SPECIMEN MEDICUM INAUGURALE

EXUIBENS

CASUM FISTULAE PULMONIS

nosocomio academico observatum.

,., .......

Soft's.

SPECJIMEN MEDICUM INAUGUJiALE

KXHIBKS8

CASUM FISTÜLAE PULMONIS

IN

NOSOCOMIO ACADEMICO OBSERVATUM

QUOD,

ANNÜENTE SUMMO .NUMLN'E,

ex aüctoritate rectokis magnifici

HENRICI EGBERTI VINKE,

TBCOL. DOCT, ET PBOr. 0gt;D.,

NEC NOK

amplissimi SENATUS ACADEMICI consensu,
i)

KT

NOlULissiMAK FACÜLTATIS MEDICAE decreto.

IPro C^rabu JDoctoratits

8UMMI3QCE IN
medicina honoribus ac privilegiis

IN ACADEMIA RHENO-TRAJECTINA

nlTE KT I.EOITIME CONSEQUENDIS,

KBUDITORUH EXtHMI tVIHITTIT

JANUS MAATS,

E pago Zype.
A. d. xxviii m. jünii, anni mdccci.iv, hora vii.

-ß-O^-

TRAJECTI AD KHENUM,
P. W. VAN DE WEIJER typis mandavit.

MDCCCLIV.

■■•-Vr^Bquot;'

PARENTIBUS
OPTIMIS CARISSIiAIIS,
PRAECEPTORIBUS
AESTUMATISSIMIS

SACRUM.

pW

' ' - *'- -

Silti ::

HISTORIA MORBI.

Anamnesis. Petrus Verwey, 53 annos natus,
oriundus ex pago Maarsbergen, vigilis munere in
ferrea via publica fungens, phlegmaticus, in polycli-
nico Academico auxilium imploravit. Narrat, se circa
Idus Januarios anni 1853 in pectore dextro inter
costam quintam sextamque parvum tumorem pustu-
losum animadvertisse, cujus pustulae nullam quidem
caussam sibi cognitam esse dixit, sed ex laesione
externa non ortum esse, nobis affirmavit. Furunculum
igitur esse opinabatur, quare fomenta adhibuit. Post-
quam in medio tumore macula alba, tanquam maturi-
tatis signum, orta erat, ruptus est, ex qua ruptura

1

nunc copia materiae lactis instar albac satis magna
continuo emanabat. Hanc effusionem, quamvis dimi-
nueretur, cohibere tamen non potuit, nam omnes ejus
conatus, ut foramen coiret, nihil valuerant.

Morbosa pectoris aflFectione antea non laboraverat,
nec eo tempore anxietatem pereipiebat, tussi vero
vehementi valde defatigabatur. Ante hos annos septem
vehiculum eum prostraverat, quo facto tibiae frac-
turam sibi contraxerat, quae, male curata, vestigia
adhuc cognoscenda reliquerat.

Post mortem, ejus uxor nobis narravit, dudum
antea tumorem in dexti-a pectoris parte ortum esse,
cumque, fomentis atque unguentis adhibitis, primum
apertum, deinceps jam clausum, jam hiscentem
fuisse; quum autem hisceret, eum magnum levamen
percepisse. Addidit praeterea, maritum jam antea
saepe tussivisso multaquo sputa reddidisse, atquo duos
ex ejus fratribus phthisi mortuos esse. Qua de re
aeger, licct saepius a nobis interrogatus, semper
tacuerat.

Descripta conditio virum nostrum non prohibuorat,
quo minus labore suo quotidiano fungeretur, neque

auxilium medicum implorare coactus fuerat. Verum-
enimvero mense Septembri magis magisque pectoris
affecti molestias percipiebat, ne levi quidem labore
fungi poterat, neque incedere sine gravi dyspnoea.
Itaque medici vicini auxilium petiit, cujus tamen, cum
niliil aliud commendaret, nisi ol. jecoris Aselli, consi-
lium neglexit, hoe sibi nihil profuturum existimans,
quoniam jam antehae hoe oleo quotidie usus fuisset.
Melius igitur esse ratus est Nosocomium Academicum
adire, quod d. X. m. Sopt. anni 1853 fecit. Habitus
ejus tunc languescebat, cutis colorem ictericum habe-
bat, quod cum foraminis descriptione ab eo data
conjunctum nos de fistula hepatis cogitare coëgit,
verum pectus nudum nos alia docuit. Aqua picis
praescripta, ut in nosocomio Acad. curationem peteret,
ei consulitur, quod consilium ei placuit, nam se intra
8 dies rediturum esse nobis promisit. Aqua vero
picis in eo diarrhoeam movit, quam ob rem ea uti
desiit.

Aeger, licet frequenter tussiret et e foramine fistu-
loso multum liquoris amitteret, huic tamen suum
statum debilem non adscribebat; dolorem enim non

sontiebat, neque anxietatem. Verum dolor in crure
eum a labore prorsus abstinere coëgit.

Die XVII m. Sept. in nosocomium Academicum
recipitur.

Status praesens. Examine, quod, simulac receptus
esset, instituimus, boe apparuit:

Aeger admodum macer erat, faciei collapsae color
subflavus, lingua rubra, respiratio justo celerior, at
non difficilis, tussis frequens, vehemens motu prae-
sertim excitatur ; sapor oris haud ingratus erat, cibos
non spernebat; alvus frequens, liquida erat cum aliquo
dolore in ventre, pulsus parvus et frequens. Thorax
valde planus erat, macies praeterea efFecerat, ut omnes
costae adspici possent. Inter costam sextam septimam-
que, propo papillam, interiora et exteriora versus, duo
foramina parva, unum fere pollicem inter se distantia,
adsunt, circum quae cutis rubra atque nonnihil exco-
riata est. Paries pectoris circa ea foramina manifeste
collapsus est, neque inspiratione movetur; in reliquis
autem ejus partibus motus normalis est, quamvis
haud insignis. Ex utroque foramine pus tenue, tetrum
odorem spirans, continuo effluit, singulisque diebus

ejus copia admodum magna effunditur. Quando
aeger alte respirabat vel tussiebat, bullae aëreae ex
utroque foramine prodibant, quae interdum puri
mixtae erant. Hoc autem symptoma jam ante 2 menses
aeger animadverterat, sicut nobis eum hac de re
interrogantibus narravit; sed foramina ipsa longe
diutius exstiterant, aëre non prodeunte,

Percussio sonum eliciebat in fistularum aperturarum
circuitu, ad distantiam 2, 3ve centim., obtusum, alibi
non plenum, at vero satis darum. Respirationis murmur
nos auscultantes ubivis audire potuimus, afFecto tamen
loco excepto; rhonchus vero, qui aderat, aures fallebat,
atque stethoscopii longum usum facere non ausi su-
mus, quia eo tussis excitabatur. Nimirum in regione
affecta respiratio vcsicularis animadveçti non potuit,
nec vehemens rhonchus discernere pennisit, utrum
aër ex uno pluribusvo bronchis cavum introiret. In

I

foraminis circuitu vox intensior erat, at verum pecto-
riloquium non audiebatur. Rhonchus tamen non pro-
hibuit, quo minus respirationem bronchialem animad-
verteremus.

Specillum in utramquo aperturam demissum parum

tantum penetrabat, inter pleurae laminas vix quidquam,
paulo melius quidem infra costam sextam, at nequo
ibi longe procedere licuit, quamobrem, ne sine ne-
cessitate irritationem moveremus, his conatibus mox
finem imposuimus.

Cariem adesse hoc examen non ostendit, sed inde
nequaquam effici poterat, non adesse.

Dolore aeger non cruciabatur, coactus autem erat
decumbere resupinus, trunco parumper sublevato..
Tussis continua ei molesta erat, praecipue quando o
somno excitabatur vel biberat aut ederat. Tussiens
satis multa sputa emittit, quae, tetrum odorem spi-
rantia, fere nunquam condensata au£ purulenta, sed
plerumque tenuia atquo aquosa sunt.

Diagnosis e.rat: fistula pulmonalis, adhaesio pleurae
costalis et pulmonalis, quae valde sese extendebat,
vomica cum notabili infiltratione, hepatisatio telae
pulmonalis ambientis.

Morbi decursus et curatio. Quoniam canalis intes-
tinorum irritatus erat, initio nimirum activo modo

procedere non licuit. Itaque, solummodo demulcentia
et leves cibos dari passi sumus, licet aegri conditio
admodum debilis remedia efficaciora flagitaret. De-
cocto albo Sydenbami cum ovi vitello atque laudano
eum uti jussimus. Vulneris curatio munditiom tan-
tum spectabat. Aeger, simulac receptus erat, de
dolore in coxa querebatur. Nobis autem eum exami-
nantibus neque tumor nequo aliud symptoma extra-
ordinarium se ostendit, praeter parvaa nonnullas
maculas rubescentes, in cristae ilei et trocbanteris
majoris parte maxime prominente; qua propter hoc
symptoma characteris nervosi habuimus et ischiadem
rheumaticam esse censuimus. Lotionem spirituosam
praescripsimus, cujus usu afFectus ille valde diminutus
est. Decocto albo Syd. uti continuavit aeger, donec
débilitas universalis nobis flagitare visa sit, ut viribus
auxilium praestaretur, quare decoct, corticis peru-
viani fusci administravimus, quod ei maximopere pro-
fuit; at aliquot diebus postea, tussi magis magisque
increscente, finem hujus remedii usui imposuimus,
quippe quod vias aëriferas nimis irritaret. Hanc ob-
causam tonicum demulcentibus principiis mitigatum

et quidem decoctum liclienis islandici praescripsimus,
cujus usu continuo et tussis diminuebatur et sputo-
rum copia, ita ut, tempore quodam praeterito, nihil
amplius prohibere videretur, quominus decoctum cor-
ticis peruviani fusci tamquam roborans iteriuu ad-
hiberettir. Pulmones hoc bene ferebant, atque sub
ejus usu aegri conditio tam feliciter mutata est, ut
d. XVIII m. Novembris ejusdem anni domum reverti
vellet, se ipse satis refectum existimans. Erat quidem
eo tempore aegri status in multo meliorem conditi-
onem redactus, praesertim virium ratione habita; tussis
quoque, quamquam adhuc satis vehemens, diminuta
erat, praeterea sputorum excretio et effluxus ex fis-
tulae aperturis miner erat, et non adeo foetebat.

Quamvis ei ante oculos poneremus, eum procul
dubio m pejorem conditionem relapsum, mox coactum
iri, denuo auxilium petere, omnia irrita fuerunt. Ita-
que abiit.

Licet fere nihil spei adesset, fore, ut fistulae fora-
mina coirent, tamen quocunque modo hoc perficere
conati sumus, et quidem ideo praesertim, quoniam
aërem ingredientem valde periculosum esse posse

existimabamus. De sutura, ut sponte patet, cogitari
non potuit; operam igitur navavimus, ut per mate-
riem glutiuosam quandam componeremns, at frustra;
vehemens enim corporis concussio ex vehementi
tussi conatus nostros frustrabatur.

Medio jam mense Decembri ejusdem anni in poly-
clinico Academico denuo auxilium petiit, de tussi
vehementi querens, admodum debilis, universe se ita
male gerens, ut muneribus suis non amplius fungi
posset. Die 19 m. Decembris in Clinicum Chirur-
gicum iterum recipitur. Nobis aegri statum admo-
dum debilem considerantibus, curatio symptomatica
nunc solummodo institui posse visa est, viribusque
ejus subveniendum esse, nobis persuasum erat.
Quum jam antea omnes conatus, ut fistulae aperturam
materies glutinosa clauderet, inutiles fuissent, ex iis
nunc meliorem eventum sperare non licuit. Talia
reputantes, ei usum pulverum de subc. ferri com-
mendavimus, quarum, quum bonum effectum sortitae
essent, dosin in dies auximus. Tussis, aegrum vehe-
menter fatigans, simul demulcentia flagitavit, quibus
viarum aëriferarum irritatio diminueretur. Usum

potionum de gummi arablco cum syrupo althaeau
aliquamdiu continuavimus, quibus tussis vehementia
nonnihil decrevit. Die XVII m. Februarii anni
sequentis, ut singulis indicationibus satisfieret, de-
coctum alb. Sydenh. unc. XII dedimus. Hoe remedio
tussis quidem aliquantulum diminuebatui', sed secretio
puris ex fistulae aperturis perdurabat, et, specillo
adhibito, in margine costae sextae inferiore cariem
invenimus.

Praeter hoc decoctum, quo, una cum cibis corro-
borantibus, per aliquot dies utebatur, contra tussim
paullatim aecrescentem aquae laurocërasi duas vel
tres draclunas sedandi causa praescripsimus. Viribus
autem in dies decrescentibus, denuo roborantiiun
usum praetulimus, et metuentes, ne haec tussim rursus
incitarent, decoctum corticis peruviani fusci cum ra-
dice althaeae administravimus.

Quamvis multa variaque conati simus, quibus aegri
vires relevaremus, eo nempe modo, ne tussis augeretur,
haec omnia nihil valuerunt. Tussis enim ita crevit,
ut somniun aegro adeo necessarium adimeret, undo
factum est, ut ejus vires in dies eeleriter decrescerent.

Tunc id egimus, ut aegro somnum quietum afferre-
mus et sputorum secretionem diminueremus; qua-
propter pulveres de acet. plumbi et extract© opii
adhibuimus. Alternis vicibus hoc decocto roborante
et pulveribus adstringentibus, sedantibus aeger usus
est, quae tamen non prohibuerunt, quominus ejus
vires in dies decrescerent, mortemque pede celeri
adpropinquantem videremus. Atque hoc ita duravit,
usque ad d. X m. Martis anni 1854, quum hora
matutina tertia dimidiata naturae cessit.

SECTIO CADAVERIS.

36 IIORIS POST MORTEM.

Cadaver, quod attinet ad habitum externum, fortiter
emaeiatum erat.

Dura mater, cranio aperto, praeter modum sicca
erat; granulationes juxta sinum longitudinalem insi-
gnes, vasa membranarum cerebri valde oppleta erant.
Ceterum nihil peculiare in cavo cranii invenimus.

Thorax a parte dextra admodum collapsus erat,
quem aperire difficile erat, quia pleura pulmonalis
ubivis per pseudomembranas cum pleura costali
conjuncta erat. Pseudomembranas autem inter pleurae
laminas partis sinistrae facile exsolvimus, sed pleura
pulmonis dextri cum lamina parietali prorsus coa-

luerat, ita ut vix avelli potuerit. In circuitu fistulae
foraminum hoe nihil impediinentl habuit; hic pleura
4 aut 5 millim. crassa cum pulmone tam firmiter
cohaerebat, ut dilacerando solvere debuerimus. Hanc
ob causam eam partem, ubi cavum thoracis extrin-
secus fistulae perforaverant, non solvimus, sed, cos-
tis serra dissectis, una cum pulmone exemimus.

Pulmo sinister pseudomembranis facile solvcndis
circumdatus erat. In lobo superiore parva vomica
cerasi magnitudinis aderat; ceterum tuberculis liques-
centibus variis locis refertus erat, superficies tamen
pro maxima parte sana, sicut quoque lobus in-
ferior, modicae densitatis, sero autem passim repletus.

Pulmonis dextri lobus superior satis sanus erat,
inferior costis totus adhaerebat; tela pulmonalis valde
mutata erat, pars anterior lobi inferioris fere deleta,
quorsum specillum a parte exteriore per vias
fistularum internas demissum penetrabat. Interior
fistulae apertura in inferiore margine costarum ad-
spectum praebebat, qualem canalis, qui jam diu ex-
stiterat, habet.

Caries in inferiore margine costae sextae quidem

aderat, sed circumscripta, prouti accuratius costarum
examen nos docuit.

Vomica procul dubio permagna fuisset, nisi pa-
ries thoracis adeo insigniter collapsus fuisset; nunc
vero, quum tela pulmonalis plurimis adhuc locis
pleurae adhaereret, licet tela mirifice destructa esset,
cavum notabile non formatum erat.

Pleura, quatenus servata est, usque ad quatuor mil-
limetra nonnullis locis creverat et valde tenax erat.
Prope vomicam paries thoracis locum anterioris pa-
rietis pulmonalis totum tenet. Bronchos praeterea
majores minoresve in vomicam hiscentes inflantibus
videre licuit. Nonnulla tubercula ad inferiorem par-
tem vomicae in eo erant, ut emollirentur. Trachea
vero majoresque bronchorum ramuli adhuc sani
erant. In pericardio magna seri copia aderat. Cae-
terum cor magnitudinem et formam normalem ha-
bebat ; tela muscularis ventriculi sinistri crassior, quam
vulgo est, evaserat; vei-um alia anomalia in eo non
observata est.

Ilepatis forma externa insolita erat; in inferiore
parte lobi dextri sulcus profundus, costarum margine

impressus, inventus est; reliquae partis volumen ad-
modum creverat. Dissectum colorem cocciolato
paullo fusciorem praebebat; parum sanguinis inerat.

Ken sinister normalis erat, dexter autem justo
pallidior, sectione adipe intertextus apparebat.
Lien pallidus erat.

Ventriculus, tractus intestinalis, pancreas organa-
que uropoïetica normalia erant.

EPICRISIS.

Quaenam diagnosis facta est durante vita et quibus
causis nitebaturf

Jam antea memoravlmus, diagnosin a nobis in hoc
casu propositam hanc fuisse: fistulam pulmonalem
cum adhaesione extensa inter ambas laminas pleurae
et infiltratione gravi parenchymatis pulmonis circa
vomicam, in qua unus vel plures bronchi sese ape-
rirent. Hue usque percussio et auscultatio diagnosin
certam praebuerant.

Quod attinet ad ortum morbi, sequentia considera-
vimus. Aeger qui nunquam antea ex affectione pectorali
laboraverat, utnobisnarravit,nullissymptomatibusprae-

gressis, tumorem animadvertit pustulosum inter cos-
tam sextam et septimam. Post aliquod tempus, facta
apertui-a, magna inde copia puris effluit. Apertura
non amplius clauditur et aeger magis magisque
tussire incipit.

Ideo putavimus, hanc conclusionem nobis facien-
dam esse: verosimiliter post periostitidem, vel post
eam et ostitidem, abscessum formatum esse, qui
ruptus viam sibi ad externas partes fecerit, pleuritide
simul vel paulo post secuta. Postquam haec symptomata
per plures menses perduraverant, aeger animadvertit,
aërem exire ex aperturis, quando tussiret aut altius
respiraret. Nunc fistula pulmonalis compléta orta erat
et, ut supposuimus, hoc modo. Inflammatione con-
tinua sensim sensimque adhaesio extensa inter ambas
pleurae laminas orta est; post pleuram pulmonalem
pulmo ipse correptus est; ulceratione procedente,
vomica exstitit simul cum infiltratione telae circum-
jacentis, dum fistula pulmonalis originem duxit ex
uno vel pluribus bronchis in cavitatem apertis.

Putavimus igitur, morbum ab externis partibus ad
internas transiisse, non inversa via, ut plerumque

2

fit in fistulis pulinonalibus. Licet primum, specillo
adhibito, cariem dignoscere non possemus, tamen
nobis satis persuasum erat, earn existere, quod paulo
post inquisitie probavit.

Absentia symptomatum alFectionis pectoralis ante
morbum ortum, modus, qiio oriretur, fistula pulmo-
nalis existens, postquam apertura externa jam per
menses adfuerat, nobis sufficiebant ad diagnosin a
nobis factam comprobandam. Si vero, aegro vivente,
nobis cognitum liabuissemus, quod post ejus mortem
uxor nobis narravit, procul dubio de tuberculosi
verosimiliter praesente cogitassemus. Nunc tamen,
neque anamnesis neque efFectus percussionis et aus-
cultationis nobis argumenta erant, e quibus tubercu-
losin adesse statuere possemus. Quodsi vomica for-
mata fuisset, quae aperta viam sibi extrinsecus fecisset,
postquam ambae pleurae laminae inter se conjimctae
essent, facto abscessu, extrinsecus rupto, aër verosi-
militer statim, non post plures demum menses pro-
diisset. Quod fibrae elasticae in sputis aderant, illud
nequaquam sufficiebat, ut tuberculosin dignosceremus.

Nullo fere alio modo quam eo, quem descripsimus,

fistula pulmonalis formata esse poterat. Neque enim
pleuropneumoniam cum transitu in liepatisationem
griseam et formatione abscessus, neque abscessum
frigidum morbi initium habere licebat.

Quatenus autopsia factam diagnosin comprobavit et
quaenam consecutio processuum morbosorum hoc in casu
admittenda est?

Historia autopsiae lectorem jam persuadere potuerit
diagnosin, durante vita factam, post mortem non plane
coufirmatam fuisse, quatenus certe ad naturam infil-
trationis parenchymatis pulmonalis pertinuerit. In
superiore parte pulmonis sinistri erat parva vomica;
hic pulmo tuberculis refertus; sola superficies satis
Sana erat. In pulmone dextro destructie multo major
erat, quam nobis proposueramus ; lobus infimus fere
totus deletus; sed, thorace collapso, cavitas inde for-
mata non valde magna erat; cavitas fere vacua erat,
lu pariete superiore vomicae erant quaedam tub'er-
cula in emollitionem transitura. Lobus inferior et
magna pars lobi medii deleta erant pro parte. In

superiore parte lobi medii etiam aderant tubereula;
lobus superior satis sanus erat An nobis liceat nunc
etiam consecutienem processuum morbosorum ita pro-
ponere, ac durante vita aegri fecimus? Equidem credo,
pro parte id affirmari posse, morbum partim ab ex-
ternis partibus ad internas processisse, quum decursus
symptomatum non sinat, ut in opinione contraria
persistamus.

Certum est, tuberculosin adfuisse; vomicam extrin-
secus sibi viam parasse, aeque certum est; sed etiam
pro certo liabeo, abscessum in tliorace non pepen-
disse a tuberculosi, adeoque fistulas in tborace et
etiam adbaesionem laminarum pleurae adfuisse, ante-
quam vomica pleuram pulmonalem perforaret.

Quid certum vel verisimile est, quod attinet ad
causas, quae hanc gravem conditionem morbosam pro-
duxerintl

Paucis verbis huic quaestioni respondebo. Si com-
probatum esset, tubcrculosin principium morbi haben-
dum esse, statim causa esset inventa. Eodem modo

decursum explicare possemus, si periostitis adfuisset
et hic processus morbosos sequentes excitasset. Ut
tamen jam dixi, mea opinione morbus neque unice
hoc, neque illo modo ortus est. Procedente tuber-
culosi, vomica formata est; hactenus constat. Sed
etiam periostitis adfuit; e qua causa, nobis non patuit.
Aeger quidem aliquando vebiculo prostratus fuerat,
sed hoc ante plures annos acciderat, et perdiu postea
demum tumor in latere ortus est. Interea tamen etiam
fieri potest, ut haec causa partem suam quoque
tribuerit. Satis vero notum est, quam latens et lente
periostitis saepe decurrat. Quod attinet ad pleuritidem ;
saepissime occurrit in tuberculosi, praesertim, si
magna vomica exsistit. Exsudatum tum plerumque
aeque crassum est, ac reperimus. Sed, etiam morbo
procedente ab externis partibus ad internas, eodem
modo inflammatio pleurae chronica adesse debuisset.

Fortasse magna vomica tuberculorum emollitione
sola et inde facta destructione parenchymatis pul-
monalis orta est. At, secundum nostram opinionem
etiam ulceratio ab externis partibus ad internas pro-
cedens in vomica facienda partes egit. Quod pauca

tantum tubercula in reliqua hujus pulmonis parte
inventa sunt, quodque in lobo supremo fere deficie-
bant, lioc illam opinionem videtur probabilem red-
dere. Nobis non licet affectionem scrofulosam ossium
in nostro casu habere causam ostitidis vel periostitidis,
quum nulla symptomata antei*iora vel posteriora jus
darent statuendi dyscrasiam scrofulosam adesse.

Quinam casus commemorati sunt, cum nostro con-
venientes?

Licet observationes fistulae pulmonalis non multae
sint, tamen ifonnullos casus commemorates invenimus,
quorum praecipui in dissertatione viri doct. J. R. C.
Pennink collecti sunt, in quibus inter alios etiam
occurrunt, qui cum casu nostro magnopere conveni-
unt. Hos igitur deinceps enarrare liceat.

Casus I a Staffortio observatus. Thomas Buttler,
aetate 27 annorum, die 20 mensis Julii 1844 in noso-
comium sancti Marylebone receptus fuit, postquam
jam aliquamdiu phthisi laboravit.

Aeger sputa reddebat purulenta ; auscultatio plures

excavationes indicabat, ante sex octove menses aeger
ulceribus ad collum et pectus laborare coopérât. In
latere sinistro thoracis inter primam et secundam
costam ulcus erat profundum, quod cum pulmone
communicabat. Si flamma candelae foramini admove-
batur, haec durante inspiratione et exspiratione ab
expulso aëre movebatur. Aeger semper clausum tene-
bat foramen et incommoda sentiebat multa, ubi foramen
per aliquod temporis spatium apertum fuerat. Sectio
cadaveris probabat ulcus externum communicare
cum excavatione tuberculosa in parte superiore pul-
monis sinistri. 1)

Casus II Grapini. L. A. Travers, aetate 17 anno-
rum, d. 22 mensis Martii 1844 ob morbum scrophulo-
sum nosocomium Sancti Ludovici intrabat. Infans
jam erat debilis et a nimio corporis labore jam statim
defatigatus. Anno aetatis 13 scrophulosi abscessus
in pectoris parietibus oriebantur, quos sanatos alii
excipiebant diversis corporis locis.

Die 30 mensis Julii anni 1844 haec erat conditio;

1) Confcrantur Froriep's, Not. Sept. 1845. Pennink, Diss. d.
pulm. fist. s. 13 seq.

debilitas magna, tussis, expectoratio purulenta,
dyspnoea, nulla febris, modo diarrhoea, modo consti-
patio, appetitus deëst. Ad costam quintam dextri
lateris, ad marginem inferiorem musculi pectoralis
magni cernitur locus depressus, atque in eo loco
foramen ambitu 15 millimetrorum. Ex eo foramine
pus effluit, et durante expectoratione etiam aër cum
Stridore exit. Hoc phaenomenon sese ostendit, quando
aeger postprofundam inspirationem, ore et naso clausis,
nixum edit. Id foramen ortum erat post abscessum;
Costa necrotica erat. Thorax percussus sonum edit
darum, excepta regione foraminis. Auscultatie praeter
rhonchum mucosum et aliquam debilitatem soni re-
spiratorii in latere dextro nihil morbosum refert.

Nulla signa vel excavationis vel pneumothoracis
reperiuntur. Ad latus colli dextrum est ulcus, ad
tertiam et quartam colli vertebram necrosi alfectas
ducens. Die 3 mensis Augusti oedema manuum et
pedum nascitur, extremitates frigent. Diarrhoea, major
dyspnoea, cum sequentibus diebus augerentur, aeger
die 17 obiit. Cadaveris sectio. In quinta costa foramen
erat illud descriptum, pulmo agglutinatus erat tho-

racis parietibus, sed fistulae orificium externum duce-
bat ad sacci speciem, cujus basis quintae costae insi-
debat longitudine trium centrimetrorum, latitudine
duorum centimetrorum. Basis sacci excipiebatur a
parte angustiore, in quam ramus bronchialis hiabat.
Saccus exterius constat pleura pulmonali inspissata.
Interna ejus facies obtecta erat pseudo-membrana
splendenti, in quam uno filo transibat membrana
mucosa rami illius bronchialis. Ceteroquiu pulmo
satis sanus, et in ambitu sacci solum nonnullas con-
tinebat tuberculosas granulationes. In cavitate pec-
toris neque exsudatum, neque aër 1).

Caam UI Eisenmanni. Vir quidam, qui olim bucci-
nator fuerat, sed praeter scabiem nullo unquam morbo
laboraverat; strenuus potator, sed saepius de equo
ceciderat, atque semel vehementem ab equo in pectus
acceperat ictum, a qua laesione in lobo inferiore pul-
monis dextri abscessus ortus fuerat, qui anno 1832 a
doctissimo Walther incisus, multum pus et ichorem
emiserat; anno 1835 cum eo vulnere adhuc labo-

1) Qonf. Schmidt'a Jahrb. 1845, Sea Heft pag. 313. Pennink 1.1.
p. 19. Seqq.

raret, viribus fei-e exbaustis, curae commendabatur
viri doet. Eüenmann. Vulnus, e quo hactenus perpetuo
pus foetidum destillaverat, nunc granulationibus luxu-
riosis quodammodo angustatum erat, attamen in
respiratione aërem demittens; percussie circa fistulae
aperturam signa referebat inspissationis substantiae
pulmonalis vicinae. Aeger etiam per tussim sputa
rejiciebat foetida et purulenta. ïborax in latere dextro
collapsus, totum corpus ad ossa emaciatiun, jam vero
cUoriura adhibebatur, tum ad usum internum, tum
ad injectiones per fistulam instituendas; quae curatio
eum effectum habebat, ut foeter evanesceret cum
febre hectica, pus melioris notae secerneretur vires-
que redirent, adeo ut jam post duos menses, aeger
e nosocomio exierit, et licet fistula se non clau-
deret, tamen pristinum robor recuperaret, quin mox
matrimonium iniret sanumque infantem generaret. 1)
Casus IV Laenneccii. Infans aetato 12 annorum,
debili constitutione, anno 1813 febre acuta afficiebatur,
conjuncta cum tussi vehemente, oppressione et dolore

1) Conf. Schmidt's Jahrb. 1839 4e8 Heft pag. 32, Pennink 1.1.
p. 22 Seq.

in latere sinistro pectoris. Nonnullos dies post, mag-
nam quantitatem sputorum sanguinolentorum ejiciebat,
quo facto tamen morbus quidem incrementum capere
non videbatur, sed paulo serius, post gravem accessum
tussis, subito nova expectoratio succe debat magnäe
portionis puris; jam vero febris diminuebatur, sed
expectoratio modica perdurabat et morbus ad decur-
sum vergebat chronicum. Ecce post nonnullos menses
se formabat abscessus ad partem inferiorem pectoris,
inter cartilagines costae septimae et octavae, qui
post applicationem frustuli potassae causticae et ortum
escharae cultri ope aperiebatur, et magnam quanti-
tatem puris emittebat. Ab eo tempore vulnus fistu-
losum manebat et quotidie unum cochlear vel duo
puris emittebat. Si vero, quod nonnunquam acci-
debat, apertura obstruebatur, aeger copiosiora per os
reddebat sputa, similia ejus puris, quod e fistula eva-
cuabatur. Die 8 mensis Martii anni 1819 Laennec-
cius in auxilium vocatus haec observabat; aeger
valde quidem emaciatus, attamen non earn maciem
referebat, quae in aegrotis reperiri solet, morbis qui
laborant vires consumentibus. Macies potius pende-

bat a parvo volumine ossium musculorumque, sed
tela cellulosa adhuc continebat pinguedinem; facies
quidem notas habebat passionis habitualis, sed tamen
non valde collapsa, genis rub ris; pulsu frequenti;
caeterum aeger erat hilaris et, quamvis natus duo-
decim annos, forinam tamen exhibebat aetatis viri
duodeviginti aunorum. Digestionis vires satis bonae.
Latus sinistrum pectoris, paullo arctius quam dex-
trum, inprimis inferius et in diametro antero-poste-
riore. Respiratio bene audiebatur in toto latere
dextro, quod praeterea in percussione sonum edebat
ubique darum.

In latere sinistro pectoris ubicumque sonus obtusior
erat. Respiratio bene quidem audiebatur anteriora
versus, in regione trium superiorum costarum, sed
non tam bene ac in latere dextro et posteriora versus
etiam minus bene. Pectoriloquium(aegophonia potius?)
evidens erat in sinistra axilla, in regione costae
tertiae et quartae et in dorsali regione circa apicem
scapulae, atque comitem habebat sonum qui dicitur
amphoricum.

Putabat pro iis symptomatibus vir Cl. Laennec in

eo infante emollitionen nonnullorum tuberculorum
socium habuisse pleuritidem acutam, tum tubercula
emollita per tussim fuisse rejecta, sed superstitem
tuberculorum substantiam in pleurae cavitatem ejec-
tum fuisse et mixtam cum sero purulento pleuritidis
abscessum produxisse, exterius, qui deinceps aperie-
batur. Praeterea pseudo-membranas credebat mutatas
fuisse in membranas fibrosas aut fibrocartilacinosas

O

et earum ope pulmonem agglutinatum fuisse pleurae
costali. Caeterum infans jam per 6 annos vivit, licet
tam gravibus malis correpta.

Ad casum hunc vir Cl. Andral notam addidit,
in qua haec leguntur; „je serais porté à croire,
„d'après cela, qu'il existe dans la plèvre, à cette
„hauteur, un point non recollé, formant clapier, dans
„lequel le pus s'accumule; ce clapier, recouvrant pro-
„bablement les fistules pulmonaires, constitue le cas
„dans lequel on entend à la fois la pectoriloquie et
„l'égophonie.quot; 1)

1) Conf. R. T. H. Laennec, traitë de l'auscultation mediate,
Tom. II, p. 669. Pennink 1.1. p. 26 seq.

Casus V a Guil. Stokes ohservatus. Femina 23 annos
nata tussi et liaemoptoë corripiebatur cum insequenti
febro. Non diu post querelas quoque faciebat de
dolore in dextro pectoris latere et in dextro hypo-
chondrie, qui dolor augebatur per tussim, pressionem
motumque corporis. Tussis frequentior fiebat, sputis
tenacibus subflavis. Pars inferior lateris dextri ob-
tusum edebat souum et de respiratione vix quidquam
audiri poterat; nisi profunde inspirabat aegrota.
Postquam haec symptomata quatuordecim circiter
dies durarunt, tumor non circumscriptus apparebat
inter secimdam tertiamque costam lateris dextri, et
nevus simul superveniebat haemoptoës accessus, febre
tamen cessante. Tumor cataplasmatibus jam foveba-
tur, eo cum efFectu, ut ipse incrementum caperet et
fluctuationis notas ederet, et die 13 arte aperiri
posset, quo facto magna portio puris cum sanguine
evacuebatur, sed haemoptoö cessabat. Attamen jam
post tres dierum hebdomades abscessus redibat et
majorem nunc acquirebat magnitudinem. Denuo inci-
sus etiam magnam quantitatem puris emittebat, sed
die sequenti foramen formam referebat, magni an-

thracis, e quo per pressuram magna copia substantiae
emortuao et albidae expellebatur. Aegrota nunc
valde erat emaciata et laborabat tussi, sputis cruentia
et purulentis, ut et diarrhoea, Stylus immissus longe
quidem inter musculos poterat protrudi, sed neque
in cavum pectoris, nequo in cavum abdominis pene-
trabat, Aliquante post vero in tussi aër magno cum
impetu ex fundo ulceris exire incipiebat. Regio infra
mammae papillam in percussione darum edebat nunc
sonum, ibique simul audiebatur respiratio cavernosa,
quae durante inspiratione sonum habebat comitem
soni horologii similem. Sonus metallicus et pecto-
riloquium non aiidiebatur, attamen vox resonabat sur-
sum a Costa sexta et sonus murmurans respiratorius
anterius et posterius satis naturalis, Aegra non diu
post obiit. In cadaveris examine ulcus externum
apparebat a sexta ad decimam costam extensum,
latitudine 4 pollicum; in convexa hepatis fade fun-
dus erat abscessus, qui constituebatur pseudomembrana
extra involucrum hepatis peritonaeale locata. Pars
costalis diaphragmatis ,erat ab abscessu perforata, qui
itaquo per medium diaphragma communicabat cum

pulraone dextro, id est cum excavatlone in hujus
pulmonis lobo inferiore; haec excavatio similis erat
abscessus pulmonalis, sed propria tunica carebat, verum
cum multis ramis bronchialibus communicabat. Pars
pulmonis eam excavationcm cingens colore erat ex
cano albo, mollis, sed non granulosa. Reliqua pars pul-
monis sana erat. Credit vir doctissimus Stokes, hoc
in casu excavationcm pulmonis non solum a pure
infra diaphragma nato productnm fuisse, verum
inferiorem pulmonis lobum una cum hepate afiFectum
fuisse. Caeterum hicce casus exemplum est, posse
sine pectoriloquio magnum in pulmone exstare abs-
cessum. 1)

In plerisque -casibus commemoratis observatum est,
processiim de quo agimus morbosum inveniri in
hominibus phthisicis et scrofulosis, maximam partem
casuum eventum lethalem habuisse, decursum vero,

1) Conf. W. Stokes, Abhandl. über die Diagn. und Beh. der
Brustkrankh. Bremen 1838, p. 555. Pennink. 1. 1. p. 33 Seqq.

licet plerumque chronicum, tamen diversae duratiouis
fuisse. In uno casu aeger adhuc per 6 annos in con-
ditione tam infausta vitam protraxit.

In plerisque aegris morbus, nulla causa cognita
praegressa, ortus erat et valde latenter decurrerat.
E symptomatibus, quae dicuntur observata esse, febre
acuta cum tussi, pressionis et doloris sensu in pec-
tore, secretione sputorum sanguinolentorum et vera
etiam liaemoptoë, aeger noster modo questus est in-
terdum de sensu ingrate pressionis et anxietatis in
pectore, quod tamen, ut in casibus commemoratis,
magnopere diminutum est apertura adeoque deriva-
tione facta materiei purulenüve, in nostro casu na-
turae beneficie cataplasmatibus adhibitis, in aliis, cau-
teriis admotis vel incisione tumoris. Ut observare
potuimus, apertura, per quam pus exstrinsecus efflue-
bat, in plurimis casibus magnum levamen attulit. In
casu I vero pag. 13 (vide supra) aeger dicitur .male
se habuisse, si apertura non tecta esset, quapropter
eam clausam semper habuit. Fere omnes casus orti
sunt, nulla causa occasionali cognita. In casu VII
pag. 22, (vide supra) narratur, tumorem ortum esse

3

post laesionem externe allatam; aeger tamen sanitati
restitutus est usu interno chlorii, licet fistulae aper-
tura claudi non potuerit.

An axixilium idoneum odus allatim aegrum eervare
potuisset, et quale esse dehuisset?

Responsum hujus quaestionis certe pendet plane a
causis processus morbosi. Si revera periostitis prae-
gressa sit, fieri potest, ut curatione modico antiphlo-
gistica, per hirudines, per infrictiones de ung. hydrarg.,
postea de ung. jodur. pot., formatie abscessus averti
potuisset. Haec autem curatio in tuberculosi, quae
aderat, vix ullum effectum habuisset, dum etiam non
statui potest, diagnosi tuberculoseoa mature ^facta,
curationem idoneam hunc processum morbosum retar-
dare potuisse. Hoc certum nobis est habendum,
aegrum, etiamsi nulla fistula pulmonalis orta esset,
tamen serius ocius phthisi tuberculosa moriturum
fuisse. Sufficit in memoriam revocare conditionem
pulmonis sinistri.

Quum aeger, in clinicum receptus, nostrac curao

commendarctur, curatio symptomatica unice iudicata
erat, ut irritationem viarum aëriferarum corrigere-
mus, et diaeta nutriente, nec non medicamentis tonicis
roborantibus debilitatem tolleremus. Haec remedia
non semper aeque bene ferebantur et ideo subinde
remitti debuorunt. Parva nobis spes erat conservandi
aegrum. Oleum jecoris Aselli, ante adventura in
clinicum praescriptum, licet bonum per se, dissuaden-
dum erat, quia irritationem tractus intestinalis augeret,
quod idem valebat do aqua picis.

Quamquam putaremus, morbum a costa ortum
duxisse et affectionem pulmonis sequelam fuisse, ta-
men nobis non visum est injectiones cum quodam
praeparato e cblorio facere, quia nostra saltem opini-
one, id male egisset in conditionem irritatam viarum
aëriferarum. In casu Eisenmanni, quem doct. Pennink
in laudata sua dissertatione commemoravit pag. 22,
ubi effectus salutaris liane curationem seeutus est,
conditio morbosa alius naturae babenda erat.

Aperturam materie conglutinante claudere, nobis
patuit, non valde idoneum esse, quippe quod crebra
corporis concussione non bene successerit, sputis,

quae semper magna copia aderant, illa excretionis
via clausa per os rejectis, quod aegro valde molestum
erat. Conferantur etiam, quae hac de re notata sunt
in dissertatione viri doct. Pennink ad casum XX
pag. 27. Conatus claudendi aperturam breves etiam
fuerunt et sine spe boni efFectus. Et, vel si fieri
potuisset, ut apertura clauderetur, id tamen, ut cada-
veris sectione satis patuit, sanationem producere non
potuisset. 1

TANTUM.

THESES.

I.

Minus rectc signum certum mortis habetur, quando
ictus cordis non amplius auditur.

n.nbsp;-^^li- i-u

Mutatio excretorum non semper probat morbum adesse.

' ' ■nbsp;III.

- ilnbsp;;n)(;

Recto Bouchut i l'hydrocéphalê n'est qu'un accident
secundaire dc la méningite.quot;

-nbsp;..:.. IV.nbsp;.li'..

Rcctc dicit Andral : » chacune des modifications que la

langue peut offrir dans sa couleur nc correspond pas h
une modification speciale de l'estomac.quot;

V.

Unicum remedium antiphlogisticum clHcax est sanguinis
dcpletio.

■ VI.

Princcps causa occasionalis cutis morborum est immun-
dities.

vn

.quot;i . -l'iKffiUi inrr «lirrov

Diuretica in nephritide admodum nocent.

- ; rnnuToic; iq -if.vjy^^tioji iiiifï.)j';gt;r)X.') oi'ftjifî.':

Usus arsenici in debellandis febribus intermittentibus
non est rejiciendus.

uni'.ira '.I quot;r'Miiu--.

Si medicus dubitat, num angina mombranacea, an
asthma acutum Miliar! adsit, ante omnia cura antiphlo-
gistica est instituenda. lt;,,,..;,i-, J-ii Iii. I'vV!

Non omnia ulcéra sunl sananda.' ■ . t

XI.

Male aguunt qui Cl. Rust secuti, in oommotione cerebri
Btatîm venam secant.nbsp;: .i- ., !m n; j.'iv

XII.

. nv

Rcctc Rust: Die Einthoilung in fistula compléta ct
incompleta (externa et interna) ist unrichtig. , f

1nbsp;icui-rv.

XIII.

Ad gravissimam narium hacraorrhagiam composcendara
optime conducit linteum carptum vol Belloquii mothodus.

XIV.

Diagnosis calculi urinarii in vcsica non certa est.

XV.

Abortus causa soepo quaerenda est in morbosa colli
uteri conditione, Syphilide secundaria producta.

Dantur casus, in quibus medico licet abortum provocare.

XVII.

Causa proxima febris, quae puerperalis vocatur, exis-
tero videtur in affectione inflammatoria membranarum
serosarum partis affectae.

xvm.

In Eclampsia parturentium optimum remedium est,
partum terminare.

XIX.

Medicina forensis res est imperfecta, nisi cx lege
medici forenses speciales nominantur.