rescissio peti potest, sed a
creditoribus solum viri, qui non intervcnerunt. Mulieris
creditoribus separatio magis prodest, quam nocet; quarc
neque intervenire, neque sententiam oppugnare possunt.
Ceterum intervenire posse eos quoque censeo, qui pendente
lite cum marito contraxerint; at sententiam ob fraudem
oppugnare eos solos, qui jam ante mulieris actionem cre-
ditores viri fuerint. Nam eorum tantum fieri i)otest ut jura
consulto laesa sint. Si creditores posteriores fraudati sint
ipsa fraus non est in separatione, sed in contractu, quam-
vis forte separatio viam fraudi aperuerit.

llcstant tres nullitates, quarum natura minus in i)romptu
est, de quibus igitur latius est agendum.

1.nbsp;Si quid eorum, quae lex in utilitatem tertiorum prae-,
scripsit, observatum non est.

2.nbsp;Si judicati exsequendi causa bona divisa non sunt
tempore utili.

3.nbsp;Si sententia ob fraudem rescissa est (quod distinguas
a casu, si sententia rescindi potest).

Sintne absolutac hae nullitates an rclativae, et si rcla-
tivae sint, quo respectu, quaeritur. Aliter: quid nullum
est? ct qui et adversus quos nuUitate uti possunt?

1. Primum proposui nullitatcm, si quid eorum, quae
lox in utilitatem tertiorum praescripsit, observatum non
est. Qua scquentcs casus continentur : si promulgatio ac-
tionis mulieris aut omnino non facta, aut non rite facta

est; si sententia intra triginta dies post prouiulgationeni
actionis dicta est; si sententia aut omnino ])romulgata non
est, aut non rite, aut non utiii tempore promulgata.

Ilaec vitia non omnino nullam et inutilcm separationem
fiiciunt, sed a tertiis allegari possunt, ut probent sejiara-
tionem adversus se non valere. Ilujus igitur nullitatis baec
prima est restrictio, quod extranci soli, non ipsi conjuges
ca uti possunt. Quod probat primum art. 813 C. Pr. quot;Si
omnes solennitates perfectae sunt, sententia separationis
adversus creditores quoque mariti valebitquot;. Ergo ubi pcr-
fectae non sunt, adversus creditores mariti non valebit.
Heinde idem conflrmatur, comparatione instituta articuli
809 C. Pr. Pr. In quo postquam de praecepto promul-
gandae actionis mulieris actum est, legitur: quot;lt;lt; jmne de
indlité, laquelle pourra Ctre opposée par, le mari ou par
ses créanciers.quot; Ea verba legislator noster omisit. Unde
cflicio, apud nos maritum banc nullitatem uxori opponere
non possc, ncdum creditoribus. Denique idem docent artt.
207, 253, 300, 304 C. C., in quibus agitur de rc simili,
vcl dicam pari, seil, de pactorum nuptialium, de separationis
tbori ac mcnsae et de communionis restauratae promul-
gationc. In iis autem articulis legimus disertis verbis, sive
eam rem, de qua agatur, adversus tertios non valere, sive
conjuges ea re adversus tertios uti non posse, nisi pro-
mulgatio facta sit. — Dubitatio oritur ex art. 244 C. C.,
(jui nidlarn exsecutionem esse dicit, nisi antea sententia
promulgata sit. Sunt igitur qui existiment, co casu exse-
cutionem prorsus irritam esse, ac neque tertiis nc(pic con-
jugibus prodesse. At puto ita nullitati aliam significationeni
tribui ac fas est. Nullitas non solum dicitur, si quid
prorsus irritum est, s^ed etiam, si quid minorem habet vim
ot ollectum. Utrum hoc an illud sit, ex ipsa voce non

lactam. Si exsecutio prorsus omissa est, separationem irri-
tam ct inutilem esse concedo. Sententia concidit, neque
ullos eirectus habet. Et conjugibus igitur et cxtrancis nul-
litas prodest. Imo ipsa mulier creditoribus suis nullitatcm
opponere poterit, si quid, marito non auctore, fccerit. Abuti
(luidem hoe jure poterit, ut creditores circumveniat; sed et
si communio numquam sublata est, nihilosccius creditores
circumvenire potest. Prorsus, exsccutione omissa, sententia
adco nulla est, ut separatio numquam facta habeatur. Ex-
ceptionem hic profert idem diepiiuis ', absolutae nullitatis de-
fensor, parocmiae: ubi lex non distinguit eet., laudator. Putat,
ea valere, quae mulicr post sententiam fecerit, dum exse-
cutio facta non est, sed fieri tamen adiiuc potest. J)uo
argumenta i)ro hac opinione atfert: analogiam articuli 252
§ 1, ct naturam rei, ]\rerito eungt; repreliendit opzoomeii ».
Analogia hic adhiberi non potest, quoniam casus sunt pror-
sus diversi. In art. 252 agitur de separatione omnibus nu-
mcris absoluta, quae, donee tollatur, valet. At hic res
perfecta nondum est, nec separatio tollitur, sed sententia
pro non dicta habetur; unde lit, ut omnia ita liabeantur,
(luasi numquam separatio facta fuerit. Diepiiuis quot; etiam hoc
argumento utitur, exsecutionem non promulgari, nec ter-
tiis innotcscerc. llctorquco argumentum in auctorem. Nam
si exsecutio est factum privatum, quod non promulgatur:
neque exsecutionem non factam esse, tertiis innotescit. Si
igitur post temjms exsecutioni constitutum ipse diepiiuis
concédât, actus mulieris non valere, nihil est quod secus
cxistimemus de iis, quae ante tempus pcractum facta sunt.
Quod ad tertios, actus mulieris — sivc t(Mnporc intcrmedio

' I, n. 1103,

' Ad art. 210 (I 107).

3 X. 1102.

sive postea facti — irriti erunt, si exsecutio oniittatur; rati,
si fiat. Semper tertii iiujuirant necesse est, utrum separatio
perfecta sit, necne. Non est (juod cos uno casu inconsul-
tos cum muliere contrahere posse existimemus, actusque
valere; alteró vero casu diligentiam postulemus, et poenani
nullitatis constituamus. Denique jrateiunt sibi tertii cavere,
rebus cum utroque conjugc peractis. Sed ])lerumque ma-
ritus administrationem retinebit, dum exsecutio facta sit.
Ita demum omnia ex ordine fiunt: administratio non ii\tcr-
mittitur; alienandi vero jus per tempus pendet cx condi-
cione (seil, cxsecutionis), quae si existit, omnia habentur,
(|uasi die actionis sententia lata esset, jiraetcr administra-
tionem; sin vero deficit, omnia, et sententia, et separatio,
ct cdectus separatioin's praematuri, concidunt et jacent.

At (juid, si exsecutio facta quidem est, sed sero? Con-
juges nullitate uti non posse, neque inter se, neque adver-
sus tertios, puto. Vitium cmendarunt, nullitatem texerunt,
separationem comprobarunt, jure suo destiterunt. Quid cre-
ditores? Tkopi,on-o ' distinguit creditores priores et poste-
riores. Ulis semi)cr nullitatem prodesse censet; his vero
minimc prodesse, sed separationem, quod ad cos, valere.
Huic opinioni non assentior. Quod modo contendi adversus
DiEPuuis, idem nunc sustineo adversus troplono. Exsecutio
non est fiictum publicum. Hanc ob rem distingui non potest
jus eorum, qui ante cxsceuti(mem, et qui post eam cum
conjugibus contraxerunt. Contra diepiiuis ita nrgumenlatus
sum: si ])ost tempus exsecutioni constitutum nulla sit sepa-
ratio, eam etiam ante tempus peractum luillam esse oportcrc.
Nunc ita: si sejiaratio ante exsecutionem adversus tertios
)ion valeat, cfiam quae post rxsocutionem facta sint, non

' r. d. M.. II. l:!f)8.

apparet. Promiscue lex et absolutas et relativas nullitates
eadem voce désignât. Adagium : quot;si lex non distinguit, nec
nobis distinguendum est,quot; quo saepius abutuntur homines,
neque hoe loco usui est. Namque ipsum, distinguât lex
necne, quaeritur. Ubi eadem sunt verba, re tamen saepe
distinguitur. Rem igitur considercmus. Tum si et nexum
animadvertamus articulorum 244 C. C. et 813 C. Pr., et
naturam rei, sequi videtur relativam esse nullitatcm. So-
lennitates in tertiorum solum commodum praescriptae sunt.
Viri et mulieris, utrum fiant necne fiant, non interest,
neque igitur iis vitium jjrodesse potest. Tertiis autem
solis prodest, at neque universis, neque semper. Distin-
guendi sunt creditores, qui ante separationem cum con-
jugibus contraxerunt, et illi, qui post separationem cre-
ditores facti sunt; quorum his actionis, illis sententiae pro-
mulgatio omissa non nocet, neque igitur nullam separationem
facit. Iterum quis dicat, articulum 813 non distinguere.
At primum art. 813 rem non penitus tractat, sed via in-
directa ct argumentatione a contrario inde, quae volumus,
(leduci oportet. Deinde ipsius articuli significatio flectitur
ad res et tempora, quibus usu venit. Sicut in art. 243 et
247 C. C., qui sint creditores mariti, de quibus agatur,
ex tempore, quo interventio usu venit, apparet: ita in art.
813 quoque universe creditores nominantur, certi autem
designantur ipso ca-su, quo articulus adhibctur.

Distin.xi, ubi articulus non distinguit; non distinguo, ubi
articulus distinguere videtur. Mariti creditores nominantur.
An igitur uxoris excluduntur? Non puto. Sed plerumque
tamen uxoris creditores, si jure communionis uti velint,
aut a marito repellentur, si cum uxorc,se non consentiente,
contraxerunt, aut ex ipso actu apparebit, creditores sejiara-
tionem bonorum novisse, ncque, ca lege rebus i)erartis, ad

communionem provocare poterunt. Poterunt vero, si nihil
ex actu apparet, e. g. si mulier mercatrix est. Ut dijudi-
cemus, quando haec nullitas creditoribus prosit, imprimis
tenendum est, omnem ejus vim hue redire, ut separatio
adversus tertios, qui eam ignorare censentur, non valeat.
Non igitur hanc habet vim, ut rescindatur quod separationis
lege factum est; sed ut valeat quod communionis lege fac-
tum. Conjuges, si quid factum est aut fit, quasi commu-
nio adhuc obtineat, tertiis separationem opponcre non pos-
sunt. Itaque creditores alterutrius conjugis utriusque bona
judicati exsequendi causa vendcre poterunt ; neque uxor rem
suam, a marito alienatam, a tertiis potcrit revindicarc. Se-
paratio enim, qua jus alienandi marito ademptum est, ad
eos non pertinet. At valebunt ct servandi erunt actus uxoris
administrationis causa facti. Viro enim et uxori ostendi hanc
nullitatem non prodesse, ac tertii ne tum (luidem, quum
semper communio fuerit, nullitatem conjugibus opponere
possunt, si quid ab uxore citra jus suum factum est.

Summa igitur eorum, quae docui, est haec: valde ingra-
tam atque iniquam esse condicionem conjugum, imprimis
uxoris; quam si aegre ferant, poterunt modo lege constituto
in gratiam redire, ut, communione restaurata, pari jure et
ipsi adversus tertios utantur.

2. Sequitur, ut agam de nullitate, si exsecutio facta non
est tempore utili. Absolutam nullitatem esse, complures
docent, iterum adhibita paroemia dilectissima, et sine dubio
facillima, si lex non distinguât, nec nobis distingucndum
esse Attamen distinguam, auctore Viro cel. troplono %
inter exsecutionem jirorsus omi'ssam et exsecutionem scro

' Diiu'iiuis, I, n- IJö'J; TouLLiKit, XIII, II. 70.
= Conir. tl. mar., n. 1:507—1370.

valere. Ait troplong, quod ad creditores posteriores,
separationem sine fraude factam esse. At fieri potest, ut
etiam, quod ad creditores priores, sine fraude facta sit. Sed
lex non praecise fraudem ct collusionem vetuit; sed factum
externum praescripsit, quo collusio et fraudes averterentur.
Itaque non quaeritur, an sine fraude, sed an tempore
legitimo exsecutio facta sit. Praeterca lex non ob id solum
exsecutionem fieri jussit, ut fraudes averterentur, sed (J)
aliam quoque causam. Jus matrimoniale certum et imblice
notum esse oportet. Mutatio aegre fertur. Ubi fertur,
([uantum minime jwtcst, certitudini juris noceat oportet.
Quarc brevi tempore res absolvatur ct iierficiatur necesse
est; neque fieri potest, ut primum promulgetur, tum ccsset
et differatur, tum rursus efiectum sortiatur. — Sed quamvis
non distinguam creditores priores et posteriores, tamen iis
nullitatem non prodesse puto, qui exsecutionem agnoverunt,
aliove raodo separationem comprobarunt. Iii quoque nulli-
tatem texerunt, et jure suo destiterunt

Haec igitur de exsecutione sero facta sentio. Sed fac,
ntili quidem tempore factam esse, sed non modo lege con-
stituto. Ac puto, qualemcunque exsecutionera conjugibus
jus ad nullitatem provocandi adimere; tertiis vero vitiosam
exsecutionem non nocere.

3. ßestat, ut de tertia nullitate agam, si separatio ob
fraudem rescissa est. Duobus argumentis in diversas liic
partes traliimur. Art. 380 C. Pr. docet, si quam sententiam
tertii oppugnarint, et jure oppugnasse judicentur, senten-
tiam rescindi quod ad opponentes, cetera vero rata manere.
Contra separationis natura fert, ut quae ad unum pertinent,
ad oranes jicrtineant. — Utrumque conciliari puto, si

' Cf. TUOI'I-OSU, n. 1.309.

statuimus, adversus eos, qui post actionem separationis
cum conjugibus contraxerunt aut contrahunt, separationem
valere; prioribus vero creditoribus universis rescissionem
prodesse Non enim propterea reseinditur separatio, quo-
niam in fraudem hujus vel illius, sed universe quia in
fraudem creditorum facta est. Qui ipsi igitur rescissionem
petere possunt, iisdem rescissio ab altero petita prodest.
Creditoribus vero posterioribus non prodest, qui fraudati
non sunt; quorum, quid liât, non interest; qui, quid factum
sit, nesciunt. Neque conjugibus, qui postquam propositum
fraudulentum assecuti non sunt, si putent niliil esse, quod
separatio duret, in gratiam redire poterunt.

§ 13.

III. Separatio bonorum, separationis thori ac meiisae
sequela,

Egi de vulgari separatione bonorum. Postremo brcviter
videndum est, quid peculiare aut diversi statuendum sit,
ubi bonorum separatio ex corporum separatione ])rofluit
Pleraque, de quibus hucusquc egi, tunc usu non veniunt.
Tunc enim separatio bonorum sequitur separationem thori
ac mensae, sicut accessorium sequitur suum principale. De
bonorum separatione non primo loco agitur; ut bonorum
communio tolleretur, nec mulier petiit, ncc judex jussit;
sed ex -mutata conjugum condicione ct sublata vitae com-
munione sequitur, etiam bonorum jus mutari. Nulla igitur
hic est fraudis suspicio, nec tertii intervenire, nec rem
prohibere jiossunt. Cessant quoque plcraeque solennitates,

' Idem, m.vucaih:, îgt;d nrt. ] UC—1147, n. III in ünc.
2 AH. 208 C. V.

et (lies eoiistituti, et Ibrinae i)racscrii)tae ; cessât etia.n
oxsccutionis intra breve tcnii)us nécessitas. Quorum plcra-
que tarnen fient; sed etiamsi non fiant, irritam tamen se-
parationem bonorum non reddunt. Separatio cnirn tliori ac
niensae irrita liane ob causam non fit; hujus autem fata
.lia sequitur Omnium, quae in vulgari separatione bo-
norum usu veniuut, sola hie promulgatio requiritur ».
Certum tamen tempus, intra quod promulgationem fieri
oporteat, constitutum non est; iterum quoniam (juidquid
ivut fiat aut omittatur, tamen communio bonorum durare
quot;quot;quot; potest, ubi communio vitae sublata est. Itaque hoc
tantum statutum est, ne separatio adversus tertios ante
valcat, quam promulgatio flicta sit.

])ubitari potest de vi retroactiva. Tuoplong =gt; distino-uit
cflcctus separationis inter conjuges et adversus. terUos.
Adversus hos, effectus retroagi non putat, quoniam actio
proniulgata non sit; inter conjuges vcro omnino retroagi:
in actione enim separationis thori ac mensae inesse actionem
separationis bonorum; omnia igitur, quae de vulgari bono-
rum separatione praescripta sint, etiam hic valere. Ita
quoque Tribunal Amsteh)damense * articulum 244 C. C.
Inc usu venire judicavit; quamquam in eodem articulo
cxplicando (Cod. Nap. art. 1445) a Viro cel. troplong
multum Tribunal discrepat Sed merito Curia llollandian
articulum 244 male hic adhibitum esse judicavit Actio
enim separationis bonorum minime inest actioni separationis

' Cf. quae monuit Nicolai, apud voorduin. Il p. 497 seq.
= Art. aOO C. C. ct 828 C. Pr,
■■lt; N. I-^SO-ISSS.

^ Sententia 26 Aprilis 1848. Vid. ireeHlad v. h. liegt, n. 1023.
^ Cf. supra pag. 93.

quot; Arrosto 19 Aprilis 1S19. Vid. »'cekUnd, ro:1cm.

tliori ac niensac. Fieri potest, ut ilia prorsus extra men-
tein et consilium conjugum sit, ac mere ex mutatis rebus
sequatur. Sin uxor revera babcat, quod praeter tliori ac
mensac, etiam bonorum separationem pctat, nihil impedit,
quominus utramque actionem instituât, et ob singularcs
separationis bonorum cfTectus, ct hanc quoque ob causam,
ut si majus sibi dcnegetur, minus tamen forte concedatur.
Itaque censeo etiam hic separationem bonorum seciui separa-
tionem thori ac mensae, cujus effectus, qui sunt facti,
rctroagi non possunt Denique quod ad tertios, res procul
omni dubio est, et ob art. 270 C. C. (qui convenit cum
art. 271 C. N.):

quot;De regten van den inun, opziglelijk het beheer der goederen vau de
vrouw, worden, gedurende het geding, niet geschorst; behoudens de be-
voegdheid der vrouw om, ter bewaring van liaar regt, gebruik te maken
van do behoedmiddelen, welke bij het Wetboek van Burgerlijke Rcgtsvor-
dering op dat stuk zijn aangewezen.

Alle akten van den man, waardoor de regten van dc vrouw opzettelijk
verkort worden, zijn nietigquot;

et ob novum Codicis civilis nostri articulum 300,

quot;Dc vonnissen tot scheiding van tafel en bed zullen openlijk worden be-
kend gemaakt.

Zoo lang deze openlijke bekendmakiiuj niel heeft plaats gehad, zal hot
vonuis tot scheiding van tafel en bed niet tegen derden kunnen werken.quot;

§ 14.

IV. Communio restaurata.

Separatione bonorum jus matrimoniale mutatur. Alia denuo
juris matrimonialis mutatio fit, ubi separatio tollitur, et

' Idem MAKCAUÉ, ad art. 311, n. IV.

- Legitur articulus in scctionc Codicis de divortio; seil ad separationem
quoque thori ac iiicnsae rcfertur articulo 301.

ad communionem revertitur Quamquam mutatio vix
dici potest, qua prior mutatio tollatur, Separationis igitur
ratione liabita, jus conjugum communione restauranda
mutatur; sed ubi jus pristinum spectamus, ipsa separatione
tollenda, stabilitas et immutabih'tas juris matrimonialis con-
firmatur. Nam separatio non solum in posterum tollitur,
sed fictioue juris numquam fuisse intelligitur; una tamen
exeeptione admissa, de qua postea acturus sum.

In art. 251 tantum de communione restauranda agitur.
Sed legislatorcm in hoe Titulo non valde accurate locutum
esse, et plerumque communionem bonorum dumtaxat co-
gitasse, quamquam in art. 241 de communi quoque omnium
bonorum administratione tollenda ageretur, ubi communio
proprie sic dicta numquam fucrit, supra jam monui ».
Quia autem art. 241 hujus argumenti est caput, cetera ad
id flectenda esse puto. Ob latiorem igitur vocis separatio-
nis usum, etiam communionis significationem hac in re
extra solitum legislatoris usum extendcrc necesse est; neque
articulum 251 de sola bonorum communione, proprie sic
dicta, sed dc administratione quoque communi restauranda
intcrpretari oportet. Quod negat diephuis primum ob
verba legis, deinde quoniam non cadem sit ratio. At si
tamen in ceteris, e. g. in art. 246, verba legis tueri non
possumus ne nimium gravemur, si etiam articuli 251
verba minoris facere nccesse est, quam verborum et litera-
rum cultorem deceat. — Quod ad alterum diephusii argu-
mentum attinct, puto Virum ampl. propriam administrationis

1nbsp;Art. 251-233 C. C. _ Cf. .nrt. 1451 Cod. Na,,., et ro-nnr.u. Com-
munmié, n. 523—529.

2nbsp;Vid. § 10 ct § 4, 1). 20.

3nbsp;I, n. 1200.

lt; Vid. supra pag. 84.

mariti naturam nou satis agnoscere. Mihi autem ratio ^
quae pro communione facit, multo magis pro administra-
tione mariti facere videtur. Minime sum ex iis, qui com-
munionem bonorum, quae dicitur, Kar t^oxvv naturae matri-
monii convenire existiment. Utrum conjugcs post dissolutum
matrimonium sua quisque bona rccuperent, an dimidium
bonorum omnium nanciscantur, parum refcrrc mihi videtur.
Sed constante matrimonio possessionem et administrationem
et usumfructum separata esse, id communioni vitae, quam
inter conjugcs esse decet, adversari puto.—Dubia igitur
Viri ampl. diepiiuis me non moverunt.

Comperto, quos casus lex comprehendat, deinde de sin-
gulis legis placitis hac de rc vidcamus.

In restauranda communione multo minora pracsidia legis-
lator tertiis paravit, quam in tollenda. Multae quoque so-
lennitates, quae, ut separatio fiat, requiruntur, hic usu non
veniunt. Nulla hic sententia judicis opus est; nulla certo-
rum est casuum detcrminatio ; nulla interveniendi facultas
tertiis data est. Satis est conjuges consentire. Quod mi-
rum non est. Concurrunt enim ct favor communionis, et
reditus conjugum ad jus pristinum, nec mctuendum Incest,
ne insidiae tertiis struantur.

Quaedam tamen merito legislator ctiam hic praescripsit,
partim tertiorum, partim ipsorum conjugum causa. Qua-
tuor imprimis sunt modi sivc cautclae, quibus pristini juris
restaurandi facultas circumscripta est.

rt. Eeconciliatio ct consensus per se non sufliciunt; sed
actus authenticus requiritur, ut de consensu constet.

Art. 251. quot;Dc gemccnschap, door scheiding van goederen ontbonden
zijnde, kan, met toestemming der echtgcnooten, worden hersteld.

Zulks kan niet anders geschieden dan bij ecne authentieke akte.quot;

Res est nimis gravis, quam ut probatio ejus factis am-

biguis relinqui possit. Necesse est, ut et tempus et ipse
actus certa sint, deiiule ut promulgari possit. Attamen
cessât legis praeceptum, ubi separatio bonorum separationis
thori ac mensae erat sequela, atque haec, reconciliatione
facta, sublata est. Qua in re lex nostra a lege Prancica
differt. In art. 1451 C. N. legitur:

quot;La communauté dissoute par la séparation soit de corps et de Mets,
soit dc liens seulement, peut être rétablie du consentement des deux parties.quot;

At legislator noster primum casum omisit, de coque se-

paratim egit in Titulo de separatione thori ac mensae,
articulo 303,

quot;J)e scheiding van tafel en bed gaat van regUwege le niet door de ver-
zocning der echtgenooten, en doet alle de gevolgen van het huwelijk her-
leven, eet.

Alle hiermede strijdende bedingen tusschen de echtgenooten zijn nietigquot;

Ilinc duo sequuntur: primum, separationem bonorum,
dum separatio thori ac mensae subsistit, tolli non posse:
deinde ubi separatio thori ac mensae, reconciliatione facta!
sublata est, ipso jure etiam quod ad bona, pristinum jus
instauran ]:)ivcrsum autem legis Francicae placitum ortum
est ex observatione Viri dar. pothieu recondliationcm
conjugum valde impeditum iri, si in gratiam redire non
possent, nisi codem tempore lata viri in bonis potestate
restaurata. Eandem ob causam etiam a recentioribus scrip-
toribus Frandds art. 1451 C. N. laudatur ^ Sed ad haec
respondeo, quod jam paragrapho pracccdenti monui, si praeter

causas, ob iiuas separatio thori ac niensae petatur, etiani
sit, quod bonorum separatio petatur, utramque obtineri posse;
ncque tum bonorum communionem, separatim sublatam,
rcstaurari posse, nisi expressa conjugum voluntate, actu
authentico consignata.

Art. 251 ait, communionem haud aliter restitui posse,
quam actu authentico. Si quid igitur hac in re desit, inu-
tilis erit restauratio. Effectus autem hujus nullitatis iidem
sunt, ac si pacta nuptialia coram notario confecta non sunt

h. Ea, quae durante separatione a mulierc administratio-
nis causa intra fines juris sui facta sunt, rata manent, Quod
et de mcra bonorum et de thori ac mensae separatione lex
statuit.

Art. 252 § 1. quot;Wanneer dc gemeenschap hersteld is, worden de zaken
in denzelfden staat teruggebragt alsof er gcenc scheiding had plaats gehad,
onverminderd de nakoming der handelingen, welke, gedurende het tus-
schcnvak sedert dc scheiding tot op het herstel der gemeenschap, door
dc vrouw verrigt zijn.quot;

Art. 303 § 1. quot;J)e scheiding van tafel en bed gaat, van regtswege, tc
niet door de verzoening der echtgenooten, en doet alle de gevolgen van
het huwelijk herleven, behoudens nogtans jegens derden dc voortdurende
kracht van de handelingen, welke gedurende het tijdvak tusschen dc schei-
ding cn de verzoening mogtcn hebben plaats gehad.quot;

Unum igitur separationis vestigium remanet. Jus enim
separationis ^mblice et legitime viguit, nec redintegratio
communionis nec vis ejus retroactiva jura tertiis acquisita
lacdere possunt.

c. Jus matrimoniale restauratum prorsus idem esse oportet
ac jus pristinum. Conjuges, alio jure ac viguit ante sepa-
rationem introducto, nilül agunt.
Art. 252 § 2. quot;Alle overeenkomsten waardoor dc echtgenooten de ge-

iiicenschap zouilcn lierslelleii, op andere voorwiiardcn dan waarop zij bevo-
rens geregeld was, zijn nietig.quot;

Quaestio hic existit, utrum si qua conjuges pacti sint,
a jure pristino diversa, ca dumtaxat nulla sint, au per ca
omnis conventio vitietur. Eadem controversia in Erancia
quoque agitur. Noster enim art. 252 § 2 sumtus est ex
art. 1451 § 4 C. N. Scriptores autem de jure Erancico
plerique pacta accessoria, quibus communio flectatur, inu-
tilia esse censent; ipsius vero communionis restaurationem
ratam esse Diversam opinionem défendit in Erancia
troplokg % apud nos diepuuis Quorum argumenta hue
redeunt: lege ipsam conventionem, qua communio restitu-
atur, nullam declarari, nec nobis licere pro arbitrio legem
circumscribere et flectere; deinde omnes distinctiones inter
pacta, quae communionis restaurationem inutilem reddant,
et pacta, quibus ea non vitietur, aeque esse arbitrarias,
(juum forte conjuges communionem non rcstitui, quam pacta
accessoria rescindi, malint. — Quamvis non negcm, haec
argumenta gravia esse, tamen diversam opinionem amplector.
Tn art. 252 non ipsa conventio principalis nominatur; sed
dc omnibus conventionibus, quibus pristina communio dexa
sit, agitur. Biephuis quidem eontendit, convcntiones non
aequiparandas esse clausulis conventionum; sed diversa opi-
nio magnam vim nanciscitur ex iis, quae hac de re scripsit
poTuiEK S quem etiam hic legislatores Erancici secuti sunt.
Eleganter et diserte imprimis m arcade ex verbis Celebris

Jurisconsulti argumcntatus est. Equidem vero non puto
conventiomm hic pro[)riam ac certain esse vocem. Puto,
ea nec praecise ipsum actum restaurandi, nec clausulas,
qui actu contineantur, significari; sed generalem esse vocem,
qua universe omnia, quae pacta conventa sint, designentur.
Si quid igitur pactum conventum est, quo communio, quae
ante separationem fuerit, liecteretur, id irritum est. An
vero omnis propterea communionis restauratio irrita sit,
hinc pendet, utrum ea pacta ad essentiam rci pertineant,
necne. Non cnim contractus proprie restauratae communio-
nis est causa, sed consensus et reeonciliatio. Porma autem
authentica requiritur, ut dc consensu constet. Si pacta
igitur naturae communionis adversantur, ita ut consensus
adesse non appareat: nihil actum est; sin animus recon-
ciliandi ct communionis restaurandae appareat, restaurabitur,
licet pacta quaedam irrita adjecta sint. Omnis enim mutatio
juris matrimonialis est odiosa. Omnis quoque separatio
bonorum odiosa est. Quam primum igitur fieri potest, ad
jus pristinum et ad communionem rcvertitur. Si vero pactum
accessorium restaurandae communionis est condicio, aliter
res se habet. Condicio enim, cx qua res pendet, voluntate
contrahentium ad essentiam rei pertinet. Condieio igitur
nulla omnem rem irritam facit; art. 1290 C. C. Sccus
censet makcadé; sed cum reliquis scriptoribus Prancicis ab
co hic dissentior. Minus recte vero dtephuis hoc argumento
usus est, ut probaret, omnem semper restaurationem per
pacta acccssoria vitiari. Condicio enim juris intellectum
habet, neque omnia pacta acccssoria condiciones esse intel-
liguntur.

d. Communionem restauratam esse, promulgari oportet.

Art. 233. quot;De eehtgenooten zyn verpligt het herstel der gemeenschap
openlijk bekend te maken.

ö ¹

Zoolang die openlijke Lekendinaking geen plaats heeft gehad, kunnen de
echtgenooten de gevolgen der herstelde gemeenschap niet aan derden tegen-
werpen.quot;

Effectus omissae promulgationis hic iidera sunt, ac si
separatio prómulgata non est. Conjugibus vitium non pro-
dest; neque eo nullitas tendit, ut rescindatur quod com-
munionis lege factum est, sed ut valcat quod separationis
lege factum.

Quod ad modum promulgandi attinet, eadem hic prae-
scripta sunt, atque in separatione promulganda; art. 815 C.Pr.

Denique art. 304 C. C. docet, si sententia separationis
thori ac mensae prómulgata sit, ctiam rcconciliationem con-
jugum promulgari oportere.

§ 15.

V. An pacta nuptialia in diein, aut ex die, aut siib
condicione fieri possint ?

Jus matrimoniale staute matrimonio nullis pactis mutari
jiotest. Num vero in ipsis pactis, ante nuptias confectis,
varium ct mutabile jus admitti potest, ita ut dies statuatur,
a quo communio valeat, aut terminus, ad quem communio
juris sit, aut per tempus communio universalis, deinde
communio lucri et damni, tum aliud quoque jus admittatur?
diepiiuis ait opzoomer negat

Ut hanc quaestionem dijudicarc possimus, praeter art.
174 § 2 et 204 C. C., quibus prineipium immutabilitatis
continetur, etiam articuli sequentes nobis attendcndi sunt.

Art. 174 § 1. quot;Van het oogcuhlik der voltrekking des huwelijks hestaat,
van regtswege, algeheclc gemeenschap van goederen tusschen dc echtgc-

' 1, n. 781 ct 958 in nota.
a Ad art. 202 (I p. 83 seqq.).

nooten, voor zoo verre daaromtrent Lij huwelijksehe voorwaarden gccne
andere bepalingen gemaakt zijn.quot;

Art. 203 § 2. quot;Dc huwelüksclie voorwaarden beginnen te werken van
het oogenblik der voltrekking van het huwelijk; geen ander tijdstip img
daarvoor worden bepaaldquot;.

Diepiiusii sententia hisce argumentis nititur. Art. 17^
sumptus est ex art. 1399 C. C. Fr. Omisit vero legislator
noster verba: quot;on ne peut stipuler, qu'elle commencera à
une autre époquequot;. Legislator consulto haec verba omisisse
censendus est. Sponsi igitur legi pactis derogare possunt;
])raescrtim quum haec lex non sit juris publici, et sponsi
omnia pascisci possint quibus utilitati publicae aut bonis
moribus non noceatur. Articuli autem 174 § 2 et 204 ad
hune casum non pertinent. Spectant enim Constitutionen
juris matrimonialis, non jus matrimoniale ipsum. Jus illud
immutabile non reddunt; sed prohibent, quominus per/at-
tum conjugum stante matrimonio mutetur.

Ita diepuuis. Omnia vero nego, ct plane Viro claj.
opzoomer assentior. Primum enim contendo articulos 174
et 204 revera esse juris publici, in commodum tertiorum
scriptos, nec tantummodo, ut putat diephuis ut con-
tractus et donationes inter conjuges arcerentur. Quamvis
ergo articuli illi, si verba yrges, de conventionibus conju-
gum tantum agerc videantur, tarnen revera de objecto con-
vcntionum, i.e. de ipso jure matrimoniali agunt. Sed disertis
quoque verbis idem lex statuit. Verba legis Prancicae : quot;on
ne peut stipuler, qu'elle commencera à une autre époquequot;,
non omisit legislator noster, sed transposuit in art. 202 § 2;
(luod non tantum rc manifestum est, sed quod etiam ipse
legislator'testatus est Fit merito transposuit: nam (piae

1 I, n. 783 et 900.

- Vid. vooiîDUiN, ad art. 202, n. I (II p. 372).

de stipulatioiie agunt, ea non ad communionem, quae ipso
jure obtinet, sed ad pacta nuptialia pertinent. Quid autem
utriusque codicis praeceptum significat? Id ipsum prohibitum
esse, quod diephuis admittit. Olim enim multis Consuetudi-
nibus cum Franeicis tum nostris statutum erat, ne commu-
nio statim post solenne votum, sed ut aut post concubitum,
aut post annum et diem, aut post natos liberos inciperet ' ;
aliis saltem, ut post natos liberos natura communionis mu-
taretur, majore potestate marito in bonis concessa ». Quae
omnia prohibentur articulo 1399 C. C. Fr. », et articulo 202
Cod. civ. nostri. — At diephuis, quamvis articulo Francico id
prohiberi concédât, nostro tamen negat. Prior enim de
communione loquitur, i. e. de jure uno et certo, at poste-
rior dc pactorum nuptialium efiectu, qui etiam vario et
mutabili jure constarc possit. — Verum etiamsi ca, quae
ipse legislator hac de re monuit, missa facias, tamen art.
202 aliud signilicare, quam art. 1399, non potest. Nisi
enim hoc significet, nihil significat, et nisi varietas juris
matrimonialis eo prohibeatur, nihil prohibetur. Porro quae
est differentia inter jus pactis nuptialibus introductum, et
efl'ectum pactorum nuptialium? Et quae est difTerentia inter
jus varium certo tempore constitutum, et jus, quod vario
tempore mutatur? Et quid differunt pactum, quo sponsi
communionem adoptarunt, incepturam c. g. i)ost natos liberos,
et pactum, quo pure communio constituitur, sed cujus effectus
usque post liberos natos differuntur? Attamen prius valebit;
posterius non valebit. Equidem subtilitatem non capio.

» Vid. dc jure Prancico inter alios troigt;long, n. 320—328, ct dejure
nostro ARNTZEKius, Tit. VI § 9.

5 Vid. austzf.mus, Tit. VI § 21 n. 3.
' Vid. i.ocre, Uijisl. CIV. comm. et criin., XllI p. SW.

Alia quaestio, ci quam tractavi ailinis, est liaec: an
})acta nuptialia sub condicione fieri possint? e. g. si liberi
nascantur, (quod distinguas a clausula: post liberos natos).
Fieri posse existimat diepiiuis', quamquam haesitans. Tamen
liac in re multi ei scriptores Erancici sufTragantur ». Equi-
dem, secutus Virum dar. tuoplong neque Imic isententiae
iissentior. Eodem semper argumento nitor. Jus matrimo-
niale certum, immutabile et publice notum esse oportet.
Quomodo autem certum esse potest, si pendet cx condicione,
i. e. ex re futura incerta ? Nec jus tertiorum neque ipso-
rum conjugum hoc patitur. Porro res eodem articulo 202
))rohibetur. Pacta nuptialia elfcctum habent a die matrimonii.
At qui eflectum habere possunt, dum, quid constituant,
incertum est? Denique rei natura obstat. Eieri potest, ut
dominium vel obligatio quaedam per tempus suspendatur;
sed status continuus suspendi non potest. Conjuges non
])0ssunt usque ad impletam condicionem in nullo statu
versari. Itaque quum olim statuta quaedam communionem
admitterent aut non admitterent, prout tempore mortis al-
terutrius conjugis aut essent aut non essent liberi: tum
ejus communionis natura diversa erat a nostra, atque here-
ditarium magis quam matrimoniale erat jus ^ Apud nos
autem communio statum et universum conjugum jus regit,
neque ergo fieri potest, ut a posteriori apparcat, utrum
communio fuerit, necne.

Pacta igitur nuptialia in diem, aut ex die, aut sub con-
dicione fieri non ])ossunt. Sed quid, si tamen ita confecta

gt; I, n. 782.

2nbsp;Toulliee, XII n. 84; uuuakton, XIV n. 97; zaciiaui.ve, § 300
(III p. 179, cd.).

3nbsp;N. .quot;532. Cf. SIAUCADÉ, ad art. 1399, n. II.

Vid. hi.untsciii.i, Deutsches Pricatrecht, § 104 ii. I.

sint? Ambigua est quaestio, et similis ei quam supra
tractavi, ubi quaerebatur, quid juris esset, si conjuges
pacto de restauranda communione quaedam adjecissent,
quibus jus pristinum flecteretur. Utroque casu, (pod pacti
sunt conjuges, pacisci non licet; quod vero licet, pacti
non sunt.

Maroadé omnem hujusmodi conventionem inutilem esse
censet, et comraunionem legitimam incidere necesse esse:
ubi enim plura conjuges jura adoptarint, non esse quod unum
alten praeferamus; pro tempore quidem jus constitutum esse,
non vero pro matrimonio; inter conjuges igitur haud aliud
jus obtinere, ac si nihil pacti sint. Idem docet marcad^,
etiamsi varia jura, pactis nuptialibus adoptata, aeque omnia
communioni adversentur: quoniam quid noluerint conjuges
quamvis appareat, tarnen quid voluerint non appareat. Ejus-
raodi igitur pacta nuptialia Vir cons, aequiparari posse eenset
testamento, quo testator bona sua ne ad heredes legitimos
pervenirent, statuerit, nullo tamen herede instituto. Sed
nego similes esse casus. Jus legitimum matrimoniale non
est unum; sed varia jura lege recepta sunt, atque ita dis-
posita, ut si unum exclusum sit, alterum tamen obtineat,
sin hoc quoque exclusum, tertium obtineat. Ttaque non
eligcndo solum, sed etiam cxcludendo, conjuges jus suum
constituere possunt. Quare si ex pactis nuptialibus appa-
reat, conjuges communionem bonorum noluisse, puto cam
legitime exclusam esse. Si vero deinde quaeritur, quod jus,
communione sublata, futurum sit: alia statuenda esse puto,
si pacta nuptialia sub condicione, alia si in diein confecta
sunt. Si sub condicione, nullam conjugum voluntatem
apparcre, nisi voluntatem excludendi: illud igitur jus valere,
quod magis communioni et potestati maritali favcat; non
tam quoniam bonis moribus magis congruum sit ((piod

(lixerunt rodière et pontquot;), sed quoniam in serie jurium
matrimonialium superiori loco positum sit, atque ubi jus
quoddam exclusum sit, sed tamen nihil certo constitutum,
illud jus obtineat necesse sit, quod proxime jus exclusum
sequatur. Sin pacta nuptialia in diem confecta sunt, ita ut
post certum tempus jus, quod antea viguerit, mutaretur,
secus existimo. Tune enim conjuges jus certum designa-
runt; atque in eo tantum contra legem pacti sunt, quod
statuerint ut jus post certum tempus mutaretur. Id igitur
solum irritum est; jus autem, quod quondam valuit, per
omne matrimonii tempus valebit.

§ 16.

VI. An jus matrimoniale mutetur, si conjuges patriam
mutant ?

Paragraphe tertio, quum de fontibus juris matrimonialis
agerem, quacstiones nonnullas ex jure gentium private
attigi. Consulto vero tum omisi quaestionem, an jus ma-
trimoniale, quod ipso jure obtineat, mutetur, si conjuges
sole natali relicto in aliam patriam migrent. Propria enira
et pcculiaris hujus quaestionis natura est, quae utrum magis
ad jus gentium privatum an ad jus transiteriura pertineat,
dubitari potest Ad prius non prorsus pertinet, quoniam
non eodem tempore .diversa jura concurrunt; sicut fit, ubi
quaeritur que jure regantur bona immobilia diversis loeis
sita; at hic unum jus post aliud venit. Nec tamen quae-
stionibus transitoriis haec per omnia aequiparari potest.
Pleraeque cnim hujusmodi quacstiones existunt, si jus terrae

' Conlr. (I. mar., I n. 85 in fine.
' Cf. von savigny, Sj/siem, Vlll p. 7 ct 495 seq.

mutatur, iiicolis eodem loco manentibus; bic vero non jus
terrae ilecti, sed ipsi conjuges alio migrare intelliguiitur.
Unde rursus gravis baec differentia oritur, quod si ipsi
conjuges alio migrarunt, jus eorum matrimoniale in terra,
in qua nunc degunt, numquam viguit, neque igitur incolis
aut notum aut dilectum est; quae omnia aliter eveniunt,
si quod jus in eadem terra prius viguit, postea vero abro-
gatum est.

Duorum igitur jurium, quae inter omnia imprimis ardua
sunt, juris gentium privati et juris transitorii, difficultates
hic conveniunt. Sed neque hic subsistitur. Accedit propria
juris matrimonialis natura: quod primum lege constituitur
aut lege saltem auxiliante; deinde non ad conjugcs solos,
sed ad omnes homines, quibuscum conjuges contracturi
sunt, pertinet; denique non certo quodam tempore ])raestatur
aut solvitur, sed per omne matrimonii tempus durât ac
singulis juribus, quae nova semper cxistunt, normam con-
stituit. Quare mirum non est, multum hac de re Virorum
doctorum opiniones discrepare. Equidem Viro cel. bluntsculi «
assentior, placitis legis deficientibus, quaestionem vix dirimi
l)osse. In lege autem nostra nihil omnino hac de re sta-
tutum est; nec consuetudo diligenter observata mihi nota
est; nec prudentium auctoritas aut jura vicinanim gentium
cui parti magis favcant certo affirmari possit Nibil
igitur nobis restât, quam ut inquiramus, quid naturae et
ingenio juris nostri magis conveniat. Ubi vero quid juris
sit, ita incertum est, fieri non potest ut juris constituti
et juris constituendi fines semper religiose serventur.

' Deutsches Fnvatrecht, II J 16-4 n. 2.

2 Vid. IILUNTSCIILI, 1. c., et SCIIAEFFNER, EutKiclcUny de, internafio-
iialen Trivatrechts, f lOU, 115 et IIC.

Tanicii, quantum potero, fines illos servare conabor, et
separate de utroque agam. Ceterum hac in re aliorum
praesertim opiniones tradam, quibus dubitationes tantum
meas adjiciam: quid pro et contra faciat, exponam et
perpendam; certam vero quaestionis decisionem aliis relin-
quam.

I. Jus constitutum.

A. Multi scriptores quaestionem ita solvere conati sunt,
ut inqüirerent utrum lex an voluntas conjugum juris ma-
trimonialis legitimi esset fons. Quorum legem quidam illius
juris fundamentum esse judicarunt, atque hanc ob causam
mutato domicilio etiam jus conjugum mutari censuerunt,
quum eorum jura et negotia prioris patriae legibus régi
non possent, postquam alius civitatis facti essent civcs ^
Alii rursus jus conjugum non mutari docuerunt, quoniam
ipsorum voluntas juris matrimonialis esset fons, et convcn-
tiones vim suam non amitterent, quamvis illi qui conve-
nerint, domicilium mutarent Iiis duas ob causas non
assentior: primum quoniam nego jus legitimum ex tacita
conjugum convcntione manare, deinde quoniam dubito an
omnis conventio de jure matrimoniali, quamvis expressa,
vim semper rctineat, mutata conjugum patria. Prius supra
(§ 3) satis copiose cxposui. Fieri quidem potest (quamvis
nec semper fiat nec vis legis inde manet) ut conjuges

1 Ilanc sententiam defcnderunt stort, et multi Germanistae: i'aulsen,
i'iiiLiiTs, runde, alii, quos citat »httermaier , Grundsätze d. gem. deuts.
Privatrechts, J 400 nota 8. Male vero inter eos a Clar. mittermaieu
(quem deseripsisse videtur schaeffner) nominatur arktzenius, qui (Tit.
IV § 13 in fine) diversam sententiam defeudit Male rursus hasse ab
utroque iis aeeensetur, qui jus matrimoniale non :nutari defendunt.

^ Iluic sententiae favent omnes, qui doetrinam pacti taciti tuentur, (juo-s
vide apud foelix , Droit internat, privé, § 91. Iis ctiam accenscnduiii
esse 8av1nium, quot;liberae subniissionisquot; defensorem, vix est quod uioncaui.

consulto, jure legis coinprobato, pacta nuptialia coniicere
omiserint. Fieri igitur potest, ut d conjuges hoc praevi-
dissent, omissis pactis nuptialibus, ])ostea jus aliquod contra
suam voluntatem superventurum esse, pacta nuptialia
omnino confecissent. Fieri potest ut ea omnia facta essent;
at ea facta non stmt. Conjuges lege jus suum constitui passi
sunt, et quod inde sequitur, id quoque patiantur necesse est.
Non nego illud aliquando valde durum esse posse; sed haec
juris constituendi est ratio. Nihil certe lege nostra statutum
est, ut iniquitas (si qua sit) tolleretur vel minueretur.

Altera causa, quare doctrina pacti taciti mihi videtur
efficcre non posse, ut jus conjugum, quod quondam valuerit,
semper valeat, est haec: quoniam etiamsi expressuni pactum
adsit, illud tamen ceteris pactis aequiparari non potest, sed
valde dubium est an ea quoque, quae ipsis pactis nuptialibus
constituta sint, vim suam semper retineant. Pacta enim
nuptialia effectu a ceteris conventionibus longe differunt ct
legis vice quodammodo funguntur; deinde (quod ex priore
sequitur) lege quoque definita et circumscripta est conjugum
facultas pactis nuptialibus jus suum constituendi. De utroque
fuse in Introductione et Capite T cgi, neque ea, quae ibi
exposui, hic referam. Ex iis autem sequitur, pacta nuptialia
non hanc habere vim, ut nulla temporis aut loci, quo con-
fecta sint, ratio habenda sit; sed contra cum lege ca con-
juncta esse, secundum quam facta sint, quave explicentur
et definiantur. Quum igitur Jurisconsulti, quorum senten-
tiam tradidi, ea quae ipso jure obtinent semper valere i)ro-
fitentur, quocunque conjuges domicilium transferant, quo-
niam lex proprio valcat vi tacitae conventionis: equidem
contra haud scio an omnia pacta nuptialia vim semi)er reti-
neant, quoniam eorum auctoritas saepe ab auctoritatc le^is
separari ne(iueat.

Magis igitur generaliter quaestionem nunc pono, quam
fieri solet, aut ipse eam Imcusque posui; ncque hoc so-
lum quaero, an semper valeat quod ipso jure obtinet,
sed etiam (juod pactis nuptialibus constitutum est, scili-
cet si illa aut secundum priorem legem facta, aut nova
lege circumscripta vel prohibita sint. — Doctrinam vero
pacti taciti parum nobis prodesse, hic rursus apparuit.
Restât ut ostendam ea opus non esse, etiamsi jus con-
jugum mutata patria non mutari ccnseamus.

D. Relicta controversia de fonte juris matrimonialis,
scriptorcs permulti, et qui magna liac in re auctoritate
gaudent, propriam illius juris naturam spectandam esse
contenderunt, qua continuitas ct stabilitas postuletur, sive
ex lege jus manet, sive ex pactis nuptialibus TIuc per-
tinent argumenta sequentia, quae arctissime inter se co-
haerent.

1. Maritus mutandi domicilii est arbiter; uxor autem
virum sequi coacta est. Non igitur marito ca potestas
permitti possit, ut mutato domicilio, etiam jus matrimo-
niale mutet, unde fieri possit ut cum damno uxoris ipse
fiat locuplctior. — Hoc argumentum grave mihi esse vi-
detur in jure constituendo, leve in jure constituto. Nam
quamvis actus viri conjunctus sit cum mutatione juris ma-
trimonialis, tamen voluntas viri mutandi juris causa non
est, sed ipsa lex. Cavendum est, ne confundantur causa
ex qua res oritur, et condicio quae existât nccesse est,
ut res fieri possit. Certe nihil impedit, quominus actus
alicujus legitimus conjunctus sit cum damno alterius. Tta

e. g. dubium non est, quin heredi liceat hereditatis par-
tem. quae sibi obvenerit, repudiate, quamvis ea necessario
ceterorum beredum partibus accrescat Si igitur dam-
nosa est bereditas (ut eo casu fieri solet), actus heredis
répudiant.« conjunctus est cum damno coheredum. Ita
quoque debitori licet cum gravi creditorum damno bona
sua perdere, si modo nulla fraus creditoribus fiat. Eodem
modo contendo, si qua ex potestate, marito concessa, se-
quantur, unde damnum uxori possit existere, lege eam
potestatcm circumscribi, aut alio modo caveri posse, ne
uxoris commodis noceatur; Jurisconsulto vero non licere

alicujus rei sequelas, quoniam aequitati adversari videan-
tur, tollere.

2. Argumentum, quod modo retuli, erat hoc: non
marito jus matrimoniale mutare licere. Ad quod rcspondi
jus (si mutetur) non a marito, sed lege mutari. Sequitur
argumentum, ne lege quidem jus matrimoniale mutari,
quum omnis juris transitorii sit régula certissima, jurI
acquisita auferri non posse. — Gravissimum mihi argu-
mentum esse videtur ct nostro ,iuoque juri convenire
Jura autem acquisita conjugibus adimerentur, si bona, quae
hucusque propria fuissent, mutato domicilio communia
fièrent. Hursus si hucusque communio obtinuit, et forte
bona hereditaria a latere unius conjugis in communionem
venerunt, légitima ejus est spes et exspectatio, ut etiam
bona, quae alteri conjugi obventura sint, in communionem
veniant; neque banc exspectationem ei auferre licet. Neuti-
quam igitur vim argumenti nego. Sed cum temperamento
tamen quodam eo uti oportet; imo etiam rcfutari illud pos-

sit. ftaquc »e a ratioiio, quam mihi in hac materie trac-
tanda proposui, recedam, quasdam ctiam huic argumento
sive rcstrictioncs sivc dubitationes adjiciam.

Primum animadvcrto, minus recte illud a multis scrip-
toribus baud sine jactatione ita propositum esse : migratio-
nem non esse modum acquirendi vel amittendi dominii jure
civili proditum. At dominium non acquiritur vcl amittitur
•per migrationem. Distinguendae sunt variae causae, qua-
rum haec est series. Per voluntatem mariti domicilium
mutatur; per mutationem domicilii jus matrimoniale mu-
tatur; per mutationem juris matrimonialis dominium ac-
quiritur vel amittitur. Est autem hic modus jure civili
omnino proditus, et vocatur confusio bonorum et sepa-
ratio bonorum.

Deinde, communionis proprie non haec est natura aut
propositum, ut unus conjux ditior, alter pauperior fiat; sed
communio ca est conjugum condicio, quae Icgislatoribus
nostris naturae matrimonii et juri patrio praesertim conve-
nire visa est; quae postulare videatur, ut universa bona
confundantur et per omnia inter se acquiparentur, sive a
viro sive ab uxore collata sint. Quamvis igitur ex illa
condicione sequatur, conjugcs ditiores vel pauperiores fieri,
tamen hoc non est id quod agitur (vel saltem agi opor-
tet); neque communio per se in acquirendo vel amittendo
dominio consistit, sed per consequentiam.

Denique imprimis nobis cavendum est, ne juris acquisiti
notionem ulterius extendamus, quam natura ejus ferat. Si
(juis igitur ipsum statum conjugum sive ipsum juris ma-
trimonialis systema {régime) jus acquisitum esse conten-
dat: nego. Aeque id mihi improbandum videtur, ac si
quis contendat jus publicum mutari, vcl jura ac privilégia
politica auferri non posse, qiioniam jura acquisita sint.

Ipsum jus objectivum, quod dicitur, numquam alicui ita
acquiritur, ut mutari non possit; sed hoc quaeritur, quae-
nam jura O'ura suhjectiva quae dicuntur) secundum illud
jus acquisita sint; eaque inquisitio et distinctio diflicillima
esse solet. Jam eodem modo etiam hic inter ipsum jus
matrimoniale et jura, quae secundum illud jus acquisita
sint, distinguendum esse puto.

3. Etiamsi lex juris matrimonialis sit fons, tamen lex
illud CO tantum tempore constituit, quo nuptiae contra-
liuntur, idque ut per omne matrimonii tempus immutatum
perduret; lex igitur semcl dumtaxat et pro omni matrimonio
jus conjugum constituit. — Haud parum hoc argumentum
(quod etiam Codicis civilis nostri articulis 174, 202, 204
confirmatur) quaestionem projwsitam illustrât; sed tamen co
rem omnino absolvi et expediri nego. Lex enim non hoc
imprimis constituit, quid inter conjuges, ubi primum nuptias
contraxerint, juris esse oporteat; sed universe quid constante
matrimonio juris futurum sit. Illud autem incipere a
principio matrimonii, mirandum non est, quoniam tum
quoque condicio existit, cujus gratia jus constitutum est.
Deinde quod lex, jus, quod quondam obtinuit, semper ob-
tinere voluit, id certe non multum probat: nam de eo
hic casu agitur, ubi conjuges ex imperio unius legis ex-
eunt, in alius transeunt. Patriam conjuges mutaruiit;
leges autem et jus sunt pars patriae. Denique praecepti
de jure matrimoniali non mutando mul to minor, quam so-
let, hoc casu est gravitas : tum quoniam jus non ipsorum
conjugum facto, sed ipso jure mutatur; tum quoniam in
tertiorum praesertim gratiam lex constituit, no jus matri-
moniale mutari posset, hoc autem casu, si jus mutatur,
tertiorum commodis non nocetur, sed potius consulitur,
quum pristinum conjugum jus iis prorsus ignotum sit.

C. Ita ultro accessi ad ea, unde nova quaestionis faciès
existit, quae vero prorsus neglexerunt Jurisconsulti, quo-
rum liucusque opiniones retuli. Quaestio scilicet tertios
quoque spectat; neque hoc solum agitur, ut jura conjugibus
peregrinis acquisita conserventur; sed etiam ne quid contra
securitatem juris aut fidem cum damno incolarum fiat
Quid autem de juribus incolarum fieret, si in urbe, quae
mercatura floreat, et quo ex universis mundi partibus ho-
mines immigrent, tot jura matrimonialia vigerent (videlicet
ipso jure), quot sint civitates, cx quibus illi oriundi sunt?
Quid si e. g. omnia Germaniae jura convenirent, de quibus
scripsit BLUNTsciiLi quot;Wir erfahren, dass die deutsche
quot;Nation in der That alle möglichen Gedanken über ehcH-
quot;ches Güterrecht, gute und siechte, die einen liier die
quot;andern dort zu Eeehtsrcgchi ausgeprägt hatquot;. Mihi quidem
valde dubium esse videtur, an inter nostrates jura valere
possint, quae neque incolis nota, nec jure patrio recepta,
imo prohibita saepe sunt.

Dubia haec confirmantur articulo 198 Cod. civ. nostri,
quo conjuges in pactis nuptialibus leges exteras citare pro-
hibentur; et articulo 207, quo omnium pactorum nuptia-
lium, quibus a communione bonorum universali recessum
est, promulgatio praescripta est. Certe articuli ilH conju-
gibus peregrinis scripti non sunt (tum amplius quaestio non
esset); sed quod sit ingenium et indoles juris nostri osten-
dunt. Argumenti vero ex art. 207 petiti minor est gravitas
quam argumenti quod art. 198 praebet. Lege enim prae-
ceptum non esse, ut mutato domicilio pactorum nuptialium

' Ilacc imprimis urscrunt i'iiiLirrs, cujus argumenta vide apud sciiaeff-
kek. § 110, 111 et 113; deinde blüntschli, D.Privatr., II, § 104, n. 2.
' § 104, n. 1 in fme.

transcriptio fieret, supra (§ 7) ostendi; najue igitur tertiis
hoe inquirendum est, an in actis tribunalis, in cujus ju-
risdictione conjuges nunc habitant, pacta nuptialia in-
scripta sint; sed co loco inquirant necesse est, quo ma-
trimonium contractum est: quae vero ibi facta sunt, legi-
bus quoque ejus loci régi, ultro apparet. — Ceterum
etiam artt. 198 et 207 ostendunt, merito hac in re jus
legis et pacta nuptialia a me conjuncta esse. Nam art. 198
non de jure legitimo agit (quod mirum certci non est),
sed de ipsis pactis nuptialibus. Promulgatio autem juris
conjugum exterorum non solum deficit, si conjuges nihil
pacti sint; sed etiam ubi pacta nuptialia adsunt, eorum
tamen promulgationem art. 207 non praescripsit. Agitur
quidem in art. 207 de pactis nuptialibus pcregre confectis;
sed artt. 138 et 139, ad quos referri apparet, de eo tan-
tum casu agi docent, si uterquc conjux vel unus saltem
Nederlandus sit, iique in terram nostram non migrent,
sed rcvertant {quot;terugkomstquot; in art. 139); quos igitur in
pactis quoque nuptialibus conficiendis non peregrini, sed
nostri juris habuisse rationem probabile est. De nuptiis
vero inter duos pcregrinos in terra extera contractis om-
nino non egit legislator noster: dicas fere eum consulto
hoc argumentum omisisse

D. Varia Virorum doctorum opiniones retuli; ex qui-
bus ad jus constituendum uberrimos fructus percipere pos-
sumus. Sed in jure constituto fateor me non satis habere
quod huic vel illi assentiar. In diversas partes trahor
argumentis aeque gravibus: in medio igitur haesitans sub-
sisto. Attamen nolo ita rem missam facere; sed priusquam

1 Specimen anni 1820 de transcriptiono pactorum nuptialium a conju-
gibus peregrinis percgre confcctorum, ngebat articulo 893.

quaestionem relinquimus, vicieamus an forte distinguent) o
diversae sententiae quodammodo coneiliari possint. Qua-
tuor distinctiones se nobis offerunt; quas jam supra liic
vel illic attigi, nunc vero latius explicabo.

1.nbsp;Distinctio jurium conjugibus ante migrationem se-
cundum vêtus jus legitime acquisitorum, et jurium quae
post migrationem semper nova existunt. Jus novum vim
retroactivam habere non potest. Communio igitur, si qua
in priore patria obtinuerit, in nova non obtineat, non
tollitur ex tunc, sed dissolvitur ex nunc. Ilaec distinctio
ab omnibus fere JCtis, qui jus matrimoniale mutari cen-
sent, probatur; atque in eo igitur utriusque partis prin-
cipes conscntiunt, ut mutatio domicilii vim non habeat in
ea, quae ante migrationem facta vcl acquisita sunt

2.nbsp;Deinde in hoc omnes conscntiunt, ut in terra, in
qua nunc conjuges degant, nullum jus obtinere posse con-
cédant, quod legibus ejus terrae prohibitum est (sicut olim
in Normania communio bonorum *, vel apud nos praecepta
juris Ilomani de fundo dotali), nec quidquam omittere
licere, quod ut necessario fiat praescriptum est (e. g. ut,
si uxor in jure agere velit, maritus vel judex auctorita-
tem interponat necessc sit). Distinguendae igitur sunt
leges absolutae et leges, quae obligant quidem si ab iis
rccessum non est, sed a quibus tamen recedi potest.

Utraque distinctione, quam hucusquc nominavi, quaestio
definitur et circumscribitur, missis factis iis quae nihil
quaestionis habent, et de quibus revera satis constat inter
viros doctos. Jam vero majora tento, et in mediam aciem
dimicationemquc descendo, — dubio cvcntu.

' Vid. sciiaei'fser, § 109. Miror savinium distinctionem non pro-
bassc.

' Vid. roTHiEK, Communauté, Article préliminaire, n. 7.

3.nbsp;Distingui possunt jura conjugum et jura tertiorum,
ita ut quod ad hos, jus patrium valeat, inter ipsos vero
conjuges jus pristinum vim retineat. Hac distinctione tertiis
imprimis favetur, nec tamen conjugum jura prorsus negli-
guntur. Conjunguntur enim hocmodo et conciliantur ea, quae
sub litera h, et quae sub litera c exposui. Sed cum jure
nostro distinctionem convenire, omnibus legis placitis hac
de re deficientibus, affirmare non ausim. Jure vero Bo-
russico ea recepta est; quo statutum est, ut, si forte con-
juges ex civitate, in qua communio ipso jure non obtinebat,
in aliam migrarint civitatem, in qua omnino illa obtineat,
jus eorum non mutari intelligatur, si de ipsorum tantum
commodis agatur; quod ad tertios vero omnia, quae post
migrationem facta sint, ita habeantur, quasi communio ob-
tineat ^ Quantum autem von savigny in hac quaestione
tractanda tertiorum jura neglexerit, hinc imprimis apparet,
quod jure Borussico universe suam opinionem confirmari,
duabus tantum iisque admodum levibus exceptionibus adjec-
tis, contendit '

4.nbsp;Denique in omni jure matrimoniali distingui possunt
ea, quae condicionem praecipue conjugum, et ea, quae
bonornm proprietatem maxime spectant. Ut supra jam
monui, communio partim in dominio acquirendo vel amit-
tendo, partim in novo conjugum statu introducendo con-
sistit, eaque et juris matrimonialis et juris hereditarii
naturae particcps est. Quod imprimis ex communione, quae
in secundis nuptiis obtinet, cognosci potest; in qua con-
jugum per tempus matrimonii condicio distinguitur a juribus
eorum in bona post dissolutum matrimonium. Eodem modo

' Allgem. Landrecht/, d. Preun:. Staate», II, 1, § 352.
' System, VIII, p. 334.

semper quaestionem status et quaestionem dominii distingui
posse puto. Quarum ut haec pristino conjugum jure re-
gatur, i)ostulare videtur juris acquisiti ratio; illa vero jure
terrae, in qua nunc conjuges degunt, et jura tertiorum et
ipsius legis auctoritas flagitant. Itaque quae bona cuique
propria sint, (juae in communionem veniant, ex priore con-
jugum jure dijudicandum crit; novi vero juris est statuere,
quid in ipsa communione, quid, eadem sublata, juris sit;
quam pötestatem maritus in bonis communionis habeat; cui
administratio bonorum, quae cuique propria sunt, competat.

Non hoc mihi sumsi, ut distinctione proposita quae-
stionem solverem; sed digna tamen ea mihi visa est, quam
aliorum judicio submitterem. Postremo adhuc inquirere
lubet, quaenam legis nostrae placita illi favcrc videantur.
Ac primum cito art. 38 Legis transitoriae nostrae:

quot;De regten van echtelieden, vóór de invoering van hot nieuw burgerlijk
Wetboek getrouwd, worden, ten opzigto van hunne goederen, geregeld
volgens dc Wetten, welke op het oogenblik van het huwelijk in werking
waren, of volgens hunne niet bij die quot;Wetten verboden huwelijksehe voor-
waarden, om het even op welk tijdstip het huwelijk is ontbonden.quot;

Duo hic animadverto. Primum, verba: quot;ten opzigte van
hunne goederen,quot; in lege transitoria, quae anno 1829
constituta est, non inveniri; sed adjecta esse, quum ea lex
anno 1837 novo examini submitteretur; legislatorcm autem
de illa additione haec monuisse:

Memorie van Toelickling. quot;Artikel 19 der wet van 16 Mei 1829 kan
geene andere regten der eehtgenooten bedoelen, dan die, welke hunne
goederen betreffen, daar alleen deze regten door de wet waaronder het
huwelijk is aangegaan, worden geregeld, en geenszins de regten der eeht-
genooten, die den staat hunner personen betreffen, welke laatste alleen door
de vigerende wet worden geregeld. Om die bedoeling stellig te doen uit-
komen, heeft men de aangewezene bijvoeging noodzakelijk geachtquot;

' Vid. VAN I)EX IIOSEKT, ad art.

Deinde atteiidenda milii videntur postrema articuli ver-
ba: quot;om het even op icelk tijdstip het huwelijk is ontbon-
den,quot; unde apparet legislatorem nostrum eam imprimis ju-
ris matrimonialis naturam cogitasse, quae in acquirendo
vel amittendo dominio consistit, et cum jure hereditario
cognata est.

Post art. 38 Legis transit, cito ejusdem legis art. 2 et
art. 10 Legis gener. praec. continentis, qui etiam di-
stiiictioni, quam proposui, favere videntur. Regula iis con-
tinetur, actum regi loco ac tempore, quo factus est. Pa-
teor quidem in lege nostra solam actuum formam nomi-
nari; sed consuetudo legem latius extendi et ad substan-
tiam quoque actus saepe train voluit.

Atque haec hac de re (quamvis attigerim magis omnia,
quam exposuerim) sufficiant.

IL Jus constitxiendum.

Priusquam huic tractatui finem imponam, pauca de jure
constituendo moncre lubet, ut, quaenam in commodum vel
conjugum vel tertiorum constitui possint, ostendam, quid-
cunque legislatori de ipsa quaestione placeat. Ac quoniam
egregia quaedam hac de re scripsit bluntsculi paucis ejus
sententiam exponam. Censet Vir dar. jus matrimoniale
non simpliciter mutari aut non mutari statuendum esse;
sed si non mutari jus statuatur, promulgandi saltem neces-
sitatcm conjugibus imponendam esse; sin vero illud mutari
legislatori magis placeat, pacto tamen pristini juris servandi
facultatem conjugibus dandam esse, si modo pactum iUud
a judice confirmetur, ac deinde promulgetur. Equidem pos-
terius potius ducam. Namque et mutatio juris matrimonia-

' Loco citato.

lis et facultas conjugibus data, ut pacto pristinum jus
servare possint, cum juris recepti indole convenire mihi
videtur. Quemadmodum enim jus matrimoniale legitimum,
simul ac nuptiae contractae sunt, ipso jure obtinet, nisi
pacta nuptialia confecta sint, ita etiam mutato domicilio jus
novae patriae incidit, nisi id quoque novis pactis nuptialibus
excludatur. Ut jus vetus, ita quoque jus novum omnes con-
jugcs obligat quidem, sed ita ut ab eo recedere liceat. — At
juris matrimonialis natura mutationem non patitur. —
Iluic regulae certe derogatur; sed nec multum, nec cum
gravi cujusquam incommodo. Nam si conjuges pactum,
quo jus pristinum confiritiarent, conficere neglexerint, atque
igitur jus eorum mutatur, tertiis profecto non nocetur, qui
prius conjugum jus ignorent; ipsi vero conjuges si damnum
patiantur, habent quod sibi imputent. Sin vero conjuges
pacto a jure novae patriae recedere cupiant, immutabilitatis
praeceptum in eo vim obtinet, quod pacisci quidem licet,
ut jus pristinum etiam in posterum valeat, aliud vero jus
introducere non licet. Ilujusmodi igitur conventionis eadem
omnino esset ratio, ac si conjuges, primum separatione
bonorum per sententiam judicis facta, deinde mutuo con-
sensu ad communionem revertunt. — At pacta inter con-
juges nullo modo ferri possunt. — Ipse hoc supra (§ 8)
contendi ; nec tamen dubium me movet. Non enim proprie
ipsa conventio (ad . quam consensu opus est) matrimonii
naturae adversatur, sed cupiditas et proprii commodi cura,
quae saepe obtinent inter contrahentes. Nihil igitur esse
videtur quod conjuges prohibcantur jus pristinum pacto
confirmare; quemadmodum etiam minime vetantur commu-
nionem bonorum sublatam pacto instaurarc. Nullae enim
hic licitationcs; nec fieri potest ut quis, convcntione hoc
vel illo modo concepta, majus vcl minus lucrum faciat;

mm

sed inter haec tantum optio conjugibus datur, ut jus pri-
stinum aut confirment, aut mutari patiantur.

llucusque defendi quae de pacto, quo conjuges pristinum
jus confirmare possent, scripsit bluntschli. Unum tamen
hoc addendum videtur, ut non solum utrique conjugi
facultas detur, ut pacto, sed etiam soli mulicri, ut decla-
ratione apud judicem facta, jus vetus servare possit, si
tamen et haec declaratio a judice confirmetur et promul-
getur. Maritus enim mutandi domicilii est arbiter, nec
satis est conjuges conjunctos salvos esse a damno, quod ex
migratione sibi existere possit; sed uxorem quoque salvam
esse oportet a damno, quod ei inferre potest maritus.

TANTUM.

THESES.

1.

Rcctc AUKENS, Droit naturel, pag. 505 ed. Belg.

quot;Les doctrines exclusives ont fait leur temps; partout on
cherche une doctrine harmonique qui concilie par des principes
supérieurs les vérités partielles entrevues dans les systèmes
précédentsquot;.

IL

Minus probandum est, quod scripsit clar. opzoomer in
Themii, 1854, pag. 195:

quot;De wetenschap heeft naast dc godsdienst een vrij en eigen
gebied, waar zij volmaakt zelfstandig isquot;.

Nihil scilicet per se omnino consistit, sed omnia necessitu-
dine quadam inter sc= conjuncta sunt, quae ex eo ipso existit,
quod omnium et origo et centrum est Deus.

in.

Rcctc bluntsculi, 'Kritische Uelenchau der deutschen Ge-
netzgeb. u. Rechimiss. in praef. pag. iv:

Wir wissen es nun, dass die Historie ohne Leben ist, wenn
ihr das Wesen des innern Geistes verschlossen bleilit, \in(l dass

die Philosophie ehie Träumerin ist, wenn sie die leibhafte Ge-
staltung der Dinge nicht bcachtet, in denen der Geist sich
oflenbartquot;.

Egregie quoque dar. opzoomer (in Nieuwe Bijdragen voor
Jlegtsgel. en IFetg., 1852. pag. 537—5G3) experientiam om-
nium disciplinarum fundamentum esse oportere ostendit, eamque
et adversus rationem speculativam et adversus rationem empi-
ricam tuitus est.

IV.

Via experimentalis, quamvis in omnibus discipliais probanda
tamen non in omnibus eadem est. Hanc ob causam studia mathe-
seos tamquam propaedeusis ad studia disciplinarum moralium
improbanda mihi videntur.

V.

Kecto staiil, PhilosopJde des Hechts, T. II, Pars 1, pat^
107 (2« edit.):

quot;Die den Lebensverhältnissen einwohnende Bestimmung (rtXcc)
ist das objective und reale Princip der Rechtsphilosophie im
Gegensatze aller bloss subjeetiven oder bloss logischen Principienquot;.

VI.

Jus quoddam absolutum, in quod tcmporum et locorum et
populorum ratio vim non habeat, est res prorsus inanis.

VII.

Jus naturae quod dicitur {Vernmftrech^, dum absolutum
esse voluit, juris tamen Romani tantum placita reddidit.

VIII.

Älalo a lenz (in operc Ueher die gescJiicJdliche Entstehmg des
Rechts) ipsum jus Eomanum dicitur jus absolutum {quot;das abso-
lule Rechtquot;).

Injuria illi juris interprctandi raüoni, quac historica dicitur,
a multis vitio ducitur, quod mutationibus et progrcssui adversetur.
Eecte vero eam hisce verbis delinivit von savigny, System d.
heut. Röm. Rechts, in praef. pag. xiv seq.:

quot;Die gescliichtliclie Ansicht der Kechtswissenschaft wird völlig
verkannt und entstellt, wenn sie liiiufig so aufgcfasst wird, als
werde in ihr die aus der Vergangenheit hervorgegangene Reclüs-
bildung als ein Höchstes aufgestellt, wclchem die unveränderte
Herrschaft über Gegenwart und Zukunft erhalten werden müsse.
Vielmehr besteht das Wesen derselben in der glcichmässigen
Anerkennung des Werthes und der Selbstständigkeit jedes Zeit-
alters, und sie legt nur darauf das höchste Gewicht, dass der
lebendige Zusammenhang erkannt werde, wclcher die Gegenwart
an die Vergangenheit knüpft, und ohne dessen Kcnntniss wir
von dem Rechtszustand der Gegenwart nur die äussere Erschei-
nung wahrnehmen, nicht das innere Wesen begreifenquot;.

X.

Rcctc bluntschli, Betdsches Privatrccht, Voncort, pag. ix:
quot;In demselben Älaassc, in welchem das neue Leben Aner-
kennung findet, wird der veraltete Gedanke aufgelöst und die
abgestorbene Form zerfallen. Es gilt das niclit weniger von den
römischen als von den mittelalterlichen Antiquitäten: und unsere
Zeit scheint entschlossen, mit beiden aufzuriluraenquot;.

XI.

Eccte bluntsculi, codem, pag. xix:
quot;Es wäre in mcioen Augen ein unverantwortlicher Rückschritt,
wenn wir von neuem gcrmanisclie und moderne Rechtsidecn,
die beide unter sich viel näher verwandt sind als man gewöhn-
lich meint, ^Viedcr imter die alt-römische Terminologie und
Doctrin unterordnen wollten, ein Rückschritt, wclclicr die un-

glückliche Entfremdung der Jurisprudenz von dem Volksleben,
um dessen Willen sie allein da ist, wieder steigern müsstequot;,

XII.

Falsa mihi videtur eorum sententia, qui contendunt, injure
positivo legem et sibi ipsam ct nobis sufficere, ncc JCto extra
legem quidquam sequi aut opus esse aut licere.

XIII.

Ubi legis praecepta deficiunt, jus consuctudinarium ad sup-
plcndam legem adhiberi oportet; neque articulo 3 Legis gencr.
pracc. continentis, haec tribuenda est vis, ut consuetudo juris
nostri fons esse non possit, nisi expressa lege monente ct con-
cedeute.

XIV.

Imprimis improbanda est legum iramutabilitas, quae nonnullis
ad naturalia legum codicum pertinere videtur.

XV.

In interpretanda lege continuitatis juris liabcnda est ratio,
llecte hac dc re holtius, Faillitenregt, p. vii Introductionis:

quot;Eene verklaring van regtsinstituten uit de wet alleen, alsof
wetten niet waren een product van lang voorhanden begrippen,
is een bloote schijn. Men zal daaruit de voorschriften weten ,
zonder ze te kennen, omdat hun organisch wezen historisch is,
en de voorhanden wet alleen het laatste phaenomcnon.quot;

XVI.

Rccte clar. opzoomer {Aanteekening op de JFei houdende alg.
bepp., p. 67) interpretationc scraper opus esse contcndit, etiamsi
lex obscura non sit. Minus rectc vero Vir clar. {Burg. Welb.,
UI p. 322 seq.) scripsit, intcrprctationem historic^im aliquando
t^antum usu venire.

Minus rente puciita {Cursus der Institutionen, II § 224) jus
possessionis, prae ceteris juribus, ex jure personae {quot;Recht der
Persönlichkeitquot;) deducit.

XVIII.

Improbanda est definitio suceessionis per universitatem, quasi
sit continuatio personae, cui succoditur; nequc haec definitio
ex iis, quae hac de re in Digestis leguntur, profluit.

XIX.

Regula juris Roraani, ex duornm hominum contractu tertiis
nullum jus acquiri posse, minorem vim in jure nostro habet.
Si quis igitur mercator cum magistro navis contraxit, et con-
tractu! lianc clausulam adjecit, ut ille co loco, quo profecturus
est, ccrtac personae designatae ministerio utatur, poterit hic
adversus magistrum navis agere ex contractu, secundum jus
nostrum. Improbanda igitur videtur Sententia Tribunalis Am-
stelodamensis 23 Junii 1848 {Regtsgel. Bijblad, X p. 415 seq.).

XX.

Ad contractum jure nostro non requiritur consensus eodem
tempore datus. Improbanda igitur eorum sententia, qui merca-
torem, qui rem suam emendam alteri per epistolam obtulit, nulla
obligatione teneri eontendunt, priusquam ille accepta verit.

XXI.

In cambiis non distinguenda sunt contractus cambialis et
ipsae llterae cambiales.

XXII.

Ubi plurcs, qui earundem literarum cambialium causa-obli-
gati sunt, foro eesserunt, detentor literarum ex cujusque débitons

bonis tantum partem pcrciperc potest pro rata debiti adhuc
cxstantis, deducto quod jam cx alioriun bouis solutum est.

XXIII.

Creditoribus soeietatis nominatae, quae foro ccssit, nullum
jus tribuendum est in bona, in soeietatem collata, prae credi-
toribus privatis sociorum.

XXIV.

Improbauda mihi videtur eorum de communione bonorum
conjugal! doctrina, qui condominium utriusque conjugis pro
indiviso tuentur (uunde, zaciiariae, diepiiuis et permulti alii);
ct eorum qui personam moralem bonorum communionis dominum
esse censent (hasse); et eorum, qui maritum omnium bonorum
domim™ esse contendunt (toullier); qui omncs raihi in eo
falli videntur, quod naturam communionis ope dominii juris
llomani cxplicare conati sunt.

XXV.

Minus recte grotius {Inleid, t. d. noil regtsgel., II. 28. c)
juris Scabiniei, quod dicitur, hanc esse naturam et propositum
scripsit, ut bona redeant ad latus undc venerint.

XXVI.

Minus recte JCti quidam contendunt, si uxori secundum art.
249 Cod. civ. nostri a judice facultas conccssa est, bona sua
mobilia alienandi, tum quoque ob universa debita, quae contraxit,
bona ilia judicati exsequendi causa a creditoribus vendi posse,

XXVII.

Conjux binubus secundi conjugis praedefuncti hercdibus,
communium bonorum dimidiam partem petentibus, opponere
nequit plaeitum art. 23Ö C. C. Improbandum ergo Arrestum
Curiae Supremae 23 Martii 1849 {JFeekhl. v. h. Begt, n. 1010).

Eleganter clar. m. des amokie van der uoeven (in Eegtsgel.
BißL, 1853, p. 477 seqq.) ostendit verbis articuli 319 C. C.
quot;onder valsche namenquot; significari nomina ficta, et minime eum
casum illis designari, si quis inscriptus est quasi filius paren-
tura, hominum notorum quidem, sed qui ejus parentes non
sunt.

XXIX.

llecte BLUNTSCHLI, Die neueren RecJdsschulen der deutschen
Juristen, pag. 59:

quot;Von jeher haben sich sowohl Revolutionäre als Despoten am
liebsten angeschlossen an naturrcchtliche Theorien, die einen in
diesem, die andern in entgegengesetztem Sinn; und eben deshalb
haben beide das bestehende Recht, die einen der Obrigkeit,
die andern der Ünterthanen wenig geachtet, sondern sind dar-
über hereingebrochen und haben es mit Füssen getreten.quot;

XXX.

Vera libertas nou in eo consistit ut ipsi quaevis facere pos-
simus, sed ne alii quoque quaevis facere possint.

XXXI.

In jure consuetudinario populi diligentcr servato firmissimum
contra omnem despotismum est praesidium.

XXXII.

Juris puniendi fundamentum idem est atque universae civitatis.

XXXIII.

Nimis Rossx in opere suo de jure poenali propositum et
effectus poenae a se invicem separat. Parum quoque sibi con-
stare videtur Vir cel., quod primum defensioncm socictatis

civilis tamquam juris puniendi fundamentum proreus rejicit,
justitiae solius habita ratione; deinde ipse ad puniendum jus
deficere concedit, nisi poenis constitutis societas civilis defendatur.

XXXIV.

In economia politica hoc maxime laudandum, quod omnium
hominum et gentium commoda conjuncta esse ostendit.

XXXV.

Immerito a quibusdam economiae politicae vitio ducitur. quod
de religione et ethica non agat. Abutuntur vero ca disciplina
alii, ubi in rebus civitatis procurandis illius tantum praecepta
curant, religionem et ethicam parvi faciunt.

XXXVI.

Falsa mihi videtur doetrina Viri cel. bastiat de fundamento
juris dominii.