/I ■ .

£y

Z' / ^x

X

/7!

r 9-^

i, '/Z ,

y^rquot;

LESSEN EN EVANGELIEN

OP ALLE DE DAGEN

VAN DEN HEILIGEN TUD VAN DE VASTE.

DIT WERK IS VERKRIJGBAAR

DE

LESSEN EN EVANGELIEN

OP

ALLE DE DAGEN

VAN DEN HEILIGEN TIJD VAN DE VASTE,

NAAR

DEJi LATUXSm TEKST VAN HET ROMEISSCHE MISSAAL

OP NIEUW IN HET NEDERDUITSCII VERTAALD

EN IN DOORLOOPENDE AANTEEKENINGEN UITGELEGD

DOOR

JOANNES THEODORUS BEELEN,

KAMERHEER VAN Z. H. PIUS IX, LID DER VERGADERING VAN DEN INDEX, DOCTOR IN DE GODGELEERDHEID, KANUNNIK VAN LUIK, EN HOOGLEERAAR VAN DE H. SCHRIFT EN DE OOSTERSCHE TALEN AAN DE CATHOLIEKE HOOGESCHOOL VAN LEUVEN.

MET KERKELIJKE GOEDKEURING.

I

o' gt;

'vy a i ]

LEUVEN,

TER DRUKKERIJ VAN C.-J. FONTEYN, DEN VADER 1871.

EIGENDOM,

EN VOORBEHOUDING VAN HET RECHT TOT VERTALING.

VOORREDE VAN DEN SCHRIJVER.

Wij hopen door het uitgeven van deze bladen den wensch te vervullen van velen, die de goedheid hadden ons te doen opmerken, dat ons Epistel-en Evangelieboek¹ voor een onvolledig werk zou gehouden worden, indien wij niet ook de Lessen en Evangeliën van den Vastentijd daar bijvoegden : wij meenden in hunne aanmerking de uitdrukking te mogen zien van hun verlangen, dat wij ons, zonder uitstel, tot dien nieuwen arbeid wilden verledigen. Wat dan de bewerking aangaat van deze Lessen cn Evangeliën van den Vastentijd, zij is geheel en al in overeenkomst met die van onze Epistels en Evangeliën, van welker bewerking wij het noodige gezegd hebben in het voorbericht aan het hoofd van dat boek geplaatst'.

En hiermede konden wij onze Voorrede besluiten; doch wij willen deze gelegenheid gebruiken om den Eenv. Heer Muré nog eenige opmerkingen mede te deelen, die wij bij het doorbladeren van zijne Lessen cn Evangeliën'

') Epistels en Evangeliën op alle de Zondagen en op do voornaamste feestdagen van het Kerkelijk jaar, enz. Leuven. 1870.

') Bladz. XL, volgg.

') Lessen en Evangeliën op al de dagen van het jaar. Uit het Romeinsch Missaal vertaald door J. C. H. Muré, Pastoor te Berkenrode. Leiden. 1860.

VOORREDE VAN DEN SCHRIJVER.

gemaakt hebben. Zijn Eerw. gelieve onze critiek te beproeven met den toetssteen van zijn besiepen oordeel; en hij vergeve ons den beslissenden toon, dien wij in onze aanmerkingen voeren ; wij meenden, zonder onwellevend te zijn, dit te mogen doen, om zoo des te korter en bondiger onze gedachten te kunnen uit drukken.

Hier volgen nu onze aanmerkingen :

1. In de les van Woensdag in de Passie-week, uit Levitic. XIX, wordt, onder andere wetten tegen onrechtvaardigheid, ook deze voorgeschreven ; Non facies calumniam proximo tuo. De Eerw. Heer Muré vertaalt dit: Gij zult uwen naaste niet belasteren. Maar deze overzetting is slechts schijnbaar nauwkeurig. Calumniam facere beteekent hier niet belasteren, maar onrecht aandoen, in welke beteekenis de H. Hieronymus deze uitdrukking (calumniam facere, calumniarij in zijne overzetting meermalen bezigt¹, waar in den grondtekst de woorden prs of pirs gebruikt zijn. Zie hier eenige voorbeelden daarvan :

Levitic. : VI : 2 (in de Vulgaat⁸) : Anima quae peccaverit, et, contemto Domino, neg aver it proximo suo depositum, quod fidei ejus credit am fuerat, vel vi aliquid extorserit, aut calumniam fecerit.

Jerem. VI : 5, seq. : Si fecerit is judicium inter virum et proximum, adve-M nae et pupillo et viduae non feceritis calumniam, etc.

1 Kon. XI: 3-5 zegt Samuël tot het volk ; Loquimini dc me coram Domino, utrum bovem cujuspiam tulerim, si oppressi aliquem, et contemnam illud hodie restituamque vohis. En het volk antwoordt : Non es calumniatus nos, neque oppressisti.

Job X : 3. spreekt Job tot God en zegt : Numquid bonum tibi videtur, si calumnieris me et opprimas me opus manuüm t a arum ?

In den zin van fraudare gebezigd komt calumniari voor in de Vulgaat bij Malach. III ; 5 : et qui calumniantur mercedem mercenarily wat de H. Hieronymus in zijn commentarius (ad h. 1.) verklaart ; qui nolunt reddere pro opens labore quod debent.

') Het woord calumnia met de beteekenis van vexatio of oppressio was bij de Romeinen bekend. Toen Keizer Nerva eene voor de Joden zeer drukkende belasting had afgeschaft, werd er eene gedenkpenning geslagen met dit opschrift: Fisci Ju-daïci calumnia sublata. Zie Eckhel, Doctrina Num. Vet. Tom. VI, p. 404. (Bij Card. Wiseman. Essays on various subjects bij his Eminence Cardinal Wiseman. London. I { 53. Vol. I, p. 89).

^,) In den Hebreeuwschen tekst : Levitic. V : 21.

VOORREDE VAN DEN SCHRIJVER.

Onze Schriftuurplaats : Non facies calumniam proximo tuo, nee vi oppri-mes enm, is goed uitgelegd door Bonfrerius (in Pentateuchum, ad h. 1.), die daarop aanteekent; Calumnia et violentia hie vetantur, quae valde quidem affmia sunt; in hoe tarnen differunt, quod calumnia rationem praetexit appa-rentem, et in speciem justi velit videri ayere, ut quod alterius sit extorqueat; at violentia nihil praetexit, sed palam et aperte extorquet.

2. In de derde les op Zaturdag in de eerste week van de Vaste wordt van God gezegd : Qui solus es bonus Rex, solus praestans, solus Justus ct omnipotens, etc. De Eerw. Heer Muré vertaalde daar solus praestans met

'alleen Voortreffelijk*. Maar deze beteekenis heeft praestans hier niet; het beteekent hier zooveel als suhministrator, provisor, largitor, als blijkt uit den grondtekst, waar voor praestans staat ^een afgeleid Substantief

van , dat voorkomt in den eersten brief van den II. Petrus

(IV : 41) : wg ivyyoz yjg /yprr/Ei ó 0£ö?, d. i. naar de overzetting dei-Vulgaat : tamquam ex virtuie, quam administrat Deus. Men had dan hier solus praestans moeten vertalen : alleen Gever, de Gever alles goeds.

3. In de les uit den Propheet Daniël, op Maandag in de tweede week van de Vaste, bidt de Propheet tot God ; Vide... civitatem, super quam in-vocatum est nomen tuum. Uier vergat men te letten op de hebraïseerende uitdrukking der Vulgaat, en vertaalde daarom, schijnbaar wel nauwkeurig, maar inderdaad verkeerd : de stad, over welke uw naam is ingeroepen²; men had hier moeten overzetten ; de stad, die naar uwen naam genoemd is. Deze aanmerking past eveneens op de laatste zinsnede van die les : nomen tuum invocatum est super civitatem et super populum tuum, wat niet beteekent : uw naam is ingeroepen over uwe stad en over uw volk*, maar ; uwe stad (Jeruzalem) en uw volk zijn naar uwen naam genoemd. Jeruzalem heette de stad Gods, en de Israëlieten het volk Gods, als bekend is. Daarnaar zeide de Propheet ook in het begin van zijn gebed : Laat toch uw toorn en uwe gramschap zich afkeeren van uwe stad Jeruzalem. Die zegswijze dan super quam invocatum est nomen tuum, beteekent zooveel als : quae de nomine tuo vocatur. Een leerzaam voorbeeld van de beteekenis dezer zegswijze is te vinden bij Isaïas IV : 1, waar gesproken wordt van de ontvol-

') Muré, bladz. 74. ^a) Muré, bladz. 77. ^l) Muré, bladz. 77.

VOORREDE VAN DEN SCHRIJVER.

king des lands, door de menigte van mannen, die in den krijg zouden sneuvelen : Apprehendent septem mulieres viruhn unum in die illa, dicentes : Panem nostrum comedemus, et vestimentis nostris operiemur; tantummodo invocetur nomen tuum super nos : welke plaats Cornelius a Lapide¹ in eene omschrijvende verklaring zeer goed uitlegt : Ne praetendas inopiam quod-que non possis nos diere; nos ipsae nos alemuset vestiemus; tantum esto noster maritus nosque vocemur uxores tuae.

4. In de lesquot; uit den Propheet Ezechiël (XXXVI : 23-28) wordt in medio vestri tweemaal verkeerd overgezet; te midden van u*. De uitdrukking in den grondtekst hier gebezigd (Danspa), beteekent elders² ook wel te midden van u, onder u, te midden van uw volk, maar hier beteekent het tekstwoord medium (aquot;!p5), een midden van den mensch, zijn hart, zijn binnenste, en de rechte vertaling was hier : in uw binnenste. Zij wordt volstrekt gevorderd door den parallelismus sententiarum; want tegenover et sjnritum novum ponam in medio vestri staat ; et dabo vobis eor novum. Elders wordt ons tekstwoord (aquot;!|5) in de Vulgaat overgezet door viscera, bijv. Jerem. XXXI : 33 : Dabo legem meam in viscerihus eorum (C3quot;ip3), et in corde eorum seribam eam.

5. De overzetting van Ezech. XVIII : 2 : Quid est quod inter vos parabo-lam vertitis in proverbium istudetc., door : Wat beteekent het, dat (jij onder elkander de gelijkenis tot een spreekwoord maakt, deze overzetting⁸, dunkt ons, luidt zeer duister. De uitdrukking der Vulgaat ; parabolam ver-tere in proverbium istud, had hier moeten vergeleken worden met den Hebreeuwschen grondtekst, die zeer helder is. Daar leest men : Cur vos estis rrtfi bujari ns D-ibira parabolizantes parabolam istam, en de zin is, gelijk Cornelius a Lapide dien zeer goed verklaart : Cur crebro utimini hac parabola seu proverbio ? Hier diende dan vertaald ; Waarom bezigt gij onder u het spreekwoord, enz. En zoo moest dan ook in het volgende vers (vs. 3) vertaald worden : Zoo gijlieden dit spreekwoord nog langer zult bezigen in Israël.

1

^,) Commentarius in Isaiam, ad h. 1.

2

) Bijv. Jerem. XXIX : 8 : , Vuig. ; Prophetae vestri, qui

VOORREDE VAN DEN SCHRIJVER.

6. Aan het einde van de les uit den Propheet Ezechiël¹, wordt vita vivet, vertaald ; het leven zal hij leven¹, 't geen noch eene woordelijke, noch eene duidelijke overzetting der tekstwoorden is. Men moest hier, met weglating van vita, eenvoudig vertalen : hij zal leven; of, wilde men de kracht der hier gebezigde woordvoeging (rnr.quot;¹ rnn) uitdrukken ; hij zal voorzeker leven. Het is een Hebreeuwsch taaleigen den Infinitief van een Werkwoord onmiddellijk te plaatsen vóór een tempus finitum van hetzelfde Werkwoord, tot versterking van het gezegde; bijv. Genes. 11 ; 17 ; nia (Vuig. morte morieris), gij zult voorzeker sterven ; en diezelfde woordvoeging is ook hier gebezigd.

7. Bij Daniël III ; 48, leest men volgens den tekst van.het Missaal*: et erupit (flamma) et incendit quos reperit juxta fornacem de Chaldaeis ministros regis, qui earn incendehant. Hier werd niet goed vertaald ; en barstte uit en verbrandde de Chaldeërs, de dienaars des Konings, die zij in de nabijheid des ovens, welken zij stookten, bereikte*. Eene juiste overzetting vorderde ; en uitslaande verbrandde zij van de Chaldeërs, die zij bij den oven vond, 's Konings dienaars die hem stookten.

8. Osee VI : 1-6 ; In tribulatione mane consurgent ad me wordt vertaald : In hunne verdrukking zullen zij in den morgen opstaan tot mij*. De overzetting hecht zich hier, naar ons oordeel, al te slaafs aan de woorden der Vulgaat, en wordt daardoor onverstaanbaar. Deze liebraïscerende uitdrukking : mane consurgere ad aliq., waarvoor de Vulgaat elders (Prov. VIII: 17) nog schrijft ; mane vigilare ad aliq., heeft de beteekenis van vlijtig iets of iemand zoeken, en naar dien zin zouden wij hier verkiezen te vertalen : In hunne verdrukking zullen zij mij vlijtig zoeken.

9. Joan. XVIII ; 3 : Judas ergo eum accepisset (Aaêwv) co hor tem (ryjy (jTTStpav), et a Pontificibus et Pharisaeis ministros, is verkeerd vertaald : Judas dan, die eene krijgsbende van wege de Opperpriesters en Pharizeërs ver-

1

Muré, bladz. 11.

⁵)*Muré, bladz. 186.

VOORREDE VAN DEN SCHRIJVER.

kregen had¹. Het Werkwoord accipere beteekent hier niet verkrijgen, maar met of bij zich nemen, evenals bij Matlh. XVI : 5 : ohliti sunt panes accipere; en cohortem (ry;y CTrstpav) is niet eene krijgsbende, maar de krijgsbende, eene afdeeling der Romeinsche bezetting van de burgt Antonia, onder geleide van haren Hoofdman (vs.12). Zie onze aanteekeningen op Joan. XVIII; 3.

10. Luc. XXII : 70 wordt aan den Zaligmaker de vraag voorgesteld ; Tu ergo es FiliusDei? En Jezus antwoordt; Vos dicitis, quia ego sum. Tegen den zin is hier de vertaling' ; Gij zegt het, dat ik het ben. Men moet overzetten : Gij zegt het; want ik ben het! En de zin is : Het is gelijk gij zegt; want, in waarheid, ik ben het. Naar Hebreeuwsch spraakgebruik is het antwoorden met een : gij hebt het gezegd! of gij zegt het! eene bevestiging van hetgeen gevraagd is. Dit antwoord van den Zaligmaker bevat dan eene plechtige verklaring van zijne godheid; maar die verklaring gaat verloren als men vertaalt ; Gij zegt het, dat ik het ben.

11. Matth. XXVI : 57 ; At illi tenentes (xpar^avTEc) Jesum, duxerunt ad Caïpham, is niet goed vertaald ; Doch zij, die Jezus in hunne macht hadden*. Het Werkwoord tenere beteekent daar grijpen, evenals in vs. 55, en het Deelwoord tenentes, moest hier om het Particip. Aor. HpaT^cavrsc van den grondtekst overgezet worden in plusquamperfecto : Zij nu, die Jezus gegrepen hadden.

12. Onnauwkeurig is eveneens de overzetting van Marcus XIV ; 23 ; Et accepto calice, gratias agens (su^ap iGTrficf.c) dedit eis, door ; En den kelk genomen hebbende, gaf hij hun dien, dankend*. Drie handelingen volgden hier op elkander : het nemen van den kelk , het danken , en het geven van den kelk. Men had hier moeten vertalen : En den kelk genomen hebbende, dankte hij en gaf hun dien, of ; en hij gaf hun dien, na gedankt te hebben. De Grieksche tekstwoorden zijn hier bij Marcus dezellde als bij Matthetis (XXVI ; 27) : ei^apiar/fca? s^wxev auroi?, en bij Mattheüs luidt de vertaling der Vulgaat ; gratias egit, et dedit illis.

1

') Muré, bladz. 188.

VOORREDE VAN DEN SCHRIJVER.

13. In het Evangelie op Aschdag is het Meervoud gebezigd in plaats van het Enkelvoud : XJncje caput tuurn et faciem tuam lava wordt daar vertaald ; zalft uw hoofd en wascht uw aangezicht

14. De bede van den Hoofdman (Evang. op Donderdag- na Aschdag) ; tantum die verbo kan nauwkeurig vertaald worden : zey, beveel, hc.l maar met een enkel woord, dal mijn dienstknecht gezond worde, en het zal zoo geschieden. De vertaling; spreek slechts een woord', is, dunkt ons, onnoodig vrij.

15. De overzetting van tenebrae exterior es door de uiterste duisternis⁵ wil ons niet recht bevallen; buitenste duisternis ware beter. Deze uitdrukking : uiterste duisternis, zij geeft, naar ons gevoelen, een ander denkbeeld, dan de Evangelist door dit metaphorisch gezegde heelt willen uitdrukken. Het tekstwoord tenebrae exteriores (70 crzóro^ ro e^wrepov) beteekent die duisternis, die buiten de verlichte eetzaal is. Acjitur hoe loco, schrijft Mal-donatus (ad h. 1.), sicut multis aliis, de regno coelorum sub figura et simili-tudine convivii, nee prandii, sed coenae... Solent autem conviviales coenae, quia de nocte fiunt, copioso taedarum lumine celebrari... Itaque qui in caena-culo sunt, in magno sunt lumine, qui extra, in mag nis versantur tenebris. Idco qui ex regno coelorum extruduntur, in tenebras exteriores cjici dicunlur.

16. Bij Matth. XXVI : 5 luidt de Vulgaat : Dicebant autem : Non in die fes to, ne forte tumultus fier et in populo. Men vertaalt¹ : opdat er niet soms oproer ontsta onder het volk. Maar er staat niet flat, maar fieret. De Vulgaat hield deze tekstwoorden : i'ya uy] OópvSog ylv/jrai Iv rw Xaw, voor eene aanmerking van den Evangelist, die se//quot; verklaren wilde, om welke reden de Sanhedristen zeiden ; Niet op het feest! De uitdrukking tva pj yivyjrat kan zoowel ne fiat als ne fieret beteekenen; maar de Vulgaat gaf er hier deze laatste beteekenis aan.

En hiermede besluiten wij de aanmerkingen, welke wij ons nog veroorloofden te maken op het Epistel- en Evangelieboek van den Eerw.

1

) Muré, bladz. 152.

XII VOORREDE VAN DEN SCHRIJVER.

lieer Muré'. Rustte onze critiek op goede gronden, zij zal voorzeker nut doen, en tegelijk ook dienen om onze overzetting, waar zij van eene andere merkelijk afweek, bij deskundigen te rechtvaardigen. Aanmerkingen op onzen arbeid, die men ons zou willen mededeelen, zullen wij zorgvuldig overwegen, en niet nalaten gebruik te maken van hetgeen wij daaruit zullen leeren.

J. Th. BEELEN.

Leuven, '20 Februari 1871.

') Eene andere reeks van aanmerkingen op genoemd werk is tc vinden in de Voorrede (bladz. vi-XL.) van onze Epistels cn Emngcliën op alle de Zondagen, enz. Leuven, 1870.

INHOUD EN BLADWIJZER.

BLADZIJDE

De Voorbede.

Aschdag..............

Donderdag na Asolidag.........

Vrijdag na Aschdag..........

Zaturdag na Aschdag.........

Eerste Zondag van de Vaste . .....

Maandag in de eerste week van de Vaste .

Dinsdag in de eerste week van de Vaste .

Quatertemper-Woensdag........

Donderdag in de eerste week van de vaste Quatertemper-Vrijdag

Quatertemper-Zaturdag........

Tweede Zondag van de Vaste.......

Maandag in de tweede week van de Vaste. .

Dinsdag in de tweede week van de Vaste . .

Woensdag in de tweede week van de Vaste .

Donderdag in de tweede week van de Vaste .

Vrijdag in de tweede week van de Vaste .

Zaturdag in de tweede week van de Vaste.

Derde Zondag van de Vaste.......

Maandag in de derde week van de Vaste .

Dinsdag in de derde week van de Vaste . .

Woensdag in de derde week van de Vaste Donderdag in de derde week van de Vaste Vrijdag in de derde week van de Vaste. . .

Zaturdag in de derde week van de Vaste .

INHOUD EN BLADWIJZER.

BLADZIJDE.

Vierde Zondag van de Vaste..............400

Maandag in de vierde week van de Vaste......... 105

Dinsdag in de vierde week van de Vaste.........109

Woensdag in de vierde week van de Vaste........-115

Donderdag in de vierde week van de Vaste........120

Vrijdag in de vierde week van de Vaste.........-124

Zaturdag in de vierde week van de Vaste......... 133

Passie-Zondag......................

Maandag in de Passie-week.............142

Dinsdag- in de Passie-week.............. 140

Woensdag in de Passie-week.............-150

Donderdag in de Passie-week.............150

Vrijdag in de Passie-week..............160

Zaturdag in de Passie-week.............103

Palmzondag, bij de wijding der palmen..........17-1

Palmzondag in de H. Mis..............174

Het lijden onzes Heeren Jezus Christus volgens den H. Mattheüs. 176

Maandag in de Goede week.............203

Dinsdag in de Goede week..............200

Het lijden onzes Heeren Jezus Christus volgens den II. Marcus 207

Woensdag in de Goede week .............216

Het lijden onzes Heeren Jezus Christus volgens den H. Lucas. . 221

Witte Donderdag.................236

Goede Vrijdag..................243

netlijden onzes Heeren Jezus Christus volgens den H. Joannes . 246

Paasch-Zaturdag.................260

DRUKFOUTEN.

Bladz. 1, in nool 2, lees : Exod. XXXIl : 12.

» 37, na Eere zij den Vader____eeuwigheid! lees : Gelijk liet was in

tien beginne en nu en altijd en in alle eeuwigheid. Amen ; en den geprezene en vei'heei'lijkte in eeuwigheid !

EVA.NGELIEN

GEDURENDE DEN HEILIGEN TIJD VAN DE VASTE.

ASCHDAG.

Les uit den Propheet Joël;

II : 12—19.

Dit zegt de Heer : Bekeert u tot mij met geheel uw hart, met vasten en met weenen en met klagen. En scheurt uwe harten en niet uwe kleederen', en bekeert u tot den Heer, uwen God! Want genadig en barmhartig is hij, lankmoedig en rijk aan goederlierenheid, en ver-zoenlijk over het onheil⁴. Wie weet, of God niet tot inkeer komt⁵ en

ASCHDAG.

vergiffenis schenkt, en eene zegening achter zich laat, tot een spijs- en dankoffer voor den Heer onzen God !

Blaast de bazuin op Sion'! heiligt een vasten! kondigt eene vergadering aan! Verzamelt het volk, heiligt de gemeente, vergadert de ouderlingen, verzamelt de kinderen en de zuigelingen! De bruidegom ga uit zijne binnenkamer', en de bruid uit haar woonvertrek! Dat tusschen het voorportaal en het altaar' de Priesters, des Heeren dienaars, weenen en zeggen : Spaar, o Heer! spaar uw volk, en geef uw erfdeel⁴ niet prijs aan den smaad, dat de Heidenen over haar zouden heerschen⁵! Waarom zou men zeggen onder de volkeren ; Waar is nu hun God⁶!

De Heere ijverde voor zijn land', en hij spaarde zijn volk; en de Heere antwoordde en zeide tot zijn volk : Zie, ik ga u koren zenden en wijn en olie, en gij zult er van verzadigd worden ; en ik zal u niet verder tot smaad stellen onder de Heidenen, zegt de Heer, de Almachtige.

Evangelie volgens den H. Mattheüs; VI : 16—21.

In dien tijde zeide Jezus tot zijne leerlingen : Wanneer gij vast, toont dan geen treurig gelaat, gelijk de huichelaars doen; want zij mismaken

ASCHDAG.

hunne aangezichten, om zich als vastende aan de menschen te vertoonen. Voorwaar zeg ik u : zij hebben hun ioon ai ontvangen. Maar gij, als gij vast, zalf uw hoofd en wasch uw aangezicht', opdat gij den menschen niet toeschijnet te vasten, maar uwen Vader¹, die in het verborgen is'; en uw Vader, die in het verborgen ziet, zal het u vergelden.

Vergadert u geene schatten op de aarde, waar roest en mot verderven, en waar dieven uilgravcn' en stelen; maar vergadert u schatten in den hemel, waar noch roest, noch mot verderft, en waar geen dieven uitgraven noch stelen : want waar uw schat is, daar is ook uw hart.

--------in iTgfa ii---

DONDERDAG NA ASCHDAG.

Les uit den Propheet Isa'ïas;

XXXVUI : 1—6.

In die dagen² werd Ezechias doodelijk ziek; en Isaïas, Amos' zoon, de Propheet, trad tot hem binnen en sprak tot hem : Dit zegt de Heer : Beschik over uw huis³, want gij zult sterven, en niet leven'. En Ezechias keerde zijn aangezicht naar den muur⁴, en hij bad lot den Heer; en hij zeide : Och Heer! gedenk toch, bid ik u, hoe ik voor u aangezicht met getrouwheid en met een oprecht hart gewandeld heb en gedaan

1

betreft, hij stelt haar voor als zijnde alreeds

2

een feestmaal ging. De zin is dus : stel u

3

vroolijk aan , als gingt gij naar een feest.

4

) want God is overal.

*) In het Grieksch staat hier doorbreken, inbreken.

⁵) In die dagen, toen namelijk Sennacherib met zijne Assyrische krijgsmacht naby Jeruzalem gekomen was en deze stad

DONDERDAG NA ASCHDAG.

wat goed was in uwe oogen¹! En Ezechias weende met groot geween. Toen geschiedde het woord des Heeren tot Isaïas aldus¹ : Ga heen, en spreek tot Ezechias ; Dit zegt de Heer, de God van uwen vader David : Ik heb uw gebed gehoord, en uwe tranen gezien; zie, ik zal tot uwe levensdagen nog vijftien jaren toevoegen³; en uit de hand van den koning der Assyriërs zal ik u verlossen, u en deze slad, cn ik zal haar beschermen⁴, zegt de Heer, de Almachtige.

Evangelie volgens den H. Mattheüs; VIII : 5—13.

In dien tijde, toen Jezus Capharnaüm was ingegaan, kwam tot hem een Hoofdman⁵, die hem bad en zeide ; Heere! mijn dienstknecht ligt te huis aan eene verlamdheid, en lijdt zware pijnen. En Jezus zeide tot hem : Ik zal komen en hem genezen. En de Hoofdman antwoordde en zeide : Heere! ik ben niet waardig, dat gij ondermijn dak inkomt; doch zeg het maar⁶ met een enkel woord, en mijn dienstknecht zal genezen worden. Want⁷ ook ik ben een mensch onder de macht van anderen

1

Uit 4 Kon. XX : S blijkt, dat Isaïas, na zijnen last bij Ezechias volbracht te hebben, den koning verlaten had, toen God hem beval tot Ezechias terug te keeren om dezen aan te kondigen dat zijn gebed verhoord was.

•) Den derden dag na deze voorzegging was Ezechias van zijne doodelijke ziekte genezen, en hij leefde nog vijftien jaren hierna.

⁴) In den nacht, die volgde op deze voor

DONDERDAG NA ASCHDAG.

gesteld, en wederom krijgsknechten hebbende onder mij; en ik zeg tol dezen : Ga! en hij gaat; en tot een ander : Kom! en hij komt; en tol raijn dienstknecht : Doe dit! en hij doet het. Jezus nu, dit hoorende, verwonderde zich', en zeide tol die hem volgden : Voorwaar zeg ik u : zoo groot een geloof¹ heb ik in Israël' niet gevonden. Doch ik zeg u, dat velen van Oosten en Westen zullen komen' en aanzitten² met Abraham en Izaak en Jacob in het Rijk der Hemelen; maar de kinderen des Rijks' zuilen uitgeworpen worden in de duisternis daar builen'; aldaar zal geween zijn en geknars der lauden'. En Jezus zeide tot den Hoofdman : Ga heen, en gelijk gij geloofd hebt, zoo geschiede u! En de dienstknecht genas in diezelfde ure.

VRIJDAG NA ASCHDAG.

Les uit den Propheet Isaïas;

LVIII : 1—9.

Dit zegt God de Heer' : Roep zonder ophoudenquot;, verhef als eene bazuin uwe stem en maak mijn volk hunne misdaden bekend, cn aan

1

') als deze heidensche Hoofdman heeft.

2

•) Onze tekst heeft hier aanliggen. Men lag toen aan tafel. De hemelsche vreugde wordt hier en elders bij een gastmaal vergeleken.

VRIJDAG NA ASCHDAG.

Jacobs huis' hunne zonden ! Want dag aan dag zoeken zij mij', en mijne wegen willen zij welen. Als waren zij een volk dat gerechtigheid heeft beoefend en het gebod van zijnen God niet verlaten heeft, zoo vragen zij mij om rechtvaardige oordeelen, zij begeeren tot God te naderen. Waarom vastten wijen zaagt gij het niet aan; waarom kastijdden wij ons, en gaaft gij er geen acht op? — Zie! op den dag van uw vasten' doel gij wat u lust, en alle uwe schuldenaren noodzaakt gij tot betalen; zie: om te twisten en te krakeelen vast gij, en slaat toe met vvrevelmoedigen vuist. Vast niet gelijk tot op den huldigen dag, opdat uw geroep' in den hooge gehoord worde! Zou dit het vasten zijn dat ik verkies, dat de nienseh zich een dag kwelle? dat hij zijn hoofd kromme als een hoepel⁶ en zak en asch onder zich spreide', — zult gij dit een vasten noemen en een dag, den Ileere welgevallig? Of is het vasten, dat ik verkies, niet veelmeer dit⁸ : hef goddelooze verbindingen op⁰, doe verdrukkende schuld-

VRIJDAG NA ASCHDAG.

bundels' te niet, laat vrij die verbrijzeld zijn¹, en verbreek alle juk». Deel met den hongerige uw brood, en breng armen en zwervelingen in uw huis; als gij een naakte ziet, bedek hem, en uw vleesch veracht het niet'! Dan zal uw licht' als de dageraad doorbreken, en uwe genezing spoedig ontspruiten; en uwe gerechtigheid zal voor uw aangezicht uitgaan, en de heerlijkheid des Ileeren zal u verzamelen. Dan zult gij aanroepen, en de Heer zal u verhooren; dan tot hem schreien, en hij zal zeggen : Zie, hier ben ik ! want barmhartig ben ik, ik de Heer uw God.

Evangelie volgens den H. Mattheüs; V : 43—VI : 4.

In dien tijde zeide Jezus tot zijne leerlingen : Gij hebt gehoord, dat er gezegd is : Gij zult uwen naaste liefhebben², en uwen vijand zult gij haten. Doch ik zeg u : hebt uwe vijanden lief, doet wel aan die u haten, en bidt voor hen die u vervolgen en belasteren; opdat gij kinderen moogt zijn van uwen Vader' die in den hemel is, die zijne zon doet opgaan over goeden en kwaden , en regenen doet over rechtvaardigen en onrechtvaardigen. Want indien gij liefhebt die u liefhebben, wat

1

) verbreek alle juk, ontsla van allen onrechtvaardig opgelegden last.

2

⁴) uw vleesch veracht het niet, keer den rug niet toe aan uwen behoeftigen evenmensch.

^s) Dan, wanneer gij zóo vast, dan zal uw licht, uwe verlossing uit uwe ballingschap, opdagen, als het licht des dageraads doorbreken, en uwe genezing, de herstelling van uw leed , spoedig als eene plant

VRIJDAG NA ASCHDAG.

loou zult gij hebben'? Doen ook de tollenaars' dat niet? En indien gij uwe broeders alleen groet, wat doet gij voortreffelijks? Doen ook de Heidenen dat niet? Weest dan⁵ gijlieden volmaakt, gelijk uw hemelsche Vader volmaakt is.

Ziel toe, dat gij uwe gerechtigheid⁴ niet doet voor⁵ de menschen, om van hen gezien te worden; anderszins zuil gij geen loon hebben bij uwen Vader, die in den hemel is'. Wanneer gij dan eene aalmoes geeft, bazuin het uiet voor u uit, gelijk de huichelaars doen in de Synagogen en op de straten, om door de menschen geëerd te worden; voorwaar zeg ik u : zij hebben hun loon al ontvangen'. Maar als gij cene aalmoes geefl, dat uwe linkerhand dan niet wele wat uwe rechter doel', opdat uwe aalmoes in quot;t verborgen zij; en uw Vader, die in 't verborgen ziet, zal het u vergelden.

ZATUEDAG NA ASCHDAG.

Les uit den Propheet Isaïas;

LVIII ; 9—14.

Dit zegt God de Heer : Indien gij uit uw midden de keten wegneemt', en ophoudt den vinger uit te steken en te spreken wat geen nut heeftquot;';

ZATURDAG NA ASCHDAG.

als gij den hongerige uw hart uitreikt', en den smachtende' verzadigt, dan zal in de duisternis uw licht opgaan , en uw donker zal zijn als de middag'. En rust zal de Heer u geven voor immer, en uwe ziel met glans vervullen, en uw gebeente bevrijden¹; en gij zult zijn gelijk een wel besproeide hof, en als een bron², wier water niet oplicudt te vloeien. Dan wordt in u weer opgebouwdquot;, wat van oudsher verwoest lag, fondamenten jaren en jaren lang bedolven zult gij optrekken; en men zal u noemen bohverk-hersteller', hermaker der wegen tot bewoning³. Als gij uwen voet terughoudt van den Sabbat, zoodal gij uwen w ilquot; niet doet op mijnen heiligen dag, en den rustdag eene lust noemt⁴, des Heeren heiligen eerwaardigen dag, en dien vereert, zoodat gij niet uwe wegen gaatquot;, niet doet wat u lust, en geen ydele woorden spreekt, — dan zult gij u verheugen over den Heerquot;, en ik zal u dc hoogten des lands doen beslij-

1

) Eii rust.... bevrijden. Do twee laatste

2

zinsneden zijn duister; doch naar de Vulgaat kan men hier niet wel anders vertol

3

en al helder. Men kan hier aldus vertalen :

4

en in dorre streken zal hij u laven, en uw gebeente zal hij sterken. Deze gezegden betreffen het terugkeeren van het Israölieti-

ZATURDAG NA ASCHDAG.

gen', en zal u spijzigen mei het erfdeel van Jacob uwen vader»; want de mond des lieeren heeft hel gesproken'.

Evangelie volgens den H. Marcus; VI : 47—56.

In dien tijde, als hel avond was geworden, was hel schip midden in het meer, en Jezus alleen op het land. En hij zag, dat zij niet veel moeite t'ooW-roeiden (want de wind was hun tegen); en omtrent de vierde nachtwake¹ kwam hij lot hen, wandelende op het meer²; en hij wilde hen voorbijgaan³. Zij nu, hem ziende⁴ wandelen op het meer, meenden dat het een spook was, en schreeuwden luid⁵; want zij zagen hem allen', en onlstelden. En terstond sprak hij met hen, en zeide tol hen : Weest gerust, ik ben het! vreest niet! En hij klom bij hen in het schip, en de wind hield op. En uitermate zeer stonden zij bij zich zeiven verbaasd;

1

') en u spijzigen met het erfdeel van Jacob uwen Vader, u het land der belofte laten genieten.

2

) Eene formulier van bevestiging, waarvan de zin is ; Aldus, gelijk ik gezegd heb, zal u geschieden ; want de mond des Hee-ren , die niet bedriegen kan , heeft zulks gesproken, zulks beloofd.

3

⁴) Sedert Pompejus verdeelden de Joden, naar het gebruik der Romeinen, den nacht in vier nachtwaken, elke van drie uren. De vierde nachtwake was van 's morgens drie tot zes uren.

4

•) Alles gehoorzaamt aan hem , door wien alles gemaakt is. Jezus beleltede hier de zwaartekracht van zijn lichaam.

5

) Hij deed alsof bij hen wilde voorby-gaan.

') hem ziende. Versta dit zoo : Zij zagen daar op het water eene menschelyke gedaante; doch de duisterheid en daarbij het onstuimige weder, waren oorzaak, dat zy

ZATURDAG NA ASCHDAG.

want zij hadden niet gelet op het wonder van de brooden'; want Inm liart was blind¹.

En overgevaren zijnde, kwamen zij in de streek van Genesaretb, en legden daar aan. En toen zij het schip uitgegaan waren, herkenden zij²hem terstond. En zij doorliepen die gansche landstreek', en begonnen de kranken op bedden rond te dragen³, waar zij hoorden dat hij was. En overal waar hij inging, in vlekken, of in dorpen, of in steden, legden zij de zieken op de stralen; en zij baden hem, dat zij alleenlijk maar het boordsel van zijn kleed mochten aanraken⁴; en zoovelen hem aanraakten'. werden gezond.

1

'] hun hart, dit is, hun verstand, was blind, zonder inzicht. De Evangelist wil ons zeggen , dat het den leerlingen nog ontbrak aan genoegzame opmerkzaamheid op Jezus' daden. Vgl. Mark. VIII : 17, 18, en Matth. XVI : 9.

2

⁵) zij, te weten , de ingezetenen van die streek, waar Jezus' leerlingen met hem aan land gingen. Matth. XIV : 35.

3

) rond te dragen. Sommige kranken

4

droeg men hierheen, andere daarheen; want Jezus bleef niet op eene en dezelfde

i2 EERSTE ZONDAG VAN DE VASTE.

EERSTE ZONDAG VAN DE VASTE.

Les uit den tweeden brief van den H. Apostel Paulus aan de Corinthiërs; VI : 1—10.

Broeders! wij vermanen u, dat gij de genade Gods niet tevergeefs ontvangt¹; want² hij zegt ; Ten aangenamen tijde verhoorde ik u, en ten dage des heils hielp ik u. Zie, nu is het de aangename lijd, zie, nu is het de dag des heils! En aan niemand geven wij eenigen aanstoot³, opdat onze bediening niet gelasterd worde; maar wij bevelen ons zeiven in alles aan als dienaren Gods, door veel geduld', in verdrukkingen, in nooden, in benauwdheden; in slagen, in gevangenissen, in oproeren; in arbeid, in waken, in vasten; door reinheid, door kennis⁴, door lankmoedigheid, door goedertierenheid, door den

1

') Wij vermanen u om zorg te dragen , dat gij de genade Gods, de genade van met God verzoend te zijn geworden , niet wederom verliest, zoodat gij haar tevergeefs zoudt ontvangen hebben.

2

thans gekomen ; maakt er gebruik van.

3

) Naar het Grieksch : En in niets geven ivij eenigen aanstoot: wij vermijden aan iemand in eenig opzicht aanstoot of erger

4

in allen opzichte, bevelen of prijzen wij ons zeiven aan, gelijk dienaren Gods zich zeiven aanbevelen, door die deugden en

EERSTE ZONDAG VAN DE VASTE.

Heiligen Geest, door ongeveinsde liefde, door leer van waarheid, door kracht Gods, door de wapenen der gerechtigheid ter rechter- en ter linkerzijde, door eer en oneer, door kwaden en goeden naam¹; als verleiders¹, en toch wij spreken de waarheid; als onhekend', en toch gekend; als wegstervende', en zie, wij leven; als getuchtigdquot;, en toch niet gedood; als bedroefd', en altijd zijn wij blijde; als arm', en velen maken wij rijk; als niets hebbende, terwijl wij alles bezitten.

Evangelie volgens den H. Mattheüs ; IV : 1—11.

In dien tijde werd Jezus door den Geest naar de woestijn geleid, om beproefd te worden door den duivel'. En toen hij veertig dagen

1

) door eer en oneer, door kwaden en goeden naam, door eer en goeden naam by onze vrienden , door oneer en kwaden naam bij onze tegenstanders.

EERSTE ZONDAG VAN DE VASTE.

en veertig nachten had gevast', had hij daarna honger. En de bekoorder toegetreden zijnde¹, sprak tot hein ; Indien gij Gods Zoon zijt, zeg dan dat deze steeneu brooden worden². Doch hij antwoordde cn zeide ; Er staat geschreven : De mensch leeft niet van brood alleen, maar van alle woord dat uitgaat uit Gods mond'. Toen nam de duivel hein op' naar de heilige stad³, en stelde hem op de tinne des tempels, en zeide tot hem : Indien gij Gods Zoon zijt, zoo werp u naar beneden'; er staat immers geschreven : Want hij heeft zijnen Engelen aangaande U een bevel gegeven, en op de handen zullen zij U nemen, opdat gij niet soms uwen voet aan eenen steen mocht stooteu⁸. Jezus zeide tot hem : Daar staat ook geschreven : Gij zult den Heer, uwen God, niet beproeven⁴. Wederom

1

*) in menschelijke gedaante, zoo als reeds genoegzaam blijkt uit de woorden toetreden en spreken, welke de Evangelist hier bezigt.

2

⁵) De booze geest wilde te welen komen, of Jezus in der daad de Zoon van God was ; en in geval hij niets meer ware dan een heilig mensch, hem tot zonde verleiden. Hij vroeg dan een wonderwerk, tot bewijs dat Jezus waarlijk Gods Zoon was. Geschiedde dit wonderwerk , dan wist hij 't geen hij weten wilde; want God kon geen wonderwerk verrichten , om iets dat onwaar was te bevestigen.

3

daartoe verordenen wii; hij is vermogend

4

nieuwe spijzen te scheppen ; zoo voedde hij op eene wonderdadige wijze de Israëlieten in de woestijn (zie Exod. XVI ; -15);

EERSTE ZONDAG VAN DE VASTE.

nam de duivel hem op naar eenen zeer hoogen berg, en toonde hem al de koninkrijken der wereld en hunne heerlijkheid', en zeide lot hem : Dit alles zal ik u geven indien gij nedervalt en mij aanbidt'. Toen zeide hem Jezus ; Ga weg, Satan¹! want er slaat geschreven' ; Den Heer, uwen God, zult gij aanbidden, en hem alleen dienen. Toen verliet hem de duivel, en zie. Engelen kwamen toe en bedienden hem».

---ii ima m~ ------

MAANDAG IN DE EERSTE WEEK VAN DB VASTE.

Les uit den propheet Ezechiël;

XXXIV : 11—16.

Dit zegt God de Heerquot;: Zie, ik ga zelf omzien naar mijne schapen' en ze bezichtigen. Gelijk een herder⁸ zijne kudde bezichtigt, len dage dat hij zich bevindt te midden zijner uileen gespreide⁹ schapen; zóo zal ik ook mijne schapen bezichtigen; en ik zal ze verlossen uil alle plaatsen

1

⁸) Nu noemt Jezus den bekeerder bij zynen naam, en hij beschaamt hem.

16 MAANDAG 11V DE EERSTE WEEK VAN DE VASTE.

waarheen zij verstrooid werden op den dag der nevelwolk en der duisternis'. En ik zal ze uitvoeren uit de volkeren en ze verzamelen uit de landen, en ik zal ze binnenleiden in hun land; en ik zal ze weiden op Israels bergen, bij waterstroomen, en in alle woonoorden des lands⁵. In vette weiden zal ik ze hoeden, en op Israëls hooge bergen zullen hunne weivelden zijn; daar zullen zij zich nedervlijen in het groene gras, en in vette weiden zullen zij grazen op Israëls gebergte. Ik zelf zal mijne schapen weiden, en ik zelf ze doen rusten, zegt de Ileere God. Het verlorene zal ik opzoeken, en het verstootene terugvoeren; het gewonde zal ik verbinden, en het zwakke versterken; en het veile en sterke zal ik behoeden⁵; en naar recht zal ik ze weiden, zegt de Heer, de Almachtige.

Evangelie volgens den H. Mattheüs; XXV : 31—46.

Als nu⁴ de Zoon des menschen zal gekomen zijn in zijne heerlijkheid⁵, en al dc Engelen met hem, dan zal hij gaan zitten op den troon zijner heerlijkheidquot;. En voor hem zullen vergaderd worden alle de volken', en hij zal ze van elkander scheiden⁸, gelijk de herder de schapen van de bokken scheidt; en de schapen zal hij stellen aan zijne rechterzijde, en de bokken aan zijne linkerzijde. Alsdan zal de Koning zeggen tot hen,

MAANDAG IN DE EERSTE WEEK VAN DE VASTE. 17

die aau zijne rechterzijde zuilen zijn : Koml, gij gezegenden mijns Vaders'! neemt bezit van het koninkrijk, dat voor u bereid is' van de grondvesting der wereld af. Want ik had honger³, en gij gaaft mij te eten; ik had dorst, en gij gaaft mij te drinken; ik was een vreemdeling, en gij uaamt mij op; ik was naakt, en gij bedektet mij; krank , en gij bezocht mij; ik was in de gevangenis, en gij kwaamt tot mij. Alsdan zuilen de rechtvaardigen hem antwoorden⁴, zeggende ; Heere! wanneer zagen wij u hongerigquot;, en spijsden u; dorstig, en laafden u? En wanneer zagen wij u eenen vreemdeling, en namen u op; of naakt, en bedekten u? Of wannneer zagen wij u krank of in de gevangenis, en kwamen tot u? En de Koning antwoordende, zal lot hen zeggen : Voorwaar zeg ik u : voor zooveel gij dit aan één van deze mijne geringste broeders gedaan hebt, deedt ge het aan mij. Alsdan zal hij zeggen ook tot hen, die aan zijne linkerzijde zullen zijn : Gaat weg van mij, gij vervloekten! in het eeuwige vuur, dal bereid is voor den duivel en zijne engelen. Want ik had honger, en gij gaaft mij niet te eten; ik had dorst, en gij gaaft mij niet te drinken; ik was een vreemdeling, en gij naamt mij niet op; naakt, en gij bedektet mij niet; krank en in de gevangenis, en gij bezocht mij niet. Dan zullen ook zij hem antwoorden en zeggen : lleere! wanneer zagen wij u hongerig, of dorstig, of een vreemdeling, of naakt, of krank, of in de gevangenis, en dienden u niet? Alsdan zal hij hun antwoorden,

18 DINSDAG IN DE EERSTE WEEK VAN DE VASTE.

zeggende : Voorwaar zeg ik u : voor zooveel gij dit niet gedaan hebt aan een van deze geringslen, deedl ge liet ook niet aan mij. En dezen zullen gaan in de eeuwige straf, maar de rechtvaardigen in het eeuwige leven'.

DINSDAG IN DE EERSTE WEEK VAN DE VASTE.

Les uit den Propheet Isaïas;

LV : 6—11.

In die dagen sprak de Propheet Isaïas, zeggende : Zoekt den fleer' terwijl hij te vinden is! Roept hem aan terwijl hij nabij is! De godde-looze verlate zijnen weg, en de ongerechtige zijne raadslagen; hij keere terug tot den Heer, en Hij zal zich zijner ontfermen; terug tot onzen God, want hij is rijk in het vergeven.

Want niet zijn mijne overleggingen uwe overleggingen', niet uwe wegen mijne wegen, zegt de Heer; want gelijk de hemel hooger is dan

DINSDAG IN DE EERSTE WEEK VAN DE VASTE. 1!»

de aarde, zóo zijn mijne wegen verheven boven uwe wegen, en mijne overleggingen boven de uwe. En gelijk regen en sneeuw van den hemel nederdaalt en derwaarts niet weer terugkeert, maar de aarde drenkt en vruchtbaar maakt en haar uitspruiten doet, en zaad geeft voor den zaaier, en brood voor den etende, alzoo zal ook mijn woord zijn, dat uitgaat uit mijnen mond ; het zal niet ledig tot mij wederkeeren, maar doen al wal ik wilde, en volvoeren waartoe ik het uitzond, zegt de Heer, de Almachtige.

Evangelie volgens den H. Mattheüs; XXI : 10—17.

In dien tijde, toen Jezus Jeruzalem was ingekomen, raakte de gansche stad in beweging, en zeide : Wie is deze'? En de scharen¹ zeiden : Deze is Jezus, de Propheet van Nazareth in Galiléa.

En Jezus ging den tempel Gods in², en dreef allen uit, die verkochten of kochten in den tempel'; en de tafels der wisselaars³ en de

1

') Inwoners van Jeruzalem doen deze vraag, waarschijnlijk niet uit onkunde of nieuwsgierigheid, maar veeleer uit minachting, wel wetende wie hij was, die daar in plechtigen optocht Jeruzalem binnen kwam.

2

) Volgens Marcus (XI : 9, iö) bezocht Jezus den tempel op den dag zijner plechtige intrede in Jeruzalem, ging daarop des

3

zou, dat die twee Evangelisten hier met elkander niet overeenstemmen. Doch het

20 DINSDAG IN DE EERSTE WEEK VAN DE VASTE.

stoelen dergenen, die de duiven' verkochten, stiet hij omver. En hij zeide tot hen : Er is geschreven : Mijn huis zal een huis des geheds genoemd worden; doch gij hebt het gemaakt tot een roovershol¹. En er kwamen bliuden en kreupelen tot hem in den tempel, en hij genas hen. Toen nu de Opperpriesters et de Schriftgeleerden de wonderen zagen, die hij verrichtte, en dat de kinderen in den tempel riepen, zeggende : Hosanna den Zoon van David²! waren zij zeer misnoegd³, en zeiden lot hem : Hoort gij wel wat dezen zeggen³! En Jezus zeide tot hen : Ja! Hebt gij nooit gelezen : Uit den mond van kinderen en zuigelingen hebt gij lof toebereid? En hen verlaten hebbende, ging hij de stad uit naar Bethanië⁴, en verbleef aldaar.

1

^B) de kinderen herhaalden wat zij van

2

hunne ouders gehoord hadden. Zie vs. 9.

3

) niet zoo zeer op die kinderen , als veelmeer op Jezus zeiven, omdat hij zich voor den Messias liet uitroepen, iets wat hunne hardnekkige ongeloovigheid volstrekt niet kon verdragen.

4

) vergezeld van zyne leerlingen. Zie Marc. XI : 11.

QUATERTEMPER-WOENSDAG.

QUATERTEMPER-WOENSDAG.

Eerste les uit het boek Exodus;

XXIV : 12—18.

In die dageu zekle de Heer lot Mozes : Klim opwaarts tot mij op den berg' en blijf daar; en ik zal u steenen tafelen geven met de wet¹ en de geboden die ik geschreven heb, opdat gij de kinderen Israels zoudt leeren. Mozes en Jozuë zijn dienaar stonden op²; en toen Mozes den berg Gods zou opgaan', zeide hij tot de Ouderlingen : Wacht hier totdat wij tol u wederkeeren. Gij hebt Aaron en Uur³ bij u; indiener eenig geschil ontslaan mocht, brengt het voor hen. En toen Mozes opgeklommen was, bedekte de wolk⁴ den berg, en de heerlijkheid des Heeren woonde' op den Sinaï, dien zij zes dagen met de wolk bedekie; en op den zevenden dag⁵ riep hij hem uit het midden der nevelwolk. Het aanzien nu van de heerlijkheid des Heeren was, voor de oogen der kinderen Israëls, als vlammend vuur op den top des bergs. En Mozes ging de wolk in en steeg den berg op; en hij was aldaar gedurende veertig dagen eu veertig nachten.

1

*) steenen tafelen met de wet, steenen tafelen, waarop ik de ivet en de geboden geschreven heb, opdat gij daarnaar de kinderen Israê'ls hunne plichten zoudt leeren.

2

*) stonden op van de plaats, waar zij zich op den berg bevonden (vgl. vs. 9).

3

den berg Gods, den Horeb [Horeb en berg

4

Gods worden Exod. Ill : 1 als synoniemen gebezigd) hooger zou opgaan, zeide hij tot de Ouderlingen, die, naar Exod. XXIV : I, tot hier toe met hem den berg waren opgeklommen.

5

Mozes' afwezoudheid, als zyne plaatsver

QUATERTEMPER-WOENSDAG.

Tweede les uit het derde boek der Koningen;

XIX ; 3—8.

In die dagen kwam Elias' te Bersabée van Juda¹, en zond aldaar zijnen dienaar weg⁵. En hij, hij ging eene dagreize ver de woestijn in; en toen hij was aangekomen en nederzet onder eenen bremstruik', bad hij dat hij sterven mocht, en zeide : Heere, het is mij genoeg²! neem mijne ziele weg, want ik ben toch niet beter dan mijne vaderenquot;! En hij legde zich neder en viel in slaap' in de schaduw van den bremstruik. En zie, een Engel des Heeren roerde hem aan, en zeide tot hem : Sta op en eet! Hij zag om, en zie, aan zijn hoofdeinde was een brood onder de asch gebakken , en eene drinkschaal met water. Hij at en dronk dan, en sliep wederom in. En de Engel des Heeren kwam andermaal weder, en roerde hem aan, en zeide tot hem : Sta op en eet, want gij hebt nog eenen langen weg vóór u ! En hij stond op, en at en dronk; en hij ging, door de kracht van deze spijze³, veertig dagen en veertig nachten, tot aan den berg Gods Horeb'.

1

) Hij liet te Bersabée zijnen dienaar

2

achter, en ging alleen eene dagreize ver

3

⁴) bremstruik. Dit geboomte diende in de wildernis, des nachts tot beschutting

OUATËRTEMPER-WOEINSDAG.

Evangelie volgens den H. Mattheüs; XII : 38—50.

In dien tijde namen eenige' der Schriftgeleerden en Pharizeërs hel woord op en zeiden tot Jezus : Meester! wij willen een tceken¹ van u zien. Hij antwoordde en zeide tot hen³ : Een boos en overspelig geslacht* vraagt een teeken; en geen teeken⁵ zal hun gegeven worden, dan het teeken van Jonas² den Propheet. Want gelijk Jonas drie dagen en drie nachten geweest is in den buik van den walvisch³, alzoo zal de Zoon des menschen in het hart der aarde zijn drie dagen en drie nachtcn. De Ninivieters zullen, in het oordeel, opstaan met dit geslacht, en het ver-oordeelen, omdat zij zich bekeerden op de prediking van Jonas; en zie, meer dan Jonas is hier'! De koningin van het Zuiden⁴ zal, in het oordeel, opslaan met dit geslacht, en het veroordeelen, omdat zij kwam van de einden der aarde, om Salomons wijsheid te hoeren; en zie, meer

1

) geen tceken. Dit woord teeken moet

2

hier genomen worden in den zin der vra

3

gers, die beweerden, dat de wonderen, tot

4

doende waren om zijne goddelyke zending

QUATERTEMPER-WOENSDAG.

dan Salomon is hier'! Doch als⁵ de onreine geesl van den mensch is uilgegaan, zoo gaat hij om door dorre plaatsen, rust zoekende, en vindt haar niet. Dan zegt hij : Jk zal terngkeeren in mijn huis, waarvan ik ben uilgegaan. En daar gekomen, vindt hij het ledig, uitgeveegd en versierd. Dan gaat hij heen en neemt met zich zeven andere geesten, nog boozer dan hij zelf, en zij gaan in en wonen aldaar; en de laatste toestand van dien mensch wordt erger dan de eerste. Zóo zal het ook gaan met dit boos geslacht.

Terwijl hij nog sprak⁵ tot de scharen, zie, zoo stonden zijne moeder en zijne broeders' buiten⁵, en zochten hem te spreken. Iemand⁶ nu zeide tot hem : Zie, uwe moeder en uwe broeders staan buiten, en verlangen naar u. Doch dengene, die hem dit zeide, antwoordde hij, zeggende : Wie is mijne moeder, en wie zijn mijne broeders'? En zijne hand naar zijne leerlingen uitstrekkende, zeide hij : Ziedaar mijne moeder en mijne broeders! Want al wie den wil doet van mijnen Vader, die in den hemel is, die is mijn broeder, en zuster, en moeder.

1

Doch als de onreine geest van den mensch is uitgegaan. Het gezegde in dit en de twee volgende verzen komt ook voor bij Lucas XI : 24-20, doch in een ander zinverband. Men zie onze ophelderende aanmerkingen aldaar.

.⁸) Jezus bevond zich op dit oogenblik in Capharnaüm, als blijkt uit Hoofdst. XIII : \.

⁴) Zijne moeder en broeders waren van Nazareth naar Capharnaüm gekomen ter oorzake van hem. Doch welk het eigenlijk doel van dit bezoek geweest is, wordt door den Evangelist niet gezegd. Zie onze aanteekening op Marc. Ill : 21. Door zijne broeders worden hier, naar Hebreeuwsch spraakgebruik, Jezus' naaste bloedverwanten beteekend. Lees hier onze aantee-

DONDERDAG IN DE EERSTE WEEK VAN DE VASTE. 25

DONDERDAG IN DE EERSTE WEEK VAN DE VASTE.

Les uit den Propheet Ezechiël;

XVIII : 1—9.

In dien tijde geschiedde het woord des Heeren tol mij', zeggende : Waarom bezigt gijlieden onder u, in hel land van Israël¹, hel spreekwoord, dat zegt : De vaders alen onrijpe druiven, en de landen dei-kinderen zijn er slomp van²? Zoo waar ik leef, zegt de Heere God, zoo gijlieden dit spreekwoord nog langer zult bezigen in Israël'.... Zie alle zielen zijn de mijne³ : gelijk de ziel des vaders de mijne is, evenzoo is ook de ziel des zoons de mijne; die ziel die zondigt, die zal slerven⁴. Doch als iemand gerechtig is⁵ en recht en gerechtigheid belracht⁸; als hij niet eet op de bergen⁶, en zijne oogen⁷ niet opheft tol de afgoden van

1

) in het land van Israël. Het woord is gericht tot de inwoners van Judéa en Jeruzalem.

2

⁸) De zin van dit spreekwoord is : De vaders hebben de overtreding gedaan , en de kinderen moeten er voor boeten. In den mond der Joden van die dagen lag in het gebruik van dit spreekwoord eene klacht tegen God, als ware hij jegens hen onrechtvaardig in zijne strafgerichten. Zij werden, meenden zij, al te zwaar gestraft, en moesten boeten om de zonden hunner vaderen.

3

dit spreekwoord was eene godslastering;

4

en Rechter van allen; om de vaders te straffen , heeft hij niet noodig zich aan de kinderen te wreken, als lagen de vaders

5

grond voor dit verbod ; het bezigen van

6

want, zie, alle zielen, alle menschen, be-

7

hooren aan God toe; Hij is Schepper, Heer

26 DONDERDAG IiN DE EERSTE WEEK VAN DE VASTE.

het huis Israels'; de huisvrouw zijns naasten niet onteert¹, en tot eene onreine vrouw² niet nadert; als hij niemand verdrukt', den schuldenaar zijn pand teruggeeft³, geen roof begaat; als hij zijn brood met den hongerige deelt, en den naakte bekleedt; als hij niet te leen geeft op woeker⁴, en geen overmaat neemt⁵; als hij van onrechtvaardigheid⁶ zijne hand terughoudt, en naar waarheid oordeel velt tusschen man en man; als hij wandelt in mijne gebodenquot; en mijne wetten onderhoudt, doende wat recht is : zulk een is gerechtig, hij zal leven, zegt de Heer, de Almachtige.

Evangelie volgens den H. Mattheüs; XV : 21—28.

In dien tijde ging Jezus van daar weg'⁰ en vertrok naar de streken van Tyrus en Sidonquot;. En zie, eene Cananeesche vrouw¹⁵, van die grenzen

1

') niet onteert door overspel.

2

⁸) eene onreine vrouw, de vrouw ten tijde van hare maandelijke zuivering; haar te naderen was in de Mozaïsche wet verboden. Zie Levit. XVIII : 19.

3

^s) den schuldenaar zijn pand teruggeeft. den armen schuldenaar, die voor pand een kleed gaf, dat hij niet ontberen kan ; zulk een pand moest hem, naar Exod. XXII : 26 en Deuteron. XXIV : 42, 13, voor zon-nenondergang teruggegeven worden.

4

) als hij zijn geld niet te leen geeft op woeker. Door woeker wordt hier rente of intrest beteekend. Het was den Israëliet verboden aan zijnen volksgenoot geld op rente te geven. Zie Exod. XXII : 2ö ; Levit. XXV : 3Ö-37. Ten opzichte van vreemdelingen was hem dit toegestaan. Zie Deuteron. XXII : 10, 20.

5

) en geen overmaat neemt. Men nam

6

overmaat van geleend koren, door meer

DONDERDAG IN DE EERSTE WEEK VAN DE VASTE. 27

gekomen', riep luid', tot hem zeggende : Ontferm u mijner, Heere, Zoon van David¹! mijne dochter wordt deerlijk geplaagd van een boozen geest. Doch hij antwoordde haar geen woord'. En zijne leerlingen traden toe en verzochten hem, zeggende : Zend haar weg'! want zij schreeuwt ons achterna². Doch hij antwoordde en zeide ; Ik hen niet gezonden dan lol de verloren schapen van hel huis van Israël'. Maar zij kwam³, en aanbad hem', zeggende : lleere, help mij! En hij antwoordde en zeide : Het is niet wel, het brood der kinderen le nemen, en hel te werpen voor de honden'⁰. En zij zeide : Zoo is hel, Heere! want ook de hondjes elen

1

⁵) Dat de Joodsche natie een buitengewonen Godsgezant verwachtte, en dat deze wezen zou een afstammeling van David, dit kon den aangrenzenden volken niet verborgen blijven; en eveneens moest het hun ter ooren komen, dat Jezus van Nazareth zich voor den Messias uitgaf, en allerlei wonderdaden verrichtte (Matth. IV : 24). In deze kunde dan moet de beweegreden gezocht worden van het geloof dier Cana-neesche vrouw in Jezus.

2

^fi) Zij volgt ons, en schreeuwt, en iaat u niet gerust.

3

wording van God den Zoon, en de persoonlijke werkzaamheid van Jezus hier op aarde ; hij kwam in de wereld om de gan-sche wereld te verlossen en zalig te maken (Joan. XII : 47. Marc. XVI ; 15, 16); maar als leeraar en wonderdoener, als Messias, moest hij in zyne werkkring zich bepalen

QUATERTEMPER-VRIJDAG.

van de kiuimelljcs, die van de tafel hunner meesters vallen'. Toen antwoordde Jezus en zeide tol haar : O vrouw! groot is uw geloof; u geschiede, gelijk gij wilt'! En hare dochter was van dien stond af genezen³.

QUATERTEMPER-VRIJDAG.

Les uit den Propheet Ezechiël;

XVIII : 20—28.

Dit zegt God de Heer : Do ziel, die zondigt, die zal sterven' ; pen zoon zal niet dragen de ongerechtigheid zijns vaders, en een vader zal niet dragen de ongerechtigheid zijns zoons : de gerechtigheid des gerechtigen zal op hém zijn⁵; en de goddeloosheid van den goddeloozen zal op hém zijn. Maar zoo de goddelooze¹' zich bekeert van alle zijne zonden, die hij bedreef, en alle mijne geboden onderhoudt, en recht en gerechtigheid oefent, hij zal leven, en niet zal hij sterven. Alle zijne ongerechtigheden, die hij gedaan heeft, ik zal ze niet meer gedenken; om wille zijner gerechtigheid, welke hij betracht heeft, zal hij leven. Wil ik dan den dood des goddeloozen, zegt God de Heer, en niet veelmeer dat hij zich bckeere van zijne wegen en leve? Doch zoo de ge-

QUATERTEMPER-VRIJDAG.

rechtige zich afkeert van zijne gerechtigheid en ongerechtigheid bedrijft, zoo hij al de gruwelen doel die de goddelooze gewoon is te bedrijven, zou hij leven? Neen! Alle zijne gerechtigheden, die hij oefende, zullen niet meer herdacht worden; om de overtreding, waardoor hij overtrad, en om de zonde die hij beging, daarom zal hij sterven. Doch gij zegt : De weg des Heeren is niet recht'. Hoort toch, gij huis van Israël! Is miju weg niet recht! Zijn het niet veelmeer uwe wegen die niet recht zijn? Want als de gerechtige zich afkeert van zijne gerechligheid en ongerechtigheid bedrijft, hij zal deswegens sterven : om de ongerechtigheid, die hij bedreef, zal hij sterven; en als de goddelooze zich bekeert van zijne goddeloosheid, die hij bedreef, en recht en gerechtigheid oefent, dan zal hij zijne ziel doen leven : omdat hij toezag⁵, en zich bekeerde van alle zijne ongerechtigheden, die hij bedreef, zal hij leven en niet zal hij sterven, zegt de Heer, de Almachtige.

Evangelie volgens den H. Joannes ; V : 1—15.

In dien tijde was er een feest³ der Joden, en Jezus ging op naar Jeruzalem. Te Jeruzalem nu is het zoogenoemde Schaapsbad', in het

QUATERTEMPER-VRIJDAG.

Hebreeuwsch bijgenaamd Belhsaïda¹, hebbende vijf gaanderijen'. In deze² lag eene groole menigte van kranken, blinden, kreupelen, lammen, wachtende op de beweging des waters. Een Engel des Ileeren nu daalde van tijd tot tijd' in het bad neder³, en het water werd bewogen⁰. En bij die, na de beweging des waters, het eerst in het had nederkwam, werd gezond, van welke krankheid hij ook bevangen was'. Eu aldaar was eeu zeker mensch, die zijne krankheid reeds acht en dertig jaren lang had⁴. Toen Jezus dezen had zien liggen, en verstond dat hij reeds langen tijd krank was, zeide hij lot hem : Wilt gij gezond worden? De kranke antwoordde hem : Heer! ik heb geen mensch die mij, wanneeer het water bewogen wordt, in hel bad werpe; want terwijl ik⁵ kom, gaal

1

stadspoorten van Jeruzalem werd de Schaapspoort genoemd. Zie Nehem. Ill : i, 31; XII : 38. Dat de H. Joannes zegt : Te Jeruzalem nu is, en dat hij niet zegt; Te Jeruzalem nu was, daaruit volgt geenszins, dat zijn Evangelie geschreven is vóór de verwoesting van Jeruzalem ; want dit badgesticht kan bij die verwoesting gespaard zijn geworden; of wel Joannes heeft, als geschiedschrijver in het verle-dene zich verplaatsende, het verledene kunnen beschouwen als nog tegenwoordig.

^ Beth'saïcla. Voor Belhsaïda heeft de Grieksche tekst in bijna al de Handschriften Beth-hesda, welk woord men door gesticht van liefdadigheid zou kunnen vertalen.

2

beelde zich dit bad of dezen vijver omge

3

dekte gaanderijen had met ziekenzalen ,

4

gaanderijen lag eene groote menigte van allerlei kranken; onder andere, ook blinden, kreupelen en lammen , wachtende op de beweging des waters, ten einde terstond

5

na die beweging het water in te gaan, en door de gezondmakende kracht, welke het water alsdan had, van hunne krankheid genezen te worden.

QUATERTEMPER-VRIJDAG.

een ander vóór mij er in. Jezus zeide tot hem : Sla op, neem uw Led op, en wandel! En terstond werd die mensch gezond; en hij nam zijn bed op, en wandelde. En het was Sabbat op dien dag.

De Joden' zeiden dan lot hem, die genezen was geworden : Het is Sabbat ; het is u niet geoorloofd uw bed te dragen. Hij antwoordde hun : Die mij heeft gezond gemaakt, die beeft tot mij gezegd : Neem uw bed op, en wandel¹! Zij vroegen hem dan : Wie is die mensch², die lot u gezegd heeft : Neem uw bed op, en wandel³ ? Doch de genezene wist niet, wie het was; wantJezus was geweken uit de schare, welke zich op die plaats bevond. Daarna⁴ trof Jezus hem⁵ aan in den tempel, en zeide lot hem : Zie, gij zijt gezond geworden : zondig nu niet meer, opdat u niet wat ergers overkome'! Die mensch ging heen, en gaf den Joden bericht, dat het Jezus was, die hem had gezond gemaakt⁶.

1

*) De man beroept zich op dengeoe, die hem met een enkel woord had gezond gemaakt; en bij wil zijnen ondervragers te kennen geven, dat wie zulke wonderwerken doen kon, ook zeker wel genoegzaam gezag had, om hem te veroorloven zijn bed te verdragen op een Sabbatdag.

2

⁸) Wie is die mensch! Het is met verachting gesproken; want zij vermoedden wel, dat het Jezus was. Op de wonderdadige genezing aan dien man verricht willen zij niet letten; zij vragen er niet naar.

3

) Terwijl die man deed, wat Jezus hem

4

gezegd had te doen, en zijn bed opnam,

5

was Jezus ongemerkt weggegaan , niet willende de aandacht der volksschare daar

6

te komen. Vgl. Joan. VI: 14, 15.

QUATERTEMPER-ZATURDAG.

QÜATERTEMPER-ZATÜRDAG.

Eerste les uit het boek Deuteronomium;

XXVI ; 12—19.

In die dagen sprak Mozes tot het volk, zeggende : Wanneer gij geëindigd zult hebben met het liénde van alle uwe vruchten' op te brengen, dan zult gij zóo spreken voor het aangezicht van den Heer uwen God : Ik heb het geheiligde¹ uit mijn huis weggedaan, en ik heb het gegeven aan den Leviet, en aan den vreemdeling, en aan den wees, en aan de weduwe, gelijk gij niij geboden hebt; ik heb uwe voorschriften niet overtreden, noch uw bevel vergeten. Ik ben gehoorzaam geweest aan de stem van den [leer mijnen God, en ik heb alles gedaan, gelijk gij mij bevolen hebt. Zie neder uit uw heiligdom² en uwe hooge hemelsche woonstede, en zegen Israel, uw volk, en het land, dat gij ons gegeven hebt, gelijk gij onzen vaderen gezworen bad', een land vloeiende van melk en honig !

Op heden gebiedt u de Heer uw God, deze bevelen en voorschriften op tc volgen, en dat gij ze onderhoudt en vervult met geheel uw hart en met geheel uwe ziel. Heden hebt gij u den Heer tot God verkozen⁵, en hem beloofd dat gij wandelen zult in zijne wegen, en zijne instellingen en zijne geboden en zijne voorschriften onderhouden, en dat gij gehoorzaam zult zijn aan zijn,bevel. En heden heeft de Heer u verkozen opdat gij hem een eigen volk zijn zoudt, gelijk hij tot u sprakquot;, en gij alle zijne

1

) het geheiligde. Door het geheiligde

2

hunne vruchten moesten afzonderen en

QUATERTEMPER-ZATÜRÜAG. 33

geboden zoudt onderhouden en hij u verheffe hoven alle volken, die hij geschapen heeft tol zijnen lof en roem en eer'; opdat gij den Heer uwen God een heilig volk¹ zijn raoogt, gelijk hij gesproken heeft².

Tweede les uit het boek Deuteronomium;

XI : 22—25.

In dien tijde zeide Mozes tot de kinderen Israels : Indien gij de geboden, die ik u voorschrijf, onderhoudt³ en ze betracht, zoodat gij den Heer uwen God liefhebt en wandelt in alle zijne wegen en hem aanhangt, dan zal de Heer al deze volken' van voor u aangezicht verdrijven, en gij zult bemachtigen⁴ die grooter en sterker zijn dan gij. Alle plaats, die uw voet betreedt, zal de uwe zijn. Van de woestijn⁵ af tot aan den Libanon, en van de groote rivier, den Euphraat, tot aan de Westzee zullen uwe landpalen wezen. Niemand zal tegen u bestand zijn; schrik en vrees zal de Heer uw God doen komen over alle land⁸, dat gij betreden zult, gelijk de Heer uw God tot u gesproken heeft⁶.

1

*) tot zijnen lof, en roem en eer. Naar het Hebreeuwsch ; tot lof en roem en eer, d. i. tot een roemrijk volk, dat eer doet aan zijuen stichter. Vgl. Jerem. XIII : 11.

2

') gelijk hij gesproken heeft. Zie Exod. XIX : 6.

3

) Indien gij de geboden... onderhoudt,

4

') al deze volken , de CaoaaDietische volken, destijds nog de bezitters van het

5

wier onderhouding hen aan de zegeningen door Hem beloofd, zou deelachtig maken.

6

land, aan de Israëlieten beloofd.

54 QUATERTEMPER-ZATURDAG.

Derde les uit het tweede boek der Machabeërs;

I : 23—27.

In die dagen terwijl het offer' verteerd werd, baden al de priesters; Jonathas begon¹, eu de overige antwoordden. En het gebed van Nehemias was aldus² : O Heere God, gij Schepper aller dingen! Gij Vreeselijke en Machtige! Rechtvaaardige en Barmhartige! Gij die alleen goedertieren Koning zijt³, alleen Gever⁴, alleen gerechtig en almogend en eeuwig! die Israël redt uit alle kwaad, die onze vaders tot uwe uitverkorenen gemaakt en hen geheiligd hebt⁵! O neem dit offer aan voor geheel uw volk Israël, en bewaar uw erfdeel' en heilig het, opdat de heidenen welen mogen, dat Gij onze God zijt!

Vierde les uit het boek Ecclesiasticus;

XXXVI : 1—40.

Ontferm u onzer⁶, o God van allen, en zie op ons neder, en toon ons het licht uwer erbarmingen⁷; en zend uwe vreeze over de volkeren, die u niet zoeken, opdat zij erkennen mogen, dat er geen God is buiten u¹⁰,

1

') Jonathas begon : de zin kan wel zijn : Jonathas bad voor. Het antwoorden bestond waarschijnlijk in een eenparig Amen, door de overige uilgesproken op elk zinlid van het gebed.

2

^s) Naar den Griekschen tekst luidt het hier : en de overige antwoordden, gelijk ook Nehemias. En het gebed was aldus.

3

*) naar het Grieksch ; Gij alleen Koning en Goedertierene.

4

) alleen Gever, de Gever alles goeds. Wel praestans van onzen Latijnscben tekst heeft hier de beteeken is van subministra-tor of provisor, als blijkt uit het Grieksche woord, dat op deze plaats gebezigd is.

5

) tot uwe uitverkorenen, uit alle natiën

6

uw volk, het volk Gods, Ie wezen , fn hen

7

geheiligd, u toegeheiligd, hebt.

QUATERTEMPEK-ZATURDAG.

en opdat zij uwe groole daden vermelden. Hef uwe hand op' over vreemde volkeren', opdat zij uwe raachl' ondervinden; en gelijk gij u voor hunne oogen aan ons als den Heilige' beloondet, wees evenzoo voor onze oogen verheerlijkt aan hen, opdat zij u leeren kennen, gelijk ook wij erkend hebben, dat er geen God is builen u, o Heer! Vernieuw uwe teekenen en herhaal uwe wonderen¹, verheerlijk uwe hand en uwen rechterarm⁰! Wek uwe gramschap op' en giet uil uwen toorn; verdelg den tegenstander en vermorzel den vijand ; verhaast den lijd² en wees de bepaling indachtig⁸, opdat zij uwe wonderdaden vermelden, o Heer onze God!

Vijfde les uit den Propheet Daniël; III : 49—51.

In die dagen was de Engel des Heeren met Azarias en zijne gezellen¹⁰ in den vuuroven nedergedaald quot;; en hij dreef de vlam des vuurs den oven

1

) Vernieuw uwe teekenen en herhaal uwe wonderen, doe ter verzameling van uw volk, thans onder afgodische volkeren verpreid, wonderwerken , gelijk gjj er eertijds ten gunste van uw volk in Egypte gedaan hebt.

2

en rechtvaardig misnoegen, uwen afkeer

QUATËUTEMPËR-ZATURDAG.

uit', en maakte het binnenste van den oven alsof er een lucht van dauw blies. (De vlam nu verhief zich boven den oven, negen en veertig ellen; en uitslaande verbrandde zij van de Chaldeërs, die zij bij den oven vond, 's konings dienaars, die hem stookten.²) En het vuur roerde hen volstrekt niet aan³, en schaadde hen niet, noch veroorzaakte hun eenig ongemak. Alsdan hieven deze drie als uit éenen mond een lofzang aan en verheerlijkten en loofden God in den vuuroven, zeggende :

Wees gezegend⁴, o Heer, God onzer vaderen; en geprezen en verheerlijkt in eeuwigheid⁵ !

En gezegend zij uw heerlijke, heilige naam; en geprezen en verheerlijkt in eeuwigheid!

Wees gezegend in uwen heiligen, heerlijken tempelquot;; en geprezen en verheerlijkt in eeuwigheid !

Wees gezegend op den heiligen troon van uw Koninkrijk'; en geprezen en verheerlijkt in eeuwigheid!

Wees gezegend om den schepter uwer godheid⁸; en geprezen en verheerlijkt in eeuwigheid !

QUATERTEMPER-ZATURDAG.

Wees gezegend gij, die op Cherubijnen gezeten, de afgronden aanschouwt; en geprezen en verheerlijkt in eeuwigheid !

Wees gezegend gij, die wandelt op de vleugelen der winden en op de golven der zee; en geprezen en verheerlijkt in eeuwigheid !

Dat alle uwe Engelen en Heiligen u prijzen! en dal zij u loven en verheerlijken in eeuwigheid !

Eere zij den Vader en den Zoon en den Heiligen Geest; en den geprezene en verheerlijkte in eeuwigheid !

Wees gezegend, o Heer, God onzer vaderen ; en geprezen en verheerlijkt in eeuwigheid!

Zesde les uit den eersten brief van den H. Apostel Paulus aan de Thessalonikers; quot;V : 14—23.

Broeders! wij bidden u, berispt de ongeregelden', beurt de kleinmoe-digen op, trekt u de zwakken aan, weest lankmoedig jegens allen. Ziet toe, dat niet iemand' een ander kwaad voor kwaad vergelde, maar tracht altijd hel goede te doen jegens elkander, en jegens allen. Verblijdt u te allen tijde'. Bidt zonder ophouden. Dankt in alles'; want dit is Gods wil in Christus Jezus over u allen. Bluscht den Geest niet uil¹.

1

Vgl. 1 Thess. IV : 11 en 2 Thess. Ill : 6, i 1.

38 QUATERTEMPER-ZATURDAG.

Veracht gcene propheliën', maar beproeft alles; behoudt wat goed is. Onthoudt u van allen kwaden schijn³.

De God des vredes zelf nu⁵ heilige u geheel en al, opdat heel uw geest en ziel en lichaam onberispelijk bewaard worde bij de komst van onzen Heere Jezus Christus.

TWEEDE ZONDAG VAN DE VASTE.

Evangelie volgens den H. Mattheüs; XVII ; i—9.

(Gelijk morgen, op den tweeden Zondag van de Vaste).

------—■gt; e—----

TWEEDE ZONDAG VAN DE VASTE.

Les uit den eersten brief van den H. Apostel Paulus aan de Thessalonikers; IV : 1—7.

Broeders! wij bidden en vermanen u in den Heere Jezus', dat, gelijk gij van ons ontvangen hebt, hoe gij moet wandelen en Gode behagen, dat gij zóo ook wandelt', dat gij rfanr»! nog meer overvloedig \vord(. Gij weet immers, welke bevelen ik u door den Heere Jezus gegeven heb³. Want dit is Gods wil, uwe heiliging'; dal gij u onthoudt van

TWEEDE ZONDAG VAN DE VASTE.

ontucht; dat een iegelijk uwer wete zijn eigen vat te bezitten in heiligheid en eer, niet in drift der begeerlijkheid, evenals de Heidenen, die God niet kennen; en dat niemand overschrijde en zijnen broeder in de zaak bedriege'; want de Heer is een wreker over dit alles', gelijk wij liet n vooruit⁵ gezegd en betuigd hebben. Want God heeft ons niet geroepen' tot onreinheid, maar tot heiliging in Christus Jezus onzen Heer.

Evangelie volgens den H. Mattheüs; XVII : 1—9.

In dien tijde nam Jezus met zich Petrus, en Jacobus, en diens broeder Joannes, en geleidde hen afzonderlijk⁵ op een hoogen berg⁰. En hij werd voor hen⁷ van gedaante veranderd⁸, en zijn aangezicht schitterde als de zon, en zijne kleederen werden wit ais sneeuw. En zie, aan hen

TWEEDE ZONDAG VAN DE VASTE.

vertoonden zich Mozes en Elias, met hem sprekende'. Petrus nu nam het woord op en zeide tot Jezus : Heere! wij zijn hier goedM Laat ons hier, als gij wilt^ drie tenten maken, voor u éene, voor Mozes eene, en éene voor Elias'. Terwijl hij nog sprak, zie, zoo overschaduwde hen¹ eene lichte wolk²; en zie, eene slem uit de wolk zeide : Deze is mijn welbeminde Zoon, in wicn ik mijn welbehagen heb gesteld: hoort naar hemM En de leerlingen, dit hoerende, vielen op hun aangezicht en waren zeer bevreesd. En Jezus trad toe enquot; raakte hen aan; en hij zeide tol hen : Slaat op, en vreest niet! En hunne oogen opslaande, zagen zij niemand dan Jezus alleen³. En toen zij van den berg afgingen, gebood Jezus hun, zeggende : Zegt aan niemand dit gezicht, totdat de Zoon des menschen van de dooden is opgestaan'.

1

want er slaat niet nobis in den tekst, maar nos.

2

) Uit Lucas (IX; 33) zien wij, dat Petrus lot Jezus zeide : Wij zijn hier goed! Laat ons, enz., toen hij bemerkte, dat Mozes en Elias van Jezus gingen scheiden. Petrus

3

Petrus zeide dit, als zoo even reeds gezegd is, toen hij bemerkte, dat Mozes en Elias van Jezus gingen scheiden : hij had hen gaarne aldaar gehouden, en stelde daarom voor, tenten voor hen op dien berg op te

42 MAANDAG IN DE TWEEDE WEEK VAN DE VASTE.

MAANDAG IN DB TWEEDE WEEK VAN DE VASTE.

Les uit den Propheet Daniël;

IX : 15—20.

In die dagen bad Daniël den Heer, zeggende : O Heer¹, onze God! die uw volk uit Egyptenland hebt uitgevoerd met eene sterke hand', en u zeiven een naam hebt gemaakt, die nog is op den huidigen dag² ; Wij hebben gezondigd, ongerechtigheid gedaan, o Fleer, tegen alle uwe gerechtigheid*. Laat toch, bid ik u, uw toorn en uwe gramschap zich afkeeren van uwe stad Jeruzalem en vaii uwen heiligen berg'! Want om onze zonden en om de ongerechtigheden onzer vaderen, is Jeruzalem en uw volk tot een smaad geworden³ voor allen, die rondom ons zijn. Zoo dan, onze God! verhoor de bede van uwen dienaar en zijne smeekingen, en zie om uwes zelfs wil' genadig neder⁴ op uw heiligdom, dal

1

) zeggende : o Heer, enz. Dit is het laatste gedeelte van het gebed in den tijd der Babylonische ballingschap door Daniël (ot God gericht om de verlossing van zijn volk.

2

⁵) een naam , door uwe schitterende daden een grooten naam en roem hebt verworven , die nog is op den huidigen dag, een roem die nog niet is uitgewischt, die bestendig voortduurt. Vgl. Jerem. XXXII : 20, volgg.

3

{in omnem justitiam tuam), levert, dunkt

4

het hier aldus: .. . wij hebben ongerech

MAANDAG IN DE TWEEDE WEEK VAN DE VASTE. 43

verwoest is. Neig, o miju God, uw our en hoor! open uw oog en aanzie onze verwoesting¹ en de stad die naar uwen naam genoemd is'! want niet om wille onzer gerechtigheden leggen wij onze gebeden voor u neder', maar om wille uwer groote erbarmingen. Verhoor, o Heer! vergeef, o Heer! merk op en doe hel, vertraag niet' om uwes zelfs \yil^s, o mijn God! want uwe stad en uw volk zijn naar uwen naam genoemd, o Heer, onze God!

Evangelie volgens den H. Joannes; VIII : 21—29.

In dien tijde zeide Jezus tot de scharen der Joden : Ik ga heen, en gij zult mij zoeken, en in uwe zonde² zult gij sterven. Waar ik heen ga, kunt gij niet komen. De Joden zeiden dan : Zou hij zich zelven willen dooden, daar hij gezegd heeft : Waar ik heen ga, kunt gij niet komen'? Kn hij zeide tot hen³ : Gij zijt van beneden, ik ben van boven. Gij zijl

1

^ onze verwoesting. Naar het He-breeuwsch : onze verwoestingen, de verwoestingen in ons vaderland aangericht.

2

) in uwe zonde. Het woord zonde is

3

waar in het Meervoud gezegd wordt : in uwe zonden. Zij zouden daarom in hunne zonden uit deze wereld scheiden, omdat zij weigerden in hem !e gelooven (vs. 24),

44 MAANDAG IN DE TWEEDE WEEK VAN DE VASTE.

van deze wereld, ik ben niet van deze wereld'. Ik heb u diensvolgens gezegd', dat gij sterven zult in uwe zonden; want indien gij niet geloofd dat ik het ben, zult gij in uwe zonde sterven. Zij zeiden dan tot hem : Wie zijl gij³? Jezus zeide lot hen ; Volslreklelijk wat ik u ook zeg dat ik ben¹. Veel heb ik u van le zeggen en te oordeelen; maar die mij

MAANDAG IN DE TWEEDE WEEK VAN DE VASTE. 4S

gezonden heeft, is waarachtig; en ik, wal ik van hem gehoord heb, dat spreek ik in de wereld'. En zij verstonden niet, dat hij God zijnen Vader noemde³. Jezus zeide dan tot hen³ : Wanneer gij den Zoon des menschen⁴ verhoogd zult hebben⁵, dan zult gij verstaan, dat ik het ben⁶.

46 DINSDAG IN DE TWEEDE WEEK VAIN DE VASTE.

en dat ik uit mij zeiven niets doe, maar datgene spreke, wat de Vader mij geleerd heeft. En die mij gezonden heeft, is met mij; en hij heeft mij niet alleen gelaten, omdat ik altijd doe wat hem behagelijk is'.

- ■- TfOQO — --- —

DINSDAG IN DE TWEEDE WEEK VAN DE VASTE.

Les uit het derde boek der Koningen;

XVII ; 8—16.

In die dagen geschiedde het woord des Heeren tol Elias, den Thes-bieter^!, als volgt : Sta op en ga naar Sarephla der Sidoniërs³, en neem daar uw verhlijf; want ik heb aldaar eene weduwvrouw geboden u te spijzigen'. Hij stond op en ging naar Sarephta. En toen hij bij de poorte der stad was gekomen, vertoonde zich aan hem eene weduwvrouw, bezig met hout te rapen. En hij riep haar toe en zeide lot haar : Geef mij⁵ een weinig water in een pot, dat ik drinkequot;. En toen zij heenging

DINSDAG IN DE TWEEDE WEEK VAN DE VASTE. 47

om het te halen, riep hij haar achterna, zeggende : Breng mij ook, bid ik u, in uwe hand een heete brood mede! En zij antwoordde : Zoo waar de Heer uw God leeft! ik heb geen brood', maar slechts een handvol meel in de kruik', en een weinig olie in de flesch! En zie, ik raap nu een paar stukjes hout, en ga naar binnen en het meel bakken voor mij en mijn zoon, opdat wij eten en dan sterven³. Elias zeide tot haar : Vrees niet, maar ga en doe gelijk gij gezegd hebt; doch bak voor mij eerst van dat weinige meel een broodje onder de asch, en breng mij dat; voor u en uwen zoon doel gij hel daarna. Want zóo spreekt de Heer, de God van Israël : de meelkruik zal niet afnemen, en de olieflesch niet minderen, tot op den dag, dal de Heer regen zal geven op den aardbodem. En zij ging heen, en deed naar het woord van Elias; en zij aten, hij, en zij, en haar huisgezin. En van dien dag aan nam de meelkruik niet af, en minderde de olieflesch niet, naar het woord des Heeren, dat hij door Elias gesproken had.

Evangelie volgens den H. Mattheüs; XXIII : 1—12.

In dien tijde sprak Jezus tot de scharen en tot zijne leerlingen, zeggende : Op den stoel van Mozes zijn de Schriftgeleerden en de Phari-zeërs gezeten⁴. Alles danquot;j wal zij u zeggen, onderhoudt en doel hel; maar doet niet naar hunne werken'; want zij zeggen, en doen niet' ;

48 DINSDAG IN DE TWEEDE WEEK VAN DE VASTE.

wanl zij binden zware en ondragelijke lasten zamen, en leggen ze op de schouderen der menschen'; maar zij, zij willen die met hunnen vinger uiet verroeren. En alle hunne werken doen zij om van de menschen gezien te worden² ; breed maken zij hunne gedenk-cedels³, en groot de kwasten van hun bovenkleed¹. En zij hebben gaarne de eerste plaatsen op de gastmalen, en in de Synagogen het voorgestoelte⁵, en op de marktplaats de begroetingen⁶, en dal zij Uabbi' genoemd worden door de menschen. Doch gijlieden⁸, wilt niet, dat men u Rabbi

DINSDAG IN DE TWEEDE WEEK VAN DE VASTE. 49

noeme'; want éen is uw Meester¹, en gij allen zijt broeders. Wilt ook niemand op aarde uwen vader' noemen; want éen is uw Vader, Aj/, die in den hemel is. Laat u ook niet meesters» noemen; want éen is uw Meester, de Christus. Wie de grootste is van u, moet uw dienaar wezen'. En die zich zeiven verheft, zal vernederd worden, en die zich zeiven vernedert, zal verheven worden².

1

) meesters. De Vulgaat en de Grieksche tekst hebben hier (vs. 'lO) hetzelfde woord als in vers 8. De Arameesche grondtekst van Mattheüs had ongetwijfeld in vers 8 een ander woord dan in vers 10. Men neme meester in vers 10 in den zin van leidsman of voorganger.

2

^s) Eene aansporing ter beoefening der deugd van ootmoedigheid. Vgl. Luc. XIV en onze aanteekening op die plaats.

SO WOENSDAG IN DE TWEEDE WEEK VAN DE VASTE.

WOENSDAG IN DE TWEEDE WEEK VAN DE VASTE.

Les uit het boek Esther;

XIII : 9—11, 15—17.

In die dagen¹ bad Mardocheüs tot den Heer, zeggende : Ileere, Heere, almachtige Koning! Want alles is aan uw gezag onderworpen, en niemand is er die uwen wil kan wederstaan, als gij besloten hebt Israël te redden. Gij hebt hemel en aarde geschapen, en alles wat de omkring des hemels² bevat. Gij zijt de Heer van alles, en niemand kan uwe majesteit wederstaan³. Zoo dan, o Heere Koning, God van Abraham, ontferm u over uw volk ! want onze vijanden willen ons vernietigen* en uw erfdeel' uitroeien. Versmaad uw aandeel niet, dat gij voor u uit Egypte verlost hebt. Verhoor mijn gebed en wees het snoer van uw lot⁰ genadig; en verandert onze droefheid in blijdschap, opdat wij mogen leven⁴ en uwen naam, o Heer, mogen prijzen⁵; en sluit den mond niet⁹ dergenen die u lofzingen, o Heer, onze God!

1

*) In die dagen, toen Haman deo ondergang beraamde dor Joden, die in de landen der Perzische heerschappij waren, en toen hij tot dat einde alreeds een koninklijk bevelschrift ontvangen had. Zie Esther 111 : 5-15.

2

^s) de omkring des hemels, de omtrek, de omkreits; de zin is ; alles wat onder den hemel is.

3

) kan uwe majesteit wederstaan, de uitoefening beletten uwer heerlijke macht.

4

uw eigendom; en dit is ook de zin van het

5

aanstonds hierop volgende uw aandeel.

WOENSDAG IN DE TWEEDE WEEK VAN DE VASTE. 51

Evangelie volgens den H. Mattheüs; XX : 17—28.

In dien tijde, terwijl Jezus opging naar Jeruzalem', nam hij de twaalf leerlingen tot zich afzonderlijk¹, en zeide tot hen ; Zie, wij gaan op naar Jeruzalem, en² de Zoon des menschea zal overgeleverd worden aan de Opperpriesters en de Schriftgeleerden'; en zij zullen hem lei-dood veroordeelen, en hem overleveren aan de Heidenen³, om hem te bespotten en te geeselen en te kruisigen; en ten derden dage zal hij verrijzen⁴.

Alstoen' kwam tot hem de moeder der zonen van Zehedeüs⁵ met hare zonen, hem aanbiddende en iets van hem verzoekende⁶. En hij zeide tol, haar : Wat wilt gij? Zij sprak tot hem⁷ : Zeg, dal deze mijne iwee zonen zitten mogen, éen aan uwe rechter-, en een aan uwe linkerhand in uw Koninkrijkquot;. Doch Jezus antwoordde en zeide : Gijlieden

1

*) Behalve de leerlingen , volgden hem op zijne reis nog andereu; doch wat hij thans aan zijne Apostelen had aan te kondigen, moest, om wijze redenen, nog verborgen gehouden worden voor de menigte.

2

⁵) Jezus voorzegt hier op nieuw (vgl. Hoofdst. XVI : 21 , XVII : 22) zijn lijden, zijnen dood en zijne verrijzenis; maar zijne voorzegging is hier veel omstandiger dan zij vroeger geweest was.

3

) t. w. aan Pilatus en zijne krijgsknechten.

4

) Jezus van zijnen dood sprekende, voorzegde allijd daarbij ook tegelijk zijne verrijzenis.

5

) De moeder der Apostelen Jacobus en Joannes, als blijkt uit Marc. X ; 35. Haar

6

naam was Salomé (Vgl. Matth. XXVII: 56 Marc. XV : 40); en dat zij hier niet ge

7

noemd wordt de vrouw van Zebedeüs,

o2 WOENSDAG IN DE TWEEDE WEEK VAN DE VASTE.

weet niet wat gij verzoekt'. Kunt gij den kelk drinken, dien ik drinken zal? Zij zeiden tot hem ; Wij kunnen het¹. Hij zeide tot hen ; Mijnen kelk zult gij wel drinken', doch het zitten aan mijne rechter- of linkerhand komt mij niet toe aan u te geven, maar aan decjenen, wicn het bereid is door mijnen Vader².

En toen de tien' dit hoorden, waren zij zeer misnoegd over de twee broeders. Doch Jezus⁰ riep hen tot zich, en zeide : Gij weet, dat de

1

) weel niet wat gij verzoekt : gij kent den aard van mijn Koninkrijk niet; gij weet niet, dat wie deelgenooten willen worden van mijne heerlijkheid, ook met mij moeten lijden. Kunt gij dat? Zijt gij bereid, om den lijdenskelk te drinken, dien ik drinken zal? — Kelk heet bij de Hebreeuwen , in overdrachtelijke beteekenis, het gelukkig of ongelukkig lot, dat iemand te beurt valt; doch het wordt in die beteekenis gewoonlijk, gelijk ook hier, gebezigd, om een droevig of smartelijk lot te beduiden.

2

Koninkrijk leeren kennen.

WOENSDAG IN DE TWEEDE WEEK VAN DE VASTE. S3

vorslen der Heidenen hen beheerschen, en dal de Grooten hunne maeht oefenen legen hen. Zóo zal het niet wezen onder u! maar al wie onder u groot wil worden, zij uw dienaar'; en wie onder u de eerste wil zijn, zal uw dienstkneeht wezen : gelijk de Zoon des mensehen niet gekomen is om gediend te worden, maar om le dienen, en zijn leven te geven tot een losprijs voor velen⁸.

DONDERDAG IN DE TWEEDE WEEK VAN DE VASTE.

Les uit den Propheet Jeremias;

XVII : 5—10.

Dit zegt God dquot; Heer : Vervloekt³ is de man, die op een mensch vertrouwt, een sterveling maakt lot zijnen steun, en wiens hart is afgeweken van den Heer⁴. Hij zal zijn als cene tamarisk in de woestijn⁵, en zal niet zien wanneer het goede komt⁰, maar in de dorte in de wildernis' zal hij verblijven, op een ziitigen en onbewoonbaren bodem. Geze-

84 DONDERDAG IN DE TWEEDE WEEK VAN DE VASTE.

gend is de man', die op den Heer vertrouwt; ook zal de Heer zijn toeverlaat zijn. Hij is als een boom die geplant is aan het water, die zijne wortels uitschiet naar het vocht; en wanneer de hitte komt, is hij niet beducht', maar zijn loof blijft immer groen; in een tijd van droogte is hij niet bekommerd, en hij houdt niet op van vrucht te dragen. Bedriegelijk is aller hart¹ en onuitvorschbaar : wie zal het kennen? Ik, de Heer, die het hart doorgrond en de nieren beproef, die een iegelijk vergeld naar zijne wegen en naar de vrucht zijner overleggingen, zegt de Heer, de Almachtige.

Evangelie volgens den H. Lucas; XVI, : 19—31.

In dien tijde zeide Jezus tol de Pharizeers : Er was een zeker rijk mensch', die in purper en fijn lijnwaad gekleed ging⁵, en alle dagen een kostelijken maaltijd hield. En er was een zeker bedelaar, met name Laza-

1

haal moet gehouden worden voor eene ware geschiedenis, of wel voor eene bloote parabel. De HH. Vaders hebben daaromtrent verschillend gedacht. Onder de latere schriftverklaarders, willen Lucas van Brugge en andere hier eene geschiedenis lezen, terwijl Cornelius van Gent de zaak in het midden laat. Maldonatus neemt het

DONDERDAG liN DE TWEEDE WEEK VAN DE VASTE. 55

rus, die vol zweren aan zijne poort lag¹, wenscbende zich le verzadigen van de kruimels², die van de lafel des rijken vielen, doch niemand gaf ze hem; maar ook de honden³ kwamen en likten zijne zweren. Ilct geschiedde nu, dat de bedelaar stierf, en door de Engelen gedragen werd*, in den schoot van Abraham⁴. En de rijke stierf ook, en werd begraven⁵in de hel⁶. En zijne oogen opslaande, als hij in de folteringen was, zag hij* Abraham van verre, en Lazarus in zijnen schoot. En hij riep en zeide : Vader Abraham! ontferm u mijner, en zend Lazarus, opdat hij den top van zijn vinger in waler doope en mijne tong verkoele, want ik word gefolterd in deze vlam! En Abraham zeide tot hem⁷ : Kind! herinner u.

1

*) op de straat, voor de groote poort, aan den ingang tot het voorhof van zijn paleis. Hij lag daar vol zweren, waarschijnlijk het gevolg van zijne groote armoede en zijn gebrek aan behoorlijk voedsel. De rijke man moest, zijne woning ingaande, dien bedelaar meermaals gezien hebben.

2

^s) van de kruimels. Hij snakte naar het een of ander van den afval der tafel van dien rijken brasser; doch niemand bekommerde zich om hem.

3

⁵) maar ook de honden. Bij zijne diepe ellende kwam ook dif, dat de honden, door hun bloedzuigend likken van zijne opene zweren, zijn lijden nog vermeerderden.

4

) In den schoot of aan den boezem van Abraham liggen , beteekent in de innigste

5

gemeenschap zijn met dien gelukzaligen

6

Aartsvader der Israëlieten ; en deze zinnebeeldige uitdrukking dient hier, om die plaats van rusten zaligheid aan te duiden, waar de zielen der afgestorvene rechtvaardigen zich bevonden tot op den dag, waarop de God-menfch ten hemel voer, en voor die zalige geesten den hemel ontsloot.

7

teekende op het volgende vers. Naar den Griekschen tekst, behooren de woorden ,

86 DONDERDAG IN DE TWEEDE WEEK VAN DE VASTE.

dat gij het goede' ontvangen hebt in uw leven, en Lazarus desgelijks het kwade; doch nu wordt hij vertroost, en gij wordt gefolterd. En bij dit alles, tusschen ons en u is eene groote klove' gevestigd, opdat zij, die van hier tot u willen overgaan, het niet kunnen, noch die van daar herwaarts kunnen overkomen. Eu hij zeide : Ik bid u dan, vader! dat gij hem zendt tot mijns vaders huis (want ik heb vijf broeders⁵), ten einde hij hun een getuige zij⁴, opdat ook zij niet komen in deze plaats der folteringen. En Abraham zeide tot hem : Zij hebben Mozes en de Prophe-ten : dat zij naar hen hooren! Doch hij zeide : Neen', vader Abraham! maar indien iemand van uit de dooden zal gegaan zijn tot hen, zullen zij zich bekeeren. Maar hij zeide tot hem ; Indien zij aaar Mozes en de Propheten niet hooren, zullen zij ook geen geloof geven⁶, al stonde er iemand uit de dooden op.

- ■ gt; i iini i lt; —

VRIJDAG IN DE TWEEDE WEEK VAN DE VASTE. 57

VRIJDAG IN DE TWEEDE WEEK VAN DE VASTE.

Les uit het boek Genesis;

XXXVII : 6—22.

In die dagen zeide Jozef lot zijne broeders : Hoort toch eens den droom, dien ik gedroomd heb! Het kwam mij voor, dat wij op het veld bezig waren met schoven te binden, en dat mijne schoof oprees en overeind stond, en dat uwe schoven, staande rondom mijne schoof, zich nederbogen voor haar. Zijne broeders gaven hem voor antwoord : Zult gij dan onze koning zijn, of zullen wij onderworpen worden aan uwe heerschappij¹? Deze droomen² dan en zijne woorden³ gaven voedsel aan hunnen nijd en haat⁴. En hij droomde nog een anderen droom, dien hij aan zijne broeders verhaalde, zeggende : Ik zag in den droom, alsof de zon en de maan en elf sterren zich voor mij nederbogen. En toen hij dit aan zijnen vader en aan zijne broeders verhaald had⁵, berispte hem zijn vader⁶ en zeide : Wat is dat voor een droom, dien gij gedroomd hebt! Zullen wij, ik en uwe moeder en uwe broeders, ons voor u ter aarde moeten nederbuigen⁷? Zijne broeders waren dan op hem verbitterd; maar zijn vader gaf stil acht op deze zaak⁸.

i

B8 VRIJDAG IN DE TWEEDE WEEK VAN DE VASTE.

Toen nu eens zijne broeders zich te Sicliem ophielden mei de kudde van hunnen vader te weiden, zeide Israël tot hem : Uwe broeders weiden de schapen Ie Sichem; kom, ik zal u lot hen zenden. En hij antwoordde : Ik ben bereid. En hij zeide tot hem : Ga en zie of alles wel gaal met uwe broeders en met de kudde, en bericht mij hoe het er mede slaat. En afgezonden uit de vallei van Hebron, kwam hij le Sichem'; en terwijl hij in hel veld omdoolde vond hein een man, en vroeg hem, wat hij zocht. En hij antwoordde : Mijne broeders zoek ik; zeg mij toch, waar zij weiden. En die man zeide lot hem ; Zij zijn van hier vertrokken; doch ik heb hen hooren zeggen : Laat ons naar Dothaïn⁸ gaan. Jozef ging dan zijne broeders achterna, en hij vond hen le Dolhaïn. En toen zij hem van verre zagen, en eer bij nabij hen kwam, waren zij voornemens hem te dooden, en zeiden lot elkander : Zie, daar koral de droomer aan! Komt, lalen wij hem dooden en in een ouden pul³ werpen! en wij zullen zeggen : een wild dier heeft hem verslonden; en dan zal het blijken, wat zijne droomen hem balen! Doch Ruben dit hoorende, trachtte hem uit hunne handen te redden en zeide ; Breng hem niet om bel leven en vergiet geen bloed, maar werpt hem in dezen pul hier⁴ in de woestijn, en houdt uwe handen rein! Dit nu zeide hij, omdat hij hem uit hunne handen wilde redden en aan zijnen vader teruggeven.

Evangelie volgens den H. Mattheüs; XXI : 33—46.

In dieu tijde zeide Jezus lot de scharen der Joden en lot de Opperpriesters deze gelijkenis⁵ : Er was een huisvader, die een wijngaard

^,) Toen Jacob zijnen zoon Jozef naar hier aan een bij Jozefs broeders in dit

Sichem zond, waar zijne overige zonen de oord welbekenden put Ier verzameling en

kudde weidden, woonde hij in de vallei bewaring van het regenwater gemaakt,

van Hebron. en die thans ledig was.

•) Dothaïu lag noordwaarts van Sichem. ^s) Uit Lucas (Hoofdst. XX : 9) zien wij.

^s) in een ouden pw/, een verlaten put. datJezus deze gelijkenis voordroeg, niet

Naar het Hebreeuwsch ; in een der pullen, ten aanhooren van die Opperpriesters en

⁴) in dezen put hier, enz. Men denke Ouderlingen (vs, 23) alleen, maar ook van

VRIJDAG IN DE TWEEDE WEEK VAN DE VASTE. B9

plantte; cn hij zette er eene haag' om en groef eene wijnkuip daarin', en bouwde een loren', en verhuurde dien wijngaard aan akkerlieden', en vertrok buiten 's lands. Toen nu de lijd der vruchten genaderd was, zond hij zijne dienslknechten tot de akkerlieden, opdat zij zijne vruchten¹zouden ontvangen. En de akkerlieden grepen zijne dienslknechten aan, en den eenen sloegen zij, den anderen doodden zij, en den anderen steenigden zij. Wederom zond hij andere dienstknechten, meer in getal dan de eerste; en zij deden hun desgelijks. Ten laatste zond hij zijnen zoon tot hen, zeggende : Zij zullen eerbied hebben voor mijnen zoon! Doch toen de landlieden den zoon zagen, zeiden zij onder elkander : Deze is de erfgenaam; komt, laat ons hem dooden, en wij zullen zijn erfgoed liebbeu². En zij grepen hem aan, en wierpen hem builen den wijngaard, en doodden hem³. Als dan de Heer des wijngaards zal gekomen zijn, wat zal hij dien akkerlieden doen? Zij zeiden⁴ tol hem : Hij zal dien kwaaddoeners een kwaden dood aandoen³, en zijnen wijngaard verhuren aan andere akkerlieden, die hem de vruchten zullen

1

) de vruchten, die hem moesten uitgekeerd worden, als eigenaar van den wijngaard.

2

^B) Zij vleien zich in hunne verregaande onbezonnenheid, dat, als de erfgenaam om het leven was gebracht, zijn vader den moord aan zijn zoon gepleegd niet wreken zou, ja zelfs hen in het bezit laten van zijnen wijngaard.

3

) Hier eindigt het parabolisch verhaal. Tot verstand van den zin daarvan diene

4

het volgende : De planter van den wijn

60 VRIJDAG IN DE TWEEDE WEEK VAN DE VASTE.

leveren op hare lijden¹. Jezus zeide tot hen'. Hebt gij nooit in de Schriften gelezen :De steen, dien de bouwlieden verworpen hebben, deze is tot hoeksteen geworden; van den Heere is dit geschied, en wonderbaar is het in onze oogen'? Daarom zeg ik u, dat het Rijk Gods van u zal worden weggenomen, en gegeven aan een volk, dat deszelfs vruchten voortbrengt. En wie op dezen steen zal gevallen zijn, zal verbrijzeld worden; en op wien hij zal vallen, dien zal hij verpletteren.

Toen nu de Opperpriesters en de Pharizeërs zijne gelijkenissen gehooid hadden, verstonden zij, dat hij van hen sprak. En zij zochten hem gevangen te nemen; doch zij vreesden de scharen, omdat deze hem voor een Propheet hielden.

--—-j tmom «-■—----

ZATURDAG IN DE TWEEDE WEEK VAN DE VASTE.

Les uit het boek Genesis;

XXVII : 6—40.

In die dagen zeide Rebecca tot Jacob haren zoon : Ik heb uwen vader met Esaü uwen broeder hooren spreken en tot hem zeggen : Breng mij iets van uwe jacht en maak mij wat gereed, opdat ik ete en u zegene voor het aangezicht des Heeren⁴, eer ik sterf. Nu dan, mijn zoon, volg mijnen raad : ga naar de kudde en haal mij twee van de beste geitenbokjes⁵, dat ik voor uwen vader een eten daarvan bereide, dat hij

ZATURDAG IN DE TWEEDE WEEK VAN DE VASTE. 61

gaarne lust; en dat zult gij hem brengen ora te nuttigen, ten einde hij u zegens', voordat hij sterft. En hij antwoordde haar : Gij weet dat mijn broeder Esaü harig is, terwijl ik glad ben¹. Mocht mijn vader mij betasten² en het merken', ik vrees hij zal meenen, dal ik met hem den spot heb willen drijven, en in plaats van een zegen zal ik een vloek over mij halen. En zijne moeder zeide tot hem : Op mij zij die vloek³, mijn zoon! luister gij maar naar mij, en ga heen en haal mij wat ik gezegd heb. En hij ging heen en haalde en gaf het aan zijne moeder. En zij maakte een eten klaar, gelijk zij wist dat zijn vader het gaarne had. En Esaü's beste kleederen, die zij bij zich in huis had, deed zij hem aan, en met de vellen der geitenbokjes omkleedde zij zijne handen en bedekte zij het bloote van zijnen hals⁰. En het elen en het brood dat zij gebakken had gaf zij hem over. En toen hij het had binnen gebracht, zeide hij : Mijn vader! En deze antwoordde : Ik hoor u; wie zijt gij, mijn zoon'? En Jacob zeide : Ik ben Esaü, uw eerstgeborene; ik heb gedaan gelijk gij mij bevolen hebt; ga overeind zillen en eet van mijne jacht, opdat uwe ziel mij zegene! En wederom sprak Izaak tot zijnen zoon : Hoe hebt gij het zoo spoedig kunnen vinden⁸, mijn zoon! En hij antwoordde ; Het was Gods wil, dat mij spoedig tegenkwam wat ik verlangde. En Izaak zeide : Kom hier wat nader bij, dat ik u betaste, mijn zoon, en voele of gij mijn zoon Esaü zijt, of niet. En hij naderde tot zijnen vader, en toen Izaak hem betast had, zeide hij : De stem is wel de stem van Jacob,

1

quot;) Esaü was harig, ruig van huid, met haren begroeid, doch Jacob glad en zacht van huid.

2

^s) Izaak, die toen alreeds een hoogen ouderdom bereikt had, was genoegzaam blind geworden.

3

broeder Esaü.

62 ZATURDAG IN DE TWEEDE WEEK VAN DE VASTE.

maar de handen zijn Esaiis handen. En hij herkende hem niet, omdat de ruige handen hem op den oudste deden gelijken'. Hij zegende hem dan¹ en zeide tot hem : Zijt gij mijn zoon Esaü? Hij antwoordde : Ik beu het'! En hij zeide : Geef hier het eten vau uwe jacht, mijn zoon, opdat mijne ziel u zegene. En hij bracht het bij hem. En toeu hij het genuttigd had, bood Jacob hem ook wijn aan; en toen hij dien gedronken bad, zeide hij tot hem ; Kom bij mij en kus mij, mijn zoon! En hij kwam bij hem en kuste hem. En zoodra hij den geur zijner kleederen⁴ rook, zegende hij hem en zeide : Zie, de geur mijns zoons is als de geur eens vollen akkers, dien de Heer gezegend heeft'. God geve u vau den dauw des hemels² en van het vette der aarde, overvloed van koren en wijn. En dat volkeren u dienen, en natiën zich voor u nederbuigen. Wees heer over uwe broederen, en dat de zonen uwer moeder zich voor u nederbuigen! Vervloekt zij, wie u vloekt, vol zegeningen, wie u zegent!

Nauwelijks had Izaak uitgesproken en was Jacob uitgegaan, of Esaü kwam, eu bracht het wildbraad, dat hij bereid had, bij zijnen vader binnen, zeggende : Richt u op, mijn vader, en eet van het wildbraad

1

) Zie de geur.... gezegend heeft. Deze

2

woorden zijn als eene inleiding tot de

ZATURDAG IN DE TWEEDE WEEK VAN DE VASTE. C3

uws zoons, opdat uwe ziel mij zegene. En Izaak zeide lot hera : Wie zijt gij toch ? En hij antwoordde : Ik ben uw zoon, uw eerstgeborene, Esaü. Izaak verschrikte met groote ontsteltenis, cn ongeloofelijk verbaasd, zcide hij : Wie is dan hij, die mij al lang het wild bracht dat hij ving; van welk alles ik ook at eer gij kwaamt? Ook zegende ik hem, en gezegend zal hij blijven !

Toen Esaü de woorden zijns vaders gehoord had, huilde hij met groot geschrei, en sprak, diep bedroefd : Zegen mij toch ook, mijn vader! En hij zeide : üw broeder kwam met list, en heeft uwen zegen weggenomen. En hij hernam : Te recht gaf men hem den naam van Jacob¹; want, zie, nu voor de tweede maal heeft hij mij onderkropen : eerst nam hij mijn eerst geboorte-recht², en thans andermaal steelt hij mijnen zegen! En nog zeide hij tot zijnen vader : Hebt gij ook voor mij niet eenigen zegen overgehouden? Izaak antwoordde ; Ik heb hem lot heer gesteld over u, en alle zijne broeders³ heb ik hem dienstbaar gemaakt; van koren en wijn heb ik hem voorzien : wat kan ik hierna dan nog doen voor u, mijn zoon! En Esaü hernam ; Hebt gij dan maar dezen éenen zegen, vader? Och, ik bid u, zegen mij ook! En daar hij overluid begon te weenen, werd Izaak bewogen en zeide tot hem ; In de veiligheid der aarde en in den dauw des hemels van hoven zal uw zegen⁴ zijn.

64 ZATURDAG IN DE TWEEDE WEEK VAN DE VASTE

Evangelie volgens den H. Lucas; XV : 11—32.

In dien tijde zeide Jezus lol de Pharizeërs en Schriftgeleerden deze gelijkenis : Zeker mensch had twee zonen. En de jongste' van hen zeide tol den vader : Vader, geef mij van 'l goed hel gedeelte, dat mij toekomt⁵. En hij verdeelde het goed onder hen³. En niet vele dagen daarna, toen de jongste zoon alles hijeenvergaderd had, reisde hij weg naar ecu vergelegen land'; en aldaar verkwistte hij zijn goed, een ongebonden leven leidende. En toen hij alles verteerd had, kwam er een zware hongersnood in dat land, en hij begon gebrek le lijden⁵. En hij ging heenquot; en verbond zich aan een der burgers van dat land; en deze zond hem naar zijne hoeve om de zwijnen te hoeden'. En hij had gaarne zijnen buik gevuld' met het voeder', dat de zwijnen alen; maar niemand gaf het

ZATURDAG IN DE TWEEDE WEEK VAN DE VASTE. 6S

hcra'. En lol inkeer gekomen¹, zeide hij : Hoe vele huurlingen in mijns vaders huis hebben brood in overvloed, en ik verga hier van honger! Ik zal opslaan³ en lol mijnen vader gaan, en ik zal hem zeggen ; Vader! ik heb gezondigd legen den Hemel', en legen u; ik ben niet meer waardig uw zoon genoemd Ie worden : maak mij als een uwer huurlingen. En hij slond op, en ging lol zijnen vader. En loen hij nog verre af was⁵, zag hem zijn vader, en werd mei medelijden bewogen, en loe-ioopende, viel hij hem om den hals, en kusle hem. En de zoon zeide lol hem : Vader! ik heb gezondigd legen den Hemel en tegen u; ik ben niet meer waardig uw zoon genoemd te wordenquot;. Doch de vader zeide lol zijne dienslknechlen : Haalt spoedig het eerste kleed', en trekl het hem aan, en doet een ring aan zijne hand, en schoenen aan zijne voelen; en brengt het gemesle ka'f² en slacht hel, en laai ons eten en vroolijk zijn! want deze mijn zoon was dood, en hij herleefde; hij was verloren³, en is wedergevonden ! En zij begonnen een vreugdemaal te houden.

Zijn oudste zoon'⁰ nu was op het veld. En loen hij terug kwam en

5

1

) Hij besluit tot zijnen vader terug te

2

⁴) tegen den Hemel, tegen God.

3

⁵) En toen hij nog verre af was. Vers 20

66 ZATURDAG IN DE TWEEDE WEEK VAN DE VASTE.

het huis naderde', hoorde hij gezang en gedans'. En hij riep een van Je dienstknechten, en vroeg wat dit was. En deze zeide tot hem : Uw broeder is gekomen, en uw vader heeft het gemeste kalf geslacht, omdat hij hem gezond heeft teruggekregen. Hij nu werd toornig, en wilde niet binnenkomen³. Zijn vader dan ging naar buiten, en begon hem te bidden'. Doch hij antwoordde en zeide tot zijnen vader ; Zie, zoo vele jaren dien ik u, en heb nooit uw gebod overtreden ; en nooit hebt ge mij een bokje gegeven⁵, om een vreugdemaal met mijne vrienden te houden; maar nu deze uw zoon⁶, die zijn goed met ontuchtige vrouwen heeft doorgebracht, gekomen is, hebt gij voor hem het gemeste kalf geslacht! Doch hij zeide tot hem : Kind! gij zijt altijd bij mij', en al het mijne is het uwe'. Doch men moest⁹ wel een vreugdemaal houden en blijde zijn; want deze uw broeder was dood, en hij herleefde; hij was verloren , en is wedergevonden!

DERDE ZONDAG VAN DE VASTE.

Les uit den brief van den H. Apostel Paulus aan de Ephesiërs; V : 1—9.

Broeders! weest navolgers van God¹⁰, als zeer geliefde kinderen, en wandelt in de liefde, gelijk ook Christus ons heeft liefgehad, en zich

DERDE ZONDAG VAN DE VASTE.

zeiven voor ons als een offer en slachtoffer heeft overgegeven, Gode tot een aangenamen geur.

Maar ontucht en eenigerlei onkuischheid of hebzucht¹ worde onder u zelfs niet genoemd, gelijk het heiligen betaamt; noch vuile taal, noch zotte praat, noch scherts die niet past, maar veeleer dankzegging. Want weet en beseft dit wel : geen ontuchtige', of onkuische, of hebzuchtige, wat afgoderij is⁵, heeft een erfdeel in het Rijk van Christus en God. Laat niemand u misleiden door ijdele redenen'; want om deze dingen komt de toorn Gods over de kinderen der ongehoorzaamheid. Zoodan gij, wordt hunne deelgenooten^s niet. Want eens waart gij duisternis, maar nu⁶ zijt gij licht in den Heer. Wandelt als kinderen des lichts;

68 DERDE ZONDAG VAN DE VASTE.

want de vrucht des lichts' is in allerlei goedheid en gerechtigheid en waarheid.

Evangelie volgens den H. Lucas; XI : 14—28.

In dien tijde wierp Jezus een boozen geest uit, en deze was stom'. En toen hij den boozen geest had uitgeworpen, sprak de stomme; en de scharen waren verwonderd. Maar sommigen van hen zeiden : Door Beëlzebub, den overste der booze geesten, drijft hij de booze geesten uil'. En anderen, om hem te beproeven, vroegen van hem een teeken uit den hemel'. Doch hij, hunne gedachten ziende', zeide tot hen : Alle koninkrijk, dat tegen zich zelf verdeeld is⁶, zal verwoest worden, en het

DERDE ZONDAG VATS DE VASTE.

eene huis zal op het andere vallen'. Zoo nu ook de Satan tegen zich zeiven verdeeld is, hoe zal dan zijn rijk stand houden? Want gij zegt», dat ik door Beëlzebub de booze geesten uitdrijf! Maar indien ik door Beëlzebub de booze geesten uitdrijf, door wien drijven uwe zonen ze dan uit¹? Daarom zullen zij uwe rechters zijn'. Doch indien ik door Gods vinger² de booze geesten uitdrijf, dan is voorwaar het Rijk Gods tot u gekomen⁶. Wanneer een sterke, gewapend, zijn hof bewaakt, dan is wat hij bezit in zekerheid'. Maar als een sterkere dan hij hem overvalt eu overwint, ontneemt hij hem al zijn wapentuig, waarop hij vertrouwde, en zijnen buit verdeelt hij. Die niet met mij is⁸, is tegen mij; en die niet

1

^s) Een tweede bewijs voorde ongerijmdheid van hunne lasterrede : zij schrijven dezelfde daad , het uitdrijven van booze geesten , gelijkelijk toe aan God en aan den Satan; want van hunne zonen (de exorcisten onder de Joden), zeggen zij, dat deze de booze geesten uitdrijven door de kracht Gods. Over de exorcisten onder de Joden zie men onzen Commentarius in Acta Apostolorum, ad Gap. XIX : 13. Fl. Joseph. Antiqq. VIII : c. 2. S. Iren. adv. Haer. Lib. II : c. 3.

2

) Na deze redeneeringen (vs. 25-28)

DERDE ZONDAG VAN DE VASTE.

met mij vergadert, verstrooit. Als de onreine geest' van den mensch is uitgegaan', waart hij om door waterlooze' plaatsen, rust zoekende⁴; en haar niet vindende, zegt hij : Ik zal terugkeeren naar mijne woning⁵, van waar ik ben uitgegaan. En daar gekomen, vindt hij haar uilgeveegd en versierdDan gaat hij heen , en neemt met zich zeven andere geesten, nog boozer dan hij zelf is, en zij gaan binnen en wonen aldaar'; en de laatste toestand van dien mensch wordt nog erger dan de eerste.

En het geschiedde, terwijl hij dit sprak, dat eene zekere vrouw, hare stem verheffende uit de schare, tot hem zeide : Zalig de schoot, die u gedragen heeft, en de borsten, die gij gezogen hebt⁸! Doch hij zeide ; Ja, zalig zij, die het woord Gods hooren en het bewaren'!

MAANDAG IN DE DERDE WEEK VAN DE VASTE. 71

MAANDAG IN DB DERDE WEEK VAN DE VASTE.

Les uit het vierde boek der Koningen;

V : 1—15.

In dien tijde was Naaman, krijgsoverste van den Koning van Syrië', groot bij zijnen meester en zeer gezien ; want door hem had de Heer aan Syrië heil geschonken'; en hij was een kloek en rijk' man, doch melaatsch. Nu was men eens uit Syrië in siroopbenden uitgetogen', en had men uit het land van Israël gevankelijk weggevoerd een klein meisje, dat in dienst van Naamans huisvrouw was. En dit meisje zeide lot hare meesteres : Och of mijn heer gegaan ware tot den Propheet, die te Samaria is! die zou hem zeker van zijne melaatschheid genezen hebben⁵. Naaman ging dan tot zijnen heer en gaf hem dit te kennen, zeggende : Zoo en zoo sprak het meisje uit het land van Israël. En de Koning van Syrië zeide lot hem : Ga er heen; en ik zal een brief schrijven aan den Koning van Israël.

En hij ging er heen, en nam met zich tien talenten zilver en zes duizend goudstukken en tien wissel kleederen⁶; en hij bracht aan den Koning van Israël den brief van dezen inhoud' : Wanneer gij dezen

72 MAANDAG IN DE DERDE WEEK VAN DE VASTE.

brief ontvangen zuil, weel dan, dal ik mijnen dienaar Naaman tol u gezonden heb, opdat gij hem van zijne melaatschheid geneze'. Toen nu de Koning van Israël dezen brief gelezen had, scheurde hij zijne klee-deren, en zeide : Ben ik dan God, dat ik dooden kan en levend maken, daar deze naar mij stuurt, om een mensch van zijne melaatschheid te genezen'? Merkt wel op en ziet³, dat hij aanleiding zoekt legen mij!

Toen Eliseüs, de man Gods, dit vernomen had, dat namelijk do Koning van Israël zijne kleederen gescheurd had', zond hij tot den Koning en liet hem zeggen : Waarom hebt gij uwe kleederen gescheurd? Hij kome tot mij, en ondervinde dat er een Propheet in Israël is! Naaman kwam dan met zijne paarden en wagens', en hield stil aan de deur van Eliseüs' huis. En Eliseüs zond eenen bode tot hem af* en liet hem zeggen : Ga heen en baad u zevenmaal in de Jordaan, zoo zal uw vleesch weder gezond worden, en gij zult gereinigd zijn⁷. Vertoornd⁸ ging Naaman weg en en zeide : Ik dacht, hij zou tot mij buiten komen en toetreden, en den naam van den Heer zijnen God aanroepen, en met

MAANDAG IS DE DERDE WEEK VAN DE VASTE. 73

zijne hand de plaats der mclaalschhcid aanraken', en zoo mij genezen. Zijn Abana en Pharphai'', Damascus' rivieren, niet beier dan alle de wateren van Israël, dat ik mij daarin niet kon baden en gereinigd worden? Toen hij dan terug keerde en verontwaardigd heenging, naderden hem zijne dienstknechten, en spraken tot hem ; Vader! zoo de Propheet u iels groots geboden had, gij hadt hel voorzeker moeten doen; hoeveel te meer dan nu hij tot u gezegd heeft : Baad u en gij zult gereinigd worden? Hij toog dan af, en baadde zich in de Jordaan, zevenmaal, naar hel woord van den man Gods; en zijn vleesch werd gezond, zoo gezond als hel vleesch van een klein kind, en hij werd gereinigd. En hij keerde met geheel zijn gevolg tol den man Gods terug; en hij kwam en plaatste zich voor zijn aangezicht en zeide : In waarheid weel ik, dal er geen ander God is op de gansche aarde, dan in Israël alleen³!

Evangelie volgens den H. Lucas; IV ; 23—30.

In dien tijde zeide Jezus lol de Pharizeërs : Voorzeker zuil gij mij dit spreekwoord toevoegen : Geneesheer, genees u zeiven⁴! Al wat wij gehoord hebben, dat in Capharnaüm is geschied, doe dat ook hier in

74 MAANDAG IN DE DERDE WEEK VAN DE VASTE.

uwe vaderstad! En hij ?.eide : Voorwaar zeg ik u : geen Propheet' is aangenaam in zijne vaderstad. In waarheid zeg ik u ² ; Er waren vele weduwen in Israël, in de dagen van Elias, toen de hemel drie jaren en zes maanden lang gesloten bleef, als er een groote hongersnood gekomen was over de gansche aarde; en tot geene van haar werd Elias gezonden , dan naar Sarephta in Sidonië, tot eene weduwvrouw. En vele melaat-schen waren er in Israël onder Eliseüs, den Propheet; en niemand hunner werd gereinigd, dan Naaman, de Syriër. En allen in de Synagoog werden met toorn vervuld³, als zij dit hoorden; en zij stonden op, en dreven hem buiten de stad, en voerden hem tot op dec top des bergs', op welken hunne stad gebouwd was, om hem van boven neder te werpen. Maar hij ging midden door hen heen^s en vertrok.

DINSDAG IN DE DERDE WEEK VAN DE VASTE. 75

DINSDAG IN DE DERDE WEEK VAN DE VASTE.

Les uit het vierde boek der Koningen;

IV : 1—7.

In die dagen riep eene zekere vrouw tot den Propheet Eliseüs, zeggende : Uw dienaar, mijn man, is gestorven, en gij weel, dat uw dienaar godvreezend was'; en zie, nu komt de schuldeiseher om mijne twee zonen weg te nemen en lot zijne dienslknechten te maken'? En Eliseüs zeide lot haar : Wat wilt gij , dal ik voor u doen zal? Zeg mij, wal hebl ge in uw huis? En zij antwoordde : Ik, uwe dienslmaagd, heb niets in huis dan een weinig olie om mij te zalven. Hij zeide haar : Ga en leen van alle uwe geburen ledige vaten, een goed getal; en ga in huis, en sluit uwe deur, als gij en uwe zonen binnen zijl; en giet er van³ in alle die vaten, en zet ze weg, als zij vol zijn. De vrouw ging dan heen, en sloot de deur toe achter zich en achter hare zonen; deze brachten de vaten aan, en zij goot er in. En toen de vaten vol waren, zeide zij tot haren zoon : Breng mij nog een val! En deze antwoordde : Ik heb er geen meer. En de olie hield op⁴. En zij kwam en maakte het den man Gods bekend. En hij zeide : Ga heen, verkoop de olie, en voldoe uwen schuldeiseher; en leeft gij en uwe zonen van het overschot.

DINSDAG IN DE DERDE WEEK VAN DE VASTE.

Evangelie volgens den H. Mattheüs; XVIII : 15—22.

In dien tijde zeide Jezus tol zijne leerlingen : Als uw broeder tegen u gezondigd mocht hebben', ga heen en berisp hem tusschen u en hem alleen'; indien hij. naar u luistert, zult gij uwen broeder gewonnen hebben. Doch zoo hij niet luistert naar u³, neem met u nogéen of twee, opdat door den mond van twee of drie getuigen alle zaak bevestigd worde'. En indien hij naar hen niet luistert, zeg het aan de Kerk⁵; en luistert hij naar de Kerk niet, zoo zij hij u als de heiden en de tollenaar⁰. Voorwaar zeg ik u : al wat gij gebonden zult hebben op aarde⁷, zal ook gebonden zijn in den hemel; en al wat gij ontbonden

DINSDAG IN DE DERDE WEEK VAN DE VASTE.

zult hebben op aarde, zal ook ontbonden zijn in den hemel. Voorts' zeg ik u : als twee van u op aarde zullen overeengestemd hebben omtrent iets, wat het ook zij, dat ze vragen mochten, het zal hun geworden van mijnen Vader, die in den hemel is. Want' waar twee of drie in mijnen naam³ vergaderd zijn, daar ben ik in hun midden.

Alsdan trad Petrus tot hem, en zeide : Heere! hoe menigmaal zal mijn broeder tegen mij zondigen, en ik hem vergeven? tot zevenmaal toe'? Jezus zeide lot hem ; Ik zeg u niet tot zevenmaal, maar lot zeventigmaal zevenmaal⁵.

78 WOENSDAG IN DE DERDE WEEK VAN DE VASTE.

WOENSDAG IN DE DERDE WEEK VAN DE VASTE.

Les uit het boek Exodus;

XX : 12—24.

Dit zegt God de Heer : Eer uwen vader en uwe moeder, opdat gij lang moogt leven' in hel land, dat de Heer, uw God, u geven zal. Gij zult niet doodslaan. Gij zult geen overspel bedrijven. Gij zult niet stelen. Gij zuil tegen uwen naaste geen valsclie getuigenis geven. Gij zult uwes naasten huis niet begeeren, noch zijne huisvrouw zult gij begeeren, noch zijnen dienstknecht, noch zijne dienstmaagd, noch zijnen os, noch zijnen ezel, noch iels wat hem toebehoort².

En al het volk werd de donders en de bliksemen gewaar en het geluid der bazuin en den rookenden berg⁵; en verschrikt en van vrees bevangen bleven zij van verre slaan⁴ en zeiden tol Mozes : Spreek gij tot ons, en wij zullen hooren; maar dat de Heer niet tot ons spreke, opdat wij niet sterven⁵! En Mozes zeide tol het volk : Vreest niet! want 't is om u te beproevenquot; dat God gekomen is, en opdat de vrees voor hem in u zijn zou en gij niet zoudt zondigen. En het volk bleef van verre slaan; maar Mozes naderde tot de nevelwolk, waar God in was. De Heer zeide voorts tot Mozes : Dit zult gij lot de kinderen Israels zeggen : Gij hebl gezien, dat ik van den hemel tot u sprak : Gij zult geen zilveren goden maken.

WOENSDAG liS DE DERDE WEEK VAN DE VASTE. 79

noch goden van goud zult gij u maken. Een altaar van aarde' zult gij mij maken, en daarop zult gij uwe brand- en dankoffers, uwe schapen en uwe runderen offeren¹, op alle plaals waar² mijn naam zal herdacht worden.

Evangelie volgens den H. Mattheüs; XV : 1—20.

In dien lijde' kwamen tot Jezus van Jeruzalem Schriflgeleerden en Pharizeërs³, en zeiden : Waarom overtreden uwe leerlingen de overlevering der Ouderlingen? want zij wasschen hunne handen niet, als zij brood eten⁴. Doch hij antwoordde en zeidc tot hen : Waarom overtreedt ook gij het gebod van God om uwe overlevering⁵? Want God heeft gezegd : Eer uwen vader en uwe moeder⁶! en : Wie vader of moeder vloekt, dat hij den dood sterve⁷. Doch gij zegt : Al wie tot vader of moeder zal gezegd hebben : Wat u ook van mij zou nuttig kunnen wezen, zij een offer, zijne belofte is geldig, en hij zal zijnen vader of zijne moeder niet eeren'quot;. En verijdeld hebt gij het gebod

1

^s) uwe schapen en uwe runderen, uwe offers hetzij van groot, hetzij van klein vee.

2

⁵) op alle plaats waar ik met eenig offer gediend wil zijn.

3

^s) Schriftgeleerden, die van Jeruzalem gekomen waren, als blijkt uit Marc.VII: 1, en Pharizeërs van Geuesar.

4

) brood eten, wat hier woordelijk in

5

den tekst staat, is eene Hebreeuwsche zegswijze, waardoor maaltijd houden, eten,

6

spijzen, in 't algemeen beteekend wordt.

7

Dit wasschen der handen, vóór en na den

80 WOENSDAG IN Dli DERDE WEEK VAN DE VASTE.

van God om uwe overlevering'. Gij huichelaars'! treffend heeft Isaïas van u gepropheteerd, zeggende : Dit volk eert mij met de lippen, maar hun hart is verre van mij¹. Doch te vergeefs eeren zij mij, daar zij leeringen en geboden van meuschen leeren'.

En de scharen tol zich geroepen hebbende', zeide hij tot hen : Hoort en verslaat! Niet wat den mond ingaat, besmet den mensch; maar wat den mond uilkomt, dat besmei den mensch⁰.

Alsdan traden zijne leerlingen toe, en zeiden tot hein : Weel gij wel.

1

) Dit zeide Isaïas (Iloofdst. XXIX ; 13) van zijne tijdgenooten , en het paste ook treffend op hen, tot wie Jezus hier sprak. Aan eene prophet ie in den eigenlijken zin van het woord, moet hier niet gedacht worden. Propheteeren wordt hier alleen gezegd van eene door den Propheet uitgesproken rede. De plaats uit Isaïas is hier eenigszins anders aangehaald, dan zij letterlijk luidt.

⁴) Volgens den Griekschen tekst zou men hier moeten overzetten : daar zij leeringen leeren, die geboden van men-

WOENSDAG IN DE DERDE WEEK VAN DE VASTE. 81

dat de Pharizeërs, toen zij dit woord' gehoord hebben, geërgerd zijn geworden? Doch hij antwoordje en zeide : Alle plant, welke mijn hemel-sche Vader niet geplant lieeft, zal nilgcroeid worden'. Laai hen begaan! het zijn blinden, en leidslieden van blinden. En als de blinde deu blinde leidt, vallen zij beiden in den kuil^s.

En Pelrus nam het woord op, en zeide tot hem : Verklaar ons die zinspreuk'. En hij zeide : Zijt ook gijlioden' nog zonder versland⁶? Begrijpt gij niet, dal al wat den mond ingaat, in den buik komt, en in 'l heimelijk gemak onilast wordt'? Maar wal den mond uitgaat, komt voort uil hel hart, en dal besmet den mensch. Want uit hel harl komen voort booze gedachien⁸, doodslagen, overspelen, hoererijen, dieverijen, valsche getuigenissen, godslasteringen'. Deze dingen zijn het, die den mensch besmelten; maar hel eten mei ongewasscheu handen besmet den mensch niet.

6

82 DONDERDAG IN DE DERDE WEEK VAN DE VASTE.

DONDERDAG IN DE DERDE WEEK VAN DE VASTE.

*

Les uit den Propheet Jeremias;

VII : 1—7.

In dien tijde' geschiedde het woord des Hoeren tot mij, zeggende : Stel u aan de poort van het huis des Ileeren', en verkondig daar deze taai, en zeg : lloorl het woord des Ileeren, geheel Juda, allen gij die door deze poorten¹ ingaat om den Heer te aanbidden! Zoo spreekt de lieer der heirscharen, de God van Israël : Verbetert uwe wegen⁴ en uwe gezindheden, dan zal ik bij u wonen⁵ op deze plaals. Stelt toch uw vertrouwen niet op bedriegelijke woorden, zeggende : Het is des Heeren tempel, des Hoeren tempel, des Ileeren tempel⁰! Want indien gij' uwe wegen en uwe gezindheden verbetert; indien gij gerech-

1

) door deze poorten. Om den binnen-voorhof, den voorhof der priesters, lag de buiten-voorhof of de groote voorhof, de voorhof, waar het volk stond om de openbare godsdienst bij te wonen. Tot dien voorhof ging het volk in door verscheidene poorten. Jeremias het volk aansprekende stond aan de poort of den ingang tol den binnen-voorhof; hij had al/.oo deze volkspoorten voor zijn aangezichten kon die als met den vinger aanwijzen; vandaar zijn zeggen : gij die door deze poorten ingaat.

⁴) uwe wegen, uwen wandel, uwe handelingen.

') dan sal ik bij u wonen. Met andere

DONDERDAG IN DE DERDE WEEK VAN DE VASTE. 83

tigheid oefent tusschen een mensch en zijnen naaste; den vreemdeling, den wees en de weduwe niet verdrukt, en geen onschuldig bloed vergiet in deze plaats'; noch vreemde goden naloopt, tot uw verderf'; dan zal ik bij u wonen¹ op deze plaats, in het land, dat ik uwen vaderen gegeven heb, van eeuw tot eeuw², zegt de Heer, de Almachtige.

Evangelie volgens den H. Lucas; IV : 38—44.

In dien tijde stond Jezus op uit de synagoog, en ging in het huis van Simon. De schoonmoeder nu van Simon was van zware koortsen bevangen; en zij baden hem voor haar³. En over haar heen gebogen staande, gebood hij aan de koorts, en zij verliet haar. En oogenblikkelijk stond zij op, en bediende hen.

En toen de zon was ondergegaan⁴, brachten allen', die kranken hadden aan verschillende kwalen, ze tot hem; en hij legde aan ieder van hen de handen op, en genas hen. Ook booze geesten gingen er van velen uit⁵, schreeuwende en zeggende⁶ : Gij zijt de Zoon Gods! En hij bestrafte hen en liet hun niet toe te spreken, omdat zij wisten, dat hij de Christus was⁷.

1

') tot uw verderf: dit behoort tot al het

2

voorafgaande; de zin is ; welke misdaden u uwen ondergang zouden berokkenen.

3

) dan zal ik bij u wonen. Hier geldt dezelfde bemerking, die wij boven reeds (zie bladz. 82 noot 5) op deze woorden gemaakt hebben.

⁴) van eeuw lot eeuw , voor altoos. Dit gezegde behoort tot : dan zal ik bij u wonen {dan zal ik u laten iconen).

^s) Zijne leerlingen verzochten hem, dat hij haar wilde genezen.

4

) Vgl. Marc. 1 : 32.

5

) Men ziet hier wederom, hoe dui

6

delijk bezetenen onderscheiden worden van kranken. Vergelijk onze aanteekening

7

op Matth. IV : 24

84 DONDERDAG IN DE DERDE WEEK VAN DE VASTE.

Toon hol nu dag was geworden, ging Iiij uit cn begaf zich naar ecne woeste plaats. En de scharen zoclilen hem, en kwamen tot Lij hein'; en zij hielden hem legen, opdat hij niet van lieu zou weggaan. Uoch hij zeide tot hen : Ook aan de andere steden moet ik het Evangelie van het Rijk Gods verkondigen; want hiertoe ben ik gezonden. En hij predikte in de synagogen van Galiléa.

VRIJDAG IN DE DERDE WEEK VAN DE VASTE.

Les uit het boek Numeri;

XX : 2, 3, 6—13.

In dien tijde' kwamen de kinderen Israels bijeen tegen Mozes eu Aaron en, oproerig geworden³, zeiden zij ; Geeft ons water, opdat wij drinken! En Mnzes en Aaion, de menigte verlaten hebbende, gingen in den tabernakel des Veibonds'. wierpen zicli ter aarde neder, en riepen tot den lieer en zeiden : O Ileerc God ! aanhoor het geroep van dit volk en open hun uwen schat, eene bron van levend water', opdat zij verzadigd worden en hun gemor moge ophouden. En de heerlijkheid des

VRIJDAG IN DE DERDE WEEK VAN DE VASTE.

Heeren verscheen hun'. En de lieer sprak lot Mozes, zeggende : Neem den staf', en verzamel het volk, gij, en Aaron uw broeder, en spreekt vóór hunne oogen, lol de sleenrois¹, en zij zal water geven. En als gij water uit de steenrots hebt doen nilgaan , dan zal al liet volk drinken en zijn vee. Mozes nam dan den slal', die voor het aangezicht des Heeren lag, gelijk hij hem had bevolen; en toen hij de menigte tegenover de steenrots vergaderd had, zeide hij lot hen ; Hoort, gij oprocrigen en ongeloovigen'! zullen wij voor u uil deze steenrots water kunnen doen uitkomen'? En Mozes hief zijne hand op en sloeg de steenrots met zijnen staf, twee malen, en er kwam eene menigle waters uit, zoodat het volk dronk en zijn vee. En de lieer zeide tot Mozes en Aiiron : Omdat gijlieden mij niet geloofd hebt', zoodat gij mij niet heiligdet voor de oogen der kinderen Israels', daarom zult gij deze volksmenigte niet invoeren in het land, dal ik hun geven zal'. Dit is het Oproer-waler', waar de

1

⁸) spreekt... tot de steenrots ; hun werd bevolen de steenrots aan te spreken , met tot haar te zeggen : Geef water, of iets dergelijks.

86 VRIJDAG IN DE DERDE WEEK VAN DE VASTE.

kinderen Israels oproerig waren legen den Heer, en Hij aan hen zich heiligde'.

Evangelie volgens den H. Joannes ; IV : 5—42.

In dien tijde kwam Jezus in eene stad van Samarië, Sicliar' genaamd, nabij het landgoed, 't welk Jacob gaf aan zijnen zoon Jozef¹. Aldaar nu was de Jacobs-bron'.

Jezus dan, vermoeid van de reis, ging zoo zitten aan de bron. Het was omtrent de zesde ure'. Er kwam eene vrouw uit Samarië² om water te pulten. Jezus zeide tot haar : Geef mij te drinken! (Want zijne leerlingen' waren naar de stad gegaan, om spijs te koopen³.) Die Sama-rilaansche vrouw dan zeide lot hem : Hoe vraagt gij, daar ge een Jood zijt', te drinken van mij, die eene Samaritaansche vrouw ben? Want de Joden houden geene gemeenschap met de SamaritanenJezus antwoordde en zeide tot haar : Indien gij de gave Godsquot; kendet, en ivist wie hij is, die tot u zegt : Geef mij te drinken, — gij zoudt hém wellicht

1

*) alzoo omtrent den middag, volgens de Joodsche uurtelling. Zie onze aantee-kening op Matth. XX : 3.

2

) eene vrouw uit Samarië, d. i. uit het landschap Samarië geboortig, eene Samaritaansche vrouw, woonachtig in de stad Sichar, als blijkt uit het verhaal (vs. 28).

3

^#) De Evangelist wil door deze aanmer

VRIJDAG IN DE DERDE WEEK VAN DE VASTE.

gevraagd hebben¹, en hij zou u levend water' hebben gegeven. De vrouw zeide lol hem² : Heer³! gij hebl niets om mee le pullen⁴, en de put is diep⁵ : van waar hebt gij dan dal levend water⁶? Zijl gij grooler⁸ dan onze vader Jacob⁹, die ons den pul gegeven heeft, en zelf daaruit dronk, en zijne zonen en zijn vee? Jezus antwoordde¹⁰ en zeide tol haar : Al wie van dit water¹¹ drinkt, zal wederom dorsten¹²; doch wie gedronken zal hebben van hel water, dat ik hem zal geven, zal in eeuwigheid ¹³ niet dorsten; maar het water, dat ik hem zal geven, zal in hem eene bron worden¹⁴ van water, dal springt tot in het eeuwige leven. De vrouw zeide

1

*) gij zoudt hém wellicht gevraagd hebben om u te drinken (e geven. Op de woordjes gij en hem moet hier gedrukt worden. De zin is ; nu heb ik u gevraagd, dat gij mij te drinken zoudt geven . maar wellicht zoudt gij, terstond toen gij mij zaagt, dit van mij gevraagd hebben, indien gij de gave Gods kendet, en wist, enz.

2

) Zij heeft niet begrepen, datJezus van levend water in eenen geestelijken zin gesproken had. Zij denkt zóo : uit deze bron kan die vreemdeling mij geen water geven, want hij heeft geen gerief om te putten, en de put is diep; en hij kan toch ook in deze streek geen beier bronwater vinden, dan dit is. Deze hare gedachten zijn uitgedrukt in vs. 11 en 12.

3

) Heer! Het is wel met eenigen eerbied gezegd, maar toch niet zonder alle ironie.

4

) Het Grieksche woord hier door den Evangelist gebezigd, beteekent het noo-dige gereedschap om water uit eenen put opwaarts te halen.

5

) de pul is diep : aan scheppen uit den put kon derhalve niet gedacht worden. De Jacobs-bron (vs. 6) wordt hier een put genoemd, omdat het bron-water daarin slechts tot zekere hoogte opwelde.

6

) van waar hebt gij... water? als wilde

88 VRIJDAG IN DE DERDE WEEK VAN DE VASTE.

tot hem : Heer! geef mij dat water, opdat ik geen dorst hebbc, noch hier moete komen om te pullen'.

Jezus zeide lot haar' : Ga heen, roep uwen man, en kom hier! De vrouw antwoordde, en zeide : Ik heb geen man³. Jezus zeide tot haar ; Gij hebt te recht gezegd : Ik heb geen man' ; want gij hebt vijf mannen gehad, en dien gij nu hebt, die is uw man niet; dit hebt gij naar waarheid gezegd. De vrouw zeide tot hem : Heer! ik zie, dal gij een Propheet zijt'. Onze vaderen' hebben op dezen

VRIJDAG IN DE DERDE WEEK VAN DE VASTE.

berg' aangebeden', en gijlieden zegl, dat le Jeruzalem¹ de plaats is, waar men aanbidden moet'. Jezus zeide lol baar ; Vrouw! geloof mij ; de ure komt, dat gij noch op dezen berg, noch le Jeruzalem den Vader aanbidden zull^!. Gijlieden aanbidt' wat gij niet kent; wij aanbidden', wat wij kennen, omdat het heil uit de Joden is². Maar de ure

1

bevel, aldaar geschieden moest, en niet te Jeruzalem , zoo als de .loden beweerden ; voor't overige, dat er slechts op éene plaats moc'it geofferd worden , daaromtrent kwamen , op grond vjin Deuteron. XII :

2

ging. Hy leert haar dan, dat welhaast de

VRIJDAG IN DE DERDE WEEK VAN DE VASTE.

komt', en is nu daar', dat de ware aanbidders den Vader zullen aanbidden in geest en waarheid'; want ook verlangt de Vader zulke aanbidders. God is een geest'; en die liem aanbidden, moeten hem aanbidden in geest en waarheid. De vrouw zeide tot hem⁵ : Ik weet dat

VRIJDAG m DE DERDE WEEK VAIN DE VASTE.

de Messias komt {hij, die Christus genoemd wordt'); als die dan zal gekomen zijn, zal hij ons alles verkondigen. Jezus zeide haar : Ik hen het, ik, die met u spreek'.

Ea terstond⁵ kwamen zijne leerlingen; en zij verwonderden zich, dat hij met eene vrouw sprak¹. Niemand echter zeide : Wat vraagt gij? of : Wat spreekt gij met haar? De vrouw liet dan⁵ hare waterkruik staan⁶, en ging naar de stad, en zeide tot die menschen : Komt, en ziet een menscli, die mij alles gezegd heeft, wal ik gedaan heb'! Zou deze niet de Christus zijn⁸? Zij gingen dan de stad uit, en kwamen tot hem.

Ondertusschen⁵ baden hem de leerlingen, zeggende ; Rabbi, eet¹⁰!

1

) hij, die Christus genoemd wordt. Dit zijn woorden van den Evangelist, die ten behoeve van zijne eerste lezers het Hebreen wsche woord Messias door het Griek-sche Christus verklaart. Zie onze aan-teekening op Mallh. 1:1.

92 VRIJDAG IN DE DERDE WEEk VAN DE VASTE.

Doch liij zeide tol hen : Ik heb eene spijze te eten, die gij niet weet'. De leerlingen zeiden dun tot elkander: Zou iemand hem te eten gebracht hebben'? Jezus zeide tol hen : Mijne spijs is, dal ik den wil doe van hem die mij gezonden heeft, dat ik zij» werk volbrenge'. Zegt gij niet : Nog vier maanden, en de oogst komt'? Zie, ik zeg u ; heft uwe oogen op en aanschouwt de velden, hoe zij alreeds wil zijn lol den oogst¹. En de maaier ontvangt loon en verzamelt vrucht voor het eeuwige leven, opdat én de zaaier én de maaier te zamen zich verblijden'. Want hierin is de spreuk waar : Een auder is de zaaier, en een ander de maaier'. Ik

1

) Nu verklaart Jezus zich nader, en geeft hun te kennen, dat de spijze, welke hij thans te nuttigen had, eene geestelijke spijze was ; den wil le doen van zijnen hemelschen Vaderen zijn werk te volbrengen, dat was in dit oogenblik zijne spijze. En die wil en dat werk was de behartiging van het heil dier inwoners van Sichar, die thans lot hem kwamen; want de wil des Vaders, die hem in de wereld gezonden Jiad,was de zaligheid des menschdoms;

VRIJDAG IN DE DERDE WEEK VAN DE VASTE. 93

heb u uilgezoiiden¹ om te maaien wat gij niet' bearbeid hebt; anderen' hebben gearbeid, en gij zijl tot hunnen arbeid ingegaan.

Uit die stad nu' geloofden vele der Samaritanen in hem', om het woord der vrouw, die betuigde : Hij heeft mij alles gezegd, wat ik gedaan heb². Toen dan de Samaritanen tot hem gekomen waren³, verzochten zij hem aldaar⁴ te blijven. En hij bleef aldaar twee dagen. En er geloofden nog veel meer» in hem om zijn woord. En zij zeiden⁵tol de vrouw ; Wij gelooven nu niet meer om uw zeggen; want zeiven hebben wij gehoord, en welen dat deze waarlijk de Zaligmaker der wereld isquot;.

1

*) Ik heb u uitgezonden. Het nog toekomstige wordt hier prophetisch gezegd als reeds geschied zijnde, gelijk in de laatste helft van Hoofdst. XVII : 18.

2

) wat ik gedaan heb. Vgl. vs. 17. De inwoners van Sichar geene reden hebbende om te twijfelen aan de waarheid van het bericht de/.er vrouw, besloten uit

3

haar zeggen, dat de persoon, die tol haar gesproken had, een propheet moest wezen, dewijl hij haar het verborgene geopenbaard had; en daar hij van zich zeiven betuigd had, dat hij de beloofde Messias

4

was (vs. 26), zoo namen zy dit gereedelijk

5

goddelyke genade, geloofden zij in hem.

94 ZATURDAG IN DE DERDE WEEK VAN DE VASTE.

ZATÜRDAG IN DE DERDE WEEK VAN DE VASTE.

Les uit den Propheet Daniël;

XHI : 1—9; 15—17; 19—30; 33—62.

In die dagen ¹ was er te Babyion¹ een man woonachtig, wiens naam was Joakim'; en liij trouwde eene vrouw, met name Suzanna, eene dochler van llelkias, eene zeer sclioone en eene godvreezende vrouw; want, dewijl hare ouders brave menschen waren, hadden zij hare dochler naar de wet van Mozes opgevoed'. Joakim nu was zeer rijk⁵, en iiij had een boomgaard nabij zijn huis. Kn de Joden kwamen iiij hem le zamen, omJal hij de aanzienlijkste van allen was⁶. Nu werden er in dal jaar twee ouderlingen uil hel volk tol rechters aangesteld', zoodanige, van welke de lieer zcide : Ongerechtigheid ging uit van Baby-Ion, van ouderlingen rechters, die geacht werden het volk le besturen⁸. Deze bezochten dikwijls hel huis van Joakim, en allen.

ZATURDAG IN DE DERDE WEEK VAN DE VASTE. 95

die rechlstzaken liadden, kwamcu tot hen'. Als dan het volk op den middag vertrokken was, ging Suzanne wandelen in den boomgaard van haren man. En de ouderlingen zagen haar dagelijks daar ingaan en wandelen, en zij werden van begeerte naar haar onlsloken; en zij keerden hunnen zin ten kwade, en zij wendden hunne oogen af om den hemel¹ niet aan te zien en niet aan gerechte strafgerichten te gedenken.

'Nu gebeurde het, terwijl zij naar een geschiklen dag uitzagen, dat Suzanna eens, als naar gewoonte, met slechts twee dienstmaagden den boomgaard inging en zich daar wilde baden, omdat hel heet was. En niemand bevond zich aldaar, behalve de twee ouderlingen, die zich verborgen hadden en haar in het oog hielden. Zij zeide dan tot de dienstmaagden : Haalt mij olie en zeep, en sluit de deur van den boomgaard², opdat ik mij bade. Toen nu de dienstmaagden waren weggegaan, maakten de twee ouderlingen zich op, liepen naar haar toe, en zeiden: Zie, de deuren van den boomgaard zijn gesloten en niemand ziet ons, en wij begeeren u; daarom doe naar onzen w il en vereenig u met ons. Als gij hel niet wilt doen, dan zullen wij legen u getuigen, dat er een jongeling bij u geweest is, en dat gij daarom de dienstmaagden van u hebt weggezonden. En Suzanna zuchtte en zeide : Ik ben beklemd van alle kanten! Want doe ik dit, dan ben ik des doods schuldig³; en doe ik het niet, dan zal ik aan uwe handen niet ontkomen⁴. Maar liet is mij beier, zonder dit le doen, in uwe handen te vallen, dan te zondigen voor het aanschijn des Heeren En Suzanna riep met luider stem⁰; maar ook de

1

zijn geweest, rechtszaken, die hunne wet

2

betroffen, bij hunne rechters af te maken.

3

^a) van den hemel, de woonstede Gods : zij wilden God en zijne strafgerichten uit hunne gedachten verbannen.

4

) en sluit de deur van den boomgaard. Men denke aan eene deur, waardoor men uit den boomgaard op de straat kwam. Eene andere deur, hierna de achterdeur genoemd, was die, waardoor .Suzanna gewoon was uit haar huis in den boomgaard

96 ZATURDAG IN DE DERDE WEEK VAIN DE VASTE.

ouderlingen schreeuwden, tegen hnar in. En een van hen liep heen naar de deur van den boomgaard en imiakle die open*. Toen dan de bedienden van hel huis dit geschreeuw in den boomgaard gehooid hadden, liepen zij er in door de aduerdeur^,, om le zien wal er gaande was. Als nu de ouderlingen gesproken hadden', waren de bedienden zeer beschaamd ; wanl nooit was er iets dergelijks van Suzanna gezegd.

Toen nu den dag daarop het volk bij baren man Joakim vergaderde', kwamen ook de twee ouderlingen, vol van hel boos opzei tegen Suzanna van haar ter dood te brengen. En zij zeiden in de tegenwoordigheid van het volk : Zendt om Suzanna, de dochter van Ilelkias, de huisvrouw van Joakim. En onverwijld zond men om haar. En zij kwam met hare ouders en kinderen en al bare bloedverwanten. Hare aanhoorigen dan weenden , en allen die baar kenden. En de twee ouderlingen stonden op te midden van het volk, en legden hunne handen op haar hoofd'. En zij, al weenende zag zij op naar den hemel; want baar hart vertrouwde op den Heer. En de ouderlingen zeiden : Terwijl wij in den boomgaard alleen aan bel wandelen waren, kwam deze met twee dienstmaagden cr in; en zij sloot de deur van den boomgaard dicht, en zond de dienst-maagilen van zich weg. En een jongeling, die zich verborgen had, kwam tot haar en zondigde met haar. Wij dan, toen wij in een hoek van den boomgaard ons bevindende dit misdrijf bemcikten, liepen naar hen toe, en zagen dal zij bij elkander waren; hem echter konden wij niet machtig worden, omdat hij sterker was dan wij, en de deur geopend hebbende zich weg maakte; maar haar grepen wij en vroegen, wie die

ï

ZATURDAG IN DE DERDE WEEK VAN DE VASTE. 97

jongeling was, doch zij wilde het ons niet zeggen : hiervan zijn wij getuigen.

En de menigte gaf hun geloof, als aan ouderlingen en rechters des volks, en men veroordeelde haar ter dood'. Doch Suzanna riep met luide slem en zeide : O eeuwige God, die het verborgene kent, die alles weet voordat het geschiedt¹, u is het bekend dat zij eene valsche getuigenis legen mij hebben afgelegd : en zie, ik sterf, ofschoon ik niets gedaan heb van heigeen dezen snoodelijk tegen mij verzonnen hebben! De Heer nu verhoorde hare stem. En toen zij ter dood werd geleid, wekte de Heer den Heiligen Geest op² van een jong mensch, met name Daniël, en deze riep met luide slem : Ik ben onschuldig aan haar bloed'! En al het volk keerde zich tot hem en zeide : Wat is dit voor een woord, dal gij daar gesproken hebt? En hij, zich plaatsende in hun midden, zeide ; Zijn de kinderen Israels zoo dwaas, dal gij, zonder te onderzoeken en de waarheid le kennen, eene dochter Israels veroordeeld hebt? Keerl lerug tot de gerechtsplaats, want eene valsche getuigenis hebben dezen legen haar afgelegd. Hel volk keerde dan met haast terug. En Daniël zeide lot hen ; Verwijdert hen^s ver van elkander, en ik zal hen verhooren.

Toen zij dan van elkander gescheiden waren, riep hij den eene van hen en zeide tot hem : Gij oude booswicht! Nu zijn uwe zonden gekomen³, die gij vroeger bedreven hebt, met onrechtvaardige vonnissen te vellen , de onschuldigen te veroordeelen en de schuldigen vrij te spreken, terwijl de Heer loch zegt : Den onschuldige en gerechtige zult gij niet dooden⁴! Nu dan, zoo gij haar gezien hebt, zeg, onder wat voor een boom hebt gij hen met elkander zien spreken? En hij zeide :

h