HAJSTDBOEK

VAN

. WILLIBRORDUS GYMNASIUM.

DOOR

¹

Geliefde Jeugd!

Von in solo pane vivit homo.

^Iatth. IV, -i.

De opvoeding zorgt niet alleen voor het lichaam, maar ook voor de ziel; en zei zij waarlijk Christelijk wezen, dan mag zij niet tevreden zijn, al heeft zij den geest der haar toevertrouwde Jeugd met kundigheden en wetenschappen verrijkt, zij moet daarenboven alles aanwenden , om haar de noodzakelijkste aller wetenschappen, in te prenten: de wetenschap om braaf, deugdzaam en godsdienstig te leven. — Neen! de mensch leeft niet enkel van brood; hel aardschc noch het wereldsche is in staal hem gelukkig te maken. Non in solo pane vivit homo. Zijn hart en geest vordert edeler voedsel, dorst naar het eeuwige, tiaar hel goddelijke. En hoe zal hij zich in hel bezit stellen van dat edele , verhevene voedsel ? Op geen andere wijze dan door godsdienstigheid, /ij immers is het, welke den mensch in eene heilrijke gemeenschap brengt met God, de bron van alle goed en schoon , den eenige, die 's menschen hart bevredigen, zaligen kan.

Uwe ontluikende godsdienstigheid te hulp te komen, is het doel van dit handboek. De voornaamste middelen zijn er in aangewezen, waardoor uwe Chris-lelijke Godsvrucht aanhoudend moet vernieuwd en

versterkt worden, als ook de wijze waarop zij moeten worden aangewend, zullen zij vruchtbaar werken.

Het. lay echter niet in ons plan een volledig Kerkboek te leveren. Het Coelesto Palmet um, de Manuel des Gongrégations enz., voorzien genoegzaam in die behoefte; slechts die gebeden zijn hier bijeen ge-brachl, welke gij gewoon zijt gezamenlijk te gebruiken, of welke zeldzamer in uwe kerkboeken voorkomen.

De vrome Christen houdt zich zelden tevreden met hel volbrengen der algemcene godsdienstplichlen , hij streeft er nam', om edelmoediger blijken te geven van zijne liefde jegens God. Vandaar dat er bij hem onderscheidene oefeningen in gebruik zijn, die hij zich vrijwillig oplegt. Be voornaamste daarvan zijn hier opgesomd en tevens zijn de voorwaarden vermeld, die men moet volbrengen, om deelachtig fc worden aan de geestelijke voordeden, welke de Kerk. daaraan verbonden heeft.

Moge uwe Christelijke opvoeding, die ons boven «lies ter harte gaat, ook door dezen geringen arbeid bevorderd, en daardoor het heilig liefdevuur der godsdienstigheid meer en meer in uwe jeugdige harten ontstoken worden, dan acht ik mij voor mijne moeite dubbel beloond.

OVER HET OPSTAAN.

1. Zorg dat de eerslo oogcnWiklven vau den dag geheiligd worden, want alles behoort den Heer. Dat uwe eerste ge-dachteu dus voor God zijn, maak terstond bij het ontwaken het teeken des H. Kruises, en wel, zoo mogelijk, met wijwater.

Voeg daarbij een of ander godvruchtig gebedje, als:

Mijn Heer en mijn God! U zij dank, lof en eer in eeuwiglieid.

Alles tot Gods meerdere glorie.

Geloofd en gezegend zij de Allerheiligste Drievuldigheid , van nu al' tot in eeuwigheid.

Ecre zij den Vader, die mij geschapen heeft; eere zij den Zoon, die mij verlost heeft; eere zij den H. Geest, die mij geheiligd heeft.

Maria wees mij tot Moeder, ik wil Uw dienaar zijn.

2. Nu gewekt te zijn, moet gij niet dralen u op te richten, en die kleederen aan te doen, welke de Christelijke eerbaarheid afvordert. Het is ook zeer raadzaam om onder het aan-klceden, wasschen en;!, ecnige gebeden te spreken, als: Onze ^ader, Wees gegroet. Ik geloof in God den Vader, de drie akten.

4

3. Is er in Jen nacht iets gebeurd, waarover het geweten ongerust is , verwek dan uit den grond des harten een berouw.

4. IJdele opsmuk is deu Christen onwaardig, maar zindelijkheid en netheid is prijzenswaardig.

5. Hebt gij met moeielijkheden te kampen, verzuim niet daaromtrent goede voornemens te maken en de goddelijke genade in het bijzonder af te smeekeu.

6. Maak het n in 't vervolg vau uw leven tot gewoonte, om altijd op een bepaald uur op te staan.

(De gezondheid vordert meestal zeven uren slapens).

Woon, zoo gij kunt, dagelijks de H. Mis bij; een geestelijke lezing is allernuttigst.

MORGENGEBED.

In deu naam des Vaders, en des Zoons, en des H. Geestes.

Aktquot;W, Amen;

Kom H. Geest! vervul de harten Uwer geloovigen, en ontsteek in hen het vuur Uwer liefde.

Zend Uwen H. Geest af en zij zullen herboren worden.

Antw. En Gij zult het aanschijn der aarde vernieuwen.

Laten wij bidden.

O God! die de harten der geloovigen door de verlichting des H. Geestes onderwezen Lebt, geef

ons dat wij , in dienzelfden Geest, de ware wijsheid erlangen, en ons altijd in zijne vertroosting verblijden, door Christus onzen Heer.

Antw. Amen.

Geloofd zij de allerheiligste en onverdeelde Drievuldigheid.

Antw. Nu, en altijd en in alle eeuwigheid.

Allerheiligste en allerhoogwaardigste Drievuldigheid, één God in drie personen, wij gelooven en belijden dat Gij hier waarachtig tegenwoordig zijt, wij aanbidden U, met de allerdiepste gevoelens van ootmoedigheid, en geven U, uit geheel ons hart, de eer, die wij aan Uwe Opperste Majesteit verschuldigd zijn.

Mijne ziel loof den lieer!

Aktw. En wil zijne menigvuldige weldaden nooit vergeten!

Mijn Heer en mijn God! wij bedanken U zeer ootmoedig voor al de genade, die Gij in Uwe overgroote barmhartigheid ons, tot heden toe , ver-! leend hebt, en wel bijzonder dal Gij ons hier, van onze jeugd af, den weg aanwijst en alle noodige middelen ter hand stelt, om U, o goede God! ijverig te kunnen dienen. Is het niet even zoo een uitwerksel van Uwe goedheid, dat wij dezen dag mogen aanschouwen? Derhalve willen wij dien tot Uw heiligen dienst besteden, en dragen U alle

6

gedachten, woorden, werken en moeilijkheden er van op. Zegen ze, opdat er geene zij , die niet bezield worde door Uwe liefde en die niet strekke tot Uwe meerdere eer, door Christus onzen Heer.

Antw. Amen.

Gewaardig U dan, o Heer! ons dezen dag voor alle zonden te bewaren.

Aktw. Ontferm U onzer, o Heer! ontferm U onzer.

Uwe barmhartigheid kome over ons.

Antw. Gelijk wij op U gehoopt hebben.

Op U, o Heer! heb ik mijne hoop gevestigd.

Antw. En in eeuwigheid zal ik niet beschaamd worden.

osze vader. (1)

(l) Dit onze Vader enz. kan dienen voor de dagelijksche gebeden van hel Kroederschap van hel 11. Harl van Jesus.

wees gégeoet,

ik gelooe is god dek vadee.

v. O zoet Hart van Jezus,

Antw. Maak dat ik U altijd meer beminne. v. Vermeerder o Heer! in ons liet geloof en de hoop en de liefde, en geef dat, om te verwerven wat Gij belooft,

B,. Wij steeds beminnen wat Gij gebiedt.

Laten wij uit geheel ons hart de akten van Geloof, Hoop en Liefde verwekken. 1)

Akte van Geloof. Mijn Heer en mijn God, ik geloof vastelijk alles, wat Gij geopenbaard liebt, en mij door de Heilige Kerk wordt voorgesteld te gelooven; omdat gij liet geopenbaard hebt, die de eeuwige waarheid en wijsheid zijt, die niet kunt bedriegen of bedrogen worden. In en voor dit geloof wil ik leven en sterven.

Antw. Heer, vermeerder mijn geloof.

Akte vas Hoor. Mijn Heer en Mijn God, ik hoop met een vast betrouwen, door de verdiensten van Jezus Christus, van U te zullen verkrijgende eeuwige zaligheid eu alles wat mij daartoe noodig is, omdat gij dit beloofd hebt, die oneindig machtig, goed en getrouw in Uwe beloften zijt. In deze hoop wil ik leven en sterven.

(1) Eiken keer 7 j. en 7 q. allaat, en aan hem, die dit dagelijks doel een volle aflaat elke maand. Ben. XIV. Jan. 175Ü. (Prinzivalli. deer. 223).

10

Antw. Heer, vermeerder mijne hoop.

Akte van Liefde, Mijn Heer en mijn God, ik bemin U boven alles, en uit geheel mijn hart, omdat Gij boven alles goed en oneindig volmaakt zijt: ik bemin mijn evennaaste gelijk mij zeiven, uit liefde tot U. In deze liefde wil ik leven en sterven.

Aktw. Heer, vermeerder mijne liefde.

V. Do naam van Jezus zij gebenedijd.

Antw. Nu en altijd en in eeuwigheid.

Litanie van den Zoeten Naam Jezus. (')

(1) Lilonio zouals 7.ij is goedgekeurd 21 Aug. 1862. Eiken keer 300 dngeu aflaat Marl. IS70 pro dioec. Harlem. Direct. 1871).

12

13

14

Hart van Jezus, brandende van liefde voor ons.

Aktw. Ontvlam in ons hart eene brandende liefde tot TJ.

O beminnelijke Jezus! om U mijne dankbaarheid te betuigen en mijne ongetrouwheden te herstellen , geef ik U mijn hart, ik wijd mij geheel aan U toe, en neem mij voor, met den bijstand nwer genade in het vervolg niet meer te zondigen. (1)

AüTfl'. Amen.

V. Bidt voor ons alle Gods lieve Heiligen.

Astw. Opdat wij waardig worden de beloften van Christus.

O Maria, onze Moeder en naast God onze eenige hoop, met het volste vertrouwen werpen wij ons in den schoot uwer moederlijke barmhartigheid. Zie met een mededoogend oog op deze kleine schaar, beveel die aan uwen aanbiddelijken Zoon, opdat er niemand van verloren ga, maar opdat wij allen, door uwe voorspraak, tot het eeuwig geluk mogen geraken, van u, o Moeder, en Jezus, uwen Zoon, in eeuwigheid te beminnen en te aanschouwen.

Aktw. Amen.

Engel des Heeren, mijne liefderijke leidsman,

(1) Voor dil gebod, eiken dag ééns, 100 dagen all. Zoi dit een maand lang wordt gedaan , een volle aO. Pius VII. SC Seot. 1817. (Pallard. Recueil. p. 188.)

15

verwerf mij zoodanig aan uwe ingevingen te gehoorzamen, dat ik nergens in afdwale op den weg der geboden van mijnen God. (1)

Antw. Amen.

Groote Heiligen, wier naam wij het geluk hebben te voeren, beschermt ons, bidt voor ons, opdat wij God, gelijk gij, mogen dienen, en met u, Hem eeuwig in den hemel mogen verheerlijken.

Aürw. Amen.

Voor den bloei van het geloof in ons vaderland.

O God , die den H. Willibrordus hebt gelieven te verkiezen, om den heidenen Uwen Naam te verkondigen , opdat zij hierdoor tot eene volkomene aanneming onder de kinderen Gods zouden geraken, geef ons, bidden wij II, dat wij, die onder de bijzondere bescherming van dien grooten Heilige staan, door zijne voorspraak in uwe dienst mogen volharden, en hierdoor in onze dagen, zij, die TJ

(1) Voor dit gebed; lo. lüü dagen all. zoo dikwijls als men het bidt, 2o. een volle all. zoo men bet dagelijks , gedurende een maand , heeft gebeden, 3o. een volle all. op het leest der Engelen. Bew. (2 Oct.), zoo men het tweemaal daags bidt, en 4o. een volle all. in de ure des doods, indien men het dikwerf m het leven heeft gebeden. Pius VI. 2 Oct. 1795. etc. (Maurel. p. 160).

16

toebeliooren, in getal en verdiensten toenemen; door Christus onzen Heer. (1)

Antw. Amen.

Bij de Bedeklok, 's morgens, 'smiddags en 's avonds buiten den Paasehtijd.

V. De Engel des Heeren heeft Maria geboodschapt.

Astat. En zij heeft ontvangen van den H. Geest. Wees gegroet, enz.

Astw. II. Maria, enz.

V. Zie de dienstmaagd des Heeren.

Antw. Mij geschiede naar uw Woord.

Wees gegroet, enz.

Axiw. H. Maria, enz.

V. En liet Woord is vleesch geworden.

Astvt. En het heeft onder ons gewoond.

Wees gegroet, enz.

Aktw. H. Maria, enz.

V. Bid voor ons H. Moeder Gods.

Antw. Opdat wij waardig worden de beloften van Christus.

(1) Hun, die dagelijks hidden voor de bekeering van Nederland, heeft l'ius IX, den 11 Jun. 1854 verleend telkens 200 dagen aflaat en een vollen aflaat, elke maand op een dag naar verkiezen.

17

Laten wij bidden.

Stort Heer Uwe genade in onze harten, opdat wij, die door de boodschap des Engels de mensch-wording van Christus uwen Zoon hebben leeren kennen, door zijn lijden en kruis, tot de heerlijkheid zijner verrijzenis mogen geraken, door Jezus Christus onzen Heer.

Aktw. Amen.

Geloofd zij onze Heer Jezus Christus.

Aktw. Nu en in alle eeuwen der eeuwen. Amen.

In den naam des Vaders, en des Zoons, en des H. Geestes. Amen.

In 'den Paaschtijd (van Zaturdag voor Pasehen tot en met Zaturdag-middag voor her, feest der Allerheiligste Drievuldigheid-)

V. Koningin des Hemels, verheug U, Alleluja. Aniw. Want Hij, dien gij verdient hebt te draken. Alleluja.

.often ^v- Is verrezen, gelijk Hij gezegd heeft. Alleluja. Antw. Bid God voor ons, Alleluja.

V. Verheug en verblijd IT, o Maagd Maria, Alleluja.

i,heeft Aktw. Omdat de Heer waarlijk verrezen is, en een Alleluja.

I

18

laten wij bidden.

O God, die U gewaardigd hebt, door de verrijzenis van Uwen Zoon, onzen Heer Jezus Christus, de wereld te verblijden, geef, bidden wij U, dat wij door zijne Moeder, de H. Maagd Maria, de vreugde van het eeuwig leven mogen erlangen. ¹ Door denzelfden Jezus Christus onzen Heer.

Amw. Amen.

NB. Voor hel bidden van: « De Engel des Heeren» ea « Koningin ent. »

1. Eiken dag 100 dagen aflaat.

2. Elke maand een volle aflaat. Ben. XIII. 14 Sept, 1744.

3. Men moet het eerste geknield bidden, uitgenomen des Zaturdags 's avonds, en op de Zondagen.

;gt;

GEBEDEN

VOOR BIJZONDERE DEVOTIËN.

De Congreganisten.

Regel VI schrijft hun voor te bidden driemaal het Onze Vader en het Wees Gegroet ₃ ééns het Symbolum met Salva ^ Reyina.

Salve Begina. |

Zijt gegroet o Koningin, Moeder der Barmhartigheid. Ons leven, onze wellust, onze hoop, zijt gegroet. Tot U roepen wij ballingen, Eva's kroost. Tot U verzuchten wij, treurende en weenende in

19

dit tranendal. Sla Gij dan, onze voorspraak, uwe zoo meedoogende oogen op ons neder, en toon ons, na deze ballingssliap, Jezns, de gezegende vrucht van uwen schoot. O barmhartige, o liefdevolle, o minnelijke Maagd Maria.

Zoo men hierbij voegt:

Tot uwe bescherming nemen wij onze toevlucht, Heilige Moeder Gods, verstoot onze gebeden niet in onze noodwendigheden, maar bevrijd ons altijd van alle gevaren. Glorierijke en gezegende Maagd, onze Vrouwe, onze Middelares, onze Voorspraak, verzoen ons met uwen Zoon, beveel ons aan uwen Zoon, vertoon ons aan uwen Zoon.

V. Vergun mij , o Heilige Maagd uwen lof te verkondigen.

R. Geef mij kracht tegen uwe vijanden.

Geloofd zij God in zijne Heiligen!

Dan verdient men: lo eiken dag 100 d. all. en oj» do Zondagen 7 j. en 7 q. — 2o tweemaal een vollen all. elke maand, op twee Zondagen naar verkiezing. — Ho een v. a. op de voorname Feestdagen der H. Maagd en op Allerheiligen. — 4o item in de ure des doods. Pius VI. 1780. (Prinz. Deer. 389).

De Leden van bet Broederschap van het Onb.

Hart van Maria.

Voor dc bckcering der zondaren: één Wees geyroet. — Tot vvje bescherming (zie hierboven) en O Maria, toevlucht der zondaren, hid voor ons.

20

Een volle aflaat op den dag, dal men gedoopt is. Greg. XVI.

De Leden van het Apostolaat des G-ebeds.

Ter vereeniging vau onze intentie met die van het H. Hart van Jesus.

OPDRACHT.

Goddelijk Hart van Jesus, ik offer U, door het Onbevlekt Hart van Maria , al mijne gebeden en werken, al mijn lijden van dezen dag op, in vereeniging met alle inzichten, waarmede Gij U zonder ophouden, op onze altaren opdraagt. Ik offer ze U bijzonder op voor de noodwendigheden, die gedurende deze maand in de gebeden der leden zijn aanbevolen.

Ter eere van het H. Hart.

Tot eerherstel en tot voldoening voor de versmade Liefde: Onze Vader, Wees gegroet, ik geloof in God den Vader cn Zoet Hart van Jesus, maak dat ik U altijd meer beminnen.

Aan dit gebed is verleend, zoo men het dagelijks bidt: io een volle aflaat op den 1 en Vrijdag of Zondag der maand, een tweede volle aflaat op een dag naar verkiezing. — 2o item op het feest van het H. Hart. — 3o in de ure des doods. — 4o GO dagen voor eenig goed werk. Pius VII, 7 Mart. 1801 enz. Zie Pallard, Recueil. p. 181.

De Leden van het genootschap tot voortplanting van het Geloof.

Voor de bekeering der heidenen: Onze Vader, IVees gegroet en II. Franciscus Xaverius bid voor ons.

21

De Leden van het genootschap der H. Kindsheid.

Wees yeyroet en //. Maagd Maria bid voor ons en voor de arme 'kindertjes der Beidênen.

De Leden van het Broederschap van het Scapulier.

De geileden, welke opgeven zijn om deelachtig te worden nan het privilegium Sabbatinuiu , d. w z. aan het voorrecht om, op den eersten Zaturdag, na het afsterven, uit het Vagevuur verlost te worden.

V. Onze Lieve Vrouw van het H. Hart.

R. Bid voor ons.

(100 dagen all. Pius. IX. 26 Juni. 1867).

OVER HET AVONDGEBED.

Gelijk des morgeus zoo knielt ook des avonds de godvruchtige Christen voor zijn God neder, om Hem ziju dank te betuigen voor de menigvuldige weldaden, welke hij gedurende den dag van dien zoo milddadigen Vader ontvangen heeft. Hoezeer dit betaamt behoeft nauwelijks gezegd te worden, daar de dankbaarheid ons als aangeboren is. Met het avondgebed gaat gewoonlijk een kort gewetensonderzoek gepaard, waarin men een vluehtigen blik werpt op den afgeloopen dag en vooral nagaat, of er niets is, wat ons geweten grootelijks bezwaart. Aan welk een gewicht deze loffelijke gewoonte is, zal een ieder terstond begrijpen, die overdenkt de onzekerheid van de ure des doods, en hoe verschrikkelijk het is, in staat van doodzonde, tc ontwaken in de eeuwigheid. De nacht nu is do

22

tijd, dien de dood bij voorkeur schijnt te kiezen om zijne slachtoffers te maken. Door de zonde te gedenken, zal men er als van zelfs toe gebracht worden om daarover een oprecht leedwezen te hebben en die zoo veel mogelijk, door een volmaakt berouw, uit te wisschen. Daarenboven is zulk een onderzoek een krachtig middel om de zonden te voorkomen. Die alle dagen getrouw zich zelf rekenschap afvraagt van zijn gedrag, de omstandigheden nagaat, waarin hij verkeerd heeft, zal er op bedacht worden om kleinere zonden te vermijden, kwade geneigdheden tegen te gaan, en daardoor zal hij grooteren val verhoeden, de gevaren, die zijne deugd bedreigen , bij tijds ontwaren en, voordat zij geschaad hebben, weten af te wenden; de listen van den zielenvijand zal hij ontdekken en verijdelen, en zich opgewekt gevoelen, om met nieuwen ijver, de hulp der goddelijke genade in te roepen. — Eindelijk geeft het dagelijksch onderzoek van het geweten ecu groot gemak om zich tot de biecht voor te bereiden. Hoe weinig tijd gij ook moogt hebben, laat dit gewetensonderzoek nooit achterwege.

AVONDGEBED.

In den naam des Vaders, en des Zoons, en des H. Geestes.

Aktw. Amen.

Kom H. Geest! vervul de harten Uwer geloovi-gen, en ontsteek in hen liet vuur Uwer liefde. Astw. Amen.

23

Laten wij God bedanken voor Zijne weldaden.

Hemelsche Vader, welk een dank zullen wij ü bewijzen voor al het goede, dat wij van U genoten hebben. Gij hebt ons geschapen, met het dierbaar bloed van Uwen eenigen Zoon verlost, en zelfs heden nog heeft Uwe goedheid ons naar lichaam en ziel zoo milddadig gespijzigd. Geef, o God, dat wij aan zoo veel weldaden met een dankbaar hart beantwoorden, U oprecht dienen en beminnen mogen, en nooit ophouden U te loven.

Antw. Amen.

Onze Vader, enz.

Aktv. Geef ons heden, enz.

Wees gegroet, enz.

Antw. II. Maria, enz.

1. Boven al bemin éénen God.

2. Udelijk noch zweer noch spot.

3. Vier de heilige dagen des Heeren.

4. Vader en moeder zult gij eeren.

5. Met wil of werken sla niemand dood.

6. Doe geen overspel of onkuischheid snood.

7. Wacht u van stelen of onrechtvaardig leven.

8. Gij zult geen getuigenis der valschheid geven.

9. Begeer niemands bedgenoot.

10. Noch iemands goed, 't zij klein of groot.

Aktw. Amen.

24

1. Be geboden heilige dagen zult gij vieren.

2. En dan ook Mis hooren met goede manieren.

3. Geen geboden vastendagen zult gij breken.

4. Gij zult uwen priester ten minste eens in 't jaar uwe biecht spreken.

5. En nutten omtrent Paschen het lichaam des Heeren.

Astw. Amen.

Bidden wij God om de kennis onzer zonden.

H. Geest, licht der harten, maak ons tot onze groote droefheid het kwaad indachtig, dat wij heden bedreven en het goede, dat wij verzuimd hebben.

Kort gewetens-onderzoek.

I. Plichten jegens God. Heh ik hef. ongeluk gehad van in doodzonde gevallen te zijn ? — (Zoo neen; dank dan en vraag om volharding. — Zoo ja ; treur en ween).

Hoe heb tk gebeden . ... de II, Mis bijgewoond; mij in de kapel of kerk gedragen.

Eeb ik den naam van God, — Jesus .... misbruikt; — mij ongodsdienstig aangesteld. . . . met ergernis van anderen ?

II. Plichten jegens de overheden. Is er in gedachten, woorden, handelingen iets geweest, strijdig met den eer-

25

bkd, de gehoorzaamheid enz. . .? Heh ik hen heiogen, bedrogen, — anderen tegen hen opgezet, — het hun lastig gemaakt, met boos opzet?

III. Plichten jegens den evennaaste. Heb ik mij schuldig gemaakt aan kwaadspreken, laster, bespotten, boos maken, heleedigen, benadeelen, mishandelen, val-schelijk leschuldigen , onaangenaainheid berokkenen ? — Héb ik anderen tot kwaad aangezet, overgehaald, , , ? Ben ik niet afgunstig geweest?

IV. Plichten jegens zich zeiven. Studieplichten . . . Heb ik de regeltucht versmaad, met boos opzet verstoord ? Heb ik de gevaren van zonde vermeden; — in bekoringen mijn hart tot God . . . verheven? —

Heb ik mij schuldig gemaakt aan leugen — ijdelheid — verkeerde behaagzucht — hoovaardigheid — onmatigheid m spijs of drank, gramschap of driftigheid.

Ben ik, op mijn tijd en zoo als het behoort, te biechten en ter Communie gegaan?

Laten wij van ganscher harte een akte van berouw verwekken.

Mijn Heer en mijn God, het is ons leed uit den grond van ons hart, dat wij tegen U gezondigd hebben, omdat Gij het hoogste goed en boven al beminnelijk zijt, en Gij o God de zonde oneindig verfoeit. Wij bidden U ootmoedig om vergiffenis door de verdiensten van Jesus Christus, Uwen

20

Zoon , onzen Hoer, en nemen ons vastelijk voor, met de liulp Uwer genade, boetvaardigheid te doen en U, o God, nooit meer te vergrammen.

Asiw. Geel' daartoe, o goedertieren Jesns, Uwe alvermogende genade!

Laten wij God bidden voor levenden en dooden.

Stort Heer, Uwe genade uit in onze harten, en over onze ouders, weldoeners, vrienden en vijanden; bescherm al onze overheden, zoo geestelijke als wereldlijke; help de armen, de gevangenen, de bedroefden, de reizigers, de zieken en de stervenden; bekeer de zondaars en onze dwalende broeders en verlicht de ongeloovigen.

God van goedheid en barmhartigheid, heb ook medelijden met de zielen, die in het vagevuur lijden, maak een einde aan hunne pijnen en verleen aan alle de eeuwige rust.

Aurw. Amen.

Kyrie eleison. Heer, ontferm U onzer (1)

Christe eleison. Asrw. Christus, ontferm

U onzer.

Kyrie eleison. Heer, ontferm U onzer.

(I) Voor het bidden van doze Litanie: io telkens 300 dagen atlaal en 2o voile aflaat op de 5 voorn, feestdagen van O. L. Vr. (1) (Pius VII, 30 Sept. 1817. Prinz. Deer. 401.) Gewone voorw. met kerkbezoek. Pailard. p. 213.

27

28

29

Agnus Dei, qui tollis pec-catamundi, exaudi nos, Domine.

Agnus Dei, qui tollis pec-eata mundi, miserei'e nobis.

Christe audi nos.

Christe exaudi nos. | Axtw. Christus, verhoor

I ons.

Tot uwe bescherming nemen wij onze toevlucht, o H. Moeder Gods, verstoot onze gebeden niet in onzen nood, maar verwerf ons de bevrijding van allo gevaren, o glorierijke en gezegende Maagd.

Wij bidden U, o Heer, bezoek deze woning en verdrijf verre van haar alle listen van den vijand: dat Uwe H. Engelen er in wonen en Uw zegen altijd bij ons blijve, door Christus onzen Heer.

Astw. Amen.

Bewaar ons Heer, terwijl wij waken, behoed ons terwijl wij slapen , opdat wij, met Christus gewaakt hebbende, in vrede mogen rusten.

Antw. Amen.

Bidt voor mij , o mijn Engelbewaarder en mijne heilige patronen, beschermt mij dezen nacht, gedurende heel mijn leven, en vooral in het uur mijns doods.

Antw. Amen.

30

Li den naam des Vaders en des Zoons en des

H. Geestes.

Antw. Amen.

V. O. L. V. van het H. Hart.

R. Bid voor ons. (100 d. all.)

NB. Dc Congrcganisten bidden driemaal Onze Vuiler en Wees gegroet en eens de Profundis (Reg VI.)

Psalm 129. De Profundis. (I)

Dczo Psalm wordt na het avondgebed gebeden op Allerzielendag en de zeven eerstvolgende dagen, alsook gedurende acht dagen, nadat de tijding ontvangen is van het afsterven van een nabestaande der bewoners van het Gymnasium.

(1) 100 dagen aflaat, Pius Vl. 18 Maart. 1781. (Pallard. p. 40G.)

31

32

33

Voor Aanverwanten en Weldoeners.

34

OVER HEÏ SLAPEN GAAN.

1. Neem altijd, bij hot uitklcedcu, de Christelijke corbaar-lieitl iu acht, wetende dat God en ziju H. Eugcl altijd bij u ziju, en tracht u met goede gedachteu bezig te houden.

2. Besproei u zeiven en de legerstede met wijwater zeggende:

Reinig en zegen mij o Heer! bewaar mij voor alle kwaad en onheil.

:i. Tracht, id biddende, zoo spoedig mogelijk in te slapen en zeg:

Jesus, Maria en Jozef, ik geef U mijn hart en mijne ziel.

Jezus, Maria en Jozef staat mij bij in dc ure des doods.

Jezus, Maria en Jozef, in Uwe h. handen beveel ik mijnen geest, laat mij in deze met vrede sterven. (1)

Allerzoetste Jezus, wees mij niet tot rechter, maar tot Verlosser. (2)

H. Engelbewaarder, sta mij bij, bescherm mij tegen alle kwaad.

4. Wordt gij soms «akker, geen beter middel, om weer iu te slapen , dau te biddcu. Daarom hebben velen de ge-woonte om, naar het voorbeeld van den Z. Berehmans, het rozenhoedje nice naar bed te nemen.

Gebed voor de Studie en voor de Lessen.

(1) Voor elke aanroeping 100 dagen allaal. Pins VII. 22 Apr. 1809 (Pallard. p. 72.)

(2) 50 djgen aiïaat. Pius IX. 11 Aug. 1859. (Ibid. p. 73.)

36

In den naam des Vaders, enz.

Gebed na de studie en na de Lessen.

In den naam des Vaders, enz.

BEMERKING.

] De stadie is een uwer heilige beroepspiiehteu, leg er u dus met allo vlijt op toe, en uit plichtbesef; van het welslagen daarvan hangt veel af voor uw volgend leven, en deuk dat de eenmaal vervlogen tijd nimmer wederkeert.

37

2. Wees in uwe studiën geregeld^ gestadig, oplettend, beredeneerd, altijd bezield met een prijzenswaardige zueht om een knap man te worden. Vergenoeg u niet met halfbegrepene. kennissen.

3. Door het gebed, voor en na de studiën enz., erkennen eu huldigen wij God als dra Heer der wetenschappen (1 Keg. 2: 5), dragen wij Hem onzen arbeid op en vragen wij daarover Zijnen zegen en de genade, om door Zijn licht geholpen, goede vorderingen te maken.

Gebed voor den Maaltijd.

In den naam des Vaders, enz.

Zegen ons, o Heer! en de giften, die wij van Uwe milde hand zullen genieten. Door Christus onzen Heer. Aktw. Amen.

Onze Vader (in stilte).

En leid ons niet in bekoring.

Aniw. Maar verlos ons van den kwade. Amen.

Wees gegroet Maria (in stilte).

In den naam des Vaders, enz.

Gebed na den Maaltijd.

In den naam des Vaders, enz.

Wij danken U, o Almachtige God, voor alle Uwe weldaden, die leeft en regeert in de eeuwen, der eeuwen.

Antw. Amen.

38

Onze Vader (in stilte).

En leid ons niet in bekoring.

Aniw. Maar verlos ons van den kwade.

Amen.

Wees gegroet Maria (in stilte).

In den naam des Vaders, enz.

Gewen u, van jongs af, de regels der christelijke matigheid en wellevendheid te onderhonden. Verlies ook de christelijke verstorvenheid niet uit het oog, en gedenk het woord des Apostels: Hetzij gij eet, hetzij gij drinkt, hetzij gij iets anders doet, doet alles tot verheerlijking Gods. 1 Cor. iO: 3).

GEBEDEN vóór on na de H. Mis.

dagelijks na de h. mis. (1)

in nnimam inimicorium 1 over aan Jen wil zijner ejus. | vijanden.

(1) Volgens voorschrift van Z.D.H.W. den Bisschop, voor de drukkende on;slandighedcn der Kerk.

39

De Litanie der H. Maagd, bladz. 2fi.

Tot uwe bescherming, bladz. 29.

V. Bid voor ons H. Moeder Gods.

R. Opdat wij waardig worden de beloften van Christus.

In den naam des Vaders enz.

Wordt de zegen gegeven met liet Allerh. Sacrament.

Tantum ergo Sacramen- ; Knielt dan voor het glo-

tum | rierijke (1)

Veneren ur cernui; i Sacrament aanbiddend

neer;

Voor deez'Godsvereering wijke

De eeredienst der oude leer;

(l) Yortaling van T. Stokvis S. J. quot;Lofgezangen dor Kerk)» p (gt;').

41

mus; qui vivis, et regnas I sing in ons voortdurend

's ZONDA-GS

NA DE HOOGMIS.

Voor den Koning. (2)

(1) Voor doze geboden heefl Pius VII 23 Aug. 1818 verleend: lo. 100 dagen .allaal eiken dag ééns; io, aan hen die ze len minste 10 maal elke maand bidden, een vollen allaal, te verdienen op H. Sa-eramenlsdag, op Wilton Donderdag en nog op een dag naar verkiezing. Gewone voorwaarde met kerkbezoek. Voor Panga lingua zijn 300 dagen verleend. (Prinziv. Deer. 409,1.

(2) Acta conv. prosyn. Harlem. 18()2.

OP DEN EERSTEN ZOND.A-Gr DEE MAAND.

Gebed van den H. Franciscus Xaverius tot bekeering der zondaren en ongeloovigen.

0 God, eeuwige oorsprong aller dingen! gedenk, dat de zielen der ongeloovigen, onkatholieken en zondaren door U voortgebracht en naar Uw beeld en gelijkenis geschapen zijn. Zie Heer! U ten hoon, wordt de hel daarmede vervuld! Gedenk dat Uw Zoon, onze Heer Jezus Christus, voor hare zaligheid den allerwreedsten dood heeft willen ondergaan. Gedoog, bid ik U, niet langer, dat Uw eenig geboren Zoon door ongeloovigen, onkatholieken en zondaren versmaad worde, maar verzoend door de gebeden der Heiligen en dor Kerk, de allerheiligste bruid Uws Zoons, wees Uwer barmhartigheid indachtig en vergetende hunne afgoderij, wederspan-

43

nigheid en boosheid, geef dat zij ook nog eens mogen kennen, vreezen en beminnen onzen Heer Jezus Christus, dien Gij gezonden hebt, die onze zaligheid, ons leven en onze opstanding is, door wien wij zalig gemaakt en verlost zijn, aan wien zij heerlijkheid door de eindelooze eeuwen der eenwen.

Soms na de plechtige Hoogmis.

Laudate Dominum omnes gentes: laudate eum omnes populi.

Quoniam conflrmata est super nos misericordia ejus: et veritas Dominue manet in aeternum.

Gloria Patri, et Filio, et Spiritui Sanctc,

Sicut erat in principio et nunc, et semper; et in saecula saeeulorum. Amen.

's Z A. T E TS X) ^ G S

BEMERKING.

's Zaterdags wordt de H. ilis o])gcdragcB volgens den geest der broederschap van het Onbevlekte Hart van Maria, om dooide voorspraak van de Moeder der Barmhartigheid voor de jongelui te verkrijgen, vooreerst bevrijding der zonde, voortgang in de dengd en vermeerdering der ware godsdienstigheid ; vervolgens heinelsehe hulp in hunne studiën eu alles wat hun lichaamlijk welzijn betreft ; zijn er bijzondere aangelegenheden waarvoor men gebeden verlangt, dan heeft men slechts den Directeur daarvan kennis te geven, en zal er na de Mis daarvoor afzonderlijk gebeden worden.

44

VOÓK DE H. MIS.

Gebed tot de Allerheiligste Maagd.

MEMOKAKE. (1)

Gedenk, o goedertierenste Maagd! dut men nimmer gehoord heeft, dat iemand, die tot U zijne toevlucht nam. Uwen bijstand of Uwe voorspraak inriep, door U is verlaten geworden. Door zulk een betrouwen aangemoedigd, vlucht ik tot U, Maagd der Maagden! en werp mij, onder den last mijner zonden zuchtende, voor Uwe moederlijke voeten neder. 0 Moeder van het eeuwige Woord, versmaad mijne gebeden niet, neem die genadig aan cn verhoor ze.

Axtw. Amen.

NA DE 11. MIS.

Tot uwe bescherming nemen wij onzen toevlucht, 11. Moeder Gods, verstoot onze gebeden niet in onze noodwendigheden, maar bevrijd ons altijd van alle gevaren, glorierijke en gezegende Maagd; onze Vrouwe, onze Middelares, onze Voorspreekster, verzoen ons met uwen Zoon, beveel ons aan uwen Zoon, vertoon ons aan uwen Zoon.

(t) lo Voor eiken keer 300 dafen aOaal, — 2o Voor hen, die het dagelijks, bidden elke maand ééns een volle allaat, gewone voorwaarden en kerkbezoek. 1'ius IX. II Dec. 1840, (l'rinz. Deer. 080.)

43 quot;a. •

V. O Maria, toevlucht der zondaren.

R. Bid voor ona.

Wees gegroet Maria, enz.

Litanie van het Onb. Hart van Maria.

Heer, ontferm U onzer.

Christus. ontferm U onzer.

Heer, ontferm U onzer.

Christus, hoor ons.

Christus, verhoor ons.

God, hemelsche Vader, ontferm U onzer. God, Zoon, Verlosser der wereld, ontferm U onzer God, Heilige Geest, ontferm U onzer.

Heilige Drievuldigheid , één God, ontferm U onzer Zonder eenige smet ontvangen,

Vol van genade.

Waardig verbijf der aanbiddelijke Di'ievuldig-heid,

ö Woonstede van het vleeschgeworden Woord, ^ Hart volgens hot hart van God,

_a Luisterrijke troon van glorie,

gt; Volmaakt brandoffer der liefde,

IS Afgrond van nederigheid,

Met Jezus aan het kruis geklonken,

Zetel der barmhartigheid,

Troost der bedrukten.

Toevlucht der zondaren.

46

.g Beschermplaats der rechtvaardigen, jr

ig Voorspraak der H. Kerk, ~

c Moeder van alle geloovigen, §

^ Na Jezus de zekerste hoop der stervenden, _c Js Koningin der Engelen en van alle Heiligen, S Lam Gods, dat wegneemt de zonden der wereld,

spaar ons Heer.

Lam Gods, dat wegneemt de zonden der wereld,

verhoor ons Heer.

Lam Gods, dat wegneemt de zonden der wereld,

ontferm U onzer.

Christus hoor ons.

Christus verhoor ons.

O! allerheiligst en beminnelijkst Hart van Maria, Moeder van mijn God, bid voor ons,

E. Opdat onze harten ontbranden van de goddelijke liefde, die ü bezielt.

LATEX WIJ BIDDES.

God van goedheid, die het heilig en onbevlekte Hart van Maria vervuld hebt met dezelfde gevoelens van barmhartigheid en goedertierenheid voor ons, welke het Hart van Jezus, Uwen en haren Zoon, doorgloeiden, verleen aan allen, die dat maagdelijk Hart vereeren, dat zij tot den dood toe, in gevoelens en geneigdheid, eene volmaakte gelijkvormigheid behouden met het H. Hart van Jezus Christus, die met U en den H. Geest heerscht in alle eeuwen der eeuwen. Amen.

47

Gebed voor de bekeering van Nederland.

O Maria Beschermster van Nederland, wij roepon Uwe voorspraak in ten behoeve van onze afgedwaalde broeders. Hoe velen zijn er onder hen, die wel de begeerte, maar niet den moed hebben, om tot de eenheid der Katholieke Kerk terug te keeren. Wij smeeken U door de smarten, welke Uw onbevlekt moederhart onder het kruis van Uwen Zoon geleden heeft, verwerf hun de genade, dat zij toch aan de stem der genade gehoor geven, en de moeielijkheden en bezwaren te boven komen, die hunne bekeering in den weg staan. Maria, liefderijke Moeder, ach hoe velen, die thans geen rust vinden voor hunne ziel, zouden, opgenomen in den waren schaapstal, Uwen Zoon , Jezus Christus, die ook voor hunne zaligheid gestorven is, met een blij gemoed dienen en ook Uw vlekkeloos hart met vurigheid vereeren. Bid voor hen, o H. Maagd, opdat zij in de oprechtheid des harten de waarheid zoeken, en die, na zo gevonden te hebben, ook mogen volgen. Bid ook voor ons, Uwe dienaren, opdat wij, door een godvruchtigen en heiligen levenswandel, hun een christelijk voorbeeld geven, dat hen tot nadenken brenge en de belangen hunner ziel doe behartigen.

4S

OP DEN EEESTEJST quot;VRIJX)A.G-DEE Mi^A-ND.

TER EERE VAN HET H. HART.

VÓÓK DE MIS.

Akte van eereboete.

0 liefderijke Jezus, uw H. Hart is dat offer, dat altijd leeft en altijd stervende is, dat altijd opgedragen en altijd geofferd wordt voor het heil der wereld. Door dat goddelijk offer komen wij tot U , om U vergiffenis te vragen voor de heilig-schennipsen, verwenschingen en versmadingen, welke uw H. Hart worden aangedaan. Wees gij, o Jezus, onze vergiffenis, onze voldoening, onze rechtvaardiging en de bron van genade, welke wij op nieuw afsraeeken van dat Hart, dat de menschen zoo vurig bemint, maar dat door hen zoo weinig bemind wordt, en dat wij willen aanbidden en verheerlijken in den tijd en in de eeuwigheid.

R, Amen.

i

49

na be mis.

Akte van toewijding aan het Allerheiligste Hart van Jezus.

O aanbiddelijk hart van mijn Jezus! liet teederste, liet beminnelijkste, en het edelmoedigste van alle harten , doordrongen van dankbaarheid bij de overdenking Uwer weldaden, kom ik mij geheel en voor altijd aan U toewijden. Ik wil al mijne krachten inspannen om Uwe vereering uit te breiden en om, zoo zulks mogelijk was, alle harten voor U te winnen. O Jezus, ontvang heden mijn hart, of liever neem Gij het zelf, verander het, zuiver het, om het Uwer meer en meer waardig te doen worden, en maak mijn hart gelijk aan het Uwe, ootmoedig, zachtzinnig, geduldig, vol van heilige, van edelmoedige liefde. Verberg mijn hart met al de harten, die U beminnen , in het Uwe, en laat nimmer toe dat ik het terugneme. Ja, ik wil veeleer sterven dan ooit Uw aanbiddelijk hart bedroeven. Hart van Jezus! het verlangen mijns harten is, U altijd te beminnen, U altijd te eeren, U altijd te dienen, U altijd toe te behooren, en in het leven, en in den dood, en in alle eeuwigheid.

Astw. Amen.

50

or DEN FEESTD A.G quot;VAK HET H. II^VKT

TOOK DE HOOGMIS.

Vernieuwing van de plechtige akte van toewijding aan het aanbiddelijk Hart van Jezus, gedaan door de gansehe Christenheid op den 16 Juni des Jaars 1875.

O Jezus, mijn Verlosser en mijn God iu weerwil van de groote liefde, welke Gij den mensohen toedraagt, voor wier verlossing Gij al Uw kostbaar bloed vergoten hebt, wordt Gij zoo weinig door hen met wederliefde bemind, maar daarentegen grootelijks beleedigd en versmaad, vooral door godslasteringen en het ontheiligen der feestdagen. O was ik in staat, hiervoor aan Uw goddelijk Hart eenige voldoening te schenken; kon ik eene zoo groote ondankbaarheid en miskenning herstellen, welke Gij van het grootste gedeelte der menschen te verduren hebt! Ik wenschte, dat ik U toonen kon, hoe vurig ik verlang dat aanbiddelijk en van liefde blakend Hart, ten aanschouwen van alle menschen, met wederliefde te beminnen, te vereeren en daardoor Uwe glorie te vermeerderen! Ik wenschte in staat te zijn, de bekeering der zondaars te verkrijgen, en de onverschilligheid te doen ophouden van zooveel anderen, die, ofschoon zij het geluk hebben, tot Uwe Kerk te behooren, evenwel de belangen van Uwe eer en van ie H. Kerk ,

51

die Uwe Bruid is, niet ter harte nemen. Nog wenschte ik te kunnen verwerven, dat die Katholieken, welke niet ophouden zich als zoodanig door vele uitwendige ^; werken van liefde te toonen, maar die, al te zeer aan eigen meeningen gehecht, zich aan de besluiten van den H. Stoel weigeren te onderwerpen, of gevoelens koesteren afwijkende van zijn leergezag, tot inkeer komen en zich overtuigen, dat hij, die niet in alles naar de Kerk luistert, ook niet luistert naar God, die met haar is.

Ten einde deze heilige doeleinden te bereiken, en om bovendien de zegenpraal en den duurzamcn vrede van deze Uwe vlekkelooze Bruid, het welzijn en den voorspoed van Uwen Stedehouder op aarde te verkrijgen, en diens heilige intenties vervuld te zien: opdat tevens de geheele geestelijkheid zich meer en meer heilige en U welgevalliger worde en nog tot zooveel andere doeleinden, die Gij weet, o mijn Jezus , dat met Uwen goddelijkeu wil overeenstemmen, en die op eenige wijze de bekeering der zondaars en de heiligmaking der rechtvaardigen bevorderen; opdat wij allen eens de eeuwige zaligheid onzer zielen verwerven; eindelijk omdat ik weet, o mijn Jezus, aldus eene welgevallige zaak aan Uw allerzoetst Hart te verrichten; erken ik, neergeknield aan Uwe voeten, in de tegenwoordigheid der Allerheiligste Maagd Maria en van geheel

S2

het Hemelsche Hof, op de plechtigste wijze, dat ik volgens alle titels van reclitvaardigheid en dankbaarheid, geheel en al, en uitsluitend, aanU toebehoor mijn Verlosser Jezus Christus, de eenige bron van alle goed voor mijne ziel en mijn lichaam: en mij ver-eenigende met de intentie van zijne Heiligheid, den Paus, w.ijd ik mij zeiven en alles, wat ik heb en bezit, aan dat Allerheiligste Hart, dat ik enkel en alleen wil liefhebben en dienen uit geheel mijn hart, uit al mijne krachten, door Uwen wil tot den mijnen te maken en al mijne verlangens met de Uwen te vereenigen.

Eindelijk als openbaar bewijs van deze mijne toewijding, verklaar ik plechtig aan U zeiven, o mijn God, dat ik voortaan, ter eere van dit Heilige Hart, de geboden feestdagen, volgens de wetten der H. Kerk, zal onderhouden en zorg dragen dat ze ook onderhouden worden door allen, op wie ik invloed of gezag bezit.

Door al deze heilige verlangens en voornemens, welke Uwe genade mij ingeeft, in Uw beminnelijk Hart te vereenigen, vertrouw ik aan datzelfde Hart eene vergoeding te kunnen schenken voor zoovele beleedigingen, die het van de ondankbare kinderen der menschen ontvangt, en voor mijn eigen ziel en voor de zielen van mijne naasten, mijn eigen en ook hun geluk in dit en in het vcdgende leven te vinden. Amen.

WIJZE OM DE H. MIS TE DIENEN.

Dc Dienaar gaat vooruit met samengevoegde handen voor de borst. Komt men, langs den Epistelkant, naar liet altaar dan blijft hij, een weinig achterwaarts, op den Epistelhock staan, laat den Priester voor zich heen gaan, neemt met de noodige eerbetuiging de biret aan, knielt met eéne knie op den grond, tenzij het H. Sacrament is uitgesteld, want dan brengt men de beide knieën op den grond en doet men cene hoofdbuiging.

Komt men, langs den Evangeliekant, binnen, dan gaat de Dienaar door, zonder voor het kruis te knielen, tot aan den Epistelhoek enz.

Na de biret op cene behoorlijke plaats gebracht te hebben, begeeft hij zich naar den Evangeliehoek, knielt daar op de eerste trede neder.

Zoodra dc Priester aan den voet van het altaar komt, staat de Dienaar op en begeeft zich naast den Priester, knielt daar op den grond, zóó dat hij zich een weinig achterwaarts van den Priester bevindt.

Hij antwoorde duidelijk en goed verstaanbaar, zonder fouten te maken tegen liet latijn; daarom is het raadzaam altijd den text voor zich te hebben.

54

Priester, f (1) In nomine Patris , et Filii, et Spiritus Sanoti. Introibo ad altare Dei.

Dienaar. Ad Deura qui laetificat iuventutera meam.

XB. Tn eene Zielemis slaat do Priester het volgende over, en zegt aanstonds: adjutorium nostrum, Hadz. 55.

P. Judica me. Deus, et discerne causam meam de geute non sancta: ab liomine iniquo et doloso erue me.

D. Quia tu es Deus fortitude mea, quare me repulisti, et quare tristis incedo, dum aflligit me inimicus.

P. Emitte lucem tuara et veritatem tuam : ipsae me deduxerunt et adduxerunt in montem sanctum tuum et in tabernacula tua.

D. Et introibo ad altare Dei: ad Deum, qui laetificat iuventutem meam.

P. Confitebor tibi in citliara Deus, Deus meus: quare tristis es, anima mea , et quare conturbas me ?

D. Spera in Deo, quoniam adhuc confitebor illi: salutare vultus mei, et Deus meus.

Onder gloria Patri: hoofdbuiging.

P. Gloria Patri, et Filio, et Spiritui Sancto.

D. Sicut eratin principio, et nunc et semper et in saocula saeculorum. Amen.

P. Introibo ad altare Dei.

D. Ad Deum, qui laetificat iuventutem meam.

(1) t beleekent dat men het Kruiiteeken moet maken.

55

NB. In eenc zieleniis wordt het vorige weggelaten.

P. f Adiiitorimn nostrum in nomine Domini.

D. Qui fecit coclum et terram.

P. Confiteor amp;c . . . . orare pro me ad üominum Deum nostrum.

J). Een weinig gebogen, zich wendende tot den Priester.

D. Jlisereatur tui omnipotens Deus et, dimissis peccatis tuis, perducat te ad vitam aeternam.

P. Amen.

D. Zich wendende naar het altaar en diep gebogen (1).

Confiteor Deo omnipotenti, beatae Mariae semper Virgini, beato Michaeli Archangelo, beato Joanni Baptistae, Sanctis Apostolis Petro et Paulo , omnibus sanetis et tibi, Pater, (2) quia peccavi nimis cogita-tione, verbo et opere: mea culpa, mea culpa, mea maxima culpa; ideo precor beatam Mariam semper Virginem, beatam Micliaelem Archangelum, beaium Joannem Baptistam, sanctos Apostolos Petrum et Paulum, omnes sanctos et te. Pater (2) orare pro me ad Dominum Deum nostrum.

Hij blijft gebogen.

P. Misereatur vestri omnipotens Deus , et, dimissis peccatis vestris, perducat vos ad vitam aeternam.

D. Amen.

(1) Niet op de Ireden van het altaar liggen.

(2) Bij tibi Pater en te Pater wend: hij zich gebogen tot den priester.

56

Hij richt zich op.

P. f Indulgcntiara, absolutionem et remissionem peccatoruni nostrorum tribuat nobis omnipotens et misericors Domhuis.

D. Amen.

Houdt zich verder ceu weinig gebogen.

P. Deus, tu conversus vivifleabis nos. I). Et plebs tua laetabitur in te.

P. Ostende nobis, Domine, misericordlam tuam. D. Et salutare tuum da nobis.

P. Domine exandl orationem meam, D. Et clamor meus ad te veniat.

Hij houdt zich recht.

P. Dominus vobiscum.

D. Et cum spiritu tuo.

Zoodra de Priester gezegd heeft Oremus, staat hij op en kuielt neder op de laatste of eerste trede van deu altaartra]), en blijft daar tot na deu Epistel.

P. Kyrie eleïson.

D. Kyrie eleïson.

P. Kyrie eleïson.

D. Christe eleïson.

P. Christe eleïson.

D. Christe eleïson.

P. Kyrie eleïson.

D. Kyrie eleïson.

P. Kyrie eleïson.

57

P. Gewoonlijk Gloria in excelsis Deo.

Zoo de Priester naar het boek gaat, zonder Bominus vobiscum te zeggen, zie dan hieronder (1).

P. Dominus vobiscum.

D. Et cum spiritu tuo.

P. Oremus amp;c. . . . Per omnia saecula saeculorum. D. Amen.

Zoo er andere oraties opvolgen antwoordt ineu na saecula saeculorum andermaal Amen.

Na liet Epistel antwoordt men:

D. Deo gratias.

Daarna staat hij op, om het hoek om ie dragen, doet een kniebuiging voor het kruis en plaatst zich naast den Priester, tot dat deze zich naar het midden van het altaar begeeft. Neemt dan het boek op, keert zich op zijne linkerzijde, gaat de treden af, knielt voor het kruis, klimt de treden op, plaatst het boek aan den Evangeliekant, een weinig schuins gekeerd naar den Priester, blijft bij den Priester op de l^e trede en antwoordt op het begin van het Evangelie:

P. Dominus vobiscum.

D. Et cum spiritu tuo.

P. Sequentia Sancti Evangelii secundum N.

(1) Zoo de priester zegt:

V. Flcclamus ijcnua, antwoordt de Dienaar U. Levatc.

Na elke Les antwoordt hij. op zijne plaats blijvende, Deo gratias. Op Gueden Vrijdag antwoordt men in het geheel niet op de Lessen, üuk niet op de Profetieën van Paasch-Zaterdag.

NB. hel hoek wordt dan eerst omgedragen na hel Epistel, dal volgl. nadat de Priester Dominus vobiscum heeft gezegd.

58

D. Gloria tibi Dotnine. (1)

Hij teekent zich met den duim op het voorhoofd, op den mond en op de borst, en gaat, een kniebuiging doende voor het kruis naar den Epistelkant en blijft daar staan.

Na het Evangelie zegt hij: laus tibi christe en knielt op de laagste trede.

P. Soms Credo,

P. Dominus vobiscum.

D. Et cum spiritu tuo.

OFFERTORIUM,

Daarna wordt de wijn en het water den Priester toegereikt, op de volgende wijze:

Nadat de Priester gezegd heeft Oremus, begeeft hij zieh onmiddellijk naar de ampullen, neemt den wijn in de rechter-, het water in de linkerhand, zoodat de oortjes vrij zijn en naar buiten gewend, keert zich op de linkerzijde om, en begeeft zich op de hoogste trede van het altaar. Als de Priester komt doet hij eene hoofdbuiging en biedt hem aan eerst de vAjn-ampul, na deze eerst als aan de lippen te hebben gebracht; neemt intusscheu de water-ampitl in de rechterhand, ontvangt in de linker de wijn-ampul en biedt, met de voormelde reverentie, het water aan, wacht tot dat het overvloedige water is teruggegeven, maakt een buiging en gaat, zich rechts keerende, naar de credence, zet de wijn-ampul neer, neemt liet vingerdoekje tusschen de vingers der linkerhand, legt het blaadje

(1) Wanneer de Passie gelezen wordt, laat hij gloria tibi Domino .(;liler. Doch op het einde antwoordt hij wel Iaius tibi Christe, uitgenomen gt;1) Goeden Vrijdag.

59

op dezelfde hand en neemt de water-ampul met het oortje iu de rechterhand; begeeft zich andermaal naar het altaar als boven en giet een weinig water op de vingers des Priesters, biedt het vingerdoekje aan (vóór en na een hoofdbuiging doende), en begeeft zich, na het vingerdoekje terug ontvangen te hebben, naar de credence, om daar alles weer in orde te zetten, aan den rechter-, den wijn dien hij dekt, het water aan den linkerkant; hij begeeft zich naar zijn plaats, (de laagste trede aan den Epistelkant).

NB. 1. Is er uitstelling van hel II. Sacrament, dan houdt men zich bij het altaar, met den rug naar het volk gekeerd, om daar 't water voor de Lavabo toe te dienen.

2. Dan brengt men de ampullen ook niet aan de lippen. P. Orate Fratres.

Nadat de Priester zich weer omgekeerd heeft, antwoordt hij; D. Suscipiat Domimis sacrificium de manibus tuis , ad laudem et gloriam nominis sul, ad utilitatem quo que nostram, totiusque ecclesiae suae sanctae.

PRAEFATIO.

P. Per omnia saecula saeciilorum,

D, Amen.

P. Dominus vobiscum.

D. Et cum. spiritu tuo.

P. Sursum cord a.

D. Habemns ad Dominum.

P. Gratias agamus Domino Deo nostro. D. Dignum et iustum est.

P. Vere dignum et justum est. . .

SanctiiSj Sanctus, Sanctus.

60

SANCTÜS.

Als de Priester Saucius zegt; houdt de D. zich een weinig gebogen en geeft drie Ukken met de hel.

Bij Benedictus qui venit maakt ook de D.' een kruis.

CANON MISSAE.

J). Wanneer de Priester zijne beide handen over den kelk houdt, belt hij (naar gebruik) een weinig, om het 'teeken te geven dat de H. Consecratie nabij is, en plaats de bel naar het midden van het altaar:

CONSECRATIE.

D. Hij staat op om zich achter den Priester te begeven, doet een kniebuiging in het midden en knielt neer, op de bovenste trede, een weinig naar den Epistelkant, neemt met de linkerhand den boord van de kazuifel een weinig op, en in de rechterhand de bel; geeft daarmede één tik_y zoodra de priester knielt, een tweede tik, wanneer de H. Hostie opgeheven is, en een derde tik, als deze is neergelegd. (Missale of ceremoniale.)

Hetzelfde herhaalt hij, bij de opheffing der kelk; zet de bel naar den Epistelkaut; staat op, keert zich links, doet beneden een kniebuiging, en begeeft zich met samengehouden handen naar den Epistelkaut op de laagste quot;rede.

NA DE CONSECRATIE.

D. Zoodra de Priester zegt Nobis quoque peccatoribus, klopt hij op de borst en zoodra hij daarop de kelk ontdekt en met* de H. Hostie daarop kruizen maakt, geeft hij één tik met de bel. (plaatselijk gebruik).

61

PATER KOSTER.

P. Per omnia saecula saeculorum.

D. Amen.

P. Oremus. Praeceptis salataribus.....

Et ne nos inducas in tentationem.

D. Sed libera nos a malo.

TAX DOMINI.

P. Per omnia saecula saeculorum.

Ü. Amen.

P. Pax Domini sit semper voblscum.

D. Et cum spiritu tuo.

AG KUS DEI.

J). Klopt met den Priester driemaal op de borst.

DOMIUE KON SUM DIGS US.

1). Volgens plaatselijk gebruik geeft hij, bij elke herhaling dezer woorden, één tik met de bel, zonder na te bellen.

COMMUNIE.

D. Hij buigt zich ouder de nuttiging der H. Hostie en doet cene geestelijke Communie.

Moet de II. Communie uit gereikt worden, dan zorgt hij voor het Communiekleed eu gaat, na de nuttigiug des kelks op den zijkant van liet altaar knielen. Zoodra de Priester den kelk genuttigd heeft, buigt hij zich diep neder en zegt Confiteor Deo omnipotenti: zie bladz. 57; antwoordt op Miser eat ur enz. Amen; als ook op Indulyentiam enz. Amen.

62

Hij blijft, terwijl de Priester, naar liet volk gekeerd, de H, Hostie boven de ciborie houdt, diep gebogen, en dit zoo lang, totdat de Priester hem voorbij is. Bij de terugkomst van den Priester, op het oogenblik dat deze, met het H. Sacrament, hem weer voorbij komt, doet hij weer ecu diepe buiging.

Gaat de Misdienaar zeil ter Communie, dan ontvangt hij die voor de anderen, en zorgt, in het midden der bovenste trede van het altaar, bijtijds met een Communie-doek over de handen, geknield te zijn.

PUKiriCATlO ET ABLTJTIO,

1). Wordt de Communie niet uitgedeeld, dan begeeft hij zich, zoodra de Priester den kelk ontdekt, naar de credence, neemt de ampullen, bij de oortjes, in de hand, den wijn in de rechter- en het water in de linkerhand; begeeft zich, als bij het offertorium, naar het altaar, doet, zoodra hij bij den Priester komt, ccne kniebuiging, om de tegenwoordigheid van het H. Bloed, blijft, met het gezicht naar het altaar, naast hem staan, niet op dezelfde lijn, maar ecu weinig achterwaarts, en buigt zich diep, onder de nuttiging van den kelk.

Hij schenkt, na den buitenkant der ampul, ten blijke van eerbied, aan zijne lippen gebracht te hebben, zoodra de Priester den kelk toereikt, eerst wijn, zeer voorzichtig hierbij te werk gaande.

Daarna begeeft hij zich op de hoogste zij-trede van het altaar, en maakt, als de priester naar hem toekomt, een hoofdbuiging, schenkt voorzichtig, zonder kringvormige beweging , eerst weder viipi, op de vingeren des Priesters, daarna water, telkens zooveel, totdat de Priester, door

63

een kleine opwaartsehe beweging der handen, te kennen geeft, dat het genoeg is; dan plaats hij weer de ampullen op de eredence.

II£T OMDKAGEN VAN HET BOEK.

Van de eredence gaat hij naar het altaar terug, neemt het velum, gaat de treden af, knielt op den grond, in het midden, voor het kruis, gaat de treden op, legt het velum op het boek, neemt het bock op, gaat weer de treden af, doet de dezelfde kniebuiging voor het kruis, gaat de treden op, zet het bock op het altaar recht voor zich, en geeft het velum aan, met hoofdbuiging voor en na. Vervolgens, zich links omkeerende, gaat hij, na in liet midden op den grond wederom een kniebuiging voor het kruis gedaan te hebben, naar den Evangelie-kant en zet zich daar, geknield op de eerste trede, neder,

POST-COMMTJNIE.

Zoodra de Priester den kelk in orde heeft gebracht en de Communio heeft gelezen, zegt hij:

P. Domimis vobiscum.

D. Et cum spiritu tuo.

P. Oremus ....

Per omnia . . . saeculorum.

D. Amen,

NB. gewoonlijk volgen meer oratiën en antwoordt de D., na saecula saeculorum, andermaal Amen.

In de Vasten gebeurt het dat hij een derde maal moet antwoorden.

A^TB. Laat de Priester het boek open liggen, dan moet het omgedragen worden, behalve op Kerstdag.

64

ITE MISSA EST.

P. Dominus vobiseum.

D. Et cum spiritu tuo.

P. Ite, missa est; of, Benedicamus Domino. IJ. Deo gratias.

In de plaats van Ite missa est, zegt de Priester op Paasch-Zaterdag en in het octaaf van Paschen: Ite , missa est , alleluja , alleluja , cn de dienaar antwoordt: Deo

gratias , alleluja , alleluja.

lu eene Zielcmis zegt de Priester; Eequiesoant ix pace. De dienaar antwoordt Ajiex.

P. Benedicat vos omnipotens Deus, Pater et Filius et Spiritus Sanctus.

D. Amen.

NB. Dc dienaar houdt zich onder dezen zegen diep gebogen , staat daarna op en antwoordt op het laatste Evangelie:

HET LAATSTE EVANGELIE,

P. Dominus vobiseum.

D. Et cum spiritu tuo.

P. Initium Sancti Evangelii secundum Joannem.

D. Gloria tibi Domine.

Hij haalt intusschen de 1)iret van den Priester, doet een kniebuiging bij: Et verbttm caro factinn est en antwoordt op het einde], ook wanneer liet Evangelie ui het Misboek-is gelezen:

D. Deo gratias.

65

Bidt de Priester na de Mis eene litanie (1) of de pro-fund is (2) enz., dan antwoordt hij geknield op de laagste trede van den Epistelkant.

Begeeft de Priester zieh naar de Sacristie, dan doet hij op zijn plaats een kniebuiging op den grond, geeft de biret aan, met de noodige eerbetuiging, en gaat, met saamgevoegde handen, vooruit naar de sacristie, doet daar ook eene hoofdbuiging voor het kruis; helpt, zoo noodig, den Priester bij liet uitkleeden; geeft hem de eerbetuiging en doet de kaarsen uit.

(1) Zie bladz. 38. (2) Zie black. 30.

5

GEZANGEN EN GEBEBEN ONDEE HET LOF

OP ZON-, FEEST- EN WEiïICDA.amp;EN.

A. GEWOON LOF,

(Volgens Synodus Harlemensis. Cap. XXI. pag. 80).

1. Ecu antiphoon of hymne ter eere van liet Allerh. Sacrament, met de verzen en de oratie, bladz. 39.

2. Vervolgens de hymne, mei al het overige van de Vespers, dien namiddag eigen, d. i. Hymnus, Antiphona ad Magnificatj Magnificat, herhaling der Antiphoon, Dominus vohiscum .... Benedicamus . . ., Fidelium . . ., Antiphoon der H. Maagd: Alma liedemjAoris, of AveRegina, of Regina Coeli, of Salve Regina-, volgens den kerk elijken tijd, Divinum Auxilium.

Benedict ie . . . bladz. 38.

N.B. Op de werkdagen kan men dezelfde orde volgen; of wel het lof op de volgende wijze regelen (ibidem p. 80):

(1) Thans 1875 is voorgeschreven; Tu ex pastor oviutn enz. Zie bladz. 71.

67

1. Antiplioon of Hymne met vers en oratie tor eerevan liet Allerheiligste Sacrament, bladz. 39.

2. Een der 4 Antiphonen de:- H. Maagd: Alma enz. of de Lanretaansche Litanie, blz. 26.

3. Daarbij kan men voegen den hymnns de tempore, of de sancto , of esnig ander Liturgieseli gezang, maar zonder oratio.

4. Eindelijk, zoo dit gebruikelijk is. Ave Maria.

5. Benedictie , bladz. 39.

De meest gebruikte gezangen vindt men in het Congré-gatieboek. Zie bladwijzer: Gezanyen.

Ten dienste van den Priester,

ORATIO DE SASOTISSIMO.

Panem de coelo praestitlsti cis.

Omne delectamentum in se habentem.

OKEMUS.

Deus, qui nobis sub sacramento mirabili, Pass-sionis tuae memoriam reliquisti; tribue quaesumus, ita nos Corporis et Sanguinis tui sacra mysteria vene-rari, ut redemptionis tuae fructum in nobis jugiter sentiamus. Qui vivis et regnas in saecula saeculorum. R. Amen.

OB a tic DiEi. (zie brevier).

ORAIIONES BE BE ATA,

jS'n : Alma liedemptoris.

68

A. In adventu.

V. Angelus Domini nuptiavit Mariae.

R. Et concepit de Spiritu Sancto.

OKEMTJS.

Gratiam tuam, quaesunius Domine, mentibus nostris infunde: ut qui, Angelo nuntiante, Christi Filii tui incarnationem cognovimus, per passionem ejus et Cmcein ad resurrectionis gloriam perducamur. Per eundem Christum Dominum nostrum. R. Amen.

V. Divinum auxilium maneat semper nobiseum.

R. Amen.

B. A prirais Vesperis Nativitatis.

V. Post partum, Virgo, inviolata permansisti,

R. Dei Genitrix, intercede pro nobis.

OBEMUS.

Dens, qui salutis aeternae, beatae Mariae virginitate foecunda, hnmano generi praemia praestitisti; tribue quaesumus ; ut ipsam pro nobis intercedere sentiamus, per quam mernimus Auctorem vitae suscipere, Dominum nostrum Jesum Christum Filium tuum. R. Amen.

V. Divinum auxilium, etc.

Na Ave Regina coelorum.

V. Dignare me laudare te, virgo sacrata,

R. Da mihi virtutem contra hostes ti:.os.

69

Okemus.

Concede, misericors Deus, iVagilitati nostrae praesi-dium: ut qui sanctae Dei Genitricis memoriam agimus, intercessionis ejus auxilio, a nostris iniqui-tatibus resurgamus. Per eundem Christum Dominum nostrum. 11. Amen.

Divinum auxilium etc.

Ka Eegina coeli.

V. Gaude et laetare, Virgo Maria, alleluia.

R. Quia surrexit Dominus vere, alleluia.

obemüs.

Deus, qui per resurrectionem Filii tui Domini nostri Jesu Cliristi mundum laetificare dignatus es: praesta, quaesumus; ut per ejus Genitricem Virginem Mariam perpetuae capiamus gaudia vitae. Per eundem Christum Dominum nostrum, li. Amen.

V. Divinum auxilium etc.

Na Salve Eegina.

V. Ora pro nobis Sancta Dei Genitrix.

R. Ut digni efficiamur promissionibus Christi.

okemus.

Omnipotens sempiterne Deus, qui gloriosae Virginis Matris Mariae corpus etanimam, ut dignum Filii tui habitacukun efïlci mereretur, Spiritu Sancto

70

eooperante, praeparasti; da, ut cujus commemora-tione laetamur, ejus pia intorcessione; ab instan-tibus malis, et a morte perpetua liberemur. Per eundem Christum Dominum nostrum. R. Amen.

V. Divinum auxiluim maneat semper nobiscum.

R. Amen.

ZONDAGSCH LOF.

(zoo lang het voorschrift duurt.)

1. Iets ter ecro van tet H. Sacrament.

V. Panem de coelo praestitisti eis.

R. Omne delectamer.tum in se liabentem.

OBE3IUS.

Deus, qui nobis. Z/e hladz. 40.

1. Litanie der H. Maagd. Bladz, 20.

3. Daarna de gebeden van het Rituaal, pro quacumque necessitate.

V. Deus refugium nostrum et virtus.

R. Adjutor in tribulationibus.

V. Salvos fac servos tuos, Domine.

R. Deus meus, sperantes in te

V. Sanctus Deus, Sanctus 1'ortis, Sanctus immor-talis.

R. Miserere nobis.

V. Adjuva nos, Deus salutaris n os ter.

R. Et propter gloriam nominis tui, Domine, libera nos.

71

V. Domine exaudi orationera meam.

R. Et clamor meus ad te veniat.

V. Donciiiuis vobiscum.

R. Et cum spiritu tuo.

OEBMTJS.

Ne despieias, omnipotens Deus, populum tuum in alïlictione clamantem; sed propter gloriam nominis tui, tribulatis succurre plaeatus.

Ineffabilem misericordiam tuam, Domine nobis clementer ostende: ut simul nos et a peccatis omnibus exuas, et a poenis, quas pro his meremur, eripias.

Concede nos famulos tuos, quaesumus Domine Deus, perpetua mentis et corporis sanitate gaudere: et gloriosa beatao Mariae semper Virginia interces-sione, a praesemi liberari tristitia, et aoterna per-frui laetitia.

Tribulationem nostram, quaesumus Domine, propitius respice: et iram tuae indignationis, quam juste meremur averte.

Deus refugium nostrum et virtus, adesto piis Ecclesiae tuae precibus auctor ipse pietatis, et praesta; ut, quod lideliter petimus, efficaciter consequamur. Per Dominum K. J. C. filium tuum , qui tecum vivit et regnat in unitate spiritus sancti Deus, per omnia saecula saeculonim. R. Amen.

4. Antiph. Tu es pastor ovium, princeps Apo-

72

stoloriim, tibi traditae sunt claves regni coelorum.

V. Tu es Petrus.

R. Et super liane petram aedificabo ecclesiam meam.

OKEMUS.

Deus, qui beato Petro Apostolo tuo, collatis cla-vibus regui coelestis, ligaudi atque solveudi Pon-tificium tradidisti; concede; ut intercessionis ejus auxilio , a peccatorura nostrorum nexibus liberemur. Qui vivis et regnas in saecula saeculorum. R. Amen.

5. Ave Maria, bladz. 7, of de Antiphoon der H. Maagd: zie bladz. 08, of 09.

0. V. Divinutn auxilium enz.

7. Benedictie. Zie bladz. 39.

or- DEN EEESTEJST ZONDAG DEE MA-AJSTD.

KRUISWEG.

1. Vorm uwe intentie, bij u vaststellende, wat gij, met deze oefening, van God wenseht te verkrijgen. Bepaal de geloovigen, die gij wenseht aan de Aflaten deelachtig te maken.

2. Verlevendig uw vertrouwen; niets toch geeft aan ons gebed meer kracht, dan de overweging van het lijden onzes Heeren.

3. Den kruisweg verrichtende kan men alle aflaten verdienen , welke door de Pausen verleend zijn aan hen, die de heilige plaatsen te Jerusalem werkelijk bezoeken. Zij zijn

73

vele en toevoegbaar aan de geloovige zielen. Om ze te verdienen, wordt geen biecht, noch Communie vereischt; maar een hart, rein van doodzonde; van daar dat men begint met eene akte van volmaakt berouw.

4. Tot het verdienen der aflaten wordt vereischt, dat men, gedurende een oogenblik, het lijdensgeheim overdenke, waaraan ons iedere Static herinnert. Is mcu niet in staat om zich van dc eene static naar de andere te begeven, dan kan men volstaan met, voor iedere Statie, op zijne plaats, ecnigc beweging te maken, bijvoorbeeld: opstaan en knielen.

1. Bij het binnenkomen des priesters zingt men:

1. Stabat mater dolorosa 1. Schreiende, in een

naamloos lijden.

Stond de Moedermaagd

bezijden 't Kruishout, waar haar

Zoon aan hing. 2. En door 't droei' en zuchtend harte,

Ging het zwaard der marteling.

.A.cte ■van berouw-

O mijn Jezus, Goddelijke Verlosser en Zaligmaker ! Ik heb gezondigd, veel en zwaar gezondigd, en Gij ondergaat de straf voor mijne over-

74

tredingen! Ach Jezus, laat uw lijden voor mij niet verloren gaan! Ik bid U, door uw kostbaar, voor mij vergoten, Bloed, en door uwe heilige wonden, door uwen bitteren dood en vooral door de laatste woorden, die Gij vóór uw sterven gesproken hebt: (( het is volbracht », vergeef mij, armen zondaar! Het doet mij van ganscher harte leed, dat ik gezondigd heb; want ik heb U beleedigd , die mijn allerhoogst en allerbeminnenswaardigst goed zijt. O mijn Jezus! ik neem mij vastelijk voor van, in het vervolg, met uwe genade, mijn leven te zullen beteren. Ach! Heer! wees mij, ellendigen zondaar, genadig, en laat mij , met de boetvaardige Magdalena, de troostrijke woorden hooren: «uwe zonden zijn u vergeven, omdat gij voel hebt liefgehad». Amen.

O Maria! verwerf voor mij de genade , dat ik de bloedige voetstappen mijns lijdenden Verlossers, met die teedere godsvrucht, moge vereeren, waarmede Gij ze zoo dikwerf, in uw sterfelijk leven, vereerd hebt.

O! Engel Gods! die mijn Behoeder zijt, aan wiens zorg ik, door de Opperste Goedheid, ben toevertrouwd, gewaardig U mij te verlichten, te bewaren en te besturen. Amen.

75

l^e STATIE.

Jezns wordt door Pilatus ter dood veroordeeld.

V. Wij aanbidden ü, o Jezus, en wij loven U.

R. Omdat Gij, door uw kruis, de wereld verlost hebt.

O Jezus, ik dank U voor de groote liefde, waarmede Gij het doodvonnis hebt aangenomen, en ik smeek U, neem het oordeel des eeuwigen doods, hetwelk ik voor mijne zonden heb verdiend, weg van mij, opdat ik waardig worde het eeuwige leven te bezitten.

Onze Vader. — Wees gegroet. — Eere zij den Vader.

V. Ontferm U onzer, Heer!

R. Ontferm U onzer.

Alles. O God, wees ons, zondaren, genadig.

70

a⁶ STATIE.

Jezus neemt het kruis op zijne schouders.

V. Wij aanbidden U, o Jezus, en wij loven U.

R. Omdat Gij, door uw kruis, de wereld verlost hebt.

O Jezus, geef mij dat ik Uw kruis niet zwaarder make door mijne zonden; en dat ik mijn kruis, alle de beproevingen en moeielijkheden, die Gij mij zult overzenden, in den geest van oprechte boetvaardigheid, met liefde en moed, moge dragen.

Onze Vader. — Wees gegroet. — Eere zij den Vader.

V. Ontferm U onzer, lieer.

R. Onferm U onzer.

O God, wees ons, zondaren, genadig.

77

3^e STATIE.

Jezus valt, de eerste maal, onder het kruis.

V. Wij aanbidden U, o Jezus, en wij loven U.

K. Omdat Gij, door uw kruis, de wereld verlost hebt.

O Jezus! mijne zonden zij l de oorzaak van uwen val. Verleen mij de genade, dat ik uwe smarten, door mijn hervallen in de zonde, niet vernieuwe.

Onze Vader. — Wees gegroet. — Eere zij den Vader.

V, Ontferm U onzer, Heer!

R. Ontferm U onzer.

O God , wees ons, zondaren , genadig.

78

4« STATIE.

Jezus ontmoet zijne Ueoe Moeder.

V. Wij aanbidden U, o Jezus, en wij loven U.

R. Omdat Gij, door uw kruis, de wereld verlost hebt.

0 Jesus! verwek in mij, door de voorspraak van Maria, een levendig berouw over mijne zonden, opdat ik ze beweene, gedurende geheel mijn leven, en, in de ure des doods, genade bij U viude.

Onze Vader. — Wees gegroet. — Eere zij den Vader.

V. Ontferm U onzer, Heer!

li. Onferm U onzer.

O God, wees ons, zondaren, genadig.

79

5° STATIE.

Simon van Stjrene wordt c/edironyen Jezus lcrtii.c te dragen.

V. Wij aanbidden U, o Jezus, en wij loven U.

R. Omdat Gij, door Uw kruis, de wereld verlost hebt.

O Jezus, mij komt het kruis toe; omdat ik gezondigd heb. Maar dat ik ten minste TJ, op den kruisweg, moge vergezellen, en het kruis des tegen-spoeds, uit liefde jegens U, gewillig drage.

Onze Vader. — Wees gegroet. — Eere zij den Vader.

V. Ontferm LT onzer, Heer!

R. Ontferm U onzer!

O God, wees ons, zondaren, genadig!

80

6^e STATIE.

De li. Veronica reinigt Jezus gelaat met een ziceetdoek.

V. Wij aanbidden U, o Jezus, en wij loven F. R. Omdat Gij, dooi- uw kruis, de wereld verlost hebt.

O Jezus! geef mij de genade, dat mijne ziel gereinigd worde van alle zonden; prent uw heilig lijden zoo diep in mijn geest en hart, dat ik het nimmermeer vergete.

Onze Vader. — Wees gegroet. — Eere zij den Vader.

V. Ontferm U onzer. Heer!

li. Ontferm U onzer!

O God, wees ons, zondaren, genadig.

81

7^e STATIE.

Jezus valt, ten iireedemale, onder het Kruis.

V. Wij aanbidden U,o Jezus, en wij loven U.

R. Omdat Gij, door uw kruis, de wereld verlost hebt.

0 Jezus! schaamte bedekt mij, omdat ik, telkens op nieuw, heb gezondigd! Ach, geef mij de genade dat ik zoo uit mijne zonde moge opstaan, dat ik nimmer meer hervalle.

Onze Vader. — Wees gegroet. — Eere zij den Vader.

V. Ontferm U onzer. Heer.

R. Onferm U onzer.

O God , wees ons, zondaren, genadig.

82

8' STATIE.

Jezus ontmoet de weenende vroinven.

V. Wij aanbidden U, o Jez\is, en wij loven U.

R. Omdat Gij, door uw kruis, de wereld verlost hebt.

O Jezus, geef mij tranen van oprecht berouw, opdat het medelijden, hetwelk ik gevoel met uwe smarten, mij ten voordeel verstrekke.

Onze Vader. — Wees gegroet. — Eere zij den Vader.

V. Ontferm U onzer, Heer.

R. Ontferm U onzer.

O God , wees ons, zondaren, genadig.

83

9quot; STATIE.

Jezus valt, ten derdemali, onder het Kruis.

V. Wij aanbidden U, o Jezus, en wij loven U.

R. Omdat Gij, door uw kruis, de wereld verlost hebt.

O Jezus! nu heb ik vastelijk besloten om, voor altijd, een einde te maken aan mijne zonden, opdat ik U althans eenigen troost verschaffe in uw smartvol lijden. Bevestig mij in mijn voornemen, en maak het werkdadig door uwe genade.

Onze Vader. — Wees gegroet. — Eere zij den Vader.

V. Ontferm U onzer. Heer.

R. Ontferm U onzer.

O God, wees ons, zondaren, genadig.

84

10^e STATIE. •

Jezus v:ordl van zijne kleederen beroofd en met yal en azijn cjelaafd.

V, Wij aanbidden U, o Jezus, en wij loven U.

R. Omdat Gij , door uw kruis, de wereld verlost hebt.

ü Jezus! ik ben van ganscher harte bedroefd over de zondige vreugde, die ik mij veroorloofde en over de onmatigheid, waaraan ik mij overgaf. Ik maak het vaste besluit, om nimmer, met den bijstand uwer genade, den smaad, de smart, die Gij geleden hebt, te vernieuwen. Ik zal den ouden mensch, met zijne booze neigingen en begeerlijkheden , afleggen en mijn volgend leven, in zedigheid en matigheid, doorbrengen.

Onze Vader. — Wees gegroet. — Bere zij den Vader.

V. Onferm U onzer, Heer.

R. Ontferm U onzer.

O God , wees ons, zondaren, genadig.

85

11« STATIE.

Jezus wordt aan het Kruis gehecht.

V. Wij aanbidden U, o Jezus, en wij loven U.

R. Omdat Gij, door uw kruis, de wereld verlost hebt.

0 Jezus! Gij lijdt dit alles voor mij ! Zal ik dan niets voor U lijden ? Ach klink mijn weêrspannigen wil zoo vast aan het kruis, dat ik U nimmermeer verlate. Ik neem mij voor van nooit meer te zondigen en, uit liefde jegens U , voortaan alles geduldig te verdragen.

Onze Vader. — Wees gegroet. — Eere zij den Vader.

V. Ontferm U onzer. Heer.

R. Ontferm U onzer.

O God, wees ons, zondaren, genadig.

86

] 2^C STATIE.

Jezus sterft aan het kruis.

V. Wij aanbidden U, o Jezus, en wij loven U.

R. Omdat Gij , door uw kruis, de wereld verlost hebt.

O Jezus! nadat Gij uw leveu voor mij ten koste hebt gegeven, is het billijk, dat ik mijn volgend leven geheel aan U toewijde! Dit is dan ook mijn onwrikbaar besluit. Ik smeek U, door de verdiensten van uwen allerkostbaarsten dood, geef mij de genade 4at ik mijn voornemen volbrenge.

Onze Vader. — Wees gegroet. —• Eere zij den Vader.

V. Ontferm U onzer. Heer.

11. Ontferm U onzer.

O God, wees ons, zondaren, genadig.

15. Maagd der Maagden

hoog verheven, Wil mijn bede niet weerstreven ,

Laat me met U droevig zijn.

87

13^e STATIE.

Jezus lichaam wordt van het kruis genomen.

V. Wij aanbidden U, o Jezus, en wij loven U.

B. Omdat Gij, door uw kruis, de wereld verlost hebt.

ü Maria! welke smart moet uw teeder moederhart hebben verscheurd, toen gij het goddelijk lichaam van uwen hartelijk geliefden Zoon, in zulk een deerniswaardigen toestand , op nw maagdelijken schoot naamt en liet, met de diepste deelneming, beschouwdet!

0 moeder van smarten! mijne zonden waren het zwaard, dat uwe ziel doorboorde. Ach, koude ik ze wegnemen en ongedaan maken! Smeek, o barmhartige Maagd! bid voor mij lieve Moeder! opdat zij mij vergeven worden; en verwerf mij de genade dat ik mijnen goddelijken Verlosser, in het vervolg, niet meer op nieuw, door de zonde , kruisige; maar dat ik Hem, door oprechte boetvaardigheid , en .door een waarachtig christelijkeu levenswandel, verheerlijke en verblijde!

Onze Vader. — Wees gegroet. — Eere zij den Vader.

S8

V. Ontferm U onzer, Heer.

R. Ontferm U onzer.

O God, wees ons, zondaren, genadig.

lé^e STATIE.

Jezus lichaam tcordt in hel graf ijeleijd.

V. Wij aanbidden ü, o Jezus, en wij loven IJ.

R. Omdat Gij, door uw kruis, de wereld verlost hebt.

O Jezus! ik dank U voor alles, wat Gij geleden hebt, om mij te verlossen , en ik bid U, geef mij de genade, dat ik uw goddelijk Lichaam, hetwelk Gij voor mij in den dood hebt gegeven, altijd in de H. Communie waardig ontvange; en laat mij zoo leven, dat ik U eenmaal eeuwig bezitten en genieten moge in den Hemel.

Onze Vader. — Wees gejroet. — Eere zij den Vader.

S9

V. Ontferm U onzer, Heer

R. Ontferm U onzer.

O God, wees on?, zondaren, genadig.

Slotgebed.

Ontferm U onzer, o Heer! ontferm U onzer. O God, die den standaard des kruizes, door het kostbaar Bloed uvvs eeniggeboren Zoons, liebt willen heiligen, wij bidden U, geef ons, dat wij allen, die ons verblijden over de verheerlijking van zijn H. Kruis, immer uwe machtige bescherming mogen ondervinden. Door Onzen Heer Jezus Christus, uwen

90

Zoon, die met ü leeft en regeert, in de eenheid van den H. Geest God, in alle eeuwen der eeuwen. K. Amen.

Dat de zielen der geloovigen , door Gods barm-lu rtigheid, rusten in vrede. R. Amen.

Vijfmaal liet Onze Vader het IFees gegroet en Eere zij den Vader, ter eere der H. vijf wonden van Christus.

Nog één Onze Vader en Wees gegroet, volgens de meening van zijne Heiligheid, den Paus.

Daarna de twee laatste strophen van liet Stabat Mater, teiwijl liet Allerh. wordt uitgesteld, tenzij de zegen gegeven wordt met de reliquic van het II. Kruis.

19. Christe, quum sit 19. Christus, als ik zal

hinc exire, verscheiden,

Da per Matrem me venire. Laat uw Moeder mij dan

leiden

Ad palman vietoriae. Tot den palm der zegepraal.

50. Quando corpus mori- 20. Als het lichaam weg

^e^^,ir ? zal sterven,

Fac ut animae donetur Doe mijn ziele dan verwerven ,

Paradisi gloria. Amen. Dat zij van uw glorie

straal'. Amen.

91

DE ZEGEN (i)gt; Stilte). Na den zegen.

92

Bij liet uitgaan: de vcrecring van de Keliqme van het H. Kruis. BEMERKING.

1. Men kau ook afzonderlijk den Kruisweg bidden; doch indien het mogelijk is, moet men daartoe staties gebruiken, welke, ten dien einde, kerkelijk gewijd zijn.

2. Om de aflaten te verdienen, moet men:

1°. in staat van genade zijn.

~^,J- Elk der 14 Statiën, in de gegevene volgorde achter elkander, dat is, zonder eenige andere daad daar tusschen te voegen, zoo als biechten enz. afzonderlijk bezoeken en, voor elke statie, eene behoorlijke lichaamsbeweging maken.

3quot;. Bij elke Statie kortelijk het geheim overwegen, dat voorgesteld is. Is men daartoe niet in staat, dan is het genoeg eenigermate het lijden van Christus indachtig te zijn.

4°. Ofschoon het niet tot de vereisehten behoort, is het echter raadzaam, bij elke Statie, een Onze Vader en }Vees gegroet te bidden.

NB. Aan allen, die belet zijn, om een openbaren Kruisweg te bezoeken, heeft Pius IX. 16 Sejit. 1859. toegestaan, om met behulp van een kruisje, en zonder afbeeldingen der geheimen, deze heilige oefening te kunnen verrichten.

Daartoe wordt vereischt, dat men:

93

1°. Een kruisje ia de hand houdt, hetwelk tot dat doel door een maehthehbende, is gewijd.

2°. Dc 14 Statiën als boven, ie den geest, doorloopt.

3°. Bij elke Statie, één Onze Vader en Wees yer/roet bidt ; o]) het einde e('liter, vijfmaal Onze Vader en Ifees gegroet, met nog een Onze Vader en Wees gegroet, tot intentie van Z. 11., den Paus.

(1) Voorgeschreven om de lijdsomslandiglu-den.

Dn vertaling is genomen uit « Lutgezangfn der kerk ter eere van Jezus enz. T. STOKVIS S. J.»

94

95

96

97

Sancti, Deus per omnia met U leeft en heerscht saecula saeculonim. in de eenheid desH. Gees-

Amen. tes, God door alle eeuwen.

Amen.

3. Ave Maria. Uadz. 7.

V. Ora pro nobis Sancta Dei Genitrix. R. Ut digni efficiamur promissionibus Christi. OEEMUS.

4. Tantum ergo bUuU. 39.

v. Panem de caelo praestitisti eis. (alleluja). K. Omne delectamentum in se habentem. (alleluja)

OKEMUS.

Deus, qui nobis bladz. 40.

7

98

ZATERDAGSCH LOF.

1. Iets ter eere van het H. Sacrament.

V. Panem de caelo praestitisti eis. (alleluja).

R. Omne delectamentum in se habentem. (alleluja)

OKEMUS.

Deus qui nobis, bladz. 40.

2. De Litanie der H. Maagd. Bladz. 26.

V. Ora pro nobis sancta Dei Genitrix.

R. Ut digni efficiamur promissionibus Christi.

OKEMUS.

Concede nos famulos tuos, quaesumus Domine Deus, perpetua mentis et corporis sanitate gaudere: et gloriosae beatae Mariae semper virginis inter-cessione a praesenti liberari tristitia, et aeterna perfrui laetitia. Per Christum Dominum Nostrum. R. Amen.

3. Het roozenlwedje met de Geheimen.

1. Ik geloof in God den Vader, bladz. 7.

Aktw. Ik geloof in den H. Geest.

2. V. Eer zij den Vader, den Zoon en den H. Geest.

R. Gelijk het was in den beginne, en nu, en altijd, en in alle eeuwen der eeuwen. Amen.

99

3. Onze Vader.

4. Ik groet u, Dochter van God den Vader. Wees Gegroet.

Ik groet U, Moeder van God den Zoon, Wees Gegroet.

Ik groet U, Bruid van God den H. Geest. Wees Gegroet.

Eer zij den Vader.

5. Vervolgens 5 tientjes, hestaande uit één Onze Vader, tienmaal Wees Gegroet en éénmaal Eere zij den Vader.

Voor elk tientje wordt, in overeenkomst met de verschillende tijden van het kerkelijk jaar, een der volgende geheimen vermeld, om de aandacht te vestigen en stoj tot overweging te geven.

Ook kan men elk Wees gegroet van eene vermelding van hel geheim laten voorafgaan. Zie bladz. 102.

I. DE BLIJDE GEHEIMEN.

Gedurende den H. Advent tot na het Octaaf van Drie-Koningen.

1. De Engel boodscbapt Maria, dat zij tot Moeder Gods verkoren is, en het Woord is Vleesch geworden.

100

2. Maria bezoekt hare nicht Elisabeth , die met den H. Geest wordt vervuld.

3. Christus wordt in eenen stal geboren, en door zijne Moeder in eene kribbe gelegd.

4. Christus wordt door Maria in den tempel opgedragen, en door Simeon en Anna als den Verlosser begroet.

5. Maria en Joseph hebben, na drie dagen , Jezus in den tempel weêrgevonden, en hunne blijdschap was overgroot.

II. DE DEOEVIGE GEHEIMEN.

Jn den II. Vastentijd.

Jezus wordt met bloedig zweet bedekt, en valt, in doodsangst, op de aarde neder.

2. Jezus wordt met geesels geslagen, en om onzo zonde vreeslijk gewond.

3. Jezus wordt wreedaardig met doornen gekroond, en door de soldaten grievend bespot.

4. Jezus draagt, op verwonde schouders, zijn kruis, en heeft zijne diep bedroefde Moeder ontmoet.

5. Jesus hangt, drie uren , aan het smartvol kruis, geeft ons Maria tot Moeder, en sterft na gezegd te hebben: «het is volbracht».

101

III. BE GLORIEKIJK.E GEHEIMEN.

Van Paschen tot H. Driewldigheid-Zondag,

1. Jesus is zegevierend uit den dood verrezen, en heeft het eerst zijne Moeder verblijd.

2. Jezus is glorierijk ten hemel opgevaren , en heeft ons daar eene plaats bereid.

3. Jesus heeft ons den H. Geest als Vertrooster gezonden, en met heilig vuur de wereld vervuld.

4. Maria is, met ziel en lichaam, ten hemel opgenomen, en is nu, als onze voorspraak , eeuwig bij haren lieven Zoon.

5. Maria is tot koningin gekroond, en boven alle Engelen verheven geworden, gelijk het de Moeder des Hoeren betaamt.

N.B. Gedurende de overicje yeileelten van het jaar, neemt

men de geheimen beurtelings, naar hunne volyorcte.

Na het Rozenhoedje.

Tantum ergo , bladz. 39.

En daarna een Maria-lied.

102

BREEDVOERIGE VERMELDING DER GEHEIMEN.

De vijf blijde Geheimen.

I.

DE BOODSCHAP DES ENGELS,

De namen van Jezus en Maria zijn gebenedijd. (1)

R. Van nu af, tot in eeuwigheid.

Onze Vader enz.

J. De H. Drievuldigheid heeft toegestemd in de menschwording van Christus. Wees gegroet enz.

2. Maria i9 tot Moeder van Christus uitverkoren. Wees gegroet enz.

3. De Engel Gabriel bracht Maria de blijde boodschap. Wees gegroet enz.

4. Maria verrichtte haar gebed in alle eenzaamheid. Wees gegroet enz.

5. De Engel zeide: «Wees gegroet vol van genade, de Heer is met U!» Wees gegroet enz.

6. Maria werd ontsteld, toen zij den Engel hoorde. Wees gegroet enz.

7. De Engel zeide: «Vrees niet, Maria, want

(l) 25 dagen aflaat Mkon rei/.e. (Ben. XU. 12 Jan. 1728).

103

Gij zult ontvangen van dea H. Geest. » Wees gegroet enz.

8. Maria zeide; «Zie de dienstmaagd des Heeren: mij gesclüede naar uw woord.» Wees gegroet enz.

9. Maria is van den H. Geest overschaduwd geworden. Wees gegroet enz.

10. En liet Woord is vleesch geworden, en heeft onder ons gewoond. Wees gegroet enz.

Eer zij den Vader enz.

R. Gelijk het was enz.

II.

HEI BEZOEK VAN MARIA AAN HABE NICHT ELISABETH.

De namen van Jezus en Maria zijn gebenedijd. R. Van nu af, tot in eeuwigheid.

Onze Vader enz.

1. Maria gaat, uit ootmoedigheid, hare nicht Elisabeth bezoeken. Wees gegroet enz.

2. Maria wordt door den H. Geest bestierd. Wees gegroet enz.

3. Maria, in haast opstaande, gaat over 't gebergte. Wees gegroet enz.

4. Maria werd, met veel liefde, van hare nicht Elisabeth ontvangen. Wees gegroet enz.

5. De H. Johannes is gezuiverd, en van blijdschap opgesprongen in den schoot zijner moeder. Wees gegroet enz.

104

6. Elisabeth zeide; «Gezegend is de vrucht Uws lichaams!» Wees gegroet enz.

7. Maria riep uit: «Mijne ziel verheft den Heer!» Wees gegroet enz.

8. Elisabeth zeide: «Welk een geluk geschiedt mij, dat de Moeder des Heeren tot mij komt!» Wees gegroet enz.

9. Het huis van Zacharias is, door de komst van Jezus en Maria, gezegend. Wees gegroet enz.

10. Maria heeft hare nicht, drie maanden, met veel liefde gediend. Wees gegroet enz.

Eer zij den Vader enz.

11. Gelijk het was enz.

III.

DE GEBOOKTl; VAN CHRISTUS.

De namen van Jezus en Maria zijn gebenedijd.

R. Van nu af tot in eeuwigheid.

Onze Vader enz.

1. Maria heeft gebaard, en zij is Maagd gebleven. Wees gegroet enz.

2. Maria heeft Jezus in een stal gebaard , en in doeken gewonden. Wees gegroet enz.

3. Maria heeft Jezus, met veel liefde en verwondering, aanschouwd. Wees gegroet enz.

4. Maria heeft Jezus omhelsd en aan haar hart gedrukt. Wees gegroet enz.

105

5. Maria heeft, als moeder, haar kind gevoed. Wees gegroet enz.

6. Maria heeft Jezus in eene krib gelegd, door Joseph daartoe bereid. Wees gegroet enz.

7. Jezus lag op hooi en stroo, tusschen os en ezel. Wees gegroet enz.

8. De Engelen hebben gezongen: «Eere zij God in den allerhoogste, en vrede op aarde den men-schen, die van goeden wil zijn. Wees gegroet enz.

9. De herders zijn het goddelijk Kind komen bezoeken. Wees gegroet enz.

10. Do drie Wijzen zijn het Kind komen aanbidden, en hebben hunne giften geofferd. Wees gegroet enz.

Eere zij den Vader enz.

R. Gelijk het was enz.

IV.

DE OPDRACHT VAS CHKISTUS IN DEN TEMPEL.

De namen van Jezus en Maria zijn gebenedijd.

K. Van nu af tot in eeuwigheid.

Onze Vader enz.

1. Maria gaat om haar kind op te dragen. Wees gegroet enz.

2. Jezus en Maria onderwerpen zich aan de wet. Wees gegroet enz.

3. Maria gaat, langs moeielijke wegen, naar Jerusalem. Wees gegroet enz.

106

4. Maria heeft Jezus op hare armen gedragen. Wees gegroet enz.

5. Maria vervolgt biddend haren weg. Wees gegroet enz.

6. Maria heeft Jezus in den tempel opgedragen. Wees gegroet enz.

7. Maria heeft aan de wet voldaan met de offergift der armen. Wees gegroet enz.

8. Anna was verheugd, dat hare voorzegging volbracht werd. Wees gegroet enz.

0. De oude Simeon heeft Jezus omhelsd en op zijne armen gedragen. Wees gegroet enz.

10. Simeon zeide: «Heer! laat nu, volgens Uw woord. Uw dienaar in vrede gaan!» Wees gegroet enz.

Eer zij den Vader enz.

R. Gelijk het was enz.

V.

DE VTNDISG VAN HET VERLOEEÏf KIND JEZUS.

De namen van Jezus en Maria zijn gebenedijd.

11. Van nu af tot in eeuwigheid.

Onze Vader enz.

1. Maria heeft haar lief Kind verloren. Wees gegroet enz.

2. Maria heeft haren schat gemist. Wees gegroet enz.

107

3. Maria heeft hem met veel droefheid gezocht. Wees gegroet enz.

4. Maria heeft Jezus, langs alle wegen en straten , gezocht. Wees gegroet enz.

5. Maria heeft Jezus, na drie dagen, gevonden. Wees gegroet enz.

6. Maria vindt Jezus in den tempel. Wees gegroet enz.

7. Jezus, twaalf jaren oud zijnde, ondervraagt en verbaast de leeraren. Wees gegroet enz.

8. Maria zeide: «Zoon! waarom hebt gij ons bedroefd!» Wees gegroet enz.

9. Jezus is met hen gegaan, en was hun onderdanig. Wees gegroet enz.

10. Maria bewaarde al de woorden in haar hart, welke Jezus tot haar sprak. Wees gegroet enz.

Eer zij den Vader enz. .

R. Gelijk het was enz.

GEBED.

O Maria, allergoedertierenste Moeder! verkrijg voor mijn hart eene ware droefheid, en voor mijne oogen tranen van berouw, om te beweenen, dat ik Jezus, zoo dikwerf door de zonde , verloren heb; verwerf mij de genade dat ik Hem weder-vinde en altijd behouden moge. Amen.

108

De vijf droevige Q-eh.eimen.

I.

DE BENAUWDHEID VAN CIIKISTUS IN DEN HOF DER OLIJVEN.

De namen van Jezus en Maria zijn gebenedijd.

R. Van nu af tot in eeuwigheid.

Onze Vader enz.

1. Jezus gaat naar den hof der Olijven. Wees gegroet enz.

2. Jezus valt plat ter aarde neder. Wees gegroet enz.

3. Jezus volhardt in het gebed. Wees gegroet enz.

4. Jezus is bedroefd tot den dood. Wees gegroet enz.

5. Jezus zweet water en bloed. Wees gegroet enz.

6. Jezus stelt zijn wil in dien van zijn hemel-schen Vader. Wees gegroet enz.

7. Jezus vermaant zijne leerlingen om te waken en te bidden. Wees gegroet enz.

8. Jezus wordt van zijn Apostel Judas, door een kus, geleverd. Wees gegroet enz.

9. Jezus wordt, van zijn bemind volk , gevangen. Wees gegroet enz.

10. Jezus wordt, op eene wreede wijze, gebonden, en van den eenen rechter tot den anderen gesleurd. Wees gegroet enz.

109

Zoo lief heeft God den mensch gehad, dat Hij Zijn eenigen Zoon niet heeft gespaard, maar Hein heeft overgeleverd tot den dood.

R. Ja, tot den dood des kruises.

II.

DE GEESELINe VAU CHKISTÜS.

De namen van Jezus en Maria zijn gebenedijd.

R. Van nu af tot in eeuwigheid.

Onze Vader enz.

1. Jezus werd van de Joden aan de Heidenen overgeleverd. Wees gegroet enz.

2. Jezus werd bij Pilatus valseh beschuldigd. Wees gegroet enz.

3. Jezus werd, door zijn volk, achter Barabas gesteld. Wees gegroet enz.

4. Jezus, hoewel onschuldig verklaard, werd geleverd om gegeeseld te worden. Wees gegroet enz.

5. Jezus werd van zijne kleederen beroofd. Wees gegroet enz.

C. Jezus stond daar geheel ontbloot. Wees gegroet enz.

7. Jezus werd aan eene kolom gebonden. Wees gegroet enz.

8. Jezus werd wreedelijk gegeeseld. Wees gegroet enz.

110

9. Jezus bloed vloeide langs de aarde. Wees gegroet, enz.

10. Jezus is gewond om onze zonden. Wees gegroet, enz.

Zoo lief heeft God den mensch gehad, dat Hij Zij.n eenigen Zoon niet heeft gespaard, maar Hem heeft overgeleverd tot den dood.

R. Ja, tot den dood des kruises.

III.

DE KKOOSIKG VAN CHBISTUS.

De namen van Jezus en Maria zijn gebenedijd.

R. Van nu af tot in eeuwigheid.

Onze Vader, enz.

1. De soldaten hebben voor Jezus een doornenkroon gemaakt. Wees gegroet, enz.

2. Zij hebben de doornenkroon in Jezus hoofd gedrukt. Wees gegroet, enz.

3. Jezus hoofd werd van alle kanten doorwond. Wees gegroet enz.

4. Jezus voorhoofd werd met bloed bedekt. Wees gegroet, enz.

5. Jezus, in een purperen mantel gehild, werd bespot. Wees gegroet, enz.

6. Zij hebben Jezus een riet, voor schepter, in de hand gegeven. Wees gegroet, enz.

Ill

7. Zij hebben met dat riet op het gekroonde hoofd van Jezus geslagen. Wees gegroet^ euz.

8. Zij hebben in het heilig aangezicht van Jezus gespogen. Wees gegroet, enz.

9. Jezus werd met smaad verzadigd. Wees gegroet enz

10. Pilatus heeft Jezus aan het volk vertoond, zeggende: «Ziet den mensch! » Wees gegroet, enz.

Zoo lief heeft God den mensch gehad, dafc Hij Zijn eenigen Zoon niet heeft gespaard, maar Hem heeft overgeleverd tot den dood.

R. Ja, tot den dood des kruises.

IV.

DE KKUISDKAGING VAN CHRISTUS.

De namen van Jezus en Maria zijn gebenedijd. R. Van nu af tot in eeuwigheid.

Onze Vader, enz.

1. Jezus werd veroordeeld om gekruist te worden. Wees gegroet, enz.

2. Jezus heeft zijn kruis, raet liefde, omhelsd. Wees gegroet, enz.

3. Jezus heeft zijn kruis, op zijne doorwonde schouders, gedragen. Wees gegroet, enz.

4. Jezus werd, tusschen twee moordenaars, heengeleid. Wees gegroet, enz.

112

5. Jezus bezweek, onder het kruis, om onze zonden. Wees gegroet, enz.

G. Jezus, met het kruis beladen, ontmoette zijne iliep bedroefde Moeder. Wees gegroet, enz.

7. Jezus werd beweend door de godvruchtige vrouwen van Jeruzalem. Wees gegroet, enz.

8. Jezus zeide: Handelt men dus met het groene hout, wat zal dan met het dorre geschieden.» Wees gegroet, enz.

9. Niemand wilde Jezus zijn kruis helpen dragen. Wees gegroet, enz.

10. Jezus beklom, voor ons, den Kalvarieberg. Wees gegroet, enz.

Zoo lief heeft God den mensch gehad, dat Hij Zijn eenigen Zoon niet heeft gespaard, maar Hem heeft overgeleverd tot den dood.

R. Ja, tot den dood des kruises.

V.

DE KRUISIGING VAN CHRISTUS.

De namen van Jezus en Maria zijn gebenedijd. R. Van nu af tot in eeuwigheid.

Onze Vader, enz.

1. Jezus werd wreedelijk over 't kruis uitgerekt. Wees gegroet, enz.

2. Jezus handen en voeten werden doornageld. Wees gegroet, enz.

113

3. Jezus werd, aan 't kruis, opgericht, en't bloed vloeide uit zijne wonden. Wees gegroet, enz.

4. Jezus bad voor zijne vijanden. Wees gegr., enz.

5. Jezus beloofde den moordenaar bet' paradijs. Wees gegroet, enz.

6. Jezus beval den H. Joannes aan zijne Moeder. Wees gegroet, enz

7. Jezus dorst hebbende, werd met gal en azijn gelaafd. Wees gegroet, enz.

8. Jezus heeft uitgeroepen: «Mijn God , mijn God! waarom hebt Gij Mij verlaten!» Wees gegroet, enz.

9. Jezus zeide; «Het is volbracht!» Wees gegroet, enz.

10. Jezus heeft den geest gegeven en zijn hart voor ons laten openen. Wee? gegroet, enz.

Zoo lief beeft God den menseh gehad, dat Hij Zijn eenigen Zoon niet gespaard heeft, maar Hem geleverd tot den dood.

R. Ja, tot den dood des kruises.

O Jezus! ik bid U, door al Uwe smarten en door Uw bitteren dood, door Uwe doornagelde handen en voeten, doorboorde zijde en door al üw gezegende wonden, ontferm U mijner! en druk Uw heilig lijden zoo diep in mijn hart, dat ik in niets

8

114

behagen scheppe, dan in U, mijn dierbaren Jezus, die voor mij den kruisdood hebt ondergaan. Amen.

De vijf glorierijke Geheimen.

I.

DE VEKKIJZENIS VAN CHRISTUS.

De namen van Jezus en Maria zijn gebenedijd.

R. Van nu af tot in eeuwigheid.

Onze Vader, enz.

1. Jezus is, ten derde dage, heerlijk verrezen. Wees gegroet, enz.

2. Jezus heeft den dood en de hel overwonnen. Wees gegroet, enz.

3. Jezus heeft de Oudvaders getroost en verlost. Wees gegroet, enz.

4. Jezus heeft zijne Moeder verblijd. Wees gegroet, enz.

5. Jezus is, als een hovenier, aan Maria Magdalena verschenen. Wees gegroet, enz.

6. Jezus heeft zich aan Petrus vertoond. Wees gegroet, enz.

7. De leerlingen van Emaüs zeiden: «Waren onze harten niet van liefde brandende, toen Hij tot ons sprak?» Wees gegroet, enz.

8. Jezus stond in 't midden zijner leerlingen en wenschte hun allen den vrede. Wees gegroet, enz.

115

9. Jezus toonde zijne wonden aan den H. Thomas. Wees gegroet, enz.

10. Thomas riep uit: «Mijn Heer en mijn God!» Wees gegroet, enz.

Geloofd en gezegend zij ten allen tijde. (1)

R. Het Allerheiligste en Goddelijk Altaarsacrament.

II.

DE HEMELVAART VAN CHKISTUS.

De namen van Jezus en Maria zijn gebenedijd.

R. Van nu af tot in eeuwigheid.

Onze Vader, enz.

1. Jezus is glorierijk ten Hemel gevaren. Wees gegroet, enz.

2. Jezus klom op door zijn eigen macht. Wees gegroet, enz.

3. Jezus scheidde van zijne lieve vrienden. Wees gegroet, enz.

4. Jezus beloofde met ben te zullen blijven, tot het einde der wereld. Wees gegroet, enz.

5. Jezus beloofde hun den H. Geest. Wees gegroet , enz.

6. De leerlingen hebben Jezus aanschouwd en Hij heeft hen allen gezegend. Wees gegroet, enz.

(l) 100 dagen Aflaat eens elkeu dag (Pius VII. 7 Dec. 1819).

11G

7. Jezus heeft voor ons den Hemel geopend. Wees gegroet, enz.

8. Jezus zit aan de rechterhand zijns Vaders. Wees gegroet, enz.

9. Jezus toont zijne heilige wonden voor ons aan den hemelschen Vader. Wees gegroet, enz.

10. Jezus is onze Middelaar in den Hemel. Wees gegroet, enz.

Geloofd en gezegend zij ten allen tijde.

R. Het Allerheiligste en Goddelijk Altaarsacrament.

III.

DE ZENDING VAN DEN H. GEEST.

De namen van Jezus en Maria zijn gebenedijd.

R. Van nu af tot in eeuwigheid.

Onze Vader, enz.

1. Jezus heeft den H. Geest gezonden. Wees gegroet, enz.

2. Jezus heeft den vertrooster gezonden. Wees gegroet, enz.

3. Jezus heeft een heilig vuur over de wereld gezonden. Wees gegroet, enz.

4. De H. Geest heeft de harten in liefde ontstoken. Wees gegroet, enz.

5. De H. Geest heeft de verstanden verlicht. Wees gegroet, enz.

117

6. Dc H. Geest heeft de harten versterkt. Wees gegroet, enz.

7. De H. Geest heeft verscheidene talen doen spreken. Wees gegroet, enz.

8. De H. Geest heeft Zijne gaven uitgedeeld. Wees gegroet, enz.

9. Kom, H. Geest, bezoek de harten Uwer ge-loovigen! Wees gegroet, enz.

10. Kom H. Geest, ontsteek in ons het vuur Uwer liefde! Wees gegroet, enz.

Geloofd en gezegend zij ten allen tijde.

R. Het Allerheiligste er. Goddelijk Altaarsacrament.

IV.

de hemelvaaut van maeia.

De namen van Jezus en Maria zijn gebenedijd.

K. Van nu ai' tot in eeuwigheid.

Onze Vader, enz.

1. Maria wordt opgenomen ten Hemel. Wees gegroet, enz.

2. De Hemelsche Vader ontvangt Zijne beminde Dochter. Wees gegroet, enz.

3. Jezus begroet Zijne lieve Moeder. Wees gegroet, enz.

4. De H. Geest omhelst Zijne beminde Bruid. Wees gegroet, enz.

118

5. De Serafijnen groeten Maria. Wees gegroet, enz.

6. De Engelen dienen Maria. Wees gegroet, enz.

7. Geheel de Hemel is door Maria verblijd. VVees gegroet, enz.

8. Maria zit bij haren dierbaren Zoon. Wees gegroet, enz.

9. Maria is onze voorspraak in den Hemel. Wees gegroet, enz.

10. Maria is onze Moeder bij haren lieven Zoon. Wees gegroet, enz.

Geloofd en gezegend zij ten allen tijde.

R. Het Allerheiligste en Goddelijk Altaarsacrament.

V.

DE KKOONING VAN MARIA.

De namen van Jezus en Maria zijn gebenedijd.

R. Van nu af tot in eeuwigheid.

Onze Vader, enz.

1. Maria is, met heerlijkheid, in den Hemel gekroond. Wees gegroet, enz.

2. Maria is gekroond, om hare hemelsehe liefde. Wees gegroet, enz.

3. Maria is gekroond, om hare engelachtige zuiverheid. Wees gegroet, enz.

4. Maria is gekroond om hare uitstekende ootmoedigheid. Wees gegroet, enz.

119

5. Maria is gekroond, om hare volmaakte gehoorzaamheid. Wees gegroet, enz.

6. Maria is gekroond, om. hare heilige voorzichtigheid. Wees gegroet, enz.

7. Maria is gekroond, om haar overgroot geduld. Wees gegroet, enz.

8. Maria is gekroond, om hare ijverige dankbaarheid. Wees gegroet, enz.

9. Maria is gekroond, om hare volharding in alle deugden. Wees gegroet enz.

10. Maria is gekroond, boven allo Engelen en Heiligen in den Hemel, gelijk de Moeder van God toekomt. Wees gegroet, enz.

Geloofd en gezegend zij ten allen tijde.

R. Het Allerheiligste en Goddelijk Altaarsacrament.

GEBED.

Ik offer U, allerzuiverste en roemwaardigste Moeder Gods Maria, in vereeniging met al Uwe deugden, verdiensten en volmaaktheden, deze geestelijke kroon van gebeden en begroetingen. Ge-waardig U haar te ontvangen, met al de lofliederen, die op aarde en in den hemel, U ter eere, worden aangeheven. Verwerf mij en allen, voor wie ik verplicht ben te bidden, van uwen teedergeliefden Zoon de genade om godvruchtig te leven en zalig te sterven. Amen.

120

OVER HET

WIJDEN DER ROZENKRANSEN, MEDAILLES, KRUISBEELDEN, ENZ.

EN DE

.A-flaten daaraan verbonden.

Om de afwisseling en het bepaalde getal van Onze-Vaders en van Wees-gegroeten, die in liet Rozenkrans-gebed zijn voorgeschreven, gemakkelijker te kunnen onderhouden , is men op het denkbeeld gekomen, om, in eene daartoe geschikte orde, koralen van verschillenden vorm, tot een snoer te rijgen. De groote koralen duiden de Onze-Vaders, de kleine de Wees-gegroelen aan. Zulk een koralensnoer wordt Rozenkrans, Rozenhoedje, ook wel Pater-Noster genoemd. Ten gevolge van een algemeen gebruik in de Kerk om zaken, die tot een godsdienstig doel gebruikt worden, te zegenen en daartoe te heiligen, worden ook Rozenkransen gewijd. Indien de Rozenkrans breekt, blijft hij gewijd, mits hij nagenoeg dezelfde mag heeten. Blijven er nog 55 koralen over, dan kan er dus geen twijfel zijn. De zegening, die over den Rozen-

121

krans wordt uitgesproken, hecht daaraan voor den gebruiker, ter gelegenheid van het verrichten van goede werken, soms vele aflaten.

Wij zullen hier de voornaamste aflaten vermelden, met de voorwaarden, die, om ze te verdienen, vervuld moeten worden.

Aflaten aan den Pauselijken Rozenkrans.

Pius IX. 11 Mei. IS53.

1° Voor elk Rozenhoedje, ten minste 100 dagen

2° Op verscheidene feestdagen: een volle aflaat (zie Calendarium), en een aflaat van 7 jaren en 7 quadragenen op al de overige feesten van Onzen Heer J. O. en O. L. V., en 5 jaren en 5 quadragenen op eiken Zon- en feestdag van het jaar, mits men bidde tot de gewone meening.

3°. In do ure des doods volle aflaat, mits men den Zoeten Naam, met den mond, of des noods, met het hart, aanroept.

4° Voor den Angelus en voor verscheidene andere gebeden of goede werken, die hierachter, onder de voorwaarden, worden opgesomd, ten minste 100 dagen Aflaat.

Zie Congregatieboek bl. 20 in Prinz. appendix n⁰. 47.

VOOKWAARPEN.

1° Men moet een Rozenkrans, of ten minste een kruisje of medaille hebben (S. C. 11 April 1840), door Z. H. den Paus zeiven, of door een daartoe gemachtigd priester gezegend.

2° Men moet dien Rozenkrans, onder het goede werk, dat vereischt wordt, bij zich dragen.

3° Eens in de week moet men een Rozenhoedje bidden. In plaats van het Rozenhoedje, kan men bidden; de daggetijden der Kerk; de getijden van O. L. Vrouw; die der overledenen; de 7 boetpsalmen ; of de psalmi graduales. Ook kan men volstaan met, eens in de week, anderen de Christelijke leer te onderwijzen; met een der zeven werken van lichamelijke barmhartigheid te verrichten, of met de H. Missen te hooren, of te lezen.

Aflaten aan den Birgittijnschen Rozenkrans. (1)

BEN. XIV. 9 FEB. 1743.

1° Honderd dagen voor ieder Ik Geloof, voor ieder Onze Vader en voor ieder Wees yenroet.

(1) Deze Rozenkrans bestaat uit zes tientjes; vóór elk Onze Vader wordt een Ik (/doof in enz. gebeden en, op het einde der zes :ientjes, voegl men er eenmaal Onze Vader en driemaal Wees gegroet bij, ter herinnering aan do 63 levensjaren, en de zeven smarten en blijdschappen eer H. Maagd.

123

2° Daarenboven: 7 jaren en 7 quadragenen voor een geheelen Rozenkrans van 15 tientjes.

3° Zoo iemand aan zulk een Rozenkrans voorbidt , verdienen al de overigen, die antwoorden, vermelde aflaten.

4° Volle aflaat, op een dag naar goedvinden, voor hen, die, gedurende een geheel jaar, aan een Rozenkrans van Birgitta, dagelijks ten minste vijf tientjes bidden.

5° Volle aflaat, op een dag naar verkiezing, voor hen, die, gedurende een maand, dagelijks vijf tientjes bidden. Gewone voorwaarden en kerkbezoek.

6° Volle aflaat, op den feestdag der H. Birgitta, (8 October) voor allen, die, ten minste eenmaal in de week, een Rozenhoedje van vijf tientjes bidden , en, op dien dag, een kerk bezoeken.

7° Volle aflaat, in de ure des doods, voor hen, die, met ootmoed, hunne ziel aan God bevelen en biechten, en communiceeren, als het mogelijk is: of anders een oprecht berouw, met den mond , verwekken; of, met het hart, den Zoeten Naam aanroepen , indien zij de gewoonte hadden, elke week, een Rozenhoedje te bidden.

8° Honderd dagen aflaat voor wie dien Rozenkrans bij zich draagt, terwijl hij de H. Mis of de preek bijwoont; of het H. Sacrament naar een zieken begeleidt; of een verdwaalden, op den weg

124

der zaligheid, terug brengt, mits hij telkens bidt driemaal Onze Vader en Wees gegoet. — Andere gedeeltelijke aflaten, aan bepaalde gebeden gehecht, gaan wij voorbij. (Prinz. appendix n⁰. IV.)

VOOIIWAAKDEN.

Om die aflaten te verdienen moet; 1° de Rozenkrans gewijd zijn, door een priester der Orde van den H. Verlosser, ook wel Orde der H. Birgitta genaamd; oi' door een priester, die daartoe de macht heeft. ^1)

2° De persoon, waarvoor de Rozekrans gewijd wordt, moet bepaald zijn. Geen ander dan deze kan daarmede de aflaten verdienen. De Rozenkrans verliest echter de aflaten niet, zoo men dien aan een ander slechts leent. (2)

3° De kralen moeten worden aangeraakt. (3) ■iquot; De aflaten zijn toepasselijk op de geloovige zielen.

(1) Om Ilüzenkransen van vijf tientjes te begunstigen met de aflaten van den Brigittijnsclien Rozenkrans, moet men een bijzonder indult van Z. H. den Paus hebben. (2 Oct. 1840 Prinz. n. 505). Zoodanig indult luidt gewoonlijk: ac etiam applicandi Indulgentias Sanctae Brigittae nun-cupatas. (28 Jan. 1842. Prinz. n. 528).

(2) Hetzelfde geldt van alle gewijde rozenkransen.

(3) Het schijnt geen vereischte te zijn, dat de Geheimen overwogen worden. (Zie Maurel p. 333). Het is echter zeer raadzaam en volgens S. C. 28 Jan. 1842. zou het noodzakelijk zijn, zoo niet de S. C. 1 Juli 1839 en 2 Oct. 1840 het tegendeel beslist had. Cf. Prinz. nos 484 , 491, 505 en 528.

125

Aflaten aan den Dominicaner Rozenkrans.

Pius V. 1569.

1° Honderd dagen voor elk Wees gegroet.

2° Volle aflaat eens in het jaar voor hen, die dagelijks, ten minste vijf tientjes, bidden.

3° Verscheidene andere aflaten kunnen zij verdienen , die in het Broederschap van den H. Rozenkrans ingeschreven zijn; als.: op den dag dei-inschrijving; in de ure des doods, en op de feestdagen in het Calendarium vermeld.

VOOBAVAAIiDEN.

1° De Rozenkrans moet, door een Predikheer, gewijd zijn, of door een priester, die daartoe de macht heeft.

2° De geheimen moeten, bij het bidden van den Rozenkrans, overwogen worden. (12 Aug. 1727).

3° Om den vollen aflaat, op verscheidene feesten, te verdienen, wordt daarenboven gevorderd; «. com-municeeren in de kapel, of kerk van den II. Rozenkrans, en daar eenigen tijd, met de gewone bedoeling, hidden; h. de processie godvruchtig bijwonen, als zij, op dien dag, plaats heeft, en men zulks kan doen.

126

VEREENIGINO VAN DEN

*

LEVENDEN OF VOORTDURENDEN ROZENKRANS.

1. Met leedwezen zag de Kerk het aloude gebruik van den Rozenkrans, in vele streken, verkwijnen. Om deze schoone oefening, op eene eenvoudige en gemakkelijke wijze, te doen herleven en tevensom den geest van broederlijke vereeniging aan te kweeken, is, met goedkeuring van den H. Stoel, do instelling van den Levenden of Voortdurenden Rozenkrans ingevoerd.

2. De Levende Rozenkrans bestaat hierin, dat vijftien onderling vereenigde personen, iedere maand, de vijftien geheimen vau den Rozenkrans, onder elkander, verdeelen, en een ieder dagelijks een tientje van den Rozenkrans bidt, dat is: eens het Onze Vader en tienmaal het Wees gegroet, met overweging van dat geheim, hetwelk hem, voor die maard, is te beurt gevallen. Door dit zoo gemakkelijk en eenvoudig middel, wordt door deze vijftien personen, iederen dag, een geheele Rozenkrans gebeden, zonder dat dit, aan elk in het bijzonder, veel tijd of moeite kost. Op deze wijze duurt het

gebed van den Rozenkrans altijd voort. Welk eene verhevene vereering; wordt, door de overweging der geheimen Onzes Heeren, en de herhaling der schoonste gebeden , niet aan God, aan Jezus en Maria toegebracht!

3. Met de grootste gunsten heeft Z. H. Grego-rius XVI, bij Breve van 27 Januarij 1832, deze oefening begunstigd. Hij heeft vollen aflaat verleend, op den dag der inschrijving', op eiken derden Zondag van de maand en op verscheidene feestdagen, zoo als in het Calendarium is aan-geteekend. Vervolgens alle aflaten, door de vorige Pausen, aan den Rozenkrans verleend; een aflaat van 100 dagen op de werkdagen, en van 7 qua-dragenen op de Zondagen, als ook op de feestdagen, waarop een volle aflaat', door de vereeniging, te verdienen is.

4. Zij', die gewoon zijn een Rozenhoedje te bidden, behoeven slechts een tientje daarvan, met de overweging van het, hun te beurt gevallen, geheim, te bidden, om aan alle die gunsten deelachtig te worden.

5. Wanneer men, één of meer dagen, verzuimt zijn tientje te bidden, verdient men toch nog de gedeeltelijke aflaten , voor iederen keer, dat men het gebeden heeft. Maar indien het verzuim vrijwillig geschied is, kan men aan den vollen aflaat van

128

de maand niet deelachtig worden. Is eenig gewichtig beletsel de oorzaak van het niet bidden, dan kan men den vollen aflaat nog verdienen.

G. Wanneer men, eens of meermalen, zijn tientje verzuimt, of zich, in het bidden van 't geheim, vergist, dan belet dit niet, dat de andere leden van 't vijftien-tal aan de aflaten deelachtig worden. Dus kan de nalatigheid van eenen de voordeelen der anderen niet ontrooven.

7. Indien het vijftien-tal, hetzij door den dood, of door welk geval ook, mocht ophouden voltallig te zijn, zoo kunnen de overige leden aan de aflaten deelachtig blijven, voor dat het getal nog aangevuld is; mits de wederaanvulling, binnen een maand, geschied zij, te rekenen van het oogenblik, dat de hoofdman er kennis van draagt.

8. Het is niet noodzakelijk dat, de geheimen , iedere maand , verwisseld worden.

0. Andere verorderingen vindt men in De II. Rozenkrans door H. J. G. van Nouhüts.

129

OVER HET ZINGEN DER VESPERS. I. Soorten van Vespers.

1. Dc vespers zijn, volgens de meerdere of mindere feestelijkheid, waarmede zij gevierd worden, plechtig of gewoon. Gewoon zijn hier de vespers dei H. Maagd , onder de retraite; plechtig op de andere dagen.

2. Zij zijn in ritu duplici, of in ritu semidiqüici; in het eerste yeval, zingt men de Antiphouen vóór en na de Psalmen volnit; in het tweede yeval, worden de Antiphoncn vóór de Psalmen sleehts aangeheven en, op het einde alleen, volnit gezongen.

De vespers onder de retraite xijn in ritu semiduplici; de overige in ritu duplici.

II Het Psalmodiëeren.

ALGEMEENE REGELS.

1. De eerste regel is dat men, bij het zingen, even als bij het spreken, de prosodie d. i. lengte of kortheid en klemtoon der lettergrepen in acht neemt: „ Cant ah is syllabas sicut pronuntiaveris (Vesperale bl. XVI).

2. De overige regels worden, door den H. Bei'nardus, in de volgende woorden, samen gevat : „ De Psalmen moeten, met heldere en levendige stem, en niet al te langzaam gezongen worden; de verzen moeten gelijkelijk aangeheven, gelijkelijk gesloten, en tusschen de verzen moet eene duidelijke rust gehouden worden; niemand moet vóór de anderen beginnen, of jagen, of na de anderen den toon anhouden.

9

130

Allen moeten gelijk zingen, gelijk ophouden en altoos nuar elkandcï luisteren (1).

Met deze voorschriften is in strijd: dat blijven hangen op de eerste lettergreep, dat slepen, rekken, dat overluid schreeuwen enz. Men-zinge met gevoel, zonder gemaaktheid, in overeenkomst met den zin der woorden eu den aard der plechtigheid.

III. Tonen (Toni).

1. Er zijn acht verschillende Tonen {Toni, Modi), waarin de Psalmen gezongen worden, en deze zijn fesiiui oSferiales. (Zie Vesper, bl. 3* en bi. 6*). Zij worden* in de zangboeken aangeduid door Ton. I, II, 111 enz. De Psalm In exltu heeft soms een eigene modulatie. (Zie Vesper, bl. 9*).

2. Elke zangwijs heeft haar eigen aanhef, tenor (dominante), midden-cadans en slot-cadana.

IV. De Aanhef (Jntonatio).

1. De aanhef (intonalio, inchoatio) heeft plaats, bij den aanvang van elkeu Psalm, zoo deze, in Tono festivo, wordt gezongen; de volgende verzen begint men op tie dominante (de meest doorloopendc noot).

2. De Toni feriales hebben in het geheel geen aanhef. Deze regel vindt zijne toepassing in de getijden der overledenen.

3. Magnificat en Benecliclvs hebben immer den aanhef en deze wordt, bij elk vers, herhaald. Het eerste cers van

(1) Bij M. I. A. Lans. Handboekje enz. bi. 32.

131

Magnificat heeft een eiyen aanhef; al de overige hebben dien der Psalmen (Vesp. bl. 9*).

4. De intonatie gesehiedt op de twee eerste lettergrepen, en moet iets plechtiger en langzamer gezongen worden (1).

V. De Tenor {Dominante).

De tenor is de noot, waarop eigenlijk gezongen wordt, en heet ook dominante, overheersehende noot. Voor eiken voorkomenden Psalm wordt later de tenor (dom.) opgegeven.

VI. Midden-Cadans {Mediatio).

1. Elk vers van den Psalm wordt beschouwd als in tweeën {Jie luist ichia, half verzen) gedeeld; het eerste gedeelte heet vóór-halfvers, waarvan het einde, door een * asteriscus, aangeduid, eenige rust vordert; het tweede gedeelte heet na-

halfvers.

2. Deze midden-rust wordt voorafgegaan van eene korte melodie: medium₎ mediaHo, pausa ₃ mid den-Cadans geheeten. Zij is tweeërlei: gewoon en verhort {mediatio ahbreviala, pausa correpta . . . ).

3. De pausa correpta wordt niet, in al de Tonen, gebezigd; zij is slechts eigen aan den II, IV, V, VI en VIII Toon; niet aan den I, 111 en VIL

4. Deze verkorte mediatie wordt gevormd van de gewone Cadans, door de laatste noot weg te laten (Vesper, p. 11*). Zoo eindigt het voor-halfvers in den II Toon op fa sol; de IV op sol₃ la, si; de V op ut, re; de VI op la, sol, la; de VIII op ut, re.

(1) Habcrl. Mag. Chor. bl. 418.

133

5. Zij heeft plaats, wanneer het vóór-halfvers eindigt:

1° Op een Hehreevtvsch looord, dat onverbogen wordt gebruikt.

2° Op een eenlettergrepig woord {monosyllabum) (1).

Tot de eerste soort behooren: David, Israël, Jacob, Cedar, Simt, Jerusalem, Basan, Edom . . . Niet Judae.

Tot de tweede: iu, me, nos, vos, sum, es, sunt, fuc, rer . . ., usquequo, eigenlijk vsque-quó.

De reden van dezen regel moet gezocht worden in het accent van die woorden, dat in de yetvone mediatie niet gevoegelijk behouden zou blijven.

6. De yemone mediatie vordert minstens, 2, 3, 4 of 5 lettergrepen; twee lettergrepen vordert de II, de V en de VII! Toon; drie de VI; vier de III, IV en VII; vijf de 1 in Tono festivo; doch in Tono feriali slechts vier.

Welke dc noten zijn, waaruit de mediatie, voor eiken Toon, is samengesteld, vindt men in het Vesperalc bl. 3* eu zal later, bij eiken Psalm, afzonderlijk worden opgegeven.

7. Bij de mediatie nu vooral, is het dat men moet zorgen de prosodie der woorden en tevens de melodie der Cadans te bewaren; van daar dat sommige toonlooze lettergrepen, en somtijds een monosyllabum, bij het bepalen van het gevorderde getal, niet gerekend worden.

Daaruit vloeit eene groote zwarigheid voort, om gezamen-

133

lijk en terzelfder tijd, de mediatie te beginnen, en dezelfde lettergrepen, op dezelfde noten, te zingen.

Om in deze moeielijkheid eenigermate te voorzien, heeft de nieuwere uitgaaf der zangboeken de Psalmen, met kleine

cijfers, geteekeod 1. 3. 7.....8, welke de lettergrepen

aanwijzen, waarop de mediatie moet begonnen worden. (Zie Vesp. bl. 11*) (1). De lettergreep, waarop 1 staat, is het begin der mediatie, wanneer de Psalm, in den 1 Toon, wordt gezongen enz.

Deze getallen dienen ook voor de Toni feriales, uitgenomen den 1 Toon, die, als ferialis, slechts vier lettergrepen heeft, en bijgevolg, op de volgende lettergreep, met 3 ge-teekend , begint.

De verwaarloosde lettergrepen voegt men bij de voorgaande, of bij de volgende tellende lettergreep, naarmate het, met de prosodie van het woord en den rythmus van de mediatie, beter overeenkomt.

S. Om u, zoo veel mogelijk, in al die moeielijkheden te gemoet te komen, hebben wij de lettergrepen, waarop de mediatie geschiedt, in andere letters en gescheiden van elkander laten drukken; die, waarop twee noten gezongen worden, met twee accenten (quot;) geteekend, en de verwaarloosde lettergrepen vereenigd met de tellende lettergreep, waarbij zij moet gevoegd worden, of dat, met twee haakjes ( ), aangeduid.

(1) Al zou men hel, met de aanwijzing der lellergrepen, niet eens zijn, moet men toch, om der gelijkheid wille, zich daaraan honden.

De regel: de mediatie, noch de conclusie mag nooit, op de laatste lettergreep van een woord, doch moet altijd op de lettergreep, die den klemtoon heeft, worden aangevangen, wordt door anderen beperkt tot die Melodieën, welke met een toonverhelfiug beginnen; zoo als de mediatie van den III, VII en I ferialis; de conclusie van den V en VII Toon.

134

9. Wijl het eerste vers van den Magnificat zoo kort is, wordt de mediatie er in weggelaten.

10. De fouten, waarop bijzonder moet gelet worden, zijn;

lo. Vier lettergrepen bezigen, waar er slechts twee gevorderd worden; zoo als, hier te lande, dikwijls geschiedt in den III, V en VIII Toon.

In den I Toon wordt dikwijls de eerste en tweede noot: sol, la_} weggelaten en verheft men de stem onmid-delijk in sa, dat alleen aan den Tonus ferialis eigen is; de Tonus festivus is sol_} la, sa.

, 3o. Iets dergelijks heeft in den VII Toon plaats, waar men, op de eerste lettergreep, re weglaat en onmiddelijk fa zingt, dat slechts, in den Tonus ferialis, moet geschieden; in den Tonus festivus is de eerste lettergreep re-fa,

4o. Men wachte zich te vervallen in de melodieën der oude boeken, die met de nieuwere aanmerkelijk verschillen; vooral in den II en VI Toon, als ook in de mediaties van den Magnificat en den Benedictus, wier mediaties dezelfde zijn, als die der Psalmen.

VII. Slot-Cadans (Finalis).

1. De Slot-Cadans is de melodie, waarmede het na-half vers eindigt.

2. Is de mediatie van eiken Toon voor alle Psalmen en Lofzangen dezelfde, de conclusie is soms verschillend. Een uitzondering daarop maken de II, de V en VI Toon, die immer dezelfde conclusie behouden. De conclusies van den 1, III, IV, VII en VIII hebben verschillende modulaties {Fin a lis, Differentia, Terminatio), (Zie Vesper, bl. 3*).

3. De Final is, welke gebruikt moet worden, is in de zangboeken aangegeven; of wel door Fin.X Fir,.2gt; enz., of

135

wel door liet eerste vers geheel op noten te zetten, of slechts door de noten van de Fin al is alleen, met het onderschrift; e 2i o u a e, fa klinkers van: seculorum amen.

4. Ook hier, gelijk in de ■.nediaiie, loopt de modulatie over een zeker .aantal lettergrepen, in welker berekening eveneens soms de toonlooze en de monosyllaba niet mede-geteld moeten worden.

De I Toon vordert voor zijne 5 finalen vier lettergrepen'; de II drie; de III, voor de le en 2e finaal, drie; voor de 3e en 4e vier\ de IV, voor de l^e en 2e finaal, vijf; voor de 3e één; de V vier; de VI, voor zijne 5 finalen, vier; de VIII, voor zijne 2 finalen, ook vier.

5. Om het gelijk zingen te bevorderen, heeft men ook, met cijfertjes, de lettergreep aangeduid, waarop men de Fi-nalis moet beginnen: 4, 1, 5—8 enz. (Zie Vesper, bl. 11*).

Doch, men moet, voor de 3e en 4« finaal van den III Toon beginnen op de lettergreep, die 3 onmiddelijk voorafgaat; wijl zij één lettergreep meer bevatten, dan de le en 2e finaal. In den IV Toon 3e fin. geschiedt de sluiting op de laatste lettergreep.

6. Ook hier doen zich moeielijkheden voor in het rangschikken der lettergrepen over de noten; daarin is in de Psalmen, die hier achter worden opgegeven, door teekens voorzien (1).

7. Tot de fouten, die in de conclusies het meest voorkomen , behoort: lo. het weglaten en tusschenvoegen van noten, 2°. het invoegen van de diésis bij de vt in den II; de sol in den III en IV ; de b mol in den V.

8. Van het zingen der Finalis zegt Haberl. „die Finalis

(1) Zio bladz. 133, n. 8.

136

soli einen mit kriiftigerem Tone bclegten Accent erhalten.quot; (Mag. chor. bl. 183).

N. IJ. Men late zich door de moeielijkheden, welke bij bet psalmodiëeren voorkomen, nietquot; afschrikken; deze toch worden, niet eenige oefening en wat oplettendheid, gemakkelijk overwonnen.

VIII. Ingelaschte Rustpunten.

1. Wanneer het halfvers te lang is, om in éenen adem gezongen te worden, verdeelt men het in twee, of drie (wat toch zeldzaam is) deelen, waarachter men even ademhaalt.

2. Men kiest daarvoor, bij voorkeur, een comma, enz. In alle geval moeten woorden, die zonder zinstoring, niet kunnen gescheiden worden, bij elkander blijven.

3. Die rustpunten worden, met kleine streepjes, aangegeven, of op een of andere wijze, door den Koor-Directeur, aangeduid.

IX. Verdeeling der koren.

1, Wanneer al de jongelui in de kapel meezingen, worden de gezamenlijke zangers, in drie koren, verdeeld.

Ie. Het Priesterkoor: De Celebrans {Hehdomadarius) (I), twee Assistentes (2) {Preshjteri parati), twee of meer

(1) Indiitus pluviali super cotta (superpelliceo) (Caer. Episc. L. 2. Cap. III. Et Vesper, p. X|, di^bus Domiuiois et feslivis, quae a populo observant ur.

In duplidbus autem ininoribus, semiduplicibus, simplicibus , et feriis, non oportet. Cclcbrantem, seu Hebdumadarium esse paratum, nee fieri thurificaliunos (ibid. n. 1G et 47. Vesper, p. XIV). Tune solo superpellieio induitur sine stola, nisi exponendum sit SS. Samp;cramentum.

Stola vero eonceditur in officio Defunctorum (Caer. Ep. 1. 2. c. X. n. 10 et S. II. C. 12 Aug. 1854).

(2) Pluvialibus parati (ibid.). In gewone Vespers vervallen deze.

137

Cantores (1), één Caeremouiarius, twee Ceroferarii ₃ en een Thuriferai'ius (2).

2^e. Het gewone Zangerskoor (Chorus Musicorum) met zijne voorzangers (musici deputati) en eigen verdeeliug.

3e. Het Groote Koor: De Jongelui iu twee koren verdeeld; waarvan het 1« Koor degenen uitmaken, die zich aan den Epistelkant (tevens den kant van den Celebrans) en liet 2^e Koor, die zich aan den Evangeliekant bevinden.

N. B. Wat, wanneer en op welke wijze de leden der tivee eerste koren, of deze twee afzonderlijk zingen moeten; alsook welk der twee deelen van liet Groote Koor zich, onder het gezamenlijk zingen, voegt bij cón dezer twee eerste korengt; zal, in de volgende Hoofdstukken, worden opgegeven.

X. Wat een ieder bij de Vespers te verrichten heeft.

§ 1. DE CELEER Ays.

1. Hij leidt de vespers in.

2. Zingt {ad se de ut): Hens in adjiitoriiuu.

3. Intoneert de Antijjhoon (3).

4. Zingt het Capitulum (modus, in Vesperali-Pustet. p. 34*).

5. Intoneert, bij plechtige vespers, den Hymnus (4).

6. Intoneert de Antiphoon voor den Magnificat (3).

(1) In supcrpelliccu.

(2) Meer daa twee Assistentes worden alleen toegelaten in Vespers, die een Bisschop doet, of waarbij hij assisteert,

(3) Si est Duminica ant dies solemnis, Cantor porrigit ei primam Antipho-nam; aliuquin ipse Hebdomadarius ipse per se intonat (Direct. Chori p. V).

(■4) Si est Duminica vel dies solemnis, Cantor ei praecinit initium Hymni, quod ipse repetit. Si vero nou est Dominica, nee dies solemnis, intonat chorus musicorum (ibid. p. VI). NB. sub la. stropha VeniCreutnr et Ave Maris Stella genuflectendum est.

138

-_n Bewierookt, bij plechtige vespers. Tiet altaar (1).

8. Zingt Domimts vuliscum niet de oratie, in Tono festivo (2), Dominus vobiscuin vóór Bened.camvs.

9. Fide Hum anima e (3).

10. Wordt de Antiphoon der H. Maagd, bijv. Sahe Hegina, enz. er bijgevoegd, dan zingt hij, na Tater noster (sccreto) gebeden te hebb™, mediocri voce (3) (Caer-Ep.): Domimts det quot;nobis suam pacem, en heft aan de Antiphoon der H. Maagd [incipit Antiphonam B. Mariae, stans ibidem ad sedem, aut

genufleetens.....pro ratione temporis.....et in fine dieit,

voee item snbmissa (8), versievhim, (zie Vesper, p. S5* 4.), Orationem (in ïono feriali 2». Direct. Chori p. 54 *) (4) et Divinvwt av.Tiliunï\.

(1) In duplicibus minmibus clc. non oportet fieri Ihurilicationes. 'L\e hladz. 136 (l).

(2) Orationes dicuntuv in Tono festivo, quando Offlciun. est duplex, vel semiduplex, vel de Dominica, in Matutinis (et Laudibus), Missis et Vesperis. His exceptis dicuntur in Tono feriali (Direct. Chori p. 51 ). N I!. Do Tonus ferialis ecliter is tweeërlei. (Lie ibid, en (4)).

De oratie kan ook, ad gradus altaris, gezongen worden (Schneider Man. Sacerd. e» Man. ecclesiastico n. 568).

(3) V. Domimts Vobitcum, Fitlelium animac, Domims (let nohs suam paccm canuntur sine ulla variatione vocis, cum hoc solo discrimine, quod primus (versus) clara, et reliqui duo, nonnisi submissa voce, canantur. Versus divinum auxilmm sicut Fitlelium submisse cantatur, sine vocis vanatione. Item notandum, non attendendam consuetudinem preces feriales. ad vesperas et ad Laudes, in diebus Jejuniorum, per depressionem vocis a fa ad rc: sed ulendum tono ac voce uniformi per simpliecm fa (S. It. 1quot;.. 9 Man 173 )• Hel Vesperale (Pustet) moet dus p. 0, 43 en 38* in dezen 7.m verbeter worden, zoo als dan ook in de corrigenda wordt aangegeven.

(4) Dc Tonus ferialis hier bedoeld is die, welke op de laatste letter-greep van do laatste oratie én van hare conclusio brevU* den val heeft van fa naar re (Direct. Chori. p. 54). De andere Tonus ferialis, ook Tlt;mt«

139

§ 2. DE ASSISTENTES.

De le Assistens

1. Liclit den rechterzij-boord der Koorkap van den Celebrans op, zoo dikwijls, deze de rechterhand gebruikt, als: bij Deus in adjutorium enz. (1).

2. Snbintoneert den Celebrans de le Antiphoon (2).

3. Intonecrt zelf de 2^e Antiphoon (3); en zijn er geen Cant ores ook de 4e.

4. Subintoneert den Celebrans: den Hymn us, als ook dc Antiphoon voor den Magnificat (4).

140

5. Bij het wierooken neemt hij de functies van den Diaken waar; de bewierooking geschiedt, op dezelfde wijze, als onder de H. Mis (1).

De 2e Assistens

1. Intoneert de 3e Antiphoon; en zijn er geen Cantores, ook de 5e.

2, Bij de bcwierooking fungeert hij als subdiaken; doch hij laat zich, door den Thuriferarius, bewierooken onmiddellijk na den len Assistens; zijn er meer dan twee Assistentes dan wordt onderhouden wat (1) gezegd is.

Beiden te zamen

1. Zingen, in medio chori, ad Altare versi (facta genn-flexione ante et post) voce altiore: 1° het vers na den Hymnus en 2° Benedicamus Domino, volgens een der wijzen van het Vesperale, p. 34* en p. 36* (2).

2. Zijn er geen Cantores, dan zingen zij ook het eerste vers van eiken Psalm. Het eerste vers echter van den Magnificat wordt altijd, door het Zangerskoor, gezongen.

N. B. 1°. Hij, die iets voorzingt, doet dit immer staande

Acolythi ac Presbyteri parati, facta Celebranli reverenlia, accedunt ad loca sua. ubi parati stanl, manibus junctis, donee perficiatur Hymnus (Vesper, p. XII). . . . cum debila reverenlia praeintonal illi Antiphonain ad Magnifical (ibid.).

(1) Celebrans, stans in loco suo, .... incensatur a primo ex diclis Fresbyteris paratis triplici ductii thuribuli, cum profunda capitis inelinatione ante et post incensationem (ibid. p. XIII). Daarna geeft bij het wierookvat aan don Thuriferarius en wordt door dezen bewierookt, oi zijn er meer, dan twee Assistentes, door den laatsten Assistens (ibid.).

(2) Hymno expleto, duo ultimi ex eisdem (presbyteris) paratis, acce-dentes ad medium chori ante Altare, cum debita reverectia, aequalitcr ibi stantes, cantant simul Ver sum, voce altiori; quibus chorus respondet. Primus vero ex ipsis, rediens ante Celebranten!, cum debita reverentia, piaeintonat illi Antiphonam ad Magnificat (Vesper, p. XII).

141

en wanneer er een van het Presbyterium zich opricht, moeten allen, die vau gelijken of minderen rang zijn, opstaan.

2°. Kunnen de Assistentes al het voorgaande, wat den zang betreft, niet gevoegelijk vaarnemen, dan kan dit, door Can tores, geschieden.

§ 3. DE CAUTORES.

1. Twee hunner zingen het eerste vers van eiken Psalm; maar niet het eerste vers van den Magnificat (1).

2. Op Zon- en Feestdagen subintonceren zij de Antiphonen die, door het Presbyterium, worden aangeheven (2) en, indien er geen Assistentes zijn, ook de Antiphonen, die door den Celebrans geintoneerd worden, als ook den Hymnus.

3. Zijn er slechts twee Assistentes, dan intoneert één hunner de 4« en 5^ft Antiphoon.

4. Bij afwezigheid van Assistentes zingen ook zij, inplecMuje vespers, het vers na den Hymnus (8) [zie bladz. 140 (2)], Bene-dicamus (4) en de versiculi van de Commemorationes,

(1) Expleta per cborum Antiphuna. duo Cantores, cottis induti, inlonaut Psalmos, in medio chori (Vesper, p. XI. et Direct, chori p- VI).

In vigiliis autem, quatuor temporibus, Feriis Adventus et Qiiadra-gesimae, unm tantum Cantor intonat (ibid. p. IV).

Canticum Magnificat intonant duo ex musiuis (ibid. p. VII).

Doch van den Benedictus in dc? Lauden wordt gezegd:

Deinde Cantores, vel Cantor, ut supra, intonant iJt'/itv/fC/aj.'(ibid. p. VI).

(2) Si est Dominica enz. Zie biadz. 137 (3i.

Cantor prosequitur reliquas Antipbonas, canonicis vel aliis minislris adsistentibus, intonare (Direct. Cbori p. VI).

(3) In Dominica et diebus solemnibus, dicuntur Versiculi a hinis vel pluribus Canloribus. In feriis autem et diebus non solemnibus dicuntur a dnobis musicis deputatis (voorzangers); praeterquam in gt;igiliis etc. [vide(l)| dicuntur ab uno tantum ex musicis (Direct. Cbori. p. V).

(\) Voor den Bcncdicamus gelden dezelfde voorschriften, bier (3) voor de Versiculi gegeven (ibid. p. VII).

142

indien deze gehouden worden. Deze echter moeten nooit, door meer dan twee (1) Cantoros, gezongen worden.

In niet plechiiffe vespers laten zij al het genoemde, door het Zangerskoor, zingen.

5. Het Vesperale zegt verder p. XV: „ Ubi desit snffieiens „ Ministrorum nmnerns, ant sacra deficiant indumenta, „ quciuadmodum solet in Ecclesiis raiuoribus usuvenire, loeo „ Assistentium cum pluviali, queunt duo Clerici adhiberi „ superpellieeo amicti, qui Celebranti adstent. ac suo tempore

ministrent eo modo, quo supra, de Assistentibus, dictum est.

§ 4. DE CAEEEMONIAUIÜS.

1. Hij heeft te zorgen, dat alles geregeld en op zijn tijd gebeurt; op zijn wenk, stelt men zich in beweging, knielt men, richt men zich op, gaat men zitten enz.

Daarom moet hij dan ook, met den loop en de voorschriften der vespers, goed vertrouwd te zijn.

2. Hij moet iedereen van het Presbyterium, ook de Aeolythi (Ceroferarii, Thuriferarins) bijtijds waarschuwen, om zich voor hunne functie gereed te maken, of om deze- te verrichten. De waarschuwing geschiedt, door zich vóór hen te plaatsen, en eene buiging te maken, in overeenkomst met de waardigheid van den persoon.

3. Moet de functie, op eene andere plaats, bijv. in medio Chori, of bij den Celebrans, enz. waargenomen worden, dan begeleidt hij den Officiant derwaart, blijft daar bij hem staan totdat de functie volbracht is en brengt hem dan weder, naar zijne plaats terug, met eene buiging daarna, wanneer de Officiant van een hoogeren rang is, dan de. Aeolythi.

(I) Ouk deie vcrsituli vulgen de regels van (3) (ibid. p. VI).

143

4. Hij draagt zorg voor de biret en het boek van den Celebrans.

5. Moet er onder het Psalmodiëeren een buiging met hel hoofd gemaakt worden, dan staat hij op om den Celebrans daaraan te herinneren.

C. Ook wijst hij de personen van hoogeren rang aan, die bewierookt moeten worden.

7. Indien er geen Assistentes zijn, vervult hij het olüeie van den len Assistens.

§ 5. DE CEROFERARII.

1. Eij het binnenkomen in de kapel, gaan zij vooruit 1.1) en houden geen van beiden den kandelaar, met aangestoken kaars, in hun midden; maar aan den tegenovergestelden kant (2).

2. In de kapel gekomen, gaan zij zoo staan, dat de eerste Ceroferarius komt aan de rechter-, de tweede aan de linkerzijde van de Officianten, die, op hunne beurt, vóór liet altaar gekomen, eene rechte lijn moeten uitmaken (3). Zij knielen te gelijk met de overigen (3), plaatsen de kandelaars op de

(1) Praecedunt duo Acolythi deferentes candelabra cum oandelis ac-censis (Vesper, ji. X).

(2) De Ceroferarius, die aan de rechterzijde van den anderen slaat, houdt, met de rechterhand, den knop; en, met de linkerhand, den voel van den kandelaar; terwijl die andere, welke aan zijne linkerzijde staat, met de linkerhand, den knop; en, met de rechterhand, den voel houdt. Terwijl de hand den knop houdt, rust de elleboog in de zijde; daardoor wordt tevens de hoogte aangegeven, waarop de kandelaar moet gehouden worden.

(3) Tot dal einde /.orgt de le Ceroferarius (d. i. hij, die zich aan de linkerzijde van den 2en bevindt) dat hij, aan den Epislelhoek van het altaar gekomen, zich een weinig achteruit plaatst, om den 2en Cero-lerarius, den Thuriferarius enz. vóór zich heen te laten gaan.

144

hoeken der laagste trede van het altaar, doen de kaarsen uit (1) en begeven zich naar hunne plaats (2).

3. Op het einde van den 5en Psalm, begeven zij zich te zamen naar het midden van het Presbyterium, doen eene kniebuiging voor liet altaar, gaan naar hunne kandelaars, steken de kaarsen aan, en wachten daar staande, totdat de Caeremoniarins hen waarschuwt, of dat de laatste Antiphoon herhaald is; nemen dan de kandelaars op, komen voor het midden van het Altaar te zamen , knielen, begeven zich, den Caeremoniarius in hun midden hebbende, naar den Celebrans, doen voor hem eene buiging met het hoofd en plaatsen zich, met het aangezicht tegenover elkaar, de eerste Cero-ferarius ter rechter-, de tweede ter linkerzijde van der. Celebrans, die alsdan het Capitulum zingt (Vesper, p. XII).

Zij blijven bij deu Celebrans staan, tot dat hij den Hymnus geintoneerd heeft. Wordt Veni Creator of Ave Maris Stella gezongen, dan blijven zij staan tot het einde der l^e strophe.

Intoneert de Celebrans den Hymnus niet (zoo als in de gewone vespers), dan gaan zij, onmiddelijk, bij het einde van het Capitulum, na eerst een buiging met het hoofd voor den Celebrans en een kniebuiging vóór het Altaar gedaan te

De 2e Ceroferarius gaal derhalve door, naar den Evangeliekant, zonder knichu'ujinii vóór liet Tabernakel; daar hij deze weldra , te gelijk met al de overigen, zal doen.

« Cum perveniunt ante Altare stabunl onines linea recta; Ceroferarii erunt omnium postremi hinc inde a lateribus. » (Vesper, p. X).

(1) «ibique Acolytbi candelabra cnm cercia extinctis super gradus, vel plano inferiori deponunt.» (Ibid).

N.B. Is of wordt hel H. Sacrament uiigesteld, dan moeten de kaarsen aanblijven.

(2) Hunne plaats is dezelfde, als onder de Mis; tenzij hunne hulp noodig is bij de OHicianten.

145

hebben, naar hunne plaats; tenzij het hier volgende eerst door hen moet verricht worden, t. w.:

4. Het Caeremoniale Episcoporum veronderstelt dut het Altaar-blad niet ecu kleed overdekt is, cn schrijft voor, dat de Ceroferarii dit, onder den Hymnus voor deu jNIagnificat, opvouwen (1): nl. van weerskanten van het Altaar staande, slaan zij eerst het van voren afhangende gedeelte van liet kleed over de breedte van het Altaar-blad om; vervolgens van de beide uiteinden beginnende, vouwen zij het op, tot aan het midden van het blad, alwaar zij het laten liggen.

Nadat het Altaar bewierookt is, brengen zij het weder tot ziju vorige plooien en val terug.

5. Zij mogen onder den Magnificat de kandelaars op hun plaats laten staan.

0. Wordt er echter meer dan één Altaar bewierookt, dan volgen zij, ieder met zijn kandelaar, den Thuriferarius, en plaatsen zieh aan weerskanten, elk aan den hoek van het te bewierooken Altaar.

Terwijl de Antiphoon na den Magnificat wordt gezongen, maken zij zich gereed om, op liet teeken van den Caere-moniarius, met de kandelaars naar den Celebrans te gaan, zooals hier boven (n⁰. 3) beschreven is. Zij blijven daar staan, totdat ten tweede male Domhuis vohiscum gezongen is; waarna zij zich naar het midden van het Presbyterium begeven, daar wachtende tol dat de Celebrans voor liet Altaar komt. Dan knielen zij te gelijk met hem, en gaan naar de Sacristie, op dezelfde wijze, als zij er uit zijn gekomen.

8. Wordt er echter Salve Reyina gezongen, dan zetten

(1) «Interim duo Acolylhi praecedunt ad Allave, clevantes hinc inde anteriorem partem superioris toboleae sen veli super Altare positi, iilamqne condiiplicant usque nd medium.» (Vesper., p. VII).

10

146

zij, na het tweede Doniuus vobiscum liier bwven bedoeld, linune kandelaars 0]i de trede van het Altaar en begeven zieh naar hunne plaats. Zij nemen de kandelaars üji bij het Divinum avxilivm, enz.

9. Het is voor de Ceroferorii, Thuriferarii, Aeolytlii enz. een algemecne regel een kniebuiging te doen, zoo dikwerf zij hel midden van het Altaar voorbijgaan, of het Altaar verlaten, of daar weer terugkomen, of het Presbyterium uitgaan. In dit laatste geval moeten zij, wanneer het AUerh. Saerament is uitgesteld, de beide knieën buigen.

Bij elk dienstbetoon, doen zij, vóór en na, eene buiging met het hoofd voor den persoon, wien zij den dienst bewijzen.

Zij richten zich op, zoo dikwerf iemand van het Presbyterium opstaat, en blijven zoolang staan, totdat hij weer gaat zitten.

§ C. DE ACOLYIIII.

1. Zijn er, behalve do Ceroferarii, twee andere Aeolythi, dan nemen deze plaats, achter de Assistentes, om hun, wanneer zij gaan zitten of opstaan, behulpzaam te zijn.

2. Ook zij dragen zorg voor biretten cn boeken der Assistentes.

§ 7. BE TIIUEirERAlUUS.

1. Zijne plaats is bij de Ceroferarii.

2. Zijn er geen Aeolythi, dan neemt hij waar, wat hierboven den Aeolythi is voorgeschreven.

3. Onder den Hymnus zorgt hij, dat het wierookvat met het scheepje gereed is voor den Magnificat.

147

4. Hij wacht staande, in het midden van het Presbyterium, totdat do Celehrans naar het Altaar komt, om het te he-wierooken; knielt te gelijk met hem, gaat op het Altaar naar hem toe, geeft het scheepje aan den 1™ Assistens, houdt staande het wierookvat, op de vereisehte hoogte, vóór den Celehrans en wel zoolang, totdat deze er den zegen over heeft gegeven; waarna hij het voorzichtig dicht doet en, vermijdende den rug naar den Celehrans te keeren, plaatst hij zich, aan den Epistelkant, op de hoogste trede van het Altaar.

Zoodra de le Assistens, zich ook diiar bevindt, overhandigt hij hem behoorlijk (1) het wierookvat.

Onder de bewierooking zorgt l:ij, dat alles wordt weggenomen, wat den Celehrans zou kunnen hinderen.

Hij zorgt, bij het einde der bewierooking, aan de Epistelzijde van het Altaar te zijn om, met de vereisehte eerbetuigingen, het wierookvat uit de handen van den Celehrans, of vau den Assistens over te nemen.

Daarna begeeft hij zich naar het midden van het Pres-bvterium en wacht er, totdat ole Celehrans op zijne plaats terug is; dan plaatst hij zich aan de rechterzijde van den I Assistens, reikt hem het wierookvat over [2i' geval (])],

(I) Bij het uverlianHigreu van hel wierookvat moot hij twee verschillende gevallen onderscheiden:

ie geval. Wanneer de persoon aan wien hij hel overhandigt nietxell de ht;\vicrooking duet , maar hut wierookvat ontvangt ons het aan een ander over te reiken, dan geeft de ïhuriferarius het boveneind der keient-n in de rechterhand en hel benedeneind in de linlerhand van dien persoon (len Assistens of Diaken).

2e geval. Wanneer hij het overhandigt aan iemand, die zelf de he-wierooking doet, dan geefi hij hel boveneind ia de linkerhand, en hel benedeneind in de rechterhand.

14S

en staat liem bij, in de bewierooking van den Celebrans, door den rechterzij-boord van zijn koorkap op te lichten, indien de Assistens er eene aan heeft, en hij verzuime niet te gelijk met dezen, door een diepe buiging met het hoofd, voor en na de bewierooking, aan den Celebrans de gevorderde eerbetuiging te doen.

Hij ontvangt daarna het wierookvat van den Assistens en begint zelf de overige personen van het Priesterkoor te bewierooken (1):

1°. Den eersten Assistens: twee ophalen.

2°. Den tweeden Assistens: ook twee ophalen.

3°. De Cantores, zoo er zijn: één ophaal.

4°. Den Caeremoniarius: één ophaal.

(Telkens, vóór en na, met een buiging van het hoofd vóór ieder van hen.)

5°. De Ceroferarii, de Acolythi, de Scheepjesdrager: één ophaal; alleen voor den eerste van hen allen, maakt hij slechts een buiging met het hoofd, voor dal hij hem bewierookt: vervolgens alleen nog een zelfde buiging voor den laatste, nadat hij dezen heeft bewierookt.

5. Ten laatste bewierookt hij de geloovigen: hij maakt eene kniebuiging voor het Altaar, plaatst zich buiten het Presbyterium vóór het midden der Communiebank, met het gezicht naar het volk, doet, na een hoofdbuiging, een ophaal recht vóór zich uit, een hoeeden naar zijne linker-, een derden naar zijne rechterzijde, maakt eene buiging en gaat, na het wierookvat weggezet te hebben, naar zijn plaats.

(1) Tlmriferarius, vel ultimus ex Assistentibus poralis, quatonus sint sex, vel quatnor, accepto de mann ejnsdem Presbyter; Thuribnlo, thn-vliicat omnes Canonicos, ordine suo , rum reverentiis aiite et post, dnplici ductu; deinde caeteros de churo nnico ductn, primo tantum in ordine capite inclinato (Vesper, p. Xlll).

140

Indien, onder de bewierooking, Gloria, Patri gezongen wordt, houdt liij op en blijft, onder Let geheele vers, met gebogen boofd staan; zoodra de priester Dominns vobiscum zingt, gaat bij, met de bewierooking, niet verder door.

6. In geval er geen Assistentes, Cantores en Caeremoniarius zijn, strekt zijne bediening zich veel wijder uit. [Zie Vesperale, V- XV] (1).

7. Hij onderhoude wat § 5 n. 9 voorgeschreven is. Bij het bewierooken vooral van personen, moet hij de ophalen doen, niet zijdelings, maar recht voor zich uit.

\Vanneer de wierook in het wierookvat is gedaan, moet hij dit niet heen en weer zwaaien, maar naast zich neerzetten, totdat het gebruikt moet worden. Het zwaaien is alleen geoorloofd om het vuur weer aan te maken, hetgeen met goede doofkolen zelden noodig is.

8. Om het H. Sacrament on-ler de Benedictie te bewierooken, is de volgende manier voorgeschreven: 1° hij plaatst zich aan den Epistelkant op zijne knieën; 2° wacht met het wierookvat in beweging te brengen, totdat de Acolythus de drie gewone tikken geeft met de bel, maakt even te voren eene diepe buiging en heft dan driemaal het wierookvat op, zoo veel mogelijk, telkens op hetzelfde oogenblik, dat de groote bel het teeken geeft, en herhaalt daarna zijne diepe buiging. De groote bel geeft het teeken:

(1) m Quod üi non ad.Vmt nisi Timrifcrarius ol Cerofcrarii, tune ïhnri-k ferarius assistii cl minislral. duns Anii|il)onas et Ilyinnuni prauintonal. ac «orain dextrain pluvialis clevalam tenet cum Alture adoletur thure; « exindc thus deleft Celebvanli, el alia porficit, quorum supra niontiu « facta est. »

Is er slechts één Assislens, dan houdt hij onder de hcwicrooking van het Altair den linkerboord van de koorkap, terwijl d** Assistcns don rechter boord ophoud!.

150

1°. Wanneer de Priester liet II. Saerament omhoog heft;

2°. Wanneer hij het van de borst naar de linkerzijde en

B^ü. Wanneer hij het van de borst naar de rechterzijde wendt.

9. Hetzelfde moet onderhouden worden bij de elevalia der H. Hostie en van den kelk onder de Mis (1) :

De le beweging van het wierookvat geschiedt, wanneer de Priester, na de woorden der consecratie, knielt; de 2e, wanneer hij de H. Hostie opgeheven houdt; de 3e, wanneer hij deze op het Pilaar heeft neergelegd. Eveneens bij de opheffing van den kelk: 1° wanneer de priester knielt, na de woorden der C onsecretatie over den kelk te hebben uitgesproken, 2quot; wanneer hij den kelk opgeheven houdt en 3° wanneer hij dien weer op het Altnar heeft neergezet.

§ 8. HET ZANGEBSKOOR.

F. De leden van het Zany er sloor zingen in alle reapers-.

1. Domine ad adjuvandum tot het einde toe met Alleluja. of Lavs tihi Domine, Hex aeternae yloriae, goed de rustpunten onderhoudende, zoo als in het Vesperale, bladz. 1*, wordt aangegeven.

2. Zij vervolgen de geintoneerde Antiphonen en herhalen ze, na eiken Psalm (2).

(I) Thuriterarius genuflexus in cornu Epistulae Ier in oen sal Hostiam, cnm elevalnr, et similiter Caliretn, pusilu incenso in 'Imribulnm '.(i)slt;|ne benedictinne (Missale. WïIhs cclchranili Mhmm VIII. 8).

(-) Puteril Anlipininn per organnin rejidi, duin lt;ainen [ter aiiipius Mansionarius, ant ad id dcputalos eadein Anlipliona cla-a voc«* repelalur. Vesper, p. V.

151

3. In twer; afdeelingen gesplitst, leiden en steunen zij de twee deelen van het Groote Koor, zoo dit meezingt. Vormt' dit slechts één koor, dan nemen zij de plaats in van het weggevallen deel; hetgeen immer plaats heeft, wanneer zij de Psalmen zingen in meerstemmige melodieën. Zingt het Grooto Koor in het geheel niet mee, dan verdeelt de Directeur het Zangerskoor, naar de wenken, hem door Haberl ge-gegeven in zijn Magister Choralis § 43. 5 (1).

4. Twee of meer voorzangers zingen altijd het le vers van den Magnificat {Direct. Churi p. Vil).

5. Zijn er (jeen Cantor es, dan intoneert de l^e Voor* zanger de 4e Antiphoon en de 2c Voorzanger de 5e. Als er geen Assistentes noch Cantons zijn, worden ook de 2^e en 3^e Antiphoon door één hunner aangeheven, en zingen twee of één hunner ook het eerste vers van eiken Psalm. {Eén in Vigiliis enz. Direct. Chori p. IV).

II. Buiten de Zon- en Feestdagen'.

l''. Heffen zij ook den llijmnas aan [Direct. Chori p. VI] (2).

2°. Zingen twee voorzangers het vers na den Hymnus en Benedicamus. [Is het Vigilie, dan worden die slechts door éénen gezongen (Direct. Chori, p. V)] (3).

(1) Die Abiheilung dos Chores in Halbclior, Knabon- und Miinner-obere (Sopran, Tenor) oder uutere (Alt, Bass) Slimmen, und der Wedi-sel zwisclien diesen, sow ie die Vereiiügiing aller oder einzelner voii Zeit zu Zeil., bringt eiu ivges, rciches Lebeu in den Cboralgesaug und löst viele Si.bwierigkeileu, die beim Sleten Gesangen des gangen (gt;iiores unvenn» idlicb würen.

(2) Zie blad/.. 137 (4).

(31 Zie blad/.. UI '3).

152

§ 9. het groote koor (De geloovigen).

1. Zij zingen, met het Zangerskoor, J)omiiie ad actjuvandum tot en met Alleluja, goed acht gevende op de rustpunten en op de lettergreep, waarop eene toonverandering plaats heeft.

2. Vervolgens zingen zij, in twee koren verdeeld, (l^e koor aan den Epistelkant; 2e koor aan den Evangeliekant) beurtelings de Psalmen mede, beginnende met het tweede vers. Het eerste vers wordt immer door twee Cantores gezongen; opdat de mediatie en de finaal duidelijk zouden worden aangegeven. Een ieder moet daarop bijzonder aeht geven om, zoo veel mogelijk, de modulatie daarvan te vatten en te onthouden, en deze nauwkeurig, in de volgende verzen, weer te geven.

3. Zij vooral moeten er zich op toeleggen om gelijk te zingen, naar hetgeen hierboven bladz. 129 n⁰. II, gezegd is, en daarom moeten zij goed luisteren naar het Zangerskoor, dat de leiding geeft; ofschoon zij daarin zich zeiven moeten helpen, met acht fc geven op de bijzondere teekens, waarmede de lettergrepen, op welke de modulaties geschieden, gekenmerkt zijn; zooals hierboven, bladz. 131nⁿ. YI, 8 en blad/,. 184 nquot;. VII, beschreven is.

4. Zij antwoorden Beo gr alias na het Capitulum, enz., zooals later, door de letters AA. d. i. Allen, aangeduid wordt.

5. Hij echter, die geen gehoor heeft en valsch zingt, of de zangwijzen niet meester is, moet zich van het zingen onthouden, om geen stoornis te veroorzaken en den zang niet van zijne schoonheid te berooven. Hij boude zich in-tusscheu godvruchtig bezig, met God te loven door zijn gebed.

Men lierinnere zich, dat de vespers zijn een Lofzang Gode ter eer, eene flaauwe nabootsing van de gezangen, waarmede de Engelen en Zaligen nacht en dag den Heer, onzen God, loven en prijzen in den Hemel. In denzelfden Geest als zij , moeten ook wij deze godsdienstoefening bijwonen en verriehten, tevens alles bijdragende, wat in ons vermogen is, om daaraan den meesten luister te geven.

§ 10. VOORSCHRIFTEN, DIE ALLEN BETREFFEN.

1. Men heeft de birei op, wanneer men zit; tenzij het H. Sacrament is uitgesteld; men zet cliquot;. of, zoodra men opstaat, eene eerbetuiging doet, of weergeeft; en hij, die staande iets verricht, doet dit altijd ongedekt.

2. Voor het zitten, opstaan, knielen, enz. regelt het Priesterkoor zich altijd naar den Celebrans.

8. Deze zit a) van het eerste vers van den l^en Psalm af, tot aan het Capitulum, b) onder de voortzettting en de herhaling van de Antiphoon vóór den Magnificat.

4. Overigens staat hij, ook onder den Ihjnnivs, het vers en het Responsorium (1). Wordt echter de Hymnus Vent Creator of Ave Maris stel la gezongen, dan knielen allen, reeds bij den aanhef er van, terwijl de Celebrans staande dien Hymnus intoneert, en daarna zelf nederknielt en wej zoolang totdat de eerste strophe gezongen is (3).

5. Onder de vier Antiphonen der H. Maagd Salve Reyina enz., die soms ter sluiting der Vespers gezongen worden,

(1) Sint, quousque porficiatur Ilynnus cum Wr.-uulo cl Uesponsori (Vesper. \gt;. VI).

(2) [bid.

154

staat men (1): 1°. Gedurende den Paaschfijd en 2°. Op de V/Ondagen d. i. van de eerste Vespers af (des Zaterdags 's avonds), tot en met de tweede Vespers. Zijn echter de Vespers, welke des Zondairs, 'snamiddags, gezongen worden, niet van den zondag zeiven; maar van den volgenden dag , dan staat men, terwijl die Antiplior^n worden gezongen, wanneer de zon tiog niet is ondergegaan; na zonsondergang echter, volgt men den algemeenen regel en blijft men yel-nield (S. R. C. 22 Aug. 1818.; 12 Nov. 1831 en 16 Apr. 1853).

N.B. Bij de oratie, die er op volgt, staat alleen de Celebrans; liet koor blijft yel-nield.

6. Hij, die voorzingt, doet dit immer staande.

7. Wanneer een der Olüeianten opstaat, staan allen op, die van denzelfden of minderen rang zijn (2).

8. Ongedekt maakt men eene hui yiny met het hoofd, onder Gloria Patri, bij de woorden: Sanctum et terribile nomen ejus, SU nomen Domini bene dictum en dergelijke; nok wanneer de Hymnns begint met eene aanroeping van God, of van Jezus Christus; als: Jesu Redemptor omnium. en soortgelijke (1); bij de Heilige namen van Jesus en Maria en Trirdtas (7 Sept. 181G); bij het slot van den

(1) Dicunlur autoin flexis ^enihus (praelerqua n i» d'.ebus Duminicis, « primis Vespevis S»I)hati, ot toto tempore Paschali), Hebdomadario tarnen ad orationem surgente (Uubr. gen. Brev. XXXVI. 3).

(2) Ibid, en p. XII.

(1) Cnm dicitur Versicnhis Gloria Patri in fine cujiigt;libet Psalnü, nmn»^s caput detegimt, illudque sedentes profunüe inclinam., sic pennanentes nsque ad versicnlinn sicnl era! (Vesper, p. VI).

Ex laudnbili ronsneludine ab omnibus pariter caput indinatur ad verba : Sanctum ct terribile nomen ejus, Sit nomen Domini hencdictnm,aliaqne hujusmodi. Item qnando priiicipinm Hymi'.i coniinet invocationem Dei , vpi Jesu Cliristi, ut: Jesn Iledemptor omnium, et similes (S. 1*. C. t Sr-Pt. 1850. ibid.)

Hymims, wanneer de Personen der II. Drievuldigheid althans uitdrukkelijk vermeld worden, als: Duo Patri x/t y lor ia.

Ook ontdekt men het hoofd voor en na een dienstbetoon aan een der Officianten.

9. Da kniehvi'jinyen zijn onder de bijzondere voorschriften genoegzaam opgegeven.

10. Komt men de kapel binnen ivautieer het Allerheiligste Sacrament reeds vitf/esteld is:

1°. Dan ontdekt men het hoofd, zoodra men in de tegenwoordigheid van het H. Sacrament komt (1).

2°. De eerste eerbewijzing , bij het komen in liet Presbyterium , geschiedt met de beide knieën op den grond (in plano) te buigen, en dan een diepe buiging met het hoofd te doen.

3°. Dezelfde eerbewijzing herhaalt uien, zoo dikwijls men ook, onder de vespers met Expositie, het Presbyterium verlaat (2). De overige kniebuigingen geschieden op de gewone wijze: met ééne knie, d. i. met de ree/iterVwie, rakelings naast den hiel van den linkervoet, op den (/rond te zetten.

4°. Zoo ook, onmiddelijk voordat men heengaat, bij de laatste eerbetuiging aan het Altaar, wanneer het Allerheiligste, na de vespers, blijft uitgesteld.

5°. Onder de vespers met Expositie blijft men ongedekt.

6°. De eerbetuigingen aan de voorwerpen, die men den Celebrans overgeeft, of van hem ontvangt, worden alsdan niet gedaan.

(1) D. i. zoodra men het II. Sacrament ziet ol' zien kan.

(2) Eenigen willen deyp eerbetuiging liorhaiild hebben, voordat dc de Celebrans, met de Assistentes, van het Altaar naar de zitplaatsen gaat, ol van deze aan het Altaar is gekomen; zoo als: na Apcri gebeden te hebben; ouk vóór en na de bewierooking van het Altaar.

165

XI. Verkortingen en teekens, die in de opgave der Vespergezangen voorkomen-

P. Priester, Cclebrans.

A. Assistentes; 1° A. eerste Assistens, enz.

C. Cantores; le C. eerste Cantor, enz.

Z. K. Zangerskoor.

V. Z. Voorzangers van liet Zangerskoor.

l^e K. De Jongelui aan tien Epistelkant (rechterzijde).

2e K. De Jongelui aan den Evangeliekant.

AA. Allen.

De dikkere letters van een woord in de Psalmen, duiden de lettergreep aan , waarop de me dia tie, of de finalis moet plaats hebben.

•• Twee punten , op zoodanige lettergreep , geeft te kennen, dat op die lettergreep twee noten staan.

Eén accent geeft den klemtoon aan van het woord, zoodat de volgende lettergreep kort moet worden uitge-gesproken.

(•) Voor- of achter een noot, beduidt de, op die plaats, niet tellende lettergreej), ook op die noot te zingen.

( ) Twee lettergrepen tusschen haakjes beteekent dat die heide lettergrepen, waarvan er één kort en niet tellend is, op dezelfde noot worden gezongen.

Met een enkel woord, zoo als: Ceroferarii, enz. worden de verschillende Ministri en Officiantes, aan hunne functie, herinnerd.

XII. Begin der Vespers.

1. Ziehier de orde, waarin het Priesterkoor zich, naar het Altaar, begeeft: 1°. Ceroferarii, 2°. AcoJ.ythi, 3°. Thu-

riferarius (zonder wierookvat, tenzij liet Allerheiligste wordt uitgesteld) met Scheepjesdrager, 4°. Caeremoniarius, S». Can-tores, 60. Assistentes, 7°. Celebrans, en deze, zoo er ruimte genoeg is, iusscl/en de twee Assistentes.

3. Voor het Altaar scharen zij zich (1) op céne rij (een rechte lijn uitmakende) en doen allen, te gelijk men den Celehrans (2) de kniebuigingen op den grond (in plano) voor het Altaar. Is het Allerheiligste uitgesteld, zie § 10, n. 10. Zij dus, die in den stoet de rechterzijde innemen, gaan door naar den Evangeliekant, zonder kniebuiging voor het kruis op 't Altaar, (2'* Ceroferarius, 2e Aeolythus, scheepjesdrager enz.); en zij, die de linkerzijde uitmaken, blijven bij den Epistelkant staan, zoover achteruit, dat de eersten hen gemakkelijk kunnen voorbijgaan.

3. Nadat de eerbetuiging voor het Altaar heeft plaats gehad, zetten de Ceroferarii hunne kandelaars op de laagste trede enz. (f 5,2) en allen begeven zich naar hunne plaats, en blijven staan (3), terwijl de Celehrans met de Assistentes, op de laagste trede neergeknieli, Aperi Domine bidt.

4. Op het teeken van den Ceremoniarius staat hij, met de Assistentes, op; doet eene kniebuiging op den grond (in plapo) en begeeft zich met hen naar de zitplaatsen (4),

(1) Zie bladz. 143.

(2) De Celehrans oaderhoude zijne eigene rubrieken en maakt, wanneer hel AlUiheiligste niet in het Tabernakel is, eene diepe buiging. Al de overigen editor duen, ook in dit geval, een kniebuiging; uitgezundord nochtans de Assistentes jiluviali purati, deze volgen, in dit geval, den Celehrans. Hrt'uc des scicnces Eed. 1870. T. 21, p. 5iü.

(3) Het Caeremoniale veronderstelt dal men dien tusschentijd gezeten is; doch dit sJiijnt alleen de Canoni.i te betreffen.

(•4) In qua sede |onitur ]iulviniim, el ulterum cun tapete siijeraliü scatnno seu (jcnuflexorw ante se posito ; super quo eliam ponitur lil er,

15S

bidt in stilte Pater en Jee, zingt daarna, het kruis-teeken makende, terwijl de le Assistens den reehterboord der koorkap oplicht.. Deus in adjutorium naar een der wijzen van het Vesperale, p. 1* aangegeven, en houdt, onder Gloria Patri, het hoofd gebogen naar het Altaar.

5. De Celebrans intoneert de 1^ Antiphoon volgens § 1, 3, (1) en blijft staan totdat men het eerste vers van den Psalm begint te zingen (2).

sei'ico ejusdem colons caelcronim paramentorum lectus ; el (ulii non adest tale scanimmi) in aliquo lepiii, quod poiiiinr ante Celebranteni, el remove-tur jiruul opus esi, quo casu lapele slernilur anle ipsum Celebranlem (Vesp. p. XI).

(1) Sedii il»i paululum (Vesperale, p. XI). Dil, iu de verouderslelling dal hel Piesbyleriuui nop; iu orde moei worden gebrachl; wanl ervolgl: Presbyleri vcro parali (Assisleules) slaul ante eum in plano, el cumper Caeremoniariuin lit sijruiuu iucboaiidi, ipse Celebrans surgil, surijenlibus omnibus . . . ., qui seirelo dicil Puler cl Ave ....

(2) •lt; El incoeolo primo versu INabni, oiunes sedenl; el sic remanent «sedt'iues usque ad Capitulum, nisi qualenus pro inlonalione Anliphu-«uarum snr^eni (Vesper, j). XI).

OZ^DEE DE KEXEA.ITE.

A^espei*!-? clex* II.

Vesperale bl. [55].

1. Deze Vespers morden gezongen iu, rit a semiduylici et minus solemni, bladz. 129, door den Celebmns in super-pelliceo sine stola en twee Ceroferarii, die plaats nemen tegenover den Celebrans.

2. De Celebrans zingt Deus iu adjiiiorium meum intende, 2° intoneert de 1lt;-' Antiphoon, 8° zingt het Capi-tulum, 4^ intoneert de Antiphoon voor den Maynijtcat; doch bewierookt niet onder dezen lofzang het altaar, bl. 136(1) en laat den Hymnus door het Zangerskoor intoneeren.

3. Wat voor de Can tores wordt aangegeven, wordt door de Voorzangers van het Zangkoor gezongen.

Deus in adjutorium (Vesper, bl. 1*).

Allen staan. Be Ceroferarii doen hunne kaarsen uit.

P. jr.fDeus, in adjutorium méum | intënde (1).

AA. fi). Dumine, | ad adj u van du m me testina. H Gloria Patri, et Filio, jet Spiritui Sancto; || sicut érat in principio, | et nunc, et sera per | et in sae-. cula saeculorum | amen. j[ Alleluja.

(I) | beteekent korte rust; || lacgwrust; •* dal er twee noten op die lettergreep staan; l heuekent düt de lettergreep eene lange noot heeft. Zie bladz. 15lt;i.

160

Van Zonday Septnaffesima tot Witten Donderdaf/ zinrjt men in plants van Alleluja:

Laus tibi Domine, | Hex aetérnae glói'iac.

{alles op de Bominai.té).

l^c AKTirnoox.

1'. Dum essot Rex.

lc Psalm 109. Dixit Dominus III T. 1° Fin.

. 12 3^4

\ Med. 4 letteryr. re - (•) ut - sl la - ut (1) Dom. Ut _{1 2 3}

( Fin. 3 let terg. Ia - ut (•) - sl Ia.

Twee Cantores. Dixit Doiniims Mo - mino më - u ; '* sede a dextris me-'is (2).

Allen (/aan zitten.

l^e K. Donec ponam inimi - cos tii-os: ^ sca-bellum pedum tii - o - riim.

2^e K. Virgam virtutis tuae ] cmittet Dominus ex 6ï - dominare in medio inimicorum lu-

o - riiut.

(1) v beteekeni dat op de nool la een korte lettergreep kan vallen; toodat alsdan de Medial ie vijf lettergrepen heelt.

(2) Bij de verdeeling der lettergrepen is soms meer op de uitspraak ; dan op de regels der spelling gelul.

161

l^c K. Tecum principium in die virtutis tuae, | in splendóribus sanc • tö • rum : *quot; ex ntero ante luciferum se - nui lë.

2^e K. Juravit Dorainus et non poenite - bit -■im: * Tu es sacerdos in aeternum | secundum ordinem Mei - chise - dKcli.

l^c K. Uominus a «lex-tris tü - Is: * confregit in die irae suae re - gë».

2^C K. Jadicabit in nationibus, | imple - bit rit-ï-nas ; * conquassabit capita in terra mul-to - riim.

l^c K. De torrente in vi - a bï - bet; * prop-terea cxaltabit ca - piit.

2^e K. Gloria l'a - (tri et) Vili - o, * et Spiritui sanc-tö.

l^c K. Sicut erat in principio, ] et nunc, et sum - per, * et in saecula saeculorum. A-mën.

Ant. Z.K. Dum esset Hex in accubitu suo, nardus mea dedit odorem suavitatis.

2⁵ ANTIPHOON.

i^e C. Laeva ejus.

2^C J'salm 112. Laudate pueri. IV' T. l^e Fin.

' 1 — »1 ^ \ Med. 4 lettergr. sol - la - si (.) - la.

1 i 3 t s

( Fin. 5 lettergr. sol - la - si - sol(.)- mi.

11

162

2 CC. Landate pue • ri Domi ■ nam; * landate no - men Ifoml gt; ni.

2^e K. (1) Sit nomen Domini be - ne • die -turn, * ex hoc nunc et ns - que in saecu-111 in.

l' K. A solis ortu usque ad oc - ca - sum , * laudabile no - men IVomi - ni.

2quot; K. Excelsus super omnes (Sen - tes Btomi-nus, * et super coelos glo - ri - a e-jus.

l^e K. Quis sicut Dominus Deus noster, | qui in al - lis liabi - tat, * et humilia respicit in coelo et in ter - ra.

2° K. Suscitans a ter - ra ino - petn , * et de stercore e - rl - g-ens paupe - rem.

l^c K. Ut cóllocet eum cum prin-cipi-bus, * cum principibus po - pu - li su - i.

2° K. Qui habitare facit sterilem indo - ino, * matrem filió - rum lae - tan - tem.

I' K. Gloria Patri et F'ili-o^et Spiri-tu-i Sane - to.

2quot; K. Sicut erat in principio, | et nunc» et sem - per, * et in saecula saecu - lo - rum. A - men.

Ant. Z. K. Laeva ejus sub capite meo , et dextera illius amplexabitur me.

(1) Buiging- mei het hoofd.

163

3^e ASTirnooN.

2^e C. Nigra sum, sed formosa.

3^C Psalm 121. Laetatus sum. Ill T. P Fin.

( .12 3^4

Do i Ut Zied. 4 letter gr. re - (.)iif - si la - «it.

I . 12 3

( Fin. 3 lettergr. la - itt(.) - si la.

2 CC. Laetatus sum in his, | quae die - (ta SHnf) mï - hi: * in domo Domini ibi - rniia.

1' K. Stantes erant pe - des ult;gt;s - tri * in atriis tuis Je - riisa - lëm.

2° K. Jerusaiem, quae aediilca -(tajr lit) cïvi -tas; * cujus participatio ejus in id ip - siim.

l^e K. Illuc enim ascenderunt tribus, trl-lms nómi - ni: * testimonium Israël | ad conlitendum nomiHi Mo mi - nï.

2^e K. Quia illuc sederunt sedes in ji» - «lici - o: * sedes super domum Ua - vïd.

l^e K. Rogate quae ad pacem sunt Je - rüsa» lem : * et abundantia diligenti - bus të.

2^C K. Fiat pax in virtn - te tii - a * et abundantia in turribus tu - ïs.

I⁶ K. Propter fratres meos, et pro - ximos më - os ; * loquebar pacem de të.

2^e K. Propter domum Domini We-i nös-tri,* qnaesivi bona t3 - bï.

164

l^c K. Gloria lquot;a-(trl, et) ITHI-o, * et Spiritui sanc-tö.

2^e K. Sicut erat in principio, | et nunc et sifm-per, * et in saecula saeculorum. A-mën.

Atit. Z. K. Nigra sum, sed formosa, filiae Jerusalem : ideo dilexit me Rex, ct introduxit me in cubiculum snum.

4^e ANTIPHOOK.

3^e C. Jam hiems transiit.

4^C Psahn 126. Nisi Dominus VIII T. 1° Fin.

( 12

\ Med. 2 Letter gr. ref.) • mt.

Dom. ut 12 3 4

( Fin. 4 lettergr. sl(.) - iit - - sol.

2. CC. NisiDominus | aedificaveritilo - mum: * in vanum laboraverunt, ] qui aedifi - cant e -am.

l^c K. Nisi Dominus custodierit civita - tem: * frustra vfgilat qui custó - «Ht e ■ am.

2^e K. Vanum est vobis | ante lucem surge - re; surgite postquam sederitis, | qui marducatis pa-iiem do - lo - ris.

l^c K. Gum dederit dilectis suis som-num; * ecce haereditas Domini, filii; [ merees frnc - tus ven - tril.

2^C K. Sicut sagittae in manu poten - tls: * ita lilii ex - cits - sa - rum.

165

l^c K. Bcatus vir, | qui implevit desiderium suum ex «P ■ sis: * non confundétur, j cam loquétur inimicis sikls In por - 1».

2^C K. Gloria Patri et ITilI-o, * et Spiriti» - i sane - to.

l^e K. Sicut erat in principio, | et nunc, et sem-per, * et in saecula saeculo - mm. A-men.

Ant. Z. K. Jam hiems transiit imber abiit et reces-sit: surge arnica mea , et veni.

5^e ANTIPHOON.

4^e C. Speciosa facta es.

o^l' Psalm 147. Lauda Jerusalem. IV T. 1° Fin.

f 1V' 2 3 4

^ Med. 4 lettergr. sol - Ia(.) - •«(•) - !»• Dom. la ' Med. abOr. 3 lettergr. sol - la - sl.

I Fin. 5 lettergr. sol - la - si - 8oI(.) - ml.

2. CC. Lauda, Jerusa - lem Uumi - niiin ; * lauda Deum tu - uiii Si - on.

2^e K. Quoniam confortavit seras porta - (rum tw) - a • rum: * benedixit fllils tn - is in te.

1quot; K. Qui posuit fines t« - os pa ■ cem; * et adipe frn - men - ti (satiat) te.

166

3^e K. Qui emittit eloquium sa - um ter - rae; * velooiter currit ser - mo e-Jus.

l^c K. Qui dat nivem sl - cut la - nam : * nebulam sicut ci - ne - rem spar - git (1).

2^e K. Mittit crystallmn suam sicut liuc - cel -las: * ante faciem frlgoris ejus, quis sits - tl-ae - bit.

l^e K. Emittet verbum suum, et liquefacl - et e-a: * flabit spiritus ejus, et lla - ent a-qnae.

2^e K. Qui annuntiat verbumsuum Ja - col» (2); *

•v-'-

justitias et judicia sa - a Isra - el.

l^e K. Non fecit taliter omni na - ti - o - ni: et judicia sua non manifes - ta - vit e - is.

2^e K. Gloria Patri, et Ifili-Oj^et Spirl-t«-l sane - to.

1quot; en 2^e K. Sicut erat in principio, et nunc, et sein-per, * et in saecula saecn - lo - rum. A - men.

Ant. Z. K. Speciosa facta es, et suavis in deliciis tuis, sancta Dei Genitrix.

Allen richten zich met den Celelrans op, nu het hoofd ontdekt te hebben. Be Ceroferarii komen met hunne kandelaars bij den Celebrans (bladz. 144 n. 3).

(1) Ceroferarii steken Iiunne kaarden aan, bl. 144 n. 3

(2) Mediatio correpta. BK 131.

167

CAPITULUM (1).

P. Ab initio, et ante saecula creata sum, et usque ad futurum saeculum non desinam, et in habitatione sancta coram ipso ministra - vï. (Dom. ut zijnde: la - sol 1».)

AA. iij. Deo grati - »8. (Dom. ut zijnde: la

V

la - sol la,)

Be Ceroferarii zetten de l-andelaaramp; icey en bet/even zich naar hunne plaats.

Het Z. K. heft den Rynuivs aan.

Onder de eerste strophe hier knielen, onder de overige staan {hl. 153).

IIÏMNUS (2).

j-Vvc, Maris Stella.

(1) De zangwijze van het Capitulum. Zie Vesper, bl. 34quot;^:.

(2) Indien men den Hymnus niet op noten heeft, moet men dien niet medezingen, tenzij men de wijs goed meester is. De noten , waarop in het Congregatieboek de Hymnen staan, zijn niet volkomen dezelfde als die, welke het nieuwe Vesperale opgeeft. Hetzelfde geldt van de Versiculi.

166

2^C K. Qui emittit eloquium sn - um ter - rae: * velociter currlt ser - mo «-Jus.

l^e K. Qui dat nivem st - cut la - nam : * nebulam sicut ci - ne - rem spar - git (1).

2^e K. Mittit crystallmn suam sicut lgt;uc - cel-las : * ante faciem frigoris ejus, quia sus - ti -ae - bit.

l^e K. Emittet verbum suura, et liquefacl - et e-a: * tlabit spiritus ejus, et flu - ent a-quae.

2^e K. Qui annuntiat verbumsuuiii Ja - cob (2):*

V

justitias et judicia su - a Isra - el.

l^e K. Non fecit taliter omni na - ti - o - ni : et judicia sua non manifes - ta - vit e - Is.

3° K. Gloria Patri, et ■lt;'ill-o ,*et Spirl-tu-1 sane - to.

l^e en 2^e K. Sicut erat in principio, et nunc, et sein - per, * et in saecula saec» - lo - rum. A - men.

Ant. Z. K. Speciosa facta es, et suavis in deliciis tuis, sancta Dei Genitrix.

Alleii richten zich met den Celehrans op, na het hoofd ontdekt ie hebben. Le Ceroferarii komen met hunne kandelaars bij den Celehrans {bladz. 144 n. 3).

(1) Ceroferarii steken hunne kaarsen aan, bl. 144 n. 3

(2) Mediatio correpta. Bl. 131.

167

CAPITULUM (1).

P. Ab initio, et ante saecula creata sum, et Usque ad futurum saeculiim non desinam, et in habitatione sancta coram ipso ministra - vï. (Dom. ut zijnde: la - sol la.)

A A. «]. Deo fjrati - li». [Dom. ut zijnde: la

V/

la - sol la,)

De Ceroferarii zeiten de kandelaars irey en begeven zich naar hunne plaats.

Het Z. A. heft den Hymnvs aart.

Onder de eerste strophe hier ka ielen, onder de overige staan {hl. 15S).

HÏMNUS (2).

yVve, Maris Stella.

(1) De zangwijze van het Capilulum. Zie Vesper, bl. Si'.

(2) Indien men den Hymnus niet op noten heeft, moet men dien niet medezingen, tenzij men de wijs goed meester is. De noten, waarup in het Congregatieboek de Hymnen staan, zijn niet roikomen dezelfde als die, welke hel nieuwe Vesperaie opgeeft. Hetzelfde geldt van de Versiculi.

168

169

VEBSICULI.

Volgens de tweede zangwijze. Vesper, hl. 35*. 2 CC. Dignare me laudare te, | Virgo sn-crata | _— —__ _ |

^lyl. li;. Da mihi virtutem | contra hostes tuo« |

170

AKTIPHOON VÓÓR DEN MAGNIFICAT. IP Vesp. bl. [61].

P. Beatam me dicent.

MAGNIFICAT. VIII T. l^e Fin.

[ Inton. 2quot; vers enz.: sol - la - ut (1).

1 1 2

) Med. 2 leilerqr.: i*ef.) - ut. Med. ahbr. Dom. ut lt; ^{J w}

ut • re.

1 » 3 4

Fin. 4 lettergr.; sl(.) - ut - la(.) - sol.

2 VZ. Ma - gnï - ficat anima ine - a Uoini -num.

l^e K. Et exultavit spiritus me - us: * in Deo saluta - ri ine - o.

2^e K. Quia respexit | humilitatem ancillae su -ae: * ecce enim ex hoe ] beatam me dicent | omnes genera - tl - o - nes.

P K. Quia fecit luihi magna | qui potens eat: ^ et sanctum no - men e-jus.

2^C K. Et misericordia ejus | a progenie in pro-sreni - es : * timenti - bus »- - um.

1° A'. Fecit potentiam | in brachio su - o: * dis-persit superbos | mente cor - dis su - 1.

2' K. Deposuit | potentes de »e-de: * et exal-ta - vit liumi - les.

]/• K. Esurientes | implevit l»o ■ nis; * et divi-tes { dimlsit in - a - nes.

(I) In den Magnificat ver»chiit de intonatie \an hel eerste vers, van die der volgende, bl. 130.

171

2^C K. Suscepit Israël | puerum hu - um, * re-cordatus j misericordi - ae su - ae.

P K. Sicut locutus est | ad patres nos - iros, | Abraham, | et semini éjus in saecn - la.

2^e K. Gloria | Patri, et jPili-o, * et Spirltn-I 8an • cto.

l^e en 2quot; K. Sicut erat in principio, ] et nunc, et sem - per, * et in saecula | saeculo - ram

- men.

A nt. Z. K. Beatam me dicent omnes generationes, quia ancillam humilem respexit Deus,

Be Ceroferarii met de handelaars hij den Celehrans.

P. y. Dóminus vobiscnm.

AA. iii. Et cuna spfritu | tüo,

OKEMUS.

Concede nos famulos tuos, | quaesumus Domine Deus, | perpetua mentis et corporis sanitate gau-dere: | et gloriosa beatae Mariae semper virginis intercessione, | a praesenti liberari tristitia, | et aeterna perfrui laetitia. Per Dominum nostrum Je-sum Christum, j Filium tunm; | qui tecum vivit et regnat | in unitate spiritus Sanc - ti Deus, | per omnia saecula | saeculorum. e. Amen.

P. y. Dóminus vobfscum (De Ceroferarii naar het Presbyterium).

AA. Et cum spfritu | tuo.

172

JÏENEDICAMUS.

2 CC. volgens Vesperale bl. 36* nquot;. 2.

AA. De------o | gra-------tias.

P. {Mediocri voce) Fidelium animae | per miseri-cordiam Dei requiescant in pace (1). «l. Amen.

Ad altare secreto; Pater noster.

AMIPIIOON DEB H. MAAGD.

Wordt deze ter sluiting t/ezongen, dan xiugt de Cele-brans {mediocri voce, sine inflexion?):

P. Dominus det nobis suam pacem.

A A. fij. Et vitam aeternam. Amen.

P. Intoneert Salve Regina of Ave Regina enz., volgens den kerhelijken tijd, stans vel genuflectens. Zie hl. 153 n. 5.

Z. K. Na den aanhef vervolgt het Zangerskoor.

P. y. Ora pro nobis, | Sancta Dei ge-nltrlx (2).

AA. iii. Ut digni efficiamur promissionibus Chris-tl.

0/ wel een ander vers volgens bl. 68.

P. OKEMUS.

Een der oraties hl. ö 8, welke tot sluiting hebben den val fa - re bl. 138 (4).

P. (Mediocri voce et sine injlexionè) y. Divinum auxilium | maneat semper nobiscum. (ij. Amen.

(1) Vesperale pag. 6, 43 el 38* corrigendum, ponendo pro nota rr notam fu. Ilem Direct. Chori pag. 70 et GO*. (Zie hierlioven hJ. 138).

(2) Zie Vesperale bl. 35'.

173

Vespers van den HL AVillibvovdxis.

(Zie Holl. Antiph. 7 Kov.).

Ueus in adjutorium bl. 159.

De Ceroferarii doen hvnne kaarsen uit.

l^e AXTIPHOON.

1quot;« Assist, s'ubintonal.

P. Sicut luna plena ] Z. K. in medio infidelitatis nebulae, B. Willibrordus coelestis gratiae fax illuxit.

l^e Psalm 109. Dixit Dominus. I ï. l^c Fin. (1).

, 15 3

1 Med. 5 lettergr.; s.t»l - 1» za - /,1a -

r, . ) la sol - ('Isol ia.

Bom. 1» lt; , _{2 3}

Fin. 4 lettergr.: sol{•) - €a • sol la-(■)sol fa.

2 CC'. Dixit Dominus l»ü - mino më - ö: * sede a ilex - fris inë-ïs.

l^c K. Donec ponam ini - mï - cos tii - ös, * scabellum pedum lt;ii - ö - rü m.

2^e K. Virgam virtutis tuae | emittet Domi - niis

(1) De wijze en finalen zijn volgons de nieuwere boeken opgegeven.