Over de genade in hel algemeen. Kan men uit eigen krachten Gods geboden onderhouden en zalig worden ? Wat verstaan wij door goddelijke genade ? Hoe velerlei is die goddelijke genade F

Is ons do hulp der genade noodzakelijk P Waarom is de genade lot alles, wat ter zaligheid voert zoo volstrekt noodzakelijk!'

Wat moet de mensch van zijn kant doen, opdat hem de genade tot heil verst rekke ? Kan de mensch ook weerstand bieden aan de genade ? Bladz. 36—42.

Wat ia de heiligmakende genader Wat sluit alzoo de regt-vaardigmaking des zondaars in zich ? Bladz. 42—49.

Vanwaar nceiut clc regtvaardigmakiug des zondaars liareu aau-vang? Wat moet de zondaar van zijnen kant doen, om tot dc regtvaardigmaking te geraken ? Bladz. 40—58.

Kan de mensch zekerheid hebben, dat hij werkelijk geregUaar-digd ia? Kan de heiligmakende genade vermeerderd, verminderd of weder verloren worden? Kan de mensch in staat van genade niet alleen alle zware, maar ook alle dagelijksche zonden vermijden? Kan ieder regtvaardige in den staat van genade volharden?

Welke vruchten brengt de geregtvaardigde mensch met dc genade voort ? Kan dc mensch in staat van doodzonde ook goed doen ? Wat verdienen wij door de goede werken, welke wij in slaat van genade verrigton ? Vanwaar krijgen zulke goede werken inwendige waarde of verdienstelijkheid ? Moet ieder Christen goede werken doen ? Welke goede werken moeten wij vooral beoefenen ? Waarop ziet God vooral bij onze goede werken? Welke middelen moeten wij ter verkrijging der genade vooral bezigen ? Toepassing.

Wat is een Sacrament ? Beteekenen deze teekenen alleen dc genade ? Welke genade werken de Sacramenten uit ? Hoe moeten wij dc h. Sacramenten ontvangen, opdat zij deze genade in ons voortbrengen ? Hangt de werking der Sacramenten ook niet van dc waardigheid of onwaardigheid der bedienaars af? Hoeveel Sacramenten heeft Christus ingesteld ? Hoe onderscheidt men de h. Sacramenten? Vanwaar komen de ceremoniën, welke bij de uitdee-ling dor Sacramenten gebruikelijk zijn ? Toepassing. Bladz. 95—120.

Wat is het eerste en noodzakelijkste Sacrament? Wat is het Doopsel? Wanneer heeft Christus quot;het Doopsel ingesteld en het gebod gegeven om te doopen ? Wie kan geldig doopen ? Welke zijn de gebruikelijke ceremoniën van het Doopsel, en wat beteekenen zij? Wat beloven wij aan God in het li. Doopsel? Wat is er betrekkelijk de doopborgen voornamelijk op te merken ? Kan het Doopsel des waters nimmer vervangen worden ? Toepassing.

Wat is het Vormsel? Wie leert ons, dat Christus het Sacrament des Vormsels heeft ingesteld? Wat werkt het Vormsel uit? Wie heeft de magt om te vormen ? Onder welke ceremoniën dient de Bisschop het Vormsel toe, en wat beteekenen deze? Is het Vormsel ter zaligheid noodzakelijk? Wat heeft de Christen vóór, onder en na het Vormsel in acht te nemen ? Toepassing. Bladz. 167—195.

Wat is liet allerheiligste Sacrament des Altaars r Wauuccr cu hoe heeft Christus dit h. Sacrament ingesteld? Hoe weten vrij, dat Christus met de woorden „dit ia mijn ligchaam, dit is mijn bloedquot; aan de Apostelen zijn waarachtig ligchaam en ziju waarachtig bloed gegeven heeft ? Heeft Christus ook aan anderen de magt gegeven, om brood en wijn in zyn allerheiligst vloesch en bloed te veranderen ? Wanneer oefenen de Bisschoppen en Priesters die magt uit ? Hoelang blijft Christus met ligchaam en bloed tegenwoordig F Is onder de gedaante van brood alleen het ligchaam van Christus, cn ouder de gedaante van wijn alleen ziju bloed tegenwoordig r Wanneer do Priester de h. Hostie breekt of deelt, verdeelt hij dan ook het ligchaam van Christus r Wat vordert van ons de tegenwoordigheid van Jesus Christus in het allerheiligste Sacrament ? Heeft Christus het allerheiligste Sacrament des Altaars ingesteld, om met ons te zijn alleen volgens de menschlieid ? Toepassing.

Wat is een offer ? Heeft er altijd ecu offer bestaan F Waarom zijn de offevs van het Oude Verbond afgeschaft? Welk is hel offer van het Nieuwe Verbond ? Moest er na den dood van Jesus geeu offer meer zijn? Welk is dat onbloedig, door Malachias voorspeld offer? Wie heeft het h. Misoffer ingesteld? Welk onderscheid bestaat er tusschen het h. Misoffer en het Kruisoffer? Waardoor bewijzen wij, dat het h. Misoffer reeds door de Apostelen cu sedert dien tijd altijd is opgedragen ? Aan wie wordt het h. Misoffer opgedragen ? Waarom dragen wij aan God het h. Misoffer op? Wie ontvangt de vruchten der h. Mis ? Welke zijn de voornaamste doelen der h. Mis ? Wat moet men houden van de ceremoniën der h. Mis? Waarom wordt de h. Mis in de latijusche taal gelezen ? Waarom heeft de Kerk voor don offerenden Priester eene bijzondere klceding voorgeschreven ? Toepassing ? Bladz. 252—310.

Wat ia de h. Communie? Wordt ons de h. Communie door God of slechts door de Kerk voorgeschreven ? Moeten wij, om het bloed van Christus te nuttigen, ook den kelk drinken? Waarom wil de Heer zich aan alle geloovigen als spijze mededeelen? Welke ge-uaden deelt de h. Communie ons mede ? Ontvangen allen die com-municeeren, ook genade? Welke zonden doet hij, die zich verstout, onwaardig te communiceeren ? Welke zijn veelal de gevolgen der onwaardige communie reeds in dit leven? Wat moet men doen, als men eene doodzonde heeft bedreven cn wil communiceeren? Hoe moet men verder zich naar de ziel tot de h. Communie voorbereiden? Welke voorbereiding des ligchaams wordt er vereischt? Hoe moet men tot de tafel des Heeren naderen en hoe moet men zich bij het ontvangen der h. Hostie gedragen? Wat moet men doen na het ontvangen der h. Communie ? Hoe moet men den dag der h. Communie doorbrengen? Toepassing. Bladz. 320—374.

Wat verstaat men door boetvaardigheid ? Wat is het Sacrament van Boetvaardigheid? Vergeeft de Priester inderdaad de zonden in het Sacrament van Boetvaardigheid, of verklaart hij slechts, dat ze vergeven zijn? Wanneer heeft Christus de magt verleend, om de zonden te vergeven? Kunnen alle zonden door het Sacrament van Boetvaardigheid worden vergeven? Waarom moeten wij onze zonden biechten, als wij verlangen vergifl'enis daarvan te verkrijgen? Is dus het Sacrament der Biecht voor allen, die gezondigd hebben, ter zaligheid noodzakelijk? Wat vergeeft God ons door het h. Sacrament der Biecht? Wat wordt er vereischt om het Sacrament van Boetvaardigheid waardig te ontvangen? Bladz. 377—408.

Wat wil zeggen: zijn geweten onderzoeken, en op welke wijze kan dat geschieden? Voor welke fouten moet men zich bij het onderzoek des gewetens wachten? Bladz. 408 — 414.

Wat is het berouw? Hoedanig moet het berouw wezen, ten einde vergifienis van de zonden te verkrijgen? Hoe velerlei is het bovennatuurlijk berouw? Wanneer is het berouw volmaakt? Wanneer is het berouw onvolmaakt? Moet het berouw noodzakelijk volmaakt wezen? Bladz. 414—441.

Wat moet noodzakelijk met het berouw gepaard gaan? Hoedanig moet het voornemen zijn? Waartoe moet degene, die ernstig een goed voornemen heeft, besloten zijn? Bladz. 441—449.

Hoe moet de belijdenis wezen? Wat is cenc generale Biecht, cu wat valt er bij op te merken? Hoe moet men zich bij de Biecht zelve gedragen ? Bladz, 449—465.

Vergeeft God met de zonden niet tevens alle strafl'en? Van wieu heeft do Priester dc magt om boetwerken op te leggen? Is do Biecht ongeldig, als men de opgelegde boete niet volbrengt? Behoeven wij slechts de boete te volbrengen, die de biechtvader ons oplegt? Behoeft men na de Biecht niets anders te doen, dan aan de goddelijke regtvaardigheid voldoening te schenken? Toepassing.

Waardoor komt de Kerk ons te hulp bij de afbocting van dc lijdelijke straffen der zonde? Wat is een aflaat? Hoe scheldt de Kerk ons de verschuldigde straffen der zonde kwijt? Wat wordt in het algemeen gevorderd, om een aflaat te verdienen? Wat moeten wij aangaande den aflaat gelooven? Hoe velerlei aflaten aijn er? Kunnen de aflaten ook aan de zielen in het vagevuur voordeelig zijn? Toepassing. Bladz. 481—501.

Wat is het heilig Oliesel? Vanwaar weten wij, dat Christus het h. Oliesel heeft ingesteld? Hoe wordt het h. Oliesel toegediend? Wat bewerkt het h. Oliesel tot heil der ziel? Wat werkt het h. Oliesel uit tot heil van ons ligchaam? Toepassing.

Wat is het h. Sacrament des Priesterschaps? Waarin bestaat voornamelijk de priesterlijke magt? Zijn er ook bij het h. Priester-ichap zigtbare teekenen, welke de mededeeling der onzigtbare magt en genade aanduiden ? Zijn dau niet alle Christenen door het h. Doopsel Priester geworden ? Wie kan het h. Sacrament des Priesterschaps geldig toedienen? Kan men het Priesterschap ook verliezen? Zijn er behalve de priester- en bisschop wijdingen nog andere geestelijke wijdingen? Wie mag en moet Priester worden? Toepassing.

Wat is het h. Sacrament des Huwelijks? Wanneer is het huwelijk ingesteld? Vanwaar weten wij, dat het huwelijk een Sacrament is? Hoe ontvangt men dit Sacrament? Welke zijn de pligten dei-gehuwden? Kan het huwelijk van christelijke echtgenooten ooit ontbonden worden? Waarop moeten degenen, die verlangen in het huwelijk te treden, vooral bedacht zijn ? Is men verpligt de trouwbelofte te houden ? Hoeveel soorten van huwelijksbeletselen zijn er ? Kunnen de huwelijksbeletselen nooit worden opgeheven? Over hel gemengd huwelijk. Kan het alzoo nooit geoorloofd zijn, een gemengd huwelijk aan te gaan, als niet eerst voor de katholieke opvoeding der kinderen gezorgd is? Het huwelijk tusschen bloedverwanten. Toepassing. Bladz, 539—580.

Wat verstaat men gewoonlijk onder Sacramentaliën? Waardoor zijn de Sacramentaliën onderscheiden van de Sacramenten? Waarom wijdt de Kerk de zaken, welke tot de godsdienst behooren? Waarom wijdt of zegent de Kerk ook brood, wijn, vruchten, enz.? Wat moet ons vooral aansporen, een godvruchtig gebruik van de Sacramentaliën te maken? Om welke gunsten bidt de Kerk gewoonlijk, als zij wijdt of zegent? Hoe moeten wij bijzonder het wijwater gebruiken? Toepassing. Bladz. 580—696.

Wat ia het gebed? Is het gebed voor allen noodzakelijk? Waarom is het gebed voor allen noodzakelijk ter zaligheid? Maar weet God dan niet, wat wij noodig hebben, zonder dat wij er om bidden? Welke zijn de voornaamste vruchten van het gebed? Hoe moeten wij bidden, om aan deze vruchten deelachtig te worden? Moet men zich bij het gebed altijd van bepaalde woorden bedienen ? Wanneer moeten wij bidden? Wanneer moeten wij nog bijzonder bidden? Voor wie moeten wij bidden? Toepassing.

quot;Welk is het voortreffelijkste gebed? Waaruit bestaat het Onze Vader F Wat vragen wij in de zeven beden van het Onze Vader? Toepassing. Bladz, 637—665.

Waarom voegen wij gewoonlijk bij het Onze Vader, de groetenis des Engels ? Wat bevat de groetenis des Engels ? Waarom bidden wij tot Maria: „Gij zijt vol van genade, de Heer is met D! Gij „zijt gezegend,quot; enz.? Waarom heeft de Kerk bij dit lofgebed nog het smeekgebed gevoegd; „Heilige Maria, Moeder Gods' bid voor „ons zondaren, nu en in het uur van onzen dood. Amen?quot; Waarom bidden wij, als des morgens, des middags en des avonds de „Engel „des Heerenquot; geluid wordt? Wat is do rozenkrans? Toepassing.

Over de kerkelijke gebruiken en ceremoniën in het algemeen en over eenige in het bijzonder. Toepassing. Bladz. 687—096.

Uit het eerste deel der geloofsverklaring, welke wij gaven, leert de Christen, wat liet doel is van zijn aardsclien pelgrims-togt, namelijk de hemel met zijn geluk en zijne zaligheid. In het tweede deel vindt hij den zoet/ afgebakend en beschreven, welken hij bewandelen moet, om eenmaal in zijn vaderland te komen en in den schoot van God te rusten. Het derde hoofdstuk maakt ons bekend met üe. middelen, die wij moeten gebruiken ter verkrijging van de goddelijke hulp en kracht, welke wij noodig hebben om tot ons laatste doel, tot de eeuwige zaligheid, te komen. Daarom werd dan ook in het begin van dit werk gezegd, dat er drie zaken noodig zijn om zalig te worden, namelijk, het geloof, het onderhouden der geboden, en het gebruik der genade-middelen, zonder welke wij niet in staat zijn goed te gelooven, noch de geboden getrouw te volbrengen. Dit hoofdstuk bevat alzoo de leer over de verschillende middelen, die den Christen worden aangeboden, ten-einda de genade te verkrijgen, welke hij noodig heeft om christelijk te leven, en, als inleiding, de leer over de genade zelve.

De mensch heeft, volgens de leer van ons heilig geloof, ook na den zondeval, nog de vrijheid behouden om goed en kwaad te doen, en tevens eenig natuurlijk vermogen om de goddelijke wet te vervullen , en daarom moeten wij vooreerst vragen:

Neen, daartoe hebben wij noodig de genade van God. Het is cene dwaling, eene groota en gevaarlijke dwaling, te zeggen, dat de mensch, om de goddelijke geboden goed te onderhouden, ze slechts behoeft te kennen en geene bijzondere kracht, geene hulp van boven noodig heeft, omdat hij begaafd ia met verstand ter onderscheiding van goed en kwaad en met een vrijen wil om tusschen beiden te kiezen, alsof dit volkomen voldoende ware om de wet te onderhouden en daardoor zalig te worden. Wie deze dwaling aanneemt, is in tegenspraak met de dagelijksche ondervinding, die ons maar al te veel bewijzen levert, dat wij, gelijk reeds een heiden van zich zei ven erkende, dikwijls het goede zien en erkennen en toch het kwaad bedrijven; maar ook is hij in tegenspraak met de leer van Jesns Christus, die zegt: „zonder Mij kunt gij niets „doenquot; (Joan. XV: S.) dat wil zeggen: zonder mijne hulp, zonder de genade die Ik, uw Verlosser en Zaligmaker, voor u verdiend heb en bereid ben u te geven , kunt gij niets doen, wat voor uwe eeuwige zaligheid waarde heeft. Op deze woorden van den Heiland bemerkt de h. Augustinus het volgende: „Mrn kan zonder de genade, die ons moet aansporen, en „zonder de hulp van boven niets nuttigs doen: niets, noch „klein, noch groot, noch gemakkelijk, noch moeijelijk, bij-„gevolg ook niet de geboden onderhouden gelijk God het „verlangt, noch veel minder tot de zaligheid komen.quot; Daarom wil Christus ook, dat wij aanhoudend zijne genade zullen vragen, daar Hij ons leert bidden: „ons ioekorne uw rijk-, uw „wil geschiede op aarde als in den hemel.quot; (Mafth VI: 10.) Of wat anders beteekenen deze woorden, dan: breng ons tot de eeuwige zaligheid in het rijk der hemelen, en opdat wij ons dat groot geschenk van uwe genade niet onwaardig maken, sla ons bij, help ons, opdat wij, gebrekkige menschen, uwen heiligen wil op aarde zoo goed volbrengen, als de Heiligen in den hemel dat doen ? Konden wij met natuurlijke krachten den wil en de geboden des Heeren behoorlijk volbrengen, waarom zou God ons dan leeren en bevelen, door het gebed de genade te vragenWaren verstand en vrije wil, die natuurlijke vermogens van den mensch, ons voldoende ter onderhouding van de goddelijke geboden, waarom zou God dan aan de Israëlieten door den profeet Ezechiël (XXXVI: 27.) die troostvolle belofte gedaan hebben: „ Ik zal u mijnen geest „geven, en maken dat gij in mijne geboden wandelt, mijne bedelen in acht neemt, en daarnaar leeft?''' Is dat niet hetzelfde, als: zonder Mij kunt gij de geboden niet onderhouden, maar

Ik zal u daartoe in staat stellen door u mijnen Geest mede te deelen; mijn Geest zal aaa uwen geest, die van nature al te zwak is, die hoogere kracht schenken, welke gij noodig hebt ter getrouwe vervulling van mijnen wil ? — De diepere grond en het breedvoerig betoog van de leer, dat de mensch uit zich zeiven onvermogend is om de geboden goed te onderhouden, ja zelfs, om het geringste te doen, wat ter zaligheid leiden moet, wordt later gegeven; hier stellen wij de vraag:

Door goddelijjce genade verstaan wij hier, die inwendige, bovennatuurlqke hulp of gave Gods , welke Hij ons om niet, alleen om de verdiensten van Jesus Christus, tot ons eeuwig heil verleent.

Het woord genade heeft cene veelvoudige bcteekenis. Vooreerst beteekent het de genegenheid of bijzondere welwillendheid van een voornaam persoon voor een minder voornaam mensch. Zoo zegt men: hij staat in genade (gratie) bij den koning. Zoo sprak de Engel tot Maria; „Gij hebt genade gevonden „bij God.quot; (Luc. I: 30.) Verder beteekent genade het bewijs van die welwillendheid of goede gezindheid van een voornaam persoon voor een minderen , eenc weldaad , die de eerste aan den laatsten bewijst, uit zuivere goedheid, zonder eenige ver-pligting. In dien zin moeten alle weldaden, welke God ons bewezen heeft en nog dagelijks bewijst, van welken aard zij ook zijn, genaden genoemd worden; want God is oneindig verheven boven ons, arme schepselen, en ons niets schuldig. Al het goede, dat Hij ons bewijst, is de vrucht van zuivere goedheid. — Naar den verschillenden aard dier goddelijke weldaden onderscheidt men ze in natuurlijke en bovennatuurlijke genaden of gaven. Natuurlijke gaven kunnen genoemd worden alle weldaden, die God aan ons als meuschen, dat is als zinnelijke en verstandelijke wezens schenkt, zooals het leven, de vermogens der ziel, de zintuigen, de krachten des ligchaams, verder alles, wat Hij ons verleend heeft en verleent, opdat wij in staat zijn ons als menschen overeenkomstig onze natuur te onderhouden, ligchatnelijk en geestelijk te vormen. Dergelijke weldaden zijn: gezondheid, wasdom, voeding, klee-ding en ontelbare anderen. Bovennatuurlijke gaven zijn die, welke meer regtstreeks op ons eeuwig heil betrekking hebben, die den mensch noodzakelijk zijn of hem helpen, om zijne hoogere, zijne bovennatuurlijke bestemming te bereiken, opdat hij eens, gelijk een Engel des hemels in het licht der heerlijkheid, God van aanschijn tot aanschijn aanschouwe. (Verg, deel II.) De bovennatuurlijke gaven worden weder onder-

scheiden in uitwendige, d. z. die buiten den mensch liggen, zooals b. v. de menschwording van Christus, zijn lijden, zijne leer, zijn voorbeeld, de instelling der b. Sacramenten, de voorspraak der Heiligen, enz. en in inwendige genade, die door den h. Geest onmiddellijk aan de ziel wordt medegedeeld, als Hij de ziel verlicht, heiligt, sterkt, gelijk dit reeds verklaard werd in de leer over de gaven van den h. Geest. quot;Vervolgens wordt de bovennatuurlijke genade nog verdeeld in die, welke den mensch ter eigene heiliging gegeven wordt, en in die, welke hem geschonken wordt ter heiligmaking van anderen. Van deze laatste soort zijn de gaven der talen, der wonderen, der voorzegging, enz., welke soms aan apostolische mannen ter verbreiding van het geloof of ter bekeering van zondaren geschonken werden.

In dit derde hoofdstuk verstaan wij door genade in-- •wendige en bovennatuurlijke gave, dat licht, die kracht, welke aan ieder verleend wordt, opdat hij de eeuwige zaligheid er-lange. Dit is ook de zin, dien men gewoonlijk aan het woord goddelijke genade geeft, waarin het in de h. Schrift, vooral in de brieven der Apostelen voorkomt; in dien zin hebben ook de Kerkvaders, vooral de h. Augustinus, tegen de dwaalleeraars van zijnen tijd het woord genade opgevat, gebruikt en verklaard.

De hier beschrevene genade, welke, zooals in het vervolg zal aangetoond worden, door God alleen wordt gegeven, en voor ons noodzakelijk is, die genade wordt ons verleend om de verdiensten van Jesus Christus. Christus namelijk heeft door zijn verzoeningsdood niet alleen onze zonden uitgewischt, maar ons ook teruggeschonken het regt op den hemel en op de noodige genade om den hemel te kunnen verdienen, welk regt wij door de erfzonde verloren hadden. Aan Hem hebben wij dus alle genaden te danken, die wij van God verkrijgen. Daarom zegt de h. Petrus van den Verlosser: „Tn niemand anders is „de zaligheid; want er is onder den hemel gren andere naam, „den menschen gegeven, door welken wij moeten zalig worden.quot; (Hand. der Apost. IV: 12.)

Tweeërlei: 1) de genade van hdp, die ook dadelijke genade genoemd wordt; 2) de genade der regtcaardigmaking of heiligmaking, die de heiügmakende genade wordt geheeten. Dadelijke genade wordt genoemd die werking van den h. Geest op de ziel, welke voorbijgaande is en slechts dient tot verrigting van eene enkele daad, terwijl de heiligmakende genade een blijvend geschenk is van God en een blijvenden toestand der

ziel veroorzaakt. ') De dadelijke genade is eene hulp, welke God den mensch verleent ter vermijding van de zonde en ter

') Alvorens -wij ons nader met de kerkelijke leer over de genade bezig houden, zal het niet ondoelmatig wezen, in 't kort een geschiedkundig overzigt te geven van de hoofddwalingen, die in den loop der christelijke eeuwen aangaande de genade ontstonden. Van den eenen kant zal men daaruit zien, hoe gewigtig in ^:t algemeen de leer over de genade is, terwijl men van den anderen kant de tegenovergestelde leer des te gemakkelijker en des te beter zal kunnen begrijpen. — De dwaalleer der Pelagianen ging in het jaar 405 uit van een Biit, Pelagius genaamd, eene dwaalleer, welke van die onzer hedendaagsche rationalisten in werkelijkheid niet verschilt. Pelagius loochende de erfzonde en de noodzakelijkheid der genade, en beweerde, dat de mensch in staat is, alleen door de krachten der natuur al de geboden te onderhouden, al de bekoringen te overwinnen, te leven zonder eene enkele dagelijksche zonda te bedrijven, en eindelijk de eeuwige zaligheid te verwerven. Deze leer werd vooral verspreid in Afrika, waar Pelagius zich eenigen tijd ophield, doch weldra door verschillende Synoden in en buiten Afrika, door Paus Innocentius I en door zijne opvolgers, en in het jaar 431 ook door de algemeene Kerkvergadering van Ephese veroordeeld. Uit de leer van Pelagius ontstond, in dezelfde eeuw, die der Semi- of Half pelagianen, aldus genaamd, wijl zij eenige leerstellingen van Pelagius verwierpen, en andere daarentegen er bijvoegden. Deze dwaalleeraars namen wel de erfzonde aan en de noodzakelijkheid der genade om te volharden ten einde toe, maar loochenden dat bet begin des heils, namelijk des geloofs, vrucht der genade is. Volgens hen is het niet God, die het eerst den gevallen mensch de hand reikt, om hem op te rigten en tot zich te trekken; maar is het veelmeer de mensch, die het eerst de hand naar God uitstrekt, vermits hij, uit eigen natuurlijke krachten, begint te gelooven, naar het heil te verlangen en God daarom te bidden; dan eerst komt hem de genade, als belooning van zijn goeden wil, te hulp. Deze leer, welke, in hel begin, zelfs aan eenige geleerde en vrome mannen onberispelijk toescheen, plantte zich, waarschijnlijk van Afrika uitgaande, in het zuiden van Frankrijk over. Daar, vooral in Marseille, vond zij vele aanhangers, waarom dan ook de Half pelagianen somtijds Marsilianen genoemd worden. Deze dwaalleer werd in het jaar 529 op het tweede Concilie van Orange veroordeeld. De 25 besluiten, die daarop betrekking hebben, ontvingen iu het volgende jaar van Paus Üonifacius II hare bekrachtiging, en ten gevolge daarvan een dogmatisch gezag, dat is; de waarde eener onfeilbare beslissing, die voor iederen geloovige van verbindende kracht is.

De Pelagianen en de Halfpelagianen hadden aan de natuurlijke krachten van den mensch te veel toegeschreven, en daarmede de noodzakelijkheid der genade geheel of ten deele geloochend. De nieuwe ketters der zestiende eeuw deden het tegendeel. Zij ontkenden in den gevallen mensch de vrijheid van den wilj en leerden onder andere dwalingen, dat de genade den mensch tot het goede noodzaakt. Volgens hen is de vrije wil van den mensch door de erfzonde geheel vernietigd, niet eens bekwaam, om iets zedelijk goeds te willen, ook niet meer in staat om de genade te weder-staan of tusschen goed en kwaad te kunnen kiezen. Daarom stellen zij als beginsel, dat de wil van den meusch niet met de genade

volbrenging van het goede, eene hulp, welke God aan een ieder naar zijne behoefte schenkt voor iedere goede daad, en

medewertt, maar dat de genade alles alleen doet. Die leer der nieuwe kotters werd in de Kerkvergadering van Trente met eenparige stemmen veroordeeld. Met deze dwaalleer van Lutlier en Calvijn is die van Michael Bajus of de Hag, destijds professor aan de universiteit te Leuven, zeer naauw verwant: zonder den bij stand van God, zoo leerde hij, kan de vrije wil van den gevallen mensch niets dan zondigen, alle handelingen der ongeloovigjen zijn zonden, en de deugden der (lieidensche) philosophen zijn ondeugden; de menseh zondigt, ja, maakt zich zelfs aan de eeuwige verdoemenis schuldig ook in datgene, wat hij niet laten kan; slechts de uiterlijke dwang neemt de natuurlijke vrijheid weg. Deze en vele andere dwaal leeringen over de genade, welke Bajus aannam, vonden haren grond in de valsche opvatting van de oorspronkelijke heiligheid en regtvaardigheid. Volgens zijne zienswijze, behoorde deze tot het wezen der menscheüjke natuur, zoodat God den mensch zonder haar niet had kunnen scheppen. Dewijl nu door de erfzonde de oorspronkelijke regtvaardigheid en heiligheid verloren ging, ontbrak den gevallen mensch, zegt Bajus, een wezenlijk bestanddeel, en dien ten gevolge konden voortaan al zijne handelingen niet anders dan gebrekkig en boos zijn, wijl het hem ontbrak aan de heiligheid en regtvaardigheid, die tot het wezen van den mensch behooren. Deze dwalingen, welke Bajus, omtrent het midden der zestiende eeuw, durfde leeren, werden in het jaar 1567 door Paus Pius V en later door Gregorius XIII en ürbanus VIII verworpen. Eenige jaren vóór zijn dood, (hij stierf in het jaar I589j, onderwierp Bajus zich aan het oordeel van den pauselijken stoel en herriep alles.

Cornelius Jansen, eerst professor te Leuven, later Bisschop van Yperen (niet te verwarren met den Bisschop van Gent van denzelfden naam, wiens uitleggingen van de Evangeliën in echt katholieken zin geschreven zijn) vernieuwde spoedig daarop de dwalingen van Bajus en breidde ze nog verder uit. Onder anderen leerde hij: eenige geboden Gods zijn voor den mensch, ja zelfs voor den regt-vaardige, volgens zijne tegenwoordige krachten, onmogelijk, ook ontbreekt hem de genade, waardoor hem de vervulling er van mogelijk wordt; men wederstaat aan de inwendige genade nimmer; Christus is niet voor alle menschen zonder uitzondering (doch slechts voor de uitverkorenen) gestorven.

De genoemde dwalingen leerde Jansenius in zijn boek, „Augns-„tinusquot; genaamd. Eerst twee jaren na zijn dood (1610) verscheen het genoemde boek in druk en baarde groot opzien. Paus Inno-centius X veroordeelde vijf stellingen daaruit als kettersch. Hoewel Alexander VJI deze veroordeeling bevestigde en op nieuw inscherpte, was daarmede evenwel het langzaam voortsluipende kwaad niet vernietigd. Clemens XI, Innocentius XIII, Benedictus XIII en XIV zagen zich genoodzaakt, tegen de aanhangers van Jansenius, en vooral tegen Quesnel, die in zijn boek: „het Nieuwe Testament „overwogenquot; nog vele andere dwalingen bij die van Jansenius en Bajus voegde, hunne stem te verheflen, en in het jaar 1794 veroordeelde Pius VI 85 stellingen van de Jansenistische Synode van Pistoja. — Van deze door dubbelzinnigheid, huichelarij en ongerijmde stijfhoofdigheid beruchte scheurmakers, hebben zich nog eenige overblijfsels tot op den huidigen dag, vooral in Frankrijk, Italië en Nederland staande gehouden, In ons rijk plegen zij nog

die daarom ook genade van hydatid, genoemd wordt. Door de heiligmahende genade daarentegen kotnen wij, zooals liet woord aanduidt, uit den staat van zonde in den staat van heiligheid en geregtighcid; zij maakt ons regtvaardig en blijft in ons, zoolang wij in dien goeden staat volharden. De dadelijke genade beweegt de ziel, verlicht haar, vermaant haar, sterkt haar als in het voorbijgaan; de heiligraakende genade daarentegen blijft in de ziel, doordringt haar, gelijk het vuur het gloeijend ijzer, gelijk het zonlicht het kristal; zij schenkt aan de ziel eene blijvende schoonheid, een adel, een sieraad, zonder hetwelk niemand aan God kan behagen. — Overigens zal de aard der dadelijke en der heiligmakende genade, alsook het onderscheid tusschen beiden, in de volgende punten nog beter en vollediger verklaard worden. ')

bissclioppelijke zetels te bezitten, en laten niet na bij den li. Stoel de bevestiging der keuze van den bisschop te verzoeken, koewei zij zeer goed weten, dat de Paus hen als van de Kerk gescheiden beschouwt, eu hunne keuze nimmer zal goedkeuren. Zij doen dit om door de erkenning van bet pauselijk primaat den schijn van regt-zinnigheid te redden. Om dezelfde reden en om zich voor het volk het aanzien van builengewonen ijver te geven, prediken zij eene zeer strenge zedelcer, die veelmeer geschikt is om de zondaars van den quot;terugkeer tot God, en zelfs de regtvaardigen van het gebruik der h. Sacramenten af te schrikken, dan hen er toe aan te sporen.

') De inwendige genade, die den wil tot het goede beweegt, wordt door den h. Augustinus meermalen lust, liefdevoor-, vreugde en behagen (delectatio) in het goede genoemd. Het zou echter eene groote dwaling zijn, die de Jansenistische opvatting zeer nabij kwam, als iemand meende door de genade verlaten te zijn, wanneer hij bij de beoefening van goede werken, in plaats van lust en behagen, afkeer eu tegenzin ondervond. God laat deze walging en lusteloosheid van den wil nu en dan zelfs bij zeer volmaakte zielen toe, opdat zij uit ondervinding leeren, hoe weinig zij uit zich zelve vermogen, cn ten allen tijde het goede aan Hem toeschrijven. Doch Hij trekt zijne liefdevolle vaderhand niet van baar af, maar houdt ze staande en sterkt ze, om het goede dat baar moeijolijk voorkomt, te ondernemen en ten uitvoer te brengen. De h. Teresia schrijft daarover in een tijd, dat zij reeds een hoogen trap van volmaaktheid bereikt bad, van zich zelve het volgende: „Somtijds „gevoel ik mij zoo vol moed, dat het mij voorkomt, alsof ik voor „niets ter wereld zal terugschrikken, indien het er op aankomt om „mijn God eene dienst te bewijzen, eu bij menige gelegenheid zie „ik ook werkelijk, dat bet zoo is. Maar den volgenden dag ben ik „weer zoo lafhartig, dat ik den moed niet heb om eeu vlieg te „dooden, al zou het mij ook nog zoo weinig kosten. i£r zijn oogeu-„blikken, waarin ik ongevoelig ben voor allerlei lasteringen en „bespottingen, en de vreugde, welke ik meer dan eens bij dergelijke „gelegenheden ondervind, heeft mij het bewijs geleverd, dat mijne „ziel werkelijk zoo gestemd is. Maar ach! ook weder op andere

De dadelijke genade bestaat hierin, dat God ons verstand verlicht en onzen wil beweegt, om de zonde te vermijden en het goede te willen en te volbrengen.

De genade van den h. Geest oefent haren heilzamen invloed uit op de vermogens van 's menschen ziel, op zijn verstand, en op zijn vrijen wil. Zij verlicht ons versland, opdat wij inzien, wat wij gelooven, doen en laten moeten om aan God te behagen en de eeuwige zaligheid te verwerven. Onze ziel kan ook door natuurlijke middelen, door overweging, lezing, door het aanhooren eener predikatie, enz. over menige waarheid licht verkrijgen, maar deze verlichting moet niet verward worden met die hoogere, inwendige verlichting, welke van den h. Geest zeiven uitgaat. Tot de eerste komen wij langs een natuurlijken weg door het vermogen van onze ziel, terwijl de laatste alleen voortkomt door de genade. Evenwel staan de eerste en de laatste middelen niet zelden met elkander in een naauw verband, daar God bij gelegenheid van eene geestelijke lezing of overweging, bij een godsdienstig gesprek of het aanhooren eener predikatie dikwijls ons verstand door een hooger, bovennatu-urlijk licht verlicht. -— De werking der goddelijke genade blijft niet staan bij de verlichting van ons versland, maar werkt ook op onzen wil, geeft daaraan eene bovennatuurlijke aansporing, om de waarheid, door de genade gekend, vast te gelooven, om het erkende goed bepaald te willen en met kracht te volbrengen en het erkende kwaad te vermijden. De mensch, door de goddelijke genade verlicht, gevoelt dan ook in zich eene zekere neiging, een lust en ijver om het goede le doen; hij voelt rust en bevrediging, wanneer hij besluit om die aansporing le volgen, dat is, om de deugd te beoefenen en de zonde te vlugten; eene rust, die niet alleen voortkomt uit het getuigenis van zijn geweten, maar haren grond heeft in de werking van den h. Geest. ')

„tijden is een enkel woord genoeg, om mij zoodanig te bedroeven, „dat ik de wereld zou willen uitloopen. Zoo onuitstaanbaar komt „mij alles voor, wat ik zie. Ik ben de eenige niet, die dergelijke „treurige wisselingen ondervind; ik heb ze ook waargenomen bij „andere personen, die beter zijn dan ik.quot;—(Weg ter volmaaktheid, hoofdst. 39.)

i) Uit de bedorvenheid der menschelijke natuur door de erfzonde volgt, dat de mensch, nu in den gevallen toestand, zoo al niet voor elk voorkomend geval, dan toch in het algemeen de goddelijke

De dadelijke genade bestaat dus niet alleen in de bovennatuurlijke verlichting van het verstand, maar ook in de

genade noodig heeft om liet zedelijk goede te volbrengen , waartoe hij voor den zondeval met zijne nog onverzwakte krachten zou in staat geweest zijn. Deze bedorvenheid is evenwel niet voldoende om de onvoorwaardelijke, volstrekte noodzakelijkheid te bewijzen der genade, niet slechts ter voleinding, maar ook voor het begin van alle en elk christelijk goed werk, dat namelijk voordeelig is ter zaligheid. Bovendien moet nog, zooals uit de gegeven verklaring blijkt, gewezen worden op het heerlijk doel, dat door eiken mensch, die tot het kindschap üods verheven is, moet bereikt worden, op de bovennatuurlijke vereeniging met God, waartoe de bloot natuurlijke krachten van den mensch, zoowel voor als na den val, volstrekt onbekwaam en ontoereikend zijn. Stelt men er zich mede tevreden, wat helaas! maar al te dikwijls geschiedt, de noodzakelijkheid der genade af te leiden uit de zwakheid en de ontaarding der menschelijke natuur, door de erfzonde veroorzaakt, dan vervalt men onwillekeurig of in het Eajanismus of in het Semipe-lagianismus. Want neemt men eenmaal aan, dat de menschelijke natuur door de zonde der eerste ouders zoozeer bedorven is, dat zij uit zich zelve, zonder de genade, volstrekt niets zedelijk goeds meer kan verrigten, dan huldigt men de leer van Bajus, die in verBohillende stellingen (28. 30. 36. 37...) veroordeeld is, dan moet men gevolgelijk met Quesnel leeren, dat de wil, die door de genade niet voorkomen wordt, bekwaam ia voor al wat kwaad, en onbekwaam voor al wat goed is, ¹) en met de Synode van Pistoja, dat tusschen de goddelijke liefde, die ons ten hemel voert, en de zondige liefde, die ons schuldig maakt aan het helsche vuur, geene wijsbewegingen liggen, welke in de natuur zelve gegrond en goed in zich zelve, en als de schaduw van het beeld Gods in den gevallen mensch overgebleven zijn. ²) — Geeft men daarentegen toe, dat niettegenstaande de verwonding of den achteruitgang der menschelijke natuur, door de erfzonde veroorzaakt, het verstand evenwel de natuurlijke bekwaamheid heeft behouden, om de genoegzaam bewezen waarheden des geloofs ten minste eenigermate te gelooven, en dat de wil nog vrijheid en kracht genoeg bezit om het op gezegde wijze erkende goed ook te willen en na te streven, dan bevindt men zic-h, als men, gelijk wij veronderstellen, de volstrekte nood-zskelijkheid der genade niet grondt op het onmiskenbaar bovennatuurlijk karakter, dat iedere handeling hebben moet, zal zij ter zaligheid verdienstelijk wezen, op het standpunt der Semipelagianen. De genade zou dan, gelijk ook zij beweerden, slechts in zooverre voor den mensch noodzakelijk wezen, als hij enkel door de uitwendige openbaring tot de kennis der gedachte heilswaarheden zou kuunen komen, en door de hulp der genade slechts bekwaam gemaakt zou worden, om het gewilde goed te volbrengen; het begin van het geloof, dat verdienstelijk is ter zaligheid, en van de goede werken of ten minste van den goeden wil, zou in dit geval klaarblijkelijk van den mensch zeiven uitgaan. Want waarom zou, volgens dit beginsel, de zuiver natuurlijke handeling van het verstand, waardoor het den inhoud der openbaring als waar aanneemt, en evenzoo

bovennatuurlijke beweging of aansporing van den wil. Dit werd als geloofsleer duidelijk uitgesproken in bet tweede Concilie van Milaan: „Indien iemand zegt,quot; zoo luidt de vierde Canon van genoemde Kerkvergadering, „dat de goddelijke genade ons „slechts in zoover dient, om de zonden te vermijden, als zij „ons den zin der geboden openbaart en verklaart, opdat wij „weten wat wij begeeren en vermijden moeten, maar er niets „toe bijdraagt, om te maken, dat wij datgene, wat wij als „onzen pligt erkennen, ook gaarne doen of kunnen doen, die „zij veroordeeld. Beide zijn een geschenk van God: het weten, „wat wij moeten doen, en het beminnen, opdat wij het doen.quot; Evenals genoemde Kerkvergadering leeren ook de h. Vaders, en vooral de h. Augustinus, wien God inzonderheid uitkoos om de leer over de genade te verdedigen tegen de aanvallen en scheve voorstellingen der ketters. „Dat ons,quot; zegt hij, *) „het „vroeger niet gekende duidelijk wordt, en aangenaam wat ons „eerst mishaagde, is een werk der goddelijke genade, die den „wil der menschen te hulp komt.''

Overigens moet ook oi.s eigen verstand, wanneer het door het geloof wordt voorgelicht, deze dubbele werking van den h. Geest aannemen. Volgens de wijze en liefderijke plannen der goddelijke Voorzienigheid moest de genade van den Verlosser de wonden heelen, welke de erfzonde in ons geslagen heeft. Maar, volgens de leer van den h. Thomas, **) is 's menschen wil, als het vcornaamsle werktuig der zonde, door dat kwaad nog dieper gewond dan zijn verstand; het heilmiddel der genade zou dus onvoldoende zijn, wanneer God alleen daardoor de duisternis van het verstand verminderde of wegnam, zonder de znakte en verlamming van den wil duor krachlige hulp te steunen. Daarom zegt Christus: „niemand kan tot Mij ko-„men, tenzij de Vader, die Mij gezonden heeft, hem trekt ^ (Joan. VI: 44.) en doelt daarmede duidelijk op de kracht der goddelijke genade, die niet alleen het verstand verlicht, maar ook den wil aanspoort.

Laat ons dan gedurig om die genade bidden; vragen wij met den koninklijken Profeet: (Ps. 118: 34, 36.) „Geef mij

die handeling van den wil, waardoor men op natuurlijke wijze tot het erkende goed overhelt, niet als de eerste schrede tot het geloof kunnen, ja moeten beschouwd worden ? Ook zijn, volgens dit beginsel, de woorden van den Apostel onbegrijpelijk, dat wij onbekwaam zijn, om uit ons zelve ook maar het geringste te denken als uit ons zelve; dat God in ons het willen zoowel als het volbrengen werkt, en niemand zeggen kan : „Heer Jesus,quot; dan in den h. Geest.

^Kerstand, en ik zal uwe geboden overdenken en overwegen „in mijn hart,'' maar ook, „neig mijn hart naar uwe voor-schriftend. i. geef mij uwe genade, o Heer, opdat ik uwe geboden kenne en overwege, en tot liefde en onderhouding daarvan aangespoord worde.

Zij is ons zóó noodzakelijk, dat wij zonder de genade niet liet minste ter zalightid kunnen beginnen, voortzetten of voltooijen.

Men moet het woord ter zaligheid niet gelijk stellen met het woord verdienstelijk, alsof de zin van het antwoord slechts was: men kan zonder de genade niets verdienstelijks voorden hemel beginnen, vooitzetfen of voltooijen. Er zijn namelijk werken, die, zonder verdienstelijk te zijn, ten minste in de toekomst ter zaligheid kunnen leiden, zooals b. v. de oefening van geloof, van hoop, van berouw over de zonden, in hem die nog niet geregtvaardigd is; en daarom heeft de uitdrukking Ier zaligheid een grooteren omvang dan het woord verdienstelijk. Bet beteekent: de mensch kan zonder de genade niets verdienstelijks voor den hemel doen, en zelfs ook niets nuttigs, wat tot zijn heil zou leiden, niels wat tot christelijke deugd en regtvaardigheid behoort, in één woord, hij kan niets willen of doen, wat tot zijne eeuwige zaligheid voert. Hetzelfde zegt de h. Augustinus: (de gratia Christi lib. I. c. 6) „Die regtgeloovig wil zijn, moet aannemen, dat zonder de „genade niet het minste goed , hetwelk tol de ware geregtig-„heid behoort, kan verrigt worden.quot; En de h. Prosper van Aquitanië drukt zich hierover op de volgende wijze uit tegen de opwerping der Semipelagianen: „Wij zeggen met de 2Ié „Priesters, oie op het derde Concilie van Carthago vergaderd „waren, en wier geloofsbepaling door de gansche christelijke „wereld werd aangenomen, wij zeggen; de genade, die ons „door Jtsus Christus is verdiend, steunt ons bij elke daad „van christelijke regtvaaidigheid, zoodat wij zonder haar niets „waarlijk heiHgs of godgevalligs hebben, denken, spreken of „doen kunnen.quot;

Onder de vele Kerkvergaderingen, die de noodzakelijkheid der genade tot onderwerp hadden van hare overwegingen en besluiten, verdient het tweede Concilie van Orange (jaar 529) bijzondere vermelding. In den 7^deD Canon lezen wij: „Indien

„iemand zeggen zou, dat hij door de kracht der natuur ie^ „goeds, wat tot het eeuwig leven voert, kan denken, zooals „het behoort, of het verkiezen, zonder de verlichting en de „ingeving van den h. Geest, die is in dwaling, omdat hij het „woord niet verstaat, dat God in het Evangelie heeft uitgesproken: zonder Mij kunt gij niets doen,quot; (Joan. XV: 5.) en dat andere woord van den Apostel: (2. Cor. III: 5.) „niet „alsof wij vermogen uit ons zelve iets goeds te denken als „uit ons zelve, maar onze kracht is uit God.quot; Kiet minder bepaald is de negende Canon van dezelfde vergadering: „'tls „Gods geschenk, zoowel dat wij goed denken, alsook dat wij „onze schreden van den weg der dwaling en ongeregtigheid „afhouden. Want zoo dikwijls wij iets goed doen, werkt God „in ons en met ons, opdat wij het doen.quot; Deze besluiten verkregen door de bevestiging van Paus Bonifacius II algemeen gezag. Deze Paus namelijk verklaarde, dat zij in overeenstemming waren met het algemeen aangenomen geloof der h. Vaders, en vooral betuigde hij hierover zijne vreugde, dat de Priesters te Orange eenparig hadden verklaard: niemand kan ooit, zonder de goddelijke genade, iets goeds, wat ook bij God als zoodanig geldt, willen, beginnen, doen of vol-tooijen. „Want,quot; zoo gaat deze Paus voort, „het is katholieke „geloofsleer, dat de barmhartigheid ons voor elk goed werk „vóórkomt, als wij het nog niet willen, opdat wij het willen; „dat zijue genade bij ons is, op het oogenblik, als wij het „willen, en dat zij ons bijblijft, opdat wij bestendig willen, „naar het woord van den Profeet: „Mijn God, uwe barm-„hartigheid komt mij voor;¹' (Ps. LVIII: 11.) en wederom: „mijne barmhartigheid zal bij u zijn,quot; (Ps. LXXXYII1: 25.) en op eene andere plaats: „uwe barmhartigheid volgt mij.quot; (Ps. XXII: G.)

Uit de aangehaalde plaatsen van de h. Schrift en de Kerkvaders , alsmede uit de besluiten der Kerkvergaderingen, blijkt dus duidelijk, dat tot iedere ter zaligheid heilzame daad gevorderd wordt, niet alleen die medewerking van God, welke ook voor alle bloot natuurlijke handelingen, voor iederen stap en tred, voor iedere beweging onzer ledematen noodig is, maar eene hoogere, eene bovennatuurlijke werking der genade, die onze handelingen vóórkomt, begeleidt, en bijblijft, — zoodat het, naar het woord van den Apostel, God is, die het willen en het volbrengen in ons werkt. (Phil. II: 13.) — Die bovennatuurlijke werking van God, waardoor 's menschen wil tot een heilzaam werk wordt aangespoord, noemt men voorkomende genade; die, waardoor de aangespoorde wil in het werk zelf ondersteund wordt, heet leidende (vergezellende) genade, en eindelijk die, waardoor de wil de noodige kracht

ter voltooijing erlangt, kan men de genade der volharding (volgende genade) noemen in engeren zin.

Waarom is de genade tot alles, wat ter zaligheid voert, zoo volstrekt noodzakelijTc ?

De genade is noodzakelijk: 1) omdat de eeuwige zaligheid een goed van de bovennatuurlijke orde is, en bijgevolg slechts door bovennatuurlijke kracht en hulp, d. i. door de genade, bereikt kan worden. — De oneindig wijze en algoede Schepper heeft zoovele en uitstekende krachten in de natuur des men-schen gelegd, dat hij met regt de kroon en de koning der zigtbare schepping wordt genoemd. Doch die natuurlijke en aangeboren krachten, verstand, vrije wil, enz. zijn, al waren zij ook geheel ongekrenkt gelijk voor den zondeval, evenmin toereikend, om ook maar het geringste ter zaligheid nuttige werk aan te vangen of te voltooijen, als de kracht of het vermogen tot gaan genoeg is, om zich in de lucht op te heffen en te vliegen. De reden hiervan is allereerst, dat alles, wat wij doen, elke daad van ons verstand of van onzen wil, die ons tot verkrijging der zaligheid behulpzaam zijn moet, noodzakelijk ook bovennatuurlijk moet wezen. Wijl toch ons laatste doel, de eeuwige zaligheid, bestaat in het geluk, dat wij God in den hemel eeuwig bezitten en genieten, dit geluk geheel buiten het bereik der natuur ligt en veel hooger staat dan zij, zoo kan datgene, wat wij uit ons zelve, uit bloot natuurlijke kracht verrigten, geen geschikt middel zijn , om het aangegeven bovennatuurlijk doel te bereiken. Alleen die daden of werken brengen ons daartoe, welke, tegelijk met ons doel, van bovennatuur-lijkeu aard zijn. Dien bovennatuurlijken aard krijgt ons werk echter eerst door den invloed der genade, welke er eene hoo-gere wijding aan geeft, er een zeker goddelijk merkteeken op drukt. — Het is alzoo den mensch even onmogelijk uit eigen -natuurlijke kracht op den weg der eeuwige zaligheid eene haarbreedte voorwaarts te gaan, als een volslagen lamme in staat is regt te staan en te wandelen. De goddelijke genade is dus volstrekt noodzakelijk, opdat de mensch, die van nature tot de behoorlijke kennis van zijne bovennatuurlijke bestemming en tot een heilzaam streven naar dat doel geheel onbekwaam is, bij iedere daad op zich zelve daartoe in staat gesteld worde. Slechts eenmaal kwam de Godmensch bij den lamme van het Evangelie, en gaf hem voor geheel zijn leven de kracht om te gaan; de pelgrim naar het hemelsch vaderland heeft de genade des h. Geestes bij elke schrede noodig, zal het hem mogelijk zijn, zijnen pelgrimstogt gelukkig voort te zetten en te voltooijen. Om die reden had, volgens de leer van den h. Augustinus, ook Adam zelfs toen

hij zich in den den toestand van oorspronkelijke heiligheid en regtvaardigheid bevond, voor elk heilzaam werk de goddelijke genade volstrekt noodig. Te minder mag het ons derhalve bevreemden, dat dezelfde h. Leeraar zoo dikwerf en zoo nadrukkelijk op de noodzakelijkheid der goddelijke genadehulp drukt en bepaald verklaart: „zonder de goddelijke genade doen „de menschen volstrekt niets goeds, noch denkend, noch wil-„lend, noch beminnend, noch handelend.quot; Deze waarheid steunt ook op de reeds aangehaalde woorden des Apostels, die leert, dat wij niet iu staat zijn uit ons zelve (met onze natuurlijke krachten) iets (dat tot ons eeuwig heil strekt) te denken als uit ons zelve, maar dat al onze kracht uit God is, (2. (Jor. III: 5.) en op eene andere plaats, (l.Cor. XII: 3.) dat niemand kan zeggen: „HeerJesus,quot; dan in den h. Geest, d. i. dat niemand bij magte is, Jesus aan te roepen of het geloof aan Jesus te belijden verdienstelijk ter zaligheid, dan alleen door de in- en medewerking van den h. Geest , door den bijstand der goddelijke genade.

^ Wij zeiden boven, dat de goddelijke genade volstrekt nood-znkelijk is tol elk ter zaligheid verdienstelijk werk, zelfs in de veronderstelling, dat de menschelijke natuur geheel ongekrenkt ware gebleven. Dan helaas 1 de natuurlijke krachten van den mensch zijn door de erfionde verlamd, zijn verstand is verduisterd, zijn wil verzwakt en steeds ten kwade geneigd. De mensch, zooals bij thans is, vermag derhalve niet eens zooveel als hij bij gezonde krachten zou hebben kunnen doen; hij is, zooals de h. Thomas ¹) zich uitdrukt, gelijk aan eenen zieke, die zonder eens anders hulp wel nog eenige bewegingen kan maken, maar geenszins alle bewegingen van een gezonde, tenzij hij door geneeskundige hulp weder herstelt. De noodzakelijkheid der genade is nu des te grooter, daar, tengevolge der eifzonde , „de gedachten van het menscbelijk hart ten kwade „geneigd zijn van zijne jeugd af.quot; (I. Mos. VIII: 21.) Inderdaad heeft de mensch, gelijk hij tegenwoordig gesteld is, niet alleen behoefte aan de genade, om zijne hoogere, bovennatuurlijke bestemming te bereiken, maar ook om alle kwaad te mijden en in weerwil der tegen hem strijdende begeerlijkheid onder alle omstandigheden zijne zedelijke, door de rede hem voorgehouden pligten getrouw eu standvastig te vervullen, i)

') Een even aanschouwelijk als leerzaam voorbeeld van de zege-raai, die de vrije wil, opgewekt en ondersteund door de genade, ehaalt over de natuurlijke neiging ten kwade, of van de kracht der genade, levert ons de bekeering van den h. .Kerkleeraar Angustinus.

Augustinus was in zijne jeugd helaas ! op den dwaalweg geraakt, en, niettegenstaande het deugdzame voorbeeld en de dringende

De Apostel leert dit in het zevende hoofdstuk van zijnen brief aan de Romeinen, waar hij uitroept: „Ik, ellendig mensch !

vermaningen zijner brave moeder Monica, in de schandelijke zeden en dwalingen der Manicheën vervallen. Zijn dorst naar wetenschap en veelmeer nog zijn onbeteugeld verlangen naar roem en eer deden hem van zijne vaderstad ïagaste naar Carthago, vandaar naar Eome, en van Eome naar Milaan reizen, in welke laatste stad hij als openbaar leeraar der welsprekendheid optrad. Hier leerde Augustiuus den h. Aartsbisschop Ambrosius kennen, wiens predikatiën hij getrouw bijwoonde. Hoewel hij dit in den beginne slechts uit nieuwsgierigheid deed, vond toch de waarheid langzamerhand ingang in zijn hart. Zijn helder verstand zag weldra het onhoudbare en onzinnige van de leer der Manicheën in. Daarmede was echter de volkomen zegepraal over de jaren lang gevoede en sterk geworden dritten zijns harten nog geenszins behaald. God vermaande hem, gelijk hij zelf getuigt, (Belijdenissen, 8^3te bock) aanhoudend, om zijne betere overtuiging te volgen, uit den slaap der zonden op te staan en bij Christus heil te zoeken: maar hij gat'altijd ten antwoord: „Spoedig, spoedig; wacht nog een weinig,quot; en dit: „spoedig, spoe-„dig; wacht nog een weinigquot; nam schier geen einde. Te vergeefs vond zijn beter „ikquot; behagen in de wet üods; de wet der zonde, die in zijne ledematen heerschte, de magt der ksvade gewoonten verzette zich daartegen. Doch God liet hem niet los, maar bood hem steeds nieuwe genaden ter bekeering aan. Hij bediende zich daartoe van JPoutinianus, een edelen Afrikaan, die aan het hof in groot aanzien stond. Op zekeren dag namelijk bezocht deze zijn landgenoot Au-gustinus, en verhaalde hem en zijn vriend Alypius do levensgeschiedenis van den h. oudvader Antonius, alsmede een trek van groóte zelfverloochening en verachting der wereld van twee hooggeplaatste beambten, waarvan hij zelf in de keizerlijke residentie te Trier getuige n as geweest. Deze verhalen bragten in de ziel van Augustinus een hevigen strijd te weeg. Diep beschaamd en vertoornd op zich zeiven, deed hij zich de bitterste verwijten over zijn voortdurend uitstellen van het voornemen eener ware boetvaardigheid. Nadat Pontinianus zich verwijderd had, en Augustinus, in zijne ziel getrofien, een oogenblik had nagedacht, brak hij eensklaps tegen Alypius los en riep hem op harlstogtelijken toon toe: „Waarin nemen wij toch al niet genoegen P Wat is dat? Wat hebt „gij gehoord? Ongeleerden staan op en veroveren het hemelrijk, „en wij, met onze koude geleerdheid, baden ons in vleesch en bloed. „Schamen wij ons misschien hen te volgen, wijl zij ons voorgegaan „zijn ? Maar hoe moeten wij ons dan niet schamen, dat wij hen „niet eens navolgen Fquot;

iS'a dezen hevigen uitval verwijderde Augustinus zich van zijn vriend en begaf zich naar den aangrenzenden tuin, waar zijn inwendige strijd nog langen tijd voortduurde. Hooren wij de toedragt daarvan uit den mond van den Heilige zelren: „Eene hevige verontwaardiging greep mij aan, (zoo schrijft hij zelf in zijne üelijde-„nissen 8^ boek, 8^stc hoofdst.) wijl ik nog draalde om uwen wil te „doen, en den bond met ü aan te gaan, mijn God, waartoe al mijne „beenderen mij krachtig aanspoorden, en welken zij hemelboog verhieven...... Doch met slechts het streven naar dit doel, maar

„%ok het bereiken, is niets anders dan willen gaan, maar met een „krachtigen en vastbesloten, en niet met een wankelbaren wil. Ik „wilde en wilde niet; ik was, om het zoo uit te drukken, in mg

„wie zal mij verlossen van het ligchaam dezes doods ?quot; Wie zal mij kracht geven om de begeerlijkheid, die in mijn sterfelijk ligchaam woont en ook mijne ziel met dood en eeuwig ongeluk bedreigt, te breken en mij redden uit de boeijen der

„zeiven verdeeld. Ik keerde en wondde mij in de ketenen, die mij „nog altijd, hoewel niet meer zoo eng, omsloten hielden. Doch ik „had de kracht nog niet om ze geheel en al te verbreken. Intusschen „hield uwe barmhartigheid niet op, mijn God, mij door heilzame „vrees en schaamte te geeselen, ja, zij verdubbelde zelfs hare slagen, „opdat ik niet traag zou worden in den strijd, en mijne ketenen „niet weder kracht zouden erlangen om mij nog vaster te omvatten „dan te voren. Ik zeide tot mij zeiven: nu, op ditzelfde oogenblik „wil ik ze verbreken. Werkelijk was ik op het punt om het te doen, „en deed het toch niet, wijl ik nog aarzelde af te sterven aan dat-„gene, wat den dood, en te leven voor datgeae. wat het leven aanbrengt......Beuzelarijen, ijdelheden, waaraan ik sinds lang gehecht

„was, hielden mij terug, trokken mij bij het kleed mijns vleesches „en riepen mij klagende toe: zult gij ocs dan verlaten P Van dit „oogenblik af zal u dan dit en dan dat niet meer geoorloofd zijn!.... „Meent gij zonder deze genoegens te kunnen leven ? — Aan den „anderen kant, waarheen ik den moed nog niet had mij te wenden, „zag ik de onthouding vol waardigheid en met zedige vreugde op „het gelaat mij naderen en nitnoodigen, om zonder bedenking tot „haar te komen; zij strekte hare armen uit om mij tot zich te trek-„ken, mij te omarmen en mij op te nemen onder de zuivere zielen, „die haar omringden. Met een opwekkenden toon sprak zij mij toe: „waarom zoudt gij niet kunnen wat deze wel konden ? Hebben zij „het uit zich zelve kunnen doen en niet veeleer in God, hunnen „Heer? God, de Heer, heeft ze mij allen gegeven. Werp u in zijne „armen; Hij zal zich niet terugtrekken en u laten vallen; werp u „met volle gerustheid in zijne armen, Hij zal u ontvangen en gene-„zen.quot; (ll^c hoofdst.) Thans neigde de wil van Angustinus beslissend ten goede. .Maar het diepbeschamend gevoel van zijne geneigdheid tot zondigen en van de volkomen onmagt, om uit eigen kracht het smadelijke juk af te schudden, lag nog altijd zwaar op zijn hart. Onder een vloed van tranen, riep de berouwvolle zondaar tot God: „Heer, hoelang nog, hoelang nog, Heer, zult gij vertoornd zijn P „Heer gedenk toch niet mijne vroegere misdaden! Hoelang nog, „hoelang nog? Morgen? En nog eens morgen ? Waarom niet heden ? „O waarom niet op dit oogenblik een einde aan mijn smaad gemaakt ?quot; Terwijl Augustinua aldus weende en bad, hoorde hij eensklaps eene stem, als uit den hemel, hem herhaalde malen toeroepen: „Neem „en lees !quot; (12c hoofdst) In aller ijl spoedde hij zich nu naar de plaats, waar hij het boekje van de brieven des h. Paulus had neergelegd, nam het, opende het en las den tekst, die hem het eerst in het oog viel. Het waren de volgende woorden : „Niet in bras-„serijen en dronkenschap, niet in slaapkamers en ontuchtigheden, „niet in haat en nijd; maar trekt aan den Heer Jesus Christus en „gebruikt het ligchaam niet tot voldoening der lusten.quot; (Eom. XIII: 13, 14.) Meer was er niet noodig om de duisternis zijns geestes te verdrijven en hem een onoverwinnelijken moed in te storten. Vast en onveranderlijk was nu zijn besluit, om zich uitsluitend aan de dienst van God te wijden. Weldra ontving hij het h. Doopsel uit de handen van den h. Ambrosius, werd later Priester, eindelijk Bisschop van Hippo, een groot Heilige en Kerkleeraar.

zonden, waarin deze vijandin mij zoekt te verstrikken? En aanstonds voegt hij er het antwoord bij: wat mij bevrijden zal, dat is „de genade Gods door Jesus Christus, onzen Heer.quot; (Eom. VII: 24, 25.) ~ De genade des Verlossers is alzoo niet alleen volstrekt noodzakelijk ter bereiking van het ons gestelde bovennatuurlijk doel, maar ook om het verval van onze natuur, welke niet meer in staat is, uit eigen kracht de ge-haele zedewet te onderhouden, namelijk bij hevige en aanhoudende bekoringen, wanneer, volgens de uitdrukking van den h. Paulus aan de Galaten, (V: 17.) „het vleesch tegen „den geest opstaat,quot; en de inensch „niet het goede, dat hij „wil, doet, maar het kwaad, hetgeen hij niet wil.quot; (Rom. Vit: 19.)

2) Omdat wij alleen door de genade in vereeniging met Christus komen, en aan zijne oneindige verdiensten, welke de bron van alle heil zijn, deelachtig worden. — Eene andere reden, waarom de goddelijke genade tot elk heilzaam werk volstrekt noodzakelijk is, wordt met regt daarin gezocht, dat naar Gods wijze beschikking den mensch niets ten heil strekt, wat niet door de verdiensten van Jems Christus eene bovennatuurlijke waarde bekomt, en dat wederom slechts die werken door de verdiensten van Christus eene bovennatuurlijke waarde verkrijgen, welke door in- en medewerking der genade begonnen, voortgezet en voltooid worden. God wilde namelijk den gevallen mensch niet anders, dan door zijn eengeboren Zoon in den staat van heiligheid en geregtigheid herstellen. Hij had, zooals de Apostel schrijft, bij zich zeiven besloten, in de volheid des tijds „alles, wat in den hemel en op aarde „is, te vernieuwen in Hem, in Christusjquot; het behaagde den oneindig barmbartigen God „in Christus ons te zegenen met „alle geestelijke zegeningen , met hemelsche gaven.quot; (Eph. 1: 3—10.) Niet aan een Engel droeg God het werk der verlossing op, gelijk de h. Anselmus schrijft, ¹) maar aan den Godmensch, opdat wij aan Hem alleen onze zaligheid zouden te danken hebben, opdat Hem alleen, als den oorsprong onzer geestelijke hernieuwing en herleving, eer, lof en heerlijkheid zou toekomen. Als God nu zelfs niet aan een der verheven geesten, die voor zijnen troon staan, de eer wilde overlaten, de oorzaak van 's menschen heil te zijn, hoeveel minder zal Hij aan ons, de gevallenen, aan ons, die noodig hebben weder opgerigt en geheel hernieuwd te worden , die eer ook maar in iets afstaan. Dit zou echter werkelijk het geval zijn, als wij door onze natuurlijke krachten de eerste schrede ter zaligheid konden doen, als wij door het verlangen daarnaar en het be-

sluit om ons heil te bewerken, in staat waren uit ons zelve iets tot onze zaligheid te verrigten. Daarom verdedigt zich de Apostel tegen den waan, als wilde hij, door de wet van Mozes te doen gelden, de waarde der genade verkleinen, iets van haar gewigt en noodzakelijkheid afdingen, zeggende : „ik ver-„werp de genade Gods niet; want als door de wet de gereglig-„heid komt, dan is Christus te vergeefs gestorven;quot; (Gal. II; 21.) dat wil zeggen : als de naleving der wet alleen, zonder de vereeniging met Christus door de genade, voor Gocl regtvaardig maakte of ter eeuwige zaligheid voerde, dan zou de dood van Christus, om ons de zaligheid te verwerven, niet noodzakelijk geweest zijn. Op deze leer van den h. Paulus beroept zich ook het tweede Concilie van Orange, waar wij lezen: „Gelijk „de Apostel dengenen, die in de wet (enkel in het onder-„houden van de wet) de regtvaardiging zochten en (daarom) „de genade verbeurden, met alle waarheid zeide: „„als de ge-„regtigheid uit do wet voortkomt, dan is Christus te vergeefs „gestorven,quot;quot; eveneens wordt ook tot hen, die meenen, dat de genade niets anders is dan de natuur, met volle regt gezegd : „„als de geregtigheid uit de natuur ontspruit, dan is „Christus te vergeefs gestorven,quot;quot;

De mensch kan derhalve slechts in zooverre ter zaligheid verdienstelijke werken verrigten, als deze door de verdiensten van Jesus Christus tot bovennatuurlijke werken verheven worden. Deze verheffing nu heeft slechts dan plaats, als elk werk op zich zelf uit en onder medewerking van de genade begonnen, voortgezet en voltooid wordt. Want enkel bij dusdanige werken treedt de zondige mensch, ofschoon nog niet volmaakt, toch eenigermate in vereeniging met Christus, den oorsprong van alle heil, dewijl Christus door de voorkomende genade als het ware de hand reikt aan den mensch, die ze door medewerking aangrijpt en aldus in de vereeniging met zijnen Verlosser liet werk begint, voortzet en voltooit. Op zulke, maar ook alleen op zulke werken, ziet God met liefde en erbarming neer, wijl Mij bij deze zijnen veelgeliefden Zoon als oorsprong en voltooijer werkzaam ziet; ten aanzien van zulke werken pleegt God dengene, die ze verrigt, ter wille van de oneindige verdiensten van Jesus Christus, de verdere genade der regtvaardiging te verleenen, welke hem met Christus allerinnigst vereenigt en aanspraak geeft op het hemelsch erfgoed, de eeuwige zaligheid. — Niemand roeme alzoo op de geregtigheid, als ware zij de vrucht van zijn natuurlijk streven. „Want uit genade zijt gij verlost geworden door „het geloof, en dat niet „uit u, want het is Gods gave; niet uit de werken, opdat „niemand zich beroeme.quot; (Eph. II: 8, 9.) Wil iemand roemen, hij roeme in den Heer, d. i, in de genade van Jesus

Christus; hij roeme, gelijk de li. Augustinus schrijft,¹) „van „het beginne der bekeering tot het einde in den Heer. Want „gelijk niemand iets goeds voleinden kan zonder den Heer, „zoo kan ook zonder den Heer niemand eenig goed beginnen.quot;

Ja, God verleent aan alle menschen genoegzame genade om de geboden te onderhouden en zalig te worden.

Het is Gods ernstige wil, dat alle menschen hunne bovennatuurlijke bestemming bereiken, eeuwig zalig worden. Dien heiligen wil van onzen alwijzen Schepper eu Heer kennen wij uit liet verheven middel, hetwelk Hij, naar de leer van ons h. geloof, aanwendde, om het door de erfzonde verloren menschdom op den weg des heils terug te brengen —• uit de verlossing door zijn eengeboren Zoon Christus, die, volgens de woorden der geloofsbelijdenis van Nicea, „voor ons menschen en om onze „zaligheid van den hemel neergedaald .... en mensch srewor-„den is.quot; „De Zoon des menschengetuigt Jesus van zich zeiven, „is gekomen om te redden, wat verloren was.quot; Er waren echter niet slechts eenige leden van het menschelijk geslacht, maar alle nakomelingen van den zondigen stamvader, alle menschen, verloren: „wij allen gingen op een dwaalspoor „als schapen, een ieder week af naar zijnen weg.quot; (Isaias LUI: G.) Daar nu de goddelijke Verlosser, volgens zijn eigen woord, kwam om te redden, te zoeken, wat verloren was, strekte zich ook de weldaad zijner verlossing uit tot allen, wilde de hemelsche zielenherder ons allen opzoeken, redden en zalig maken. Deze waarheid drukt ook de Apostel met duidelijke woorden uit: „God wil,quot; zegt hij, „dat alle menschen zalig „worden en tot de kennis der waarheid komen,'' d. i. God wil van zijnen kant ernstig, — want als God wil, dan kan Hij niet dan ernstig willen — God wil, dat alle menschen zonder uitzondering zalig worden, en juist daarom wil Hij ook, dat allen tot de kennis van Jesus Christus komen, die is de Waarheid des Yaders en de eenige weg ter eeuwige zaligheid. De Apostel voegt er dan terstond den grond zijner bewering bij, zeggende: „Want één God is er en één Middelaar „tusschen God en de menschen, de mensch Christus Jesus, die „zich zeiven als verlossing voor allen gegeven heeft.quot; (1, Tim.

II: 4—6.) Ee bewijsvoering, welke in deze woorden des Apostels ligt, fs duidelijk deze: God wil, dat alle menscben tot de eeuwige zaligheid geraken; want als de eéne God, Schepper en Vader van allen, bemint Hij allen en wil allen goed. Daarom heeft Hij ook allen één en denzelfden Middelaar gegeven, die de belangen van ons aller heil bij Hem voorstaat. Deze ééne Middelaar, de Godmensch Jesus Christus, bemint eveneens allen en wenscht van zijnen kant opregt, dat de weldaad dor verlossing, de prijs van zijn bloed, hetwelk Hij voor allen, voor de gansche wereld gestort heeft, allen men-sehen ten heil verstrekke. — Daaruit nu, dat God op alle menschen de vrucht der verlossing toepassen, alzoo hen tot de eeuwige zaligheid voeren wil, blijkt duidelijk, dat Hij uit den schat der oneindige verdiensten van Jesus Christus aan allen zoovele genaden mededeelen zal, als hun noodig zijn, om de zaligheid te kunnen erlangen.

God zal aan niemand de genade des gebed-s weigeren, welke de sleutel is tot al die genaden, welke tot een goed geloof, tot de overwinning in hevige bekoringen, tot de opregte be-keering des harten en tot de getrouwe en standvastige onderhouding der goddelijke geboden noodzakelijk vereischt worden. Talrijke getuigenissen der h. Schrift zoowel als der Overlevering zijn aanwezig, om deze leer te bevestigen. Het zal voldoende zijn, er bier slechts eenigen aan te halen.

Wat 1) de ongeloovigen betreft, is reeds in het eerstq deel duidelijk aangetoond, dat het zelfs aan diegenen onder hen, wien hel Evangelie des hcils nimmer gepredikt werd, geenszins aan de noodige genade, om tot het ware geloof te geraken, ontbreken zal, mits zij daaraan geen beletsel stellen.

2) Dat den mensch ten tijde van zware bekoringen voldoende genade verleend wordt om te kunnen zegevieren, waarborgt ons de Apostel, als hij zegt: „God is getrouw; Hij zal niet toelaten, „dat gij boven uwe krachten beproefd wordt, maar Hij zal met „de bekoring uitkomst geven, opdat gij ze kunt doorstaan,quot; dat is, als overwinnaars uit den strijd kunt te voorschijn treden. (1. Cor. X: 13.) De h. Ephraïm heeft deze waarheid met eene schoone vergelijking opgehelderd. „De pottebakker,quot; zegt hij, „laat het aarden vat zoolang in den oven, tot het „de noodige vastheid gekregen heeft; dan neemt hij het er „uit, opdat het niet verbrande en schade lijde: eveneens pleegt „God den mensch, naar zijn beeld geschapen, zoolang in het „vuur der beproeving te laten, totdat hij sterk geworden is „in de deugd; doch Hij laat de hitte niet zoo hoog klimmen, „noch zoo lang duren, dat de beproefde daardoor schade zou „lijden aan zijne ziel.quot; Ofschoon nu de gedachte, dat God ons niet boven onze krachten zal laten beproeven, bij uitstek ge-

geschikt is, om ons in de bekoringen te troosten en op te beuren , mogen wij evenwel daaruit geene aanleiding nemen, om onbezorgd voort te leven, en ons aan liet gevaar der bekoringen moedwillig bloot te stellen. Daarentegen moeten wij, volgens de vermaning des Heeren, waken en bidden, opdat wij niet in de bekoring vallen, (Matth. XXVII: 41.) eu tevens vast overtuigd zijn, dat diegenen zich het allerminst op den goddelijken bijstand in de bekoringen mogen verlaten, die door hunne vermetelheid zelve schuld zijn, dat zij bekoord worden.

'6) Gelijk God aan iedereen de genade verleent, om in zware bekoringen niet te bezwijken, zoo biedt Hij ook aan ieder, die gevallen is, voldoende genade aan tot eene opregte bekeering. Was dit zoo niet, hoe had dan de Heiland van zich zelven kunnen zeggen, dat Hij gekomen is, om te zoeken en te redden wat verloren was? (Matth. IX: 12.)

Werd den zondaar geene voldoende genade ter bekeering geschonken, welke beleekenis zouden dan de gelijkenissen hebben van den goeden herder, van het verloren drachme, enz.? En hoe zou dit overeen (e brengen zijn met het gedrag van Jesus jegens de zondaars? Gebruikte Hij niet menigmaal den maaltijd met hen, om den eersten stoot tot hunne bekeering te geven, niettegenstaande de schijnheilige Phariseën er Hem een bitter verwijt van maakten ? Hiep Hij niet den nieuwsgierigen tollenaar uit den vijgenboom, om zijn intrek bij hem te nemen, en hem tot een zoon van Abraham te maken? Op grond hiervan verklaarde het vierde Concilie van Laterane, cap. „Firmiter„Als iemand na het Doopsel weder in zonde „gevallen is, kan hij altijd door ware boetvaardigheid weder „gered worden.quot;

Gaf God den zondaar niet altijd de noodige genaden, dan zou daaruit volgen, dat deze in zekere gevallen reddeloos verloren ging.

4) Aangaande de onderhouding der ons verpligtende goddelijke geboden hebben wij de uitdrukkelijke leer van het algemeen Concilie van ïrente: (6° zilt. II^e hoofdst.) „Godquot; zoo staat daar, „gebiedt het onmogelijke niet; maar als Hij „beveelt, vermaant Hij ons om te doen wat wij kunnen, te „bidden om hetgeen wij niet kunnen, en helpt ons, opdat wij „kunnen; zijne geboden zijn niet zwaar, zijn juk is zoet en „zijn last is ligt.quot; — Ook heeft de Kerk herhaalde malen de stelling van Jansenius: „Eenige geboden Gods kunnen door „de regtvaardigen met de krachten, die zij thans hebben, zelfs „met den besten wil der wereld, onmogelijk vervuld worden; „ook ontbreekt hun de genade, waardoor deze vervulling mo-

„gelijk wordt,quot; als ketterij veroordeeld. lu de aangehaalde stelling van Jansenius is sprake van de regtmardigen. Zeer zeker kan de zondaar het gebod, van God boven alles lief te hebben, niet vervullen en tevens volharden in de zonde; want beminde hij God boven alles, dan zou hij geen zondaar meer zijn, maar een regtvaardige. Doch deze oumagt ligt niet in het gebrek aan genade, maar in den boozen wil des zondaars, die de aangebodene genade der bekeering van zich afwijst.

Wilde de zondaar ernstig zijn hart van elke ongeregelde liefde zuiveren, dan zou het geschikt worden, om de liefde Gods in zich op te nemen.

Hoewel God nu aan allen, en aan ieder in het bijzonder, onmiddellijk of door middel des gebeds, voldoende genaden verleent, teneinde hunne pligten te kunnen vervullen, om tot de eeuwige zaligheid te geraken; hoewel geen mensch zonder eigen schuld in den afgrond van eeuwig wee wordt neergestort, is het toch eene uitgemaakte waarheid, dat niet allen mcnschen dezelfde maat van genaden ten deel valt, wijl God, die in de uitdeeling zijner genaden volkomen vrij en onafhankelijk is, den eenen slechts een, den anderen twee en wederom anderen vijf talenten schenkt. Christus zelf wijst op de ongelijke verdeeling der genaden, als Hij bij Matth. (XI: 21.) uitroept: „Wee u, Corozain ! Wee u, Bethsaïda! want waren „in ïyrus en Sidon de wonderen geschied, die bij u hebben „plaats gehad, dan zouden zij reeds lang in zak en asch boet-„vaardigheid gedaan hebben.quot; Wat beteekent dit anders dan: hadden de inwoners van Tyrus en Sidon dezelfde maat van genade ontvangen, als die van Corozain en Eetbsaïda, dun zouden zij zich reeds lang bekeerd hebben ?

Het gaat bij de uil deel ing der genaden bijna evenals bij de verdeeling der natuurlijke gaven. Zooals bij deze, zoo doet zich ook bij gene, wat het getal en de grootte er van betreft, eene beduidende verscheidenheid voor. En gelijk degene, die minder met geestesgaven uitgerust en met ligehamelijke voor-regten bedeeld is, zich niet dan (en onregte over den Schepper der natuur zou kunnen beklagen, wijl deze hem toch nog altijd boven zijne verdiensten heeft begiftigd en derhalve geene rekenschap van zijne handelingen verschuldigd i«; evenmin heeft hij, die een geringer maat van genaden van God ontvangt, regt om legen Hem, den toch altijd oneindig milden Uitdeeler der genaden, op te staan en Hem te vragen: waarom hebt Gij aldus gedaan ? Op deze vraag kunnen wij met den Apostel slechts aanbiddend uitroepen: „O diepte der schatten „van wijsheid en kennis Gods! Hoe onbegrijpelijk zijn zijne „oordeelen en hoe onnaspeurlijk zijne wegen! Wie heeft ooit „het plan des Heeren gekend, of wie heeft Hem eerst

„iets gegeven, dat hem weder vergolden werd?quot; (Rom. XI: 33—36.) — Laat ons uit dit ondoorgrondelijk geheim, hetwelk eerst op den dag des oordeels voor ons ontsluijerd zal worden, nu het nut trekken, dat wij niet vermetel in de zonde blijven voortgaan, als wij zien, dat anderen het geluk hebben, om, na een lang leven van zonden, zich nog op hun sterfbed te bekeeren. Want de hoop, om dan nog zulk eene groote genade fc ontvangen, zou ons vreeselijk kunnen bedriegen. Leggen wij er ons immer op toe, aan de ons aangeboden genaden te beantwoorden, ze geen beletsel te stellen, en door gebed, goede werken en het gebruik der h. Sacramenten, ons steeds nieuwe schatten van genaden te verwerven. Deze weg voert onfeilbaar tot hoogere genadegaven en tot het eeuwige leven.

Uit het verklaarde blijkt genoegzaam, dat God, om de verdiensten van Jesus Christus, aan alle menschen zijne genade verleent, wel niet in dezelfde mate, maar toch zooveel, dat allen, hoe groot hunne aangeboren zwakheid ook zij, hunne zaligheid kunnen bewerken. Nu echter blijft nog de vraag, of God ooit den zondaar, uit straf voor het misbruik of het verstooten der genade, alle verdere genaden onttrekt, en hem reddeloos aan de verstoktheid in het booze prijs geeft. — Hierop antwoorden wij met de volste overtuiging, dat God aan geenen zondaar, hoe boos hij ook zijn moge, gedurende dit leven zijne genade geheel ontneemt. De meening van sommige Godgeleerden, dat God den verstokten zondaar ten laatste allo hulp der genade weigert, heeft zeer gewigtige gronden tegen zich. Yooreerst zou daaruit volgen, dat de zondaar, reeds bij zijn leven, in een toestand moet geraken, die in zekeren zin veel beklagenswaardiger en ellendiger zou zijn, dan de toestand van een verdoemde in de hel. Want gesteld, dat de zondaar door vrijwillige verstoktheid zoover gekomen is, dat hem elke genade om zich te bekeeren onttrokken wordt, dan volhardt hij, evenals de verdoemde, in den toestand van zonde, maar is er als 't ware nog ellendiger aan toe, dan de verdoemde zelf, wijl deze liet getal der zonden en dus ook de straffen der hel niet meer kan vergrooten, hij daarentegen voortdurend nieuwe zonden begaan en aldus zijne stellige verdoemenis steeds verzwaren kan. Ja, zulk een meusch zou niet slechts kunnen, maar zelfs, dag voor dag, zonden op zonden moeien stapelen, als zijnde geheel en al door de goddelijke genade verlaten. Want van den eenen kant wordt hem door God bevolen, om het kwaad ie vlugten en zijne geboden te onderhouden, en van den anderen kant zou hij, uit volslagen gebrek aan genade, geene kracht genoeg hebben, om de be-

koring tot zonde te overwinnen en de geboden te onderhouden. Wat bleef dan den ongelukkige anders over dan de treurige noodzakelijkheid, van zijne zondeschuld meer en meer te moeten verzwaren, en door de voortaan noodzakelijk geworden onboetvaardigheid Gods toorn in steeds ruimere mate op zich te laden, totdat eindelijk (men veroorlove ons de harde, maar ware uitdrukking) de dood hem de groote dienst bewijst, vau hem der eeuwige verdoemenis over te geven, waar hij niet meer zondigen, zijne hellestraf niet meer verzwaren kan ?

Gesteld van den anderen kant, dat de verstokte zondaar zich door overtreding der goddelijke geboden aan geene nieuwe zonden zou schuldig maken, wijl het hem onmogelijk is Gods geboden te onderhouden , ¹) dan volgt daaruit noodzakelijk, dat hij door zijne verstoktheid in den toestand geraakt van niet meer te kunnen zondigen, en dat voortaan al zijne handelingen, tot zelfs de afschuwelijkste misdaden, onverschillige handelingen zijn, die hem niet kunnen worden toegerekend. Een nog gewigtiger grond tegen de bovengenoemde meaning, is zonder twijfel deze, dat zij meer dan iets anders er toe leidt cm den terugkeer van den zondaar tot God te verhinderen, of ten minste veel moeijelijker te maken. Geen zondaar toch kan tot geregtigheid komen zonder het vaste vertrouwen, dat God hem, om de verdiensten van Jesus Christus, zijne zonden wil vergeven en hem de genade verleene der heiligmaking. Zal nu iemand, die jaren achtereen dikwijls en zwaar zondigde, en, gelijk hij zich zeiven bekennen moet, de aangeboden genade der bekeering, ontelbare malen van dc hand wees, dat vertrouwen, voor de regtvaardigmaking vereischt, kunnen hebben, als hij het beginsel aanneemt, dat God voor lederen mensch eene bepaalde, Hem alleen bekende maat van genaden heeft vastgesteld, eene maat, die voor den eenen mensch grooter is, dan voor den anderen, en eenmaal uitgeput, den zondaar, hoelang hij nog moge leven, alle hoop ontzegt, om vau Gods barmhartigheid nog eenige genade te erlangen ? Zal hij dan bij de gedachte aan de vele en groote genaden, die hij versmaad en misbruikt heeft, niet beginnen te vreezen, dat ook zijne maat vol, en ook voor hem de tijd van genade voorbij is ? Is het ten minste niet waarschijnlijk, dat de booze vijand hein met deze bekoring ten zeerste zal kwellen, en zal trachten hem tot wanhoop te brengen, om zoodoende alle poging tot bekeering te verijdelen, elke neiging

En Merkelijk kan men niemand lot zonde aanrekenen, wat hij noodzakelijk doen moet. De C7^c stelling van. Bajus: „Do menscli „berokkent ziek ook door de zonde, die liij uit noodzakelijklioid „doet, de eeuwige verdoemenisquot; is verworpen.

(laailoe in de kiem fe clooden ? De dagelijksche ondervinding leert ons genoeg, hoe noodig het is, om een zondaar, die in zondige gewoonten grijs geworden is, moed en vertrouwen iu te spreken, alsook, hoe moeijelijk het is, een dusdanige te overreden, om aan de genade en de oneindige barmhartigheid Gods niet te wanhopen. Zeer velen, die op hun sterfbed de hulp en de vertroostingen der godsdienst van de hand wijzen, doen het, wijl zij in de verderfelijke meening verkeeren, dat voor hen geene genade meer mogelijk is, dat er voor hen geene hulp meer bestaat. Wij hebben dus reden genoeg om aan te nemen, ja, vast overtuigd te wezen, dat God zelfs den verstoktsten zondaar, zoolang hij leeft, nooit zoozeer verlaat, dat Hij hem de genade niet wil verkenen, om door gebed tot opregte boetvaardigheid en bekeering te kunnen komen. Met volle regt kunnen wij dan met den h. Gregorius (Mor. Lib. XVIII, cap. 4.) zeggen: „wie steeds voortzondigt en „blijft leven, wordt door de goddelijke Voorzienigheid met „lankmoedigheid verdragen, om hem van zijne ongeregtigheid „af te trekken;quot; of met den h. Augustinus: „Niemand wan-„hope aan zijne bekeering. Wie gij ook geweest moogt zijn, „welke zonden gij ook begaan moogt hebben, gij leeft toch „nog, en wilde God u niet genezen, dan zou Hij u zonder „twijfel uit het leven roepen.quot; (Orat. 351.) „Geene verblinding „des harten is bij den mensch zoo groot, dat hem, tijdens „zijn leven, het licht der genade geheel en al onttrokken „wordt.quot; (Expos, in Ps. 0.) „Slechts voor den duivel en „zijn aanhang, die, volgens het getuigenis der h. Schrift, ten „eeuwige vure gedoemd zijn, is geene verbetering meer moge-,,lijk.quot; (Exp. in Ps, 54.) Zelfs den verstokten Pharao ontbrak de genade nog niet geheel en al. „God liet niets onbeproefd,quot; zegt de h. Chrjsostomus, (Hom. XVI in epist. ad Hom.) „wat

„niet tot andere gedachten willen brengen, dan zou Hij zoo-„lang geen geduld met hem gehad hebben.quot; Eu inderdaad, wat geeft ons regt om onder dit opzigt Gods barmhartigheid grenzen te stellen, te meer daar God zelf in de h. Schrift zoo plegtig en met de roerendste teederheid betuigt, dat Hij den mensch nooit zal vergeten. „Kan wei eene moeder haar „kind zoozeer vergeten, dat zij zich niet ontfermen zou over „de vrucht van haren schoot? Doch zou zij het ook vergeten, „Ik zal u niet vergeten.quot; (Isai. XLIX: 15.) Waarom zouden wij in dit punt zelfs voor den verstok tsten en roekeloosten

*) Het ontbreekt uiet aan voorbeelden van verstokte zondaars. Aio met behulp der goddelijke genade zich opregt bekeerd liebbea. Zie deel III.

zondaar eeue uitzondering maken, daar God zelf in de volheid zijner barmhartigheid er geene maakt, maar bij zich zei ven zweert: „zoo waar Ik leef, Ik wil den dood des zondaars niet,

„den goddelooze niet schaden op den dag, dat hij zich van „zijne goddeloosheid bekeert.quot; (Ezech. XXXIII: 11, 12.) Zegt ook de h. Petrus niet, (II: 3, 9.) „dat God den dag des oor-„deels uitstelt, wijl Hij geduld heeft (met den zondaar) en niet „wil dat iemand verloren ga, maar allen tot boetvaardigheid „komen?quot; ¹) Mogt nog iemand zich aan de wanhopige gedachte overgeven, dat het hem niet mogelijk is , zijn leven te beteren, dan zouden wij hem met den h, Augustinus toeroepen: (Exp. in Ps, 53.) „Wat belet u dat? Ontbreekt het u aan „den tijd? Kunt gij het niet heden, niet op dit oogenblik ? „Zie, verander slechts uw hart op dit oogenblik, dat ik tot u „spreek, en datgene is reeds geschied, wat u anders, zoo hot „niet geschiedde, eeuwige straffen op den hals zou halen;quot; of met den h. Chrysostomus: ²) „Hebt gij gezondigd? wel-„aan doe boete, maar terstond, zonder uitstel, Zoudt gij ook „reeds nabij uw einde zijn, op uw sterfbed liggen, reeds „worstelen met den dood, doe nog boetvaardigheid. Zeg niet: „hoe zal ik het kunnen; ik ben immers vol wouden en afzigtc-„lijke zweren ? Kan ik dan in het laatste oogenblik nog boete

„staat bij u met heilmiddelen in overvloed..... Gods barmhartigheid is zoo groot, dat geeue tong ze kan uitspreken, „geene gedachte in staat is ze te bevatten. Uwe zonden zijn „groot en ontelbaar. Maar wat zou dat hinderen ? Gij zijt „immers nog niet in de hel; gij staat nog op de strijdplaats, „en kunt door den laatsten kamp alle geleden nederlagen „weder goed maken.quot; ³)

Niemand zij echter zoo vermetel, dat hij, om de aangehaalde redenen, zijne bekeering tot het laatste oogenblik uitstelle. Want, Christen, bedenk het wel: als gij thans, nu uwe ziekte nog in haar begin en ligt te genezen is, de hemelsche genees-

ïer bovesting dezer leer, voert de li. Ligorio (over bet gebed 2c d., 2e boofdst.) de volgende merkwaardige woorden aan van den beroemden Dominicaan liominicus Soto, die als Godgeleerde de Kerkvergadering van Trente bijwoonde: „Ik boud bet voor eene „volstrekt uitgemaakte waarbeid, en ik geloof, dat alle beilige „leeraars , die dezen naam waardig waren, dezelfde overtuiging met „mij deelen, dat geen menscb gedurende zijn sterfelijk leven ooit „door God verlaten is geworden.quot;

middelen der genade versmaadt, hoe kunt gij u dan beloven, dat gij ze later gebruiken zult, als met het kwaad ook de tegenzin voor het geneesmiddel toeneemt, dat is, als uw hait, door het versmaden en het misbruiken der genade, er steeds minder toegankelijk voor wordt, en als uw goddelijke Geneesheer, tot billijke straf voor uwe ongetrouwheid, u minder zorg zal wijden dan thans ? — Moet gij niet veeleer vreezen, in staat van zonden door den ligchamelijken dood verrast en aldus van den tijd en de genade tot boetvaardigheid beroofd te zullen worden? „Gelijk hij, die wanhoopt,quot; zegt de h. Augus-tinus, „zijne zonden vermeerdert, zoo vergroot ook hij zijne „zonden, die dermate vergiffenis hoopt, dat hij bij zich zei ven „zegt: ik doe wal ik wil, God is goed ; op welken tijd ik mij ook „bekeeren wil. Hij is steeds bereid mij te vergeven. Spreek „zoo, als u de dag van morgen verzekerd is.quot; En vermaant niet de h. Schrift; „Verzuim niet, u tot den Heer te bekeeren, „en stel niet uit van dag tot dag, want spoedig ontgloeit zijn „toorn, die u ten tijde der wraak verdelgen zal?quot; Zie eens, hoe de goddelijke Voorzienigheid over ons gewaakt heeft. Opdat wij door de wanhoop onze zonden niet zouden verzwaren, heeft zij de veilige haven der boetvaardigheid geopend, en opdat wij van den anderen kant, onze zonden door geen vermetel vertrouwen zouden vermeerderen, heeft zij ons omtrent den dag van onzen dood in onzekerheid gelaten.

Ook kan uit het lot der kleine kinderen, die zonder Doopsel gestorven zijn, tegen de genoemde leer der Kerk, volgens welke aan alle menschen voldoende genade ter zaligheid verleend wordt, niets met grond worden opgeworpen; ¹) hier toch is slechts spraak van de inwendige genade van verlichting des geestes en opwekking van den wil, waardoor de mensch in staat wordt gesteld, om de bekoringen te overwinnen en de geboden te onderhouden, en zeker is het, dat kinderen, welke het gebruik hunner rede nog niet hebben, die genaden niet behoeven en er zelfs niet vatbaar voor zijn. Daarmede wordt nu volstrekt niet ontkend, dat God liet in zijne magt heeft, om de nog niet ontwikkelde zielskrachten dier kleinen tot het ontvangen der inwendige genade te bekwamen, en ze door middel van het Doopsel der begeerte te regtvaardigen. Doch dit zou, zegt de h. Augustinus, (Epist. 187.) een wonder der goddelijke almagt zijn, en wonderen zijn niets anders dan uitzonderingen op den algemeenen regel.

l)ezc mocijclijkhcid wordt Lier besproken, niet opdat de Ea-tlieclieet ze voorslelle, waar ze niet gemaakt wordt of geen gevaar bestaat, dat ze gemaakt worde, maar opdat hij, zoo noodig, er op wete te antwoorden, zonder de leer der Kerk te kwetsen,

Mogt soms iemand tot de meeuing overhellen, dat nu en dan zulk eene uitzondering plaats vindt op het vrome gebed van christelijke ouders, dan kan men dit toch nog volstrekt uiet aannemen voor alle kinderen van christelijke, en nog veel minder voor die van heidensche en ongeloovige ouders. De h. Kerk, wier oordeel, ook in dit punt, voor iedereen beslissend zijn moet, heeft ten allen tijde geloofd, en bij onderscheidene gelegenheden als hare meeuing uitgesproken, dat de kinderen, die'zonder Doopsel sterven, de zaligheid des hemels niet erlangen. Daarom vermaant zij de ouders dringend, het Doopsel hunner kinderen niet uit te stellen, beveelt zij, als het kind niet naar de kerk kan gedragen werden, en uitstel gevaarlijk is, den nooddoop, eu weigert hun, die zonder Doopsel gestorven zijn, de kerkelijke begrafenis op gewijde aarde. De stelling, dat aan alle menschen toereikende inwendige genade van verlichting des verstands en opwekking van den wil wordt verleend, moet dus tot diegenen beperkt worden, die krachtens het reeds ontvangen gebruik der rede de natuurlijke bekwaamheid hebben, om die genade in zich op te nernsn. Zou men nu verder nog de vraag stellen, hoe de leer, dat God alle menschen zalig wil maken, overeen te brengen is met het feit, dat vele kinderen de ter zaligheid noodzakelijke uitwendige genade van het h. Doopsel niet verwerven, dan kan men het volgende, naar ons inzien niet ongegronde, antwoord geven: krachtens zijne oneindige goedheid en barmhartigheid, alsook met het oog op de oneindige verdiensten van Jesus Christus, wil God de eeuwige zaligheid van alle menschen en heeft daarom voor allen een op zich zeiven zoo gemakkelijk en genadevol middel, het h. Doopsel, ingesteld en bevolen. Doch Gods oneindige goedheid eu barmhartigheid vordert geenszins, dat Hij het zieleheil van alle menschen ouhcpaalcl wil; zij kan het slechts in zooverre eischen als het niet strijdt tegen zijne andere volmaaklheden, en in het bijzonder tegen zijne wijsheid en regtvaardigheid. Daarom wil God, ofschoon Hij, als de oneindig Goede en Barmhartige, het heil van allen wenscht, het evenwel niet aan diegenen schenken, die voortdurend, tot zelfs op het laatste oogenblik van hun leven, zijne genade kwaadwillig verwerpen; want dit zou in strijd zijn met zijne oneindige regtvaardigheid. Zoo ook kan Hij, hoewel zijne oneindige goedheid eu barmhartigheid van Hem vordert te willen, dat allen het h. Doopsel ontvangen, het evenwel uiet zoo willen, dat Hij daarom de eenmaal vastgestelde orde der natuur eu der genade zou willen omverstooten; want dit zou met zijne oneindige wijsheid niet overeenstemmen. Zeker nu is het boven allen twijfel verheven, dat God, wilde Hij verhoeden, dat iemand de genade des Doopsels zou derven, de ge-

heele bestaande orde der natuur en der genade door eene onafgebroken reeks van wonderen zou moeten opheffen. In dit geval, namelijk, zou God moeten verhinderen, dat ooit eene moeder, vóór de geboorte van haar kind, of een kind, voor het ontvangen van het h. Doopsel, door plotseling ontstane natuurverschijnselen, als aardbevingen, overstroomingen, storm, brand, enz. gedood, of door zwakte, ziekte, enz. uit het leven werd weggerukt. Zoo ook zou Hij moeten beletten, dat ooit eene moeder door onvoorzigtigheid, nalatigheid of boosheid met haar kind den dood vond, of ten minste, dat het nog ongedoopte kind omkwam. En daar verder niet slechts velerlei onheilen, nalatigheid en buitensporigheid der ouders, maar in het bijzonder het gebrek aan geloof en godsdienst, oorzaak zijn, dat vele kinderen het Doopsel niet ontvangen, zoo zou God bovendien nog moeten beletten, dat ooit een volk van het ware geloof afviel, en dat ooit een kind uit ongeloovige, ongodsdienstige, of in zake van godsdienst onverschillige ouders geboren werd. De Algoede zou dus, minstens dermate, het gelieele menschelijk geslacht voor zonde en dood onvatbaar moeten gemaakt hebben, en bijgevolg een toestand hebben moeten scheppen, die verweg den toestand overtrof van oorspronkelijke heiligheid en regtvaardigheid, waarin zich onze voorouders in het paradijs bevonden, die zonde en dood geenszins onmogelijk maakte. Dan zou ook de Verlosser niet de hersteller van den vroegeren toestand, maar de stichter van een nieuwen, van een oorspronkelijken toestand geweest zijn. Maar wat zou er, bij zulk eene omverwerping van de orde der natuur en der genade, van de goddelijke Wijsheid, wier plannen even heilig als onveranderlijk zijn, overblijven? — Het zou dus vermetel zijn te beweren, dat God, krachtens zijne goedheid, verpligt was te willen, dat alle menschen, zonder uitzondering, het h. Doopsel ontvangen, wijl dit, zonder zijner wijsheid te kort te doen, niet kan geschieden. Overigens zal het toelaten van God, dat vele menschen zonder het h. Doopsel sterven, niet zonder groot geestelijk voordeel zijn voor diegenen, die de genade des Doopsels hebben ontvangen. De overweging dier waarheid doet iedereen zien, dat de verlossing der wereld en de deelname daaraan door het h. Doopsel een vrij geschenk der goddelijke genade is, en ons dus den pligt van eeuwige dankbaarheid oplegt; zij eischt van ieder in het bijzonder, deze genade hoog te schatten en daaraan door getrouwe medewerking te beantwoorden, opdat zijn toekomstig lot niet onvergelijkelijk treuriger zij, dan van ben, die zonder eigen schuld de genade des Doopsels niet hebben ontvangen. Dit zal echter ongetwijfeld het geval zijn, als hij, niettegenstaande de ontvangene genade des Doopsels, voor eeuwig ver-

loren gaat. Want dezen wacht de eeuwige verdoemenis mei al hare smarten; genen daarentegen blijven slechts van de eeuwige zaligheid verstoken , zonder de pijnen der hel te ondervinden.

JFat moet de mensch van zijn leant doen, opdat hem de genade tot heil verstrekke ?

Hij mag der genade niet wederstaan, maar moet getrouw met haar medewerken. De goddelijke genade is een hemclsch licht, bestemd om het verstand van den mensch te verlichten; zij is eene geheimvolle stem, die de kracht bezit om den wil tot de beoefening van het goede te bewegen en van het kwade af te houden. Evenals het licht der zon den mensch niet verlichten kan , als hij de oogen des ligchaams sluit of gesloten houdt, hoewel het vermogen daartoe bestaat; gelijk de stem eens vaders te vergeefs de geschiktheid heeft zijn kind aan te sporen om iets te doen of te laten, als het zijne ooven stopt, teneinde die stem te hooren: zoo blijft ook de genade werkeloos , als de mensch het oog van zijnen geest voor hare lichtstralen sluit, als hij aan hare luidklinkende stem geen gehoor geeft. De goddelijke genade strekt dus den mensch niet tot heil, als hij de duisternis meer bemint dan het licht, dat God hem door middel der genade aanbiedt, en als zijn hart, niettegenstaande de sterke opwekking der genade ten goede, tot het kwaad geneigd blijft; als hij, om alles met één woord te zeggen, de genade wederstaat, evenals die kwaadaardige leden van den joodschen hoogen raad, tot wie de h. Stephanas sprak: „gij halsstarrigen, gij wederstaat altijd den h. Geest,quot; (Hand. VII: 51.) — of gelijk de Joden in het algemeen, waarvan de goddelijke Heiland zeide: „Het hart van dat volk is ver-„stokt; zij zijn hardhoorend en sluiten hunne oogen, opdat „zij met de ooren niet hooren, en met de oogen niet zien, „en met het hart niet begrijpen, om zich niet te bekeeren „en door mij niet genezen te worden.quot; (Matth. XIIT: 15.) Voor dezen zal de genade veeleer de verantwoording aan God zwaarder, en de eeuwige straffen veel gestrenger maken. — Opdat de genade dengene, die ze ontvangt, ten heil verstrekke, is het echter niet genoeg, dat hij ze niet regtstreeks uit over-

legde boosbeicl wederstaat; maar hij mag ook niet uit traagheid, nalatigheid, of strafbare verstrooijing verzuimen, met haar mede te werken; hij moet het oog van zijnen geest voor haar licht werkelijk openen; hij moet het oor van zijn hart aan hare opwekkende, waarschuwende, dreigende, gebiedende, of verbiedende stem leenen; hij moet van zijn kant met de hulp der leidende, vergezellende genade datgene willen en volbrengen, waartoe hem de voorkomende genade aanspoort. Een zondaar bijv. voelt de zwaarte van zijn zondenlast, hij zucht er onder, wenscht dien ook af te leggen, maar kan er niet ernstig toe besluiten, wijl hij eene genade verwacht, die, om zoo te zeggen, alles alleen zou moeten doen, die hem over allemoeijelijkheden heen zou beuren en hem elke overwinning op zich zeiven sparen. Dezen zondaar, wien de voorkomende genade tot boetvaardigheid aanspoort, ontbreekt het klaarblijkelijk aan de verpligte medewerking van zijnen kant, en hij is ten opzigte zijner verwachting in het gevaarlijkste bedrog verstrikt. „Het „rijk der hemelen lijdt geweld, en zij slechts, die geweld gebruiken, zullen het innemen,quot; zegt Jesus, de eeuwige Wijsheid zelve. (Matth. XI: 12.) Als gij van uw kant niets wilt doen, maar wachten, totdat de genade u verandert, dan blijft gij in uwe zonden, en maakt gij elke inwerking der genade vruchteloos. Want te vergeefs schrijft de geneesheer een zieke de krachtigste en heilzaamste geneesmiddelen voor, als deze, onder voorwendsel dat zij te bitter zijn, ze weigert in te nemen; te vergeefs biedt men iemand, die in een diepen kuil gevallen is, de hand of laat men een touw tot hem af, als hij zich niet eens de moeite geeft, om ook van zijn kant de hand uit te strekken en het aangeboden redmiddel aan te grijpen; eveneens kan de genade den zondaar niet helpen, als deze het aan de noodige medewerking laat ontbreken. De bekeering is zeer zeker liet werk van God, zonder de genade is ze ons volstrekt onmogelijk, zoowel het willen als liet volbrengen er van; (Philip. II: 13.) intusschen moet dit niet zoo verstaan worden, alsof wij daarbij zelve niet werkzaam moeten wezen, alsof het niet noodig zou zijn de genade te willen en de hand aan het werk te slaan. „Tiet geheel,'' zegt de h. Augustinus, (Orat. 169.) „is uit God; doch niet zoo, dat wij daarbij kun-„nen inslapen, werkeloos blijven, als behoefden wij daarbij „niet te willen: zonder uw wil zal de regtvaardigheid Gods „niet in uw wonen.quot; — Saulus dankte zijne bekeering aan de genade, „Door de genade Gods,quot; zegt hij, „ben ik die ik „ben;quot; (1. Oor. XV: 1.0.) „maar,quot; voegt hij er terstond bij: „zijne genade is mij niet vruchteloos geweest.quot; — Saulus is van een vervolger der Christenen een Apostel geworden, die, gelijk hij zelf getuigt, meer dan anderen gewerkt heeft; doch,

God eere gevende, voegt hij er bij: „niet tic, maar de ge-„nade Gods met mij.quot; Zoo moet ook een ieder spreken, die zich tot God bekeerd of eenig goed werk verrigt heeft: dit heb ik gedaan, doch niet ik, maar de genade Gods, waaraan ik beantwoord heb.

Over de noodzakelijkheid van onze medewerking met de genade spreekt de h. Augustinus zeer schoon: „God heeft u „zonder u geschapen; want gij hebt daartoe geenerlei toe-„slemming gegeven, en gij kondt het ook niet, wijl gij nog „niet bestondt. Maar God, die u zonder u schiep, regtvaardigt „u niet zonder u. Hij heeft u geschapen zonder uw voorweten; „Hij regtvaardigt u slechts, als gij geregtvaardigd wilt worgden.quot; — Even duidelijk spreekt de h. Chrysostomns hierover in de volgende woorden: „God wil u barmhartigheid verleenen, „maar zegt tegelijk: geef ook gij iets. Een overzware zonden-„last drukt u ter neder, uwe misdaden zijn veelvuldig. Ik „wil ze u afnemen; maar strek ook gij uwe hand naar Mij uit; „niet dat Ik u noodig heb, maar wijl Ik wil, dat gij zelf tot „uwe zaligheid ook iets bijdraagt.quot; —■ God wil dus, dat wij aan zijne voorkomende genade beantwoorden ; dat wij van onzen kant de bekeering, waartoe Hij ons aanspoort, opregt willen; het kwade, waarvan Hij ons aftrekt, betreuren en vermijden; de goede werken, waartoe Hij ons aanmaant, beginnen en volbrengen. Hij wil dit, opdat de hemel, de eeuwige zaligheid, welke Hij voor ons bestemt, niet slechts een geschenk, maar ook eene belooning voor onze medewerking zijn zou. Zeg nu niet: ik kan de banden mijner zondige gewoonte niet verbreken. God verlangt niet, dat gij medewerkt zonder Hem, zonder zijn bijstand. Uit eigen kracht vermoogt gij dit zeker niet. Maar met zijne hulp, die uwe pogingen zal vergezellen, met die hulp, welke Hij aan niemand weigert, die Hem daarom bidt, zult gij sterk genoeg zijn, om alles te ondernemen en met kracht uit te voeren, wat Hij van u door de inwendige stem zijner voorkomende genade eischt; daardoor zult gij u bemoedigd gevoelen om met den Apostel uit te toepen: „ik „vermag alles in Hem, die mij versterkt.'' (Philip. IV: 13.) Laten wij, gesterkt door het vaste vertrouwen op de goddelijke hulp, met de genade,. waarmede God onzen wil voorkomt en tot heilzame gedachten , woorden en werken aanspoort, immer getrouw medewerken. Daartoe vermaant ons de Apostel, als hij aan de geloovigen van Corinthe (2^C Brief VI: 1.) schrijft: „Wij vermanen u, dat gij de genade Gods niet te vergeefs „ontvangt. Want Hij (de Heer) zegt: in den tijd van genade „verhoor ik u, en op den dag des heils help Ik u! Zie, nu „is het de tijd der genade, zie, nu is het de dag des heils!quot; Laten wij thans, nu wij nog leven, nu de genade ons nog

overvloedig toestroomt, nu het nog dag is, werken des lichts, werken des heils verrigten. Immers wij weten niet, wanneer voor ons de nacht zal aanbreken, waarin wij niet meer kunnen werken en aan de genade beantwoorden, wijl er ons geene meer zal toevloeijen. Die nacht, voor de zondaars, verachters en versmaders der hemelsche genadeschatten zoo vreeselijk, waarin geen straal van hoop hen meer zal beschijnen, waarin zij, na het onverbiddelijk oordeel, voor eeuwig in de uiterste duisternissen zullen geworpen worden, waar geween en geknars der tanden zijn zal.

In de hier verklaarde vraag gingen wij reeds van de veronderstelling uit, dat de mensch aan de goddelijke genade weerstand kan bieden, of met andere woorden, dat het van zijn vrijen wil afhangt, om met de genade mede te werken of niet. Hoe duidelijk en onomstootelijk dit voorop gestelde grondbeginsel ook zij, waren er toch dwaalleeraars, en zijn er tegenwoordig nog, die het tegendeel beweren. De genade is, volgens hunne meening, niets anders dan de almagtige wil van Grod, die door niets wederstaan, door niets verijdeld of bestreden kan worden. Daaruit besluiten zij, dat de mensch aan de werking der genade nooit wederstaan kan, dat het niet in zijne magt staat, met de genade mede te werken of niet, maar dat hij genoodzaakt is, aan den goddelijken wil gehoor te geven. Daarom volgt nu de gewigtige vraag:

Ja, hij kan der genade wederstaan; want de goddelijke genade dwingt den menschelijken wil niet, maar laat dien volkomen vrij. Dit alles is eene onbetwistbare geloofsleer. De tegenovergestelde leerstellingen, namelijk dat de menschelijke wil nimmer der genade wederstaat noch wederstaan kan, dat de genade niets anders is dan de wil Gods, welken niemand verhinderen, niemand bestrijden kan, dat bijgevolg de genade altijd onfeilbaar werkzaam is en den menschelijken wil noodzaakt om daaraan te beantwoorden, — al deze stellingen zijn herhaalde malen door den h. Stoel veroordeeld. ¹) Gelijk wij weten, heeft de Kerkvergadering van Trente de vrijheid van 's menschen wil tegen de ketters van den lateren tijd in bescherming genomen en als geloofspunt vastgesteld met deze woorden: „zoo iemand beweert, dat de vrije wil van den „mensch, door God bewogen en opgewekt, niets medewerkt

Zie de 2« stelling van Jansenius, en de stellingen 10—25 van Quesnel, die als kettersch verworpen zijn, alsook de 21' stelling van de synode van Pistoja.

Als verdere bewijzen voor deze waarheid zouden, behalve de in het vorige antwoord reeds opgenoemde Schriftuurplaatsen , nog vele andere kunnen aangehaald worden. Zoo beklaagt God zich over degenen, die aan zijne ingevingen geen gehoor geven, met de volgende woorden: „Ik riep, en gij wildet niet; Ik „strekte mijne hand uit, en niemand sloeg er acht op.quot; (Spreuk. I; 24.) — „Den geheelen dag strekte Ik mijne handen uit „naar het ongeloovige volk.... Ik riep, en gij antwoorddet „niet. Ik sprak, en gij gaaft geen gehoor.quot; Is. IXV: 2, 12.) — Zoo ook vermaant God door den Profeet zijn volk met allen nadruk: „Als gij heden zijne stem hoort, versteent dan uwe „harten niet,quot; Ps. XCIV: 8.) en Jesus, de mensch geworden Zoon van God, klaagt schreijend en onder bedreiging der vreeselijkste straf over de verstoktheid der inwoners van Jerusalem: „Jerusalem, Jerusalem, hoe dikwijls heb Ik uwe „kinderen willen vergaderen, gelijk eene hen hare kiekens „onder hare vleugelen vergadert, maar gij hebt niet ge-„wild.quot; (Matth. XXIII: 37.) — Hoe nu zou God kunnen klagen, als diegenen, over wie Hij klaagt, geene toereikende genaden ontvangen hadden ? Hoe zou Hij kunnen vermanen, niet doof te zijn voor zijne stem? Hoe had Hij dengenen, die zijn roepen, zijne dringende uitnoodigingen verachtten en zijne bedreigingen in den wind sloegen, zulke zware straffen voor oogen kunnen stellen, als het hun volstrekt onmogelijk geweest ware te doen, wat Hij van hen verlangde? Zouden in dat geval zijne klagten niet volkomen ongegrond, zijne vermaningen niet doelloos, zijne bedreigingen niet on-regtvaardig geweest zijn ? En zou het geene doemwaardige godslastering wezen, dit aan te nemen ? Het ontbrak alzoo den menschen, die tot deze klagten aanleiding gaven, volstrekt niet aan de noodige genade; maar zij lieten het aan de noodige medewerking ontbreken: zij wilden uit vrije keuze aan de genade geen gehoor geven, ofschoon God van zijnen kant alles gedaan had, om hun deze toestemming mogelijk te maken; zij boden dus weerstand aan de goddelijke genade, met welke zij even goed hadden kunnen medewerken.

Uit het gezegde blijkt insgelijks de onwaarheid der bewering, dat de genade niets anders is dan de almagtige wil van God, waaraan niemand wederstaat of wederstaan kan. Neen, de genade is niet de almagtige wil Gods; zij is een bovennatuurlijk licht, om den goddelijken wil te leeren kennen; zij is eene bovennatuurlijke kracht, welke de ziel geschikt maakt

om het door God gewilde, zonder de minste schennis der vrijheid van den wil, eveneens te willen en te volbrengen.

God wil zeker, dat de raensch de hem aangebodene genade aanneme en zich ten nuüe make, dat is, met haar medewerke, maar Hij wil dit toch niet zoo volstrekt, niet zoo, dat zijn goddelijken wil den raenschelijken wil geweld zou aandoen, zou noodzaken, om de aangeboden genade werkelijk aan te nemen en volgens het doel van den Gever te gebruiken. God dringt niemand zijne genade op, maar behoudt zich voor in zijne regtvaardigheid, om naar behooren de dwaasheid en boosheid te straffen van een ieder , die de genade zijner goedheid uit eigen vrije keuze afwijst. Hetzij dat de mensch met de hem verleende genade medewerke of niet, altijd toch zal Gods wil vervuld worden. Üm dit beter te kunnen verstaan diene de volgende opheldering. Volgens zijne goedheid wil God opregt en ernstig, dat alle menschen zalig worden; volgens zijne wijsheid en regtvaardigheid wil Hij dit echter slechts onder voorwaarde, dat de mensch ook zelf zalig worden wil, dat hij uit eigen vrije beweging de ter zaligheid noodzakelijke genade, die hem door de goddelijke goedheid wordt aangeboden, door medewerking zich ten nutte make. Doet hij dit niet, dan is het Gods wil, dat hij de zaligheid verlieze en eeuwig gestraft worde. Vervult nu de mensch de genoemde voorwaarde, dan verleent de oneindige goedheid Gods hem de eeuwige zaligheid als overgroot loon zijner getrouwe medewerking. Vervult hij ze echter niet, dan treedt de goddelijke regtvaardigheid op en treft den ondankbaren en boosaardigen versmader der genade met de eeuwige straffen. Zoo is het duidelijk, dat, zoowel in het eerste als in het laatste geval, Gods wil volkomen vervuld wordt.

Zonder twijfel moet men toegeven, dat God zich ook van de genade kan bedienen, om datgene te bewerken, wat Hij niet voorwaardelijk, maar absoluut eu onherroepelijk besloten heeft. Maar zelfs in dat geval laat de genade de menschelijke vrijheid onaangerand; zelfs in dat geval zou de mensch aan de genade kunnen weerstaan, hoewel hij inderdaad geen weerstand biedt, maar vrijwillig datgene doet, waartoe de genade hem aanspoort. De h. Schrift levert ons menigvuldige bewijzen van deze leiding der menschelijke harten ter vrije volvoering van een onvoorwaardelijk goddelijk raadsbesluit. Een der merk-waardigsten bevat het boek Esther. God had onveranderlijk bij zich zeiven besloten, om het volk Israël door de vrome koningin Esther te redden van den zekeren ondergang, die het dreigde. De hinderpalen, welke dezer redding in den weg stonden, waren zeer groot, naar menschelijke berekening zelfs onoverkomelijk. Koning Assuerus alleen kon het sluw

beraamde, moorddadige wraakplan van den alvermogenden Aman verijdelen. Doch hoe zou Esther bij den koning komen? Immers het was aan alle onderdanen van het Assyrische rijk op doodstraf verboden, ongeroepen voor den koning te verschijnen. De vrome koningin stak zich in rouwgewaad, vastte en bad den Bestuurder en Eedder van allen. Daarop ondernam zij vol moed het waagstuk, ging alle koninklijke vertrekken door en stond eensklaps in de troonzaal voor koning Assuerus. Als deze nu zijne oogen ophief en door zijn vonkelenden blik den toorn zijns harten (e kennen gaf, viel de koningin in onmagt. „Toen veranderde God liet hart des konings,quot; zegt de h. Schrift, (Esth. XY; 11.) „en stemde het tot zacht-,.moedigheid.'' Assuerus verliet zijn troon, nam Esther in zijne armen, totdat zij haar bewustzijn had herkregen, en stond aanstonds hare bede toe. Wie, nu zou in deze plotselinge verandering des harten de inwerking Gods kunnen ontkennen, te meer daar de h. Geest er ons uitdrukkelijk op wijst ? En wie zou den geringsten grond kunnen vinden om te beweren, dat koning Assueius in dit geval niet viij gehandeld heeft, en slechts het onvrije werktuig van den wil Gods is geweest P Als het aan menschen gelukt, door vriendelijke voorstellingen, door indrukwekkende reden en door geschenken de harten hunner medemenschen te veranderen, zonder aan hunne vrijheid ook slechts de geringsste afbreuk te doen, waarom zou dan God, die alle harten gemaakt heeft en doorgrondt, dit niet eveneens kunnen ? „Het hart des menschen is in de „band des Herren als eene waterleiding; Hij wendt het, waar-„heen Hij wil.quot; (Spr. XXI; 1.)

Uit de gegeven verklaring hebt gij, Christenen, het wezen en de noodzakelijkheid der werkende genade leeren kennen. Gij hebt gezii'ii, dat de mensch zonder die genade noch ter zaligheid geiooven, noch leven, noch het geringste goede werk kou beginnen, voortzetten en voleindigen, noch ook de geringste bekoring tot zonde op eene wijze, die voor de zaligheid verdienstelijk is, kan overwinnen. Ook hebt gij gezien, dat God, krachtens zijne oneindige goedheid en barmhartigheid, aan niemand, die er Hem om bidt, zijne genade weigert, en dat Hij aan allen de genade; des gebeds verleent.

Daaruit volgt, dat alle pogingen van een Christen, die belang stelt in zijne zaligheid, moeten strekken, om van deze genade des gebeds, die zeifs den verstoktsten zondaar tot op het laatste oogenblik van zijn leven wordt aangeboden, een veelvuldig en goed gebruik te maken. Zoo dikwijls wij den

mond openen om de noodige levenslucht in te ademen, zoo dikwijls zouden wij, ware het mogelijk, de slem van ons hart moeten verheffen, om van God de genade af te smeeken, die ons voor het hoogere, bovennatuurlijke leven onzer ziel onvergelijkelijk meer noodig en heilzaam is, dan de lucht, welke wij inademen voor het leven des ligchaams, vermits deze slechts het ligchamelijk leven onderhouden, doch het verlorene niet herstellen kan; gene daarentegen het hemelsohe leven der ziel weder teruggeeft, en het ternggegevene onderhoudt. Gelijk de koninklijke Profeet den mond opent om inzigt in de goddelijke dingen af te smeeken, zoo moeten ook wij voor elk oogenblik en voor ieder godsvruchtig werk de genade des h. Geestea vragen. En als God nu onze smeekingen verhoort, of als Hij ze zelfs met zijne genaden voorkomt, laten wij dan zijne hemelsche gaven niet versmaden; zorgen wij, dat Hij niet te vergeefs ons verstand verlichte om te gelooven, en ons hart opwekke om zich te bekeoren, .opdat wij zelve Hem geene aanleiding geven, voortaan zijne genadegaven ons zeldzamer en in geringere mate te doen toekomen.

Herinneren wij ons dikwerf de woorden des Heeren in de Openbaring: (III: 20.) „Zie, Ik sta voor de deur en klop. „Zoo iemand mijne stem hoort, en Mij de deur opent, dan „zal Ik bij hem binnengaan en met hem den maaltijd nemen, „en hij met Mij.quot; — God bedient zich van verschillende middelen, om aan de deur van ons hart te kloppen; Hij verbindt zijne inwendige genade niet slechts aan de uitwendige teekenen der h. Sacramenten, waarover later zal gehandeld worden, maar ook aan vele uitwendige gebeurtenissen, zoowel aan verblijdende als aan droevige voorvallen. Nu eens is zulk middel het hooren van Gods woord in de predikatie of in den katechismus, dan weder de lezing van een welligt als bij toeval opengeslagen boek, dan wederom de vermanende, waarschuwende, opwekkende toespraak van een vriend, van een biechtvader. Nu is het een verrukkend of schrikwekkend natuurverschijnsel , dat ons Gods magt en grootheid of zijn toekomstig oordeel voor oogen stelt; het gezigt van den sterrenhemel, het rollen van den donder, liet. flikkeren van den bliksem, een storm, eene aardbeving, en:;.; dan weder is het een gelukkig voorval, dat ons tot bijzondere dankbaarheid jegens God aanspoort: het wederzien van een vriend, die langen tijd afwezig was, het welslagen eener gewigtige onderneming, het ontsnappen aan een dreigend gevaar; dan wederom, en dit wei het meest, een plotseling treilend ongeluk, het verlies van aardsche goederen, eene langdurige en smartelijke ziekte, de geheel onverwachte dood vau een vriend of aanverwant; soms zijn het verscheidene dergelijke gebeurtenissen te-

gelijk, waardoor God zijne genade gemakkelijker ingang in het hart doet vinden en haar een beslissender invloed verschaft, door er eene inwendige verlichting over de nietigheid en vergankelijkheid van het aardschcj eene innerlijke opwekking tot boete en verbetering des levens of tot een steeds krachtiger streven naar godvruchtigheid mede te verbinden. ') — Chris-

') Zoo bediende God zich van eene ster, om de drie Wijzen (Matth: II.) aan te sporen, den pasgeboren Heiland bunce hulde te gaan bieden. Door een schijnbaar toevallig gesprek bragt Jesus de samaritaansche vrouw tot het geloof in Hem. (Joan. XI.) Door een vriendschappelijk bezoek veranderde Hij Zacheüs den tollenaar in een zoon van Abraham. (Luc. XIX.) De kamerdienaar der Koningin van Ethiopië werd, door de lezing en de verklaring eener plaats uit den Profeet Isaias, tot het Christendom bekeerd. (Hand. quot;VIII.) En nog heden ten dage wendt God soortgelijke middelen aan, om de harten der menschen te winnen. — Een voorbeeld van dien aard ontleenen wij aan een brief, welken eene zuster van de orde van den h. Franciscus, in het jaar 1860, uit Cincinnati aan hare ouders schreef. Tevens leert dit ons, hoe God niet zelden de wonden, welke Hij een verdwaald kind toebrengt om het tot inkeer te brengen, zelf weder op wonderbare wijze heelt, als het zich zijne genaderijke strafien ten nutte maakt en zich opregt bekeert.

„Voor eenige maanden — zoo verhaalt de vrome zuster—namen „wij, op verzoek eener aanzienlijke amerikaansche vrouw, eene zieke „in ons hospitaal op , die fransch sprak. Het was eene arme, zeer „ongelukkige vrouw, die, geboren uit eene gegoede en vrome familie, „hier eerst man en kinderen verloren had, in allerlei gevaren en ongelukken was geraakt en ten laatste in een onregtvaardig proces „gewikkeld, tot eene gevangenisstraf van drie jaren veroordeeld werd. „Daar, in de gevangenis, was zij tot inkeer gekomen, beweende ge-„durende de drie jaren , hare iaauwheid en ongetrouwheid jegens „God met bittere tranen, en begon in te zien, dat juist dit laatste „ongeluk, liet verlies van haren goeden naam en van hare vrijheid, „haar grootste geluk was geweest, wijl juist dat onheil haar tot inkeer en „verzoening met God had gebragt. Zij heeft zich gedurende die drie „jaren tot algemeene tevredenheid harer oversten gedragen, en werd „daarom met veel onderscheiding behandeld. In het eerste jaar van „haren straftijd heeft zij zich bij de verpleging van eene andere ge-„vangene, die aan waterzucht leed, vertild; daaruit ontstond eene „ontwrichting in den ruggegraat, welke door eene beroerte gevolgd „werd, waardoor zij aan de eene zijde geheel verlamd was, zoodat zij „gedurende twee jaren voortdurend het bed moest houden en niet de „geringste beweging met den regter arm of het regter been kon maken. „Later kon zij den arm weer gebruiken, maar het been bleef nog „altijd lam. De spieren waren erg zaamgetrokken Zij had zelfs geen „gevoel meer in het been, en kon bet slechts, op twee krukken „gaande, ala een dood lid meeslepen. In dien toestand bevond zij zich, „toen wij haar in ons huis opnamen. Vele geneeskundigen, die haar „onderzochten, verklaarden eenparig, dat zij volstrekt ongeneeslijk „was; en daar zij, hier te lande, geene nadere bloedverwanten had „en van iedereen verlaten ^as, besloten wij, haar als invalide bij ons „te houden. Als zoodanig w as zij bijna tweo maanden bij ons geweest. „Haar gedrag was in alle opzigteu stichtend, üe ongelukkige weende „bitter, als zij zich haar vroeger leven herinnerde, en de gedachte, van

tenen, laten wij toch dergelijke kemelsche aansporingen, verma. ningen, waarschuwingen, bedreigingen, in één woord, dergelijke

„zoo jong nog (zij was naauwelijks 40 jaar) voor haar geheele leven „gebrekkig te zijn, en dat wel, gelijk zij meende, tot straf voor hare „misdaden, kwelde haar voortdurend. lederen morgen kroop zij, zoo „vroeg mogelijk, op handen en voeten de trappen af naar de kapel, „en daar vonden wij haar in gebed en tranen ter aarde liggen voor „het altaar der Moeder Gods. Zij had namelijk een boek gelezen „over de goedheid van Maria, en dit had haar een groot vertrouwen op deze Moeder van barmhartigheid ingeboezemd. Op het „feest van Portiuncula, dat wij in ons kapelletje vierden, nam zij „het besluit, om, als het haar vergund werd, zich in den derden Kegel „van den h. Franciscus te laten opnemen. De Zuster Overste stond „hot haar gaarne toe, en nu bereidde zij zich twee maanden, tot aan „liet feest van den h. Franciscus, daartoe voor. Op dat feest hadden „wij een oud beeld van den h. Franciscus, dat van hooge waarde en „uit Uome afkomstig was, met licht en bloemen zeer schoon versierd. „Des avonds nu, toen het feest geëindigd was, en alle zusters met „de vele stedelingen, die de godsdienstoefening hadden bijgewoond, „zich verwijderd hadden , bleef de invalide, als naar gewoonte, het „laatst op haren stoel zitten; want zij moest altijd wachten, totdat „de uitgang en de trap weer vrij waren, wijl zij anders voortdurend „gevaar liep, met hare krukken uit te glijden en te vallen. Als „kosteres was ik nog in de kapel bezig gebleven, en achter lag nog „eene zuster biddend neergeknield, ik bevond mij in de onmid-„dellijke nabijheid der lijderes ; daar zie ik, hoe zij eene poging „doet om op te staan, en hare krukken reeds wil aanvatten. Doch „plotseling valt zij weêr in haren stoel, strekt mij de armen toe en „roept: „Zuster wat is dat P ik kan niet zien!quot; Ik nam haar in mijne „armen, maar zag tegelijk, dat zij bewusteloos was. De oogen stonden „wijd open, de appel was geheel naar boven getrokken; haar geheele „ligchaatn werd onder mijne handen opgeheven; do bovenste helft van „haar voorhoofd was vuurrood. Dat alles duurde misschien 1 a 2 „seconden; daar staat zij geheel alleen regt op, schuift mij met „de hand op zijde en gaat zonder hulp door de kapel naar het beeld „van den h. Franciscus, nog altijd bewusteloos, de oogen strak iu de „hoogte. Het geheele ligehaam sidderde. Ik stond als verpletterd en „begon hard te roepen en te weenen; „O Maria, wij danken u! O „Jesus, o Maria, ontfermt u mijner!quot; Daar ziet de zuster, die „achter in de kapel geknield lag, op, komt naar mij toe, ziet hoe de „arme invalide gaat, werpt zich met mij op de knieën, en op hetzelfde „oogenblik, dat ik uitroep: „O Maria, wij danken u,quot; is de invalide „het beeld van den h. Franciscus genaderd, knielt neer en roept met „eene stem, die door merg en been drong: „Vader Franciscus, ik „dank u!quot; — Dio geheele gebeurtenis was hel werk van nog geen „minuut. Wij knielden naast haar neder; alle drie waren wij geheel „overmeesterd en verplet en weenden luide. Zij was nu weêr geheel „tot zich zelve gekomen, en op onze vraag: „wat was dat ? wat is dat Pquot; „(hetwelk wij slechts onwillekeurig z-'iden ; (want wij gevoelden wel, „dat er een wonder geschied was, dat er iets bovennatuurlijks om ons „had plaats gehad) antwoordde zij: „O h. vader Franciscus, hoe goed !,^zij' ë^lh 'k verdien het niet; O zusters, helpt piij ! Wat zal ik doen ? „O ik ben genezen! O God, wat zal ik doen; hoe zal ik u danken P „O God, Gij hebt mij gestraft. Gij hebt mij geslagen om mijne „zonden, maar thans wüt Gij mij vergeven!quot; — Hij eeu nader, ook

genadevolle bezoekingen niet ongebruikt en vruchteloos voorbijgaan , want niets is dwazer en gevaarlijker dan zulk een gedrag. Wee dengene, die God den Heer aan de deur zijns harten door de voorkomende genade te vergeefs laat aankloppen! Wee dengene, die de stem van den Heer, die hem heil wil aanbrengen, hoort, maar er geen acht op slaat; zijn oordeel zal daardoor des te gestrenger zijn. Ook over hem zullen, welligt onverwacht, straffen losbreken, evenals over het voor alle vermaningen en waarschuwingen des Heilands verstokt geblevene Jerusalem, waarvan Hij weenende sprak: „Erkendet „gij nog, en wel op dezen uwen dag, wat u tot heil verstrekt! „Want zie, er zullen dagen over u komen, waarin uwe vijanden „u met een muur zullen omgeven, u rondom zullen insluiten „en van alle kanten zullen beangstigen, U en uwe kinderen „zullen zij vertrappen, en de eene steen van u zal niet op den „anderen blijven, omdat gij den tijd uwer bezoeking niet hebt „waargenomen.'' (Luc. XIX: 7.) ') Als de dood hem in dien

„geneeskundig onderzoek , vond men been en ruggegraat volkomen her-„steld. De spieren waren nu geheel gespannen, en de genezene „voelde er weêr leven en kracht in, zonder eenige zwakte .... Thana „is zij een derde grooter dan vroeger, en draagt zelfs niet het „geringste teeken der vroegere gobrekkelijkheid. Acht dagen na deze „wonderbare genezing vierden wij, met toestemming van onzen hoog-„waardigen Aartsbisschop, een feest van dankzegging, en hingen de „omkranste knikken naast het altaar op.quot;

•) Juist uit dezen tekst neemt men soms aanleiding, om te beweren, dat als de zondaar den tijd der goddelijke bezoeking, den tijd der goddelijke genade, ongebruikt laat voorbij gaan, hem het verschrikkelijk lot zal treöen, dat God hem zijn bijstand geheel en al onttrekt. Het is echter duidelijk, dat hier slechts spraak is van de tijdelijke straf der volkomene verwoesting van Jerusalem, maar volstrekt niet van het onttrekken der inwendige genade. IJetzelfde geldt van vele andere teksten, waaruit men de verschrikkelijkste aller straffen wil afleiden, bijv. waar God van de Amorrheërs zegt: „Nog hebben zij de maat hunner misdaden „niet gevuld,quot; (Mos. XIII: 16) of van de Assyrieërs: „Nog slechts „korten tijd, en de maat mijner gramschap over hunne misdaden „zal vol zijn,quot; (Is. X: 25) of van Damascus .■ „Om hare drie en vier „misdaden wil Ik die stad niet genadig zijn.quot; (Amos. 1: 3) Al deze teksten moeten in dien zin verstaan worden, waarin Hieronymus vooral den laatsten verklaart, als hij den vertoornden God de volgende woorden in den mond legt: „Ik heb lang gewacht, teneinde den „inwoners van Damascus tijd te geven, om boete te doen over hunne „misdaden, en Ik wilde de misdadigers niet straffen, opdat zij zich „zouden bekeeren; maar wijl zij tot drie en viermaal dezelfde misdaad „hebben begaan, zie Ik mij gedrongen mijn voornemen te veranderen „en de misdadigers te tuchtigen.quot; — Zeer zeker gaat soms met de tijdelijke straf, die over een volk gezonden wordt, de onttrekking gepaard der uitwendige genademiddelen, die nutteloos geworden zijn, wijl men ze niet meer gebruikt. Zoo leert ons de geschiedenis der eeuwen, dat God soms het licht des waren geloofs aan een volk

toestand verrast, zal de hand der goddelijke regtvaardigheid den zcmdaar, die doof bleef voor Gods stem, eeuwig treffen, en de vlammen der hel zullen hem des te verschrikkelijker pijnigen, naarmate God hem meermalen en dringender door zijne genade aanspoorde tot bekeering. ') Gelukkig daar-

onttrekt, om het aan een ander te geven, bij hetwelk het rijker en voortreffelijker vruchten des levens voortbrengt. Daaruit volgt evenwel in Let geheel niet, dat God ook aan bijzondere personen, bij hun leven, de inwendige genade weigert, welke tot hunne bekeering noodzakelijk is.

') Eadboud, de koning der Friezen, was door den h. Bisschop Wulfrannus in de leer des Christendoms onderrigt, en toonde zich geneigd, het h. Doopsel te ontvangen. De vele wonderen van Wulfrannus, onder anderen de opwekking van twee kinderen, die ter eere der goden verdronken waren, hadden in het hart van dezen afgodischen koning dit heilig verlangen opgewekt. De doopdag was bepaald en de koning op het punt van in de doopvont af te stijgen, toen hij den h. Bisschop nog de vraag deed : waar wel de meeste Friesche koningen waren, in het paradijs, dat hij hem beloofde, of in de hel, waarmede hij hem dreigde. Wulfrannus antwoordde hem met eene vrijmoedigheid, den Apostel der waarheid waardig. Toen trok zich Eadboud van de doopvont terug en zeide , dat hij niet kon besluiten om het doorluchtig gezelschap der vorsten en koningen, zijne voorvaders, te verlaten, om met een hoopje arme lieden in het hemelrijk te wonen. Wulfrannus mogt nu zeggen en doen, wat hij wilde, de koning bleef verstokt.

Later deed Kadboud den h. Willebrordus ontbieden om met hem te raadplegen. Doch Willebrord gaf den koninklijken gezanten ten. antwoord: „Heeft uw gebieder de raadgevingen versmaad van onzen „h. medebroeder Wulfrannus, hoe zou hij dan de mijne willen aan-„nemen H Seeds heb ik in den vorigen nacht uwen koning gezien , „vastgesmeed aan een gloeijenden ketting; ik geloof daarom, dat „hij tot de eeuwige verdoemenis verwezen is.quot; Niettemin ging de h. Willebrordus met hen om den vorst te bezoeken, doch onderweg vernam hij, dat deze zonder het h. Doopsel was gestorven. (Boll 20 Maart. Bldz. 147.)

Onder dagteekening van 30 Nov. 1858, deelt pater Klüber, missionaris uit het gezelschap van Jesus in Brazilië, het volgende mede. De missie, welke genoemde pater voor de duitsche kolonisten van Theewald, Walachin en Jammerthal hield, werd met buitengewonen ijver bijgewoond. „Het was treffend om te hooren,quot; zoo schrijft hij, „hoe deze goede kolonisten, van de hoogte door het woud in het „dal afstijgende, of daaruit opklimmende , berg en dal van duitsche „liederen deden weerklinken .. . Ieder voor zich was zooveel le gelukkiger , wijl hij zijn geluk door allen gedeeld zag ; want allen, „één enkele slechts uitgezonderd, naderden herhaalde malen met „eene voorbeeldige godsvrucht tot de Tafel des Heeren. Degene, die „■wegbleef, was eön ongelukkig jongeling, die, zoodra hij over de „algemeene biecht hoorde preken , zich van de plaats verwijderde „onder voorwendsel, dat een vriend hem wachtte, om een woud met „hem te dunnen aan den oever van de Kio ïaquary. Daar nu moest „hij voor een anderen regterstoel dan dien der boetvaardigheid „verschijnen: een tak van een juist door hem omgehouwen boom „sloeg tegen zijn hoofd en deed hem dood ter nedervallen.quot;

entegen, driewerf gelukkig degene, die de stem van den aan de deur zijns harten staanden en kloppenden God hoort en der genade toegang verleent! Bij hem zal de Allerhoogste door zijne genade binnenkomen en den maaltijd met hem nemen, dat is, in de innigste vereeniging met hem leven.

Zij is eene onverdiende, bovennatuurlijke gave, welke de h. Geest aan onze ziel mededeelt, waardoor wij van zondaars regtvaardigen , kinderen Gods en erfgenamen des hemels worden. De Profeet Ezechiël verhaalt in zijn zeven en dertigste hoofdstuk het volgende gezigt: „De hand des Heeren kwam „over mij, en voerde mij op in den geest des Heeren, en „liet mij neder in het midden van een veld, dat vol doods-„beenderen was. En hij voerde mij er rondom heen, en er „waren er zeer vele over de vlakte des velds verspreid, en zij „waren geheel dor. En hij sprak tot mij: zoon des menschen, „gelooft gij dat deze beenderen levend zullen worden ? En ik „antwoordde: Heer, God, Gij weet het. En Hij sprak lot mij: „profeteer over deze beenderen en zeg: verdorde beenderen, „verneemt het woord des Heeren! Dit zegt God, de Heer, „tot deze beenderen: ziet Ik zal geest in u storten en gij „zult leven. Ik zal u met spieren overtrekken, u met vleesch „omgeven, met vel u overspannen en u geest geven, opdat „gij leven en erkennen inoogt, dat Ik de Heer ben. En ik „profeteerde, gelijk Hij mij gebood. Terwijl ik nu sprak, ontstond er een gedruisch, en ik zag beweging, en de beenderen „voegden zich bij elkander, elk op zijne eigene plaats. En ik ,_;zag, en zie spieren en vieesch omgaven ze en vel overtrok ,.hen; maar geest hadden zij nog niet. Eu Hij sprak tot mij: „spreek tot den geest; profeteer, zoon des menschen, en zeg: „zoo spreekt God_; de Heer: van de vier winden kome de „geest en ademe over deze doodeu, opdat zij weer levend „worden. Toen profeteerde ik, gelijk Hij mij bevolen had, „en zij leefden en stonden op hunne voeten, een heirschaar „verbazend groot.quot;

Dit profetisch gezigt bevat, trek voor trek, een getrouw beeld van de herleving des zondaars door de goddelijke genade. ¹) De zonde, namelijk , heeft den mensch, die in den staat van onschuld, in de frissche jongelingskracht van het Gode ge-

lijkend leven bloeide, van dat lioogere, bovennatuurlijke leven beroofd en hem als in een afzigteiijk geraamte veranderd, dat levenloos op liet veld blijft liggen, verdort en uiteenvalt, totdat de geest des Heeren er op nederdaalt, de verstrooide beenderen weder te zamen voegt, en met vleesch en vel bekleedt. Dit nu doet de goddelijke Geest door de voorkomende genade, welke den zondaar tot boetvaardigheid en bekeering opwekt, en zijne herleving in Christus voorbereidt. En evenals bij de schepping het uit het leem der aarde gemaakte ligchaam van den menscli nog zonder leven was en de scheppende adem aan dat beeld van aarde het leven nog moest geven, zoo is ook de zondaar, door de werkende genade tot het nieuwe leven voorbereid, nog niet levend: de geest Gods moet nog komen, om hem het bovennatuurlijke leven te schenken. Deze levendmakende adem Gods is dat geschenk des h. Geestes, hetwelk wij de heiligmakende genade noemen. Want door deze genade wordt de mensch uit den staat van zonde in den staat van heiligheid en regtvaardigheid verplaatst, waarom zij dan ook „regtvaardigmakende,quot; „heiligmakende genadequot; of „regtvaardig-„makingquot; genoemd wordt, en daar de staat van zonde een staat van geestelijken dood is, kan de instorting der heiligmakende genade, waardoor die dood opgeheven en verdrongen, en de tegenovergestelde staat van het Gode behagelijk leven, als blijvende eigenschap der ziel, medegedeeld wordt, niet zonder grond met de opwekking uit den ligchamelijken dood vergeleken worden. Zoo ook wordt deze overgang tot een nieuw geestelijk leven ecue „geestelijke wedergeboorte,'' en hij, wien het ten deel gevallen is, een „wedergeborenequot; genoemd. Men moet zich echter wel wachten, om den staat van heiligheid en regtvaardigheid, waarin wij door de genoemde genade gesteld worden, met de christelijke volmaaktheid, welke men gewoonlijk heiligheid noemt, te verwarren. Onder de uitdrukking: „heiligheid,quot; kan hier slechts die toestand verstaan worden, waarin men zich noodzakelijk bevinden moet, om Gode welgevallig te zijn en bekwaam om eenig werk te verrigten, dat verdienstelijk voor deu hemel is. Zulk een toestand is met de vriendschap, het kindschap Gods en met het erfregt op den hemel onafscheidelijk verbonden. Gelijk die genade dus ons van zondaar heilig en regtvaardig maakt, zoo werkt zij ook uit, dat wij van vijanden Gods zijne vrienden, van ongelukkige slaven des satans, veelgeliefde kinderen Gods, en, naar de vaste hoop, welke wij hebben, erfgenamen worden van hot vaderlijk rijk in den hemel, de eeuwige zaligheid. Daarom zegt de h, Joannes: (1. 15r. III: i.j „Ziet! welke „liefde de Vader ons bewezen heeft, dat wij kindereu Gods

„heeten en zijn;quot; en de h. Paulus:. „Als vrij nu kinderen zijn, „dan zijn wij ook erfgenamen , namelijk erfgenamen Gods en „medeërfgenamen van Jesus Christus.quot; (Hom. VIII: 17.) Uit het gezegde blijkt vooreerst, dat de heiligmakende genade geenszins een goed is, hetwelk der natuur toekomt of door natuurlijke krachten kan verkregen worden, maar eene bovennatuurlijke gave, wijl zoowel de heiligheid en regtvaardigheid, waarmede zij ons uitrust, als het kindschap Gods en het erf-regt op den hemel, dat zij voor ons verwerft, goederen zijn, die tot de bovennatuurlijke heilsorde behooren. Even duidelijk is het ten tweede, dat deze genade eene onverdiende gave is, wijl de zondaar, geestelijker wijze dood zijnde, eerst door de heiligmakende genade het bovennatuurlijke leven erlangt en daarmede de bekwaamheid om werken te verrigten, die op goddelijke vergelding aanspraak geven. De genade der heiligmaking is dus een geheel vrij geschenk der barmhartige liefde Gods. „Want,quot; zoo schrijft de Apostel, (Rom, quot;V: 10.) „wij „zijn met God verzoend door den dood van zijnen Zoon, „toen wij nog zijne vijanden waren.quot; Zijn wij als vijanden met God verzoend, „dan worden wij allen geregtvaardigd „zonder (onze) verdiensten, door zijne genade, door de ver-„lossing, die in Jesus Christus is,'' dat is, door de genade, die ons alleen om de verdiensten van Jesus Christus, onzen Verlosser, wordt medegedeeld, (Rom. III: 24.)

1) De wegneming of de ware zuivering van alle, minstens van alle zware zonden, benevens de vergiffenis der eeuwige straf; 2) de heiliging en de vernieuwing van den inwendigea mensch. De zoogenaamde kerkhervormers en verkondigers van het zuivere woord Gods, die in de zestiende eeuw optraden, stelden de regtvaardigmaking voor als iets bloot uiterlijks, als eene regterlijke uitspraak Gods, waardoor den geloovigen zondaar de straffen der zonden, om de regtvaardigheid van Christus, kwijtgescholden, en de zonden zelve wel niet uitgedelgd, maar toch bedekt en niet meer tot schuld aangerekend worden. Volgens deze leer, heeft er bij de regtvaardigmaking geene innerlijke reiniging van zonde, veel minder een innerlijke ommekeer tot een Gode behagelijk leven, eene innerlijke heiliging plaats. Zelfs hij, die het meest geregtvaardigd is, blijft toch inwendig met zouden beladen, evenals vóór zijne regtvaardiging; ¹)

Het zij hier voldoende, de stelling van Luther, in de Bulla „Exsurge Dominequot; door Leo X verworpen, aan te halen: „Loochenen, „dat, na den doop, het kind nog met zonden bevlekt blijft, is Pau-„lus en Christus te zamen met voeten treden.quot;

slechts wordt hij voortaan door God beschouwd als bekleed en bedekt met de regtvaardigheid van Christus, als een regtvaar-dige, zoolang namelijk als hij het geloof, waarom hem de regt-vaardigheid van Jesus Christus wordt toegerekend, niet verliest. ') Tegenover deze ketterijen, die, zooals van zelf blijkt,

') Koe ongerijmd eene dusdanige leer der regtvaardigmaking ook moge wezen, getuigen toch talrijke, zeer ondubbelzinnige plaatsen in Luthers werken, dat zij door de Hervormers openlijk geleerd en gepredikt werd. „Het geloof,quot; schrijft Luther (Walch. uitgave XII; 18,28), „is zulk een ding, dat, waar het is, geene zonde in „staat is, nadeel aan te brengen.quot; En (VIII: 878,) „God kan „in ons geene zonde zien , al zijn wij vol zonden , ja enkel zonden „inwendig en uitwendig , aan ligchaam en ziel, van het hoofd tot „den voet, maar Hij ziet alleen het dierbare en kostbare bloed „van zijnen beminden Zoon, onzen Heer Jesus Christus, waar-„mede wij besproeid zijn. Want dat bloed ia de gulden rok van „genade, waarmede wij gekleed zijn, en waarin wij voor God „verschijnen, zoodat Hij ons niet anders kan en wil aanzien, dan „als waren wij de beminde Zoon zelf, vol geregtigheid, heiligheid, „onschuld quot; — „Dat is de leer van Luther,quot; bemerkt op deze plaats Stcenk/eld, die eerst Luthers' vurige aanhanger, later zelf de stichter eener sekte was. „Dat is de leer van Luther! „Daarop zegt het „onboetvaardige vleesch: Deo grafias.quot; — Elders (1. c. V: 725) schrijft Luther: „De moordenaar aan het kruis ter regter zijde is evenzeer „in Christus heilig, als de h. Petrus, en het doet er niets toe, dat „de h. Petrus en de h. Paulus grootere werken dan de moordenaar, „dan ik en gij, gedaan hebben.quot; — „Door het bloed van Christus „zijn wij allen tegelijk van de zonden gezuiverd en in de hemelsche „goederen geplaatst. Is dit zoo , gelijk zeker is , dan zijn wij even „heilig als Maria en andere Heiligen, hoe groot zij ook zijn, als wij „maar in Christus gelooven.quot; (1. c. XI: 3141) „Wij zijn allen Heiligen, en vervloekt is hij, die zich niet Heilig noemt en prijst. „Want zoo gij de woorden van Christus; „Ik ga tot mijnen Vader,quot; „gelooft, dan zijt gij even goed een Heilige als de h. Petrus en alle „andere Heiligen,quot; (1. c. XII: 1893.) Op eene andere plaats verstout zich het hoofd der Hervormers met huiveringwekkende woorden te zeggen: „De ware Heiligen moeten goede, groote zondaars zijn.... „Zij heeten Heiligen niet omdat zij zonder zonde zijn of door de „werken heilig worden, maar integendeel, omdat zij voor zich en „met al hunne werken niets dan zondaars en verdoemd zijn , doch „door de heiligheid van anderen heilig worden , namelijk door den „Heer Jesus Christus, die hun door het geloof geschonken en eigen „wordt.quot; (Uitgave van Jena VL: 199.) — Bij wien komt bij dergelijke leerstellingen de gedachte niet op, welke de reeds aangehaalde Swenkfeld op vrij vinnige wijze uitsprak: „Zie, zou het niet een „fijn geloof voor onzen ouden Adam zijn, als wij bij onze vleesahelijke „lusten, pracht, hoovaardij, gierigheid, woeker, nijd, haat en onge-„hoorzaamheid jegens God altijd mogten blijven, ja van den eenen „maaltijd tot den anderen overgaan, en toch in den hemel konden „komen? Alsof God bij onzen dood of ten jongste dage zoude zeggen: „Komt, gij deugnieten, in den hemel ter wille van Christus, mijnen „Zoon.'' »)

*) Epistolar 1546. D. 11, B. II, bl. 353 en Epistolar 1550. D. 1, bl. 812. Bij Döllinger D. I, bl. 274.

geschikt zijn om voor hem, die het regtvaardigmakende geloof bezit, zelfs het wezenlijke onderscheid tusschen goed en kwaad op te heffen, ') leert de katholieke Kerk, dat de regtvanrdig-making niet alleen eene uitwendige, maar ook eene inwendige bevrijding van zonden, en tevens eene ware heiliging en vernieuwing van den inwendigen mensch is, krachtens welke de mensch van zondaar regtvaardige wordt.

1) Over de ware innerlijke reiniging van zonden leert de h. Kerkvergadering van Trente; „Wie loochent, dat door de „genade van Jesus Christus, welke in den Doop wordt medegedeeld, de erfzonde vergeven wordt, of beweert dat al dat-„gene, wat het wezen der zonde uitmaakt, niet uitgedelgd,

') Luther zelf leert op verscheideue plaatsen, dat liet ongeloof de eenige zonde in de wereld is, en geene andere zonde den monsch kan verdoemen, dan het ongeloof alleen. Duidelijk wordt het objectieve onderscheid tusschen goed en kwaad weggenomen in het achtste deel zijner werken; (bladz. 2730. Walch. uitg.) „Het ia eene schan-„delijke dwaling,quot; staat daar ter plaatse, „als de sophisten de zonde „onderscheiden volgens de werken, zooals die in zich zelve zijn, „en niet naarmate de persoon geloovig of ongeloovig is. Heeft een ge-„loovige eene even groote zonde als een ongeloovige gedaan, dan wordt „zij den geloovige vergeven en niet toegerekend, maar blijft voor den „ongeloovige behouden cn wordt hem wel toegerekend, zij is dus voor „den geloovige eene vergeefbarc zonde, welke voor den ongeloovige „eene doodzonde is: niet omdat er in de zonden in zich zelve een onder-„scheid is, maar omdat er onderscheid is tusschen de personen. Want „de geloovige houdt door het geloof voor zeker, dat hem zijne zonde „vergeven is ter wille van Christus, sinds Christus zich zeiven ten „oller heeft gegeven. Daarom blijft hij, ofschoon hij zonde heeft, „evenwel een godvruchtig mensch, de ongeloovige daai'entegen blijft „goddeloos. Dit is de ware wijsheid en troost der godvruchtigen, „dat zij weten, dat zij zonden hebben en die bedrijven, maar dat „het kwaad ter wille van het geloof in Christus hun niet wordt „toegerekend.'' Moet men niet zeggen, dat met zulk eene leer aan alle zonden en misdaden den vrijen loop gegeven wordt ï Uok zijn er bewijzen en klagten, zelfs van protestantsche schrijvers dier eeuw, in menigte voorbanden, *) welke op onweerlegbare wijze aantoouen, dat het volk dat nieuwe Evangelie tot „een schandelijken dekmantel „van alle kwaad, van allen moedwil en vleeschelijke ongebondenheid „gebruikte; dat het zonder eenige godsvrucht, zonder boetvaardigheid „voortleefde en de zonde niets telde, dat juist diegenen 'tluidste „het geloof en het Evangelie prezen, die in hunnen levenswandel de „gruwelijkste ergernissen gaven.quot; Zoo moeet het natuurlijk gaan: het op 't dwaalspoor gebragle volk was er echter de grootste schuld niet van, maar wel de uitviuder en prediker dier zedeloosheid bevorderende leer. — AVerd bij zulke beklagenswaardige afdwalingen van dea menschelijken geest de gezonde en zuivere leer van de christelijke regtvaardiging tot op den huidigeu dag nog behouden: het menschdom heeft dit alleen aan de waakzaamheid en het onfeilbaar leergezag van de h. roomsch-katholieke iierk te dan ken.

„maar slechts bedekt (ratli) of niet toegerekend wordt, hij zij „in den ban.quot; (5^e Zitt. o^e Can.) Wat hier van de erfzonde gezegd is, geldt eveneens van alle, andere zonden, die vóór het Doopsel bedreven zijn. En evenals deze eerste regtvaardigmaking door het Sacrament des Doopsels de ware zuivering of uitdelging der zonden ten gevolge heeft, zoo ook iedere volgende, hetzij die door het Sacrament van Boetvaardigheid, of wel buiten dit Sacrament door een volmaakt berouw verkregen worde. Want nooit wordt de mensch, volgens de leer der katholieke Kerk, geregtvaardigd, zonder dat hem ten minste alle zware zonden vergeven worden en hij van de vlekken der zonde volkomen gezuiverd wordt. Zoo worden ook telkens, tegelijk met de zonden, de eeuwige straffen vergeven, die daardoor verdiend zijn. Niet altijd echter wordt, naar de leer van het Concilie van Trente, de tijdelijke straf, evenals bij de eerste regtvaardigmaking door het h. Doopsel, aan diegenen, die na het Doopsel in zonden gevallen zijn, geheel en al kwijtgescholden. Daarom ook worden in het Sacrament van Boetvaardigheid vasten, aalmoezen, gebeden en andere godvruchtige oefeningen, behalve als een behoedmiddel tegen herval, ook als voldoening voor de overgeblevene tijdelijke straffen opgelegd, wat bij het h. Doopsel niet geschiedt. — De leer der Kerk aangaande de ware innerlijke zuivering of delging der zonden door de genade der regtvaardigmaking is ook in de h. Schrift zoo duidelijk mogelijk uitgesproken. Daar is geen spraak van een bloot bedekken of niet toerekenen der zonden; neen, daar heet het: de zonden worden uitgeroeid^ (Is. XLIII: 25.) weggenomen, in de diepte der zee verzwolgen. (Mich. VII: 19.) God „doet ze verdwijnen als een wolk, als „een nevel.quot; (Is. XLIV : 2quot;!) De mnchar wovdt afgewasse/ten, (l.Cor. VI: 11.) gereinigd, (I. Joan. I: 7.) witter dun sneeuw, (Ps. L: 9.) zoodat niets veroordeelenswaardigs meer in hem te vinden is. (Rom. VIII: 1.)

En gesteld ook, dat de leer van de werkelijke delging der zonden op deze en honderd soortgelijke plaatsen der li. Schrift minder duidelijk en bepaald uitgesproken was, dan nog zou niet alleen het gezag der Oudvaders en der katholieke Schriftuurverklaarders, maar ook het gezond verstand ons dwingen, om zelfs die plaatsen, waar gesproken wordt van eene bedekking der zonden, zooals in Ps. XXXI: 1; Rom. IV; 7, e. a. in den zin van werkelijke delging te verklaren. Inderdaad wat zou de geregtvaardigde zijn, als zijne regtvaatdigheid alleen uitwendig was ? Zou hij dan niet veel gelijken op een dier praalgraven , die van buiten wel schoon, doch van binnen vol onreinheid zijn? (Matth, XXIII: ^27.) En welk denkbeeld zou men zich dan van God, den Alwetende en Aller-

heiligste moeten vormen, die in zulke schijnheiligheid zijn welbehagen zou nemeu ? Welk een onteerend begrip zou men zich dan moeten vormen van de genade, ons door het bloed van Jesus Christus verdiend, die de kracht niet hebben zou , om het gift der zonde uit onze harten te verdrijven, en de wonden, welke de satan ons geslagen heeft, werkelijk te heelen?

2) Aangaande de innerlijke verandering of heiliging leert de h. Kerk dat bij de regtvaardigmaking ons de regtvaardigheid van Christus niet slechts toegerekend (als een kleed ons geschonken en omgehangen) wordt, maar, dat zij ons werkelijk regtvaardig maakt, „zoodat wij in den geest van ons gemoed „(dat is: in het binnenste onzer ziel) vernieuwd worden, in „volle waarheid regtvaardig heeten en zijn, vermits wij de regt-„vaardigheid in ons opnemen, ieder de zijne, naar de mate, „waarin de h. Geest een ieder bedeelt.quot; — (Conc. van Trente, 6^e Zitt. 7^e hoofdst.) Daarom verklaart de Kerkvergadering van Trente (6^e Zitt. can. 11.) uitdrukkelijk: „indien iemand „beweert, dat de menschen geregtvaardigd worden alleen daardoor, dat hun de regtvaardigheid van Christus wordt toege-„rekend, of de zonden hun vergeven worden, zonder dat hun „de genade en liefde wordt medegedeeld, welke door den h. „Geest in hunne harten is uitgegoten en in hen woont.. .. „die zij in den ban.quot;— Volgens de katholieke opvatting wordt dus door de regtvaardigmaking het onkruid der zonde in de aarde van ons hart niet slechts afgesneden, maar uitgeroeid, en in deszelfs plaats de plant van het heilig en Gode gevallig leven gesteld, of met andere woorden, door de regtvaardig-makende genade wordt de mensch niet alleen gezuiverd van zonden, maar overeenkomstig de belofte van Christus, ook „in „waarheid geheiligd.quot; (Joan. XVII: 17, 19.) Het bovennatuurlijk evenbeeld Gods, dat door de zonde was uitgewischt, wordt in de ziel van den geregtvaardigde hersteld, die door het goddelijk vuur der heiligmakende genade weer een nieuw, een hemelsch leven ingaat. Door haar wordt de ziel met hoogere krachten voorzien om werken te verrigten, die Gode aangenaam zijn, met goddelijke deugden uitgerust, alsmede met de kostbaarste gaven des h. Geestes verrijkt, ja in zekeren zin der goddelijke natuur deelachtig. Daarom zegt de Apostel van de geregtvaardigden, dat zij niet slechts afge-wasschen, maar ook „geheiligd zijn in den h. Geest van onzen „God;quot; (1. Cor. VI: II.) dat „de h. Geest overvloedig over „hen uitgestort is;quot; (Tit. Ill: 5.) dat zij „de volheid der ga-„ven en der regtvaardigheid ontvangen hebbenquot;; (Rom. V: 17.) en de h. Petrus, (2. Br. I: 4.) dat „zij in gemeenschap met _vde goddelijke natuur komen.quot; De heiligheid en regtvaardigheid van den geregtvaardigde is alzoo niet slechts eene afkee-

ring van het kwaad, een vrijzijn van zonden, maar ook eene toeneiging tot God, eene heilige gezindheid, eene goddelijke liefde, eene beslissende en krachtdadige geneigdheid en rigting van den wil ten goede, tot datgene, wat God aangenaam ia, tot het laatste doel, tot de eeuwige zaligheid. De regtvaardig-beid, door de regtvaardigmakende genade verkregen, is een heilige, een genaderijke toestand, waarin God bijzonder behagen schept. Als de h. Schrift getuigt, dat het Gode aangenaam is met de kinderen der menschen te zijn, (Spr. VIII 31.) dan geldt dit vooral van die zielen, waarin zijn goddelijk evenbeeld prijkt, vernieuwd en versierd met hemelsche deugden. Bij zulke zielen neemt God zijn intrek en vestigt zich in haar, volgens de woorden des Heilands; „zoo iemand Mij lief heeft, „zal mijn Vader hem beminnen, en Wij zullen tot hem komen „en ons verblijf bij hem uemexi.quot; (Joan. XIV: '28.) ')

') Wij hebben, tot hiertoe, de leer der Kerkvergadering van Trenta volgende, de heiligmakendo genade meer naar hare gevolgen, dan volgens haar innerlijk wezen beschreven. Over dit laatste heeft de Kerkvergadering van Trente alleen in zooverre uitspraak gedaan, dat zg haar als eene genade aanduidde, welke den regtvaardige aankleeft, in hem woont, (inhaeret), Zitt. VI. Can. 11,) in overeenstemming mot de woorden van den h. Joannes: „Ieder, die uit God geboren is, „doet geene zonde, omdat zijn (Uods) zaad iu hem verblijft.quot; (1 Br. ill: 9.) l^e roomsche Kateehismus (Deel I over het Doopsel) noemt haar eene goddelijke, in de ziel ingedrukte lioedanigheid tdivina qualitas), een glans en een liclit, hetwelk al de smetten onzer ziel te niet doet en de ziel zelve schooner en luisterrijker maakt. Maar ook deze beschrijving is meer figuurlijk dan juist bepalend. Kenige oude Godgeleerden zijn van gevoelen, dat de heiligmakenda genade mets anders is, dan de h. Geest zeil', die in het hart van den regtvaardige woont. Deze meening werd echter voldoende door den h. Thomas wederlegd en komt op het eerste gezigt reeds onwaarschijnlijk voor, ais men in aanmerking neemt, dat de heilig-makende genade in de ziel des regtvaardigen toeneemt, hetgeen voorzeker van den h. Geest niet kan gezegd worden. Andere Godgeleerden meenen, dat de heiligmakende genade van den staat der inwonende (habituele) liefde alleen in naam verschilt, maar in werkelijkheid een en hetzelide is. Ter bevestiging van dit gevoelen beroepen zich de bedoelde Godgeleerden op de h. bchrift, waar datgene, wat zij aangaande de genade te gelooven voorstelt, ook van da iieide wordt gezegd. Het grootste deel van hen maakt echter een wezenlijk onderscheid tusschcn de liefde en de heiligmakende genade, ofschoon zij toegeven, dat de liefde met de genade, hoewel volgens het wezen van elkander onderscheiden, toch in zulk een naauw en noodzakelijk verband staat, dat zij met deze in het hart ingaat, met haar vermeerdert, met haar verdwijnt en in elk opzigt van haar onafscheidelijk is, gelijk de glans van het licht. Op het wezen-

Van de voorkomende genade, welke den zondaar verlicht en aanspoort, om zich tot God te wenden.

lijk onderscheid der liefde en genade afgaande, zeggen deze Godgeleerden, dat de liefde eenvoudig eene deugd is, welke den wil bekwaam maakt, bovennatuurlijke akten van liefde Gods, als het in zich oneindig beminnenswaardige goed, d. i. van volmaakte liefde, te verwekken, terwijl de lieiligmakende genade de natuur, het ge-heele wezen der ziel vervolmaakt en liaar, volgens de woorden van den h. Petrus, (2 Br. 1:4.) „aan de goddelijke natuur deelachtig maakt,quot; op dezelfde wijze als een gloeijend ijzer aan de natuur van bet vuur deelachtig wordt, zonder dat zijn wezen in dat van bet vuur overgaat. *) — Voor deze geheimvolle gemeenschap van wezen met God houden de genoemde Godgeleerden de geestelijke in den strengsten

zin des woords, (loan. Ill: ó. Tit. UI: 5,) de nieuwe, door den h. Geest bewerkte schepping, (Gal. VI; 15,) krachlens welke de menach een nieuto schepsel wordt in Christus. (2 Cor. V: 17.) Zeker kan deze inwendige verandering, deze veredeling en als 't ware nieuwe schepping der ziel, deze deelneming aan de goddelijke natuur ook in een bloot ethischen zin verstaan en verklaard worden, in zooverre namelijk de mensch door de ingestorte genaden en deugden aan God gelijkvormiger, een schooner en volmaakter evenbeeld zijner heiligheid en regtvaardigheid wordt, en in zijn leven in zekere mate het leven van God uitdrukt, volgens de woorden van den h. Joannes: (1 Br. III: 7) „Wie regtvaardigheid doet, is regtvaardig gelijk ook „Hij (God) regtvaardig is.quot; JJeze Godgeleerden oordeelen echter, dat eene dergelijke, bloot ethische herschepping niet voldoende is, om de bijzonder sterke uitdrukking der h. Schrift en der Kerkvaders duidelijk te verklaren. „Wij moeten dus besluiten,quot; zegt Kleutgen (Theologie d. Vorzeit Bd. 2 Abhdl. 7 Ilpst. 4, IV), dat de door „de genade voortgebragte vereouiging met God volgens haren aard „zoo innig en volkomen mogelijk is, dat dus niet alleen de krachten, ^maar ook de natuur en het wezen der ziel zelve van God geheel „doorgedrongen, in Hem opgenomen en door het licht van zijnen „Geest vervuld en verlicht worden.quot; ²)

Hoewel de besproken meenicg niet als eene geloofsleer kan worden voorgesteld, is zij toch zeker geschikt, om ons een verheven denkbeeld van de heiligmakende genade te geven, en mag voor 't minst

Zie D. II bladz. 300. den tekst van den h. Cyrillus van Aloxan-drië uit de dialoge over de h. Drievuldigheid. In hetzelfJe boek zegt Cyrillus verder: „quod Spiritus sanctus nes deificat, deos efficit,nobis „deitatem indit.quot; JCn zulke uitdrukkingen vinden wij ook bij andere grieksche en latijnsche Kerkvaders, bij BasiliuB,Gregorius van Nazianze, Augustinus, Petrus Chrysologus, enz.

Wil de mensch, die in zware zonden is gevallen, de genade der regtvaardigmaking erlangen, dan moet hij zich noodzakelijk daartoe voorbereiden. Het Evangelie stelt op vele plaatsen de boetvaardigheid als onontbeerlijke voorbereiding en noodzakelijke voorwaarde, zonder welke de zonde niet vergeven, de zondaar niet met God verzoend kan worden. En God zelf spreekt door den mond van den Profeet Zacharias: (I: 8.) ,,Keert u tot Mij, en Ik zal Mij tot u keeren,quot; en door den Profeet Samuël: (1. Kon. YII: 3.) „Bereidt owe harten voor „den Heer.quot; Wil dus de mensch van zijn kant zich niet tot God keeren, dan mag hij niet hopen, dat God zich tot hem keeren, hem heiligen en als zijn geliefd kind in genade aannemen zal. — De dwaalleeraars der zestiende eeuw loochenden de noodzakelijkheid van zulk eene voorbereiding, en beweerden, dat het werk der regtvaardigmaking van het begin tot het einde enkel goddelijke daad is, en de mensch daarbij volstrekt lijdelijk blijft. ') Daarentegen spreekt de Kerkverga-

niet als eene bedriegelijkc, tegen de gezonde christelijke leer strijdende . aan. dweeperij en overdrijTing grenzende leer aangezien en verworpen worden; vooral daar liet uit de door de Kerk veroordeelde stellingen (17, 21, 42.) van Bajus duidelijk blijkt, dat wij den staat der heiligmakende genade met regt als een (in den den bovengezegden zin) vergoddelijkenden staat (statum deiflcum), als eene rerlieffing tot de gemeenscliap met de goddelijke natuur beschrijven. In elk geval is het niet in strijd met de h. Schrift, de heiligende genade (e onderscheiden van de liefde, daar ook in de gewijde Boeken een dergelijk onderscheid voorkomt, gelijk bijv. in den tweeden brief aan de Corinthiërs, (XIII: 13) waar geschreven staat: „De genade van onzen Heer Jeeus Christus en de liefde Gods „en de gemeenschap des h. Geestes zij met u allen!quot; (Verg. 1 Tim. I: 14; Eph. VI; 23, 24.) Daartoe regtigt ons overigens niet alleen het gezag van den h. Thomas en zijne school, maar ook de roomsche Kathechismus, welke, na de heiligmakende genade als „eenen glaua „en een lichtquot; te hebben beschreven, er terstond bijvoegt, dat met haar het overheerlijke gevolg van alle deugden (bijgevolg ook do liefde) in de ziel wordt ingestort; en ook de synode van Mainz (in het jaar 1549) maakt (hfdst. VII.) dit onderscheid, als zij leert; „De mensch ontvangt met de vergeving der zonde de genade Gods „en de door den h. Geest tegelijk met het geloof in het hart inge-„storte liefde.quot;

') Eeeds ter gelegenheid der beroemde disputatie te Leipzig verde-digde Luther tegen van Eek de leer, dat bij de regtvaardiging van den mensch God alleen werkzaam is. Hij vergeleek den mensch mot eene zaag, welke in de hand van den werkman zich bedaard moet laten heen en weêr trekken, Later kwam hij voor den dag met de vergelijking van den gevallen mensch met eene zoutzuil, een blok. een aardklomp, welke niet in staat is met God te werken. (Luther in Gen. XVII.) Wel is waar kwam reeds ten tijde van Luthor het gezond verstand der Christenen, zelfs onder zijno aanhangers, tot nadenken en verhief zich luide tegen deze, de menschelijke vrijheid en medewerking wegnemende leerstelling. JS^Ta diens dood hadden

dering van Trente den ban uit over diegenen, die durven leeren, dat het „in geen opzigt noodig is, dat de zondaar ter „verkrijging van de genade der regtvaardigraaking, door be-„weging zijns wils voorbereid en geschikt gemaakt worde.quot; (6^e Zitfc. 9° Can.) — Deze volstrekt noodzakelijke voorbereiding is dus bij iederen zondaar, die tot de jaren van onderscheid gekomen is, het begin des heils. Daar nu, gelijk vroeger uitvoerig bewezen werd, de mensch niet in staat is, uit eigen krachten de eerste schrede tot zijn heil te doen en in het algemeen een ter zaligheid verdienstelijk werk te verrigien , spreekt het van zelf, dat de eerste beweging ter regtvaardig-making van God moet uitgaan, en dat deze in niets anders bestaat dan in de rooriomencle genade, welke den zondaar roept, verlicht en aanspoort, om zich weder tot God te bekeeren. Daarom zegt de Heiland zelf bij Joannes: (VI: 66.) „Niemand „kan tot Mij komen, zoo liet hem niet door mijn Vader ge-„geven zij.quot; — Daarom moeten wij allen op de woorden, waarmede God ons tot bekeering roept, met den Profeet Jere-tniaa (^XXI: S.) antwoorden: „Bekeer mij, dan zal ik be-„keerd worden.quot; En daarom verklaart ook het Concilie van Trente, (6^e Zitt. 5^e hoofdst.) „dat het begin der regtvaardig-„making bij hen, die tot de jaren van onderscheid zijn gekomen, „moet gezocht worden in de voorkomende genade Gods door Jesus „Christus, dat is, door roeping Gods, krachtens welke de mensch „zonder eenige verdiensten van zijnen kant, geroepen wordt.quot;

Deze voorafgaande roeping Gods ter bekeering en regtvaardigraaking kan de mensch dus, volgens de uitspraak der Kerk, op geene wijze verdienen.

De zedelijk goede handelingen, die welligt der genade voorafgaan , de vruchten van zijn natuurlijk goeden wil of van zijn goeden aard, kunnen den zondaar slechts in zooverre voorbereiden tot het aannemen der voorkomende genade en de daarop volgende regtvaardigmaking, als zij niet, gelijk dit bij de zondige handelingen het geval is, de hinderpalen, welke der opwekkende genade en innerlijke heiligheid in den weg staan, nog vermeerderen en vergrooten.

Wal moet de zondaar van zijnen kant doen , om tol de regtvaardigmaking te geraken?

zelfs versclieidenen den moed, het tegendeel te leeren. Maar Luthers leer zegevierde tocli zoo volkomen, dat niet alleen zijn gevoeieu, maar zelfs zijne uitdrukkingen in de verklaring van het protestantsche geloofatormulier werden opgenomen. (Zie meer hierover in Möhlers Symboliek § 1.)

de medewerkende genade ondersteund, en vrijwillig gehoor gevende aan de verlichtende en opwekkende geluide, zich tot God keeren; (Conc. van Trente e¹¹ Zitt. 5^e hoofdst.) niet als moest of konde hij door deze toeneiging tot God, hoewel uitgaande van- en voltrokken door de genade, de regtvaardig-making eigenlijk verdienen, daar, volgens de woorden der Kerkvergadering van Trente, (S^e hoofdst.) „door niets van dat alles, „wat der regtvaardigraaking voorafgaat, hetzij geloof of andere „goede werken, de genade der regtvaardigmaking verdiend „wordt,quot; ¹) maar om daardoor den grond des harten tot opname van den hemelschen zaadkorrel, de heiligmakende genade, voor te bereiden. — Die vrijwillige toeneiging tot God, die onontbeerlijke voorbereiding, welke van den kant des zondaars gevorderd wordt, bestaat, volgens de leer van het meermalen genoemde Concilie van Trente daarin, dat:

i) Hij, die geregtvaardigd moet worden, alles geloove, wat God geopenbaard heeft, en, in het bijzonder, dat wij dour Jesus Christus geregtvaardigd worden. — „De zondaars zoo leert het genoemde Concilie, (ö⁰ Zitt. 6^|: hoofdst.) „wor-„den tot het ontvangen der regtvaardigmakende genade voor-„hereid, als zij, door Gods genade aangedreven en onder-„steund .,.. zich met vrijen wil tot God wenden en gelooven, „dat alles waar is, wat God geopenbaard en beloofd heeft, „eu in het bijzonder dat de zondaar door Gods genade „geregtvaardigd wordt door de verlossing, die in Christus „Jesus is.quot;

liet geloof is dus voor allen, die nog niet gelooven, de eerste, volstrekt onontbeerlijke schrede tot de regtvaardigmaking. Door het geloof wordt de gemeenschap van den zondaar met God hernieuwd, treedt de zondaar weder tot God toe, hoewel hij zonder de liefde volstrekt niet tot eene volkomene vereeniging met God kan geraken. „Zonder het geloof is het „onmogelijk Gode te behagen,quot; (Hebr. XI: 6.) dus ook onmogelijk, door de regtvaardigmaking Gode welgevallig, ecu kind Gods te worden. Daarom noemt de Kerkvergadering van Trente het geloof, „het begin van 's menschen heil, de grond-„slag en wortel der regtvaardigmaking.quot; (6^e Zitt. 8^C hoofdst.) In dien zin zegt ook de h. Paulus, (Kom. Ill: i8.) „dat wij

De zoogenaamde hervormers leerden zelfs, dat zulke goede werken zondig zijn. Daarom zag zich de Kerkvergadering van Trente genoodzaakt, de volgende uitspraak te doen: „Zoo iemand zegt, dat ,b1 de goede werken, welke der regtvaardigmaking voorafgaan, op „wat wijze zij ook geschieden, werkelijk zouden zijn en den haat „Gods verdienen, of dat iemand des te meer zondigt, naarmate „hrj zich ijveiiger tot de genade zoekt voor te bereiden, hij zij «in den ban.quot;

„gcregtvaardigd worden door het, geloof,quot; vermits wij, namelijk, daardoor toegang hebben tot de genade der regtvaardig-inaking, (Hom, V; 2.) en in dienzelfden zin sprak de diaken Philippus tot den kamerdienaar der koningin Candace, die hem om de genade des Doopsels bad: „als gij uit geheel uw „hart gelooft, dan kan het geschieden.quot; (Hand. VIII: 37.) Dat geloof bestaat evenwel niet, gelijk de hervormers leerden, alleen in het vertrouwen op de goddelijke barmhartigheid, welke om Christus wille de zonden vergeeft, (6^e Zitt. 12^e Can.) maar daarin, dat wij datgene, wat God tot ons heil geopenbaard en door Jesus Christus, zijn goddelijken Zoon, ons beloofd heeft, vast en ongetwijfeld voor waar houden; dus ook daarin, dat wij even vast en onwrikbaar voor waar houden, wat de katholieke Kerk te gelooven voorstelt, wijl zij, en geene andere Kerk, de goddelijke volmagt en zending heeft ontvangen, om de mexischen van de openbaringen en beloften Gods een zeker ea onbedriegelijk getuigenis te geven. Het geloof alleen echter maakt den mensch voor God nog niet regtvaardig; het is slechts de wortel, waaruit de verdere handelingen, welke de regtvaardigmaking voorafgaan en voorbereiden, achtereenvolgens voortspruiten. Want de voorbereiding tot de regtvaardigmaking bestaat nog:

2) Daarin, dat de zondaar, door de vrees voor de goddelijke regtvaardigheid heilzaam getroffen, van de goddelijke barmhartigheid vergiffenis hoopt.

Dit leert wederom het Concilie van Trente, als het zegt: (6° Zitt. 6^e hoofdst.) „zoodra de zondaars, als zoodanig zich „erkennende, door de vrees voor de goddelijke regtvaardigheid „heilzaam verschrikt worden, worden zij opgebeurd door de „beschouwing der goddelijke barmhartigheid en vatten vol „vertrouwen de hoop op, dat God ook hen om Christus wille „genadig zijn zal.quot; — De hoogere, door het geloof verkregen kennis der oneindige majesteit, heiligheid en regtvaardigheid van God en zijne wet, het volmaakte begrip van de boosheid en afschuwelijkheid der zonde, verbonden met het helder bewustzijn van zich aan zulke misdaden te hebben schuldig gemaakt, vervult den zondaar met angst en schrik voor Gods oordeel en drijft hem sterk aan, naar middelen om te zien, teneinde het dreigend verderf te ontgaan. Het geloof, dat hem uit zijn zondenslaap opwekte en dezen storm in zijne ziel te weeg bragt, helpt hem nu ook om dien tot bedaren te brengen. Het stelt den heilzaam verschrikte de ontfermende goedheid van God, den besten en liefderijksten Vader, voor oogen; verzekert hem, dat de oneindig barmhartige God de zondige wereld zoozeer bemind heeft, dat Hij zijn eenigen Zoon voor haar ten offer bragt, en dal Hij ter wille van dezen

Zoon ook hem genade en vergeving aanbiedt. Deze waarlicden geven den zondaar weer moed, boezemen hem vertrouwen in op God en schenken hem gegronde hoop op de vergiffenis zijner zonden.— Hoewel nu in den regel vrees en hoop in het hart des zondaars, die zich tot de regtvaardigmaking voorbereidt, na elkander ontstaan , kan men toch niet aannemen, dat de vrees even noodzakelijk is om tot de regtvaardigmaking te geraken als de hoop. Zoo dus het Concilie van Trente de vrees onder die handelingen opnoemt, welke de regtvaardigmaking voorbereiden, dan zegt het ons wat gewoonlijk geschiedt, maar heeft daarom, gelijk de Godgeleerden op goeden grond aannemen, niet de bedoeling, ons te leeren, dat de regtvaardigmaking nooit plaats kan hebben, zonder dat de vrees op eene of andere wijze daartoe aanspore. De inwoners van Ninive werden, door eene heilzame vrees voor de dreigende straffen aangegrepen, tot boete gebragt; Saulus, de woedende vervolger der leerlingen van Christus, roept, nadat de hand Gods hem ter aarde geslingerd heeft, nog bevende en sidderende uit: „Heer, wat wilt gij, „dat ik doe?quot; (Hand. IX: 6.) Petrus daarentegen beweent zijne zonde op het zien van den liefdevollen blik zijns godde-lijken Meesters; de goede moordenaar bekeert zich bij de gedachte aan het toekomstige rijk van den gekruisigden Heiland, en wij zien Maria Magdalena, vol berouw aan de voeten van Jesus neergeknield, genade verwerven, niet wijl zij veel heeft gevreesd, maar omdat zij „veel heeft liefgehad.quot;

3) Daarin dat de zondaar God begint te beminnen , vervolgens berouw heeft over zijne zonden, en het voornemen maakt om een nieuw leven te leiden, dat welgevallig is aan God , en het Sacrament des Doopsels, of, zoo hij gedoopt is, het Sacrament van Boetvaardigheid te ontvangen. „De zondaarszegt verder de genoemde Kerkvergadering van ïreute, „beginnen God te „beminnen als de bron van alle regtvaardigheid, en daarom „worden zij opgewekt tot haat en afschuw van de zonden, dat „is, tot boetvaardigheid, die vóór het Doopsel gepleegd moet „worden , en nemen eindelijk hel besluit om het Doopsel te „ontvangen, een nieuw leven te beginnen en de geboden van „God te onderhouden.quot; — Vrees en hoop openen het hart voor de liefde. „De vreeze Gods,'' zegt de wijze Sirach, (XXV: 16.) „is het beginsel zijner liefde.quot; — De h. A.u-gustinus schrijft (In Joan. IXquot;, over deze heilzame vrees het volgende: „De vrees bereidt, als het ware, de plaats voor de „liefde; waar geene vrees heerscht, daar vindt de liefde geen „ingang,quot; en over de hoop zegt hij: (Verkl. van Ps. 114.) „De hoop pleegt de liefde te ontsteken. .. . Omdat gij geloofd „hebt, hebt gij gehoopt, en omdat gij gehoopt hebt, hebt gij

„bemind.quot; — De vrees voor Gods gestrenge oordtelen keert het hart van de zonde af en wekt in den zondaar het verlangen op, om de verdiende straflen, liet grootste kwaad, dat hem treffen kan, te ontgaan; de hoop op den Verlosser schenkt hem het vertrouwen, dit werkelijk te kunnen, en stelt hem niet slechts de vergiffenis der zonden en de bevrijding van de straffen, maar ook de toekomstige gelukzaligheid des hemels zeker voor oogen. Nu begint het hart zich met liefde te neigen tot Hem, die den mensch in overgroote liefde en ontferming deze onschatbare goederen beloofd en door zijn zoendood verdiend heeft; de zondaar begint dus God als de bron van alle regtvaardigheid, Jesus Christus als de oorzaak van zijne regt-vaardigmaking eu alle daarmede verbonden goederen te beminnen. Want liefde tot eenig gehoopt goed spoort den mensch aan, om ook den uitdeeler daarvan te beminnen, en dit des te meer, naarmate hij beter zijne eigene onwaardigheid en de welwillende gezindheid en erbarmende goedheid van den gever erkent. ') — Uit de vrees, verbonden met de hoop, van den eenen kant, en uit de liefde van den anderen kant, ontstaat het berouw, dat is, de smart over en de afschuw van de be-drevene zonden. En inderdaad, hoe zou de mensch geen berouw hebben over de zonden, hoe zou hij ze niet haten en verfoeijen, de zonden, waardoor hij zich der eeuwige verdoemenis schuldig gemaakt en God, den oneindig goeden, liefderijken en barmhartigen God , beleedigd heeft ? Het berouw zou echter nog niet opregt en heilzaam zijn , als het niet vergezeld ging van het ernstigste voornemen, om door het h. Doopsel, of, als men reeds gedoopt is, door het Sacrament van Boetvaardigheid zich wederom met God te verzoenen, in het vervolg alle, minstens alle zware zonden te vermijden en een nieuw leven te leiden, dat Gode welgevallig en een kind van God waardig is. Dat berouw, verbonden met het goede voornemen , maakt de. boetvaardigheid uit, welke van de volwassenen gevorderd wordt vóór het ontvangen van het h. Doopsel, en waarvan geschreven staat: „Doet boetvaardigheid, en een ieder van u late zich „doopen.quot; (Hand. II: 38.) De boetvaardigheid , welke het

'J Wij geven deze verklaring der woorden van het Concilie; „dat „zij (de zondaars) God als de bron van alle geregtigheid beginnen „te beminnen,quot; zonder daarmede te willen zeggen, dat zij zoo en niet anders kunnen verklaard worden. Godgeleerden, die in persoon de jK.erkvergadering bijwoonden, berigten ons, dat zij de nadere bepaling der op die plaats bedoelde liefde met opzet zijn voorbijgegaan, daar het niet tot de haar opgedragen taak behoorde, de leer der Hervormers te bestrijden. Vandaar dat tot den huidigen dag de voornaamste Godgeleerden het over den zin der aangehaalde woorden onder elkander niet eens zijn.

h. Doojjsel voorafgaat, is dus daarcioor onderscheiden van die, welke ter regtvaardigmaking door het Sacrament van Boetvaardigheid gevorderd wordt, dat niet het laatste nog gepaard moet gaan de bereidvaardigheid om voldoening te brengen.

Op de beschreven wijze, door geloof, hoop, liefde en berouw, tot de regtvaardigmaking voorbereid, ontvangt nu de zondaar het Sacrament des Doopsels of der Boetvaardigheid. En als het water der wedergeboorte over hem uitgegoten , of de absolutie des Priesters over hem uitgesproken wordt, dan stort ook de h. Geest de heiligmakende genade in zijne ziel uit. Met deze genade ontvangt de mensch tegelijk de vergiffenis der zonden en de innerlijke heiliging, waardoor hij regtvaardig, Gode welgevallig, een kind Gods en een erfgenaam des hemels is. Het is dus de heiligmakende genade, welke den zondaar, mits hij zich tot het ontvangen er van behoorlijk hebbe voorbereid, eigenlijk (formeel) regtvaardigt ; het is die in de ziel ingestorte genade, krachtens welke de mensch, tot kind van God aangenomen, naar zijn innerlijk wezen vernieuwd, voortaan goed (d, i. zooals het een in Christus geheiligde betaamt) leven en de geboden Gods onderhouden kan. ¹)

Het zou dus eene geheel verkeerde opvatting van de katholieke leer der regtvaardigmaking wezen , als men het er voor hield, dat eerd de zonden vergeven worden door het berouw, en daarna de ziel geheiligd wordt door het instorten der genade. Zou dat niet hetzelfde zijn, als wanneer men zeide, dat om het licht of het leven ingang te doen vinden, eerst de duisternis en de verstijving des doods moeten wijken ? Eene meaning , die zeker ieder verstandig mensch zal beschouwen als eene handtastelijke ongerijmdheid. Zoolang de zondaar de heiligmakende genade mist, blijft hij in de duisternis en in de schaduw des doods, in volkomen onmogelijkheid om iets voor den hemel te verdienen; komt echter de heiligmakende genade in de ziel, dan verdrijft zij tegelijk den geestelijken nacht en de verdooving, gelijk het zonnelicht de nachtelijke duisternis, gelijk het leven den dood, Eveneens zou men de leer der regtvaardigmaking geheel verkeerd begrijpen, als men meende, dat zij niets anders was dan eene onder den invloed der werkende genade langzamerhand ontstane zinsverandering; als men dacht, dat de regtvaardige zich van den zondaar alleen daardoor onderscheidt, dat de wil van den laatsien aan het kwaad ge-

De tegenovergestelde leersieliiDg (42) van Bajus werd verworpen. Verg. Cono. van ïrente, 6^e Zitt, 7° Hoofdst en lO Can.

hecht is, terwijl de eerste daarentegen door oefening, dat is, door op elkander volgende akten van geloof, hoop, liefde en berouw, langzamerhand zijn wil aan het goede hecht en daardoor de vergiffenis der zonden eu de gunst Gods verwerft. Want hoe zou men volgens deze opvatting de regtvaardigtnaking in het h. Doopsel van kinderen, die het gebruik hunner rede nog niet hebben , kunnen verklaren, daar deze toch onbekwaam zijn, cm eene enkele akte van deugd te verrigten ? En evenwel worden die kleine doopelingen, volgens de leer der Kerkvergadering van Trente, wedergeboren in Christus, van alle vlekken der zonde gezuiverd, heilig, regtvaardig, Gode aangenaam, zoodat niets veroordeelenswaardig in hen is. De regtvaardigheid, welke door de regtvaardiginaking verkregen wordt, moet dus niet alleen beschouwd worden als eene met de hulp der werkende genade verkregene vaardigheid of rig-ting van den wil ten goede, maar als eene, om de verdiensten van Christus door God verleende, in de ziel rustende gave, eene gave, waarmede van den kant des menschcn, die ze ontvangt, zonder twijfel afkeer van het kwaad en geneigdheid tot het goed, bijzonder tot God, als zijn bovennatuurlijk einddoel , verbonden is. Uit kracht van deze in den geregtvaar-digde blijvende gave of bovennatuurlijke gesteldheid, bezit hij de hoogere, Gode aangename regtvaardigheid, de vriendschap eu het kindschap Gods. Deze hedigmakende genade te bewaren en door beoefening van goede werken in zich te vermeerderen, moet het ijverigste, door niets gestoorde streven zijn van hem, die in Christus wedergeboren en geheiligd is; de maat zijner glorie in den hemel zal in evenredigheid staan met de maat dezer genade.

*) Verg. S. Thomas, 1, 2, q. 113 a 8. Ter voltooijing der zoo gewigtige leer over de regtvaardiginaking, welke dikwijls niet

1) Niemaiul kan eene oubpdriegeüjke, op het goddelijk geloof steunende zekerheid hebben, dat hij werkelijk geregt-vaardigd is, gelijk de dwaalleeraars beweerden. — De zoogenaamde hervormers der 16^e eeuw leerden, a) dat niemand vergiffenis zijner zonden kan bekomen, dan door vast en zonder den minsten twijfel te gelooven, dat zijne, zonden vergeven zijn; en b) dat niemand waarlijk geregtvaardigd is, dan alleen daardoor, dat hij gelooft, (dat is, eene op goddelijk geloof gegronde zekerheid heelt) dat hij geregtvaardigd is. Zulk een hoogst vermetel, ongegrond en zich zelve tegensprekend geloof heeft het Concilie van Trente verworpen, toen het de genoemde stellingen der hervormers (6^e Zitt. Can. 13, 14.) veroordeelde. Daarbij moet men echter niet over het hoofd zien, dat de genoemde Kerkvergadering klaarblijkelijk slechts wilde verklaren, dat de boven allen twijfel verhevene zekerheid van de werkelijke, persoonlijke regtvaardigmaking niet kan worden afgeleid uit de openbaring, welke allen mtnschen ten deel is gevallen, uit het christelijk geloof, dat allen gemeen is, zonder van deri anderen kant te willen ontkennen, dat deze of gene, door bijzondere, hem van God genadig verleende openbaring, eene op goddelijk geloof gegronde zekerheid van de werkelijk verkregen regtvaardigheid erlangen kan.

2) In het algemeen kan de mensch, zonder eene bijzondere openbaring, geene volle, eiken twijfel uitsluitende zekerheid hebben, dat hij geregtvaardigd is. — „Want gelijk niemand, die „vroom leeft, aan Gods barmhartigheid, aan de verdiensten van „Jesus Christus, en aan de kracht en werking der h. Sacra-„menten mag twijfelen, zoo kan toch een ieder, als hij het oog „slaat op zich zeiven en op zijne zwakke en gebrekkige voorbe-„reiding, ten opzigte zijner regtvaardigheid bevreesd en be-„zorgd zijn, wijl niemand met die onbedriegelijke zekerheid, „welke het geloof schenkt, kan weten, of hij de genade „Gods werkelijk ontvangen heeft.quot; (Conc. v. Tr. 6^e Zitt. 9^e Hoofdst.)

Het kan voorzeker niet geloochend worden, dat de genoemde Kerkvergadering, met het oog op de boven besproken dwaalleer, alleen de onbedriegelijke zekerheid des geloofs schijnt uit te sluiten; niettemin zien de Godgeleerden over het algemeen er geene moeijelijkheid in, om deze uitspraak tot elke andere allen twijfel uitsluitende zekerheid uit te strekken, vermits de gronden, welke voor deze bewering worden aangevoerd, in het algemeen

grondig genoeg behandeld vrordt, stellen wij in dit handboek eenige vragen, die in de Katechismussen of leerboeken voor kinderen gewoonlijk worden voorbijgegaan.

op elke soort van onbcdriegelijke zekerheid van (oepassins: zijn. De onzekerheid, waarin de geloovige aangaande zijne eigen regtvaardigheid leeft, komt bij hem volstrekt niet voort uit gebrek aan geloof of vertrouwen, maar uit het bewustzijn zijner aangeborene zwakheid en onwetendheid, uit het zien zijner vele fouten en gebreken, die aanleiding geven tot twijfel aangaande de noodige voorbereiding bij het ontvangen der h. Sacramenten. Eu geeft ons hart ook al getuigenis, dat wij de zoude boven alles haten en betreuren, dat wij God boven alles liefhebben, dan hebben wij toch nog geen ontegensprekelijk bewijs, dat dit berouw en deze liefde uit bovennatuurlijke genade voortkomen. ¹) Aan hoevele groote begoochelingen der eigenliefde is de inensch in dit opzigt niet blootgesteld 'i Wie heeft geene reden om met den koninklijken Proleet tot God te verzuchten: „Wie kent al zijne zonden? lieer, zuiver mij van „mijne verborgene zonden!'' (Fs. XVIII: 13.) De Phariseër was in zijne eigen oogen zoo reglvaardig, dat hij zich vermeette op zich zeiven bij God te roemen, en toch ging niet hij, maar de tollenaar, boven wien hij zich met zooveel zelfbehagen verheven had, geregtvaardigd uit den tempel. (Luc. XVIil.) Geheel anders sprak de h. Paulus. „Ik oordeel mij zeiven niet,quot; schreef hij aan de geloovigen van Corinthe, (1° Br. IV: .3, 4.j „want hoewel ik mij niels bewust ben, ben ik daarom toch „niet geregtvaardigd; die mij oordeelt, is de Heer.'' Zelfs kan iemand de goede werken, die hij venigt, niet als onbedriege-lijke kenteekenen aanzien, dat hij zich in staat van genade bevindt. In dien zin spreekt de h. Geest bij den Prediker (IX: 1, 2): „Er zijn regtvaardigen en wijzen, en hunne „werken zijn in Gods hand, en toch weet de mensch niet of „hij haat, dan wel liefde waardig is; maar alles is voor de „toekomst bewaard als onzeker.quot; De h. Hieronymus verklaart dezen tekst aldus: ,,Ik wilde weten, wie door God bemind en „wie daarentegen door Hem gehaat werd. En ik bevond, dat „de werken der regtvaardigen in Gods hand waren; dat evenwel „zelfs de regtvaardigen in dit leven niet kunnen weten, of zij „door God bemind worden of niet... In de toekomst (nahun-„nen dood) zullen zij het weten; want daar is het oordeel, hier „is nog de strijd.quot; — Deze onzekerheid laat God toe, opdat wij steeds in ootmoed voor zijn aanschijn zouden wandelen, ons nimmer boven anderen zouden verheffen, ons vertrouwen niet op onze goede werken, maar op Hem stellen; opdat wij nooit nalatig en traag zouden worden in de beoefening van het goede, maar er steeds naar streven, in heilige vreeze Gods,

van deugd tot deugd op te klimmen en de begane fouten door opregte boetvaardigheid uit te wisschen. ')

') God laat toe, dat zelfs uitverkorene zielen, die Hij tot groote volmaaktheid verheven en met buitengewone genadegaven heeft verrijkt , nooit volkomen zeker zijn , dat zij zich in staat van heiligmakentle genade bevinden. „Meent niet,quot; zegt de h. Teresia (Seelenburg, 7 quot;Wohn. Kap. 4), „dat het aan die zielen, welke in den „regel den vaütcn wil hebben, om voor nieta ter wereld eene onvolmaaktheid te begaan, niet nu en dan overkomt, dat zij dergelijke „fouten, ja zelfs dagelijksche zonden bedrijven. Ik bedoel onvoor-„bedachtelijke; want ter vermijding van voorbedaehtelijke zal de „Heiland haar zeker eene geheel bijzondere genade schenken. „Van bewuste doodzonden sijn zoodanige zielen vrij ; maar üij „hebben geene volmaakte zekerheid, er nooit ééne bedreven te „hebben , welke zij zioh niet meer herinneren. Dit is voor haar „een voorwerp vau grooto zielskwelling .... Daarom , mijne „zusters moge diegene onder u, die gegronde reden meent te hebben „om zich gerust te stellen, in de levendigste vreeze wandelen volgena „do woorden van David: „gelukkig de mensch, die den Heer vreest.quot; — De onzekerheid ten opzigte van den staat van genade wordt bij groote dienaars van God niet zelden vermeerderd door buitengewone geestelijke verlatenheid en troosteloosheid, of ook omdat zelfs de ijverigste en deugdzaamste zielen door de hevigste bekoringen bestormd worden en dientengevolge niet zeker kunnen onderscheiden, of zij soms in de hitte van den strijd niet eene doodelijke wonde bekomen d. i. in eene zware zonde ingewilligd hebben. Beide wordt ons duidelijk door hot voorbeeld van de h. Maria Magdalena de P/tzzi. Deze Heilige was van hare teederste jeugd zeer door God begunstigd en leidde in den familiekring, zoowel als in het klooster der Kar-melitessen te Florence, een hoogst godsdienstig, ja, engelachtig leven. De geest Gods leidde haar op buitengewone wegen en overlaadde haar langen lijd met de rijkste genaden en verbazende gunstbe-tooningen. In haar twintigste levensjaar begon echter voor Maria Magdalena eene zware beproeving, welke vijf jaren duurde. Het gevoel der genade werd haar geheel ontnomen, en zij verviel in zulk een toestand van dorheid, dat zij meende door God verlaten te wezen. Zij was volgens hare eigene bekentenis naauwelijks meer in staat hare gedachten tot God te verheffen en zich aan Hem op te oöeron. Het gebed en de gemeenschappelijke oefeninjen van het kloosterleven werden voor haar, in plaats van eeue bron van troost, een ondragelijk drukkende last Daarbij kwamen nog de hevigste bekoringen tot ongeloof, tot wanhoop, tot hoogmoed, tot onmatigheid in eten, en, wat het pijnlijkste was, tot onzuiverheid. De geest der duisternis en der leugen zocht haar bovendien door allerlei valsohe beweegredenen te overtuigen, dat de genade, welke zij van God meende ontvangen te hebben, niets dan bedrog en ijdele begoocheling was, dat z-j de genade Gods had verbeurd, en dat daarom al hare Communiën en goede werken haar niets konden baten, maar veeleer Gods regtvaardigheid uitdaagden, om haar te straffen. In dien pijnlijken toestand zuchtte de Beilige en weende bitter, als had zij zich aan de grootste misdaad schuldig gemaakt. Dikwijls zeide zij tot hare medezusters op den toon der innigste overtuiging: „ik „ben niets, dan een afgrond van boosheid; ik ben schuldig aan al „het kwaad en aan alle zouden, welke tegen God worden bedreven,

8) Niettegenstaande deze onzekerheid kan de mensch toch eene genoegzame zekerheid aangaande zijne regtvaardigheid erlangen , om God met vreugde te dienen , met vertrouwen de h. Sacramenten te ontvangen eu zijn stervensuur getroost te gemoet te zien. Immers, vreugde eu vrede zijn, volgens den li. Paulus, (Gal. ^ : 22.) vruchten des h. Geestes, die bij de regt-vaardigmaking zijn intrek neemt in ons hart. Een blik op onze verhevene loonbcelden, de Heiligen van eiken ouderdom en stand, op Heiligen, waaronder er zijn, die vroeger groote zondaars waren, biedt ons het meest doorslaande bewijs van de in dit antwoord uitgesproken waarheid. Hadden zij ook al dagen van zware beproeving, oogenblikken van geestelijke dorheid en troosteloosheid; hoe vrolijk dienden zij evenwel God, hunnen Heer; met welk een groot vertrouwen uaderden zij Hem in hun gebed! Wal verlangden zij vurig naar den hemelschen maaltijd , hun in het h. Sacrament des Altaars bereid; met welke gevoelens van heilige vreugde werd huu hart overstroomd op het oogenblik dezer geheimvolle vereeniging met Hem, den Allerheiligste! Hoe smachtten zij naar het oogenblik van hunnen dood, om eeuwig met Jesus vereenigd te kunneu worden; hoe verheugd waren zij, als dat uur eindelijk sloeg, en hunne stervende oogen de poorten der eeuwigheid zagen opengaan! In dat zalig oogenblik drong de overmaat van liefde en verlangen alle vrees

„zocdat ik meuigmaal niet kan begrijpen, hoe Jesus en de menschen „mij nog op aarde dulden.quot; Toen de liarde beproevingstijd ten einde liep, beval God zijne dienares nog vijf' dagen te vasten op water en brood voor de gebreken, waaraan zij zich had schuldig gemaakt. Nu welde ook de bron van hemelsehe vertroosting weder overvloedig; geestvervoeringen en wonderbare verhooring harer gebeden stelden de moedige strijderes schadeloos voor de moeijelijk-heden van den veeljarigen strijd. In hare laatste levenfjaren werd zij echter opnieuw door duisternissen van den geest en voortdurende troosteloosheid gekweld. In de ziekte, welke haren dood vooraf ging, vroeg de Heilige eens in allen ernst aan haren Biechtvader: „mijn Vader, gelooft gij wel, dat ik zalig zal worden Pquot; „Ja,quot; antwoordde deze, „dat geloof ik en dat hoop ik: maar waarom vreest „en spreekt gij zoopquot; „Ach, mijn Vader,quot; gaf zij ten antwoord, „voor een schepsel, als ik, hetwelk nooit iets goeds gedaan heeft, „is het eene vreeselijke zaak voor Gods regterstoel te verschijnen.quot; En toch had zij, gelijk Zuster Maria Innocentia Dati getuigde, weinige dagen te voren zich aldus uitgelaten: „Voor zoover ik weet, „heb ik bij mijue handelingen nooit eene andere bedoeling gehad , „dan om daardoor God te eeren en te verheerlijken.quot; Als eindelijk het oogenblik van ontbinding naderde , verdwenen alle sporen van angstvalligheid; do Heilige glimlachte nog eens vriendelijk en zeide: „God zij gedankt!quot; Terstond daarop , den 258'™ Mei 1607 , gaf zij vol kaimte en tevredenheid den geest, (Uit het leven der Heiligen door Cepari.)

terug; hunne zie! gevoelde de nabijheid van den Bruidegom en rukte zich los van de banden des ligchaams, om in zijne armen te snellen. Ook de Apostel, ofschoon het onbedriegelijk oordeel over zijne regtvaardigheid aan God o'-erlatende, beriep zich niettemin met vertrouwen op het getuigmis van zijn geweten , eo schreef: „Dit is onze roem, het getrigenis van ons geweten, „dat wij in eenvoud des harten en cpreglheid voor God, in „Gods genade gewandeld hebben.quot; (2. Cor. I; 12.) En als hij gevoelde, dat het oogenblik zijner ontbinding naderde, schreef hij aan Timotheüs: (2° Br. IV: 7, 8.; „Ik heb den goeden „strijd gestreden; voor het overige is de kroon der geregtig-„heid voor mij weggelegd, die mij de Heer, de regtvaardige „Eegler, zal geven.'' Hebben wij dus, na zorgvuldige voorbereiding, de belijdenis onzer zonden afgelegd en de h. absolutie ontvangen, dan mogen en moeten wij in vertrouwen hopen, dat onze zonden vergeven zijn. De Apostel, die (1. Cor. 11: 2o.) zegt: „De mensch beproeve zich zrlven voegt er ook aanstonds bij: „En zoo ete bij van dit brood en drinke hij „van dezen kelk,quot; en geeft daardoor duidelijk genoeg te kennen, dat de zelfbeproeving, welke der h. Communie moet voorafgaan, wel zorgvuldig, maar niet zonder einde moet wezen, hetgeen zij zonder twijfel zou moeten zijn, als wij ze zoolang moesten voortzetten, totdat wij volle zekerheid hadden , van niet ongeregtvaardigd tot de tafel des Heeren te naderen. — God, die een God van liefde en vrede is, wil voorzeker niet, dat wij Hem met hartbeklemmenden angst en vrees dienen. Is de Christen, na een zorgvuldig onderzoek van zijn geweten, zich geene zware zonden bewust; erkent hij veeleer, dat hij ze als het grootste kwaad haat en verfoeit ; heeft hij een opregt en volhardend verlangen om God te behagen en zijn h. wil te volbrengen; streeft liij er naar, om ook de kleine of dagelijksche zouden te vermijden; geeft zijn geweten hem het getuigenis, dat hij al het aardsche in vergelijking van het eeuwige gering acht en bereid is liever alles dan God en den hemel te verliezen; bevindt hij, dat hij niemand benijdt, niemand kwaad wil, maar integendeel liever kwaad met goed vergeldt; dat iiij den naaste naar zijn vermogen helpt en bijstaat uit liefde tot Jesus Christus, die zegt: „wat gij den minste mijner broeders doet, dat hebt „gij aan Mij gedaan;quot; — gevoelt zich de Christen aldus gestemd , dan mag hij getroost zijn en met vertrouwen de hoop koesteren, tot het getal diergenen te behooren, die God beminnen en door God bemind worden. En volhardt hij tot het einde toe in deze stemming, dan kan hij ook met regt hopen, dat hij als uitverkorene den hemel zal birnengaau.

Het is eene geloofsleer, welke het Concilie vau Trente (6^e Zilt. hoofdst. 10 en Can. 24.) tegenover de dwaling bepaald heeft uitgesproken, dat de heiligmakende genade vermeerderd kan worden. Dat zij, niet alleen door middel der b. Sacramenten, maar ook door de beoefening van goede en verdienstelijke werken werkelijk vermeerderd wordt, daarover zal aanstonds bij de leer over de verdiensten, en later bij do leer over de h. Sacramenten meer in het breede gehandeld worden.

Over de vermindering der heiligmakende genade bestaat er geene beslissing der Kerk; evenwel leeren de meeste Godgeleerden met den h. Thomas van Aquine, dat zij door de dagelijksche zonden wel niet in haar wezen verminderd, maar toch in hare werkingen verzwakt, in haren wasdom verhinderd, en aldus haar volkomen verlies langzamerhand voorbereid -wordt. Het gaat met de vermindering der heiligmakende genade, evenals met die der goddelijke liefde, waarvan in dl. III spraak was. Gelijk namelijk bij de liefde de ijver vermindert, zoo verminderen ook bij de heiligmakende genade de werkingen, hoewel het wezen én der liefde én der genade ongedeerd blijft.

Dat de heiligmakende genade weder verloren kan worden, daarover kan redelijkerwijze wel geen twijfel bestaan. Immers dan zou raen er aan twijfelen, of de mensch zondigen, of hij door de zonde de liefde Gods en de aanspraak op den hemel verliezen kan. A.ls dus de h. Joannes (l^e Br. Ili; 9.) zegt; „die uit ,.God geboren is, zondigt niet, wijl zijn zaad in hem blijft; „en hij kan niet zondigen, wijl hij uit God geboren is,quot; dan hebben deze woorden klaarblijkelijk geen anderen zin dan: de regtvaardigen of de kinderen Gods zondigen niet, (dat is, niet zwaar) zoo en zoolang zij in de regtvaardigheid volharden en Gode getrouw blijven; want zij kunnen niet tegelijk regtvaardigen en zondaars, kinderen Gods en vijanden Gods zijn. Hoe duidelijk en onomstootelijk deze waarheid ook zij, was Calvijn toch vermetel genoeg, om, alle zedelijkheid ondermijnende, te durven beweren, dat de genade der regtvaardig-making niet meer kan verloren worden, als men ze eenmaal ontvangen heeft, en Luther beweerde, dat zij alleen door bet ongeloof verloren gaat. Uver deze hoofden der hervorming en over anderen, „die met liefelijke woorden eenvoudige harten „verleidenquot; door hetzelfde te leeren, sprak de Kerkvergadering van Trente (G® Zitt. Can. ^3, 27.) den banvloek uit en verklaarde, (Hoofdst. 15.) „dat het ontegensprekelijk vast staat, „dat de ontvangene genade der regtvaardigmaking niet alleen

„door ongeloof, maar ook door elke andere doodzonde verloren „wordt.quot; — Hiervoor beroept zich het Concilie op de uitspraak des Apostels, (1. Cor. VI: 9, 10.) en trekt daaruit het besluit, dat de geloovigen door iedere zware zoude „van de „genade van Christus gescheiden en van het rijk Gods uitgesloten worden.quot;

Volgens de leer van het gemelde Concilie gaat dus de heilig-makende genade door elke doodzonde, maar ook alleen door de doodzonde, verloren; de geregtvaardigde büjft dus zoo lang iu slaat van genade, dat is, in het bezit der heiligmakende genade, als hij geene doodzonde bedrijft.

Kan de mensch in slaat van genade niet alleen alle zware, maar ook alle dageljksche zonden vermijden ?

Hierover leert het Concilie van Trente (6° Zitt. 23° Can.) het volgende: „Zoo iemand zegt, dat de geregtvaardigde, zijn „geheele leven door, alle, ook de dagelijksche zonden, zonder „eene bijzondere genade van God, vermijden kan, gelijk de „Kerk dit aanneemt van de allerheiligste Maagd, hij zij in den „ban.quot; En in het 11° hoofdstuk : „Ofschoon in dit steifelijk „leven ook zelfs de heiligslen en rcgtvaaidigsten somtijds, ten „minste in ligte en dagelijksche gebreken of zonden vallen, „houden zij daarom evenwel niet op regtvaardig te zijn. Want „ook de regtvaardigen zeggen niet alleen uit ootmoed, maar „met waarheid; Vergeef ons onze schulden!'' (Matth. VI: 12.) Ongeveer in denzelfden zin sprak duizend jaar vroeger de Svnode van Milaan, (Can. 6—h.) terwijl zij dengene met den ban bedreigde, die zou beweren, dat de woorden van den h. Joannes: (L^e Er. I: 8.) „als wij zeggen, dat wij geene „zonden hebben , dan bedriegen wij ons zelve, en de waar-„heid is niet in ons,quot; alleen eene uitdrukking van ootmoed, en niet eene bekentenis der waarheid zijn. „De Apostel Jaco-„busquot;, zoo spreekt de genoemde Synode verder, „was zeker „een heilige en regtvaardige, en toch sprak hij: in vele dingen „misdoen wij allen.'' (Jac. III: 2.) Ter bevestiging dezer leer, die als de leer der Kerk tegen de Pelagianen werd uitgesproken , beriep zij zich ook op de woorden van den Psalmist: „Treed niet in het oordeel met uwen dienaar, want voor uw „oog is geen stervelii.g regtvaardig,quot; (Ps. CXLII: 2.) en op die van den wijzen Salomon: „Er is geen mensch, die niet „zondigt.quot; (2. Paralip. VI: 36.) Ofschoon nu het Concilie van 'Irente alleen over diegenen den ban uitspreekt, die beweren, dat de geregtvaardigde zijn geheele leven door zonder bijzondere genade alle dagelijksche zonden vermijden kan, besluiten toch de Godgeleerden uit de woorden van vroegere

Conciliën, uit de h. Schrift en de eenparige leer der Vaders, vooral van den h. Augustinus, dat niemand langen tijd zonder bijzondere genade alle, ook onopzettelijke, dat is, uit zwakheid of overijling bedreven dagelijksche zonden kan vermijden. ')

Hoewel nu die buitengewone genade, krachtens welke hij alle dagelijksche zonden, gedurende langen tijd, vermijden kan, den regtvaardige doorgaans niet verleend wordt, begaat hij toch. nimmer eene dagelijksche zonde, hoe ook genaamd, welke hij met de hem verleende goddelijke genade niet had kunnen vermijden, indien hij met de genade uit al zijne krachten had willen medewerken. De regtvaardige, die zondigt, is dus altijd schuldig, vermits zijne zonde, telkens als zij bedreven wordt, niet voortkomt uit gebrek aan genade, maar uit gebrek aan toereikenden goeden wil om met de genade mede te werken. Uit de stelling, dat het zelfs den regtvaardige onmogelijk is, gedurende langen tijd de dagelijksche zonden gezamenlijk genomen te vermijden, volgt dus geenszins , dat het hem onmogelijk is, iedere dagelijksche zonde in het lijzonder te vermijden, of dat er eene soort van zonden is, die ook met den besten wil, dat is, met de naauwgezetste medewerking, volstrekt onvermijdelijk zijn; maar er volgt alleen uit, dat de vermijding van alle dagelijksche zonden te zamen, met

*) Het zou dus hoogst vermetel zijn, zich door eene gelofte te verbinden, om geene dagelijksche zonden te doen. Toen de h. Teresia van haren broeder vernam, dat hij eene dergelijke gelofte gedaan had, schreef zij hem terstond, zich daarvan te laten dispenseren. Als wij van eenige Heiligen lezen, dat zij gelofte deden van geene dagelijksche zonden te willen bedrijven, dan moet dit alleen ran voorbe-dachtelijke verstaan worden, en ook deze gelofte deden zij eerst, nadat zij door eene langdurige ondervinding wisten, dat zij met behulp der hun door God verleende genade in staat waren, deze te houden. Van de voorbedachtelijke dagelijksche zonden schrijft de h. Teresia; (Weg der volmaaktheid hfdst. 42.) „Moge de Heer „ons van elke, ook van de geringste voorbedachtelijke zonde bewaren! „Hoe zeer moet onze afschuw voor deze toenemen als wij bedenken, „dat geene zonde, tegen eenen zoo grooten God bedreven, iets ge-„rings is, vooral als men zijne tegenwoordigheid gedachtig, ze als „het ware onder zijne oogen bedrijft. Volgens mijne zienswijze is „dit zondigen met voorbedachlzaamheid, het is, alsof men tot God „zegt: fleer, ofschoon ü dit mishaagt, zal ik het toch doen. Ik zie, dat „Gij het ziet, ik weet en erken, dat Gij het niet wilt; maar ik wil „liever mijne luimen en mijne lusten volgen, dan uwen wil. Kn eene „zonde van dien aard zou eene kleinigheid wezen P Ik voor mij kan „onmogelijk van dit gevoelen zijn; hoe gering ook de fout in zich zelve „moge wezen, vind ik toch, dat zij van groeit, zeer groot belang is.quot; — Men wachte zich dus wel, met opzet dagelijksche zonden te doen, denkende , dat men toch alle niet kan vermijden. Wij moeten veeleer het vaste voornemen maken, ten minsiegeene voorbedachtelijke dagelijksche zonden te willen begaan, en ons ook beijverende onvoorbedachtelijke naar vermogen te vermijden.

het oog op de niensclielijke zwakheid, zulk eene moeijelijke taak is, dat de vervulling er van (moreel) onmogelijk is. De mensch zou namelijk zijn geheele leven door of gedurende een langen tijd nimmer, ook niet in het minste, zijne medewerking met de genade mogen onthouden; hij zou onafgebroken op al zijne gedachten, woorden en handelingen, op alle neigingen en begeerten zijns harten moeten acht geven, en zoodra hij bemerkte, dat iets ongeoorloofds, eenigt; ongeregelde neiging tot ijdellieid, nijd, trotschheid of nieuwsgierigheid, tot wraak, zinnelijkheid, enz. in het hart wilde binnensluipen, onverwijld met allen ernst en alle vastberadenheid moeten wederstaan. Dit is echter bij de natuurlijke zwakheid en onbestendigheid van den menschelijken wil, bij de talrijke zorgen des levens, die zijn geest verstrooijen en, als het ware, naar alle kanten heen slingeren, bij de menigvuldige hevige bekoringen, waaraan ieder is blootgesteld, zelfs van den regtvaardige doorgaans niet te verwachten, tenzij God door eene geheel bijzondere genade zijn geest verlichte, zijn wil versterke, of hem van de aangeboren begeerlijkheid en neiging tot het kwaad bevrijde. Dat de Allerhoogste de gezegende moeder zijns eenig-geboren Zoons deze geheel bijzondere genade verleend heeft, geeft aan niemand het regtom te besluiten, dat Hij ze daarom aan alle regtvaardigen zal of moet geven. God laat met een oneindig wijs oogmerk toe, dat ook de regtvaardige somtijds in dagelijk-sche zonde valt. Het bewustzijn van zulke zwakheden zal strekken, om hein voor hoogmoed en vermetelheid te bewaren, hem aansporen om steeds in ootmoed en heilige vrees voor God te leven en aldus altijd rijker in genaden en deugden te worden.

„De regtvaardige kan, zonder eene bijzondere hulp van God, „in de ontvangen regtvaardigheid (dat is, in staat van genade) „niet volharden;quot; (Cone. v. Trente, tj^e Zitt. 22° Can.) daarom moeten wij die hulp en die volharding tot den dood ootmoedig en zonder ophouden van üod afsmeeken.

Twee dingen moeten hier vooral onderscheiden en verklaard worden: 1) de genade om in de regtvaardigheid te kunnen volharden, en 2) de genade om daarin werkelijk te volharden.

1) Opdat de geregtvaardigde in den staat der vriendschap Gods kunne volharden, is niet die genade voldoende, waardoor hij van een zondaar een regtvaardige, eei\ vriend Gods geworden is; hij behoeft bovendien nog eene bijzondere goddelijke hulp, of met andere woorden: hij heeft daartoe, behalve de heilig-makeude genade, nog de helpende genade noodig. „Niemand,quot;

schrijft Paus Celestiuus aan de Bisschoppen van Gallië, „nie-„mand, zelfs de gedoopte niet, is in staat om de aanvechtingen „van den satan te overwinnen en over de bekoringen des „vleesches te zegevieren, tenzij hij door de dagelijksche hulp „Gods de volharding in het goede erlange.quot; — Om deze hulp van boven moeten wij, volgens de leer van het tweede Concilie van Orange, ootmoedig bidden, wijl God haar nimmer weigert aan degenen, die ze vragen. „Ook de „wedergeborenen en heiligen,quot; zoo spreekt het Concilie in den lü^el1 Canon, „moeten om den godJelijkeu bijstand smeeken, op-„dat zij tot een goed einde komen, of in de beoefening van „een goed werk kunnen volharden.quot;

2) De genade om te kunnen volharden is echter nog niet de genade der volharding zelve. Met de eerste kan wel de regtvaardige, als hij wil, medewerken, maar met de laatste werkt hij ook, hoewel ongedwongen, toch onfeilbaar mede. Dat hem nu zulke genaden ten deel vallen, waarmede hij zeker medewerkt en bijgevolg ook in de ontvangen regtvaardigheid volhardt, heeft hij aan Gods bijzondere liefje jegens hem en aan zijn krachtigen bijstand te danken. Tot opheldering van liet gezegde kan de gelijkenis dienen (Matth. XX[[ en liUC. XIV.) van het koninklijk gastmaal. Een koning legde een groot gastmaal aan en noodigde velen daartoe uit. Die het eerst uitge-noodigd waren begonnen, in plaats van gebruik te maken van de goedheid van hunnen lieer, zich allen te verontschuldigen en wilden aan den maaltijd g'ien deel nemen. Toen sprak de koning tot zijne dienaars: „Gaat naar de straten en de wijken „der stad en geleidt de armen , de zwakken , de blinden en „lammen in de eetzaal.'' Toen dit geschied en er nog altijd plaats over was, gebood hij zijnen dienaars, om nu nog de wegen en paden langs te gaan en al de armen, die zij daar vinden zouden, uit te noodigen, dat is, zoo dringend te verzoeken, dat zij ongetwijfell aan de uitnoodiging gehoor zouden geven. Zoo nu gaat het ook met de uitnoodiging tot het hemelsche feestmaal. Velen, ja alle menschen zijn daartoe geroepen, doch niet allen zullen er deel aan krijgen. Velen blijven er van verstoken, om de eenige reden dat zij of in het geheel niet of niet met volharding aan de uitnoodiging Gods gehoor geven. Kunnen dezen zich wel over God beklagen ^ Zeker evenmin als degenen, die, door den Koning ter maaltijd uitge-noodigd, onder nietsbeduidende voorwendsels wegbleven. Immers het ligt alleen aan hen zelve, de ontvangene uitnoodiging te volgen, niet slechts halverwege, maar tot op den drempel van de eetzaal, ja tot in de eetzaal zelve. En kunnen diegenen, die aan de uitnoodiging Gods beantwoorden en ze tot aan hun-neu dood volgen, die daarom ook in de hemelsche bruiloftszaal

binnengaan, zich daarop wel beroemen? Moeten zij niet veeleer bekennen, dat zij dit alles aan eene geheel bijzondere liefde, aan eene geheel bijzondere genade van God te danken hebben ? Men begrijpt alzoo gemakkelijk, waarom de bovengenoemde Kerkvergadering (6^e Zitt. 16^e Can.) de genade der volharding met zooveel nadruk noemt de groote genade der volharding tot het einde toe, zooals zij reeds vroeger door den h. Kerkleeraar Au-gustiims genoemd werd. De genade der volharding ten einde toe is in meer dan één opzigt een bijzonder goddelijk gunstbewijs, hetwelk de mensch niet, ten minste niet in den strengsten zin des woords, verdienen kan. God, als de eenige oorzaak der genade, heeft het volle, onbeperkte regt, om de maat en de soort der genade, welke Hij den mensch wil mededeelen, evenals het einde van zijn leven, te bepalen. Ais Hij nu den eenen mensch bij voorkeur boven den anderen zulk eene genade of ook eene reeks van zulke genaden verleent, waarmede deze, gelijk Hij vooruitziet, niet slechts medewerken kan, maar ook werkelijk meewerken zal; als Hij den eenen, terwijl hij zich in slaat van genade bevindt, uit het leven roept, en den anderen, tervijl hij in zonde is; zoo Hij den eenen een vroegtijdigen dood geeft, „opdat de boosheid zijn hart niet bederve,quot; (Wijsh. IV: 11.) en daarentegen toelaat, dat de andere tot in hoogen ouderdom zonden op zonden stapelt en in onboetvaardigheid sterft; dan erkennen wij zeker in deze handelwijze eene bijzondere goedgunstigheid jegens den eersten, doch wij moeten tevens toestemmen, dat God noch den een noch den ander zulk eene gunst schuldig is. Kunnen wij nu de volharding ten einde toe, streng genomen, niet verdienen, wij kunnen ze toch door een volhardend gebed verwerven. Daarom zegt de h. Augustinus, (Bock over de gave der volharding) dat de gave der volharding „door het gebed kan verdiend worden,quot; en vermaant hij de geloovigen „om van God, den Vader des lichts, de vol-„harding in de gehoorzaamheid aan de goddelijke wet door „een dagelijksch gebed af te smeeken, en, indien zij dit „doen, in het vaste vertrouwen te leven, dat zij niet buiten de „rij der uitverkorenen zullen gesloten worden.quot; De uitnoodiging tot het gebed om de volharding ten einde toe ligt reeds, gelijk dezelfde h. Kerkvader met den h. Bisschop van Carthago, Cypriaan, opmerkt, in het Onze Vader, dat Jesus Christus ons geleerd en bevolen heeft te bidden. Want als wij bidden: „geheiligd zij uw naam,quot; dan bidden en smeeken wij allereerst, dat het ons, die door het Doopsel de heiliging hebben ontvangen , gegeven worde daarin te volharden. Dit eene begeeren wij dag en nacht, dat wij de heiligheid en het nieuwe leven, hetwelk van de genade Gods uitgaat, onder 'sHeeren bescherming en bijstand mogen bewaren. En als wij zeggen: „ons

„toekome uw rijk,quot; waarom bidden wij dan anders, dan dat wij in de ons verleende heiligheid mogen volharden ? Want zoo alleen zal liet rijk Gods, hetwelk slechts hun ten deel valt, die tot het einde volharden, zeker lot ons komen. Als eindelijk de geregtvaardigden bidden: „leid ons niet in be-„koring, maar verlos ons van den kwade;quot; wat vragen zij dan anders, dan de volharding in het heilige leven ?

Goede, dat wil zeggen, verdienstelijke werken; „want iedere „goede boom brengt goede vruchten voort.quot; (Matth. VII: 17.) — De heiligmakende genade is, zooals vroeger reeds gezegd werd, gelijk een zaad, dat in liet hart, hetwelk behoorlijk voorbereid is om ze te ontvangen, evenals in eene welbereide aarde, edele en talrijke spruiten schiet en goede vruchten van het Gode behagelijke leven voortbrengt. Daarom vergelijkt de Heiland zelf den regtvaardige met een goeden boom, die goede vruchten voortbrengt. Vruchten nu van het Gode behagelijke leven zijn goede werken; want daar de liefde, die in de genade wortelt en er onafscheidelijk van is, van nature tot handelen en werken aandrijft, gelijk het sap, hetwelk de wortel ontvangt, den boom tot bloeijen en vruchtdragen, kan het ook niet missen, of de regtvaardige, die van de goddelijke liefde bezield en doordrongen is, brengt goede werken voort. Bij iederen regtvaardige wordt dus de spreuk bewaarheid van een h. Kerkvader: „Waar de liefde is, daar werkt zij, en „waar zij niet werkt, daar is geene ware liefde.quot; Gelijk dus de genade de wortel der liefde is, zoo is ook de liefde de wortel der goede weiken, overeenkomstig de woorden van den b. Augustinus: (Verkl. Ps. LI.) „onze wortel is de „liefde, onze vruchten zijn de goede werken, welke wij ver-rigten.quot;

De goede werken der regtvaardigen zijn echter niet alleen goed te noemen, omdat zij tot het eeuwige leven helpen, dat is, niet slechts in zooverre als zij heilzaam zijn en tot heil verstrekken, maar ook in dien zin zijn zij goed, dat zij ons de zaligheid verwerven, het eeuwig leven werkelijk verdienen en er ons eene regtvaardige en zekere aanspraak op geven. Om deze

reden heeten zij niet slechts heilzame, tnaar ook verdienstelijke werken, daar immers slechts die handelingen verdienstelijk genoemd worden , waaraan loon of vergelding toekomt.

Dat de goede werken der regtvaardigen werkelijk eene belooning van den kant van God waardig zijn, en juist daarom met rfgt verdienstelijk genoemd worden, hebben reeds het tweede Concilie van Orange (Can. 18.) en dat van Trente (6^e Zitt. ]6^e hoofdst. Can. 26, 32.) tegen de ontkennende dwaalleer verklaard.

Dit volgt eveneens uit talrijke plaafsen der h. Schrift, waar van „eene kroon der geregtigheid, die de regtvaardige „Eegter geven zal,quot; (2. Tim. IV; 8.) of van ,.het loon, dat „ieder volgens zijn arbeid ontvangt,quot; (1. Cor. Ill: 8.) sprake is. quot;Verder uit Sir. XVIII; 22. „Zie er niet tegen op, u te „regtvaardigen tot aan den dood toe; want het loon, dat God „u daarvoor geven zal, zal blijven in eeuwigheid,quot; en elders, waar dengene , die barmhartigheid oefent, „naar de verdiensten „zijner werkenquot; belooning wordt toegezegd. (Sirach. XVI: 15.) Doch hoe voortreffelijk en talrijk ook onze goede werken zijn mogen, zouden wij toch nimmer met grond op een eemoig loon bij God aanspraak kunnen maken, als Hij zelf het ons niet beloofd had; want niettegenstaande alle mogelijke goede werken blijven wij toch altijd slechts „nuttelooze knechten,quot; (Luc. XVII: 10.) daar wij buitendien reeds verpligt zijn, altijd in alle dingen den wil te doen van God, onzen Schepper en Heer. quot;Wij hebben het dus der goedheid en milddadigheid Gods te danken, dat aan onze goede werken een eeuwig loon verzekerd is. Niet minder hebben wij aan zijne goedheid en barmhartigheid de. genade te danken, waardoor het ons mogelijk wordt goede, verdienstelijke werken te verrigten; bijgevolg moeten wij alles tegelijk als een geschenk van God, de bron van alle verdiensten en genaden, beschouwen en erkennen. Daarom leert de Kerkvergadering van Trente: (6^e Zitt. 16^e hoofdst.) „Het eeuwige leven is eene „genade, welke Jesus Christus aan de kinderen Gods in zijne „liefde belooft, en tegelijk een loon, dat God hun, krachtens „deze zijne belofte, voor hunne goede werken en verdiensten „toestaat. Want Gods goedheid jegens alle menschen is zóó „sroot, dat Hij zijne gave als verdienste toerekent. . . . „Verre zij het dus van lederen Christen op zich zeiven (op „zijne eigene verdiensten) eenig vertrouwen te stellen en te „roemen in zich zelveu en niet ia den Heer.quot;

Het Concilie leert dus duidelijk, dat de geregtvaardigde mensch goede, voor God verdienstelijke werken kan verrigten, zonder evenwel zich op zijn verdienste te kunnen beroemen. Nu volgt derhalve de vraag, wat hier onder de uitdrukking „werkenquot; verstaan moet worden, en hoe deze zijn moeten om goed, dat is

verdienstelijk tc zijn. Onder de uitdrukking „werkenworden hier niet alleen de uiterlijke , door de zinnen waar te nemen handelingen of daden verstaan, maar ook alle woorden, gedachten, wenschen, begeerten, iedere oefening van welke deugd ook, b. v. van geloof, hoop, liefde, geduld in het lijden, enz., die in den geest of in het hart plaats vindt, in één woord alles, wat de mensch doet of laat met vrijen wil, wijl het dan alleen goed of kwaad kan zijn en loon of straf waardig. Het spreekt van zelf, dal hier slechts werken bedoeld zijn, die de regtvaardigen op aarde verrigten, vermits het buiten allen twijfel is, dat noch de Heiligen in den hemel, noch de zielen in het vagevuur iets verdienen kunnen, daar Christus zelf getuigt, dat met dit leven de lijd van werken, dus ook van verdienen eindigt. (Joan. IX: 4 ) Opdat nu evenwel de werken der ge-regtvaardigden in deu eigenlijken zin verdienstelijk zijn, moeten zij 1quot;. verrigt worden in staat van genade, 2°. zedelijk goed, en 3quot;, bovennatuurlijk zijn.

1) Om verdienstelijke werken te verrigten moet men in staat van genade zijn. Dit blijkt duidelijk uit de woorden van den Heiland: (Joan. XV; 4): „Gelijk de wijnrank geene „vruchten kan voortbrengen, als zij niet aan den wijnstok „vast blijft, zoo ook gij niet, als gij met Mij niet vereenigd „blijft.quot; — Klaarblijkelijk wilde Christus daarmede zeggen: wanneer gij, die thans door den band der genade en der heilige liefde met Hij vereenigd zijt, niet in die vereeniging met Mij blijft, dan kunt gij evenmin vruchten des eeuwigen levens voortbrengen, dat wil zeggen , verdienstelijke werken voor den hemel verrigten, als cene wijnrank, die van den wijnstok gescheiden is, de zoete vrucht der druiven kan voortbrengen. Daarom zegt ook de Apostel': (1. Cor. XIII: 2.) „zoo ik de „liefde niet heb, dan ben ik niets,quot; dat is, volstrekt onbekwaam om iets te verrigten, wat Gode aangenaam en verdienstelijk is.

2) Opdat het werk van een geregtvaardigde verdienstelijk zij, moet het ook zedelijk goed zijn; want datgene, wat zedelijk kwaad is, verdient geene belooning, maar straf van den kant van God, die een regtvaardig en heilig Vergelder is. Eene handeling nu is zedelijk goed, ais zij in den ruimsten zin (Verg. Dl. 111.) in overeenstemming is met de goddelijke wet, en verrigt wordt met een goed doel, en in zulke omstandigheden, die haar niet ongeoorloofd maken. Ontbreekt er slechts eer.e dezer voorwaarden, dan ontbreekt het der handeling aan de kracht om er mede te kunnen verdienen. Zoo is, om een voorbeeld te stellen, het uitdeelen van eene aalmoes eene in zich zelve goede handeling, geheel overeenkomstig het gebod der naastenliefde; mogt evenwel iemand eene aalmoes geven uit trotschheid en

huiche'arij, of in omstandigheden, die liet hem niet veroorloven, bijv. van een anders goederen, of, gelijk bij huisvrouwen en kinderen het geval zijn kan, zonder de noodige bevoegdheid, dan zou zijne handeling, die in zich zelve goed was, door het slechte dot-l of door de omstamligheden, die ze ongeoorloofd maken, zedelijk slecht zijn. Hetzelfde geldt ook van bedevaarten, gebeden, geloften, enz., die, hoewel in zich zelve goed, evenwel door verkeerde bedoelingen , of omdat zij door zekere omstandigheden de vervulling van dringende pliglen in den weg slaan, ongeoorloofd kunnen worden. Daarmede echter wordt niet bedoeld, dat elk ongeregeld nevendoel, hetwelk slechts kleine zonde is, of elke nalatigheid, die de handeling vergezelt en niet grootelijks zondig is, der handeling, welke in zich zelve goed is, en met een goed hoofddoel verrigt wordt, van al hare verdienstelijkheid berooft. De aalmoes, die met eene kleine ijdel-heid gepaard gaat, of het hooien eener h. Mis met eene korte verstrooijing, zal niet zonder belooning blijven, ofschoon hij, die aldus de aalmoes geeft of de h. Mis hoort, hier of hiernamaals in het vagevuur voor de begane fout moet boeten. Deze werken gelijken min of meer op aangestoken vruchten, die men wel door afsnijding der bedorvene deelen zuivert, maar niet wegwerpt.

3) Een laatste vereischte voor de verdienstelijkheid van de beschreven goede werken is, dat zij bovennatuur lijk moeten zijn. Zij bezitten deze eigenschap, als zij met den bovennatuurlijken bijstand der genade en uit eene bovennatuurlijke beweegreden venigt worden. Wat over de noodzakelijkheid der werkende genade voor alle heilzame werken in het algemeen, en vooral voor die, welke de regtvaardigmaking voorbereiden, reeds gezegd is, geldt nog meer van de verdienstelijke werken, wijl wij door deze niet slechts voorbereid worden tot het ontvangen van ons eeuwig geluk, maar de eeuwige zaligheid, de beloofde kroon der onstetfelijkheid ook werkelijk verkrijgen. Gelijk dus geen werk heilzaam zijn kan, zoo kan er ook geen werk verdienstelijk zijn, als God niet bij elk dezer werken ons met zijne genade voorkomt, ze vergezelt en ondersteunt en ons sterkt, om ze ten einde te kunnen brengen. — Behalve den bovennatiiurlijken bijstand der genade, is er nog eene hovennatimrlijke Leiceegreden noodig, dat is, eene beweegreden, niet door het verstand, maar door het geloof ons gegeven en voor oogen gesteld. Want slechts eene handeling, die van eene bovennatuurlijke beweegreden uitgaat, kan in verhouding staan met eene bovennatuurlijke belooning. De noodzakelijkheid van zulk eene beweegreden tot elk verdienstelijk werk, volgt overigens ook reeds uit de vroeger uiteengezette leer over de christelijke deugd. Gelijk, volgens deze leer, eene

zuiver naiuurlijke dengd niefs baat ter zaligheid, zoo kunnen ook de bijzondere werken of oefeningen van zulke geheel natuurlijke deugden daarloe niets bijdragen, veel minder nog haar verdienen. De eeuwige Wijsheid, Jesus Clirislus zelf, wijst op het onverdienstelijke van zulke werken, wier beweegredenen of drijfvceren slechts van natuurlijken aard zijn. „Als „gij diegenen bemint, die u beminnen,quot; zegt Hij tot zijne leerlingen, (Matth. V; 46, 47.) „waarom zoudt gij dan loon „ontvangen? Doen de tollenaars dit ook niet? En als gij „slechts uwe broeders groet, wat doet gij dan meer dan an-„deren ? Doen de heidenen dit ook niet ?quot; Deze woorden van den Heiland, die hen kort te voren tot de liefde voor hunne vijanden had opgewekt, hebben klaarblijkelijk dezen zin: als gij slechts diegenen bemint, die van hunnen kant zich welwillend en liefderijk jegens u betoonen, dan komt uwe naastenliefde uit zuiver menschelijke beweegredenen voort; bemint gij daarentegen den naaste, om als kinderen van den hemelschen Yader zijn wil te doen , om Hem na te volgen; bemint gij den naaste om hoogere, bovennatuurlijke beweegredenen, dan zal uwe liefde zich ook over uwe vijanden uitstrekken; dan zult gij er naar streven om vrienden en vijanden wel te doen, gelijk ook uw Vader in den hemel regtvaardigen en zondaars met zijne weldaden overlaadt. En gelooft nu niet, dat de geheel natuurlijke liefde jegens uwe vrienden iets groots of verdienstelijks is; want dit hebt gij met de openbare zondaars en de heidenen gemeen, daarom ook zal u daarvoor geen hemelsch loon worden gegeven. — Overigens vermaant Christus dikwijls, niet slechts om goed te doen, maar het „in „zijnen naam, om zijnent wil, om zijns naams willequot; te doen, en belooft niet aan een ieder, zonder onderscheid, die zijn broeder een dronk water geeft, eene belooning, maar slechts aan hem, die het „in zijnen naamquot; doet, die het doet, omdat de dorstende aan Christus toebehoort. (Marc. IX: 40.) In dezen zin leert ook de Apostel Jacobus, (II: 21, 2Ü.) dat Abraham geregtvaardigd werd, dat is hier, eene vermeerdering van regt-vaardigheid verdiende, dewijl bij zijne bereidwilligheid, om op Gods bevel zijn zoon te offeren, het geloof zich aan zijne werken paarde. Het geloof moet dus een werkenden invloed hebben op de goede werken, zullen zij verdienstelijk zijn Zulk een invloed kan het echter slechts daardoor hebben, dat het den geloovige eene beweegreden voorhoudt, die tot het goede werk aanspoort, of het doel, hetwelk men daardoor bereiken wil. Daarom dan ook zegt de h. Augustinus: (25^e verb, over Joan.) „Er zijn werken, die ook zonder het geloof in Christus „goed schijnen; maar daarom zijn zij nog niet (bovennatuurlijk) ngoed, omdat zij niet naar het einddoel gerigt worden, waar-

„door zij goed zouden zijn, naar Christus.quot; ') Evenwel is het niet volstrekt noodzakelijk, dat de beweegreden, die het naast

i) De leer, dat tot de verdienstelijkheid van een goed werk niet alleen de staat van genade, maar ook eene bovennatuurlijke be-Tveegreden of een bovennatuurlijk doel wordt gevorderd en voldoende is, wordt bij de meeste Godgeleerden gevonden en door hen staande gehouden. Deze meening is het midden tusschen het gevoelen van hen, die leeren, dat elke bovennatuurlijke beweegreden daartoe niet voldoende is, dat de beweegreden eener volmaakte liefde gevorderd wordt, en tusschen het gevoelen van anderen, die houden, dat ook de zedelijk goede uit een bloot natuurlijk inzigt verrigte werken der regtvaardigen verdienstelijk zijn , omdat zij onder den invloed der heiligmakende genade worden volbragt. ïen opzigte van de eerste dezer beide zoo uiteenloopcnde meeningen schrijft Suarez, (Tom. 8 de merito. e. 8 n. 9.) „dat zij hem in gcenen deelc te regtvaardigen „noch te dulden voorkomt, omdat zij met de h. Schrift, met de ge-„wone zienswijze der Kerk en de h. Vaders niet goed is overeen te „brengen en de verdiensten der Heiligen al te zeer beperkt.quot; De gronden, welke voor deze meening worden aangevoerd, vinden daar ter plaatse hunne wederlegging Keker is het, dat de Kerkvergadering van Trente noch in het 16quot; hfdst. noch in den 34^3:en Can. van de 6e Zitt., waar over de verdiensten, de vruchten der regtvaardiging, gehandeld wordt, als voorwaarde der verdienstelijkheid vaststelt, dat de goede werken der geregtvaardigden uit de beweegreden eener volmaakte liefde moeten verrigt worden. Bet verlangt alleen, dat de goede werken met behulp der genade Gods en in God verrigt worden. Wilde iemand beweren, dat God alken de charitas of volmaakte liefde beloont, dan zou hij zelfs eene door de Kerk verworpene leerstelling opzetten. *) — Ter wederlegging van de tweede meening, dat namelijk ook de bloot natuurlijk goede werken der geregtvaardigden verdienstelijk zijn, voert Suarez die gronden hoofdzakelijk aan, welke ook wij voor de noodzakelijkheid eener bovennatuurlijke beweegreden hebben aangehaald. Een nieuw^r bewijs vinden wij in de leer van het Concilie van Trente , (Zitt. 6 hfdst. 10.) dat de geregtvaardigden in de door de genade van Christus verkiegene regt-vaardiglieid toenemen, „ais het geloof bij hunne goede handelingen „werkt.quot; — Opdat ecliter de zuiver zedelijke deugd, welke geen bovennatuurlijk motief tot grondslag heeft, niet in een geheel verkeerd licht worde gesteld, merken de Godgeleerden aan, dat in elk geval door eene zoodanige akte van deugd de zonde en de daaraan beantwoordende eeuwige straffen worden vermeden ; dat zij verder hem, die ze vlijtig beoefent, meer gemak geeft, om ook uit bovennatuurlijke beweegredenen zedelijk deugdzaam te handelen. Wie bijv. uit zuiver zedelijke beweegredenen gewoon is zijne gramschap te beheerschen , hem zal het des te gemakkelijker zijn, uit hoogere , bovennatuurlijke beweegredenen de zachtmoedigheid te beoefenen.— Eindelijk schrijven ook verscheidene voorname Godgeleerden, onder anderen Dominicus hannes en Martinus Esparza, aan de in staat van genade gedane handelingen van zuiver zedelijke deugden eene zekere eeuwige belooning toe. De Godgeleerden onderscheiden namelijk

*) De door den h. Stoel veroordeelde ó5^ste stelling van Quesnel luidt: „Deus non coronat nisi charitatem: qui currit ex alio inpulsu „et ex alio motivo, in vanum currit.quot; Gelijkluidend is de veroordeelde 56^ste stelling. —.......*quot;*''^v

en onmiddellijk (ot handelen aanspoort, eene bovennatuurlijke zij; het is voldoende, dat de verwijderde beweegreden eene bovennatuurlijke zij, in zooverre namelijk de verwilderde of middellijke beweegreden aan de naaste of onmiddellijke eene hoogere rigting, eene hoogere kracht mededeelt. Zoo kan bijv. bij liet uiideelen van eene liefdegift het natuurlijk medelijden de naaste, en de liefde tot Jesus Christus, uit het geloof geput, of de bereidwilligheid om zijne geboden le volbrengen, de verwijderde beweegreden zijn, die het natuurlijk medelijden als het ware doet ontwaken, het onderhoudt, en daardoor tot uit-deeling van gezegde liefdegift aanspoort. In dit geval zou de gegeven aalmoes klaarblijkelijk een bovennatuurlijk goed werk wezen. Evenzoo brengt niet zelden eene bovennatuurlijke beweegreden bijv. de gedachte aan de rekenschap, welke men eens voor Gods regterstoel zal moeten afleggen, of het verlangen om de zijnen eeuwig gelukkig te zien, de natuurlijke liefde eens vaders in beweging, om zijnen kinderen goed te doen en ze tot het goede aan te sporen. Zulk een liefdebetoon, ofschoon het allernaast van de natuurlijke vaderliefde uitgaat, is dan toch van bovennatuurlijken aard, wijl de verwijderde bovennatuurlijke beweegreden den eersten stoot daartoe gegeven heeft. In liet algemeen moet men aannemen dat de ijverige Christen, wien er vóór alles aan gelegen is God te dienen en zalig te worden, de Christen, wiens willen en streven gewoonlijk op de beoefening der goddelijke wet gerigt is, menigmaal, zelfs zonder zich. hiervan duidelijk bewust te worden, uit eene of andere bovennatuurlijke beweegreden handelt en bijgevolg bovennatuurlijke, verdienstelijke werken verrigt. Geheel andeis echter is het met dien Christen gesteld, die zich in staat van zonde bevindt, wien de h. Geest door zijne goddelijke liefde niet bezielt, wiens wil tot het aardsche geneigd is, die zich om het lieil zijner ziel niet bekommert: zulk een zal bij zijne handelingen slechts zelden God of het hemelsch loon op het oog hebben. — Willen wij bij God rijk aan verdiensten worden , dan moet het derhalve onze eerste en dierbaarste zorg wezen, in zijne genade te leven, en hebben wij het ongeluk deze door eene zware zonde te ver

in den hemel (Verg. Deel II, Bladz. 515.) een tweevoudig loon, het wezenlijke, hetwelk in de aanschouwing Gods en de daaruit voortkomende vreugde bestaat, en een bijkomend, hetwelk gelegen is in de hemelsehe vreugde over al 'tgoede, hetgeen wel in God zijn oorsprong heeft, maar toch wezenlijk van God, het hoogste goed, onderscheiden is. De eeuwige belooning nu, welke de genoemde Godgeleerden aan de bloot zedelijk goede werken der regivaardigen toekennen, behoort tot de laatste wijze. De zalige verheugt zich namelijk over alle zedelijk goede werken van alle redelijke schepselen, het meest echter over de zedelijk goede handelingen, welke hij zelf heeft verrigt,

Hezen, dan moeten wij door eene spoedige en opregte boetvaardigheid tot den staat van genade weder terugkeeren.

Hij kan wel goed doen, maar zonder verdienste voor den hemel. De zondaar kan ongetwijfeld goed doen; hij kan zedelijk goede, ja, met den bijstand der genade en uit beweegredenen des geloofs zelfs bovennatuurlijke werken verrigten: hij kan bidden, vasten, aalmoezen geven, enz.; doch deze werken, in staat van ongenade verrigt, zijn zonder verdiensten voor den hemel, geven geene aanspraak op eeuwige belooning. Die het tegendeel beweren , vervallen in de dwalingen van Bajus , ¹) welke door de h. Kerk veroordeeld zijn. En inderdaad, hoe zou hij, die door de zonde een vijand van God geworden is, en kwaadwillig in deze vijandschap volhardt, regt behouden op het erfdeel van een kind Grods? Zou God dit wel kunnen toelaten, zonder met Zich zeiven in de grootste tegenspraak te komen? Zou Hij in deze veronderstelling, als oneindig regtvaardig Regter en Vergelder, niet verpligt z'jn, den mensch tegelijk te verdoemen en zalig te maken ; hem om zijne zonden van zijn aanschijn te verwijderen en eeuwig te straffen, en daarentegen om zijne goede werken hem aan zijn vaderhart te drukken en eeuwig te beloonen ? — Hoewel het nu van den eeiien kant valsch en in strijd is met de christelijke geloofsleer, dat de mensch in staat van doodzonde verdienslel'ijke werken kan verrigten, zoo is het van den anderen kant even onwaar en in strijd met liet geloof, dat alles, wat de zondaar doet, ook die werken, welke uit zich zelve goed zijn, als vasten, bidden, aalmoezen geven, enz., mUldoos en zonder waarde, ja slecht en veroordeelenswaardig zijn. Neen, het goede, dat men in staat van zonde doet, is niet nutteloos; „het is „veeleer zeer nuttig, om van de goddelijke barmhartigheid de „genade der bekeering en soms ook afwending van tijdelijke „straffen te verwerven.quot; Over het Tint en de noodzakelijkheid der oefeningen van geloof, hoop, berouw, enz., die voor den zondaar de naaste voorbereiding, tot de regtvaardigmaking uitmaken en met regt goede werken genoemd kunnen worden , is reeds boven breedvoerig gesproken. Maar ook afgezien van deze voorbereidende akten, zijn er nog ontelbare andere goede werken, welke de zondaar kan verrigten en die in het algemeen zeer nuttig en raadzaam zijn.

Want 1) God, wien liet eigen is, zijne almagt in erbarming te toonen, zal dikwijls den zondaar niet terstond straffen en in den afgrond der hel storten, maar met het oog op diens goede

werken hem nog lijd tot boetvaardigheid en bijzondere genade tot een opregte bekeering schenken. In dien zin sprak de Engel Eaphaël tot Tobias: (XII: 9.) „De aalmoes zuivert van zonden ,,en maakt, dat men barmhartigheid en het eeuwig leven vindt.quot; Om deze reden gaf de Profeet Daniël (IV: 24.) aan koning Nabuchodonosor de vermaning: „maak u vrij van uwe zonden „door aalmoezen, van uwe misdaden door barmhartigheid jegens „de armen, dan zal Hij misschien uwe zonden vergevenen de zondige koning Slanasses trok door zijn ijverig gebed en zijne boetvaardigheid den genadigen blik der goddelijke barmhartigheid tot zich en verwierf dientengevolge de genade, om van zijne slechte wegen terug te keeren. God bevrijdde hem, die gebeden en werken van boetvaardigheid verrigtte, van de boeijen der zonde, en voerde hem uit de babylonische gevanaenschap, de afbeelding der slavernij van den duivel. (2. Kron. XXXUL) — Zoo mag dan de zondaar hopen, dat God, die als een oneindig heilig Vergelder uit overgroote goedheid en mildtladigheid niet het minste goed onbeloond laat, zijne goede pogingen genadig aanzien en daarom rijker genaden schenken zal. ') Evenwel mag

') Antonius van Ripolis (het tegenwoordige Eivoli in Piëmont) was door den h. Antoninus, den toenmaligen prior van het klooster San Marco te Florence, later Aartsbisschop van deze stad, in de orde van den h. Dominicus opgenomen. Geruimen tijd na zijne komst in het klooster werd Antonius op eene zeereis van Sicilië naarJN'apela door zeeroovers gevangen genomen en naar Tunis gevoerd. Ofschoon zijne gevangenschap hem door tusschenkomst van den consul van Genua aanmerkelijk verligt, ja zelfs zijne bevrijding waarschijnlijk gemaakt werd, nam hij toch uit ongeduld en verdriet na verloop van acht maanden het rampzalig besluit om renegaat te worden. God, wiens oordeelen onnaspeurlijk zijn, liet toe, dat hij in tegenwoordigheid des konings zijn heilig geloof werkelijk afzwoer, openlijk de leer van Mahomed beleed , en zelfs eene vrouw nam. Vier maanden volhardde de rampzalige in de zonde van afval, verhief de godsdienst van Mahomed met lofspraken hemelhoog en hield zich onledig met eene overzetting van den Alkoran. Toen echter na verloop van dien tijd kooplieden uit Florence naar Tunis waren gekomen, hem het stichtelijke afsterven van den h. Antonius en de schitterende wonderen, aan diens graf geschied, verhaalden, viel de afvallige plotseling door een diep berouw getroffen op zijne knieën, hief oogen en handen ten hemel en riep uit: „Heer, handel niet „met mij volgens mijne zonden en straf mij niet volgens mijne mis-„daden! Xom mij ter hulp met uwe barmhartigheid; want ik lig in „de diepste ellende verzonken. Sta mij bij, o God, mijn Verlosser, en „bevrijd mij , o Heer, ter wille van den roem uws naams quot; Um de openbaar gegeven ergernis zoo volkomen en plegtig mogelijk te herstellen, besloot hij, de terugkomst van den koning, die zich toen in het leger bevond, af te wachten, om voor hem het heilig geloof, hetwelk hij kort te voren in diens tegenwoordigheid lafhartig en vermetel had verloochend, nu opregt en grootmoedig te belijden. Onverwijld ontdeed hij zich van zijne vrouw, verdeelde allrs, wat hij bezat, onder de armen, bad vau dat uur af de daggetijden der Kerk,

hij de bijzondere genade ter bekeering niet met zekerheid verwachten, daar God ze hem geenszins schuldig is.

Hierop steunt de leer der Godajeleerden, dat de zondaar de genade van belceerinjj wel niet in den strengen zin, (de condigno) maar toch eenigermate (de conpruo) kan verdienen. De met den bijstand der genade verrigte werken van den zondaar zijn namelijk volgens het gezegde nnoit eene bovennatuurlijke belooning waardig, geven nooit daarop eenige aanspraak; maar de handelinsren des zondaars kunnen wel van dien aard ziin, dat God krachtens zijne oneindige goedheid, barmhartigheid en liefdevolle voorzienigheid ze niet onbeloond wil

waartoe hij als kloosterling was verpligt, en hield niet op, God om genade en barmhartigheid te smeeken.— Als eindelijk na verloop van zes maanden de koning naar Tunis terugkeerde, ontving Antonius, om zich tegen den op handen zijnden zwaren strijd te versterken , op Palmzondag de h. Sacramenten, trok vervolgens zijn ordeskleed weder aan , bad do in de kerk aanwezige gcloovigen op roerende wijze om vergeving, en begaf zich toen met een verblijd gemoed naar het slot van den heerscher. Daar toegelaten, trad hij met groote vastberadenheid en onverschrokkenheid nader en beleed voor de vergaderde grooten met luide en heldere stem : „Ik ben Christen „en bereid voor het christelijk geloof te sterven.quot; Allen waren verbaasd over deze onverwachte en onversaagde belijdenis. De koning zelf trachtte door beloften en bedreigingen Antonius tot herroeping over te halen en gaf den standvastigen belijder aan den muphti of opperpriester over, opdat deze het vonnis over hem zou uitspreken. In den kerker geleid en wreed mishandeld, wees hij zelfs de spijzen van de hand, welke zijne geloofsgenooten hem wisten te verschaffen, of verdeelde ze onder de arme medegevangenen. Den volgenden dag werd hij voor den muphti gebragt, die, na vele vruchtelooze pogingen om hem op nieuw afvallig te doen worden, hem drie dagen gaf om zich te bedenken, met de kennisgeving, dat, als hij binnen deze tijdruimte zijne belijdenis niet herriep, hij den smartelijksten dood zou sterven. Op den bepaalden dag verscheen de edelmoedige Belijder van Christus weder voor zijne regters, verwierp opnieuw de godsdienst van Mahomed en werd veroordeeld om gesteenigd te worden. Het was Witte Donderdag van het jaar 1460, toen men Antonius naar de regtplaats geleidde. Op de plaats der marteling aangekomen, wierp de bloedgetuige zich op de knieën, vervloekte nog eens zijnen afval en bezegelde met zijn bloed de op-regtheid van zijnen terugkeer tot Christus, terwijl een hagelbui van steenen den biddende dood ter aarde deed vallen. — Toen men nu het gestorven ligchaam van den Martelaar wilde verbranden, bleef het te midden der vlammen van den vuurstapel zoo volkomen ongedeerd, dat niet één haar van het hoofd verzengd was. Later werd het h. ligchaam van dien Martelaar naar Eivoli overgebragt. waar het door do Christenen vereerd en de voorspraak van den Heilige ingeroepen wordt Wie zoude niet met den beschrijver van den dood des Martelaars, Pater Constuntius van de orde van Hieronimus, die een vriend van den Martelaar en een ooggetuige van zijn glorievollen dood voor Christus was, uitroepen: „O bewonderenswaardige goedheid „Gods, o onuitsprekelijke gunst des Allerhoogsien, die zijnen dienaar „nor.it de noodige hulp weigert en voor hen, die bij hem aankloppen, „altijd de deur opent, om hun het bezit van het rijk der hemelen „te schenken!quot; (Zie liet volledige berigt bij de Bollandisten den 293'quot; Augustus.)

laten, ofschoon Hij zicli door geene belofte verbonden heeft, ze te beloonen. Het onderscheid tussehen verdiensten in enteren, en ruimeren zin kan eene aan den huiselijken kring ontleende gelijkenis nog duidelijker maken. Als een vader zijn kind eene belooning belooft, mits het vlijtig leert, doch in het tegenovergestelde geval met straflen dreigt, dan heeft het kind, als het werkelijk vlijtig is, eene billijke aanspraak op het beloofde voorn-erp, de vader is het volgeus de gedane belofte de bepaalde belooning schuldig. Doet het kind echter het tegendeel, dan heeft het alleen berisping en strafte wachten. Zelfs in geval het misdoende kind om vergeving smeekt en beterschap belooft, heeft de vader toch het regt, om het voorde bedrevene fout te strafien. Piiettemin achten wij het billijk en gepast, dat de vader zich door die teekenen van droefheid en die belofte van beterschap late bewegen, om de bedreigde straf uit te stellen en aan het kind eenige bewijzen van welwillendheid te geven: zulk een kind verdient in zekeren of ruimeren zin de vaderlijke toegevendheid en vergeving.

2) Wij mogen bovendien aannetnen, dat God de goede werken van den zondaar dikwijls ook met goederen van natuurlijken aard beloont, bijv. wanneer Hij de welverdiende tijdelijke straffen van hem afweert, of als Bestuurder der zedelijke wereldorde de met de zedewet overeenkomende handelingen met aardsclie goederen en tijdelijke welvaart vergeldt. Zoo stelde God om de boetvaardigheid van Achah de straf uit, welke diens huis bedreigde, en de lewoners van Ninive werden voor den tijdelijken ondergang bewaard, omdat zij tot boete hunner misdaden vastlen en in zak en asch boetvaardigheid pleegden.

Wat verdienen ivj door de goede werken, welke wij in siaai van genade verriglen ?

Wij verdienen 1) de vermeerdering der heiligmakende genade, 2) de eeuwige zaligheid. — Dit is de leer der h. Kerkvergadering van Trente, (Zilt. VI: hfdst. 10 en IC.) die in den boquot;¹ Canon dier zitting den ban uitspreekt over hen, die het tegendeel leeren. „Als iemand zegt/' zoo luiden de woorden van het Concilie, „dat de geregtvaaidigde door de goede werken, „welke door hem met de genade Gods en de verdiensten van „Jesus Christus, wiens levend lid hij is, verrigt worden, niet „in waarheid de vermeerdering der genade, het eeuwig leven , „en, als hij in de genade sterft, het bezit van het eeuwig leven „en ook de vermeerdering van glorie verdient, hij zij in den „ban.quot; De grond dezer leer is gemakkelijk te vinden. Wat op de eerste plaats de eeuwige glorie en hare vermeerdering aangaat, is het uitgemaakt, en in Deel II. reeds genoegzaam bewezen, dat in den hemel niet alle uitverkorenen een even verheven graad van zaligheid zullen genieten. Daur wordt een ieder vergolden „volgens zijne werken;quot; (Hom. II: 6.) „daar „zal een ieder loon ontvangen volgens zijnen arbeid.quot; (I. Cor. III; b.) „Wie spaarzaam zaait, zal ook spaarzaam oogsten,

„en wie rijkelijk zaait, zal ook rijkelijk oogsten.quot; (2. Cor. IX: 6.) De maat van het hemelsch loon, van de eeuwige zaligheid, zal aizoo des te grooter zijn, hoe grooter het getal en da voortreffelijkheid is der goede, in staat van genade ver-rigte werken. Het is dus uit de woorden der Schriftuur duidelijk, dat wij door de gezegde werken in het algemeen de eeuwige zaligheid en door elk werk in liet bijzonder eene vermeerdering daarvan verdienen. — Niet minder gegrond is ook de kerkelijke leer, dat door eik afzonderlijk goed werk de vermeerdering der lieüigmaJcende genade als loon verkregen wordt. Gelijk het namelijk van den eenen kant waar is, dat het loon in den hemel des te grooter zijn zal, naarmate de goede werken van den regtvaardige talrijker en voortreffelijker zijn geweest, zoo is het van den anderen kant niet minder zeker, dat de eeuwige zaligheid, welke dit loon uitmaakt, overeenkomt met den graad der inwendige heiligheid, waarin de mensch uit dit leven scheidt; want hoe grooter de heiligheid is, des te grooter is ook de vereeniging met God en dus ook de deelneming aan zijne gelukzaligheid. De heiligheid van den mensch kan echter niet toenemen, zonder dat in denzelfden grand de genade, welke heilig maakt, vermeerdert. Daaruit nu blijkt duidelijk en ontwijfelbaar, dat de regtvaardige door elk bovennatuurlijk goed werk, niet enkel eene vermeerdering van zaligheid, maar ook de vermeerdering der heiligmakende genade verdient; daar anders de maat der zaligheid niet evenzeer met do maat der goede werken en den graad der inwendige heiligheid naauw-keurig zou kunnen overeenkomen. ') — Laten wij er ons dus

') De regtvaardige verdient door de beoefenmE; van goede werken de eeuwige zaligheid de condigno; want zij is volgens den h. l'aulus (3. Tim. IV: 8) „eene kroon der geregtigheid, welke de Heer, de „regtoaariige Kegter,'' als de beloofde zegepalm zal schenken aan hen, die den goeden strijd gestreden, den ehristelijken levensloop goed voleind hebben. Gelijk dus degene, die bij een wedren het eerst aan den grenspaal is, een regt op de bepaalde belooning verkrijgt, zoo heeft ook de regtvaardige door Gode behagelijke werken, tengevolge der goddelijke belofte, eene billijke aanspraak op de eeuwige zaligheid. Op gelijke wijze verdient de geregtvaardigde ook, en wel door elk bovennatuurlijk werk, de condigno de vermeerdering der heilig-makende genade en de van haar onafscheidelijke ingestorte liefde. Of hij bovendien ook eene vermeerdering van geloof, van hoop en van de ingestorte zedelijke deugden verdient, is eene door de Kerk nog niet besliste vraag; zij kan echter met groote waarschijnlijkheid bevestigend worden beantwoord. Wie namelijk verdient, dat de h. liefde, de koningin der deugden, in heerlijker glans zich in zijn hart vertoont, verdient voorzeker ook, dat haar gevolg in een schooner gewaad zich tooit — Pesgelijks is het waarschijnlijk, dat de regtvaardige door elk Gode behagelijk werk eene vermeerdering van werkelijke genade ter bewaring van den verkregen hoogeren graad van heiligheid de condigno verdient. (Vide Suarez de grat.

ernstig op toe leggen, door het beoefenen van goede werken eiken dag en elk uur, ja, als het mogelijk is, elk oogenblik van ons leven een nieuwen wasdom van heiiigmakende genade te verdienen, waardoor wij steeds zuiverder, heiliger, Gode gelijkvormiger en welgevalli^er worden en billijke aanspraak op een hoogeren graad van zaligheid erlangen. De kostbare tijd des levens is ons immers gesclionken, op lat wij ons eeuwigdurende schatten vergaderen. Moglen wij toch hierbij den ijver en de bedrijvigheid van de kinderen dezer wereld tot voorbeeld nemen, die geene gelegenheid laten voorbijgaan en geene moeite sparen, om eene ijdele, vergankelijke winst te verwerven. Hoe heerlijk zoude onze kroon eens zijn, als wij dag aan dag nieuwe edelgesteenten ter harer versiering en voltooijing weglegden 1 ')

Van de oneindige verdiensten van Jesus Christus, wiens levende ledematen wij door de heiiigmakende genade zijn.

Bovenstaand antwoord mag geenszins zoo uitgelegd worden, alsof eigenlijk niet wij het zijn, die verdienen, maar dat het Christus is, die in ons verdient; of alsof onze verdiensten inderdaad niets anders zijn, dau de verdiensten van Jesus

ju.3t. Tom 9. c 4 etc. Tom. 12 q. 16.) Daarentegen staat liet vast, dat de restvaardige builengewone of ook ziodanigo genaden, met ■welke hij niet alleen kan medewerken, maar z°.ker medewerken zal, niet de condisno kan verdienen; want konde hij dit, dan zou liet in zijne magt zijn , de volharding in liet goede tot het einde toe de condigno te verdienen, hetgeen duidelijk met do kerkelijke leer in strijd ia Zulke krarklcludigc genade kan de regtvaardige alleen de con-gruo verdienen. Iletzelfile geldt ook van de volharding ten einde toe. Deze buitengewone genadegaven zal do Cliristen, ofschoon hij ze niet in den eigenlijken en strengen zin kan verdienen , toch zeker verkrijgen, wanneer hij, gelijk Suarez (1. c. Tom. 12. c. 36) te regt opmerkt, niet alleen den eeuen o( anderen keer, maar voortdurend er om bidt. Daarbij mag echter niet over het hoofd worden gezien, dat de bedoelde zekerheid niet is toe te schrijven aan de verdiensten, maar aan het volhardend gebed, hetwelk de belofte van Christus: „Bidt en gij zult verkrijgen.quot; voor zich heeft. Deze leer, welke ook door den h. Ligorio {verliandeling over het gebed) herhaaldelijk en met allen nadruk wordt ingescherpt, is zeer geschikt om angstige zielen gerust te stellen, en haar een voortrefl'elijk middel aan de hand te geren, in bet goede tot het einde toe te volharden.

') De h. Rosa van Lima weende, toen zij haar einde voelde naderen. Men vroeg naar de oorzaak van hare tranen. De dienares des Heeren antwoordde: „ik ween niet, omdat ik de aarde moet verlaten, ook niet „om de smarten, welke ik uitsta; ik ween dewijl ik niet genoeg heb „geleden, om den hemel te verdienen.quot; En toch was het leven dezer Heilige volgens het eenparige getuigenis harer levensbeschrijvers een afgebroken keten van lijden en zelfverloochening geweest.

Christus, welke God uit oneindige genade en barmhartigheid als de onze aanziet en aanneemt. Zulk een denkbeeld zou in strijd zijn met de aangehaalde leer der h. Kerk, welke in het Concilie van Trente uitdrukkelijk heeft verklaard, dat de geregt-vaardigden in waarheid de vermeerdering di^jr genade en het eeuwige leven verdienen. De zin daarvan is, dat de ware innerlijke verdienstelijkheid onzer goede werken ontleend wordt aan de verdiensten van Jesus Christus, dat onze verdienste iti de zijne wortelt, en dat dus, afgezien van de oneindige verdiensten van den Verlosser, geen mensch den hemel door het onderhouden der goddelijke geboden kan verdienen. ¹)

De katholieke Godgeleerden voeren ter opheldering dezer leer vooral de twee volgende redenen aan:— 1) De regtvaar-digen hebben, gelijk reeds boven is bewezen, wegens hunne goede werken alleen daarom en in zooverre regtmatige aanspraak op hemelsch loon, omdat en in zooverre God het hun beloofd lipeft. God nu heeft alleen den regtvaardige met het oog op de verdiensten van Jesus Christus, zijnen eenigge-boren Zoon , den hemel beloofd; bijgevolg worden de werken der regtvaardigen alleen om de verdiensten van den Verlosser verdienstelijk voor den hemel. Zoo is eenmaal de door den Allerhoogste ter verheerlijking van zijnen eeniggeborenen Zoon vastgestelde orde van zaligheid, dat alle genaden, alle verdiensten , alle heil en zegen van Christus en diens oneindige verdiensten ons toekomen. Derhalve zijn wij geregtigd met den Apostel (Kph. 1: 3.) uit te roepen: „Geloofd zij „God en de Vader van onzen Heer Jesus Christus, die ons „heeft gezegend met allen geestelijken zegen, met hemelsche „gaven in Christus.''

2) Opdat onze goede werken verdienstelijk zijn, moeten zij met de hulp der werkelijke en in den staat der heiligmakende gpnade worden verrigt. Elke genade wordt ons alleen om wille der verdiensten van Christus beloofd en medegedeeld; dus is niets onbetwistbaarder dan de stelling: zonder de vei diensten van Christus geene verdiensten voor den mensch. Gelijk namelijk de twijg noch groeit, noch bloeit, noch vruchten draagt, als het sap uit den wortel en den stam haar niet doordringt, zoo is ook de ziel van den mensch onvruchtbaar aan verdienstelijke werken, als zij niet door den band der heiligmakende genade en heilitre liefde als eene levende rank met Christus, den waren wijnstok, is verbonden. Daarom zegt de Zaligmaker zelf: (Joan. XV: 5.) „Ik ben de „wijnstok, gij zijt de ranken. Die in Mij blijft en Ik in hem,

Het tegenovergestelde gevoelen vaa Bajus (Hoofdst. 11 en 62) is door den JioomBchen Stoel veroordeeld.

„die draagt veel vrucht; want zonder Mij leunt gij niets doen.quot; ïen gevolge dezer door middel van de heiligtnakende genade verkregen levensverceniging met den Verlosser, krijgen onze werken in en op zicii zelve eene bijzondere bovennatuurlijke waarde, welke zij zonder haar niet zouden, niet konden hebben. Zij zijn daarom in Gods oog als werken van een in Christus, zijnen Zoon, vernieuwd schepsel, als werken van levende ledematen van dat geheimvol ligchaara, welks hoofd Jesus Christus, de hemelsche Adam is. Vandaar schrijft ook de Kerkvergadering van Trente (Zitt. XI: Hoofdst. 16.) de verdiensten van den reglvaardige vooral daaraan toe, dat „Jesus Christus, gelijk het hoofd aan de ledematen en „gelijk de wijnstok aan de ranken, aan de geregtvaardigden „voortdurend kracht mededeelt , die kracht, welke hunne „goede werken altijd voorafgaat, vergezelt en volgt , en „zonder welke zij in geenen deele Gode aangenaam en ver-„dienstelijk zijn kunnen.quot; —• Volgens de meening van vele Godgeleerden hebben de goede werken der regtvaardisjen thans, na de volbragte verlossing, eene nog hoogere innerlijke waarde, dan zij gehad zouden hebben, als de mensch in den oorspronkelijken staat van onschuld ware gebleven, en de verlossing door Christus niet had plaots gehad. Hoor die levens-vereeniging met Christus, den hemelschen Adam, geschiedt het namelijk, dat onze goede werken door God in zekeren zin als het gemeenschappelijk gevolg van het God-menschelijk werken van Christus, als ons hoofd, en van ons zelve, als zijne ledematen , worden aangezien , en alzoo ook om de goddelijke waardigheid des Heilands, om zijne oneindige verdiensten en de aan Hem gedane beloften rijkelijker worden beloond. In dien zin zegt de genoemde Kerkvergadering: (Zitt. XXV: hoofdst. 8.) „In Mem (den Godmenjcli) leven „wij, verdienen wij, van Hem hebben de vruchten der boet-„vaardigheid (onze goede werken) hare kracht, door Hem „worden zij van Hem aangenomen.quot; (Verg. Deel II, bl. 293 en Suarez, de grat. sanct. XII: c. 19.)

Ja, want elke boom, welke geene goede vruchten draagt, zal uitgehouwen en in het vuur geworpen worden. (Matth.

Met deze strenge woorden bestraft de h. Joannes de Dooper het vermetele vertrouwen der Phariseën en Sadduceën, die hun heil verzekerd waanden, omdat zij volgens ligchamelijke afstamming kinderen van Abraham waren, zonder er zich over te bekommeren, het ook volgens hunne werken te zijn. Draagt

er geen roem op, sprak hij tot hen, en zegt niet: „wij hebben „Abraham tot vader. Meent niet, dat gij daarom het toekomstig oordeel ontgaan zult; want ik zeg u, de bijl is al-„reeds aan den wortel der boomen gelegd. Elke boom alzoo, „welke geene goede vruchten draagt , zal uiigehouwen en in „het vuur geworpen worden.quot; De voorlooper van den Leermeester aller wijsheid zegt niet: elke boom, welke slechte vruchten draagt, wordt geveld en aan het vuur overgeleverd , maar: elke boom, die geene goede vruchten draagt. Het verzuim van goede werken is dus reeds genoeg om tot de verdoemenis te komen ; want het is kwaad, geen goed (e doen, daar er geschreven staaf: „wijk af van het „kwaad en doe het goede.quot; (Ps. XXXVI: 27.) — Jesus Christus zelf bevestigt de leer van zijnen voorlooper door de gelijkenis van den onvruchtbaren vijgenboom, als Hij den heer van den boomgaard, waarin die boom is geplant, de woorden in den mond legt: „Zie, het is het derde jaar, dat „Ik kome en vrucht aan dezen vijgenboom zoeke, en ik vind „er geene. Houw hem dan uit ! Waartoe ook beslaat hij de „aarde(Luc. XIII: 7.) Dezelfde beteekenis heeft de parabel van de vijf wijze en de vijf dwaze maagden. (Matth. XXV; 1—14.) üe geheele en eenige misdaad der laatsten was, dat zij bij de komst van den bruidegom geen olie in hare lampen hadden, d. i. dat zij ontbloot van goede werken waren; want eene lamp zonder olie is, volgens de verklaring der Vaders, een geloof zonder goede werken. ¹) Hetzelfde leert ons de parabel van Christus over den tragen knecht, (1. c. v. 14—30.) die het ontvangen talent noch verkwistte, noch verloor, maar het begroef en nutteloos liet liggen, en om deze strafwaardige nalatigheid uit den mond van zijn vergramden heer het vonnis moest vernemen: „werpt den onnutten dienst-„knecht in de duisternissen, aldaar zal zijn geween en knarsing „der tanden.'¹ Zeer duidelijk ook blijkt de noodiakelijkheid der goede werken uit de beschrijving van het laatste oordeel, welke Jesus ons in het reeds aangehaalde 25^st0 hoofdstuk van Mattheus geeft. De eeuwige Kegter zal bij dat plegtig oordeel hun, die ter linker zijde staan, niet verwijten, dat zij niet geloofd, maar wel, dat zij geene werken van barmhartigheid geoefend hebben. Gelijk Jesus Christus, zoo wijzen ook de h. Apostelen met grooten nadruk op de noodzakelijkheid der goede werken ter zaligheid. Krachtig spreekt vooral de h. Jacobus in het tweede hoofdstuk van zijnen npostolischen brief. „quot;Wat baat het, mijne broeders,quot; vraagt hij, „wanneer iemand „zegt, dat hij het geloof heeft, maar de werken niet heeft?

„Kan het geloof hem zaligmaken.quot; Gewis wil de genoemde Apostel, geüjk uit zijne verdere woorden blijkt, hiermede zeggen , dat het geloof zonder werken niets baat, niet in staat is deu mensch zalig te maken. Bij al deze bewijzen komt nog, dat de geheele h. Schrift, zoowel van het Onde als van het Nieuwe quot;Verbond, ons onophoudelijk tot de beoefening van goede werken aanspoort, en ons overal den hemel als het loon voor goede werken of voor het geloof in vereeniging met de goede werken beschrijft en voorstelt. — Uit het gezegde blijkt, hoezeer de hervormers uit de zestiende eeuw zich niet alleen tegen de eenparige kerkelijke leer aller eeuwen, maar ook tegen de ondubbelzinnige en duidelijkste woorden der h. Schiift hebben misgrepen, als zij leerden, d;it de goede werken ter zaligheid niet noodzakelijk zijn, dat het geloof alleen zalig maakt. ') Vruchteloos beriepen zij zich op den h. Paul us, wiens woorden zij vervalschten, om hem tot beschermer eener verderfelijke dwaling te maken. Paulus leert integendeel, dat wij in Christus tot nieuwe schepselen herboren zijn, opdat wij goede werken oefenen. „Wij zijn,quot; schrijft hij aan de Ephesiërs, (II: 1U.) „zijn maaksel, geschapen in Christus

') Luiker wilde van de noodzakelijkheid der poedo vrerken ter verkrijging der zaligheid in het geheel niet weten. „Men moetquot;, dus luiden zijne woorden, „dit voorstel: goede werken zijn ter „zaligheid noodzakelijk , volstrekt niet aannemen , maar geheel verwerpen. quot;Want het is valsch. en onwaar, dat goede werken tot de „reglraardigheid of zaligheid noodig zijn , en omdat het papisten „goed schijnt, willen wij het geenszins aannemen, noi-li goedkeuren, „maar geheel en al uit de theologie, bijzonder uit het artikel der „regtvaardigmaking wegwerpen, en noch er van zien noch er van „hooien.quot; *)^'og eteiker drukt hij zich op andere plaatsen uit, zooals in zijne postille: (quot;Walch. 1). 11. Uladz. ili) „Gave Cod, dat ik eene „stem hadde als een donderslag, dat ik haar over (fe geheele wereld „konde doen weergalmen, en liet woord tij alle merfchen

„uit hart, mond, ooren en borsten kon wegnemen ea toch een juist „denkbeeld daarvan geven.quot; Dat juiste denkbeeld, bepaalt en ver-kltart Luther niet zelden daarmede, dat, wanneer het geloof het ware is, het van zelf goede werken voortbrengt, dt^ijl de goede werken teekenen en vruchten van het ware geloof zijn. Moest hij echter later do vrang beanl woorden , of alleen zulk een waar, d. i. een aan goede werken vruchtbaar geloof zalig maakt, dan geraakte hij telkenmale in de pijnlijkste verlegenheid. Antwoordde hij bevestigend, dan weersprak hij zich zeiven en leerde, gelijk ook de katholieke Eerk, dat het geloof zonder goede weiken dood is en niet lot de zaligheid leidt; antwoordde hij daarentegen ontkennend, dan gaf hij, het gezonde verstand van den mensck in het gezigt slaande, toe, dat het geloof even goed als het ware zalig maakt,

dat het dus geheel en al overbodig is, het ware geloof van het valsche te onderscheiden.

„Jesus tot goede werken, welke God heeft voorbereid, opdat „wij daarin zouden wandelen.quot;

Die, 1) welke door de geboden Gods en der Kerk aan alle Christenen voorgeschreven en 2) Ier vervulling der pligteu van onzen staat noodzakelijk of dienstig zijn.

Ten opzigte der verpligting omlersciieidt men de goede werken gewoonlijk in geboden en alleen aanbevolen werken, of in werken van verpligting en van vrije Tcevze. — Tot de werken van verpligting behooren 1) die, welke door ieder van ons als mensch en Christen krachlens de geboden Gods of der Kerk, zijne plaatsbekleedster, verrigt moeten worden. Over deze is in het derde deel breedvoerig gehandeld. 2) Die, tot wier beoefening lt;le bijzondere levensstaat of het beroep van eiken Christen verpligt. Tot andere goede werken verpligt namelijk de staat van den Priester of kloosterling, lot andere die van den leek, tot andere de ongehuwde staat, weder lot andere de huwelijke slaat. De slaat van overheden en onderdanen, van ouders eu kinderen, van dienstboden en heeren, de staat van beambten, soldaten, geleerden en kunstenaars, om kort te gaan, elke christelijke levensstaat vordert de vervulling van bepaalde pligten, de beoefening van onderscheiden goede werken.

Deze beide soorten van gnede werken moet ieder Christen v(5ór alle andere beoefenen; want wie ze nalaat, hem zal het weinig baten, andere goede werken, waartoe hij niet is verpligt, volgens eigene keuze te verrigten. Het kan aan God nooit welgevallig wezen, dat wij aan onzen wil de voorkeur geven boven zijn h. wil.

Goede werken, welke van onze vrije keuze afhangen, zijn zulke, wier beoefening, schoon niet streng geboden, ter zaligheid strekt, tot de voluiaaktheid zeer veel bijdraagt, en daarom in de h. Sclmft bijzonder wordt aanbevolen. „Het gebed,quot; sprak liaphaël tot Tobias, (Tob. XII: 8.) „met „vasten en aalmoezen gepaard, is beter dan schatten van „goud op Ie hoopen.quot; (Jvereenkomstig deze uitspraak van dien hemelschen leermerster verslaat men onder goede werken gewoonlijk bidden, vasten, aalmoezen geven; waaronder in het algemeen de werken van godsvrucht, van versterving en van naastenliefde verstaan worden. Door het gi bed brengen wij aan God onze ziel, door het vasten ons ligchaam en door de aalmoes de tijdelijke goederen ten offer. En daar elke zonde uit de begeerlijkiieid des vleesches, uit de begeerlijkheid der oogen en de hoovaardij des levens wordt geboren, (I Joan. II: 16 ) zoo wordt door deze goede werken de drievoudige bron der zonde afgesloten en verstopt. Door het gebed en de over-

weging, waaronder ook de geestelijke lezing en het aanhooren van Gods woord te rekenen zijn, wordt de ziel aan God, haren Schepper en Heer, in oolmoed onderworpen, wordt dus de hoog-mofd of de hoovaardij des levens onderdrukt; door het vasten, hetwelk ook alle boetewerken, strengheden en zelfkastijdingen in zich besluit, wordt de begeerlijkheid des vleesches verzwakt; door de aalmoes eindelijk, waaronder alle werken van milddadigheid en barmharfigheid zijn begrepen, wordt het hart van de ongeregelde gehechtheid aan de aardsche goederen van lieverlede bevrijd eu zoo de begeerlijkheid der oogen krachtdadig bestreden.

De zooevcn genoemde werken kunnen wel in vele gevallen ook werken van verpligting zijn, gelijk dit reeds uit de behandeling van het vasten en van de aalmoes blijkt, en uit de later volgende § over het gebed blijken zal. Zij worden echter met regt gerangschikt onder de werken, welke niet verpiigtend zijn, zoo dikwijls de Christen, door geloof, liefde en ijver aangedreven, in dit drievoudig opzigt meer doet, dan hij streng verpligt is. — En wie zou zich ook niet aangespoord gevoelen, zoo te handelen, als hij van den eenen kant de meerdere verheerlijking van God , van den anderen kant zijne eigen volmaking en het heerlijke loon des hemels in het oog houdt? De h. Paulus vermaant ons herhaald en dringend, om goed te doen, ijverig er ons op toe te leggen, rijk te worden aan goede werken, (!. Tim. VI: 18.) in alle goede werken vruchibaar te zijn. „Laat ons in het goede te doen „niet moede worden,quot; sciirijft hij aan de Galaten, (\'I: 9.) „want „te zijner tijd zullen wij maaijen, indien wij niet moede wor-„den.quot; Als het om een handvol goud of zilver te doen is, dan vragen wij niet eerst of wij verpligt zijn, ons eenige moeite te getroosten om het in 't verschiet geziene goed te verwerven; in dat geval deinzen wij voor geene moeite noch arbeid terug. Zou het niet onvergeeflijk zijn, als wij elke inspanning schuwden, waar het de verkrijging gekit van eeuwige goederen, daar wij toch weten, „dat onze arbeid niet ijdel is in den „Heer.quot; (1. Cor. XV: 58.) — Wie nooit meer doen wil, dan wat hij meent te moeten doen, om de straf der eeuwige verdoemenis niet te beloopen, heeft alle reden om te vreezen, dat hij ook eindelijk dit zal verzuimen; wie zich daarentegen altijd beijvert, nog raeer te doen, dan hij verpligt is, zal moeijelijk ooit een verwaarloozer van zijn pligt en zijne zaligheid worden. Vandaar schrijft de h. Petrus: (2. Petr. I: 10.) „Broeders, beijvert u uwe roeping en uwe uitverkiezing „door goede werken te verzekeren; want als gij dit doet, zult „gij nooit zondigen.quot; — En niemand geve voor, dat hij niet bij magte is, dergelijke goede werken te verrigten. Wie niet

kan vasten of aalmoezen geven, is toch voor hel minst in staat, God door bidden te verheerlijken, zijn hart ootmoedig en vol vertrouwen tot Hem te verheffen.

Op de goede meening , door welke wij ook bij geringe werken een groot loon van God kunnen verkrijgen.

Goede meenivg noemen wij de bedcelint', om door ons handelen Gfd te dienen, Hem te eeren. Drze bedoeling beslaat in den goeden, tot de dienst en de verheerlijking van God geriglen wil, in de godvruchtige stemming des harten. Op doze stemming en goede bedoeling is bij onze handelingen het oog van God bijzonder gevestigd: de bloote schijn heeft voor l'em geene waaide. Duidelijk wordt dit aangegeven in de woorden van Christus bij Mattheus: (quot;VI: 22, 23.) „uw „oog is het licht uws ligchaams; zoo uw oog zuiver is, zal „geheel uw ligcliaara helder zijn. Maar indien uw oog slecht „is, zal geheel uw ligchaam duister zijn.quot; Uit den zamenhang met het voorgaande blijkt namelijk duidelijk, dat de Zaligmaker hier onze goede bedoeling vergelijkt met het oog des ligchaams, gelijk ook de h. Vaders, als bijv, de h. Paus Gre-gorius, ons leereu. De goddelijke Leermeester wil dus zeggen: wanneer gij goede werken verrigt, als gij bidt, vast, aalmoezen uitdeelt, doet hel met eene goede, zuivere bedoeling; want de goede meening is voor uwen inwendigen toestand, wat het ligchamelijk oog voor uwen uitwendigen wandel is. Is uw lig-chamelijk oog zuiver en helderziende, dan strekt het voor alle ledematen des ligchaams tot een licht, zoodat deze zonder stooten hunne verrigtingen volbrengen ; is het daarentegen blind, dan is het geheele ligchaam als in duisternis. De hand weet dan niet, of zij naar nuttige of schadelijke dingen tast; de voet weet niet, of hij zich op een vasten of glibbe-rigen grond zet. Eveneens is het ook met liet oog van uwen geest, met uwe bedoeling: is zij zuiver en op het goede geiigt, dan zal uw gebed, uw vasten en uwe aalmoes waarlijk goed zijn; is zij echter met een boozen hartstogt doortrokken, dan zullen ook uwe werken geene werken des lichts, maar der duisternis, geene goede, maar slechte werken zijn. — Zoo kunnen dus handelingen, die op zich zelve goed zijn, verdien-teloos, ja, zelfs zondig worden, als de bedoeling ijdel of geheel verkeerd is. i) — Door de goede bedoeling daarentegen

•) Deze voor het christelijke leven zoo gewigtige waarheid zal door de volgende gelijkenis gemakkelijker begrepen worden. Een vroom kluizenaar had eens een zeer merkwaardigen droom. Bij zag zich. verplaatst in den tijd van hot bijzoader oordeel, waarin ieder

worden ook de in zich zelve onbeduidende goede handelingen hoogst aangenaam aan God en bereiden ons een groot loon in den hemel. Jesus Christus zelf waarborgt ons dit met de woorden: „Al wie slechts een beker koud water aan een van „deze geringsten in den naam eens discipels zal gegeven „hebben, voorwaar, Ik zrg u, hij zal zijn loon niet verliezen,quot; d. i. een eeuwig, onverliesbaar loon ontvangen. (Matth. X: 42.)

mensch terstond na zijn verscheiden volgens zijne werken geoordeeld wordt. Jesus Christus zat op zijnen troon, aan zijne voeten stond een Engel met eene weegechaal. Iedere afgestorvene verscheen voor dit beslissend oordeel beladen met twee pakken, waarvan het eene zijne goede werken, het andere zijne zonden bevatte. De Engel woog terstond de beide bundels tegen elkander, en naardat het goed of het kwaad het overwigt had, sprak Jesus genade of verwerping uit. Allpn, die op de rij af verschenen, bragten twee zeer ongelijke bundels mede; die der zonde was doorgaans veel grooler, dan van de goede werken, en de weegschaal des Engels helde onophoudelijk naar dien kant over, namelijk naar de linkerzijde. De goede kluizenaar was nu zeer bedrukt, omdat hij tot dusverre alleen vonnissen van gramschap uit den mond van Jesus Christus gehoord en alleen rampzaligen gezien had, die terstond na hunne veroordeeling door den afgrond werden verzwolgen. Eindelijk bemerkte hij eene vrouw, wier verschijning hem eenigen troost schonk , want van hare beide bundels was die met het opschrift: „goede werken,'' veel grooter dan de andere. Maar hoe groot was zijne teleurstelling, toen hij op het oogenblik, dat de beide bundels op de weegschaal werden gelegd, het grootste door liet tegenwigt van het kleinere eensklaps in de hoogte zag gaan , en bijgevolg het vonnis der verdoemenis dier rampzalige uit den mond van den goddelijken Eegter vernam. De Engel, de verbazing des kluizenaars bemerkende, wenkte hem te naderen, en opende voor zijne oogen den bundel der goede weiken van de vrouw. Deze bevatle eene menigte van kleine pakjes, wier opschrift was: „gebeden, biechten, communiën, aalmoezen, bezoek „van zieken, geschenken aan kerken, bedevaarten'' en dergelijke meer. Is'u eerst steeg zijne verbazing ten top. ilij kon niet begrijpen, hoe zoo vele en zoo goede werken zulk een klein gewigt konden hebben. Toen beval de tngel hem deze kleine pakjes te openen, en zie zij waren allen geheel ledig. Bij dit schouwspel wist de kluizenaar niet meer wat hij detken moest en zag den Engel verlegen en vragend aan. „Ik lees in uwe ziel,quot; sprak nu de Engel, „dat gij „niet weet, wat gij hiervan moet denken. Uoor dan: de goede werken, „wier afzonderlijke opschriften gij hebt gelezen, waren maar schijn-„weiken; want de hoofddrijfveer van allen was niets dan hoogmoed, „menschelijk opzigt, eigenbelang, huichelarij, en andere dergelijke. „Alles, wat niet voor Uod en den hemel wordt gedaan, is zonder inwendige waarde, is nietig in de oogen van den hoogsten Eegter. „Deze vrouw verbeeldde zich rijk te zijn aan goede werken. De dood-„slaap overviel haar in dien waan, en bij haar ontwaken aan deze „zijde des grafs bevond zij zich zonder eenig verdienstelijk werk.quot; Op dit oogenblik ontwaakte de kluizenaar. Die droom kwam hem later dikwijls voor den geest, en was steeds eene waarschuwing, welke God hem geschonken had, om in al zijne handelingen elke bedoeling te verwijderen, welke hem van verdiensten kon berooven. (Ge-lijkenissen van Bonaventura.)

Daarom vermaant de Apostel: (Col. III: 17.) „Al vrat gij doet „in woord of werk, doet liet alles in den naam van den Heere „Jesus Christus.quot; — Doch niet alleen de in zich zelve oiibe-duidende pcede werken, maar ook de onverschillige handelingen, welke namelijk uit haren aard noch goed, noch kwaad zijn, als eten, drinken, wandelen en derg. worden Gode aangenaam en voor den hemel verdienstelijk, als men ze met eene bovennaluurlijke goede mtening volbrengt. Vandaar schrijft ook de h. Paulus aan de Corinthicrs: (l.Cor.X: 31.) „Hetzij „gij eet, hetzij gij drinkt, hetzij gij iets anders doet, doet „alles tot eer van God.quot; In vroegere eeuwen hield men zich veel onledig met het zoeken naar den steen der wijzen, d. i. de kunst om metaal zonder waarde in goud te veranderen. Deze kunst is voor den Christen gemakkelijk te leeren en te beoefenen. Zij bestaat, volgens het gezegde, in alle handelingen voor Gcjd te doen, alle wederwaardigheden voor God te lijden, alleen het heil zijner ziel en Gods verheerlijking en liefde tc beoogen. De goede meening is dan de steen der wijzen voor den Christen ; want wat de Christen ooit met zulke meening doet of lijdt, dat bereidt hem een loon in den hemel, hetwelk oneindig meer waard is, dan al het zilver en goud der wereld. Zou het niet onvergeeflijk zijn, zich dezen „steen „der wijzenquot; niet toe te eigenen ?

Veider zij nog aangemerkt, dat eene goede handeling des te verdienstelijker is, naarmate de bedoeling, waarmede zij wordt verrigt, verdienstelijker is. De voortreflelijkste bedoeling of meening, welke wij bij onze baiidelingen kunnen hebben, is voorzeker die, welke uit de volmaakte liefde tot God voortkomt, als naiuelijk de handelende persoon niet zoozeer op het loon cf niet alleen op het loon, maar veeleer op de eer en verheerlijking van God, als het laatste doel zijner handelingen ziet. (Verg. Deel III, bh. 11.) — Ook ontvangt een onbeduidend werk en een gering offer dikwijls een naar evenredigheid zeer groot loon, omdat het geschiedt met de bedoeling, als het mogelijk ware , een nog veel gevvigtiger werk te doen, een veel grooter offer te brengen. Van dien aard was het offer van den penning, welken de arme weduwe in de offerkist te Jerusalem wierp; want daar zij, vulgens het getuigenis van den Heiland zeiven, „alles gaf, wat zij had,quot; (Marc. XII: 44.) mogen wij met regt besluiten, dat zij de meening had, meer te geven, als zij meer had bezeten.

Opdat al onze goede werken met eene goede, Gode behagelijke Hjeening gedaan worden, is liet juist niet noodig, ieder afzonderlijk, voordal men het begint, door eene uitdrukkelijke akte van den wil aan God op te dragen, of in het verloop daaraan altijd te denken of te zeggen: „mijn God, ik doe dit werk te uwer ecre, uit liefde tot ü,quot;

Heeft men des morgens al zijne handelingen door eene goede meening aan God opgedragen en verrigt men ze dan krachtens deze eerste goeda bedoeling zóó , dat zij niet door eenige verkeerde mcening herroepen worden, maar op alle goede of onverschillige handelingen van den dag een heilzam^n invloed uitoefenen, dan zijn deze Gode aangenaam en verdienstelijk voor het rijk der hemelen. Zoo behoeft ook een wandelaar , die op het punt is naar zijn vaderland terug te keeren, geenszins bij elke schrede te denken aan het vaderland en zijne bedoeling om terug te keeren ; het is voldoende, dat hij zich des morgens op den goeden weg begeeft en in den loop van den dag onverdroten daarop voortgaat. — Intusschen kan toch niet ontkend worden, dat een reiziger, die dikwijls aan zijn vaderland denkt en de meening om er heen te gaan vernieuwt, het voorgenomen doel spoediger, onmiddellijker en zekerder zal bereiken, vooral als de weg of zeer moeijelijk is en groote bezwaren oplevert, of langs verrukkelijke streken en schoone steden leidt, waar alles den terugkeerende uitnoodigt, om halt te houden en herhaaldelijk de reis venragende uilstapjes to doen. Eveneens nu is het gelegen met den Christen, den wandelaar naar het hemelsche vaderland. Hoe meermalen de Christen op zijne aardsche pel^rimsreize, waar aardsche goederen, zingenot en do ongeregelde neiging van het hart hem bijna bij elke schrede tot verderfelijke rust of tot afwijking van den goeden weg dringend aanzetten , — hoe meer de Christen denkt aan God cn het eeuwige verblijf bij God, hoe meer hij de bedoeling, om daar te komen, vernieuwt, des te zekerder, grooter en rasscher zullen zijne schreden op den weg van het eeuwig geluk w^rezen, d. i. des te meer goede werken zal hij beoefenen, des te zeldzamer zal hij den schadelijken invloed der ingevingen van ijdelheid. roemzucht cn andere ongeregelde neigingen op zijne goede handelingen gew aar worden. Daarom is het zeer heilzaam, niet alleen des morgens, maar ook dikwijls op den dag eene göfede meening te maken. Men bevlijtige zich dus, deze zoo loflelijke oefening tot eene gewoonte te maken. — Men zegge iederen dag terstond bij het ontwaken: „O mijn God! Ik draag „al mijne gedachten, woorden en werken te uwer eere en ver-„heerlijking op.quot; Of:

In den loop van den dag herhale men dikwijls, vooral bij het begin van gewigtige bezigheden: ..Mijn God en Heer! Alles te uwer „eer!quot; „Alles voor Jesus!'' en derg. meer. — Ook is het zeer nuttig, om elk goed werk met verscheidene goede bedoelingen te doen, daar aan elk dezer bedoelingen een bijzonder loon beantwoordt.

Uit onze verhandeling over de genade hebben wij geleerd, dat de genade Gods voor alle menschen noodzakelijk is, om zalig te worden; alsook, dat God in zijne oneindige goedheid en milddadigheid bereid is, een ieder de noodige genade te verleenen. Daar God nu de eenige bron der genade is, staat het Hem vrij, ze ons mede te deelen op die wijze en onder

die voorwaarden, welke Hem behagen. En werkelijk zien wij ook, dat God ons vele genaden geeft, zonder dat wij van onzen kant daartoe iets bijbrengen, zooals bij de voorkomende genade tot het gebed, tot het geloof, ter bekeering, enz. het geval is. Andere genaden wil Hij ons alleen schenken onder voorwaarde, dat wij er Hem om bidden; weder andere heeft Hij aan het goede gebruik der h. Sacramenten verbonden. Daaruit blijkt dus duidelijk, dat zoowel de h. Sacramenten als het gebed, waaronder vooral het smeekgebed wordt verstaan, zeer geschikte middelen zijn, om genaden van God te ver-krijgen.

Deze beide genademiddelen dragen tot het verkrijgen der genade bij op verschillende wijze. De h. Sacramenten werken in ons de genade uit; het gebed daarentegen smeekt die voor ons af. Üe h. Sacratnenfen brengen, gelijk later zal worden bewezen, indien zij waardig ontvangen worden , als werkende oorzaken, de aan het doel hunner instelling beantwoordende genaden in ons onfeilbaar voort, gelijk het water van het bad van Betlisaïda, hetwelk, als het door den Engel des Heeren in beweging was gebragt, aan den zieke, die het eerste daarin afsteeg, de gezondheid seker terug gaf. Het gebed daarentegen dient alleen, om den oorsprong der genade te bewegen, den biddende deze of gene genade welwillend te schenken. Zoo strekte de bede van den blindgeborene, om Jesus te bewegen, zijne blindheid werkelijk te genezen. — Daar de h. Sacramenten de genade niet alleen afsmeeken, maar uitwerken, blijkt het, dat zij bij voorkeur en in den strengsten zin genademiddelen zijn, terwijl dit van het gebed slechts geldt in een ruimeren zin. — Een verder onderscheid tusschen de genoemde genademiddelen, de h. Sacramenten namelijk en het gebed, ligt daarin, dat de Christen door de eerste alleen genaden van dien bijzonderen aard erlangt, tot welker mede-deeiing zij door God zeiven zijn ingesteld, terwijl hij doorliet gebed genaden van allerlei aard kan verkrijgen, alleen die uitgezonderd, welke God ons uitslidteud door de h. Sacramenten wil schenken. Zoo kan bijv. de Christen door het gebed nooit de raagt om zonden te vergeven verkrijgen; deze wordt alleen door het Sacrament des Priesterschaps medegedeeld.

De schoonste en beste vrucht, w^relke wij uit de leer over de genade moeten trekken, is voorzeker eene onbeperkte hoogschatting van de heiligmakende genade, van die bron van hemelsche verdiensten, van hemelsche glorie, welke uit het

liefdevolle vaderhart van God ontspringt en in ons hart zich uitstort. Deze hoogschatting der heiligmakende genade moet ons altijd en overal vergezellen, moet ons in alle aangelegenheden en omstandigheden van dit aardsche pelgrimsleven eene sterke drijfveer zijn, om ze le bewaren, en door goede werken, vooral door het dikwijls waardig ontvangen der h. Sacramenten, te vermeerderen. Ongelukkig kennen zeer vele Christenen de onvergelijkelijk verhevene waarde dezer heerlijke gave van den drieëenigen God niet, of denken er niet aan, omdat de ijdel-heid der wereld hunnen geest verstrooit, en zingenot hun hart verblindt. En toch is er geene kostbaarder gave dan deze. Wanneer God een millioen werelden, de eene schooner dan de andere, had geschapen en ze ons schonk, hoe dankbaar zouden wij Hem daarvoor niet zijn ? En toch heeft Hij door de gave der heiligmakende genade iets onvergelijkelijk grooters voor ons gedaan. Bedenken we het wel: reeds op den scheppingsdag gaf de Allerhoogste aan zijn lievelingsschepsel, aan den menscli, dit onderpand van toekomstig, eeuwigdurend geluk, verhief hem daardoor ver boven de ge-heele zigibare natuur, en rangschikte hem in zekeren zin onder de koren der zalige geesten. En als de eerste mensch dwaas en boos genoeg was, om door zijne ongehoorzaamheid dit goddelijk geschenk te verwerpen, voar altijd te verwerpen, daalde de eeniggeboren Zoon des eeuwigen Vaders van den troon des hemels in dit tranendal neder, om ons opnieuw het bezit dier onwaardeerbare parel te bezorgen. Tot losprijs gaf Hij daarvoor alles, zelfs zijn bloed en leven, ten offer. Hiermede nog niet tevreden, zond de menschgeworden Zoon Gods, Jrsus Christus, na zijnen terugkeer tot den Vader den h. Geest over zijne Kerk, om bij haar te verblijven en door zijne tus-schenkomit de genade van heiligmaking en de goddelijke liefle in de harten der Christenen tot het einde der eeuwen uit te storten, üit alles heeft God de Heer gedaan, om voor ons de verlorene genade te verdienen en ons die te kunnen schenken. En zouden wij ons dan geene moeite geven, de herkregene genade te bewaren en volgens Gods wil en beschikking te vermeerderen ? Zouden wij zoo ligtzinnig eti slecht zijn, de door het kostbare bloed van den Godmensch herkregen parel der heiligmakende genade voor een schandelijk gewin, voor eene ijdele eer, voor eene nietige vreugde van eenen dag te verkwisten of weg le werpen ? Is dit niet volgens de woorden van den Apostel, (ilebr. X: 2S, 29.) „den Zoon Gods „met voeten treden, het bloed van het Verbond, (het bloed „van Jesus Christus) waardoor wij worden geheiligd, voor „onzuiver (voor onheilig, ter heiliging onnuttig bloed) hou-„den en den Geest der genade (den h. Geest) smaad aan-

„doen?quot; ¹) En verdient een zoodanig Christen niet de strengste straffen? Als degene, die de wet van Mozes had overtreden, in vele gevallen zonder barmhartigheid moest sterven, hoeveel strenger straffen zal hij dan niet moeten ondergaan, die den Zoon Gods, zijn h. bloed en verlossingswerk, en den h. Geest, de bron en den uitdeeler aller genaden, zoo stoutmoedig onteert ?

Een uitwendig teeken, door Chri«(us ingesteld, befeekenende eene bijzondere genade, welke ons door hetzelve gegeven wordt.

De zeven h. Sacramenten zijn even zoovele geheimvolle bronnen, waaruit ons de genaden, welke Jesus Christus door zijn bitter lijden en sterven lot onze zaligheid heeft verdiend, rnimsclioots toevloeijen. Deze genadebronnen waren in het Oude Verbond nog niet geopend; zij waren echter aan het door Christus te verlossen menschdom toen reeds door de Profeten pleglig beloofd. „Gij zult,quot; zegt Isaias, (Xll: 13.) „water „pulten met vreugde uit de bronnen des Z:\li2makers en (met „een dankbaar hart) op dien d:ig zegden : prijst den Heer en „roept zijnen naam aan.... Zingt den Heer liederen; want „Hi) heeft iets groots gedaan.quot; Het is de liefderijke bedoeling Gods, dat wij allen tot die genadevolle bronnen naderen en naar onze behoeften daaruit putten. Doch hoe zou het ons mogelijk zijn, aan die bedoeling van God te beantwoorden en tot de heilbronnen te naderen, als zij niet zigtbaar, nietwaar te nemen, maar onzigtbaar waren als de genade zelve ? Om deze zevenvoudige genadebron tot ons hart te leiden, heeft Jesus Christus zigtbare teekenen ingesteld, opdat wij daardoor ohzigtbare genade en inwendige heiliging zouden erlangen. — Drie zaken behooren dus tot een Sacrament; 1) een zigtbaar, d. i. een door eenig uiterlijk zintuig, als gezigt, gehoor, gevoel, waar te nemen teeken. ') Zulk een teeken is bijvr. bij

Ofschoon deze tekat onmiddellijk op den afval van het geloof betrekking heeft, kan hij toch met gegronde reden op iedere zware zonde van den Christen worden toegepast. Zelts deh. Thomas (Comment, op den brief der Hebreënl geeft deze uitlegging op de tweede plaats.

') Ook noemt do Katechismus van het Concilie van Trente het Sacrament „een zigtbaar teeken eener onzigtbare genadequot; Op de tegenwerping, dat het sacramenteele teeken niet slechts uit zigtbare dingen, (uit de stof) maar ook uit hoorbare woorden (uit den vorm) bestaat, en dus veeleer een zigtbaar en hoorbaar teeken moest ge»

hel h. Sacrament des Doopsels de afwassching met water, door middel van het zintuig des gezigts of ook des ge-voels waar te nemen, en de woorden, door het zintuig des gehoors te vernemen, „Ik doop u in den naam des „Vaders en des Zoons en des h. Geestes.quot; — Gelijk bij het h. Doopsel, zoo bestaat ook bij de overige h. Sacramenten het uitwendige ziglbare teeken uit twee zaken : uit de stof, d. i. uit de zaak of handeling, welke onder de zintuigen valt, en uit den vorm, d. i. uit dat deel van het Sacrament, wat de stof nader bepaalt om Sacrament te zijn, en welke vorm meestal uit woorden bestaat, door welke de in en op zich zelve onverschillige handeling eerst een Sacrament wordt. Wat de h. Augustinus van de stof en den vorm des Doopsels zegt, (Verii. 7 over Joan.) dat geldt dus ook van de stof en den vorm van alle andere Sacramenten. „Laat het woord weg, „wat is het water meer dan water? Het woord komt bij het „element, en het wordt Sacrament.quot; En inderdaad zonder het ware doopformulier zou de uitstorting des waters niets anders zijn dan eene gewone ,afwassching of afkoeling. ') 2) Eene omiqtlare genade, «elke door liet met de zintuigen waarneembare teeken figuurlijk worJt te kennen gegeven , en daarmede zoo is verbonden, dat op hetzelfde oogenblik, waarop men het zigtbare teeken, de afwassching met water bij het Doopsel, de zalving met het h. Chrisma bij het Vormsel, enz., volgens

noetnd worden, antwoordt de h. Thomas, (4. Sent. 1). 1. q. 1. a. 1. b, 3.) dat hier zigllaar zooreel als wuurneemhaar beteekent, en den grond voor deze verwisseling van uitdrukking ziet de h. Leeraar hierin, dat Let zintuig van het gezigt onder alle zintuigen het edelste is, en, gelijk ook de h. Augustinus opmerkt, de uitdrukking zien tot de waarnemingen door middel van andere zintuigen wordt uitgestrekt. Daarom noemt de h. Augustinus op eene andere plaats (contra Faust.) de Sacramenten „eene soort van zigtbare woorden.quot; Het woord „zigtbaar teekenquot; geeft overigens de juiste tegenstelling aan van de uitdrukking „onzigtbare genade,'' en wijst er ons op. dat de hemel-sche gaven, die voor onze ligchamehjke oogen geheel verborgen zijn, door middel van het uitwendig teeken als 't ware onthuld en zigtbaar worden.

') Heeds bad zich het Concilie van Florence van de uitdrukking „stof en vorm^:' bediend, cm de wezenlijke bestanddeelen van een Sacrament aan te duiden, en het Concilie van Trente (li⁰ Zitt. 2^e hoofdst.) leert eveneens, dat „stof en vorm het wezen van een „Sacrament uitmaken.quot; Men noemt de woorden, welke bij de toediening van een Sacrament volgens goddelijk voorschrift de stof of de sacramenteele handeling moeten vergezellen, vorm, wijl de stof eerst door het gelijktijdig uitspreken dier woorden het van Christus ingestelde Sacrament wordt. Evenzoo wordt ook een ruw stuk marmer eerst door den bepaalden vorm of de gedaante, die er door den beitel des beeldhouwers aan gegeven wordt, het standbeeld, dat hij wil maken.

voorschrift in toepassing brengt, de ziel ook inwendig geheiligd en met genadegaven verrijkt wordt. Het uitwendige is dus, om zoo te spreken, liet bekleedsel, het omhulsel; de genade daarentegen de geheimvolle vrucht, de kern, het eigenlijke, innerlijke wezen van elk Sacrament. — Daaruit blijkt ook, hoe juist aan een dusdanig uitwendig teeken de naam „Sacramentquot; gegeven wordt. Want het lalijnsche woord Sa-cramentum, waarvan het nederlandsche slechts een verkorte vorm is, beteekent iets heiligs, geheimvols. Wat nu is heiliger dan een teeken, bij welks toepassing de ziel geheiligd, en tot de gemeenschap met de goddelijke natuur verheven wordt, en wat geheimvoller dan juist deze door middel van het uitwendige teeken volbragte heiliging, waarbij volgens de opmerking van -den li. Pans Gregorius, (Verkl. 1. Boek dei-Kon. XVI.) „de goddelijke kracht onder het hulsel van ligchame-„lijke dingen de zaligheid in het verborgene bewerkt?'' ¹) — 3) De instelling ran Jems Chrislus. Voorzeker bezit geen uitwendig teeken of element van nature de kracht, om iets zoo groot en wonderbaar in de ziel te weeg te brengen , haar van zonden te zuiveren en met deugden en genaden te verrijken, daar tusschen een natuurlijk teeken en eene bovennatuurliike werking op de ziel volstrekt geen verband bestaat. Om dezelfde reden is het ook niet in des menschen magt, aan een uitwendig toeken inwendige genade te verbinden; dit vermag alleen God, de bron van alle genade. Opdat dus een uitwendig teeken werkelijk een Sacrament zij, moet de menschgeworden God, Jesus Christus zelf, het daartoe bestemd en ingesteld hebben. — Zelfs de plaatsbekleedster van Christus op aarde, de h. Kerk, heeft de magt niet, om Sacramenten in tc stellen. De door de Kerk tot een godvruchtig gebruik der Christenen ingestelde gewijde zaken, welke om hare gelijkvormigheid met de h. Sacramenten sacramentaliën worden genoemd, zijn wezenlijk van deze onderscheiden, zooals later zal worden verklaard.

Het antwoord op de vraag, waarom Christus tot mededee-ling zijner genade, zigtbare of door de zintuigen waar te nemen teekenen instelde, is reeds vroeger gegeven. Het ^e-schiedde :

1) Opdat wij een zigtbaar onderpand der inwendige, on-zigtbare genade zouden hebben, Jesus Christus namelijk, die als Godmensch al onze behoeften volmaakt kende en gekomen was

S. Eonaventura. (Breviloq P. 6. c. 1) Sacramenta licet sint corporalia et sensibilia, sunt tarnen reneranda tamquam sancta, quia sacra significant mysteria, ad sacra praeparant charismata, a sacra-tissimo Ueo data, sacra institutione et benedicüone divinitus conse-crata, ad. cultum sacratissimum Dei in sacra ecclesia constituta, ut merite dici debeant Sacramenta.

öm ons te helpen, wilde ons niet alleen zijne onzigtbare genade mededeelen, maar ook een zekeren waarborg van die mededeeling geven. Daarom hechtte Hij de genadegaven aan zigtbare, onder de zintuigen vallende teekenen der h. Sacramenten. Want daar wij door middel van het getuigenis dei-uitwendige zintuigen tot de zekerheid kunnen komen, eenig Sacrament ontvangen te hebben, zoo kunnen wij evenzeer met zekerheid aannemen, daardoor de aangeduide inwendige genade verkregen te hebben, als wij van onzen kant aan des-zelfs werking geen beletsel hebben in den weg gesteld. Zoo is dus bij het ontvangen van een Sacrament het uitwendige teeken, de door de zintuigen waar te nemen stof en vorm, een troostvol onderpand der werkelijk verkregen onzigtbare genade. — Op gelijke wijze heeft Christus zich bij de mededeeling van den h. Geest, ter gelegenheid zijner verschijning na de verrijzenis, (Joan. XX: 22.) van een uitwendig teeken, van inblazing bediend, om zijnen Apostelen te doen zien en een waarborg te geven, dat Hij hun zijnen h. Geest en met Hem de magt om de zonden te vergeven en te houden, mededeelde. Ook bij het schenken van ligchamelijke weldaden, zooals bij de genezing van den blindgeborene (Joan. IX: 6.) en van den doofstomme, (Marc. VII: S3, 34.) gebruikte de goddelijke Verlosser zigtbare teekenen, wel niet, om de genezing te toonen, daar zij in en op zich zelve duidelijk genoeg was, maar om degenen, aan wie Hij dergelijke weldaden bewees of die getuigen daarvan mogten zijn, te overtuigen, dat werkelijk zijne almagt de genezing had bewerkt.

2) Opdat wij door de deelneming aan dezelfde zigtbare genademiddelen onze gemeenschap met de eene Kerk van Christus zouden openbaren. Het lag toch in de bedoeling van den Zaligmaker der wereld, alle verlosten in eene zigtbare, door zijnen h. Geest bezielde en bestuurde gemeenschap, in de ééne h. katholieke Kerk te vergaderen en in haar, als de schaapjes eener kudde in ééne schaapskooi, bij elkander te houden. Daartoe nu waren zekere uitwendige teekenen noodig, aan welke de herders der Kerk hunne schaapjes, zoo ook de schaapjes elkander, als schapen van Christus, als leden der ééne Kerk kunnen kennen. Immers, gelijk de h. Augustinus (Lib. 19 cont. Faustum c. 11.) schrijft, „de menschen kunnen geen „godsdienstig genootschap uitmaken, als zij zich niet door ge-„meenschappelijke kenteekenen of zigtbare Sacramenten onder „elkander vereenigen.quot; De zigtbare teekenen der h. Sacramenten moeten dus ook daartoe dienen, dat iedere geloovige op zich zeiven door het gebruik daarvan, bij de overheden der Kerk en bij de overige Christenen zich als een waar lid der ééne Kerk doe kennen.

Zooals wij reeds zeiden beteekenen deze teekenen niet alleen de genade, maar werken zij die ook uit, als wij van onzen kant geen beletsel stellen j daarom worden zij ook krachtiadige of werkdadige teekenen genoemd.

Dat de h. Sacramenten, als zigtbare teekenen, de aan elk Sacrament beantwoordende genade beteekenen, deze, gelijk in het algemeen in de natuur van het teeken ligt, figuurlijk verbeelden of aanschouwelijk maken, is reeds opgemerkt. Zoo verbeeldt het uitwendige afwasschen des doopelings de inwendige afwassching der erfzonde en der dadelijke zonden; zoo de zalving met het h. Chrisma de inwendige zalving der genade, waardoor de vormeling naar de ziel wordt versterkt , gelijk het ligchaam door de bestrijking met olie gewoonlijk sterker wordt. Hetzelfde is ook bij de andere h. Sacramenten zonder moeijelijkheid aan te toonen. De h. Sacramenten beteekenen echter niet alleen de genade, maar zij werken ook de genade v.it, welke zij beteekenen, gelijk de opgaande zon, welke den dag niet alleen beteekent, maar ook ten gevolge heeft. Als dus (om ons, bij wijze van voorbeeld, tot één Sacrament te bepalen) de mensch bij het h. Doopsel uitwendig wordt afge-wasschen, dan werkt deze afwassching met de daarbij uitgesproken woorden uit, dat de ziel van den doopeling door de kracht des h. Geestes van elke zondesmet gezuiverd en geheiligd, als opnieuw geschapen wordt. Dit bewijzen da woorden van Jesus Christus, (Joan. Ill: 5.) dat de mensch „moet her-„boren worden uit het wafer en den h. Geest/' en die van den h. Paulus, (Tit. IIT: 6.) waar hij het h. Doopsel „een „bad van wedergeboortequot; noemt. In dienzelfden zin spreekt ook de h. Paus Leo: (preek 5 over de geboorte van Christus) „De kracht des Allerhoogsten, welke uitwerkte, dat Maria den „Zaligmaker baarde, werkt eveneens uit, dat het water de „Christenen doet herboren worden.quot;

Ook in het Oude Terbond waren er zekere heilige en geheimvolle teekenen of zoogenaamde Sacramenten, zooals de veelvuldige reinigingen en offers, zooals, ten tijde van den overgang van het Oude tot het Nieuwe Verbond, het Doopsel van den h. Joannes. Maar terwijl de Sacramenten van het Nieuwe quot;Verbond, waaraan alleen de naam van Sacrament in den vollen en eigenlijken zin toekomt, krachtdadig en werkdadig zijn, ontbrak aan gene de van de zonde reinigende en heiligende kracht. Derhalve leert het decreet, hetwelk Paus Eugenius IY met goedkeuring der algemeene Kerkvergadering van Florence voor de Armeniërs gaf: „In het Nieuwe Verbond „zijn er zeven Sacramenten, welke van de Sacramenten van

„het Oude Verbond zeer onderscheiden zijn. Want deze werkten „de genade niet uit, maar gaven alleen te kennen, dat zij „door het lijden van Christus zou worden gegeven; onze Sa-„cramenten daarentegen bevatten de genade en schenken haar „aan hen, die ze waardig ontvangen.quot; — De Hervormers der zestiende eeuw zien zich door de valsche leerstelling, dat het geloof alleen regtvaardigt, tot eene geheel onjuiste opvatting der Sacramenten genoodzaakt. Volgens hen zijn de Sacramenten, welke zij nog goedvonden te behouden, geene werkdadige teekenen der genade, maar alleen onderpanden of teekenen der door het alleen regtvaardigmakend geloof verkregen vergeving der zonden, ook wel uitwendige teekenen of plegfigheden, waardoor de mensch toont, aanhanger van Christus en lid der Kerk te wezen. De bij het ontvangen der Sacramenten plaats hebbende uitwerking der genade is dus, volgens prntestantsche opvatting, niet aan de Sacramenten, maar alleen aan het geloof van hem, die ze ontvangt, toe te schrijven. Ofschoon nu de katholieke Kerk tot het waardig ontvangen der Sacramenten van hen, die tot do jaren van onderscheid zijn gekomen, ook inwendige oefeningen voorschrijft als eene onvermijdelijke voorwaarde of noodzakelijke voorbereiding, schrijft zij toch de regt-vaardigmaking niet aan die voorbereidende oefeningen toe, maar aan de Sacramenten zelve, als even zoovele werkdadige quot;teekenen der genade. Tegen de aangehaalde dwalingen der Hervormers verklaart zich de Kerk in het Concilie van Trente (Zitt, VII. Can. 6.) zeer bepaald: „Als iemand beweert, dat de Sacra-„menten van het Nieuwe Verbond de genade, welke zij ba-reekenen, niet bevatten of haar niet schenken aan hen, die „geen beletsel stellen, als waren zij maar uiterlijke teekenen „der door het geloof ontvangene genade of regtvaardigheid of „zekere kenteekenen van het christelijk geloof, door welke „voor de menschen de geloovigen van de ongeloovigen worden „onderscheiden, hij zij in den ban.quot; (Verg. Can. 8.) ') —

') De uitdrukking van de Conciliën van .Florence en Trente, dat „de Sacramenten de genade bevatten,quot; werd reeds lang te voren gebezigd, om de Sacramenten des Nieuwen Verbonds te onderscheiden van die des Ouden, welke men als „gebrekkig en van genade „ontblootquot; aanduidde. Dit moet echter, gelijk de b. Thomas (Summ, 3. q. 62. a. 3. n. 4.; Sent. d. 1. q. 1. a. 4.) opmerkt, niet zóó worden verstaan, alsof de Sacramenten de genade bevatten, gelijk een inhoudsmaat van zekere afmeting of gelijk een vat eene vloeistof bevat, maar men moet dit zoo verstaan, dat zij werktuigen van heiliging zijn, wijl God door middel dier Sacramenten de heilig-makende genade uitdeelt of vermeerdert. *)

*) S. Bonav.: (Breviloq. 6. 1.) Quoniam per signa sensibilia, divi-nitus instituta, gratia Spiritus Sancti suscipitur, et in eis ab acce-dentibus invenitur; hinc eat, quod hujusraodi sacramenta dieuntur

Niemand voorzeker zal ontkennen, dat de li. Sacramenten voor hen, die ze ontvangen, menigmaal zonder heilzame uitwerking zijn. Doch in deze gevallen is de krachteloosheid niet te wijten aan de Sacramenten, maar, gelijk het Concilie te kennen geeft, alleen daaraan, dat degene, die ze ontvangt, hetzij door eene gebrekkige voorbereiding, hetzij op eenige andere wijze, de genadevolle uitwerking van het h. Sacrament verhindert. Gelijk het hout niet brandt, als het niet eerst gedroogd wordt, en gelijk een geneesmiddel niet werken kan, als de zieke iets gebruikt, wat de werking daarvan verhindert, zoo blijven ook de h. Sacramenten zonder werking, als zij in dcngene, die ze ontvangt, eeu hinderpaal vinden. Daarentegen heeft de Kerk met het oog op de leer van Calvijn, dat de Sacramenten alleen voor de voorbeschikten van kracht zijn, den banvloek uitgesproken over hen, die beweren, „dat de genade door de h. „Sacramenten van den kant Gods niet altijd en niet aan allen „wordt gegeven, zelfs dan niet, als zij ze naar behooren ont-„vangen, maar slechts somwijlen en aan eenigen.quot; (Can. 7.)

Het eerste en hoofdzakelijkste uitwerksel, hetwelk de h. Geest door middel der h. Sacramenten voortbrengt in de ziel van hem, die ze waardig ontvangt, is de instorting Aw heilig• makende genade, als degene, die ze ontvangt, die genade of nooit gehad of verloren heeft, daarentegen de vermeerdering der heiligmakende genade, als degene, die een Sacrament ontvangt, op dat oogenblik in het bezit dier genade is. Ligt eene ziel vóór het waardig ontvangen van een h. Sacrament in de duisternis en de schaduwe des doods, dan gaat voor haar door middel van het Sacrament de zon der geregtigheid op; is deze daarentegen in de ziel reeds opgegaan, dan stijgt zij al hooger en hooger, en verspreidt steeds meer licht en warmte, kennis en heilige liefde. Dat tevens met de heiligmakende genade ook de goddelijke deugden en gaven des h. Geestes aan de ziel geschonken of in haar vermeerderd worden, is op eene andere plaats reeds aangetoond. De h. Kerkvergadering van Trente vat de besproken leer kort en bondig te zumen, als zij leert, dat door de h. Sacramenten alle geregtigheid öf

gratiae vasa et causa; non quia in eis substantialiter contineatur vel causaliter efiu-iatur, cum in sola anima habeat collocari. et a solo Deo habeat infundi; eed quia in illis et per illa gratiam eura-tionis a summo medio Chiisto ex divino decreto oportet hauriri. De causa principaliter efficiens onzer heiliginsr is God alleen; het Sacrament is slechta de cuuna instrumcntuiis, (Tnd. eebs. VI. cap. 7.)

2) Geeft elk Sacrament, volgens het doel zijner instelling, nog bijzondere werkelijke gemiden. — De Sacramenten zijn, zooals gezegd is, rijke bronnen, uit welke ons de goddelijke genaden, naarmate wij die tot ons hei! behoeven, toevloeijen. Daar wij echter, om ons heil te bewerken, niet alleen de heiligmakende genade, maar menige andere hulp der genade noodig hebben, verkrijgen wij door elk Sacrament met de heiligmakende genade of de vermeerdering daarvan , nog andere werkelijke genaden, welke telkenmale aan het bijzonder doel, waartoe het Sacrament door Christus is ingesteld, beantwoorden. 7.00 ontvangen wij bijv. door den Doop niet alleen de genade der regtvaardiging, waardoor wij van alle smetten der zonden gereinigd, geheiligd en kinderen Gods worden, maar ook eene bijzondere hulp ter bewaring der verkregene heiligheid en tot het leiden van eenen 't kind van God passenden levenswandel. Zoo ook verkrijgen wij door het laatste Oliesel niet alleen vermeerdering der heiligmakende genade, maar tevens troost en sterkte voor den laatsten beslissenden strijd tegen de vijanden onzer zaligheid. En dit aan elk Sacrament eigen uitwerksel, hetwelk wij ook gewoon zijn de sacramentele genade te noemen, strekt zich niet enkel uit tot het oogenblik, waarop men het Sacrament ontvangt, maar ook tot den lateren tijd, wanneer men ze vooral noodig heeft, om de in het Sacrament op zich genomen verpligtingen te vervullen. Vandaar ontvangen de Priesters door het Sacrament des Priesterschaps, en de gehuwden door het Sacrament des Huwelijks, bijzondere hulp en genade lot eene getrouwe vervulling der moeijelijke ver-pligtingen van hunnen staat. — Aangaande het derde uitwerksel, hetwelk door eenige Sacramenten, namelijk het Doopsel, het Vormsel en het li. Priesterschap, in de ziel van den mensch wordt yoortgebragt, namelijk het onuituoisclibaar kar aider, hetwelk zij haar indrukken, zullen later de noodige ophelderingen worden gegeven.

Hoe moeten wy de h. Sacramehten ontvangen, opdat zij deze genaden in ons voortbrengen ?

Wij moeten van onzen kant geen beletsel stellen aan de werking der h. Sacramenten, ze waardig, na eene behoorlijke voorbereiding ontvangen

Opdat de h. Sacramenten eenig uitwerksel voortbrengen, moeten zij werkelijk Sacramenten zijn, d. i. zij moeten noch van den kant van dengene, die ze ontvangt, noch van den kant des uitdeelers, noch door de stof of den vorm ongeldig

zijn. Van den kant van hem, die een b Sacrament ontvangt, is het ongeldig, als hij niet te voren het h. Sacrament des Doopsels ontvangen heeft, of als het hem aan den ernstigen wil ontbreekt, om het Sacrament, hetwelk men hem toedient, werkelijk te ontvangen. Zoo ook is het Sacrament des Huwelijks van den kant dergenen, die het willen ontvangen, ongeldig, als er tusschen hen een ontbindend beletsel bestaat. Van den kant des mtdeelers der Sacramenten zijn zij ongeldig, als deze niet de noodzakelijke meening heeft, om het Sacrament toe te dienen, of als hem de ter uifdeeling van zekere Sacramenten noodzakelijke magt niet verleend of ontnomen is. Door de stof en den vorm zijn de Sacramenten van geene waarde, als eene onjuiste stof, bijv. bij het Doopsel wijn in plaats van natuurlijk water, gebruikt, of als de voorgeschreven vorm weggelaten of in zijn wezen veranderd wordt. In deze en dergelijke gevallen moeten de Sacramenten als nietig beschouwd en herhaald worden, wil men aan de vruchten daarvan deelachtig worden. — Maar ook dan, wanneer er niets aan de geldigheid van een Sacrament in den weg staat, kunnen toch, gelijk reeds uit den tekst van het Concilie van Trente (Zitt. 7. Can. 6. over de Sacram. in het algemeen) duidelijk blijkt, van den kant van hem, die het ontvangt, aan de uitwerkselen zulke beletselen in den weg worden gelegd, dat het in de zielen noch de heiligmakende, noch eenige werkelijke genade voortbrengt. Dit geschiedt, zoo dikwijls men een h. Sacrament onwaardig ontvangt. Onwaardig ontvangt men het h. Sacrament der Biecht, alsook de volwassenen het Sacrament des Doopsels, door gebrek aan de noodzakelijke voorbereiding, gelijk uit het boven gezegde blijkt. De overige h Sacramenten worden onwaardig ontvangen, als men ze in slaat van doodzonde ontvangt. Ofschoon nu degene, die een h. Sacrament wel geldig, maar onwaardig ontvangt, aan geene der bovengenoemde genaden deelachtig wordt, blijven toch verscheidene Sacramenten niet zonder eenig uitwerksel voor hem, die ze ontvangt. Drie daarvan, het Doopsel, het Vormsel en het h. Priesterschap, drukken in de ziel, ook ingeval ze onwaardig ontvangen worden, een on-uilwisc/ibaar merkieeken, en het Sacrament des Huwelijks verbindt ook hen, die het onwaardig ontvangen, tot aan den dood van één der gehuwden met een onverbreekbaren band. Wie dus het h. Doopsel wel geldig, maar onwaardig heeft ontvangen, is een Christen, een dood lid der Kerk; desgelijks wie geldig, maar onwaardig het Priesterschap heeft ontvangen, is Priester, en Christenen, die het Sacrament des Huwelijks geldig, maar onwaardig hebben ontvangen, zijn en blijven door het huwelijk verbonden, totdat de dood hen scheidt.

drukken, leeren de Godgeleerden, dat deze, als zij geldig, maar onwaardig worden ontvangen, herleven, d. i. hunne volle werking der genade voortbrengen, zoodra het beletsel is weggenomen, hetwelk op het oogenblik, clat zij ontvangen werden, oorzaak der onwaardigheid en bijgevolg ook der krachteloosheid was. Want daar het den mensch niet geoorloofd is, de genoemde Sacramenten andermaal te ontvangen, zou hij anders zijn geheele leven lang de genade, tot welker mededeeling zij door Christus zijn ingesteld, moeten missen. Zoo zou bijv. degene, die het Sacrament des Doopsels onwaardig heeft ontvangen, later nooit van de erfzonde kunnen bevrijd worden, daar het Sacrament der Biecht niet is ingesteld, om de erfzonde weg te nemen. Om dergelijke redenen mogen wij aannemen, dat ook de onwaardig ontvangene Sacramenten van het Huwelijk en het laatste Oliesel op gezegde wijze weder herleven, daar anders de gehuwden, zoolang de onwaardig aangegane huwe-lijksvereeniging, en de zieke, zoolang eene en dezelfde zware ziekte voortduurde, aan de genade dier h. Sacramenten niet konden deelachtig worden.

Wie wetens en willens een heilig Sacrament ongeldig of onwaardig of aan onwaardigen toedient, desgelijks wie een Sacrament met voorkennis ongeldig of onwaardig ontvangt, doet eene zeer groote zonde, eene heiligschennis, daar hij een heilig, door Christus ter onzer heiliging ingesteld teeken ont-eert en zeer schandelijk misbruikt. Volgens de opmerking van den h. Augustinus (de Bapt. Lib. III. C. 1Ü,) strekken dus de h. Sacramenten voor degenen, die er een goed gebruik van maken, ter zaligheic], voor anderen echter, die ze misbruiken , ten verderve.

. Hangt de werking der Sacramenten ook niet van de loaardig-' dig held of onwaardigheid der hedienaars af?

Neen, want de Sacramenten hebben hunne kracht niet van hem, die ze bedient, maar van de verdiensten van Jesus Christus, die ze heeft ingesteld.

Al zou dus iemand, die bevoegd is, een h. Sacrament (oe te dienen, schuldig wezen, al zou diens levenswandel ergerlijk zijn, dan is toch het door hein volgens liet voorschrift van Christus toegediende Sacrament geldig en brengt, mits van den kant van hem, die het ontvangt, niets in den weg slaat, zijne volle en voikomene uitwerking voort. Dit gaf den h. Augustinus (contra Parmenian. Lib. II: C. 10.) aanleiding, te schrijven: „Alle Sacramenten, ofschoon zij hun, die ze onwaardig toe-„dienen, tot nadeel strekken, dienen dengenen, die ze van „hen ontvangen, tot geestelijk voordeel.quot; Dit nu is niet slechts

een bijzonder gevoelen van éénen h. Kerkvader, maar de al-geireene, door de geheele Kerk aangenomen en uitgesproken leer. Zoo veroordeelde bijv. het Concilie van Consfans de bewering van Wiclefl (Slel. 4.) dat „het door een Bisschop of „Priester, die zich in staat van doodzonde bevindt, toegediende „Sacrament nietig is,quot; en de Kerkvergadering van Trente (Zitt. 7. Can. 12.) verklaarde: „Als iemand zegt, dat de in „eene doodzonde zich bevindende bedienaar der Sacramenten, „ofschoon hij al het wezenlijke, hetwelk tot de voltrekking en „de toediening van een Sacrament behoort, in acht neemt, het „Sacrament toch niet voltrekt of toedient, hij zij in den „ban.quot; — De reden hiervan is duidelijk deze, dat de h. Sacramenten hunne kracht niet ontleenen van hem. die ze toedient, maar van Hem, in wiens naam en als wiens plaats-bekleedpr ze worden uitgedeeld, van Jesus Christus, die alle h. Sacramenten ingesteld, en met deze de vrucht zijner verdiensten, de genade, onafscheidelijk verbonden heeft. Gelijk een heer zijnen geringsten bediende kan gebruiken, om aan een behoeftige eene rijke aalmoes te doen toekomen, zoo staat het ook Jesus Christus vrij, zich van een plaatsbekleeder, arm aan genade, te bedienen, om anderen met zijne genadeschatten te verrijken. En gelijk een sleutel in de hand van eenen melaatsche even goed de schatkamer des konings opent, als in die van een gezonde, zoo openen ons ook de h. Sacramenten de schatten der hemelsche genaden, onverschillig of zij door een onwaardigen dan wel door een godvruchtigen priester worden toegediend. ') De h. Vaders vergelijken somtijds den bedienaar der h. Sacramenten met een kanaal, desgelijks met

') Wij lezen in het leven der Oudvaders de volgende leerrijke gebeurtenis. Een godvruclitig kluizenaar maakte bedenking om van een Priester, die hem van tijd tot tijd in zijne woestijn bezocht, de h. Sacramenten te ontvangen, wijl hij hem op het zeggen van anderen voor een onwaardigen bedienaar der h. Geheimen hield, en daarom vreesde, aan de vruchten er van niet deelachtig te zullen worden. Nu zag de dienaar Gods in een visioen, dat hij spoedig daarop ontving, eene diepe gouden waterbeek, waarnaast een gouden vat, hetwelk aan een gouden keten bevestigd was, en in die diepe beek het zuiverste bronwater. Tegelijk bemerkte hij, dat een melaatsche met dat gouden vat water uit de beek schepte. Gaarne zou hij uit dit vat hebben gedronken, maar hij kon daartoe niet besluiten, omdat de melaatsche het water geschept had. Toen hoorde hij eene stem uit den hemel, die hem toeriep: „Waarom drinkt gij „niet van dat water? Hoe kan hij het water schaden, die niets „anders doet dan scheppen, dan het vat vullen?quot; De kluizenaar kwam nu van zijne vervoering tot zich zeiven, erkende den zin van het visioen, en liet zich voortaan door dien Priester de h. Sacramenten toedienen. (Eosweijde, leven van de Taders der woestijn. Peel 5.)

een zegel, hetwelk het beeld van den Koning der koningen draagt. De genadebron van het Sacrament, zeggen zij, stroomt ons helder toe, onverschillig of het kanaal van goud, van hout of van steen is, en het zegel, zij het uit koper of edeler metaal vervaardigd, drukt altijd het beeld in van den Vorst, het evenbeeld van God. Zoo ook komt de genade tot onze ziel, onverschillig door wiens bemiddeling.

Deze zeven: 1) het Doopsel, 2) het Vormsel, 3) het allerheiligste Sacrament des Altaars, 4) de Biecht, 5) het laatste Oliesel, 6) het Priesterschap, 7) het Huwelijk,

Dat er niet meer of minder dan het gsnoemde zevental h. Sacramenten zijn, is eene bepaalde geloofsleer. „Als iemand „beweert, dat de Sacramenten van het Nieuwe Verhond niet „allen door Jesus Christus, onzen Heer, zijn ingesteld, of dat „er meer of minder zijn dan zeven, namelijk het Doopsel, het „Vormsel, enz,, of ook, dat een van deze zeven niet waarlijk „en eigenlijk een Sacrament is, hij zij in den ban.quot; Zoo luidt de beslissing van het Concilie van Tïente. (Zitt. 7. Can. 1.)

dat de aangehaalde leerstelling rust op bewijzen der h. Schrift en op de eenparige leer der Vaders. Hier ter plaatse zij het voldoende, in het algemeen te toonen, dat „de Kerk, welke „de zuil en grondslag der waarheidquot; is (1. Tim. Ill: 15 )

altijd zoo heeft geleerd. — Toen in de zestiende eeuw Luther en Calvijn optraden en de Sacramenten tot op twee of drie na verwierpen, bestond onbetwistbaar in de geheele Kerk het geloof aan het zevental der door Ciiristus ingestelde h. Sacramenten. Zelfs de schismatieke Grieken, die door de Protestanten tot de erkenning hunner nieuwe leer waren uitgenoodigd, antwoordden door den Patriarch van Constantinopel, Jeremias,

dat „er in de Kerk Gods zeven Sacramenten zijn, niet meer^j^ „en niet minder.quot; Cyrillus Lucaris, een voorstander en be-^^-~XaL gunstiger der calviniaatische leer, die kort daarna door kuipe-rijen en omkoopiugen den patriarchalen stoel van Constantinopel wist te verkrijgen, drukte zich in zijne geloofsbelijdenis in den/Ü^ zin der nieuwe leeraars uit, en werd wegens die kettersche strekking afgezet. Eene na diens dood te Constantinopel gehouden Synode, waaraan drie Patriarchen en twintig Bisschoppen deel namen, verwierp zijne valsche leerstellingen, in het bijzonder die, dat er maar twee Sacramenten zijn, en sprak daarom, alsmede omdat hij, door zijne dwalingen voor te stellen als de leer der goedgeloovige oostersche Kerk, deze in een kwaad daglicht gesteld had, den banvloek over hem

uit. In eene tweede Synode te Constantinopel, welke ook de russische Patriarch Moghilas bijwoonde, en in eene derde te Bethlehem, werd het vonnis van verwerping over de leer van den ketterschen Patriarch bevestigd. De leer der zeven Sacramenten vindt men overigens ook in de rituelen en euchologiën van alle oostersche Kerken, zelfs bij de Nestorianen, Eutychi-anen, bij de Kophten, Syriërs en andere ketters, die lang vóór Luther en Calvijn waren opgestaan.

Dit oud en algemeen geloof aan het zevental der h. Sacramenten , hetwelk ook heden nog in de oostersche en westcrsche Kerk te vinden is, wordt met regt beschouwd als een onom-stootelijk bewijs, dat de Kerk altijd zoo geleerd, dat zij deze leer van de Apostelen en Christus zeiven overgenomen heeft. — Als de onfeilbare leerares kan zij over dit geloofspunt niet heden zoo en morgen anders leeren, noch in verloop der eeuwen met zich zelve in tegensprnak komen. Wat zij dus met betrekking tot de li. Sacramenten heden gelooft en leert, wat zij voor drie eeuwen geloofd en geleerd heeft, dat was vau den beginne haar geloof, hare leer. Indien iemand wilde beweren , dat er in den loop der tijden vier tot vijf Sacramenten, bij de Apostelen niet bekend, zijn ingevoerd, dan zou op hem zonder twijfel de verpligting rusten, aan te toonen, wanneer, door tuien en hoe deze nieuwe leer in de Kerk is gekomen. Welke Paus, welke Bisschop of leeraar was zoo koen, aan de geheele Christenheid het geloof aan nieuwe Sacramenten met de verpligting om ze te ontvangen, in naam van de Apostelen en van Christus zeiven op te leggen ? In welk oord der wereld nam het geloof aan de vroeger niet bestaande Sacramenten een begin , op welke wijze verbreidde het zich over den geheelen aardbodem ? Door welke middelen of langs welke omwegen slaagde men er in, het van de schismatieke Grieken en de kettersche sekten van het Oosten naar de westersche Katholieken, of omgekeerd van de westersche Katholieken naar de schismatieken en ketters van het Oosten over te brengen, zonder dat deze ongehoorde leer ook maar de minste tegenkanting ondervond ? Zoo gelukkig en bekwaam waren de Hervormers der zestiende eeuw niet; want zoodra zij met hunne nieuwe leer van slechts twee of drie Sacramenten te voorschijn kwamen, verhieven zich van alle kanten ontelbare stemmen daartegen, totdat eindelijk de algemecne Kerkvergadering van Trente die nieuwe leer plegtig veroordeelde. Zoo gelukkig waren de Ketters in het algemeen nooit. De kerkelijke geschiedenis leert ons we! en op onwederlegbare wijze, dat er iu de Kerk nimmer eene nieuwe geloofsleer opkwam, zonder dat de Pausen, de Bisschoppen, de Priesters en Godgeleerden, ja zelfs liet eenvoudig geloovige volk daartegen zijn opge.

staan; dat er nooit eene dwaling is geweest, welke niet, zoodia zij onder haar masker te voorschijn durfde komen, met haren uitvinder gebrandmerkt werd. Die algemeene overeenstemming van alle oostersche en westersche Kerken ten aanzien der leer van de zeven h. Sacramenten, deze eenparigheid van geloof onder de Christenvolken, welke door wederzijdschen afkeer en ijverzucht evenzeer als door den verren afstand en de verscheidenheid van talen van elkander verwijderd blijven, hoe zou die mogelijk, ja denkbaar zijn, als men niet aanneemt, dat al deze Christenvolken uit eene en dezelfde bron der apostolische Overlevering hebben geput? Duidelijk is op deze, gelijk op elke andere algemeen verspreide geloofsleer, de leerstelling van den h. Augustinus (de Bapt. Lib. IV; C. 24.) van toepassing: „Wat de geheele Kerk houdt, wat, niettegenstaande het door geen besluit eener Kerkvergadering is vastgesteld, toch altijd gehouden werd, daarvan gelooft men met het volste regt, dat het op eene apostolische Overlevering berust.

Jesus Christus is in de wereld gekomen, „opdat de mensclien liet „leven zouden hebben en overvloediger liebben.quot; (Joan. X : 10.) Op dit hooger, bovennatuurlijk leven der menschen was dus al zijn werk op aarde gerigt, daarop doelde eveneens de instelling der h. Snora-menten. Werkelijk hebben ook allen ten doel de mededeeling, bewaring en vermeerdering van liet bovennatuurlijk leven der genade; zoo echter, dat tot dit doel elk Sacrament op verschillende wijze bijdraagt en aan eene bijzondere behoefte van dat bovennatuurlijk leven beantwoordt. — De mensoh, in een natuurlijk leven geboren, mist het bovennatuurlijke; hij behoeft dus voor alles eene tweede geboorte, om te geraken tot dat hooger, Gode gelijkvormig leven, zonder hetwelk hij 'trijk der hemelen niet ingaan, het eeuwig leven van glorie niet deelachtig worden kan. In deze eerste behoefte heeft jesus Christus voorzien door de instelling van het bad der wedergeboorte, het h. Sacrament des Doopsels. — Dit medegedeelde hoogere leven, de heiligmakende genade, blijft tot het gebruik der rede ongeschonden en onbevochten in liet heiligdom van het kinderhart. De behouding van dat bovennatuurlijk leveu wordt evenwel zeer moeijelijk in den leeftijd, waarin de jeugdige hartstogten opwellen, en de helsche vijand in vereeniging met de booze, het geloof hatende wereld op de ziel, die in den geestelijken strijd nog weinig geoefend is, sluw en krachtig tegelijk aanvalt. Het h. Sacrament des Vormsels moet, volgens het wijze inzigt van den Verlosser, den Christen in dezen tijd van heeten strijd kracht en vaardigheid schenken, om het h. geloof vast en standvastig met woord en daad te belijden, en, in weerwil van alle aanvallen der vijanden van onze zaligheid, het leven der genade te bewaren.-—Behalve deze bijzondere kracht, waardoor de Christen bekwaam wordt, met het ondoordringbare schild des geloofs de doodelijke pijlen van den vijand af te weren en zijne woedende aanvallen krachtig af te stooten, heeft hij een hemelsch voedsel noodig, hetwelk, even als het dagelijksch brood het ligchamelijk leven, zoo het bovennatuurlijk leven der ziel onderhoudt. Dat voedsel heeft Jesus hem aangeboden in het h. Sacrament des Altaars, waarin Hij met overgroote liefde zijn ligchaam tot spijs en zijn bloed tot drank geeft. — Bij de groote zwakte en aangeboren neiging tol üe zonde

gebeurt hot evenwel, helaas! maar al te dilcwijls, dat de Christen in den strijd des heils bezwijkt en door groote zonden het hoogere leven der ziel verliest. Uit verlies ware onherstelbaar, als Christus zijne strijders niet een middel had aan de hand gegeven , om het verloren leven der genade terug te krijgen. Het h. Sacrament der Biecht is het middel, waardoor niet alleen de wonden der ziel geheeld, maar ook het reeds ontvlogen leven teruggeroepen wordt.— Komt vervolgens de Christen, vroeg of laat, aan den rand des grafs, nemen in eene zware ziekte zijne ligchaams- en zielskrachten af, de aanvechtingen van den helschen vijand daarentegen toe, vervult hem angst en vrees voor het naderend oogenblik, hetwelk over het lot der eeuwigheid beslist, dan leidt Jesus Christus hem naar een nieuwen stroom van genade en sterkte in het h. Sacrament van het laatste Oliesel. — Om nu de opgenoemde genadebronnen allen Christenen aller eeuwen ongestoord te doen toestroomen, heeft Jesus in zijne oneindige wijsheid het h. Sacrament des/Weito-sc/ifl/w ingesteld, door hetwelk de verkregen magt, om alle genademiddelen, tot het bovennatuurlijk leven noodzakelijk, uit te deelen , voortgeplant en in zijne h. E.ork in zekeren zin vereeuwigd wordt. — Eindelijk wilde de Verlosser van het menschdom de huwelijksvereeniging tusschen man en vrouw, het Uuujelijlc, tot de waardigheid van een h. Sacrament verheifen, opdat zij, die het aangaan, niet alleen aan de burgerlijke, maar ook aan de christelijke maatschappij nieuwe leden zouden schenken; opdat man en vrouw door de genade van dit Sacrament in staat gesteld zouden worden, niet alleen elkander te heiligen , maar ook hunne kinderen in deugd en godsvrucht tot het eeuwig leven op te voeden. — Op deze wijze omvatte dus Jesus Christus door de genadevolle instelling der zeven h. Sacramenten niet slechts eiken Christen op zich zeiven, maar ook de geheele h. Kerk, het geheele mensehdom in zijne overgroote liefde, daar Hij zorg droeg, dat de bronnon van het bovennatuurlijke leven nooit kunnen uitdroogen, als ook, dat het nooit aan hen ontbreekt, die daaruit putten. i)ezs schoone zamenhang der zeven h. Sacramenten is geene onvoldragen vrucht eener verhitte verbeelding; hunne treilende overeenkomst met de behoeften van 'smenschen geestelijk leven is geene uit de lucht gegrepen öf gezochte verklaring, maar eene goddelijke waarheid, die het teeken harer afkomst in zich rondraagt, die daarom begrepen wordt en gevoeld door allen, die niet met vooringenomenheid verstand en hart moedwillig sluiten voor alles , wat zij niet als waarheid begeeren. Hier is geene men-schelijke vinding denkbaar: natuur en bovennatuur reiken door de h. Sacramenten elkaar de zusterhand en gaan zaam den kring der tijden af. Dan doet de aardbewoner zich als een hooger wezon voor, want alles in hem is heilig en met het teeken des heils gewijd, en in zijn ligchaam draagt hij de kenmerken van hetgeen zijner ziel geschonken wordt. De Sacramenten zijn als de zeven toonen van het lied der eeuwige Liefde, die harmonisch zamensmelten tot één akkoord; de sterveling vangt die toonen op, voelt zich geest en hart verhefien en stemt het groote lied der schepping in , dat aarde en hemel zingt, Jehova ter eere! Dan, o! dan eerst is het leven der menschen met waarachtige poëzie overgoten; dan behoort hij niet enkel toe aan de zigtbare, maar vooral en in de eerste plaats aan de geestenwereld; dan ia alles wat met hem in aanraking komt en door hem tot eene bovenzinnelijke orde wordt opgevoerd, groot en verheven, bovenaardsch en heilig, ja, goddelijk!

Ook vele onkatholieken hebben dat gevoeld en hunne vaderen aangeklaagd, als den schoonen band van eenheid, waarmede de h.

Sacramenten zijn aaneengestrengeld, verbroken en versnipperd te hebben. Om niet van Leibnitz en anderen te gewagen, zullen we alleen de merkwaardige woorden aanhalen van Duitschlands grooten dichter Göthe , die wel door niemand van bijzondere genegenheid voor de katholieke Kerk zal beschuldigd worden.

Hier reikt een jeugdig paar — schrijft Göthe ¹) — elkaar de hand, niet ten voorbijgaanden groet of dans, maar de priester spreekt er zijnen zegen over, en de band is onverbreekbaar. Geen lange wijle, en de echtelingen brengen hun evenbeeld aan den voet des altaars: het wordt met heilig water gereinigd en dus der Xerk ingelijfd, en in de dingen des hemels onderwezen. Blijkt, bij onderzoek, dat het onderrigt volbragt is, dan wordt het kind als werkelijk burger, als waarachtige en vrijwillige belijder in den schoot der Kerk opgenomen; doch weder niet zonder uiterlijk teeken van het gewigt dezer handeling, namelijk: het Vormsel. Nu is hij bepaald een Christen, nu kent hij zijn heil en tevens zijne pligten. In-tusschen heeft hij de droeve ondervinding der menschelijke zwakheid opgedaan, en misschien door menigen val ontdekt, wat in zijn binnenste schuilt. Ook hier is hem weder een zeker hulpmiddel gegeven; hij zal zijn geweten openbaren, de kennis zijner goede en kwade werken, zijner gebreken en twijfelingen aan eenen man vertrouwen, die de zending heeft van hem te troosten en te vermanen, hem te verlichten en te versterken, hem te zaligen door eene volledige ontbinding , en een zuiver en schuldeloos geweten hem weêr te geven. Door deze sacramentele handelingen voorbereid en verzoend, knielt de zoon der Kerk neder om de h. Hostie te ontvangen, en — wat het geheim dezer plegtigheid nog verhoogt — ziet den kelk slechts van verre, 'tls geen gewone spijs of drank, die hem verzadigt, maar eene hemelsche spijze, die dorst verwekt naar hemelschen drank.

De jongeling of de reeds volwassen man meent echter niet, dat thans alles volbragt is, — want in de dingen des hemels zijn zij nooit volleerd. Kog immer hebben wij raad, troost, hulp noodig; en ziedaar ons dat alles verzekerd voor het gansche leven ; want een wijs en vroom man zit altijd wachtend, om dwalenden teregt te leiden en ongelukkigen te helpen, iin wat gedurende het geheele leven zoo heiligend genoten werd, zal aan de poorten des doods zijne heilkracht vertiendubbelen; dan wordt den kranke, wien alle aardsche zekerheid ontvalt, een hemelsch, een eeuwig en zalig uit-^zigt geopend; en ten slotte, opdat de geheele mensch geheiligd zij, w^rorden hem de voeten gezalfd en gezegend. Mag hij herstellen, o! dan zullen die gezalfde voeten noode den harden aardbodem weêr betreden en eene wonderlijke vlugheid bezitten, om de klevende aarde, die hem vroeger bleef aanhangen , onder zich weg te stooten. En zóó zijn wieg en graf — zij mogen toevallig en zoo wijd mogelijk van elkaar verwijderd liggen — door een glansrijken cirkel van eerbiedwaardige en heilige handelingen omsloten en aaneengesnoerd.

De geestelijke wonderen ontspruiten niet op den bodem der natuur, maar moeten van een ander gewest afdalen, en hier ontmoeten wij het verhevenste, wat kan worden uitgedacht; wij vernemen , dat een mensch ten heil van anderen kan begiftigd, gezegend en geheiligd worden. Deze verhevene en aan zware pligten verbonden gunst, die geene gave der natuur ie, wordt van den eenen bezitter op den anderen overgedragen, en deze grootste der weldaden, die het menschdom erlangen kan, wordt door eene geestelijke erfopvolging op aarde behouden en vereenigd. En zoo treedt de Priester

door de wijding in de rij zijner voorzaten en nakomelingen, en stelt, in den kring zijner medegezalfden, den groeten Alzegenaar voor. Ja! hij stelt hem voor op heerlijke wijze, wanneer wij niet zijn persoon, maar zijne waardigheid vereeren, niet voor zijnen wil, maar voor den zegen , dien hij uitdeelt, de knie buigen; hij stelt Hem heilig en onmiddellijk voor, want boosheid noch zondig leven kunnen de kracht en de deugd rooven van de handelingen, welke hij als Gods plaatsbekleeder verrigt.

Hoezeer is niet deze waarachtig geestelijke zamenhang in het Protestantisme versnipperd, toen eenige Sacramenten als onechte-lingen verworpen werden! En hoe wil men ons door het loochenen van deze tot een hoog vereeren der overige Sacramenten voorbereiden?

Tot hiertoe Göthe. En — voegen wij erbij — hoe rampzalig is niet de mensc-h, die dezen cirkel van genademiddelen verbroken, die geëindigd heeft met ze allen van zich af te stooten en te verwerpen! Hij wil geene verlossing op zich zien toegepast; bij treedt de wereld in, met den vloek van het paradijs geteekend, en blijft aan de zoude gekluisterd, ten prooi aan de begeerlijkheid zijns eigen harten, en beheerscht door den vorst der hel. Onmagtig om dat slavenjuk van zich af te werpen, blijft hij daaronder gekromd, — en de zonde kleeft als eene door geen natuurlijk midJol geneesbare wonde zijn wezen aan. Helaas! hij wordt geboren voor ellende en verdriet, voor teleurstelling en rusteloozen strijd. Dan doolt hij in droeve eenzaamheid in dit tranendal om, overgelaten aan eigene zwakheid en ongenoegzaamheid, en is niet in staat om zijn hart te bevredigen, dat rusteloos naar voldoening tracht. Ons hart toch is voor de oneindigheid geschapen, en rust niet voor het ruste in God gevonden heeft. — Was het vroeger leven van dien mensch misschien een schakel van zonde en overtreding, hoort hij nu de stem des gewetens en wordt hij welligt door bittere wroeging gefolterd, ach! hij ontmoet niemand op den weg , die in staat is, olie en wijn in zijne diepe wonden te gieten, niemand, die genezing of verligling, die troost en opbeuring kan aanbrengen. En heeft hij dit rampzalige beslaan ten einde gesleept , wat wacht hem in het andere leven ? Zijn God is niet tot hem afgedaald, Jesus heeft niet in hem geleefd; zal de ongelukkige nu tot God kunnen opklimmen? Wat is het punt van zamenkomst?

Hoe gelukkig daarentegen de geloovige, die deze genademiddelen, zoo vol van leering en kracht, heel zijn leven door behouden mogt. Wat geven hein die zeven Sacramenten een groot onderrigt van heiligheid, van eerbied voor zich zeiven, en bijgevolg ook voor anderen; een verheven onderwijs, dat met 's levens begin reeds aanvangt om eerst aan het graf te eindigen. Zij leeren wat hij te doen heeft, om zijne verhevene waarde in alle levensomstandigheden te behouden en te vermeerderen; zij vergezellen hem op al zijne wegen, wijzen hem bij iedere schrede naar het einddoel des aardschen levens, en doeu hem onophoudelijk tot zich zeiven keeren en de neigingen zijns harten bewaken. Dat onderrigt geven zij aan iederen mensch in het bijzonder, en door den mensch aan de gezinnen en de maatschappij.

En dat onderrigt is niet onvruchtbaar: de Sacramenten geven tevens kracht en noodige bekwaamheid om te volbrengen wat zij leeren en bevelen. Zij geven heiligheid aan de ziel des menschen, dat is: orde, rust, welvaart, bloei, tevredenheid en geluk aan den burger, en door den burger weder aan de maatschappij.

O! aanschouw den jeugdigen Christen, gezuiverd en gesterkt door de h Sacramenten, Hij heerscht als overwinnaar over die magtige

tartstogten, ■welke vaat de grootste helden der wereld geboeid houden, en gekroonde hoofden doen buigen voor schandelijke afgodsbeelden. Alexander, Caesar, Plato, wat heteekenen zij bij den Christenheld ? Zij vermogten welligt geheele volken te overwinnen en voor hen den fieren nek te doen krommen ; zij verbaasden misschien eene halve wereld door de wijsheid hunner woorden: maar de Christenheld — hij overwint zich zeiven, hij zegeviert over de algemeeue vijanden der menschen, den duivel, de wereld en het eigen vleesch ; hij verbaast den hemel en verblijdt het hart zijns Scbeppers door de wijsheid zijner werken! Js hij tot mannelijken leeftijd gekomen, dan kent hij te beter den adeldom zijner ziel en de grootheid van zijn hart. l)e aarde heeft hij gemeten en te klein bevonden; de grootheid, de vermaken der wereld, al de afgoden der menschen heeft hij gezien en daarna gezegd: „Ik ben grooter dan dat alles!quot;.... Hij is de levende woonstede van God! Dan ziet gij hem nimmer afdalen tot lage kuiperij, nimmer de bloedige stukken der verscheurde koningsmantels begeeren of betwisten, noch de maatschappij ontrusten door verderfelijke redevoeringen of geschrijf; dan hoort gij hem nooit het eigenbelang onder voorwendsel van algemeen welzijn prediken, nooit tot die boven hem staan dat groote wachtwoord onzer eeuw spreken: „gaat van daar, opdat ik mij op dien zetel nederzette!quot; En bij het klimmen zijner jaren ontvouwt zijne groote ziel zich geheel, want de eeuwigheid is in 'tgezigt. Hij zelf troost de gezellen zijner pelgrims-reize, en ziet met verlangen uit nanr het uur, waarin hij zijn vaderland zal binnengaan. Noch de grootheid der wereld, noch de genoegens der ijdelheid, noch de verschrikkingen des doods kunren hem dit leven doen beminnen; want zijn God woont in zijn hart door genade en liefde, ja! persoonlijk door het h. Sacrament, en met dien God hoopt hij vereenigd te blijven in het hem beloofde rijk, waar zijn leven en zijn geluk niet eindigen, maar eeuwig zullen voortduren.

Ziedaar de mensch, onderwezen, gevoed, gesterkt en veredeld door de h. Sacramenten; ziedaar de burger, die de gezinnen en de maatschappij zal heiligen en gelukkig maken. Ziedaar het zevental der h. Sacramenten in de Kerk van Jesus Christus op aarde.

De bovenstaande voorstelling der h. Sacramenten , ontleend aan het Decreet van Paus Eugenius IV voor de Armeniërs, den room-schen Eatechismus, de leer van den h. Thomas en andere voorname Godgeleerden, geeft ons eene gegronde reden aan, waarom Christus juist deze zeven en niet meer of minder Sacramenten heeft ingesteld. — Ook de van oudsher gebruikelijke op-elkander-volging der genoemde zeven h Sacramenten is, volgens de leer van den h. Thomas ¹), volstrekt niet willekeurig. De eerste plaats nemen met regt die Sacramenten in, welke het geestelijk welzijn van eiken Christen afzonderlijk betreffen, als het Doopsel, het Vormsel, het h. Sacrament des Altaars, de Biecht, het laatste Oliesel; de tweede daarentegen die, welke de bevordering van het geestelijk welzijn van velen, d. i. der christelijke maatschappij , ten doel hebben, zooals het Priesterschap en het Huwelijk; want de mensch moet eerst als een voor zich bestaand persoon, vervolgens als lid der christelijke maatschappij beschouwd worden. Onder de Sacramenten, welke volgens den wil van den Zaligmaker het bovennatuurlijk geluk van elk persoon afzonderlijk moeten bevorderen, verdienen zij den voorrang, welke dit doel in en op zich zelve bereiken, daar zij het bovennatuurlijk leven schenken (het Doopsel), of door eene toemait van hemelsche kracht vermeerderen (het Vormsel), of het voeden en

onderhouden (het h. Sacrament des Altaars). Dan volgen die Sacramenten, welke bestemd zijn, om de na de eerste mededeeling van het bovennatuurlijk leven soms gestelde beletselen , de doodzonden en dagelijksche zonden, weder weg te nemen, namelijk het Sacrament der Biecht en het laatste Oliesel, welk laatste de in het Sacrament der Biecht begonnen genezing der ziel, door kwijtschelding van de overblijfselen der zonde, volmaakt. Van de beide Sacramenten , welke hoofdzakelijk de heiliging der Christenen ten doel hebben, staat het Sacrament des Huwelijks na het Priesterschap, omdat het minder en op meer verwijderde wijze tot het bovennatuurlijk welzijn bijdraagt dau het andere.

Men onderscheidt 1) Sacramenten der levenden en Sacramenten der dooden. — Wat hier onder de uitdrukking „levendenquot; en „doodenquot; moet verstaan worden, kan na de verhandeling over de heiligmakende genade voor niemand duister zijn. Levend is hij, die het leven der genade bezit, die in staat van heiligmakende genade is; dood daarentegen hij, die of nog niet in het bezit is geweest van het leven der genade, zooals de ongedoopte, of na den Doop het door eene zware zonde heeft verloren. Sacramenten der levenden zijn dus die, welke de Christen alleen mag ontvangen onder voorwaarde, dat hij het bovennatuurlijk leven, de heiligmakende genade bezit. Zij zijn de volgende: d) het Vormsel, h) het h. Sacrament des Altaars, c) het Priesterschap, d) het h. Oliesel, e) het Huwelijk. Wil iemand, die zich eener zware zonde, welke hij na het Doopsel bedreven heeft, bewust is, een van deze Sacramenten waardig ontvangen, dan moet hij derhalve eerst, zooals later zal worden aangetoond, door waar berouw en boetvaardigheid het leven der genade weder terug bekomen.

Sacramenten der dooden noemt men die Sacramenten, welke in degenen, die ze ontvangen, het leven der genade niet vorderen, daar het eerste, het Doopsel namelijk, ingesteld is tot verkrijging van het nog nimmer bezeten leven der genade, en het andere, namelijk de Biecht, tot terugkrijging van het verlorene leven. Niettemin wordt het Sacrament van Boetvaardigheid door ijverige Christenen ook in staat van genade niet zonder groot geestelijk voordeel ontvangen, wijl daardoor de dagelijksche zouden en de tijdelijke straffen voor de zonden meer en meer uitgewischt worden, en de ziel telkens vermeerdering van heiligmakende genade ontvangt.

2) Sacramenten, welke men maar eens in zijn leven, en Sacramenten, die men meermalen ontvangen kan. De Sacramenten, welke men maar eens in zijn leven mag ontvangen, zijn; het Doopsel, het Vormsel en het Priesterschap. De reden, waarom zij niet, evenals de overige Sacramenten, meermalen

mogen ontvangen worden, ligt hierin, dat zij der ziel een onuitwischbaar merkteeken indrukken, haar namelijk eene wijding en waardigheid schenken, die eeuwig blijft, of ter yer-doemenis of ter verheerlijking. Deze leer spreekt het Concilie van Trente aldus uit: „Zoo iemand beweert, dat in drie Sa-„cramenten, namelijk in het Doopsel, het quot;Vormsel en het „Priesterschap, der ziel geen karakter, dat is, geen geestelijk „en onuitwischbaar merkteeken wordt ingedrukt, waarom zij „dan ook niet mogen herhaald worden, die zij in den ban.quot; (7^e Zitt. 9^e Can.) Het woord karakter is aan het Grieksch ontleend en beteekent in het algemeen een blijvend teeken of een bijzonder kenmerk, waardoor men een voorwerp van een ander onderscheidt. Het karakter van het Doopsel, van het Vormsel en het Priesterschap is dus een blijvend teeken, waardoor de gedoopte van den ongedoopte, de gevormde van den nog niet gevormde, de Priester van hem, die geen Priester is, onderscheiden wordt. Dat merkteeken is echter geen on-derscheidingsteeken , dat door de stoffelijke oogen of in het algemeen door de zinnen kan worden waargenomen; neen, bet is een geestelijk, der ziel zelve ingedrukt en daarom moeijelijk te beschrijven merkteeken; het is, volgens de zinnebeeldige uitdrukking der Vaders, een bijzonder zegel, dat door de genoemde Sacramenten in de ziel wordt gedrukt, dat aan de oogen Gods evenmin als aan die der Engelen en Heiligen ontgaat, en dat ook eenmaal op den dag der opstanding ons niet ontgaan zal. Dat merkteeken is echter geen onvruchtbaar onderscheidingsteeken. Integendeel, het verleent dengene, wien het is ingedrukt, eene verhevene wijding en waardigheid, die verschillend is naar de Sacramenten, welke men ontvangt. Zoo wordt de mensch door het karakter van het h. Doopsel tot burger van het rijk van Christus op aarde verheven en bekwaam gemaakt tot het ontvangen der andere Sacramenten. Door het karakter van het h. Vormsel wordt de gedoopte iu het leger der strijders van Christus ingelijfd en tot de verdediging van de eer zijns h. Naams op bijzondere wijze geschikt gemaakt en opgewekt. Eindelijk verkrijgt de Priester, door het karakter van het h. Priesterschap, de waardigheid van bewaarder der goddelijke geheimen en tevens de magt, om de h. Sacramenten uit te deelen en het allerheiligste Olfer op te dragen. Vei der is het besproken karakter, volgens de leer der Kerk, evenais de wijding, welke het schenkt, als de stand, waarin het den mensch plaatst, een blijvend en bijgevolg een onuitwischbaar merkteeken. Mogt de Christen dan ook de genade verliezen, welke hij in het h. Doopsel heeft ontvangen, mogt hij zelfs het geloof verloochenen, een afvallige of apostaat worden: het karakter des Doopsels biijlt in hem

in eeuwigheid, niet ter verheerlijking, maar ter veroordeeling, „niet tot verhooging van loon, naaar tot vermeerdering van straf.'' Hetzelfde geldt ook van het karakter van het h. Vormsel en het h. Priesterschap. Laten wij het toch wel bedenken, hoe pijnlijk en onteerend het op den dag des oordeels en gedurende de geheele eeuwigheid zijn zal, naast het verheven en onuit-wischbaar teeken van den hemelschen Koning en Heiland, het teeken der eeuwige verdoemenis, het brandmerk van den vorst der duisternis in de ziel te dragen. ') Die onuitwisch-baarheid des karakters is, volgens de boven aangehaalde uitspraak van de Kerkvergadering van Trente en volgens de leer der h. A^raders, ook de reden, waarom de genoemde h. Sacramenten nooit herhaald mogen worden. Want daar zij in hun karakter steeds voortduren, en de genade, welke zij mede-deelen, als deze door de zonde verloren is, krachfens dat karakter weer herleeft zoodra de zonde door opregt berouw en boetvaardigheid uit het hart van den gedoopte, gevormde en den tot Priester gewijde verbannen wordt, zou het een misbruik en eene onteering van genoemde Sacramenten zijn, als men ze op nieuw wilde uitdeelen of ontvangen, wijl dit niet dan nutteloos en onvruchtbaar zijn kan.

Gelijk bekend is, verwerpen de Protestanten de leer van het karakter der h. Sacramenten; de katholieke Kerk daarentegen houdt er aan vast, wijl het bij haar als een heilige

') De leer van het Concilie van Trente, volgens welke drie Sacramenten een onuitwiaohbaar teeken in de ziel drukken, geeft ona geen regt tot de gevolgtrekking, dat het eene stelling dos geloofd is, dat dit karakter in de ziel blijft, zoolang zij voortbestaat, dus gedurende de geheele eeuwigheid. Want volgens de opmerking van Suarez, (de Sacr. disp. 11. s. 4. a. 5.) schijnt het Concilie slechts die onuitwisclibaarheid als geloofsstuk te hebben willen vaststellen, welke voldoende is, om te besluiten, dat de Sacramenten, welke dat karakter indrukken, niet mogen herhaald worden. Daartoe is het echter genoeg, dat de onuitwischbaarheid dure, zoolang de mensch op aarde leeft: dit alleen schijnt dus, streng genomen, geloofsleer te zijn. Kiettemin zijn de Godgeleerden eenparig van gevoelen, dat het Sacramenteele karakter eeuxig onuitwiachbaar is. De h. Thomas onder anderen leert uitdrukkelijk : (Sum. 3. q. 63. a. 5. ad 3 ) „Het karakter duurt na dit leven voort, in de goeden „ter verheerlijking, in de kwaden tot schande.quot; — Dat wij niet bepaald kunnen aangeven, van welken aard en hoedanigheid het onstoflelijk merkteeken is, hetwelk de ziel des gedoopten van die van den ongedoopte, die van den leek van die des Priesters onderscheidt , doet niets af aan de zaak zelve. Het kan evenmin betwijfeld worden, dat de zalige geesten, de Engelen en Heiligen, in den hemel elkander erkennen en van elkander onderscheiden zijn, hoewel ook dit moeijelijk te verklaren is, wijl zij niet, gelijk hier op aarde, door waarneembare teekenen, als gedaante, spraak, leeftijd, enz. onderscheiden en kenbaar zijn.

regel geldt steeds zóó te leeren, als in alle eeuwen, van de apostolische tijden af, eenstemmig geleerd is. En inderdaad gelijk de h. Kerk ten opzigte van dit geloofspunt heden ten dage leert, zoo leerde in de zestiende eeuw de algemeene Kerkvergadering van Trente, zoo honderd jaren vroeger de algemeene Kerkvergadering van Florence, waar een aantal Bisschoppen en Godgeleerden, niet slechts uit het Westen, maar ook uit het Oosten, tegenwoordig waren. Niet anders ook leerden zoowel de grieksche als de latijnsche Vaders der eerste christelijke eeuwen, de h. Cyrillus, Bisschop van Jerusalem, de h, Epiphanius, Chrysostomus, Hieronymus, Augustinus en anderen. De h. Cyrillus (Inleiding tot zijne Kathechesen, N°, 16.) onderscheidt het karakter uitdrukkelijk van de genade des Doopsels, waardoor wij vergiffenis der zonden erlangen, en noemt het „een heilig, onuitwischbaar zegel.quot; Anderen noemen het „een geestelijk zegel,''een „zegel G-ods.quot; Wederom anderen, in het bijzonder de h. Augustinus, noemen het „karakter des ITeeren „koninklijk karakter,quot; „zegel des „Verlossers.quot; C185^e Br. N⁰. 23.) Zij vergelijken het sacra-menteele karakter met het kenteeken van een soldaat, met een muntstempel, met de besnijdenis. „Onze ziel wordt door „het Doopsel geteekend,quot; zegt de h. Chrysostomus, (2^e Homl. Eph.) en Epiphanius voegt er bij: (Haer. 8.) „gelijk het lig-„chaam der Joden door de besnijdenis geteekend werd.quot; Hoewel niet alle h. Vaders over het karakter der drie bovengenoemde Sacramenten spreken, is er toch geen onder hen, die de bovengestelde leer bestrijdt. Ook is er in de brieven der Apostelen niet alleen geene tegenspraak met die leer te vinden, maar veeleer komen er plaatsen in voor, die wij, naar het voorbeeld van groote Godgeleerden, met regt als de uitdrukking dezer leer mogen beschouwen. Zoo schrijft onder anderen de h. Paulus aan de Corinthiërs: (2.1: 21, 22.) „Het is God, die ons gezalfd, ons ook bezegeld en het onder-„pand des Geestes in onze harten gelegd heeft.'' Wien kan hier de in het oogvallende gelijkheid der apostolische wijze van uitdrukking met die der Vaders ontgaan, en wie zou daaruit niet durven besluiten tot denzelfden zin der woorden, en derhalve tot de leer over het karakter der h. Sacramenten ? Wij kunnen dus ook hierin zien, hoe de onfeilbare uitspraak der h. Kerk op de Overlevering en de h. Schrift gegrond is.

Vanwaar komen de ceremoniën, welke lij de uildeeling der Sacramenten gehruilcelijJc zijn ?

gesteld heeft, om de Sacramenten met meer eerbied te bedienen en hunne kracht aan te toonen.

Er is hier geen spraak van de toepassing der voorgeschreven stof en vorm, maar van de ceremoniën, die de sacramenteele handeling voorafgaan, begeleiden en volgen, die, buiten noodzake-lijkheid , wel niet zonder zonde kunnen worden achtergelaten, doch, wijl zij niet tot het wezen der Sacramenten behooren, aan de geldigheid er van geen afbreuk doen, zoo zij achterwege worden gelaten. Het gebruik om de Sacramenten met zekere plegtige ceremoniën te bedienen bestaat reeds zeer lang, zoowel in de westersche als in de oostersche Kerk. Niet weinige dezer ceremoniën zijn van apostolischen oorsprong; anderen daarentegen, en wel het grootste gedeelte, zijn voor vele eeuwen door de Kerk ingesteld.

Aangaande deze ceremoniën zag het Concilie van Trente zich genoodzaakt, tegenover de dwaalleeraars te verklaren, dat de Kerk werkelijk de magt heeft, om ceremoniën in te stellen, en dat het niemand geoorloofd is, dc door haar goedgekeurde ceremoniën te verachten, naar willekeur te veranderen of na te laten. In het tweede hoofdstuk der een-en-twintigste zitting spreekt het Concilie aldus: „De hoogheilige, algemeene Kerkvergadering van Trente, wettig in den h. Geest vergaderd, „verklaart, dat de Kerk altijd de magt heeft bezeten, om bij „de uitdeeling der Sacramenten, behoudens derzelver wezen, „datgene vast te stellen wat haar, bij verandering van toe-„standen, tijden en plaatsen, meer geschikt voorkwam, om „het heil van degenen, die ze ontvangen, en den eerbied voor „de Sacramenten zelve te bevorderen,quot; en: (in den 13^ei1 Can, 7^U Zitt. over de Sacramenten in het algemeen) „Zoo iemand „zegt, dat de aangenomen en onderhouden gebruiken der „katholieke Kerk, die bij de plegtige toediening der h. Sacra-„menten gewoonlijk worden in acht genomen, versmaad of „zonder zoude willekeurig kunnen nagelaten worden, of door „iederen herder der kerken in nieuwe kunnen veranderd wor-„den, die zij in den ban.quot; Ofschoon nu deze ceremoniën, gelijk gezegd is, voor de geldigheid der Sacramenten volstrekt niet noodzakelijk zijn, en zij, die de Sacramenten ontvangen, hoewel de ceiemoniën worden weggelaten, toch de genade ontvangen, welke aan elk Sacrament in het bijzonder eigen is, volgt daaruit evenwel niet, dat zij nutteloos of overtollig zijn. Immers liet lijdt geen twijfel, dat wij des te overvloediger vruchten van heil en genade van de h. Sacramenten zullen plukken, hoe beter wij voorbereid zijn om ze te ontvangen, hoe grooter onze aandacht en eerbied bij het ontvangen zelf is, hoe vaster eindelijk onze wil is, om de pligten te vervullen, die wij door het ontvangen der h. Sacramenten op

ons genomen hebben. Hiertoe nu dragen de ceremoniën zeer veel bijj het kan derhalve niet worden betwist, dat zij nuttig en voordeelig zijn. Zooals in het vervolg bij de behandeling van de Sacramenten in het bijzonder blijken zal, zijn de ceremoniën, die de sacramenteele handeling voorafgaan, werkelijk zeer geschikt om het geloof en de aandacht, die tot eeue behoorlijke voorbereiding vereischt worden, in ons op te wekken. Die, welke ze vergezellen , duiden zinnebeeldig de geheimvolle kracht, de wijding en de heiligheid van het Sacrament aan, doordringen den geest van hen, die het ontvangen, met gevoelens van heiligen eerbied, veiheffen hunnen geest tot hemel-sche gedachten en stemmen hun hart tot hemelsche gezindheid. Die ceremoniën eindelijk, welke de sacramer.teele handeling volgen, geven den geloovige op de meest aanschouwelijke en indrukwekkende wijze de verhevene pligten te kennen, die hij voortaan vervullen moet. Wel zal het maar al te dikwijls geschieden, dat de geloovigen door strafbare onwetendheid en onachlzaamheid weinig of zelfs geen geestelijk voordeel trekken uit de genoemde ceremoniën; maar wie zou daarom mogen beweren, dat de ceremonién op zich zelve genomen van geen of van gering nut zijn? Altijd toch strekken zij, in het oog van Christus' bruid, den Sacramenten tot een heilig sieraad, en aan Jesus Christus, den Insteller der Sacramenten, tot eer en verheerlijking. Zoo bidt ook menigeen in eene oude, prachtige Domkerk zonder aandacht, gedraagt zich daar oneerbiedig, ja ligtzinnig, als in een schouwburg, en toch zal het bij iemand, die een weinig nadenkt, nooit opkomen te loochenen, dat zulk eeu huis van God opwekt tot bidden en tot verheerlijking van den Allerhoogste. Al hadden wij overigens geen ander bewijs van het nut der ceremoniën daa liet feit, dat zij door de h. Kerk verordend zijn, die in al hare voorschriften en instellingen door den h. Geest geleid wordt, dan zou dit reeds voldoende zijn om er ons ten volle van te overtuigen. Want, gelijk zij, volgens de belofte van Jesus Christus, door den h. Geest geleid wordt, als zij ons de waarheden van ons h. geloof voorstelt, zoo ook nd haar zijn goddelijke bijstand met ontbreken, ais zij ceremoniën of heilige gebruiken instelt, immeis deigelijke ceremoniën zijn niet anders, dan eene levendige, zinnebeeldige voorstelling vau hetgeen de h. Kerk over het geheimvolle wezen en de werking der Sacramenten leert en wat zij door deze hoopt te verwerven, alsmede van datgeen, wat de Sacramenten lot voorwerp van de Helde en het verlangen der geloovigen maakt.

Toen het joodsche volk, onder aanvoering van Mozes, door de woestijn van Egypte naar bet beloofde land toog, kreeg het gebrek aan water om zijn brandenden dorst te lesschen. Toen trok God zich zijn volk aan en sprak tot Mozes: „Neem den

„volk water geven om te drinken.quot; (2. Mos. XVII: 5, 6.) Mozes deed, gelijk God hein bevolen had, en er stroomde water in overvloed uit de rots, en het versmachte volk leschte zijn dorst aan de wonderbron. Groot was voorzeker de weldaad, die God bij deze gelegenheid aan zijn volk bewees; doch nog veel grooter is de weldaad, welke Hij ons heeft bewezen, ons, die door de woestijn van dit aardsche tranendal naar het hemelsch vaderland trekken, wijl Hij ons uit de levende rots, die Christus is, (1. Cor. X: 4.) in de wonde van de zijde des Verlossers eene zevenvoudige genadebron heeft geopend. Dat hemelsch water van genade stilt niet alleen den dorst, welken wij in den heeten strijd tegen de vijanden onzer zaligheid gevoelen, maar het heelt ook de doodelijke wonden, die wij uit de gevangenschap van den helschcn Pharao op den weg des levens hebben medegenomen j het wischt het schandelijk brandmerk der zonde uit, dat de vorst der hel op ons voorhoofd gedrukt heeft; het versterkt ons in den strijd tegen de vijanden, die ons den ingang in het land van belofte, in het hemelrijk, bemoeijelijken; het is bijzonder geschikt, om ons liet bovennatuurlijk leven terug te geven, als wij het ouder hunne arglistig of gewelddadig geleverde slagen verloren hebben; het onderhoudt en vermeerdert dat leven op wonderbare wijze , en deelt or.s, als ouderdom en ziekte onze lig-chamelijke en geestelijke krachten verzwakken, hemelsche kracht mede, en geneest ook de ligtere wonden, om rustig en behouden de grenzen van het aardsche leven over te trekken, en het land van eeuwige rust, van eeuwig genot en eeuwigen vrede in bezit te nemen. Hoe hoog moeten wij deze bronnen, welke de Heiland ons geopend heeft, schatten! Welken innigen dank zijn wij den Allerhoogste niet verschuldigd, wijl Hij ze zonder ophouden in zijne Kerk voor ons doet vloeijen. Wel is het billijk, dat wij den Heer voor die onschatbare weldaad prijzen, dat wij aan alle volken de wonderen zijner genade en onmetelijke liefde verkondigen. Wel is het betamelijk, dat wij met den Psalmist uitroepen: „Wat zal ik den Heer weder-„ geven voor al hetgeen Hij mij gegeven heeft?quot; (Ps. CXV: 3.) dat wij met een hart vol dankbaarheid en vreugde zeggen: „De lieer regeert mij; Hij heeft mij naar eene vruchtbare

„weide en naar het water der verkwikking gevoerd; Hij heeft „mijne ziel bekeerd en mij op den weg der geregtigheid ge-„leid; Hij heeft mij aan zijne tafel doen aanzitten, mijn hoofd „met olie gezalfd, en hoe heerlijk is zijn beker!quot; (Ps, XXII.)

Het minste, dat Hij van ons verwacht, en waartoe wij ons aangespoord moeten gevoelen, is zonder twijfel, dat wij deze heilige teekenen van zaligheid met woord en daad vereeren, dat wij deze genadestroomen ons niet laten voorbijgaan, zonder daaruit met vreugde en heilig verlangen te scheppen. Als Jesus, onze God en Heiland, wilde lijden en sterven, om ons die hemelsche bronnen van genade en barmhartigheid te verdienen; als Hij zijn hart liet doorboren , om ze te openen ; ¹) als Hij ons voortdurend in den persoon van zijn Stedehouder nitnoodigt, hoe dwaas en ondankbaar zouden wij dan niet moeten genoemd worden, als wij verzuimden, dikwijls en met een dorstend hart uit die bron van genade te drinken ? Zouden wij ons dan niet gelijk maken aan de ondankbare Israëlieten, die, nadat zij hunnen dorst gelescht hadden met het water, dat hun uit de rots toevloeide, tegen God en tegen Mozes, zijn plaatsbekleeder, gingen morren ? Zetten wij ons bij die hemelsche beken neder, en houden wij steeds ons hart bereid, om er ons aan te laven. Want wee dengene, die het waagt er met een onrein vat uit te scheppen, de Sacramenten met een zondig hart te ontvangen! Wie dit doet, maakt zich schuldig aan eene zware beleediging der goddelijke Majesteit, aan eene versmading der goddelijke liefde en barmhartigheid, aan eene afschuwelijke ondankbaarheid jegens den Verlosser, aan eene vreeselijke schennis van zijn h. Bloed en van de oneindige schatten van genade, welke Hij ons daardoor verdiend heeft. De rampzalige verandert waarlijk de bronnen van zegen in even zoovele stroomen van vervloeking en van eeuwige verdoemenis. Moge het veelvuldig en waardig ontvangen der h. Sacramenten onze harten met genade en heilige liefde vervullen en ze dus tot het volle genot der eeuwige zaligheid voorbereiden!

Volgens de uitdniltking der li. Vaders, vloeit ons de zevenvoudige genadebron der li. Sacramenten toe uit de wonde der zijde van den voor ons aan het kruis gestorven Verlosser. Dit geheim zien zij aangeduid in het bloed en water, dat uit de doorboorde zijde gevloeid is. Want door het water wordt het h. Doopsel, en door het bloed het allerheiligste Sacrament des Altaars zinnebeeldig voorgesteld. In deze twee Sacramentek nu zijn, als het ware, alle anderen vervat, wijl het Doopsel het eerste is en het regt geeft om de anderen te ontvangen, en het Sacrament des Altaars het voornaamste, de kroon en het laatste doel van allen is.

1) Het Doopsel is het eerste Sacrament, wijl men voor het Doopsel geen ander Sacrament geldig ontvangen kan. „Het „eerste van alle Sacramenten is het Doopsel,quot; leert het Concilie van Florence (in het decreet voor de Armeniërs), „het V

„worden wij in de Kerk ingelijfd.⁵' Alle andere Sacramenten zijn ingesteld om het geestelijke, bovenuatuurlijke leven in ons te vermeerderen, of het verlorene weder te geven. Deze nu kunnen het bovennatuurlijk leven noch vermeerderen, noch wedergeven , en dus ook het doel hunner instelling niet bereiken, als dat leven door het Sacrament des Doopsels aan de ziel nog niet gegeven is. Het ontvangen der andere Sacramenten veronderstelt dus noodzakelijk het Doopsel, waardoor de mensch in den regel voor het eerst dat hoogere leven vcr-krijgt. Ja, zelfs ingeval iemand, vóór het ontvangen van het Doopsel des waters, door het Doopsel van begeerte, waarover later zal gesproken worden, geregtvaardigd mogt zijn, zou toch het Doopsel des waters nog volstrekt noodzakelijk blijven, om de andere Sacramenten geldig te ontvangen. Want ofschoon door het Doopsel van begeerte zoowel de erfzonde als de persoonlijke zware zonden vergeven worden , en bijgevolg het leven der genade wordt medegedeeld, prent het evenwel der ziel het zooeven besproken karakter des Doopsels niet in. En juist dat karakter maakt den mensch bekwaam, om de overige Sacramenten te ontvangen. Vervolgens is het duidelijk, dat slechts diegenen deel kunnen hebben aan de genadeschatten der h. Kerk en vooral aan de h. Sacramenten, die leden dier Kerk zijn geworden, wijl voorzeker niemand regt heeft om deel te nemen aan de goederen en regten van eene vereeniging welke ook, waarvan hij geen lid is. Deze inlijving in de Kerk geschiedt bij TTêTquot;ontvangen van' hét Doopsel des waters, daar het eene plegtige, openbare belijdenis des christelijken geloofs is, eene belijdenis, waardoor de mensch in het oog der Kerk een lid van haar ligchaam en als zoodanig van den ecnen kant aan hare regtspraak onderworpen, maar van den anderen kant ook aan hare goederen deelachtig wordt. Door het Doopsel van begeerte heeft zulk eene inlijving niet plaats. Daarom zegt ook het Concilie van Trente, (14^e Zitt. lloofdst.) uitsluitend van het Doopsel des waters sprekende, dat Christus, de Heer, de geloovigeu door „het bad des Doopsels tot leden

„van zijn ligchaam (de Kerk) maakt;quot; en even te voren, „dat de Kerk over niemand eenige regtsmagt uitoefent, die „niet eerst door de deor des Doopsels in haar is ingegaan.quot;

2) Het Doopsel is het noodzakelijkste Sacrament, wijl niemand zonder Doopsel kan zalig worden.

Onder alle Sacramenten des Nieuwen Terbonds is het Doopsel alleen voor alle menschen zonder uitzondering volstrekt noodzakelijk lot verwerving der eeuwige zaligheid. Jesus Christus zelf geeft dit zoo bepaald mogelijk als eeue onontbeerlijke voorwaarde aan, om het hemelrijk te kunnen binnengaanquot; Toen namelijk Nicodemus, de schriftgeleerde, tot Jesus kwam, om uit zijn mond te vernemen, hoe men het rijk Gods kon verwerven, sprak de goddelijke Leermeester tot hem aldus: „Voor-„waar Ik zeg u, zoo iemand niet op nieuw geboren wordt, ,.kan hij het rijk Gods niet ingaan,quot; en als nu Nicodemus, zijne verwondering daarover te kennen gevende, de vraag stelde, hoe dan toch een mensch, die reeds in jaren gevorderd was, weer kon geboren worden, antwoordde de Heiland: „Voor-„waar, voorwaar Ik zeg u, zoo iemand niet herboren wordt „uit het water en den h. Geest, kan hij het rijk Gods niet „ingaan,quot; (Joan. Ill: 3, 5.) Duidelijker en bepaalder kon de Heiland de noodzakelijkheid des Doopsels niet uitspreken; want dat op deze plaats van het Doopsel gesproken wordt, was van oudsher de overtuiging en is ook heden door niemand in twijfel getrokken. Om dezelfde reden vergelijkt de h. Petrus in zijn eersten brief (III: 20, 2i.) het Doopsel met de ark van Noë. Gelijk namelijk de ark ten tijde van den zondvloed het eenige middel was om het tijdelijk leveu te redden , zoo redt ook het Doopsel alleen van den eeuwigen ondergang. En reeds in zijne eerste predikatie na de komst van den h. Geest, gaf de genoemde Apostel den Joden, die hem de vraag stelden, wat zij doen moesten om het heil te erlangen, dit veelbeteekenend antwoord: „Doet boetvaardigheid en een „ieder van u late zich doopen in den naam (dat is: naar het „voorschrift) van Jesus Christus.quot; (Hand. II: 38.) Het is een onloochenbaar feit, dat de h. Kerk, steunende opTiëtquot; zooeren genoemde getuigenis der h. Schrift, alsook op de eenstemmige, onafgebrokene Overlevering, de volstrekste noodzakelijkheid des Doopsel ter zaligheid overal en altijd beleden heeft. En gelijk Christus, toen Hij de noodzakelijkheid des Doopsels als grondbeginsel en grondwet zijner Kerk stelde, geen onderscheid maakte tusschen volwassenen en onvohvasse-nen, zoo ook maakte de katholieke Kerk nimmer zulk eeu onderscheid. „Christus,quot; merkt de h. Kerkvader Ambrosius, Joan. Ill verklarende, op, „Christus zondert niemand uil, „noch het kind, noch hem, dien de dood verrast... Niemand

„komt het rijk der hemelen binnen, dan door middel van het „Sacrament des Doopsels.quot; Niet minder bepaald en krachtig laat zich de h. Augustinus (Boek III over de ziel en haren oorsprong, N⁰. 12.) hierover uit: „Wacht n van te gelooven, „of te beweren, of te leeren, dat de kinderen, die vddr het „Doopsel sterven, de vergiffenis der erfzonde kunnen verwer-„ven; wacht u daarvoor, zoo gij nog Katholiek wilt wezen.quot; Andere getuigenissen der h. Vaders gaan wij voorbij, om nog even te wijzen op de leer van het algemeen Concilie van ïrente. Dat Concilie beroept zich uitdrukkelijk op de woorden van Christus bij Joan. Ill en verklaart, (6^e Zilt. 4° Hoofdst.) dat de overgang uit den staat van ongenade, waarin de mensch geboren wordt, tot den staat van genade, „na de verkondiging „van het Evangelie, zonder het bad der wedérgebdorte of het „verlangen daarnaar niet kan geschieden,quot; en in zijne 7^e Zitt. 5^e Can. over het Doopsel, spreekt het den ban uit over den-gene, die zegt: „dat de doop vrij, dat is niet noodzakelijk ter „zaligheid is.quot; ^l) ^

') De geleerde Dominikaan Kardinaal Caietanus, die onder Leo X als pauselijk legaat tegeu de reformatie in JTiïTfSSïïland optrad, was voorzeker de eerste eu tot dien tijd de eeuige der katliolieke Godgeleerden , die van gevoelen was, dat de kinderen van^ cliristelijke ouders, die voor hunnen dood onmogelijk Eet DoopsêT laïüneu ontvangen, op eene andere wijze geregtvaardigS'worden. VoTgena kern namelijk tttïrd tiet geloof der ouders, of Tiet~ verlangen, hetwelk zij hebben, dat hunne kinderen tot het h. Doopsel mogen komen, door het h. Xruisteeken, door een godvruchtig gebed, hetwelk de ouders verrigten, of door iets dergelijks op die kinderen toegepast en hun toegerekend. Dominions Seoto verklaarde dat gevoelen van Cajetanus voor ketterseh, en Pius V liet het uit de overigens hooggewaardeerde werken van Oajetanus in de romeinsche uitgave w^nemen. Suarez (cle Sacram. dïspTïï?. S. 3.) zegt van dit gevoelen, dat „het ten minste vermetel is en de dwaling zeer nabij „komt.quot; De redenen, welke reeds vroeger en ook in lateren tijd ten voordeele dier meening zijn aangevoerd, hebben bij Suarez (t. a. p.) eene behoorlijke waardeering eu voldoende wederlegging gevonden. Wij bepalen ons hier alleen bij de opmerking, dat ingeval men ook met Dr. Klee (Dogmat. D. 2. bladz. 150. Ditg. 3.) voor „zeer zeker hou-„den'' wil, dat Dinoerates, de zevenjarige broeder van de h. Perpetua vóór zijn verscheiden het h. Doopsel niet heeft ontvangen, toch uit dat gevoelen geentzins volgt, dat hij zonder het Doopsel, door het gebed zijner h. zuster het rijk der hemelen is ingegaan; want het is in hot geheel niet bewezen — zegt de meergenoemde Godgeleerde (S. 2.) — dat de jeugdige katechumeen niet door het Doopsel van begeerte geregtvaardigd werd. Dewijl nu daarmede niet altijd de delging van alle tijdelijke strallen gepaard gaat, zoo mag het ons niet bevreemden, dat de afgestorvene Dinoerates nog eenigeu tjjd in het vagevuur bleef.

lleeds vóór Cajetanus hadden eenige Godgeleerden, onder andoren Geraon (preek op Maria's geboorte) het gevoelen uitgesproken, dat trod, uit barmhartigheid en bijzondere bevoorregtiging, luisterende

Omtrent het lot aan de andere zijde des grafs van kinderen, die zonder Doopsel gestorven zijn, staat, naar de leer van het Evangelie en de verklaring, welke de Kerk bij onderscheidene gelegenheden, in het bijzonder in het tweede algeineene Concilie van Lyon en in dat van Plorenoe, daarvan gegeven hoeft, slechts zooveel vast, dat zij niet in den hemel komen, niet tot het aanschouwen Gods geraken, maar ook dat zij niet zoo gestraft worden als degenen, die persoonlijk gezondigd hebben. Dat zoodanige kinderen in het andere leven, behalve het gemis van den hemel en het derven van Gods aanschijn, nog iets anders te lijden hebben, heeft de Eerk nimmer gekard.

Paus Innocentius III stelt in het decreet, dat hij als opperhoofd en ^hoogste leeraar~3er Kerk tegen de ketters van zijn tijd heeft uitgevaardigd, het onderscheid tusschen de straf der erfzonde en die der persoonlijke zonde eenvoudig daarin, dat deze bestaat in de pijn van het eeuwige vuur, gene daarentegen alleen in de be-roovinjL-Van GodB aanschiin. (Vergel. 2= deel, bladz. 59.) En toen in de vorige eeuw de jansenistische Synode van Pistoja de vermetelheid had, zich te verzetten tegen die Godgeleerden, die van gevoelen zijn, dat de ongedoopte kinderen in zulk eene plaats der onderwereld zich bevinden, waar zij slechts de straf van schade lijden, *) zonder de straf van het vuur te ondergaan, en zelfs durfden beweren, dat zulk eene plaats eene fabel der Pelagianen was, een middentoestand tusschen het rijk Gods en de eeuwige verdoemenis, waarvan slechts die oude ketters beuzelden, verwierp Pius VI (25° stelling) hunne verklaring, en brandmerkte ze als valsch, vermetel, in strijd met de leer der katholieke scholen. Wij mógen zelfs, op gezag van den h.JThomas en andere uitstekende

naar het gebed van godvruchtige ouders, op de algemeene wet somtijds eene uitzondering maakt, en aan kleine kinderen, die het Doopsel niet kunnen ontvangen, zonder dat h. Sacrament toch do heiligmakende genade instort. Derhalve spoorde die Godgeleeido de ouders aan, voor hunne kinderen te bidden, opdat Christus, ingeval zij vóór het Doopsel mogten sterven, de genade des Doopsels iu hen mogt vervangen. „Want,quot; zoo voegt Gerson er bij, „ofschoon „men zonder goddelijke openbaring geene zekerheid daarvan kan „hebben, zoo is toch alle hoop niet afgesneden, dat het werkelijk „geschiedt.quot; Dit gevoelen is merkelijk verschillend van dat van Cajetanus. Deze nam aan, dat de regtvaardiging der kleine kinderen, voor wie de toediening van het Doopsel des waters onmogelijk ia, in djnjregel geschiedt door het geloof der onderstof door het in de jilaats tredende verlangen van dezen naar de genadé des Doopsels, als had Christus deze laatste wijze van regtvaardiging bij gemis der eerste vastgesteld; de andere Godgeleerden daarentegen bepalen de i^amen en de wijze der regtvaardiging van de zonder het Doopsel gestorvenen niet nader, maar zien ze slechts aan als eene zeldzame ujitzondering op den algemeenen regel, als een voqrregt, als een wonder, waarvan men niet anders dan door goddeTijke openbaring lof^-zekerheid kan komen. — Al het gezegde leidt dus tot de aanneming der stelling van Suarez: (t. a. p.) „Men kan zonder vergetelheid van geen vóór het Doopsel overleden kind zeggen, dat „het is geregtvaardigd geworden, tenzij men dit door middel der „goddelijke openbaring vernomen heeft.quot;

*) Ook lieilarminud leert hetzelfde bij de verklaring van ket 5° artikel des galoot's.

Deze mèéning van den h. Thomas, waartegen de h. Kerk zich nimmer verzette, werd later door vele en aanzienlijke Godgeleerden v v' aangenomen en verdedigd. Tot dezen behoort ook de h. Ligorio, /

die, in zijne verhandeling over het gebed, (2^ Dl. Cap. 1. JS¹⁰. 2.)⁷de genoemde meening voorstaat en er do opmerking aan toevoegt,

dat do h. Thomas in dit punt wel het best gezien heeft. Ook ontbreekt het niet aan beroemde Godgeleerden, die het voor waarschijnlijk houden, dat die kinderen, na het algemeen oordeel, ia hunne weer opgewekte ligchamen op eene vernieuwde aarde rustig en vergenoegd zullen leven, en. met hunne natuurlijke eigenschappen i God in zijne zigtbare werken zullen erkennen, loven, aanbidden. ^vbewonderen en beminnen. **) Hoewel de Kerk hierover geene bepaalde uitspraak gegeven heeft, is het evenwel zeker, dat het lot der ongedoopte kinderen aan de andere zijde des grafs, in zooverre men het met dat der gedoopten vergelijkt, een beklagenswaardig,

een door de erfzonde aangebragte toestand van straf is, zonder dat hun bestaan daarom ophoudt eene goddelijke weldaad te wezen.

Daarom verzet zich zelfs de h. Augustinus, die in dit punt naar den strengen kant overhelt, tegen liet gevolg, hetwelk Julianus de Pelagiaan uit zijne leer getrokken had, dat het namelijk voor zulke kleinen beter ware, niet geboren te zijn; hij verzet zich daartegen met deze woorden: „dat waag ik niet te zsggen,quot; „dat „zeg ik niet.quot; (5^e 13. tegen Juliaan.)

orig. s. 6. Met regt evenwel maakt Cornelius a Lapide de opmerking, dat de kinderen, die zonder Doopsel sterven, eerder damnati (filii irae) quam beati dieendi sunt, quia dammndi simt poena demni,

Het Doopsel is een Sacrament, waarin de mensch door het water en de doopwoorden van de erfzonde en alle andere zonden gezuiverd en in Christus ten eeuwigen leven wedergeboren en geheiligd wordt.

Als wij in de gegeven definitie van het h. Doopsel zeggen, dat het geschiedt door water en woorden, clan geven wij het uitwendig teeken naar zijne wezenlijke besfanddeelen, als wij daarbij voegen, dat de mensch door het Doopsel van de erfzonde en alle andere zonden gezuiverd en in Christus ten eeuwigen dage wedergeboren en geheiligd wordt, dan duiden wij de inwendige genade aan, die met de behoorlijke toepassing van het uitwendig teeken verbonden is; of, wat hetzelfde ^^s. ^WÜ geven dan de heilzame werkingen aan, welke het uitwendig teeken in de ziel van diegenen, die het ontvangen, voortbrengt. Daaruit volgt dan van zelf, dat aan het h. Doopsel, als een werkdadig teeken van inwendige genade, dat, gelijk later bewezen zal worden, door Christus ingesteld is, met alle regt de naam van Sacrament kan worden gegeven. Wij moeten dus hier spreken: 1° over het uitwendig teeken; 2° over de inwendige genade of de uitwerkselen des Doopsels, en 3° over de instelling door Christus.

1. liet uitwendig teeken van het Sacrament des Doopsels is tweevoudig, quot;namelijk~lïêt water als stof, en het woord als vorm. Want het Doopsel worcHTTbegediend, als men het water quot;óver het hoofd of over het ligchaam van den doopeling uitgiet, en op hetzelfde oogenblik de woorden spreekt: Ik doop u in den naam des Vaders, en des Zoons, en des h. Geestes.

Tot de geldigheid van het Doopsel wordt vereischt: (zooais blijkt uit hetgeen reeds over de verbinding van stof en vorm tot eene sacramenteele handeling gezegd is) dat de afwas-sching met water en het uitspreken der woorden te gelijker tijd geschieden. Dit is eene zaak, die iedereen wel ter harte mag nemen, wijl het geval zich kan voordoen, dat men den nooddoop moet toedienen.

1) Ten opzigte van het water is aan te merken, dat men, om geldig te doopen, waar, natuurlijk water moet gebruiken. Zoo leert het Concilie van Trente (7^e^ZÏtt 2^e Can. over het Doopsel) uitdrukkelijk, en het spreekt den ban uit over degenen, die de woorden van Christus: „tenzij iemand herboren „zij uit het water,quot; enz. in een figuurlijken zin uitleggen. De reden, waarom Jesus Christus vóór alle andere elementen bij voorkeur natuurlijk water bestemd heeft tot stof voor het h. Doopsel, wordt, behalve de eigenschap die het bezit, van te zuiveren en te verkoelen, waardoor de in het Doopsel be-

werkte zuivering der ziel en verzwakking van de begeerlijkheid des vleesches wordt aangeduid, nog deze genoemd, dat het water het meest geschikt is, om dit Sacrament, voor allen zonder uitzondering noodzakelijk, toe te dienen, wijl water overal gemakkelijk te bekomen is. Onder natuurlijk water wordt echter niet slechts bronwater, maar ook zee-, rivier-, wel- en regenwater verstaan , zoo ook water uit gesmolten sneeuw of ijs, doch geen ongesmolten sneeuw of vast ijs, geen sap uit planten of boomen, water uit rozen of andere bloemen en kruiden geperst of gedisteleerd, alsmede geen wijn, bier, enz. Dergelijke vloeibare stoffen zijn geen natuurlijk water, en kunnen daarom tot de bediening van het h. Sacrament des Doopsels niet gebezigd worden. Twijfelt men of eene of andere vloeistof de natuur van water heeft, dan raag en moet men ze bij gebrek aan natuurlijk water in dringpnde noodzakelijkheid gebruiken. Wie echter op zulke wijze met twijfelachtige stof gedoopt is, moet, als hij in het leven blijft, later ouder voorwaarde herdoopt worden.

Ofschoon nu, gelijk uit het verklaarde blijkt, tot de geldigheid van het Doopsel elk natuurlijk water voldoende is, moet toch de Priester, als het geschieden kan, doopwater daartoe gebruiken. Dit vordert niet slechts het voorschrift der Kerk, maar ook de eerbied en de vereering, welke wij den h. Sacramenten moeten bewijzen. In den regel mag men zich dus bij het h. Doopsel alleen van het met h. olie gemengde water bedienen, dat op Paasch- of Pinkster-Zaturdag gewijd is en het geheele jaar door in de doopvont bewaard wordt. Bij den nooddoop, wanneer het doopwater niet voorhanden is, behoort hij, die doopt, aan bet gewijde boven het ongewijde water de voorkeur te geven, zoo dit zonder vertraging geschieden kan.

Opdat het Doopsel geldig zij, moet de n^otUge^stofj^het wat.er, zóó worden gebruikt, dat er eene aTwassching van den doouehng plaats Rebbe! Dit nu kan op''drieërlei wijze geschieden, namelijk: door uitstorting, als men water giet op het hoofd van den persoon, welken men doopt; door indompeling, als men het hoofd in het water indompelt; eindelijk door be-sproeijing, als men het hoofd van den doopeling met water besproeiF. Voor de geldigheid is het volstrekt hetzelfde, op welke dezer drie wijzen men het Doopsel toedient, als het maar eene werkelijke afwassching kan genoemd worden. Zou echter degene die doopt, slechts eenige weinige druppels water op het hoofd van den doopeling laten vallen, of zich tevreden stellen, met den vinger in het water te steken en daarmede zijn hoofd aan te raken, zoodat er geene behoorlijke afwassching maar slechts eene bevochtiging van het hoofd plaats had; of

zou hij, in plaats van het hoofd, de hand, den voet, of een ander nog geringer deel van het ligchaatn met water begieten of besproeijen, dan zou in al deze gevallen het Doopsel onder voorwaarde herhaald moeten worden. Hetzelfde zou tot grootere zekerheid, waarnaar bij dit ter eeuwige zaligheid zoo noodzakelijke Sacrament altijd moet getracht worden, zelfs dan moeten geschieden, als de uitstorting of besproeijing op de , borst of op de schouders geschied was, ofschoon het bijna 1 /zeker is, dat de Doop in dat geval geldig is toegediend. ¹) V Zoo het doopwater daarentegen slechts de kleederen of de /\ haren van den doopeling bevochtigde, dan zou in het eerste geval de Doop klaarblijkelijk ongeldig zijn en zonder voorwaarde herhaald moeten worden, en in het laatste geval zou het Sacrament ten minste twijfelachtig zijn en onder voorwaarde moeten hernieuwd worden. Overigens moet ieder zich voor de wijze van toediening des h. Doopsels naar het bestaande gebruik voegen. Het gebruik nu schrijft in de westersohe Kerk het Doopsel door begieting (per infusionem) voor, ter-V wijl vroeger tot in de twaalfde eeuw de doop bij indompe-/ ling ²) gebruikelijk was. In sommige gevallen evenwel, zooals bij zieken en gevangenen, en in het algemeen als de indompeling onmogelijk was, werd ook toen reeds het Doopsel door begieting toegediend. De begieting, tegenwoordig in gebruik, moet bij het h. Doopsel in de kerk, volgens kerkelijk voorschrift, ter eere der drie goddelijke Personen driemaal gebeuren, hoewel eene enkele begieting voor de geldigheid van het Sacrament voldoende is, en in dringenden nood veelal ook alleen maar plaats kan hebben.

2) De woorden, welke het tweede wezenlijke bestanddeel van het sacramenïeile teeken des Doopsels uitmaken, ontleent de door den h. Geest geleerde Kerk aan het bevel, door Christus den Apostelen gegeven: „Gaat en leert alle volken „en doopt hen in den naam des Vaders, en des Zoons, en „des h. Geestes.'' (Matth. XXVIII: 19.) Zij luiden daarom: „Ik doop u in den naam des Vaders, en des Zoons, en des h. „Geestes,quot; Omtrent dezen vorm, waardoor de handeling der afwassching tot Sacrament wordt, dient nog het volgende opgemerkt te worden:

o) Hij, die doopt, mag dezen vorm noch door bijvoeging, noch door weglating van welk woord ook, noch op eenige andere wijze, m zijn wezen veranderen. Ja, zeer ligt zou het, Doopsel in zulk geval ongeldig worden. Wie dus bij de uitgieting van het doopwater de woorden „Ik doop u,quot; weglaten

en alleen zeggen zou: „In den naam des Vaders, en des „Zoons, en des h. Geestes,quot; of het voornaamwoord „uquot; niet uitspreken , of wel niet alle drie de goddelijke personen uitdrukkelijk noemen, maar eenvoudig zeggen zou: „Ik doop u ^in den naam des Vaders, eti des Zoons,quot; of „ik doop u in „den naam van den drieëenigen God,quot; of „in den naam der „h. Drievuldigheid,quot; of „in den naam van Jesus Christus,'' die zou in al deze gevallen ongeldig doopen.

h) De voorbeschreven vorm moet worden uitgesproken door denzclfJen persoon, die het^ater uitgiet; want slechts op deze ^Tijze wordt de sacramenteele handeling of afwassching eene genadewerkende handeling, door den vorm bepaald.

II. De uitwerkselen van den h. Doop, (de inwendige genade van het Sacrament) zijn, behalve de indrukking van het karakter, waarover boven reeds breedvoerig gesproken is: 1) de vergiffenis van alle zonden en hare straffen, 2) de geestelijke vernieuwing en heiliging, 3) de vereeniging met Christus en zijne Kerk.

a) Het h. Doopsel verleent niet slechts de vergiffenis der erfzonde, maar ook van alle zonden, welke de mensch vóór het h. Doopsel bedreven heeft. Ofschoon het h. Sacrament des Doopsels eerst en vooral daarom door Jesus Christus is ingesteld, om een ieder, die het waardig en geldig ontvangt, van alle vlekken der erfzonde te zuiveren, verdwijnen toch alle persoonlijke zonden , die vóór het ontvangen des Doopsels begaan zijn, door deszelfs zuiverende kracht, gelijk de nachtelijke duisternis voor het licht der opgaande zon, of worden volgens de uitdrukkig van een Kerkvader, uitgedoofd als een klomp vuur in de wateren des Oceaans. Zulk een Sacrament tot vol-komene uitdelging van zouden voorspelde God reeds door den mond van den Profeet Ezechiël (XXXVI: 25.), toen Hij sprak: „Ik zal een zuiver water over u uitgieten, en gij zult gezuiverd worden van al uwe misdaden.quot; — Dat deze voorzegging, welke de h. Kerk altijd van het Doopsel verstaan heeft, in het Kieuwe Verbond vervuld is, blijkt duidelijk uit de woorden van den h. Petrus: (Hand. II: 38.) „Doet boetvaardigheid, „en een ieder uwer late zich doopen ter vergiffenis uwer zon-,,den.quot;— De vorst der Apostelen zondert geene enkele zonde uit, zelfs den Godsmoord niet, waarop deze woorden hoofdzakelijk doelen. Ook de h. Paulus zegt, dat het Doopsel alle zonden in het algemeen en elke zonde in het bijzonder vergeeft. In zijn brief aan de Eomeinen (VI: 2—10; VJII: I.) leert hij, dal het Doopsel het graf der zonde is, en dat in degenen, die door het Doopsel in Christus zijn ingelijfd, niets veroordeel euswaardigs meer gevonden wordt; in zijn brief aan de

geioovigen van Ephese (V: 26, 27.) schrijft hij, dat Christus de Kerk (de menschen, welke de Kerk vormen) geheiligd en gezuiverd heeft in het Doopsel des waters door het woord des fevens, opdat zij zonder vlek, heilig en ongeschonden zij. Gelijk dus het water van den Jordaan Naaman den Syriër zoo volkomen van zijne mclaatschheid zuiverde, dat zijn vleesch als dat van een teeder kind was, zoo zuivert het water des Doopsels de ziel dermate, dat zij in zuiverheid met de zalige geesten wedijvert, en evenals deze ieder oogenblik voor den oneindig Heilige, die niet het minste onreine toelaat, met vertrouwen mag verschijnen.

ö) Doch niet slechts de zonden worden door het Doopsel gedelgd , maar ook de tijdelijke zoowel als de eeuwige straffen worden er door weggenomen. „Door het Doopsel,quot; schrijft de Apostel aan de Komeinen, (VI: 4, 5.) „zijn wij met Christus „mede begraven in den dood.... in Hem medegeplant in „gelijkheid aan zijn dood.quot; Door het h. Sacrament des Doopsels namelijk wordt de mensch gelijkvormig aan den stervenden Heiland, wijl hij, door vrijwillig dit Sacrament te ontvangen, de zonde in zich doodt, gelijk Christus Jesus door zijn lijden en sterven de zonden der wereld gedood, gedelgd heeft. Krachtens deze gelijkvormigheid wordt op den doopeling de voldoening van den lijdenden en stervenden Verlosser toegepast , en ten gevolge dezer toepassing zoowel de tijdelijke als de eeuwige straffen kwijtgescholden , die hij zich van den kant der goddelijke Regtvaardigheid op den hals gehaald had. Dat de mensch door het ontvangen van het h. Doopsel de straffen niet ontgaan kan, die hij van den kant der menschelijke ge-regtigheid op zich getrokken heeft, spreekt van zelf, daar Christus door de verdiensten van zijn lijden en dood, welke worden toegepast op dengene, die den Doop ontvangt, alleen der goddelijke Hegtvaardigheid heeft willen voldoen Zoowel na als vdor het Doopsel is dus de mensch verpligt, zich te onderwerpen aan de straffende geregtigheid der menschelijke overheid , en in het algemeen aan de regtvaardige eischen des naasten, van welken aard zij ook zijn mogen, voldoening te geven. De hier vermelde leer over de kwijtschelding van alle zonden en straffen door het h. Sacrament des Doopsels, heeft de h. Kerk herhaaldelijk en duidelijk uitgesproken. Het Concilie van Florence drukt zich hierover in het decreet voor de Armeniërs, door den mond van Eugenius IV, op de volgende wijze uit: „Het uitwerksel van het h. Sacrament des „Doopsels is de kwijtschelding van elke zonde, zoowel van de „persoonlijke als van de erfzonde, alsmede de kwijtschelding „van alle straffen, die voor de zonden moesten ondergaan worgden. Daarom moet den gedoopten geene voldoening (geeue

„poenitentie) voor de vroegere zonden worden opgelegd, en „worden zij, als zij sterven alvorens eene persoonlijke zonde „begaan te hebben, aanstonds in den hemel tot het aanschouwen „van God toegelaten.quot; En het Concilie van Trente verklaart in de vijfde zitting, vijfden canon: „Als iemand loochent, dat „door de genade van onzen Heer Jesus Christus, welke in bet „Doopsel wordt medegedeeld, de schuld der erfzonde wordt „vergeven, of ook beweert, dat niet dat alles gedelgd wordt, „wat werkelijk en eigenlijk zonde is, maar zegt, dat dit slechts „geschaafd en niet toegerekend wordt, die zij in den ban.quot; — „Uod haat niets,'' zoo spreekt het Concilie op dezelfde plaats, „in degenen , die door den Doop herboren zijn , wijl er niets „veroordeelenswaardigs is in hen, die door den Doop met „Christus in den dood begraven zijn.... Zij zijn onschuldig, „zuiver en onbevlekt en lievelingen Gods .... zoodat volstrekt „niets hen belet om den hemel binnen te gaan.quot; — Overigens dacht en leerde de Kerk hierover ook in de vroegste eeuwen niet anders dan ten tijde, dat de genoemde Conciliën gehouden werden. De vaders, die te Nicea vergaderd waren, beleden reeds in het korte geloofsformulier, dat zij opstelden, bepaald en plegtig „één Doopsel ter vergeving der zonden en doorgaans wordt in de schriften der h. Kerkvaders aan dit heilig Sacrament de kracht toegekend, niet alleen de zonden, maar ook alle tijdelijke zoowel als eeuwige straffen te delgen, „Weest „verzekerd,quot; spreekt onder anderen de h. Augustinus tot degenen, die hij tot het ontvangen van het h. Doopsel voorbereidde, „weest verzekerd, dat u alles, volstrekt alles wordt „kwijtgescholden, zoowel de erfzonde, die gij met de geboorte „hebt ontvangen, als de zouden, die gij in uw leven door „woorden, werken en gedachten aan de erfzonde hebt toege-„voegd.quot; ¹) „Indien iemand aanstonds (na het Doopsel) uit „dit leven scheidde, dan zou hij niets meer te boeten hebben, „wijl alle schulden, die hem drukten, gedelgd zijn.'¹ ²) Bij de kinderen, die nog niet tot de jaren van verstand zijn gekomen , is dit uitwerksel van het h. Doopsel, de vergiffenis der zonden en van alle straffen daardoor verdiend, volkomen, wijl zij aan de genade van het Doopsel geen beletsel konden stellen. Daarom ook viert de h. Kerk de begrafenis van zulke kinderen niet in rouwgewaad, houdt voor hen geene uitvaart, en bidt niet voor de rust hunner zielen, wijl zij door haar geloof de overtuiging heeft, dat zij onmiddellijk tot het aanschouwen van God zijn toegelaten en plaats hebben genomen onder de zalige scharen der Engelen en Heiligen. Doch met

de volwassenen, die het h. Sacrament des Doopsels ontvangen, is het anders gesteld. Van hen wordt namelijk, gelijk boven reeds bij de leer over de regtvaardigmaking is aangetoond, eene gepaste voorbereiding gevorderd, wil het h. Doopsel zijne volle kracht hebben. Tot deze voorbereiding van volwassen doopelingen behoort in het bijzonder , dat zij het beletsel moeten wegnemen, hetwelk de werking van het Doopsel meer of min belemmert of tegenhoudt. Dat beletsel bestaat in de vrijwillige gehechtheid aan de zonde. Is de zonde, waarvoor de volwassene nog genegenheid koestert, eene zware zonde, en heeft hij dus geen berouw over alle bedrevene doodzonden, dan kan hij door het Doopsel noch van de erfzonde, noch van de persoonlijke zonden en derzelver straffen bevrijd worden. Immers daar de erfzonde slechts door het instorten der heiligmakende genade wordt weggenomen, is het duidelijk, dat in het veronderstelde geval de uitroeijing der persoonlijke zonden, zoowel als der erfzonde, onmogelijk is, wijl de heiligmakende genade dien mensch niet kan worden ingestort, die nog aan eene zware zonde verkleefd is of er geen berouw over heeft. Als daarentegen een volwassen doopeliug wel berouw gevoelt over alle bedreven doodzonden, maar voor zekere dage-lijksche zonden nog eene vrijwillige genegenheid houdt, en niet kan besluiten, ze te vermijden, dan zal hij vergiffenis krijgen van de erfzonde en van de persoonlijke zonden, waarover hij berouw heeft, alsmede van de straffen daardoor verdiend; maar aan die dagelijksche zonden, waarvoor hij nog genegenheid koestert, en aan de straffen, die daaraan beantwoorden, zou hij nog schuldig blijven; een dusdanige zou dus, als hij terstond na het ontvangen van de genade des Doopsels uit dit leven scheidde, geenszins mogen hopen onverwijld den hemel binnen te gaan, maar zeker die dagelijksche zonden eerst in het vagevuur moeten afboeten. De maat der werking van de genade des Doopsels hangt dus bij de volwassenen af van hunne voorbereiding. Daarom ook droeg de Kerk altijd de grootste zorg voor de behoorlijke voorbereiding der katechu-menen tot het waardig ontvangen van dit h. Sacrament. Te dien einde trachtte zij hun niet slechts ijver in te boezemen voor het christelijk onderwijs, maar schreef hun ook het gebed, een menigvuldiger vasten, vlijtig onderzoek van het geweten, werken van versterving en naastenliefde voor. ¹) Nooit evenwel lag het in de bedoeling der Kerk, den katechumenen of den gedoopten dergelijken voor te schrijven als noodzakelijke voldoening voor de bedrevene zonden, zooals bij het h. Sacrament van Boetvaardigheid geschiedt.quot;

Door de Heilzame kracht van het h. Doopsel wordt, gelijk verklaard is, alles wat zonde en in eigenlijken zin straf der zonde is, uitgeroeid en vergeven; daarentegen blijft ook den gedoopten nog veel over wat als gevolg der erfzonde verdient genoemd te worden, namelijk: de ligchamelijke dood, de begeerlijkheid, het lijden en de wederwaardigheden des levens. Want ofschoon de begeerlijkheid des vleesches, de ontbinding des ligchaams en de haar voorafgaande, voorbereidende of begeleidende kwalen, rampen en smarten, in de natuur van 's menschen ligchaam haren grond hebben, en bijgevolg op zich zelf het noodzakelijk gevolg zijn van een gebrek aan volmaaktheid, dat der menschelijke natuur aankleeft, maar geenszins eene straf is in den eigenlijken zin — zoo kan men toch van den anderen kant met regt beweren, dat de genoemde gebreken, welke uit de natuur van den mensch voortkomen, eene straf der erfzonde zijn, die alle kinderen van Adam gemeen hebben. quot;Want alleen volgens eene geheel bijzondere genade Gods zouden zij voor al deze natuurlijke gebreken bevrijd zijn gebleven als hun stamvader, die, zoolang hij zich in den staat der oorspronkelijke onschuld bevond, zich in dit voorregt verheugde, niet gezondigd en het voor zich en zijne geheele nakomelingschap niet verloren had.

Vraagt men nu, waarom Jesus Christus, wiens voldoening toch overvloedig was, ook den ligchamelijken dood, de begeerlijkheid, het lijden en de moeijelijkheden des levens, die treurige gevolgen der erfzonde, niet heeft weggenomen; dan kan men op goeden grond antwoorden : a) omdat dit minder gepast, en i) voor ons minder nuttig zou ceweest zijn.

a) Onze Heer en Verlosser Jesus Christus wilde, om der goddelijke Eegtvaardigheid eene volkomene voldoening te geven voor onze zonden, in onze natuur lijden en sterven; eerst nadat Hij den bitteren kelk des lijdens gedronken en zelfs den dood had ondergaan, wilde Hij glorievol en onsterfelijk verrijzen. Zou het nu gepast, zou het billijk geweest zijn, dat, terwijlJesus, ons schuldeloos Hoofd, leed en stierf om te boeten voor de buitensporigheden van ons hart en onze zinnen, wij, zijne ledematen, wij, de schuldigen en dus de bewerkers van zijn lijden en dood, door een wonder der goddelijke almagt van alle bekommeringen en lijden en van de smarten des doods bevrijd werden; dat wij, niet eerst na de verrijzenis des vleesches, wanneer het redelijke schepsel van de dienstbaarheid des bederfs bevrijd zal worden, (liom. VIII: 21.) maar nu reeds, tegen den loop der natuur in, een onlijdelijk en onsterfelijk ligchaam hadden! Wat zou dat anders zijn dan den leerling boven den Leermeester, den zondaar boven den iiegtvaardige, boven den Heiligste der heiligen stellen ?

Het betaamt dus, dat wij den strijd en het lijden, die onafscheidelijk met onze natuur verbonden zijn, met geduld dragen, wijl Jesus voor ons geleden beeft; dat wij do bitterheid des doods smaken, wijl Jesus, ons Hoofd, onze Verlosser en Koning, ze gesmaakt heeft. Zoo dachten de Heiligen van alle tijden, en daarom dorstten zij naar lijden en wederwaardigheden, daarom scheen hun zelfs de verschrikkelijkste dood wcnschelijk toe. ')

•) De Heiligen baden om niets vuriger en verheugden zich over niets inniger, dan om naar het voorbeeld van hunnen goddelijken Verlosser te lijden en ter bezegeling van het verbond van liefde en geloof, hetwelk zij met Hem hadden gesloten, hun bloed te kunnen vergieten. Gelijk Jesus er naar haakte, voor het heil der

h) Ook zou het voor ons minder nuttig sreweest zijn, als God door het h. Doopsel de bovengenoemde gevolgen der erfzonde had weggenomen. Want gelijk de Katechiemus leert, dienen deze treurige overblijfselen of gevolgen der erfzonde hiertoe: a) dat wij, aan ons zelve ondervindende hoe strafbaar en verderfelijk de zonde ia, ze des te meer zouden haten. Wie het onstuimig woelen en drijven der hartstogten in eigen boezem gadeslaat; wie de verwoestingen aanschouwt daardoor in zoo vele familicn en staten aangerigt; wie het oog slaat op al de jammeren, de ellende en den bitteren nood, welke bet grootste deel der kinderen van Adam drukken; wie zijn bhk laat gaan over het onafzienbaar heir van ziekten, dat thans zijne legerplaats op aarde heeft opgeslagen en het eene geslacht na het andere aan den algemeenen, onverbiddelijken vijand, den dood, overlevert en onderwerpt: wie dit alles ziet en bedenkt, dat al die onheilen het gevolg zijn van eene enkele zonde, moet zich gedrongen gevoelen om de zonde te haten en ze als eene hoogst strafwaardige en verderf aanbrengende misdaad te verfoeijen. Het zijn gedenkteekenen der goddelijke regtvaardigheid, die overal, over den geheelen aardbodem zigtbaar, onvergelijkelijk meer geschikt zijn om den mensch van de zonde af te schrikken, dan vroeger de rookende overblijfselen van de steden Sodoma en Gomorrha.

b) Een ander nut van die gevolgen der erfzonde, welke bij de gedoopten nog overblijven, is, dat ons daardoor de gelegenheid wordt gegeven, door strijd en lijden onze verdiensten voor den hemel te vermeerderen. Want, als wij de zorgen en de moeijelijk-heden, de veelvuldige kwellingen en het lijden van dit aardsche leveu met geduld verdragen, en zelfs de grootste aller smarten, den dood, met kalmte en overgeviug aan den goddelijken wil te gemoet zien; als wij ons voortdurend beijveren, om de booze neigingen van ons hart met den bijstand der goddelijke genade onder de heerschappij des verstanda en onder het zoete juk des geloola te buigen, dan mogen wij de vaste hoop koesteren, dut, als wij den goeden strijd gestreden, onze loopbaan voleind en het geloof bewaard hebben, de Heer, de regtvaardige Eegter, ons de weg-

wereld het Doopsel van lijden te ontvangen, (Luc. 211: 50.) zoo verlangen ook zijne getrouwe en grootmoedige navolgers, ter verheerlijking van zijnen h. ÜSaam, martelingen en den dood te ondergaan. — Als de h Apostel Andreas ter plaatse kwam, waar bot kruis, waaraan hij sterven zou, stond opgerigt, verbleekte hij niet, sidderde en beefde hij niet voor den schrik des doods; hij brandde veeleer van een heilig verlangen, om zijnen gekruisigden Meester door den kruisdood gelijkvormig te worden, en riep in blijde geestvervoeriiig uit: „O goed kruis, hetwelk door de heilige „ledematen van mijnen Heer een sieraad is geworden, o lang ge-„wenscht, met naijver beweend, onophoudelijk gezocht en eindelijk ,.na een vurig verlangen mij bereid kruis ! neem mij weg van de „tuenschen, en geef mij aan mijnen goddelijken Meester terug, „opdat Hij door u mij weder ontvange, die door u mij heeft ver-„lost.quot; — Aan het kruis gehecht, ging de h. Apostel nog twee dagen voort met de verkondiging van Jesus den Oiekruisigde. Kindelijk gaf hij den geest, om in de andere wereld in de verheerlijking gelijkvormig te worden aan zijn goddelijken Leermeester, wien hij hier beneden in do smarten en den smaad des kruises gelijkvormig was geweest. (Volgens de rom. Brev. en desa. Bernardus, lofrede op den h. Andreas.)

gelegde kroon der geregtigheid schenken zal. (2. Tim. IV: 7, 8.) Laten wij er dua nooit over klagen, dat God ons door het h. Doopsel niet van elk lijden en van eiken strijd bevrijd heeft; verheugen wij er ons veeleer over, dat ons daardoor de gelegenheid wordt aangeboden den lijdenden en tegen de hartstogten der wereld strijdenden Heiland gelijkvormig te worden en schitterende deugden te oefenen, wat zonder lijden en strijd niet mogelijk zou geweest zijn; lauweren en zegepalmen te behalen, die slechts bestemd zijn voor hem, die zijn lijden voortdurend met geduld draagt en onverpoosd strijdt; verdiensten voor den hemel te verwerven, welke zonder lijden en strijd nimmer ons deel hadden kunnen worden. Zelfs het geloof zou geene of slechts geringe verdienste voor ons gehad hebben, zoo wij door het Doopsel van lijden en strijd waren bevrijd geworden. Hoevelen zouden dan het christelijk geloof omhelzen en zich laten doopen, niet om het andere leven in den hemel te erlangen, maar om dit aardsche leven niet te verliezen; niet om deelachtig te worden aan de hemelsche vreugde en het genot der zaligen, maar om de aardsche genoegens niet te missen ? Deze gedachte, spreekt de h. Augustinus duidelijk uit ¹) en voegt er nog de opmerking aan toe, dat zulk een geloof naauwelijks den naam van geloof verdienen zou. „Wat groots zou er in gelegen zijn,quot; zegt hij, „aan de beloofde onsterfelijkheid tegelooven, als men met „eigen oogen zag, dat degenen, die gelooven, werkelijk niet sterven ? „Daarentegen is het iets zeer groots en prijzenswaardigs, om, in „weerwil van het zekere vooruitzigt van den dood, toch nog te „gelooveu en te hopen, dat men eens eeuwig zal leven.quot;

2) Hel hoeede uitwerksel des Doopsels is de yeestelijke vernieuwing en heiliging van den menseh; want door dit Sacrament wordt hij niet alleen van alle zonden gezuiverd, maar ook geestelijkerwijze ver-nieuwd, geheiligd, een kind Gods en erfgenaam des hemels. Jfaar de leer van den h. Paulus is het Doopsel niet alleen de dood der zoude, de vernietiging van den ouden menseh, maar tevens het begin van een nieuw leven , de opstanding van den nieuwen menseh, die gelijkvormig is aan den hemelschen Adam. De meuscli daalt dus door het Doopsel met Christus in het graf, niet slechts, opdat hij niet meer leve voor de zonde, gelijk een begraven ligchaam niet meer leeft, maar ook om met Christus weder op te staan en voortaan een nieuw leven, overeenkomstig den geest van Christus, te leiden. Gelijk namelijk Christus den schoot der aarde verliet en het nieuwe leven der verheerlijking aannam, zoo treedt de menseh uit het h. Doopsel een nieuw leven in, om niet meer, gelijk vroeger, naar de begeerte des vleesches te wandelen, maar volgens de leiding en in de kracht des h. Geestes. Deze verrijzenis tot een nieuw geestelijk leven wordt in de taal der h. Schrift eene geestelijke vernieuwiug of wedergeboorte genoemd, en daarom juist wordt het Doopsel het Sacrament of het bad der wedergeboorte tot

een nieuw leven geheeten. In dezen zin sprak Jesus tot Nico-clemus: „Tenzij iemand herboren worde uit water en den h. Geest, „kan hij het rijk Gods niet ingaan;quot; — „wat uit het vleesch „geboren is, is vleesch, en wat uit den geest geboren is, is „geest.quot; Joan. III.) „Gelijk namelijk,quot; zoo schrijft de h. Basilius, (l^e boek over het Doopsel) „datgene, wat uit het „vleesch geboren is, gelijkvormig is (dus vleeschelijk) aan het-„geen, waaruit het geboren is, zoo worden wij ook, als wij „uit den Geest Gods geboren zijn, geestelijk; zoodat wij, ge-„üjk de Apostel aan de Galaten (Y: 25.) schrijft, in den „geest leven en ook in den geest wandelen.quot; ') Doch niet alleen worden wij door den Doop tot een nieuw, geestelijk leven, maar ook tot het eeuwig leven herboren. Want wij verrijzen tot dat hoogere leven, evenals Jesus van den dood tot het leven opstond, om niet meer te sterven. (Kom VI.) Gelijk dus het leven van den verrezen Godmensch een eeuwigdurend leven is, zoo moeten ook wij in dit nieuwe, geestelijke leven^ volharden, dat is, niet weder tot den dood der zonde terugkeeren, en aldus komen tot het bezit van het toekomstige eeuwige leven. '¹) Aangaande dit punt heeft zich de h. Au-gustinus zeer duidelijk en bondig uitgedrukt: (a. a. D. Boek 1.

) Vandaar wordt ook met regt het Doopsel de deur des hemels genoemd. Ia het jaar 496 vroeg Clodwig, de heidensche Koning der ilt;ranken, aan den h. Eemigius, Aartsbisschop van iiheims, om het h. Doopsel. Eemigius, zeer verheugd over het verlangen des konings, besloot, het tot stichting van de Franken met de grootste plegtig-heid hem toe te dienen. Hij gaf daarom last, den weg van het koninklijk paleis tot aan de kerk, waarin de doopvont geplaatst was, en de kerk zelve op het prachtigst te versieren. Als nu Clodwig aan de hand van den godvruchtigen Bisschop onder heilige gezangen m de met geborduurde lapijlen rijk versierde, door hel licht van talrijke waskaarsen schiltereude, van balsem en andere reukwerken ■welriekende kerk, tot aan de doopvont voortging, zeide hij, door zooveel pracht en do verhevene plegtigheid bewogen, tot Eemigius; „vader, is dit hei rjjk Gods, hetwelk gij mij beloofd hebt ?quot; „Keen,quot; hernam de h. Eisschop, „dit is dat rijk niet; het is slechts de „deur, door welke men het binnengaat.quot; (Hinkmar bij de Bolanct, 1 October,)

hoofdst. 6.) „De menschen worden geboren, onderworpen aan „de zonde en aan den dood van den eersten Adam; doch „in het Doopsel worden zij herloren, en daardoor deelachtig „aan de regtvaardigheid en het eeuwig leven van den tweeden „Adam.quot; — Terwijl dus het Doopsel den nakomeling van den zondigen stamvader herschept in een nieuwen mensch, die „naar God geschapen is in regtvaardigheid en ware heiligheid,quot; (Eph. IV; 24.) maakt het hem tevens van een kind van gramschap tot een kind Gods en tot een erfgenaam van het rijk der hemelen, dat Jesus Christus door zijn bitter lijden en door zijn kruisdood weder geopend heeft. ^!)

Deze geestelijke vernieuwing en heiliging geschiedt door de heiligmakende genade, welke de h. Geest met de goddelijke deugden in de ziel stort, dat is, allergenadigst mededeelt, opdat zij in haar verblijve, gelijk een kostbare balsem in het vat, waarin hij gegoten is, en het met den zoetsten geur vervult. Dit leert ons de Apostel, als hij zegt: „God heeft ons „in zijne barmhartigheid gered door het bad der wedergeboorte „en der vernieuwing des h. Geestes, dien Hij overvloedig over „ons heeft uitgestort door Jesus Christus, onzen Heiland; „opdat wij, geregtvaardigdigd door zijne genade, (naar de hoop) „erfgenamen zijn van het eeuwig leven.quot; Tit. Ill: 5—7.) Dat wil zeggen: God heeft ons in zijne oneindige barmhartigheid en met het oog op de verdiensten van Jesus Christus, onzen Heiland, van het eeuwig verderf gered, toen Hij, in het h. Doopsel door zijn h. Geest ons de genade van het nieuwe leven en van de heiliging in ruime mate verleenende, ons tot een nieuwen mensch heeft herschapen, opdat wij voortaan niet meer slaver, der zonde en aan de eeuwige verdoemenis onderworpen zouden zijn, maar, door deze genade, aangenomen kinderen Gods en in hoop medeërfgenamen van Jesus Christus en erfgenamen van het rijk van onzen Yader in den hemel.

Dat met de heiligmakende genade ook de drie goddelijke deugden van geloof, hoop en liefde in de ziel worden gestort, volgt reeds uit de woorden van den Apostel: „De liefde is „in onze harten gestort door den h. Geest, die ons (in het „Doopsel) gegeven is.'' (kom. V: 5.) Want de heilige liefde, de voornaamste der goddelijke deugden, kan slechts in ver-

!) Wat bij het Doopsel van Christus iu den Jordaan voorviel, dat herbaalt zieh/iu zekereu zin, bij den Doop van eiken menseh. De berael opent zicb boven het hoofd van den doopeling; de h. Geest daalt in zijn hart neder, wijdt het tot zijnen tempel en blijvende woonplaats, en de eeuwige Vader, in de ziel van den pasgedoopte het evenbeeld van zijnen eengeboren Zoon ziende, laat van deu troon zijner heerlijkheid als 'tware de stem booren: „Die is mijn veelgeliefd „kind, in hetwelk Ik mijn welbehagen heb.quot;

eeniging met het geloof en de hoop in de ziel binnentreden en daarin verblijven: liefde zonder geloof en hoop is, zoolang wij hier op aarde zijn, volstrekt niet denkbaar. De liefde als voltooijing der regtvaardigmaking kan namelijk zonder het geloof, dat de wortel of het begin, en zonder de hoop, die eene noodzakelijke voorgaarde der regtvaardigmaking is, niet bestaan. Het Concilie van Trente spreekt deze leerstelling allerduidelijkst uit, als het (6^C Zilt. 7^e hoofdst.) verklaart: „dat de regtvaardigmaking (door het Doopsel) niet alleen ver-„giffenis der zonde is, maar ook de heiliging en vernieuwing „van den innerlijken mensch door de vrijwillige aanname der „genade en gaven (van den h. Geest) in zich sluit,quot; en voegt er verder in hetzelfde hoofdstuk bij: „De mensch ontvangt ,,iu de regtvaardigmaking door Jesus Christus, tegelijk met de „vergiffenis der zonden, het geloof, de hoop en de liefde.quot;¹)

') Tengevolge van de uitdrukkelijke verklaring der Kerkvergadering van Trento ia het eene geloofsleer, dat in het h. Doopsel a/A?», den kinderen zoowel als den volwasfenen, de goddelijke deugden van geloof, hoop en liefde worden ingestort. Zoo dachten ook de h. Vaders, die derhalve nooit een onderscheid maakten tusschen de uitwerkselen, welke het Doopsel bij de volwassenen, en die, welke het bij de kinderen voortbrengt. De h. Cyprianus onder anderen schrijft: (blz. 59.) „De eerste en dezelfde gave wordt (in het Doopsel) „aan de kinderen en aan hen, die tot jaren zijn gekomen, ge* „schonken: de genade des Doopsels is naar de jaren van den ontvanger niet grootcr of minder groot, daar de h. Geest aan „allen op gelijke wijze wordt medegedeeld.quot; De h. Chrysostomus telt behalve de vergeving der zonden tien genadegaven op, welke zoowel de kleine kinderen als de volwassenen in het h. Doopsel ontvangen. „Wij doopen,quot; zoo leert hij, „reeds de kinderen, die „nog geene (eigene) zonden bedreven hebben, opdat ook zij aan de „heiligheid, de geregtigheid, de aanneming tot kind, het hemelsche „erfdeel, het broederschap van Christus deelachtig en zijne lede-„maten worden/' In denzelfden zin spreekt ook de h. Thomas van Aquine: (Sum. 3 q. 69. a. 6.) „De kinderen, zoowel als de volwassenen, worden in het Doopsel ledematen van Christus, eu „daaruit volgt noodzakelijk, dat zij den invloed der genade en der „deugd, welke van Christus, hun Hoofd uitgaat, in zich opne-„men.quot; — Zeer onjuist is daarom het gevoelen van hen, die meenen, dat de kleine kinderen alleen in zooverre aan het geloof en de overige goddelijke deugden deelachtig worden, aU zij hun van buiten, onverschillig op welke wijze, worden toegerekend. De Kerkvergadering van Trente verzet zich (Zitt. 6. Can. 11.) duidelijk daartegen, als zij verklaart: „wanneer iemand zegt, dat de menscheu „geregtvaardigd worden, of alleen door de aanrekening der verdienden „van Christus, óf alleen door de vergeving der zonden, maar niet door „de genade en de liefde, welke in hunne harten door den h. Geest „wordt uitgestort en in hen blijft, hij zij in den ban.quot; Had deze canon alleen betrekking op de volwassenen, niet op de kinderen, dan zou de zeer algemeene uitdrukking „den menschen' slechts strekken, om de geloovigen in dwaling te brengen. In den dertienden

Breedvoeriger verklaringen over dit punt schijnen te minder noodig, daar het reeds bij de leer over de ingestorte deugden

canon over het Dooptel wordt wel gezegd, dat de kinderen, die geenc acte van geloof kunnen verwekken, in het geloof der Kerk worden gedoopt. Maar daar is geen spraak van het geloof, hetwelk in het Doopsel goschonken, maar van dat, hetwelk tot liet ontvangen dea Doopsels gevorderd wordt. In dien zin zegt ook de li, Bonaventura: (Brcvil. P. 6. e. 7.) „THj do volwassenen wordt het „persoonlijk geloof gevorderd; bij de kleine kinderen is het geloof „ran anderen voldoende.quot; — ISiet minder onjuist is het, aan to nemen, dat aan de kinderen in het Doopcel de genade en de goddelijke deugden niet werkelijk geschonken worden, maar dat alleen het merkteeken van Christus ingedrukt wordt, krachtens hetwelk die doopelingen , als zij de jaren van vorstand bereiken, de genade en de genoemde deugden verkrijgen Dit gevoelen heeft reeds do h. Thomas (t. a. p.) voldoende wederlegd.

Hoe is het echter mogelijk, kan soms iemand vragen, dat een kind, hetwelk het gebruik der rede nog niet heeft, de deugden van geloof, hoop en liefde verkrijgt? Zulk een kind is toch onbekwaam, deze deugden te oefenen. Dit is zeker waar, maar daaruit volgt geenszins, dat het onbekwaam is, ze door instorting van boven te erlangen. De ingestorte deugden zijn namelijk (gelijk D. 3. is verklaard) geene door oefening verworvene vermogens, maar blijvende genadegaven van den in Christus tot een bovennatuurlijk leven herboren mersch; zij zijn aan dit hooger leven beantwoordende eigenschappen, welke de ziel Gode welgevallig, bekwaamheden of krachten, welke haar geschikt en genegen maken, om die deugden ook te oefenen, zoodra do natuurlijke hinderpaal ter beoefening, het gemis van het gebruik der rede, is weggenomen. Dergelijke bovennatuurlijke vermogens kan de ziel bezitten, ofschoon zij tijdelijk verhinderd ia, daarvan gebruik te maken. Het is hiermede gelegen als mot de natuurlijke vermogens der ziel, welke, ofschoon zij soms niet in werking gebragt worden, daarom toch niet ophouden, haar eigen te zijn. Een slapende bijv. is niet in staat om te zien, detwege heeft hij echter niet, zooals iemand, die blind is geworden, de kracht om te zien verloren, hij bezit dit vermogen in den slaap. Desgelijks kan ook een slapende van zijne kunst of wetenschap geen gebruik maken, niettemin bezit hij ze, en men kan, alhoewel hij slaapt, van hem zeggen, dat hij een kunstenaar, een geleerde is. Het verstand zelf is eene eigenschap van dien aard. Het is, als vermogen der mensthelijke ziel, ook reeds in de kleine kinderen, die daardoor de natuurlijke evenbeelden Gods zijn, en anders voor alle zedelijke kennis altijd ongeschikt zouden blijven; het ligt in hen, volgens de uitdrukking van den h. Augustinus, (peccat. merit, et remis. 1. 1. c. 38.) als het ware te sluimeren, gelijk het zaad in den schoot der aardo, totdat de behoorlijke lig-chameüjke ontwikkeling de oefening der vermogens van hunnen geest mogelijk maakt. Als dit nu ten opzigte der natuurlijke eigenschappen het geval is, waarom zoude dan God aan de ziel der kleine kinderen ook niet nu reeds door de heiligmakende genade die bovennatuurlijke gesteldheid, krachtens welke zij op eene volkomens wijze zijne evenbeelden worden, en met haar ook aan hun ken- en wilvermogen die eigenschappen kunnen schenken, door welke zij met de heiligheid, die aan dezen nieuwen toestand beantwoordt, uitgerust zijn? (Zie Kleutgen, Iheol. d. Vorzeit. Bd. 2. S. 323.1

en over de regtvaardigmaking uitvoerig genoeg is besproken. Behalve de heiligmakende genade en de gaven, die er mede

Verwondert gij u misschien, hoe een kind door de genadewerking nes h. Geestes de liefde tot God hebben kan, terwijl hij nog niet bekwaam is, God, zijnen Schepper en Weldoener, te kennen, beschouw dan een klein kind op den schoot zijner moeder. Het is nog zonder verstand, het kan nog niet inzien, wat hot. der moeder schuldig is, hoe groot hare moeite en zorg, hoe talrijk de bezwaren zijn, welke zij om zijnentwil verdraagt. Èn toch bemint dat kind zijne moeder, het omhelst en kust haar, weent, als het van haar is verwijderd. Waarom? Omdat de Schepper die liefde tot zijne moeder in zijn hart geprent heeft. Deze liefde openbaart zich, zoodra het kind zijne moeder ziet en kent. Maar voordat het haar heeft leeren kennen, en zijne liefde zich uiterlijk had geopenbaard, was de liefde tot de moeder reeds in het hart, omdat het die met de menschelijke natuur van den Schepper bad ontvangen; daarom noemt men zulk eene liefde eene natuurlijke. In het h. Doopsel nu, waarin de ziel van God een hooger, bovennatuurlijk leven ontvangt, wordt zij ook met de bovennatuurlijke liefde tot Hem begiftigd, tot Hom, haren God en Vader, wien zij eens in den hemel aanschouwen, beminnen en bezitten zal. Deze bovennatuurlijke liefde openbaart zich wel niet gelijk de natuurlijke, omdat het kind God, zijnen hemelschen Vader, met de ligchamelijke oogen niet zien kan. Zoodra echter het licht der rede opgaat, en het door middel van het onderrigt. God leert kennen, is zijn hart ook bekwaam, met don bijstand der goddelijke genade, Hem te beminnen, en wel op eene wijze, welke Godo hoogst welgevallig en tot de eeuwige zaligheid dienstig is. Ja, het hart van het kind wordt door God als aangetrokken, het heeft eene zekere neiging en gemakkelijkheid, om den Vader in den hemel te beminnen, welke het niet zou hebben, als hem in het Doopsel de liefde niet was ingestort geworden. Deze goede eigenschap van hot kind komt wol niet altijd even duidelijk te voorschijn, deels omdat men dikwijls daarop niet let en de teedere kiem niet ondersteunt, deels omdat ten gevolge der erfzonde ook de neiging tot de zonde in het kind ligt, en de mensch zeer dikwijls eerder den prikkel des kwaads dan dien van het goede volgt. Maar als kinderen godvruchtig zijn gaarne bidden en den omgang met slechte kinderen vlucten, dan neemt de liefde in hunne harten wonderbaar toe. _ Vele 'voorbeelden daarvan heeft de geschiedenis ons bewaard. Van den jeugdigen Origenes, die tijdens eene bloedige vervolging der Christenen leefde, wordt verhaald, dat men zijne kleederen verbergen moest opdat hij het ouderlijk huis niet verlaten en ten marteldood snellen zouj want hij beminde Jesus Christus zoo zeer, dat hij niets vuriger verlangde, dan voor Hem zijn bloed te vergieten. Ook de h. Te-resia was pas zeven jaren oud, toen zij een zoo brandend verlangen had, voor Jesus Christus te sterven en tot Hem te komen, dat zij in hare kinderlijke eenvoudigheid met haren nog jongeren'broeder het besluit nam, naar de ongeloovige Mooren te gaan, om door hunne handen den marteldood te sterven. Zij hadden zich met dit inzigt werkelijk reeds op den weg begeven en gingen haastig voorwaarts, toen een hunner ooms hen aantrof en bij hunne moeder terugbragt. Na begonnen zij in hunnen tuin hutten te bouwen, om het leven der kluizenaars na te volgen en zeer veel

verbonden zijn, ontvangt de menscli nog, gelijk de Godgeleerden zeggen, een bijzonder regt op dadelijke genaden, welke hem ten bekwamen tijde verleend worden, om niet naar liet vleesch, maar volgens den geest te wandelen, (Rom. VIII: 4.) de zonde te vermijden en de verpligting om een christelijk leven te leiden, welke hij door het ontvangen des Doopsels op zich genomen heeft, na te komen. De h. Kerkleeraar . Augustinus maakt in zijn boek over de natuur en de genade (hoofdst. 26.) eene opmerking, die ook hier zeer gepast is. De eenige zorg van den aardschen geneesheer is, zoo schrijft hij, de zieken weder gezond te maken; maar God, de hemel-sche Geneesheer, handelt anders. Als deze namelijk den zieke naar de ziel door Jesus, den Middelaar tusschen God en de menschen, genezen heeft, of den doode tot het leven heeft opgewekt, dat wil zeggen, als Hij den zondaar geregtvaardigd en tot volkomene gesondheid, dat is, tot een volkomen heiligen levenswandel heeft teruggebragt, dan verlaat Hij hem niet, gelijk de aardsche geneesheer, maar ondersteunt hem met de hulp zijner genade, opdat hij blijve volharden in zijn heilig leven. Want evenmin als zelfs het bekwaamste oog zonder de tusschenkomst van het licht zien kan, kan ook de meest geheiligde mensch, als lüj niet voortdurend van boven door de Zon der geregtigheid verlicht wordt, heilig blijven. God geneest ons dus niet alleen door onze zonden te delgen, maar ook door ons genade te verleenen om niet meer in de zonde te hervallen.

3) Het derde uitwerksel des Doopsels is: de vereeniging met Christus en zijne Kerk. Dit uitwerksel wordt in de boven gegeven verklaring van het Doopsel: „Het Doopsel is een „Sacrament.. .., waardoor de mensch .... in Christus .... „herboren wordt,quot; aangeduid met de woorden: in Christus herhoren. Daardoor geven wij namelijk te kennen, dat de mensch in het Doopsel tot een kind Gods herboren wordt krachtens de gemeenschap, waarin hij met Christus en zijne

te kunnen bidden; maar de steenen, zoo verhaalt de li. ïcresia zelve, welke zij tot dit doel op elkander legden, vielen steeds uiteen, en zoo moesten zij van hun voornemen afzien. Schoon is het ook, wat van de eerbiedwaardige Margaretha van het li. Sacrament (eene Karmelites) verhaald wordt, tieeds in de prilste jaren had zij eene groote godsvrucht tot het kindje Jesus, L'it liefde tot Hem gaf zij alles, waarover zij kon beschikken, aan de armen, en als zij niets beters had, dan sprokkelde zij ten minste hout voor hen. Op haar vijfde jaar zeide zij tot hare moeder, die haar wilde optooijen: „Ach het kindje Jesus was zeer arm in de kribbe en enkel in slechte „doeken gebikkeld.quot; Ziet, deze liefde komt uit de geuade voort, welke ons in het h, Doopsel is geschonken.

Kerk treedt, of, gelijk de Katechismus zegt: „wijl hij met „Christus vereenigd en lid zijner Kerk wordt.quot; Dat in het .l)copsel zulk eene vereeniging en inlijving ook werkelijk plaats vindt, leert de Kerk zelve. Het Concilie van Plorence verklaart in het decreet voor de Armeniërs uitdrukkelijk: „Door „het Doopsel worden wij ledematen van Christus en in ziine „Kerk ingelijfd.quot;

a) Gelijk namelijk reeds bij de leer over de gemeenschap der Heiligen (2^e deel, bladz. 503.) gezegd is, bestaat er tus-schen Jesus, de bron van alle regtvaardigmaking, en de werke-lijk geregtvaardigden zulk een innig verband, dat Hij het hoofd, gene de ledematen, allen één geheimzinnig ligchaam zijn. Nu wordt men, naar de leer van het genoemde Concilie, door het h. Sacrament des Doopsels lid van dit ligchaam. De Apostel leert hetzelfde, als hij aan de Galaten schrijft: (III: 27.) „gij allen, die in Christus gedoopt zijt, zijt één in Christus „Jesus.quot; Dat wil zeggen: gij zijt allen één door uwe vereeniging met Christus; de geest van Christus, welken gij iu het Doopsel ontvangen hebt, en die in uwe harten woont, bewerkt, dat gij allen tot één ligchaam in Christus vereenigd zijt; want gij leeft allen, als het ware, van zijn leven, gelijk levende wijnranken van het sap van den éénen wijnstok. In deze vereeniging en levensgemeenschap met Christus door het Doopsel ziet de Apostel den grond van het kindschap Gods en van alle daarmede verbondene genaden en bovennatuurlijke regten. „Want,quot; zoo schrijft hij tezelfder plaatse, „gij zijt „allen kinderen Gods, wijl gij'¹ — in het Doopsel — „Christus „hebt aangetrokken,quot; dat is: in het Doopsel heeft Christus zich zoo innig met u vereenigd, dat gij, van kinderen van den ouden Adam, spruiten van den nieuwen Adam, dus kinderen Gods geworden zijt. „Hij is de ziel onzer ziel geworden zegt de h. Chrysostomus bij deze plaats, „zoodat wij door „Hem, die de Zoon Gods van natuur is, zonen Gods zijn „geworden uit genade.quot;

i) Gelijk nu door het Doopsel eene inwendige vereeniging, eene onzigtbare levensgemeenschap met Christus, het Hoofd van alle regtvaardigen, tot stand komt, zoo wordt ook door datzelfde Sacrament eene uitwendige, door de zinnen waar te nemen vereeniging met het ligchaam zijner Kerk bewerkt. De Kerk bestaat namelijk, gelijk vroeger (2^e Dl. bladz. 492.) gezegd is, uit ligchaam en ziel. Het ligchaam der Kerk bestaat in de zigtbare gemeenschap van alle geloovigen op aarde onder het zigtbaar opperhoofd, den Paus; de ziel daarentegen, in het inwendige genadeleven, waarvan tot dusverre sprake was. Het h. Doopsel nu bewerkt de volkomene en algeheele vereeniging met de Kerk van Christus; mits vau ziju

kant aan de volle werking van het Sacrament niets in den weg staat, behoort de gedoopte zoowel tot bet ligchaam a!s tot de ziel der Kerk. Daarom wordt in Hand. II: 41. van diegenen, die het woord van den vorst der Apostelen geloovig aannamen, gezegd, „dat zij gedoopt en (der christe-„lijke gemeente, der Kerk) toegevoegd werden.quot; Boven is reeds aangetoond, dat wij door het Doopsel des waters de Kerk binnengaan. Als reden daarvoor werd toen aangegeven, dat het Doopsel eene openbare en plegtige belijdenis is van het christelijk geloof, door de katholieke Kerk bewaard en overgeleverd. Hiervoor is nog een andere dieper liggende grond, deze namelijk, dat het de Kerk is, welke door middel van het Sacrament van wedergeboorte, dat haar uitsluitend door Jesus Christus in eigendom gegeven is, ons tot het nieuwe leven baart. Zoo zegt de h. Augustinus (11° Verh. over Joan.) over deze geboorte uit onze moeder, de Kerk: „Er zijn twee „geboorten: de eene is aardsch, de andere hemelsch; de cene „vleeschelijk, de andere geestelijk; de eene uit een ligchame-„lijken vader en eene ligchamelijke moeder, de andere uit God „en uit de Kerk.quot; En werkelijk noemen wij ook de Kerk onze moeder, en zij beschouwt ons als hare kinderen, neemt ons met teedere, zorgvuldige liefde in haren schoot, voedt en verzorgt ons, ja, zij houdt niet op, met vrijgevige moederhand ons hare weldaden mede te deelen. Maar daarom ook zijn wij verpligt hare moederlijke regten op ons te erkennen, haar als moeder te eeren, te beminnen en als kinderen aan hare geboden en voorschriften te gehoorzamen. Daarom bedreigt zij met hare zwaarste straffen, met den ban of de uitwerping uit haren schoot, degenen, die durven beweren, „dat de ge-„doopten van alle kerkelijke geboden vrij zijn, zoodat zij ze „niet behoeven te onderhouden, tenzij zij er zich uit eigen „beweging aan willen onderwerpen.quot; (Cone, van Trent. 7^e Zitt. 8^e Can. over het Doopsel.) Zoowel de moederlijke reglen van den kant der Kerk als de pügten van den kant harer kinderen blijven zelfs dan nog bestaan, als deze laatsten, door ketterij, scheuring of afval vau het geloof, haren schoot hebben verlaten, of om hunnen ergerlijken levenswandel daaruit verbannen zijn.

Wanneer heeft Christus het Doopsel ingesteld en het gebod gegeven om te doopen ?

Om deze vraag wel te beantwoorden, moet de tijd der instelling van dit Sacrament onderscheiden worden van den tijd, waarop het gebod om het te ontvangen gegeven werd. Uit onderscheidene plaatsen van het Evangelie blijkt, dat het

Doopsel reeds v6or 's Heeren Jijden werd ingesteld. Zoo lezen wij bij den li. Joan. (Ill: 22 en IV; 1, 2.) dat de leerlingen van Jesus aan velen het h. Doopsel toedienden, en wel in zijn naam en op zijn bevel en op de wijze door Hem bepaald. Daarom schrijft de Evangelist het Doopsel der leerlingen aan hunnen Meester toe, vermits hij zegt: „Jesus kwam met zijne „leerlingen in het land van Judea.... en doopte;quot; (Joan. Ill: 22.) „hoewel (IT: 2.) niet Jesus zelf doopte, maar zijne „leerlingen.quot; Het juiste tijdstip der instelling kan niet met zekerheid worden aangegeven; naar de rneening der h. Vaders en der Godgeleerden, waarbij zicli ook de romeinsche Ka-techismus aansluit, vond zij plaats, toen Christus zelf in den Jordaan het Doopsel ontving.

Over het tijdstip daarentegen, waarop het bevel gegeven werd om het Doopsel te ontvangen, kan wel geen twijfel bestaan; dit dagteekent namelijk, volgens het eenparige getuigenis der h. Evangelisten, van het oogenblik, waarop Christus bij zijne -hemelvaart den Apostelen het bevel gaf: „Gaat en leert „alle volken en doopt hen in den naam des Vaders en des Zoons „en des h. Geestes.quot; (Matth. XXVIII: 19.) Toen ontstond voor alle mensehen de wettelijke verpligting om zich te laten doopen. Deze leer komt ook overeen met die vau het Concilie van Trente, „dat niemand na de verkondiging van het Evangelie „uit den staat der erfzonde kan overgaan tot den staat van „genade zonder het bad der wedergeboorte of het verlangen daar-„naar, gelijk geschreven staat: Tenzij iemand herboren zijenz.

Hot Doopsel is dus voor allen noodzakelijk als een onmisbaar middel ter zaligheid, en kraclitena het gebod van Christus, hetwelk ons lot liet ontvangen van dit h. Sacrament verpligt. Dit was de overtuiging der Kerk ten allen tijde. Vandaar bestond bij haar steeds het gebruik om de kinderen, vooral als zij in levensgevaar verkeerden, terstond na hunne geboorte te doopen, en niet te wachten, tot deze, tot de jaren van verstand gekomen, het Doopsel begeerden, „Dat, zegt de h. Augustinus, (76^e leerrede) „lag der Kerk steeds „aan het hart; dat hield zij immer vast; dat heeft zij door de ge-„loofsoverlevering ontvangen; dat bewaart zij voortdurend.quot; Zelfs de Pelagianen, die met de erfzonde tegelijk de noodzakelijkheid des Doopsels ter vergiflenis dier zonde loochenden, waagden het niet, iets tegen den kerkdijken oorsprong van dit gebruik in te brengen, ^wijl zij zich, volgens het zeggen van den genoemden h. Leeraar, „niet durfden verzetten tegen het gebruik der algemeene „Kerk, dat zonder twijfel door den Deer zelf is ingevoerd.quot; — De li. Augustinus haalde die gewoonte, om de pasgeboren kinderen te doopen, herhaaldelijk tegenover de Pelagianen aan als een bewijs voor het wezenlijk bestaan der erfzonde. „Want wie de erfzonde „niet aanneemt,quot; zoo schrijft hij, (166e Br.) „moet de geheele Kerk „veroordeelen. aarom toch spoedt men zich zoozeer om de pas-

„geboren kinderen te doopen, als het niet is, wijl men rast gelooft, „dat zij zonder het Doopsel niet tot het nieuwe leren in Christus „kunnen geraken ?quot; Daarom trad ook de Kerk in de lö⁰ eeuw, toen de sekte der Wederdoopers den kinderdoop verwierp, daarvoor in de bres en sloeg in het Concilie van Trente diegenen in den ban, die durfdeu beweren, „dat de kinderen, als zij tot de „jaren van verstand gekomen waren, herdoopt moesten worden; of „dat het beter was hun Doopsel uit te stellen.quot; (T* Zitt. 13e Can. over het Doopsel.) Bij de volwassenen echter stelde de Kerk somtijds het Doopsel langeren tijd uit, om de doopelingen dea te beter te onderrigten, hunne goede gesteldheid dea te strenger te beproeven, en in het bijzonder om ze krachtiger aan te sporen tol aflegging van onchristelijke gewoonten en tot aanneming van zuivere zeden, een in Christus wedergeborene waardig. Diegenen evenwel, die uit gemakzucht of bandeloosheid, uit lafhartigheid en menschenvreea, het Doopsel steeds langer zochten uit te stellen, werden altijd zeer scherp door haar berispt, zooals uit de kernachtige en diepdoordringende leerredenen der h. Vaders, in het bijzonder van den h. Jiasilius, Chrysostomus, Gregorius van Nazianze en anderen blijkt. Deze h. Leeraars spaarden noch woorden noch tranen om hen, aan wie zij het h. geloof verkondigden, aan te sporen, toch door spoedig het h. Doopsel te ontvangen, het elk oogenblik dreigende gevaar des eeuwigen ondergangs te ontvlugten.

Ieder mensch; doch buiten den tijd van nood mag alleen de Priester het h. Doopsel toedienen. Het h. Doopsel draagt zijne vruchten ten heil , door wien het ook worde toegediend, als het slechts op de behoorlijke wijze geschiedt. Volgens deze algemeeue, zoo duidelijke verklaring van het vierde Concilie van Laterane, kan dus iedereen, hij moge geestelijke of leek wezen, katholiek of ketter, geloovige of ongeloovige, man of vrousv, zelfs een geëxcommuniceerde, het h. Sacramsnt des Doopsels geldig toedienen. Zoo leerde de Kerk van oudsher, zoo leert zij nog heden. Daarom heeft de Kerk nooit iemand, door wien ook gedoopt, herdoopt, als slechts onderhouden was al datgene, wat tot liet wezen van het Sacrament behoort, en zij doet het ook nimmer. Dit alleen wil zij, namelijk dat een kind , hetwelk in tijd van nood zonder de kerkelijke plegtighedeu is gedoopt, als het gevaar geweken is, naar de kerk worde ge-bragt, opdat aldaar de Priester of, in buitengewone omstandigheden , de diaken de ceremoniën , die bij den plegtigen Doop zijn voorgeschreven en door geen leek verrigt mogen worden, aan het Doopsel toevoege en aldus — niet het wezen , maar — de plegtighedeu des Doopsels aan vuile. Wie erkent en bewondert nu niet in deze goddelijke beschikking, krachtens welke aan ieder mensch de magt om te doopen verleend is, de hoogste wijsheid en goedheid des Heeren 1 Wordt daardoor het gebruik van het allernoodzakelijkste middel om de eeuwige zalig-

heid te erlangen, het ontvangen van het h. Sacrament des Doopsels, niet voor iedereen buitengewoon gemakkelijk gemaakt ? Gelijk het als eene groote genade moet worden beschouwd, dat Jesus, onze Heiland, het natuurlijk water tot stof van dit Sacrament bestemde, wijl dit overal gemakkelijk te bekomen is, zoo is het ook een niet minder uitstekend bewijs zijner zorgvuldige liefde, dat Hij aan ieder mensch de magt gaf, om het genoemde h. Sacrament aan zijn even-mensch toe te dienen, wijl deze bepaling er zeer veel toe bijdraagt, dat, zoo mogelijk, allen het h. Doopsel ontvangen.

Ofschoon nu het Doopsel, door wien ook toegediend , zelfs buiten noodzakelijkheid, geldig is, is het daarom nog niet altijd geoorloofd. Het is integendeel slechts dan aan een ieder toegestaan te doopen, en derhalve ook dan slechts geoorloofd van wien ook het Doopsel te ontvangen, als er gevaar bestaat, dat iemand zonder Doopsel zou sterven. Want niet tot allen, maar alleen tot de Apostelen en hunne opvolgers in het priesterschap heeft Christus gezegd: „Gaat, leert alle volken en doopt „hen.quot; — Daarom ook noemt Paus Eu genius IV in zijn decreet voor de Armeniërs, den Priester „den bedienaar van dit Sa-„crament, wien het ambtshalve toekomt om te doopen.''

Volgens de tegenwoordige verordening der Kerk is het echter niet aan eiken Priester zonder onderscheid toegestaan den pleg-tigen Doop te verrigten, maar slechts aan den Pastoor of een anderen Priester, door den Pasfoor of den Bisschop van het diocees daartoe aangewezen. Daarom ook mag men buiten noodzakelijkheid aan niemand de toediening van het h. Doopsel vragen dan aan zijn Pastoor. De reden hiervan is duidelijk. Daar immers de mensch door hel h. Doopsel niet slechts in de algemeene, over de geheele aarde verspreide, maar ook in de bijzondere Kerk zijner verblijfplaats treedt, is het voorzeker passend, dat de Pastoor als hoofd dezer bijzondere Kerk hem daarin inlijve, dat deze, als herder van dit bijzondere deel der kudde van Christus, hem den ingang in zijnen schaapstal opene. — Bij de toediening van den nooddoop, als noch de Pastoor noch een ander Priester aanwezig is, moet aan den gewijde boven den leek, den Katholiek boven den niet-katholiek, den man boven de vrouw de voorrang worden gegeven, tenzij de laatste den vorm van het Sacrament beter kenne, en in de wijze om het Doopsel toe te dienen beter onderrigt zij, of de omstandigheden het vorderen, dat niet de man, maar de vrouw den nooddoop toedient. Vader en moeder mogen hunne eigene kinderen slechts dan doopen, als er niemand anders aanwezig is, die het doen kan. Evenwel zou, ook buiten dat geval, het Doopsel door den vader of de moeder toegediend, geldig zijn. Niemand echter kan zich zeiven geldig doopen, gelijk uit den

aard van het Doopsel, als zijnde eene nieuwe geboorte, genoegzaam duidelijk is; deze immers veronderstelt noodzakelijk een onderscheid tusschen den doopende en den gedoopte.

Uit hetgeen tot dusverre gezegd is, zal een ieder begrijpen, dat ook het Doopsel, door niet-katholieken toegediend, geldig is, als deze daarbij alles naauwkeurig onderhouden , wat er toe noodig is. Het Concilie van Trente spreekt (7° Zitt. 4^e Can. over het Doopsel) den banvloek uit over degenen, die liet tegendeel beweren: „Als iemand zegt, dat de Doop, die door „de ketters wordt toegediend in den naam des Vaders, en „des Zoons, en des h. Geestes, met de meening om te doen „wat de Kerk doet, geen waar Doopsel is, dan zij hij in den „ban.quot; Onder deze meening nu om te doen wat de Kerk doet, moet niets anders verslaan worden, dan dat de niet-katholiek, bij de behoorlijke toepassing der voorgeschrevene stof en vorm , het plan hebbe om het Doopsel werkelijk toe te dienen. Want indien iemand, al ware hij ook Katholiek, het Doopsel toediende zonder die meening , alleen uit scherts of om het te onteeren , dan zou het ongeldig zijn, of liever het zou slechts eene schandelijke nabootsing van het Doopsel wezen. Het is evenwel niet volstrekt noodig, dat degene, die het h. Doopsel toedient, wie het ook zijn moge, aan de werking van dit h. Sacrament geloove, of dat hij de meening hebbe om de erfzonde te vergeven en de genade mede te deelenj het is genoeg, dat hij doen wil, wat de Kerk doet, of, wat hetzelfde is, hetgeen Christus heeft ingesteld. Immers, gelijk vroeger reeds is opgemerkt, ontleenen de Sacramenten hunne kracht niet aan het geloof of aan de deugd van den bedienaar, maar aan de kracht Gods en aan de verdiensten van Jesus Christus. „Moge doopen wie wil,quot; zegt de h. Augustinus, „als hij het Doopsel van Christus toedient, dan doopt Christus. „De leerlingen van Christus doopten, en onder hen ook Judas. „Welnu, al degenen die door Judas gedoopt zijn, heeft Christus „gedoopt.quot; (5^e Verhand, over Joan. VII.) ')

^!) Aangaande het gezegde dient nog opgemerkt to worden: «) dat het alleszins wenschelijk, maar niet noodzakelijk is, op het oogenblik zelf, als iemand het Doopsel toedient, de meening, om het toe te dienen, te hernieuwen, voldoende is het dat deze meening in eene harer werkingen voortduurt, gelijk werkelijk het geval is, zoo dikwijls de bedienaar van het h. Sacrament des Doopsels uit eigen beweging en onder den nog voortdurenden invloed van de vroeger gevormde bepaalde meening om te doopen, zich ter kerke begeeft, de voorafgaande ceremoniën en de handeling zelve verrigt. Dit blijkt ook uit de algemeen aangenomene, op alle overige iSa-cramenten toepasselijke leerstelling der Godgeleerden: ter geldige toediening des Doopsels is niet de actueele, maar alleen de virtueels meening, te doen, wat de Kerk doet, om het Sacrament des Doop-

Jfelke zijn de gehruiJcelijke ceremoniën van het Doopsel, en wat beieeJcenen zij ?

Aan de behandeling van datgene, wat tot het wezen des Doopsels behoort, sluit zich in natuurlijke volgorde de optelling en de verklaring der ceremoniën aan, waarmpde dit h. Sacrament plegtig wordt toegediend. *) Onder deze ceremoniën dienen die, welke het Doopsel voorafgaan, vooral om den doopeling op de hooge beteekenis en de verhevene uitwerking van dit Sacrament opmerkzaam te maken en hem tot het ontvangen van dit Sacrament onmiddellijk voor te bereiden; die, welke het Doopsel volgen, strekken om deu gedoopte de door dat Sacrament ontvangene genaden en de op zich genomen verpligtingen aanschouwelijk voor te stellen, en de herinneringen daaraan diep en duurzaam in zijn geest te prenten.

De eerste der voorbereidende ceremoniën wijst op den treu-rigen toestand, waarin zich de mensch in slaat van erfzonde bevindt. De doopeling wordt naar de kerk gedragen. Aan den ingang staat de Priester, uit droefheid over den geestelijken dood, in wiens boeijen de aangekomene nog geklonken ligt, met paarschen stool gekleed, en houdt hem terug. Het kind van gramschap, de slaaf van satan heeft het regt niet, het huis der kinderen Gods binnen te treden. De intrede daarin is eene genade, die het zonder behoorlijke voorbereiding niet

seis werkelijk toe te dienen, noodzakelijk. —• b) Daar ten huidigen dage liet buiten de katholieke Kerk rondgrijpend ongeloof vele ledematen van de zoogenaamde christelijke godsdienstgenootsehappen verleidt, om het Doopsel gering te achten en te beschouwen als eene eenvoudige ceremonie, welke men naar believen zóó of anders kan verrigten. ia men door de zeer gegronde bezorgdheid, dat bij het Doopsel der onkatholieken zelfs het wezenlijk daartoe beboerende mogt zijn achtergelaten, dikwijls geregtigd, ja zeer streng verpligt, bij bekeeringen het door hen toegediende Doopsel onder voorwaarde te herhalen. Daaruit is ook af te leiden, hoe zwaar katholieke mannen en vrouwen zich bezondigen, die, ofschoon zij het voornemen hebben, om hunne kinderen katholiek op te voeden, ze toch met eene strafbare toegevendheid jegens hunnen andersdenkenden echtgenoot door een zoogenaamden dominé laten doopen; zulke ouders stellen hunne kinderen, zooals uit het pas gezegde duidelijk is, in vele gevallen bloot aan het gevaar van ongeldig gedoopt te worden, en zelfs wanneer het Doopsel geldig toegediend wordt, plegen zij verraad jegens de katholieke Eerk, daar zij hunne kinderen niet door de hand van eenen wettigen herder in haar laten inlijven, en de ingelijfden aan den invloed der vijanden van de Eerk onderwerpen.

*) De ceremoniën worden hier aangegeven, gelijk men ze vindt in het Eomeinsche Bituëel voor het Doopsel der kinderen.

kan ontvangen. Nu wordt den doopeling de naam van een Heilige gegeven, opdat hij in dezen vriend van God en burger van het hemelrijk een voorspreker bij God en een voorbeeld ter navolging hebbe. ') De Priester noemt den doopeling bij dezen heiligen naam, die der strijdende Kerk zoo dierbaar is, eu vraagt hem; „Wat verlangt gij van de Kerk Gods ?quot; Hij, of zoo het een pasgeboren kind is, zijn peter of zijne meter, antwoordt: „Het geloof,quot; dat is, het christelijk geloof, hetwelk de Kerk van Christus leert en belijdt. ²) Daar zich de

M Talrijke geschiedkundige gedenk teekenen bewijzen, dat zij, die zich van liet Heidendom tot het Cliristendom bekeerden, de heiden-gche namen aflegden, en in plaats daarvan een nieuwen naam, meestal dien van een h. Apostel of Martelaar aannamen, om door deze naamsverwisseling openlijk en plegtig te kennen te geven, dat zij voortaan liet heidenscLe ongeloof zouden verfoeijen en als nieuwe Christenen in de voetstappen der Heiligen treden. Daaruit blijkt, hoever de ouders van het christelijk gebruik en den waren geest zijn afgeweken, als zij aan hunne kinderen uit hoogmoed of om andere nietige redenen, met versmading der namen van Heiligen, namen geven aan de heidenen ontleend. I)e geleerde Martene (do ant. ritib. 1 I. e. 1. a. 10.) getuigt, dat in verscheidene oude Conciliën bepaald werd, dat men aan de kinderen alleen namen van Heiligen geven mag. Zoo verbiedt een canon van hel Concilie van Nicea aan de geloorigen uitdrukkelijk, hunnen kinderen namen van heidenen te geven. „Het geheele christenvolk,quot; staat daar geschreven, „heeft zijnen eigen naam, zooals de heidenen den hunnen „hebben.quot; En de h. Chrysoslomus (Hom. 21, op 1. Mos.) vermaant zijne toehoorders, aan hunne kinderen noch de namen van beroemde mannen, noch van grootouders of overgrootouders, maar van heilige, door deugd schitterende mannen te geven, opdat zij door hun voorbeeld tot beoefening der deugd aangespoord worden. (Verg. het romeinsche Kituëel eu de voorloopige onderwijzing over het toedienen des Doopsels.i

-) Alle plegtigheden, welke het h. Doopsel voorafgaan, hebben haren oorsprong in de van oudsher in de Kerk ingevoerde oefeningen en algemeen onderhouden gebruiken, waardoor de katechumeneu tot het heilzaam ontvangen van dit h. Sacrament werden voorbereid. Dit is ook de reden, waarom op de eerste vraag des Priesters : „ \Vat verlangt „gij van de Kerk ?' het antwoord van den doopeling luidt; „Het „geloof,quot; en niet zoo als te verwachten was: „Het Doopsel.quot; Als nsmelijk in de eerste tijden der Kerk een jood of heiden zich aanmeldde, om Christen te worden, dan begon hij niet met het verlangen, dat men hem het Doopsel zou toedienen, maar alleen, dat men hem onder diegenen, die zich tot het ontvangen van dit h. Sacrament voorbereidden, onder de katechumenen, wilde opnemen. Voordat men hem dit vergunde, moest hij ten eerste het ernstig voornemen openbaren, om het geloof, hetwelk de christelijke Kerk belijdt, aan te nemen, en zich tot dit einde daarin laten onderwijzen. Ten tweede moest hij verklaren, dat geene menschelijke inzigten of tijdelijke voordeden, maar het verlangen naar het eeuwig leven hem tot dien stap aanspoorden. Ten derde eindelijk moest hij zich ook bereid en geneigd toonen, niet alleen te gelooven, wal de Kerk van Christus gelooft, maar ook volgens dat geloof te

Kerk van de zuivere meening van den doopeling wil verzekeren, stelt de Priester hem in haren naam de vraag: „Wat geeft u „het geloof?quot; en hij antwoordt: „Het eeuwig leven.quot; Dan gaat de Priester voort en zegt: „Wilt gij dan ingaan tot het „leven, onderhoud de geboden: gij zult den Heer uwen God „liefhebben uit geheel uw hart, uit geheel uwe ziel, en uit „al uw verstand, en uwen naaste als u zeiven.''

Na deze korte onderrigting, waarbij de noodzakelijkheid wordt uitgesproken van de vereeniging der werkdadige liefde niet het christelijk geloof, blaast de Priester den doopeling driemaal zacht in het aangezigt en zegt: „Wijk van hem, onzuivere geest, en maak plaats voor den h. Geest, den Ver-„trooster.quot; ') Dit drievoudig blazen beteekent, dat de geest

leven, d. i. de geboden te houden. *) Wanneer zoodanig iemand op de gestelde vragen een bevredigend antwoord gaf, dan werd hij, zooala de h. Augustinus (de Catech. rudib. c 26.) berigt, door het li. kruisteeken plegtig onder het getal der katechnmenen opgenomen. Vandaar wordt in de oude, door Martene (t. a. p.) aangevoerde Sacramentaliën de wijze om katechnmenen aan te nemen aldus aangegeven: „Neemt gij een heiden op, onderwijs hem dan in het „woord Gods en leer hem, hoe hij volgens de erkende waarheid „leven moet. Neem hem vervolgens als kaiechumee?i aan, blaas hem « „in het aangezigt, maak hem het kruisteeken op het voorhoofd en „zeg, terwijl gij hem de hand oplegt: „Ontvang het teeken des „kruises zoowel op het voorhoofd als in het hart; ontvang het ge-„loof aan de goddelijke geboden, enz.quot; De vragen, welke vóór de inblazing en de teekening met het h. kruis tot hen, die het Doopsel begeeren, gerigt worden, stemmen, volgens het getuigenis der daar ter plaatse aangehaalde Pontificalien, geheel overeen met die, welke het romeinsche Eitucel bij den Doop der kinderen aangeeft: „N. „wat begeert gij van de £erk Gods Pquot; — „Het geloof,quot; enz. Het h. Doopsel mogten zij, die Christen wilden worden, eerst na een voldoend onderrigt en eene langdurige beproeving vragen De katechnmenen van deze soort werden genoemd, d. i. zulken, die, rijp ter wedergeboorte, eene wettige aanspraak op het h. Doopsel konden maken. (Zie Augustinus redev. 288.) Daaruit is gemakkelijk af te leiden, waarom op de eerste vraag des Priesters: „quot;Wat verlangt gij Pquot; de peter in naam van het kind antwoordt: „Het geloof,quot; en eerst onmiddellijk voor de eigenlijke handeling des Doopsels op de vraag: „wilt gij gedoopt worden?quot; het antwoord wordt gegeven: „Ik wil,quot; of bij volwassen doopelingen: (volgens het romeinsche Eituëel) „wat begeert gij Pquot; „Het Doopsel.quot; — „Wilt gij gedoopt „worden ?quot; „Ik wil.quot;

') Het kerkelijk gebruik, om bij de toediening van het h. Doopsel de exorcismen of bezweringen des duivels door het kruisteeken, het gebed en de drievoudige inblazing te voltrekken, is zeer oud. Eeeds Tertullianus, Cyprianus, Cyrillus van Jerusalem en veel andere Kerkvaders der eerste eeuwen maken daarvan melding. Gennadiua, een tijdgenoot van den h. Augustinus, getuigt, (de eccles. dogmat, c. 31.) dat de gezegde exorcismen „door de h. Èerk in denzelfden „vorm over de geheele wereld toegepast worden, daar men noch

der duisternis door den h. Geest, die als de adem Gods is, verdreven, en den doopeling in het bad der wedergeboorte

„kinderen noch volvraesenen in liet levenaanbrengend Doopbad „laat nederdalen, zonder te voren door bezwering en inblazing den „duivel uit hen te verdrijvenen de h. Augustinus zelf beroept er zich meermalen op, om den Pelagianen, die het niet durfden loochenen noch veroordeelen, het dogma der erfzonde te bewijzen. „Op het feit,quot; schrijft hij, (Br. 104) „dat de kinderen bezworen „worden en over hen geblazen wordt, weten zij (de Pelagianen) „niets te antwoorden. Immors dit zou gewis bedrog zijn , als „de duivel geene magt op hen 'de kleine kinderen) had. Als hij „echter werkelijk magt op hen heeft, (cn dat is juist de reden, waarom zij niet met bedriegerij bezworen en ingeblazen worden) „waardoor anders heeft hij die magt op hen, dan door de zonde ?quot; — Deze weinige plaatsen zijn voldoende, om, overeenkomstig het doel van dit handboek, aan te toonen, hoe eerwaardig deze door de Kerk vastgestelde exorcismen zijn. Paus Martinus V had dus alle reden, om hen, die meenden, dat men, zonder zich aan eene zware zonde schuldig te maken , het gebruik en de ceremoniën van het exorcisme der Kerk voorbedachtelijk kan nalaten, als verdacht van de dwaling van Wiklefi' en Huss te verklaren. ¹) — Desgelijks is uit bovenstaande plaatsen ook gemakkelijk af te leiden, dat het eigenlijke doel van de bij het Doopsel gebruikelijke exorcismen niet bestond in de bevrijding van eene misschien ligchamelijke bezetenheid; anders toch waren zij niet in alle gevallen, vooral niet na de toediening vau den nooddoop toegepast geworden. Het doel dezer bezweringen was en is tweevoudig. Ten eerste legt de Kerk door de toepassing daarvan een sterk getuigenis af van haar geloof, dat de mensch door het Doopsel uit de slavernij des duivels in de vrijheid der kinderen Gods hersteld wordt. (Verg. Deel II.) Ten tweede beoogt de Kerk, door de exorcismen voor de katechumenen van God de genade te verkrijgen, dat de magt, welke de duivel ten gevolge der erfzonde op hen verkregen heeft, verbroken worde, en het dien aartsvijand der menschelijke zaligheid niet moge gelukken, de katechumenen in zijn rijk terug te houden. De menigvuldige herhaling dier bezweringen is bijzonder voor de volwassenen een groot geestelijk voerdeel, deels omdat de beteekenis daarvan geschikt is, het vertrouwen op eene spoedige bevrijding van het juk des satans in hen op te wekken; deels ook, omdat het menigvuldig herhaald gebed der Kerk aan de, gedurende den beproe-vingstijd bijzonder talrijke en hevige aanvechtingen van den duivel blootgestelde katechumenen kracht schenkt tot een zegevierenden tegenstand. Doch ook bij het Doopsel der kleine kinderen zijn deze bezweringen geenszins nutteloos. Want behalve dat in do aanwezenden het geloof aan de erfzonde en hare bittere gevolgen verlevendigd, als ook de gelijkvormigheid en de plegtige toediening van het Doopsel bewaard wordt, kan niet ontkend worden , dat de gezegde exorcismen, gelijk zij voor de volwassenen genade van God verwerven, om, in weerwil der aanvechtingen van den

Zie in Dr. Denzingers Enchiridion het 15^ van de 39 artikelen, waarover volgens de Bul van Martinus V inter cunctos degenen, die van de dwaling van W'ikleff en Huss verdacht waren, moesten ondervraagd worden.

een nieuw leven medegedeeld wordt, evenals God bij de schepping door ademing den eersten mensch den adem des levens inblies. Vervolgens leekent de Priester voorhoofd en borst van den doopeling en zegt: „Ontvang het teeken deskruiscs, „zoowel op het voorhoofd als op de borst; neem aan het ge-„loof aan de hemelsche geboden en wees zoodanig van zeden, „dat gij nu een tempel Gods zijn kunt.quot; Deze ceremonie be-teekent, dat de doopeling voortaan den Gekruiste, wiens afbeeldsel hij draagt, toebehooren, dat hij de leer van het kruis in zijn hart bewaren en ze door woord en daad vrijmoedig belijden moet. Na het uitspreken van dit kort gebed legt de Priester de hand op het hoofd van het kind, om aan te toonen, dat hij het aan de zachte, vaderlijke heerschappij van Jesus Christus onderwerpt; intusschen smeekt hij God vurig om genade voor den doopeling, opdat deze, van de verblindheid des harten en van de boeijen des satans bevrijd, Hem in zijne Kerk in den aangenamen geur zijner geboden diene, en dagelijks met een blij gemoed in die dienst moge vorderen.

Bet gewijde zout, dat vervolgens den doopeling met de woorden : „Ontvang het zout der wijsheid ; het zij u ter ver-„zoening ten eeuwigen leven,'' in den mond wordt gelegd, beleekent, dat hij door het hemelsche zout der sacramenteele genade van alle besmetting der zonde zal gezuiverd worden, en voortaan smaak moet vinden in de wijsheid des kruises, die den aardschgezinden mensch bitter smaakt, als het zout den zuigeling. Dan bezweert de Priester den satan ten tweeden male met klimmenden nadruk en gebiedt hem, den doopeling onverwijld le verlaten; ook teekent hij ten tweeden male diens voorhoofd met het teeken des h.-kiuises en spreekt: „En gij, „vervloekte satan, waag het niet, dit teeken des h. kruises,

duivel, het h. Doopsel zich waardig te maken, zoo ook voor de kleine kinderen den goddelijken bijstand aftmeeken, opdat zij in latere tijden, tot de jaren van verstand gekomen, het verbond des Doopsels heilig houden. En dit is zeker ook eene der redenen, waarom de hij den nooddoop achtergelaten bezweringen later worden herhaald. *)

AJet betrekking tot de overige ceremoniën des Doopsels kan hier de opmerking niet overbodig wezen, dat ook deze van de eerste eeuwen dagteekenen. Van het zout bijv. maken reeds Origenes, de Kerkvergadering van Carthago in het jaar 397, Angustinus en anderen gewag; van de aanraking van den neus en de ooren met het „Ephpheta,quot; hetwelk de Heer bij de genezing van den doofstomme sprak, de h. Ambrosius; van de zalving met olie de h. Cyrillus van Jerusalem en Chrysostonms. Op dezelfde wijze getuigen ook vele plaatsen der L. Vaders en liturgische boeken voor de zalving met Chrisma, de drievoudige afzwering, de geloofsbelijdenis, enz.

„dat wij op zijn voorhoofd drukken, ooit te schender).quot; Nu wordt onder de vurigste smeekingen de handoplegging, het zinnebeeld der bescherming en der heerschappij Gods voor den doopeling, herhaald. Dan legt de Priester het uiterste gedeelte der stool op het kind en leidt het de kerk binnen met de woorden : „N. treed binnen in den tempel Gods, opdat gij „deel moogt hebben met Christus ten eeuwigen leven.quot; De stool, onder welker oplegging de doopeling in de kerk wordt binnengeleid, is een teeken der kerkelijke magt, krachtens welke de Priester hem den ingang in het huis Gods toestaat. Als men de kerk is binnengetreden, bidt de Priester met de doopborgen de apostolische geloofsbelijdenis en het Onze Vader, gebeden, welke met het ontvangen van het Sacrament des ge-loofs in de schoonste en treffendste betrekking staan. Op eenigen afstand van de doopvont spreekt de Priester in den naam van den driewerf heiligen God de derde bezwering uit. Hierna bestrijkt hij, gelijk weleer Christus de tong van den doofstomme bestreek om ze te ontbinden, de ooreu van den doopeling met speeksel en zegt: „Ephpheta, dat is: open u,quot; om aan te duiden, dat de ooren zijns geestes zich door de genade van het Doopsel voor de waarheden van bet h. Evangelie ontsluiten, en daarvoor altijd geopend blijven moeten. Eveneens bestrijkt hij den neus van het kind, zeggende: „tot zoeten geur! En gij, satan, vlugt; want het oordeel „Gods nadert.quot; Dit doet de Priester ten teeken, dat de doop den doopeling de heilige gezindheid mededeelt, om door zijne goede werken Jesus Christus na te volgen. Nu nadert het oogeublik, dat de doopeling uit het leger van den vorst der duisternis tot het leger van Jesus Christus, den Koning der heerlijkheid, zal overgaan, de bond van eeuwige trouw en liefde tusschen den Verlosser en den verloste zal gesloten worden. Daarom rigt de Priester tot den doopeling de drievoudige vraag: „Verzaakt gij den duivel? — en al zijne „werken ? — en al zijne pomperijen En de doopeling antwoordt zelf of door den mond van peter of meter op elke vraag : „Ik verzaak.quot; Niemand toch kan Christus toebehooren, niemand dienaar en onderdaan wezen van den Koning des hemels, tenzij hij niet slechts den satan verzake, maar ook zijne werken, dat wil zeggen: de zonden, en zijne pomperijen, den geest en de ijdelheden der wereld, waardoor de satan de menschen verblindt en tot zonde voert; tenzij hij wedersta aan de verleidende bekoorlijkheid der aardsche goederen , aan eer en vreugde, waarmede de vijand Gods en der menschen den zin en het hart van ieder mensch zoekt te boeijen en onder zijn slavenjuk te buigen. — Vervolgens zalft de Priester den doopeling met de olie der katechumenen op de borst en

tusschen de schouders en zegt: „Ik zalf u met de olie des „heils in Christus Jesus, onzen Heer, opdat gij het eeuwige „leven naoogt hebben.quot; Deze zalving beteekent, dat God in het Doopsel hemelsche kracht mededeelt voor den herhaalden en zwaren strijd tegen de wereld, het vleesch en den satan. De borst wordt gezalfd, opdat hij den inwendigen strijd gelukkig strijde; de schouders, opdat hij voldoende kracht hebbe, om de uitwendige bekoringen, vervolgingen en moeijelijkheden te dragen.

Nu verwisselt de Priester de paarsche stool, die hij tot hiertoe droeg, met eene witte, ten teeken van zijne vreugde, dat de doopeling op het punt staat, uit den staat van zonde en den eeuwigen dood over te gaan tot den staat van genade en het eeuwige leven. Doch, alvorens deze gelukkige overgang plaats hebbe, moet de doopeling nog eene openbare en plegtige belijdenis van de grondwaarheden des christelijken geloofs afleggen. De Priester vraagt dan den doopeling: „gelooft gij in „God, den almagtigen Vader, Schepper van hemel en van „aarde?quot; De peter of meter antwoordt: „Ik geloof.quot; De Priester: „gelooft gij in Jesus Christus, zijn eengeboren Zoon, onzen „Heer, die geboren is en geleden heeft?'' De peter: „Ik ge-„loof.quot; De Priester: „gelooft gij in den h. Geest, in eene, „heilige, katholieke Kerk, gemeenschap der Heiligen, vergiffenis „der zonden, verrijzenis des vleesches en het eeuwig leven?quot; De peter: „Ik geloof.quot; Is'a deze geloofsbelijdenis stelt de Priester de vraag; „N., wilt gij gedoopt worden?quot; en zoodra geantwoord is: „Ik wil,quot; wordt, op de vroeger beschreven wijze, het h. Doopsel toegediend,

In de ceremoniën, die het h. Doopsel volgen, wordt aangeduid de toestand van het nieuwe leven, hetwelk de doopeling door het ontvangen van het genoemde Sacrament is ingetreden. De zalving met het h. Chrisma, die terstond na het Doopsel op de kruin van het hoofd van den gedoopte verrigt wordt, is het zinnebeeld der innerlijke zalving van de genade des Doopsels, waardoor de gedoopte aan Christus, den Gezalfde des Heeren, zijn Hoofd, gelijkvormig geworden, als een levend lid in zijn ligchaam ingelijfd, en in zekeren zin , evenals Hij, Koning en Priester geworden is. (1. Petr. II: 9.) Het witte kleed, waarmede de volwassen gedoopte gekleed wordt, of de witte doek, dien men op het hoofd der kinderen legt, geeft ons de verworven reinheid en vlekkeloosheid dei-ziel te kennen en herinnert den gedoopte, dat hij de onschuld des Doopsels zijn geheele leven zuiver en onbesmet moet bewaren. Dit drukt de Priester uit, als hij het hem overreikt, met de woorden: „Ontvang het witte kleed, en breng het „ongeschonden voor den regterstoel van onzen Heer Jesus

„Christus, opdat gij hel eeuwig leven erlanget.quot; ') De brandende kaars eindelijk, die men den gedoopte of zijnen peter in de hand geeft, is het zinnebeeld van het licht des geloofs en van de vlam der goddelijke liefde, door het Doopsel in de ziel ontstoken. Tegelijk herinnert zij aan den heiligen pligt, om voortaan door een deugdzamen levenswandel de geheele wereld voor te lichten, volgens de woorden des Heilands: „Laat uw „licht schijnen voor de menschen, opdat zij uwe werken zieu „en uwen Vader prijzen, die in den hemel is.quot; Matth. V: 16.) Van een kind der duisternis een kind des lichts geworden, moet de gedoopte de bij het Doopsel ontstoken fakkel des geloofs en der heilige liefde brandend houden, en, gelijk de h. Gregorius van Nazianze zegt, evenals de wijze maagden, Jesus Christus, den Bruidegom zijner ziel, er mede tegemoet treden. Dit beveelt de Priester hem uitdrukkelijk aan, als hij zegt: „Ontvang de brandende kaars en bewaar uw Doopsel „vlekkeloos; onderhoud de geboden Gods, opdat gij, wanneer „de Heer ter bruiloft komt, hem tegemoet kunt gaan met „alle Heiligen des hemels en het eeuwige leven erlanget.quot; Wee, duizendmaal wee dengenen, die ze laten uitdooven; zij zullen bij de onverwachte komst van den Bruidegom, evenals de dwaze maagden, voor eeuwig van de hemelsche bruiloft worden uitgesloten.

') Het is een schoon en in de chineesclie Provincie Kiang- Kan eigenaardig gebruik, zooals de apostolische Missionaris La Turdu berigt, (jaar 1859.) dat de bekeerden den witten doek, welke bij het h. Doopsel over bun hoofd wordt uitgespreid, met heilige zorgvuldigheid bewaren, om daarmede na hunnen sterfdag begraven te worden. igt;eze ijvervolle geloovigen willen daardoor te kennen geven, hoezeer het hun ter harte gaat, in het kleed der onschuld, waarvan deze doek het zinnebeeld is, voor Gods regterstoel te verschijnen.— Mogt ook gij, lezer, dit schoone voorbeeld navolgende, de onschuld des Doopsels, de heiligmakende genade, welke gij in het h. Doopsel hebt ontvangen, tot aan het einde uws levens in nooit verduisterden glans bewaren! Zij is kostbaar en maakt onze ziel zoo schoon in de oogen van God, dat wij er ons geen denkbeeld van kunnen vormen. Toen de h. Maria Magdalena de Pazzi eens in eene vervoering eene bijzondere verlichting hierover van God ontving, getuigde zij, „dat, als eene ziel, welke in het bezit der genade is, „de liefde en hoogachting kende, welke zij bij God genoot, zij van „overgroote vreugde zoude sterven, terwijl zij daarentegen tot het „stof zou terugkeeren, als zij hare hatelijkheid inzag, zoodra zij „van Gods genade beroofd is.quot; (Levens d. iL, htdal.

zullen gelooveu, 2) de zonden en de naaste gelegenheden (ot de zonde te vermijden en een christelijk leven te zullen leiden. Gelijk er vdor de komst van Christus een bond bestond tus-schen God en zijn uitverkoren volk, de Joden, zoo bestaat rr ook na Christus' komst een bond tusschen Jesus Christus en zijn uitverkoren volk, de Christenen, en gelijk vroeger de Joden door de besnijdenis in dezen bond traden, zoo gaan thans de verlosten door het h. Doopsel in den bond met Christus, vermits zij daarbij heilige beloften aan Christus doen, en Hij van zijn kant hun schitterende uitkomsten opent.

1) De verloste belooft zijn goddelijken Verlosser bij het h. Doopsel: a) de Icatlolieie leer vast en stan.ivastig ie gelooven. De katholieke leer toch is de leer van Christus; aan deze leer gelooven is aan Christus, den Lecraar er van, gelooven, en dat geloof is de eerste voorwaarde, waaronder Christus den bond der genade met zijne verlosten wil aangaan. Deze belofte doet de doopeling, vooreerst, als hij van de Kerk het geloof vraagt; vervolgens, als bij openlijk de apostolische geloofsbelijdenis opzegt; verder, als hij op de plegtige vraag vau den Priester: „Gelooft gij in God, den almagtigen Vader,quot; enz. antwoordt : „Ik geloot'.'' Zonder dit vast en onwrikbaar geloof zou het Doopsel vruchteloos zijn, want er staat geschreven: „wie geloofd zal hebben en gedoopt zal zijn, zal zalig worden; „doch wie niet gelooft, zal verdoemd worden (Marc. XVI: 1 6.) hij moge gedoopt zijn of niet. De doopeling belooft: b) de zonden te zullen vermijden. Wat anders is die uitdrukkelijke afzwering van den satan en diens werken, dan eene plegtige belofte om voortaan niet meer den satan te dienen, niet meer zijne verderfelijke ingevingen te volgen, niet meer diens werken te doen, met één woord, niet meer te zondigen ? Want werken van satan zijn de zonden. „Wie zonde doet,quot; zegt de h. Joannes, (1. Ill: 6.) „is uit den duivel,quot; — werken van satan zijn alle werken des vleesches, waarvan de Apostel zegt, dat die zulke werken doen, het rijk der hemelen niet 'kunnen verwerven. (Gal. V: 19—21.) Werken van satan zijn niet slechts de ongeoorloofde handelingen, maar ook de ongeoorloofde gedachten, begeerten en gesprekken, wijl ook deze van het rijk Gods uitsluiten. De belofte , dat men de zonden zal vermijden, sluit tevens in zich, dat men de gelegenheden tot zondigen wil vlugten. Want vergeefs neemt iemand zich voor, zuiver van zoude te blijven, als hij zich ligtzinnig blootstelt aan het gevaar van zondigen, als hij de gelegenheid tot zonde niet zorgvuldig vermijdt; ijdel is het voornemen om het ongeoorloofde te verfoeijen, als men het bemint en zoekt, of niet met alle «org datgene vermijdt, wat tot het ongeoorloofde leidt. Daarom verzaakt de doopeling niet slechts de werken,

maar ook de pomperijen van den satan, namelijk die luidruchtige genoegens en vermakelijkheden, waarvan de helsche zielenmoordenaar zich bedient om de menschen in zijne strikken te lokken; die ijdele goederen dezer wereld, door wier verblindenden glans hij de zinnen en het hart van zoo velen tót zich trekt en ze van God, het hoogste, het onvergankelijke goed, afwendt; die goederen, waardoor de satan den mensch-geworden Zoon van God zeiven tot de verschrikkelijke zonde van afgoderij trachtte te verleiden. Inderdaad, God haat niets meer dan die dwaze liefde voor de wereld, welke van duizenden gevaarlijke gelegenheden tot zondigen vergezeld gaat. „In hem, die „de wereld lief heeft, is de liefde des Vaders niet.quot; — Ora deze reden beloven wij bij het h. Doopsel, als nieuwgeboren kinderen van den hemelschen Vader, de wereld en hare genoegens niet aan te hangen en hare beginselen nooit te zullen volgen. De eed van eeuwige vijandschap geldt niet slechts den satan en de zonde, maar ook de Gode vijandige wereld, die in soldij van den duivel staat, ora door hare bedriegelijke verheerlijking van het vergankelijke en het zondige de zoozeer bedrogen menschen van de eeuwige goederen des hemels te berooven. Zoo en niet anders hebben de h. Vaders, Ephrem, Chrysosto-mus, Cyrillus, Arabrosius, Augustinus en anderen de woorden der plegtige verzaking verstaan en uitgelegd, e) Eindelijk belooft de doopeiing in het h. Doopsel, een Gode behageiïjk leven te leiden. Daartoe wekt hem de aanmaning op, die bij het begin der ceremoniën, na de bede om het geloof, gedaan wordt: „Zoo gij tot het leven wilt ingaan, onderhoud dan de „geboden/' dat is; leid een leven, gelijk het geloof, dat gij begeert, van u verlangt. Ja, wat is het Doopsel zelf anders dan een afsterven van den ouden en een herleven van den nieuwen, in Christus wedergeboren mensch, om voortaan in een nieuw leven te wandelen, „zoo te wandelen als Hij gewandeld „heeft?'■' ( I. Joan II: 6 ) Wat anders dan de innigste aansluiting aan zijn geheimzinnig ligcbaam, opdat wij één met Hem zijn, en door zijn geest geleid en bezield met waarheid kunnen zeggen: „wij leven, doch niet wij, maar Christus leeft in ons.quot;

2) Zijn de beloften van den doopeiing groot en veelomvattend, de beloften van God, door Jesus Christus, zijn éénge-boren Zoon, gedaan, zijn nog veel grooter. God, die zich nooit door zijn schepsel in grootmoedigheid laat overtreffen, belooft van zijnen kant den doopeiing, gelijk reeds gezegd is, kwijtschelding van alle zonden en straffen; de volheid zijner genade, de aanneming tot kind, het medeërfgenaamschap met zijn Eéngeborene, het eeuwig leven in de glorie des hemels. Dit is de bond. Christenen, welken gij bij het h. Doopsel plegtig en onder getuigen, in tegenwoordigheid van de h. En-

gelen en van geheel het hemelsch hof, met God, uwen Verlosser, gesloten hebt. Hebt gij dien heiligen bond ook heilig en getrouw gehouden? Hebt gij u dien herinnerd, als de satan u door verdoemelijke inblazingen onder de vanen des Oproers tegen God en zijn gezalfde riep? Hebt gij aan dien bond gedacht, toen de begeerlijkheid der oogen, de begeerlijkheid des vleesches, de hoovaardij des levens u tot ontrouw jegens Jesus aanspoorden ? Hebt gij u dien bond voor den pceest gebragt, als de leugenachtige wereld u de dienst van Jesus Christus als onuitstaanbaar en vernederend, hare eigen dienst daarentegen, die de dienst des satans is, als wenschelijk en roemrijk voor oogen stelde ? Heil u, als gij aldus gedaan hebt! Zoudt gij echter, zulk eene heilige en plegtige belofte ongedachtig, een onheilig en ergerlijk leven geleid hebben; zoudt gij uwen heiligen Koning trouweloos en meineedig zijn geworden, dan gewis is uw gedrag strafbaar en veroordeelens-waardig. Indien meineed en trouweloosheid in de oogen der menschen reeds als afschuwelijke misdaden, die de zwaarste straffen verdienen, beschouwd worden, zon dan de goddelijke Kegtvaardigheid het ongestraft laten, dat men zich jegens den Koning der koningen aan zulk eene pligtvergetenheid en trouweloosheid schuldig maakt ? — Zegt niet, dat de doopbeloften geene verbindende kracht voor u hebben, wijl niet gij, maar uwe meter of uw peter ze zonder uwe voorkennis hebben afgelegd. Deze tegenwerping heeft bij den goddelijken Eegter geene waarde. Wat uwe doopborgen in uwen naam beloofden , dat waart gij toch verpligt om te beloven en heilig te houden , als gij aan de beloften van Christus, het eeuwig leven, wilt deelachtig worden. Want het staat dengenen, die het rijk der hemelen willen binnengaan, volstrekt niet vrij, de leer van Christus te gelooven of te 'verwerpen, een heilig of een hei-densch leven te leiden, Christus toe te behooren of den satan. Nadat de Godmensch zijn bloed voor u vergoten heeft, behoort gij Hem toe; want gij zijt door Hem gekocht voor een duren „prijs.quot; (1. Cor. VI: 20.) De plegtige beloften uwer doopborgen hadden dus geene nieuwe verpligtingen ten gevolge; zij waren niets anders dan de verzekering aan de Kerk gegeven, dat gij , tot de jaren van onderscheiding gekomen, de pligten jegens uwen goddelijken Bruidegom, uwen Verlosser, die reeds op u rustten, naauwgezet zoudt vervullen. Daarom ook spreekt de Kerk den ban uit over degenen, die zeggen: „De gedoopte kinderen „moeten, als zij' tot de jaren van verstand zijn gekomen, „ondervraagd worden, of zij willen goedkeuren hetgeen hunne „doopborgen in hunnen naam beloofd hebben, en als zij antwoorden, dat zij dit niet willen, dan moet men ze aan hunnen „vrijen wil overlaten, zonder ze door straf tot een christelijk

„leven te dwingen.quot; (Cone, van Trente 7^C Zitt. Can. 14. over het Doopsel.) ¹) — Christen! vergeet dus uwe doopbelofte niet 1 Roep ze u meermalen in het geheugen terug ; vernieuw ze niet slechts op den schoonen dag uwer eerste h. Communie, maar ook bij andere plpgtige gelegenheden. Vernieuw ze op de zon- en feestdagen en op den verjaardag van uw Doopsel, alsook op den feestdag van den Heilige , wiens naam u toen gegeven werd; vernieuw ze ten tijde der bekoring, om niet te bezwijken, en den eed van trouw, dien gij uwen hemelschen Vader gezworen hebt, niet te breken. Zoo zult gij voortdurend de liverei van uwen goddelijken Verlosser, in het bad der wedergeboorte verworven, het witte kleed der onschuld, blijven dragen, en, daarmede bekleed , eenmaal met vertrouwen den regterstoel naderen van Hem, wien gij zoo trouw en volhardend gediend, voor wiens eer gij zoo ridderlijk gestreden hebt; van Jesus, die u den heerlijken prijs der overwinning, de kroon des eeuwigen levens, omzet met eindelooze liefde, schenken zal. ^!)

Al wil men de doopbelofte niet beschouwen als eene gelofte in den strengen zin des woords, om niet te moeten toegeven, dat elke doodzonde van den Christen eene heiligschennis zij: toch kan het geenszins geloochend worden , dat de Christen streng verpligt is ze te houden, en dat dus zijne zonde in hare soort zwaarder is dan die van een ongeloovige. (S. Thom. Sent. 4. d. 38. q. l.a. 2. ad. 1.)

') Zoo groot als het vertrouwen is, hetwelk het vlekkeloos bewaarde kleed des Doopsels den Christen later voor Gods regterstoel zal schenken, zal ook de zieleangst zijn van hem. die het door zware zonden bevlekt en misvormd heeft. Deze gedachte was het, waardoor de godvruchtige Diaken Muritta, in de vandaalsche vervolging der Christenen onder Hunnerich. den afvalligen Elpi-dophorns. die in het te Carthago tegen de Christenen ingestelde halsgeregt het voorzitterschap bekleedde, ontstelde en deed verstommen. Muritta had weleer dien rampzalige, later in de valstrikken der ariaansche dwaal leeringen gevallen, ten Doop gehouden en volgens de toenmalige gewoonte zijn doopkleed bewaard. Als hij nu voor den regterstoel van dien afvallige geroepen werd, nam hij het mede, ontvouwde het voor het aanschijn van het geheele ge-regtshof en sprak den voorzitter aldus aan: „Ziedaar. trouwelooze „Elpidophorus, zie, dit kleed zal u aanklagen, als de goddelijke „Regter vol majesteit verschijnen zal; ik heb het zorgvuldig bewaard, „opdat het van uwen afval en uwe verwerping getuige. Dit kleed „omgaf u, toen gij zuiver en onbevlekt uit het doopwater traadt, „het zal eens uwe hellepijnen verdubbelen, omdat gij door uwen „afval den vloek hebt aangetrokken als een kleed; omdat gij het „Sacrament van den waren Doop, het Sacrament des geloofs , geschandvlekt en verloren hebt. Wat zult gij aanvangen, ongelukkige, „als de dienaren van den hemelschen Huisvader u tot het konink-„lijke gastmaal zullen noodigen, als de Koning, u zonder bruiloftskleed ziende, vreeselijk vertoornd vragen zal: hoe zijt gij hier „gekomen zonder bruiloftskleed ? Als Hij dan zijnen knechten „gebiedt: bindt hem handen en voeten en werpt hem in de uiterste „duisternissen, waar geween en geknars der tanden zijn zal?quot; (Victor van Vita, de persecutione vandal.)

De doopborgen worden als 't ware de geestelijke ouders van den gedoopte, en leggen in zijn naam de geloofsbelijdenis en de doopbeloften af.

Onder dooplorgen verstaat men die personen, die bij den plegtigen Doop het pasgeboren kind den doopenden Priester voorstellen, het geloof en het Sacrament van wedergeboorte voor het kind vragen, in naam van het kind de geloofsbelijdenis en de doopbeloften afleggen en het ten doop houden. Het nederlandsche woord „peterquot; en „meterquot; is klaarblijkelijk ontleend aan het latijnsche pater (vader) en (moeder), eu

duiden aan, dat de genoemde personen, dewijl zij op de gezegde wijze tot de geestelijke wedergeboorte van het kind medewerken, aan het geestelijk ouderschap deelnemen, en zich dus ook verpligtcn, de ligchamelijke ouders in de geestelijke opvoeding van hun kind bij te staan , en in zekere gevallen daarin hunne plaats te vervullen. Het gebruik, om bij den plegtigen Doop doopborgen te bezigen, is overoud in de Kerk. ïertulliaan maakt er reeds melding van, en van oudsher werd er sterk op aangedrongen, dat zij hunnen pligt van het geestelijk ouderschap naauwkeurig zouden vervullen.

Uit het gezegde blijkt duidelijk: L) dat de doopborgen zelve ijverige Katholieken moeten wezen; want slechts dezen willen en kunnen in den regel de geestelijke zorg, die zij misschien zullen moeten dragen voor hen, die zij ten doop hielden, naar vereischte waarnemen. Immers, hoe zou hij, die onbezorgd leeft omtrent het geestelijk welzijn zijner eigene ziel, zich veel bekommeren om het heil van zijn pleegkind ? En hoe zou iemand tot volmaking van het geestelijk leven slechts het geringste met vrucht kunnen bijdragen, die door zijn laauwen of zelfs zondigen levenswandel zijnen geestelijken pleegkinderen een steen des aanstoots wordt? Dan slechts zal het woord van de doopborgen in het algemeen een heilzamen indruk op het pleegkind maken, als het uit een geloovig hart komt, en door het deugdzame voorbeeld bekrachtigd en ondersteund wordt.

Maar al zouden zij zelve geene ijverige Katholieken zijn, toch mogen zij niet nalaten de kinderen, die zij ten doop gehouden hebben, tot het goede aan te sporen en van het kwade af te houden , vooral als de ouders hunnen pligt verzuimen, Hierop dringen de h. Vaders herhaaldelijk en met kracht aan. „L)e peters moeten er wel aan denkenzoo spreken zij, „dat zij voor degenen, die zij ten doop gehouden „hebben, bij God borg zijn geworden, en dat zij derhalve

„voor hunnen geestelijken vooruitgang met ware HefJe moeten „zorgen. Zij moeten ze vermanen , de knischheid te bewaren „en tot aan bet Imwelijk als maagd te leven, zich van vloeken „en zweren te onthouden, geene onkuische liederen te zingen, „aan nijd, gramschap en haat in hun hart geene plaats in te „ruimen; verder om vast te houden aan het katholiek geloof, „vlijtig de kerk te bezoeken en de godsdienstoefeningen bij te „wonen, den Priester en hunnen ouders eerbied en liefde te „bewijzen.quot; — Het moet bijgevolg als een beklagenswaardig misbruik worden aangezien, dat katholieke ouders in de keuze der doopborgen helaas! maar al te dikwijls zich door eigenbaat of andere tijdelijke oogmerken laten leiden, en zelfs, wat zeker ongeoorloofd i^, onwetende, zedelooze naamkatholieken zonder geloof, geëxcommuniceerden of andersdenkenden tot doopborgen kiezen. Zulk eene keuze is des te meer te verwerpen, wijl 2) de doopborgen, indien de ouders het verzuimen, zorg moeten dragen, dat liet kind in de katholieke godsdienst onderwezen en opgevoed worde. Niemand immers kan redelijkerwijze veronderstellen, dat zulke doopborgen, ingeval de ouders sterven of nalatig zijn in de godsdienstige en zedelijke opvoeding der kinderen, ernstige maatregelen zullen nemen om de kinderen, waarvoor zij borg zijn geworden, in de katholieke godsdienst goed te laten onderrigten en hun eene echt katholieke opvoeding te geven. Veeleer is het te vreezen, dat dezulken hunne bevoegdheid zullen misbruiken om degenen , wier geestelijke ouders zij moesten wezen, te verleiden en in de netten der dwaling te verstrikken. ;i) Eindelijk moet nog opgemerkt worden, dat de doopborgen noch met degenen, die zij ten doop gehouden hebben, noch met de ouders van dezen mogen of kunnen huwen, Dit verklaart het Concilie van Trente uitdrukkelijk. ( 24^c Zitt. 2^e hfdst. over het huwelijk.) De grond van dit kerkelijk verbod is gelegen in de boven beschreven deelname aan de geestelijke wedergeboorte van het kind. Deze staat van geestelijk vadeischap bij den peter en geestelijk moederschap bij de meter is in de oogen der Kerk zoo eerwaardig en heilig, dat zij eene echtelijke verbindtenis van den peter of van de meter met hun geestelijk kind of met de natuurlijke ouders van dat kind zonder voorafgegane dispensatie als onbestaanbaar beschouwt. Opdat echter door deze geestelijke verwantschap niet onder al te veel personen van beider geslacht een huwelijksbeletsel ontstaan zou, laat de Kerk in den regel slechts één doopboig, hoogstens een peter en eene meter, toe; andere personen, die soms nog tegenwoordig zijn, zijn slechts doopgetuigen , die dan ook geenszins eene geestelijke verwantschap aangaan.

Als het onmogelijk is, (dat wil zeggen, als het werkelijk ontvangen van het Doopsel des waters niet afhangt van den wil van hem, die verpligt is zich te laten doopen) dan kan het door het Doopsel van begeerte of het Doopsel des bloeds vervangen worden. Er is slechts één Sacrament des Doopsels, namelijk het Doopsel des waters, gelijk er slechts één Heer en één geloof is. (Eph. IV: 87.) Het Doopsel van begeerte en het Doopsel des bloeds worden slechts in een oneigenlijken zin Doopsel genoemd, in zooverre namelijk daardoor, evenals door het Doopsel des waters, de erfzonde vergeven en de heinel verworven kan worden. Daar echter op allen de pligt rust om het Sacrament des Doopsels te ontvangen, kunnen het Doopsel van begeerte en het Doopsel des bloeds slechts dan het Doopsel des waters vervangen, als men dit onmogelijk ontvangen kan. Gelijk de noodzakelijkheid van het Doopsel des waters gegrond is op de meermalen aangehaalde woorden van Jesus bij Joan. Ill: 5, zoo steunt ook de leer, dat de mensch door het Doopsel van begeerte en het Doopsel des bloeds geregtvaardigd en zalig kan worden. op de duidelijke woorden van Jesus Christus. 1) Bij Joan. XIV: 23 zegt de Heiland: „Als iemand Mij lief heeft, zal hij mijne woorden „onderhouden, en mijn Vader zal hem beminnen, en Wij „zullen tot hem komen en ons verblijf bij hem nemen.quot; — In overeenstemming met zijn goddelijken Meester schrijft ook de Apostel der liefde: (1. Joan. IV: 7.) „Ieder, die bemint, „is uit God geboren.quot; Wie God waarlijk bemint en bereid is zijn wil te doen, die wordt ook door God bemind, die is de woonplaats Gods, die is uit God geboren; maar zoo iemand kan onmogelijk tegelijkertijd een kind van gramschap, een slaaf van satan zijn. Het Doopsel van begeerte nu is niets anders dan eene volmaakte liefde tot God, of het daaruit voortkomende volmaakte berouw over zijne zouden, gepaard met het verlangen en den ernstigen wil om het Doopsel te ontvangen. Derhalve wie het Doopsel van begeerte heeft, die bemint God volmaakt, die is bereid alles te doen, wat door God ter verkrijging der zaligheid bepaald is, die heeft bijgevolg ook het verlangen en den ernstigen wil, om zich, zoodra mogelijk, te laten doopen. Hem worden de zonden vergeven, de heiligmakende genade en het regt op het erfdeel des hemels geschonken. In dien zin leert het Concilie van Trente, dat het den mensch onder het Nieuwe Verbond onmogelijk is, om zalig te worden, zonder het bad van wedergeboorte of hut verlangen daarnaar. — Hieruit volgt echter niet noodzakelijk, dat men, om aau het Doopsel van begeerte deelachtig te

worden , een uUdrnlckelyk verlangen naar het lloopsel des waters hebben moet. Volgens de algetueene leer der G-odgeleerden is het voldoende, den ernstigen wil te hebben, alles te doen wat God bepaald heeft, daar deze wil, die zich tot de naleving van alle geboden en verordeningen Gods uitstrekt, duidelijk ook het verlangen om het door Chris! us voorgeschreven Doopsel des waters te ontvangen in zich sluit. Zou dus iemand niets van het h. Sacrament des Doopsels weten, of bij een plotseling opkomend doodsgevaar er niet aan denken, maar toch den opregten wil, het van zelf ingesloten verlangen daarnaar hebben, dan zou hij de genade der regtvaardiging verkrijgen. — Uit de gegeven verklaring blijkt duidelijk, dat het Doopsel van begeerte somtijds ook buiten nood zijne regt-vaardigmakende werking hebben kan. Ken katechumeen bijv., die eerst na eenigen tijd van voorbereiding het h. Doopsel raag ontvangen, en in dien tusschentijd, ook zonder zich in levensgevaar te bevinden , eene acte van volmaakte liefde of berouw verwekt met het uitdrukkelijke of inclusieve voornemen, om het Doopsel op den door de Kerk bepaalden tijd te ontvangen, zulk een katechumeen wordt zonder twijfel reeds vóór het ontvangen van het Doopsel des waters geregtvaardigd, gelijk een boeteling, die zich in staat van ongenade bevindt, reeds vóór het ontvangen van het Sacrament der Biecht, door het volmaakt berouw kan geregtvaardigd worden. — In de Handelingen der Apostelen (X) lezen wij, dat, terwijl de h. Apostel Petrus den romeinschen hoofdman Cornelius het Evangelie verkondigde, „de h. Geest eensklaps over allen kwam, die „het woord hoorden.quot; Daarop sprak de Prins der Apostelen: „Kan iemand water onthouden, dat dezen niet gedoopt zouden „worden, die den h. Geest hebben ontvangen, gelijk ook wij Wij zijn dus geregtigd, uit dit voorval en de woorden van den h. Petrus de gevolgtrekking te maken, dat Cornelius en zijne huisgenooten reeds vóór het ontvangen van het Doopsel des waters door het Doopsel van begeerte zijn geregtvaardigd; vooral daar Petrus zelf zich daarover duidelijk genoeg uitlaat, dat zij met den h. Geest zijn gedoopt geworden , voordat zij het Doopsel des waters hadden ontvangen. (Hand. XI: 16.) — Op de vraag, of de volmaakte liefde, opdat zij strekke ter regtvaardiging, altijd het berouw over de zonden moet insluiten, kan men antwoorden, dat dit noodzakelijk het geval moet zijn, als de mensch persoonlijk zware zonden heeft bedreven.

2) Bij Matth. X- 39, zegt Christus de Heer: „wie zijn „leven om Mij verloren heeft, zal het vinden.quot; Deze woorden van den goddelijken Verlosser bevatten de duidelijkste belofte, dat voor het offer van het tijdelijk leven door Hem het eeuwig leven als belooning zal geschonken worden. Christus maakt

bij deze belofte geen onderscbeid tusschen «fedoopten en on-gedooplen; derhalve wie op aarde voor Christus sterft, zal aan de andere zijde des grafs eeuwig leven. Als dus een ongedoopte den marteldood ter wille van Christus ondergaat, of, wat hetzelfde is, het Doopsel des bloeds ontvangt, dan is hij van de regtvaardiging en den hemel zeker. Op deze belofte van haren goddelijken Stichter steunende, heeft de h. Kerk altijd geleerd, dat het Doopsel des waters, als er geene mogelijkheid is om het te ontvangen , door het Doopsel des bloeds kan vervangen worden. De h. Vaders en de kerkelijke Schrijvers der eerste christeneeuwen, als Origenes, Tertullianus, Cyprianus, Cyiillus, de Constitutiën der Apostelen, enz. drukken zich eenparig in dien zin uit. Om aan de genoemde belofte des Zaligmakers deelachtig te worden, is het volgens hunne gevoelens niet eens noodzakelijk, dat de dood om Christus volgt; het is voldoende, dat men zulke pijnen verdraagt, welke uit zich zelve den dood kunnen veroorzaken , d. i. van dien aard zijn, dat zij zonder goddelijke tusschenkoinst den dood zeker zouden ten gevolge hebben. Zoo wordt onder anderen de h. Apostel Joannes door de Kerk als Martelaar vereerd, ofschoon hij uit den ketel ziedende olie, in welke hij op bevel van den dwingeland Domitianus gedompeld werd, kalmer te voorschijn trad, dan hij te voren was, en eerst veel later in vrede ontsliep, — Eene noodzakelijke voorwaarde van het martelaarschap en bijgevolg ook van het Doopsel des bloeds is, dat men den dood of eene doodelijke smart „ter wille van Christus,quot; d. i. voor het christelijk geloof of eene christelijke deugd, onderga. Dit is het geval, als iemand door een vijand of vervolger van het christelijk geloof of van eene christelijke deugd gedood of doodelijk gefolterd wordt, omdat hij dat geloof belijdt of die deugd beoefent of bewaren wil Derhalve vereert de Kerk niet alleen hen als Martelaren, die ter wille van het geloof hun bloed vergoten hebben, maar ook een groot getal van Maagden, die ter bewaring van den maagdom, den h. Thomas van Kantelberg, die om de standvastigheid in de verdediging der kerkelijke regten, den h. Joannes Nepo-mucenus, die om het bewaren van het geheim der Biecht, den dood ondergaan hebben. Zij echter,, die slechts een verlangen hebben om voor Christus te sterven, hoe groot liet ook zij; degenen, die in den strijd tegen de ongeloovigen of bij de verpleging van pestzieken hun leven ten olfer bragten, worden niet onder de Martelaren gerekend, omdat zij niet door de hand van een vervolger, niet uit haat tegen het christelijk geloof en de christelijke deugd den dood ondergingen. Noemt men dezen somtijds Martelaren, dan geschiedt dit om de gelijkvormigheid , welke hun heldhaftige

Ten opzigte van het Doopsel des bloeds is nog op te merken, dat het, als eene voortreffelijke navolging van het lijden en den dood van Jesus Christus, op het Doopsel van begeerte veel vooruit heeft. Want ten eerste kunnen daardoor ook de kleine kinderen, ofschoon zij nog niet tot eene acte van liefde of van verlangen bekwaam zijn, toch de eeuwige zaligheid verwerven. En werkelijk brengt ook de h. Kerk sinds de eerste tijden van haar bestaan tot op den huidigen dag aan de onschuldige kinderen van Bethlehem, die het geluk hadden, ter wille van Christus gedood te worden, als „de bloemen def Martelaren'⁵ den cijns eener openbare en plegtiue vereering. Desgelijks viert zij ook (op den 24^=tei1 Maart) het feest van den heiligen Simeon, een kind van naauwelijks achttien maanden, dat in het jaar 1475 te Trente door de Joden uit haat tegen het christelijk geloof gemarteld werd, en wiens graf God, volgens het getuigenis van het romeinsclie Martyrologium, door vele wonderen heeft verheerlijkt. — Ten tweede worden door het Doopsel des bloeds ook alle lijdelijke straffen vergeven, vi at bij het Doopsel van begeerte niet altijd het geval is. Daarom stelt de h. Cyprianus het Doopsel des bloeds met het Doopsel des waters gelijk, ais hij zegt: „Kan wel de kracht „van het Doopsel des waters grooter en voortreffelijker zijn, dan „het getuigenis des bloeds, dan het martelaarschap, waardoor „men Christus voor de menschen belijdt en met zijn eigen bloed „gedoopt wordt'/quot; Deswege hield ook de Kerk zich altijd aan de door den h. Augustinus uitgedrukte leerstelling vast, dat hij, die voor den Martelaar bidt, hem een onregt aandoet, en daarom heeft zij ook nooit voor de zielerust der Bloedgetuigen gebeden gestort of het Misoffer opgedragen, terwijl zij dit toch voor hen doet, van wie zij geregtigd is aan te nemen, dat zij door het Doopsel van begeerte zalig zijn geworden.

Onder de goederen, waarop de kinderen dezer wereld het meeste roemen, waarop zij vooral groot gaan, neemt de adeldom van geboorte wel de eerste plaats in. Onvergeeflijk zou het dus zijn, als de kinderen Gods dien onvergelijkelijk hoo-geren adeldom hunner geestelijke wedergeboorte vergalen en door een, der goddelijke afkomst onwaardig, zondig leven zich zelve vernederden. ') — Welaan dan Christenen, kinderen

') Gaufried van Leaulieu, die twintig jaren laug Biechtvader was van Lodéwijk IS, koning van Frankrijk, verliaalt in de levens-

Gods door het h. Doopsel, gedeukt uwe verhevene waardigheid, gedenkt uwe heerlijke voorregten, gedenkt het hemelsch erfdeel, waarop gij regtmatige aanspraak verkregen hebt, toen gij, door het bloed van Jesus Christus afgewasschen en inwendig veranderd, als kinderen van den Vader des hemels, in den helderen glans der onschuld uit de doopvont te voorschijn traadt, om voortaan in het licht des geloofs te wandelen en door werken des lichts zelve licht in den Heer te zijn (Eph. V: 8.) voor hen, die nog in de duisternissen der zonde ronddolen. Gedenkt al deze voorregten, als de satan met zijne aanvallen, als het vleesch met zijne lusten, als de wereld met hare verderfelijke voorbeelden, als alle vijanden der zaligheid vereenigd op u losstormen, om u ontaarde zonen van den verhevensten en besten Vader te maken. Vergenoegt er u niet mtde, Ckrui enen te heeten. Deze naam, hoe heilig en betee-kenisvol ook, zal u niets baten, ah uw leven daaraan niet beantwoordt; hij zal tot beschuldiging, tot verwerping strekken, als gij niet de werken van Christus, den Zoon Gods, doet, als gij alleen de erfgenamen van zijnen naam, maar niet van zijne heerlijkheid zijt. — De geschiedenis verhaalt van den poolschen koning Wenceslaüs, dat hij altijd het portret van zijnen vader op de borst droeg en het, zoo dikwijls hij een gewigtig werk ondernam, minnend aanschouwde, zeggende: „verre zij het van mij, dat ik iets doe, wat uwer „onwaardig is.quot; Mogten wij toch jegens onzen Vader in den hemel dezelfde gevoelens koesteren; mogten ook wij zijnen eengeborenen Zoon Jesus Christus, den volmaakten glans van zijn goddelijk wezen, altijd voor oogen hebben; mogten wij, zoo dikwijls het er op aankomt, standvastig en onverschrokken

besclirijviug van dien heiligen vorst het volgende merkwaardige voorval. — Toen de koning zich op zekeren dag te Poissy, eeu klein, zes uren van Parijs gelegen stadje, bevond, verhaalde hij aan eeni^e vertrouwelingen met groote blijdschap, dat te Poisamp;y hem het grootste geluk, de allerhoogste eer door den Heer was geschonken. Toen de aanwezigen zich daarover verwonderden en hem te kennen gaven, dat hij zich zeker versproken en Poissy met Eheinis, waar hij tot koning gezalfd en gekroond was, verwisselde, antwoordde Lodewijk lagehende, dat hij te Poissy de genade van het h. Doopsel had ontvangen, die alle eer en waardigheden dezer wereld verre overtreft. — Dezelfde h. koning was gewoon de brieven aan zijne vertrouwde vrienden te onderteekenen: „Lodewijk van „Poissy, en gaf zoo aan dit stadje boven alle vermaarde steden van zijn rijk den voorrang en een bewijs van bijzondere voorliefde. -Zvjn kleinzoon, koning Philips, bijgenaamd de Schoone, stichtte in het jaar 1304 te zijner eer te Poissy een klooster en gaf in de oorkonde als oorzaak dier stichting aan, de buitengewone liefde en genegenheid, welke zijn h. grootvader voor de Mariakerk te Poissy had, omdat hij daar gedoopt was. (Bolland. 25 Aug.)

de bekoring (e wederstaan en eene den christelijkcn naam waardige deugd te oefenen, het oog van onzen geest op dat heerlijk evenbeeld van onzen hemelschen Vader werpen en ons zeiven ter herinnering toeroepen: verre zij het van ons, iets te doen, wat niet overeenstemt met den goddelijken adeldom en de heiligheid van Jesus Christus, wiens naam wij dragen, en van den Vader in den hemel, wiens kinderen en erfgenamen wij door Hem zijn geworden ! Als wij zoo door een heiligen wandel onzen naam van Christen eeren, zal het uur des doods voor ons niet alleen zonder vreeze, maar vol van de schoonste verwachtingen zijn: wij zullen sterven, gelijk wij geleefd hebben, als ijverige Christenen, als kinderen Gods; onze sterfdag zal de geboortedag voor de gelukzalige eeuwigheid , de dag van onze intrede in het rijk des Vaders worden.

Het Vormsel is een Sacrament, dat door den Bisschop aan de gedoopten wordt toegediend, in hetwelk door handoplegging , zalving en heilige woorden genade en sterkte worden gegeven, om het geloof standvastig te belijden.

Zonder eenigen twijfel hadden de Apostelen reeds vóór het laatste avondmaal, waar zij met het allerheiligste Ligchaam en Bloed des Heeren gespijsd en tot Priesters gewijd werden, het Sacrament des Doopsels en door middel daarvan den h. Geest ontvangen. Toch beloofde Christus hun na het avondmaal en kon voor zijne hemelvaart nog in 't bijzonder den h. Geest. Kn werkelijk ontvingen zij Hem in ruime mate, toen zij op het Pinksterfeest der Joden te Jerusalem vergaderd waren. (Deel III.) Gelijk nu Christus aan de Apostelen zijnen h. Geest nk.t alken in het Doopsel, maar, zooals de h. geschiedenis ons leert, ook daarna en wel in bijzonder rijke volheid wilde mededeelen, zoo heeft Hij gezorgd, dat in de door Hem gestichte zaligmakende Kerk de h. Geest met zijne gaven voortdurend, lot aan het einde der eeuwen, aan de geloovigen op deze bijzondere wijze zal worden medegedeeld. Keeds ui het üude Verbond was Hij beloofd als eene gave, die aan de gansche menschheid, aan zonen en dochters, aan grijsaards en jongelingen, aan knechten eu dienstmaagden zou geschonken worden. ^Joël II: 28, 29.) Op deze belofte wees de Prins der Apostelen, als hij op Pinksterdag tot de menigte

zeide: „Gij zult de gaven des h. Geestes ontvangen. Want u „komt de belofte toe , en uwen kinderen en allen, die verre „zijn, zoovelen als de Heer onze God daartoe roepen zal.quot; (Hand. I; 38, 39.) De goddelijke Zaligmaker had echter de bedoeling niet, door de mededeeling van den h Geest aan allen de gave van wonderen te schenken, gelijk Hij die aan de Apostelen tot vestiging der Kerk schonk; zijne bedoeling was, om de in het Doopsel geheiligden, de in zijne strijdende Kerk ingelijfden, door die bijzondere vermeerdering van genade en hoogere kracht in staat te stellen, den heeten strijd des gr-loofs moedig en met volharding te strijden. Zijn doel was, om hen, die als pasgeborene kinderen uit het Doopsel kwamen, door het h. Vormsel tot strijdbare mannen te maken. -— Het h. Vormsel is dus een Sacrament, in hetwelk de gedoopte door handoplegging, zalving en het gebed des Bisschops door den h. Geest gesterkt wordt, opdat hij zijn geloof standvastig be-lijde en het getrouw naïeve. Hiermede is zoowel het uitwendige teeken alsook de inwendige genade of de aan dit Sacrament eigen werking duidelijk aangegeven; over een en ander zal echter later breedvoeriger gehandeld worden. — Ten aanzien van de verschillende namen, welke aan dit Sacrament woulcn gegeven, dient aangemerkt te worden, dat het met betrekking-tot de onzigtbare werking der genade (sterken) „Vormsel,quot; ^;i:) d. i. sterking (van het latijnsche werkwoord Jirmare) wordt genoemd. En daar het onder oplegging der handen en zalving met Chrisma wordt voltrokken, zoo heet het in de Schrift (Hebr. VI: -2.) zoowel als bij de Vaders „handoplegging,quot; bij de laatst en ook „Sacrament van het Chrisma,quot; of eenvoudig „Chrisma,quot; desgelijks „Chrisma der zaligheid,quot; „zalving.¹' Somtijds bedienen zich de h. Vaders ter aanduiding van dit Sacrament ook van de uitdrukking „bezegelingquot; of „geheim van „den h. Geest,quot; enz.

De onfeilbare katholieke Kerk in overeenstemming met de h. Schrift en de leer der Vaders. — Het Concilie van Trentc spreekt (Zitt. VIL Can. 1. over het Vormsel) den ban uit over dengene, die zegt, dat het Vormsel der gedoopten eene ijdele plegtigheid is en geen wezenlijk en afzonderlijk Sacran ent. Dezelfde straf spreekt het ook uit (Can. I. over de Sacra-

*) Vroeger zeide men: „vroomselquot; van vrocm, hetgeen gelijkstaat met gezet, dik; de gedoopte w ordt deer dit h. Saerament versterkt en in Let geestelijk leven als volwassen.

meuten in hot algemeen) over een ieder, die loochent, dat de Sacramenten van het Nieuwe Verbond, (onder welke, volgens de opsomming vau de Kerkvergadering, het A⁷ormsel bet tweede is) niet allen door Christus zijn ingesteld. Het is dus eene duidelijk uitgesproken leer der geheele Kerk, dat het Vormsel een wezenlijk, afzonderlijk door Christus ingesteld Sacrament is. En deze uitspiaak der onfeilbare Kerk, welke alleen voldoende is, om bij elk opregt geloovige allen redelijken twijfel weg te nemen, heeft zoowel in de h. Schrift alsook in de Overlevering of erfleer, de zekerste bevestiging. Wel lezen wij nergens in de b. Evangeliën, dat Christus dal Sacrament ingesteld en aan de Apostelen bevolen beeft, het toe te dienen, maar wij vinden reeds ten tijde der Apostelen en later door alle eeuwen tot op onze tijden een feit, hetwelk ons volkomen regt geeft om aan te nemen, dat bet Vormsel werkelijk een door Christus ingesteld en aan de Apostelen en hunne opvolgers ter toediening opgedragen Sacrament is.

Het feit, hetwelk ons regt geeft tot dit besluit, is het overeenstemmend getuigenis der h. Schrift, der h. Vaders en Kerkvergaderingen, der oudste liturgische boeken en talrijke geschiedkundige documenten, waaruit onbetwistbaar blijkt, dat de Apostelen en hunne opvolgers, de Bisschoppen, aan de. gedoopten door handoplegging en zalving met Chrisma den h. Geest hebben medegedeeld. — Voorloopig merken wij aan, dat in de bewijsplaatsen, welke wij zullen aanhalen, geen sprake is van de zalving, welke onmiddellijk na de pleglige toediening van bet Doopsel plaats heeft. ¹j Deze werd gewoonlijk, zelfs als de Bisschop doopte, door een gewonen Priester of ook door een Diaken verrigt; gene echter, waarvan hier spraak is, weid uitsluitend door den Bisschop gedaan. De eerste geschiedde op den schedel en zonder handoplegging; de tweede daarentegen aan het voorhoofd onder oplegging der handen. De eerste had, gelijk wij boven verklaard hebben, eene bij uitstek zinnebeeldige beteekenis, de andere echter beteekent en bewerkt tevens de mededeelmg van den Geest van sterkte; zij is voor eiken gedoopte datgene, wat Pinksteren voor de Apostelen en de jeugdige Keik was. — Gaan wij nu over tot de getuigenissen der h. Schrift. In de Handelingen der Apostelen (VHl: ié—17.) staat; „Ais de Apostelen, die te Jerusalem wareu, „hooiden, dat Samaria het woord Gods had aangenoaien, „zonden zij hun Petrus en Joannes. Zij, aldaar gekomen zijnde, „baden voor hen, dat zij den h. Geest mogten ontvangen.

Zij werd in de latijnsche Kerk eerBt in de vierde eeuw door Paus Sylvester I ingevoerd, en in de grieksche was zij nooit in gebruik.

„want Hij was rog over niemand hunner gekomen, maar zij „waren allen gedoopt in den naam van den Heere Jesus. „Toen legden zij hun de handen op, en zij ontvingen den h. „Geest.quot; Van de leerlingen te Ephese wordt daar (XIX: 5, 6.) bengt, ,.dat zij gedoopt werden in den naam van den Heere „Jesus, en als Paulus hun de handen oplegde, kwam de h. „Geest op hen.quot; — Wat de .Apostelen gedaan hebben, dat deden na hen de Bisschopprn aller christeneeuwen. Zij lieten, zooals de h Cyprianus, zich op het voorbeeld der Apostelen beroepende, schrijft, (Br. 73.) de gedoopten voor zich brengen, opdat dezen door hun gebed en door de oplegging der handen den h. Geest zouden ontvangen en door het kenmerk des Heeren bezegeld worden. — Tn eenen anderen (70) brief stelt dezelfde h. Leeraar de zalving met het h. Chrisma als noodzakelijk voor, schrijvende: „Die gedoopt is, moet ook gezalfd „worden, opdat hij door het ontvangen van het Chrisma, d. i. „van de zalving, een gezalfde Gods kan wezen en de genade „van Christus in zich quot;hebben.quot; Even duidelijke en ondubbelzinnige getuigenissen vindt men bij Dionjsius, Tertulliaan, Cyrillus van Jerusalem, Ambrosius, Hieronymus, Pacianus, Augustinus, bij de Pausen Cornelius, Innocentius 1, Leo en anderen. Dezelfde overeenstemming van getuigenis dienaangaande heerscht in de uitspraken der Kerkvergaderingen, alsook in de oudste liturgische boeken van de oostersche en wester-sche Kerk en in talrijke geschiedkundige werken. Zoo verklaart onder anderen het Concilie van Elvira, omstreeks het jaar 305 gehouden, „dat de gedoopte tot den Bisschop moet gebragt „worden, opdat hij door de handoplegging volmaakt worde,quot; en dat van Laodicea schrijft voor: „De gedoopten moeten na „het Doopsel het Chrisma der Kerk ontvangen en zoo aan het „rijk van Christus deelachtig worden.quot; Volgens het gevoelen van den h Hieronymus (Dialog tegen de Luciferianen) was het toen reeds eeue algemeene, door de Ketters gekende gewoonte, dat de Bisschoppen, gelijk het ook ten huidigen dage gesc' iedt, „naar verwijderde steden reisden, om daar den door „de Priesters tn Diakenen gedoopten ouder aanroeping van dtn „li. Getst de handen op ie leggenquot; — Het staal dus onotn-stootelijk vast, dat bet gebruik, ora het Vormsel toe te dienen, en het geloof aan de genadewerking daarvan, zoo oud is als de Kerk zelve.

Daaruit nu volgt ongetwijfeld, dat het Vormsel een door Christus zeiven ingesteld Sacrament, en deshalve, gelijk da h. Augustinus zich uitdrukt, (tegen Petiliaan. B. Ü. hfdst. 101.) „niet minder heilig dan het Doopsel is.'' De waarheid dezer gevolgtrekking laat. zich door eene aan het staalkundig leven ontleende vergelijking zonder moeite bewijzen en zigtbaar voor-

stellen. Stel het geval, dat er in ecne slad van het vroegere duitscbe rijk een oud en eerwaardig gebruik bestaan heeft, waaraan eenig groot voorregt was verbonden, hetwelk door den Keizer alleen kon gegeven worden; veronderstel, dat uien door talrijke en geloofwaardige oorkonden bewezen heeft, dat het bedoelde gebruik met het daarmede verbonden voorregt zonder onderbreking tot Karei den Groote opklimt; veronderstel eindelijk, dat men in geheel het uitgebreide rijk de invoering van dit bevoorregte gebruik aan Karei den Groote zelven toegeschreven heeft; wat zoude men in dat geval moeten denken van een vreemdeling, die, op nieuge schijnredenen steunende, zich verstoutte te loochenen, dal Karei de Groote werkelijk de insteller van dat gebruik en het daarmede verbonden voorregt is, die vermetel het bedoelde overoude gebruik als ijdel en krachteloos durfde voorstellen ? Zeker zou men over zijne bescheidenheid en schranderheid een allerongunstigst vonnis vellen. En wel met regt. Maar onvergelijkelijk vermeteler en onverstandiger is het, te loochenen, dat de in de gansche Kerk gebruikelijke handoplegging en zalving tot verkrijging van den h. Geest een door Christus ingesteld Sacrament is, daar, gelijk uit het pas gezegde blijkt, dit gebruik van de Apostelen af in hel rijk van Christus op aarde, in de h. Kerk, bestond; daar het in haar ten allen tijde als genade-werkend is beschouwd ; daar niemand behalve Christus eene zoodanige kracht daaraan kou mededeelen, en de opregt geloovigen, zoowel van de oostersche als westersche Kerk, Christus altijd als den insteller daarvan erkend hebben. ')

') De dwaallteraars der zebtieude eeuw kwamen Let eerst op de i-aiupiialige gedachte, om het Vormsel uit do rij der door Chriatus ingestelde Sucramenton weg te nemen. Onze pen weigert, de ergerlijke versmadingen, de godflasterende spotredenen aan te balen, die zij bij gebrek aan bewijsgronden tegen dit h. Sacrament uit-spiakén. ¹) Die bespotting der .Kerk en harer h. Sacramenten valt echter op lien zilven terug. — Op de steeds herhaalde opwerping, dat de kerkelijke leer over het h. Sacwment des Vormsels niet steunt op de Schrift, kunnen wij met regt het antwoord geven, wat reeds de h. Hieronymus aan de Lucilenanen gaf mt-t betrekking lot de zalving, weike door den Uisbchop, niet cioor den gewonen Priester moet verrigt worden: „Gij verlangt te weten waar dat geschreven staat. In de .Handelingen der Apostelen staat het ge-„sehreven. En al was er geen getuigenis der Schrift voorhanden, „dan toch had in uit opzigt de overeenstemming der geheele wereld „kracht van wet.quot; Overigens komen er in de h. Sehrifi verscheidene plaatsen voor, die, gelijk later blijken zal, met gegronde reden en zonder de letter geweld aan te doen, op het h. Sacrament des Vormsels kunnen toegepast worden. De vijanden van dit h. Sacrament zullen dus altijd het bewijs schuldig blijven, dat in de h.

1) Het Vormsel vermeerdert in ons de heiligmakende genade. •— Deze uitwerking heeft liet h. Vormsel met alle Sacramenten der levenden gemeen, daar het, gelijk vroeger verklaard is, aan elk dezer Sacramenten eigen is, de lieiligmakende genade, in wier bezit de ontvanger reeds moet zijn, te vermeerderen. De heiligmakende genade is namelijk een hemelscli licht, hetwelk den levenden tempel van den drieëenigen God, de ziel, verlicht, een licht, hetwelk van de oneindige, onuitputtelijke bron van alle licht uitgaat, welks glans dus altijd kan toenemen en bij het waardig ontvangen der bedoelde h. Sacramenten telkenmale werkelijk toeneemt. Door deze uitwerkselen is het Vormsel wezenlijk onderscheiden van het Doopsel, daar dit niet, gelijk het eerste, de aanwezige heiligmakende genade vermeerdert, maar de nog niet verkregen genade schenkt, en alzoo niet den glans van dat goddelijk licht verheft, maar het ontsteekt.

2) Het Vormsel schenkt ons den h. Geest, teneinde te strijden tegen het kwaad, toe te nemen in het goede, en het geloof standvastig te belijden. — Deze mededeeling van den h. Geest is de bijzondere, aan dit h. Sacrament eigen werking der genade, welke ook in de aangehaalde getuigenissen der li. Schiift, (Hand. VIII: 14—17. en XIX: 5, 6.) der h. Vaders en Kerkvergaderingen als zoodanig wordt aangegeven. Wel ontvangt de mensch ook in het Doopsel den h. Geest, wordt hij daardoor een zuivere, heilige tempel van Hem; maar de volheid van dien Geest van waarheid en sterkte daalt eerst bij het ontvangen van het Sacrament des Vormsels, gelijk eens bij het Pinksterfeest op de Apostelen, in de ziel van den ge-

Schrift van het Vormsel geen sprake is. Wij bepalen ons hier tot de bemerking, dat de h. fcschrilt (Hebr. VI: 1, 2) zoowel de leer over Let Vormsel als over het Doopsel en de Uiecht onder de voornaamste leerstellingen van het Christendom optelt. Döllinger schrijft in zijn werk „Christendom en Kerkquot; zeer juist: „De brief „der Bebreën rekent de leer over deze handoplegging (het Vormsel) „tot de eerste leeringen, tot de hoofdartikelen der christelijke „godsdienst, waaruit het christelijk levtn begint, en welke de ge-„loovige reeds op den drempel der Eerk bij zijne intrede in haar „vindt. Als zoodanige telt hij namelijk op: Boete van doode werken, „geloof aan God, Doopsel, handoplegging, verrijzenis der dooden „en het eeuwige oordeel. Het is dezelfde handoplegging, waarvan „hij de werking aangeeft, als hij zegt, dat dc mensch deelachtig „is geworden aan den h. Geest. Er is dus hier spraak van eene „algemeene, voor de gemeenschap der geloovigen bestemde instelling, „welke de goddelijke belofte heeft en altijd voortduren moet; want „alleen eene zoodanige kan tot de eerste en fundamenieele begin-„selen van de chribtelijke leer en het christelijk leven behooren.quot;

doopte Tieder en deelt hem die verheven m^nn^lijkp kracht mede, waardoor de belijder van het christelijk geloof, de strijder van Christus, zich moet onderscheiden. Zeer schoon drukt de geleerde Rahanus Maurus ¹) deze gedachte uit, als hij de beteekenis der bij het Doopsel gebruikelijke zalving vergelijkt bij de beteekenis van die, welke bij de toediening van het Sacrament des Vormsels plaats heeft. „De gedoopte,'' zegt hij, „wordt door den Priester op den schedel, door den Bis-„schop op het voorhoofd gezalfd. De eerste dezer zalvingen „duidt aan, dat de h. Greest op den doopeling is nedergedaald, om hem tot woonplaats Gods te wijden ; de laatste „echter beteekent, dat de zevenvoudige gaven van den godde-„lijken Geest met alle volheid van heiligheid, wetenschap en „sterkte over den vormeling komen.quot; Vandaar zegt ook de h. Ambrosins, (over de geheimen, hfdst. 7, Nquot;. 42.) zich tot eenen gevormde wendende: „Gedenk, dat gij het geestelijk „zegel ontvangen hebt, den Geest van wijsheid en verstand, „den Geest van raad en sterkte, den Geest van wetenschap „en liefde, den Geest der vreeze: gedenk dat en bewaar het-„geen gij ontvangen hebt. God de Vader heeft u bezegeld, Christus „de Heer heeft u gevormd en u het onderpand des Geestes „in uw hart gegeven.quot; (2. Cor. I: 22.)

De boven beschreven volheid des h. Geestes wordt ons in het h. Vormsel bij voorkeur geschonken: a) tot den strijd tegen het kwaad. „Want,quot; zoo spreekt de room^che Katechismus, (over de werkingen van dit Sacrament) „zij, die door den „Doop Christenen zijn geworden, zijn als pasgeboren kinderen „nog teer en zwak; door het Chrisma des Vormsels nu worden „zii tegen alle aanvechtingen van het vleesch, de wereld en „den duivel gesterkt, hun hart wordt in het geloof bevestigd, „om den naam van onzen Heer Jesus Christus te belijden en „te verheerlijken,quot; Hem namelijk te belijden, zonder zich door de vrees voor vervolging, marteling en dood te laten afschrikken. Ook de Kerkvergadering van Florence leert door den mond van Paus Eugenius IV in het decreet voor de Armeniërs; „De werking van het Vormsel bestaat daarin, dat „de h. Geest tot versterking wordt gegeven, gelijk Hij aan de „Apostelen op Pinksterdag is gegeven, opdat de Christen „manhaftig den naam van Christus belijde.quot; Dezen Geest van sterkte had de Zaligmaker aan zijne Apostelen, en in hun persoon aan ons allen uitdrukkelijk beloofd, als Hij tot hen sprak : „Ik zende u den beloofde mijns Vaders; gij nu blijft

De institut. cleric. 1. 1. c. 30. Het gevoelen vau Rabauus he3ft des te meer waarde, daar het ook in de verzameling van kanonieke stellingen werd opgenomen. De conseer. d. 5. c. 5.

„in de stacl, totdat gij bekleed zult worden met kracht uit „den hooge.quot; (Luc. XXIV: 49.) En (Hand. III: 8.) „Gij „zult de kracht ontvangen des h. Greestes, die over u komen „zal.quot; — V) Tot versterking in het goede. De kracht, welke de h. Geest mededeelt aan ieder, op wien Hij in het Sacrament des Vormsels in zijne volheid nederdaalt, dient niet alleen om de vijandelijke aanvallen met kracht en standvastigheid af te weren, en zoo de zonde, waartoe deze aanzetten en verlokken, te vermijden, maar zij strekt bovendien tot volmaking der christelijke deugd; zij rust den Christen met heldhaftigen moed uit, om ter wille der geregtigheid ook de grootste ofTers te brengen; zij maakt hein geneigd, zich uit liefde tot God zelfs geoorloofde vreugden en genoegens te ontzeggen, zich zeiven steeds te verloochenen, het vleesch met zijne begeerlijkheden te kruisigen, zich zeiven te versterven, en zoo, van deugd tot deugd, van genade tot genade, tot de volkomene navolging van Jcsus Cliristus op te klimmen In dezen zin schrijft de h. Bisschop Eucherius: ¹) (preek op het Pinksterfeest) „Door den h. Geest, die ons in het h. Vormsel wordt „geschonken, leeren wij het goed onderscheiden van het kwaad, „de geregtigheid beminnen, naar het eeuwige leven en de „hemelsche glorie met vurigen ijver verlangen, ons hart van „het aardsche losscheuren en het altijd op het hemelsche en „goddelijke rigten.quot; — Een duidelijk voorbeeld van deze door den h. Geest medegedeelde inwendige kracht in den strijd tegen het kwaad en versterking in het goed geven ons vooral de h. Apostelen, die, nadat zij op Pinksterdag met de kracht; van boven waren vervuld geworden, het hun aanvertrouwde Evangelie niet alleen in Judea, maar over de geheele wereld onverschrokken en vrijmoedig verkondigden en het zich tot eeue groote gunst rekenden, voor den naam van Christus boeijeu te dragen, smaad, folteringen en den dood te ondergaan. „De Apostelen,quot; zt^jgt de bovengenoemde Kerkvader, „waren „vóór de nederdaling van den h. Geest zóó laf, dat zij hunnen „goddelijken Meester verloochenden, maar daarna zóó man-„haftig, dat zij den dood niet telden, gaarne hun bloed voor „Hem gaven.quot; (Verg, Deel II, Bladz. 353.)

3) Het Vormsel drukt in de ziel der strijders van Christus, ee.Ti onuitwischbaar geestelijk merkteeken. — Door het h. Doopsel gaat de mensch het rijk van Christus binnen , en neeuit daardoor alle pligten op zicli van een goed burger van dit hemelsch rijk, van een getrouw onderdaan van Christus, den onsterfe-lijken Koning der eeuwen. Daar nu het rijk van Cüristus op

aarde, wegens de menigvuldige en onophoudelijke aanvechtingen van den vorst der duisternis en zijne bondgenoofen, van de wereld en de booze hartstogten, een rijk van strijd is, zoo behoort het tevens tot de eerste pligten van den Christen, aan dien geestelijken strijd deel te nemen. De openbare en plegtige inlijving in het strijdende leger van Christus geschiedt bij het ontvangen van het h. Sacrament des Vormsels. Daar wordt den nieuwen strijder van Christus het zegel van den grootcn Koning en Aanvoerder op het voorhoofd gedrukt en op geheimvoile wijze in de ziel geprent; het h. kruis, waarmede de Bisschop in Christus' naam het voorhoofd des vorme-lings teekent, en het daardoor geschonken geestelijke kenteeken doen hem voortaan voor hemel en he! als een uitverkoren strijdgenoot van Jesus Christus optreden. — Aan die geheimvolle bezegeling is, behalve de verpligting otn de wapenen van den geestelijken strijd voortdurend en onvermoeid te voeren, ook een zeker regt verbonden op de voortdurend daartoe gevorderde inwendige kracht, op de hulp van den Geest van sterkte, welke vooral bij hevige aanvallen der vijanden zoo noodzakelijk is. Want gelijk de goddelijke Voorzienigheid een ieder, wien zij eenige betrekking toevertrouwt, ook de noodige genade schenkt, om die behoorlijk waar te nemen, zoo zal Jesus Christus degenen, die Hij door de inprenting van zijn koninklijk karakter tot een voortdurenden strijd te zijner eere roept en wijdt, ook met de noodzakelijke kracht uitrusten, opdat zij dien gelukkig voeren, en, de voetstappen van hunnen zegevierenden Aanvoerder volgende, eenmaal den palm der overwinning mogen behalen. ') — Met betrekking tot liet be-

') De bewunderingswaardlge kracht, welke Christus aan zijne strijders sclicnkt, komt ons in liet voorbeeld van bijna ontelbare Bloedgetuigen levendig voov oogen. Als oen bijzonder bewijs diene het volgende voorval. — Ten tijde der vervolging van de Christenen omtrent hetjiar 262, leefde te Ceaareain Paleatiua Marinus, een krijgsman, die zioh zoowel door adei en rijkdom als door christelijke deugd onderscheidde. Hij was juist op het punt, tot hoofdman bevorderd te worden, toen een mededinger optrad, die hem zocht te ver-stooten, en daarom voor den landvoogd bij wijze van aanklagt getuigde, dat Marinus do bodoeide plaats niet kon verkrijgen, omdat hij Christen was en als zoodanig weigerde, aan den keizer door het brengen van oflergaven goddehjke eer te bewijzen. Spoedig liet Acheus, zoo heette de landvoogd, Marinus in het verhoor roepen, en dezo, gedachtig, dat hij door het h. Vormsel tot krijgsman van Christus was gezalfd, beleed openlijk en vrijmoedig Christen te zijn. De landvoogd gaf hem nu diie uren tijd tot bedenking, of hij zijn geloof verloochenen of de hoofdmansplaats laten varen en het leven verliezen wilde. Naauw^relijks had Marinus het geregtshof verlaten, toen Theotecnus, de Bisschop van Cesarea, die middelerwijl van dit voorval verwittigd was, tot hem kwam, en zich langen tijd met hem onderhield. Daarna nam de Bisschop den grootmoedigen be-

schreven karakter van het h. Vormsel en de daarraede verbonden genade en aanspraak op den noodzakelijken bijstand van

lijder bij de hand en leidde hem naar de kerk tot aan de trappen, van het altaar Hier trok hij diena krijgsrok ter zijde en wijzcnle op het zwaard, waarmede Marinua omgord was, noemde hij hem alle onderscheidingen en eereposten, welke hij in de dienst des keizers kon erlangen; verbolgens hield hij hem het Evangelieboek voor en zeide: „Kies tusschen deze beiden, mijn zoon!quot; Zonder zich lang te bedenken, strekte Marinns zijne hand naar het Tïvan-gelieboek uit, en verklaarde bereid te zijn , voor den inhoud daarvan zijn leven op te offeren. Nu sprak de godvruchtige Bisschop tot hem: „Uien dan, edelmoedige strijder, den Heer, uwen God, dien „Hem trouw en standvastig en verkrijg, door zijne genade gesterkt, „wat gij verkozen hebt ha in vrede!quot; — Pe tijd van bedenking was verstreken, en de christenheld verscheen andermaal voor den regterstoel van den landvoogd. Toen Marimts nu even standvastig en bepaald als te voren zijn geloof aan Jesus Christus beleed, werd hij veroordeeld door het zwaard te sterven en terstond daarop onthoofd. Dit feit verhaalt Eusebius, toenmalig Bisschop van Cesarea, in wiens tijd Theotecnus nog leefde.

Niet minder leerrijk is ook het voorbeeld van den h. TTormisdas, die met dezelfde edelmoedigheid liever alle tijdelijke goederen wilde verliezen en de uiterete ellende uitstaan, dan ontrouw te worden aan -Tesua, zijn hemelschen Koning. Hormisdas was uit eene der aanzienlijkste farailiön van Persic gesproten. Als de bloeddorstige Koning Sapor verwittigd werd, dat hij Christen was , riep hij hem voor zijnen regterstoel en beval hem. God, zijnen Zaligmaker, nf te zweren. Hormisdas antwoordde vrijmoedig: „Het is noch billijk, „noch raadzaam zulke bevelen te ^even.quot; „Want,quot; voegde hij er bij, „wie geleerd heeft, den allerhoogsten Heer en God te ver-„achten en te verloochenen, zal des te eer den Koning verachten, „die maar een sterfelijk mensch is. Als hij, die de magt van den „aardschen Koning niet erkent, den dood schuldig is, hoeveel „zwaardere straffen heeft dan de ongelukkige niet te wachten, die „God, den Schepper van het heelal, verloochent?quot; De Koning, ia plaats van de verheven wijsheid dier woorden, gelijk billijk was, te bewonderen, liet den onverschrokken strijder van Christus van alle tijdelijke goederen en eereposten berooven, en veroordeelde hem, zonder eenig ander kleed dan een stuk lijnwaad om de lendenen, de kameelen van het leger te leiden. Geruimen tijd later zag de Koning uit een venster van zijn paleis en bemerkte Hormisdas, die geheel met stof bedekt en door de zon verbrand was. Toen ontstond er eenig menschelijk gevoel in het hart van den dwingeland : de gedachte aan hetgeen Hormisdas vroeger geweest was, en het zien van den beklagenswaardigen toestand, waarin hij zich thans bevond, scheen den Koning te treffen. Hij liet den heiligen Belijder roepen, bood hem een linnen kleed aan en sprak tot hem: „Zie toch van uwe hardnekkigheid af en verzaak den Zoon des „timmermans !quot; Toen ontstak Hormisdas in heiligen ijver en verontwaardiging; hij nam het hem aangeboden kleed, scheurde het in stukken en wierp het den Koning voor de voeten met de woorden: „Behoud uw geschenk, als ik het met den afval van mijn geloof „moet betalen!quot; Na dit voorval werd de kloekmoedige strijder van Christus halfnaakt, zooals hij was, door den in toorn ontstoken Koning weggezonden. Hij eindigde zijn heilig leven in ballingschap.

den h. Geest, sclirijfl de h. Paulus aan de Christenen van Ephese : (I: 13 en IV: 530.) „Gij zijt bezegeld met deu h. „Geest der belofte,quot; en aan de Corinthiërs: (2. Ep. I: 21, 22.) „Hij nu, die ons met u bevestigd in Christus en ons gezalfd „heeft, is God, die ons bezegeld en het onderpand des Geestes „in onze harten gegeven heeft.quot; ¹)

De magt om te vormen hebben de Bisschoppen als opvolgers der Apostelen; de Paus kan echter in dringende gevallen deze magt ook geven aan een Priester, die geen Bisschop is.

1) De toediening van het h. Sacrament des Vormsels komt volgens de gewone orde alleen toe aan den Bisschop, daar deze alleen , en niet ieder gewoon Priester, iu den eigenlijken en vollen zin opvolger der Apostelen, en bijgevolg hij ook alleen bezitter dier regten en volmagten is, wier uitoefening, volgens het getuigenis van de Handelingen der Apostelen, (VlII.) uitsluitend aan de Apostelen was voorbehouden. Het Concilie van Trente (Zitt. 6. Can. S. over het Vormsel) stelt deze leer als geloofsregel vast, verklarende: „Als iemand zegt, dat de „gewone bedienaar van het h. Vormsel niet de Bisschop alleen, „maar ieder gewoon Priester is, hij zij in den ban.quot; Overigens heeft reeds Paus Eugenius IV in het genoemde Decreet voor de Armeniërs de uitspraak gedaan, dat „de Bisschop de ge-„wone bedienaarquot; is van dit Sacrament, en luider dan alles spreekt het algemeen, tot de Apostelen toe opklimmende gebruik der h. Kerk, waarop reeds Paus Innocentius I in zijn schrijven aan Decentius zich beriep, als hij zeide: „üe Bis-„schoppen alleen hebben de magt om te vormen, den h. Geest „mede te deelen; dit is bewezen niet alleen door het gebruik „der Kerk, maar ook door de Handelingen der Apostelen, „waar gezegd wordt, dat Petrus en Joannes zijn afgezonden, „om den h. Geest te schenken aan hen, die (in Samarië) „waren gedoopt.quot; ') — Uit de beslissing der Kerkvergadering

') Er is voorwaar niets, waarover de Christen zich meer moet schamen, dan over die ten huldigen dage, helaas! al te dikwijls

van Trente, volgens welke de Bisschop alleen de gewone bedienaar van het h. Sacrament des Vormsels is, volgt geenszins, dat een gewoon Priester geen hidtengewoon bedienaar kan zijn, want zij veronderstelt, dat er ook een bedienaar van het Vormsel zijn kan, die geen Bisschop is. Paus Eugenius IV (t. a. p) leert duidelijk hetzelfde. Nadat hij gezegd heeft, dat de Bisschop de gewone bedienaar des Vormsels is, voegt hij er terstond bij: „men leest echter, dat somtijds met bewilliging van den apostolischen Stoel om gegronde en zeer „dringende redenen een 'eenvoudig Priester met het door den

voorkomende otigelnkkige flaauwlieid, welke bem weêrhoudt, het katholiek geloof vrij en openlijk te belijden en volgens de leerstellingen des geloofs zijn leven in te rigten. Eene grootere karakterloosheid, dan die, welke zulke Christenen toonen, is naauwelijks denkbaar. In het gezelschap van vrijdenkers, belletristen, gods-dienstspotters en wellustelingen lagchen zij om hetgeen zij in hun hart voor heilig houden, spotten zij met alles -wat eerbiedwaardig is, verwerpen door woorden en gebaren, wat zij inwendig moeten billijken. Zoo spelen zij met. een valaeh geweten de aangeleerde rol van vrijgeesten, om den bijval van dezen te winnen, en roemen er op, leerlingen van godloochenaars, deïsten en pantheïsten te wezen, terwijl zij blozen van schaamte, als men ben aanziet voor geloovige leerlingen van Jesus den Gekruisigde, voor getrouwe kinderen der katholieke Kerk. Schandelijke schaamte ! Zulke Christenen mogen bij een Heiden ter school gaan en daar leeren, dat zij verdienen zelfs door hen veracht te worden, en dikwijls ook zeer veracht worden door degenen, naar wier gunst zij haken, van wie zij door laf verraad hunner eigen heilige overtuiging een goedkeurend lachje verkrijgen. —• Constanlius Chlorus, de vader van Con-stantijn den Groote, had, ofschoon hij zelf Heiden was, onder zijne hovelingen een aanzienlijk getal Christenen. Op zekeren dag kwam bet hem in de gedachte, hun geloof op de proef te stellen. Tot dat einde vergaderde hij allen bij zich, rigtte woorden tot hen, welke zeer geschikt waren, om hen op het dwaalspoor en in de verzoeking tot afval des geloofs te brengen; eindelijk vorderde hij van elk afzonderlijk, zich over zijn gevoelen te verklaren. Eenigen van hen, door menschenvrees en andere tijdelijke inzigten beheerscht, waren beducht voor hun geluk en bragten, om het te verzekeren, hunne godsdienst schandelijk ten ofier; het grootste deel verklaarde zich echter luide voor Christus. .Nu eerst gaf Constantius zijne wezenlijke bedoeling te kennen, schonk den getrouwen wegens hunne edelmoedige standvastigheid den schoonsten lof en hekelde met levendige verwijten de lafi'e en strafbare zwakheid der anderen. „Hoe kunnen dezen,quot; zeide hij, „aan den Keizer onverbreekbare „trouw bewijzen, daar zij meineedig en trouwloos jegens hun God „zijn?quot; Hij joeg ze nu, als zijne dienst onwaardig, uit zijn paleis, terwijl degenen, die hij bereid had bevonden, om liever alles dan hun geloof te verzaken, als zijne getrouwste dienaren werden aangezien, in hunne betrekking bleven en zich later altijd met zijne gunst en zijn vertrouwen vereerd zagen. „Het zijn menschen van „karakter,quot; zeide hij; „getrouw aan hunnen God, zullen zij het „ook hunnen vorst wezen.quot; Dit trefiend voorval verhaalt ons de bovengenoemde Eusebius in zijne kerkelijke geschiedenis.

„Bisschop bereide Chrisma dit Sacrament des Vormsels heeft „toegediend.quot; Een gewoon Priester kan dus, — bijV. in ver verwijderde Missiën, waar de Bisschop slechts hoogst zelden of slechts met de grootste gevaren en moeijelijkheden zou kunnen komen, en waar voor de geloovigen, om eene uitgebroken vervolging van de Christenen of om andere dergelijke oorzaken , de hemelsche versterking van dit h. Sacrament bijzonder noodzakelijk geacht wordt, — met pauselijke raagtiging het Sacrament des Yormsels toedienen, maar moet zich van het door een Bisschop bereide Chrisma bedienen. Een doorslaand bewijs voor deze leer levert eveneens het gebruik der grieksche Kerk, waar ook de Priesters vormen. Want ofschoon dit gebruik in het Concilie te Florence, als met dat der la-tijnsche Kerk niet overeenstemmend, ter sprake kwam , werden de Grieken dsshalve toch niet tot eene andere handelwijze aangezet, maar als regtgeloovig in de latijnsche Kerk aangenomen. Zij bleven ook later bij dat gebruik met eene ten minste stilzwijgende goedkeuring van den h. Stoel.

Met welke ceremoniën dient de Bisschop het Vormsel toe, en wat beteel-enen deze?

Eerst strekt hij de handen over alle vormelingen uit en roept den h. Geest over hen af; dan legt hij elk afzonderlijk de hand op en zalft hen met het h. Chrisma; aan het einde geeft hij allen te zamen den heiligen zegen.

Al deze ceremoniën worden gewoonlijk met groote plegtigheid verrigt. De Bisschop komt in witte kleederen, het zinnebeeld van heilige vreugde, aan het altaar, vouwt eerbiedig de handen , en zich wendende naar de vormelingen, die godvruchtig voor hem op de knieën liggen, smeekt hij den h. Geest over hen af, biddende: „De h. Geest kome over u, en de kracht des „Allerhoogsten beware u voor zonden. Amen.quot; Na dit gebed en eenige korte aanroepingen, welke de Bisschop met de Priesters beurtelings verrigt, strekt hij zijne handen over alle vormelingen uit en zegt: „Almagtig, eeuwig God! die u ge-„waardigd hebt deze uwe dienaren uit het water en den h. „Geest te doen herboren worden, en hun de vergeving van „alle zonden te geven, stort over hen uwen Geest uit met „zijne zeven gaven, uwen h. Vertrooster van den hemel. Amen. „Den geest van wijsheid en verstand. Amen. Den Geest van „raad en sterkte. Amen. Den Geest van wetenschap en gods-„vrucht. Amen. Vervul hen met den Geest uwer vreeze en „teeken hen met het teeken van het kruis van Christus en „wees hun genadig ten eeuwigen leven. Door denzelfden Jesus „Christus onzen Heer,quot; enz. Hierop gaat de Bisschop tot

eiken vormeling afzonderlijk (of laat elk afzonderlijk voor zich komen) steekt den duim in het h. Chrisma, en zalft, de voorhand op het hoofd van den vormeling leggende, in den vorm van een kruis het voorhoofd met de woorden : „N. Ik teeken „u met het teeken des kruises en bevestig u met het Chrisma „der zaligheid in den naam des Vaders,'' enz. Eindelijk geeft de Bisschop den vormeling een zachten kaakslag en zegt: „ Vrede zij met u.quot; Nadat alle aanwezige vormelingen gevormd zijn, bidt de Bisschop, naar het altaar gekeerd, met gevouwen handen: „o God, die aan uwe Apostelen uwen h. Geest ge-„geven en gewild hebt, dat Hij door hen en hunne opvolgers „aan rle andere geloovigen worde medegedeeld! Zie genadig „op de dienst onzer nederigheid en geef, dat de harten van „hen, wier voorhoofd wij met het h. Chrisma gezalfd en met „het teeken des h. kruises geteekeiul hebben, doordat de h. „Geest over hen nederdale en zich gewaardige in hen te verblijven , een volmaakte tempel uwer heiligheid zijn. Gij, die „met den Vader en denzelfden h. Geest, gelijk God, leeft en „regeert van eeuwigheid tot eeuwigheid. Amen.quot; Daarop zegt de Bisschop: „Zie, zoo wordt ieder mensch gezegend, die „den Heer vreest;*' en tot de vormelingen zich wendende en het h. kruisteeken over hen makende, bidt hij ten slotte: „De Heer uit Sion zegene u, opdat gij de schatten van Jerusalem moogt zien alle dagen uws levens en het eeuwig „leven hebben. Amen.quot;

Wat het zigtbare teeken is, waardoor, volgens de instelling van Christus, de onzigtbare genade wordt medegedeeld, is bij het Sacrament des Vormsels niet met dezelfde zekerheid als bij het Doopsel aan te geven, daar namelijk noch de h. Schrift, noeh de apostolische Overlevering het bedoelde teeken uitdrukkelijk en naauwkeurig bepaalt. — In de h. Schrift lezen wij wel, dat de Apostelen den h. Geest door handoplegging mededeelden; dit geeft ons echter geenszins regt om te besluiten, dat zij niet te zelfden tijde de zalving deden. De h. Vaders van hunnen kant gewagen, wanneer er van het Vormsel spraak is, nu eens van de oplegging der handen, dan weer alleen van de zalving met Chrisma: eene omstandigheid, welke ons voldoende reden geeft om aan te nemen, dat de zalving steeds met de handoplegging en deze met gene is gepaard gegaan, en beide levens als het eenige zigtbare teeken van het Vormsel zijn beschouwd geworden. Dat echter niet de algemeene oplegging der handen, welke bij het begin des Vormsels plaats heeft, waarbij namelijk de Bisschop over alle vormelingen, onder aanroeping van den h. Geest, de handen uitstrekt, een wezenlijk bestanddeel van het zigtbare teeken en bijgevolg van het Sacrament des Vormsels is, blijkt reeds daaruit, dat de vormeling, die bij de bedoelde handoplegging niet tegenwoordig, maar toch gezalfd ia, later niet, zelfs niet onder voorwaarde, gevormd wordt; terwijl degene, die daarbij tegenwoordig, maar niet gezalfd was, als niet gevormd beschouwd en bijgevolg onder voorwaarde gevormd moet worden,

Zoo is het kerkelijk gebruik, ¹) en de Kerk, welke bij de toediening der h. Sacramenten door den h. Geest geleid wordt, zou zeker anders handelen, als zij bet wezenlijke van het sacramenteele teeken des Vormsels in iets anders dan in de zalving met het h. Chrisma en de daarmede verbonden handoplegging beschouwde. ²) Volgens het romeinsch gebruik rust, bij de bediening van het Vormsel, gelijk reeds boven bij de ceremoniën is opgemerkt, de voorhand van den Bisschop op het hoofd des vormelings, terwijl zijn duim het voorhoofd van dezen in den vorm van een kruis zalft. Toch wordt deze handoplegging op het hoofd niet als eene noodzakelijke voorwaarde tot de geldige bediening van dit Sacrament beschouwd, omdat de beschreven zalving van het voorhoofd, als een voornaam deel des hoofds, reeds eene soort van handoplegging insluit en genoegzaam de mededeeling van den h. Geest afbeeldt. — Daar er echter ten aanzien van hetgeen tot het wezen des h. Vormsels behoort onder de Godgeleerden nog groot verschil van gevoelen heerscht, en bovendien alle plegtighedcn van het Vormsel zeer geschikt zijn, om den vormeling op de hoogere beteekenis en heilzame kracht van dit h. Sacrament opmerkzaam te maken en hem tot het waardig ontvangen er van voor te bereiden, mag niemand verzuimen, terstond in het begin, als de Bisschop over allen de Landen uitstrekt, en ook aan het einde, als hij den zegen geeft, tegenwoordig te wezen. En hieraan moet een ieder des te meer waarde hechten, daar de gebeden, welke de Bisschop in den naam der h ILerk verrigt, en de zegen, welken hij als plaatsbekleeder van Christus uitdeelt, reeds in zich eene bijzondere kracht bezitten, om de volheid der genaden en de gaven des h. Geestes over ons af te smeeken.

Er blijft ons nog over, de beteekenis der voornaamste van de boven beschreven ceremoniën te verklaren.

1) De handoplegging ging reeds in het Oude Verbond gepaard met het plegtige gebed, hetwelk men voor andereu verrigtte, en met den zegen, welken men hun schonk. Zij beteekent in het algemeen, dat de biddende of zegenende den wensch en wil heeft, om aan hen, voor wie hij tot God om genade en zegen smeekt, deze goederen, voor zoover het in zijne magt is, ook werkelijk mede te deelen. Met deze bedoeling legde de stervende Patriarch Jacob zijne handen op de zonen van Joseph, (1. Moz, XLVIII.) en ook de Patriarchen van het Nieuwe Verbond, de h. Aposteleu, bedienden zich (volgens het getuigenis van de Handelingen der Apostelen) van de handoplegging ter mededeeling van den h. Greest. — Vandaar dan ook de herhaalde handoplegging bij de toediening van het Vormsel. Jüie, welke in het begin plaats heeft, is de plegtige uitdrukking van den wensch des Bisschops, dat

In dien zin noemt Hugo van St. Victor, een der eerwaardigste Godgeleerden, (gestorven 1141) het Vormsel een Sacrament, quo (Jhristianus unctione Chnematis per impositionem manus in froute signatur. L. II: de Sacrament, p, 7. c. a.

de h. Geest op zijn gebed en door zijne tusschenkomst op den vormeling moge nederdalen, terwijl die, welke met de zalving gepaard gaat, aanduidt, dat Hij werkelijk op de vormelingen nederdaalt en op hen rust.

2) De zalving, welke bij de toediening van dit h. Sacrament plaats heeft, is in alle deelen van groote beteekenis. Het uit olijfolie en balsem bereide en door den Bisschop op Witten Donderdag gewijde Chrisma (van het grieksche chrisma, d. i. zalf, waarmede de bedoelde zalving voltrokken wordt) verbeeldt de bij het Vormsel plaats hebbende mededeeling des h. Geestes, wiens verschillende werkingen door de eigenschappen van de olie en den balsem worden aangeduid. — a) De vetheid van de olie verbeeldt volgens het bijbelsch spraakgebruik de volheid, in welke de h. Geest verleend wordt. — Deze eigenschap van de olie, krachtens welke zij zacht en aangenaam vloeit, losse stoffen, over welke zij uitgestort wordt, doordringt en daarin onuitwischbare sporen achterlaat, beteekent de geheimvolle uitstorting van den Geest in het hart van den gevormde, het doordrongen worden zijner ziel van de goddelijke genade, het onuitwischbaar kenteeken, hetwelk het Vormsel daarin drukt. De verdere eigenschappen van de olie, om het vuur te voeden, ons te verlichten en te verwarmen, de smart te lenigen en de wonden te genezen, duiden op de goddelijke liefde meer en meer ontvlammende, alsmede op de troostende en genezende genadewerking van den h. Geest. De eigenschap eindelijk, welke de olie heeft, om de ledematen van het lig--chaam te versterken, buigzaam en vlug te maken, beteekent de hoofdwerking van den h. Geest in het h. Sacrament des Vormsels, namelijk de inwendige versterking, welke verleend wordt teneinde tegen de vijanden der zaligheid te strijden. Immers het is aan dit h. Sacrament eigen, aan hen, die het ontvangen, hoogere kracht en sterkte mede te deelen, opdat zij, als geheiligde strijders van Jesus Christus, bij alle bekoringen manhaftig en met volharding strijden, en de vijanden hunner eeuwige zaligheid door een vlug hanteeren der wapenen, d. i. door eene bereidwillige en naauwgezette vervulling van alle bevelen van hunnen Aanvoerder, zegevierend wederstaan. — l) Met de olijfolie wordt balsem, d. i, welriekend, witachtig en doorschijnend sap van hars van den arabischen balsemstruik of dergelijke geurige vochten vermengd, „om aan te toonen, „dat den vormeling de genade verleend wordt, zich rein te „bewaren van het bederf der wereld en door een godvruchtigen „levenswandel den geur van deugd te verspreiden.quot; Gelijk namelijk de natuurlijke balsem tegen bederf en vernietiging bewaart en een aangenamen reuk verspreidt, zoo zal ook de hemelsche balsem der genade den gevormde voor het geestelijk

bederf en den dood, voor de zonde bewaren , en door de heilige gevoelens en werken, waartoe de genade hem aanzet, bekwaam maken , om, volgens de vermaning van den Apostel der wereld, „een goeden geur van Christus te worden.quot; (2. Cor. II: 15.) Deze dubbele beteekenis van den balsem wordt in de kerkelijke wijding van het Chrisma aangegeven, daar de Bisschop bidt: „God moge aan het Chrisma de kracht des h. Geestes schenken, „opdat door de daarmede ondernomen zalving het bederf der „eerste geboorte verdwijne, en de ziel van eiken gezalfde, als „een heilige tempel, den aangenamen geur van een onschuldig „leven verspreide.'quot;

3) Het kruisteeken, hetwelk de Bisschop met het h. Chrisma op het voorhoofd des vormelings maakt, duidt aan, dat de Christen zich nooit voor het kruis mag schamen, maar zijn geloof aan Jcsus den Gekruisigde zonder vrees belijden moet, met de grootmoedige genegenheid van den Apostel, die zegt: „Ik schaam mij niet het Evangelie, (de leer van Jesus, den „Gekruisigde) want het is eene kracht Gods tot zaligheid voor „een ieder, die gelooft.quot; (Bom. I: 16.) Het kruis stelt ons den inhoud van geheel het christelijk geloof, het kort begrip van alle leeringen van Jesus Christus, het verhevenste voorbeeld zijner goddelijke deugden voor oogen; het is de roemvolle banier van onzen aanbiddenswaardigen Verlosser. Wie zich over het kruis schaamt, die schaamt zich dus over Jesus Christus, zijnen Verlosser en God zeiven. Beteekenisvol alzoo is het merkteeken, waardoor Christus zijne uitverkorene strijders onderscheidt, en van niet minder beteekenis is het, dat dit eerbiedwekkend, zegen-belovend teeken op hunne voorhoofden gedrukt wordt. Want daar het voorhoofd het vooruitstekendste, voor aller oogen zigtbare deel van 's menschen gelaat is, zoo is het dragen van het kruis op het voorhoofd niets anders, dan openlijk en voor geheel de wereld het geloof aan Jesus, den Gekruisigde , zonder eenige vrees en schaamte belijden. gt;)

gt;) De Christen begaat zeker eene zware zonde, ah hij het h. Vormsel niet ontvangt, omdat hij dit h. Sacrament niet telt of veracht; desgelijks als hij door zijn verzuim voldoende reden geeft tot het vermoeden, dat hij dit h. Sacrament veracht, want daardoor geeft hij eene niet geringe ergernis. — Bezondigt men zich ook zwaar, als men het h. Vormsel uit nalatigheid of onverschilligheid niet ontvangt, ofschoon men eene gunstige gelegenheid en den gevorderden ouderdom heeft ? Verscheidene Godgeleerden beantwoorden deze vraag bevestigend, daar zij beweren, dat Christus het verlangt, de Kerk het gebiedt, en de zorg voor zijne eigen zaligheid daartoe dringend vermaant. Anderen daarentegen geven een ontkennend antwoord, door te zeggen, dat geen eigenlijk streng gebod van Christus ofdeXerk kan aangetoond worden, en het den Christen in den regel niet aan andere krachtige middelen ontbreekt, om de bekoring te overwinnen en zalig te worden. De h. Ligorio voert in zijne moraaltheo-

In dien ziu spreekt Paus Eugeims IV: „Omdat het voorhoofd „de natuurlijke zetel der schaamte is, wordt de Christen daarop „gezalfd, opdat hij zich den naam van Christus en zijn h. kruis, „hetwelk voor de Joden eene ergernis is, niet schame.quot; En reeds lang te voren had de h. Augustinus (Verklar. 4. over den 30 I'salm) dezelfde gedachten uitgesproken met de woorden : „Niet zonder reden wilde Christus zijn zegel op ons voorhoofd, „den zetel der schaamte, gedrukt hebben; Hij wilde dit, „opdat wij. Christenen, ons niet over zijne versmading zouden „schamen.quot;

4) Ook de ligie kaakslag, welken de Bisschop na de vol-bragte zalving den vormeling geeft, is niet zonder diepen zin. Deze is als 't ware de christelijke ridderslag en zegt den jeugdigen strijder van den hemelschen Koning, dat hij nu gesterkt is en verpligt, ter wille van den naam van Jesus alle onregt geduldig te verdragen. Zoo leert ook de h. Carolus Borromeüs, als hij zegt: „De gevormde Christen moet weten, „dat hij nu een soldaat is geworden van Christus, wiens strijd „en zege niet in het toevoegen, maar in het geduldig verdragen „van onregtvaardigheden beslaat; hij moet weten, dat hij, in „de christelijke wapendienst ingelijfd , niet de aangenaamheden „en gemakken dezes levens, maar veeleer ongemak moet zoe-„ken, en het hem overkomend lijden geduldig verdragen; dat „verder de pligt op hem rust, in de gelederen te staan en, „de vijandelijke wapenen in het oog houdende, die zoo af te „weren, dat, ofschoon zij ligchaam, eer en tijdelijk goed „schenden, toch de ziel in geenen deele kunnen schaden.quot; — Als de Bisschop den vormeling den liglen , vaderlijken kaakslag geeft, wenscht hij hem den vrede met de woorden; „Vrede „zij met uT' Daardoor geeft hij den gevormde te verstaan, dat hij de volheid der hemekche genade, „den vrede Gods, „welke alle begrip te bovengaat,quot; (Phil. II: 9.) de zoetste

logie (Deel VI. n. 181, 182) de redenen voor beide gevoelens aan en zegt ten slotte, dat het ontkennende antwoord thans niet aannemelijk genoeg roorkomt, na de uitspraak van Benedictus XIV in de bulie : Tit si pasioralis § 3. Deze geleerde Paus verklaart aldaar Let Vormsel, hetwelk door grieksche Priesters in Italië en aangrenzende eilanden werd toegediend, voor ongeldig, en voegt er terstond bij, dat zij, die op gezegde wijze ongeldig gevormd zijn, „niet door dwangmiddelen verpligt mogen worden, om het „Sacrament des Vormsels van eenen Bisschop te ontvangen, in „zoover door de toepassing van dergelijke maatregelen ergernis zou „kunnen worden gegeven, vooral daar het h. Sacrament des Vormsels „ter zaligheid niet volstrekt noodzakelijk is. Dergelijke ongeldig ge-„vormden moeten echter door hunne respectieve Bisschoppen ge-„leerd worden, dat zij zich aan eene zware zonde schuldig maken, „als zij bij voorkomende gelegenheid weigeren, het h. Vormsel te „ontvangen.quot;

vrucht des h. Geestcs, ontvangen heeft, en vermaant hem tevens dit kostbaarste aller geestelijke goederen met de grootste zorgvuldigheid te bewaren. — Vol beteekenis is ook de ver-eeniging van den vredewensch met den kaakslag, welke als eene voorzegging van den toekomstigen strijd en het lijden is. De ware vrede met God, met zich zeiven, met de evennaasten is dus geenszins onvereenigbaar met den veelvoudigen strijd en de moeijelijkheden dezes levens; integendeel zijn het juist deze strijd en dat lijden, welke het meeste bijdragen tot de bewaring en vermeerdering van dien vrede, welken de wereld met al hare goederen en vermaken niet geven kan, maar aan de bezitters tracht te ontrooven.

Het quot;Vormsel is ter zaligheid niet onvoorwaardelijk noodzakelijk ; toch is het zonde, ais men het uit nalatigheid of onverschilligheid niet ontvangt.

Het Vormsel is niet, gelijk het Doopsel, noodzakelijk uit noodzakelijkheid des middels. Dit blijkt reeds uit het vroeger gezegde, dat een kind, hetwelk terstond na het Doopsel, zonder het h. Vormsel ontvangen te hebben, sterft, onverwijld het rijk der hemelen binnengaat; ofschoon van den anderen kant de voornaamste Godgeleerden ¹■) niet ten onregte van gevoelen zijn, dat zulk een kind in den hemel eene minder groote glorie zal genieten dan een, dat gevormd is, omdat het eerste de vermeerdering van genade mist, welke aan het laatste door liet ontvangen van het h. Sacrament des Vormsels is ten deel geworden. — Opdat aan niemand zijner onderhoorigeu deze grootere genade en de daaraan beantwoordende hemelsche glorie zou ontbreken, stelde de h. Carolus Borromeüs zich ten tijde der te Milaan woedende pest dikwijls aan het oogenschijnlijke gevaar des doods bloot, terwijl hij de door deze ziekte aangetaste kinderen het li. Vormsel toediende. Deze reden alleen zou inderdaad voldoende moeten zijii, om een ieder tot het ontvangen van dit h. Sacrament te stemmen en christelijk gezinde ouders aan te zetten, zorg te dragen, dat hunne kinderen op gepasten tijd worden gevormd. Er zijn overigens nog andere, niet minder gewigtige beweegredenen, om zoo te handelen.

1) Vóór alles is het Christus' wil, dat wij dit door 'tlem ingestelde en aan zijne Kerk ter bediening opgedragen Sacrament des Vormsels tot onze zaligheid eu onze volmaking ontvangen. Daardoor toch wil de goddelijke Verlosser, gelijk

Onder anderen Hugo van Si. Victor en met hem de h. Thomas, Sum 3. q. 72. a. 8. ad, 4.

weleer aau zijne Apostelen, ook aan ons den Verfroosfer, zijnen h. Geest, de bron en uitdeeler van alle genaden zenden, opdat Hij ons evenzeer verlichte, heilige, sterke en met de volheid zijner zeven onwaardeerbare gaven verrijke, ¹) Zou het nu niet eene onverantwoordelijke ligtzinnigheid zijn, als wij, in plaats van naar dit oneindig kostbaar genadegeschenk vurig te verlangen en het met de grootste dankbaarheid aan te nemen, het niet in aanmerking namen of zelfs snood afwezen? Bood ons iemand schatten aan, welke door roest en mot verteren en dikwijls genoeg door dieven geroofd worden, wij zouden zeker niet onverschillig zijn voor zulk een aanbod. En naar deze gave van den allerhoogsten God, welke oneindig kostbaarder is, dan alle rijkdommen en schatten der wereld, naar dit genadegeschenk, hetwelk niets minder is, dan de goddelijke Geest zelf, (Verg. Deel II. bladz. 353.) zouden wij uit traagheid, onverschilligheid of nalatigheid niet eens onze hand uitstrekken ?

2) Eene verdere beweegreden om het h. Yormsel te ontvangen en anderen daartoe op te wekken, is de duidelijk geopenbaarde wensch, de dringende uitnoodiging der h. Kerk.

Als de beste, voor het geestelijk welzijn barer kinderen bezorgde moeder, is de Bruid van Christus, de h Kerk, niet tevreden, met ons door het toedienen van het h. Doopsel tot een bovennatuurlijk leven herboren te hebben; zij wil ook dat wij in levenskracht toenemen en tot de volheid van den manne-lijken leeftijd van Christus opgroeijen. Daarom was het ten allen tijde en is het ook heden nog haar vurigste wensch, dat alle geloovigen aan de genade van dit h. Sacrament deelachtig en daardoor tot den zegepralenden strijd tegen de vijanden der zaligheid gesterkt worden, en daarom was het ook altijd haar ernstig streven, te verhoeden, dat in dit opzigt traagheid en verzuim bij de Christenen ingang vonden. „Opdat „wij ,quot; zegt Petrus Damianus, (preek op Kerkwijding) „door onzen lastigen vijand, die onophoudelijk er op uit is „ons te schaden, niet ongewapend en krachteloos worden be-„vonden, bepalen de kerkelijke leerstellingen en verordeningen „der h. Vaders, dat men het ontvangen van het Sacrament „des Vormsels niet mag uitstellen.quot; Niet zelden hebben de Synoden strenge kerkelijke straffen bepaald voor ouders, die verzuimen hunne kinderen bij voorkomende gelegenheid te laten

De Kateclieet mag niet in gebreke blijven, in liet voorbe-reidingsonderrigt tot het li. Vormsel op de verschillende genaden, namelijk de zeven gaven en de twaalf vruchten van den h. Geest, terug te kernen en op de groote waarde daarvan opmerkzaam te maken. (Zie Deel II. Bladz, 356—359.

vormen. Zoo werd bijv. zulken ouders tot boete opgelegd, iederen vrijdag op water en brood te vasten, totdat de kinderen gevormd waren, of de ingang tot de kerk werd hun zoolang ontzegd. ¹) Desgelijks staat er in de oude boetewetten, waarop zich de h. Carolus Borromeüs beroept, als hij den ouders hunne verpligting om de kinderen te laten vormen, aantoont: „Wanneer een kind zonder het h. Vormsel sterft, moeten „diens ouders, voor zoover dit door hun verzuim geschied is, „drie jaren lang boete doen.quot;

3) Eindelijk moet de ijver voor zijne zaligheid ieder Christen tot het ontvangen van het h. Vormsel aanzetten. Het woord van den Apostel; (2. Tim. III: 12.) „Allen, die godvruchtig „willen leven in Christus Jesus, zullen vervolging lijden,quot; heeft zich altijd bewaarheid, en zal zonder twijfel tot het einde der eeuwen overal en bij eiken Christen in hel bijzonder bevestigd worden; nooit zullen de duivel en de booze, aan den vorst der duisternis verkochte wereld de dienaren Gods met rust laten. De christelijke sterkte, die uitstekende gave van den h. Geest, is dus niet alleen voor de Martelaars, maar voor iederen regtvaardige eene behoefte. De h. Kerk heeft ook in vredestijd hare Martelaars; want het gansche leven van een Christen, die volgens de voorschriften van het Evangelie leeft, is volgens de uitdrukking van een Kerkvader, „een kruis en „een martelaarschap.quot; Al trekt men in onze dagen en in onze landen niet meer, gelijk ten tijde van Nero en Diocletiaan, met vuur en zwaard tegen de belijders des geloofs en de navolgers van het voorbeeld van Christus te velde, toch kan men ook hier gelijk elders om het geloof te lijden hebben, en zeker maken vervolgingen van anderen aard ook in onze dagen de openbare en vrijmoedige belijdenis van het christelijk geloof, de voortdurende beoefening der christelijke deugden dikwerf zeer mogelijk. Leugen en bedrog en allerlei verleiding worden ten huidigen dage aangewend, om het ware geloof in 't hart, vooral der onervarene jeugd, te ondermijnen, en alle sporen van christelijke deugd te verbannen. Zoo ooit, dan voorzeker is in onze eeuw van ongeloof en zedenbederf de christelijke sterkte noodig, om het dubbele kleinood van geloof en onschuld uit de vlammen van Sodoma en Gomorrha te redden. Wie zal dan nog aarzelen, door het ontvangen van het h. Vormsel de volheid dier gave van den h. Geest zich eigen te maken ? Moet degene, die dit verzuimt, het niet aan zich zeiven, niet aan zijne eigen schuldige nalatigheid toeschrijven, als hij in het geloof schipbreuk lijdt, als zijne deugd vergaat op de klippen van het slechte voorbeeld en de verleiding ? De hier aange-

voerde redenen zijn zeker zeer geschikt om eiken Christen aan te moedigen, de voorkomende gelegenheid om dit h. Sacrament te ontvangen niet vruchteloos te laten voorbijgaan. Zij zullen alle godvreezende ouders sterk aansporen, hunne kinderen bij tijds tot het waardig ontvangen van het Vormsel voor te bereiden. Zou hij, die anders handelde, zich in zijn geweten wel van zonde kunnen vrijspreken ? Zou hij niet moeten vreezen, dat hij zich door znlke onverschilligheid jegens de genade, welke God hem ter zaligheid aanbiedt, aan eene zware zoude schuldig maakt? En als men ten tijde, dat er gevormd wordt, zich zeiven niet liet vormen of zijne kinderen niet tot het Vormsel leidde, zou er in dit geval niet alle reden zijn, te duchten, dat men door deze handelwijze geringachting jegens dit h. Sacrament toont en groote ergernis zou geven? 'j

Een ieder, die gedoopt is, kan het h. Vormsel geldig en met geestelijk voordeel ontvangen, onverschillig of hij tot de jaren van verstand gekomen is of niet. Zelfs onnoozelen, die noch tot de h. Uieclit noch tot de h. Communie mogen worden toegelaten, zijn van het ontvangen van dit h. Sacrament niet vrij, daar ook in hen, gelijk in het algemeen in de onmondigen, het door het h. Doopsel verkregen leven der genade kan vermeerderd worden en werkelijk vermeerderd wordt. — Wat echter de kinderen aangaat, is het ten huidigen dage in de latijnsche Eerk geen gebruik meer, ze te vormen, alvorens zij de jaren des verstands bereikt hebben, tenzij soms in doodsgevaar of wanneer er eenige andere gewigtige reden bestaat, om in dit opzigt eene uitzondering te maken, bijv. als het te voorzien is, dat de Bisschop in geruimen tijd niet meer zal komen. Want daar die kinderen, die het gebruik der rede missen, tot den geestelijken strijd nog onbekwaam zijn en bijgevolg ook de buitengewone sterkte daartoe niet aanstonds behoeven; terwijl daarenboven de persoonlijke voorbereiding tot het h. V ormsel ter verkrijging van rijkere genade en grootere verdienste zeer veel bijdraagt, is het volgens de opmerking van den roomschen Itatechismus „minder „nuttig, aan de kinderen, voordat zij tot het gebruik der rede zijn „gekomen, dus vóór hun zevende jaar, dit h. Sacrament toe te „dienen.quot; De tot het ontvangen des h. Vormsels voorgeschreven ouderdom is evenwel in de verbchillende diocesen zeer verschillend; de geloovigen hebben zich dus in dit opzigt aan de hun door hunne zielzorgers bekend gemaakte bisschoppelijke verordeningen te houden.

') Ofschoon het Vormsel een Sacrament der levenden is, evenals het h. Sacrament des Altaars, bestaat toch bij deze beide Sacramenten niet dezelfde verpligting, om te voren te biechten. Met betrekking tot het h. Sacrament des Altaars bepaalt het Concilie van 'i'rente: (Zitt. 13 hfdst. 7.) „Niemand, die zich eene doodzonde „bewust is, zal, hoezeer ook overtuigd dat hij een volmaakt berouw „daarover heeft, tot de h. Communie naderen, zonder te voren het „Sacrament der Biecht ontvangen te hebben.quot; Aangaande het h. Vormsel bestaat geen dergelijk kerkelijk voorschrift. Het romein-sche Pontificaal zegt alleen: „De volwassenen moeten eerst hunne „zonden biechten en daarna het h. Vormsel ontvangen; ten minste „moeten zij over de twijfelachtig groote zonden een volmaakt be-

1) Vóór het Vormsel moet men: a) zijn geweten ten minste van alle groote zonden zuiveren.

Het h. Vormsel is, gelijk reeds werd verklaard, een Sacrament der levenden, en mag dus alleen in staat van genade worden ontvangen. Dewijl door dit h. Sacrament de Geest van reinheid zelf aan de ziel wordt medegedeeld, moeten wij ons te dringender aangespoord gevoelen, voordat wij dezen hemelschen Gast opnemen, ons hart in een zuiveren, vlekke-loozen tempel te veranderen, en de Christen mag met groot vertrouwen eene des te rijker volheid van genaden en gaven verwachten , met hoe meer zorg en vlijt hij zich beijvert, zijne geheele ziel aan Hem gelijkvormig te maken. Vandaar bestaat het loffelijk gebruik, dat allen die het h. Vormsel ontvangen willen, te voren door het godvruchtig ontvangen van het Sacrament van Boetvaardigheid hun hart van iedere zondesmet zuiveren. En deze voorafgaande zuivering des harten door de Biecht moet des te eer geschieden, wanneer de vormeling zich eene zware zonde bewust is. Immers het zou altijd eene zeer gevaarlijke zaak zijn, het op een volmaakt berouw te laten

„touw verwekken;quot; en de kanonieke wet (de confirmaiione el. 5. c. 7.) verlangt alleen, „dat men de vormelingen vermane, voor liet Vorm-„sel te biechten, opdat zij zuiver van zonden de gaven des h. „Geeates mogen ontvangen.quot; De beslissing der vraag, of iemand, die eene zware zonde op zijn geweten heeft, ingeval hij geene gelegenheid had om te biechten, zich van het ontvangen des Vormsels onthouden, of, na het zoo zorgvuldig mogelijk verwekken van een volmaakt berouw, dat h. Sacrament toch werkelijk ontvangen moet, — die beslissing laten wij aan de Godgeleerden over; wij merken echter met Kardinaal Gousset op, (Theol I). II. n⁰. 153) „dat „het gevaarlijk en onjuist is, te zeggen, dat men in het laatste ge-„val het h. Vormsel niet ontvangen kan zonder zich aan heiligschennis „schuldig te maken. Ja, al ontving iemand dit h. Sacrament met de „opregte meening, van een volmaakt berouw te hebben, ofschoon hij „het werkelijk niet had, zou hij toch, mits hij een onvolmaakt betrouw over zijne zonden had, niet alleen geene heiligschennis begaan, „maar, zooals de h. Thomas, *) de h. Antonius, de h. Alphonsus „Ligorio en de meeste Godgeleerden leeren, zelfs de genade van „het Sacrament ontvangen.quot; **) — Des te meer reden heeft dus een Pastoor, om de Vormelingen gerust te stellen, als hun na de Biecht nog eenige zonde inviel, en zij voor het Vormsel niet meer tot den Biechtvader konden terugkeeren.

**) Dit gevoelen steunt op de leer der Godgeleerden, welke de h. Ligorio (Theol. L. VI. n⁰. 6.) kort en duidelijk aangeeft: Sacra-menta vivorum aliquando primam gratiam conferre possunt, scilicet, cum aliquis putans, non esse in statu peccati mortalis, vel existi-nians se cuntritum, accedit cum altritione ad Sacramentum.

aankomen, ofschoon dit in en op zich zelf tot zuivering van de doodzonde voldoende is. ') — 6) Moet men in de hoofdwaarheden des geloofs, voornamelijk in hetgeen het Vormsel aangaat, zich goed laten onderrigten. Daar het h. quot;Vormsel bijzonder ten doel heeft, hoogere kracht en sterkte ter belijdenis des geloofs te schenken, is het noodzakelijk, dat de vormeling goed wete, welke hoofdwaarheden hij voortaan, zelfs met opoffering zijns levens, moet belijden. Wat de christelijke leer des geloofs, welke op het Vormsel zelf betrekking heeft, in het bijzonder aangaat, deze zal er gewis veel toe bijdragen, om in het hart van den vormeling een grooten eerbied en eene ware hoogachting voor dit h. Sacrament cp te wekken, en hem tot het waardig ontvangen daarvan voor te bereiden. De vormeling moet er zich dus ernstig op toeleggen, het onder-rigt over het h. Vormsel met groote oplettendheid bij te wonen, en de medegedeelde leer diep in zijnen geest en hart te prenten. — c) Moet men naar de genade van den h. Geest een

') In liet logement eener niet onaanzienlijke stad (zoo verhaalt liet augsburgsche dagblad, 1851) werd open tatel gehouden. De tafel was met gasten, die tot verseliillende standen behoorden, talrijk bezet, doch de officieren van het garnizoen maakten het meerendeel van het gezelschap uit. Het onderhoud was levendig en vrolijk. Eenige oogenblikken later kwam een zeer fatsoenlijk gekleed man de eetzaal binnen, om ook het middagmaal te nemen. Voordat hij aan tafel plaats nam, bleef hij op zijne plaats staan, maakte het h. kruisteeken en deed een kort gebed. Natuurlijk waren terstond aller oogen op hem gerigt. Eenigen zagen geheel bedeesd naar den vreemdeling heen; anderen deelden elkander hunne opmerkingen mede; de meesten trokken den mond tot een spotlach zamen, hetgeen spoedig in een luid geschater overging. De jeugdige mensch, wien de oorzaak van deze in het oog vallende handelwijze niet ontgaan was, zag bedaard om zich heen. „Mijne Heeren,quot; zeide hij vervolgens met eene deftige houding, „Mijne Heeren, waarom lacht gij zoo „algemeen r¹ Heb ik u aanleiding tot deze vrolijkheid gegeven?quot; „Moet „men niet lagchen.quot; antwoordde een jeugdig officier, „als gij zulke „grimassen maakt?quot; „Zoo, is dat de reden, die u doet lagchen?quot; hernam de vreemdeling ernstig: „Weet, Mijnheer, dat het in het „geheel niet heldhaftig is met veertig personen over iets te lagchen; „maar in weerwil der bespotting van een geheel gezelschap te doen „wat pligt en geweten gebieden, dat is een man waardig. Ik ben „Katholiek, ik schaam mij mijn geloof niet en dank God gaarne „voor de gaven, welke zijne goedheid mij schenkt.quot; — Thans heerschte er eene poos een diep stilzwijgen in het gezelschap; de jeugdige officier zag verlegen zijne kameraden aan, totdat de vreemdeling het eerst een ander gesprek op het tapijt bragt, en toonde een zeer welopgevoed en kundig man te wezen. Toen hij een weinig vroeger dan de anderen van tafel opstond, het kruis maakte en tot dankzegging bad, lachte niemand; de meesten zwegen en hielden zelfs een oogen blik op met eten. Groetende naar alle kanten en vriendelijk terug begroet verliet de edele man de eetzaal. — Ga hpen en doe ook zoo.

hartelijk verlangen koesteren, en derhalve gebeden en goede werken verrigten. Dit hartelijk verlangen naar de genaden en gaven des h. Geestes is als de voorwaarde en de maatstaf van de mededeeling dier gaven; het opent het hart voor den hemel-schen genadestroom, maakt het, door de zucht naar het aard-sche en vergankelijke te onderdrukken, voor eene grootere maat van goddelijke liefde vatbaar; het wekt eindelijk den vormeling op, door gebed, vasten, aalmoezen en andere werken van godsvrucht reeds lang te voren zich tot de genadevolle komst van den Geest van vertroosting voor te bereiden, gelijk de Apostelen deden, die negen dageu lang met Maria, de Moeder des Heeren, zich afzonderden en volhardden in het gebed, (Hand. I: 14.) totdat de beloofde h. Geest op hen nederdaalde.

2) Terwijl men in de Kerk is om het Vormsel te ontvangen, moet men: a) vurig bidden om de gaven des h. Geestes; b) Gode beloven, als een goed Christen te zullen leven en sterven. Is de gelukkige dag aangebroken, waarop de hemel zich opent, en de Geest van zuiverheid en sterkte in het h. Sacrament des Vormsels over den Christen nederdaalt, dan moet hij niet alleen inwendig, maar ook uitwendig rein zijn, uit eerbied voor dat h. Sacrament net, maar niet met opschik gekleed, het gelaat zorgvuldig gereinigd, het voorhoofd vrij van haren, in de kerk verschijnen en daar met den Bisschop zijn vurig gebed ter verkrijging van den h. Geest en zijne zeven gaven vereenigen. Tot de beurt aan hem komt, behoort de vormeling onophoudelijk te smeeken om den h. Geest met de woorden der h. Kerk: „Kom h. Geest, zend van uit den „hemel een straal van uw licht, kom Vader der armen, kom „Uitdeeler der gaven, kom Licht der harten,quot; en derg. meer. Nadert hij vervolgens den Bisschop om gezalfd te worden, dan zorge hij den ijver van zijn gebed te verdubbelen en de h. zalving met allen mogelijken eerbied en aaudacht te ontvangen. Na de gedane zalving wachte hij zich, alvorens het voorhoofd is afgeveegd, dit, als hij soms liet h. kruisteeken maakt, aan te raken; ook denke hij vooral aan de verpligting, welke hij op zich heeft genomen, als een uitverkoren strijder van Christus, geteekend voor hemel, aarde en hel met het zegel des Heeren, te leven en te sterven. Hij herhale deze heilige belofte, totdat allen gevormd zijn, dikwijls en vurig, opdat de gedachte daaraan des te dieper en levendiger in zijn geest worde geprent; ook verzuime hij niet, Gods genade te smeeken, om den eed van trouw, aan Christus, zijnen hemelschen Koning en Aanvoerder gedaan, nooit te breken.

3) Na het Vormsel ontvangen te hebben moet men in de kerk blijven totdat de Bisschop den laatsten zegen heeft gegeven, en

a) God ootmoedig danken ; i) den dag verder godvruchtig doorbrengen; c) de genade des h. Geestes door een voortdurenden strijd tegen de vijanden der zaligheid en door ijver in het goede bewaren en vermeerderen. — Is de weldaad groot, welke de Christen in het h. Yormsel heeft ontvangen, groot en innig moet ook het gevoel van dankbaarheid zijn, hetwelk na het ontvangen van dit h. Sacrament zijn hart doordringt. In waarheid , als de vormeling ernstig bedenkt, dat hem de h. Geest met de volheid zijner genaden en gaven is medegedeeld, moet hij dan niet vol ootmoedige erkentelijkheid uitroepen; „Watzal „ik den Heer wedergeven voor zijnen h. Geest, dien Hij mij „zoo genadevol heeft geschonken ?quot; Moet hij niet op den dag van het h. Vormsel die verhevene uitdrukking van de innigste dankbaarheid dikwijls herhalen ? Moet hij den dag des h. Vormsels niet voor een der schoonste zijns levens houden en dien zeer godvruchtig doorbrengen ? Als iemand een kostbare balsem in eene brooze vaas moet overdragen, dan doet hij dit met de grootste voorzigtigheid en behoedzaamheid, en zet daarna de vaas zorgvuldig achter slot en grendel weg, opdat alle gevaar van breken ver verwijderd zij Hoeveel meer reden heeft de gevormde, die de genade van den h. Geest, dien goddelijken balsem der ziel, in het brooze vat zijns harten heeft ontvangen, op den dag van het h. Vormsel, met angstige voorzigtigheid te wandelen en alles zorgvuldig te vermijden, wat hem het verlies daarvan zou kunnen berokkenen ? Daarbij moet echter de ijver van den gevormde zich niet bepalen. De met liet kenteeken van den Koning der koningen geteekende Christen moet er immer op bedacht zijn, door voortdurenden tegenstand in den veelvuldigen strijd tegen de vijanden der zaligheid, zijn hart tot eene blijvende woning voor zijnen hemelschen Gast te maken, en Hem eene steeds volmaakter heerschappij over al zijne neigingen en gevoelens te geven. Wie zoo handelt, zal niet alleen de genaden en gaven des h. Geestes bewaren, maar ook aan diens liefelijke vruchten, „van liefde en vreugde, vrede, geduld, milddadigheid, goed-„heid, langraoedigheid, zachtmoedigheid, trouw, matiglieid, „onthouding en zuiverheid,quot; (Gal. I; 22, 28.) in hooge mate deelachtig worden.

Volgens een zeer oud kerkelijk gebruik is men gewoon ook bij het Vormsel peter of meter te nemen, die de vormelingen tot het Vormsel opleiden, en hen later ia den geestelijken strijd, waartoe zij door dit Sacrament worden ingelijfd, met raad en daad moeten bijstaan. Want als jeugdige krijgslieden, die bestemd zijn, tegea de vijanden van hunnen aardselien Koning te strijden, een leermeester behoeven, die hen door raad en daad onderrigt, om in een lievig gever-ht de slagen hunner vijanden te ontwijken en op hunae

beurt aan dezen doodelijke wonden toe te brengen: „hoe veel te meer,quot; merkt de roomsche Katechismus op, „zullen de geloovigen, die „door het h. Sacrament des Vormselg tot den geestelijken strijd „bestemd en uitgerust worden, eenen helper en leidsman behoeven ? „Met regt worden dus ook bij het toedienen van dit Sao: it „peter of meter toegevoegd.quot; Ook het romeinsche Pontificale gaat van de veronderstelling uit, dat bij het Vormsel aan den vormeling, gelijk bij het Doopsel aan den doopeling, een peter wordt gegeven. Ten aanzien van de pligten en eigenschappen van de peters des Voi'msels geldt naar evenredigheid hetzelfde, wat aangaande de peters des Doopsels is gezegd. „De peters van het Vormsel moeten „dus katholiek, van een onberispelijken levenswandel en van dien „ouderdom zijn, dat zij de op hen als peters rustende verpligtingen „kunnen vervullen.quot; Gelijk bij het Doopsel, zoo ontstaat ook hier tusschen den peter en den gevormden persoon en diens ouders eene geestelijke maagschap, en bijgevolg ook, om de boven verklaarde redenen, een huwelijksbeletsel. Wegens die geestelijke maagschap mogen de ouders geen peters hunner kinderen, desgelijks de man geen peter zijner vrouw en omgekeerd de vrouw niet de meter van haren man wezen. — Om de huwelijksbeletselen niet te vermenigvuldigen, wordt er slechts één peter toegelaten, die welstaanshalve van dezelfde kunne moet zijn als de vormeling. Ook mag dezelfde persoon geen peter bij het Vormsel en het Doopsel van hetzelfde kind wezen, of met andere woorden: de peter van het Vormsel moet een ander zijn, dan de peter van het Doopsel. — Wie zelf nog niet gevormd is, kan geen peter bij het quot;Vormsel wezen; de reden dezer bepaling geeft de h. Thomas *) in de volgende woorden aan: „Ofschoon de gedoopte een lid van Christus is geworden, is „hij toch nog niet in het strijdende leger van Christus ingelijfd, „en derhalve wordt hij aan den Bisschop, als den christelijken aanvoerder, door een der reeds ingelijfden voorgesteld.quot; De peter van het Vormsel is gewoon, volgens het tegenwoordig gebruik, de regterhand op den regtersehouder des vormelings te leggen, ten teeken, dat hij voor hem instaat, dat hij hem zal bewaken en tot den strijd aanvoeren. ')

') Zoo verheugden zich de Martelaars der eerste christeneeuwen, zoo ook in de zeventiende eeuw de talrijke Bloedgetuigen der Kerk van Japan; dezen, zoowel als genen, verblijdden zich, dat het hun vergund was, ter wille van het h. geloof folteringen en den dood te ondergaan. — Een enkel voorbeeld. Op den 7^ea October 1613 werden in de stad Arima drie edellieden met hunne echtgenooten en zonen uit de gevangenis naar de geregtsplaats geleid, waar zij om de standvastige belijdenis van Christus den vuurdood sterven moesten. Toen zij op het punt waren, den weg tot den dood in te gaan, omhelsden zij nogmaals elkander onder vele tranen, dankten God vurig voor de genade van het martelaarschap, en gingen vervolgens, vergezeld door bijna twintigduizend Christenen, waarvan de eene helft voor, en de andere achter de edelmoedige Belijders ging, onder het zingen der litanie van Lorette naar de plaats, waar de voor hen bestemde brandstapel was opgerigt. De Christenen, die do Bloedgetuigen vergezelden, droegen brandende kaarsen in de hand en een bloemkrans op het hoofd. Onder dit achttal, dat in zegepraal tot den dood geleid werd en dien als een feestmaal te ge-moet ging, bevond zich Jacob, de zoon van één der drie edellieden, een zeer schoone knaap van elf jaren. Daar de weg ver

Door het h. Vormsel zijt gij, Christen, een uitverkoren krijgsman van Jesus Christus geworden. „Arbeid dus ook,quot; roept u de Apostel der wereld toe, „arbeid als een goed „krijgsman van Jesus Christus, (2. Tim. II: 3.) strijd den „goeden strijd des geloofs, grijp het eeuwig leven aan.,.

was, wilden eenige Christenen hem op de schouders nemen, maar hij weigerde dit en zeide: „wij willen onzen Heer navolgen, die „te voet den Calvarieberg opging en daarbij nog met een zwaar „kruis beladen was. Hier moet men moeijelijkheden verdragen, de „eeuwigheid is lang genoeg om uit te rusten.quot; Als de jeugdige Bloedgetuige den brandstapel zag, en zij , die hem vergezelden, hunne tranen niet konden weerhouden, zeide hij verheugd en zegevierend: „Waarom weent gij? Benijdt gij soms mijn geluk? Ver-„heugt u veeleer, gelijk ik mij verheug.quot; — Eindelijk kwamen de Martelaars op de geregtsplaats aan, en ieder snelde naar den paal, waaraan hij moest vastgebonden worden, en kuste dien met blijdschap en liefde. Een van hen rigtte nogmaals van den brandstapel af het woord tot het aanwezige volk: „wij zien het vuur, hetwelk ons „verbranden moet, maar wij vreezen het niet, want wij weten, dat „wij door het vuur tot het eeuwig leven komen. Broeders, in de „christelijke godsdienst alleen kan men zalig worden. Volhardt in „het geloof en vreest het lijden niet. De straf is ligt en duurt slechts „een oogenbiik; de belooning is groot en duurt eeuwig. Broeders, „gij zijt getuigen, dat wij voor het geloof van Jesus Christus ster-„ven.quot; — Nadat allen vastgebonden waren, ontrolde de overste van de Christenen een vaandel, waarop zich de afbeelding bevond van onzen Verlosser, gelijk Hij ter dood veroordeeld werd. „Ziet hier, Broeders, „nwen Verlosser,quot; sprak hij tot de Belijders, „voor wien gij thans „uit liefde sterft; reeds heeft Hij in den hemel de kroon gereed.quot; Intusschen was de brandstapel ontstoken: de rondom staande Christenen knielden neder, en baden met luider stemme tot God en de allerheiligste Maagd Maria om bijstand voor de strijders van Christus. Deze bevalen zich met ten hemel geslagen oogen, stil biddend, in de handen van God aan. De kleine Jacob liep, toen het vuur 't koord, waarmede hij was gebonden, verteerd had, door de vlammen tot zijne moeder en omhelsde haar. Maar de moeder zeide: „mijn „kind, zie hemelwaarts. Jesus en Maria wenken u.quot; Vervolgens sprak de teedere knaap driemaal de namen van Jesus en Maria uit en viel dood ter neder; terstond daarop bedekte het lijk der moeder dat van haar kind. — De jonge Magdalena, eene zuster van Jacob, boog zich te midden der vlammen neder, nam eenige gloeijende kolen en legde die, ten teeken hoe dierbaar zij haar waren, op het hoofd, waarop ook zij naast moeder en broeder dood nederstortte. Zoodra alle Martelaren den geest hadden gegeven en de brandstapel was uitgedoofd, namen de Christenen hunne kostbare overblijfselen zorgvuldig op en bestelden ze ter aarde in eene kerk te Nagasaki. — (Zie Ligorio D. 6. geschiedenis der japan-sche Martelaren.j — Zulk eene zegepraal viert Christus in de strijders, die Hij in het h. Sacrament des Vormsels met de kracht van zijn h. Geest tot eene moedige belijdenis zijner goddelijke leer heeft uitgerust.

„waarvoor gij de goede belijdenis hebt afgelegd voor veie „getuigen.'' (1. Tim. VI: 12.) Ja, gij hebt de belijdenis van het christelijk geloof afgelegd, toen gij door het h. Doopsel een kind van God en de Kerk, een burger van het rijk van Christus op aarde zijt geworden ; gij hebt ze op nieuw afgelegd, toen gij later door het h. Vormsel in de uitgelezen legerschaar van Jesus Christus werdt ingelijfd, gij hebt haar afgelegd voor vele getuigen. Gretuige van uwe belijdenis was de Bisschop, die u door de zalving met het h. Chrisma tot strijder des Heeren wijdde; getuige was uw peter, en de menigte uwer medevormelingen ; getuige was de geheele zegepralende Kerk , de hofstoet des Konings en der Koningin van hemel en aarde. Schaam u dus nooit, voor de geheele wereld te belijden, wat gij toen voor het aanschijn van zoovele en doorluchte getuigen beleden hebt. Geef immer grootmoedig getuigenis van uw geloof, niet alleen door woorden, maar ook door een godvruchtigen levenswandel. Vervul zonder vrees alle pligten van een katholiek Christen, b) En moest gij ook ter wille van uw geloof smaad en vervolging lijden, verzaak daarom uwe belijdenis niet, integendeel, reken u dit tot eer en verheug u daarover naar het voorbeeld van de Apostelen. „Zalig zijt gij , als gij ter wille van den naam van Christus „versmaad wordt, want de eer, de heerlijkheid, de kracht „Gods en zijn geest rusten op u. Niemand onder u lijde „ais een moordenaar, of dief, of lasteraar, of begeerder van „vreemd goed. Lijdt hij daarentegen als Christen , dan schaamt „hij zich niet, veeleer prijst hij God,quot; (1. Petr. IV: 14—16.) en rekent op de schoone vergelding van Hem, die zegt: „die „Mij belijden zal voor de menschen, dien zal ook Ik belijden „voor mijnen Vader, die in de hemelen is.'' (Matth. X: 32.) (Zie meer hierover Deel I, Bladz. 157 en volg.)

Het h. Sacrament des Altaars, hetwelk wij nu gaan bespreken, is in verschillende opzigten veel voortreffelijker dan de overige h. Sacramenten. Het overtreft alle Sacramenten in heiligheid, omdat alle anderen alleen heiligende kracht bezitten , maar dit de wezenlijke heiligheid zelve bevat, Jesus Christus, de bron van alle heiligende kracht. Verder overtreft het allen in verhevenheid, omdat de goddelijke Almagt, Wijsheid en Goedheid zoowel bij de voltrekking, als bij de voortduring daarvan de verbazendste wonderen opeenstapelt. — Dit aller-

lieiligste Sacrament is in zekeren zin de hron van alle overige h. Sacramenten. Dewijl het niet alleen het Hgchaam en bloed van Jesus Christus beteekent, maar in waarheid het levende ligchaam en het levende bloed is van Jesus Christus, den menschgeworden God zeiven, wordt het door de Godgeleerden de bron aller Sacramenten genoemd, in zooverre namelijk door den Godmensch alle genaden en hemelsche zegeningen en tevens de aan de Sacramenten beantwoordende genadegaven ons toe-vloeijen. ¹) Het h. Altaarsacrament wordt ook met grond het doel der overige Sacramenten en hunne kroon genoemd: het doel, omdat de andere Sacramenten en elk afzonderlijk door hunne eigenaardige werking den Christen nader of meer verwijderd tot de vereeniging met Christus in het h. Sacrament voeren en voorbereiden; ²) de l-roon, omdat door dit h. Sacrament, gelijk blijken zal, het allen gemeenschappelijke doel, de innige levensvereeniging met Jesus, ons Hoofd, en met de evenmenschen, onze broeders in Christus, op de volmaaktste wijze en in de hoogste mate bereikt wordt. Een andere voorrang van dit Sacrament bestaat, volgens de leer der Kerkvergadering van Trente, (Zitt. 13. hfdst. 3.) nog daarin, dat, terwijl de overige Sacramenten eerst dan heiligende kracht verkrijgen, als men ze ontvangt, dit reeds vdór het ontvangen de bron der heiligheid in zich sluit, die, gelijk de zon in de zigtbare natuur leven en licht, in de harten der geloovigen hemelsche verlichting en eene steeds levendiger neiging tot de deugd en volmaaktheid verspreidt. — In dit allerheiligste, wondervolste en ter zaligheid krachtigste Sacrament is dus Jesus Christus waarlijk de Emmamièl, d. i. God met ons; daar is Hij de oorzaak onzer vreugde en onzer heilige vervoering, daar de bron van zoeten troost en wonderbare sterkte, daar de boom des levens te midden van het aardsche paradijs, de h. Kerk.

Dit h. Sacrament heet Sacrament des Altaars, omdat het op het altaar voltrokken en bewaard wordt. Om de tegenwoordigheid van Jesus Christus, den Allerheiligste, in het Sacrament des Altaars wordt het ook eenvoudig het Aller-heiligste genoemd. De benaming Eucharistie beteekent eene „goede, genadevolle gave,quot; of veeleer bij uitnemendheid, de beste en genaderijkste gave, welke niets minder dan de Gever van alle goede gaven zelf is. Het beteekent ook „dankzegging,quot; omdat wij door Christus in het h. Sacrament God den Heer voor alle ontvangen genaden en weldaden den behoorlijken dank brengen. — Bij de behandeling van het h. Altaar-

sacrament moeten wij vooral drie hoofdwaarheden trachten te verklaren: ten eerste, dat Jesus Christus in dit h. Sacrament waarlijk en wezenlijk tegenwoordig is; ten tweede, dat Hij zich daarin voor ons aan den liemelschen Vader opoffert; ten derde, dat Hij zich daarin aan ons tot spijze geeft. Derhalve wordt ook de geheele verhandeling in drie afdeelingen verdeeld en. bevat dus de leer: 1. over de wezenlijke tegenwoordigheid van Christus in het h. Sacrament; 2. over het h. Misoffer; 3. over de h. Communie.

Om de leer der tegenwoordigheid van Jesus Christus in het allerheiligste Sacrament des Altaars duidelijk en juist te vatten, moet men vooreerst naauwkeurig weten, waarin het wezen van dit h. Sacrament bestaat. Vandaar de vraag:

Het is het ware Ligchaam en het ware Bloed van onzen lieer Jesus Christus, die onder de gedaante van brood en wijn werkelijk en wezenlijk tegenwoordig is. — Terwijl elk ander Sacrament op een en hetzelfde oogenblik voltrokken wordt en voorbijgaat, of, wat hetzelfde is, terstond na zijne voltrekking ophoudt te bestaan, heeft bij het h. Altaarsacrament het tegendeel plaats. Dit h. Sacrament wordt, d. i. treedt in het aanzijn, in de werkelijkheid, krachtens de h. veranderingswoorden des Priesters, gelijk later zal worden verklaard; maar ook na de plaats gehad hebbende verandering bestaat het voort, en wel zoolang als de gedaanten van brood en wijn bestaan. Want ook in dien toestand van voortduring of van voortbestaan is het een wezeidijk en eigenlijk Sacrament, omdat het alles in zich bevat, wat tot het wezen van een h. Sacrament behoort, namelijk: 1. het zigtbare teeken; 2. de onzigtbare genade; 3. de instelling door Christus ; in dien toestand van voortduring wordt het ook gewoonlijk beschouwd en daarop heeft de in het antwoord gegeven benaming betrekking.

1) Om het bewijs, dat in het h. Altaarsacrament alle wezenlijke bestanddeelen van een Sacrament vervat zijn, des te duidelijker te leveren, beginnen wij met de beschrijving Jer onzigtbare genade. Deze is Jesus Christus zelf, de Bron en Uitdeeler aller genaden: Jesus Christus, die in dat allerheiligste geheim met ziel en ligchaam, met godheid en menschheid

waarlijk en wezenlijk tegenwoordig is. Deze werkelijke en wezenlijke tegenwoordigheid van Jesus Christus in het allerheiligste Sacrament leert het Concilie van Trente (Zitt. 13. hfdst. Can. 1,) in de bepaaldste en duidelijkste bewoordingen; het dreigt hen, die zich vermeten het tegendeel te beweren, met de straf van den kerkelijken ban. „Als iemand loochent,'' zoo staat er in den aangebaalden Canon, „dat in het Sacrament der Eucharistie „het ligchaam en het bloed met de ziel en de godheid van „onzen Heer Jesus Christus, en bijgevolg de geheele Christus, _rwaarlyh, werkelijk en zelfstandig is vervat, en beweert, dat „Hij daarin alleen als in een teeken of eene figuur of alleen „volgens de kracht is, hij zij in den ban.quot; Volgens de onfeilbare leer der Kerk is dus Christus in het allerheiligste Sacrament des Altaars waarlijk tegenwoordig. Het paaschlam was een beeld, eene figuur van Jesus Christus, het was niet Jesus Christus, het ware Lam Gods, zelf; het manna in de woestijn was eveneens een afbeeldsel van Jesus Christus, de ware hemelspijze; in het Sacrament der Eucharistie daarentegen is Jesus Christus het ware paaschlam, het hemelbrood, waarlijk tegenwoordig. In het h. Sacrament is de geheele Christus, „werkelijk,quot; d. i. niet bij wijze van voorstelling, tegenwoordig, niet zooals wij ons soms Jesus aan het kruis in het gebed voorstellen of door het geloof vertegenwoordigen. Christus eindelijk is, in dit allerheiligste Sacrament „zelfstandig,quot; d. i. volgens zijn geheel goddelijk en menschelijk wezen tegenwoordig, niet, gelijk bij de overige h. Sacramenten, alleen krachtens eene van Hem uitgaande heiligende kracht.

2) Het zigilare teelten zijn de gedaanten van brood en wijn. Geef acht, dat niet brood en wijn, maar slechts de gedaanten van het brood en den wijn het zigtbare teeken van dit Sacrament uitmaken. Het woord „gedaantequot; beteekent in een meer uitgebreiden zin datgene, waardoor eene zaak voor de zintuigen waarneembaar wordt, als: haar vorm, kleur, smaak, reuk en derg.; want miste zij alle soortgelijke eigenschappen, dan bleef zij niet alleen aan onze oogen, maar in het algemeen aan elk zintuig onttrokken. Van de gedaante eener zaak moet men wel onderscheiden de natuur er van, d. i. dat, wat elke zaak in en op zich zelve is, het voorwerp, waaraan de gedaante zich hecht, hetwelk zij aan de zintuigen onderwerpt; bijgevolg moet ook hier tusschen de gedaanten van het brood en den wijn en tusschen brood en wijn, d. i. tusschen de natuur, de zelfstandigheid van het brood en den wijn, onderscheid gemaakt worden. Ouder de gedaante van brood en wijn verstaat men , volgens het boven gezegde, alles, wat van brood en wijn onder de zintuigen valt, als: vorm, kleur, smaak, reuk, enz. Met deze gedaante is in hei h, Sacrament des Altaars niet.

gelijk anders in het gewone leven, de zelfstandigheid van brood en wijn vereenigd, evenmin als met de gedaante der duif, onder welke de h. Geest bij het Doopsel in den Jordaan op Christus nederdaalde, de zelfstandigheid of natuur eener werkelijke duif verbonden was; zij zijn veeleer een geheimvolle sluijer, onder welken Jesus Christus zelf met ligchaam en ziel, met godheid en menschheid, als het ware hemelbrood en als de ware hemeldrank verborgen is. Niets anders toch beteekent de gedaante van het brood, hetwelk het natuurlijk voedsel des ligchaams is, dan het bovennatuurlijk voedsel der ziel, en niets anders de gedaante van den wijn, welke tot ligchamelijken drank en lafenis dient, dan een bovennatuurlijke drank der ziel. ¹) — Over de instelling van het allerheiligste Sacrament des Altaars door Christus handelt de volgende vraag:

Hij heeft het ingesteld bij het laatste avondmaal, op den vooravond van zijn bitter lijden.

Ontelbaar waren de bewijzen der innigste, teederste en grootmoedigste liefde , welke de goddelijke Heiland aan zijne leerlingen gedurende den tijd van zijn driejarig openbaar leerambt had gegeven; maar het grootste bewijs schonk Hij hun en ons op den vooravond van zijn bitter lijden. Jesus wilde van de zijnen afscheid nemen en tot heil der wereld den dood ingaan, maar niet, voordat Hij hun door het verbazendste wonder zijner goedheid, wijsheid en almagt een eeuwig gedenk-teeken en onderpand zijner liefde gegeven, als zijn bij uitstek wel bepaalde erfenis achtergelaten had. Op het punt zijnde, door den kruisdood aan de zijnen zijne zigtbare tegenwoordigheid te onttrekken, stelde Hij het allerheiligste Sacrament des Altaars in, opdat Hij daarin tot aan het einde der wereld bij die Hem toebehooren, wel op eene onzigtbare wijze, maar niettemin waarlijk, werkelijk en zelfstandig, met ziel en ligchaam, als God en mensch, zoude tegenwoordig zijn. Met betrekking tot deze oneindige genade en liefde van den ster-

Het schijnt gepast, hier duidelijkslialve op te merken, dat, als wij zeggen: „Christus is in het h. Sacrament tegenwoordig,quot; of „wordt in hetzelve aangebeden,quot; het woord „Sacramentquot; in de eerste plaats het zigtbare tceken of de gedaanten, onder welke Christus „tegenwoordig is,quot; „aangebeden wordt,quot; beteekent; „want de h. ge-„daanten van het brood en den wijn worden ook in den waren en „eigenlijken zin Sacrament genoemd.quot; (Hoorns. Katech. over de Eucharistie n⁰. 8.) Ook Suarez bemerkt: nomen Sacramenti Eucha-ristiae interdum accipi pro speciebus ipsis et saepius pro corpore Christi, (Disputat. 42. S. 4.)

venden Heiland schrijft de li. Joannes: (XIII: 1.) „Dewijl „Jesus wist, dat zijne ure gekomen was, dat Hij uit de wereld „zoude overgaan tot den Vader, en daar Hij de zijnen, die „in de wereld waren, had liefgehad, zoo beeft Hij hen ten „einde toe liefgehad,quot; d. i. zoo gaf Hij hun bij het afscheid door de instelling van bet allerheiligste Sacrament bet grootste bewijs zijner tot aan het einde der eeuwen voortdurende liefde. — Eene andere reden, waarom Jesus de h. Eucharistie op den vooravond zijns lijdens wilde instellen, lag in de tijdsomstandigheden. Daar namelijk de Joden volgens de Mozaïsche wet op den vooravond voor Paschen het paaschlam offeren en eten moesten, (5. Mos. XVI.) zoo was het voor zijne goddelijke wijsheid passend, juist dezen dag te kiezen, om zich zeiven als het ware Paaschlam te offeren, aan de zijnen ter nuttiging aan te bieden, en dat offer en deze nuttiging tot aan het einde der eeuwen mogelijk te maken en vast te stellen.

Be instelling van dit h. Sacrament geschiedde op de volgende wijze. Als Jesus, volgens het voorschrift der wet, met zijne Leerlingen het paaschlam gegeten had, nam Hij het brood in zijne heilige en eerbiedwaardige banden, sloeg zijne oogen ten hemel tot God zijnen almagtigen Vader, dankte Hem, zegende, brak het en gaf het zijnen leerlingen met de woorden: „Neemt „en eet; dit is mijn ligchaam, hetwelk voor u gegeven wordt.quot; Vervolgens nam Hij op dezelfde wijze den kelk met wijn, dankte weder, zegende en reikte dien zijnen Leerlingen over, terwijl Hij zeide: „Drinkt daaruit allen; dit is mijn bloed, „des Nieuwen en eeuwigen Verbonds, hetwelk voor n en voor „velen aal vergoten worden fot vergiffenis der zonden. Zoo „dikwijls gij dit doen zult, doet dit tot mijne gedachtenis.quot; Nu was het Sacrament van het Ligchaam en Bloed van Jesus Christus voor de eerste maal voltrokken, voltrokken door Jesus Christus zeiven; nu hadden de Leerlingen de rnagt en den last gekregen, om van hunnen kant tot aan het einde der eeuwen hetzelfde te doen. Gelijk in den beginne der wereld op het woord des Scheppers: „het worde licht,quot; het licht werd, d. i. uit het niet in het aanzijn kwam, zoo trad ook hier, op het evenzeer almagtige woord des Verlossers: „Dit „is mijn ligchaam, dit is mijn bloed,quot; zonder de minste vertraging zijn allerheiligst ligchaam en bloed door eene geheimvolle verandering in de plaats van brood en wijn. Deze verandering van natuur is voorzeker een wonder der goddelijke airaagt; maar wie zal het betwijfelen, dat Jesus Christus, de eeniggeboren Zoon Gods, die „alles wat de Vader doet, des-„gelijks zelf doet,quot; (Joan. V: 19.) zulks zoude kunnen bewerken? „Van de schepping der wereld hebt gij gelezen,'' schrijft de h. Ambrosius, (over de geheimen, hfdst. 9.) „Hij

„heeft gesproken ei) zij (de dingen) zijn geworden; Hij heeft „bevolen, en zij werden geschapen. Hoe dan zou het woord „van Christus, hetwelk uit het niet in 't aanzijn kon roepen „wat niet was, onvermogend zijn , om dat, wat is, te veranderen „in iets anders, wat het te voren niet was? Er wordt toch „geene geringere magt gevorderd, om aan de dingen het aan-„zijn te geven, dan om het wezen van het reeds bestaande in „iets anders te veranderen.quot; In dienzelfden zin spreekt ook de h. Gaudentius, Bisschop van Brescia, een tijdgenoot van den h. Chrysostomus: (preek 2. aan de nieuwbekeerden) „De „Schepper en Heer der natuur, die het brood uit de aarde „voortbrengt, verandert weder, omdat Hij zulks vermag en „beloofd heeft, het brood in zijn eigen ligchaarn; en degene, „die water in wijn heeft veranderd, verandert ook den wijn „in zijn allerheiligst bloed.'' Na de volbragte verandering van natuur bleef van het brood en den wijn niets meer over dan de gedaanten, d. i. datgene, wat Jesus aan de Apostelen ter nuttiging overreikte, zag er uit als brood en wijn, had den smaak, den geur, de kleur, enz. van brood en wijn; het was echter van natuur of wezen geen brood, geen wijn meer, maar het wezenlijke en werkelijke ligcliaam, en het wezenlijke en werkelijke bloed van Jesus Christus ')

') De transsubstantiatie of verandering van natuur is in waarheid een verheven, goddelijk geheim. Daarom moeten, gelijk de room-sehe Eatechismus uitdrukkelijk opmerkt, de geloovigen aan de door de h. Vaders zoo dikwijls herhaalde vermaning herinnerd worden, dat zij niet met nieuwsgierigheid mogen onderzoeken en willen doorgronden op welke wijze de gezegde verandering plaats heeft. Wij kunnen dit niet begrijpen, noch er eene voldoende gelijkenis voor vinden. Wij moeten geloovig aannemen, dat het geschiedt; uit nieuwsgierigheid navorschen. hoe het geschiedt, is ons niet gft-oorloofd. Infusschen is het toch den katecheet niet verboden, ter opheldering dezer geloofsleer voor de kinderen zich van eenige uit de natuur en vooral uit de h. Schrift ontleende gelijkenissen te bedienen. Men moet zich echter daarbij wel wachten, zulke gelijkenissen als volledig, d. i. in elk opzigt op de sacramenteele verandering van natuur passend, voor te stellen en zoo tot valsche begrippen daarvan aanleiding te geven. Ook de h. Vaders spreken van de verandering van het water in wijn, of van den Nijlstroora in bloed, als zeer geschikt om te toonen, dat het in de magt van God is, een wezen in een ander te veranderen. Maar daar bij ieze woorden behalve de natuur van het water ook de gedaante daarvan in de gedaante van den wijn in het eerste, en in de gedaante van bloed in het laatste geval werden veranderd, terwijl na de verandering der zelfstandigheid van het brood en den wijn in het ligchaam en bloed van Jesus Christus de gedaanten van brood en wijn onveranderd blijven, bestaat er tusschen gene veranderingen en tusschen deze, welke in de Eucharistie plaats heefc, een aanmerkelijk onderscheid. — Desgelijks zal ook de in den Eatechismus van ücllarmiuus bij wijze van vergelijking aangehaalde verandering

Deze geheimvolle verandering mag dus uiet zóó opgevat worden, als had daarbij eene vereeniging van de natuur of

van de vrouw van Loth in een zoutpilaar niet ondoelmatig zijn, om den kinderen te doen begrijpen, hoe bij eene veranderde zelfstandigheid de gedaante toch dezelfde kan blijven. Want wie dezen zoutpilaar, dat beeld van zout zag, nam daaraan het uiterlijke en de gedaante der vrouw van Loth waar, en toch was het de vrouw van Loth niet meer, maar de zelfstandigheid van zout onder de gedaante van eene vrouw. Maar ook deze verandering is zeer verschillend van die, welke bij het h. Sacrament des Altaars geschiedt. Bij gene namelijk werd de vroegere gedaante der vrouw de eigen vorm van de tegenwoordige zelfstandigheid van het zout; bij deze daarentegen worden de gedaanten van brood en wijn geenszins de eigen gedaante van het ligchaam en bloed van Jesus Christus. Vandaar zou het even onbetamelijk als onjuist zijn, aan Christus, die na de volbragte verandering in de h. Hostie tegenwoordig is, de eigenschappen der Hostie, welke wij met onze zintuigen waarnemen, toe te schrijven en te zeggen: Christus is rond, wit, enz. De gedaanten van brood en wijn, welke na de Consecratie overblijven, zijn dus aan de zelfstandigheid des ligchaams en des bloeds van Christus vreemd; en daarin ligt de reden, waarom het ligchaam en het bloed van Christus vreemd blijven aan alle veranderingen, welke aan en met deze gedaanten plaats hebben. Wordt bijv. de Hostie gebroken, Christus blijft onverdeeld; wordt zij geschonden of bezoedeld, Christus blijft zuiver en ongeschonden. Wel zou hij, die eene geconsacreerde Hostie in het stof wierp, voor zooveel in hem is, volgens zijne bedoeling en meening het ligchaam des Heeren verontreinigen, maar het ligchaam van Christus wordt daardoor niet in het minste verontreinigd; de verontreiniging treft alleen de gedaanten, en deze zijn niet de gedaanten des ligchaams van Christus, maar die des broods.

Ken nog duidelijker onderscheid vinden wij, als men eene vergelijking maakt tusschen de sacramenteele verandering der zelfstandigheid van brood en wijn in de zelfstandigheid van het ligchaam en bloed van Jesus Christus en de natuurlijke verandering der brood- en wqnsubstantie, welke wij nuttigen, in de substantie van ons vleesch en bloed. Deze laatste verandering geschiedt van lieverlede, de eerste in een oogenblik; de laatste geeft aan de zelfstandigheid van ons vleesch en bloed eene vermeerdering, de eerste heeft voorzeker ten gevolge, dat de zelfstandigheid van het ligchaam en bloed van Christus daar tegenwoordig is, waar zij te voren niet was, maar deelt daaraan niet de minste vermeerdering mede; want de transsubstantiatie geschiedt, volgens de bemerking van den room-schen Eatechismus, zonder de minste verandering van den kant onzes Heeren. Christus wordt door deze verandering van natuur niet voortgebragt, niet veranderd, neemt niet toe, maar bestaat in zijne natuur geheel en onveranderd voort. Wel zegt men, dat van het brood het ligchaam of van den wijn het bloed van Jesus Christus wordt. Dit wil echter geenszins zeggen , dat de bestanddeelen van brood en wijn de bestanddeelen van het ligchaam en bloed van Christus worden; men wil daardoor te kennen geven, dat krachtens de h. Consecratie een overgang van het eene tot het andere plaats heeft, dat namelijk uit kracht der consecratiewoorden brood en wijn ophouden onder de gedaanten tegenwoordig te zijn, en weder-kcerig krachtens dezelfde woorden het ligchaam en bloed van Jesus

zelfstandigheid van het ligchaam en bloed van Christus met de natuur of zelfstandigheid van het brood en den wijn plaats

Christus beginnen tegenwoordig te zijn. Het verdwijnen der brood-en wijnsubstantie en het verschijnen van het ligchaam en bloed van Jesus Christus moeten dus niet als twee afzonderlijke, met elkaar in geene betrekking staande handelingen beschouwd worden, zij staan veeleer door middel van de consecratiewoorden in het naauwste verband tot elkander, zij zijn de ééne gezamenlijke werking daarvan. — Hoewel de h. Kerk over de wijze der transsubstantiatie niets naders bepaald en verklaard heeft, moet men toch vastelijk gelooven, dat het ligchaam en het bloed van Jesus Christus in het allerheiligste Sacrament des Altaars wezenlijk hetzelfde ligchaam is, hetwelk uit de Maagd Maria geboren, hetwelk gekruisigd, in'tgraf gelegd en uit het graf weder verrezen is. Dit blijkt uit de woorden van Christus; zoo leert het Concilie van Trente; zoo heeft reeds de h. Bisschop en Martelaar Ignatius, zoo hebben de h. Vaders eenparig geleerd. Jesus Christus noemt bij Joan. VI, waar Hij de h. Eucharistie belooft, zijn eucharistisch ligchaam „het vleesch dat „geofferd wordt voor het leven der wereldHij noemt bij Matth. XXVI., waar Hij het h. Sacrament instelt, zijn bloed, „heb bloed, „hetwelk vergoten zal worden ter vergeving der zonden.quot; De Kerkvergadering van Trente (Zitt. XIII., hfdst. 1.) leert: „Dezelfde „Heer Jesus Christus, die, volgens zijne natuurlijke wijze van zijn, „in den hemel altijd aan de regterhand des Vaders zit, is in de „h. Eucharistie voor ons op sacramenteele wijze tegenwoordig.quot; De h. Ignatius (br. aan de geloov. van Smyrna) noemt het ligchaam van Christus in het h. Sacrament „het vleesch van onzen Zaligmaker „Jesus Christus, hetwelk voor onze zonden geleden, hetwelk de „Vader opgewekt heeftquot;; en de h Ambrosius (over de geheimen, hfdst. 9.) „noemt het, het uit de h. Maagd geboren ligchaam, het „ware vleesch van Christus, hetwelk gekruisigd en begraven is geworden.quot; Ook de h. Kerkleeraar Augustinus (op Ps. XCVI1I.) noemt het eucharistisch ligchaam des fleeren „het vleesch, hetwelk „Hij van Maria's vleesch ontvangen heeft, waarin Hij hier op aarde „wandelde.quot; *) — Daaruit blijkt duidelijk, hoezeer zij van het ware geloof afwijken, die aannemen, dat de zelfstandigheid van brood de zelfstandigheid van het ligchaam van Christus wordt, gelijk de zelfstandigheid van het brood, dat wij eten, de zelfstandigheid van ons ligchaam wordt. Zeker zou zulk een ligchaam verschillen van hetgeen Christus uit Maria heeft aangenomen, enz. Bovendien zou hieruit de handtastelijke ongerijmdheid volgen, dat Christus evenveel verschillende ligchamen moet hebben, als er geconsacreerde Hostiën zijn.

*) Als de Kerkleeraar op dezelfde plaats den Zaligmaker de woorden in den mond legt: „niet dit ligchaam, hetwelk gij ziet, „zult gij eten; niet dit bloed drinken, hetwelk Ik aan het kruis „vergieten zal,quot; dan is het uit den zamenhang duidelijk, dat, volgens den h. Augustinus, de Zaligmaker daarmede alleen zeggen wil, dat Hij hun zijn ligchaam niet in de natuurlijke gedaante, geene „gedeelten daarvan afsnijden en die te eten geven zal;quot; desgelijks dat Hij hun zijn bloed niet te drinken zal geven in de gedaante van bloed, gelijk het aan het kruis uit zijne wonden stroomde; dat Hij dit doen zou in een Sacrament, onder de gedaanten van brood en wijn.

gevonden, gelijk bijv. bij de menschwording de vereeniging der goddelijke natuur met de menschelijke plaats vond. Eveneens is de opvatting onjuist, als ware bij deze verandering de zelfstandigheid van het brood en den wijn door die van het lig-chaam en het bloed van Jesus Christus doordrongen geworden, gelijk het ijzer van het vuur doordrongen en dus in zekeren zin vuur wordt. De eene zoowel als de andere dezer opvattingen is eene ijdele uitvinding der ketters. De woorden der instelling van Christus laten eene dergelijke wijze van verklaring niet toe. Christus zeide niet: „In dit brood, (juist hetzelfde „geldt ook van den wijn en het bloed van Christus) met dit „brood of onder dit brood, hetwelk ik u geef, is mijn lig-„chaam, maar eenvoudig: dit is mijn ligchaam.quot; Deze wijze van uitdrukking zou gewis zeer onjuist geweest zijn, als Hij hun werkelijk brood had gegeven en zijn ligchaam alleen in het brood vervat, er mede vereenigd of vermengd ware geweest. Of wie ter wereld zou aan een ander, wien hij een brood geeft, waarin een goudstuk verborgen is, zeggen: dit is goud? Daarom leert ook de Kerkvergadering van ïrente: (Zitt. 13. hfdst. 4.) „Daar Christus, onze Verlosser, gezegd heeft, dat „dit waarlijk zijn ligchaam is, wat Hij onder de gedaante van „brood overreikte, zoo is het in de Kerk Gods er altijd voor „gehouden, dat door de consecratie van het brood en den „wijn eene verandering der geheele zelfstandigheid van het „brood in de zelfstandigheid van het ligchaam onzes Heeren „Jesus Christus en de geheele zelfstandigheid van den wijn „in de zelfstandigheid van het bloed plaats heeft, welke ver-„andering door de h. katholieke Kerk allerjuist en eigenlijk „transsubstantiatie (verandering van zelfstandigheid) is genoemd „geworden.quot; (Verg. Can. 2.) — Als de h. Eucharistie nu en dan nog Brood genoemd wordt, dan geschiedt dit alleen, omdat vóór de verandering brood aanwezig was, en daarna de gedaanten daarvan nog over zijn, gelijk de Engelen, die bij de hemelvaart des Heeren verschenen, mannen genoemd worden, wijl zij de gedaante van mannen hadden; of ook, omdat dit h. Sacrament het voedsel der ziel is, gelijk het natuurlijke brood het gewone voedsel des ligchaams. Daarom noemde de schrijver van de Handelingen der Apostelen (II: 42.) het gemeenschappelijk ontvangen der h. Communie, gelijk dit bij de eerste Christenen plaats had, met de woorden: „gemeenschap „van het breken des broods.quot; In denzelfden zin spreekt ook de h. Paulus: (I. Cor. X; 16.) „Het brood, hetwelk wij „breken, is het niet de deelneming aan het ligchaam des „Heeren?quot; En Jesus Christus zelf zegt: (Joan. VI: 52.) „Het brood, hetwelk Ik u geven zal, is mijn vleesch voor „het leven der wereld.quot; Ja, het is een gebruik en eene alge-

meene gewoonte, bij de verrigting van dergelijke veranderingen de namen der veranderde zaken, ook nadat de verandering heeft plaats gehad, nog te behouden. Zoo staat er in het verhaal van het wonder op de bruiloft te Cana: „Als de hofmeester het water „geproefd had, hetwelk wijn geworden was.'' Duidelijk behoudt hier de door verandering ontstane wijn den naam van „water omdat deze door de gezegde verandering uit water ontstaan was. Op dezelfde wijze wordt ook in het negende hoofdstuk van den h. Joannes de reeds van zijne blindheid genezene (v. 17.) „de blindequot; genoemd, omdat hij van blind ziende was geworden.

Het gezegde is voldoende, om de geloovigcn te overtuigen, dat Christus bij het laatste avondmaal aan de Apostelen onder de gedaanten van brood en wijn zijn waarachtig ligohaam te eten en zijn waarachtig bloed te drinken heeft gegeven. Deze waarheid ligt zoo bepaald en onloochenbaar in de aangevoerde woorden van Christus: „Dit is mijn ligohaam, dit is mijn bloed,quot; dat Luther zelf er geen anderen zin wist uit te wringen. „De tekst,quot; zoo schrijft hij aan de Straatsburgers, „is te sterk, en door geene woorden uit den zin te „scheuren.quot; Vandaar nam hij aan, dat Jesus Christus in het Avondmaal ten minste bij het nuttigen tegenwoordig is, maar tegelijk met de substantie van het brood en den wijn. Zijn leerling Carlstadt, desgelijks Zwingel en Calvijn, gingen echter verder en verwierpen geheel en al de loer der werkelijke tegenwoordigheid in het Avondmaal, daar zij beweerden dat Jesus Christus aan zijne Leerlingen niets meer dan brood en wijn als een belangrijk zinnebeeld zijns ligchaams en bloeds ter nuttiging heeft gegeven. Volgens hen hebben dus de Apostelen het ligchaam en bloed van hunnen goddelijken Meester niet werkelijk, maar alleen door het geloof genuttigd. Deze leer belijden ook nog ten hnidigen dage de meeste Protestanten, ofschoon zij bij de nadere bepaling daarvan, gelijk hunne voorgangers, zeer van elkander afwijken. Daar de leer der katholieke Kerk door de onkatholieken veelvuldig bestreden en bespot en nog ten huidigen dage bevochten en gehoond wordt, achten wij het nuttig, er eene breedvoerige verklaring van te geven. Vandaar volgt de vraag:

Hoe weten wij, dat Christus met de woorden; dit is mijn ligchaam, „dit is mijn bloedquot; aan de Apostelen, zijn waarachtig ligchaam en zijn waarachtig bloed gegeven heeft ?

1) Wij weten dit uit de woorden van Christus zeiven: a) De Heer had immers aan zijne Leerlingen beloofd, dat Hij hun zijn vleesch waarachtig te eten en zijn bloed waarachtig te drinken geven zou; b) Hij had vervolgens bij het avondmaal uitdrukkelijk verklaard, dat hetgeen Hij nu als spijze en drank overgaf, werkelijk zijn ligchaam en zijn bloed was.

a) I)e belofte van Christus volgens het Evangelie van den h. Joannes, hfdst. quot;VI. — De goddelijke Heiland had eens

op wonderbare wijze vijfduizend menschen met vijf brooden gespijzigd; den volgenden dag kwamen de scharen des volks tot Hem, niet zoozeer uit verlangen om zijne leer te vernemen , als wel om voor de tweede maal ligchamelijk brood uit zijne handen te ontvangen. Tan deze omstandigheid maakte Christus nu gebruik, om, die er bijgekomen waren, van een veel voortreffelijker brood te spreken, naar hetwelk zij verlangen moesten. Maakt geen werk, sprak Hij tot hen, van de spijze, welke vergaat, maar van die, welke altijd blijft tot het eeuwige leven, welke de Zoon des menschen u geven zal; welke Ik, die van mijnen Vader als een gezant door wonderen bevestigd, bezegeld ben geworden, u geven zal; wanneer gij aan Mij als aan eenen Godsgezant gelooft. Toen nu de Joden hierop antwoordden, dat Hij zijne goddelijke zending moest bewijzen , door (gelijk Mozes in de woestijn hunnen vaderen het manna) zoo ook hun brood van den hemel te geven, antwoordde Jesus, dat niet Mozes aan „de vaderen het brood „uit den hemel gegeven had, maar (God) de Vader,quot; en dat dezelfde ook thans geen ligchamelijk brood, zooals het manna was, maar wezenlijk brood uit den hemel zou geven, en dat brood is Hij (de Zoon des menschen) zelf; want Hij is „het „levende brood, hetwelk uit den hemel is neergedaald en der „wereld het leven geeft.quot; Niemand zou echter aan dit hemel-sche brood deelachtig worden, tenzij hij aan Hem, den Godsgezant, geloove, en, den loop der genade volgende, een gewillig oor aan zijne leer schenke. Onder de zinnebeeldige uitdrukking „broodquot; verslaat dus Christus in het eerste deel dier redevoering de van Hem uitgaande en op Hem betrekking hebbende leer, welke, geloovig aangenomen en gehouden, ten eeuwigen leven leidt. Dat geloof is de eerste schrede, om tot Christus te komen; het is ook eene noodzakelijke voorwaarde ter nuttiging der h. Eucharistie, van welke de Heiland vervolgens spreekt. Daarom sprak Jesus op de eerste plaats (v. 29—49.) van de noodzakelijkheid des geloofs aan zijne zending en leer.

Nu echter gaat Hij over tot eene nadere beschrijving dier hemelspijze, welke Hij hun (v. 27j beloofd, van welke Hij duidelijk gezegd had, „dat Hij ze hun geven zoude,'quot; Want het brood des goddelijken woords gaf Hij hun werkelijk, toen Hij tot hen sprak en hen onderwees; dit was dus niet de beloofde spijze. Welke is nu de spijze, welke Hij hun geven zal? Jesus zegt het duidelijk: (v. 52.) „Het brood, dat Ik „zal geven, is mijn vleesch voor het leven der wereld.quot; De Heiland noemt deze spijze eveneens brood, want Hij geeft ze onder de gedaante van brood; het is echter geen werkelijk brood, maar waarlijk zijn vleesch. Als Hij te voren van het

brood des goddelijken woords sprak, drong Hij er op aan, dat men zoude gelooven; maar nu, sprekende van het brood, dat zijn vleesch is, beveelt Hij dit eten. De Joden verstonden zijne woorden ook niet anders; daarom streden zij onder elkander en zeiden: „Hoe kan deze ons zijn vleesch te eten „geven?quot; Christus, die wel zag, dat de toehoorders zijne woorden in den eigenlijken en letterlijken zin opnamen, dat zij ze van zijn waarachtig vleesch en van een werkelijk eten daarvan begrepen, berispte hen geenszins over deze opvatting, maar bevestigde die met de klaarste en bepaaldste bewoordingen, als Hij zeide : „Voorwaar, voorwaar Ik zeg u, tenzij gij het „vleesch van den Zoon des menschen eet en zijn bloed drinkt, „zult gij het leven in u niet hebben. Die mijn vleesch eet en „mijn bloed drinkt, heeft het eeuwige leven, en Ik zal hem ten „jongsten dage opwekken. Want mijn vleesch is waarlijk spijs en „mijn bloed is waarlijk drank. Die mijn vleesch eet en mijn „bloed drinkt, blijft in Mij en Ik in hem. Gelijkerwijs mij de „levende Vader gezonden heeft, en Ik door den Vader leef, „zal ook hij, die Mij eet, door Mij leven. Dit is het brood, „hetwelk uit den hemel is neergedaald : niet gelijk uwe vaderen „manna gegeten hebben en gestorven zijn. Wie dit brood „eet, zal leven in eeuwigheid.quot; — A.ls nu velen der leerlingen van Jesus dit hoorden, spraken zij tot elkander: „Deze rede „is hard; wie kan haar aanhooren ?quot; De woorden des Heeren kwamen hun hard, onbegrijpelijk, ja zelfs aanstootelijk voor, deels omdat het hun geheel onmogelijk scheen, dat een menseh (waarvoor zij Christus altijd nog aanzagen) anderen zijn vleesch te eten en zijn bloed te drinken kon geven; deels omdat zij het voor zeer onbetamelijk hielden, menschen vleesch te eten en menschenbloed te drinken. „Daar nu Jesus bij zich zeiven „wist, dat zijne leerlingen daarover morden, zeide Hij tot hen: „„Ergert u dit?quot;quot; Vindt gij mijne rede aanstootelijk en gelooft gij niet, dat Ik u mijn vleesch te eten en mijn bloed te drinken geven kan ? Gij hadt reden ongeloovig te zijn, als Ik een bloot mensch ware. „Indien gij echter den Zoon „des menschen zult zien opvaren, waar Hij te voren was,quot; indien Ik u door mijne hemelvaart bewijzen zal, dat Ik God ben, „zult gij ook dan nog twijfelen, dat Ik u mijn ligchaam „tot spijze en mijn bloed tot drank geven kan ?quot; Voorzeker zal Ik mijn ligchaatn niet verdeelen, en gelijk ander gedood vleesch u ter nuttiging voorleggen, zal Ik u mijn bloed niet, gelijk het thans is, in zijne natuurlijke gedaante te drinken geven: verre zij van u eene zoo wreede, al te zinnelijke voorstelling van dezen maaltijd, welken Ik u bereiden zal. Ik zal u mijn levend en levendmakend vleesch als voedsel der ziel ten eeuwigen leven, maar niet als gewoon voedsel des ligchaams

schenken. ') — Deze verklaring des Heilancls bevredigde vele zijner leerlingen niet, omdat Hij daarbij zijn woord, dat men zijn vleesch eten en zijn bloed drinken moet, met allen nadruk streng vasthield. Vandaar gingen van toen af velen zijner leerlingen terug en wandelden niet meer met Hem. Jesus liet hen gaan en rigtte tot de twaalf Apostelen de merkwaardige vraag: „Wilt gij ook weggaan?quot; Als wilde Hij zeggen: Ik blijf bij mijn woord, al zouden ook allen Mij verlaten.

') Het gezegde des Heeren: „De geest is het, welke levend „■maakt, liet vleescli is tot niets nut. De woorden, welke Ik tot .,u heb gesproken, zijn geest en leven,quot; (v. 64.) wordt verschillend uitgelegd. De ketters verstaan het van het werkelijk vleesch van Jesus Christus, hetwelk met de ziel en de godheid vereenigd is. Volgens hen ia het vleesch en bloed van Christus tot niets nut, is alleen het geloof zaligmakend; daarom beweren zij ook, dat het ongeoorloofd is aan te nemen, dat de Zaligmaker in de Eucharistie zijn vleesch tot spijze geeft. Deze verklaring is echter valsch, ja zelfs godslasterlijk. „Als zijn (Jesus Christus') vleesch tot niets nut „was,quot; merkt de h. Aueustinus aau, (verhand. 27. n. 5. over Joan.) „dan zou het Woord geen vleesch geworden zijn, om onder ons te „wonen, dan zou ons ook zijn lijden en sterven niets baten.quot; Wil men dus de aangehaalde woorden van het werkelijke vleesch van Christus verstaan, dan is de zin de volgende : mijn vleesch zal u tot het eeuwig leven niet van nut zijn, wanneer Ik het u geef zoodanig, als waarvoor gij het houdt, namelijk voor gewoon vleesch en geheel buiten den levendmakenden geest, de in Mij wonende godheid, of als gij het eet zonder den geest des geloofs en der liefde. In dezen laatsten zin spreekt de h. Augustinus: (1. c.) „Het „vleesch alleen is tot niets nut; de geest (de door den h. Geest „ingestorte liefde) moet er bijkomen, dan is het vleesch tot groot „nut.quot; — Door verscheidene Vaders en Schrijvers worden echter de woorden „het vleesch is tot niets nut,quot; verstaan, niet van het vleesch van Christus, maar van de zinnelijke, vleeschelijke opvatting der Joden; daarom staat er niet „mijn vleesch,quot; maar „het „vleesch,quot; is tot niets nut. Christus wilde dus zijnen hoorderen zeggen: gij beschouwt alles met de oogen des vleesches en neemt daarom mijne woorden geheel vleeschelijk op; deze wijze van opvatting is valsch; want mijne woorden zijn te verstaan, van het nuttigen niet van eene gewone, maar van eene goddelijke, geheimvolle spijze, welke ten eeuwigen leven blijft; wie dus den zin daarvan wil vatten, moet ze met de oogen des geloofs beschouwen en met een geloovig hart aannemen. — Het onderscheid tusschen die verschillende denkwijze en opvatting, hetwelk Christus hier vooral doet uitkomen, wordt ook in vele andere Schriftuurplaatsen aangetoond. Zoo schrijft Paulus aan de Corinthiërs: (1 Ep. II: 14.) „De „zinnelijke (animalis) mensch verstaat niet, wat van den Geest Gods „is.. .. en hij kan het niet begrijpen, omdat het geestelijk beoor-„deeld moet worden;quot; en aan de Komeinen (VIII: 8.) „Het be-„trachten van het vleesch is de dood; maar het betrachten van den „Geest, leven en vrede.quot; — Het staat een ieder vrij, de besproken woorden van Christus in dezen of genen door de Godgeleerden aangegeven zin, of ook in beiden tegelijk te verstaan, want de woorden des Heeren hebben niet zelden een verschillenden letterlijken zin.

Uit het gezegde is duidelijk, dat de woorden van Jeaus Christus aangaande het nuttigen van zijn vleesch en bloed niet figuurlijk, maar letterlijk te verstaan zijn. Zoo verstonden zij ze, tot wie ds Heiland zeide, dat zij ze redelijkerwijze niet anders konden verstaan. quot;Want de spreekwijze „iemands vleesch eten,quot; overdragtelijk genomen, heeft in de h. Schrift en zelfs in de syrochaldeeuwsche taal, waarvan de Zaligmaker zich bediende, geene andere be-teokenis dan; door gedachten of werken, maar vooral door valsche, lasterlijke beschuldigingen een persoon groot onregt aandoen. ¹) Deze beteekenis nu kon de uitdrukking „vleesch etenquot; in den mond van Christus zeker niet hebben, daar geen weldenkend mensch zal aannemen, dat Christus hier aan zijne Leerlingen bevel heeft gegeven, Hem door lasterlijke gesprekken onregt aan te doen en hun daarvoor het eeuwige leven beloofde. Wilde nu de Heiland op de gezegde plaats deze uitdrukking in een geheel anderen zin verstaan hebben, dan waarin zijne toehoorders die, volgens het gewone taalgebruik, verstonden en zelfs verstaan moesten, dan was het volstrekt noodig, en Christus was het als Leermeester verpligt, dat Hij zich daarover nader en duidelijker verklaarde, anders toch had Hij zelf tot een verkeerd begrip zijner woorden en den daaruit volgenden afval van Hem aanleiding gegeven. — Als de Leerlingen bij eene andere gelegenheid de vermaning van hunnen goddelijke Leer-aar, om zich voor den zuurdeesem der Phariseën te wachten, niet in een overdragtelijken zin van de leer, maar letterlijk van het brood der Phariseën verstonden, wees Jesus hen op de valsche opvatting van zijn gezegde met de woorden: „Waarom begrijpt gij „niet, dat Ik niet van brood tot u sprak, toen Ik zeide: wacht „u voor den zuurdeesem der Phariseën en Sadduceën.quot; En hier, waar het er op aankwam, een veel gevaarlijker misverstand weg te nemen, zou Jesus niet hetzelfde gedaan hebben? Hier zou Hij niet verklaard hebben, dat zijne woorden niet in den letterlijken, maar in den overdragtelijken zin verstaan moesten worden, dat Hij hun niet waarlijk zijn vleesch en bloed, maar alleen brood en wijn, als zinnebeelden van zijn vleesch en bloed, ter gedachtenis van zijnen Verlossingsdood geven zou? Hoe zou de wijste Leeraar en liefdevolle Verlosser op het gevaar af, dat velen Hem verlieten en eeuwig verloren zouden gaan, eene even noodzakelijke, als gemakkelijk te geven verklaring hebben achtergelaten? Een ieder wordt dus ten slotte gedwongen om aan te nemen, dat Jesus geene verklaring zijner woorden gegeven heeft, wijl de letterlijke zin daarvan duidelijk genoeg was, en Hij ze in dien zin wilde verstaan hebben.

b) De woorden der instelling volgens Matth. XXVI: 26—28; Marc. XIV: 22—24; Luc. XXII: 19, 20. Wat Christus aan zijne leerlingen plegtig had beloofd, gaf Hij hun, alvorens deze wereld te verlaten, bij het laatste avondmaal met de woorden: „Neemt en eet, dit is mijn ligchaam.'' En: „drinkt „hieruit allen, want dit is mijn bloed des Nieuwen Verhonds, „hetwelk voor velen zal vergoten worden tot vergiffenis der

Zie Job XIX: 21. Pred. IV: 5. Een breedvoerig bewijs geeft Eardiuaal Wiseman, „de voornaamste leerstukken en gebruiken der „katholieke Kerk,quot; XIV, over de transsubstantiatie.

„zonden.quot; Christus, de eeuwige, onfeilbare Waarheid, verzekert in de duidelijkste en bepaaldste bewoordingen, dat datgene, wat Hij aan zijne leerlingen te eten en te drinken geeft, zijn ligcbaam en zijn bloed is; dus moeten wij ook vast en onver-zeltelijk gelooven, dat het waarlijk en werkelijk zijn ligchaam en zijn bloed was. Er zou slechts dan een redelijke twijfel kunnen ontstaan, als er eenige gegronde reden bestond, om van den letterlijken zin der woorden van de instelling af te wijken. Dit is echter volstrekt het geval niet, en zal door onze andersdenkende broeders nimmer kunnen bewezen worden. quot;Veeleer zijn er zeer gewigtige redenen voorhanden, welke iedereen, die niet vooringenomen is, moeten bewegen, zich aan den letterlijken zin te houden. Jesus Christus wilde in dat plegtig uur eene laatste beschikking, een testament maken, een verbond aangaan, eene wet verkondigen, een Sacrament instellen, eene geloofsleer vaststellen; is het nu niet met zijne goddelijke wijsheid en heiligheid den spot drijven, als men beweert, dat Hij bij de genoemde gelegenheid zich van eene dubbelzinnige, zijne gedachten meer verbergende dan onthullende spreekwijze bediende, en zoo zijne leerlingen en met hen de geheele wereld bedrogen heeft ? Het is namelijk, gelijk later nog beter zal blijken, een onloochenbaar feit, dat de geheele christelijke Kerk de woorden van Jesus Christus van den beginne af in den letterlijken zin verstaan, en aan het daarin uitgesproken geheim met een vast vertrouwen op zijne almagt met kinderlijk geloof vastgehouden heeft. Dit alles kon Jesus, den Alwetende, niet ontgaan, toen Hij de woorden der instelling uitsprak; Hij voorzag met volle zekerheid, dat ten gevolge dier woorden millioenen en millioenen godvruchtige geloovigen, aan het allerheiligste Sacrament, als den onder de gedaanten van brood en wijn verborgen levenden God, den cijns van aanbidding zouden brengen. Had nu Christus gewild, dat zijne woorden niet in den letterlijken, maar alleen in een figuurlijken zin opgenomen zouden worden, dan had Hij zonder twijfel ook anders gesproken, of aan zijne woorden eene verklaring toegevoegd, om niet in eene zoo uiterst gewiglige zaak tot onvermijdelijk misverstand en dwaling, ja tot afgoderij eene volkomen gegronde aanleiding te geven. De tegenovergestelde handelwijze des Zaligmakers zou des te onbegrijpelijker geweest zijn, dewijl het zoo gemakkelijk was, het misverstand weg te nemen, de dwaling en de daaruit noodzakelijk voortkomende afgoderij te voorkomen. Christus toch behoefde alleen in plaats van „dit is mijn ligchaam,quot; te zeggen „dit beteekent „mijn ligchaam.quot;

Door de bewering, dat de woorden van Christus: „dit is mijn lig-„chaamquot; geen anderen zin hebben, dan „dit stelt mijn ligchaam voor, „dit beteekent mijn ligchaamzou men den Zaligmaker het grootste onregt aandoen, Hem niet alleen beschuldigen, in omstandigheden, welke het een ieder ten pligt stellen om zich op de duidelijkste en bepaaldste wijze uit te drukken, geheel onverstaanbaar gesproken te hebben, maar Hem, de eeuwige Waarheid, regtstreeks onwaar; heid in den mond leggen. Want niemand kan, zonder tegen de waarheid te zondigen, het eene woord voor het andere gebruiken, tenzij dat het taalgebruik, de zamenhang der rede. de omstandigheden, onder welke het wordt voorgedragen, of eene bijgevoegde verklaring van den spreker elk misverstand verwijderd houden. Wij zeggen dus, op het portret des Konings of op eene kaart van Nederland wijzende, zonder ons aan eene leugen schuldig te maken, „dit „is de Koning; dit is Nederland,quot; ofschoon het portret den koning en de kaart ons land slechts voorstelt. Deze wijze van uitdrukking is algemeen in gebruik en voor een ieder verstaanbaar. Desgelijks kon Joseph van Egypte, zonder vrees van verkeerd verstaan te worden, zeggen: „De zeven vette koeijen zijn de zeven vruchtbare jaren,quot; (l. Mos. XLI: 26.) en Jesua Christus: „Ik ben de deur,quot; (Joan. X: 7 ) „Ik ben de wijnstok,quot; (Joan. XV: 1.) „de akker is de wereld,quot; (Matth. XIII: 26.) want uit den zamenhang der rede blijkt voor een ieder, dat Joseph de beteekenis van den droom wilde verklaren, en Christus de Heer eene gelijkenis voorstelde. Ook Paulus kon zeggen: (1. Cor. X: 4) „ De rots was Christus,quot; in plaats van: was een afbeeldsel van Christus; want de Apostel had kort te voren (v. 6.) aangegeven, dat hij de voorafbeeldingen van het Oude Verbond zou verklaren.

Maar zeker zou men hem van eene leugen beschuldigen, die een ander een valsch in plaats van een echt geldstuk overreikte met de woorden: „Neem dit, het is een geldstuk,quot; en ten bewijze der echtheid er nog bijvoegde: „het is zooeven in de koninklijke munt „uitgegeven,quot; Evenmin kon Jesus, zonder tegen de waarheid te zondigen, zijnen Leerlingen een stuk brood, een kelk met wijn overgeven, zeggende: „Dit is mijn ligchaam, hetwelk voor u zal gegeven „worden; dit is mijn bloed, hetwelk ter vergeving der zonden zal „vergoten worden.quot;

Ter bestrijding der katholieke leer aangaande dit h. Sacrament, werd door eenige Protestanten verzekerd, dat het woordje is in de h. Schrift meermalen den zin heeft van beteekent. Zoo bijv. Gen. XLI: 26; Daniël VII: 24; Matth. XIII: 38; Gal. IV: 24, enz. ¹) Derhalve achten zij zich geregtigd, om ook bij de woorden der instelling aan het woordje is denzelfden zin te hechten, zoodat Christus inderdaad zou gezegd hebben: „dit beteekent mijn ligchaam.quot;

Veronderstellen we voor een oogenblik, dat het woord is somwijlen in den .Bijbel gebruikt wordt in den zin van beteekent, wat nog door allen volstrekt niet wordt toegegeven; ²) daar tegenover

Vergelijk Wiseman: Confer. Deze brengt die aanhalingen tot vier klassen terug, en bewijst, dat op de meeste dier plaatsen het woordje is zijn gewonen en natuurlijken zin houdt. Dit is ook het geval, zegt hij, met de bekende plaats, door Zwingel opgeworpen: Est enim phase Domini.

Maldonatus bijv. in zijn Gom. op Matth. XXVI, 26 ontkent, dat het woordje is ooit in den zin van beteekent genomen wordt. „In omnibus illis figuratis locutionibus, quae ab istis afi'erentur aut ab ullo homine aö'erri vel excogitari possunt, si qua figura est, non haeret in verbo esi, sed aut in subjecto, aut in praedicato.quot;

kunnen wij duizenden roorbeelden aanhalen, waar het woordje ü den zin van leleekent niet heeft. De verklaring, die de Kerk aan dat woord geeft, is de natuurlijke en gebruikelijke, en alzoo vast te houden, totdat men het tegenovergestelde bewijst. Het is niet genoeg, eenige plaatsen der h. Schrift aan te halen, waar het woordje misschien eene geheel ongewone beteekenis heeft, maar het moet bewezen worden, dat dit woord op deze plaats den zin heeft van beteekent. Indien derhalve de Protestanten door de aangehaalde voorbeelden iets willen bewijzen, dan moeten zij aantoonen, dat die plaatsen parallel zijn met onze plaats. Dit nu is niet het geval, wanneer op verschillende plaatsen hetzeljde woord gebruikt wordt, maar wanneer er onder een of ander opzigt over dezelfde zaak ■woxamp;t gesproken. ¹) Op al die plaatsen echter, waar het woordje is den zin van beteekent schijnt te hebben, is het voor iedereen terstond duidelijk, en zeggen het daarenboven de gewijde schrijvers dikwerf zelve, dat daar de verklaring wordt gegeven van een droom, een visioen, eene allegorie of gelijkenis; hier daarentegen is er van niets minder spraak dan van de instelling van een Sacrament: niets derhalve wettigt de Protestanten om de woorden eener zoodanige instelling op dezelfde wijze te verklaren.

Eene andere opwerping tegen de katholieke uitlegging, doch van lateren tijd, is ontleend aan de taal, waarin Christus tot zijne Apostelen gesproken heeft. De syrochaldeeuwsohe taal, zeggen zij, heeft geen enkel woord om het begrip van beteekent uit te drukken; daarentegen is het in die taal zeer gebruikelijk, om dat denkbeeld aan te duiden door het woordje is. Zij besluiten diensvolgens, dat de Zaligmaker, indien Hij ons slechts eene figuur wilde geven van zijn ligchaam en bloed, geene andere woorden kon gebruiken, dan die Hij werkelijk gesproken heeft, dit is mijn ligchaam, dit is mijn bloed, quot;Wij antwoorden ten eerste: uit die opwerping mag meu alleen dit gevolg trekken, dat het woordje is in den zin van beteekent kan genomen worden; doch er volgt volstrekt niet uit, dat h.ct tcerkelijk in dien zin genomen is. Want ook wij kunnen zeggen: indien de Zaligmaker niet eene figuur van zijn ligchaam en bloed, maar zijn reëel vleesch en bloed aan de Apostelen wilde geven, kon Hij geene andere woorden gebruiken, dan die Hij werkelijk gesproken heeft.

Ten tweede. Dat onze verklaring de ware is, blijkt uit de Evangelisten Marcus en Lucas, die beiden oorspronkelijk in het grieksch hebben geschreven en het woord =ot( (is) gebruiken. ie zal durven beweren, dat de Evangelisten den zin der woorden door den Verlosser gesproken, niet begrepen hebben? Hadden zij de woorden van Christus volgens den zin der Protestanten verstaan, zij zouden zeker het woord eg-zi vermeden hebben, want de grieksche taal heeit woorden genoeg om het begrip van beteekent uit te drukken. Ook de h. Paulus, die, waar hij over de instelling van dit h. Sacrament spreekt, het getuigenis aflegt, dat hij zijne leer van den Heer heeft vernomen, gebruikt het woord ti-.i, (1. Cor. XI: 25.) hetgeen onverklaarbaar is, als hij daardoor alleen het begrip van beteekent wil aanduiden.

Perrone zegt: Jam vero, quid est paralellismus? En quid respondeant ipsimet Protestantes : Ernesti, proximum erit, inquit, considerare, an vera similtudo sit, satisque similia sint loca, hoe est, an sit in utroque eadem res, non modo idem verbum, cui Aninon vehementiorem hanc notain subjecit: „Tenendum itaqua, gimilitudinem rei non verbi parere parallellismum.quot;

Kardinaal Wiseman heeft dit punt zeer naauwkeurig onderzocht, en deelt het resultaat zijner studiën mede in zijn beroemd werk: Horae syriacae. Bij bewijst daarin, dat de syrische taal niet één of twee, maar méér dan veertig woorden heeft, om het begrip van beteekent weer te geven; hij toont zelfs door verscheidene voorheelden aan, dat in de syrische taal het woordje is, veel minder dan in elke andere taal, zijne gewone en natuurlijke beteekenis verliest. Hiermede alzoo vervalt de opwerping der Protestanten geheel en al. Zoo is het gegaan met alle bedenkingen, welke ooit tegen de katholieke opvatting gemaakt zijn. Noch uit de woorden door Christus gesproken, noch uit het verband hebben zij eenig redelijk bewijs kunnen halen, waardoor de katholieke leer van hare kracht werd beroofd; daarentegen alles, wat zij hebben aangevoerd en nog voortdurend aanvoeren, diende slechts, om den zin, dien wij aan de woorden van Christus hechten, in een helderder daglicht te doen uitkomen.

Vrij mogen de loochenaars van de tegenwoordigheid van Christus in het allerheiligste Sacrament alle mogelijke valsche redenen en spitsvondigheden verzinnen, om uit de woorden van Jesus hun eigen opgevat gevoelen te staven, ten laatste moeten zij toch, als zij opregt willen zijn, met Luther bekennen: „de tekst is te sterk en „men kan den zin niet veranderen.quot; Er blijft hun dus niets over, dan de onmogelijkheid, de onserijmdheid voor te geven; het is — meenen zij — volstrekt onmogelijk, dat de Godmenach, Jesus Christus, onder de gedaante van brood en wijn zijn ligchaam en bloed ter nuttiging gaf, dat Hij zijnen leerlingen eene spijze aanbood, welke als brood en wijn er uitzag, kleur, vorm, smaak en geur daarvan had, en toch geen brood en wijn, maar zijn allerheiligst vleesch en zijn kostbaar bloed was. Zoo dachten ook de Joden. Toen de Zaligmaker hun dit „levende broodquot; beloofde, vonden zij zijne rede hard en verlieten Hem. — Neen, de leer der katholieke Kerk over de h. Eucharistie is geene ongerijmdheid. Het is een geheim, een groot mysterie, dat we met onze ernstige rede nooit kunnen achterhalen; doch juist omdat het een mysterie is, kan men onmogelijk bewijzen, dat het in strijd is met de rede. Het is ongerijmd te beweren, dat ja en neen hetzelfde zijn; dat een cirkel vierkant is; dat eene en dezelfde zaak te gelijkertijd bestaat en niet bestaat; ziedaar punten, waarover we kunnen oordeelen; doch, wanneer het de verborgenheden der goddelijke openbaring geldt, van ongerijmdheid te spreken, dit verraadt slechts kleingeestigheid en onrerstand. Wie kan doordringen tot de substantie der dingen ? Wie zal verklaren de sacramenteele wijze, waarop het ligchaam en bloed van Christus onder do gedaante van brood en wijn tegenwoordig zijn? Wie zal zeggen, wat mogelijk en wat onmogelijk is aan den almag-tüjen God? Dat alles is voor ons verborgen; doch juist daarom is het onmogelijk, eenige tegenspraak in het geheim der Eucharistie aan te toonen.

Welke zijn dan de ongerijmdheden, die de Protestanten in dat mysterie meenen te vinden P Vooreerst houden ze het voor onmogelijk, dat we met onze zinnen brood en wijn waarnemen, en dat er nogtans geen brood en wijn aanwezig zijn; vervolgens dat de eene zelfstandigheid in de andere overgaat; ten derde, dat het geheels ligchaam van Christus onder de h. Hostie tegenwoordig is; ten vierde, dat het ligchaam van Christus te gelijker tijd op verschillende plaatsen, in den hemel en op aarde, en dat wel onder iedere h. Hostie aanwezig is.

Gemakkelijk kunnen wij aantoonen, dat zij in dat alles te vergeefs eene ongerijmdlieid zoeken.

Hunne eerste opwerping is deze: met onze zinnen netnen we brood en wijn waar, derhalve is het ongerijmd te beweren, dat daar geen brood en wijn aanwezig zijn.

Wat is de katholieke leer hieromtrent? Dat na de consecratie de substantie of zelfstandigheid rau brood en wijn niet meer aanwezig is, maar dat alleen de accidentia of toevalligheden van brood en wijn blijven bestaan. Hierin ligt niets ongerijmds, üe grootste geleerden nemen aan, dat de substantie onderscheiden is van de accidenten; dat de substantie iets is, wat niet onder het bereik der zintuigen valt, terwijl datgene, wat we met onze zinnen waarnemen, slechts de accidenten zijn. Wij kunnen derhalve met den h. Thomas zeggen, dat in dit allerheiligste geheim onze zinnen ons eigenlijk niet bedriegen; want met onze zinnen nemen we alleen de accidenten waar van brood en wijn, en die accidenten zijn daar werkelijk aanwezig. Door een wonder echter van Gods almagt bestaan hier de accidenten van brood en wijn zonder de substantie van brood en wijn. Dit is iets geheel en al buiten de gewone orde der natuur; want in den gewonen regel kunnen we bij het waarnemen der accidenten met grond besluiten, dat daar die substantie en geene andere aanwezig is: hier echter leeren we door de goddelijke openbaring, dat na de consecratie onder de accidenten van broud en wijn niet meer de substantie van brood en wijn, maar hot ligchaam en bloed van Christus aanwezig zijn. Dit is boven de rede, maar niet tegen de rede, want niemand kan aan God de magt betwisten, om twee onderscheidene zaken, gelijk substantie en accidenten zijn, icarkelijk van elkander te scheiden.

De tweede ongerijmdheid, die de Protestanten in dit geheim willen aanwijzen, is, dat de eene zelfstandigheid in de andere overgaat.

Volgens de katholieke leer wordt de zelfstandigheid van het brood in het ligchaam, cn de zelfstandigheid van den wijn in het bloed van Christus veranderd; die verandering wordt door de Kerk transsubstantiatie genoemd. De overgang van de eene zelfstandigheid in de andere is niets buitengewoons, want ook het voedsel dat wij gebruiken, gaat in eene andere substantie over. Zeer schoon zegt de üoomsche Katechismus: (Past. 2. cap. 4. n. 19.) „daar wij ontbaren, dat het brood en de wijn krachtens de natuur dagelijks in „menschelijk vleesch en bloed worden veranderd, zoo kunnen wij „door die gelijkenis gemakkelijker er toe gebiagt worden, om te ge-„looven dat de substantie van het brood en den wijn, door de hemel-„sche zegening, in het waarachtig vleesch van Christus, en in zijn „waarachtig bloed overgaat.quot;

En voorzeker, gelijk de h. Ambrosius ¹) en de h. Augustinus ²) hebben opgemerkt. God, die door zijne almagt de verschillende wezens uit het niet heeft voortgebragt, is ook bij magte om de reeds bestaande natuur in eene andere te doen overgaan. Werkelijk lezen wij, dat Christus op de bruiloft te Cana water in wijn heeft veranderd.

„Sermo ergo Christi, qui potuit ex nihilo facere, quod non est, non potest ea, quae sunt, in id mutare quod non erantP' (Lib. de initiandis c. XI.

„Sicut non fuit impossibile Deo, quas voluit naturas instituere, ita ei non impossibile, in quidquid voluerit, quas instituit, mutare naturas.quot; (De civt. Dei cap. VIII).

De derde ongerijmdheid,-nelke de Protestanten in de h. Eucharistie meenen te zien, ia, dat het geheele ligchaam van Christus onder de h. Hostie tegenwoordig is. Dit — zeggen zij — is onmogelijk en strijdig met de rede.

Laten we hier wederom de katholieke leer vooropzetten, en hetgeen zeker is onderscheiden van hetgeen voor ons ve'borgen blijft. Gelijk we zoo aanstonds gezegd hebben, wordt door de consecratie de substantie van het brood — in het ligchaam van Christus, en de substantie van den wijn — in zijn heilig bloed veranderd. Wijl echter het ligchaam van Christus niet afzonderlijk bestaat, evenmin als zijn h. bloed, zoo is onder de gedaante van brood niet slechts het ligchaam van Christus, maar ook zijn h. bloed aanwezig, en evenzoo is onder de gedaante van wijn niet slechts het heilig bloed, maar ook het ligchaam van Christus tegenwoordig, en daar na de verrijzenis van den Zaligmaker zijn ligchaam niet meer gescheiden is van de ziel, omdat Christus eenmaal gestorven zijnde niet meer sterft, en daar al verder do menschelijke natuur van Christus alleen subsisteert in den goddelijken Persoon des Woords, en onafscheidelijk mot de goddelijke natuur vereenigd blijft, zoo is onder iedere gedaante de seheele Christus met ziel en ligchaam, met godheid en menschheid tegenwoordig. (Cone. Trid. sess. X1IE, cap. 3 en can. 3.) \Vat echter de sacramenteele wijze betreft, waarop Christus onder iedere gedaante tegenwoordig is, deze kunnen we niet verklaren. Alleen weten we, dat het ligchaam van Christus onder de gedaante van brood en wijn niet op de gewone wijze tegenwoordig is, want het is daar niet zigtbaar, niet tastbaar, niet meetbaar, ¹) maar het is daar op eene voor ons geheel onbegrijpelijke wijze, doch ook juist daarom vervallen al de opwerpingen der Protestanten. Zij zijn gewoon, aan het ligchaam van Christus al die eigenschappen toe te schrijven, welke een gewjon menschelijk ligchaam gedurende zijn verblijf op deze wereld heeft, en die alleen als essentieel te beschouwen, en daaruit besluiten ze dan, dat het geheim der h. Eucharistie onmogelijk is. Wij echter beweren, dat hot ligchaam van Christus daar niet op de gewone wijze tegenwoordig is. Men zal toch aan God de magt niet betwisten, om aan een ligchaam buitengewone eigenschappen te geven, die wij met ons eindig verstand niet kunnen begrijpen. Lezen we niet in de h. Schrift, dat de Zaligmaker over do zee wandelde, dat Hij met gesloten deuren tot zijne Apostelen kwam, dat Hij eensklaps uit hunne oogen verdween? Het is dus volstrekt niet ongerijmd aan te nemen, dat God aan een ligchaam verBchillendo voor ons onbegrijpelijke eigenschappen kan geven, zonder dat het daarom ophoudt een ligchaam te zijn. Geen wijsgeer kan het uitmaken, welke eigenschappen aan een ligchaam essentieel en welke niet essentieel zijn; want wij kennen de natuur der dingen slechts onvolmaakt, eu beoordeelen die grooten-deels naar hetgeen we met onze zinnen waarnemen.

De h. Thomas zegt: het ligchaam van Christus is in dit h. Sacrament yer modim suhstantiae. (Summa P. 3. q. 76, art. 3, et passem). Hieruit volgt echter niet, dat alleen de substantie van het ligchaam van Christus daar aanwezig is. Want, gelijk de h. Schrijver (1. c. art. 4) uitdrukkelijk leert: „ex vi realis concomitantiae est in hoc Sacramento tota quantitas dimensiva corporis Christi et omnia accidentia ejus.quot; Doch die qualitas dimensiva, is ia dit Sacrament

bezwaar, door de Protestanten opgeworpen. Zij vinden het ongerijmd, dat het ligchaam van Christus te gelijkertijd in den hemel en op aarde, en hier onder iedere h. Hostie tegenwoordig is.

Er is volstrekt niets ongerijmds in, dat iets te gelijkertijd op verschillende plaatsen aanwezig is. Belijden wij niet, dat God alle plaatsen met zijne tegenwoordigheid vervult? .Nemen we allen niet aan, dat de ziel van den mensch het gansche ligchaam doordringt, en dat die ziel, omdat zij niet in doelen kan gesplitst worden, overal geheel aanwezig is? Dit alles kunnen we niet volkomen verklaren; maar het is er verre van af, dat het ongerijmdheden zijn, want zelfs met onze rede kunnen we bewijzen, dat God overal tegenwoordig is. De objectie, dat deze voorbeelden genomen zijn uit de geestelijke natuur doet hier niets ter zake. W ant al wederom antwoorden we, dat we onmogelijk de sacrameatecle wijze kunnen verklaren, waarop het ligchaam van Christus in de h. Eucharistie onder de gedaante van brood tegenwoordig is, en dat wij volstrekt niet weten, welke eigenschappen God door zijne almagt aan een ligchaam geven kan. Het is genoeg te hebben aangetoond, dat iets te gelijkertijd op verschillende plaatsen kan aanwezig zijn.

Zoo blijkt derhalve duidelijk: het leerstuk der h. Eucharistie is honen de rede, maar het is onmogelijk te bewijzen, dat het tegen de rede is.

Bij het onderzoek naar de waarheden van het heilig geloof is er niets meer ongepast, dan telkens wcêr uit te roepen: dat is ongerijmd, dat is onmogelijk! Voorzeker God kan niets doen, wat onmogelijk is. Maar we herhalen het: wie zal zeggen, wat Hem mogelijk of onmogelijk is? Wie zijn uoij dan, om aan den God van hemel en aarde de wet voor te schrijven, en de grenzen te bepalen, die de Almagfige niet zou kunnen overschrijden ? — Staat het den kortzigtigen mensch vrij, de oneindige, de goddelijke almagt grenzen te stellen, en omdat zijn beperkt verstand niet inziet, hoe God dit of dat doet of doen kan, tegen de duidelijke en bepaalde uitdrukking der eeuwige Waarheid koen te beweren, dat dit of dat de grenzen der goddelijke magt te boven gaat? Verstout men zich, het menschelijke verstand dit regt toe te kennen, dan is de geheele christelijke godsdienst vernietigd. Want om niet te spreken van de overige geheimen der christelijke geloofsleer, tegen welke dezelfde opwerping zou gelden, zij het hier voldoende te gewagen van het geheim der allerheiligste Drieëenheid. Dit maakt, gelijk wij weten, de grondslag der geheele door Christus gestichte godsdienst uit; met het geloof aan dat geheim staat en valt het Christendom. Hiets is echter voor ons zwak verstand onbegrijpelijker, onnavorsch-baarder en volgens den schijn meer in strijd met de rede, dan juist dit. De leer der wezenlijke tegenwoordigheid van Jesus Christus onder de gedaanten van brood en wijn strijdt tegen het getuigenis onzer zintuigen, de bekende wetten der zigtbare natuur; maar dat drie van elkander onderscheiden personen slechts één enkel, geheel onverdeelbaar God zijn, dit strijdt oogenschijnlijk tegen de wetten van het menschelijk verstand zelf; in het eerste geval zouden wij gaarne zien, en wij zien niet, in het laatste begrijpen, en wij begrijpen niet. Wil dus iemand het geheim der wezenlijke tegenwoordigheid onder het voorwendsel, dat het iets onmogelijks bevat, verwerpen, en juist daarom van den letterlijken zin der woorden van de belofte en instelling afwijken, dan is er geene reden aan te geven, waarom hij ook niet het nog onbegrijpelijker geheim der Drieëenheid zou loochenen; vooral daar de leer van het laatste niet duidelijker, noch bepaalder, ja misschien zelfs minder duidelijk is

uitgedrukt. Zou men echter door zulk eene handelwijze niet deur en huis openen voor het ongeloof, en de geopenbaarde waarheden roekeloos ondermijnen? Kan het nog iemand verwonderen, dat degenen, die met de ontkenning der tegenwoordigheid van Christus in het h. Sacrament beginnen, onwederstaanbaar dieper en altijd dieper in het grofste ongeloof vervallen?

Hoe beklagenswaardig zijn niet onze protestantsche broeders , die het onwaardeerbaar erfdeel van den scheidenden Zaligmaker verkleinen en door spitsvondigheden het voor zich zeiven als verkwisten ? Wat groots heeft Jesus Christus volgens hunne uitlegging den zijnen tot onderpand zijner onuitsprekelijke liefde achtergelaten? Niets anders dan brood en wijn, om zijnen verlossingsdood af te beelden. Zouden de Christenen, ais men dit moest aannemen, wel beter bedeeld zijn, dan weleer de Joden ? Geenszins. Dezen hadden in het paaschlam een afbeeldsel van den Yerlosser der wereld, en wij Christenen zouden in brood en wijn een afbeeldsel hebben, hetwelk in zich zelve minder geschikt schijnt, om den offerdood van Jesus Christus af te beelden, dan de slagting van het paaschlam. — En wat zouden, zonder de wezenlijke tegenwoordigheid van Jcsus Christus in het allerheiligste Sacrament, al onze christelijke tempels zijn ? Hoe nietig, hoe ledig, als van iedere eerbiedwekkende heiliging ontbloot; hoever in dit opzigt beneden den tempel van Salomon ? Zij zouden in waarheid niets anders zijn dan naakte synagogen, waarin men vergadert, om gezamenlijk te bidden, eene stichtende voordragt te hooren en van tijd tot tijd brood en wijn ter gedachtenis aan den Verlosser te nuttigen, welk laatste even goed te huis zou kunnen geschieden. Was Christus, de levende God, in de h. Eucharistie niet tegenwoordig, dan hadden wij Christenen alle reden , de voormalige Israëlieten te benijden om hunnen heerlijken tempel, om dat eerwaardig heiligdom, waarin de verhevene ark des Vcrbonds stond en God boven de Cherubs troonde. Nooit zouden in zoodanige omstandigheden onze tempels ons zoo dierbaar, zoo eerwaardig en zoo heilig kunnen zijn, als den Joden de hunne was; nooit zouden wij ons met hen kunnen verheugen, omdat de Heer Sion verkoren en zich ter woning gekozen heeft. (Ps. CXXXI: 13.),

2) Wij weten, dat Christus met de woorden „dit is mijn „ligchaam, dit is mijn bloed'' zijn wezenlijk ligchaam en zijn wezenlijk bloed gegeven heeft, omdat de Apostelen en de katholieke Kerk van den beginne af zoo geloofd en geleerd hebben.

«) Be apostolische leer over de wezenlijke tegenwoordigheid van Jesus Christus in de h. Eucharistie zien wij uit den eersten brief van den h. Paulus aan de geloovigen van Corinthe. Na-

dat namelijk de Apostel der wereld (XI: 21—26.) de instelling van het h. Altaarsacrament, gelijk die door onmiddellijke openbaring hem was medegedeeld, verhaald had , gaat hij (vs. 27—29.) voort: „Al wie onwaardig dit brood zal gegeten „of den kelk des Heeren zal gedronken hebben, die zal schuldig „zijn aan het ligchaam en bloed des Heeren. De inensch be-„proeve dus zich zeiven, en zoo ete hij van dat brood en drinke „van den kelk. Want wie onwaardiglijk eet en drinkt, hij eet „en drinkt zich het oordeel, omdat hij het ligchaam des Heeren „niet onderscheidt,quot; d. i. gelijk elke andere spijze, zonder inwendige voorbereiding, nuttigt. Op deze wijze zou de Apostel zich zeker niet uitgedrukt hebben, als in de Eucharistie niet het ware ligchaam en het ware bloed, maar alleen brood en wijn, als zinnebeelden van het ligchaam en bloed van Christus aanwezig waren. Immers ook het manna in de woestijn en het paaschlam waren zinnebeelden van den Verlosser der wereld; toch zal niemand beweren, dat wie deze zinnebeelden instaat van zonde nuttigde, zich aan het goddelijk oordeel, zich aan het ligchaam en bloed van Christus, d. i. aan eene misdaad tegen de goddelijke Majesteit schuldig maakte. — De Apostel had overigens in het voorgaande hoofdstuk (v. 16.) reeds gezegd : „Is niet de kelk van zegening, welken wij zegenen, „de gemeenschap van het bloed van Christus? En het brood, „dat wij breken, niet de gemeenschap van het ligchaam des „Heeren?'' dat is: komen wij niet door de deelneming aan het ligchaam en aan het bloed onzes Heeren in de innigste vereeniging met Hem; worden wij door die deelneming als het ware niet één ligchaam en één bloed met Jesus, den Godmensch ? Duidelijk is hier niet spraak van eene deelneming door het geloof, maar van het werkelijk nuttigen van eene ware en wezenlijke spijze, hetgeen ook hieruit blijkt, dat het nuttigen der Eucharistie in den loop van het aangehaalde hoofdstuk tegenover het werkelijk nuttigen der joodsche en heidensche offerspijzen gesteld wordt, als hij zegt:

b) Wat de katholieke Kerk met betrekking tot de wezenlijke tegenwoordigheid van Christus in de h. Eucharistie van den beginne geloofd en geleerd heeft, weten wij uit liet getuigenis der h. Vaders en kerkelijke schrijvers, uit de uitspraken der Kerkvergaderingen, en uit de bij de godsdienst gebruikelijke gebeden en plegtigbeden — De getuigenissen der Kerkvaders zijn zoo talrijk, dat wij kortheidshalve er van moeten afzien, slechts het honderdste gedeelte daarvan aan te halen. Eeeds bij de Vaders en kerkelijke schrijvers der drie Eerste eeuwen ontmoeten wij niet zelden deze leer. De h. Ignatius, Marte-

laar en leerling der Apostelen, (t omstreeks 107) maakt op-werpingen tegen hen, die niet belijden dat de Eucharistie het vleesch van onzen Yerlosser Jesus Christus is, hetwelk voor onze zonden heeft geleden. (Brief aan de Geloov. van Smyrna, N⁰. 7 ). Naauwelijks vijftig jaren later schreef de uit de hei-densche wijsbegeerte tot het Christendom bekeerde h. Bloed-getuicre Justimcs in zijn aan den keizer Antoninus ten gunste der Christenen gerigt verdedigingsschrift, (N°. 66.) dat de ge-loovigen aan eene spijze (aan een geheiligd brood en wijn) deelnamen, welke zij Eucharistie noemden. „Wij ontvangen deze,quot; gaat hij voort, „niet als een gewoon brood en als een „gewone drank; maar, gelijk wij geleerd hebben, dat de door „het woord Gods menschgeworden Christus, onze Verlosser, „vleesch en bloed ter onzer verlossing heeft aangenomen , „hebben wij eveneens ook geleerd, dat die door de woorden „van zijn gebed (door de woorden der consecratie) gezegende, „spijze het vleesch en hloeH. van den menschgeworden Christus „is.'' Niet minder duidelijk drukken zich over dit onderwerp ook de h. Ireneüs, Tertullianus, Origenes, Cyprianus, Clemens en Dionysius van Alexandrië uit. ¹) — Daar de genoemde Vaders deze leer, wanneer de gelegenheid zich daartoe voordeed, als 't waar slechts in het voorbijgaan verklaarden, zal het dienstiger zijn, eenige getuigenissen uit de schriften zoowel der grieksche als latijnsche Vaders aan te halen, die in de eerstvolgende eeuwen bloeiden en zich bijzonder ten taak stelden, met verwijzing naar de woorden der instelling, de leer der Kerk over dit geheim aan de geloovigen op de naauw-keurigste wijze voor te stellen.

Van den h. Cyrillus, Aartsbisschop van Jerusalem, bezitten wij eene geheeie redevoering, (Katec. 22.) waarin hij aan de pasgedoopfen met groote juistheid verklaart, wat zij met betrekking tot de h. Eucharistie moeten gelooven. De h. Leeraar begint met de aanhaling der woorden van de instelling en gaat dan voort: „Daar dus de Heer zelf de uitspraak gedaan en „van het brood gezegd heeft: dit is mijn ligchaam, wie zal „zich dan nog vermeten, er aan te twijfelen? En daar Hij „ons de verzekering gegeven en gezegd heeft: dit is mijn „bloed, wie zal dan nog aarzelen en meenen, dat het zijn „bloed niet is ? Hij beeft weleer te Cana in Galilea water in wijn „veranderd, en wij zouden weifelen te gelooven, dat Hij wijn „in bloed veranderd heeft?... Nemen wij dan, hetgeen ons „gegeven wordt, met volle overtuiging aan als het ligchaam „en bloed van Christus; want onder de gedaante van brood „wordt u het ligchaam van Christus en onder de gedaante

„van wijn het bloed van Christus gegeven , opdat gij door de „nuttiging van het ligchaara en bloed van Christus, één Hg-„chaam , (concorporeus) één bloed (consanguineus) met Hem „zoudt worden. Zoo worden wij dragers van Christus, daar „zijn ligchaam en zijn bloed in onze ledematen worden opgekomen. .. Ziet daarom het (geconsacreerde) brood en den „(geconsacreerden) wijn niet meer als brood en wijn aan; „want zij zijn volgens het zekere getuigenis des Heeren het „ligchaam en het bloed van Christus. Mogen ook de zintuigen „u het eerste voorstellen, dan moet toch het geloof u van het „laatste overtuigen. Oordeelt niet naar den smaak, maar houdt „u door het geloof geheel verzekerd, dat gij het ligchaam en

„overtuigd, dat hetgeen brood schijnt te zijn, geen brood, „maar het ligchaara van Christus, en hetgeen wijn schijnt te „zijn, geen wijn, maar het bloed van Christus is, ofschoon „de smaak als brood en wijn voorkomt.quot;

Even duidelijk drukt zich ook de h. Ambrosius (over de geheimen, hfdst. 8 en 9.) over dit onderwerp uit. Zich rig-tende tot hen, die na het Doopsel het h. Sacrament des Altaars zouden ontvangen, prijst de h. Kerkleeraar de voortreffelijkheid dier geheimvolle spijze en toont hun, dat zij daarom meer te r. benijden zijn, dan de Israëlieten, aan wie God in de woestijn

„manna een alleszins kostelijk, maar altijd toch eenvoudig brood; „gij daarentegen ontvangt het vleesch van Christus, het lig-„chaam van Hem, die het leven is. . . Voor dezen stroomde „natuurlijk water uit de rots, voor u vliet het bloed van Jesus „Christus zeiven.. . Ook was die spijze en die drank van het „Oude Verbond slechts afbeeldsel en schaduw; deze spijze daar-„entegen en deze drank, waarvan wij spreken, is waariieid. . . „Gij zult misschien zeggen, hoe kunt gij ons verzekeren, dat wij „het ligchaam van Christus ontvangen, daar wij toch iets geheel „anders zien? Welaan, ik wil u bewijzen, dat hetgeen gij ontvangt, niet meer is, wat het van natuur was, maar hetgeen „het door de zegening (door de consecratie) is geworden, en „dat de zegening veel magtiger dan de natuur is, daar zij de „natuur zelve verandert.quot; Vervolgens toont de h. Leeraar, hoe Mozes door zijn voorzeggingswoord de roede in eene slang, het water in bloed, en wederom de slang in eene roede en het bloed in water veranderde, en gaat dan voort: „Als dus „de zegening van eenen mensch magtig genoeg was, om de „natuur te veranderen; wat zullen wij dan van de godde-„lijke consecratie zeggen, bij welke de woorden des Zalig-„niakers zeiven alles uitwerken ? Vermogten de woorden van „Elias, het vuur van den hemel af te roepen, zouden dan de

„woorden van Christus niet bij ma^te zijn, om de natuur der „geschapene dingen te veranderen?quot; — Dat Christus, de Zoon Gods, deze magt heeft, bewijst Ambrosias hieruit, dat Hij de wereld uit niets heeft geschapen, (verg. de boven aangehaalde woorden) en tegen de gewone orde der natuur uit de Maagd Maria is geboren. „Waarom,quot; vraagt hij vervolgens, het Altaargeheim door het geheim der menschwording bevestigende, „waarom gaat gij bij de sacramenteele tegenwoordigheid van „het ligchaam van Christus met de orde der natuur te rade, „daar dat ligchaam tegen den gewonen loop der natuur uit „eene Maagd is geboren? Zeker is het vleesch, hetwelk aan „het kruis gehecht en in het graf gelegd is, het wezenlijke „vleesch van Christus; zoo is het ook zijn wezenlijk vleesch, „hetwelk in het h. Sacrament is. De Heer Jesus zelf zegt het „met luider stem: Uit is mijn ligchaam. Voor de verandering, „welke door middel der hemelsche woorden geschiedt, heeft „het een anderen naam ; na de verandering wordt het ligchaam „van Chrutus genoemd. Christus zegt verder: Dit is mijn „bloed. Voor de verandering wordt het anders genoemd; na „de verandering heet het bloed, en gij zegt: Amen, d. i. het „is waar. Gelooft dus waarlijk in het hart, hetgeen gij met „den mond belijdt, en draagt zorg, dat uw inwendig geloof „met uwe woorden overeenstemme.quot;

Van den h. Chrysoslomus hebben wij reeds (Deel III, bladz. 460) getuigenissen aangehaald en vele andere zouden hier nog bij te voegen zijn, al wilde men zich slechts tot de voornaamste bepalen. Zijn zoo duidelijk en krachtig spreken over het h. Altaarsacrament verwierf hem den schoonen bijnaam van „Leeraar der Eucharistie.quot; Wij vergenoegen ons echter met één getuigenis uit de 82^e homilie op Matth. XXVI aan te halen. Na de verklaring van de woorden der instelling voegt hij er bij: „Laten wij dus aan God gelooven en weerspreken „wij Hem niet, zelfs als hetgeen Hij zegt aan onze zintuigen en ons verstand ongerijmd voorkomt; zijn woord is „voor ons meer, dan onze zintuigen en ons verstand. Laten „wij niet alleen letten op hetgeen voor onze oogen ligt, maar „ons aan zijne woorden houden; deze zijn onfeilbaar, en de „zintuigen bedriegen ons zeer dikwijls. Daar Hij nu zegt: „dit is mijn ligchaam, moet iedere twijfel verre van ons zijn; „gelooven en zien wij dan dit geheim met de oogen des „geestes... Hoe velen zijn er niet, die zeggen: ik zou gaarne „zijne gedaante, zijne kleeding, zijn schoeisel zien! Gij ziet, „raakt aan, ja nuttigt Hem zeiven. Gij verlangt zijn gewaad „te zien; Hij geeft zich zeiven aan u, niet alleen opdat gij „Hem zien, maar opdat gij Hem aanraken, nuttigen en in „u hebben zoudt... Het was Hem niet genoeg mensch te

„worden, de geeseling en den kruisdood te oudergaan; Hij „wilde één met ons worden, en niet alleen door het geloof, „maar wezenlijk ons tot zijn ligchaara maken.. . Vele moeders „geven hare kinderen aan anderen over ter voeding; Hij daarentegen voedt ons met zijn eigen bloed en vereenigt zich ge-„heel met ons op de innigste wijze.''

Van niet minder beteekenis zijn ook de woorden van den h. Kerkleeraar Augustinm, als hij (verklar. van Ps. XXXIII.) uitdrukkelijk zegt: „Christus droeg zich zeiven in zijne handen, „toen Hij, zijn ligchaam overreikende, sprak: „Dit is mijn „ligchaam,quot; en ; (over Ps. XCA III.) „Christus heeft ons zijn „eigen vleesch ter onzer zaligheid tot spijze gegeven. Niemand „eet dat vleesch, zonder het eerst te hebben aangebeden, en „men bezondigt zich niet, als men het aanbidt, maar men „zondigt, als men het niet aanbidt.'' — Wij sluiten met het getuigenis vau den h. Cyrillus, Patriarch van Alexandrië, die (in zijn comment, op Joannes X.) schrijft: „De Verlosser zelf „zegt: „wie mijn vleesch eet en mijn bloed drinkt, blijft in „Mij, en Ik in hem.quot; Hier moet men wel opmerken, dat „Christus niet zegt, dat Hij in ons zal zijn op eene geestelijke „wijze door de liefde, maar uit kracht eener natuurlijke deel-„neming. Want gelijk twee stukken was, op het vuur te gelijk „gesmolten, tot eene massa was te zatnen vloeijen, zoo wordt, „door de deelneming aan het ligchaam en het bloed van Jesus „Christus, Christus met ons, en wij wederkeerig met Christus „op de innigste wijze vereenigd.quot; — En gelijk de Vaders, uit wier schriften wij tot hiertoe getuigenissen hebben aangehaald, leerden ook de overige, de h. Ephraïtn, Hilarius, Optatus, Basilius, Hieronymus, Kpiphanius, Gregorius van Nuza, Leo, Petrus Chrysologus, Gaudentius, enz. in alle volgende eeuwen. Al wie met een onbevooroordeelden geest en met eene goede bedoeling de schriften der h. Vaders leest, zal daarin zonder twijfel de leer der h. Kerk over de wezenlijke tegenwoordigheid van Jesus Christus vinden.

Alhoewel enkele uitdrukkingen, waarvan zij zich bedienen, hier en daar minder duidelijk en van minder beteekenis zijn, ziet men toch met den geleerden Protestant Leibnitz, (System d. Iheolog. S. 216.) zich genoodzaakt, te bekennen, dat zij in dit Sacrament altijd een groot, boven het begrip van den mensclielijken geest verheven geheim erkenden, hetgeen toch zeker het geval niet zou wezen, als in dat Sacrament alleen een teeken (afbeeldsel) werd gegeven, als dit h. Sacrament alleen een uit brood en wijn, als zinnebeelden van het ligchaam en bloed van Christus, bestaande maaltijd was, welken men ter gedachtenis aan het laatste avondmaal houdt. — Eveneens mag hier niet over het hoofd gezien worden, dat de li. Vaders herhaaldelijk en dringend op de geheimhouding van het Sacrament der h. Éucharistie aandrongen, omdat

de Heidenen, die de leer van de nuttiging; van het ligchaam en bloed van Jeeus Christus niet konden begrijpen, ze verkeerd uitlegden en daarin aanleiding vonden, de Christenen te beschuldigen, dat zij bij hunne godsdienstige bijeenkomsten een kind slagtten, om het vleeseh te eten en het bloed er van te drinken.

Tn denzelfden zin als de Kerkvaders, spreken ook de Con-ciliën over de wezenlijke tegenwoordigheid van Christus in de h. Eucharistie. Onder anderen verdienen vooral de eerste en tweede algemeene Kerkvergadering van Nicea genoemd te worden. Verwonderen wij ons echter niet, dat in de eerste eeuwen in geen Concilie het anathema over de tegenovergestelde leer werd uitgesproken; de reden ligt alleen daarin, dat die dwa-ling in die tijden nog geheel ongehoord was. Toen echter in het midden der elfde eeuw Berennamis van Tours met de bewering te voorschijn kwam, dat in de Eucharistie het brood en de wijn niet in het ware ligchaatn en het ware bloed van Christus veranderd worden, vergaderden weldra te Eorae, Vercelli, Parijs, Tlorence, Tours, Rouaan, Poitiers, Bordeaux en eldeis kerkelijke Synoden, en veroordeelden eenparig de nieuwe leer, die zoo duidelijk in tegenspraak was met het geloof der {jeheele christelijke Kerk; Berengarius kwam acht jaren voor zijnen dood tot inzigt zijner dwaling en herriep haar opregt. Hij stierf in het jaar 10S8 als een rouwmoedige hoeteling. ¹) — In de zestiende eeuw kwam de dwaling van Berengarius weder op en kreeg eene groote uitbreiding. Maar ook toen verhief de Kerk daartegen hare stem en verwierp haar in het Concilie van Trente (Zitt. 13. Can. 1.) met de woorden: „Als iemand loochent, dat in het Sacrament der „Eucharistie het ligchaam en het bloed met de ziel en de „godheid van onzen Heer Jesus Christus, en bijgevolg de „geheele Christus, waarlijk, wezenlijk en zelfstandig tegen-„woordig is, en beweert dat Hij daarin alleen als in een „teeken of eene figuur, of alleen volgens de kracht is, hij „zij in den ban,quot;

Behalve uit do schriften der Vaders en de uitspraken der Conciliën, zien wij ook het voortdurend geloof der Kerk aan dit allerheiligste geheim uit de gebeden en plegtigheden, welke van den beginne af bij de viering daarvan in gebruik waren. Maar wijl wij op deze plaats hoofdzakelijk het avondmaal, hetwelk Christus met zijne leerlingen hield, op het oog hebben, zullen wij de bewijsgronden, uit laatstgenoemde bron voortkomende, later (bemerk. 5.) aanhalen, wanneer er van de kerkelijke liturgiën spraak zal zijn. De reeds aangehaalde getuigenissen zijn overigens meer dan vol-

Zie over Berengarius de prachtige artikelen van den hooggeleerden Deken van Soeterwoude, don Zeer Eerw. Heer Bottemanne, toen Professor te Warmond, in de Katholiek van 1858 en volg.

doende, om ons de gevolgtrekking te doen maken, tot welke Luther zelf ofschoon hij zeker geen blind vereerder yan het kerkelijk ge-za^'was, zich gedrongen gevoelde, dat namelijk „dit artikel geene leer door mensehen uitgedacht, maar duidelijk m het livangelie quot;met klare, ontwijfelbare woorden gegrond en gevestigd is, en van het begin der christelijke Kerk tot op dit oogenbhk eenstemmig .geloofd en gehouden isquot;.... die (dus) daaraan twijfelt, doet evenveel als geloofde hij aan geene christelijke Kerk, en veroor-deelt daarmede niet slechts de geheele heilige christelijke Kelk, als leerende eene vreeselijke ketterij, maar ook Christus zeiven met alle Apostelen en Profeten, enz ¹) — Niets is inderdaad onge-riimder dan de bewering, dat de Kerk met betrekking tot de Eucharistie in den beginne anders heeft geloofd, maar dat zij in tiiden van geestelijke verduistering en onwetendheid als het ware ongemerkt van het ware apostolische geloof is afgeweken. JNiet alleen kunnen zij, die zoo spreken, hun gevoelen met bewijzen, maar zij worden ook door de h. Vaders, die als zoovele lichten der Kerk en onomstootelijke getuigen hunner leer de voetstappen der aeloovigen van alle eeuwen drukten, van de schandelijkste leugentaal overtuigd. En is het niet eene handtastelijke dwaasheid aan te nemen, dat zoovele christenvolken hun verstand aan het geloof van een zoo onnavorschbaar, met de zintuigen regtstreeks strijdend geheim, waarvan zij vroeger niets wisten, zonder eenige tegenspraak hebben onderworpen; ja, dat zij allen zoo diep m de duisternis en onwetendheid verzonken lagen, dat zij, zonder net te bemerken, tot de verwerpelijkste aller afdwalingen, tot de aanbidding van brood en wijn, tot eene „vervloekte afgoderij «quot;j zich hebbenquot; laten verleiden? Moge men ook in de laatst verloopen eeuwen met moeite gekomen zijn tot een hoogeren trap van wetenscliappe-liike vorming, dan die van de zoo zeer gehoonde middeleeuwen ; al heeft men in de natuur geheimen ontdekt, welke men toen in de verte niet vermoedde, ten aanzien van de leerstellingen en gebei-men des eeloofs was men evenwel in die tijden met zoo onwetend, noch zoo weinig oplettend, dat eene vervalsching daarvan zonder de levendigste tegenspraak kan hebben plaats gehad.') Een doorslaand

bewijs daarvoor geeft ons het algemeene verzet, toen Berengarius zich verstoutte het geheim van het ligchaam en bloed van Jesus

wetenschap bevorderden. — Duitschland kon groot gaan op verscheidene door geleerdheid en heiligheid uitstekende Kerkvoogden, onder anderen Bruno met den bijnaam „de Grootequot; en. Heribertus, waard eeuwig herdacht te worden om den adel van zijn geslacht, „zijne heerlijke daden en zijne voor en na den dood gewrochte „wonderen,quot; beide Aartsbisschoppen van Keulen; Bernward en Gof/-hard. Bisschoppen van Hildesheim; Adelhertus van Maagdenburg; Hoger en Unno van Hamburg; Koenraad van Constantz; de zalige Anno te Worms; Ad/tl hero en Olric.m te Augsburg; Volfganyus te Eegensburg; Bartwich van Saltsburg. Op den troon schitterde als een voorbeeld van deugd de h. Koningin Mathilda, de gemalin van Hendrik I, en de h. Adelheide, de gemalin van Keizer Otto I. Van de laatste verhaalt de h. Odilo, haar levensbeschrijrer . dat „zij, na „de toediening van het h. Oliesel, het Sacrament van het ligchaam „onzes Heeren, in wien zij altijd geloofd, op wien zij altijd ge» „hoopt had, oormoedig en met de innigste godvrucht aanbiddend „heelt ontvangen.quot; Keizer Otto I wedijverde met zijne h. gemalin in kinderlijke liefde voor het christelijk geloof en voor de h. Kerk, en Keizer Hendrik II werd om zijne bewonderenswaardige godsvrucht en deugd waardig gekeurd onder de Heiligen gerangschikt en met zijne maagdelijke gemalin, de h. Kunegunda, op het altaar vereerd te worden. In dezelfde eeuw regeerde in Hongarijë de door heiligheid en vurigen ijver voor de uitbreiding van het christelijk geloof zeer uitstekende K.onmg Stephanus. Op den aartsbisschoppelijken stoel van Praag zat Adelhertus, de Apostel der Pruisen, en op den bisschoppelijken zetel van Esanad de h. Gerardus, do Apostel van Hongarije: beiden hebben als Martelaars met hun bloed de kiem des geloofs, welke zij gelegd hadden in de harten der volken, wier heilsboden zij waren, vruchtbaar gemaakt. — In iiohemen regeerde de h. hertog Wenceüaus, in Noorwegen de h. Koning Olaf, die beiden onder de glorievolle scharen der Martelaren geteld zijn; in Kusland de doorluchte Vorstin Olga, die te Constantinopel het h. Doopsel ontving en in de grieksche Kerk als heilig vereerd wordt. Haar kleinzoon Wladimir werd van een verdrukker een beschermer en verbreider van het Christendom, en diens zonen, de heilige Jiomanus en Danid, ¹) behaalden omstreeks het jaar 1010 den palm van het martelaarschap Zwedens duisternis verdreven de h. Bisschoppen Sigefried en Wolf red door den glans van verhevene, apostolische deugden, en de laatste verheerlijkte de noordsche Kerk door zijnen marteldood. — Vooral rijk 'aan Heiligen was in dit te kwader naam staande tijdvak de Kerk van Engeland. Daar bloeiden de h. Bisschoppen Brynstan, Odo, Duns fan, Eihewold, Oswald, Elpheg, Bisschop van Winchester, (t 951.) en Elpheg Martelaar, Aartsbisschop van Kantelberg (f 1012.); daar de h Koning Edgar en diens zoon en opvolger Eduard. de Bloedgetuige. De schoonzuster des laatsten, de h. Maagd Editha, sloeg grootmoedig de koningskroon van de hand, welke men haar na den dood van haren h, broeder aanbood, omdat zij liever Jesus, haren goddelijken Koning en Bruidegom, in de eenzaamheid van 't klooster ongestoord wilde dienen. — Ook in Frankrijk waren verscheidene Bisschoppen helder-schitterende lichten van geloof en deugd voor hunne kudden en

Christus te loochenen. De Bisschoppen, als bewaarders des ge-loofs, kwamen zonder verwijl te zamen en verwierpen de nieuwe, tot dat tijdstip ongehoorde leer. Aan hun hoofd stonden, volgens volgorde, de Pausen Leo IX, Victor II, Kicolaas II en Gregorius VII, die allen de dwalingen van Berengarius veroordeelden; en toen later, ten tijde der Albigensen, die ketterij door Petrus van Bruns weder werd opgehaald, verwierp Innocentius III haar opnieuw in het eerste Concilie van Laterane.

En in de veronderstelling van het overigens onmogelijk geval, dat het in de westerscUe Kerk iemand gelukt ware, de van de Apostelen overgeleverde leer te vervalschen, had dan wel de Kerk van het oosten die boosaardige daad rustig aangezien? Zouden dan de Patriarchen en Bisschoppen, wien het noch ontbrak aan scherpzinnigheid, noch aan het verlangen om eenige zwakheid of een ge-

voor de frankische volkeren in den verren omtrek; zooals de h. Girardus, Bisschop van Toul, de h. Fulkram, Bisschop van Lodeve, de h. Radboud, Bisschop van dtrecht, enz. De beroemdste zetel van christelijke wetenschap en deufjd was toen de Abdij der Benedictijnen te (l'luny. De Abten Berno, Odo, Aimard, M.u-joius, Odilo, staan allen op het register der Heiligen; van dit moederklooster ging de geest van wetenschap en godsvrucht ook op de ondergeschikte kloosters over en droeg daar de heerlijkste vruchten.

Wij zouden op deze wijze alle landen van Europa kunnen door-loopen; overal zonden wij de heerlijkste lichten van geloof en deugd ontmoeten. In het aloude Benedictijnergesticht te Einsiedeln in Zwitserland leefde in die eeuw als eerste Abt de zalige Eberhard, uit eene adellijke familie ran Zwaben; in Italië de Abt Nihis de jongere, de h. Abt llomunldus, stichter der Kamaldulensenorde, en Spanje kon toen niet alleen heilige Bisschoppen, maar ook godvruchtige vorsten aanwijzen, die moedig en zegevierend strijd voerden tegen de Saracenen, de aartsvijanden van het christelijk geloof. — Maar als nu in alle landen zulke geleerde en heilige opperherders de geloovigen leidden, als de deugd ook van den troon zoo heerlijk schitterde, als zulke voor het geloof zoo ijverige en godvruchtige overheden in talrijke kloosters zoo streng tucht en orde handhaafden en in zich zelve en in hunne onderdanen het voorbeeld van christelijke volmaaktheid toonden, wie durft dan nog beweren, dat deze lichten van geloof en heilig leven vruchteloos op den kandelaar stonden, dat niet vele stralen in de geestelijke duisternissen der eeuw vielen, en zelfs de laagste klasse des volks, de hutten der armen heilzaam verlichtten? En wie kan het waarschijnlijk achten, dat die helden van geloof en deugd, die door God reeds in hun leven en nog meer na hun zalig verscheiden door wouderen verheerlijkt werden, niet hebben geweten wat zij geloofden; dat zij namelijk niet hebben geweten, wat hot Offer beteekende, hetwelk zij den Heer dagelijks bragten, of hetwelk zij dagelijks bijwoonden, uit hetwelk zij den zoetsten troost en een onoverwinnelijken moed schepten? Wie eindelijk kan zoo-velen van onverschilligheid in geloofszaken beschuldigen, die als het ware alleen ter verbreiding des geloofs leefden en ter bevestiging en bezegeling daarvan hun bloed vergoten? Onze verlichte, door godsdienstige onverschilligheid gebrandmerkte eeuw heeft waarlijk reden genoeg zich te schamen, als zij aan de voorgewende duisternissen dier eeuwen denkt.

brek der Kerk van het westen te bespreken en te ontdekken, bij eene zoo verderfelijke en zoo zeer in het ooa; vallende nieuwe leer stilgezwegen hebben P Zouden zij zich dun verlaagd hebben, dezelfde nieuwe leer ook in hunne Kerk in te voeren P En toch moet men beweren, dat zij dit werkelijk gedaan hebben, en dal het hun eveu goed als anderen geloofsvervalachers gelukt is, alle Christenen van het westen tot afgodendienst te verleiden; want het is een onloochenbaar feit, dat de Kerk van het oosten ten aanzien der leer van de ■wezenlijke tegenwoordigheid van Christus in de h. Eucharistie met de Kerk van het westen altijd overeenstemde en nog overeenstemt. Dit feit is door de geloofwaardigste documenten zoo onbetwistbaar bewezen, dat Leibnitz (t. a p.) zelf zogt, „men moet toegeven, dat „zij duidelijk is bewezen, of men moet. alle hoop laten varen, dat „het ooit mogelijk is, aangaande het geloof van verafgelegene volken „iets te bewijzen.quot; Wij willen kortheidshalve van de vele documenten alleen de woorden aanhalen, welke een Godgeleerde der griek-ache Kerk, Marcus Donus, in het jaar 1672 den 21 Mei schreef aan Claudius, het toenmalig hoofd der gereformeerde gemeente te Parijs, om diens vraag, wat de oostersche Kerk aangaande de verandering der natuur van het brood en den wijn in het Sacrament der Eucharistie gelooft, te beantwoorden. Wij bepalen ons bij zijn gezegde, wijl daaruit duidelijk blijkt, dat de oostersche Kerk haar geloof aan de wezenlijke tegenwoordigheid, even als de westersche, tot de Kerkvaders der eerste eeuwen, tot de Apostelen en Jesus zeiven terugbrengt. Zijne woorden zijn: „Weet dat het geheele „oosten in overeenstemming met het westen sinds den oorsprong „der Kerk altijd geloofd heeft en gelooft, dat het brood en de wijn „waarlijk en werkelijk (physice) in het ligchaam en het bloed van „Jeaus Christus w-orden veranderd, zoodat de vroegere zelfstandig-„heid wordt weggenomen. En deze verandering van natuur telt de „grieksche lierk onder de noodzakelijke artikelen des geloofs der-„mate, dat niemand ze niet weten, in twijfel trekken, herroepen „of verwerpen mag. Dat geloof nu heeft zij ontvangen van „Christus en van de Apostelen, diens opvolgers, alsook van de „Vaders der oorspronkelijke Kerk, die de zuilen en hoofdpilaren „der grieksche ware Kerk zijn, enz.quot; (Bij Mac-Hale bewijsgronden en leerstellingen der kath. Kerk, bladz. 499. Het geheele schrijven staat L). Ill B. 8. hfdst. 12. „Perpétuité de la foiquot;.)

Is hot nu een bewezen, onloochenbaar feit, dat de gansche Kerk van Christus door alle eeuwen zoo geloofd en geleerd heeft, dat zij, de door God aangestelde Leermeesteres, uit de woorden der belofte en der instelling van de h. Eucharistie altijd erkende, dat Christus aan zijne leerlingen bij het laatste avondmaal zijn waarachtig vleesch en zijn waarachtig bloed, en niet eenvoudig een afbeeldsel van het een en het ander heeft gegeven, met welken naam moet men dan de handelwijze dier zoogenaamde geloofsver-beteraars bestempelen, die trots den eerbiedwaardigen ouderdom, de uitspraak van de geheele Kerk aller eeuwen, alleen op hun eigen gezag steunende, zich verstoutten het tegendeel te bewerenP Volgens hen was dus van Christus' tijd tot de zestiende eeuw de Geest Gods van zijne, door de schitterendste wonderen en genadegaven zich onderscheidende Kerk zoover geweken, dat zij in de schandelijkste afgoderij verviel, en keerde eerst ten tijde der Hervorming het hoogere licht in haar terug en verdreef den nacht van het afgodendom! Wiet Ambrosius, Chrysostomus, Augustinus, neen, de godloochenaars der zestiende eeuw waren de lichten der Kerk; eerst hun ontsloot de geest des Heeren de oogen, dat zij den zin der

Schrift begrepen. ') Tot die dwaasheid moeten zij hunne toevlugt nemen, die geen geloof genoeg bezitten, om het geheim der wezenlijke tegenwoordigheid van Christus aan te nemen.

Heeft Christus ook aan anderen de magt gegeven , om brood en loyn in zijn allerheiligst vleesch en bloed te veranderen ?

Ja, deze magt heeft Hij aan zijne Apostelen gegeven met de woorden: „Doet dit ter mijner gedachtenis,quot; en van hen is zij op de Bisschoppen en Priesters overgegaan.

De woorden des Zaligmakers aan de Apostelen : „Doet dit „ter mijner gedachtenis,quot; bevatten den bepaalden last, het uitdrukkelijk bevel, om na zijnen dood hetzelfde te doen, hetgeen Hij voor hunne oogen gedaan heeft, namelijk brood en wijn te nemen , het te zegenen, in zijn ligchaam en bloed te veranderen, deze hemelsche spijze te nuttigen ea aan anderen ter nuttiging te geven. Zoo is de duidelijke zin der

') Afgezien van vele andere redenen zijn de bekentenissen der Hervormers zelve reeds voldoende, om iedereen te overtuigen, dat zij zich, zooals in 't algemeen in zaken des geloofa, vooral bij de bewijsvoering der leer over het Avondmaal geenszins door den geest Gods lieten leiden. Luther zelf schreef aan de Straatsburgers: „Dit beken ik, dat, als Dr. Carlstadt of iemand anders voor vijf „jaren mij had kunnen melden, dat in het Sacrament niets anders „is, dan brood en wijn, hij mij eene groote dienst had bewezen ,... „omdat ik wel inzag, dat ik daarmede het Pausdom den grootsten „slag had kunnen toebrengen.quot; Zwingel van zijn kant verhaalt, „ter „eere Gods,quot; zooals hij zich uitdrukt (opp. Zwingel. 2. par. subsid. seu coronis de Eucharist.) dat, nadat hij kngen tijd vergeefs gezocht had naar een tekst, welke hem tot bewijs kon dienen, dat de woorden van Jesus: „dit is mijn ligchaam,quot; in eenen figuurlijken zin moeten worden opgenomen, „hem gelukkig een hulp in den „droom verscheen, die hem herinnerde aan de woorden: „„Gij „„zult het (h. Paaschlam) spoedig eten; want het is de overgang „„(het Pascha) des Heeren.quot;quot; (2. Mos. XII: 11.) De Hervormer voegt er echter zeer naïf bij: „Of hij (die helper) wit of zwart is, „weet ik niet.quot; — In elk geval was het niet de geest van waarheid , die hem op gezegde wijze uit de klom hielp. Want deze moest volgens het gevoelen van Zwingel bewijzen, dat de woorden: „dit „is mijn ligchaam,quot; niets anders willen zeggen, dan „dit beteekent „mijn ligchaam,quot; omdat ook de woorden: „het is de overgang,quot; geen anderen zin hebben, dan: „het beteekent de overgang.quot; Een in de hebreeuwsche taal zeer ervaren protestant van lateren tijd (Rosenmüller) bewijst echter onwedorlegbaar, dat in den boven-staanden, uit het tweede boek van Mozes aangehaalden Schriftuur-tekst het woord „isquot; niet den zin van „beteekenenquot; of „voorstellenquot; heeft. Deze tekst luidt volgens het hebreeuwsch onbetwistbaar: „het is de dag van den overgang.quot; Treurig genoeg had echter deze door den leugengeest gegeven verklaring volgens het berigt van Zwingel ten gevolge, dat velen het gevoelen van den Hervormer huldigden.

woorden van Christus zelven, en zoo heeft de Kerk van den beginne af door alle eeuwen geleerd. Een onwederlegbaar bewijs daarvoor geeft ons onder anderen het getuigenis van den h. Martelaar Justinus. Nadat hij in zijn meergenoemd verdedigingsschrift de viering der christelijke geheimen beschreven en in het bijzonder vermeld heeft, dat alsdan door de woorden van Christus, den menschgeworden God, brood en wijn in diens allerheiligst vleesch en bloed veranderd worden, voegt hij er bij: „want de Apostelen hebben in hunne gedenkwaar-„dige geschriften, welke wij Evangeliën noemen, ons overge-„leverd, dat Jesus Christus hun bevolen heefc 200 te doen, „als Hij gedaan heeft, namelijk toen hij brood nam, dankte ,,611 zeide: doet dit ter mijner gedachtenis, dit is mijn lig-„chaam , enz.quot; En aan dit getuigenis van Justinus moet des te meer gewigt gehecht worden , daar het buiten allen twijfel is, dat hij in het verdedigingsschrift in naam der geheele christelijke Kerk opgesteld, niet zijn privaat gevoelen, maar het algemeen geloof der Kerk uitdrukte. Dat Christus, toen Hij aan zijne Apostelen het bevel gaf, om te doen, wat Hij gedaan heeft, hun ook het gezag en de magt daartoe heeft gegeven, blijkt van zelf, daar Hij hun anders het ongeoorloofde en onmogelijke had bevolen. — En niet alleen aan de Apostelen heeft Christus door de gezegde woorden dat gebod en die magt gegeven, maar, gelijk liet Concilie van Trente (Zitt. 22. hfdst. 1.) leert, ook aan allen, die hen in het Priesterschap zouden opvolgen, namelijk aan de Bisschoppen en aan alle door hen geldig gewijde Priesters. Dit volgt reeds uit de algemeen erkende leerstelling, dat Christus zijne heilmiddelen voor den geheelen duur der door Hem gestichte maatschappij, der h. Kerk, dus voor alle toekomstige tijden heeft ingesteld. Bovendien blijkt het duidelijk uit de leer van den h. Paulus. (1. Cor. XI: 26.) De Apostel der wereld voegt namelijk bij het woord van Christus; „doet dit ter mijner „gedachteniser terstond de reden bij: „want zoo dikwijls „gij dit brood zult eten en den kelk drinken, zult gij den „dood des Heeren verkondigen, (in herinnering brengen) totdat „Hij (de Heer Jesus) komt,quot; totdat Hij weder op aarde verschijnt, om te oordeelen de levenden en dooden. Daar nu deze tweede komst van Jesus Christus eerst aan het einde der wereld zal plaats hebben, is het volgens den Apostel de duidelijk uitgesproken wil des Zaligmakers, dat, als een voortdurend aandenken aan zijnen verlossingsdood, tot aan het einde der wereld brood en wijn in zijn allerheiligst vleesch en bloed zullen veranderd worden. Jesus wilde derhalve, dat deze verandering niet alleen door de Apostelen, die niet tot het einde der wereld zouden leven, maar ook door hunne opvolgers

voltrokken zou worden. Dat Christus echter niet aan alle ge-loovigen, maar alleen aan de Apostelen en hunne opvolgers in het Priesterschap dien last opdroeg en die magt gegeven heeft, zal bij het h. Sacrament des Priesterschaps nader worden verklaard,

In de h. Mis, als zij over het brood en den wijn de woorden der consecratie uitspreken: „Dit is mijn ligchaam, dit is mijn „bloed,quot; (ofj „de kelk mijn» bloeds.quot; Want na die woorden is op het altaar geen brood en wijn meer, maar het ware ligchaam en bloed van Jesus Christus onder de gedaanten van brood en wijn.

Dit is en was altijd het geloof der h. katholieke Kerk. De offerende Priester zegt niet: „dit is het ligchaam van Christus,quot; maar: „dit is mijn ligchaam,quot; daardoor geeft hij te kennen, dat Christus onze Heer zelf, door tusschenkomst des Priesters, die over de op het altaar liggende zelfstandigheden de heilige woorden uitspreekt, de verandering volbrengt. Zoo sciirijlt in de zevende eeuw Maro, ¹) Patriarch van Antiochië , en voegt er bij: „zoodia dus de Priester in naam van onzen Verlosser de woorden: „dit is mijn ligchaam,quot; enz., uitspreekt, wordt „het brood in het ligchaam onzes Heeren en de met water ver-„mengde wijn in diens kostbaar bloed veranderd, ofschoon de „gedaanten (van brood en wijn) blijven.quot; i) — „Het door

') De oude Lituvgiën bevatten niet alleen gebeden tot God, dat Hij bet brood en den wijn in liet ligobaam en liet bloed zijns Zoons moge veranderen, maar ook opwekkingen lot den diepsten eerbied en iiaubidding van den na de voltrokken eonseeratie tegenwoordigen Grodmeuscb, en tot eene plegtige belijdenis des geloofs aan de goddelijke tegenwoordigheid van de zijde vun al bet volk, dat bet li. Offer bijwoonde. — In de syrtsehe Liturgie ²) rigt de Diaken de volgende w oorden tot bet volk: „Laten wij gelijk behoort tegenwoordig „zijn en bidden; laat ons bier zijn met vrees en siddering; laat ons „tegenwoordig zijn met een zuiver bart; want zie, bet OÜer wordt „opgedragen, en de Majesteit van God openbaart zicb. De poorten „des bemels openen zicb, de b. Geest daalt neder en rust op deze „heilige, geheimvolle gaven.... Bedienaars der Kerk vreest, levend „vuur vervult u. De magt, w^relke u is gegeven, overtreft die der „Seraphynen.quot; Daarop bidt de Priester: „Vader der waarheid! „Ziedaar uwen Zoon, een ü welgevallig slagtoffer. Neem Hem „aan. Hem, die voor mij is gestorven, door Hem werd mij de ver-„geving der zonden ten deel. Ziedaar deze offergave, neem ze aan „uit mijne banden en wees mij genadig, gedenk niet meer de zon-

Expositio ministerii oblationis D. Jacobi Apostoli apud ALoys, Assemati. Liturg. P. 2. p. 351.

„het woord Gods geheiligde brood, hetwelk gij op het altaar „ziet,quot; zegt daarom de h. Augustinus tot de pasgedoopten, (preek 227) „is het ligchaam van Christus, en hetgeen deze „door het woord Gods geheiligde kelk bevat, is het bloed „van Christus.quot; — „Ais gij het allerheiligst ligchaam op het „altaar ziet liggen,quot; leert de h. C/irysoslomus {\\om. 24'. op 1. Cor.) „zeg dan: door dit ligchaam hoop ik den hemel te verkrijgen

„den, aan welke ik mij voor uwe Majesteit heb schuldig gemaakt. „Ziedaar dat bloed, hetwelk ter wille mijuer zaligheid op Golgotha „gestroomd heeft, het roept om genade roor mij,quot; enz — Volgens de armenische Liturgie wendt zich de Diaken tot hen, die willen communireeren, met de woorden: „Nadert met eerbied en gelooft, „en neemt deel aan den Heilige.... Wij gelooven en belijden, „dat dit het ware ligchaam en het ware bloed van Jesus Christus „is.quot; De Priester legt dan eene geconsacreerde Hostie op de tong van den communicant en zegt in diens naam: „Ik geloof, dat dit „het ligchaam en het bloed van den Zoon Gods is, dat de zonden „der wereld wegneemt, en niet alleen ons heil, maar ook het heil „der gansche menschhcid is.quot; (Bij Migne. handboek der kathol. Liturgie, bladz. 599.) In de con'tantinojjolitoansche Liturgie, ook de Liturgie van den h. Ohrjsostomus genoemd, spreekt de i'riester op het oogenblik der Communie; „nader Diaken!quot; Ueze maakt eene diepe buiging en ontvangt een partikel der geconsacreerde Hostie in de hand, terwijl de celebrant zegt: „Ik geef u het kost-„bare, heilige en allerzuiverste ligchaam van onzen Heer en God, „van onzen Verlosser Jesus Christus, ter vergeving der zonden en „ten eeuwigen leven.quot; Later reikt de Priester den Diaken den kelk met het h. bloed over, en deze zegt bij het ontvangen: „Ik „kom tot U, onsterfelijke Koning; ik geloof en belijd, o Heer, dat „Gij Christus de Zoon van den levenden God zijt.quot; (Bij Migne 1. c. bladz. 588.) *) — Nog plegtiger is de geloofsbelijdenis der werkelijke tegenwoordigheid in de (dexandrijnsche Liturgie, welke aan den h. Gregorius van Nazianze wordt toegeschreven. A'olgens deze roept de Diaken onmiddellijk voor de h. Communie: „Laat ons „acht geven op God met siddering!quot; A^ervolgens heft de Priester het Allerheiligste in de hoogte en zegt: „Het Heilige der Heiligen!quot; en het volk antwoordt: „Heer, ontferm u onzerquot;.... Daarop zegt de Priester . „Dit is het ware heilige ligchaam en het ware kost-„bare bloed van Jesus Christus, van den Zoon Gods, Amen.quot; Nadat hij dit gezegde voor de tweede en derde maal bijna met dezelfde woorden heelt herhaald, antwoordt het volk; „Amen. — Ik geloot', „ik geloof, ik geloot en belijd tot aan mijn laalsten ademtogt, „dat dit hetzelfde levendmakende vleesch is, hetwelk Gij, Chris-„tus, onze God, uit onze h. lieve Vrouw, de Moeder Gods en „eeuwige Maagd Maria, aangenomen en met uwe srodheid ver-„eenigd hebt.... dat vleesch, hetwelk Gij voor ons allen vrijwillig „hebt gegeven aan den balk des h. kruises. Ik geloof waarlijk, „dat uwe godheid nooit, zelfs niet een oogenblik, van uwe menseh-„heid gescheiden was; dat Gij juist dit uw ligchaam ter verzoening, „ter -vergeving der zonden en ten eeuwigen leven voor allen, die „het ontvangen, gegeven hebt. Ik geloof, dat het dit waarlijk is. ..Amen.quot; (Bij Aloys. Assemani 1. c. en bij Kenaudot, Liturg, orient. T. I. j. 112).

„ligchaam hulde de zon zich in het duister, toen zij het aan „'t kruis zag hangen. Om zijnentwille scheurde toen het voor-„hangsel van den tempel, en de rotsen spleten vaneen en de „aarde beefde. Dit is het ligchaam . hetwelk met bloed bedekt, met „de lans doorstoken, twee heilbronnen voor de geheele wereld „opende, waaruit bloed en water stroomden.... Dit lig-„chaam aanbaden de wijzen in de kribbe, daarvoor wierpen

„dit ligchaam wordt u de aarde een hemel. Open dus de deur „des hemels en blik in den hoogsten hemel, en gij zult zien, „wat ik gezegd heb. Want het heerlijkste, wat daar is, kan „ik u op aarde toonen. Gelijk in een koninklijk paleis niet „de muren en het gouden dak het voornaamste zijn, maar de „Koning zelf, zittende op zijn troon, zoo is ook in den hemel „het ligchaam des tleeren het voornaamste, en dat kunt gij „thans op aarde zien. AVant ik toon u niet Engelen en Aarts-„ergelen, niet den hoogsten hemel, maar den Heer des hemels „zeiven. Dus ziet gij het heerlijkste op aarde, gij ziet het „niet alleen, maar raakt het aan, ja nuttigt het.quot;

Van het geloof aan de tegenwoordigheid van het ligchaam en bloed van Jesus Christus onder de eucharistische gedaanten getuigt ook de diepe eerbied, welken men daaraan in de katholieke Kerk alujd bewezen heeft en nog voortdurend bewijst. De h. Cyrillus, Bisschop van Jerusalem, vermaande de nieuw-gedoopten (Katech. 23.) zeer voorzigtig te zijn, opdat niet het minste daarvan op den grond zou vallen, en te bedenken, dat liet geringste gedeelte, hetwelk verloren ging, voor hen een even groot verlies zou wezen , alsof zij een hunner ledematen verloren. „Als men u,quot; gaat de h. Leevaar voort, „goudstof „gaf, met welk eene zorgvuldigheid zoudt gij het bewaren, om „niets daarvan te verliezen? Hoeveel behoedzamer en oplettender moet gij zijn, dat ook niet het minste verloren ga „van hetgeen in waarde goud en edelgesteenten verre overtreft.quot; De h. Bisschop Optafus, die met Cyrillus in de vierde eeuw letfde, verwijt aan de Donatisten (L. VI. n. I. 2.) in de sterkste bewoordingen de onteering der h. altaren, omdat daarop liet ligchaam en het bloed van Jesus Christus bewaard worden. „Kan er,quot; roept hij vol heilige verontwaardiging uit, „kan er roekeloozer heiligschennis zijn, dan de h. altaren „omver te werpen en te verbrijzelen, op welke gij zelf weleer „het h. Ofler opgedragen hebt, op welke de oifergaven des „volks en de ledematen van Jesus Christus nedergelegd wer-„den. Of wat is het altaar anders, dan de troon van het lig-„chaam en het bloed van Jesus Christus? Wat kwaad heeft ^Christus u dan gedaan, Christus, wiens ligchaam en bloed

„in der tijd op die altaren verwijlden ?. . . Gij zijt navolgers „der Joden geworden; dezen sloegen eene gewelddadige hand „aan Christus aan het kruis, gij aan Christus op het altaar.., „En bij deze misdaad voegt gij nog eene nieuwe; gij verbrijzelt „den kelk, den drager van het bloed van Christus... O roeke-„looze misdaad, ongehoorde gruwel!quot;

Het geloof aan de voortdurende wezenlijke tegenwoordigheid van Christus in het h. Sacrament des Altaars openbaart zicti eindelijk in alle tot de verste, christelijke eeuwen opklimmende Liturgiën of voorschriften aangaande het h. Misoffer, daar niet slechts in de romeinsche, ambrosiaansche, gallicaansche, moza-rabische, maar ook, gelijk zelfs de geleerde Protestant Hugo Grotius aanmerkt, in alle grieksche, arabische, syrische en andere liturgiën van oude herkomst gebedsformulieren gevonden worden, waardoor God nu eens door den Priester, dan eens door het volk wordt aangeroepen, dat Hij de geofferde gaven heiligen en ze in het ligchaam en bloed zijns Zoons veranderen moge.

Bij de tot hiertoe aangevoerde bewijzen voor de tegenwoordigheid van Christus in liet h. Sacrament is nog dit te voegen, dat God zelf in den loop der christeneeuwen die waarheid meermalen door in 't oog loopende wonderen heeft bewezen Nu eens waren het buitengewone gunsten, waarmede Hij de godvruchtige vereerders van dit L Sacrament beloonde, dan weêr wonderbare straffen, welke Hij over de verachters en onteerders daarvan afzond; nu eens ontrukte Hij door zijne almagt de heilige gedaanten aan het alles verwoestend geweld der elementen, aan het vuur, aan het water, enz.; dan bevestigde Hij op menige andere wijze door een wonder het geloof aan dit allerheiligste geheim.

Wij zeiden boven, dat Let liguliaam eu bloed van Jesus Christus in het h. Sacrament des Altaars tegenwoordig komt, als de Priester op het voorbeeld van Christus over het brood en den wijn de woorden: „dit is mijn ligchaam;quot; „dit is mijn bloed,quot; of „de kelk mijnB bloeds,quot; uitspreekt. Daaruit blijkt dus ook, welke stof en vorm ter voltrekking vau dit h. Sacrament gevorderd worden. De bedoelde stof is namelijk, gelijk hot Concilie van Florence iu het dekreet voor de Armeniërs verklaart, taricebrood en wijn van den wijnslok. Werkelijk bediende zich ook de h. Kerk altijd van brood en wijn als noodzakelijke stof van dit h. Sacrament: de h. Vaders, de Pausen en Conciliën stemmen in dit opzigt altijd overeen. Het brood, hetwelk de h. Kerk volgens het voorbeeld van Jesus Christus daartoe gebruikt, is hetgeen in den eigenlijken zin brood genoemd wordt, het brood uit tarwemeel. Brood van haver-, gersten-, boekweiten-, roggemeel en derg. mag ter bereiding van dit h. Sacrament in geen geval genomen worden. — Het tarwebrood, gezuurd of ongezuurd, is en blijft altijd tarwebrood, en bijgevolg is de Consecratie, ofschoon Christus zelf in het laatste avondmaal zich hoogstwaar-

schijnlijk van ongezuurd brood bediend heeft, ook in gezuurd brood geldig, gelijk het Concilie van Florence (t. a. p.) uitdrukkelijk bepaald heeft. Daar echter de latijnsche Kerk altijd slechts ongezuurd brood (ongezuurde hostiën) gebruikt, en het bovengenoemde Concilie verordend heeft, dat hare Priesters altijd in ongezuurd brood consacreeren moeten, zou een Priester der latijnsche Kerk zich grootelijks bezondigen, als hij ter bereiding van het h. Altaarsacrament gezuurd brood nam. — Üe wijn van den wijnstok, d, i. de eigenlijke wijn, is het andere deel van de noodzakelijke stof van dit Sacrament. Appelwijn en andere kunstmatige of ver-valschte wijnen, in welke of geene eigenlijke zelfstandigheid van wijn, of in verhouding tot de overige daarmee vermengde dealen in geringe mate aanwezig is, mogen noch geoorloofd, noch geldig als stof voor dit Sacrament gebruikt worden. — Met den wijn, welke als stof voor dit Sacrament dienen zal, moet volgens de bepaling der Kerkvergadering van Florence in het aangehaald decreet voor de Armeniërs, als ook volgens die van het Concilie van Trente (Zitt. XXII hfdst. 7. en Can. 9.) „een weinig waterquot; vermengd worden Keeds de h. Vaders der eerste eeuwen en de oudste Litur-giën spreken van deze bijmenging. „Zij geschiedtquot;, gelijk het Concilie van Trente bemerkt, „omdat men gelooft, dat ook Christus „zulks heeft gedaan, en omdat met het bloed water uit de wonde „der zijde des Heeren gestroomd heeft.quot; Tevens beteekent zij zoowel de vereeniging der meuschelijke met de goddelijke natuur, als ook de vereeniging van het geloovige volk met Jesus Christus, zijn Hoofd. De eerste dezer beteekenissen wordt in het gebed uitgedrukt, hetwelk de Priester verrigt bij hel ingieten van het water in den kelk; de tweede geven de genoemde Conciliën van Florence en Trente aan, als zij ons er opmerkzaam op maken, dat de volkeren in de geheime openbaring van Joannes „waterquot; genoemd worden. Uit deze laatste beteekenis is ook ligt te verklaren, waarom de Priester in de Mis voor de levenden het water zegent, alvorens hij het iu den wijn giet. Hij doet dit in naam der Kerk, die overtuigd is, dat het geloovige volk om zijne dagelijksche gebreken den zegen behoeft, teneinde de vereeniging met Christus, zijn Hoofd, des te waardiger te worden. In de h. iViis voor de overledenen blijft deze zegen achter, als ook die over het aanwezige volk aan het einde der h. Mis, omdat het h. Olier onmiddell.jk voor de zielen in het vagevuur wordt opgedragen. — Deze inmenging van water, ofschoon den Priester onder zware zonde geboden, is toch niet zoo noodzakelijk, dat zonder haar de verandering van den wijn in het h. üloed niet zou kunnen geschieden.

De vorm, zonder welke de verandering van het brood en den wijn in het ligchaam en het bloed van Christus niet plaats heeft, bestaat volgens de eenparige leer der Godgeleerden in de woorden: „Dit is mijn ligchaam,quot; „dit is mijn bloed,' of „dit is de kelk „mijns bloeds,quot; of „dit is de kelk, we.ke mijn bloed bevat, of „dit „wat deze kelk bevat, is mijn bloed.quot; Ofschoon nu, volgens de gewone leer der Godgeleerden, geene andere dan de boven aangegeven woorden tot eene geldige consecratie noodzakelijk zijn, is toch ieder Priester, die volgens den latijnscheu ritus de h. Mis leest, streng verpligt, de overige woorden van het formulier der consecratie van den kelk, welke deels aan de h. bchrift ontleend, deels van de apostolische overlevering afkomstig zijn, uit te spreken. Zij luiden; „Dit is de kelk mijns bloeds, van het nieuw en eeuwig „Verbond, het geheim des geloofs, hetwelk voor u en voor velen „zal vergoten worden ter vergeving der zonden, Er staat: dit is

de kelk mijns bloeds, van het nieuw en eeuwig Verbond, omdat door dit bloed liet door Christus gestichte Verbond, krachtens hetwelk ons het eeuwige erfdeel beloofd is, bezegeld en bevestigd wordt. Er staat verder; een geheim des geloofs, omdat het h. Sacrament van het ligchaam en bloed onzes Heeren één der diepste geheimen van het Christendom is. ')

') Bij verscheidene Heiligen, onder anderen bij den zaligen ïiicolaus van der Eluë en bij de h. Catharina van Siena verving de h. Eucharistie langen tijd het ligohamelijk voedsel. Anderen, zooals de h. Kosa van Lima en de h. Ludwina, kregen door de h Communie wonderbare sterkte in hare ligchamelijke zwakte en leniging in hare smarten. Zeer vele vereerders en vereerderessen van het h. Sacrament verwierven de verhevene genade, van Jesus in de h. Hostie, meestal onder de gedaante van een zeer aanvallig kind, te zien en zijne stem te hooren; aan anderen, zooals aan de h. Juliana van Falconien, gaf de Zaligmaker zich in de h. Hostie op eene wonderdadige wijze. Het is zeer moeijelijk eene genade te bedenken, welke niet aan deu eenen of anderen vurigen aanbidder van het h. Sacrament, als belooning voor zijne godsvrucht en zijn vertrouwen, is geschonken, üörrea haalt in zijne mystiek een groot aantal heerlijke voorbeelden aan. Wij vergenoegen ons, slechts enkele, uit andere bronnen geput, als bewijs voor het boven gezegde aan te halen. — De als vijand der Kerk beruchte Keizer Erederik II, verwoestte de omstreken van Spoleto, welke tot den Kerkelijken Staat behoorden, te vuur en te zwaard. Huurlingen der Sarracenen waren hem daarbij zeer ten dienste en woedden iu hunnen christenhaat vooral tegen kerken en kloosters. Als die bloeddorstige horden de stad Assisië belegerden , kozen zij het aan de muren der stad gelegen klooster van St. Damianus uit, waarin de h. Clara overste was, om er binnen te dringen en binnen zijne gewijde muren hun goddeloos werk te drijven. De ongeloovigen stonden reeds op het pnnt de muren te beklimmen, toen de h. overste, van het dreigend gevaar verwittigd, ziek als zij was, zich naar de poorten des kloosters begaf en voor haar uit het Allerheiligste in de remonstrans liet dragen. Daar wierp zij zich ten aanschouwe der bestormers op de knieën neder en bad onder heete tranen tot den Zaligmaker in het h. Sacrament: „zoude „het IJ werkelijk behagen, o Heer, deze uwe weerlooze dienaressen, „welke ik in uwe liefde heb opgevoed, in de handen dier barbaren „over te leveren? Bescherm, Beer, bid ik ü, deze uwe maagden, „welke ik thans niet meer kan beschermen!quot; Toen hoorde zij, die bad, en alle aanwezige zusters uit het h. Sacrament de stem: „Ik „zal u altijd beschermen.quot; Nu stond Clara getroost op en zeide: „ik sta er u borg voor, mijne dochters, er zal u geen leed wede*-„vareu; vertrouwt maar op Christus.quot; En zie, een plotselinge angst overviel de binnendringende vijanden; in snelle vlugt sprongen zij weder de beklauterde muren af en gingen in groote verwarring uit elkander. (Bolland. 12 Aug.) — In het leven van den h. Bernardus vinden wij een voorval opgeteekend, hetwelk, behalve het geloof van dien h. Kerkleeraar aan de wezenlijke tegenwoordigheid, ons ook de waarheid van dit geheim voor oogen stelt. Terwijl de h. Bernardus zich te Alilaan bevond, bragt men op zekeren dag eene door den duivel bezetene bij hem, met de bede dat hij haar toch van die vreeselijke plaag van verscheidene jaren mogt bevrijden, üe dienaar Gods droeg in tegenwoordigheid der bezetene hei h. Misofl'er

op. Ka de „Pater nosterquot; nam hij de pateen met de h. Hostie, legde ze op hot hoofd der ongelukkige en zeide: „verworpen „geest, uw Eegter is hier; de Almagtige is hier; Hij is tegenwoordig, die, op het punt Btaande voor ons te lijden, sprak: „„Ku wordt de vorst dezer wereld uitgeworpen.quot;quot; Dit is het lig-„chaam, hetwelk, uit de Maagd Maria aangenomen, aan Let hout „des kruises uitgerekt is, hetwelk van den dood verrezen eu voor „de oogen zijner leerlingen in den hemel is opgenomen. In den „naam dier allerhoogste Majesteit beveel ik u, booze geest, uit „deze dienares van God te gaan en het niet te wagen, haar voortaan „in het minste te bemoeijelijken.quot; Voor de onweerstaanbare magt des Zaligmakers wijkende, verliet de duivel voor altijd de bezetene. — Üen dusdanig openbaar wonder, hetwelk niet het eenige in zijne soort is, bewijst even onbetwistbaar de tegenwoordigheid van Jesus Christus in het h. Sacrament, als die teekenen, welke in de eerste tijden van het Christendom in den naam van Jesus plaats hadden, om de godheid van Christus te bewijzen. (Uit het leven des h. Bernardus, geschreven door den Abt Wilhelmus van Eheims.)

De h. Antonius van Padua had eens in de omstreken van Toulon, waar hij predikte, met een geslepen Albigenscr ¹) een openbaar onderhoud over de tegenwoordigheid van Christus in het heilig Sacrament, en bragt daaibij zijnen vijand zoo in het naauw, dat deze niets meer wist te antwoorden. Om zich echter uit de verlegenheid te helpen, zeide de ketter tot Antonius: „Welaan! gaan „wij van het woord tot de daad. Als gij mij in het bijzijn van alle „aanwezigen door een wonder toont, dat het ligchaam van Christus „in het h. Sacrament tegenwoordig is, dan zal ik de dwalingafzwe-„ren en mij aan het juk des geioofs onderwerpen.quot; Toen de Heilige met het grootste vertrouwen antwoordde, dit te willen doen, ging gene voort: „Ik zal mijn muildier drie dagen lang opsluiten en „het niets te eten geven. Na drie dagen zal ik het in 't bijzijn „van allen, die hier thans tegenwoordig zijn, naar buiten leidenen „voeder voorzetten; gij zult van uwen kant met het voorgewende „ligchaam van Christus tegenwoordig zijn. Als dan het uitgehongerde dier, zonder het voeder aan te raken, tot uwen God, wien, „zooals gij beweert, alle schepselen moeten aanbidden, heenanelt, „zal ik waarlijk gelooven, wat de Kerk van dit geheim gelooft.quot; De Heilige verklaarde zonder vrees met dit voorstel tevreden te zijn. Op den bepaalden dag liep al het volk op een groot open plein te zamen. De ketter verscheen, omgeven van eeue groote schaar boosaardige menschen, aan de eene hand het door honger gekwelde muildier leidende, in de andere het toebereide voeder houdende. De h. Antonius droeg daar in eene kapel het h. Misoffer op. Als de Mis^ ge.eindigd was, begaf ook hij zich naar de bepaalde plaats, terwijl hij de h. Hostie, het ligchaam des Heeren, in de handen droeg. .Nu gebood hij stilte, trad nader tot hetmuil-

Eenige noemen dezen ketter Bovillus, anderen Guialdus; de door de Bollandisten aangehaalde vroegere levensbeschrijvers van den h. Antonius geven geen en naam op.

de verandering van het brood en den wijn in liet ligcliaam en het bloed van Jesus Christus, zoowel het ligchaam als ook het bloed des Heeren tegenwoordig blijven, zoolang als de gedaanten van het veranderde brood en den wijn voortduren. Hetzij dus de h. Hostiën of geconsacreerde Particulen zich onder de h. Mis of daarna op het altaar bevinden, hetzij er na de h. Communie overblijven en in het tabernakel bewaard, of wel tot de zieken of in plegtige processie gedragen worden , in elk geval is Christus daaronder tegenwoordig. (Kerkverg. v. Trent. Zitt. 13. Can. 4, 6, 7.) — Ten aanzien der luther-sche leer dat Christus in de Eucharistie alleen onder het nuttigen daarvan tegenwoordig is, getuigt de meergenoemde Leibnitz, (lt;. a. p ) dat deze in vroegeren tijd geheel ongehoord was, en dat zij, die dit gevoelen verdedigen, in geene geringe

dier en zeide op statigen toon: „In de magt en in den naam van „nwen Schepper, wien ik onwaardige werkelijk in mijne handen „heb, beveel ik u, dat gij terslond ootmoedig nadert, en Hem de „verschuldigde eer betoont, opdat do kettersche boosheid erkenne, „dat elk schepsel zijnen Schepper, wien de Priester dagelijks op „het altaar offert, onderworpen is.quot;' Het hongerige dier, hetwelk men middelerwijl voeder toereikte, liet het op 't woord van Gods dienaar onaangeroerd liggen, wierp zich voor het Allerheiligste op de knieën neder, en boog zijn kop diep ter aarde. Bij dit wondervol schouwspel verheugden zich de Katholieken; de ketters trokken zich beschaamd terug, en hij, die door zijne versteendheid en geslepenheid de eerste aanleiding daartoe had gegeven, hield zijne belofte en werd een gehoorzame zoon der katholieke Kerk. (Bolland. 13 Junij.)

Te Favernay, eene stad in het voormalige graafsahan Bourgondië, had in het jaar 1608 op den 25quot; Mei 't volgende altijd merkwaardig voorval plaats. ]n de Abdijkerk van „onze Lieve Vrouwquot; Weef gedurende den nacht van Pit\ksterzo7idag en Pinkstermaandag het Allerheiligste op een rijk versierd altaar ter aanbidding uitgesteld. Ongelukkig viel eene vonk vuur van eene waskaars, en stak de kunstige versierselen, de zijden kleeden en tapijten, waarmede het altaar was behangen, in brand. Spoedig geraakte ook het toestel, waarop het Allerheiligste stond, in iichtelaaije vlam. Maar de h. Hostie met de remonstrans bleef niet alleen te midden der vlammen ongeschonden, maar zweefde, nadat allo steunsel verbrand was, drie en dertig volle uren voor de oogen eener verbaasde volksmenigte, die op het hooren van dat wonder was toegestroomd, als door de hand eens Engels aredragen, in de vrije lucht. Eerst op den derden Pinksterdag tegen tien uur, toen de het h. offer opdragende Priester na de Consecratie de h. Hostie ter aanbidding had opgeheven, daalde ook de wonderbare remonstrans langzaam op het altaarkleed neder. Onuitsprekelijke gé.voelens vervulden nu de harten van alle aanwezigen. — De Aartsbisschop van Besanijon, Ferdinand van Longuy, won naauwkeurige berigten in aangaande de toedragt van dit geval, gaf het verhaal in druk en zond het ook naar Kome, waar het eene groote vreugde verwekte. Paulus V bevestigde de waarheid van dit wonder, waarvan meer dan tien duizend ooggetuigen waren.

verlegenheid verkeeren, als zij de vraag moeten beantwoorden, „of deze verandering op de lippen, in den mond , in de keel „of eerst in de maag geschiedt, dan wel of zij misschien niet „eens plaats heeft, wanneer door eenig toeval de gedaanten „niet verdwijnen.quot; — Zoolang dus de geconsacreerde gedaanten van brood en wijn blijven, blijft ook Christus er onder tegenwoordig; zoodra zij echter verdwijnen, houdt ook Christus op sacramenteel tegenwoordig te zijn. Zoo zou bijv. Christus ophouden tegenwoordig te zijn , als iemand zooveel water in den geconsacreerden kelk goot, dat het mengsel den smaak, den geur en de kleur van den wijn verloor; in dit geval zou in den kelk niets anders zijn, dan water met wijn vermengd. ') — Daaruit blijkt ook, dat bij hen, die de h. communie ontvangen , de zelfstandigheid zelve van het ligchaam van Christus nooit in de ligchamelijke zelfstandigheid van den communiceerende overgaat. Zoodra de genuttigde gedaante van brood volgens de natuur is opgelost, is ook liet ligciiaam van Christus in dengene, die Hem daaronder heeft ontvangen , niet tneer tegenwoordig.

Is onder de gedaante van Irood alleen het ligchaam van Christus, en onder de gedaante van wijn alleen zijn-bloed tegenwoordig ?

Neen, onder elke gedaante is Christus geheel en onverdeeld tegenwoordig, gelijk Hij geheel en onverdeeld in den hemel is.

Toen Jesus Christus bij het laatste avondmaal aan zijne Apostelen zijn ligchaam te eten en zijn bloed te drinken gaf, was diet niet een gestorven ligchaam , een ligchaam zonder bloed, niet een ontzield lijk, maar een levend, bezield ligchaam , hetwelk Hij hun tot spijze aanbood; evenzoo was het bloed, dat Hij hun tot drank gaf, niet van 't bezielde ligchaam afgezonderd, geen verstorven bloed, gelijk dat, wat den voet des kruises bevochtigde; het was met het door de ziel levende ligchaam vereenigd, levend bloed. Want op dat oogenblik, toen Hij de woorden sprak: „dit is mijn ligchaam, „dit is mijn bloed,quot; was de Zaligmaker levende, met vleesch en bloed, met ligchaam en ziel in de tegenwoordigheid zijner leerlingen. Hij gaf hun dus zijn levend ligchaam en zijn levend bloed ter nutüging, zijn ligchaam in vereeniging met zijne ziel, en ligchaaiQ en ziel wederkeerig in vereeniging met

') Niet elke verandering, welke aan de h. gedaanten gescliiedt, heeft ten gevolge dat Christus onder deze niet meer tegenwoordig blijft, maar alleen die, waardoor de gedaanten niet meer met waar-Leid brood en wijn kunnen genoemd worden.

zijne godheid, welke ten gevolge der menschworrling met zijn ligchaam en zijne ziel onafscheidelijk verbonden is. Onder de gedaante van brood ontvingen dus de Apostelen met het ligchaam ook het bloed van Christus, en onder de gedaante van wijn met het bloed ook het ligchaam van Christus, en onder iedere gedaante ook de ziel en de godheid van Christus met zijn ligchaam en bloed vereenigd. Juist dezelfde toestand is er nog ten huidigen dage ook in het allerheiligste Sacrament des Altaars. Jesus Christus is daar zoo geheel en waarachtig tegenwoordig, als Hij in den hemel aan de regterhand zijns Vaders zetelt. In den hemel nu is Hij niet in den toestand des doods, maar des levens; vleesch en bloed, ligchaam en ziel, menschheid en godheid zijn daar niet van elkander gescheiden, maar op het innigste met elkander vereenigd. Er heeft alzoo ook in het h. Altaarsacrament geene dergelijke scheiding plaats ; dus is onder iedere der beide gedaanten het ligchaam en het bloed van Jesus Christus met zijne ziel en godheid tegenwoordig. Derhalve leert de Kerkvergadering van Trente: (Zitt. 10. hfdst. 3.) „Het is zeker waar, dat onder „ééne dezer beide gedaanten even zooveel vervat is, als onder „beiden; want de geheele en onverdeelde Christus is onder „de gedaante van brood en. onder elk deel van dezelfde ge-„daante, en ook geheel onder de gedaante van wijn en onder „deszelfs deelen tegenwoordig.quot; Ofschoon nu Christus, volgens liet gezegde, onder iedere der beide gedaanten geheel en onverdeeld, dus met ligchaam en bloed, met menschheid en godheid tegenwoordig is, maken wij toch een zeer juist onderscheid tusschen hetgeen de Zaligmaker ons volgens de woorden van zijn geheimvol testament onmiddellijk onder de eene , en tusschen hetgeen Hij ons onmiddellijk onder de andere gedaante heeft achtergelaten. Wij zeggen dus, op zijne woorden: „dit „is mijn ligchaam, dit is mijn bloed,quot; ons beroepende, met regt, dat Hij ons onder de gedaante van brood zijn ligchaam, en onder de gedaante van wijn zijn bloed geeft. Want uit kracht der woorden van de consecratie, welke de Priester over het brood en den wijn uitspreekt, komt onder de gedaante van brood onmiddellijk het ligchaam, en onder die van den wijn onmiddellijk het bloed van Christus tegenwoordig. Maar dat onder de gedaante van brood met het ligchaam ook het bloed en onder de gedaante van wijn met het bloed ook het ligchaam, en onder iedere der beide gedaanten ook de ziel van Christus tegenwoordig is, geschiedt eigenlijk en onmiddellijk niet krachtens die h. woorden, maar krachtens het natuurlijk bij elkander behooren en de onafscheidelijke ver-eeniging van ligchaam, bloed en ziel in een levenden mensch. Desgelijks heeft de verdere omstandigheid, dat ook de god-

heid van Christus onder iedere gedaante in vereeniging met het ligchaam, het bloed en de ziel tegenwoordig is, niet onmiddellijk haren grond in de woorden der consecratie, maar in de onafscheidelijke vereeniging der menschelijke met de goddelijke natuur, waarvan boven sprake was. (Kerkverg. v. Trente 1. c.)

De vraag, waarom Jesus Christus het allerheiligste Altaarsacrament onder twee verschillende gedaanten heeft willen instellen, daar onder beide toch de geheele Christus tegenwoordig is, zal later verder worden opgehelderd. Hier zij het voldoende, de aangehaalde woorden des Heeren te herinneren: „doet dit ter mijner gedachtenis.'' Het allerheiligste Sacrament moet volgens het inzigt van onzen Heiland eene voortdurende gedachtenis aan Hem, en, gelijk uit de woorden van den h. Paulus blijkt, voornamelijk eene gedachtenis aan zijn verlossingsdood zijn. Zulks is het echter voor ons vooral daardoor, dat het onder twee verschillende gedaanten werd ingesteld. Want had Christus aan zijne Apostelen zich zei ven alken onder de eene gedaante van brood gegeven, met de woorden : „dit ben Ik,quot; dan zou daarin geene voorstelling van zijnen dood, bijgevolg ook geene levendige herinnering aan dien dood zijn. Daar echter zijn ligchaam uit kracht der woorden: „dit is mijn ligchaam,quot; onder de gedaante van brood, en zijn bloed uit kracht der woorden: „dit is mijn bloed, „hetwelk voor u en voor velen zal vergoten worden ter ver-„geving der zonden,'' onder de gedaante van wijn tegenwoordig is, wordt ons, ofschoon in het Sacrament om andere redenen het vleesch van het bloed niet werkelijk is gescheiden, toch door deze vertegenwoordiging onder beide van elkander afgezonderde gedaanten en door de daarbij gebruikelijke woorden der instelling, de dood van Christus, bij welken het bloed van het ligchaam gescheiden werd, op de treffendste en levendigste wijze afgebeeld. En zoo wordt het h. Altaarsacrament, wat het volgens de beschikking van zijn goddelijken Insteller zijn moet, eene zeer juiste en levende gedachtenis aan zijnen heilaanbrengejiden verlossingsdood.

Wmineer de Priester de h. Hostie breekt of deelt, verdeelt hij dan ook het ligchaam van Christus ?

Neen, hij breekt of deelt alleen de gedaanten; het ligchaam van Christus zelf is ouder elk gedeelte der gedaante geheel, levend en zelfstandig, ofschoon op geheimvolle wijze, tegenwoordig.

Juist hetzelfde, wat hier van de h. Hostie gezegd wordt, geldt ook van den h, kelk. Als dus de Priester aan ver-

sclieidenen uit den geconsacreerden kelk te drinken geeft, dan wordt daardoor het bloed van Christus niet verdeeld; een ieder ontvangt al het bloed van Jesus Christus, daar de Godmensch, gelijk onder elk partikel der h. Hostie, onder eiken druppel van den geconsacreerden kelk geheel en onverdeeld tegenwoordig is. Derhalve hebben ook de Apostelen, toen Jesus hun uit den geconsacreerden kelk op de beurt te drinken gaf, niet slechts een deel zijns bloeds, maar al zijn bloed met lig-chaam en ziel en godheid ontvangen. Daarom verklaart de Kerkvergadering van Trente: (Zitt. 13. Can. 3.) „Wie loo-„chent, dat in het aanbiddenswaardig Sacrament der Eucharistie „onder elke gedaante en na de verdeeling onder de afzonderlijke „deelen van elke gedaante de geheele Christus vervat is, die „zij in den ban.quot; — Deze waarheid van ons h. geloof vindt hare verklaring in hetgeen reeds is bewezen, dat namelijk de gedaanten van brood en wijn, welke na de consecratie overblijven , niet aan het vleesch en bloed van Jesus Christus zeiven zich hechten, niet de eigen gedaanten van het god-menschelijke vleesch en bloed, maar een buitengewoon hulsel zijn, onder hetwelk de godmensch zich zeiven geheel en onverdeeld op eene geheimvolle wijze verbergt. Dit hulsel moge gebroken, in deelen ontleed worden, de daaronder verborgen Christus blijft geheel en onverdeeld.

Ter verklaring dezer leer zij echter nog verder opgemerkt: 1) dat het ligchaam van Jesus Christus in het allerheiligste Sacrament, gelijk reeds dikwijls is gezegd, wezenlijk hetzelfde is, hetwelk in den hemel aan de regterhand des Vaders zetelt. Het ligchaam van Christus nu is in den hemel verheerlijkt, dus onsterfelijk, onverderfelijk, voor elk lijden, elke verwonding onvatbaar; om dezelfde reden kan dus het ligchaam van Christus in het h. Sacrament niet gewond, gebroken of verminkt worden. Terdwijnen of vergaan de gedaanten, dan houdt wel liet allerheiligste ligchaam des Heeren op daar tegenwoordig te zijn, maar Hij vergaat niet, lost zich niet van lieverlede op; Hij is of geheel en onverdeeld, of in het geheel niet meer daar tegenwoordig. — Ook mag niet over het hoofd worden gezien , 2) dat het ligchaam van Jesus Christus in het allerheiligste Sacrament zonder twijfel werkelijk en waarachtig tegenwoordig is, doch niet op eene aan het ligchaam, zelfs niet aan het verheerlijkte, natuurlijk geëigende, maar op eene geheel wonderdadige, geheimvolle wijze, volgens de natuur van eenen geest. Een geest nu heeft, gelijk bekend is, niet de minste uitgestrektheid, kan dus onmogelijk in deelen ontbonden of ontleed worden; van den geest kan men derhalve noch zeggen noch denken , dat hij groot of klein of dun of het tegendeel is. Evenzoo is het ook met Christus in het aller-

heiligste Sacrament des Altaars. De geheele natuur en zelfstandigheid van zijn h. ligchaam is er werkelijk in tegenwoordig, maar, uil kracht van een bijzonder wonder der goddelijke al-magt en wijsheid, zonder de uitgestrektheid aan het ligchaam ook in den verheerlijkten toestand volgens de natuur eigen. Aan een breken en verdeelen kan hier dus evenmin gedacht worden, als aan het breken en verdeelen van een geestelijk wezen; ook kan hier geen spraak zijn van maat, gewigt, van grootte, van stand en houding van het ligchaam van Christus. Gelijk dus Jesus Christus in de geheele h. Hostie geheel en onverdeeld tegenwoordig is, is Hij ook, als zij gebroken wordt, in de afzonderlijke deelen en deeltjes tegenwoordig , zoolang zij nog ware gedaanten van brood zijn. Eene, ofschoon onvolmaakte gelijkenis dezer tegenwoordigheid geeft ons de da-gelijksche ondervinding. Ziet gij bijv. in een spiegel, dan ziet gij u daarin volkomen afgebeeld ; slaat gij vervolgens den spiegel in stukken, dan ziet gij u in elk dier stukken geheel en volkomen , gelijk gij u te voren in den geheelen spiegel gezien hebt. Daaruit nu, dat Jesus Christus geheel en onverdeeld in elk deel der gedaante van brood is, blijkt onbetwistbaar, dat in eene groote Hostie niet meer dan in eene kleine, en in een gedeelte daarvan evenveel als in de geheele, altijd de éene onverdeelde en ondeelbare menschelijke en goddelijke natuur van Jesus Christus is. Gelijk het manna in de woestijn, het afbeeldsel van het h. Altaarsacrament, de eigenaardige eigenschap had , dat hij, die daarvan meer verzamelde dan een ander, daarom niet meer had , en dat hij, die minder verzamelde, daarom niet minder had, (2. Mos. XVI: 18.) zoo heeft ook, volgens het gevoelen der h. Vaders, het h. Sacrament des Altaars de eigenaardigheid, dat allen evenveel bekomen, onverschillig of zij het onder eene groote of kleinere Hostie ontvangen.

Met de bovengenoemde omstandigheid, dat het ligchaam van Christus in het h. Sacrament volgens de natuur van eenen geest, dus zonder de aan het ligchaam eigen uitgestrektheid van ruimte tegenwoordig is, volgt bovendien, dat het, gelijk het aan een geest eigen is, ook geene ruimte inneemt, en juist daarom in en op zich zeiven aan geene ruimte gebonden is. Alzoo kan , zooals we reeds hebben gezegd, hetzelfde verheerlijkte ligchaam van Christus, hetwelk in den hemel zijne natuurlijke uitgestrektheid bezit, op aarde en wel op vele plaatsen te gelijker tijd geheel en onverdeeld tegenwoordig zijn, en zoo is het ook werkelijk op alle plaatsen der wereld, waar de heilige gedaanten zich bevinden. In dien zin leert het Concilie van ïrente: (Zitt. 13. hfdst. 1.) „Het bevat in zich „geene tegenspraak, dat onze Zaligmaker op de Hem natuur-„lijke wijze van bestaan altijd aan de regterhand des A^Taders

„in den hemel gezeten , en dat Hij niettemin in het h. Sacrament „op vele andere plaatsen wezenlijk tegenwoordig is, op eene „wijze van bestaan, welke wij, ofschoon wij ze met woorden „naauwelijks kunnen noemen, toch met ons door het geloof „verlicht verstand als de magt van God niet tebuitengaande „aannemen en standvastig gelooven moeten.quot;

Het veelomvattende woord van den hetnelsclien verkondiger der menschwording: „bij God is geen ding onmogelijk,quot; (Luc. I. 37.) geldt hier eveneens; want is het ook onmogelijk, dat een ligchaam, hetwelk natuurlijkerwijze uitgestrektheid heeft, en hetwelk krachtens die eigenschap eene bepaalde ruimte inneemt, volgens de gewone wetten der natuur U gelijker tijd op verschillende plaatsen tegenwoordig is, zoo volgt daaruit toch. geenszins, dat het „bij Grod „onmogelijkquot; is, de gelijktijdige tegenwoordigheid van hetzelfde ligchaam op verschillende plaatsen te bewerkstelligen. Staat God, de Almagtige, niet boven de natuur en boven al hare wetten? Hangt het niet van zijnen vrijen wil en van zijn welgevallen af, uitzonderingen te maken? TVat kan Christus, die God is, beletten, te bewerken, dat zijn verheerlijkt ligchaam onder de sacramenteele gedaante volgens de natuur van eenen geest, d. i. zonder werkelijke uitgestrektheid, tegenwoordig komt? En iadien Hij dit inderdaad zoo beschikt heeft, wat kan dan nog aan de tegenwoordigheid van een en hetzelfde ligchaam van Christus op verschillende plaatsen in den weg staan? Zoude het misschien evenzeer onmogelijk zijn, dat een geest, een boven alle ruimte verheven wezen, te gelijker tijd op verscheidene plaatsen tegenwoordig is? Het tegendeel blijkt uit de alomtegenwoordigheid van God zeiven. Wij kunnen niet ontkennen, dat Hij, niet alleen volgens zijne magt, maar ook volgens zijne natuur overal is, in den hemel, op aarde en in alle plaatsen, overal te gelijker tijd, en overal geheel en volkomen. Wat kan ons dan regt geven om te beweren, dat een ligchaam, hetwelk door een wonder der goddelijke almagt als het ware de wijze van bestaan van een geest verkregen heeft, niet, evenals deze, boven de ruimte verheven , gelijktijdig op verscheidene plaatsen tegenwoordig zou kunnen zijn? Maar, zegt gij, deze in zeker op-zigt geestelijke wijze van bestaan eens ligchaams is geheel onbegrijpelijk. — Zonder twijfel is zij dat; maar wij hebben alle reden, „toe te geven, dat God iets vermag, waarvan wij moeten bekennen, „dat wij het niet kunnen begrijpen.quot; (Augnstin. Br. 137.) Wat ona ten aanzien van het geloof aan dit geheim de meeste moeijelijk-heden bereidt, is dit, dat wij ons een ligchaam volstrekt niet anders dan uitgestrekt in ruimte kunnen voorstellen. Ja, wij zijn van natuur zoo geschapen, dat wij zelfs een geest alleen onder het hulsel van een ligchaam ons weten voor te stellen. Daaruit volgt echter niet, dat er geen ligchaam zijn kan, hetwelk eene wijze van bestaan heeft gelijk de geest, d. i. hetwelk zonder werkelijke uitgestrektheid is en geene ruimte inneemt. Ook de doofstomme kan niet begrijpen, dat er eene andere manier is, om zijne gedachten mede te deelen, dan door teekenen en gebaren, en toch zoude hij zeer ten onregte de gevolgtrekking maken, dat er geene andere zijn kan. En wie onzer begrijpt, hoe het ligchaam van Jesus Christus door de geslotene deuren ging? (Joan. XX. Luc. XXIV.) Ook ^e Apostelen begrepen het niet: „zij verschrikten en meenden „eenen geest te zien.quot; Maar Jesus zeide hun: „ziet mijne handen

„en mijne roeten, Ik ben het zelf, voelt en ziet; want een geest „heeft geen vleesch en gebeente, gelijk gij ziet, dat Jk heb.quot; Ofschoon dus het verheerlijkte ligchaam van Christus volgens de natuur van een geest door de gesloten deuren ging, was het niettemin zijn waarachtig, werkelijk ligchaam. — Laten wij dus, op het onfeilbaar woord Gods en der h. Éerk steunende, met eenvoud des harten gelooven, wat wij niet in staat zijn te bevatten, te begrijpen; laten wij dat geloof vrijmoedig en standvastig belijden, en, mogt het noodig wezen, met ons bloed bezegelen. Het loon van ons geloof zal groot zijn in den hemel; wij zullen den onder de nietige gedaanten verborgen God in het licht der glorie van aanschijn tot aanschijn aanschouwen ').

Wal vordert van ons de tegemooordlgheid van Jesus Christus in hel allerheiligste Sacrament?

1) Dat wij Hem dikwijls bezoeken en £) met den diepsten eerbied, met de innigste liefde en dankbaarheid aanbidden.

Dit antwoord behoeft geene verdere bevestiging; genoeg dat wij weten, dat Jesus op onze altaren tegenwoordig is, Jesus, onze Heiland, onze God. — Als Heiland was Hij eeuwen lang bet verlangen van alle regtvaardigen; de Patriarchen van bet Oude Verbond verzuchtten naar Hem; de Profeten haakten naar Hem met een vurig verlangen. Eu thans , nu Hij in ons midden verwijlt, thaus, nu wij het onuitsprekelijke geluk hebben , zijnen troon in onze tempels te zien opgeslagen, zou het nu geene strafwaardige onverschilligheid, geen zwarle ondank zijn, als wij Hem niet bezochten, Hem als een vreemdeling alleen lieten? Als Heiland is Jesus in de innigste ver-

') Zulk een groot geloof bezielde de glorierijke Martelaars van Gorcum, die om de standvastige belijdenis van hun geloof aan de waarachtige tegenwoordigheid van Jesus Christus in het h. Sacrament des Altaars en aan het primaat van den Paus de wreedste beleedigingen en mishandelingen van de Calvinisten geleden hebben. Een uit die roemwaardige schaar, die men in een afschuwelijken kerker geworpen en gedurende veertien dagen en nachlen aan de woede der soldaten had prijsgegeven, namelijk Nicolaas van Poppel, werd met het pistool voor den mond door een der beulen toegeroepen: „Gij hebt zoo dikwijls op den kansel verzekerd, dat gij „bereid zijt voor uw geloof te sterven. Welaan, bewijs het nu door „de daad; zeg, is het u ook nu nog ernstPquot; — „Ja,quot; antwoordde de dienaar ^Gods terstond, „ja, met vreugde wil ik'sterven voor „het katholiek geloof, voor het geloof aan de tegenwoordigheid „van het ligchaam en bloed van Jesus Christus onder de gedaanten „van brood en wijn in het allerheiligste Sacrament des Altaars.quot; De ruwe soldaat waagde het niet zijne bedreiging te volvoeren, en eerst toen het uur der zegepraal voor zijne medgezellen was aangebroken, mogt JS'icolaas zijn geloof met zijn leven bevestigen. Den gien Julij 1572 stierven zij te Urielle in ons vaderland den marteldood en werden den 2y^squot;^!° Junij 1867 door Paus Pius IX heilig rerklaard.

wantschap met ons getreden, door het aannemen der mensche-lijke natuur niet alleen onze getrouwste vriend en gezel, maar onze broeder, vleesch van ons vleesch geworden; hoe zouden wij ons van Hem kunnen verwijderd houden, hoe zouden wij Hem, den liemelschen vriend en broeder, kunnen weigeren, wat wij aan aardsche vrienden en broeders meenen schuldig te zijn, de eer namelijk van een herhaald lezoeli? En moet deze pligt van achting en dankbaarheid ons niet alleraangenaamst wezen, als wij bedenken, met welk eene treffende liefde Jesus, de eeuwige Wijsheid, verzekert, dat „het zijn welbehagen is „bij de kinderen der menschen te zijn ?quot; (Spreuk. VHI: 21—29.) Het behoort tot de regelen der maatschappelijke beleefdheid, dat men dengene, dien men bezoekt, alle hem toekomende eer betoont. Daar nu Jesus in het allerheiligste Sacrament God is, en aan God de allerhoogste eer toekomt, is het noodig, dat wij Hem ook in den diepsten ootmoed en eerbied aan-lidden. Deshalve zegt de Kerkvergadering van Trente: (Zitt. 13. hfdst. 5.). „Het is buiten twijfel, dat alle Christenen, „overeenkomstig de in de katholieke Kerk altijd gebruikelijke „gewoonte, aan dit allerheiligste Sacrament de hulde van aanbidding, welke den waren Uod toekomt, uit eerbied moeten „brengen... Want wij gelooven, dat daarin juist dezelfde „God tegenwoordig is, van wien de eeuwige quot;Vader als Hij „Hem ingang in de wereld verleende, zeide: „„alle Engelen „„Gods zullen Hem aanbidden,quot; (Hebr. 1: 6.) dezelfde, voor „wien de wijzen aanbiddend ntdervielen, (Matth. II; 11.) van „wien de Schrift getuigt, dat Hij in Galilea door de Apostelen „werd aangebeden.quot; (Matth. XXVIII: 17.) En Zitt. 13. Can. 6. spreekt de genoemde Kerkvergadering den ban uit over hen, die loochenen, „dat den eeniggeborenen Zoon Gods in „het Sacrament der Eucharistie ook de uitwendige vereering „der aanbidding gebragt moet worden.'' — Uit de aangehaalde woorden van het Concilie blijkt duidelijk, dat de aan dit Sacrament toekomende aanbidding niet aan de gedaanten van brood en wijn, maar aan het allerheiligste vleesch en bloed van Jesus Christus, d. i. aan den geheeleu, met menschheid en godheid onder die gedaanten verborgen Christus gebragt wordt. Want gelijk reeds (D. II. bladz. 211.) is bewezen, mogen en moeten wij niet alleen de godheid vau Jesus Christus, maar ook zijne h. u.enschheid aanbidden, omdat de mensche-lijke natuur in Christus met de goddelijke in één persoon onafscheidelijk vereenigd is. ¹) Daarom heft de Priester bij

De door de vulsella Synode te Pistoye gegeven verklaring, als zou door de aanbidding van de h. menschheid of van een deel

de h. consecratie de geconsacrecrde Hostie en den geconsa-creerden kelk in de hoogte, opdat het geloovige volk het allerheiligste ligchaam en het kostbare bloed van Jesus Christus met gebogen knieën aanbidde.

Ten allen tijde heeft de h. katholieke Kerk zich beijverd, haren goddelijken Heiland en Bruidegom in het allerheiligste Sacrament des Altaars den Hem toekomenden cijns van hulde en aanbidding openlijk en plegtig te brengen. Die heilige ijver ontgloeide vooral, nadat Berengarius, gelijk boven vermeld is, zich verstout had, het geloof der Kerk aan de wezenlijke tegenwoordigheid van Jesus Christus in de Eucharistie aan te randen. Het vurigste verlangen, om eene waardige herstelling te brengen, voor het onregt hunnen Bruidegom in het geheim van liefde aangedaan, was hoofdzakelijk de drijfveer van dien vernieuwden ijver in het vereeren van den in het Sacrament des Altaars verborgen Godmensch. Men stelde zich niet tevreden, de gedachtenis der instelling van dit h. Sacrament van liefde alleen op Witten Donderdag plegtig te vieren; het gevoel van diepe droefheid over het lijden en den nabij-zijnden dood van den Bruidegom der Kerk moest op dien dag de vreugde over het goddelijke erfdeel al te zeer verminderen; de vreugde des harten werd verdrongen en gesmoord door de smart van het innigste medelijden. Zij stelde dus een afzonderlijk feest, het feest van h. Sacramentsdag, in, om daardoor van hare dankbaarheid voor dit onuitsprekelijk, geheel goddelijk genadegeschenk de blijmoedigste en schitterendste blijken te geven. ') Om deze reden verordent de van dankbaarheid verheugde Bruid, de h, Kerk, op gezegd feest voor haren koninklijken Bruidegom en goddelijken Verlosser een plegtigen triumftogt, eene processie met het h. Sacrament. Niet alleen in rijk versierde tempels en niet alleen in de tegenwoordigheid der geloovigen moet Jesus Christus in het h. Sacrament als Koning en God verschijnen en aangebeden worden. De hand van den Priester draagt Hem, als het zijn kan, onder jubel-

daarvan, bijv. van het hart, aan een gescliapen wezen coddeliike eer ten deel vallen, (Steil. 61, 63 ) werd door den roomachen Stoel verworpen, omdat wij de menschheid of het vleesch van Christus niet als afgezonderd van de godheid gedacht, maar, gelijk het werkelijk is, met deze vereenigd aanbidden.

^!) Hadat dit feest in het jaar 1246 voor het Bisdom Luik was ingesteld, werd het in 1264 door Paus Urbaans IV voor de ge-heele christenwereld verpligtend gemaakt. Paus Clemens V beval het in het jaar 1311 opnieuw aan en bepaalde, dat Let op donderdac na het leest der h. Drievuldigheid zou gevierd worden. (Zie vorder Le 13run, Explication des prières et des cérémonics do la Messo. torn. III.) '

zangen en wierookgeur door de met bloemen bestrooide, feestelijk versierde straten der katholieke steden en door de bloeijende beemden, welke de dorpen en vlekken omgeven; en terwijl al het geloovige volk, niet zelden ten aanschouwe van afgedwaalden en ongeloovigen, aanbiddend nedervalt, zegent de onder den geheimvollen sluijer der gedaante van brood verborgen Gever aller goede gaven zijne vereerders, zegent hunne woningen en wegen, hunne velden en dreven, hunne veld- en boomvruchten, en wendt Hij, het algemeen smeeken des geloovigen volks verhoorend, door de kracht van zijn goddelijken zegen, bliksem, hagelslag en onweder, besmettelijke ziekten, nood van water en vuur zeer dikwijls gunstig af. Buitendien is de h. Kerk gewoon het h. Sacrament bij zekere gelegenheden op het altaar ter openbare vereering uit te stellen, en hare kinderen dringend uit te noodigen, den daarin tegenwoordigen Heiland de schatting der verschuldigde aanbidding te brengen. ') Ook als het Allerheiligste in het tabernakel gesloten is, maakt de minnende Bruid hare kinderen aandachtig op de nabijheid van den goddelijken Bruidegom en op de verpligting van Hem te huldigen, daar zij voor het altaar, waar Het bewaard wordt, het eeuiorge licht, dat schoone, aanschouwelijke beeld van aanbidding en liefde, ontsteekt, en dag en nacht onderhoudt. Gelijk namelijk de olie in de godslamp door het vuur verteerd wordt, zoo moeten ook onze harten ter eere des Zaligmakers brandoffers van zijne dienst en van zijne liefde worden. —• Desgelijks heeft de h. Kerk ter meerdere verheerlijking van dit allerheiligste Sacrament verscheidene daarop betrekkelijke oefeningen, in het bijzonder het bij het Christenvolk zoo geliefd gebruik om den zegen te geven, veroorloofd en vastgesteld; verder godvruchtige vereenigingen of broederschappen, welke de bevordering der godsvrucht tot Jesus iu het h. Sacrament ten doel hebben, goedgekeurd, verbreid en met aflaten verrijkt. — Daartoe behoort ook, en wel bij voorkeur de schoone, zoo heilzame godsvrucht tot het hart van Jesus, wier hoofddoel is, onder het zinnebeeld van het van liefde vlammende, verwonde en met doornen omvlochten hart de oneindige liefde, welke de goddelijke Verlosser jegens de menschen koestert, innig te vereeren, en jui^t daardoor de ontelbare beleedigingen en in het bijzonder de veelvuldige onteeringen en krenkingen, welke Jesus in dit Sacrament van liefde van den kant van

') Dusdanige gelegenheid is vooral het veertig-uur gebed. Om den vollen aflaat te verdienen, welken Clemens XIII er aan verleend heeft, moeten de geloovigen biechten, communioeeren en het Allerheiligste in de kerk, waar het ter aanbidding is uitgesteld, bezoeken.

Onze pligt nu is het, Christenen, aan het verlangen onzer heilige moeder, de Kerk, te beantwoorden, aan de genoemde plegtigheden en godsdienstige oefeningen met een godvruchtig gevoel en heiligen ijver deel te nemen , en, als de gelegenheid zich aanbiedt, met den diepsten ootmoed en eerbied , met het gevoel vau de innigste liefde en dankbaarheid Jesus in het h. Sacrament te vereeren en te aanbidden. Zonder die inwendige aandacht en godsvrucht zou elke uitwendige eerbetooning en hulde zonder waarde zijn in de oogen van den Godmensch, die, gelijk zijn hemelsche Vader, niet alleen uitwendig, maar ook inwendig, in geest en in waarheid wil aangebeden worden. Zijn wij inwendig doordrongen van heiligen eerbied jegens de Majesteit van den menschgeworden, onder de gedaante van brood verborgen God, voor wien de krachten en magten des hemels sidderen; zijn wij doordrongen van het gevoel onzer geringheid, onwaardigheid en zondigheid; zijn wij doordrongen van dankbare liefde jegens onzen besten en liefderijksten Verlosser, dan zullen wij het ook aan uitwendige bewijzen van vereering en aanbidding niet laten ontbreken. Dan zullen wij ons niet schamen, in de kerk voor het Allerheiligste de knieën op behoorlijke wijze te buigen, ²) het h. Sacrament bij plegtige processiën, of, als het naar zieken gedragen wordt, met eene godsdienstige houding te vergezellen; wij zullen er veeleer eene eer in stellen, waar, wanneer en hoe zich ooit de gelegenheid voordoe, voor de geheele wereld te belijden, dat wij aan Jesus in het allerheiligste Sacrament gelooven, dat wij Hem daarin als onzen Heer en God ver-

') Het goddelijk hart van Jesus is van de wieg des Christendoms af, als bestanddeel zijner b. menschheid en van haar onsfsoheidelijk, tegelijk met deze, steeds aangebeden.

Eerst in de zeventiende eeuw moest, volgens de wijze raadsbesluiten van den Allerheiligste, dat goddelijk hart het voorwerp van eene geheel bijzondere en over den ganschen aardbodem zich uitbreidende vereering norden, opdat alzoo, in deze tijden van onge-loovigheid, onverschilligheid en lauwheid jegens al het goddelijke, in de harten der menscüen het heilig vuur der liefde tot Jesus opnieuw zou ontstoken worden. Ter uitvoering van dit heerlijk werk bediende God zich van eene in de oogen der wereld w einig aanzienlijke, doch allerdeugdzaamste kloosterlinge, Margaretha Maria Alaeoque genaamd, uit de orde van Maria-visitatie.

Meer bijzonderheden hierover kan ieder gemakkelijk vinden in de boekjes van het broederschap van het h. hart.

²) Hoezeer moeten vele Kalholieken zich niet schamen, als zij de levensbeschrijvingen der Heiligen lezen, die er hun grootste genoegen in vonden, uren lang bij het Allerheiligste door te brengen, terwijl zij zoo weinig eerbied en liefde toonen.

eeren en aanbidden, Hem als onzen Heiland beminnen, en dat wij vurig wenschen, dat Hij door alle menschen moge aangebeden en bemind worden. ') Die eerbied en liefde en dat vurig verlangen, om de meerdere verheerlijking van Jesus Christus in het allerheiligste Sacrament te bevorderen, zullen ons zonder twijfel ook aanzetten om naar ons vermogen bij te dragen tot versiering van het huis des Heeren, opdat daar de h. geheimen plegtig kunnen gevierd worden en de goddelijke Verlosser er eene zooveel mogelijk waardige woonplaats vinde.

Heeft Christus het allerheiligste Sacrament des Altaars ingesteld, om met ons te zijn alleen, volgens de memchheid ?

Hij heeft het ook ingesteld, om zich voor ons in de h. Mis als offer en in de h. Communie als zielespijs te geven.

De bedoeling, waarmede de h. Eucharistie werd ingesteld, was veelvuldig, overeenkomstig de verschillende behoeften der verlosten. Zeer schoon drukt zich de Kerkvergadering van Trente uit, als zij, (Zitt. 13. hfdst. 2.) om de zeer groote milddadigheid aan te toonen, waarmede de liefdevolle Zaligmaker ons in de Eucharistie zijne kostbare schatten van genade schenkt, leert: „onze Verlosser heeft in het h. Sacrament de „schatten zijner goddelijke liefde tot de menschen als uitge-„stort.quot; Voorwaar het was eene groote, eene goddelijke liefde, dat Jesus, als God en mensch, onophoudelijk bij ons wilde verblijven en tot aan het einde der wereld onder ons wonen; maar toch was dit voor de liefde van onzen goddelijken Verlosser niet genoeg; Hij wilde zich ook tot het einde der eeuwen op onze altaren onbloedig opofferen, gelijk Hij zich weleer bloedig aan het kruis had opgeofferd; Hij wilde onze zielen met zijn eigen vleesch spijzigen, met zijn eigen bloed laven en zoo op eene onbegrijpelijke, innige wijze zich met ons vereenigen. Wij zijn zelfs geregtigd aan te nemen, dat Christus dit h. Sacrament voornamelijk met het doel heeft ingesteld, om daardoor ons voortdurend Ojf'er, eu het op onze aardsche pelgrimsreize inderdaad onontbeerlijk voedsel onzer

') Kudolf, Graaf van Habsburg, ontmoette eens een Priester, die het Allei heiligste naar eeuen zieke bragt. Terstond steeg de graaf van het paard, noodigde deu vermoeiden Priester uit, zich er op te zetten, en voerde het nu bij den teugel naar de woning van deu zieke. Ka afloop dier verheven plegtigheid bedankte de Priester voor de bewezen dienst. E-udolf schonk hem toen het paard, wijl hij zich onwaardig achtte er verder gebruik van te maken, nu Jesus Christus, zijn Heer, er op gerust had.

zielen fe worden. TV ant is het zijn genoegen, en wenscht Hij ook vurig, dat wij dikwijls en gaarne bij Hem verblijven, dan verlangt Hij toch nog vuriger, dat wij in Hem blijven en Hij in ons. — Het is overigens hiermede gesteld als met de mensch-wording, waarmede het geheim der Eucharistie in het algemeen eene opvallende gelijkenis heeft. De Zoon Gods werd mensch, hoofdzakelijk met het doel om de menschen te verlossen, en de verlosten krachtens eene geheimvolle vereeniging met Hem aau het eeuwig leven deelachtig te maken. Dit hoofddoel der menschwording had Jesus kunnen bereiken zonder drie en dertig jaren onder de menschen te wonen, maar zijne liefde zette Hem aan, den verlosten ook deze genade te bewijzen. Eveneens kou Christus het hoofddoel der h. Eucharistie bereiken, d. i. ons ten offer en zielespijs zijn, zonder voortdurend daar tegenwoordig te blijven; maar het kwam met zijne vurige liefde tot ons en zijn verlangen om onder ons te wonen veel meer overeen, de h. Eucharistie als een voort-bestaand Sacrament in te stellen en zoo dag en nacht in het h. tabernakel bij ons te verwijlen.

„Is het wel geloofbaar, dat God woont bij de menschen „op aarde? Als de hemel en de hemel der hemelen U niet „kunnen bevatten, hoe veel minder dit huis, hetwelk ik ge-„bouwd heb?quot; (2. Kron. YI: 18.) Zoo sprak Salomon van den tempel, waarin de arke des verbonds bewaard werd, waar het den Allerhoogste behaagde, de gebeden van zijn uitverkoren volk te verhooren. De wijze Koning had in waarheid reden, zich te verwonderen, dat de Oneindige van den hoogen troon der godheid nederdaalde en op eene zoo genadevoile wijze bij zijn volk blijven wilde; hij had reden, om, gelijk weleer Mozes, vol verbazing uit te roepen: „Er is geen ander „volk zoo groot, dat zijne goden zoo nabij heeft, als onze God „nabij is bij al onze gebeden.quot; (5. Mos.IV: 7.) Eu toch, Christenen, wat is de ark des verbonds en de daaraan verbonden komst van God tot bet israëlitische volk in vergelijking met het h. Altaarsacrament en de wezenlijke tegenwoordigheid van Jesus Christus als God en mensch onder de allerheiligste gedaanten ? Overtreft niet de voortdurende tegenwoordigheid van den God-mensch de komst van God in het Oude Verbond, welke van tijd tot tijd plaats had, gelijk de waarheid de schaduw, gelijk de heldere middagzon de eerste stralen van den dageraad? Wat is wonderbaarder dan deze genaderijke tegenwoordigheid van den meuschgewordeu God? De allerhoogste Majesteit,

wiens troon de hemel, wiens voetbank de aarde is, God, wien de Seraphijnen dienen, wieu aiie koren der zalige geesten aanbiddend huldigen, Jesas, de Heer en Koning aller schepselen , Jesus verwijlt in dit tranendal, is onze Begeleider door de onvruchtbare woestijn van dit aardsche leven; Jesus neemt deel aan ons lijden en onze smarten, telt en droogt onze tranen, verplaatst, om zoo te spreken, den hemel op de aarde, daar Hij het ons mogelijk maakt, met Hem op 't innigste te ver-keeren. Hem vol vertrouwen te bidden. Hem al onze aangelegenheden voor te dragen, ons hart geheel aan Hem bloot te leggen, in Hem ons heil te zoeken en te vinden. O onschatbare, geheel onbegrijpelijke gunst en genade! Wat zoude ons terughouden, tot dien troon van genade te naderen, vooral daar Jesus zelf ons zoo dringend uitnoodigt? „Komt tot Mij,quot; zegt Hij, „komt tot Mij allen, die belast en beladen zijt en „Ik zal u verkwikken.quot; (Matth. XI: 28.) Waarom zouden wij aarzelen, aan die uitnoodiging gehoor te geven? Geen bliksem en donder openbaren bier, gelijk eens op Sinaï, de nabijheid van onzen God. De gedaanten van brood en wijn, welke ons de tegenwoordigheid van onzen Zaligmaker en God verkondigen, hebben toch niets schrikwekkends in zich. De Heiligen aller christeneeuwen zochten en vonden hun zoetsten troost en hunne zaligste vreugde in het herhaald en innig verkeer met Jesus in het allerheiligste Sacrament. ') „Geloof mij,quot; zegt onder anderen de h. Ligorio (inleiding tot het bezoeken van het -h. Sacrament), „geloof mij, alles is dwaasheid; feesten, „schouwburgen, bijeenkomsten, alle genoegens der wereld zijn „vol bitterheid en doornen. Ik weet het uit eigen, al te „smartelijke ondervinding. Daarentegen kan ik u verzekeren, „dat Christus aan eene ziel, welke met eenige aandacht voor

') De vrome Gravin van Feria, die na den vroegtijdigen dood van haren gemaal in het klooster trad, liet eene cel voor zich. bouwen, waarvan het venster op het altaar uitzag, waar het Allerheiligste werd bewaard. Daar bragt zij haar leven door in de voortdurende tegenwoordigheid van haren geliefden Heer. Toen haar eens door eene voorname dame gevraagd werd, wat zij daar deed en dacht, en hoe zij zoo lang voor het h. Sacrament bezig kon blijven, gaf zij ten antwoord: „O ik zou er de geheele eeuwigheid „wel gaarne blijven! Is hier niet onze goede God? De verheven en „goede God! £n gij vraagt mij, wat ik bij Hem doe? Ik bemin „Hem, de oneindig Beminnelijke: ik loof Hem, wien alle eer en „aanbidding toekomt; ik dank Hem, die mij met ontelbare wel-„daden overladen heeft, ik offer mij op aan Hem, die zich voor „mij ten offer gegeven heeft; ik bid Hem, den Gever van alle ge-„nade. Zeg mij toch, wat doet een arme bij een rijke, een zieke bij „den geneesheer, een dorstende bij de bron, de hongerige aan eene „rijk bezette tafel? Nu dat doe ik ook voor het Allerheiligste.quot; — Trachten wij dit heerlijk voorbeeld na te volgen!

„het allerheiligste Sacrament verwijlt, meer troost schenkt, dan „de geheele wereld met al hare feesten en vermakelijkheden „ooit kan aanbieden.quot; — Laten wij dus de stem der genade, de uitnoodiging van Christus , het voorbeeld der Heiligen volgen; laten wij „proeven, hoe zoet de Heer is;quot; laten wij uit eigene ondervinding leeren, hoe troostvol het verwijlen in de tegenwoordigheid van den Zaligmaker, hoe gelukkig het vertrouwelijk spreken met Hem, onzen goddelijken Vriend en Broeder, is; ook aan ons zulleu die zalige oogenblikken rijke vergoeding geven voor de nietige genoegens van de kinderen der wereld.

Een offer in het algemeen is eene zigtbare gave, die aan God wordt opgedragen, om Hem als den oppersten Heer te vereeren en te aanbidden, met vernietiging of verandering van het geofferde.

Wat wij ter eere Gods verrigten, hetzij in- of uitwendige oefeningen van godsvrucht, dat alles kan in een zekeren ruimeren zin offer worden genoemd, en wordt ook in de h. Schriftuur niet zelden aldus geheeten. „Een offer voor God,quot; zoo lezen wij in Ps. L: 19, „is een vermorseld hart,quot; en de Apostel schrijft den Hebreen: (XIII: 15, 16.) „Laat ons „Gode steeds een offer van lof aanbieden, dat is de vrucht der „lippen, die zijnen naam belijden. Vergeet niet wel te doen „en mededeelzaam te zijn, want zulke offers behagen aan God.quot; Dezelfde Apostel noemt in zijn brief aan de Romeinen {XII: 1.) de ligchamelijke versterving een offer, wanneer hij zegt: „ik „bid u, mijne broeders, uwe ligchamen als een levend, heilig „en Gode welgevallig otfer op te dragen.quot; Doch in den eigenlijken en meer bepaalden zin, zooals hier bedoeld wordt, verstaat men onder offer eene zigtbare gave, welke Gode wordt opgedragen, om Hem als den oppersten Heer te vereeren en te aanbidden. — Het otfer in den strengen zin is dus eene gave, aan God zeiven vrijwillig aangeboden, en daardoor wordt het onderscheiden bijv. van de aalmoes, waardoor wij eene gave verstaan, die uit liefde tot God aan den naaste wordt geschonken; het is eene zigtbare gave, dat is een met de zinnen waar te nemen voorwerp, ais brood, wijn, vruchten, eèn lam, quot;en dergelijken, en zoo is het offer onderscheiden van de inwendige daden vau overgeving aan God of van inwen-

dige opoffering; het is eindelijk eene ziglbare gave, die God wordt aangeboden me/ het doel om Hem als den oppersten, onafliankelijken Heer te erkennen en als zoodanig te vereeren en te aanbidden. Van oudsher toch werd het offer beschouwd als de geschiktste wijze van godsvereering eu aanbidding. Daarom ook is het duidelijk, dat men alleen den waren God offers mag opdragen, dewijl Hij alleen de Heer en Oorsprong is van alles wat de wereld als offer kan aanbieden; even duidelijk is het, dat de boosheid der afgoderij voornamelijk daarin bestond, dat men offers opdroeg aan valsche goden. Opdat echter het offer worde, wat het overeenkomstig zijne natuurlijke bestemming moet wezen, nl. eene erkenning van de onbeperkte heerschappij van God over alles, wat de mensch bezit, het hoogste der aardsche goederen, het leven niet uitgezonderd, moet ook de opdragt daarvan zoodanig zijn, dat zij die heerschappij van God en de algeheele onderwerping van den mensch aan Hem zinnebeeldig voorstelt of veraanschouwelijkt, evenals het woord de gedachten en het doel des sprekers wedergeeft en aanschouwelijk maakt. Daarom was bet sinds overoude tijden het gebruik, de dieren die voor het offer bestemd waren , te slagten , den offerwijn uit te gieten , de offerspijzen gedeeltelijk te verbranden, gedeeltelijk te verteren, opdat door deze vernietiging of der vernietiging gelijkende verandering der offergaven de heerschappij van God over de verschillende ten offer gebragte goederen beleden en in de diepste onderwerping erkend zou worden.

Yan den beginne der wereld af heeft er een offer bestaan, eu onder het Oude Verbond waren de offers door God zelven streng geboden.

Hiervoor geeft de h. Schrift ons voldoende bewijzen. Eeeds bij het leven van Adam droegen zijne zonen Caïn en Abel den Heer offers op; de eerste van de vruchten der aarde, de andere van de eerstelingen zijner kudden. (1. Mos. IV: 3,4.) Eveneens rigtte Noë, toen de wateren van den zondvloed waren verdwenen, den Heer een altaar op en offerde nu brandoffers uit alle reine dieren eu vogelen. (1. Mos. VIII; 20.) Ook Abraham bragt op den berg Moria aan den lieer een brandoffer, (1. Mos. XXII: 13.) en Isaak, zijn zoon, en Jacob, zijn kleinzoon , bouwden met hetzelfde doel altaren voor den Heer. (1. Mos. XXVI: 25 en XXXIII: 20.) De h. Boeken verhalen ons zelfs, dat ook bij volkeren, die niet tot Abrahams afstammelingen behoorden, den Allerhoogste offers werden opgedragen. Zoo deed Melchisedech, de Koning van Salem,

(1. Mos. XIV: 18.) en de godvreezende Job in het land van Hus, Van dezen leest men: (Job I: 5.) „Wanneer de dagen „van het gastmaal (dat zijne zonen gewoon waren aan te rigten) „voorbij waren, offerde hij voor elk hunner een brandoffer; „want, zoo sprak hij, misschien mogten mijne zonen gezondigd „hebben.quot; — Verder is het duidelijk uit de h. Schriftuur, dat deze offers, die reeds onder de natuurwet den Allerhoogste met een vroom doel werden opgedragen, Hem bijzonder aangenaam en welgevallig waren. Men mag dus met veel waarschijnlijkheid aannemen, dat God zelf in den beginne over deze wijze van Hem te vereeren de menschen onderwezen en ook in verloop van tijd tot het brengen van dergelijke offers aangespoord heeft, dewijl Hij hun zijn welbehagen daarin , zooals bij het offer van Abel den regtvaardige geschiedde, klaarblijkelijk te kennen gaf. Later, toen namelijk Mozes het uitverkoren volk door de woestijn naar het beloofde land voerde, gebood de Heer zelf op de uitdrukkelijkste wijze de opdragt van verschillende offers, stelde die tot het middenpunt der joodsche Godsvereering en schreef tot in de kleinste bijzonderheden de ceremoniën voor, die bij de opdragt daarvan moesten onderhouden worden.

Deze door God, den hoogsten Wetgever, ingestelde offers waren deels bloedig, deels onbloedig. Bij de bloedige offers werd het bloed van verschillende dieren door slagting vergoten. Voor offerdieren werden meestal runderen, schapen, geiten, soms ook wel duiven uitgekozen; doch deze moesten allen zonder vlek en zonder gebreken wezen. De onbloedige offeranden , die veelal slechts eene toegift bij de bloedige waren, bestonden uit meel of ongezuurde brooden, uit olie, wijn, wierook en dergelijken. Met betrekking tot hunne bijzondere godsdienstige bestemming onderscheidde men in het Oude Verbond brand-, vrede- en zoenoffers.

1) Brandoffer heette dat offer, bij hetwelk het offerdier, met uitzondering der huid, geheel verbrand en zijn bloed rondom het altaar gesproeid werd. Het brandoffer, dat de volkomene overgave aan God, de onvoorwaardelijke onderwerping aan zijne heerschappij ten duidelijkste voorstelde, gold als het voornaamste offer en werd om de aangegeven redenen ook lof- of huideoffer genoemd. Het werd van alle offers het menigvuldigst opgedragen. Zoo moest bijv. de Hoogepriester dagelijks 's morgens bij den opgang der zon en 's avonds na den ondergang der zon een lam als brandoffer opdragen.

2) Bij de vredeoffers, die ook dank- of bedeoffers genoemd worden, al naardat men ze Gode opdroeg, teneinde Hem voor ontvangene weldaden te bedanken of nieuwe weldaden te verkrijgen, werd eveneens het bloed rondom het altaar gesprenkeld;

maar niet het geheele offerdier, slechts eenige stukken er van werden verbrand. Het overige werd deels door de Priesters, deels door de offeraars en hunne familie gegeten. Dat eten van het vleesch der offerdieren moest de innige gemeenschap van den offeraar met God, wiens dischgenoot hij was geworden, beteekenen en aanduiden.

3) De zoen-, zonde- of schuldoffers werden opgedragen om van God barmhartigheid, vergiffenis der zonden, uitdelging ook van schuldelooze verontreiniging af te smeeken. Bij de opdragt van zulk een offer legde de offeraar zijne hand op het hoofd van het offerdier, als wilde hij zijne zonden op het dier overdragen, opdat daaraan de straf mogt worden voltrokken, die de offeraar had verdiend. In eenige gevallen werd het offerdier buiten het kamp of baiten de stad verbrand, of anders, zooals ook bij het vredeoffer, verteerd; alleen degene, die het had opgedragen, mogt daarvan niets eten. Bij zoenoffers voor het geheele volk legden hunne bestuurders de hand op den kop van het offerdier, dat dan geslagt en verbrand werd. Op den grooten Verzoendag bragt de Hoogepriesfer het bloed van het geslagte zoenoffer in het allerheiligste en besproeide daarmede zevenmalen de arke des verbonds, terwijl bij andere zoenoffers het bloed van bet offerdier gedeeltelijk gebruikt werd om het altaar te bestrijken, gedeeltelijk aan den voet des altaars werd uitgegoten.

Omdat zij slechts voorafbeeldingen waren van het onbevlekte Offer van het Nieuwe Verbond, en dus niet langer dan het Oude Verbond mogten blijven voortbestaan.

Dat de offers des Ouden Verbonds, door God voorgeschreven, met den dood van den goddelijken Verlosser, d. i. met de bezegeling van het Nieuwe Verbond, een einde zouden nemen, had reeds de profeet Daniël (IX: 26, 27.) zoo bepaald mogelijk voorspeld met de woorden: „Na die twee-en-zestig jaar-

„offers zullen ophouden; in den tempel zal de gruwel der „verwoesting tot aan 't laatste einde voortduren.quot; Tot aan het einde der tijden namelijk zal de tempel verwoest blijven, tot een eeuwig gedenkteeken dat God van hen, die weleer zijn uitverkoren, doch, ter oorzake van den moord aan den Messias gepleegd, thans het verworpen volk der Joden uitmaakten, geene offers meer wil aannemen. De reden, waarom, overeenkomstig de raadsbesluiten Gods, de offers des Ouden Verbonds na de stichting van het Nieuw Verbond zouden ophouden, was onbetwistbaar deze, dat die offers slechts schaduwen, voor-

afbeeldingen, in zekere mate voorloopers en voorspellingen waren van het éene onbevlekte Offer des Nieuwen Testaments, en zij dus door de invoering van dit eenig Offer van alle hoogere beteekenis en bestemming werden beroofd en als de schaduw voor het licht moesten wijken. Geheel iu dien zin verklaart zich ook de h. Augustinus, (tegen Eaust. B. VI. cap. 5.) als hij schrijft: „De offers van het Oude Ver-„bond waren enkel voorafbeeldingen: zij allen verkondigden „op veelvuldige wijze het éene Offer, waarvan wij heden „de gedachtenis vieren.quot; Bijgevolg toen het éene Offer was aangekondigd en te zijnen tijde opgedragen, verdwenen de anderen. Met de offers van het Oude Verbond ging het in zekeren zin als met de Profeten, die in last hadden Christus aan te kondigen en zoo de menschen op diens komst voor te bereiden. Gelijk zij namelijk, na het optreden van den Heiland, geene bestemming meer hadden, zoo verloren ook de offers van het Oude Verbond, die de menschen met het eenig, de wereld verlossend Offer moesten troosten en daartoe voorbereiden , hunne beteekenis en werden ten eenemale overbodig, nadat de opdragt van dat Offer had plaats gehad.

TJit de waarheid, dat de offers van het Oude Verbond slechfs schaduwen en voorafbeeldingen van het Offer des Nieuwen Verbonds waren, trekt de h. Paulus de gevolgtrekking, (Hebr. X: 1—9.) dat zij dan krachteloos, d. i. uit zich zelve onvermogend waren om den mensch door wegneming der zonde inderdaad regtvaardiging te verschaffen. Het Oude Verbond, zoo zegt Hij, droeg slechts de schaduw der toekomstige goederen en kon door de offers welke onophoudelijk opgedragen werden, nimmer de offeraars tot volmaaktheid (tot regtvaardiging) brengen; want het is onmogelijk, dat door het bloed van bokken en stieren de zonden uitgedelgd zouden worden. Deze woorden van den Apostel komen geheel en al overeen met de woorden van den Profeet Jeremias, (XI: 15.) die eveneens op de ongenoegzaamheid der joodsche offers onze aandacht vestigt als hij vraagt: „Zal wel het geheiligd offervleesch de boosheid „(de zonden) van u wegnemen?quot; Indien evenwel de offers van het Oude Verbond den offeraars tot heil verstrekten, dan geschiedde dit door het geloof aan den beloofden Verlosser, van wiens zoendood zij voorafbeeldingen waren, en om wien zij Gode bijzonder welgevallig waren. Maar dewijl zij, zooals wij zeiden, onvermogend waren om de zonden uit te delgen, daarom moesten zij door een genezend en zon den vergevend offer worden vervangen. Op dat offer heenwijzend, vervolgt de Apostel: „Dewijl het onmogelijk is, dat door het bloed der offerdieren „de zonden zouden uitgedelgd worden, daarom spreekt Hij „ (Christus) bij zijne intrede in de wereld (bij het eerste ooger^

„blik zijner menschwording) slagtofiTers en gaven hebt Gij (o „God) niet gewild, doch Gij hebt Mij een ligcliaain gegeven. „Toen sprak Ik: zie Ik kom, mijn God, om uwen wil te volbrengen, (dat is, een ligchaam hebt Gij Mij gegeven , opdat Ik

„heft dus het eerste (de offers van het Oude Verbond) op, „om het andere (het Offer van het Nieuwe Verbond) iu te „stellen.quot;

De Zoon van God zelf, Jesus Christus, die zich door zijn dood aan het kruis zijnen hemelschen Vader voor ons heeft opgeofferd.

De schuld, die op het gevallen menschdom drukte, was te groot, dan dat een schepsel ze vermogt af te doen, en door eene vereischte voldoening tusschen God en den raensch eene verzoening tot stand kon brengen. Toen ontfermde zich de Zoon Gods, door oneindige liefde en barmhartigheid gedreven, over het arme, meer en meer ten ondergang neigende menschdom. Hij daalde uit den hemel neder, nam de mensche-lijke natuur aan en bragt zich zeiven den hemelschen Vader ten offer tot uitdelging onzer zondensclmld. „Christus heeft „ons bemind en zich zclven voor ons ais gave en offer „weggeschonken tot een lieflijken geur voor God.quot; (Eph. V: 2.) Christus, de menschgeworden Zoon van God, is dus door zijne bij de menschwording begonnen en aan het h. kruis door zijne gehoorzaamheid tot in den dood voor ons voltooide opoffering aan zijnen hemelschen Vader, onze Offeraar en tevens onze Offerande geworden. Daarom zegt de h. Ambrosius, de leer der Kerk in twee woorden zamenvattend: „Dezelfde „(Christus) is Priester, dezelfde is ook het Offer.quot; (Over het geloof, B. Ill cap. 11.) Hij is onze Priester, dewijl Hij, om te voldoen voor onze zonden, vrijwillig zijn leven aan God ten offer bragt. Wat Hem dus Priester maakt, is, ten eerste, het offer des levens, dat Hem toebehoorde, eu dat Hem niemand kon ontnemen, zooals wij bij de Martelaren zien gebeuren, indien Hij zelf het niet gewild had; (Joan. X: 17, 18.) vervolgens het met dat offer verbonden doel om God, zijnen hemelschen Vader, daardoor op eene waardige wijze te eeren en te aanbidden, en alzoo eene oneindige voldoening te geven voor hetgene de mensch Hem aan eer en aanbidding had ontnomen. — Christus is echter ook ons offer, dewijl, zooals uit het gezegde blijkt. Hij zelf de offergave is, die Hij zijnen hemelschen Vader op het altaar des kruises voor ons heil opdroeg. Hij is inderdaad een slagtoffer, wiens bloed tot afwas-

sching onzer zonden werd vergoten, een heilig, onbevlekt offer, waarom de h. Petrus Hem noemt, het onbevlekte, ongerepte Lam, (l.Petr. I: 19.) dat voor ons is geslagt geworden, een offer, dat alle offers des Ouden Verbonds te zamen in waarde op oneindige wijze overtreft; een offer, welks lieflijke geur door alle hemelen tot voor den troon des Allerhoogsten opklom, en den blik der liefde, der genade en der ontferming van zijn beleedigden quot;Vader weder op de schuldige wereld deed rusten; een offer, dat in zich alleen al de verschillende offers des Ouden Testaments vereenigt, vervangt, ja overbodig maakt. — Het kruisoffer is inderdaad, zooals uit het bovengezegde blijkt, niet slechts het uitstekendste, eenig krachtdadige zoenoffer, maar ook het volmaaktste lof- en dankoffer, omdat God daardoor als de hoogste en onbeperkte Heer, wien alle eer en aanbidding, alle dienst en gehoorzaamheid toekomt, als de Uitdeeler en Bron aller goederen, vooral des levens, het kostbaarste aller goederen, wordt erkend en op de beteekenisvolste wijze van het kruis af, aan hemel en aarde wordt getoond; evenzeer is het een volmaakt smeekoffer, dat meer dan alle andere offers geschikt is om ons rijkelijk hulp en ontferming en allesovertreffende genaden van God te verwerven. Of welke beden zou God kunnen verstoeten, als de stem van het bloed zijns eeniggeboren en menschgeworden Zoons tot Hem doordringt, die stem van het allerheiligste bloed, „dat beter spreekt dan „het bloed van Abel,quot; (Hebr. XII: Zi.) wijl het niet, zooals dit, om wrake, maar om ontferming eu vergeving smeekt V

Ja, ook in het Nieuw Verbond der genade zou er een blijvend offer zijn, om het kruisoffer immer te vertegenwoordigen en de vruchten daarvan op ons toe te passen. Ook het door Christus gestichte Nieuwe Verbond moest evenals het Oude een blijvend offer bezitten, een offer namelijk, dat niet slechts eenmaal zou worden opgedragen, maar dat herhaald zou worden en voortduren, zoolang het Verbond of de Kerk op aarde zal bestaan. Zulks vereischte 1) de volmaaktheid van de christelijke godsdienst in 't algemeen, 2) haar doel, namelijk de vervulling en voltooijing van al de schaduwen van het Oude Verbond, en bijzonderlijk 3j de door God gedane belofte en voorspelling.

1) De alle andere godsdiensten overtreffende volmaaktheid van de christelijke godsdienst komt zoowel voort uit de goddelijkheid baars Stichters als uit de verhevenheid van haar doel. Dewijl echter het wezen van de godsdienst in het algemeen bestaat in de Godsvereering, die zij voorschrijft, en het

offer, als de uitdrukking der innerlijke, onvoorwaardelijke overgave aan God en de volmaakte onderwerping aan zijne onbeperkte heerschappij, de voornaamste handeling der Gods-vereering is, volgt daaruit, dat zoo in het algemeen geene godsdienst, dan zeker niet de christelijke in het bijzonder, als de volmaaktste van allen, het offer kan ontberen. Inderdaad de geschiedenis leert ons, dat zelfs de heidenen het offer ais een wezenlijk en, zooals een hunner geleerden (Aristoteles) opmerkt, _rals het voornaamste bestanddeelquot; beschouwden van elke Godsvereering, die voor eene welgeordende maatschappij onmisbaar is. quot;Vandaar dan ook bij de heidensche volken, zoowel in de oude als nieuwe wereld, het gebruik om aan hunne godheden offers op te dragen. En mag men het er ook voor houden, dat de afgodendienaars ten aïlen tijde door de geesten der duisternis werden aangespoord om den afgoden te offeren, toch ligt juist daarin een nieuw bewijs, dat het offer de voortreffelijkste wijze is der ware Godsvereering; „want,quot; zoo zegt de h. Augustinus, (Boek 103, n. 18) „de vaische „goden of duivels zouden van hunne vereerders nimmer offers „verlangd hebben, indien zij niet geweten hadden, dat die „den waren God alleen behoorden gebragt te worden.quot;

2) Nog minder mag het offer ontbreken in de christelijke godsdienst, omdat het bijzonder ten doel heeft datgene in werkelijkheid te wezen, wat de joodsche godsdienst slechts was in schaduwen of voorafbeeldingen. De godsdienstige gebruiken, die in het Oude Verbond waren voorgeschreven, moesten namelijk in het Nieuwe Verbond niet eenvoudig afgeschaft, maar aangevuld en meer volmaakt worden: eene Gode onvergelijkelijk welgevalliger en voor ons heilzamer vereering zou de plaats van die des Ouden Verbonds innemen, zooals de werkelijkheid de plaats van de beeldtenis, de vervulling die der voorzegging inneemt. Wanneer wij zien, dat in het Oude Verbond niet slechts een eenig offer, maar dagelijhche, niet slechts bloedige, maar ook onbloedige offers werden opgedragen; wanneer wij verder bespeuren, dat bij vele offers van het Oude Verbond eene deelname plaats had door het genieten van het offer, dan volgt het van zelf, dat dit alles ook in het Nieuwe Verbond moet worden gevonden. Want, zooals wij reeds meermalen opmerkten, dat alles was voorafbeelding en voorbeduiding; bijgevolg moest het in het Nieuwe Verbond waarheid worden, in vervulling treden. Zou dus de waarheid niet minder dan de schaduw, het voorafgebeelde niet minder dan het voorbeeld zelve wezen, dan moest God ook in het Nieuwe Verbond door dagelijksche offers vereerd en aangebeden worden; dan moest ook het Gode oneindig behagelijker offer van zijnen Zoon, dat eenmaal aan het kruis was opgedragen, tot aan het

einde der tijden op de altaren van het Nieuwe Verbond worden vertegenwoordigd, dan moest ook liet Nieuwe Verbond een onbloedig offer bezitten, waaraan de leden van dat verbond van genade, de Christenen, deel nemen, en dus op veel uit-slekender wijze dan de Joden dischgenooten van God zouden worden.

3) Dat zulk een nieuw-testamenlelijk of christelijk offer bestaat, wordt, afgezien ook van de reeds aangegevene redenen, nog bevestigd door de belofte en uitdrukkelijke voorspelling van God. ö) In Psalm GIX: 4. wordt den Messias, den Stichter van het Nieuwe Verbond, de belofte van een eeuwig priesterschap gedaan. „De Heer heeft gezworen,quot; zoo lezen wij daar, „en nimmer zal het Hem berouwen: Gij (mijn zoon, „van eeuwigheid van Mij voortkomende en tot heil der volken „in de wereld gezonden) Gij zijt priester tot in eeuwigheid „volgens de orde van Melchisedech.'' Het priesterschap van Melchisedech dus is de door God zeiven bedoelde voorafbeelding van het eeuwig priesterschap van Jesus Christus, den Stichter van het nieuw genadeverbond, zooals Paulus in zijn brief aan de Hebreeuwen bewijst, en het Concilie van Trente (22'ⁱ Zift. lifdst, 1.) eenstemmig met de h. Vaders uitdrukkelijk leert. (Zie deel 11.) Dewijl nu Melchisedech als Priester des Allerhoogsten brood en wijn offerde, (1. Mos. XIV: 18, 19.) moest ook Christus, opdat zijn priesterschap met het voorafbeeldende priesterschap van Melchisedech zou overeenkomen, zich van brood en wijn bedienen om een offer op te dragen, en dat niet slechts eenmaal, maar herhaaldelijk, tot aan het einde der tijden, en dit is het offer, waarin Christus zelf zich onder die gedaanten van brood en wijn opdraagt. Want daar eensdeels het priesterschap van Christus niet een tijdelijk, maar een eeuwig is, de eeuwen zou overleven, en daar het ten andere tot den bijzonderen pligt der Priesters behoort offers op te dragen, dewijl „elke hoogepriester aangesteld wordt om „gaven en offers op te dragen(Hebr. VIII: 3.) is het duidelijk, dat er nimmer een tijd mag wezen, waarin Christus niet onder de gedaanten van brood en wijn een offer aan zijn hemelschen Vader zoude opdragen. 4) Zoo plegtig als de belofte is van het spijsoffer des Nieuwen Verbonds, even duidelijk en bepaald is ook de voorspelling daarvan. De Profeet Malachias (I: 10, 11.) rigt zich in den naam van God tot de priesters van het joodsche volk met de woorden : „Ik heb „geen behagen meer in u, zegt de Heer der heerscharen, en „Ik neem geene offers meer van u aan. Want van de opkomst „tot den ondergang der zon zal mijn naam verheerlijkt worden „onder de volkeren , en op alle plaatsen zal mijnen naam geofferd en een zuiver (spijs-) offer worden opgedragen.quot; De

Profeet spreekt hier duidelijk van een nieuw testamentelijk offer, in tegenstelling met het offer van het Oude Verhond. Er is namelijk spraak van een offer, dat na verwerping van het laatste zijne plaafs zal innemen; van een ofler, welks eigenschappen nieuwheid, zuiverheid en algemeenheid zullen wezen; eigenschappen, die men ten onregle aan de offers van het Oude Verbond zou toeschrijven. Want die offers waren noch nieuw, noch altijd en volmaakt zuiver, daar zij dikwerf door de zondige gemoedsstemming der offeraars werden veronlreinigd; evenzeer werden zij niet door alle volkeren en op alle plaatsen geofferd, en hadden zij zelfs de bestemming niet om overal en door alle natiën opgedragen te worden. Zoowel ter oorznke dier algemeenheid als om de beteekenis van spijsoffer (in het he-breeuwsch Mincha) verschilt ook het bovengenoemd offer des Nieuwen Verbonds van het offer des kruises, dat wel een nieuw, rein en Gode bovenal aangenaam offer is, doch slechts op eene plaats en slechts eenmaal opgedragen, daarenboven niet een onbloedig, maar bloedig offer was. Daarom erkende en beleed de gezamenlijke overlevering der Kerkvaders en de Kerk zelve uitdrukkelijk en plegtig, (Concil. van Trente, t. a. p.) dat deze voorzegging vervuld is geworden door de instelling van het onbloedig offer des Nieuwen Bonds, hetwelk ten doel heeft de vruchten van het eenmaal opgedragen bloedig kruisoffer op de geloovigen blijvend toe te passen.

De algemeene Kerkvergadering van Trente leert (Zitt. 12. hfdst. 1.) uitdrukkelijk: „Het h. Misoffer is dat zuiver offer, „dat niet door de onwaardigheid of boosheid van den offeraar „kan bezoedeld worden; (dat offer) waarvan de Heer door „Malachias voorspelde, dat het zijnen naam, die onder alle „volkeren groot zoude worden, op alle plaatsen als een zuiver „offer zou worden opgedragen.quot; Eu inderdaad zien wij over de geheele wereld, waar de blijde boodschap van het christelijk geloof is doorgedrongeu, altaren gebouwd den Allerhoogste ter eere, en het hoogheilig Offer van het ligchaam en bloed van Jesus Christus naar de wijze van Melchisedech, dat is, onder de gedaanten van brood en wijn, door Priesters opgedragen. Het h. Misoffer is niet slechts, zooals bijv. het gebed, een offer in meer uitgestrekte of oneigenlijke beteekenis, of alleen omdat Christus zich in dat offer als spijze mededeelt, maar „een waar, eigenlijk offer, dat aan God wordt opgedragen.quot; De tegenovergestelde leering werd door het Concilie van Trente (Zitt. 12. hfdst. 1.) veroordeeld.

De naam „Mitsawaaraan onze benaming „Mw ' haren oorsprong ontleent, werd door de h. Vaders en door de kerkelijke schrijvers zeker reeds in de vierde eeuw, en zeer waarschijnlijk veel vroeger gebruikt, om het heilig Offer van het Kieuw Verbond aan te duiden. Onder anderen zegt de h. Ambrosius: „ik begon de Mis te doen en onder de offerande „God te bidden, opdat,quot; enz. (Lib. s. Ep. 33.) En de h. Augustinus zegt: „in de lesse, welke wij bij de h. Missen „moeten lezen, zult gij,quot; enz. (Serm. 91. de temp.) Dienaam schijnt genomen van de toen gebruikelijke wegzending der Catechumenen, die bij het eigenlijk offer niet tegenwoordig mogten wezen. Overeenkomstig deze wegzending {Mimo) werd namelijk dat gedeelte des offers, dat ais inleiding dient, „Mis „der Catechumenenquot; genoemd, en in het vervolg ook aan het eigenlijk offer de naam van „Mis der geloovigenquot; of eenvoudig van „Missequot;' gegeven. Voor deze opvatting pleit ook nog de reden, dat in die tijden, toen men het goddelijk Offer uit voorzigtigheid geheim moest houden , eene zoodanige benaming, waardoor den oningewijden niets van hetgeen verborgen moest blijven, bekend werd gemaakt, alleszins aanbevelenswaardig was. Daarenboven was deze aan de wegzending der Catechumenen ontleende benaming zeer geschikt om te herinneren aan de heiligheid van het geheimvol Offer, dat geen onheilige tot getuige toeliet, en om te wijzen op het onuitsprekelijk verhevene, wat bij het uffer plaats had. ')

') De uitdrukking „Missaquot; „Min,quot; om het heilig Offer aan te duiden, is zeker zeer oud. Men kan, wel is waar, niet bewijzen, dat zij reeds door Paus Pius I en door Cornelius werd gebruikt, dewijl de echtheid der hun toegeschreven brieven, waaruit men zulks meende te kunnen opmaken, niet zonder gewigtige gronden in twijfel wordt getrokken. Doch zeker is het, dat niet slechts Ambrosius, Augustinus en Caesar van Arles, maar ook het Concilie van Carthago (in het jaar 390), hetwelk uit Bisschoppen van verscheidene provinciën van Afrika bestond, zich van die uitdrukking, als toen reeds algemeen gebruikelijk, bediende. Nog waarschijnlijker is het bovendien, dat de geloovige Christenen der eerste eeuwen ter aanduiding van het h. Ofl'er met opzet het onbepaalde, weinig zeggende woord Missa gebruikten, om den oningewijden en vijanden der Christenen dat verheven geheim te verbergen, gelijk zij het h. bacrament des Altaars, dat naar het toenmalig gebruik door de Bisschoppen aan de titulair-priesters werd gezonden, met de alle-daagsche, doch den heidenen in deze beteekenis geheel onbekende uitdrukking „Tarwequot; (fermentwu) aanduidden. Dewijl men de omstandigheden en de toestanden, die oorzaak waren, dat men het h. Offer onder zulk eene benaming trachtte te verbergen, niet behoorlijk in aanmerking nam, en velen het voor ongepast hielden om het allerheiligste en verhevenste Offer enkel naar een wezenlijk deel daarvan eene benaming te geven, kwam men tot verscheidene andere afleidingen van het woord Missa» Deze echter zijn reeds

Jesus Christus heeft het h. Misoffer ingesteld, toen Hij bij het laatste avondmaal zich zei ven onder de gedaanten van brood en wijn aan zijnen hemelschen Vader opofferde, en ook aan zijne Apostelen gebood, voortaan hetzelfde te doen.

De verklaring van het Concilie van Trente (Zitt. 22. hfdst. 1.) stelt het gezegde boven allen twijfel. Zij luidt: „Ofschoon „(Jeöus Christus) onze Heer en God zich zeiven eenmaal op „het altaar des kruises door den dood aan God den Vader „wilde opofferen, om de eeuwige verlossing te bewerken, toch „heeft Hij, opdat zijn priesterschap door den dood niet zou „ophouden, bij het laatste avondmaal, in den nacht toen Hij „verraden werd, om aan de Kerk, zijne geliefde Bruid, een „zigtbaar offer achter te laten, zooals de natuur van den mensch

„orde van Melchisedech verklarend, zijn ligchaam en bloed „onder de gedaanten van brood en wijn God den Vader op-

„van het Nieuwe Verbond aanstelde, en hunnen opvolgers in „het priesterschap te offeren geboden met de woorden: „„Doet „„dit ter mijner gedachtenis,quot;quot; zooals de katholieke Kerk „dit altijd verstaan en geleerd heeft.quot; (Conc. v. Trente, Zitt. 22. Can, 2.) Het is diensvolgens eene door de katholieke Kerk bewaarde en op de ondubbelzinnigste wijze uitgesproken geloofsleer, dat Jesus Christus bij het laatste avondmaal niet slechts een Sacrament, maar ook een offer voor alle toekomende tijden heeft ingesteld, dewijl Hij bij die plegtige gelegenheid aan zijnen hemelschen Vader zelf een offer opdroeg en zijnen Apostelen, zoowel als hunnen opvolgers in het priesterschap, de magt en het gebod gaf, dat door Hem opgedragen offer te hernieuwen en steeds tot aan het einde der tijden op te dragen. — Het offer des laatsten avondmaals bezat inderdaad alle vereischten van een wezenlijk offer; de zigtbare gave was het ligchaam des Heeren onder de gedaante van brood, en het bloed des Heeren onder de gedaante van wijn; de opdragt van beiden bestond daarin, dat Christus zijn ligchaam, dat voor ons aan het kruis zou worden gegeven, en zijn bloed, dat voor ons en voor allen zou vergoten worden, vooraf aan zijnen hemelschen Vader met dezelfde volkomene gehoorzame

allen als met genoegzaam bewezen, opgegeven, daar het door vele getuigenissen, bijzonderlijk door die van den h. Avitus, Aartsbisschop van Vienne, die op het einde der vijfde eeuw leefde, bewezen is, dat Missa oorspronkelijk verwijdering of heenzending beteekende. (Zie Bona d, 1. rerum liturg, cap. 1. en Dufresne Glossar. med. et inf, latinit.)

overleving tot in den dood, als later aan den kruisboom, opofferde. Dit offer vras echter niet, gelijk het latere kruisoffer, een bloedig, maar, zooals dat van Melchisedech, een onbloedig offer; het Lam Gods, het ware Taaschlam, dat op het altaar des kruises zijn bloed zou vergieten, werd bij het avondmaal op geheimvolle, onbloedige wijze grslagt, dewijl door de scheiding der gedaanten zijn gewelddadige dood, de werkelijke scheiding des bloeds van het ligchaam, afgebeeld eu als tegenwoordig werd gesteld. ') Uit het gezegde is het duidelijk, dat er tusschen het offer op Golgotha eu het offer in de zaal des laatsten avondmaals geen wezenlijk onderscheid bestond; hier zoowel als ginds offerde dezelfde Godmensch en Hoogepriester; hier zooals ginds bragt Jesus Christus zijn lig-chaatn en bloed den hemelschen quot;Vader ten offer; hier zooals ginds lag de zelfopoffering van Christus als doel ten grondslag van hetzelfde allerheiligste Offer; hier dus zooals ginds werd wezenlijk een en hetzelfde offer van oneindige waarde opgedragen.

Het priesterschap van Jesus Christus naar de orde van Melchisedech kon echter niet met deze eenige, onbloedige offerdaad geëindigd en voltooid zijn; overeenkomstig de voorspelling der Profeten moest de Heiland integendeel dat priesterschap immer tot aan het einde der tijden uitoefenen; Hij moest immer niet slechts in den hemel zijn gebed, maar ook in zijne Kerk op aarde onder de gedaanten van brood en wijn het genoemde onbloedig offer aan zijnen goddelijken Vader opdragen. Dewijl echter Christus voornemens was de zijnen, die in de wereld waren, te verlaten en tot den Vader weder te keeren, daarom stelde Hij na de eerste viering van dit heilig offer zijne Apostelen tot Priesters aan, met het uitdrukkelijk

') Wij vinden daarvoor zelfs grond in de instellingswoorden van Christus. Want volgens den grieksclien tekst slaan die woorden zoowel op het tegenwoordige als op do toekomst, zoodat de zin is: „Eet ligchaam dat voor u wordt overgeleverd,quot; en ook „dat „voor n zal overgeleverd worden.quot; (Hetzelfde oiaópfjav wordt in de Vulgata bij Lucas XXII: 19 door quod datur en 1. (. or. XI: 24 door quod tradetur vertaald.) Eveneens heet het ook: „Het bloed, dat „nu voor u vergoten,quot; als geheimvolle ofierdrank uitgegoten, geofferd wordt (mystiee libatur), en „dat voor U zal vergoten worden.quot; Zoowel de instellings-woorden bij Alattheüs, Marcus en Lucas, als de aangehaalde plaats uit den eersten brief aan de Corinthiërs, kunnen in dezen tweevoudigen zin verstaan worden, opdat wij, zegt Bossuet (overweg. 60 over het avondmaal) inzien, dat Jesus Christus, toen Hij zeide: „Dit is mijn ligchaamquot; niet slechts zeggen wilde, dit is hetzelfde ligchaam, hetwelk weldra (aan het kruis) voor ons zou worden overgeleverd, maar dat dit weldra over te leveren ligchaam nu reeds bij voorbaat door de geheimvolle verandering voor ons werd overgeleverd.

bevel die geheimvolle offerdaad na zijn vertrek als de zigtbare piaatsbekleeders van zijn onzigtbaar priesterschap te verrigten. En opdat er geen tijd komen zou, waarin dit zijn onbloedig offer van het Nieuwe Verbond zoude ophouden te bestaan, wilde onze Heiland die magt en dat gebod geven aan de Apostelen alsook aan al hunne opvolgers in het priesterschap. — Het h. Misoffer, dat heden nog op onze altaren wordt opgedragen, is dus niet anders dan het voortdurend offer van het Nieuwe Verbond, waarin Jesus Christus onze Heer onder de gedaanten van brood en wijn zich door de handen des Priesters op onbloedige wijze offert aan zijnen hemelschen Vader, zooals Hij zich eenmaal aan het kruis op bloedige wijze heeft opgeofferd.

Het h. Misoffer is inderdaad hetzelfde offer als dat des kruises, dewijl in beiden dezelfde persoon offeraar en offerande is — Jesus Christus, onze Heer, Slechts de wijze van offeren en het doel is verschillend; aan het kruis offerde Christus zich op eene bloedige wijze; in de Mis offert Hij zich op onbloedige wijze, terwijl Hij het kruisoffer vernieuwt zonder andermaal te lijden of te sterven.

Dit is de leer van de Kerkvergadering van Trente, als zij (Zitt. 22. hfdst. 2.) over het h. Misoffer sprekend, zegt: „Het „is eene en dezelfde offergave, een en dezelfde zich thans door „den Priester offerende, die zich eenmaal aan het kruis op-

het Misoffer wordt namelijk dezelfde Christus op onbloedige „wijze geofferd, die zich zeiven eenmaal op het altaar des „kruises op bloedige wijze heeft geofferd,quot; Deze leer behoeft geene verdere slaving noch bevestiging; want daar het uit het bovengezegde blijkt, dat de h. Mis hetzelfde onbloedig offer is, dat Christus bij het laatste avondmaal opgedragen en ingesteld heeft, en dit, zooals eveneens is aangetoond, van het bloedig kruisoffer niet wezenlijk onderscheiden was, zoo is het duidelijk, dat er ook tusschen het h. Misoffer en het bloedig kruisoffer volstrekt geen wezenlijk verschil bestaat. Dat Christus zich bij het avondmaal en bij het kruisoffer, om zoo te zeggen, eigenhandig opofferde, terwijl Hij zich in het h. Misoffer door de handen des Priesters opdraagt, dit brengt volstrekt geen wezenlijk verschil tusschen dit en die beide offers, omdat de Heiland altijd de eigenlijke offeraar blijft, gelijk degene, die door de hand van een ander eene aalmoes geeft, niettemin de eigenlijke aalmoesgever is. Daar nu het h. Misoffer en het

kruisoffer, volgens het gezegde, hetzelfde offer zijn, volgt noodzakelijk, dat het een zoowel als het ander van dezelfde oneindige beteekenis, van dezelfde waarde, dat het eerste zoowel als het laatste den Allerhoogste oneindig aangenaam en welgevallig is, en dat er dus niets heiligers, niets Gode meer verheerlijkend is dan het h. Misoffer.

Verder mogen wij niet over het hoofd zien , dat het doel van het Misoffer een ander is als dat des kruisoffers. Het offer aan het kruis werd opgedragen om de verlossing van het gevallen menschelijk geslacht te bewerken en om voldoening te schenken voor de zonden der wereld, en dat doel heeft het eens en voor altijd volkomen bereikt; door dat bloedige kruisoffer is de wereld voor immer verlost en voor alle zonden der geheele menschheid overvloedig voldoening geschonken. Daarom schrijft de h. Paulus aan de Hebreeuwen, (IX: 26—28.) handelend over het kruisoffer van Christus: „Hij is eenmaal „verschenen om door zijn offer de zonden weg te nemen. En „zooals het voor den mensch bepaald is om eenmaal te ster-„ven.. . zoo werd ook Christus eenmaal geofferd, om de „zonden van vele menschen weg te nemen.quot; Toen dus Christus vóór zijn lijden het h. Misoffer instelde en gebood het immer op te dragen, deed Hij dit volstrekt niet, opdat daardoor de mensch opnieuw verlost, noch opdat zou voltooid worden, wat aan de voldoening voor de zonden na het volbragte kruisoffer nog mogt ontbreken, maar

1°. Opdat door dat offer, zooals de Kerkvergadering van Trente (Zitt. 12. hfdst. 1.) zich uitdrukt, het bloedig offer des kruises vertegenwoordigd zou worden, en de gedachtenis daaraan zou voortduren tot bet einde der tijden. Christus onze Heer wilde namelijk, dat de door Hem verlosten zich dikwerf en levendig zouden herinneren aan zijn bloedigeu verlossingsdood, en daardoor tot dankbaarheid en vurige wederliefde zouden worden aangespoord. Het geschiktste middel daartoe zou volgens zijne wijze raadsbesluiten de dagelijksche vertegenwoordiging van zijnen offerdood aan het kruis, de h. Mis wezen. En inderdaad niets kon geschikter zijn om den bloedigen kruisdood in de herinnering der geloovigen te verlevendigen, dien niet slechts voor hunnen geest, maar ook voor hunne ligchamelijke oogen als op te voeten, dan de geheimvolle opoffering van het goddelijk Lam, die in de h. Mis plaats heeft, dat is, zooals wij reeds dikwijls zeiden, die tegenwoordigstelling van Christus' ligchaam en bloed onder de van elkander gescheiden gedaanten van brood en wijn, waardoor de gewelddadige dood des Verlossers zinnebeeldig wordt voorgesteld, en ofschoon Christus niet meer lijdt noch sterft, evenwel in zekere mate hernieuwd wordt. Doch het h. Mis-

offer, zooals uit het gezegde blijkt, is niet slechts enkel en alleen eene zinnebeeldige voorstelling van den verlossingsdood van Jesus Christus, gelijk bijvoorbeeld de beeldtenis van den Gekruiste of eene schilderij van de kruisiging des Heeren; het is de geheimvolle, onbloedige verwezenlijking of vernieuwing daarvan, wijl onder de zinnebeelden, waardoor de kruisdood wordt voorgesteld, het ware ligchaam en het ware bloed van Jesus Christus werkelijk en wezenlijk tegenwoordig is en voor ons wordt opgeofferd. Het is dus een waar, werkelijk offer, waarin Jesus Christus zich zeiven door de handen des Priesters den hemelschen Vader tot verheerlijking van zijne goddelijke Majesteit opdraagt, zooals Hij zich eens aan het kruis heeft opgedragen. ') Daaruit blijkt ook duidelijk, met hoeveel onregt de bestrijders van ons geloof voorgeven, dat het Misoffer de geloovigen van het kruisofier verwijdert en aan deszelfs waarde te kort doet. Kan men dan een kunstenaar, die het offer van Abraham in eene afbeelding voorstelt, met grond ten laste leggen, dat hij het heldhaftigofler van den Patriarch aan de vergetelheid prijs geeft, of wel de waarde er van verkleint? Als bet dwaasheid moet genoemd worden, zoo te spreken van eene zuiver nagebootste voorstelling op doek of in marmer, met hoeveel meer regt mag men het dan dwaasheid noemen dergelijke meening omtrent de h. Misse, die toch het opgedragen kruisoffer van Golgotha wezenlijk voorstelt en op geheimvolle wijze verwerkelijkt!

') Met welke aandaclit zou men de h. Mis bijwonen, indien men van deze waarheid diep doordrongen was, als men reeds op weg naar de kerk zich levendig voor den geest stelde eu in het hart overwoog, dat men den berg van Calvarië gaat beklimmen, om daar met Maria, de moeder van Jesus, met Joannes, zijn geliefden leerling, en met de h. Maria Magdalena getuige te wezen van het heilig Üfier des kruises. Zoo deden vele Heiligen, en hunne harten vloeiden over van verteedering en medelijden, van dankbaarheid en liefde, van berouw en vermorseling. — Wij lezen van den h. Wilhelmus, Aartsbisschop van Uourges, dat hij bij de opdragt van het h. Misoffer steeds eene wonderlijke liefdesmart gevoelde. Rijkelijk vloeiden de tranen, als uit eene niet te stelpen bron, uit zijne oogen, tranen van onbeschrijfelijke zoetheid en vurige godsvrucht. Hij was gewoon te zeggen: „Als ik bij het h. Misoffer be-„deuk, dat Jesus Christus op het altaar zich zeiven den hemelschen „Vader als een slagtoffer opdraagt, dan ondervind ik niet minder „smart, dan wanneer ik Hem, op den Calvarieberg aan het kruis „zou zien sterven.quot; — Hoe komt het, dat in onze dagen zoo vele Christenen zonder eenig gevoel de h. Mis, de geheimvolle hernieuwing van het kruisoffer, bijwonen? Het ontbreekt hun aan levendig geloof, aan tranen van medelijden met Jesus. Onze gevoelige tijd heeft tranen in overvloed voor theater- en romanhelden, maar voor Jesus, den gekruisten quot;Verlosser, geene!

Misoffer niet enkel tot doel, de herinnering aan zijn bloedigen verlossingsdood te vereeuwigen, maar Hij wilde ook, volgens de leer van de Kerkvergadering van Trente, (Zitt. 22. hfdst. 1, 2.) daardoor „op ons de vruchten van zijn bloedig kruis-„offer in rijke mate toepassen.quot; Aan het kruis namelijk heeft Christus het losgeld voor ons allen betaald en onuitputtelijke schatten van genade bij zijnen hemelschen Vader verworven. Zullen echter die verdiensten van den Godmensch ons tot geestelijk voordeel, tot eeuwig heil verstrekken, dan moet ons de toegang tot die hemelsche schatten openstaan, dan moeten ons die genaden medegedeeld worden. Dit nu geschiedt bij de h. Mis. Dan treedt Jesus Christus als Middelaar voor den troon zijns eeuwigen Vaders, schept uit dien oceaan van genaden, welke Hij aan het kruis voor ons verdiend heeft, en stort die over al de door zijn zoendood verlosten op aarde en in het vagevuur uit. De h. Mis is diensvolgens eene onuitputtelijke, immer rijkelijk stroomende bron van hemelsche genaden en zegeningen voor het heil der geheele wereld.

Waardoor lewijzen wij, dat het h. Misoffer reeds door de Apostelen en sedert dien tijd altijd is opgedragen?

1) Door de woorden van den h. Paulus. — Hij schrijft namelijk aan de Hebreeuwen (XIII: 10.): „Wij (Christenen) „hebben een altaar, waarvan zij niet mogen eten, die het „tabernakel bedienen.quot; De Christenen hadden dus, volgens het getuigenis des Apostels, reeds bij zijn leven een altaar en gevolgelijk ook een offerj want waar een altaar is moet men ook in de eerste plaats aan een offer denken, dat op het altaar wordt opgedragen. En het offer der Christenen, waarvan Paulus hier spreekt, was niet slechts een offer in ruimeren of minder eigenlijken zin; het was inderdaad een eigenlijk, zigtbaar offer, en wel een spijsoffer, waarvan de Joden niet mogten eten. Waarin bestond dan dat spijsoffer der eerste Christenen? Daarover geeft ons dezelfde Apostel eene nadere verklaring in zijn eersten brief aan de Corinthiërs, (X: 20, 21.) als hij schrijft: „Gij kunt den kelk des Heeren niet „drinken en tevens dien der duivels (der afgoden); gij kunt „geen deelgenoot wezen én van de tafel des Heeren én van „de tafel der duivelen.quot; Dit den inhoud en den zamenhang van het aangehaalde hoofdstuk wordt het onbetwijfelbaar duidelijk, dat de h. Paulus in deze tekstwoorden de offerspijzen der heidenen stelt tegenover die der Christenen, en dat tevens deze woorden beteekenen: het is voor u, Christenen, niet geoorloofd den kelk te drinken, die op uwe altaren den Heer wordt opgedragen, en tevens dien, welke op de altaren der

heidenen aan de afgoden of duivels ten offer wordt gebrast, evenmin is het u geoorloofd te eten van de heilige spijzen, die den Heer geoffvrd zijn, en tevens deel te nemen aan de spijzen, die den duivelen worden gewijd. Maar wat, is deze den Heer geofferde kelk anders dan de kelk van Christus' bloed, en wat is die Gode gewijde offerspijs anders dan het ligchaam des Heeren ? De Apostel toch zelf had even te

„de gemeenschap met Christus' bloed ? Én het brood, dat „wij breken, is het niet de gemeenschap met het ligchaam des „Heeren?quot; Het spijsoffer der eerste Christenen was bijgevolg het h. Misoffer. Dat h. Offer wordt ook bedoeld door den h. Lucas, als hij in de Handelingen der Apostelen verhaalt, dat de oversten der Kerk van Antiochië „den Heer de heilige „dienst verrigten.'' Want het grieksche woord, dat hij daar gebruikt, beteekent volgens het eenstemmige getuigenis der Vaders en Schriftverklaarders de opdragt van het goddelijk offer , het h. Misoffer.

2) Door de onloochenbare getuigenissen der h. Vaders, door de besluiten der Kerkvergaderingen, zeer oude missebeden en door vele andere kerkelijke gedenkstukken in het oosten en het westen. — a) Getuigenissen der Vaders, zelfs der drie eerste eeuwen, zijn in groot aantal voorhanden. Reeds Clemens van Eome, Ignatius, Justinus, Ireneüs, Tertuliaan, Origines, Hyppolitus en Cypiianus spreken van een christelijk altaar en van een offer, dat in de Kerk der Christenen gevonden werd. Hjppolitus ¹) bijv., die in het begin der derde eeuw leefde, wijst dit offer zeer naauwkeurig aan, als hij spreekt: „Dagelijks wordt het kostbaar en onbevlekte ligchaam en bloed „van onzen Heer Jesus Christus op de geheimvolle en goddelijke tafel gewijd en geofferd tot eene herinnering aan dien „eeuwig gedenkwaardigen eersten disch van het geheimvol „goddelijk avondmaal.quot; Even duidelijk drukt zich de h. Cy-prianus hierover uit. (Br. 63 ) Nadat die h. Leeraar heeft gezegd, dat Christus bij het laatste avondmaal, naar de orde van Melchisedech zijn ligchaam en bloed onder de gedaante van brood en wijn, heeft geofferd, gaat hij aldus voort: „Daar nu Jesus Christus, onze Heer en God, zelf de Hooge-..priester is van God, zijn A⁷ader, en zich zeiven eerst den „Vader ten offer opgedragen en dan bevolen heeft, te zijner „herinnering hetzelfde te doen j zoo vervult de Priester, die „nadoet, wat Christus heeft gedaan, waarlijk de plaats van „Christus, en brengt aan God den Vader in de Kerk een

„waar en volkomen offer, wanneer hij offert, zooals hij weet, „dat Christus heeft geofferd.'¹ — Deze getuigenissen zijn zoo duidelijk en onverwerpelijk, dat het nutteloos, ten minste te wijdloopig zou wezen, bijaldien wij uit de Vaders der latere eeuwen, die dit punt nog meer in het bijzonder behandelen, getuigenissen wilden aanhalen; eenigen er van zullen in het vervolg hunne plaats vinden ') ¹) b) Het immer bestaand

') Ten bewijze, dat dit de eenstemmige leer der h. Vaders is, zouden wij ons zelfs op het getuigenis van geleerde en weldenkende Protestanten kunnen beroepen. — Dr. Grabe, een wakker voorvechter der anglikaansehe Kerk, heeft in het begin der vorige eeuw de werken van den h. Ireneüs uitgegeven. De genoemde geleerde, voor onze geloofebestrijders zeker een onverdacht getuige van de leer der Vaders, was niet in staat de oogen des geestes voor het helder licht der waarheid te sluiten, en hij erkende uit volle overtuiging: „Het is boven allen twijfel verheven, dat Ireneüs en alle „Vaders, wier schriften wij nog bezitten, zoowel de tijdcenooten der „Apostelen als de onmiddellijke opvolgers der Apostelen, de h. Eucharistie hebben gehouden voor het ofier des Nieuwen Verbonds quot; „En „inderdaad,quot; zoo gaat hij voort, „ten bewijze dat deze leer en dit „gebruik niet slechts enkele kerken of leeraren, maar de geheele „Kerk, als van de Apostelen en van Christus overgeleverd, eigen was, „strekken de duidelijke woorden van den h. Ireneüs, alsook van „den h. Martelaar Justinus, die nog voor hem leefde, van den h. „Ignatius, Tertulianus, Cyprianus en anderen.quot; Aan het slot van zijn getuigenis voor de betwiste eenstemmigheid der Vaders beroept zich Dr. Grabe tot nadere bevestiging op andere geleerden der anglikaansehe Kerk en besluit met denwensch: „Mogen die hei-„lige liturgische vormen of ceremoniën, waarmede het Ofier Gode „werd opgedragen, bij hen (bij de Anglikanen) wederom worden „aangenomen, opdat aldus aan de goddelijke Majesteit de hoogste „haar verschuldigde eer worde bewezen.quot; (Zie Gousset, Dogmat. 1 deel n⁰. 818, of de Mauriner uitgave van den h. Ireneüs, 2« deel bladz. 312).

Luther zelfs ontveinsde het niet, dat hij door de verwerping van het h. Misoffer met de leer der h. Vaders en der geheele Kerk in openlijke tegenspraak verviel. In zijn geschrift over de afschaffing der privaat-mis, bekent hij, dat het inderdaad een stout bestaan is, zich tegen de gewoonte van zoovele eeuwen, tegen zoovele getuigen , tegen de zoo algemeene meening te verzetten. Hij maakt zich zeiven de opwerping: „Bezit gij dan de wijsheid alleen? Zijn dan „zoovele eenstemmige getuigen in dwaling? Verkeerden dan zoo-„vele eeuwen in onwetendheid?quot; En de hervormer van Wittenberg antwoordt met zijne gewone onbescheidenheid: „Wanneer het iemand „toeschijnt, dat ik iets tegen het gebruik der Kerk, in strijd met „de uitspraken der Vaders geleerd heb, die wete, dat ik mij om „dat alles niets bekommer.quot; Desgelijks zegt hij op eene andere plaats: „Het scheelt ons niet of de papisten ai schreeuwen: de „Kerk, de Kerk! de Vaders, de Vaders! want in dergelijke zaken „bekommeren wij ons niet over dat, wat menschen zeiden en deden; „de Profeten en de Apostelen hebben gedwaald; door het woord

Eene ruime keuze van dusdanige plaatsen vinden wij bij Klee, Dogmatiek 2 B. over het Sacrament der Eucharistie.

gebruik om het h. Misoffer op te dragen blijkt eveneens uit de besluiten van vele Kerkvergaderingen. Zoo bijv., berispt de eerste algemeene Kerkvergadering van Nicea (in het jaar 3^5) het misbruik, waardoor op eenige plaatsen de Diakenen aan de Priesters de h. Eucharistie uitreikten, leerende: „Het „is met den Canon (d. i. voorgeschrevene orde bij het offer) „en met de vroegere gewoonte in strijd, dat zij, die de magt „om het offer op te dragen niet bezitten, het ligchaam des „Heeren uitreiken aan hen, die deze magt wel bezitten.quot; Nog andere Kerkvergaderingen uit diezelfde eeuw, zooals die van Ancyra, Neocaesarea, Laodicea, enz. stellen in hare verordeningen duidelijk op den voorgrond, dat de Priesters en Bisschoppen het h. Misoffer opdroegen. ■¹) c) Een ander on-omstootelijk bewijs daarvoor leveren ons de oude reeds meer besproken Liturgiën ²) of verzamelingen van kerkelijke gebeden en ceremoniën , die zoowel in de westersche als oostersche Kerk bij de viering van het heilig Offer van oudsher voorgeschreven en gebruikelijk waren. In allen is namelijk niet slechts zeer bepaald het geloof uitgesproken, dat Jesus Christus in de h. Mis zich zeiven, zijn vleesch en bloed, den hemel-schen Vader ten offer brengt, maar de h. Mis wordt daar ook ais de heiligste, verhevenste en eerbiedwaardigste handeling, als de bron des heils , ais de voornaamste oorzaak van den roem en van de vreugde der Kerk aangewezen. „Verheug „u,quot; zoo bidt naar de armenische Liturgie de Priester,

terwijl de offergaven in gereedheid worden gebragt, „verheug „u, dochter des lichts, heilige, gemeenzame moeder, verheug „u met uwe kinderen! Sion, gij uitverkoren bruid, altaar,

Over den hoogen ouderdom der liturgische boeken, zie den Abt Gueranger, Institutions liturg. Tom. III. chap. 2, Paris 1851.

„dat schittert als het licht des hemels, toon uwen glans; want „Christus, de Gezalfde, werd eenmaal te Jerusalem als offer „tipgedragen, om ons met den Vader te verzoenen, en voort-„durend wordt Hij rog hier opgeofferd, zonder zijn bestaan „te verliezen.quot; d) Behalve de oude Liturgiën of Misboeken zijn er nog andere gedenkteekenen, die van het opdragen van het h. Offer in de Kafakomben een overwegend getuigenis afleggen. Het zijn bijzonderlijk de altaren, inschriften en schilderintren, nu nog voorhanden, die op het h. Misoffer wijzen. Sjoetizer Horlhhote ¹) schrijft, dat onder de monumenten, die men bij latere opgravingen heeft ontdekt, een aanzienlijk gedeelte wordt gevonden van het altaar, dat waarschijnlijk in de vierde of vijfde eeuw boven het graf van den h. Alexander is opgerigt. Dat altaar droeg in het rond een opschrift, waaruit blijkt, dat de Bisschop Ursus het heeft geconsacreerd, en het dus bestemd is geweest tot opdragt van het h. Offer. Dezelfde geleerde oudheidvorscher merkt op eene andere plaats van geroemd werk aan, dat men uit de grafschriften der Kafakomben geheel het gebouw der kerkelijke hierarchie zou kunnen opmaken. „Bisschoppen, Priesters, Diakenen, Sub-„diakenen, Acolythen. ,., allen dragen tot een onvergankelijk „aandenken hunne namen op hunne grafzerken.quot; Daaruit volgt tevens, dat toen reeds het h. Misoffer werd opgedragen, dewijl de Diaken en Subdiaken in geheel bijzondere betrekking slaan fot de feestelijke opdragt van het h. Offer. Een ander gedenkteeken der oudheid is een houten altaar, waarop de prins der Apostelen, de h. Petrus, in de woning van den senator Pudens het h. Offer opdroeg. Het wordt in de Kerk van de h. Pudentiana bewaard, en ligt onder een steenen altaar, waarop het beeld van den h. Petrus is uitgehouwen en geschreven staat, dat hij op dit altaar heeft geofferd. ²) Een ander altaar, eveneens van hout, waarop volgens de overlevering de h. Petrus en de overige Pausen tot aan Silvester het h. Offer hebben opgedragen, bevindt zich nog in de Kerk van Lateranen. Op dit altaar mag naar het kerkelijk voorschrift alleen de Paus de heilige Mis lezen. ') ³)

Bovengenoemd opsclirift luidt: In hoc altari S. Petrus pro vivis et defunetia, ad augendam fidelium multitudinem corpus et sanguinem Domini ofierebat. Zie Binlerim's Denkwiirdigkeiten (Bd. 4 bladz. 102 )

') Het moet ons niet bevreemden, dat er in de eerste twee eeuwen van het Christendom vele altaren waren, die als de zooeven ge-

Wij dragen liet op aan God alleen, doch vieren daarbij de gedachtenis der Heiligen.

noemde, uit hout bestonden. De toestand van bijna aanhoudende vervolging, -waarin de Kerk zich. bevond, de ontelbare bespieders en verklikkers, die door de heidenscbe tirannen werden uitgezonden om de Christenen na te gaan, maakten het wensclielijk, dat al de altaren of offertafels gemakkelijk van de eene plaats naar de andere konden overgebragt worden. Men droeg toen het h. Offer op, nu in holen en grotten, dan in de woningen der geloovigen, niet zelden zelfs in de gevangenissen, al naardat de omstandigheden zulks veroorloofden. Daartoe, zooals men gemakkelijk begrijpt, warende houten altaren meer geschikt dan de steenen, die niet dan met groote moeite opgerigt en van de eene plek naar de andere verplaatst konden worden. — Overigens behielpen zich de ijvervolle, van de eindelooze -waarde en het heilzame van het h. Offer diep doordrongen Priesters dier tijden met betrekking tot het altaar op allerhande wijzen. Een duidelijk bewijs daarvoor levert ons de beschrijving der marteling van Lueianus, Priester en Martelaar te Antiochië. Dewijl er namelijk in de gevangenis, waar deze li. Uloed-getuige niet andere geloofsbelijders zuchtte, geene tafel was, waarop hij het h. Offer konde opdragen, en het onmogelijk was zich daarvan te voorzien, legde hij zich ruggelings neder, liet brood en wijn op zijne borst plaatsen, sprak daarover de woorden der Consecratie, nuttigde zelf het ligchaam en bloed des Heeren en reikte aan do omstanders de h. Communie uit, (Zie de Bolland. 7 Januarij, en Mariene de antiq. eccles. rit. Lib. 1 cap. Jil art. 5.)

Toen, na verloop van tijd, de Kerk onder de roomsche Keizers vrede en bescherming genoot, beijverde men zich, uit eerbied voor het h. Offer, prachtige altaren uit het fijaste marmer, zilver, goud en elpenbeen met versieringen en kostbare gesteenten op te rig-ten. — Pulcheria, de zuster van Keizer Theodosius den jongere, schonk aan de kerk van Constantinopel eene altaartafel, die, naar het getuigenis van de geschiedschrijvers Sozomenus en JSicephorus, uit zuiver goud vervaardigd en rijkelijk met paarlen en edelgesteenten versierd was. — In de Sophia-kerk van Constantinopel, door Keizer Justinianus gebouwd, was het geheele altaar van massief goud. De tafel rustte op zes pilaren van hetzelfde edele metaal en was met een groot aantal kostbare gesteenten ingelegd. Voor den altaar-disch scheen het goud nog niet kostbaar genoeg; deze werd uit alle soorten van kostbare stoffen, uit goud, zilver, lijn gebroken ooster-sche paarlen en uit do grootste en kostbaarste edele steenen zamen-gesmolten vervaardigd, en het blad daarenboven met de rijkste juweelen ingelegd. .Boven de altaartafel veihief zich torenvormig het tabernakel, dat met een rijk versierd gouden koepeldak prijkte. Om den koepel bevonden zieh twaalf gouden leliën, en tusschen deze verhief zieh een goudeu kruis, dat vijf en zeventig pond zwaarte had en eveneens met de zeldzaamste steenen versierd was. (Stolberg Eelig. B. XIX Abth. 2). — Ook in de kerk van den h. Ambrosius te Milaan bevond zich, zooals Bona op eene andere plaats verhaalt, eene gouden altaartafel, en Keizer Hendrik II schonk, naar het getuigenis van Dietmar, eene dergelijke tafel aan

Gelijk de divaalleeraars der zestiende, eeuw, zoo deden reeds in de vijfde eeuw de Manicheën aan de katholieke Kerk het verwijt, dat zij aan de Martelaren of in 't algemeen aan de Heiligen offers opdraagt. De h. Kerkleeraar Aagustinus weder-legde in zijn tweede boek tegen Faustus (hoofdst. 2 1.) en in zijn achttiende boek van de stad Gods (hoofdst. £7.) deze opwerping en ontwikkelde tevens op de bepaaldste en duidelijkste wijze de katholieke leer aangaande dit punt. „Wij vieren,quot; zoo schrijft hij op de eerst aangehaalde plaats, „raet godsdienstige plegtig-„heid de gedachtenis der Martelaren en rigten op hunne begraafplaatsen altaren op. Doch de vereering der aanbidding, „die latria genoemd wordt en eene alleen aan God toekomende „vereering is, bewijzen wij hun uiet; evenmin leeren wij, dat „men die aan een ander dan God a'leen moet bewijzen. „Daar nu het offer wezenlijk tot die eeredienst behoort, brengen „wij noch aan een Martelaar, noch aan een Heilige of Engel „eenig offer, welk dan ook, en die deze dwaling aankleeft, „wordt door de ware leer teregt gewezen.quot; En het bewijs voor het gezegde levert ons de h. Leeraar op beide bovengenoemde plaatsen met de woorden: ,,Wie heeft ooit gehoord, dat een „regtgeloovig Priester aan het altaar, zelfs aan een altaar, dat „boven het h. ligchaam eens Martelaars ter eere en verheer-„lijking van God is opgerigt, zou gezegd hebben: „„ik draag „„aan u, Petrus, of aan u, Paulus, Cyprianus, dit offer op?quot;quot; „Wij brengen,quot; zoo gaat hij voort, „aan God offers bij de „begraafplaatsen der Martelaren, om Hem door deze plegtig-„heid te bedanken voor de overwinning, die Hij aan de glorie-,,rijke Bloedgetuigen heeft geschonken, opdat wij door de „vernieuwing hunner gedachtenis ons zelve aansporen, naar eene „zelfde kroon en zegepalm te streven,... opdat ook wij deel „mogen hebben aan hunne verdiensten en door hunne voor-„spraak geholpen worden.quot; — Dat hier van geen ander offer dan van het h. Misoffer sprake is, wordt uit de volgende plaatsen van dienzelfden h. Kerkvader duidelijk: „Ik heb ge-„zegd, dat het zonde is den Martelaren offers op te dragen, maar „niet; het is ongeoorloofd, op de graven der Martelaren aan „God offers op te dragen. Dit laatste doen wij zelfs zeer „dikwijls, doch slechts op die wijze, zooals Hij zelf ons in het „Nieuwe Verbond te offeren geopenbaard en voorgeschreven

de kerk van Merseburg. — Galenius beschrijft in zijn boek: de admiranda sacr. et civil. mag;mtudine Co teniae, drie draagbare altaren, die te Keulen in de St. Andreas-kerk bewaard werden; zij hadden den vorm eener kist, waarvan het eene uit goud, het tweede uit ivoor, het derde uit koper was vervaardigd. (Zie Binterims Denkwürd. Bd. IV Th. 1. § 8.)

„heeft. Het vleesch en bloed van dit offer werd vóór de komst „van Jesus Christus door de slagtoffers van het Oude Verbond „afgebeeld en beloofd, werd in het lijden van Christus werke-„lijk gegeven, en na den terugkeer van Christus tot zijn „Vader door de geheimvolle gedachtenisviering der h. Mis „wederom opgedragen.quot; Uit de leer van den h. Auguslinus blijkt dus zeer duidelijk, dat, wel is waar, het h. Misoffer Gode alleen wordt en moet worden opgedragen, maar dat daarbij tevens de gedachtenis der Heiligen wordt gevierd. Het zou zeer gemakkelijk wezen, door talrijke plaatsen j zoowel uit andere Kerkvaders als uit de oude liturgiën | onwederlegbaar aan te toonen, dat gezegd gebruik in de ge-heele Kerk heerschend was.

Met het volste regt dus houden ook wij, steunend op het oud en vroom gebruik der h. Kerk, bij de h. Mis de gedachtenis der Heiligen, terwijl wij 1) God bedanken voor de hun verleende genade en zaligheid, 2) hunne voorspraak inroepen. Wij mogen er volstrekt niet aan twijfelen, dat de bedoelde gedachtenisviering der Heiligen voor ons zeer heilzaam is en ook in boegen graad bijdraagt tot verheerlijking dier getrouwe dienaren en vrienden van God. De herinnering aan hunne deugden wekt ons ter navolging op; de herinnering aan hunne overwinning en aan hunne groote zaligheid, die zij hebben verworven, spoort ons aan tot een moedigen strijd; de ver-trouwvolle aanroeping dier roemrijke overwinnaren, die, thans den troon van hunnen goddelijken Koning en Aanvoerder omgeven, schenkt ons hoogere kracht en volharding; de dankbaarheid eindelijk, die wij den Allerhoogste betuigen voor de genade, welke Hij zijnen verheerlijkten dienaren schonk, is tevens een lofzang ter eere der Heiligen, die met Gods genade zoo getrouw en zoo grootmoedig hebben medegewerkt. Tere^t mogen wij dus zeggen, dat wijquot;het h. Misoffer aan God alleen, maar tevens ter eere der Heiligen opdragen. Dat leert ook de Kerkvergadering van Trente (Zitt. 22. hfdst. 3.) bijna in dezelfde woorden als de h. Auguslinus sprak. „Ofschoon de „Keik, zoo lezen wij daar, „de gewoonte heeft om ter eere „en gedachtenis der Heiligen eenige malen de h. Mis op te „dragen, toch leert zij niet dat aan hen, maar wel dat Gode „alleen, die hen gekroond heeft, het offer wordt opgedragen. Daarom zegt ook de Priester niet: „Ik draag aan u. Petrus „„of Paulus, dit offer op,' maar God dankend voor hunne „overwinning smeekt hij om hunne bescherming, opdat zij, „^ier gedachtenis wij op aarde vieren, in den hemel goed-,,gunstig voor ons mogen bidden.quot; En in den vijfden Canon dierzelfde zitting spreekt de genoemde Kerkvergadering den banvloek uit over hen, die zeggen, dat het bedrog is ter

eere der Heiligen en ter verkrijging hunner voorbede aan God de h. Mis op te dragen, zooala de wil en meening der Kerk luidt.

Wij dragen aan God het h. Misoffer op om Hem te loven, voor zijne weldaden te danken, om van Hem vergiffenis der zonden en nieuwe weldaden te verwerven, of met andere woorden: wij dragen het aan Hem op als lof-, dank-, zoenen smeekoffer.

Jesus Christus heeft, zooals reeds boven werd verklaard, aan het kruis zich zeiven voor ons den Vader als een oneindig kostbaar en Hem welgevallig lof-, dank-, zoen- en smeekoffer opgedragen, en alzoo de verschillende offers, die in het Oude Yerbond tot eene of meer van deze vier verschillende doeleinden waren voorgeschreven, en die als zoovele schaduwen van dat eenig oneindige voldoening schenkend offer waren, vervangen en afgeschaft. Daar nu het onbloedig offer, dat op onze altaren wordt opgedragen, in aard en wezen hetzelfde is als het kruisoffer, hetgeen wij evenzeer hebben bewezen, kan men het niet loochenen, dat ook het h. Misoffer een oneindig volkomen lof-, dank-, zoen- en smeekoffer is, dat het dus ook, evenals het kruisoffer, door de verschillende offers, die onder de natuurwet en onder de wet van Mozes bestonden, werd voor-afgebeeld en de voleinding en volmaking in zich sluit van alle goederen, die door diezelfde offers werden aangeduid. (Kerk-verg. van Trente. Zilt. 22. hoofdst. 1.)

Hoewel nu het Misoffer, wat het wezen en de innerlijke waarde betreft, niet verschilt van het kruisoffer, is er toch, wat de opdragt betreft, tusschen beiden een verschil, dat men niet over het hoofd mag zien. Het kruisoffer werd slechts voor ons — het h. Misoffer daarentegen wordt ook door ons opgedragen; derhalve de vraag: „waarom dragen wij aan God „het Misoffer op?quot; Hoewel Jesus Christus namelijk hier op het altaar, zooals ginds aan het kruis, het Offer en de eigenlijke Hoogepriester of Offeraar is, zeggen wij toch in waarheid van het h. Misoffer dat ook wij het opdragen, iets wat van het kruisoffer niet kan gezegd worden. Het bewijs daarvoor is duidelijk. Het h. Misoffer is namelijk een offer, dat Christus aan zijne beminde Bruid, de Kerk, heeft achtergelaten, een offer, dat tevens haar eigendom, hare onuitputtelijke bron van genaden is geworden; een offer, waardoor zij in staat wordt gesteld, over de geheele aarde, tot aan het einde der tijden, God door zijn beminden Zoon Jesus Christus op passende wijze te loven, te danken, vergiffenis der zonden te verwerven en

alle genaden te vragen. De Priester aan het altaar is dus niet enkel de plaatsbekleeder van Jesus Christus, den eeuwigen Hoogepriester, daar hij als het ware het levend werktuig wordt, waarvan zich de menschgeworden Zoon van God bedient, om zich zeiven den Yader op te offeren, een werktuig zonder hetwelk het offer niet wordt voltrokken; maar hij is tevens de plaatsbekleeder der h. Kerk, in wier naam en last hij dat heilig en geheimvol offer in vereeniging met hare meening den Allerhoogste opdraagt. Om die reden bidt ook de Priester bij de opdragt der h. Mis niet alleen in het enkelvoud: „Neem aan, heilige Vader, deze onbevlekte hostie, „welke ik ü ten offer breng/' maar ook in het meervoud, „Wij offeren U, o Heer! den kelk des heils,quot; en vdor de consecratie: „Neem dit offer van onze onderwerping, en ook „van geheel uw gezin, o Heer, wij smeeken U zulks, genadig „aan.quot; Eveneens spreekt hij bij de herinnering aan de levenden: „Gedenk, o Heer, allen, voor wie wij U, of die zelve „U dit prijsoffer opdragen.quot; Ook vermaant hij de aanwezigen om te bidden, dat zijn en hun offer „welgevallig zij aan God, „den almagtigen Vader.⁵' Duidelijk blijkt daaruit, dat de Priester ook als plaatsbekleeder der Kerk offert en dat de aanwezigen in zekeren zin mede offeren, terwijl zij hunne bedoeling met die des offerenden Priesters vereenigen. — Wij dragen aan God het h. Misoffer op:

1) Als prijsoffer tot zijne eer en verheerlijking. Het is de heiligste pligt van den mensch en van den Christen, om de opperheerschappij van God te erkennen, zijne oneindige volmaaktheden te loven en aan zijne verhevene Majesteit verschuldigde hulde en eere te betoonen. Daarom zegt de koninklijke Profeet: (Ps. XXVIII: 2.) „Brengt den Heer lof „en eere , prijst zijnen naam , aanbidt Hem in zijn voorhof.quot; Doch hoe kan het schepsel den Schepper, de eindige, stof en asch, den Oneindige op gepaste wijze prijzen en loven ? Hoe kan de worm der aarde zich diep genoeg vernederen om den Allerhoogste, voor wien de hemelen zich nederbuigen, op eene waardige wijze te aanbidden? — Wat voor ons volstrekt onmogelijk is, dat heeft Jesus Christus door de instelling van het h. Misoffer ons mogelijk gemaakt. Want door dat h. Offer bewijzen wij aan de goddelijke Majesteit eene eer, die alle Engelen en Heiligen, die alle schepselen in den hemel en op aarde te zamen niet kunnen bieden, eene eer, die den Allerhoogste waardig is, dewijl wij Jesus Christus zeiven, het onbevlekte Lam Gods, dat aan het kruis op bloedige wijze werd geslagtofferd, opnieuw als geheimvol slagtoffer voor den troon der goddelijke Majesteit nederleggen, en zoo onze schatting van eindeloozen lof, van oneindige hulde en aanbidding aan-

bieden. ') Daarom bidt ook de Priester na de consecratie: „Door Hem, (nl. Christus) en met Hem en in Hem is „aan U, o God, den almagtigen Vader, in eenheid des h. „Geesles, alle eer en heerlijkheid van eeuwigheid tot eeuwiquot;-,.heid. Amen/'

2) Als dankoffer voor alle ontvangene genaden en weldaden. Niet lof en aanbidding alleen zijn wij Gode schuldig, maar ook dankbaarheid, groote dankbaarheid voor de talfooze genaden en weldaden, die wij van zijne vaderhand ontvingen en nog dagelijks ontvangen. Moet dan niet ieder onzer in het besef van ziju^onvermogen met den Profeet uitroepen: „Wat ,_;zal ik den Heer wedergeven voor alles, wat Hij mij heeft „gegeven?quot; (Ps. CXV: 8.) Van Hem, onzen Schepper en Onderhouder, onzen Eedder en Verlosser, onzen Heilig- en Zaligmaker hebben wij genaden en weldaden ontvangen, die in waarde oneindig zijn. Maar in welke verhouding staan onze eindige dankbetuigingen tot den pligt om oneindige dankbaarheid weer te geven ? En wat zouden wij den Allerhoogste uit erkentelijkheid nog kunnen offeren, dat niet reeds zijn eigendom is, waarop Hij niet reeds een strikt en onvervreemdbaar regt heeft? Mogen wij ook rijkdom en eer, ligchaam en ziel, gezondheid en leven, ja alles, wat wij zijn en hebben uit dankbaarheid Hem aanbieden, toch moeten wij immer ons de vraag stellen: „wat kan naar waarde zijne weldaden vergelden ?' (Tob. XII: 2.) Welke reden van vreugde hebben wij niet, nu in het h. Misoffer ons een middel is geschonken, waardoor wij aan de goddelijke Majesteit op eejie geheel waardige en passende wijze onze dankbaarheid kunnen betoonen, dewijl wij het vleesch en bloed van Jesus Christus,

') Een heilig Leeraar verhaalt van eene vrome maagd, die het vurig verlangen koesterde, den drieëenigen God zooveel mogelijk te loven en te verheerlijken. Dikwerf zond zij de verzuchting hemelwaarts: „Hadde ik toch duizend tongen om daarmede mijnen God „te loren! Xonde ik touh alle menschen er toe brengen om U, o „mijn God, te loven! Kende ik nieuwe hemelen scheppen en Sera-„phijnen daarin plaatsen! Hadde ik zoovele krachten, dat ik U „meer konde verheerlijken dan alle koren der hemelsche geesten, „wat zoude ik dan gelukkig wezen!quot; Toen zij op zekeren dag weder zulke hanewenschen hemelwaarts zond en brandde van het vuur dier heilige begeerte, meende zij eene hemelsche stem te hooren, die haar toeriep: „Beminde dochter, weet dat een enkel „h. Misoffer mij meer en onvergelijkelijk grooter lof kan schenken , „dan gij door uwe begeerten mij wenseht te bereiden. Woon dus „vlijtig het h. Misoffer bij en offer Mij den lof op, die Mij daardoor „wordt gebragt; dan kunt gij Mij naar uw verlangen verheerlijken „en de wenschen uws harten volkomen in vervulling brengen.quot; (Die Schule der Heiig. J. Chr. en Heimbach Praxis catechetica.)

die gave van oneindige waarde, als tegengeschenk voor alle gaven der natuur en der genade, ja zelfs voor de beloofde goederen des hemels, op het altaar van God nederleggen en in vereeniging met de oneindige en volmaakte dankzegging van onzen eeuwigen Hoogepriester offeren!

De h. Mis is dus waarlijk een dankoffer, dat beantwoordt aan ouze verpligting, aan de waardigheid der goddelijke Majesteit en Hem op oneindige wijze welgevallig is. Het karakter der h. Mis als dankoffer is bijzonder duidelijk uitgesproken in de prefatie, die de consecratie voorafgaat, als de Priester bidt of zingt: „Laat ons dank zeggen den Heer, „onzen God!... Waarlijk waardig en regtvaardig is het, bil-„lijk en heilzaam, dat wij U altijd en overal dank betuigen, „heilige Heer, almagtige Vader, eeuwige God, door Christus „onzen Heer,quot; enz. Ja de geheele prefatie is niet anders dan eene doorgezette dankbetuiging, eene naar de verschillende feesten gewijzigde uitbreiding der woorden: „laat ons dank „zeggen den Heer, onzen God!quot;

3) Als zoenoffer voor de vele Hem aangedane beleedigingen. Gelijk het waardig en regtvaardig is, Gode dank te betuigen voor de vele weldaden, die Hij ons heeft geschonken en dagelijks overvloedig blijft schenken , zoo ook is het billijk en heilzaam, dat wij Hem, dien wij van onzen kant dagelijks door onze fouten beleedigen, trachten te bewegen zijn regtinatigen toorn te bedwingen en den uitgestrekten arm zijner gestrenge regtvaardigheid terug te trekken. Ook tot dat doel beeft onze Heiland ons het heilig Misoffer achtergelaten. En wie kan of mag den minsten twijfel voeden, dat het heilige, onbevlekte offer van zijn eeniggeboren Zoon den vertoornden God zou bewegen, weder goedgunstig en met bannliartiglieid op ons neer te zien, dewijl liet den vrijvrilligeu dood, dien Bij voor ons zondaren onderging, of liever, daar liet Hem den onder de zinnebeelden van den zoendood tegenwoordigen Zoon zeiven voor oogen stelt? Toen de portugeesche veldheer en veroveraar van Indië, Alphonsus van Albuquerque, zich tijdens een grooten storm met geheel zijn zeeleger in dreigend gevaar bevond, nam hij zijn onschuldig kind op de armen, hief het ten hemel en sprak: „AVij zijn, wel is waar, zondaren, doch dit tf.eder schepsel is voorzeker zonder zonden. „Ach, Heer, scheld ons schuldigen de doodstraf kwijt uit liefde „tot dezen onschuldige.quot; En zie, dat ootmoedig gebed en het gezigt van dat onschuldig kind behaagde aan (iod, den Heer der zeeën. De storm bedaarde, en de vreugde over de wonderbare redding verjoeg de vreeze van den naderenden dood. —■ Welnu, Christenen, als bij deze gelegenheid het gezigt van het onschuldig kind eens schuldigen vaders zooveel op het

hart van een vertoornden God vermogt, wat zal dan liet gezigt van zijn eigen schuldeloozen Zoon niet op het hart des eeuwigen Vaders vermogen, zoo dikwijls wij Hem in de h. Mis met rouwmoedige offervaardigheid door de handen des Priesters opheffen ? Wat zou er van de wereld worden, als zij het onbloedig zoenoffer der h. Mis moest missen? „Wat mij betreft,quot; zegt de godvreezende Leonardus da Porto Maurilio, „ik geloof, dat, indien het h. Misoffer niet „bestond, de wereld reeds voorlang te gronde zou zijn ge-„gaan, als niet in staat het gewigt der vele zonden langer „te dragen.quot;

Geheel zonder grond is de opwerping der vijanden van ons geloof, dat wij geen zoenoffer meer noodig hebben, omdat het offer , dat onze Heiland aan iiet kruis heeft opgedragen, overvloedige verzoening en voldoening in zich besluit, dat dus het h. Misoffer hoogstens een lof- en dankoffer, doch geen zoenofier kan wezen. Het is waar, Christus heeft door zijn bloedig ofier aan het kruis de zonden der geheele wereld geboet en het vonnis der eeuwige verdoemenis, dat over het geheele menschelijk geslacht was geveld, opgeheven. Krachtens dit eens en voor immer opgedragen zoenoffer, is ons allen de belofte gegeven en het uitzigt geopend op vergeving der zonden en kwijtschelding der zondestraffen, eene overvloeijende bron van genade en barmhartigheid ontsloten. Doch maar al te dikwijls verijdelt de menigte en grootheid onzer misdrijven de liefdevolle bedoelingen der goddelijke goedheid en barmhartigheid, stuit, om zoo te zeggen, met geweld den toevloed der genaden uit de bron des Verlossers en daagt zelfs den Allerhoogsie uit, om onverwijld de welverdiende straf aan ons onboetvaardige zondaren te voltrekken. Hoe wenschelijk moet het bijgevolg voor ons niet wezen, door de h. Mis den vertoornden Vader in den hemel te kunnen verzoenen en Hem te smeekcn, dat Hij, ter wille van het onbloedig offer zijns Zoons, ons barmhartigheid schenke; dat Hij ons onwaardigen de door Hem aan het kruis verdiende genaden doe toevloeijen, de voor ons eenmaal gegeven voldoening genadig op ons toe-passe. En wie zal dan met eeuigen grond kunnen beweren, dat op die wijze ooit te kort zou worden gedaan aan de waarde van het bloedig zoenoffer des kruises? — De Kerkvergadering van Trente heeft inderdaad tegenover deze door de dwaalleeraars opgezette bewering uitdrukkelijk geleerd, dat het h. Misoffer in waarheid een zoenoffer is en ons barmhartigheid en genade doet vinden, wanneer wij hulp noodicr heboen; zij spreekt het doemvonnis uit over hem, die ze^t⁰dat het offer der h. Mis slechts een lof- en dankoffer, maar geen zoenoffer is..... dat het niet voor levenden en overledenen,

voor zouden, straffen, voldoeningen en andere behoeften mag worden opgedragen. (Zitt. 22. hfdst. 2. en Can. 3.) Deze beslissing der h. Kerk, die op zich zelve reeds eene onbetwistbare waarde heeft, vindt hare bevestiging nog daarin, dat, zooals reeds boven gezegd is, het h. Misoffer werd voor-afgebeeld dnor de zoenoffers van het Oude A^rerbond en dus, ais waarheid en werkelijkheid, niet kan achterstaan bij de schaduw of het voorbeeld. — Overigens is deze leer van de Kerkvergadering van Trente geene andere dan die der eerste tijden van de Kerk. Wij vinden haar op zeer vele plaatsen in de schriften der Vaders en in de oudste Liturgiên terug. Zoo bijv. noemt de h. Cyrillus van Jerusalem in de 23^e onder-ïigting, waar hij de gebeden en ceremoniën der h. Mis verklaart, haar uitdrukkelijk „een verzoeningsoffer,quot; en zegt onder anderen, „dat wij in de h. Mis God bidden voor de over-„ledenen; Christus als slagtoffer voor onze zonden aan Hem „opdragen, om daardoor zoowel voor de overledenen alsook „voor ons zelve hulp en genade van God te verkrijgen.quot; Hoe oud het gebruik is om voor de overledenen het h. Misoffer op te dragen, en hoe algemeen die gewoonte reeds in de eerste christenlijden was, leert ons wederom de h. Augus-tinus, als hij (in zijne 172^e preek) zegt, dat zij door de Vaders is overgeleverd en in de geheele Kerk gevolgd werd. Dit alleen zou een afdoend bewijs zijn, dat de h. Mis door de katholieke Kerk van oudsher niet slechts als lof- en dankoffer, maar ook als een w^:aar zoenoffer, hetwelk de straffen der overledenen uitdelgt, werd erkend en opgedragen, want dan alleen kan het den gestorvenen tot nut verstrekken.

Als zoenoffer heeft de h. Mis eene dubbele uitwerking: namelijk vergifienis der zonden en kwijtschelding van tijdelijke straffen. Door het h. Misoffer verkrijgen wij dus: a) vergeving der zonden, zoowel van groote als van dagelijksche zonden. Dit moet echter niet zoo verstaan worden, als werd er ter vergeving der zonden niets anders gevorderd dan het bijwonen of het doen lezen der h. Mis tot dat einde. Immers wie eene doodzonde bedreven heeft, blijft immer verpligt, deze rouwmoedig te biechten, indien hij vergiffenis daarvan wil ontvangen. De Sacramenten, die ter vergeving der zonden zijn ingesteld, kunnen niet overbodig worden gemaakt door de h. Mis, maar als wij geen beletsel stellen aan de genade, ontvangen wij door middel van het h. Misoffer, hooger licht om onze zonden te erkennen, kracht en wilssterkte om ons daarvan los te maken en tot God terug te keeren, opregt berouw , heilige vermorzeling des harten en boetvaardigheid, om namelijk het h. Sacrament der Biecht waardig te ontvangen. In dieu zin zegt de Kerkvergadering van Trente, (Zitt. 22,

hfdst. 2.) dat de Heer door dit offer verzoend wordt, de genade en gave der boetvaardigheid wordt medegedeeld, de overtredingen en zonden, hoe groot ook, worden vergeven. Welke dankbaarheid zijn wij dan niet aan onzen goddelijkenquot; Verlosser verschuldigd, dat Bij ons zulk een gemakkelijk en ki ach tig middel heeft geschonken , om de genade eener ware bekeeiiug en de vergiffenis van alle, ook der groolste zonden, te verwerven, en welke verontschuldiging zullen wij eens voor zijnen regterstoel kunnen inbrengen, indien wij uit laauwheid, onverschilligheid en gemakzucht de heilige Mis verzuimen, en aldus het zoo krachtig middel om den toorn van God te bevredigen en van zijne eindelooze barmhartigheid de noodige genade te verwerven met strafwaardige minachting hebben afgewezen ! Ook de dagelijksche zonden worden ons, zooals reeds vroeger (Dl. III.) werd aangetoond, zonder een opregt berouw daarover en eene zekere boetvaardige stemming, niet vergeven. Het h. Misoffer alleen is dus ook ter verkrijging van de vergiffenis onzer dageliiksche zonden niet voldoende, maar bemiddelt ons de genade van berouw en boetvaardigheid, waardoor zij worden uitgedelgd, of met. andere woorden ; het h. Misoffer vervangt niet de boetvaardigheid, zonder welke ook de dagelijksche zonden nimmer worden vergeven, maar bewerkt die boetvaardigheid in ons. Daarbij mogen wij zeker aannemen, dat de geloovige krachtens dit h. Offer in ruimere mate vergiffenis der dagelijksche zonden erlangt, dan hij door de boetvaardigheid alléén zou verkrijgen. quot;W ant volgens de leer der Kerkvergadering van Trente (Zitt. 22. hfdst. 1.) is het h. Misoffer ingesteld, om op ons (door zijne bemiddeling) de heilzame kracht van het bloedig kruisoffer tot vergeving der zonden, waaraan wij ons dagelijks schuldig maken, toe te passen.

b) Door het h. Misoffer verkrijgen wij ook vergiffenis van de lijdelijke straffen der zonde, omdat ons door dat Offer een deel dier overvloedige voldoening wordt toegevoegd, welke Jesus Christus door zijn bloedigen kruisdood voor de zonden der vereld heeft gegeven. Daarom zegt de meergenoemde Kerkvergadering: (t. a. p. hfdst. 2.) „Dit offer wordt niet slechts „voor de zonden, maar ook voor de straffen en voldoening der „geloovigen opgedragen,quot; d. i. het wordt opgedragen niet alleen om vergiffenis der dagelijksche zonden te verkrijgen , maar ook om met de voldoening, welke Christus voor ons aan den hemel-schen A ader gebragt heeft, de door ons verdiende straffen te betalen. Oveiigens merkten wij boven reeds op, dat de h. Mis ook den overledenen voordeelig is, omdat zij hunne schulden uitdelgt; maar waarom zou zij dan niet dezelfde kracht hebben ten gunste der levenden ? Het blijft intusschen steeds

■waarheid, dat de tijdelijke straffen eerst worden kwijtgescholden nadat de vergiffenis der zonden verkregen is. Daarom moeten wij vooral zorg dragen, bij de h. Mis God op de eerste plaats de genade van een waar berouw en van eene opregte bekeering te vragen, en wij mogen niet verwachten, dat God om de h. Missen, die wij bijwonen of die wij laten lezen, ons verlossen zal van de verdrukking, waarmede Hij gewoon is de zondige wereld te tuchtigen, dat Hij oorlog , pest, hongersnood, aardbevingen en dergelijken van ons zal keeren, zoolang wij in de zoude en onboetvaardigheid volharden.

4) Als smeelcoffer om van God hulp te vragen in den nood des ligchaams en der ziel. Door de h. Mis erlangen wij dus niet alleen vergiffenis der zonden en kwijtschelding der straffen , maar in 't algemeen alle goddelijke genaden en gaven. Aan dit eindeloos kostbaar en alvermogend smeekoffer van het Nieuwe Verbond danken wij in de eerste plaats de genade om de zonden te vermijden, de deugd te beoefenen, meer en meer toe te nemen in de goddelijke liefde, in het goede ten einde toe te volharden; verder ook tijdelijke goederen en gaven, voor zooverre die tot verheerlijking van God en tot heil onzer ziel dienstig zijn. „Daarom,quot; zoo zegt de h. Cyrillus, (Ca-tech. 23.) „dragen wij dit Offer op voor den algemeenen „vrede der K erk, voor de rust der wereld, voor de vorsten, „voor hunne legers, voor de bondgenooten, voor de zieken, „bedrukten en bedroefden, in één woord, voor allen, die hulpe „noodig hebben.quot; De Kerk doet zulks, omdat zij de overtuiging koestert, dat geen gebed meer invloed heeft bij God, dan de opdragt van dat oneindig aangenaam, levend smeekoffer van zijn eeniggeboren Zoon. En inderdaad, hoe zou de hemelsche Vader onze met dit heilig Offer vereenigde en daardoor ondersteunde smeeking kunnen versmaden ? Het is toch Jesus Christus, de Zoon van God zelf, die in dit offer niet slechts als Priester, maar ook als geheimvol geslagt Lam Gods verschijnt voor zijn eeuwigen Vader, Hem onze ootmoedige smeeking voordraagt, en, zijne gebeden met de onze vereenigetid. Hem bidt, zijn smartvollen verlossingsdood en de daardoor verworvene verdiensten te willen gedenken en ons genadiglijk te hooren. Of kunnen wij met eenigen grond betwijfelen, dat Jesus in het h. Misoffer voor ons bij God bidt? Als Hij naar de woorden van den h. Paulus het hemelrijk is ingegaan en daar in den glans der verheerlijking altijd leeft om voor ons te smeeken, (Hebr. VII: 25; IX : 24.) zal Hij dan hier beneden op het altaar, waar Hij onder de zinnebeelden des doods leeft om voortdurend onze Hoogepritsler en tevens ons offer te wezen en ons de verdiensten van zijn lijden en dood rijkelijk

toe te voegen, zal Hij daar dan ophouden voor ons bij zijn hemelschen Vader te smeeken ? ')

') Ten allen tijde en bij alle volkeren, waar de leer der katholieke Kerk is doorgedrongen, vinden wij het vroom gebruik om bij gewig-tige ondernemingen en bijzonder in nood en gevaar door het h. Misofier den bijstand, de hulp van God en redding af te smeeken. En God regtvaardigde en bevorderde die gewoonte dikwijls door spoedige en genadige verhooring dier door het h Ofler ondersteunde gebeden. Een voorbeeld uit vroegeren en een uit lateren tijd moge voldoende wezen, om deze waarheid in het gewenschte licht te stellen , en aldus die zoo lofiulijke gewoonte meer en meer aan te bevelen. Toen in het jaar 871 de deensche legerscharen in het oostelijk gedeelte van Engeland gruwelijke verwoestingen hadden aangerigt en op het punt stonden, ook in het westelijk deel van het ongelukkige land een inval te doen, trokken de vrome Koning Ethelred en zijn broeder Alfred hen met een klein, maar moedig leger te gcmoet. Dewijl de avond reeds was gevallen, toen de beide legers elkander ontmoetten, moest de beslissende slag tot den volgenden dag worden verschoven. Haauwelijks lichtte de dag in het oosten, ot Alfred stond strijdvaardig aan de spits van zijn leger en verwachtte met ongeduld het teeken om op te breken. Ethelred woonde intusschen in zijne tent het h. Misofier bij en beval den Beschikker der veldslagen den uitslag van den gewigtigen dag aan. Nu zond Alfred renbode op renbode naar de koninklijke tent met het berigt, dat de vijanden zich reeds ten aanval uitrustten. De vrome Koning liet zich in zijne godsvrucht niet storen en gaf ten antwoord: „Ik zal niet eer optrekken, dan wanneer het h. Otfer „geëindigd is.quot; Daarop meende de vurige Alfred alleen te moeten optrekken. Met groote onstuimigheid wierp hij zich op den vijand, die eene zeer gunstige stelling had gekozen; doch Alfred werd zoo hevig aangevallen en in zulk een harden strijd gewikkeld, dat zijne scharen na een kort gevecht het reeds op een vlugten zetten. INu, op het oogenblik der beslissing, verscheen Ethelred met de rest des legers op het slagveld. Zijn koninklijk voorhoofd teekenend met het teeken des kruises, drong hij steeds digter op den reeds zegevierenden vijand in. Beschaamd en aangespoord door den heldenmoed van hunnen vorst, begonnen de vlugtelingen opnieuw den strijd en rustten niet, vóórdat de Denen geheel verslagen waren. Eén hunner koningen en vijf graven bleven op het slagveld en geheel het overblijvend leger werd verstrooid en sloeg ordeloos op de vlugt. Deze even schitterende als onverwachte zegepraal werd met regt aangezien als do vrucht van het gebed door dien heiligen Koning in vereeniging met het h. Misoffer opgedragen. (Kohrbacher Gesch. B. Xll. boek 58 en Liugard D. I. hoofdst. 3.)

Het andere voorbeeld, dat tot den lateren tijd behoort, ontleenen wij aan het tijdschrift „Chrysostomus.quot; (April 1835.) In October van het vorige jaar — zoo meldt een katholiek missionaris uit Hindostan — kwamen op zekeren avond zes schippers bij mij: de tranen stonden hun in de oogen. Zij groetten mij volgens de zeden van hun land, door voor mij neder te knielen .Nu ontstond tusschen hen en mij het volgende gesprek. — „Wat is, goede vrienden, uw verlangen?quot; — „Wij zijn zeer treurig.quot; — „Waarom datPquot; — „Wij hadden aan de „monding der rivier een vaartuig liggen, half met gruiszand geladen; „tien onzer gezellen waren aan boord. Doch plotseling heeft zich „de wind zeewaarts gekeerd; hij komt uit het zuidwesten, en het

Nadat wij uit de gegeven verklaring gezien hebben , hoe de strijdende Kerk op aarde door Jesus Christus, zijn heilig vleesch en bloed den eeuwigen Vader dagelijks ten offer brengt, hebben wij, om deze verhandeling volledig te maken, nog te overwegen en op te helderen, hoe de h. Kerk bij de h. Mis met, door en in Jesus Christus zich zelve aan den hemelschen Yader opdraagt, hoe dus het h. Misoffer niet slechts in eene, maar in tweevoudige betrekking het offer der Kerk en ook tevens ons offer genoemd wordt. De h. lugustinus stelt deze leer herhaaldelijk voor in het tiende boek van de stad Gods, (hfdst. 6 en 20.) en grondt haar op de zoo nadrukkelijk aangegeven grondstelling van den Apostel, dat wij allen ^een ligchaam „zijn in Christus,quot; dat Christus ons Hoofd is en wij, als medeleden der h. Kerk, ledematen van zijn geheimvol ligchaam zijn. *) — Christus, als Hoofd der Kerk, is tevens ook haar

„is hun onmogelijk de rivier binnen, te loopen of naar Ceilon te „varen. Zij drijven nu op do volle zee; maar de wind is zoo hevig, „dat hun scheepje het geen twee uren kan uithouden. Zij zullen „allen vergaan.quot; — „Voorwaar dat is treurig; maar wat zal ilc er aan „doen? — „Wij wilden U, Vader, verzoeken, den wind te keeren.quot;—• „De winden te gebieden staat niet in mijne magt.quot;—„O, als gij God „slechts bidden wilt, Vader, dan zal de wind zich zeker wenden.quot; — „Goed zoo; dewijl gij echter zooveel vertrouwen op God stelt, „zal Hij ook u verhoeren; bidt zelve en ik zal met u bidden, dat „beloof ik u.quot; —Daarna gingen die brave lieden heen. Den Tol lenden morgen ten zes ure, kwamen zij weder, nog troosteloozer dan den vorigen dag, maar toch niet geheel zonder moed. — „Wij hebben „de boot nog niet wedergezienquot; — zeiden zij mij — „de wind is zeer „hevig en de zee staat schrikkelijk hoog. Wij hebben de belofte „gedaan, voor onze ongelukkige gezellen eene h. Mis te laf en lezen, „en als zij gered worden, morgen hetzelfde te doen, daarbij zullen „wij dan allen tegenwoordig wezen, om God door het dankoüer zijns „Zoons voor de verleende hulp te bedanken.quot; — „Zeer wel, mijne „vrienden, ik zul heden de h. Mis opdragen voor uwe broeders, die „in gevaar verkeeren , vereenigt uwe gebeden met de mijne.quot; — Die goede, eenvoudige lieden woonden nu het smeekofier der h. Mis bij en begaven zich toen naar het strand, om naar het jammerlijk verloren vaartuig uit te zien. Hoe groot waren echter hunne verbazing en vreugde, toen zij, daar aangekomen, de verloren gewaanden onder een zachten tegenovergestelden wiud den oever zagen naderen en weldra aan land stappen! De vurige godsrrucht, waarmede de geredden, zoowel als zij, die door hunne beloften en gebeden tot hunne redding hadden bijgedragen, den anderen dag de h. Mis, het dankoffer des Nieuwen Uonds, bijwoonden, is niet te beschrijven. Nadat zij in de hartelijkste bewoordingen den Allerhoogste hunnen dank hadden betuigd voor de wonderbare redding, kwamen zij ook tot mij en verhaalden mij onder vele tranen van vreugde, hoe die redding zich had toegedragen, opdat ook ik met hen God zou loven en danken.

*) Cap. 6. Hoc est sacrificium Christianorum: „Multi unum corpus sumus in Christo.quot; Quod etiam sacramento altaris frequentat Ecclesia, ubi ei demonatratur, quod in ea re, quam offert, ipsa offeratur. —.

verhevenst voorbeeld, naar wiens gelijkenis zij onophoudelijk streeft, wieu zij door onverdroten en edelmoedige navolging steeds meer en meer gelijkvormig tracht te worden. Dewijl nu de Keik dagelijks Jesus Christus als offerlam op hare altaren ziet, en met de oogen des geloofs aanschouwt, hoe dit Lam Gods zich aan den Allerhoogste opdraagt, leert zij ook van Hem, zich zelve met Hem aan den hemelschen Vader ten offer te brengen. Zooals Jesus, haar Bruidegom, toen Hij nog in een sterfelijk ligchaam rondwandelde, naamloos lijden verduurde, zich aan vervolging, ja zelfs aan den bitteren kruisdood overgaf, zoo ook geeft zij, de beminnende, maar nog ver van haren gestorven Heiland toevende bruid, zich bij de dagelijks herhaalde herinnering van dat offer aan de goddelijke Majesteit over, om lijden, vervolging en tegenspoed, ■welke ook, te verduren, en verklaart zich bereid den kelk der bitterheid te drinken, dien haar Bruidegom en Hoofd heeft gedronken. — Jesus Christus is verder als Hoofd der Kerk, ook haar 'Middelaar en Pleitbezorger bij God; door Hem kan zij den troon des Allerhoogsten naderen, door Hem alleen hoopt zij genade te vinden. Daarom ook waagt zij het niet anders dan door Htm., door zijne handen, het offer van zich zelve den eeuwigen quot;Vader aan te bieden. Slechts het geloovig bewustzijn, dat Jesus Christus haar offer voor den troon van God zal nederleggen, scheukt haar het gegrond vooruitzigt, dat het den Allerhoogste tot een lieflijken geur zal verstrekken. — Eindelijk Christus , als het Hoofd van zijn geheimzinnig ligchaam niet de Kerk onafscheidelijk verbonden, is tevens één met haar. „Wij zijn,quot; zegt de Apostel, (£ph. V: 30.) „ledematen van zijn ligchaam, van zijn vleesch en van zijn „gebeente.quot; Daarom offert de Kerk in de h. Mis zich zelve op, niet slechts met en door Christus, maar ook in Christus, d. i. in de innigste vereeniging met Hem, juist als ware zij eene uit het natuurlijke, van Maria aangenomen, en uit het geheimzinnig ligchaam van Christus bestaande gave.

Overeenkomstig het gezegde zal dus de brave Christen , om in den geest der Jverk te treden en aan het doel van het h. Misoffer in alle opzigten te beantwoorden, dagelijks bij de h. Mis zich met, door en in Christus aan den hemelschen A'ader opofferen. Hij zal dat doen met de diepe overtuiging zijner onwaardigheid, met een rouw moedig hart en met het vurig verlangen, dat God deze zijne offergave genadig moge

Cap. 20. Christus Jesus sacerdos est, ipse ofFerens, ipse et oblatio. Cujus rei sacramentum quotidianum esse voluit Ecclesiae sacrifi-cium; quae cum ipsius capitis corpus sit, se ipsam per ipsum discit

aanvaarden, en, zijne smeeking met die des Priesters ver-eenigend, zal hij diep neergebogen tot God bidden: „In den „geest van ootmoed en met een berouwvol gemoed mogen wij „door U, o Heer, worden aangenomen en moge ons offer „heden voor uw aanschijn zóó worden volbragt, dat het U, „Heer eu God, welgevallig zij!quot; En als deze zelfopoffering en geheele overgave van den Christen aan God niet slechts in woorden bestaat, maar ook tot daden komt; als alle gedachten en begeerten, alle woorden eu handelingen door den dag de dienst van God ten doel hebben; als geheel zijn leven eene verwezenlijking is van het in de li. Mis opgedragen offer, dan wordt hij naar de uitdrukking des Apostels : „eene levende, „heilige, Gode aangename offergave,quot; (Ro.n. XII: 1.! een waar navolger van Jesus Christus, den eeuwigen Hoogepriester, die zich zeiven steeds tot aan het eind der tijden op onze altaren offert. (H. Thomas van Kempen, B. 4. hoofdst. 7—9.)

De algemeene vruchten worden het eigendom der geheele Kerk, d. i. zoowel harer levende als overledene ledematen. De bijzondere vruchten daarentegen ontvangen: 1) dePriester, die het offer opdraagt; 2) de persoon, voor wien hij bijzonderlijk het offer opdraagt; 3) allen, die er aandachtig bij tegenwoordig zijn. Vruchten der h. Mis noemt men aile geestelijke voordeelen, genaden en zegeningen, ook tijdelijke gaven en weldaden, die God ons om dat h. Offer geeft. Die voordeelen of vruchten alzoo worden het eigendom:

1) Der geheele katholieke Kerk als een gemeenzaam goed, en hare ledematen, zoowel de levende als de gestorvene, nemen als zoodanig daarin deel. Die vruchten worden algemeene vruchten genoemd, omdat zij allen, zoowel de op aarde strijdende als de in het vagevuur lijdende ledematen der Kerk, ten goede komen. Het h. Misoffer brengt inderdaad die algemeene vruchten voort. Men kan niet in twijfel trekken, dat de h. Mis, die door den Priester in naam en op het bevel der geheele Kerk wordt opgedragen, een algemeen offer is, waarin alle leden deelen, waaraan dus ook eene allen ten deel vallende vrucht beantwoordt, en dit nog te meer, omdat het uitdrukkelijk tot stichting der geheele Kerk en tot heil al harer leden wordt opgedragen. Dit doel der h. Kerk, om het h. Offer op te dragen voor het welzijn van hare kinderen in het algemeen, blijkt ten duidelijkste, niet slecht? uit de gebeden van den offerenden Priester, maar ook uit de gebeden

van bet volk, dat bij het h. Offer tegenwoordig is. Wat den Priester betreft, hij bidt bij het begin van den Canon: „ü, „goedgunstige quot;Vader, bidden wij nederig.... dat gij wilt aanvaarden en zegenen deze gaven, dit heilige, onbevlekte offer, „dat wij U opdragen, voornamelijk voor uwe heilige, katho-„lieke Kerk, opdat Gij haar over geheel de aarde in vrede „en eensgezindheid moogt behouden, beschermen en regeren,quot; enz. En onmiddelijk na de offerande, als de Priester, naar het aanwezig volk gekeerd, tot het gebed aanspoort, antwoordt het door den mond van den misdienaar: „t)e Heer neme het „offer aan uit uwe handen tot lof en verheerlijking van zijnen „naam, alsook ten voordeele van ons en van geheel zijne „h. Kerk.quot; — Op gelijke wijze vinden wij het doel der Kerk, n. 1. om het heilig offer voor alle levende en gestorvene medeleden op te dragen, vermeld op onderscheidene plaatsen der h. Mis, bijzonderlijk bij de opoffering der hostie, als de Priester bidt: „Heilige Vader, neem dit onbevlekte offer aan, dat ik, uw „onwaardige dienaar, U opdraa:;, IJ, mijn levenden en waren „God, voor mijne ontelbare zonden, beleedigiugen en nalatig-„heden, maar ook voor al de tegenwoordigen en voor alle „geloovige Christenen, levenden en overledenen, opdat het „mij en hun ten heil verstrekke voor het eeuwig leven.'' — En de Kerk, die op deze wijze voor al hare op aaide en in het vagevuur verblijvende kinderen offert, bezit het geloof en het vaste vertrouwen, dat de Allerhoogste, neerziende op dat door haar opgedragen, verhevenste, heiligste. Hem aangenaamste lof-, dank-, zoen- en sraeekoffer, hare moederlijke smeekingen zal verhooren , en aan ons, behalve de vergiffenis der zonden en de kwijtschelding der straffen, ook rijkelijk allerhande genaden en zegeningen, aan de zielen in het vagevuur de kwijtschelding der nog te boeteu straffen en de eeuwige rust verleenen zal.

Dat de Kerk werkelijk de vaste overtuiging in zich draagt, dat het h. Misoffer ook den overledenen ten goede komt, ook voor hen heilzaam en voordeelig is, leeren wij uit het zeer oud gebruik om zielemissen te lezen en uit het gezegde over de leer van de gemeenschap der Heiligen en den ouderlingen band tusschen de strijdende en lijdende Kerk. De tegenovergestelde leer werd reeds door den h. Kerkvader Epiphanius (t 403) als ketterij gebrandmerkt, en de algemeene Kerkvergaderingen van Lyon, van Florence en van Trente leeren uitdrukkelijk, dat het h. Misoffer de zielen in het vagevuur voordeelig is. (Zie Dl. II.) De uitspraak van den h. Chijsostonaus (Hom. 70. aan het volk van Antiochië) verdient te dezen aanzien vooral onze aandacht: „De Apostelen „hebben niet zonder grond vastgesteld en verordend, dat men

„bij de viering der heilige geheimen de overledenen zon ge-„denken. Zij wisten namelijk, dat hieruit voor dezen een groot „gewin en een veelbeteekenend nut voorispruit.'' En evenzeer de uitspraak van den h. Auguslinus: (Leerrede 172.) „Het „lijdt geen twijfel, dat de overledenen door het h. Ofivr ge-„holpen ■worden. Het is oorzaak, dat God met hen bann-„hartiger handelt, dan zij om hunne zonden verdiend hebben. „Dit geldt echter slechts van diegenen, die zoo geleefd hebben, „dat het h. Offer hun van nut kan wezen; want voor hen, „die zonder het werkdadig geloof zijn gestorven, zal elk god-„vruchtig liefdewerk nutteloos zijn.quot;

Uit hetgeen wij tot hiertoe gezegd hebben volgt, dat overeenkomstig de beschikking van Jesus Christus, het h. Misoffer vooral voor de katholieke Kerk wordt opgedragen; want voor haar, voor de bevordering van haar welzijn , heeft de Heiland niet alleen de h. Sacramenten, maar ook dit h. Offer ingesteld, en de Kerk was bij de dagelijksche opdragt van het Offer steeds dat voorname doel indachtig. Daarmede wordt echter volstrekt niet de veronderstelling uitgesproken, dat zij, die niet tot de katholieke Kerk behooren, geheel en al uitgesloten zijn van den rijken zegen, die uit deze genadebron over geheel den aardbodem wordt uitgestort. De offerende Kerk weet, dat Jesus Christus voor alle inenschen zijn kostbaar bloed heeft vergoten om allen zalig te maken; zij weet dat het hare bestemming is, volgens de vermaning des Apostels, (1. Tim. II: 1 — 4.) voor alle menschen gebeden, smeekingen, voorspraak en dankzegging den Allerhoogste aan te bieden, opdat allen tot de erkenning der waarheid mogen komen en zalig worden. Daarom is de Priester der Kerk, zooals de h. Chrysostomus bij de verklaring van de aangehaalde tekstwoorden (Homil. 6.) opmerkt, een algemeene vader der geheele wereld. Hij moet dus voor het heil van allen zorg dragen, zooals God, wiens

Kerkleeraar voort, „hoe dit telken dage bij de godsdienstoefe-„ning zoowel des avonds als des morgens gebeurt; hoe wij „dan voor de geheele wereld, voor koningen en overheden ons „gebed spreken.quot; En wat ten tijde van den h. Clirysostomus gebeurde, dat geschiedt ook nog heden. Dagelijks verschijnt de Priester aan het altaar des Heeren als zaakwaarnemer van alle menschen, die op de aarde leven, dewijl hij bij de opoffering van den kelk in naam der Kerk bidt: „Wij offeren „li, o Heer, den kelk des heils en smeeken uwe goedheid, „dat dit offer voor het aanschijn uwer goddelijke majesteit voor „het heil der geheele wereld met geur van zoetheid opstijge.''

2) Behalve de besprokene algemeene vruchten, die den ge-loovigen gezamenlijk toevloeijen, en waaraan een ieder, mits

hij eeen hinderpaal stelt aan de genade, reeds in zijne hoedanigheid van lidmaat der Kerk deel neemt, zijn er nog andere, die niet allen en ieder in 't bijzonder, maar slechts eenige bepaalde geloovigen verkrijgen en daarom ook bijzondere vruchten genoemd worden. Dergelijke vruchte?! worden het eigendom: a) van den Priester, die het offer opdraagt. Dewijl namelijk de opdragt van het h. Offer den Priester, als plaatsvervanger van Christus, alleen geoorloofd is, en ten andere als de voortreffelijkste aller godsdienstige handelingen bovenal heilzaam en verdienstelijk moet zijn, spreekt het van zelf, dat de Priester eene bijzondere vrucht erlangt. Dit kan des te minder betwijfeld worden, omdat hij, naar de woorden van den A.postel, zoowel voor het volk, alsook voor zich zeIven bet offer moet opdragen, (Hebr. V: 3.) en dit inderdaad doet, als hij bij de opoffering der h. Hostie spreekt: „Heilige Vader, neem dit „onbevlekt offer aan, dat ik U aanbied voor mijne ontelbare „zonden , beleedigingen en nalatigheden.....quot; è) Zulke bijzondere vruchten worden ook het eigendom van hem, voor wien de Priester het offer bijzonder opdraagt, d. i. op wien hij als Christus' plaatsbekleeder de vruchten des offers voornamelijk en in het bijzonder wil toepassen. — Dat eene dusdanige bijzondere toepassing der offervruchten van den kant des Priesters mogelijk is, mag men niet in twijfel trekken. Want ofschoon elk h. Offer in het algemeen ten doel heeft God te loven, te danken, te verzoenen en Hem om nieuwe genaden te smeeken, eveneens om het heil der Kerk in 't algemeen te bevorderen, kan het evenwel ook voor eenige geloovigen en voor een bijzonder doel worden opgedragen, bijv. tot voldoening voor eene beleediging, Gode door een der geloovigen aangedaan, tot dankbetuiging voor eene goddelijke weldaad aan een enkel bepaald persoon bewezen of om die te verkrijgen, naargelang der bedoeling van den offerenden Priester. Zoo lezen wij ook van het offer van Melchisedech, dat uit dankbaarheid voor Abrahams overwinning, en van den godvreezenden Job, dat tot boeting voor de zonden zijner zonen werd opgedragen; ook in het derde boek van Mozes (Hoofdst. 4—5) vinden wij eene lange beschrijving van de offers, die volgens goddelijk bevel tot bijzondere en naauwkeurig bepaalde doeleinden moesten worden opgedragen. Evenzeer was het van oudsher het gebruik in geheel de katholieke Kerk om voor bijzondere behoeften of belangen h. Missen te lezen of te laten lezen. Ja, de Kerk liet het niet bij de goedkeuring van dat oud gebruik om voor bepaalde personen en doeleinden het h. Misoffer op te dragen, maar legde zulks den Priester in zekere gevallen zelfs als pligt op. Vandaar het streng ver-pligtend gebod, dat de Pastoor op eenige dagen voor de hem

toevertrouwde geloovigen het h. Offer opdrage. Daarom ook heeft de heilige Stoel verworpen en als valscii, vermetel, verderfelijk en beleedigend voor de Kerk gebrandmerkt, de be-wering, dat uit zoodanige bijzondere toepassing der vruchten van het h. Offer op bepaalde personen of klassen van personen niet een grooter voordeel voortspruit, alsof de bedoelde toepassing des offers, die door den Priester wordt gedaan , voor degenen, ten wier gunste zij plaats heeft, niet meer nut aanbrengt dan voor elk ander. ¹) c) Ook allen, die de h. Mis aandachtig bijwonen, ontvangen bijzondere vruchten. Want, zooals wij reeds zeiden, de geloovigen, die op eene waardige wijze Mis hooren, nemen in zekere mate met den offerenden Priester deel aan de opdragt van het heilig Offer. Daarenboven offert en bidt de Priester voor hen in het bijzonder als hij bij de opoffering van het brood „den almagtigen, eeuwigen God „smeekt, het onbevlekte Offer ook voor alle aanwezigen te „aanvaarden,quot; en in den Canon „genadiglijk te willen gedenken „alle aanwezigen, wier geloof en godsvrucht Hem (den Heer) „bekend zijn.quot; Teregt dus mogen ook zij, die op eene goede wijze Mis hooren, eene bijzondere toepassing van Christus' verdiensten, eene bijzondere vrucht des offers verwachten.

Wij voegen hierbij nog eenige bemerkingen, om de leer over de vruchten van het h. Misoffer te verklaren en volledig te maken.

1) Het onbloedig offer der h. Mis, voor zooverre dit het offer van Jesus Christus is, kan, zooals vroeger he^f bloedig kruisoffer, den Allerhoogste niet dan oneindig behagelijk en aangenaam wezen; voor zooverre het echter ons offer is, d. i. voor zooverre wij het en ons zelve in vereeniging daarmede opdragen , is het Gode , naarmate de vurigheid onzer godsvrucht en de volmaaktheid der bedoeling, waarmede wij offeren, meer of minder welgevallig en dus ook meer of minder vruchtdragend voor ons. Op de h. Mis, als ons offer, hebben de woorden des Priesters betrekking, als hij na de Consecratie bidt, dat God de Heer op dit offer van het ligchaam en bloed van Jesus Christus met genadige en gunstige oogen moge nederzien en het welgevallig aannemen, zooals Hij eenmaal met welgevallen aannam het offer van Abel, van Abraham en van Melchisedech. Want het is duidelijk, dat er hier geene vergelijking wordt gemaakt tusschen de gaven, die vdor Christus werden opgedragen, en de gaven, die in dit offer van het Nieuwe Verbond worden opgedragen, ook niet tusschen de Patriarchen, de offeraars van die tijden, en Jesus Christus, die zich zeiven

hier opoffert, maar tusschen ons, die het h. Misoffer in ver-eeniging met den Priester opdragen, en die vrome oudvaders. Het nederig gebed des Priesters bedoelt dus niet anders, dan dat de Allerhoogste, onaangezien onze algeheele onwaardigheid, deze huldebewijzen even welgevallig moge aannemen en even rijkelijk beloonen, als het offer dier heiligen van den voortijd. In dien zelfden zin moeten wij het gebed verstaan , waarmede de offerende Priester God nederig smeekt, dat het Offer door de handen des Engels moge gedragen worden op het verheven altaar voor het aanschijn van God, opdat door het nuttigen der allerheiligste offerspijze de volheid der hemelsche zegening en genade ons toevloeije.

2) Het h. Misoffer, op zieh'zeiven beschouwd, is zoowel als het kruisoffer van oneindige waarde; want terwijl dit, eenmaal opgedragen, algeheele en oneindige voldoening voor alle zonden der wereld geschonken en ontelbare genaden voor ons en voor allen verdiend heeft, worden door het h. Misoffer de voldoening en verdiensten van den Heiland in eindige en bepaalde mate op ons toegepast. Daarom wordt ook de b. Mis meermalen opgedragen, omdat wij dagelijks opnieuw verzoening en nieuwe genaden behoeven. De mate, waarin de genaden, die Christus door zijn kruisoffer voor ons verdiend heeft, bij eiken Mis op ons worden toegepast, kan men onmogelijk bepalen. Dit toch hangt eensdeels af van den wil Gods, die ons overeenkomstig zijne wijze en ondoorgrondelijke raadsbesluiten zijne gmade, nu in ruimere, dan in mindere mate schenkt; ten andere hangt dit af, zooals uit het boven gezegde blijkt, van ons geloof en onze godsvrucht en in 't algemeen van onze ontvankelijkheid voor de gunstbewijzen der goddelijke goedheid en barmhartigheid. Daarom leert de Kerkvergadering van Trente; (Zilt. 22. hoofdst. 2.) „Het h. Mis-„offer verkrijgt ons barmhartigheid en genade ten tijde, waarin „wij hulp noodig hebben, bijaldien wij met een opregt hart, „met een regfzinnig geloof, met vreeze en eerbied, rouwmoedig „en boetvaardig tot God naderen.quot; Wat de zielen in het vagevuur betreft, het is zeker, dat zij in den toestand, waarin zij verkeeren, geen beletsel kunnen stellen aau de werking der goddelijke barmhartigheid, doch wij moeten evenwel opmerken, dat de ge oovige Christenen zich tijdens hun leven meer of minder waardig kunnen maken, om na hun sterven in de verzoenende vruchten van het h. Misoffer te deelen. Alhoewel wij dus uit het loffelijk gebruik der Kerk, om voor een overledene meermalen de h. Mis te lezen, het besluit moeten trekken, dat dit voor hem niet zonder nut geschiedt, mogen wij evenwel niet beweren, dat de arme, voor wiens zielerust slechts ééne h. Mis wordt opgedragen, langer in het

vagevuur zal moeten blijven dan de rijke, voor wien vele h. Missen worden opgeofferd. Wat ons betreft, wij moeten naar ons vermogen zorg dragen, dat het b. Offer voor de overledenen worde opgedragen , doch de toepassing der vruchten moeten wij vol vertrouwen aan de goddelijke barmhartigheid overlaten. ¹) Om eene dwaling, die bij velen onder het volk bestaat, teregt te wijzen, voegen wij hier nog bij, dat de Priester de h. Mis voor de overledenen kan opdragen of op hen toepassen ook op die dagen, waarop de kerkelijke feestviering hem verbiedt in een zwart gewaad te lezen.

3) De kracht van het h. Misoffer is vooreerst en vooral gelegen in de verdiensten van den bloedigen kruisdood en in de gebeden , die Jesus Christus als eeuwige üoogepriester voortdurend voor ons tot zijnen hemelschen Yader rigt. Hetgeen vroeger van de h. Sacramenten is gezegd, dat namelijk hunne kracht niet van de waardigheid of onwaardigheid des uitdeelers afhankelijk is, dat zelfde geldt ook van de h. Mis; de eigenlijke en voornaamste vrucht van dit hoogheilig Offer blijft dezelfde, onverschillig of de Priester, die het opdraagt, een regtvaardige of een zondaar is. Daaruit volgt echter volstrekt niet, dat het met betrekking tot de vruchten van het h. Misoffer in 't algemeen ouveiscliillig is, welke Priester het opdraagt. Want moge ook al de onwaardigheid van den offeraar de kracht aan Christus' offer niet ontrooven, dan toch wordt zij, voor zooverre de L Mis ook het offer des Priesters is, verhoogd door zijne vroomheid, reinheid des harten en de godsvrucht, waarmede hij het opdraagt, dewijl in dit geval bij de verdiensten en de voorbede van Jesus Christus ook nog de kracht van het gebed des Priesters zich doet gelden.

Deze drie deelen vormen de eigenlijke offerdaad. De gebeden en lessen uit de h. Schrift, die het offer voorafgaan, worden gewoonlijk als voorbereiding tot de eigenlijke offerdaad aangeduid en beschouwd. Zooals boven is gezegd, werd dit voorbereidend deel in vroegeren tijd „Mis der katechumenen¹' genoemd, dewijl ook de katechumenen daarbij tegenwoordig mogten wezen. Als het Evangelie gelezen en de uitlegging daarvan gegeven was, gebood de Diaken den ongedoopten en den openbaren boetelingen zich te verwijderen. Aan dezen

was het slechts geoorloofd buiten de kerk voor de gesloten deur de h. geheimen bij te wonen. ¹)

1) De offerande of het eerste der drie voorname deelen van het li. Misoffer bestaat in de voorloopige opdragt der gaven, die voor het h. Offer bestemd zijn, namelijk brood en wijn, die later in het ligchaam en bloed des Heeren zullen veranderd worden. De Priester houdt het brood , de zoogenaamde Hostie, op de pateen liggend, in de hoogte en spreekt tevens het zooeven aangehaalde gebed: „ontvang, h. Vader;quot; insgelijks heft hij den kelk met wijn, dien hij met eenige druppelen water heeft gemengd, tot God op, terwijl hij het eveneens reeds boven aangehaalde offergebed „wij offeren U den kelk des heils,quot; uitspreekt. De uitdrukkingen „vlekkelooze hostiequot; en „kelk „des heils,quot; die de Priester bij de opdragt van gezegde offergave bezigt. Iconen duidelijk, dat zij niet slechts op het brood en den wijn , maar ook op het ligchaam eu bloed van Jesus Christus doelen, waarin dat brood en die wijn weldra zullen veranderd worden. Ofschoon nu deze opoffering, waardoor het brood en de wijn aan God en zijne dienst gewijd en tot de verhevenste bestemming, tot het goddelijk offer uitgekozen en afgezonderd worden, een zoo gewigtig deel van het h. Offer uitmaakt, dat allen, op wie volgens bet gebod der Kerk de verpligtiug rust de h. Mis te hooren, haar niet zonder zware zonde vrijwillig kunnen verzuimen; toch behoort zij niet zoo wezenlijk en onmisbaar noodzakelijk tot de offerdaad, dat deze zonder haar niet zou kunnen plaats hebben. Men mag de opoffering niet verwarren met het offer zelf, want dit bestaat niet in de opdragt van brood en wijn, maar in de opdragt van het ligchaam en bloed van Jesus Christus, die eerst door de consecratie op het altaar tegenwoordig komt. lt;)

Er was echter ook eene klasse van boetelingen, aan wie het geoorloofd was de gelieele li. Mis bij te wonen, maar niet de h. Communie te ontvangen.

') Zeker is met het ofi'er der h. Mis ook noodzakelijk eene ofie-ling, dat is, eene opdragt des oilers verbonden. Doch er worden daarvoor niet noodzakelijk eigenaardige, van de consecratie en de communie onderscheidene gebeden gevorderd. Gelijk het namelijk bij vele ofiers in het Oude Verbond voldoende was, het ofierdier met de bedoeling om het God op te dragen, te slagten, is ook hier de onbloedige, geheimvolle slagting genoeg, die in de consecratie en door haar voltrokken wordt. Jn den romeinschen Mis-ritus, waren gedurende geruimen tijd bepaalde gebeden niet in gebruik, die thans zijn voorgeschreven. Daarom en om andere gewigtige gronden besluiten de Godgeleerden met regt, dat die gebeden niet tot de integriteit of de voltooijing van het h Misofler behooren, en dat in het algemeen geene van de consecratie onderscheiden opofiering door Christus geboden of ingesteld is. Men kan, wel is waar, in de tegenwoordig voorgeschreven oflerplegtigheden eene

2) Het tweede voornaamste deel der h. Mis is de consecratie of verandering van zelfstandigheid. Bij dit gedeelte des Offers heeft de geheimvolle verandering van brood en wijn in het ligchaam en bloed van Christus plaats, die verandering, welke, zooals boven verklaard is, volgens de leer der Godgeleerden, de eigenlijke offerdaad, de geheimvoile slagting is van het onbevlekte goddelijk Lam, dewijl daarbij en daardoor Jesus

zinspeling zien op de dankzegging en den zegen, die Christus bij het laatste avondmaal aan de verandering van het brood en den wijn in zijn ligchaam en bloed deed voorafgaan, '*) doch eene zoodanige zinspeling is nog geen afdoend bewijs, dat die dankzegging en zegening van den Heiland de verordening en instelling is van de tegenwoordige offerande. Inderdaad men vindt deze veronderstelling noch door de h. Vaders, noch door de voornaamste Godgeleerden gemaakt, en het is volstrekt niet te bewijzen, dat Christus bij de besproken gelegenheid ofieringswoorden heeft gesproken. Daarbij komt nog, dat, hoewel de Priesters in den persoon van Christus onmiddellijk voor de consecratie die dankzegging en dien zegen uitspreken, toch de gewone meening der Godgeleerden is, en wij houden die het meest gegrond, dat slechts de consecratie tot het wezen van het ofier, en de communie slechts tot de integriteit of voltooijing van het ofi'er behoort; krachtens de woorden der Consecratie worden namelijk het ligchaam en het bloed van Christus als van elkander afzonderlijk tegenwoordig gesteld, en zoo de geheimvolle slagting voltrokken; door de nuttiging echter bereikt het Misoffer zijne bestemming als spijsofier, en wordt in zoo verre door haar volmaakt, voltooid. — Opdat intusschen de een of' ander kate-cheet door de gegeven verklaring niet bewogen worde, de meeniug der Godgeleerden met de geloofsleer der Kerk te verwisselen, voegen wij hierbij nog de opmerking, dat de Kerk over de gestelde vragen geene uitspraak heeft gedaan. De Kerk leert slechts, dat in de h. Mis een waar, eigenlijk en verzoenend offer voor de levenden en overledenen wordt opgedragen. Welke deelen tot het wezen of tot de integriteit des offers behooren heeft zij niet verklaard, maar toch heeft zij de meening veroordeeld der leeraars die beweren, „dat offeren niets anders zou wezen, dan Christus ter „nuttiging uitreiken.quot;

Eveneens leert de Kerk, dat het Misoffer de onbloedige hernieuwing is van het offer, dat eenmaal op bloedige wijze aan het kruis werd voltrokken; waarin echter het wezen dier vernieuwing bestaat, daarover heeft zij de meeningen der Godgeleerden vrij gelaten. Wat ons betreft, wij hebben bij de verklaring van de besproken vragen ons aan de gewone meening der Godgeleerden gehouden. De bewijsgronden daarvoor zijn te vinden hij Suarez (de Sacrament, disp. 75) en bij Billuart, (dissert. VIII.a. 2) enz. Vele Godgeleerden, ook van gezag, meenen, wel is waar, dat ook de nuttiging door den Priester tot het wezen des offers behoort; want, zoo zeggen zij : tot het wezen der offers wordt ook de destructie geëischt, dat is, eene der vernietiging gelijkende verandering van de offergave, en deze heeft eerst bij de nuttiging plaats. Daarop wordt echter te regt geantwoord, dat deze destructie of verandering op het altaar, gevolgelijk vóór de nuttiging, zou plaats moeten vinden.

*) Zie Allioli over Lucas XS1I: 19; als ook in het zoogenoemde „Lehrbegriffe,quot; bladz. 164, vraag 129.

Christus onder de zinnebeelden van den bloedigen verlossingsdood tegenvroordig komt. De consecratie is daarom het ge-wigligste deel der h. Mis, ja zonder de consecratie is er geen Misoffer. Op Gotden Vrijdag wordt dus geen Misoffer opgedragen, wijl er geene consecratie plaats heeft en de h. Hostie genultigd wordt, welke daags te voren mede geconsacreerd was. i)e Kerk laat op dien dag het onbloedig Offer achter , wijl zij enkel en alleen op het bloedige hare blikken gevestigd houdt.

3) Het derde der voornaamste gedeelten van de h. Mis is de h. communie, die, ofschoon zij niet gelijk de consecratie, tot het wezen, toch (ten minste de communie des Priesters) tot voltooijing en voltrekking van het heilig Offer behoort. Evenals het menschelijk ligchaam inderdaad een ligchaam blijft, ook dan als het een zijner hoofdledematen, bijv. eene hand verliest, zoo kan ook de h Mis, wat haar wezen betreft, een waar offer zijn zonder de communie; maar gelijk in het aangehaalde voorbeeld zulk een ligchaam een gebrekkig en verminkt ligchaam zou wezen, zou ook de h. Mis zonder de nuttiging des Priesters, die ter voltooijing noodig is, om zoo te zeggen een verminkt offer zijn. Is het passend en daarenboven een pligt, dien men niet onvervuld mag laten, om alle deelen der b. Mis met aandacht, eerbied en godsvrucht bij te wonen, dan geldt zulks bijzonder van de besproken drie voornaamste deelen, die om hun uitstekend gewigt meer dan alle anderen ons tot innerlijke en uiterlijke godsvrucht aansporen.

De ceremoniën der h. Mis zijn door de Kerk ingesteld en dagteekenen van de oudste, ja vele van apostolische tijden, en hare verhevene en geheimvolle beteekenis moet ons hart met godsvrucht en eerbied vervullen.

Om hier niet te herhalen, wat wij reeds vroeger over de ceremoniën der h. Sacramenten hebben gezegd, willen wij ons bepalen tot de leer der Kerkvergadering van Trente. (Zitt. 22. hooldst. 4, 5.) De verkondigers der dwaling hadden niet alleen het h. Misoffer in t algemeen, maar vooral de daarbij gebruikelijke ceremoniën aangerand en gehoond. Zij hadden namelijk het stil gebed, dat voor en na de consecratie ver-rigt en Canon genoemd wordt, uitgekreten als voedsel voor bijgeloof, dewijl daarin de voorspraak der Heiligen ingeroepen

*) Van de noodzakelijkheid eener saorainenteele of geestelijke communie der geloovigen voor de geldigheid of volkomenheid van het otierf kan onder de katholieke Godgeleerden geen sprake ziin. Zie de Bulla Auclorem fidei, prop. 28,

en voor de overledenen gebeden wordt. Daardoor zag zich de genoemde Kerkvergadering gedrongen de volgende verklaring af te leggen: „Dewijl het passend is, dat het Heilige heilig „behandeld worde en de h. Mis het allerheiligste Offer is, „daarom heeft de katholieke Kerk, opdat het waardiglijk eu „met eerbied opgedragen en ontvangen worde, voor vele eeuwen „den heiligen Canon ingesteld, die zoo vrij is van alle dwaling, „dat er niets in voorkomt, wat niet in alle opzigten heiligheid „en godsvrucht ademt en de harten der offerenden tot God „verheft; want hij bestaat deels uit de woorden des Heeren „zeiven, deels uit overleveringen der Apostelen en uit vrome „instellingen van heilige Pausen.quot; En van den Canon overgaande tot de ceremoniën en plegtigheden, bij de h. Wis gebruikelijk, gaat de gezegde Kerkvergadering aldus voort: „Dewijl de menschelijke natuur zoodanig is, dat zij zich „zonder uiterlijke hulpmiddelen niet gemakkelijk tot de be-„schouwing van het goddelijke weet te verheffen, daarom „heeft de vrome moeder, de Kerk, eenige gebruiken ingevoerd, „zoodat in de h. Mis eenige gebeden met zachte, andere met „luider stem worden uitgesproken. Insgelijks verordende zij „ceremoniën, als geheimzinnige zegeningen, licht, reukwerk, „kleeding en vele andere dergelijke zaken, overeenkomstig de „leer en de overlevering der Apostelen, opdat zoowel de groote „majesteit van dit verheven Offer meer aan het licht kome, „alsook de gemoederen der geloovigen door deze zigtbare tee-„kenen van godsdienst en heiligheid tot overweging van de „verhevenste geheimen, die iu dit Offer liggen opgesloten, „aangespoord mogen worden.quot; Alhoewel nu menig Katholiek de h. Mis bijwoont, zonder den geheimvollen zin van alle kerkelijke plegtigheden te kennen, zijn deze toch uit zich zelve reeds geschikt om de aandacht van den geest op het h. Offer te vestigen en een hoogen eerbied voor de heilige offerdaad in te boezemen. Het is bekend, wat Frederik de Groote eens zeide, bij gelegenheid dat hij eene hoogdienst bijwoonde, die door den kardinaal van Zinzendorf werd opgedragen : „De „Calvinisteu en Gereformeerden,quot; zoo sprak hij, „behandelen „God als hun dienstknecht, de Lutheranen als een van huns „gelijken, doch de Katholieken behandelen Hem als hunnen „(iod.quot; Zoo oordeelde deze met-katholieke vorst, die toch voorzeker niet diep iu den zin der kerkelijke plegtigheden was doorgedrongen. Hoeveel meer zou hij in zijn voorzeker gegrond oordeel zich gesterkt hebben gevoeld, als hij met den indruk der zinnen ook tevens den ziu en het begrip dier ceremoniën had ontvangen ? Want het kan niet betwist worden, dat het juiste begrip der geheimvolle beteekenis dier plegtigheden er veel toe bijdraagt om de geloovigen tot de innigste godsvrucht,

lot den diepsten eerbied en tot de aanbidding van den zich op het altaar offerenden Heiland te stemmen. Daarom beveelt de Kerkvergadering van Trente ook aan, (Zitt. 22. hoofdst. 8.) dat dikwerf, vooral op zon- en feestdagen , het een of ander van hetgeen in de h. Mis gelezen wordt, uitgelegd en nu en dan eenig geheim van dit allerheiligst Offer verklaard worde. Met hetzelfde doel laten wij ook hier eene korte verklaring volgen van de voornaamste gebeden en ceremoniën der h. Mis.

De Priester, die voornemens is de h. Mis op te dragen, begeeft zich naar het altaar en bidt aan deszelfs voet, na eene hoofd- of kniebuiging en het kruisteeken gemaakt te hebben, beurtelings met den misdienaar, die de plaats van het volk inneemt en in zijn naam antwoordt, den twee-en-veertigsten psalm. In deze schoone uitstorting des harten van den koninklijken zanger zijn alle gevoelens uitgedrukt, die op dat oogen-blik zoowel den Priester als het volk moeten doordringen; het gevoel van vurig verlangen om aan God een waardig otfer van lof op te dragen ; het gevoel van heilige vreeze en droefheid bij de gedachte aan eigen onwaardigheid; het gevoel van vertrouwen, dat God het offer van een ootmoedig hart niet zal versmaden. Daarna bidt de Priester, en de misdienaar na hem, het Confiteor of de openlijke schuldbelijdenis, en beiden slaan met den rouwmoedigen tollenaar op hunne borst, om de innerlijke boetvaardigheid uiterlijk te toonen. Als het gebed aan den voet des altaars geëindigd is, beklimt de Priester de trappen des altaars en kust het tot teeken van eerbied jegens den Heilige der heiligen, die daarop als offergave zal nederdalen, en ter eere dier zalige dienaren en vrienden van God, wier overblijfselen in de altaartombe bewaard worden. Dan wendt hij zich ter linker zijde van het altaar, ¹) waar het misboek openligt, en bidt het ingangsgebed of den introiius. De introïtus bestaat gewoonlijk uit een der spreuken aan de h. Schriftuur ontleend en uit een vers van een der psalmen, waarbij „Glorie zij den Vader,quot; enz. gevoegd is. Wat den inhoud betreft, deze komt veelal overeen met de bijzondere tijden van het kerkelijk jaar of de bijzondere feesten, stemt nu tot vreugde, dan tot droefheid, nu tot verlangen, dan wederom tot andere gevoelens, die naar de verschillende feesten en tijden den offeraar en de medeofferenden moeten bezielen. Wederom in het midden des altaars teruggekeerd, rigt de Priester drie malen de smeeking „Kyrie eleisonquot; tot God den Vader, driemaal „Christe eleisonquot; tot God den Zoon, en wederom driemaal „Kyrie eleison'' tot God den h. Geest. Het

Wij spreken hier zoo, omdat wij ons het altaar denken als tegen het volk gekeerd.

woord „Kyrie eleisonquot; is grieksch en beteekent: „Heer, „ontferm U onzer.quot; Deze grieksche, zoowel als de overige aan het Hebreeuwsch ontleende woorden, zooals: „Amen, „Alleluja, Hosanna,quot; werden in de latijnsche Liturgie waarschijnlijk behouden om aan te duiden, dat de eéne roomsche Kerk de volken van alle talen, de bekeerde Joden zoowel als de Grieken of de heidenen, (Rom. X: 12 en Gal. III: 28.) om het eene offer verzamelt.

Op de „Kyriequot; volgt gewoonlijk de „Gloriaquot; of de lofzang der Engelen. De Priester strekt daarbij de handen uit, verheft en vouwt ze wederom tot het gebed , om door deze vrome gebaren de uitdrukking der innerlijke vervoering van lof en dank, die reeds in de woorden van dezen lofzang ligt opgesloten , te versterken. De herhaalde buiging met het hoofd onder het bidden van sommige woorden geeft de innerlijke daden van vereering, aanbidding, dankzegging en verootmoediging te kennen. Dewijl de „Gloria'' een vreugdezang is, wordt die in de Missen voor de overledenen, alsook in het algemeen op dagen aan rouw en boetvaardigheid gewijd, achterwege gelaten. Na de „Gloriaquot;' of, wanneer die wordt weggelaten, terstond na de „Kyrie,quot; keert zich de dienstdoende Priester tot het aanwezige volk en zegt: „De Heer zij met u!'⁵d. i. de Heer sta u bij met zijne genade, opdat gij in zijnen naam biddend en medeofl'erend verhoord moogt worden. En wat de Priester aan het volk heeft toegewenscht, dat wenscht het volk op zijne beurt wederom aan den Priester, als het door den mond van den misdienaar antwoordt: „En met uwen „geest!'' d, i. zooals de Heer met ons moge wezen, zij Hij ook met u, Hij sta ook u bij in het gebed en bij het h. Offer. Deze wijze van te groeten en den bijstand des Heeren toe te wenschen, was reeds in het Oude Verbond gebruikelijk. (Zie Ruth II. en 2. Chron. XV.) Dezelfde wensch wordt in de h. Mis meermalen herhaald ten teeken van de onderlinge ver-eeniging tusschen den Priester en het volk en als eene weder-zijdsche aansporing tot volhardenden ijver in het gebed.

Daarop begeeft zich de Priester wederom naar de linkerzijde van het altaar, zegt daar, terwijl hij allen tot het gebed uitnood igt : „Laat ons biddenquot; en verrigt een of meer kerkelijke gebeden, waarvan het eerste altijd een verzoek bevat, dat met de bijzondere feestelijkheid van den dag in betrekking staat, en daarom dan ook naar de feesten, tijden en gelegenheden verschillend is. Gedurende die gebeden der Kerk houdt de Priester zijne handen ten hemel uitgestrekt ter herinnering aan den gekruisigden en aan het kruis voor geheel het men-schelijk geslacht biddenden Heiland. Gezegde gebeden, _nkol-„lekten¹' genoemd, besluit hij met de woorden: „door Christus

„onzen Heer,quot; enz. De Kerk namelijk , van wie de offeraar de dienaar is, heeft de gewoonte zich in hare gebeden te wenden lot God den Vader, den Gever van alle goed, niet anders dan door Jesus Christus zijnen eengeboren Zoon, omdat zij de belofte heeft, dat de Vader alles zal geven, wat zij in den naam van zijnen Zoon vraagt. Bij het einde der koliekten zegt het volk „Amen,'' d. i. „het zij of geschiede zoo.quot; — Nu volgen de lessen uit de h. Schriftuur en wel het eerst de Epistel. Die lessen noemt men „Epistel,quot; (naar het latijnsche ephlola, brief) deels omdat zij in de eerste tijden der Kerk bestonden uit eene voorlezing der brieven, die de Apostelen san verschillende Christen-gemeenten zonden, deels omdat zij ouk thans, slechts weinige uitgezonderd, aan de brieven der Apostelen worden ontleend. Het doel van den epistel, evenals van het Evangelie, is, te leeren en te stichten. De epistel gaat vooraf, gelijk de prediking van Joannes den Dooper de prediking van Jesus Christus voorafging. Als de epistel is gelezen , dan betuigt de misdienaar iu naam des volks met de woorden „Beo gr alias, God zij gedanktquot; zijne dankbaarheid voor de ontvangen leering. — l)e nu volgende verzen, die de Priester bidt, zijn een overblijfsel van vroegere tijden toen er een psalm na den epistel werd gezongen. Zij bevatten gevoelens en ontboezemingen des harten, beantwoordende aan den epistel of aan de bijzondere feestviering. In de h. Missen op het Paaschfeest, op het Pinksterfeest en gedurende beider octaven, eveneens in de h. Mis op h. Sacramentsdag vindt men langere gezangen vol verheffing en vervoering, die „quentiaquot; worden geheelen en hét hoog geheim, dat gevierd wordt, op de levendigste wijze voorstellen. Op den feestdag van de 7 weeën der h. Maagd Maria wordt de „Stabat Maler en bij lijkdiensten de „Bies iraequot; gebeden. — De tweede der h. lessen, waartoe de Priester zich met een bijzonder gebed voorbereidt, en de diaken bij plegtige hoogdiensten om den zegen van den celebrant vraagt, is het Evangelie, d. i. een gedeelte uit een der vier Evangelisten. De inhoud daarvan staat telkens met het bijzonder doel van het h. Offer in het naanwste verband. Bij de viering van hooge feesten bevat het Evangelie de gebeurtenissen of het geheim, dat oorzaak dier feestviering is; in den loop der kerkelijke feestdagen bieden de dagelijksche lessen immer nieuwe beweegredenen aan om hel h. Offer in den geest van den kerkdijken tijd op te dragen. Wil men door de zoogenaamde volieve Missen God voor de eene of andere uitstekende weldaad bedanken of Hem daarom smeeken, dan beantwoordt elk gedeelte van het Evangelie eveneens aan dat doel. — Het Evangelie wordt ter regteizijde van het altaar gelezen, om aan te duiden, dat de leer des

Evangelies, door de Joden verworpen, aan de heidenen is verkondigd geworden. Bij de plegtige hoogdienst keert zich de diaken, die alsdan het Evangelie zingt, naar het noorden, ten teeken dat het licht van Jesus' leer en voorbeeld bestemd is, om de duisternissen en schaduwen des doods van heidendom en afgoderij te verdrijven. Want gelijk het oosten, waar de zon opgaat, Jesus Christus, de opkomende Zon der ge-regtigheid, verzinnebeeldt, (waarom ook in vroegere tijden de kerken zooveel mogelijk naar het Oosten werden gebouwd) zoo is, volgens de opmerking van den h. Gregorius den Groots, „het noorden het zinnebeeld der heidensche wereld, die gedurende langen tijd in de ijzige koude van hare afgoderij „verkleumd lag.quot; ¹) ') Het aanwezige volk luistert naar het

') Deze opvatting wordt door vele Kerkvaders verdedigd en met tetsten uit de h. Schrift (Isaias XÜV: 13) bewezen. (Vergelijk Kreuser, der Christliche Kirclienbau, bladz. 53 2 uitg.) Keeds Kemigius van Auxerre, een sclirijver uit de negende eeuw, ziet daarin de reden, waarom de Diaken het Evangelie voorleest met het gelaat naar het noorden gekeerd. (Zie de aangehaalde plaats bij Le Brun, Explieat. de la Messe Tom 1. p. 2. a. 7.) quot;Wel beroept men zich niet zelden op het Micrologon van Ivo van Chartres, om te bewijzen dat het gebruik om het Evangelie, naar het noorden gekeerd, te lezen, zonder hoogere beteekenis en slechts een misbruik wezen zou. Insgelijks zou het gebruik om het Evangelie ter regterzijde van het altaar te lezen niets hoogers tot grondslag hebben en slechts daaraan toe te schrijven zijn, dat vroeger de linkerzijde des altaars vrij moest blijven om de offergaven te ontvangen, en men thans dat gebruik nog heeft bijgehouden Wij zijn echter van meening, dat men, zoowel in de besprokene als in 't algemeen in alle door de Kerk goedgekeurde en tot gestrenge verpligting gemaakte ceremoniën der h. Mis, eene hoogere geheimvolle beteekenis zoeken en erkennen moet, zooals onder anderen ook uit de boven aangehaalde plaats van het Concilie van Trente, die hierover nadere verklaring geeft, duidelijk blijkt. De reeds aangehaalde Maro van Antiochië zegt: „Er is geen stipje of letter in de Liturgie der h. Mis, wat niet eene „geheime beteekenis heeft, hoewel die ons niet immer duidelijk in de „oogen springt.quot; Voorzeker vele ceremoniën der h Mis worden niet ia den zin en den geest der h. Kerk opgevat, als men bij redenen van noodzakelijkheid of gepastheid, waaraan zij haar ontstaan danken, blijft stilstaan. Want al kan men niet ontkennen, dat vele ceremoniën aan redenen van noodzakelijkheid of gepastheid haar oorsprong ontleenen, toch is het niet minder waarheid, dat aan die ceremoniën in 't vervolg eene zinnebeeldige beteekenis geschonken, op deze wijze haar bestaan als kerkelijke plegtigheid verzekerd en haar behoud vastgesteld werd. Zoo was bijvoorbeeld de manipel oorspronkelijk een zweetdoek, waarvan de Priesters zich aan het altaar bedienden. Doch sinds zes of zeven eeuwen lieeft zij dat doel verloren, en toch heeft de Kerk haar om de hoogere beteekenis behouden, zooals blijkt, zoowel uit de woorden, die de Priester bij het kleeden spreekt, ala uit de woorden die de Bisschop zegt, wanneer hij haar aan den Subdiaken bij zijne h. wijding geeft.

Evangelie in staande houding ten teellt;en van onderwerping, van eerbiedige oplettendheid en standvastige bereidwilligheid om de goddelijke leer, die verkondigd wordt, onverwijld op te volgen. Als het Evangelie is geëindigd, dankt de misdienaar in naam des volks voor de weldaad der hemelsche onderrigting met de woorden; „Lof zij U, Christus!quot; (Over de andere plegtigheden bij de lezing des Evangelies gebruikelijk, zie deel I.)

Op alle zondagen van het kerkelijk jaar, op de feestdagen van onzen Heer en de allerzaligste Maagd, alsmede op de feesten der Apostelen , der Kerkleeraars en op eenige andere dagen, insgelijks onder het octaaf van de genoemde feesten , wanneer zij een octaaf hebben, volgt na het Evangelie de geloofsbelijdenis van Nicea. Daardoor wil de christelijke gemeente te kennen geven, dat zij de leer van .lesus Christus, die in het Evangelie vervat is, vastelijk gelooft en openlijk belijdt. In vroegere eeuwen werden de Katechumenen, die de h. dienst bijwoonden, voor het einde dier geloofsbelijdenis weggezonden, omdat zij nog niet door de plegtige aflegging der geloofsbelijdenis, die eerst onmiddellijk voor het Doopsel plaats had, in de gemeenschap der geloovigen waren opgenomen.

Nu begint de eigenlijke offerande. De Priester draagt op de boven (bladz. 294) beschreven wijze het brood en den wijn den Allerhoogste op en bidt dan in eigen naam en iu dien dei-aanwezigen, dat God deze offergaven in vereeniging met het offer van hen zeiven genadig moge aannemen, en zegent onder smeekende aanroeping des h. Geestes de opgedragen gaven, niet slechts om het offer Gode nog welgevaliiger te doen zijn, maar ook en vooral om het vruchtbaar en tot eene bron van heil en genaden te maken voor ons. — De opdragt of bereiding der offergaven wordt met de wassching der handen besloten. Dit gebruik, voortkomende uit eerbied voor het heiligste Sacrament, dat slechts met reine handen mag worden aangeraakt, is als een zinnebeeld te beschouwen van de zuiverheid der ziel zelfs van de kleinste zonde, en als eene vermaning om het heilig offer met een onbezoedeld hart bij te wonen. In die hoogere beteekenis wordt deze plegtigheid der h. Mis door den h. Cyrillus van Jerusalem verklaard, (Katech. 23.) en de verzen 6—12 van den 25ⁿ psalm, die de Priester bij de wassching der handen bidt, laten ons, wat hun inhoud betreft, over de beteekenis daarvan niet in twijfel. Wederom in het midden des altaars teruggekeerd, bidt de Priester ootmoedig neergebogen en de handen vouwend, tot de allerheiligste Drievuldigheid en herhaalt de reeds gedane bede om genadige aanneming en vruchtbaarmaking van dat offer, dat Haar wordt opgedragen, „ter herinnering aan het lijden, de

„opstanding en hemelvaart van Jesus Christus en ter eere der „allerzaligste Maagd Maria en van alle Heiligen.quot; Daarna zich tot het volk keerend, roept hij alle aanwezigen op met de woorden „Bidt, broeders,quot; om diezelfde genade te vragen en smeekt dan zelf daarom in naam van allen in het nu volgende stil gebed (secreta).

Nu begint de inleiding tot het tweede hoofddeel der h.Mis, de Canon genoemd, waarvan de consecratie het middenpunt uitmaakt. Plegtig en met waardigheid heft de Priester zijne handen omhoog, om de verheffing zijner ziel tot God voor het volk aanschouwelijk te maken en roept het dan toe: „Uwe „harten naar boven!quot; De christelijke gemeente antwoordt: „Wij hebben die tot den Heer verheven!quot; Over deze woorden, die in de oudste Liturgiën voorkomen en hunnen oorsprong zeer waarschijnlijk aan de Apostelen danken, schrijft de h. Cyrillus (t. a. p.) zeer schoon en vol beteekenis: „Wel is het „noodig dat wij in dat ontzagwekkend oogenblik ons hart tot „God verheffen en het niet tot de aarde, tot aardsche bezig-„heden keeren. Het is waar, wij moeten altijd aan God denken; „tnaar dewijl dit, de mer.schelijke zwakheid in aanmerking ge-„nomen, onmogelijk is, moeten wij ten minste in dat oogen-„blik de zorgen des levens en de huiselijke bekommeringen „laten varen en ons hart bij God in den hemel hebben, bij „den beminnaar van het menschelijk geslacht.quot; Vervolgens wekt de Priester de aanwezigen op, om in vereeniging met hem den almagtigen Vader eeuwigen dank te zeggen en Hem te verheerlijken door Christus, den Heer, „door wien „de Engelen zijne goddelijke majesteit loven, de heerschappijen „haar aanbidden, de magten vol eerbied voor haar sidderen, „de hemelen en de krachten der hemelen, en de heilige Sera-„fijnen met eenstemmige jubelzangen haar prijzen.quot; En dewijl de dankzegging en de lof van de lippen der stervelingen hem al te zwak, al te gebrekkig schijnt, daarom vereenigt hij beide met de eeuwige triumfzangen van de zalige koren der Engelen en roept met hen in heilige vervoering: „Heilig, heilig, heilig „is de Heer, de God der legermagten! Hemel en aarde zijn „vol van uwe heerlijkheid. Hosanna in den hooge!quot; En gelijk hij zich met de hemelsche geesten vereenigde om den eeuwigen Vader te verheerlijken, vereenigt hij zich nu ook met de godvruchtige schare der geloovigen, om den mensch geworden Zoon van God, die op het punt staat, op het altaar neder te dalen, jubelend te begroeten, zooals eens de bewoners van Jerusalem den zegepralenden Heiland verwelkomden, en roept in hoog gevoel van zalige en zekere verwachting: „gezegend zij Hij, die komt in naam des Heeren. Hosanna „in den hooge!quot;

Van nu af tot aan den „Pater nosterquot; doet de Priester alle gebeden in stille, d. i. met zachte stem, wijl dat zachte spreken iets verborgens en geheimvols aanduidt. Het zacht uitspreken van den Canon en de woorden van de consecratie geeft het tegenwoordig zijnde volk te verstaan , dat er een onuitsprekelijk diep, voor zinnelijke waarneming geheel onbereikbaar geheim wordt voltrokken, en is juist daarom zeer geschikt dien eerbied en heiligen schroom, waarmede de geloovigen het allerheiligste Offer moeten bijwonen , in te boezemen en te verhoogen. Zooals in de gebeden bij de offerande, ontmoeten wij in de gebeden voor de consecratie ook de dubbele bede, dat de goddelijke Vader de Hem toegewijde gaven met welgevallen moge aannemen en ons zijne gunst schenken. Aan deze alge-meene bede sluit zich de bijzondere, dat God de vruchten van dit onbevlekt offer schenke aan de geheele h. Kerk, namelijk aan den Paus, aan den Bisschop en aan alle regtzinnige belijders van het katholiek en apostoliek geloof; dat Hij in zijne barmhartigheid zijne dienaars en dienaressen N. N. en allen , die bij het h. Offer tegenwoordig zijn, die het laten opdragen, of voor wie het wordt opgedragen, zoowel als al de huunen indachtig zij. En nadat de Priester aldus voor de strijdende Kerk en hare leden heeft gebeden, houdt hij ook, steunend op de gemeenschap der Heiligen, de gedachtenis der zegepralende Kerk, der zaligen in den hemel, opdat God om hunne verdiensten en voorspraak genadiglijk moge verleenen, dat wij allen door zijne alvermogende bescherming bewaard blijven.

Bij de zoenoffers van het Oude Verbond legde de offeraar, voordat het offerdier geslagt werd, het zijne handen op, en smeekte den Allerhoogste om kwijtschelding der zonde en dei-straf, alsook om genadig hem te willen verleenen, al wat voor zijn ligchamelijk en geestelijk welzijn noodig of wenschelijk was. Dit gebruik van het Oude Verbond navolgend, strekt de Priester van het Nieuwe Verbond, vóór de geheimvolle slagting van het verzoenend goddelijk Lam, in naam van zich zeiven en van het volk zijne handen over de offergaven uit, over het brood en over den wijn, die daarna in het ligchaam en bloed van Jesus Christus zullen veranderd worden, en smeekt God, dat Hij „verzoend met hem en met geheel het volk, „allen in dit leven den vrede schenken, allen voor de eeuwige „verdoemenis wil behoeden en in de rei zijner uitverkorenen „opnemen.quot; Ku verplaatst zich de Priester in de eetzaal te Jerusalem, waar Jesus voor het eerst dit heilig geheim voltrok, en doet hetzelfde, wat Jesus daar gedaan heeft. (Zie bladz. 389.) Na de consecratie van het brood heft hij het heilig ligchaam, en na de consecratie van den wijn heft hij het heilig bloed van Jesus Christus ter aanbidding omhoog,

nadat hij het eerst zelf door eene diepe kniebuiging heeft aanbeden. Bij deze opheffing van de h. Hostie en den h. Kelk geeft de misdienaar een teeken met de schel ¹); het volk knielt aanbiddend neder en slaat met ootmoed en berouw driemaal op de borst.

Nu bevindt Jesus zicb in den toestand van onbloedig offer op het altaar. Dit is voor den Priester eene reden om opnieuw met den diepsten ootmoed en met hooger vurigheid tot God (volgens de vroeger aangeduide wijze) te bidden , dat Hij dit allerheiligste Offer goedgunstig gelieve aan te nemen en ter wille daarvan niet slechts den levenden, die er deel aan hebben, zegen en genaden, maar ook allen, die in Christus zijn ontslapen, de plaats van verkwikking, van licht en vrede verleene. Daarna onderbreekt hij die plegtige stilte, terwijl hij rouwmoedig op zijne borst klopt, met de woorden: „Ook „aan ons zondaren,quot; en bidt dan wederom zacht: „uwe die-„naren, die op de volheid uwer barmhartigheid vertrouwen, „wil de deelname en gemeenschap uwer Apostelen en Martelaren „verleenen.. . . Neem ons op in hunne zalige gemeenschap, „niet om onze verdiensten, maar om uwe overvloedige barm-„hartigheid, door Christus onzen Heer.quot; — Hierbij sluiten zich de laatste, gedeeltelijk reeds boven aangehaalde woorden van den Canon aan, die woorden van zegen en goddelijke verheerlijking: „Door wien (namelijk Christus onzen Heer) Gij, „o Heer, al dit goede voortbrengt, heiligt, levend maakt, zegent „en aan ons uitdeelt; door Hem, met Hem en in Hem is U, „o God, almagtige Vader, in eenheid des h. Geestes, alle „eere en heerlijkheid, van eeuwigheid tot eeuwigheid Amen.quot; ')

Het teeken met de schel heeft hier, zooals over het algemeen in de h. Mis, geene hoogere beteekenis. Het dient slechts om de aanwezigen opmerkzaam te maken op hetgeen aan het altaar geschiedt, om hen namelijk bij de hoofddeelen tot aandacht en eerbied op te wekken.

') De Priester maakt alsdan, zooals bij vele andere gedeelten van de h. Mis, het kraisteeken over het h. Offer; dan neemt hij de h. Hostie en maakt daarmede drie kruisen boven, en twee voor den kelk. Die plegtigheid biedt ons de gelegenheid, de verschillende beteekenissen van het kruisteeken, in de h Mis gebruikelijk, op te geven. — Het kruisteeken dient: 1) tot herinnering aan den kruisdood van Jeaus Christus. De Kerk wil namelijk, dat de Priester en de geloovigen bij de h. Mis immer het bloedig Offer indachtig zijn, waarvan zij (de h. Mis) de onbloedige vertegenwoordiging en hernieuwing is. Dat aandenken nu moeten de herhaalde kruisteekenen in ons levend houden; deze toch herinneren ons immer, dat het offer op het altaar hetzelfde is, als hetgeen aan den boom des kruises werd voltrokken, en dat het Misoffer daaruit alle kracht en verdiensten ontleent. In dien zin worden niet slechts vóór, maar ook na de consecratie, kruisen gemaakt over het offer, zooals bijvoorbeeld bij de woorden: „een rein, heilig,

T)e geringe opheffing der b. Hostie met den kelk, op deze plaats van den Canon gebruikelijk, is eene ceremonie, die met

„onbevlekt offer.quot; Om dezelfde reden gebeurt dit ook bij de woorden: „door Hem, met Hem en in Hem,quot; zoodat de Priester, zoo dikwerf hij het voornaamwoord „Hem,quot; dat op Christus duidt, uitspreekt, tevens ook met de h. Hostie een kruis over den kelk maakt; hij doet dat namelijk om aan te duiden, dat Christus hier met hetzelfde ligehaam, dat aan het kruis hing, en met hetzelfde bloed, dat aan het kruis werd vergoten, wordt opgeofferd. Bij het spreken der woorden „aan den Vader ea den h. Geest,quot; maakt de dienstdoende Priester het kruisteeken niet boven den kelk, maar buiten voor den kelk, omdat bet h. Bloed, dat zich in den kelk bevindt, slechts Christus den Zoon van God, niet den Vader en den h. Geest toebehoort; die kruisen echter buiten den kelk beduiden, dat door het geheim des kruises, hetwelk door Gods Zoon alleen, vol-bragt werd, zooals ook door de onbloedige hernieuwing daarvan, tevens aan den Vader en den h. Geest alle eer en verheerlijking door ons wordt gebragt. 2) Het kruisteeken dient verder om aan de voorwerpen, die daarmede geteekend worden, eene zekere wijding of heiliging te verleenen en ze daardoor tot een godsdienstig doel of vroom gebruik te bestemmen. Daarom ook wordt bij alle in de Kerk gebruikelijke wijdingen, zooals bijvoorbeeld bij de wijding van het water, zout, enz. het kruisteeken gebezigd. — Ook in dien zin wordt in de h Mis het kruisteeken over de offergaven gemaakt Dit geschiedt echter slechts vóór hunne verandering in het ligehaam en bloed onzes Heeren; want bet zou ongepast wezen ook slechts te denken, dat de Priester den Heilige der heiligen, die na do consecratie tegenwoordig is, door het kruisteeken zou zegenen of wijden. 3) Het kruisteeken dient eindelijk nog om de bescherming, den zegen en de genade des Allerhoogsten over ons af te emeeken. Zjo maken wij over vele zaken het heilig kruisteeken, opdat ons het gebruik of de nuttiging daarvan tot ligchamelijk of geestelijk heil moge verstrekken. Deze beteekenis kan het kruisteeken, dat over de offergaven, zelfs na de consecratie, gemaakt wordt, in zekeren zin ook hebben; wel te verstaan niet in zooverre het ütier van Jesus Christus en als zoodanig uit en op zich zeiven altijd en onfeilbaar hoogst heilzaam en zegenrijk is, maar wel in zooverre het een door ons gebragt oder is, en, zooals reeds vroeger werd aangetoond, naar onze waardigheid en ontvankelijkheid, voor ons meer of minder heilzaam en vruchtdragend kan wezen Bet h kruisteeken beleekent in dat geval zooveel als de bede, dat God ons armen zondaren ter wille van de verdiensten des Gekruistea door middel van het h. Ofier, dat wij opdragen, rijkelijk zegen en overvloedige genaden late toevloeijen, en goed-guustig verleenc, dat ons de nuttiging van het h. (Jfier niet tot vcroordeeling, maar tot heil moge verstrekken.

Wij mogen insgelijks aannemen, dat krachtens het driemaal herhaalde kruisteeken bij de woorden: „Waardoor Gij, o Heer, al dit goede „immer voortbrengt, heiligt, levend maakt, zegent en ons uitdeelt,quot; ook den zegen verleend wordt over de vruchten der aarde, die zelfs na de consecratie door de zigtbare gedaanten van brood en wijn zijn vertegenwoordigd. Want in elk geval moet hier onder „al dat goede, „dat God immer voortbrengt,' brood en wijn worden verstaan, die, wat de gedaante betreft, op het altaar aanwezig zijn. En worden ook al brood en wijn ten laatste als geestelijke spijze beschouwd, als een

de mondelinge lofprijzing de schoonste overeenkomst heeft en ook de innerlijke gevoelens van lof en verheerlijking uitdrukt.

Nu volgt het derde voornaamste deel der h. Mis, waarvan de communie het middelpunt is. De inleiding daarvan is de luide bede of het gezang van den „Pater noster.quot; Het gebed des Heeren of het „Onze Vaderquot; bevat namelijk de bede om het dagelijksch brood, waaronder in hooger beteekenis het hemelsch brood der Eucharistie wordt verstaan; insgelijks de bede, dat God ons onze schuld vergeve, zooals ook wij aan onze schuldenaren kwijtschelding verleenen, waardoor wij vermaand worden, vdor het genot dezer hemelsche spijze allen haat en alle vijandige gezindheid af te leggen, om zoo aan de vruchten van dit goddelijk liefdemaal deelachtig te worden. Zeer gepast wordt daarom het gemeenschappelijk gebed tot den éenen Vader in den hemel gebeden vóór den goddelijken maaltijd; daarom gaven ook de geloovigen in de eerste lijden, toen de scheiding van beide geslachten in de kerk gestreng werd in acht genomen, elkander den kus des vredes, zooals nu nog de geestelijken bij plegtige h. Missen doen. — Vervolgens smeekt de Priester, wederom zacht biddend, dat God de Heer hem en allen van alle verlerlene, tegenwoordige en forkomstige kwalen (d. i. van alle zonden, bekoringen en straffen der zonden) bevrijde en op de voorspraak der zalige,

voedsel, dat in het h. Misoffer tot voeding onzer zielen geheiligd, levend gemaakt en gezegend wordt, dat is, krachtens de woorden der consecratie in het ligcliaam en bloed van Jesus Christus veranderd, dan toch is er niets tegen om brood en wijn ook als vertegenwonrdigers van alle voorturengselen der aarde tot voeding des ligchaams geschikt, te beschouwen en, gelijk wij ook in deze tweevoudige beteekenis om het dagehjksc.h brood, dat is, niet slechts om het eucharistisch brood, het geestelijk voedsel, maar ook om het ligchamelijk voedsel bidden, op gelijke wijze den zegen van God in dubbele beteekenis daarover af te smeeken. — Het is overigens eene schoone en verhevene gedachte, dat in den canon der h. Mis, dier onuilputbare bron van alle goederen, niet slechts over de levenden en overledenen, maar ook over het levenlooze, over de tot onze ligchamelijke welvaart en ons onderhond geschapene natuur, de zegen des Allerhoogsten wordt afgebeden. Wij vinden ook weike-lijk in de oudste Liturgiën der h. Mis doorgaans eigene, daarop betrekking hebbende gebeden, en het is eene bewezene daadzaak, dat in vroegere tijden op bestemde dagen terstond na de woorden: „waardoor Uij, o Heer, al dit goede immer voortbrengt, enz.quot; verscheidene vruchten der aarde werden gezegend, zooala thana nog in de h. Mis van Witten-Oonderdag de olie voor de zieken wordt gezegend. Uaaruit blijkt het zeer duidelijk, dat toen ten tijde de aangehaalde woorden der zegening met de ter zegening aangeboden vruchten in het naauwste verband stonden.

maakt de Priester met de pateen, die bestemd is de hostie der verzoening, het ligchaara van Jesus Christus, op te nemen, het teeken des kruises over zich, en nadat hij de pateen met eerbied gekust heeft, neemt hij daarmede het ligchaara des Heeren van de corporaal op, aanbidt nederknielend, breekt de h. Hostie, zooals Jesus Christus bij het laatste avondmaal het geconsacreerde brood heeft gebroken, en laat een gedeelte daarvan in den kelk vallen, om daardoor de her-eeniging van het ligchaam en de ziel van Jesus Christus bij zijne opstanding te verzinnebeelden. — Geheel verdiept in de beschouwing van den goddelijken Verlosser, die als zoenoffer voor hem op de pateen rust, zegt nu de Priester driemaal de woorden: „O Lam Gods, dat wegneemt de zonden der wereld,quot; en voegt dan daarbij, terwijl hij telkens rouwmoedig op zijne borst klopt, de beide eerste malen: „ontferm u onzer!quot; de laatste maal: „geef ons den vrede.quot; Dan, diep neergebogen en de oogen gevestigd op het h. Sacrament, verrigt hij het zoo krachtig voorbereidend gebed , neemt de h. Hostie in de linkerhand en zegt vol nederigheid en vertrouwen, zooals eens de hoofdman van Capharnaüm, driemalen op de borst kloppend: „Heer, ik ben niet waardig, dat Gij komt onder mijn dak, „maar spreek slechts één woord, en mijne ziel zal gezond „worden !'* Na die woorden nuttigt de Priester en geeft ook aan de aanwezigen, die zulks verlangen, de h. Communie.

Ka het ontvangen der h. Communie reinigt de Priester den kelk, en wascht de vingers, waarmede hij de h. Hostie heeft aangeraakt, met wijn en water af, terwijl hij de gebeden bidt, die op het nuttigen van het h. Sacrament betrekking hebben. In-tusschen wordt het misboek wederom naar de linker zijde van het altaar gedragen, om, zooals velen meenen, de tegen het einde der tijden voorspelde bekeering der Joden aan te duiden. Daar leest dan de Priester een of ander vers uit de h. Schriftuur, hetwelk meestendeels uit de gezangen, die men vroeger gedurende de communie van het volk plagt te zingen, zijn genomen; en nadat hij in het midden van het altaar den zegenwensch: „De Heer zij met U 1quot; heeft vernieuwd, verrigt hij weder aan den epistelkaut het sluitgebed, hetwelk veelal de bede bevat, dat God de zegenrijke werkingen van het h. Sacrament in de zielen van hen, die het ontvingen, gelieve te vermeerderen en te bewaren. — Daarop zegt hij: „Ite „missa est, gaat, de h. Mis is geëindigd,quot; of op vasten- en boetedagen, zooals ook op de zondagen van den Advent en van den vastetijd: _n Benedicamm Doviino, laat ons den Heer „prijzen,quot; zegent dan de geloovige gemeente en leest, tot besluit van alle plegtigheden, aan de Evangeliezijde het begin van het Evangelie van den h. Joannes. Bij de woorden: „en

„liet Woord is vleesch geworden,quot; knielt de Priester met diepen eerbied en aanbidding neder, evenals hij deed in de geloofsbelijdenis van Nicea bij de woorden: „Die......mensch ge-

„worden is,quot; uit eerbied voor liet geheim der mensch wording. De oorzaak, waarom dit Evangelie wordt gelezen, is, volgens Benedictus XIV, omdat het tevens een kort begrip, eene openlijke belijdenis is der verhevenste geheimen van ons geloof, de heiligste Drievuldigheid, de schepping der wereld en de mensch-wording van Jesus Christus.

1) Wijl het de taal is van Eome, de hoofdstad van het christendom. Het christelijk geloof werd door de h. Apostelen Petrus en Paulus naar Eome overgebragt. Daar, in de woonplaats der toenmalige beheerschers der wereld, vestigde de prins der Apostelen den zetel der nieuwe, onvergankelijke wereldheerschappij van de godsdienst van Jesus Christus den Gekruiste. — Door dien eersten stedehouder van Christus en door zijne opvolgers op dien zetel werden vervolgens geloofsboden naar alle streken gezonden, om de volken van het westen in de Kerk van Christus, in de moederkerk van Eome op te nemen. Zoo gebeurde het ook, dat de latijnsche taal, die toen in geheel het romeinsche rijk de heerschende was, bij de christelijke godsdienstoefening niet slechts te Eome, maar ook in alle kerken van het westen, die door de gezanten van Eome gesticht waren, werd gebezigd en als de algemeene, eerwaardige moedertaal ook zelfs dan nog werd behouden, als zij reeds door menigvuldige verhuizingen en vermengingen met andere volksstammen uit het burgerlijk leven was verdrongen en had opgehouden eene levende taal te wezen. Hetzelfde vinden wij bij de kerkelijke taal in het oosten: het oud-grieksch wordt thans nog bij de h. Mis gebruikt, ofschoon het daarvan zeer veel afwijkende nieuw grieksch sinds eeuwen de land- of volkstaal is geworden. Zoo werd ook in het Oude Verbond de hebreeuwsche taal behouden bij de viering der godsdienst-plegtighcden, alhoewel het joodsche volk na zijn terugkeer uit de babylonische gevangenschap het syro-chaldeeuwsch sprak. Over het algemeen zou men zeer gemakkelijk kunnen aan-toonen, dat bij schier alle volkeren eene zoogenaamde heilige taal ontstond, die slechts bij de godsdienst in gebruik was.

Dat de latijnsche taal voor het volk onverstaanbaar is geworden, kan volstrekt geene voldoende reden wezen om de h. Mis in de landtaal te lezen. Wel wendt men voor, dat de onderrigting van het volk en de bevordering der aandacht zulks vereischen, doch zoowel het een als het ander is slechts

een loos en ongegrond voorwendsel. De toespraken, die ten doel hebben de christelijke gemeente te onderrigten, moeten voorzeker in eene voor haar verstaanbare taal worden gehouden; maar dat gebeurt ook overal in de katholieke Kerk. De h. Mis echter is geene onderrigling, maar eene daad van gods-vereering; haar doel en wezen is niet, zooals de protestant-scbe godsdienst, om te onderwijzen. Daarenboven is het h. Misoffer geen gesloten boek voor de Katholieken, al verstaan zij ook de gebeden niet, die daaibij geschieden. De geheele offerviering, waarvan zij in den christelijken Katechismus en in de predikatie voldoende kennis hebben gekregen, geeft het wezen en hel doel van dit goddelijk Offer duidelijk genoeg te kennen en draagt er natuuilijker wijze veel toe bij om hen, die de h. Mis hooien, aan te sporen, hunne gebeden en hunne meening met die des Piiesters te vereenigen. Ztlfs de zin der gebeden en de beleekenis der verscliillende ceremoniën bhjft den Katholiek niet verborgen , dewijl er gebedenboeken in menigte worden gevonden, die hem het begrip daarvan ontsluiten. Daarom dan ook is de tekst van den Apostel, (I. Cor. X1Y : 6.) die door onze bestrijders meermalen wordt aangehaald, hier geheel ten onpas: „Mijne broeders, wat nut zou _r(het voor u hebben, bijaldien ik tot u kwam en in eene vreemde „taal tot u sprak,quot; want deze woorden zien op de onderwijzing. Ja zelfs de lezing van den Epistel en van het Evangelie in de moedertaal door den Priester aan het altaar verrigt, zal dikwijls weinig nut stichten, omdat zij in grootere kerken door de meerderheid der aanwezigen niet eens gehoord, laat staan begrepen zou worden zonder bijgaande verklaring. Ook de bevordering der aandacht of meerdere stichting is geene genoegzame reden om bij de h. Mis de latijnsche taal met de landtaal te verwisselen. De ondervinding heeft daarvoor het bewijs sinds lang geleverd. Tijdens de hervorming beproefde men op verscheidene plaatsen, de godsdienstige plegtigheden met eene woordelijke vertaling der gebeden in de moedertaal te vieren. Doch nel verre dat die verandering voor de ware godsvrucht bevorderlijk was, schijnt deze des te meer verminderd te wezen. Dit getuigt een tijdgenoot, de uitstekende Stanislaus Horstins, die zelf een werk schreef om aan te toonen, dat het ondoelmatig is, de h. Mis in de moedertaal te lezen. Bij het h. Misoffer komt het meer op de levendigheid des geloofs en de volmaaktheid der offervolle bedoeling aan, dan wel op het verstaan der woorden. Daarenboven is de latijnsche, door het overoud gebruik geheiligde taal der Kerk veel meer dan de gewone moedertaal geschikt, om het heilige eu geheimvolle der offerdaad en ook den eerbied daarvoor te vermeerderen. Overigens zou het eene betreurens-

waardige kortzigtigheid of zucht naar nieuwighedeu verraden, bijaldien men om eenige en nog zeer twijfelachtige voordeelen, nieuwigheden invoerde, waardoor wezenlijke voordeelen van het hoogste belang in gevaar gebragt of welligt geheel verloren zouden gaan. De Kerk heeft inderdaad talrijke beweegreJenen om de latijnsche taal bij voorkeur boven de moedertaal te kiezen. Iinmers zij behoudt de latijnsche taal :

2) Dewijl deze niet, zooals elke volkstaal, met den tijd verandert. Pe latijnsche taal blijft' onveranderlijk dezelfde, juist omdat zij in den mond des volks niet meer voortleeft; de moedertaal daarentegen is om de tegenovergestelde reden aan blijvende ontwikkeling en verandering onderhevig. Zekere uitdrukkingen verouderen en worden na verloop van tijd door meer gepaste vervangen, verwisselen soms zelfs hare, oorspronkelijke beteekenis met eene andere, geheel en al verschillend van die uit vroegere dagen; zegswijzen, die voorheen gebruikelijk en fatsoenlijk waren, geraken in onliruik of worden ongepast; wendingen en woordvoegingen, die vroeger algemeen gebiuike-lijk waren, kan men thans niet meer bezigen, tenzij met gevaar van niet te worden begrepen. Zoo bijvoorbeeld is het een onloochenbaar feit, dat de oud-hollandsche taal nog slechts door de taalkundigen wordt verstaan , en dat de eene of andere vertaling, die eene eeuw geleden vervaardigd werd, thans niet alleen bij de beschaafden, maar ook bij de lagere volksklasse niet meer in den smaak valt. Wanneer dus de Kerk zich niet van de latijnsche, maar van de moedertaal van elk volk wilde bedienen, dan moest zij telkens hare godsdienstige gebeden veranderen en verbeteren en daarbij den zwaren pligt, van het een ieder naar den zin te maken, niet uit het oog verliezen. Doch wie kan er voor instaan, dat bij die aanhoudende veranderingen in de uitdrukking niet hier of daar eene wezenlijke verandering , niet iets onjuist of eene dwaling insluipe? De ondervinding toch leeit ons reeds, dat het moeijelijk is immer den zin, en nog onvergelijkelijk moeijelijker om de kracht, den adel en de volheid van gedachten der latijnsche kerktaal in andere talen weer te geven. ') Daarom dan ook

') Zooals wij goed en gekeel juist zeggen: „de eeue, heilige, „katholieke en aposloliselie Kerk,quot; zouden wij ook de woorden der geloofsbelijdenis van Nieea: „Credo unam, sanctam, catholicam et avosfo-licam Ecclesiamquot; moeten vertalen door: „ik geloof een eene, heilige, enz.quot; Maar dewijl het spraakgebruik zulks niet veroorlooft, daarom vertaalt men of: „ik geloof eene eenige, enz.quot; en drukt daardoor wel de alleenheid der Kerk, maar niet, zooals het behoorde, hare eenheid uit; of wel men vertaalt: „Ik geloof eene, heilige ... . Kerkquot; waarbij het echter, ondanks den klemtoon en ondanks het gebruik van eene hoofdletter of het cursief, ten minste bij het luide opzeggen der geioofshelijdenis meer of mindex^- onbepaald blijft, oi de uitdrukking

S) Dewijl daardoor ook in de godsdienst de eenigheid der Kerk over geheel de aarde voorgesteld en hare eenheid bevorderd wordt. — De eenheid der Kerk eischt eenheid of gelijkvormigheid van godsdienstoefening, en deze wederom de eenheid van taal. Hoe verre de roomsch-katholieke Kerk zich ook uitbreidt, waar ter wereld zij kinderen om haar geheiligde altaren vergadert, overal spreekt zij bij de godsdienst viering eene en dezelfde taal. De Katholiek moge de meest verwijderde lauden en streken bezoeken, in Azië zoowel als in Afrika, in Amerika en op de eilanden van Australië vindt hij bijna overal dezelfde godsdienstoefening terug, waaraan hij in zijn vaderland deel nam, hoort hij dezelfde taal zijner verhevene moeder, de h. Kerk. Ook den Priester komt de eenheid der kerktaal bijzonder te stade, wijl hij daardoor in staat gesteld wordt in alle werelddeeleii het h. Misoffer op te dragen. Wanneer de kerktaal verschilde naar de verschillende landen, hoe vele Priesters zouden dan, om de onbekendheid met vreemde talen, zich buiten hun vaderland de opdragt van het h. Misoffer moeten ontzeggen? — Het behouden der latijnsche taal wordt echter niet slechts door de eenheid van godsdienst, maar ook door de eenigheid der Kerk gevorderd. Zij verbindt de over geheel de aarde verstrooide kerken onderling en met de hoofd- en moederkerk van Kome; zij verbindt het tegenwoordige der Kerk met het -/erledene, levert ons de oudste en eerwaardigste oorkonden zoowel over de kerkelijke leer, als over het kerkelijk leven, ontsluit ons de verklaringen en besluiten der Kerkvergaderingen, maakt ons vertrouwd met de, werken der h. Vaders en der uitstekendste Godgeleerden van alle eeuwen. Bijaldien de latijnsche taal ophield de taal der katholieke Kerk te wezen en gevolgelijk, wat men naauwelijks zou kunnen verhoeden, in minachting verviel en verwaarloosd werd, welk een groot en onherstelbaar nadeel zou daaruit niet voortspruiten ? Hoe zouden in dat geval de onderlinge beraadslagingen der Bisschoppen op de Kerkvergaderingen, hoe de wederzijdsche mededeeling van gedachten en bedoelingen der Godgeleerden van verschillende lauden mogelijk zijn ? —

eene het getal en de eigenschap, of enkel het lidwoord aanduidt en gevolgelijk of er dus in het latijn fctaat: credo sanctnm Ecclesiam of credo unam, sanctum,.,,. Dat men ook niet goed, zooals het soms

duidelijk uit het gezegde in deel I. Uit dit eene voorbeeld ziet men, hoe moeijelijk het dikwerf is bij de vertaling de gedachte zelve juist en duidelijk weder te geven, en hoe gemakkelijk soma aan de oorspronkelijke beteekenis kan worden te kort gedaan.

Zou verder de afschaffing der lalijnsclie taal bij de godsdienst niet langzamerhand eene hoogst verderfelijke toenadering bewerken tusschen Katholieken en uiet-katholieken? Kusland levert ons daarvoor een sprekend bewijs. Toen onder Catharina II en Nicolaas I millioerien Katholieken van de grieksch-vereenigde Kerk door staatsgeweld tot de grieksch-schismatieke werden overgehaald, was voor een gedeelte de oorzaak daarvan de groote overeenkomst der grieksch-schismatieke godsdienstoefening met die der grieksch-vereenigde Kerk. En is het niet een in het oogvallend verschijnsel, dat bijna alle volkeren van liet Oosten, die zich van eene andere liturgische taal bedienden dan de westersche Kerk, meerendeels tot ketterij of tot de scheuring overgingen? Na dit alles kan het ons niet bevreemden, dat de vijanden der kerkelijke eenheid zoozeer op de afschaffing der latijusche taal aandringen; en evenmin kan het ons bevreemden, dat de h. Kerk (^Kerkv. v, Trente, Zitt. 22. Can. 9.) niet slechts den banvloek uitsprak over hen, die durfden beweren, dat de h. Mis slechts in de volkstaal mogt gelezen worden, maar ook meerdere stellingen der Jansenisten ¹) verwierp en brandmerkte, dewijl daarin op bedekte wijze het gebruik der Kerk, om de h. Mis in eene andere taal dan de volkstaal te lezen, gelaakt werd.

Waarom heeft de Kerk voor den offerenden Priester eene bijzondere Meeding voorgeschreven?

Opdat wij ons zouden herinneren, dat de Priester aan het altaar niet in zijn eigen persoon handelt, maar de plaatsbe-kleeder is van Jesus Christus, en een heilig, goddelijk Offer opdraagt.

Het is een gebruik bij alle volkeren, dat de koningen, hovelingen, officieren en staatsambtenaren, bij zekere feestelijke gelegenheden en daar, waar zij in hunne ambtelijke bediening optreden, verschijnen in eene kleeding, van de gewone onderscheiden. Zelfs de beambten van lageren rang hebben eene bijzondere kleeding, wanneer zij hun ambt uitoefenen, teneinde in de uitoefening van hun ambt als ondergeschikte plaatsbekleeders erkend en geacht te worden. Waarom zou dan ook de Priesier niet eene eigen priesterlijke kleeding hebben, als hij de heiligste aller handelingen verrigt en het ambt der bemiddeling tusschen God en de menschen vervult? De Prkster toch verschijnt aan het altaar niet als dienaar, als afgezant of plaatsvervanger van een aardschen koning, maar

als plaalsbekleeder van Jesus Christus. Als zoodanig moet hij bij de opdragt van het heilig Offer erkend, geëerd en onderscheiden worden. Diensvolgens is het in de hoogste mate passend, dat hij bij deze gelegenheid ook optrede in eene verhevene, door gebed en zegening gewijde, heilige kleeding, in eene kleeding, die zonder misdadige schending niet gebruikt mag worden bij de volvoering van gewone en niet heilige handelingen. Zoo was het ook tijdens het Oude Verbond,

toen God zelf de kleeding der Priesters naauwkeurig voorschreef, en beval, dat „Aaron en zijne zonen daarmede gekleed „zouden wezen, wanneer zij het allaar naderden om de dienst „in liet heiligdom te verrü-len, opdat zij niet, aan zonde „schuldig, mogten sterven.quot; (2. Mos. XXVIII: 4-quot;i) ¹). Het j lijdt dus geen twijfel, dat de Kerk dit voorschrift van de Apostelen

zelve heeft overgenomen, ofschoon door verloop van tijd er eenige veranderingen zijn gemaakt betreffende het getal en den vorm. Zoo veel is zeker uit geschiedkundige gedenkteekenen,

Bisschop van Jerusalem, bij de opdragt van het li. Offer eene soort van mi Ir a hebben gedragen. quot;²)

De h. Kerk hecht niet alleen aan elke plegtigheid, maar ook aan elk kleedingstuk des Priesters, verschillende zinnebeeldige beteekenissen. Dit wordt duidelijk uit de woorden,

die de Bisschop spreekt, als hij bij de h. wijding de priesterlijke gewaden overgeeft; eveneens uit de gebeden, die de Priester verrigt, ais hij er zich mede bekleedt, en uit die, welke bij de zegening der priesterlijke kleedingstukken worden uitgesproken. Kortheidshalve zullen wij hier slechts op de betee-kenis der voornaamste kleedingstukken wijzen.

1) Eerst bekleedt de Priester zich met het Humerale of den schouderdoek (veelal ook amict genoemd). Dit is een linnen doek, die in vroegeren tijd tot hoofdbedeksel diende, doch tegenwoordig, nadat men bij het aankleeden eerst daarmede het hoofd bedekt heeft, om den hals en om de schouderen wordt geslagen. Het beteekent den helm des heils, waarvan de Apostel spreekt. (Eph. quot;VI; 17. en Thess. V: 8.) Deze helm des heils is het volstandig vertrouwen op Jesus Christus, |

De heidenen zelfs hielden het voor gepast, dat de priesters bij de opdragt der offers een eigen gewaad droegen. Bewijzen daarvoor vinden wij bij Robert Sa/a in zijne aanmerkingen op Bona rerum liturgie (L. 1. cap. V. § 2.)

nacht, omwonden werd, alzoo ter herinnering aan den smaad, de slagen en verdere mishandelingen, welke Hij toen voor ons geleden heeft.

2) De Alb, een lang, wit linnen kleed, dat tot aan de voeten reikt, beteekent de noodige zuiverheid van het hart des Priesters. De albe herinnert ons aan het witte kleed, waarmede Ilerodes den quot;Verlosser kleedde, om Hem te bespotten, dus aan den hoon, de bespotting en het lijden, om onzentwille zoo geduldig verdragen.

De gordel, waarmede de Priester de lendenen omgordt, om de alb te bevestigen, vermaant hem, de zinnelijke begeerten te versterven en voortdurend in kuischheid en onthouding te leven.

8) De Manipel aan den linker arm, die, zooals reeds vroeger opgeinerkt is, de plaats van den zweetdoek heeft ingenomen, herinnert den Priester aan den pligt om het zweet en de vermoeijenis van den arbeid niet te vlugten, opdat hij eens iu vreugde oopste, wat hij onder tranen heeft gezaaid.

4) De Sioia, een lange, smalle strook van verschillende, doch meestal van zijden stof, die, om den hals geslagen, voor afhangt en bij het h. Offer in den vorm van een kruis over de borst wordt geslagen, heeft vele beteekenissen, onzer aandacht waardig. Vooreerst is de stola het teeken van geestelijke magt en waardigheid; daarom wordt zij altijd gedragen, als de Priester preekt of de h. Sacramenten toedient. Vroeger was zij een breeder wit kleed en beteekent daarom nu nog het kleed der onsterfelijkheid, dat wij door de zonde verloren en door Christus hebben terug gekregen. De stola, in den vorm van een kruis over de borst geslagen, beteekent ook het juk des Heeren. Daarom zegt de consacreerende Bisschop tot hem, die de h. Priesterwijding ontvangt, terwijl hij hem de stola omdoet en de beide al hangende deelen op zijne borst in den vorm van een kruis over elkander legt, de zinvolle woorden: „Neem het juk des Heeren aan, want het is „zoet en zijn last is ligt.''

De gordel, de manipel en de stool stellen ons de koorden en ketenen voor, waarmede Christus zich heeft laten boeijen en welke Hij gedragen heeft, om ons van de ketenen der zonde te verlossen.

5) Het misgewaad of kasuifel (Casula) verzinnebeeldt de h. liefde, welke ons het dragen des kruises, het juk des Heeren nog verzoeten en verligten zal. Daarop duidend zegt de Bisschop tot den wijdeling, als hij hem met het kasuifel bekleedt: „Aanvaard het priesterlijk kleed, waaronder de liefde wordt „verstaan.quot; In vroeger tijden had het miskleed een vorm, die van den tegemvoordigen zeer veel verschilt. Het was een

gesloten, van alle zijden gelijkelijk neerhangend kleed, dat slechts iu het midden eene opening had, waardoor het op de schouders werd neergelaten. Om dezen vorm moest het bij de kniebuigingen van achter worden opgeheven; eene gewoonte, die thans ook nog bij de consecratie in gebruik is gebleven , ofschoon door de verandering van den vorm de gezegde opheffing overbodig is geworden. Het miskleed herinnert ons den spotmantel, dien men Christus na de geeseling heeft omgeslagen, om Hem in dien toestand opnieuw te bespotten en nog meer te pijnigen. De kolom, op de voorzijde van het kasuifel, door goud galon of andere ornamenten afgebeeld, dient ter herinnering aan de kolom, waaraan de goddelijke Verlosser was vastgebonden, toen Hij de geeseling onderging. En het kruis op het kasuifel stelt ons het dragen van het kruis voor, bij den gang des Heeren naar Golgotha. — Het misgewaad wordt niet anders dan bij de opdiagt van het h. Offer gebruikt; bij andere feestelijkheden, bij vespers, proces-siën, wijdingen, enz. bedient zich de Priester van het FLuviale (koorkap). De vorm daarvan komt overeen met den ouderen vorm van het kasuifel, behalve dat dit van voren geene opening had.

Het miskleed en de koorkap, als ook de stola en de manipel, zijn naar de verscheidenheid der tijden en feesten van verschillende kleur. Ook deze verscheidenheid der kleuren is niet zonder hoogere zinnebeeldige beteekenis en staat telkens met de stemming, waarmede de Kerk wil, dat het h. Offer worde opgedragen, in het naauwste verband.

In de witte kleur, het zinnebeeld van vreugde en onschuld, draagt de Kerk het h. Offer op, op de feesten van Christus, behalve op die van zijn lijden, op de feesten van de Moeder Gods, van de h. Engelen, Belijders en Maagden; in het rood, het zinnebeeld der liefde en der Bloedgetuigen, op het Pinksterfeest en op de feestdagen der h. Apostelen en Martelaren. De groene kleur is het zinnebeeld der door Jesus Christus ons weder verworven hoop op het eeuwig leven. Die kleur ligt in 't midden tusschen de lichte en donkere, en daarom wordt zij gebruikt op de dagen, welke noch feest- noch boetedagen zijn. Het paarsch is de uitdrukking van heiligen boetezin, en in de zwarte kleur treurt de Kerk over den dood van haren Bruidegom en over hare gestorvene kinderen.

Wat de bisschoppelijke kleeding betreft, bepalen wij ons slechts tot de symbolische beteekenis van den ring, den staf, den myter en het kruis, omdat deze voorwerpen den geloovigen vooral in het oog vallen. De ring is het zinnebeeld der vereeniging van den Bisschop met de h. Kerk en van de onverbreekbare trouw jegens haar. De staf beduidt het herders-

ambt en de herderlijke magt des Bisschops als opperherder van zijne geloovige kudde. De myter of Infula is, gelijk de Tiara van den hoogepriester Aaron, een teeken zijner waardigheid en tevens eene herinnering, dat hij, uitgerust met de wetenschap der beide Testamenten, tegen de vijanden der waarheid met onverzettelijken moed zal optreden. (Zie het romein-sche Pontificale.) liet kruis, dat hij op zijne borst draagt, duidt hem niet slechts aan als Bisschop, maar strekt hem ook tot blijvende herinnering aan den verhevensten Bisschop onzer zielen, aan Jesus den Gekruiste, en zegt hem, wat deze voor zijne kudde gedaan en geleden heeft.

De Bolandisten (4 Maart) verhalen ons, dat de h. Casimir, de zoon van Casimir III, Koning van Polen, zijn leven meer in de kerk dan aan het hof doorbragt. Zijne godsvrucht voor den Heiland, die op het altaar tegenwoordig is en zich daar voor ons opoffert, was groot en wekte alom bewondering. In het stille uur van middernacht was de godvreezen de vorst gewoon geheel alleen en barrevoets naar de kerk te gaan, om voor de gesloten deuren het allerheiligste Sacrament te vereeren en te aanbidden. Zijn eerbied voor Jesus in het heilig altaargeheim was zoo groot, dat hij bij het heengaan den drempel en de stijlen der deuren kuste, die hem beletten .«het heiligdom binnen te treden. Des morgens vroeg bezocht hij andermaal de kerk, woonde alle h. Missen bij, die werden opgedragen, en verliet de kerk niet eer, dan wanneer men weder hare deuren sloot. Gedurende het h. Offer was Casimir zoo vol aandacht en godsvrucht, zoo boven het aardsche verheven en verdiept ia God, dat hij dikwerf zich zeiven en zelfs den tijd vergat om het noodige voedsel te nemen. Kan het ons bevreemden, dat door eeue zoo dikwerf herhaalde en ijverige deelname aan liet h. Offer, in het hart van dien vromen vorst eene offervaardigheid werd opgewekt, die hem krachtig aanspoorde, in maagdelijke zuiverheid zich geheel aan God toe te wijden; dat hij met den bijstand der goddelijke genade, die hem uit dezelfde bron toevloeide, reeds in den ouderdom van drie-en-twintig jaren tot groote heiligheid was gekomen? Maar hoe komt het dan, dat zoo vele Christenen, ofschoon zij dikwijls het h. Misoffer bijwonen, toch zoo weinig vruchten des heils daaruit plukken? Geene andere reden is er dan deze, dat zij zulks doen zonder aandacht en levendig geloof. — Het zou overbodig zijn hier te herhalen, wat in het tweede gebod der h. Kerk gezegd is over de aandacht ea

den eerbied, waarmede wij dagelijks het h. Misoffer moetert bijwonen, i) maar toeh zal het nuttig wezen in het kort aan te geven, hoe de aanwezige geloovigen zich bij de opdragt van het h. Offer met den Priester aan het altaar moeten vereenigen.

Bij het begin der Mis moet ieder der aanwezigen met den Priester zijne zonden met groote droefheid des harten voor God belijden, en, ook wanneer hij slechts dagelijksche zonden heeft bedreven, een opregt berouw in zich opwekken. De h. Coleta, van de orde der h. Clara, had, nog kind zijnde, reeds een engelachtig zuiver en zeer deugdzaam leven geleid en was door God met buitengewone genaden begiftigd geworden. En toch gevoelde die Heilige bij het begin der h. Mis, die zij dagelijks bijwoonde, zulk eene smart over hare zonden, dat zij gewoonlijk in luide zuchten en vele tranen losbarstte. Zeer dikwijls bereidde zich de Heilige door het h. Sacrament der

') De godsdienstleeraar zal deze gelegenheid benutten, om andermaal te wijzen op de strenge verpligting van op zondag Mis te hooren. ïot bereiking van dat doel diene hem de volgende ee-schiedenis, die ons de eerw. Leonardus de Porto Maurizio in zijne onderrigting over de voortrefielijkheid der li. Mia verhaalt, van drie kooplieden nit Gubbio (in den Kerkelijken Staat gelegen). Deze kooplieden begaven zich naar eene jaarmarkt, die in een vlek, met name Cisterno, iverd gehouden Nadat zij hunne waren verkocht hadden, spraken zij onder elkander over de terugreis en besloten, den volgenden morgen zeer vroeg te vertrekken, teneinde nog des avoijds in hunne woning te zijn. De derde keurde dat reisplan af en verzekerde, dat hij den volgenden dag, die een zondag was, zich niet op weg wilde begeven, vóóraleer hij eene h. Mis had bijgewoond. Hij deed zijn best, zijne gezellen te overreden hetzelfde te doen, doch te vergeefs. Zij gaven hem bepaald ten antwoord, dat hun vroege vertrek vast stond, en dat God het hun niet ten kwade zou duiden, wanneer zij dezen keerde h. Mis verzuimden. Den volgenden dag bestegen zij inderdaad zeer vroeg hunne paarden en roden huiswaarts. W eldra kwamen zij aan de ririer (Jorfuone, die door een regenbui van den vongen nacht zeer gezwollen was, en de houten brug. die er over voerde, iets had verlegd. Zonder daarop te letten, draafden de twee reizigers over de wankeleade brug. Doch naauwelijks in het midden gekomen, rukte een hevige golfslag de balken weg en de twee ongelukkigen stortten met hunne paarden in den vloed Op het hulpgeroep der drenkelingen waren eeuige boeren toegeschoten, doch konden niets meer doen dan de lijken aan den oever brengen, waar men ze liet liggen tot ze herkend waren. Intusschen was ook de derde koopman, die, om aan het gebod der Eerk te voldoen, in Cisterno was achter gebleven, den oever der genoemde rivier genaderd en zag daar de twee lijken liggen. Op het eerste gezigt herkende hij zijne ongelukkige reisgezellen. Als hij nu van de omstanders de gehetle toedragt van hot jammerlijk ongeluk vernam, hief hij zijne handen ten hemel, dankte den Allerhoogste, dat Hij hem zoo genadig voor dat ongeluk had bewaard en zegende duizendmaal het uur, waarop hij het h. Oiler had bijgewoond, waaraan hij zijne redding dankte.

Bieclit voor om de h. Mis te hooren. — Bij de offerande moeten wij bij de offergaven des Priesters ook de onze op het altaar leggen, terwijl wij ons ligcliaam en onze ziel, onze gezondheid en ons leven, alles wat wij zijn en hebben, met -Tesus Christus den Vader in den hemel tot een geschenk opdragen, om Hem te loven en te aanbidden, om ons met Hem te verzoenen, Hem te bedanken voor de geschonken weldaden, genaden en zegeningen, en Hem te bidden, dat Hij ons ook in het vervolg aan de gaven zijner genade en barmhartigheid deelachtig make. Daalt in het midden der Mis de Zoon Grods op het altaar neder, dan vermaant de schel de aanwezigen, den onder de gedaanten van brood en wijn verborgen Heiland met den diepsten eerbied te aanbidden en Hem, die om ons en voor ons heil zich geofferd heeft, genade en vergeving te smeeken. — Bij de communie des Priesters moeten ook de aanwezigen het ligcliaam des Heeren ontvangen, als zij daartoe zijn voorbereid, of ten minste op geestelijke wijze commuui-ceeren, dat is , een vurig verlangen in zich opwekken om met Jesus Christus in het h. Sacrament der liefde vereenigd te worden. Yan deze geestelijke communie zegt de Kerkvergadering van Trente (Zitt. 13 hoofdst. 8) dat degenen, „die het „hun voorgezette hemelbrood onder levendig geloof, dat werk-„dadig wordt door de liefde, met hun verlangen eten, vrucht „en nut daarvan ondervinden.quot; Christus zelf gaf op zekeren dag aan zuster Paulina Mareska, stichteresse van het klooster der h. Catharina van Siena in Napels, te kennen, hoe aangenaam Hem de geestelijke communie is en welke genaden Hij daardoor schenU. Hij toonde haar namelijk, zooals in hare levensgeschiedenis wordt verhaald, twee heerlijke vazen, de eene van goud de andere van zilver, en zeide haar dat Hij in de gouden vaas de wezenlijke, in de zilveren de geestelijke cominuiiiëii bewaarde. — Mogtea toch de geloovigen in 't algemeen eti in het bijzonder zij, die, om hunne bezigheden en huiselijke zaken, niet zoo dikwijls, als zij wel wenschen, de h. Communie wezenlijk kunnen ontvangen, van dit uitstekend middel gebruik maken, oin zich aldus in zekere mate schadeloos te stellen en met hemelsche schatten van genade te verrijken.

l)e b. Communie is de nuttiging van het waarachtig ligchaam en bloed van Jesus Christus tot voedsel der ziel.

Jesus Christus, de menschgeworden Zoon van God, is in het allerheiligste Sacrament des Altaars tegenwoordig, niet slechts om tot aan het einde der tijden met ons te wonen en zich voor ons te offeren , maar ook om te dienen tot voedsel voor onze zielen. Daarom heeft de Heiland bij het laatste avondmaal ook de nuttiging van zijn allerheiligst ligchaam en bloed voor alle toekomstige tijden ingesteld. Het bewijs daarvoor is in de twee voorgaande hoofdstukken reeds op voldoende wijze geleverd. Onloochenbaar vinden wij het in de woorden, waarmede de Heiland zijnen leerlingen belooft hun eene hemel-sche spijze der ziel te geven; alsook in die andere woorden, waardoor Hij zijnen Apostelen den last en het bevel gaf om „te doen wat Hij had gedaan,quot; dat is, niet slechts brood en wijn te veranderen in zijn ligchaam en bloed, maar ook de geloovigen deel te doen nemen aan dit heilig spijsoffer, zooals Hij hen bij het laatste avondmaal daaraan liet deel nemen, toen Hij hun zich zeiven ter nuttiging gaf.

Deze deelname aan het offer van Jesus' ligchaam en bloed heet communie of gemeenschap. Eeeds de h. Yaders Cyprianus, Cyrillus, Hieronymus, Chrysostomus, Augustinus en anderen schonken haar dien naam, dewijl door haar eene geheel bijzondere, innige vereenigiug met Christus en verder met de deelnemers onderling voltrokken wordt. Om de communie aan te duiden bedienen zich de Vaders ook van het woord „avondmaal.quot; Dit geschiedt echter betrekkelijk maar zelden, dewijl Christus niet gedurende het avondmaal, niet bij de nuttiging van het paaschlam , maar daarna het goddelijk spijsoffer instelde en de deelname daaraan voorschreef. (Luc. XXII: 20; 1. Cor. XI: 25.) Oe Protestanten gebruiken bijna uitsluitend het woord „avondmaal,quot; dewijl zij in de avondmaalsviering van den scheidenden Heiland niets anders zien dan een afscheidsmaal. Wij Katholieken, die in gezegde plegtig-heid ook een spijsoffer zien, wij onderscheiden met volle regt de nuttiging van het goddelijk spijsoffer van de offerdaad zelve door het woord „communie/' De h. Communie wordt ook dikwijls „deelname aan de tafel des Heeren ,quot; „goddelijke maaltijd,quot; „ontvangen der h. Eucharistie quot; „nuttiging van het allerheiligste Sacrament,quot; en somtijds, wanneer zij in gevaar van sterven tot sterking in den laatsten strijd, voor de reis naar de andere wereld wordt ontvangen, heilige Teerspijze genoemd.

Zij is ons eerst door God geboden, want, Ciiristus, onze Heer, leert uitdrukkelijk; „Voorwaar, Ik zeg lielt; u, bijaldien „gij het vleesch van den Zoon des menschen niet eet, en „zijn bloed niet drinkt, dan zult gij liet leven in u niet „hebben.quot; (Joan. YI: 54.)

Wij zijn dus, niet slechts krachtens het gebod der Kerk, (Dl. III,) maar vooral volgens het boven aangehaald gebod van Christus, op straffe van eeuwige verwerping verpligt het li. Sacrament, van Jesus' ligchaam en bloed te ontvangen. Want, wie het bovennatuurlijk leven, bet leven der genade, dat hier bedoeld wordt, niet bewaart, hij kan, 'tis duidelijk, ook op het eeuwig leven gecne aanspraak maken, hij kan het hemelrijk niet ingaan, maar gaat den eeuwigen dood, de eeuwige verdoemenis te gemoet. — Intusschen moet men de aangehaalde woorden van den Heiland niet zoo verstaan , gelijk eenige dwaalleeraren dat willen, als zou namelijk de h. Communie voor ons eeuwig heil even noodzakelijk zijn als het. Doopsel, en dat diensvolgens ook de kinderen , alvorens zij tot de jaren van verstand zijn gekomen, de h. Communie zouden moeten ontvangen om het hemelrijk te kunnen binnengaan. Er bestaat namelijk tusschen de noodzakelijkheid van het Doopsel en die van het ontvangen der h. Communie, ook zelfs volgens de woorden des Heeren , een groot verschil; anders spreekt de Heiland over het Doopsel, anders over de Communie. Waar Hij de leer des Doopsels verkondigt, zegt Hij niet slechts: „Wanneer gij u niet laat doopenmaar, indien iemand, wie ook, niet herboren is uit het waler en den h. Geest, en stelde daardoor het Doopsel voor allen als noodzakelijke voorwaarde tot het verkrijgen der eeuwige zaligheid ; hier echter geeft Hij zijnen leerlingen eenvoudig het gebod, zijn vleesch te eten en zijn bloed te drinken om het leven der genade en vervolgens het eeuwig leven der glorie niet te verliezen. Een gebod kan, dit spreekt van zelf, niet gegeven worden aan onmondigen, die niet in staat zijn het (e kennen, noch te vervullen. En inderdaad, onze Heiland rigtte de woorden : „Indien gij het vleesch van den Zoon des menschen niet eet,quot; enz. tot volwassenen, tot hen, die Hem volgden om zijne leering te hooren. De pligt om de h. Eucharistie te ontvangen rust alzoo slechts op hen, die tot de jaren van onderscheid zijn gekomen, zooals ook blijkt uit de bepaling van de vierde Kerkvergadering van Laterane.

De ketters en scheurmakers wilden met de opzetting hunner vijandige leering voornamelijk hunne afkeuring doen blijkeu

van de bestaande gewoonte der b. Kerk om de h. Communie niet uit te reiken aan beu, die nog niet tot de jaren van onderscbeid zijn gekomen , ofschoon zulks vroeger in sommige kerken geschiedde. Om het tegenwoordig gebruik der Kerk te handhaven en de opwerping, alsof daardoor den kleinen een noodzakelijk middel ter zaligheid wordt onttrokken, met allen ernst terug te wijzen, verklaarde de Kerkvergadering van Trente; (Zitt. 21. Can. 4.) „Indien iemand zegt, „dat de Communie den kinderen, voordat zij de jaren van „ouderscheiding hebben bereikt, noodzakelijk is, hij zij ver-^oordeeld.quot; Die vergadering geeft ook in haar vierde hoofdstuk van dezelfde zitting de reden aan, waarom dergelijke kinderen door geene noodzakelijkheid tot de deelname aan de h. Communie verpligt zijn, als zij zegt: „De onmondige kinderen „zijn door het bad des Doopsels herboren en ingelijfd in „Chiistus en kunnen de reeds ontvangene genade van het „kindschap Gods in dien ouderdom niet verliezen.quot; Opdat men echter niet meenen zou, dat de algemeene Kerk daardoor de handelwijze van enkele kerken, waar weleer het tegenovergestelde gebruik bestond, wilde afkeuren, voegt de Kerkvergadering er terstond bij: „Men moet daarom de vroe-„gere tijden niet veroordeelen ; waut zooals de \ aders dier „tijden, uitstekend door hunne heiligheid, ter oorzake van „de toenmalige omstandigheden goede redenen hadden om al-„dus te handelen, evenzeer is het onbetwistbaar aan te nemen, „dat zij aldus niet handelden, omdat zij het (voor de onmondige ₎.kinderen) noodzakelijk achtten.quot; Geheel anders is het met de volwassenen. In hen wordt dikwerf het leven der genade door laauwbeid in 't godsdienstige, door talrijke dagelijksche zouden verzwakt of ten minste verhinderd toe te nemen, en zoo wordt allengs het verlies van dat leven voorbereid. Kiet zelden ook gebeurt het, dat de mensch, door hevige bekoringen overvallen, in groote zonden valt en het leven der genade verliest. De volwassenen hebben dus een bijzonder middel noodig om het hoogere leven der ziel te behouden en te vermeeideren. Gelijk nu het Doopsel door Christus werd ingesteld, opdat de mensch daardoor herboren zou worden tot het leven der genade, zoo heeft de Heiland ook de h. Eucharistie ingesteld, om te dienen tot een hemelsch voedsel, tot blijvende onderhouding en versterking van dat in bet Doopsel ontvangen genadeleven, zooals de ligchamelijke spijze tot behoud en sterking van het ligchamelijk leven. En zijn er ook, behalve dit hemelsch Brood, nog andere middelen om het leven der ziel te bewaren, dan is toch dit onbetwistbaar het allerkrachtigst, het eigenlijk voedsel der ziel, en de mensch zou weinig zorg voor zijn eeuwig heil hebbeu en eeue groote

verantwoording op zich laden, als hij daarvan geen of slechts een zeldzaam gebruik maakte.

Hoe dikwijls de geloovige volgens het goddelijk gebod gedurende zijn leven verpligt is, die hemelsehe spijze te nuttigen, is niet gemakkelijk te bepalen. Teneinde het niet aan een ieder over te laten, naar willekeur van de tafel des Heeren verwijderd te blijven, heeft de Kerk, als gebiedster in Christus' plaats optredend, voorgeschreven, dat elk geloovige, die tot de jaren van onderscheid is gekomen , (en minste eenmaal in het jaar en wel omstreeks Puschen het h. Sacrament des Altaars moet ontvangen. Indien hij echter in den loop des jaars in waarschijnlijk of bijna zeker gevaar van sterven mogt komen dan is hij ook in dat geval gehouden, de h. Communie te ontvangen, om zich tot den laatsten strijd en tot de intrede in de eeuwigheid voor te bereiden. Indien iemand in eene doodelijke ziekte weigerde of verzuimde de h. Teerspijze te ontvangen, dan zou hij zich niet slechts aan groote ergernis, maar ook aan eene groote nalatigheid in de zorg voor zijn eeuwig heil schuldig maken. Daarom was de h. Kerk immer uiterst bezorgd, dat geen barer kinderen dezen dringenden pligt verzuimde, en heeft zij alles in het werk gesteld om hun het ontvangen der laatste Teerspijze mogelijk en gemakkelijk te maken. Wij vinden dit bevestigd zoowel in de oudste al-gemeene Kerkvergaderingen, onder anderen in de eerste van Nicea, (Can. 13.) alsook in de besluiten van verschillende provinciale Synoden. Ja zelfs het vroeger gebruik om, tijdens de vervolging, den Christenen te veroorloven het ligchaam des Heeren mede naar hunne huizen te nemen, is een luid» getuigenis van hare voorzigtige, moederlijke zorg.

Neen, want onder de gedaante van brood ontvangen wij ook zijn h. bloed, dewijl wij Hem onder ééne gedaante geheel, met zijne menschheid en godheid ontvangen.

Dit antwoord is reeds vroeger voldoende verklaard en bewezen. Men kan dus uit de woorden van Christus: „Indien „gij het vleesch van den Zoon des menschen niet eet en zijn „bloed niet drinkt, dan zult gij het leven niet in u hebben,quot; volstrekt niet, zooals de bestrijders van ons geloof doen, de gevolgtrekking maken, dat alle geloovigen, om het leven te bezitten, de h. Communie onder beide gedaanten moeten nuttigen , dewijl onder ééne gedaante evenveel wordt genuttigd als onder beide, namelijk de geheele Christus, met vleesch eu bloed, met ligchaam en ziel, met godheid en

menschlieid. En zeker wilde Jesus Christus de bewaring van het genadeleven hier op aarde en de verkrijging van het eeuwig leven hierna niet afhankelijk maken van de gedaanten, maar van datgene, wat onder de gednanten is verborgen, van zijn heilig ligchaam en zijn kostbaar bloed, van zijn goddelijk en menschelijk wezen , zoowel onder elke gedaante in het bijzonder als onder beide gedaanten verborgen, hetwelk ons in de h. Communie als geheimvolle spijze der ziel wordt gegeven. Daarom ook belooft de Heiland met dezelfde zekerheid het eeuwig leven zoowel aan hen, die Hem onder eene, als aan hen, die. Hem onder beide gedaanten ontvangen. „Want,quot; zoo leert dc Kerkvergadering van Trente, (Zitt. 21. hfdst. 1.) „Hij, die zeide: „indien gij het vleesch van den Zoon des , raenschen niet eet en zijn bloed niet drinkt, dan zult gij „het leven niet in u hebben,quot; „zeide ook: „wanneer iemand „van dit brood eet, zal hij eenwig leven.quot; En dezelfde, die sprak: „die mijn vleesch eet en mijn bloed drinkt, hij heeft „het eeuwig leven,quot; — sprak insgelijks; „Het brood, dat „Ik zal geven, is mijn vleesch voor het leven der wereld.quot; En Hij, eindelijk, die zeide: „die mijn vleesch eet en mijn „bloed drinkt, hij blijft in Mij en Ik in hem,quot; heeft evenzeer gezegd : „die dit brood eet, zal eeuwig leven,quot; en „die „Mij eet, zal door Mij leven.quot;

Wanneer nu Christus, onze Heer, ook aan hen het eeuwig-leven belooft, die Hem slechts onder de gedaante van brood nuttigen, dan blijkt het van zelf, dat Hij bij het laatste avondmaal met de woorden: „drinkt allen daaruit,quot; geen algemeen gebod wilde vaststellen, hetwelk alle geloovigen zonder onderscheid zou verpligten, de h. Communie onder beide gedaanten te ontvangen. De menschgeworden wijsheid, .lesus Christus, kon zich zeiven niet tegenspreken, en toch dat zou werkelijk het geval geweest zijn, wanneer de Verlosser van den eenen kant het ontvangen van zijn ligchaam en bloed onder beide gedaanten op straffe van den eeuwigen dood had geboden, doch van den anderen kant aan allen, die Hem under de eene gedaante van brood zouden ontvangen, het eeuwig leven beloofd had. De bedoelde woorden : „Drinkt allen „daaruit,quot; zijn slechts lot de Apostelen gerigt en tot degenen, die hen in het priesterschap tot het einde der tijden zouden opvolgen, namelijk als zij zelve het h. Misoffer opdragen. Tot de opdragt van dit onbloedig Offer worden de beide gedaanten vereischt, dewijl anders het bloedig offer des kruises, de verlossingsdood des Heeren niet, zooals Christus het bij de instelling bedoelde, zinnebeeldig zou worden voorgesteld. In dezen zin heeft de heilige katholieke Kerk de besproken woorden van Jesus Christus steeds verstaan, en terwijl zij volhield, dat

de goddelijke Heiland bij het laatste avondmaal een offer heeft ingesteld, waartoe beide gedaanten noodzakelijke vereischten zouden wezen, heeft zij nooit geleerd, noch geloofd, dat Hij bij het laatste avondmaal allen geloovigen de Communie onder de beide gedaanten heeft voorgeschreven. Onloochenbare daadzaken bewijzen veeleer het tegendeel. Zoo, bij voorbeeld, kan men niet loochenen, dat reeds in de oudste tijden der Kerk, de h. Communie, vooral buiten de h. Mis, dikwijls slechts onder eéne gedaante werd uitgereikt en ontvangen. Oude ge-geschiedkundige geschriften, alsook de getuigenissen der h. Vaders en kerkelijke Schrijvers bevestigen daaromtrent onze overtuiging. ') En al wil men enkel het getuigenis der h. Schrift

') Gelijk boven roeds gezegd werd, gaf men de h. Eucharistie in vroegere eeuwen den geloovigen mede naar huis. Dit geschiedde niet slechts tijdens de vervolging, maar ook later toen de Kerk in vrede bloeide. Bijzonder gaf men het h. Sacrament, zooals de h. Basilius verhaalt, den kluizenaren mede, die, verre van de kerk verwijderd, in de woestijn woonden en geen Priester bij zich hadden. Er zijn echter vele bewijzen voorhanden, waaruit wij weten, dat de h. Eucharistie in den regel slechts onder de gedaante van brood mede naar huis mogt worden genomen. Ook zoude het, vooral in warme landen, zooals Egypte en Syrië, onmogelijk zijn geweest om den geeonsacreerden wijn langen tijd te bewaren zonder dat deze in azijn overging. Vele kluizenaars konden slechts op de hoofdfeesten ter kerke komen, en daarom gaf men hun het h. Sacrament, om het van het eene hooge feest tot het andere in hunne cel te bewaren. Op gelijke wijze en om dezelfde reden werd ook voor de zieken het Allerheiligste gewoonlijk slechts ouder de gedaante van brood in het tabernakel bewaard. De h Aartsbisschop Ambrosius zelf ontving de h. Teerspijze slechts onder de gedaante van brood, zooals wij in zijn leven, door zijnen diaken beschreven, lezen. Ook den kinderen, die nog niet tot de jaren van onderscheid waren gekomen, gaf men, volgens het getuigenis van den h. Cyprianus, de h. Communie meestal slechts onder ééne gedaante en wel onder die van wijn. Aan de grootere kinderen werd de h. Communie dikwijls ook onder de gedaante van brood gegeven, dewijl men hun de overblijfselen van het geconsacreerde brood uitreikte. — Oorspronkelijk werd in de kerk gedurende de h. Mis den geloovigen de h. Communie wel is waar onder beide gedaanten gegeven, doch er bestond geene verpligting, om beide gedaanten te nuttigen. Dit zien wij onder anderen uit de voorschriften van den h. Leo en van zijn opvolger Gelasiua, die alle geloovigen tot het nuttigen der beide gedaanten aansporen. Tijdens het leven dier Pausen hadden zich namelijk vele Manicheën onder de regtzinnig geloovigen der roomsche Kerk gemengd en het gewaagd, om met hen zelfs aan de tafel des Heeren deel te nemen. Daarbij verachtten zij immer het nuttigen van den geeonsacreerden kelk, omdat, volgens hunne leering, de wijn een voortbrengsel des duivels is. Ondanks deze weigering bleven zij toch onbekend, zoolang de regtzinnig geloovigen zich naar believen van den kelk onthielden. Het voorschrift om de h. Communie onder beide gedaanten te ontvangen had dus tot doel de geheime Manicheën van de regtgeloovigen te onderscheiden en

laten gelden, ook dan zou het ons geenszins aan bewijzen ontbreken. In de Handelingen der Apostelen (II: 42. en XX; 7.) en bij Lucas (XXIV: 30.) bijvoorbeeld is slechts van breken des broods sprake, en toch wordt het algemeen aangenomen, dat iu de beide eerste teksten de h. Communie bedoeld wordt; er zijn gewigtige redenen, onder anderen het eenstemmig getuigenis van vele h. Vaders en Kerkleeraren, dat ook de laatst aangehaalde tekst op de h. Communie moet toegepast worden. En wanneer Paulus schrijft aan de Corin-thiërs: (1. Cor. XI: 27.) „Die onwaardig dit brood eet of „den kelk dts Heeren drinkt, is schuldig aan het ligchaam „en bloed des Heeren,quot; dan geeft hij duidelijk genoeg te kennen, dat men de h. Communie onder de eene of andere gedaante kan ontvangen en dat de zonde in beide gevallen dezelfde, eene booze ontheiliging is van het ligchaam en bloed van Jesus Christus. — Wat nu de h. Kerk sinds de tijden der Apostelen gedaan heeft, dat heeft zij ook op de Kerkvergadering van Trente geleerd en plegtig verklaard: „De „heilige Kerkvergadering, (zoo lezen wij Zitt. 21. hoofdst. I.)

perk aan liunue heiligechennende handelingen te stellen. Met het verdwijnen van het Manicheïsmus geraakte ook dat kerkelijk gebod, als nu doelloos, langzamerhand in verval.

Buiten de li. Mis was het gebruik, ook in de kerk slechts onder de gedaante van brood te communiceeren. Zoo nuttigde men b. v. op goeden Vrijdag het h. Brood, dat daags te voren in de h. Mis geconsacreerd was, en bij de Grieken deed men dit dikwijls ook gedurende den vastetijd, omdat zij toen slechts op den zaturdag en op den zondag, die geene vastendagen waren, de h. Mis lazen. — Toen nu in de twaalfde en dertiende eeuw het gebruik om onder beide gedaanten te communiceeren ophield, wekte dit bij het christenvolk niet het minste opzien noch eenige klagt. Van oudsher overtuigd, dat het nuttigen der beide gedaanten niet gevorderd werd, onthielden zij zich vrijwillig van den h kelk, te meer omdat zij bemerkten, welke moeijehjkheid er bij de uitreiking daarvan dikwijls ontstond, en dat het h. bloed soms onteerd of gestort werd. Eerst in het begin der vijftiende eeuw trad Jacobell van quot;Wies, predikant te Praag, een Hussiet, met de meening op, dat men aan deleeken den kelk niet mogt weigeren. l)at vermetel ondernemen werd door de algemeene Kerkvergadering van Constans met de plegtige verklaring beantwoord: „Het gebruik van slechts onder ééne gedaante „dc h. Communie uit te deelen, om gewigtige redenen door de „Xerk en door de h. quot;Vaders ingevoerd en sinds geruimen tijd ge-„handhaafd, moet als een gebod worden beschouwd, dat door nie-„mand veroordeeld, door niemand naar willekeur en met voorbijgaan „der kerkelijke overheid veranderd mag wordenquot; enz. (De bewijzen uit de schriften der Vaders en uit de kerkelijke geschiedenis voor de aangehaalde daadzaken vindt men hij Godgeleerden, die dit punt breedvoeriger bespreken, namelijk bij Bouuel: Traité de la Communion sous les deux espèces, en; La tradition délendue sur la maiiète de la Communion sous une cepèce)

„onderwezen door den h. Geest, die de Geest van wijsheid „en verstand, van raad en godvruchtigheid is, en volgens het „oordeel en het gebruik der Kerk, verklaart en leert, dat de „leeken en de Priesters, indien zij zelve het h. Offer niet „opdragen, door geen goddelijk gebod zijn verpHgt om het „h. Sacrament der Eucharistie onder beide gedaanten te nuttigen, en dat men zonder het geloof te kort te doen op „geene wijze mag twijfelen, dat hun de h. Communie onder „ééne gedaante ter zaligheid voldoende is. Want schoon Christus „bij het laatste avondmaal dit hoogwaardig Sacrament onder „de gedaanten van brood en wijn ingesteld en den Apostelen „geschonken heeft, heeft evenwel die instelling en die schenking „nog niet ten doel, alle geloovige Christenen krachtens het „voorschrift des Heeren tot het ontvangen van beide gedaanten „te verpligter.quot; En om aan deze leering nog meer gezag te verleenen, spreekt de h. Kerkvergadering (Zitt. 21. Can. I.) den banvloek uit over een ieder, die zegt, dat elk Christen krachtens een goddelijk gebod, uit noodzakelijkheid des middels, verpligt is beide gedaanten der Eucharistie te ontvangen! — Aan deze beslissing der Kerk hebben wij ons te houden; want haar onfeilbaar leerambt komt het toe over de instelling van dit en van elk ander h. Sacrament eene zekere uitspraak te doen en ons te onderrigten omtrent datgene, wat tot het wezen, en wat niet tot het wezen bij het ontvangen daarvan behoort. Wil men te dezen opzigte nog plaats laten aan twijfeling, dan zou men op dezelfde gronden zelfs aan de geldigheid van ons Doopsel kunnen twijfelen. Want vanwaar hebben wij de zekerheid, dat het Doopsel door uitgieting van eenige druppels water op het hoofd geldig is — terwijl toch de Apostelen het h. Doopsel door indompeling toedienden, en deze indompeling, volgens de leer van den b. Paulus (Rom, quot;VI: 4-.) eene diep mystieke beteekenis heeft? En vanwaar krijgen wij de zekerheid, dat het Doopsel der kleine kinderen geldig is, terwijl toch Christus uitdrukkelijk gebiedt, eerst te onderwijzen en dan te doopen, en de eeuwige zaliglieid slechts hun belooft, die gelooven en gedoopt zijn; vanwaar anders dan van het onbedriegelijk leerambt der h. Kerk'? Teregt zegt daarom de vrome en geleerde Bossuet in zijne overwegingen over de h. Eucharistie: (55^e dag) „Wanneer wij niet over-„tuigd waren, dat het bestendig geloof der Kerk, de uitlegging der Kerk, het onaantastelijk gebruik der Kerk zoowe! „Gods woord is als de h. Schrift zelve, welken waarborg hadden „wij dan voor de geldigheid van het ontvangen Doopsel? Ja, „mijn God, wat uwe Kerk ten allen tijde heeft verkondigd, „dat is de waarheid. In dat geloof leef ik; met geest en hart „sluit ik mij bij uwe Kerk en hare leering aan en verklaar

„plegtig voor uw aanschijn, dat ik tcvrerlen ben uwe Sacramenten „zoo tc ontvangen, als de Kerk, de door U aangestelde be-„stuurderesse , die aan mij schenkt.''

Uit het verklaarde zal het voor een ieder duidelijk zijn, dat de Kerk, hoewel zij in vroeger tijden de Communie onder beide gedaanten veroorloofde en goedkeurde, tegenwoordig echter den kelk den lecken ontzegt, daarom nog niet hare geloofsleer, maar slechts hare tucht in de uitdeeling van dit h. Sacrament op zulk eene wijze veranderde, dat daardoor niet aan het wezen van de h. Communie werd te kort gedaan. De Kerk heeft daartoe onbetwistbaar het regt en ook de volmagt. Zij zelve verklaart zich daarover met de grootste bepaaldheid in het Concilie van Trente. (Zitt. 21. hfdst. 2.) Wij lezen daar: „De heilige Kerkvergadering verklaart, dat in de Kerk „immer de magt levend is om in de uitdeeling der Sacramenten, „met inachtneming der wezenlijke vereischten dier Sacramenten , „datgene te verordenen en te veranderen, wat zij ten beste „der ontvangenden of voor de vereering der Sacramenten zelve, „naar verschil van zaken, tijden en plaatsen voor wenschelijk „houdt.quot; Daarom heeft onze Moeder, de h. Kerk, ofschoon bij den aanvang der christelijke godsdienst het gebruik der beide gedaanten niet zeldzaam was, evenwel in verloop van tijd, nadat dit gebruik reeds op zeer vele plaatsen was gewijzigd, om gewigtige en gezonde redenen van hare magt gebruik gemaakt en vastgesteld, dat de leeken voortaan onder eene gedaante zouden communiceeren, en deze bepaling moet gelden als eene wet, die men niet mag verwerpen of zonder hare toestemming naar willekeur veranderen. Welke de redenen waren waarom de Kerk deze bepaling maakte, heeft zij ons niet meegedeeld; ook is zij daarover aan ons geene rekenschap schuldig. Wij leeren echter uit de geschiedenis der Kerkvergadering van Trente dat, toen er beraadslaagd werd of men naar het verlangen des Keizers, om de ontevredenen tevreden le stellen, in het gebruik van den kelk zou bewilligen, daartegen onder anderen ook de volgende redenen werden aangevoerd. De vergaderde Vaders achtten het raadzaam, het verzoek des Keizers afwijzend te beantwoorden, en het gebruik om de h. Communie slechts onder eene gedaante uit te deelen, streng vast te houden: Ij Teneinde het h. Bloed voor onteering te bewaren, omdat het onder de gedaante van wijn ligtelijk gestort en niet goed bewaard kan worden; 2) om het ontvangen van het allerheiligst Sacrament allen gemakkelijk te maken, dewijl velen (vooral bij grooten toeloop van menschen) bevreesd konden wezen, uit een gemeen-schappelijken kelk te drinken; 3) teneinde tegenover de dwaalleeraren te verklaren, dat Christus onder iedere gedaante

geheel tegenwoordig is. Men koesterde inderdaad de vreeze, dat de leeraars der dwaling, als men ter wille der hereeniging met de Kerk op dit punt wilde toegeven, zouden bevestigd worden in den waan, dat de Communie onder beide gedaanten noodzakelijk is, en dat zij daarenboven bemoedigd zouden worden , met andere, nog meer onbescheidene en der katholieke leer vijandige eischcn op te treden. Verder hechtte men in gezegde beraadslaging bijzonderlijk gewigt aan het gebrek van wijn, namelijk in de noordsche streken, waarbij men de inoeijc-lijkheid der verzending en de gemakkelijkheid der vervalscliing niet uit het oog mogt verliezen. Al deze redenen hebben geene verdere verklaring noodig; het groot gewigt daarvan valt een ieder in het oog. En zou zulks het geval niet wezen, dan mogen wij toch niet betwijfelen, dat de Kerk hierin meer doorzigt heeft dan iemand onzer, en dat slechts gewigtige redenen haar konden bewegen, betrekkelijk de Communie onder eene gedaante van de vroegere gewoonte af te wijken, ja zelfs deze geheel te verbieden. Daarom ook spreekt de Kerkvergadering van Trente (Zitt. 16. Can. 2.) den banvloek uit over een ieder, die zegt, dat de katholieke Kerk niet door billijke redenen bewogen is, den leeken en ook den Priesters, als zij het h. Misoffer niet opdragen, de h. Communie slechts ouder éene gedaante uit te deelen, of dat zij daarin gedwaald heeft. ')

') Het moet ons niet verwonderen, dat de redenen der katholieke Kerk om den leeken het nuttigen van den kelk te ontzeggen aan andersdenkenden niet zoo duidelijk voorkomen als aan ons Katholieken. Het komt er hier hoofdzakelijk op aan, welk begrip men zich vormt van de viering des avondmaals, dat Jesus met zijne Apostelen gehouden en voor alle tijden voorgeschreven heeft Wat dit betreft, bestaat er tusschen de Katholieken en andersgezinden een groot onderscheid. Voor ons Katholieken is dat avondmaal niet slechts een maaltijd, maar ook en wel in de eerste plaats en hoofdzakelijk een offer. Volgens de leer der Katholieken behooren de beide gedaanten wezenlijk tot het offer, maar niet tot den maaltijd; dewijl deze laatste bestaat in de nuttiging van het vleoseh en bloed, hetwelk onder elke gedaante op gelijke wijze tegenwoordig is. Doch geheel iets anders is het, wanneer men, zooals andersgezinden , in de viering van het avondmaal niets anders ziet dan een maaltijd bestaande uit brood en wijn, door Christus gehouden, om die in het vervolg als eene blijvende gedachtenis aan dit zijn afscheidsmaal op dezelfde wijze te houden. In dat geval is de wijn oen volstrekt noodzakelijk bestanddeel van den eucharistischon maaltijd. De Protestant kan daarom niet dulden, dat deze hem onthouden wordt, en ala hij zijne valsohe opvatting toepast op hot tegenwoordig gebruik der katholieke Kerk, dan moet het hem zekerlijk onbillijk toeschijnen, dat de Communie niet onder beide gedaanten wordt uitgedeeld. Het gevaar dat er soms een druppel uit don kelk gestort worde, schijnt hom eene onbeduidende reden tot weigering,

1) Om ons een bewijs te geven van zijne teedere, over-groote liefde, en om zich met ons op do innigste wijze te

want hij ziet in den kelk niet zooala wij het heiligbloed van Jeeus Christus, maar slechts wijn, waarover de woorden des Heeren worden uitgesproken. Wat de communiceerende daarbij denkt of gelooft, is hem geheel onverschillig; het gebeurde immers niet zelden, dat Lutheranen en Calvinisten uit denzelfden kelk des avondmaala dronken, terwijl de eersten het bloed van Christus, de anderen slechts het zinnebeeld daarvan meenden te nuttigen. — Ook kan voor andersgezinden de moeijelijkheid om in een of ander land zuiveren wijn te bekomen van niet veel gewigt zijn, dewijl zij in het gevaar van onechten wijn te coneacreeren niet, zooals wij Katholieken, eene schrikkelijke heiligschennis zien, en ook omdat in het algemeen in hunne godsdienst van eene menigvuldige of dugelijk-sche Communie, zooals bij ons geen sprake kan wezen. Wij willen de vergelijking niet verder voortzetten; het gezegde zal voldoende wezen om het ook voor redelijk denkende Protestanten begrijpelijk te maken, dat de katholieke Kerk bij het voorschrift omtrent de h. Communie onder ééne gedaante, namelijk van brood, noch ligt-zinnig noch hartstogtelijk is te werk gegaan; dat zij aan haar geloof veeleer goede gronden ontleende, om zoo te handelen- Het is echter zeer te beklagen, dat met betrekking tot dit twistpunt door de bestrijders van ons geloof niet dezelfde gematigdheid en kalmte werd in het oog gehouden.

Het ia den beoefenaar der geschiedenis niet onbekend, hoe driest men de leering hiermede verbonden verminkt, met welke hatelijkheid men de hoogatwijze en roorzigtige voorschriften heeft gegispt om onwetenden in dwaling te brengen, tegen de h. Kerk op te zetten en tot afval te verleiden. Het is hier de plaats niet om het blind fanatismus, waarmede de Hussieten op het behouden van den kelk aandrongen, en de geweldenarijen, waaraan zij zich daarbij jegens de Katholieken schuldig maakten, in het geheugen terug te roepen. Hoezeer schittert daarbij de kalme en hartstogtelooze handelwijze van do Kerkvergadering van Trente! Ofschoon zij het namelijk niet oorbaar achtte, in het algemeen het gebruik van den kelk toe te staan, liet zij het toch aan de beslissing van den Paus over, om wanneer aan een volk de Communie onder beide gedaanten kon veroorloofd worden, overeenkomstig zrjne eigen inzigten datgene te bepalen, wat volgens zijn oordeel het meest heilzaam voor de christenheid zon wezen. (Zilt. XXII. over het verbeterd besluit omtrent het verzoek om den kelk). Pius IV veroorloofde inderdaad op de herhaalde bede van keizer iferdinand I onder zekere voorwaarden het gebruik van den kelk, hopende alzoo de door den hoogen verzoeker uitgesproken vreeze, dat langere onthouding daarvan den terugkeer van vele dwalenden zoude verhinderen of een geheelcn afval veroorzaken, te verijdelen. Doch deze toegevendheid droeg niet de gewenschte vruchten. Veelmeer ontleenden de andersgezinden daaraan eene reden om den Katholieken zegevierend voor te werpen: nu ziet gij dat wij gelijk hadden, de Paus zelf getuigt dit. Die hoonende zegekreet klonk zoo luide en algemeen, dat Pius V

vereenigen. (Joan. VI: 57.) God bewees den menschen eene groote liefde, toen Hij heu door zijn almagtig woord uit het niet in het leven riep en eene ziel schonk, die onsterfelijk en naar zijn evenbeeld geschapen is. Nog grooter en barmhartiger toonde zich zijne liefde voor ons, toen Hij in den loop der tijden, om ons het verloren leven der genade weder te geven, van den troon der godheid nederdaalde, de gedaante van een dienstknecht aannam en tot voldoening onzer zonden leed en stierf. Schijnt de liefde van Jesus Christus aan het kruis niet het hoogste toppunt, de uiterste grens bereikt te hebben ? Zeide Hij zelf niet: „grooter liefde heeft iemand niet, dan „wanneer hij zijn leven geeft voor zijne vrienden ?quot; (Joan. XV: 13.) En kon de stervende Heiland ons niet met het volste regt toeroepen ; „wat konde Ik, o mensclt, voor u doen, „wat Ik niet gedaan heb ?quot; Doch wie kan de liefde van den Godmensch begrijpen? In de ondoorgrondelijke diepte zijner oneindige wijsheid vindt Hij middelen en wegen, om ons op eene nieuwe, ongehoorde wijze zijne teederste, alles overtreffende liefde te toonen. Teneinde ons het leven weder te geven is het eeuwig Woord voor ons mensch geworden; om het teruggegeven leven in ons te onderhouden en te vermeerderen, wil de menschgeworden God onze spijze worden. Aan het kruis offerde de Heiland voor ons zijn leven j in het allerheiligste Sacrament schenkt Hij ons zijn vleesch en zijn bloed, zijn ligchaam en zijne ziel, zijne menschheid en zijne godheid, alles wat Hij is en heeft, tot voedsel onzer zielen. Moeten wij daarbij niet, vol verbazing en bewondering over eene zoo onbeschrijfelijke gunst en genade, uitroepen: „o Heer, wat is „de mensch, dat Gij hem indachtig zijt? of wat is het kind „des menschen, dat Gij zelf hem opzoekt?quot; (Ps. VIII: 75.) dat Gij hem bezoekt om U met hem, zooals de spijze met dengene, die ze nuttigt, te vereenigen? Wie zou zich verstout hebben zuik eene vernedering van den Allerhoogste tot een onbeduidenden worm der aarde te verlangen of te verwachten ? In wiens geest zou zelfs de gedachte daaraan zijn opgekomen? Wel ziet men herders, die zich voeden met het vleesch hunner schapen; maar slechts één goede Herder, Jesus Christus, voedt zijne schapen met zijn eigen vleesch en drenkt ze met zijn eigen bloed ten eeuwigen leven. Van den pelikaan

naauwelijks een jaar later zich verpligt zag, het geschonken verlof van zijnen voorganger te herroepen üveritrens werd bet spoedig duidelijk, dat het den verkondigers der nieuwe leering niet zoozeer te doen was om het gebruik van den kelk en het gebod van Christus, als wel om een voorwendsel, dat bij het volk ingang zou vinden, en waardoor men de deels volbragte, deels ondernomen echeiciing van de moederkerk zocht te regtvaardigen eu te verschoonen,

verhaalt men, dat hij zich de borst verwondt om met zijn eigen bloed den dorst zijner jongen te stillen. Wat van den pelikaan fabelachtig verhaald wordt, wordt volle waarheid in Christus, die met zijn vleesch en bloed degenen voedt, die Hij door zijn smartvollen dood het leven der genade heeft wedergeschonken. Wel moest het vooruitzigt van zoovele God onteerende snoodheden, die in 't vervolg van tijd door het onwaardig nuttigen van dezen hetnelschen maaltijd zouden bedreven worden, onzen Heiland doen terugschrikken voor dit bewijs van ongehoorde liefde; doch zijne liefde tot ons was zoo teeder en brandend, dat Hij de voorkeur schonk aan het gevaar van de gruwelijke beleedigingen van heiligschennende communiën, liever dan ons te berooven van het groot geluk om door het waardig ontvangen van zijn allerheiligst vleesch en bloed met Hem op 't innigste vereenigd te worden.

En inderdaad de vereeniging, die door de Communie tusschcn Jesus Christus en de ziel des communiceerenden plaats grijpt, is onuitsprekelijk innig. Bij de menschwording had zich het eeuwig Woord met de menschelijke natuur vereenigd; bij dc h. Communie vereenigt zich de menschgeworden Zoon van God op geheimvolle, sacramenteele wijze met ieder, die Hem ontvangt, opdat allen één met Hem één met den Vader mogen wezen. Met dit doel bereidde Christus voor hen , die aan Hem gelooven, in zijne h. Kerk dat goddelijk maal. Hij zelf verklaart dit, zooals de h. Hilarius getuigt, (Boek VIII over de h. Drievuldigheid, N⁰. 12—17.) in het plegtig gebed, hetwelk Hij na de instelling van het h. Altaargeheim tot zijn hemel-schen Vader rigtte, met de woorden : „En Ik heb de heer-„lijkheid, die Gij mij hebt gegeven, ook aan hen geschonken, „opdat zij één zijn mogen, zooals Wij één zijn; Ik in hen en „Gij in Mij, opdat zij volkomen één mogen wezen.quot; (Joan. XVII: 22, 23.) Die heerlijkheid is geene andere dan de godheid zelve, welke Christus naar de menschelijke natuur van den Vader heeft ontvangen; en juist deze met zijn allerheiligst vleesch en bloed vereenigde godheid geeft ons Christus in de h. Communie, waardoor zijn vleesch onze spijze wordt. En dewijl aldus de Zoon, wat betreft zijn goddelijk vleesch in ons, en de Vader wat betreft de goddelijke natuur in den Zoon is, zoo zijn wij allen door den Zoon in den Vader volkomen vereenigd. Om dit sacramenteele één-zijn in den Vader en den Zoon smeekte Christus in datzelfde gebed, voor al zijne leerlingen, voor alle geloovigen, zeggende: „Ik bid niet voor hen (voor de Apostelen) alleen, „maar ook voor degenen , die door hun woord aan Mij zullen „gelooven; opdat allen één mogen wezen, zooals Gij, Vader, „in Mij zijt, en Ik in U ben, opdat ook zij in Ons één

„zijn.quot; (Joan. XVIT; 20, 21.) Want, zooals de genoemde Kerkleeraar treffend opmerkt, „Christus bad niet slechts: „Vader, „Ik bid IJ, dat zooals wij een en hetzelfde willen, zoo ook „zij een en hetzelfde begeeren, en dat wij allen naar den wil „één mogen wezen; maar Ik bid, dat zij, zooals Gij, Vader, „in Mij zijt en Ik in U ben, zoo ook zij, naar deze oorspronkelijke beeldtenis van eenheid, in ons één-worden.quot; Deze innigste vereeniging met Hem belooft de Heiland zelf door de woorden : „die mijn vleesch eet en mijn bloed drinkt, blijft „in Mij en Ik in hem en ter wille van dat saeramenteele één-worden met den Vader en met Hem belooft Hij ons het eeuwige leven, dewijl Hij zegt: „Zooals Mij de levende ^ ader „heeft gezonden, en Ik door den Vader leef, zoo zal ook hij,

2) Om ons ook onder elkander door een ^jand van liefde en eendragt op bet naauwst te verbinden. (1. Cor. X: 17.) Daarom noemt de Kerkvergadering van ïrente (Zitt. 13. hfdst. 8.) dit heilig Sacrament, „het teeken der eenheid, de band der „liefde, het zinnebeeld der eendragt.quot; Het teeken der eenheid zijn de gedaanten, onder welke deze goddelijke spijze verborgen is; de band der liefde is die goddelijke spijze zelve; het zinnebeeld der eendragt is de gemeenschappelijke maaltijd, waarbij wij die spijze genieten. In hoeverre nu zijn de gedaanten van het allerheiligste Sacrament een teelten van eenheid? „Zij zijn „dit,quot; zoo antwoorden ons de h. Vaders, „in zooverre zij uit „vele deelen een geheel geworden zijn ; want uit vele taiwe-,.korreltjes ontstaat het brood en uit vele druiven ontstaat de „wijn.quot; Hierin ligt de geheimzinnige beteekenis, dat ook wij, die aan de h. Eucharistie deel nemen , met elkander één hart en ééne ziel worden. Daarom zegt de h. Augustinns: (Leerrede 273.) „Christus, de Heer, heeft bij zijn afscheidsmaal

') Jesus sprak eens tot de zalige Margaretlia van Ypereu ua de b. Communie de volgende leerrijke en liefdevolle woorden: „Zie, „mijne geliefde dochter, welk eene schoone vereeniging er nu tussclieu „u en Mij plaats grijpt! Laten wij elkander zoo beminnen, en blijven wij „door de liefde immer met elkander verbonden en dat wij ons nimmer „weder sclieiden.quot; (h. Ligorio. Bezoeken). — Om aan de groote genade dier onuitsprekelijk innige vereeniging, van dit geheimvol huwelijk met Jesus, den Bruidegom der reine zielen, deelachtig te worden, verlangden de Heiligen zoo vurig naar de h. Communie. Geene bezwaren, geen offer, hoe groot ook, achtten zij te zwaar, wanneer het hun slechts vergund werd, den Heiland in het allerheiligst Sacrament te ontvangen. Zoo was onder anderen de h. Mechtildis gewoon te zeggen: „Indien het noodig ware door vuur „en vlammen te gaan om de h. Communie te ontvangen, dan zou „ik geen oogenblik aarzelen het te doen.quot;

„(brood en wijn) bet zinvolste teeken van vrede en eenheid „gekozen. Doch die het gebeirn der vereeniging ontvangt en „den vrede niet bewaart, voor hem blijft het ontvangen van „het geheim zonder vruchten en wordt veeleer een getuige „tegen hem.'' — En hoe is de goddelijke spijze zelve een land der liefde ? Daardoor dat wij, volgens het bovengezegde, krachtens die spijze allen door Christus één worden in God; want, zijn wij één in God, dan zullen wij ook onderling één zijn, eensgezind door eenzelfden band van liefde, die ons met God vereenigt, dewijl de liefde tot God niet kan bestaan zonder de liefde lot den naaste, 't Is waar, door het h. Doopsel zijn wij reeds ledematen van één ligchaam geworden, doch de h. Communie onderhoudt die vereeniging, haalt die banden naauwer en naauwer toe, terwijl zij ze versterkt en veredelt. Dat leert de Aposlel met de woorden: „Één brood, één ligchaam „zijn wij velen, wij allen, die aan één brood deel nemen.quot; (1. Cor. X: 17.) Dat wil zeggen: als wij het waarachtig ligchaam des Heeren in de Eucharistie nuttigen, worden wij allen in zijn geheimvol ligchaam steeds volkomener opgenomen. Gelijk het namelijk de ligchamelijke spijze eigen is over te gaan in 't ligchamelijk wezen van hem, die ze eet, zoo ook is het deze spijze der zielen eigen, hen die ze nuttigen als 't ware tot één wezenlijk ligchaam te maken. „Want,quot; zoo bemerkt de h. Ghrysostomus, (Homil. 24. over 1. Cor.) „gij „wordt niet gevoed door dit, en een ander door een ander „ligchaam, maar allen nuttigen een en hetzefde onverdeelde „ligchaam.quot; Diensvolgens zijn zij allen één ligchaam, dewijl een en hetzelfde wezen allen voedt. Dat de h. Eucharistie ook een zinnebeeld der eendragt is, behoeft geene nadere verklaring. Allen toch komen zamen om aan denzelfden disch den godde-lijken maaltijd te nuttigen; daarom wordt ook de h. Communie door de grieksche Vaders dikwijls Synaxis (verzameling) genoemd. Wij moeten dus allen als dischgenooten, als leden eener zelfde familie in vrede en eensgezindheid te zamen leven. Niemand mag een ander verachten, versmaden of haten, dewijl allen deel nemen aan éénen maaltijd der liefde. Dat is de ware broederschap, die de wereld te vergeefs aanprijst en zoekt, maar slechts in de door Christus gestichte Kerk kan gevonden worden.

Zij deelt ons ontelbare genaden mede, omdat zij ons op de innigste wijze vereenigt met Christus, de goddelijke bron van alle genaden. De voornaamste werking der h. Communie ia volgens het bovengezegde eene geheel bijzondere en zoodanig

innige vereeniging met Christus, als geen ander Sacrament die vermag in 't leven te roepen. Want door dit allerheiligst Sacrament alleen komt Christus in het binnenste van dengene, die het ontvangt, ligchamelijk tegenwoordig, zoodat er tusschea hem, die ccinmuniceert, en den Heiland meer dan eene lig-chamelijke omhelzing —• in zekere mate een ligchamelijk overgaan van den een in den ander plaals grijpt. Daarom dan ook noemt de Kerkvergadering van Florence, in haar besluit voor de Armeniërs, „de vereeniging van den mensch met „Christusquot; de voornaamste werking van dit Sacrament en de bron van alle overigen. Wij moeten hier echter niet slechts letten op de ligchamelijke vereeniging, die met de verdwijnende gedaanten ophoudt, maar ook op de geestelijke, de blijvende, waarvan Christus spreekt als Hij zegt: „die mijn vleesch eet, „blijft in Mij en Ik in hem.quot; Deze door den band der genade bemiddelde geestelijke vereeniging, die uit de ligchamelijke voortspruit, duurt ook na het verdwijnen der h. gedaante voort, verblijft in hen, die communiceeren, ten eeuwigen leven. Christus is namelijk in dit h. Sacrament, zooals wij reeds aantoonden, de spijze der zielen en als zoodanig „werkt Hij „met betrekking tot het hooger zieleleven,quot; leert het genoemde Concilie, „alles, wat de ligchamelijke spijs en drank met „betrekking tot het ligchaam doet.quot; Gelijk nu de ligchamelijke spijze, niet slechts op het oogenblik der nutüging — maar ook in het vervolg, door gedurige mededeeling van kracht ons op velerlei wijzen tot nut verstrekt, zoo is ook de verhouding van het geestelijk nut, dat wij uit het ontvangen van het h. Sacrament des Altaars trekken. En wie zou er aan twijfelen, dat deze onbeschrijfelijk innige, ligchamelijke en geestelijke vereeniging met Christus, de overvloeijende bron van alle genaden, voor ons een kanaal wordt van ontelbare genaden en zegeningen , als wij haar aangaan na ons waardig te hebben voorbereid. Wie zou hieraan kunnen twijfelen, als Christus de Heer zich zoo innig met onze zielen vereenigt, om haar met kostbare schatten van genaden, die Hij aan 't kruis verdiend heeft, te verrijken? Onmogelijk zou het wezen, zooals de roomsche Katechismus opmerkt, (Nquot;. 47.) al de onmetelijke voordeden en ontelbare krachten der eucharistische vereeniging te beschrijven en op te sommen. De uitdrukkelijke vermaning van dien Katechismus indachtig, om namelijk voor de geloovigen de overrijke volheid aller goederen, die ons door de li. Communie toevioeijen, eenigzins te ontwikkelen en voor oogen te stellen, zullen wij ten minste eenige punten bespreken en beknopt ontvouwen.

1) De h. Communie onderhoudt en vermeerdert in ons de heiligmakende genade. — Datzelfde doen ook de overige Sa-

cramenten der levenden, indien zij waardig worden ontvangen; door het nuttigen echter van dit hemelsch Brood geschiedt zulls op eene geheel bijzondere wijze, dewijl dit h. Sacrament door den goddelijken Heiland allereerst en eigenlijk daartoe ingesteld en verordend werd. Dit doel der h. Eucharistie wordt reeds door het uitwendig teeken, zooals ook bij de overige Sacramenten gebeurt, aangeduid en aanschouwelijk gemaakt. Gelijk namelijk de uitwendige afwassching des ligchaams ia het h. Doopsel de zuivering der ziel van elke zondenvlek be-teekent, zoo beteekenen ook hier de gedaanten van brood en wijn, die voortreffelijke bestanddeelen van ligchamelijk voedsel en sterkte, de door het h. Sacrament bewerkte onderhouding en versterking van het bovennatuurlijk leven der ziele. Daarom leert de Kerkvergadering van Trente: (Zitt. 13. hoofdst. 2.) „Het was het verlangen van onzen Heiland, dat het genoemde „h. Sacrament «genuttigd werd als eene geestelijke spijze der „ziel, waardoor zij gevoed en versterkt zouden worden, die „leven van het leven van Hem, die zegt: „„wie Mij eet zal „ „ook door Mij leven.quot;quot; Doch het hoogere, bovennatuurlijke leven der ziel wordt op geene andere wijze versterkt en vermeerderd , dan juist door de vermeerdering der heiligmakende genade, die als een hemelsch leven gevende adem van deu levenden God is. Bragt de h. Communie geene andere vruchten voort dan slechts die vermeerdering van het genadeleven onzer zielen, dan reeds zouden wij ons sterk aangespoord mor-ten gevoelen, zeer dikwijls tot de tafel des Heeren te naderen, omdat aan eiken hoogeren trap van dat Gode gelijkend leven ook gedurende alle eeuwigheid een hoogere graad van het glo-rieleven in den hemel zal beantwoorden.

2) De h. Communie verzwakt onze booze neigingen en gcefl ons lust en kracht tot beoefening van het goede.

a) Zij verzwakt onze kwade neigingen, en wel om eene tweevoudige reden. Vooreerst wordt door de vermeerdering der heiligmakende genade ook de liefde vermeerderd; waar de heilige liefde loeneemt, daar neemt, zooals de h. Augustinus treffend zegt, de onheilige liefde, daar nemen de ingewortelde en door de gewoonte versterkte kwade neigingen af. ïen tweede , ile h. Eucharistie is naar de leer der h. Yaders niet slechts eene spijze, maar ook een geneesmiddel der ziel, eene artsenij voor hare diep ingekankerde ziekten, de ongeregelde neigingen en hartstogten van het menschelijk hart. In dezen zin zegt de h. Cyrillus van Alexandrië: (Boek 4. hoofdst. 2. over .Toann.) „De h. Communie bezit de kracht om de ziekten onzer ziel „te verdrijven , dewijl Christus door zijne tegenwoordigheid in „ons de onstuimige wet onzer ledematen beteugelt en het ,,verwekte oproer stilt.quot; In diezelfde gedachte tredend zegt

ook cle h. Bernavdus: (Preek op Witten-Donderdag) „Indien „iemand niet meer zoo hevige opwellingen van toom , nijd en „onzuiverheid en van andere dergelijke hartstogten in zich „ontwaart als weleer, hij danke het aan het ligchaara en bloed „des Heeren. Want het is de kracht van dit h. Sacrament, „die deze verbetering bewerkt en de boosaardigste kwalen „heelt.quot; En hoe ook zou dit in het minste onze bevreemding kunnen •wekken? Als eene vrouw, volgens het Evangelie, van eene langdurige ziekte des ligchaams werd genezen, omdat zij vol vertrouwen den zoom van Jesus' kleed aanraakte, hoeveel te meer zal de innigste vereeniging van de ziel met haren Heiland, die door de h. Communie plaats grijpt, ook hare gebreken en ziekten doen verdwijnen! Doch de h. Communie oefent op onze ziel niet slechts een genezenden, maar ook een levengevendeu invloed uit, dewijl zij ons:

lgt;) Lust en kracht ten goede geeft. Moge dit in de eerste plaats geschieden doordat zij de h. liefde, die overeenkomstig hare natuur tot Gode behagelijke diden aanspoort, in ons meer en meer ontsteekt, toch ligt in die hemelsche spijs zelve nog eene geheel bijzondere kracht opgesloten, om onzen geest in zekere mate in den geest van Jesus Christus te verandoren. „Want,'' zoo merkt de roomschc Katechisrnus op, (N⁰. 48.) „dit „h. Sacrament wordt niet, gelijk het brood en de wijn, in ons wezen „veranderd, maar wij worden veeleer zelve eenigerwijze in zijne „natuur veranderd, zoodat wij met regt de woorden van den „h. Augustinus (Belijdenis, Boek 7. hfdst. 18.) op Jesus in „het allerheiligste Sacrament kunnen toepassen: „„Ik ben de „„spijze der volwassenen, groei en gij zult Mij eten; en gij zult „„Mij niet, als de spijzen uws ligchaams, in u veranderen, „„maar gij zult in Mij veranderd worden.quot;'¹ Deze geheimvolle verandering van onzen geest in den geest van Jesus Christus levert de lieflijkste vruchten; vruchten van verlangen naar volmaakte heiligheid, van innerlijken vrede, van heilige vreugde, van zachtmoedigheid, ootmoed, kraclit, geduld, getrouwheid, zuiverheid en van alle andere christelijke deugden. Vandaar zegt een heilig schrijver: '¹) „De armen van geest, tevreden „met deze hemelsche spijze, versmaden alle lekkernijen der „wereld; Christus vergoedt hun elk aardsch genoegen.quot; Is door dezen hemelschen maaltijd hun honger en dorst naar regt-vaardigheid gestild, dan verspreiden zij een geur van heiligheid. Stichtende gesprekken, deugdzame zeden, zuivere begeerten, vreedzame bewegingen; ziedaar de vruchten der h. Communie. ')

3) De h. Communie zuivert ons van de dagrelijksche zonden en bewaart ons voor de doodxonde. De Kerkvergadering van Trente leert dit uitdrukkelijk, (Zitt. 13. hfdst. 2.) de h. Communie aanduidende als een tekenmiddel, waardoor wij van de dagelijksche zonden gereinigd en voor doodzonden behoed worden.

a) Wij hebben dus, zooals de roomsche Katecliismus zegt, niet de minste reden om te betwijfelen, dat door de h. Eucharistie de kleinere zonden, die men dageliiksche noemt, worden vergeven. De h. Thomas *) haalt, ten bewijze, twee redenen aan. De eene is ontleend aan de onuitsprekelijk innige ver-eeniging, die Jesus sluit met dengene, die Hem in het h. Sacrament dos Altaars ontvangt. Ten gevolge dier vereeniging wordt nnmeiijk de ziel van hem, die ccmmuniceert, ontvlamd door godsvrucht en aangespoord tot eene vurige liefde, tot berouw over de bedreven zonden en tot al datgene, wat ons

en heiliglieid opgeklomtneti, dat haar biechtvader om hare onscliuld des harten, om haren mannelijken ijver in de godsvrucht en haar Irandend verlangen naar de h. Communie, niet de minste beden-lieg maakte, haar deze meermalen in de week te veroorloven, later eischte hij, dat zij rekenschap zou geven van de werkingen, die het h. Sacrament ia hare ziel voortbragt. Bosa toonde zich daartoe terstond bereid, docïi verklaarde openhartig, dat zij geene quot;woorden kon vinden om dezo te beschrijven en overeenkomstig de ■vrerkelijkheid voor te stellen. Zij zeide: „Het maagdelijk vleesch „van den Heiland stort de wondervolle zaclitmoedicheid van het „goddelijk Lam in mijne ziel over. Tevens wordt mij daardoor op „zeer bijzondere wijze een nieuw leven geschonken, word ik door „eene geheel eigenaardige omkeering van mijnen geest in die goddelijke, zoete, sappige, bovenalles krachtige spijze der ziel gesterkt „en verkwikt. Daarenboven ontstaat in mijn hart eene vreugde en „rnst van hemelsehen oorsprong, een vrede en zamenstemming van „alle neigingen en gevoelens, die ik niet weet uit te spreken.quot; Over de matelooze zaligheid, welke uit de innigste vereeniging met haren geliefden Bruidegom voortstroomde, over de geestelijke geneugten, die zij ojj dat oogenblik ondervond, als zij de ware zoetheid uit de frissehe en Beldere bron dronk, over den smaak, de volheid en voedzaamheid der vruchten, die zij van dezen boom des levens pinkte, kon zij slechts stamelen. Ééne zaak kon zij slechts daarvan zeggen: „Geen genot, geene vreugde, geen gejubel der wereld „kan in de verte vergeleken worden bij het zalig genot, dat de „ziel ondervindt als zij bij dien hemelschen maaltijd, die goddelijke , „alleen waarlijk verzadigende spijze geniet.quot; Aan een anderen quot;biechtvader verklaarde zich de Heilige over hetzelfde onderwerp op deze wijze: „Het komt mij voor, als neem ik bij de h. Communie „de zon in mijn hart op. Want wat de zigtbare zon in het wereld-„ruim uitwerkt, terwijl zij alles verlicht en verwarmt, de aarde met „bloemen en vruchten tooit, planten en dieren doet leven, dat herwerkt ook de wezenlijke tegenwoordigheid van Christus' ligchaam „,in de ziel.quot; (Bolland. 26. August)

met God verzoenen kan, Eene andere reden vindt de engelachtige leeraar daarin, dat deze goddelijke spijze, wat hare natuur betreft, geschikt is om de bovennatuurlijke levenskracht, die dagelijks door fouten verzwakt wordt, te herstellen, zooals het der ligchainelijke spijze eigen is om datgene, wat van de natuurlijke levenskracht verdwijnt en verloren gaat, langzamerhand weder aan te vullen. Zeer treffend zegt daarom cie li. Anibrosius (over de geheimen, Boek 4. hoofdst. G.) van het h. Sacrament: „Dit dagelij^sch brood wordt genuttigd als een „geneesmiddel voor onze dagelijksche zwakheid,quot; dat is tot uitdelging der dagelijksche gebreken, waaraan wij-ons uit zwakheid schuldig maken; en de h. Chrysostoinus (Hotnil. 45. over Joan.) zegt in dienzelfden zin: „Het h. bloed, dat in „het h. Sacrament wordt genuttigd, reinigt de ziel van de „vlekken der zonde, wascht haar af, versiert en loutert haar, „opdat zij meer glans verspreide dan het goud.quot;

b) Dat de h. Communie ook voor zware zonden behoedt, getuigt ons de Heiland, zelf, als Hij van het eucharistisch brood zegt, dat degene, die daarvan eet, niet zal sterven. (Joan. XI: 5) De dood kan ons ligchaam bedreigen door eene langzame tering of wel door eene geweldige belaging van buiten: in het eerste geval zijn spijs en drank de middelen om hem af te weren; in 't laatste geval dienen ons de wapenen ter beschutting. Op gelijke wijze is het met den bovennatuurlijken dood der ziel gesteld. Hij treft ons, of wel ten gevolge der zwakheid en boosheid van onzen wil, die wij van otuen stamvader hebben overgeërfd, of ook door de nu eens sluw verborgene, dan weer openlijke en geweldige aanvallen van Satan en van de booze wereld. Wij hebben dus voor het eerste geval voedsel en geneesmiddelen, en voor het laatste geschikte wapenen noodig, willen wij otis voor den dood der zielen bewaren. Welnu beide geeft ons de h. Eucharistie. Zij is, zooals reeds werd verklaard, eene versterkende spijze en een heilaanbrengend geneesmiddel, en, terwijl zij ons tevens dadelijke genade mededeelt, de wapenkamer der goddelijke magt en barmhartigheid ontsluit, geeft zij ons wapenen in handen, waarmede wij de hevigste en langdurigste aanvallen van de hel en hare bondgenoote, de wereld, afslaan, de zwaarste bekoringen overwinnen kunnen. „Dit geheimvol bloed,quot; zoo zegt de h. Chrysostomus op eene andere plaats, „verdrijft de duivelen; „op het enkel gezigt daarvan nemen zij de vlugt,quot; en kort te voren had hij zijne toehoorders opgewekt, van de tafel des Heeren op te staan als vurige leeuwen, als een voorwerp van schrik zelfs voor de duivelen. — De Christenen der eerste eeuwen kenden de wonderlijk versterkende kracht van dit h. Sacrament en wisten hoe noodzakelijk huu de nuttiging van

deze hemelsche spijze, van dit brood der sterken was, om in den bloedigen strijd voor het h. geloof zegevierend te volharden.

De h. Cyprianus schrijft in naam eener Synode van 40 Bisschoppen (Br. 54) aan Paus Cornelius: „Hij is voor het „martelaarschap ongeschikt, die niet door de Kerk wordt uit-„gerust ten strijde; want het hart is afgemat, als het niet „door het ontvangen van hel h. «Avondmaal verkwikt en ont-„vlamd wordt ').

') Nicepliorus Calixtua, de h. Gregoriua van Tours en andere zeer degelijke geschiedschrijvers *) verhalen ons het volgende wonderlijke voorval. — Te Constantinopel bestond het oud gebruik om de overblijfselen der gecoDsacreerde hostiën aan de onschuldige kinderen te geven. Hot gebeurde eens, toen do h. Mennas patriarch van genoemde stad was, dat onder de kinderen ook het zoontje van een Jood, die glasblazer was, ter kerke kwam en met hen het heilig ligchaarn des Heeren ontving. Toen de kuaap nu later dan gewoonlijk huiswaarts keerde, werd hem door zijne ouders naar de oorzaak van zijn langer uitblijven gevraagd. De onschuldige knaap bekende rondborsti};, dat hij met de christenkinderen in de kerk brood had gegeten. Daarover geraakte de vader in zulk eene woede, dat hij den knaap, zoodra de moeder zich verwijderd had, aangreep en in een gloeijenden smeltoven wierp. Het duurde niet lang, of de moeder bemerkte de afwezigheid van haar kind en liep nu met klimmenden angst weenend en klagend geheel de stad rond, om. den kleine te zoeken Ka drie dagen van vergeefsch zoeken, gaf zij zich te huis aan al haar moederlijke smart over en riep haar kind herhaaldelijk bij zijn naam. Dit deed zij ook op het oogenblik, dat zij den oven der glasblazerij voorbijging, en hoor, daar antwoordde haar het kind: „Moeder, hier beu ik.quot; Met schrik en vreugde tevens rukt zij de deur open, ziet haar zoon frisch en behouden te midden der vlammen staan en terstond daarna in hare armen snellen. Toen de gelukkige moeder den knaap vroeg, wie hem toch in dien gloed ongedeerd had gehouden, antwoordde het kind, dat eene wonder-schoone vrouwe, in een purperen mantel gekleed, tot hem was gekomen, het vuur in zijne nabijheid uitgedoofd en hem, als hij honger had, ook te eten gebragt had. Keizer Justinianus, die deze gebeurtenis vernam, liet den roekeloozen vader, die in zijn haat jegens het christelijk geloof volhardde, als kindermoorder vonnissen; de moeder daarentegen en de wonderbaar geredde knaap begeerden vurig en ontvingen het h. Doopsel. — Bijaldien God dit joodsche kind klaarblijkelijk ter wille van Christus' h. ligchaatn, dat het, zonder regt te weten wat het deed, had ontvangen, in de vlammen van een smeltoven het ligchamclijk leven deed behouden, met hoeveel meer reden kan dan de Christen niet met vertrouwen verwachten, dat de Allerhoogste door het ligchaam en bloed van Jesua Christus, dat hij met levendig geloof en waardige voorbereiding ontvangt, ook het leven der ziel in hem zal bewareu in het vuur der zware bekoringen, te meer omdat dit h. Sacrament tot behoud van het bovennatuurlijk leven der ziel is ingesteld.

*) Zie de Bolland, op 25 Aug. Leven van den h. Menuas, patriarch van Constantinopel.

slige opstanding en der eeuwige zaligheid. Onze Heiland wilde, dat de h. Eucharistie een onderpand onzer toekomstige glorie en eeuwige zaligheid zou wezen. Dit leert de Kerkvergadering van Trente op verschillende plaatsen, en Jesus Christus zelf geeft ons met zeer veel nadruk de verzekering: „Die mijn „vleesch eet en mijn bloed drinkt, die beeft het eeuwig leven, „en Ik zal hem opwekken ten jongsten dage.quot; (Joan. VI; 55).

a) Door het ontvangen van het ligchaam en bloed van Jesus Christus wordt diensvolgens in het sterfelijk vleesch van den Christen eene kiem van onsterfelijkheid gelegd, die ten jongsten dage op het magtwoord van den Godmensch heerlijk zal opschieten en ook voor het ligchaam de kostbaarste vrucht van eindelooze zaligheid zal dragen. Datzelfde getuigt de h. Cyrillus van Alexandrië, als hij schrijft: (Boek 4. hfdst. 2 over Joan.) „Ofschoon de dood, die door de. zonde ons lot is geworden, „ook het ligchaam des menschen aan de wetten der ontbinding „onderwerpt, zullen wij toch, juist omdat Christus door zijn „vleesch in ons woont, wederom opstaan. Want het is onge-„loolelijk, ja onmogelijk, dat Hij, die het leven zelf is, niet „■wederom ten leven zou wekken degenen, in wie Hij is. ¹) „Christus de Heer heeft door zijn h vleesch, dat H'.j ons te „eten geeft, tevens het zaad der onsterfelijkheid in ons uitgestrooid, hetwelk de in ons wonende vergankelijkheid vernietigt.quot; Met die woorden wil de heilige leeraar niet, en wij evenmin, de veronderstelling maken, dat slechts zij glorierijk zullen verrijzen , die gedurende hun leven de h. Communie hebben ontvangen, dewijl het onbetwit-tbaar zeker is, dat de kinderen, die vóór hunne eerste h. Communie, maar in de onschuld des Doopsels sterven, ook aan eene gelukzalige verrijzenis zullen deelachtig worden. Doch dit staat vast, dat de onbeschrijflijk innige vereeniging met het vhesch en bloed van den Godmensch, hem, die comiuuniceert, een nieuw regt op dusdanige glorievolle opstanding verleent, en gevolgelijk een zeker en zigtbaar onderpand daarvan is. Gelijk namelijk Jesus Christus, de eeniggeboren Zoon van God, wien als Godmensch de glorierijke opstanding buitendien toekwam, evenwel door zijn lijden en sterven nog een nieuw regt daarop heeft verworven, zoo ook verwerft de Christen, die door middel van het h. Doopsel tot het kindschap Gods is gekomen en daarom reeds het regt op eene heerlijke verrijzenis bezit, door de h. Communie daarop nog nieuwe, van de eerste geheel onderscheidene aanspraken.

Ofschoon niet meer werkelijk, ia Christus toch in zekere mate wonend in hen krachtens de heiliging, die zijn goddelijk levendmakend vleeseh aan hun vleesch heeft medegedeeld en daaraan aanspraak heeft geschonken op de toekomstige verrijzenis.

Chrisfus is in zekere mate aan zich zeiven verschuldigd, dat ligchaam weder uit het stof der vergankelijkheid tot het leven terug te roepen, hetwelk weleer drager en levende tempel van zijn heilig ligchaam is geweest.

b) Is de h. Communie, volgens het boven gezegde, een onderpand der toekomstige glorievolle opstanding, dan is zij dien ten gevolge ook van zelve een zekere waarborg der eeuwige zaligheid, dewijl allen, die glorievol verrijzen, zonder twijfel ook het eeuwig leven binnentreden, dus aan de eeuwige zaligheid deelachtig worden. De opstanding der ligchamen toch heeft naar Gods wijze raadsbesluiten hoofdzakelijk plaats, om de zaligheid der in genade gestorven Christenen geheel en al te voltooijen. Het gezegde moet men echter niet in dien zin opvatten , alsof het ontvangen der h. Communie voldoende ware, om ons eene volkomene zekerheid omtrent onze zaligheid te schenken. Dergelijke zekerheid hebben wij slechts in de volharding in het goede; slechts hij, die ten einde toe volhardt, zal zalig worden; (Matth. XXlV: 18) slechts hem, die getrouw is tot in den dood, zal de kroon des levens worden geschonken. (Boek der Openb. II: 10.) Men kan er evenwel niet aan twijfelen, dat het ontvangen van dit h. Sacrament een der voortreffelijkste middelen ter volharding is. Toen de profeet Eiias voor de moordzuchtige aanslagen der goddelooze Jesabel naar de woestijn vlugtte en door hitte en afmatting zich den dood nabij zag, bragt een Engel hem een brood van den hemel. De profeet at daarvan en wandelde nu door de kracht van dat brood veertig dagen en veertig nachten voort, zonder moede te worden, tot aan den berg Gods, lioreb. (3. Kon. XIX) Zoo wordt ook de Christen op zijne moeitevolle en gevaarlijke pelgrims-reize door de woestijn van dit aardsche leven, door het nuttigen der h. Eucharistie, dat ware brood des hemels, verkwikt en gesterkt, opdat hij, ondanks alle moeijelijkheden en vijandelijke aanslagen, ondanks alle verleidingen en bekoringen van den duivel en de verlokkende wereld, behouden den berg van God, de hemelsche woning bereike, waar het hem vergund zal worden, uit te rusten aan het hart van God en met volle teugen te drinken uit de bron van eeuwige zaligheid. ')

i) Gelijk de ligchamelijke spijze, die wij genieten, slechts ona zeiven tot vreding kan verstrekken, zoo ook voedt het genot dezer geestelijke spijze, der h. Eucharistie, eigenlijk slechts ons zelce, brengt slechts in om quot;de besproken uitwerkselen voort quot;Wij kunnen dus de vruchten der h. Communie niet, zooals die der h Mis, aan anderen, hetzij levenden of overledenen, schenken of op hen toepassen. Al zouden wij ook voor anderen de h. Communie opofferen, hare werkingen blijven immer onverminderd ons eigendom. Desniettemin kan onze Communie ook voor anderen, levenden of gestorvenen, tot

Neen, die de h. Communie onwaardig, dat is, in staat van doodzonde ontvangt, berokkent zich de verdoemenis.

Gelijk liet natuurlijk voedsel aan een zielloos ligcbaara geen nut doet, zoo kan ook het b. Sacrament des Altaars, dat bovennatuurlijk voedsel, voor eene ziel, die het leven der genade niet bezit, die geestelijkerwijze dood is, tot geen voordeel verstrekken; die nuttiging zal integendeel voor zulk eene ziel tot groot nadeel wezen en haar oordeel nog schrikkelijker maken. Zoo leert de h. Paulus, (1. Cor. XI: '11—29.) als hij zegt:

„hij eet en drinkt zich het oordeel, *) wijl hij niet onder-„scheidt het ligchaam des Heeren,quot; maar het als eene gewone spijze zonder voorafgaande zuivering en voorbereiding des harten nuttigt eu aldus bij de overige zonden, die zijn geweten bezwaren, nog eene nieuwe, zeer zware zonde voegt. — De woorden des Apostels verdienen wei onze aandacht. Hij zegt niet slechts, wie onwaardig communiceert maakt zich schuldig aan veroordeeling, maar, hij eet en drinkt een oordeel; hij neemt het in zich op, zooals men de spijs en den drank in zich opneemt, hij wordt één ligchaam met den onverbiddelijken Regter, eu dwingt Hem door die nieuwe snoodheid, om het vonnis der verdoemenis nog te verzwaren. De komst van Christus in het hart des zondaars is dus voor dezen niet, zooals voor den regtvaardige, eene bron van zegen en genade, maar van vloek en verwerping. He geheel tegenovergestelde werking der h. Communie in het hart des zondaars en des regtvaaidigeu duidt de Kerk treffend aan in de volgende strop lie:

geestelijk nut verstrekken, voor zooverre namelijk hij, die communiceert, daarbij tevens voor anderen bidt of de meening maakt, dat de Heer ter wille van dat heilig werk ook aan anderen zijne genade en barmhartigheid moge Behenken. Het gaat dus met de h. Communie als met andere werken van godsvrucht, het geven van aalmoezen, vasten en dergelijke werken van boetvaardigheid, welke bij wijze van vompraak ook anderen voordeelig zijn en gevolgelijk ook voor levenden en dooden kunnen worden opgeofierd, zooals ons reeds uit de leer over de gemeenschap der Heiligen duidelijk werd. — Wat nu het gebed bij de h. Communie betreit, mag meu het er voor houden, dat dit grooter kracht heeft dan een ander gebed, dewijl het jn den regel met meer aandacht en vurigheid Wordt verrigt, en ook omdat .lesus tot onze ziel komt en daarin verwijlt, om met goddelijke liefde en barmhartigheid hare gebeden te verhooren.

*) Oordeel staat hier, zooals bij Joan. VI: 29 en op andere pl. voor verdijemehis, voor vonnis der cemerjiing

Volgens hetgeen wij zeiden gaat het dus met de h. Communie, als met de arke des Yerbonds in het Oude Testament, die een voorafbeeldsel was van de h. Eucharistie. Zij bragt namelijk den godvreezenden Israëlieten geluk en zegen, maar den goddelonzen Philistijnen ongeluk; en vloek. De laatsten bekenden luide, dat de bondsark des Ileeren, waarvoor de muren van .lericho waren ineengestort, de magtigste beschutting der Israëlieten was, als zij, toen deze in het leger der Israëlieten gebragt werd, vol schrik uitriepen: „Wee ons, wie zal ons redden „uit de hand dier goden? Dat zijn de goden, die de Egyp-„tenaren in de woestijn met allerlei plagen kastijdden.quot; (1. Kon. V: 8.) Hoe onheilbarend de komst der bondsark in hun eigen leger was, ondervonden de Philistijnen, toen de afgod Dagon, waarop zij al hun vertrouwen stelden, in puin neerstortte, en er eene even smartelijke als walgelijke ziekte uitbrak, die zoolang woedde en den schrik des doods verspreidde, tot de arke werd teruggezonden.

2) Hij begaat eene ontzettende heiligschennis, dewijl hij zich bezondigt aan het ligchaam en bloed des Heeren. Heiligschennis is de onteering van heilige of Gode toegewijde zaken , personen of plaatsen. Die zonde is te grooter naarmate het voorwerp, waaraan die oneer wordt gepleegd, heiliger en ver-eeringswaardiger is. Welnu, is er iets heiliger en meer onze vereering waardig dan het allerheiligst Sacrament des Altaars ? Voorzeker niet. Derhalve, wie dit aanbiddenswaardig Sacrament door eene onwaardige Communie outeert, pleegt eene verschrikkelijke heiligschennis; zijne zonde is op zich zelve grooter dan de ontheiliging van een tempel, grooter dan die der beeldstormers, grooter dan die van den goddelooze, die het wagen durft het teeken der verlossing, het h. kruis, met voeten te treden. Want de ontheiliging betreft hier niet slechts eene plaats, die Gode is toegewijd; niet slechts een beeld, dat eeu Heilige voorstelt; niet slechts het kleed of cenig ander voorwerp, dat weleer een Heilige toebehoorde of met hem in aanraking was; niet slechts het kruis, dat de Heiland door zijn bloed heeft geheiligd en de hoogste vereeriug heeft vvaaidig gemaakt —

zij betreft den persoon van Jesus Christus zeiven, zijn heilig ligchaam , zijn goddelijk bloed. Daarom zegt de Apostel: (1. Cor. XI: 27.) „wie onwaardig dit brood eet of den kelk „des Hceren drinkt, is schuldig aan het ligchaam en bloed „des Heerendat is: hij vergrijpt zich metdcrdaad aan het ligchaam cn bloed des Heeren; ¹) hij slaat, om zoo te zeggen, met geweld de hand aan den persoon van Christus zeiven. *■*) Daaruit ontstaat ook die geheel eigenaardige boosheid, waardoor deze ontzettende heiligschennis niet slechts van andere Godonteerende misdaden, maar in 't algemeen van alle andere zonden onderscheiden is. Want ofschoon elke zonde een be-leedigend verzet tegen de goddelijke Majesteit in zich sluit, is toch geen kwaad, zooals de onwaardige Communie, eene be-leediging, d'.'n persoon des Allerhoogsten zeiven onmiddellijk aangedaan. „Iets anders is het,quot; zegt de h Petrus Damianus, „een gebod des konings te verachten , en iets anders den per-„soon des konings zeiven geweldig aan te vallen.quot; De h. Vaders aarzelen daarom geen oogenblik, dezen gruwel te stellen raast dien van Judas en van de Joden, die een Godsmoord bedreven. Gelijk namelijk Judas zich bezondigde aan den persoon zijns goddelijken Meesters, dewijl hij Hem in de handen en aan de booze willekeur zijner vijanden overleverde, zoo bezondigt zich ook de Christen, die de h. Communie onwaardig ontvangt, aan den persoon van Jesus Christus tegenwoordig in het h. Sacrament, dewijl hij Hem, voor zooverre het in zijne magt staat, dwingt, zich te vereenigen met eene ziel, die zijne vijandin en het eigendom van den vorst der duisternis is, en alzoo zijnen goddelijken Heiland in zekere mate prijs geeft aan de bespotting der hel, wier vorst in de met zonden bezoedelde ziel zijn troon heeft opgeslagen. In dien zin durfde de h. Bernardiuus zeggen (Serm. 55): ,..De heiligschennende „Christen is nog erger dan Judas, dewijl deze den Heiland slechts „aan de Joden, gene daarentegen aan den helschen vijand „overlevert.quot; Op even goede gronden wordt de zonde van den onwaardig communiceerende vergeleken met den gruwel der Joden, die Jesus kruisigden. Want waarin anders bestond die gruwel, dan dat zij, zooals Bossuet opmerkt, (Overw. over de Evang. 44^slen dag) het wezenlijk en werkelijk ligchaam des Heeren mishandelden en aan het kruis nagelden? Waarin anders, dan dat zij zijn wezenlijk en werkelijk bloed, als dat van een misdadiger, aan het smadelijke kruishout vergoten? En zij die onwaardig dit h. vleesch eten en dit kostbaar bloed drinken, maken zich juist aan een zelfden Godsmoord schuldig.

Zeer treffend zegt daarom de h. Chiysostomus: (Homil. 83 over Matth.) „Bedenk, hoe vertoornd gij zijt over den vergader en over de kruisigers van Jesus, en wacht u, dat gij „zelf niet schuldig wordt aan het ligcliaam en bloed van „Christus.quot;

2) Hij maakt zich schuldig aan de zwarsfe ondankbaarheid, daar hij den goddelijken Hiiland den schrikkelijksten smaad aandoet op hetzelfde oogenblik, dat hij van Hem het grootste bewijs zijner liefde ontvangt. Wat aan het verraad van Judas nog een geheel bijzonder kenmerk van boosheid en afschuwelijkheid gaf, was de zwarte ondankbaarheid en vloekwaardige huichelarij, die het vergezelden. Judas had besloten, zijn goddelijken Weester te verraden, zelfs bij 't laatste avondmaal, toen Christus hem het grootste bewijs zijner liefde gaf, terwijl Hij ir.et hem aan tafel nederzat, zich zeiven aan hem tot spijze schonk, enkel bedacht om den ongelukkigen leerling te bekeeren en te redden, hem met teedere verontschuldiging er opmerkzaam op maakte, dat Hij het roekeloos plan, hetwelk bij hem tot rijpheid was gekomen, kende. Al deze liefdebe-wijzen weerhielden dien onzalige niet, van tafel op te staan en de helsclie daad te volvoeren. Welk eene ondankbaarheid! quot;Weldra keert de trouweluoze leerling weder en zoekt den Heiland in den hof van Gethseuiane, gehumde beulen wachten op het teeken des verraders. En welk is dat teeken ? Het is het teeken der teederste liefde en der innigste vriendschap — een kus. Judas nadert Jesus, omhelst en kust Hem, opdat de huurlingen van 's Heeren vijanden zouden weten, wien zij motten vatten. A^eike verfoeijelijke huichelarij! Daarna opent zich de mond des goddelijken Verlossers lot eene liefdevolle klagt: „Judas! gij verraadt den Zoon des menschen met een „kus'rquot; Is het niet alsof Jesus wil zeggen: Heb Ik dat aan u verdiend. Judas? Beloont gij zoo de weldaden, die Ik u heb bewezen? „Ja, indien mijn vijand Mij gevloekt hadde, „Ik zou het verdragen hebben;quot; (Psalm Ll\ : 13.) maar gij, mijn leerling, gij mijn dischgenoot, gij verraadt Mij, en gij verraadt Mij, terwijl gij vriendschap en liefde huichelt. Is dat te verdragen ? — Welnu, even ondankbaar en huichelachtig handelt de Christen, die het wagen durft, met eene zware zonde op het geweten tot de tafel des Heeren te naderen. Hij weet wel, dat het h. Sacrament des Altaars het gevolg en bewijs der teederste liefde van Jesus Christus is jegens hem; doch in plaats van die liefde des Heilands met wederliefde te vergelden, ontheiligt hij zijn heilig vleesch en bloed. Hij weet, dat Jesus niets vuriger wenscht, dan zich met zijne ziel op het innigste te vereerngen en door deze vereeniging haar te heiligen en gelukkig te maken; dcch hij acht het der moeite

niet waardig, de hindernissen, die deze vereeniging beletten, uit den weg te ruimen, zijn hart van de vlekken der zonde te zuiveren; hij neemt den schijn aan, alsof het verlangen naar die hemelsche spijze, de begeerte naar dien liefdekus van den Heiland hem aanspoort, tot den goddelijken maaltijd te naderen; hij mengt zich ouder de scharen der regtvaardige en brave Christenen, treedt misschien met in 't oogloopenden uiterlijken eerbied, met neergeslagen oogen, met gevouwen handen, of kloppend op zijne borst tot den goddelijken disch — maar dat alles is schandelijke huichelarij, in zijn hart is hij een tweede Judas, een vloekwaardig verrader van Jesus in het allerheiligste Sacrament.

Verblinding en verstoktheid des harten, somtijds ook een plotselinge dood en andere tijdelijke straffen.

Pat God de oneer zijnen eengeboren Zoon aangedaan, dat Hij het onwaardig nuttigen van het ligchaam en bloed van Christus niet slechts, zooals boven reeds verklaard werd, met den eeuwigen dood , maar ook reeds op deze aarde met vele tijdelijke straffen tuchtigt; dat Hij om dien verschrikkelijken gruwel niet slechts over enkele Christenen , maar over geheele gemeenten, zware beproevingen zendt, met ziekten, sterfgevallen en dergelijke rampen bezoekt, getuigt de h. Paulus zelf in den zoo even aangehaalden brief aan de Corinthiërs, (XI: 80.) bij wie betreurenswaardige misbruiken omtrent het nuttigen van het li Sacrament waren ingeslopen. Want dat is vdgens de meeste Schrifiuurverklaarders de zin der woorden: „Daarom zijn er onder u vele zwakken en zieken eu sterven „er velen.quot; En wie kan zich daarover verwonderen ? Hebben wij niet veel meer reden, verbaasd te slaan, dat de aarde zich niet opent onder de voeten van den heiligschenner om hem te verslinden; dat de bliksem den gruweldader niet verplettert, op het oogenblik dat hij den disch des lieereti nadert ? — De zonen van Aaron namen hunne wierookvaten en gebruikten niet, zooals hun geboden was, vuur van het altaar der brandoffers, maar kwamen met onheilig vuur voor het aanschijn des Heeren. En ziet „er ging vuur uit van den Heer, en dit „verteerde hen en zij stierven voor den Heer.quot; (3. Mos. X: j , 2.) Oza, de zoon van Abinadab „stak ongeroepen zijne „hand uit naar de ark Gods. En Gods toorn ontvlamde tegen „Oza; Hij trof hem om zijne vermetelheid, en hij stierf te-„zelfder plaatse bij de ark van God.quot; (2. Kon, TI: 6—7.) Toen de arke des Yerbonds uit het leger der Philistijnen werd

teruggebragt in dat der Israëliefen, liepen eenige Bethsamieten naderbij en beschouwden haar met nieuwsgierige en oneerbiedige blikken. Om die misdaad doodde hen de lieer en nog vijftigduizend man van hun volk. „En de mannen van Bethsarnes „spraken: wie kan er bestaan voor den Heer, dien heiligen „God'/'' (1. Kou. VI: 13—2Ü.) Zoo gestreng strafte God het gebrek aan eerbied voor de bondsark des Heeren; hoeveel zwaardere straffen heeft dan hij niet te wachten, die vrijwillig zich vergrijpt aan den Heer der bondsark zeiven. In de oude wet staat geschreven: „Eene onreine ziel, die van het vleesch „eet der vredeoffers, welke den Heer geofferd zijn, zal uit „het volk uitgeroeid worden.quot; (3. Mos. Vil: 20.) En zou hij dan niet een plotselingen dood moeten verwachten, die met een onrein hart het oneindig zuiver en heilig vredeoffer van het Kieuwe Verbond, het ligchaam en bloed des Heeren nuttigt? ^l) „Gij zult welligt zeggen,quot; zoo schrijft de h. Kerk'

') De h. Cyprianus verhaalt (in zijn hoek over de gevallenen) onder^cheideno voorbeelden van plotselinge straffen van hen, die op heili^scliennende wijze de h. Oouimunic outvinfjen. — Eene vrouw, die uit vreeze voor de dreigende foltering had gegeten van de spijzen, die den goden geofferd waren, naderde met deze zoude op lii-t geweten tot de tafel des Heeren en ontvjng het h. Sacrament. Dit echter wap, volgens de uitdrukking des ileiligen, voor haar geen voedsel der ziel, maar een vergif; zij kon de h. Hostie niet nuttigen, maar stikte er in, terwijl zij sidderend en onder ontzettende stuiptrekkingen nederstortte en den geest gaf. Eene andere vrouw had de h Eucharistie mede naar huis genomen en daar in een kastje bewaard; toen zij later aan de afgoden offerde en evenwel het kaatje opende om hel. h. Sacrament te ontvangen, sloeg het vuur er uit, zoodat zij het niet wagen durfde het Allerheiligste aan te raken.

Zeer bekend ook is in de jaarboeken der kerkelijke geschiedenis de straffe Gods, die Lothariua, koning van Lotharingen, en zijn gevolg door den gruwel eener heiligsehennende Communie op zich deden afdalen. — Deze wellustige vorst vatte afgekeerdheid op tegen zijne gemalin Thietberga, omdat eene jeugdige hofdame, Waldrada genaamd, in zijn hart de plaats der koningin had ingenomen. De zaak werd voor Paus ISicolaus gebragt, die terstond Lotharius ter oorzake der gegeven ergernis van de gemeenschap der geloovigen uitsloot en hem gebood, Waldrada ■weg te zenden Intusschen stierf Paus .Nicolaiis en Adrianus II was zijn opvolger. Lotharius, hopende dat de nieuwe Paus hem gunstiger gezind zou wezen dan zijn voorganger, deed hem allerlei bedriegelijke beloften en vroeg verlof naar liome te komen, om aldaar van den kerkdijken ban ontheven te worden; bovendien weuschte hij zeer, dat de h. V⁷ader ten teeken van verzoening in zijne tegenwoordigheid het h. Misoffer opdragen en hem de h. Communie zou. toedienen. W at hij begeerde werd hem beloofd, doch onder voorwaarde, dat hij getuigen zou sinds het verbod van den vorigen Paus geen omgang meer te hebben gehad met Waldrada, ja, dat hij haar niet meer had toegesproken. Lotharius kwam dan in het jaar 869 naar Kome, en Paus Adrian us j.1 droeg op den bepaalden dag in zijne tegenwoordigheid

vader Pacianus, (vermaning tot boete) „zulke straffen werden „vroeger wel gegeven, doch thans niet meer. Hoe dan? Heeft „God opscehouden uit den hemel op ons neer te zien ? Straft „Hij welligt niet meer, omdat Hij niets van onze gruwelen „weet? Verre zij van ons die gedachte. Wel ziet God, (ook „thans nog) wat wij doen, maar Hij wacht en heeft geduld „en geeft ons tijd tot boete, opdat zijne verlosten niet allen „tegelijk te gronde zouden gaan.quot; Wanneer God degenen, die onwaardig communiceeren, niet altijd, zooals zij wel verdienden, met een plotselingen dood straft, maar ziekten en andere beproevingen over hen zendt, dan geschiedt dit slechts uit genade en barmhartigheid, om den misdadiger tijd tot berouw en bekeering te geven. „Wij worden door God ge-„tuchtigd,quot; zegt de Apostel, (v. 32.) „opdat wij niet met „deze wereld verloren zouden gaan,quot; „Leert dan bevroeden,quot; zoo gaat de bovengenoemde Kerkvader voort, „aan welke groote „boosheid hij zich schuldig maakt, die onwaardig nadert tot „de tafel des Heeren, dewijl ziekten en een langzame dood „voor hem heilmiddelen zijn.'' Gelijk de zieke van de artsenij, zoo kan ook de heiligschenner van deze bittere geneesmiddelen

het h. Misoffer op. Bij de h. Coraraunte nam de Paus de h. Hostie in de hand, wendde zich tot den koning en sprak met luide en plegtige sletn: „Vorst, indien gij sinds het verbod van Paus Nicolaus „de zonde niet meer hebt bedreven en vastelijk besloten zijt, nimmer „meer met Waldrada omgang te hebben, treed dan met vertrouwen „nader en ontvang het Sacrament des eeuwigen levens; bijaldien „echter uwe boetvaardigheid niet opregt gemeend is, waag het dan „niet, het ligchaam en bloed de.-i Heeren te ontvangen eu door da „schennis van dit h. Geheim de eeuwige verdoemenis te eten.quot; De koning sidderde op dit woord, doch het gruwelijk plan was eenmaal gemaakt en hij voltooide het, terwijl hij bij de heiligschennis nog een meineed voegde Daarop wendde zien de Paus tot de grooten, die met den koning de h. Communie wilden ontvangen, en zeide tot hen; „Indien gij in de zonde van uwen heer niet geholpen en daarmede niet ingestemd hebt, dan zij u het ligchaam „des Heeren een onderpand ten eenwigen heil.quot; Uit vrees voor eene heiligschennis traden er eenigen terug; de meesten echter communiceerden met den koning. De straf volgde spoedig op de misdaad; want naauwelijks was Lotharius op zijne terugreis te Lucca aangekomen, of hij en een groot gedeelte van zijn gevolg werden door eene boosaardige koorts overvallen, die de in 't oog loopendste en schrikkelijkste gevolgen had Zij verloren het haar, de nagels, ja zelfs de huid, terwijl een hevig vuur hen inwendig verteerde. De meesten stierven onder de oogen des konings. Deze zette niettemin zijne reis voort, zonder tot inkeer te komen. Te Piacenza aangekomen, verloor de ongelukkige heiligschenner het verstand en de spraak en stierf, zonder het minste teeken van berouw te hebben gegeven. Van geheel zijue begeleiding bleven slechts zij van den dood verschoond, die niet tot de tafel des Heereu genaderd waren, zoodat men de regtvaardige wraak van God niet kon ontkennen.

gebruik maken of niet. En 't geschiedt maar al te dikwijls , dat die middelen niet volgens het verlansen van den hemel-schen Geneeslieer worden aangewend. Maar dan treft den heiligschenner eene slnif, die veel schrikkelijker is dan de ligchamclijke dood: verblindheid bevangt zijnen geest, en rer-stole!luid maakt zich meester van zijn hart; hij stapelt zonder schroom heiligschennis op heiligschennis, en als later dien ongelukkige de oogen open gaan, dan vervalt hij in vertwijfeling. Een verschrikkelijk voorbeeld en een bewijs, dat de heiligschennis tot verstoktheid en ten laatste tot vertwijfeling voert, levert ons het onzalig einde van den verrader Judas. Die trouwelooze leerling, de eerste, die zich door eene onwaardige Communie schuldig maakte aan het ligchaarn en bloed van Jesus Christus, bleef na deze gruweldaad blind voor alle liefde-bewijzen van zijn goddelijken Meester, doof voor al zijne waarschuwingen. Als door Satan aangevuurd (Joann. Xllt: 27.) rustte hij niet, voordat hij zijnen Meester in de handen der bloeddorstige Joden had overgeleverd, en toen spoedig daarna dat schandelijk verraad, aan den Zoon van God gepleegd, hem zwaar op de ziel drukte, nam hij in vertwijfeling een strop en verhing zich. (Matth. XXVII: 7) Toen erkende men, wat Christus van hem voorspeld had; „Beter ware het hem ,,geweest nimmer geboren te zijn!quot; (Matth. XXVI: 24'.) — Mogt toch dat jammerlijk lot van dien eersten heiligschenner alle Christenen afschrikken, in zijne voetstappen te treden; mogten toch degenen, die het ongeluk hebben gehad, zooals hij, liet ligchaam en bloed des Heeren door eene onwaardige Communie te ontheiligen, met eene heilzame vreeze worden doordrongen en aangespoord tot berouw en boetvaardigheid, nu het nog tijd is, opdat niet ook voor hen de verschrikkelijke uitspraak des Heeren geldend worde: beter zou het zijn , als zij niet geboren waren ! ')

•) Iemand, die gedurende geheel zijn leven eene weinig christelijke gezindheid had getoond, verviel in eene zware ziekte. Zijne naastbe-staanden lieten een Priester roepen. De zieke sprak zijne biecht en een weinig later ontving hij de li. Teerspijze. Op het, oogenblik, dat de Priester de h. Hostie op de tong van den sten-ende wilde leggen, maakte deze eene terugstootende beweging en riep: „Ga heen,— „ga heen; ik heb in mijn leven maar eenmaal de h. communie ontvan-„gen en dat was eene onwaardige, ik ben verloren!quot; Na deze woorden stierf de ongelukkige in vertwijfeling. (Guülois.)

„Het heilige der heiligen!quot; zoo riep in vroeger tijd de Diaken, vóór dat den geloovigeti de h. Communie werd uitgereikt. Dit geschiedde om degenen, die bij het h. Offer tegenwoordig waren, plegtig te vermanen, dat slechts zij door de nuttiging van het iigchaam en bloed van Christus daaraan deel mogten nemen, die zich geene groote zonden bewust waren. De h. Eucharistie is namelijk het koninklijk gastmaal, dat Christus zijnen verlosten in zijne Kerk heeft bereid, maar ■waarvan IIij hen uitsluit, die niet bekleed zijn met het vlekkeloos kleed der heiligmakende genade. Hoe onmisbaar dit feestgewaad zij om ter goddelijke tafel te naderen, wordt ons voorgesteld in het lot, dat dien ongelukkige trof, die bij het bruiloftsmaal van den zoon des konings in het Evangelie (Matth, XXII.) zonder bruiloftskleed werd aangetroffen, en daarom van den vertoornden koning de gestrenge woorden moest hooren: „Bindt hem handen en voeten en werpt hein in de uiterste „duisternis, waar geween en geknars der tanden zijn zal;quot; en eveneens in het voorbeeld van den verloren zoon, die eerst dan bij den vaderlijken feestdisch mogt verschijnen, als hij het arme kleed, hetwelk hij uit den vreemde bad medegebragt, tegen het heerlijk gewaad, dat hem als zoon paste, had omgeruild, Iviemand wage het dus tot het hemelsch,gastmaal te naderen, tenzij hij gesierd zij met het kleed der onschuld en regtvaar-digheid, hetwelk hij in het h. Doopsel ontving, of — bijaldien hij dit heeft verloren — door voldoende boetvaardigheid herkregen liebbe. Hoe die boetvaardigheid, welke tot eene waardige ontvangst van het h. Sacrament des Altaars wordt vereischfc, wezen moet, leert ons het Concilie van Trente. (Zitt. 13.) „Men moet,quot; zoo lezen wij in het zevende hoofdstuk, „den-„gene, die de h. Communie wil ontvangen, herinneren aan , „het gebod van den Apostel: „„De inenscli beproeve zich „„zeiven.quot;quot; (I. Cor. XI: 2b.) Het kerkelijk gebruik verklaart die noodzakelijke beproeving in dezen zin, dat niemand, die zich eener doodzonde bewust is, hoezeer hij ook berouw daarover gevoelt, mag naderen lot de h. Eucharistie, zonder eerst het h. Sacrament der Biecht ontvangen te hebben. En opdat een zoo groot Sacrament niet onwaardig en dus tot dood en verdoemenis worde ontvangen, herhaalt de elfde Canon dit voorschrift, deze verklaring, er bijvoegende: ,,Indien iemand „zich zou verstouten het tegendeel te leeren, te prediken en „hardnekkig te meenen, of ook in openlijke redevoeringen te „verdedigen, hij zij van zelf geëxcommuniceerd.quot;

Hieruit leeren wij ten eerste, dat, zoo dikwerf iemand bij het onderzoek van zijn geweten zich schuldig bevindt aan eene doodzonde, het niet genoeg is, daarover een berouw te verwekken, maar dat men integendeel verpligt is vóór het ont-

vangen der heilige Communie aan een magthebbenden Priester opregt eu rouwmoedig zijne biecht fe spreken. — Ten tweede zien wij zeer duidelijk, dat de verpligting, om in dit geval vóór de h. Communie te biechten, reeds dagteekent van het gebod der zelfbeproeving, dat de Apostel heeft voorgeschreven. Want onder de woorden: „De mensch beproeve zich zeiven,quot; moet blijkbaar niet slechts een onderzoek omtrent onzen geestelijken toestand, maar ook de zuivering onzer ziel verslaan worden, en wel eene zoodanige als Jesus Christus in zijne h. Kerk heeft voorgeschreven, namelijk de zuivering door het h. Sacrament van Boetvaardigheid. En inderdaad, dewijl Christus , zooals wij in het vervolg zullen aantoonen, het h. Sacrament van Boetvaardigheid heeft ingesteld met het doel, dat wij daarin door bemiddeling des Priesters do verloren regtvaardigheid zouden herkrijgen, was het voorzeker de bedoeling van God, dat wij ons van dit middel ter regtvaardiging bijzonderlijk dan zouden bedienen, wanneer wij naderen om dit allerheiligst en verheven Sacrament te ontvangen; te meer omdat, als wij het niet in een rein hart ontvangen, het ons niet het leven, maar den dood aanbrengt. — Ten derde blijkt uit het gezegde, dat de verklaring en verordening der Kerkvergadering van Trenle niets nieuws bevat, -dewijl naar het getuigenis der h. Vaders het gebod des Apostels altijd verstaan en opgevolgd werd in den zin, dien de Kerkvergadering van Trente daaraan hecht. — Om kort te zijn willen wij hier slechts wijzen op het bovengenoemde boek van den h. Cyprianus over de gevallenen. De h. Bisschop geeft daar dengenen, die tijdens de vervolging aan de goden geofferd of offervleesch gegeten hadden, eene strenge berisping, omdat zij, „zonder eerst hunne misdaad gebiecht en „daardoor den vertoornden God bevredigd te hebben, tot de „tafel des lieeren naderden en op deze wijze nog zwaarder „zondigden tegen den Heer, dan toen zij Hem verloochenden.quot; Daarna roept hij hun het voorbeeld voor oogen van degenen, die, zonder zich werkelijk bezoedeld te hebben met de offers der goden of door de deelname aan de heidensche offerspijzen, toch, dewijl zij daaraan gedacht hadden, hunne overtreding met opregt berouw aan den Priester Gods bekenden en biechtten. Ten slotte vermaant hij allen, die, hetzij door daad, hetzij door gedachten, gezondigd hadden, onverwijld boetvaardigheid te doen: „Ik bid u, lieve broeders, dat een ieder uwer zijne „zonden belijde, zoolang bij op aarde is, zoolang hij nog „biechten kan, zoolang nog de Heer de voldoening en de „vrijspreking des Priesters als geldend aanneemt; slechts onder „die voorwaarde kan men de nadering tot de h. Geheimea „veroorloven.quot; Dit voorbeeld bewijst genoegzaam, hoezeer de Kerk er immer op heeft aangedrongen, dat niemand de h.

Communie ontvange, indien hij zich eener groote zonde bewust is, al zou die slechts door gedachten zijn bedreven; hij moet eerst met een berouwhebbend hart zijne zonden aan den Priester des Heeren biechten en de vrijspreking daarvan ontvangen.

Ter geruststelling van angstige zielen willen wij bij de verhandeling over de onwaardige Communie nog eene bemerking voegen. Indien de onwaardige Communie een zoo ontzettende gruwel, eene zoo vloekwaardige onteering van God is, wie zal dan nog tot de tafel des Heeren durven naderen, te meer daar wij, volgens de gegevene verklaring, ook na ernstige beproeving van ons zelve en eene naar onze meening goede Biecht toch nimmer eene volstrekte zekerheid hebben, dat wij voor God inderdaad geregtvaardigd en met het bruiloftskleed der heiligmakende genade versierd zijn? Moet ons dan niet telkens de vreeze vergezellen, dat wij schuldig zullen worden aan het ligchaam en bloed des Heeren? — Hierop moeten wij het algemeene antwoord geven, dat niemand zich ooit aan eene zonde, welke ook, schuldig maakt, zoolang hij die inderdaad verfoeit en voor alles ter wereld niet wil bedrijven. Heeft dus iemand zijn geweten op redelijke wijze eu zorgvuldig onderzocht en zich aan geene groote zonde schuldig bevonden, of heeft hij de erkende zonden voor zoover hij weet, aan den Priester beleden en de absolutie ontvangen; is hij verder zoo gestemd, dat hij voor geen enkelen prijs eene heilig-schennende Communie zou willen doen, maar, ook bij het vooruitzigt op de gevoeligste beschaming, van de tafel des Heeren verwijderd zou willen blijven als hij zijne onwaardigheid kende, dan heefl hij in dit geval geene reden om te vreezen, dat hij zich door het ontvangen der li. Communie aan heiligschennis zal schuldig maken. Want indien zoo iemand voor Hem, die harten en nieren doorgrondt, misschien niet geregtvaardigd ware, omdat hij welligt de groote zonden niet als zoodanig erkend heeft en daarom zonder biecht ter h. Communie is genaderd, of wijl hij uit onschuldige onwetendheid niet geldig gebiecht heeft, dan toch zou hem de onwaardige nuttiging van het h. Sacrament des iUtaars niet als misdaad worden toegerekend, niet tot verdoemenis verstrekken, üe algemeene leering: „wie de h. Commiinie in staat van dood-„zonde ontvangt, pleegt een Godsmoord en haalt zich de eeuwige „verdoemenis op den hals,quot; moet men dus verstaan in den-zelfden zin als deze leering: „Die loeel, dat hij in staat van „doodzonde is en toch communiceert, maakt zich aan heiiig-„schennis en aan de eeuwige verdoemenis schuldig.quot; Doch DEHiTiBE, GELOOFSLEEI? IV. 23

indien iemand niet weet, dat hij in staat van doodzonde is, hoewel hij dat weten koude en moest, dat is, komt zijne onwetendheid uit ligtzinnigheid, strafbare onachtzaamheid en ligtvaardig zelfbedrog voort, en zou hij in deze schuldige onwetendheid van zijnen toestand de h. Communie ontvangen. dan kan men hem in waarheid van de zonde en straf der heiligschennis niet vrijspreken.

1) Men moet trachten zijn hart ook van de dagelijksche zonden te zuiveren. Dat vraagt van ons de verhevenheid, reinheid en heiligheid van Hem, die ons zoo genadiglijk in dit goddelijk Sacrament komt bezoeken, in ons hart zijn intrek wil nomen, om ons met genaden te overladen. Wanneer een aardsch koning voornemens is eene stad met zijne tegenwoordigheid te vereeereu, dan geven zich de inwoners alle bedenkelijke moeite om alles, ook het geringste, te verwijderen, wat op zijne Majesteit bij den intogt en gedurende zijn verblijf eeu pijnlijken of ook maar een onaangenamen indruk zou kunnen maken. Zouden wij niet hetzelfde doen, wanneer wij voornemens zijn den Koning des hemels, den Heer der heerscharen in ons hart te ontvangen? En dewijl wij, door zijn eigen goddelijk woord onderwezen, weten, dat Hem, den Allerzuiverste cn Allerheiligste, niets zoo zeer mishaagt als de zonde, zouden wij dan nog dralen, met de grootste zorg elk spoor daarvan uit onze ziel te verwijderen ? Zeer schoon zegt de Kerkvergadering van Trente: (Zitt. 13. hfdst. 7.) „Indien „het passend is in het algemeen, tot eene heilige verrigling „niet anders dan in heilige gesteltenissen over te gaan, dan „moet ook de Christen, naarmate hij een hooger begrip van „de heiligheid en goddelijkheid van dit hemelsch Sacrament „heeft, des te zorgvuldiger zich wachten, het zonder grooten „eerbied en heiligheid te ontvangen.quot; — Toen Mozes op den berg Horeb het brandende braambosch naderde, riep de Heer hem toe: „Ontdoe u van uw schoeisel, want de plaats, waar „gij staat, is heilig.quot; (2. Mos. III: 5.) God wilde niet, dat zijn dienaar die heilige plaats, waar Hij bijzonderlijk tegenwoordig was, niet schoenen, waaraan iets onheiligs kleefde, zou naderen; blootvoels moest hij daar staan. Hoeveel meer zal Hij van ons verlangen, dat ons hart, hetwelk Hij door zijn geheimvol bezoek tot een tempel wijdt, van alle onheilige neigingen gezuiverd zij? Christus zelf gaf ons te kennen, hoezeer wij ons best moeten doen, ons hart geheel te zuiveren cm voor het ontvangen der h. Communie des te waardiger te

wezen. Vóórdat Hij namelijk bij het laatste avondmaal de h. Communie aan zijne leerlingen uitreikte, waschte Hij hun de K voeten, opclat zij door die afvvassohing van het aardsche stof ^%zouden vermaand worden, hunne harten van alle, ook van de geringste zondevlekken te zuiveren, ora zijn goddelijk vleesch en bloed des te waardiger fe nuttigen. Daarom sprak Jesus bij die gelegenheid; (Joan. XITI: 10.) „Die gewasschen is „heeft niet meer noodig dan zijne voeten te wasschen, om „geheel zuiver te wezen;quot; dat is, naar de uitlegging der Vaders, die van groote zonden zuiver is, heeft slechts te zorgen , dat hij zich ook van de dagelijksche zonden reinige, opdat hij alzoo Mij in een geheel zuiver hart ontvange En zelfs de door het geloof geleerde waarheid, dat Jesus Christus wilde, dat zijne h. Moeder van elke vlek der erfzonde en van alle dadelijke zonde vrij zou wezen, toont ons duidelijk aan, hoe reiu het hart moet zijn , waarin Hij wil wonen.

Doch niet slechts de heiligheid des Sacraments, maar ook ons eigen geestelijk nut, eischt van ons, vóór de h. Communie ons hart van de kleinste vlek der zonde te zuiveren. Want al maken de dagelijksche zonden de h. Communie niet onwaardig of tot eene heiligschennis, zij verminderen toch de werking der genade. Moest de Christen, om waardig te com-municeeren, van elke, zelfs dagelijksche zonde zuiver wezen, dan zou het voorzeker eene groote dwaling zijn te leeren, dat de h. Communie ons daarvan zuivert. Evenwel zijn de dagelijksche zonden oorzaak, dat de li. Communie in de ziel van hem, die haar ontvangt, niet al die heerlijke vruchten voortbrengt, welke zij voortbrengen zou, bijaldien deze daarvan gezuiverd ware. Immers dewijl van den eenen kant de mate der genade , die met het nuttigen van het h. Sacrament des Altaars is verbonden, hoofdzakelijk afhangt van de meer of minder innige en volkomene vereeniging der ziel met Jesus Christus, de eerste bron van alle genade, en omdat van den anderen kant die vereeniging inniger en volmaakter is, naarmate de ziel door grootere zuiverheid zich onderscheidt en het welbehagen van haren goddelijken Bruidegom tot zich trekt, daarom is het duidelijk, dat eene ziel, die er ernstiEr naar streeft, door opregt berouw en door werken van liefde en boetvaardigheid hare dagelijksche zondenvlekken uit te delgen, rijker en milder begiftigd van dit goddelijk liefdemaal zal opstaan. — De dagelijksche zonden overigens verminderen niet slechts de vruchten der h. Communie, omdat zij^TTê volmaakte vereeniging der ziel met Christus in den weg staan, maar ook omdat zij de werking der medegedeelde genaden verhinderen. De Heiland namelijk nadert de ziel als een goddelijk vuur, om haar fe ontsteken , te doorgloeijen en in zekere mate in zich

zeiven te veranderen. Die ontvlamming, ontsteking en verandering, vinden eeni'beletsel in de dagelijksche zonden, zooals het voclit, dat in hèt hout is doorgedrongen, het belet vuur te vatten en in lichten gloed te ontbranden. Vandaar dan ook dat zij, die met dagelijksche zonden bevlekt communiceeren, niet dien inwendigen troost, dien lust voor het hemelsche en het goddelijke, niet die kracht en vastberadenheid in de beoefening van het goede, zelfs van heldhaftige deugd verkrijgen, die toch de vruchten van dit goddelijk Sacrament zijn ; vandaar dat men, zooals een geestelijk schrijver (Tauler) opmerkt, er dagelijks velen ziet, die, ofschoon zij dikwerf de h. Communie ontvangen, toch immer zonder deugden en vol zwakheden blijven. Is dat niet inderdaad te beklagen ? Jesus Christus komt tot ons met de kostbaarste schatten zijner goddelijke genaden , met schatten , toereikend genoeg om hemel en aarde rijk te maken, en wij houden niet op arm aan genade te zijn. Waarlijk niet aan Jesus, maar aan ons alleen ligt de schuld van onze geestelijke ellende, van onze beklagenswaardige armoede aan genade en werken van deugd.

Teneinde ons in het vervolg voor dien ongelukkigen toestand te vrijwaren, moeten wij ten eerste zorg dragen, dat wij, voornemens om tot de tafel des Heeren te naderen, ons niet schuldig maken aan dagelijksche zonden van verstrooijing, van ij delheid. afgekeerdheid of liefdeloosheid jegens den naaste. Mogten wij op dat punt die teederheid van geweten bezitten, die de h. Chrysostomus had, van wien zijn levensbeschrijver Palladius verhaalt, dat hij bij gelegenheid eener kerkelijke Synode den Bisschop van Pisidië verzocht, om in zijne plaats het Offer op te dragen, dewijl hij in de vergadering der Bisschoppen te veel geijverd had en het ongepast achtte, met een opgewonden gemoed aan het altaar te treden. - Ten tweede moeten wij vóór de h. Communie met behulp der goddelijke genade ons hart zorgvuldig van alle vrijwillige gehechtheid aan elke dagelijksche zonde zuiveren. En ZGodanige gehechtheid heeft hij, die geen berouw gevoelt over eene bedreven dagelijksche zonde, welke dan ook, of zich niet ontziet die te plegen, noch in 't algemeen den wil heeft om die te vermijden. -— Ten derde de Christen, die de h. Communie wil ontvangen, ook over de dagelijksche zonden, welke hij enkel uit zwakheid en onoplettendheid heeft bedreven, een opregt berouw verwekken en God bidden, dat hij door de h. Communie de genade moge deelachtig worden, om die in 't vervolg niet weder te bedrijven. Het beste en zekerste, ofschoon niet het eenigste en noodzakelijke middel om voor de h. Communie zijne ziel ook van de dagelijksche zonden te reinigen, is de h. Biecht. Wij lezen van vele Heiligen, dat

zij door de dagelijksche Biecht zich tot de dagelijksche Communie voorbereidden. Zoo lezen wij, om er een te noemen, in de akten der heiligverklaring van den h. Carolus Borromeüs, dat hij, volgens de verklaring van vele getuigen, gewoon was dagelijks de h. Mis te lezen en telken male zijne kleinste gebreken te biechten. Kan dit voorbeeld niet door alle ge-loovigen nagevolgd worden, dan toch is aan allen, die meermalen in de week communiceeren, de vrome gewoonte aan te raden alle weken eens te biechten, al zijn zij zich niet van groote zonden bewust. Die echter zeldzamer ter communie gaat ,a j mag nooit nalaten, door de h. Biecht zich daartoe voor te.'ƒ' bereiden.

2) Wij moeten ons beijveren, in ons hart godsvrucht en ijver op te wekken. — Op de reeds vroeger aangehaalde woorden : „het Heilige voor de Heiligenquot; zins-pelend, zegt de h. Chrystos-tomus (Homil. 17. over den brief aan de Hebr.) met zeer veel nadruk: „Die niet heilig is, trede niet nader tot de tafel des „Heeren; heilig echter is men niet door enkel vrij te zijn van „zonden, maar door de rijke versiering van deugden.quot; ¹) , Getrouwe en toegenegen onderdanen van een aardschen koning / stellen zich niet tevreden met slechts de straten te reinigen, langs welke hij in de stad zijne intrede zal doen, ook niet met hem eene zindelijke woning in gereedheid te brengen. Zij zullen veeleer, als de hooge bezoeker nadert, met onverdroten ijver en groote zorg de straten, waardoor hij zijn intogt zal houden, inet^ triumfbogen, guirlandes en kostbare tapijten, met schilderijen, beelden en heerlijk omkranste opschriften tooijen , de straten zelve met bloemen bestrooijen en het paleis, dat den hoogen gast zal ontvangen, met waarlijk koninklijke pracht versieren en opluisteren. Zoo ook mogen wij, wanneer Jesus Christus, de hemelsche Koning, ons in het allerheiligst Sacrament wil komen bezoeken, ons niet tevreden stellen met de zuivering onzes harten van elke zonde. Het betaamt ook, dat wij met grooten ijver en innige godsvrucht ons best doen om den Heiland in ons hart eene aangename, zijner goddelijke Majesteit waardige woning te bereiden. Die hulde, die teedere oplettendheid en liefde bewezen de Heiligen hunnen goddelijken Koning immer met bewonderingwekkenden ijver. Was ook geheel hun leven, hun deugdzaam gedrag eene voorbereiding voor de h. Communie, toch, als de dag en het uur naderde, waarop het hun vergund zou worden die werkelijk te ontvangen,

De Jansenisten gingen echter te ver, toen zij eiscliten, dat een ieder zich van de h. Communie zou onthouden, „die nog „niet in 't bezit ia der zuiverste liefde tot God.quot; Bulla Unifjenitm prop. 23.

dun verdubbelden zij hun ijver in de beoefening van goede werken en ontvlamden hunne harten meer en meer met die vurige liefde en godsvrucht voor Jesus Christus. Den vooravond en den morgen van dien gelukkigen dag, die hen in de armen van den beminden Bruidegom der zielen zou voeren, wijdden zij aan het gebed, de overweging en de godvruchtige lezing om die gevoelens en verlangens in zich op te wekken, welke aan een zoo verbeven gunstbetoon des goddelijken Verlossers beantwoorden. Yan den h. Aloysius, dien engtl iu menschen-gedaante, verbalen zijne levensbeschrijvers, dat hij de drie laatste dagen der week gebruikte om zich tot het ontvangen der h. Communie voor te bereiden, en de drie eerste dagen der week om God voor de ontvangen genade te bedanken. Zoo werd voor dien heiligen jongeling de h. Communie, de vereeniging met Jesus in het allerheiligst Sacrament, het middelpunt van zijn aardsche leven, als 't ware de zon, waarom zich alle neigingen, wenschen en begeerten wentelden, waaraan zij in zekere mate goddelijke wijding en veredeling ontleenden. ') Hoe be-

') Wij hebben gesproken over de wonderbare werkingen, die de h. Communie in de h. Kosa van Lima voortbragt; het zal daarom niet zonder nut zijn in het kort te beschrijven, hoe de genoemde dienaresse des Heeren zich daartoe voorbereidde. Wij zullen daaruit leeren, hoe ook wij ons tot het ontvangen der h Eucharistie moeten voorbereiden, om aan dergelijke vruchten deelachtig te worden; want dit staat vast, dat de vruchten der h. Communie in 't algemeen rijker zijn, naarmate wij ons ijveriger voorbereiden. Gelijk namelijk, indien vele personen aan één licht hunne kaarsen aansteken, allen wel licht en warmte krijgen, maar hij het meest, die eene grootere kaars heeft, zoo ontvangen ook allen, die tot de h. Communie naderen, de genade des Heeren, die licht en warmte tevens is; maar hij, die grootere godsvrucht en liefde medebrengt, ontvangt die ook in grootere mate. — De h. Eosa begon hare voorbereiding tot de h. Communie met de Biecht, die zij na zorgvuldig onderzoek des gewetens gewoon was onder vele tranen van berouw te spreken. Op den dag vóór de h. Communie hield zij eene gestrenge vaste en verrigtte nog andere werken van boetvaardigheid. Zij bereidde dan den Heiland in haar hart de bruide-gomskamer door akten van eerbied, nederigheid en liefde; vol verlangen verlichtte ze (zooals haar levensbeschrijver zich uitdrukt) die met het licht van godvruchtige overweging en geestelijke lezing, namelijk uit Lodewijk van Granada, (Boek over het gebed) *) vervulde die met de kostelijke geuren van vurige smeekingen en verzamelde al hare krachten en de vermogens harer ziel ten dienste van den beminden Gast, wiens genadig bezoek haar den volgenden dag toelachte. En deze godvruchtige oefeningen herhaalde zij telkens zoo ijverig en zorgvuldig, als ware het haar slechts eens in haar leven vergund de h. Communie te ontvangen. (Bolland, t. a. p.)

*) Voor de geestelijke lezing op den vooravond der h. Communie is ook vooral aan te raden bet vierde boek van de navolging van Christus, door Thomas van Kempen.

schamend is dit voorbeeld niet voor zoovele Christenen, die zonder eenige voorbereiding en godsvrucht, met een ijskoud hart en verstrooide gedachten tot het goddelijk maal der liefde naderen, wien één kwartier uurs van voorbereiding voor de h. Communie reeds te lang en te vermoeijend toeschijnt! Beminde Christenen, hebben wij soms den lijd niet, om, zooals Aloysius, geheele dagen aan de voorbereiding tot de nuttiging dezer hemelsche spijze te wijden, laten wij dan toch ons best doen om den morgen, waarop wij willen communiceeren, in godsvrucht en heilige ingetogenheid door te brengen, en beijveren wij ons, onmiddellijk vóór die heilige handeling, door heilige overwegingen en vrome aktei) van geloof, van aanbidding, ootmoed en berouw, van hoop, liefde en vurig verlangen ons hart tot ijver en godsvrucht te stemmen. Waarlijk, Christenen, indien wij ernstig behartigen, loie degene is, die in de h. Communie tot ons komt, hos en ivaarom Hij ons deze genade bewijst, ons, die om onze nietigheid, om onze gebreken en zonden die hooge gunst zoo onwaardig zijn; als wij bedenken, dat het Jesus is, die als God eeuwig in den hemel troont en als Godmensch zetelt aan de regterhand zijns Vaders; Jesus, wien Maria, de Koningin des hemels, onder haar hart en op hare armen heeft gedragen, Jesus, onze Heiland, onze Vriend, onze Broeder, onze Koning, de Bruidegom onzer zielen; als wij bedenken, dat Hij tot ons komt, niet slechts zooals eens tot Zachaeus, om bij ons te herbergen, niet als tot Martha en Maria, om bij ons te eten, maar, zooals bij het laatste avondmaal tot zijne leerlingen , om onder de h. gedaante van brood onze spijze te worden; als wij verder wel bedenken, dat Jesus tot ons komt om ons te zegenen, zooals Hij eens de kleine kinderen zegende, die men tot Hem bragt; om ons met hel brood des levens te voeden, zooals Hij eens vijf duizend menschen voedde, die Hem in de woestijn gevolgd waren; om ons te genezen, zooals Hij weleer de blinden, lammen en doofstommen genas; om ons te redden, gelijk Hij zijne leerlingen redde op de zee van Tiberias; om ons le troosten, zooals Hij na zijne opstanding de zijnen heeft getroost; om ons gelukkig te maken, evenals Hij, in zijn verheerlijkt ligchaam verschijnend , zijne leerlingen gelukkig heeft gemaakt; als wij dat alles bevroeden en ernstig overwegen — dan zal onze voorbereiding tot de b. Communie ongetwijfeld Gode welgevallig en ons hoogst voordeelig wezen; dan zullen in ons hart die gevoelens ontwaken , welke den communiceerende ten heil verstrekken, en de oefeningen of akten van geloof, hoop, liefde, aanbidding, verlangen, enz. zullen van zelf uit die heilige gevcelens en gewaarwordingen geboren worden,

gelijk bij een koesterenden straal der lentezon de bloesems uit de knoppen breken, *) ')

*) De bedoelde akten vóór de h. Communie vindt men in elk kerkboek aangegeven.

Wij geven liier de akten op, zooals die in de meeste gebedenboeken worden gevonden. Het is zeer raadzaam, dat zij, die voor 't eerst ter h. Communie naderen, deze van buiten leeren. Geloof: O, mijn Jesus! ik geloof vastelijk alles, wat Gij geopenbaard hebt; vooral geloof ik, dat Gij wezenlijk tegenwoordig zijt in het h. Sacrament des Altaars, dewijl Gij, de eeuwige en onfeilbare Waarheid, zulks gezegd hebt. — Aanbidding: O mijn Jesus! in vereenigingmet alle Engelen en Heiligen, aanbid ik D in het heiligste Sacrament, waarin Gij uit liefde voor mij zijt verborgen; ik aanbid D als mijn Heer en mijn God, als mijn Schepper en Zaligmaker. — Berouw: O mijn Jesus! ik betreur uit geheel mim. hart al mijne zonden, omdat ik daardoor ü, mijn goeden God, lt;rien ik boven alles bemin, vertoornd en beleedigd heb. — nederigheid: Mijn Heer en Heiland! hoe durf ik na zoovele beleedigingen nog tot CJ naderen? Waarlijk, ik ben niet waardig, U in mijn hart te ontvangen, maar spreek slechts één woord en mijne ziel zal gezond worden. — Hoop: Ja, liefdevolste Jesus! uwe barmhartigheid is zonder grenzen; Gij komt tot mij en wilt in mijn hart wonen. Dan zult Gij ook. ik vertrouw het vast, mij heiligen en met uwe genade vervullen. — Liefde: O, mijn Jesus! Gij hebt mij bemind tot den kruisdood toe en uit liefde voor mij wilt Gij nu ook het voedsel mijner ziel worden. O, hoe zal ik uwe liefde vergelden? Uit liefde voor ü wil ik leven en sterven. — Verlangen-. Kom, o Jesus, kom en neem bezit van mijn hart, het zal geheel aan ü toebehooren; kom mij bezoeken en versterk mij, o Jesus, met uwe genade.

') Hoewel het hoogst passend en prijzenswaardig is, zich tot het ontvangen van onzen Heiland in het allerheiligste Sacrament met groote zorg voor te bereiden, geldt dit toch bijzonder van de eerste h. Communie, dewijl de ondervinding leert, hoe onuitsprekelijk veel er van afhangt, dat deze waardig en met bijzonderen ijver worde ontvangen. Maar al te ligt opent eene laauwe of onwaardige eerste h. Communie eene lange rij van laauwe en onwaardige h. Communiën, die, wat zeer is te duchten, met een heiligschennend ontvangen der h. Teerspijze wordt gesloten; terwijl daarentegen eene waardige, vurige eerste h. Communie aan de ziel een magtigen stoot geeft om op den weg der christelijke deugd voort te wandelen, en tevens een begin en tot navolging aansporend voorbeeld van alle volgende Communiën wordt. Mogten toch alle kinderen, wien het vergund wordt, zich voor de eerste maal met Jesus in het h. Sacrament te ver-ecnigeii, het gezegde indachtig, met dat brandend verlangen en met dien ijver zich tot die eerste, op geheel ons leven zooveel invloed hebbende vereeniging voorbereiden, als de h. Maria Mag-dalena de Pazzis dit gedaan heeft. Zij had een zoo groot verlangen naar het h Sacrament des Altaars, dat haar, naar hetberigt van baren levensbeschrijver P. Cepari, de tijd vóór de eerste h. Communie als duizend jaren toescheen. Op haar tiende jaar werd het haar eindelijk toegestaan tot de tafel des Heeren te naderen. De vreugde, die het godvruchtige kind daarover gevoelde, was even onbeschrijflijk als hare dankbaarheid jegens God voor deze onschatbare weldaad. Zij beschouwde zich als het gelukkigste schepsel der wereld en toen de dag der eerste h. Communie naderde, dacht en

1) Men moet nuchter wezen, dat is men mag sinds middernacht niets gegeten of gedronken hebben. Wanneer dus

sprak zij van niets anders dan van Jesus in het allerheiligste Sacrament. Die zalige dag, waartoe zij zicli met vele gebeden en verstervingen voorbereidde, was bet feest van Maria-Boodscliap (in het jaar 1576). Toen zij haren hemelschen Gaat met den diepsten eerbied, met engelachtige aanbidding en innige godsvrucht in haar hart had ontvangen, gevoelde zij zich door de komst van het menschge-worden Woord zoo met troost en vreugde vervuld, dat zij later gewoon was te zeggen, nooit zoo iets beleefd te hebben, en zij werd zoo ontvlamd van liefde tot dit levend brood des hemels, dat zij in het vervolg immer een vurig verlangen gevoelde, het meermalen te ontvangen. Uit het aangehaalde voorbeeld, dat wij nog met vele andere uit de levensbeschrijvingen der Heiligen zouden kunnen vermeerderen, kan men zeer gemakkelijk zien, dat Jesus Christus bij zijn eerste bezoek in hunne jeugdige, wel voorbereide harten iets buitengewoons werkte, en hen zoo gelukkig maakte, dat zij den dag hunner eerste h. Communie als den gelukkigsten huns levens beschouwden.

Het is overigens niet noodig ons hier uitsluitend op het voorbeeld der Heiligen te beroepen. Ieder Christen, wien door zijn geweten niet het verwijt wordt toegevoegd, dat hij zijne eerste h. Communie zonder behoorlijke voorbereiding of zelfs heiligschennend heeft gedaan, ieder Christen wordt meer of minder getroffen, wanneer hij den blijden dag der eerste h. Communie herdenkt, en menigeen zal het luide bekennen, dat het inderdaad de schoonste en gelukkigste dag zijns levens was. — Zoo deed keizer Napoleon I bij de volgende gelegenheid. Op zekeren dag zaten na een gewonnen veldslag vele hoogere officieren in de tent van Napoleon aan tafel en bevonden zich in de vrolijkste stemming. Toen kreeg een der aanwezigen den inval, in rondvraag te brengen, welke dag wel voor ieder der dischgenooten de schoonste en gelukkigste zijns levens was geweest. Dat voorstel wekte de aandacht. JÉen ieder bezon zich en gaf dan naar zijne meening het antwoord: de een noemde den dag, waarop hij een ordeteeken ontving, de ander den dag, waarop hij tot generaal was verheven, enz. als den gelukkigaten en schoonsten dag van zijn leven. Toen de beurt aan Napoleon was gekomen, scheen deze in gedachten verzonken en liet eene wijl op het antwoord wachten. „Gij moetquot; zoo sprak een der officieren, „wel in verlegenheid geraken, om den schoonsten en gelukkigsten „uwer levensdagen te kunnen noemen, dewijl gij er zoo vele schoone „en gelukkige in uw leven telt.quot; „Volstrekt niet,quot; antwoordde Napoleon, „ik ken den schoonsten en gelukkigsten dag mijns levens „zeer wel; het was de dag mijner eerste h. Communie.quot; De jonge oihcieren lachten bij dit antwoord, dat zij in hunne ligtzinnigheid voor eene scherts aanzagen. Generaal Drouot lachte niet mede, maar wischte diep getroffen zich een traan uit de oogen. Napoleon, die het bemerkte, ging tot hem, klopte hem vertrouwelijk op don schouder en sprak: „Beste Drouot! dat verblijdt mij; gij alleen „hebt mij begrepen.quot; (Deze trek verhaalt onder anderen ook de Univers, 29 April 1840.)

Degene, die ons gezegde wel begrijpt, zal voorzeker de bemoei-jingen van ijverige zielzorgers goedkeuren, die zich alles getroosten

iemand sinds middernacht niet nuchter is, al zou hij slechts water of eenige andere spijze of drank, zelfs een geneesmiddel, in hoe geringe hoeveelheid ook, gebruikt hebben, dan mag

niet slechts om de kinderen, die voor 't eerst zullen communiceeren • omtrent de heiligheid en het gewigt dier handeling wel te onder-rigten, maar ook om de openlijke plegtigheid der eerste h. Communie met grooten luister te vieren, zooals reeds in de eerste tijden der Kerk gebruikelijk was. *) Het zinvolle der kerkelijke plegtig-hedeu, vooral de zoo treffende vernieuwing der doopbeloften, de welgepaste versiering der altaren, de godvruchtige stemming van het aanwezige volk, de bezielde redevoering des zielzorgers tot de kinderen en hunne ouders, de plegtige en eerbiedige nadering tot de communiebank, dat alles maakt een diepen indruk, niet slechts op de zinnen maar ook op het hart der kinderen en prent daarin de herinnering aan de eerste h. Communie met onuitwischbare trekken. Kn deze herinnering zal niet vruchteloos zijn voor het volgend leven; dikwerf zal het den Christen tot beoefening der deugd aansporen, dikwijls zijne schreden op den weg der zonde stuiten, hem terughouden van beleedigingen jegens zijnen hemelschen Vader. — Toen generaal iiadet van keizer Napoleon het bevel had ontvangen om Pius VII gevangen te nemen en uit Kome weg te voeren, maakte hij de noodige beschikkingen, die tot het volvoeren van die euveldaad vereischt werden, liep eenige deuren van het pauselijk paleis open en drong woest voort tot in de kamer des h. Vaders, ïoen hij daar den grijzen plaatsbekleeder van Christus in zijne pauselijke kleeding weerloos voor zich zag, trad hij verslagen terug. Kcrbied en vrees namen de plaats in van de woestheid des krijgs-mans en sidderend deelde hij den h. Vader het ontvangen bevel mede. Eenige jaren later vroeg men den genoemden generaal, wat toch de oorzaak was geweest van de plotselinge verandering in zijne handelwijze jegens Pius VIL „Het was,quot; zeide hij, „de herinnering „aan mijne eerste h. Communie, die zich bij mij opdrong, den „levendigsten indruk op mij maakte en mij met afschuw vervulde „voor het gehate bevel mij opgedragen.quot; (Bij Guillois uit het leven van Pius VIL door Artaud.)

Gelijk de kerkelijke en godsdienstige plegtigheid van den eersten h. Communiedag, indien de kinderen eerst van de hoogc beteekenis dier plegtigheid behoorlijk onderrigt zijn, bovenal geschikt is om de heilzame uitwerkselen der h. Communie zelve te bevorderen en te bewaren, is het eveneens zeker, dat de wereldsche pronk, ijdele opschik, overdreven pracht in kleeding en huiselijke feestpartijen de gemoederen der kinderen van het Allerheiligste aftrekken, hunne godsvrucht verstoren of geheel onderdrukken en de uitwerkingen der eerste h. Communie zoo al niet geheel beletten, dan toch ten minste verminderen. Als de huiselijke feestelijkheden, die men bij zulke plegtigheid aanrigt, niet met de kerkelijke overeenstemmen; indien zij veeleer om hun wereldschen toon den indruk daarvan uitwisschen, dan zijn zij beklagenswaardige misbruiken, en de zielzorgers vervullen gewia een hunner heiligste pligten, wanneer zij met allen ernst daartegen ijveren en die voorkomen. Ouders, die christelijk gezind zijn, zullen daartoe gaarne de hand leenen, dewijl het hun niet kan ontgaan, hoezeer daardoor de geestelijke welvaart hunner kinderen wordt bevorderd.

*) Zie de werken van den h. Ambrosius. (IN'oor bij het boek ovsr de geheimen No. 43).

hij niet communiceeren. Zoo luidt het voorschrift, dat daaromtrent door de Kerk pegeven is. ¹) Als iemand er redelijkerwijze aan twijfelt, of hij ieis genuttigd heeft of niet, dan mag hij strikt genomen ter h. Coramunie gaan, want in dat geval is hij niet verpligt om het twijfelachtig beletsel als zeker bestaande aan te nemen, hoewel het beter is de h. Communie uit te stellen, als het gevoegelijk kan geschieden. ²) Indien iemand eenig overblijfsel van spijs, of bij het zuiveren van den mond een druppel water onvrijwillig doorslikt, dan mag hij evenwel tot de h. Communie naderen, omdat het eerste niet als spijs, het laatste niet als drank genuttigd, maar als speeksel doorgeslikt wordt. — Van het gebod om nuchter te communiceeren zijn alleen uitgezonderd de gevaarlijke zieken , die de h. Communie als Teerspijze ontvangen, en ook dan, wanneer hun in dezelfde ziekte, bij langen duur van het doodsgevaar, of bij het ontstaan van nieuw gevaar, herhaaldelijk de h Teerspijze wordt gegeven. Deze uitzondering werd ten allen tijde gemaakt en ook gebillijkt; anders toch zouden juist zij, die deze geestelijke versterking het meest noodig hebben, haar meermalen moeten ontberen. En hierbij is nog op te merken, dat voor deze uitzondering niet alleen de zekerheid, maar ook slechts de. waarschijnlijkheid van doodsgevaar voldoende is, vooral wanneer de vreeze bestaat, dat de zieke plotseling kan sterven. ³) Overeenkomstig de eenparige leering der Godgeleerden gebiedt de Kerk buiten dit geval het h. Sacrament des Altaars nuchter te ontvangen en wel onder doodzonde, vooral om het groote misbruik dat het veronachtzamen van dit voorschrift in 't, leven zou roepen. ') Keeds de h. Paulus vond zich ge-

') Indien een zieke, ter oorzake van het gebod der Kerk, dat ons gebiedt nuchter te wezen, niet zoo dikwijls de h. Communie kan ontvangen als hij wel wenscht, dan bedenke hij, dat gehoorzaamheid beter is dan ofler, en dat de Heer ook met de geestelijke «quot;■ommunie die genade kan verbinden en in dat geval ongetwijfeld dikwerf verbindt, welke Hij aan de ziel in de wezenlijke Communie mededeelt. De Kerk moet bij het voorschrijven harer geboden een vasten en bepaalden regel vaststellen, opdat hare onderdanen weten, aan wie daardoor verpligtingen worden opgelegd en aan wie niet; eveneens moet zij bij de handhaving van gegeven bevelen er op letten, dat deze niet door veelvuldige overtreding opgeheven worden. Wanneer nu de h. Kerk, behalve de zieken die in gevaar verkeeren, van het gebod om nuchter te wezen ook hen zoude uitzonderen, die niet gevaarlijk ziek zijn, hoe zou men dan de mate van ziekte of zwakte moeten bepalen om ons van het nuchter zijn vrij te spreken! Jïn indien zij in het algemeen alle zieken en zwakken van de genoemde wet wilde vrijspreken, zou men dan nog het gebod

drongen het misbruik van te eten of te drinken voor de h. Communie te veroordeelen, en hij deed dit met gestrengheid, toen hij aan de gemeente van Corinthe, waar misbruik ontstaan was, op verwijtenden toon schreef: „Bij uwe vereenigingen „heet het niet meer het avondmaal des Hoeren vieren. Want „een ieder neemt eerst zijn avondmaal om te eten, en de een „lijdt honger en de ander drinkt te veel.quot; (1 Cor. XI: 20, 21.) En toen hij later te Corinthe kwam, gebood hij, om het gezegde misbruik geheel uit te roeijen, dat men de h. Communie nuchter zou ontvangen en eerst daarna het liefdemaal houden. Daarop duiden de woorden, die wij in den reeds aangehaaldeu brief lezen: (vers 34.) „Het overige zal ik regelen, als ik bij „u zal zijn gekomen.quot; Zoo verklaart onder anderen de h. Kerkleeraar Augustinus deze plaats (br. 54.) en voegt er bij; „Het „was eene zaak van al te groot belang om in een brief het „geheele (op het ontvangen der h. Communie betrekking heb-„bende) voorschrift aan te geven, hetwelk tegenwoordig door „de geheele Kerk overal wordt gehandhaafd.quot; — Wij hebben dus redenen genoeg om aan te nemen, dat dit gebod van den tijd der Apostelen dagteekent. In allen gevalle is het een. algemeen, tot de vroegste tijden opklimmend voorschrift. Tertulliaan *) reeds vestigt de aandacht op de in zijnen tijd heerschende gewoonte om de h. Eucharistie vóór alle andere spijzen te ontvangen; eveneens getuigt de h. Augustinus (t. a.

als geldend kunnen achten? Zouden dan niet de meesten, onder voorwendsel van door de opvolging van dat gebod aan launne zwakke gezondheid te kort te doen of gevaar te berokkenen, zich daarvan ontheven wanen? Daarom spreekt de roomsche Stoel enkel en alleen de gevaarlijke zieken vrij van de gehoorzaamheid aan dit gebod verschuldigd, en verleent, zooals bekend is, aan anderen in den regel geene dispensatie. — Van vele Heiligen weten wij, dat zij zich soms uit een geest van gehoorzaamheid de h. Communie ontzegden, maar dat zij, hoewel soms met de grootste moeite, nuchter bleven. De li. Magdalena de Pazzis was sinds hare intrede in het klooster gewend eiken dag te communiceeren. ISa eenigen tijd had de koorts hare ligchamelijke krachten zoozeer verzwakt, dat zij het niet langer dan drie uren zonder voedsel kon uithouden. Bleef zij ook slechts een weinig langer zonder spijze, dan overviel haar een buitengewoon hevige hoest, die haar niet verliet vooraleer zij iets had gegeten. Om echter het Brood der sterken niet te ontberen, verdroeg zij deze bezwaren eiken nacht, totdat de biechtvader haar des morgens de h. Communie bragt. Gaf haar soms iemand den raad, tot vermindering barer smarten toch liever iets te nuttigen, dan antwoordde zij: „Lieve zuster, ik heb die „geestelijke versterking te zeer noodig. ik wenschte veel meer voor „Jesus te doen dan dit; ik offer Hem dit kleine hjden op als voor-„bereiding, en zoolang als ik kan, wil ik dit weinige gaarne lijden „om Hem te kunnen ontvangen. De h.. Communie toch is mijn „eenige troost in deze ziekte.quot; (Cepari op eene and. pl. hoofdst. 48.)

p.) van het gebruik der geheele Kerk sprekend, uitdrukkelijk: „De h. Communie wordt altijd slechts door hen ontvangen, „die nog nuchter zijn.quot; Met grond dus beroept zich het algeineen Concilie van Constans, bij de hernieuwing van dat gebod , op de heilige voorschriften ¹) en het gevestigd gebruik der Kerk. —• Zelfs in geval dat dit kerkelijk gebruik minder oud ware, dan toch zouden wij immer met den h. Kerkleeraar Augustinus (t. a. p.) denken en spreken: „Het heeft den „h. Geest goedgedacht voor te schrijven, dat, uit eerbied voor „dit zoo verheven Sacrament, het ligchaam des Heeren vóór „elke andere spijze den mond des Christens inga. Want om „die reden wordt dit gebruik over geheel den aardbodem ge-„handhaafd.quot; De zinspeling van den h. Kerkvader op het gebod van het eerste Concilie van Jerusalem, in de eerste woorden van dezen tekst opgesloten, is vol beteekenis. Gelijk namelijk de h. Geest daar door den mond der Kerk het nuttigen van „offerspijzen, van bloed en gestikt vleesch (Hand. der Apost. XV: 29) verbood, zoo verbiedt dezelfde li. Geest ook hier door de Kerk het nuttigen van welk voedsel ook vuor het ontvangen der h. Communie.

2) Men moet eerbaar gekleed aan de h. tafel verschijnen. — Een kleed is eerbaar, als het tot eer verstrekt van hem, die het draagt en ook voor wien men het draagt. Wie bij voorbeeld een vuil, versleten kleed aantrekt, ofschoon hij een rein en beter te zijner beschikking heeft, of wie in een wellustige)!, ergernisgevenden opschik voor den dag komt, die on teert zich zei ven eu ook dengene, voor wien hij aldus verschijnt, omdat hij minachting jegens hem toont. Indien iemand daarentegen eene armelijke, verstelde, maar toch heldere en zedige kleeding draagt,¹ dan strekt het hem en ook dengene, tot wien hij nadert, tot eere. Geldt dit in den omgang met-de menscheu, en zou niemand zich durven verstouten anders dan naar vermogen fatsoenlijk gekleed een voornaam heer te bezoeken of zich aan diens disch neder te zetten, met hoeveel meer regt moet dan niet hij zich eerbaar kleeden, die voornemens is in het huis van God, in de tegenwoordigheid van Jesus Christus, aan de tafel van den Koning der koningen te verschijnen. Wel is het waar, onze Heiland ziet niet zoozeer op het vergankelijk kleed, dat het ligchaam bedekt, als wel op het onvergankelijke, dat de ziel versiert; maar niettemin eischt toch zijne goddelijke Majesteit, dat wij Hem die eer

Pouget (Instit. cathol) haalt meerdere Canons van de Synoden der zevende eeuw aan en voegt er dan bij: „Overbodig zou „bet zijn nog meer getuigenissen aan te balen, dewijl bijna alle „audcre Synoden betzelfde voorschrijven.quot;

bewijzen, welke de onbeschaafde en bedorvens^e mensch niet aan een aardschen vorst zou weigeren , de eer namelijk van in een helder en zedig kleed aan zijn goddelijken maaltijd deel te nemen. Toen God aan Mozes zeide , dat Hij op den top van den berg Sinaï zou nederdalen en met hem wilde spreken, opdat het volk het hooren en voortaan zijn dienaar gelooveu zou, voegde Hij er bij: „ga tot het volk en heilig hen heden „en morgen, en laat hen hunne kleederen reinigen.quot; (3. Mos. XIX: 10.) Als de Israëlieten hunne kleederen moesten was-schen, om behoorlijk aan den voet van Sinaï te verwijlen, terwijl God op den top des bergs met hunnen aanvoerder sprak, hoeveel te meer moet dan de Christen zorg dragen, zuiver gekleed te wezen op het oogenblik, dat Jesus, de Koning der glorie, in zijn hart nederdaalt! Die welvoegelijkheid in kleeding is overigens niet slechts passend, maar ook stichtend, dewijl zij ons en anderen herinnert aan de verpligting, om met een zuiver hart tot de tafel des Heeren te naderen. — Veel noodzakelijker nog is de verpligting om in eene welvoegelijke en zed/ffe kleeding de h. Communie te ontvangen , dewijl anders het hart verontreinigd wordt. Want indien het zonde is in onbeschaamde, wellustige kleeding op plaatsen van uitspanning, in den schouwburg en op het bal te verschijnen, dan is het zonder twijfel veel veroordeelenswaardiger om in de kerk en zelfs aan de communiebank door opschik en weelde ergernis te geven, en , terwijl men tot de h. Geheimen van ootmoed en zuiverheid nadert, aan ijdelheid en boozen lust den vrijen teugel te vieren.

Hoe moet men tot de tafel des Heeren naderen en hoe moet men zich hij het ontvangen der h. Hostie gedragen?

Men moet naderen met den grootsten eerbied, met opgeheven en zaamgevouwen handen en met neergeslagen oogen; bij het ontvangen der h. Hostie moet men het communiekleed voor zich houden, het hoofd opheffen, de tong op de onderste lip leggen en dan de h. Hostie met den meest mogelijken eerbied nuttigen.

Wanneer het gelukkige oogenblik is gekomen, dat de Christen zijn goddeiijken Verlosser, het brood der Engelen, zal ontvangen, dan trede hij zonder vreeze tot de 1). tafel nader, gelijk een onderdaan tot zijn koning, als het schepsel tot zijn Schepper, met diepe godsvrucht des harten en met den grootsten eerbied. Gelaat, houding, gang, geheel het uiterlijk moet als eene levende afspiegeling zijn van de gevoelens en de gesteltenis zijns harten: van geloof, aanbidding, nederigheid en vurig verlangen. Hij nadere langzaam, inge-

togen en met heiligen ernst lot de li. fafei, zijn hoofd neige hij iets voorover, terwijl de oogen bescheiden nedergeslagen niet nieuwsgierig in 't rond zien naar hen, die met hem communiceeren. Hij vouwe de handen voor de borst vol godsvrucht, en als hij, zonder voort te dringen, tot de communiebank is genaderd , dan make hij eerst aanbiddend eene buiging en kniele dan eerbiedig neder. Als de Priester zich tot de communicanten wendt en de h. Hostie boven den .kelk houdt opgeheven, zeggende: „Ziet het Lam Gods,quot; enz. dan moet de communiccerende in grooten ootmoed en in diep besef van zijne onwaardigheid driemaal op zijne borst slaan en den Priester driemaal nazeggen: ,.0 Heer, ik ben niet „waardig, dat Gij komt onder mijn dak, maar spreek slechts „één woord en mijne ziel zal gezond worden.'' — Vervolgens houde hij het communiekleed uitgespreid voor zich, opdat niet een gedeelte van de h. Hostie op den grond valle en zoo onteerd worde. Mogt het gebeuren, dat eene h. Hostie of een merkbaar gedeelte er van op het voorgehouden communiekleed viel, dan verschrikke men niet, maar geve den Priester een teeken, opdat hij het gevallen deel wederom opneme; want de gezalfde handen des Priesters alleen mogen de h. Hostie aanraken. Als de Priester tot de communiceerenden nadert, dan moeten zij met bescheiden neergeslagen of op het h. Sacrament gevestigde oogen het hoofd opheffen, den mond openen, de tong iets vooruitsteken, zóó dat deze de onderste lip bedekt, en het den Priester mogelijk maken de h. Hostie er op te leggen , zonder gevaar van die aan de tanden of aan de lippen te stooten. Op het oogenblik zelf als de Priester, den cominuniceerende met de h. Hostie zegenend, zegt: „Het „ligchaam onzes Heeren Jesus Christus beware uwe ziel ten „eeuwigen leven !quot; dan aanbidde hij vol ootmoed den Heiland en zegge in zijn hart: „O .fesus, kom tot mij, ik schenk „mijne ziel aan Uof hij verwekke andere dergelijke gevoelens, zooals hem de godsvrucht en liefde tot den Heiland zullen ingeven. Bij het ontvangen der h. Hostie wachte men zich wel de tong te spoedig terug te trekken, opdat niet een gedeelte er van afgebroken worde en op den grond valle; vervolgens zorge men den mond te sluiten, godvruchtig het hoofd te buigen, het communiekleed los te laten en op te staan om met dezelfde godsvrucht en ingetogenheid, waarmede men naderde, naar zijne plaats terug te keeren. Bovendien is nog op te merken, dat men vooral gedurende een kwartier uurs niet mag spuwen; ook dat men de h. Hostie niet zoo lang in den mond houde, dat zij verteerd is. Mogt zij aan 't verhemelte blijven kleven, dan make men ze niet met den vinger maar met de tong los.

Men moet met de grootste zedigheid op zijne plaats in de kerk nederknielen, en daar gedurende eenigen lijd in aandachtig gebed volharden, zich voor den Heer verootmoedigen , Hem danken, zich aan Hem opofferen, Hem liefde toonen en om genaden vragen.

Gelukkig, bovenmate gelukkig is de ziel, met wie Jesus in de h. Communie eene geheimvolle verloving aangaat, met wie Hij zich in dit Sacrament der liefde vereenist om haar in zekere mate zijn eigen goddelijk leven, geheel de volheid zijner genaden mede (e deelen. Zulk eene ziel heeft alle reden om in zalige verrukking met de bruid van het Hooglied (III: 4.) uit te roepen: „Ik heb Hem gevonden, wien mijne ziel be-„mint; ik zal Hem vast houden en nimmer laten heengaan.quot; Doch lioe zal de zoo gelukkig gemaakte ziel in staat zijn haren goddelijken Bruidegom bij zich te houden en aan zich te verbinden ? Zij zal daartoe in staat zijn door vurige gebeden , door aanhoudende verzuchtingen, door eene innige godvrucht. Daarom zijn de Christenen, die ernstig op hun heil bedacht zijn, gewoon om na de h. Communie in de kerk ergens een rustig plaatsje te zoeken en daar ongestoord zich met Jesus, hun hemelschen gast, te onderhouden. In die zalige en heilige oogenblikken vergeten zij hemel en aarde, dewijl zij den Heer van hemel en aarde in hun hart bezitten; vergeten zij alle schepselen, wijl de Schepper van allen hen met zijne verrukkende tegenwoordigheid vereert. Zoo brengen zij een tijd lang door, in nederige aanbidding en bewondering, vurige liefde en heilige vervoering geheel verslonden. Daar stort zich hun overstroomend hart uit in blijde dankzeggingen voor de overgroole liefde en genade, die hun de Heiland door de h. Communie heeft bewezen, en in verklaringen en betuigingen van de vurigste wederliefde. Zij offeren Hem hun ligchaam en hunne ziel, alles wat zij zijn en hebben; zij beloven Hem liefde, getrouwheid, gehoorzaamheid, geheele onderwerping; zij beloven Hem, deze of gene deugd bijzonderlijk te beoefenen, deze of gene ongeregelde neiging te bestrijden. En hunne eigen zwakheid en gebrekkigheid gedachtig, smeeken zij Jesus, dat Hij hen toch wil ondersteunen met zijne genade en hen in staat stellen, om de goede voornemens en heilige plannen, welke zij gemaakt hebben, ook te onderhouden en ten uitvoer te brengen; zij bidden om hulp en bijstand in alle behoeften, niet slechts voor zich zeiven maar voor allen, wier ligchamelijk en geestelijk heil hun toevertrouwd en aanbevolen is of buitendien na aan het harte gaat; en zij bidden zoo dringend en zoo volhardend , dat zij waarlijk den patriarch Jacob ge-

lijken, die den Engel, met wicn hij had gestreden, vast hield eu sprak: „Ik laat u niet gaan, vooraleer gij mij uwen „zegen hebt geschonken.quot; (1. Mos. XXXII: 26.) ¹■)

Jesus Christus zal van zijnen kant zulk dringend bidden en ameeken zeker niet onverhoord laten, want Flij is, volgens het gezegde van de h. Teresia, na de h. Cotmnunie in de ziel tegenwoordig als op een troon van genade, vanwaar Hij haar toeroept: „Wat wilt gij dat Ik doen zal? Zie, bemiiule ziel, „om geene andere redenen ben Ik van den hemel gedaald, „dan om u genaden uit te deelen; vraag Mij dan, wat gij „wilt en zooveel als gij wilt; alles zal u gegeven worden.quot; Daarom noemt ook de genoemde Heilige den tijd na de h. Communie „een bovenalles kostbaren tijd,quot; en zij beklaagt de blindheid van hen, die er zoo weinig nut van weten te trekken, dat zij veelmeer door hunne onverschillige, koudeen ongepaste handelwijze jegens dien hemelschen üast, Hem noodzaken, weldra hunne harten te verlaten. „Hun geest,quot; zoo zegt zij van dusdanige laauwe Christenen, „is zoo door „wereldsche zaken en bezigheden meegesleept en verstrooid, „dat het den schijn heeft, alsof de goddelijke Heiland, wien „zij in hunne harten hebben opgenomen, hun ten believe, hen „niet spoedig genoeg verlaten kan?quot; (Weg der volmaaktheid hoofdst. 35.) Hoe ondankbaar zijn zulke Christenen en hoe weinig zijn zij op hun eigen voordeel bedacht. Als een vorst dezer aarde tijdens eene groote duurte of een grooten nood, zich genadiglijk alliet om de nederigste hutten zijner onderdanen te bezoeken en aan de bewoners in overvloed geld eu levensmiddelen uit te deelen, maar deze behoeftigen weigerden, ook maar de hand naar de gaven dier koninklijke gunst en liefde uit te strekken, om ze te ontvangen; wanneer zij door geheel hun gedrag den hoogen, liefderijken weldoener te verslaan gaven, dat hij zonder zich te bekommeren over hun lot

Akten, welke men na de h.. Communie behoort te bidden: Nederigheid. O mijn Je^us, van waar komt mij het geluk, dat Gij, mijn God, U gewaardigd hebt mij, armen zondaar, te zoeken? — Dankzegging en opoffering. Liefdevolste Jesus, hoe kan ik U vergelden, wat Gij aan mij gedaan hebt. Ik ofi'er (J op mijn ligchaara en mijne ziel en alles wat ik heb. Al mijne gedachten, mijne begeerten, mijne woorden en al mijne daden, ze zullen de un'e zijn, voor U geschieden. — Liefde. Ó Jesus, ontvlam mijn koud hart met het vuur uwer liefde, opdat ik U meer beminne dan alles, wat bestaat, meer dan mij zeiven. — Bede, O mijn Heer en mijn God! verleen aan mij, arme, al die genaden, die ik noodig heb; want Gij zijt immers eindeloos rijk en eindeloos goed. O goedige Jesus, blijf bij mij met uwe genade, versterk en zegen mij door de kracht van dit h. Sacrament, nu en in de ure van mijnen dood. Amen.

weder naar zijn paleis kon terug keeren, zouden zulke onderdanen, behalve de beschuldiging van de grootste dwaasheid, niet die van de afschuwelijkste ondankbaarheid jegens hun goed-gunstigen en milden vorst verdienen ? Zouden zij niet de grootste vijanden van zich zelve zijn? Welnu, juist zoo handelen die Christenen, waarvan de h. Teresia spreekt. Jesus, de Zoon van God, daalt van den hemel in hun arm, hulpbehoevend hart neder om het met schatten van genade te verrijken, en zij stellen Hem een beletsel, dewijl zij niet het minste doen om zich deze hemelsche goederen toe te eigenen , ja zij noodzaken Hem in zekere mate om onverrigter zake weder hun hart te verlaten.

Men behoort dien zooveel mogelijk door te brengen met godvruchtige oefeningen, en alle wereldsche vreugden en verlustigingen te vermijden.

Ook de kostbaarste balsem verliest spoedig zijn geur, indien de flesch, waarin hij bewaard wordt, niet goeil gesloten is, en zelfs het best onderhouden vuur zal niet lang eene kamer warm houden, wanneer daar een koude winterlucht door deuren en vensters binnendringt. Zoo gaat het ook met den herael-schen balsem der genade, die bij het waardig ontvangen der h. Communie in ons hart wordt uitgegoten; zoo ook met het vuur der heilige liefde en godsvrucht, dat de Heiland bij zijne vereeniging met onze zielen in ons ontsteekt. Indien het hart zich aanstonds overgeeft aan ijdele zorgen, wenschen en begeerten, dan vervliegt spoedig de lieflijke geur der genade, en het vuur der godsvrucht en des ijvers verliest zijne heilzame, verwarmende kracht. Daarom is het passend, dat men den dag der h. Communie, zooveel als de omstandigheden of onze betrekking ons zulks veroorloven, stil en ingetogen doorbrenge in vrome gebeden, in overweging, geestelijke lezing en andere godvruchtige oefeningen en op die wijze den welriekenden geur van den hemelschen balsem der genade niet slechts beware, maar nog verhooge en het vuur der liefde, door de h. Communie ontstoken, meer en meer doe ontvlammen. Op dien dag, waarop aan de ziel een zoo groot geluk te beurt viel, vermijde men met bijzondere zorg alle ijdele, hoovaardige, behaagzieke, zinnelijke en onzuivere gedachten , alle nuttelooze, liefdelooze en onwelvoegelijke gesprekken, alle ongeoorloofde vrijheid der zinnen, alle overdaad in genot van spijs en drank, in één woord, alles wat ons ligchaam of onze ziel kan bevlekken en den verheven Gast, die bij ons wijlt, mishagen. Die strengere waakzaamheid over ons zelve zal ons te ligter zijn,

als wij bedenken, Jat ont. liart op zulke dagen op geheel bijzondere wijze de woning, de tempel, ja als het ware de kribbe van onzen Heiland is geworden. Ongetwijfeld zouden wij het ons toch tot groote eere rekenen om de kribbe, waarin Jesus eens heeft gerust, tegen alle zondige onteering te beschennen. Welaan dan, laten wij op communiedagen ons zelve in eere houden, en wij zullen bij God den roem en de verdienste verwerven van beschermers zijner h. kribbe te zijn.

Vooral moeten ijverige Christenen zich wachten otn op den dag, waarop zij tot de tafel des lleeren zijn genaderd, deel te nemen aan wereldsche vreugden en verlustigingen. Plet ino^e dan waar wezen, dat daarbij niets geschiedt, wat ongepast of zondig is, zij verstrooijen toch immer den geest en doen in het hart gevoelens en begeerten ontwaken, die met de verhevene, heilige stemming van eenen communiedag volstrekt niet overeenstemmen. Godvruchtige ouders en opvoeders, die den vooruitgang in deugd hunner kinderen en kweekelingeu ter harte nemen, zullen daarom ernstig zorg dragen, dat zij op gezegde dagen verwijderd blijven zelfs van geoorloofde vermakelijkheden en luidrucluige uitspanningen, opdat met de verstrooijiug en zinsbedwelming ook niet de vijand des heiis het kinderlijk hart binnensluipe en den Heiland er uit ver-drijve. — Wat moet meu wel denken van Christenen, die des morgens aan de communiebank, des avonds in den schouwburg, op het bal of andere soortgelijke plaatsen van vermaak worden gezien; die van de tafel huns goddelijken Verlossers gaan naar gezelschappen, waar de geest der onzuiverheid zijn beker mengt en laat rondgaan? Moet men hun niet toeroepen: blijft liever weg van de tafel des Heeren, bijaldien gij geene kracht, geen goeden wil genoeg bezit om u zulke vreugden en gezelschappen te ontzeggen? „Gij kunt niet drinken den „kelk des Heeren en tevens dien des duivels; gij kunt geen „deel hebben aan de tafel des Heeren en aan den disch der „duivelen.quot; (1. Cor. X: 20—21.)

Onder de menigvuldige wonderen, die God de Heer, ten gunste der Israëlieten, zijn uitverkoren volk, wrochtte, was een der schitterendste, dat Hij in de woestijn met brood des hemels hunnen honger stilde. De koninklijke zanger herdenkt die gebeurtenis in bijzonder uitdrukkelijke woorden: „God,quot; zoo spreekt hij, „deed voor hen manna van den hemel regenen „tot spijs en gaf hun hetnelbrood. Het brood der engelen at „de menschquot; (Psalm LXXVII: 21—25.) Hoeveel schitterender

echter is het wonder, dat de menschgeworden God gedaan heeft tot heil zijner verlosten, toen ïlij het allerheiligste Sacrament des A-ltaars instelde; hoeveel grooter de weldaad, welke Hij hun bewees, toen Hij hun voor alle toekomende lijden dat oneindig kostbaarder manna, zijn waarachtig ligchaam en zijn waarachtig bloed, tot spijs hunner zielen aanbood en bereidde? Als wij dit overwegen, moeten wij dan niet met verbazing en bewondering uitroepen: de mensch eet het vleesch van den Zoon van God! En zouden wij, door de grootte van dit wonder en van deze weldaad getroffen, ons niet aangespoord voelen om dit nieuw, levend en levendmakend hemel-brood te nuttigen, vooral als wij bedenken hoe liefdevol en dringend de Heiland ons daartoe uitnoodigt met de woorden: „Komt, eet mijn brood, dat Ik u heb toebereid?'' (Spreuk. TX: 5.) En toch ondanks dat alles zijn er, helaas! nog vele Christenen, die slechts weinig verlangen naar deze goddelijke spijze toonen en haar slechts zelden nuttigen. Terwijl de Israëlieten zich beijverden om dag op dag het aardsche manna te verzamelen, laten deze laauwe Christenen maanden verloopen zonder het hemelsch manna te ontvangen, dat de Priester des Heeren hun dagelijks bereidt en aanbiedt. De nietigste voorwendsels zijn voldoende cm hen van de tafel des Heeren verwijderd te houden, en de nietigste redenen schijnen gewigtig genoeg om hunne nalatigheid te verontschuldigen. — Ik ga weinig tot de h. Communie — zoo zegt menigeen •—- omdat ik den naam niet wil hebben van fijn te zijn. Christenen ! gij geeft dus aan de uitnoodiging des Heilands niet zoo dikwerf gehoor, als gij zeif het overigens voor goed en prijzenswaardig houdt, omdat lieden zonder christeüjken zin en vreeze Gods welligt om u lagchen; gij doet afstand van onmetelijke schatten van genaden, die bij dezen goddelijken maaltijd uw deel worden, om den spot en het honend gefluister eeniger vrienden zonder geloof en zeden te ontkomen I Zie dan toch eens, hoe laf en hoe dwaas zulks is. Hebt gij ooit gehoord, dat een hoveling weigerde de uitnoodiging aan de koninklijke tafel aan te nemen, uit vreeze van door lieden van de laagste soort bespot te worden; of hebt gij ooit gehoord van een koopman, die verzuimde eene beduidende winst te doen , vreezende dat onverstandigen hem zouden uitlagchen ?

Anderen geven voor, dat hunne bezigheden en tijdelijke zorgen hun niet veroorloven zoo dikwerf de li. Communie te ontvangen. Nietige uitvlugt! De eerste Christenen hadden ook huiselijke zorgen, en toch vonden zij tijds genoeg om dagelijks tot de tafel des Heeren te naderen. Maar hebt gij wel eene bezigheid van meer gewigt, dan het belang voor uw eeuwig heil, hebt gij éeue zorg, die dringender is dau de

zorg voor uwe onsterfelijke ziel ? — Maar — zoo wenden anderen wederom voor — wij achten ons onwaardig om dikwerf het brood der Engelen te nuttigen. Er zijn, het is waar, godvruchtige zielen, zoozeer door den geest van ootmoed en geloof doordrongen, dat zij werkelijk uit vreeze van niet waardig genoeg voorbereid te zijn, de h. Communie nalaten; doch zeer dikwijls is dit voorwendsel slechts een dekmanlel der laauwheid en onverschilligheid jegens Christus in het allerheiligst Sacrament. Niet de heilige eerbied jegens den verborgen God houdt in den regel hen, die zoo spreken, van het dikwerf ontvangen der h. Communie terug; neen, vrees voor de noodzakelijke voorbereiding is de oorzaak, waarom zij verre blijven van het goddelijke liefdemaal. De biecht is hun te lastig, en nog lastiger het bewustzijn van een zuiver, meer geregeld leven te moeten leiden, om de dikwijls herhaalde vereeniging met Christus waardig te worden. Dergelijke Christenen weten wel, dat de goddelijke Heiland van hen, die communiceeren, niet de reinheid der Engelen verlangt, maar zij hebben noch den moed noch den goeden wil, om de noodzakelijk vereischte zuiverheid van zware zonden te verwerven. Zij stellen de h. Communie van maand tot maand uit, omdat zij de zonden en de gelegenheid tot zonde niet vermijden, de verouderde booze gewoonten niet afleggen, zich in niets ernstig willen beteren. Mogen zij ook voorgeven, dat zij den langen tijd van de eene Communie tot de andere benuttigen om zich des te beter voor te bereiden, de ondervinding maakt hen tot leugenaars. Hunne zondige gehechtheid aan de wereld en hun booze zucht naar genot neemt telkens meer en meer toe, dooft in hunne zielen bet verlangen naar het hoogere en geestelijke langzamerhand uit en ontrooft hun den smaak voor de hemelsche spijze, die in het h. Sacrament wordt aangeboden.

JVJijne broeders, dat wij ons toch niet laten verleiden door de woorden en het verderfelijk voorbeeld van zulke laauvve Christenen ; zijt niet ondankbaar en zonder liefde voor Jesus, die niets vuriger verlangt , dan dat wij Hem dikwerf in ouze harten opnemen; zijt steeds hongerig naar dit goddelijk manna; uw eenigste smart, de eenigste oorzaak uwer droefheid zij, naar de uitdrukking van den h. Chrysostomus, (Hom. So. over Matth.) deze geestelijke spijze te ontberen. Leeft echter zoo, dat gij waardig moogt wezen volgens het oordeel van uwen biechtvader en zielbestierder dikwijls de h. Communie te ontvangen. Laat het niet aan voorbereiding daartoe ontbreken; beschouwt hetgeen David tot zijn zoon Salomon zeide, toen hij hem beval voor den Heer een tempel te bouwen, als ware het tot u gezegd: „Het werk (dat gij wilt ondernemen) is „grootscli, want niet slechts voor een mensch, maar voor Uod

„wordt eene woning in gereedheid gebragt.quot; (1. Kron. XXIX; 1.) Bereidt u telkens zoo tot het ontvangen der h. Geheimen voor, als ware het uwe laatste teerspijze. Dan zal de herinnering aan uwe h. Communiën in uw stervensuur u niet tot angst en vertwijfeling, maar tot zoeten troost en tot vertrouwen op eene heerlijke opstanding verstrekken.

Door boetvaardigheid kan men verstaan : 1) de deugd of de stemming des harten, waardoor de zondaar berouw gevoelt over zijne zonden en zich tot God bekeert; 2) de strafquot; waardoor hij voldoet voor zijne bedrevene zonden ; 3) het Sacrament der Biecht.

Pewijl de uitdrukking „boetvaardigheidquot; verschillende be-teekenissen beeft, zal bet noodig zijn deze voorloopig aan te geven, opdat, terwijl wij onze verklaring voortzetten, niemand door den veelvuldigen zin van de gezegde uitdrukking tot valsche begrippen worde verleid. Zonder acht te slaan op de reeds elders als dwaling aangeduide leering der hervormers, volgens welke dc boetvaardigheid volstrekt geen invloed op het verledene uitoefent en niets anders dan een nieuw leven of eene verbetering des levens is, willen wij slechts op de verschillende beteekenis wijzen, die aan dat woord door katholieke leeraren en schrijvers in 't algemeen en met groiid wordt gegeven.

Onder „boetvaardigheidquot; verstaat men diensvolgens bij ons Katholieken: 1) eene omkeering van ons hart naar God, terwijl wij onze bedrevene zonden betreuren niet bet voornemen in het vervolg niet meer te zondigen, maar de geboden des Heeren getrouw op te volgen. In dien zin spreekt God door den mond van den Profeet Ezechiël: (XVIII: 30.) „Bekeert „u en doet boetvaardigheid over al uwe zondenen door den mond zijns eeniggeboren Zoons: „Bijaldien gij geene boet-„vaardigheid pleegt, dan zult gij allen gelijkelijk vergaan.quot; (Luc. XIII: 8.) Over deze boetvaardigheid leert ook de Kerkvergadering van Trente, (Zitt. 14. hoofdst. 1.) dat zij voor alle menschel), die zich met eene doodzonde bezoedelden, ten allen lijde noodzakelijk is geweest om de verloren genade en ifgtvaardiging wederom te verkrijgen. De boetvaardigheid in dien zin kan onder tweevoudig opzigt beschouwd worden,

iiatnelijk als daad en als deugd. De boetvaardigheid als daad moet bij hen, die de jaren van oDderscheiding hebben bereikt, noodzakelijk de regtvaardiging voorafgaan, is, zooals reeds vroeger werd bewezen, de onmisbare voorbereiding daartoe; als deugd daarentegen wordt zij bij de regtvaardiging zelve met de overige zedelijke deugden ingestort en moet in den geregtvaardigde verblijven tot aan het einde zijns levens. Want de mensch moet zóó gestemd zijn, dat hem de bedrevene zonden steeds mislmgei) , en dit mishagen maakt dan, dat hij over het bedrijven er van smart gevoelt. En indien ook de mensch volkomen zekerheid zou kunnen hebben, dat hem zijne vorige misdrijven en alle straffen daarvoor verdiend vergeven zijn, dan heeft hij toch nog dagelijks te boeten voor kleinere zouden, waarvan ook de regtvaardige niet zuiver blijft, en zich docr oefeningen van boetvaardigheid voor den herval in zware zouden te behoeden; want de ware boete delgt niet slechts de bedrevene zonden uit, zij beschermt ook in de toekomst voor het kwaad. ¹) Daarom hielden de Heiligen nimmer op , met tranen van berouw en vermorzeling te weenen over hunne bedrevene zonden. JJe h. Paulus, zijne verkiezing tot het Apostel-ambt en bovenal zijne werkzame bediening vergetende, slechts denkende aan zijne zonden, weleer als vervolger dei Kerk bedreven, noemde zich den geringste onder de Apostelen, onwaardig om Apostel te heeten; (1. Cor. XV: 9.) eu de h. Augustinus was, zooals Possidius, zijn leerling en levensbeschrijver, verhaalt, gewoon te zeggen: „Niemand, „die het b. Doopsel heeft ontvangen, moet zonder behoorlijke „boetedoening uit dit leven scheidenquot; Hij zelf gaf daarvan het schoonste voorbeeld; want in zijne laatste ziekte bad hij herhaaldelijk de zeven boetpsalmen en stortte daarbij vele tranen. V\ ij lezen van meer andere Heiligen, dat zij voor hunnen dood eene zeer boetvaardige gezindheid aan den dag legden. Zoo liet zich de h. Isidorus, Aartsbisschop van Sevilia, alvorens de h. Teerspijze te ontvangen, eerst door een Bisschop het boetekleed aantrekken en door een ander het hoofd met asch bestrooijen; en de h. Thomas van Aquine wilde, zijne uiterste zwakheid niet achtende, tot tceken van boetvaardigheid op asch worden neergelegd voordat hij de h. Teerspijze ontving. Men verstaat ouder boetvaardigheid: 2) zoowel in het algemeen de straf, die over den misdadiger wordt uitgesproken, als ook in het bijzonder de boete of voldoening, die de zondaar zich zeiven of welke de biechtvader hem oplegt. In dien zin zegt men: hij heeft eene zware boete verdiend, hij heeft de boete vol-

bragt, ci!Z. Paartoe bchooren ook de straften of ranomeke boetplegingen, die in vroegere tijden voor zekere misdaden door de Kerk waren bepaald, -— Eindelijk verstaat men onder de uitdrukking boetvaardigheid: 3) het Sacrament der Biecht, waarover wij nu gaan spreken.

Het is dat Sacrament , waarin de Priester in de plaats van God door de h. absolutie de zonden vergeeft, indien de zondaar er hartelijk berouw over gevoelt, ze opregt belijdt en den wil heefi om de voldoening te volb'.engen.

quot;Wij hebben in de eerste plaats hier aan te tooneu, dat de Biecht, door Christus in zijne h. Kerk voorgeschreven, werkelijk een Sacrament is, inderdaad alles in zich bevat, wat tot een Sacrament van het Nieuwe Verbond behoort, namelijk: een uitwendig teeken, eene inwendige genade en de instelling van Christus. Dewijl over de onzigtbare genade en de goddelijke instelling der Biecht in het vervolg sprake zal wezen, daarom komt het uitwendige teeken hier meer in aanmerking. Dit bestaat, bij de boetvaardigheid, van den kant des zondaars in de rouwmoedige belijdenis der zonden, van den kant des Priesters in de vrijspreking. Deze rouwmoedige belijdenis met de voldoening vormt, volgens de Kerkvergadering van Trente, (Zitt. 14. lifdst. 3. Can. 4.) als het ware de materie van het Sacrament van Boetvaardigheid, terwijl de woorden der priesterlijke vrijspreking den vorm daarvan uitmaken. Gelijk de roomsche Katechismus treffend opmerkt, „worden de handelingen des boetvaardigen, het berouw, „de belijdenis en voldoening niet daarom „„als het ware „„de materiequot;'' van dit Sacrament genoemd, als zouden zij „de eigenschappen eener wezenlijke materie niet bezitten, maar „omdat zij geene materie van dien aard zijn , dat zij uiterlijk „wordt aangewend als bet water bij het Doopsel en bet chrisma „bij het Vormsel.quot; -— Het verschil der stof' bij dit en bij de overige Sacramenten komt voort uit de natuur der zaak zelve. Christus heeft namelijk, zooals wij later zullen verklaren, het Sacrament van Boetvaardigheid bij wijze van recjtlanh ingesteld. Voor de regtbank nu biedt de aanklagt datgene, waarover bet vonnis zal worden geveld, zooveel dus als de materie of stof der regterlijke uitspraak; daarom maakt ze in zekere mate het begin der regtspraak uit; het vonnis daarentegen is eene voleinding daarvan. Evenwel is, zooals reeds werd aangetoond, niet elke zondenbelijdenis toereikend, om geldige materie van het h. Sacrament der Biecht te wezen, er wordt daarenboven nog vereischt, dat zij met berouw en met den wil om de

nnodige voldociiiug lt;e geven gepaard ga. En ofschoon dat berouw en die veil als handelingen der ziel, op zich zelve beschouwd, niet zigtbaar zijn, worden zij toch, zoowel door de woorden en daden van den biechteling als door de natuurlijke uitdrukking der rouwmoedige stemming, op voldoende wijze kenbaar gemaakt, om den regter in plaats van God, den Priester, in sfaat te stellen met vereischte kennis van zaken de vrijspraak te doen, — Diensvolgens is in het door Christus ingestelde Sacrament der Eiecht, behalve de inwendige ge-rade, ook het uitwendige teeken aanwezig, en gevolgelijk is zij in waarheid een Sacrament van het Nieuwe Yerhond. Dit verklaart de Kerkvergadering van Trente uitdrukkelijk met de Moorden : „Indien iemand zegt, dat de Biecht in de katholieke „Kerk niet wezenlijk en eigenlijk een Sacrament is, door „Christus onzen lieer ingesteld, om de geloovigen, zoo dik-„werf zij na het Doopsel in zonde vallen, weder met God te „verzoenen, hij zij uit de gemeenschap der Kerk uitgesloten.quot; (Zitt. 14. Can. 1.)

Vergeeft de Priester inderdaad de zonden in het Sacrament van Boetvaardigheid^ of verklaart hij slechts,

De Priester vergeeft inderdaad en werkelijk de zonden, kiachtens de hem door Christus verleende magt.

Dit is eene leer des geloofs, door de Kerk zoo bepaald mogelijk uitgesproken. „De ontbinding,quot; zegt het Concilie van Trente, (Zitt. 14. hoofdst. 6.) „is als eene regtsple-„ging, volgens welke door den Priester als regter een vonnis „wordt geveld.quot; Ku is het, en men kan het niet loochenen, geheel iets anders een beschuldigde de blijde boodschap te brengen of volgens de opdragt van een hooger persoon te verklaren, dat hij door den koning is vrijgesproken, en iets anders, als wettig aangesteld regter, krachtens de door den koning medegedeelde regterlijke volmagt, zelf den beschuldigde vrij te spreken. Dit laatste doet alzoo de absolveerende Priester, en niet slechts het eerste; ja, genoemde Kerkvergadering spreekt in den negenden Canon derzelfde zitting den banvloek uit tegen een ieder, die beweert, „dat de sacramenteele vrij-„spraak des Priesters niet eene regterlijke handeling is, maar „slechts eene ambtelijke verklaring en aankondiging, dat den „biechteling de zonden zijn vergeven.quot; Zeer ten onregte echter maken de bestrijders van ons h. geloof den Priester er een verwijt van, als matigde hij zich de magt aan om de zonden te vergeven, welke magt alleen Gade toekomt; want, zooals boven reeds aangetoond werd, spreekt de Priester den rouw-

moedigen biecliteling vrij van zijne zonden, niet uit eigen magt, maar krachtens de magt, hem door Christus daartoe medegedeeld. Daarom bedient hij zich, volgens het voorschrift der h. Kerk, bij het geven der absolutie, van de woorden: „Onze Heer Jesus spreke u vrij, en krachtens zijne volmagt „ontbind ik u van alle banden des bans en des interdicts, „voor zooverre ik zulks kan en gij het noodig hebt. Hierna „spreek ik u vrij van uwe zonden in den naam des Yaders, „en des Zoons, en des h. Geestes. Amen.quot; Uit deze woorden (zoowel uit die, welke de absolutie onmiddellijk voorafgaan, als uit die der absolutie zelve) is het duidelijk, dat de Priester van den eenen kant zich wel de magt der wezenlijke en werkelijke vergeving der zonden toekent, dewijl hij niet slechts den Heiland bidt, dat deze den biechteling moge vrijspreken, maar ook zelf vrijspreekt; maar van den anderen kant, dat hij de volmagt om de zenden te vergeven, niet beschouwt als had hij deze uit zich zeiven, maar wel van Christus, en haar uit-oefeuent als gevolmagtigde van den Verlosser in den naam van den drieëenigen Gud. Het vrijspreken des Priesters heeft dus, indien de biechteling overigens niet onwaardig is, inderdaad en in wezenlijkheid eene zondenvergevende kracht; want God bevestigt het onfeilbaar op denzelfden oogenblik, als zijn plaatsbekleeder het uitspreekt. De h. Chrjsostornus, deze verhevene magt prijzend, zegt: (Boek 3. over het Priesterschap) „De Priesiers bezitten eene magt, die God noch aan de En-„gelen, noch aan de Aartsengelen heeft gescüonken. Want „slechts tot de Priesters heeft Hij gezegd: „„Al wat gij op „„aarde zult binden, dat zal ook in den hemel gebonden „„zijn, en alles, wat gij op aarde zult ontbinden, dat zal „„ook in den hemel ontbonden wezen.quot;quot; (Matth. XVIII: 18.) „Wat zij eenmaal besluiten op aarde, dat bevestigt God in den hen.el; Hij erkent de regtspraak van zijn dienaar. Is er „eene grooterc magt dan deze mogelijk? De Vader heeft alle „oordeel overgegeven aan den Zoon, en de Zoon heeft het „overgelaten aan zijne Priesters.quot;

Toen Hij na zijne opstanding aan zijne Apostelen verscheen, over hen blies, en sprak: „Ontvangt den h. Geest, Wier „zonden gij zult vergeven hebben, dien worden zij vergeven, „en wier zonden gij zult gehouden hebben, dien worden zij „gehouden.quot; (Joan. XX: 2^, 23.)

Keeds tijdens zijn openbaar leeraarsambt had Jesus Christus aan Petrus, het Loold der Apostelen, m het bijzonder de

sleutels van het hemelrijk, de magt om te binden en te ontbinden, beloofd. (Matth. XVI: 19.) En bij eene andere gelegenheid, had Hij niet slecht tot Petrus, maar ook tot alle Apostelen te zamen gezegd: „Waarlijk Ik zeg hei u, al „wat gij op aarde zult ontbonden hebben, dat zal ook in den „hemel ontbonden zijn.quot; (Matth. XVIII: 18.) Onder die sleutel-magt , onder die volmagt om te binden en te ontbinden is voorzeker ook de magt begrepen om de banden der zonde le ontbinden of gebonden te laten. Want deze volmagt is vooral eene geeslelijlce magt, zij betreft het heil der ziel, is eene magt om banden los te maken, die niet het ligchaam, maar de ziel verstrikken, die een ontbinder „in den hemelquot; behoeven. Dusdanige banden nu zijn voorzeker de banden der zonde. Vervolgens is deze volmagt een geheel algemeene, zich uitstrekkende tot alle banden der ziel. Christus toch maakt geene uitzondering. Hij zegt zonder eenige beperking: alles, wat gij ontbinden zult, zal ook in den hemel ontbonden zijn. Wat zou ons dan regt kunnen geven, op die banden der zonden eene uitzondering te maken V Welke beteekenis zouden de woorden hebben: alles, wat gij ontbindt, zal ontbonden zijn, bijaldien de Apostelen dien band niet konden ontbinden, die, zoo hij niet ontbonden wordt, alleen genoeg is om de ziel in den afgrond van verderf te storten P En wat nut zouden de sleutels des hemelrijks aanbrengen, wanneer zij niet met ue volmagt waren verbonden om de zonden te vergeven, die alleen de poorten des hemelrijks gesloten houden ? ¹)

Nog duidelijker echter en meer bepaald had de mededeeling der magt om de zonden te vergeven plaats na de opstanding, bij gelegenheid der verschijning, die de h. Joannes ons ver-verhaalt. (XX.) Jesus, de Zoon van God, die in de wereld was gekomen om vrede te stichten en door verdelging der zonden eene verzoening tusschen Grod, zijn hemelschen Vader, en de menschen, zijne broeders, tot stand te brengen, wilde, alvorens Hij de aarde verliet, het ambt der verzoening op zijne Apostelen overdragen, opdat deze in zijnen naam het verder uitoefenen en onder den bijstand des h. Geestes het vredebrengend werk der verzoening zouden voortzetten. Daarom sprak Hij hen bij de genoemde verschijning aldus toe: „De „vrede zij met u!'' en daarna vervolgde Hij: „Zoo als de

In den kleinen katecliismus van Dr. M. Luther, zesde hoofdstuk, wordt op de vraag: „Wat zijn de sleutels des hemelrijksrquot; geantwoord: „De sleutels des hemelrijks zijn de magt, die onze Heer „Jesus Christus in het Evangelie heeft ingesteld, om den boetvaar-„digen zondaar de zouden ie vergeven, den onboetvaardigen de „zonden te behouden, zooals de wooiden van Christus luiden,quot; (i'armstadt 1852. Evang. Bücherdep.)

„Tader Mij gezonden heeft, zoo zend Ik u.'' Dat is: root een gezag en magtsvolkomenheid, gelijkend aan die, waarmede de Yader Mij in de wereld heeft gezonden om haar wederom met Hem te verzoenen , bekleed Ik ook u en zend u tot ont-zondiging en heiliging der menschen. Daarna blies Hij over hen en sprak: „Ontvangt den h. Geest;quot; niet zooals gij dien reeds lot eigen heiliging bij het Doopsel hebt ontvangen, niet zooals gij Hem na mijn terugkeer tot mijnen Yader in de rijkste volheid zult ontvangen, om het Evangelie aan geheel de aarde te verkondigen en getuigenis te geven van uw geloof aa7i Mij ; ontvangt Hem, den Geest van wijsheid, van liefde en kracht, om als mijne plaatsbekleeders het regterambt der verzoening uit te oefenen. „Wier zonden gij zult vergeven „hebben, dien zijn zij vergeven, en wier zonden gij zult „gehouden hebben, dien zijn zij gehouden.quot; Deze woorden des Heeren zijn zoo duidelijk en ondubbelzinnig, dat alleen een onredelijke geest van tegenspraak en zucht naar nieuwigheden daarin een zin kan leggen, die van dien der katholieke Kerk verschilt. Het is openlijk de woorden van Jesus ver-draaijen , wanneer men beweert, dat zij slechts aanduiden de overdragt der volmagt om de vergiffenis der zonden te prediken ol' den geloovigen te verklaren , dat hun de zonden zijn vergeven. Even ongepast is ook de uitlegging van hen , die voorgeven, dat de Heiland bij deze gelegenheid aan zijne Apostelen niets anders dan de volmagt om te doopen zou verleend hebben. Want daargelaten dat de Apostelen deze volmagt reeds lang te voren hadden ontvangen en uitoefenden, (Joan. IV: 2.) moet hier van eene geheel andere ontbindingsmagt sprake wezen, die veel ruimer is en zich ook tot de zonden uitstrekt van hen, die reeds gedoopt zijn. Christus toch zegt in 'tal-gemeen : „Wien gij de zonden vergeeft, dien zijn ze vergeven.quot; Hij sluit de geloovigen, die na het Doopsel gezondigd hebben, volstrekt niet uit. Overigens zal het bij een verstandig mensch niet opkomen, met ernst de onderstelling vol te houden, dat een Jood of heiden, die, zocals bekend is, in tijd van nood evenzeer kan doopen, de zonden kwijtscheldt krachtens de volmagt, die Jesus Christus aan zijne Apostelen bij genoemde verschijning na zijne verrijzenis heeft gegeven. Daarom aarzelt de Kerkvergadering van Trente (Zitt. 14. Can. 3.) niet, te verklaren; „Indien iemand zegt, dat de woorden van onzen „Heer en Heiland: „ „Ontvangt den h. Geest. W'ien gij de „„zonden vergeeft, dien, enz.,quot;quot; niet te verstaan zijn van de „magt om in het Sacrament van Boetvaardigheid de zonden te „vergeven of te houden, zooals de katholieke Kerk van den „beginne ze altijd verstond... die zij in den ban.quot;

„slechts den Apostelen, maav ook aan allen medegedeeld, die „hen in het priesterlijk ambt zullen opvolgen, zooals de Kerk „het altijd geloofd en geleerd heefl,.quot; — Al zou men ook het voortdurend geloof der Kerk en de eenstemmige leering der h. Vaders ter zijde laten, dan nog zou de waarheid, in dat antwoord uitgesproken, reeds duidelijk worden uit deze andere onbetwistbare stelling, dat „Christus zijne genademiddelen niet „slechts heeft ingesteld voor den tijd der Apostelen, maar voor „alle tijden en alle menschen, die er behoefte aan hebben.quot; Want bij wien zoude ook maar in de verste verte de gedachte kunnen opkomen, dat God, die rijk is aan barmhartigheid jegens allen, dat Christus, wien het heil der menschen zoo na aan 't harte lag, dat Hij voor hen in den dood ging, met betrekking tot de vergiffenis der zonden op de geslachten, die na de Apostelen zouden leven, weinig aandacht hadde geslagen en aan deze in vergelijking met die, welke ten tijde der Apostelen leefden, het verkrijgen der eeuwige zaligheid zooveel moeijelijker zou hebben gemaakt ? Zou zoodanige gedachte niet eene lastering zijn tegen het liefdevolste en barmhartigste hart van onzen lieer? Of hebben welligt de Christenen, die na de Apostelen zouden leven, minder behoefte aan de vergiffenis der zonden dan de tijdgenooten der Apostelen ? Leert de bedroevendste aller ondervindingen niet veeleer iuist het tegendeel ? Daarom dan ook zouden niet alleen de barmhartigheid des Verlossers en de behoeften der verlosten, maar ook het heilmiddel der h. Biecht, die kostbare vrucht der verlossing, gedurende alle lijden blijven voortbestaan en gevolgelijk de magt der Apostelen om de zonden te vergeven op hunne opvolgers overgaan. — Ook uit de omstandigheden, dat Christus bij de bovenvermelde gebeurtenissen (Matth. XVIIl. cn Joan. XX.) slechts tot de Apostelen sprak, kan men niet besluiten, dat bij hun verscheiden de magt om de zonden ie vergeven in de Kerk zoude ophouden te bestaan. Hetzelfde toch gebeurde ook, toen Hij hun de magt schonk om te leeren, te doopen, het h. Sacrament des Altaars toe te dienen en te nuttigen; want alleen tot de Apostelen sprak de Heer; „Leert „alle volken en doopt hen,quot; (Malth. XXVIII: 19.) en „Doet „dit te mijner gedachtenis.quot; (Luc. XX: 19.) Evenwel ging, zooals ook de bestrijders van ons geloof aannemen, dat gezag en dat bevel over op hunne opvolgers; hetzelfde dus geldt ook van de magt om te binden en te ontbinden, de zonden te vergeven of te houden. Die bewijsvoering is niet nieuw; reeds in de vierde eeuw werd zij gebezigd door den h. Bisschop Pacianus (Br. 1. aan Sjmpron.) om de Novatianen te weerleggen, die, even als de ketters der zestiende eeuw, aan de Kerk, aan de Bisschoppen en Priesters de magt der zonden-

vergeving ontzriden. — Men brenge daar niet tegen in , dat den Apostelen ook de gave der talen en wonderen verleend werd zonder de bedoeling, die op de opvolgers te doen overgaan. Deze buitengewone gave toch was niet, zooals de raagt der zonden vergeving, een middel ten heil, dat der Kerk immer onontbeerlijk zou wezen , maar enkel een tijdelijk middel tot grondvesting en eerste uitbreiding dier Kerk, dus tot vervulling van den pligt, die den Apostelen alleen was opgelegd.

M'anneer men voor 't overige bij de leer der Vaders en bij het geloof der geheele Kerk te rade gaat, dan kan men onmogelijk ontkennen dat van oudsher geleerd en geloofd werd, dat Christus aan de Apostelen de ir.agt om de zonden te vergeven zóó heeft medegedeeld, dat deze op hunne opvolgers zoude overgaan. Een bewijs daarvoor vinden wij in de aangehaalde woorden van den h Chrysostomus en in de bewijsvoering van den h. Pacianus tegen de Novatianen. Nog duidelijker en meer bepaald laat zich de h. Kerkleeraar Am-brosius over dit punt tegen dezelfde ketters uit. „Het scheen „wel onmogelijk,quot; zoo zegt hij, „dat de na het Doopsel bedreven zonden door de Biecht zouden worden vergeven, doch „Christus verleende die magt aan de Apostelen en van hen is

„dat zij van hunnen kant aan God de eere geven, dewijl zij „Hem alleen de magt voorbehouden om de zonden te vergeven. „Hoe ! Zij beleedigen God op de grofste wijze, omdat zij „zijne instellingen opheffen, en het overgedragen middelaarsambt „verwerpen. Want dewijl de Heer Jesus in het Evangelie zelf „gezegd heeft: „ „Ontvangt den h. Geest. Wien gij de zonden „ „vergeeft, enz./'quot; zoo vraag ik: „wie vereert Hem nu meer, „bij die zijne instelling naleeft, of hij die zich daartegen „verzet ? De Kerk is den Heiland gehoorzaam zoowel door „de losspreking als door het houden der zonden.quot; (Over de boetv. B. I. N⁰. 6. en B. II. N⁰. 12.) Met de leering der herders kwam ook overeen het geloof van hunne kudden, van het christenvolk, dat, zooals wij later zullen aantoonen, van oudsher tot de Priesters ging om de ontbinding der zonden te verwerven en zich zelfs aan de strengste boetplegingen onderwierp. Op treffende wijze openbaarde zich dat geloof tijdens de vervolging der Christenen door de Wandalen in Afrika, toen de Priesters uit Carthago en andere steden op bevel van Hunneric in ballingschap werden gezonden. Volgens de berigten van quot;Victor van Vita, een tijdgenoot, verdrongen zich de geloovigen rondom de bannelingen en riepen: „In „welke handen laat gij ons, beklagenswaardige!!, achter, gij, „die de kroon der Martelaren te gemoet snelt ? Wie zal voortaan „ons de weldaad der h. Biecht verleenen ? Wie zal de banden

„onzer zonden ontbinden en ons met God verzoenen ? Tot n „toch was het woord des Keeren gerigt; „„Wat gij ooit op „ „fiarde zult ontbinden, dat zal ook in den hemel ontbonden „„wezen'quot;quot; — De bewezen leer zien wij in haar geheelen omvang bevestigd door de uitspraak van het Concilie van Trente, (Zitt. 14 hoofdst, 1.) waar men leest: „Alle 'i. Vaders „hebben ten allen tijde eenstemmig aangenomen, dat de Heiland „door de zoo duidelijke woorden (bij Joan, XX; 22—23.) „aan de Apostelen en aan hunne wettige opvolgers de magt „heeft medegedeeld om de zonrlpn te vergeven en te houden, „de geloovigen, die na het Doopsel gevallen zijn, wederom „met God te verzoenen. Ook heeft de katholieke Kerk de „Novatianen, die de magt der zondenvergeving voor het grootste „gedeelte hardnekldglijk loochenden, met reden als ketters uit „hare gemeenschap gestooten en gedoemd.quot;

De meening van eenige dwaalleeraren, die in plaats van de woorden des Heercn tot de Apostelen en hunne opvolgers in het priesterambt te beperken, deze uitstrekken tot nlle geloovigen zonder onderscheid, mist allen grond, zoowel in de Schrift als in de Overlevering, en werd door de Kerkvergadering van Trente (Zitt. 14. hfdst. 6. en Can. iO.) uitdrukkelijk verworpen, üe valschheid en het verkeerde dier opvatting wordt overigens reeds duidelijk uit hetgeen wij in het negende artikel des geloofs § I. over de zamenstelling der door Christus gestichte Kerk hebben gezegd. Want volgens die leering gaat het priesterambt, waartoe behoor^ de menschen met God te verzoenen, evenmin als het leeraars- en herdersambt, op alle geloovigen zonder onderscheid over.

Ja alle zonden, die men na het Doopsel heeft begaan, kunnen door de Biecht worden vergeven, indien men ze met het vereischte berouw biecht.

Geen zondaar is zoo verworpen, dat God hem niet tot boetvaardigheid uitnoodigt, geen met zulke zware mifdaden beladen, dat Hij hem niet vergeving wil schenken, bijaldien hij, aan zijne goedgunstige uitnoodiging gehoor gevende, inderdaad opregt en van harte boetvaardigheid pleegt. „God wil den „dood des zondaars niet, maar dat hij zieh bekeere en leve.'' (Ezech. XXXIII: 11.) Daarom schonk Hij reeds in het Oude Verbond aan den opregt boetvaardige de belofte van onbeperkte vergiffenis der zonden met deze woorden : „Indien de

Dewijl nu, zooals later zal worden aangetoond , het ontvangen van het h. Sacrament der Biecht de tot verkrijging der zonden-vergeving vereischte boetvaardigheid is, zoo volgt noodzakelijk, dat elk Christen, die het gezegde h. Sacrament waardig ontvangt, dat is: met een opregt berouw biecht, de vergiffenis van alle, ook van de grootste zonden met vertrouwen kan verwachten. Want Jesus Christus, die gekomen is om te zoeken en zalig te maken, wat verloren was, Jesus Christus, de waarlijk barmhartige Samaritaan, wil den dood zijner verlosten niet, maar dat zij de door Hem gevraagde boetvaardigheid doen, dat zij hunne zonden, hoe menigvuldig, hoe zwaar ook, rouwmoedig belijden en leven, leven ja en niet sterven.— Een bewijs hiervoor ligt ook opgesloten in de woorden, waarmede hij den Apostelen en hunnen opvolgers in het Priesterschap de magt om de zonden te vergeven beloofde en schonk. „Al wat gij zult ontbinden op aarde,quot; zegt de Heiland, „dat „zal ook in den hemel ontbonden wezen,quot; en „wier zonden „gij zuit vergeven, dien zijn ze vergeven.quot; De belofte, zoowel als de mededeeling dier volma^t, om de zonden te vergeven, is dus geheel onbeperkt; de inededeelende behoudt zich niets voor, ook niet een enkel geval. Zooals Hij zelf was gezonden om alle zonden der wereld weg te nemen, en ook de grootste zondaren: een Zachaeüs en een moordenaar aan het kruis, met zijn hemelschen Vader te verzoenen, zoo ook zullen zijne plaatsbekleeders, de Priesters, toegerust met zijne volmagt, alle, ook de grootste zondaren, weder met God verzoenen, bijaldien zij van hunnen kant door eene opregte en rouwmoedige belijdenis van hunne overtredingen zich der ontbinding en der verzoening met de goddelijke Majesteit waardig maken. Daarom zegt ook de h. Joannes: (1. Br. I: 9.) „Als wij onze „zonden belijden, dan is God getrouw en regtvaardig, dat „Hij onze zonden vergeeft en ons reinigt van alle onge-„regtigheden.quot;

Ofschoon de Kerk de magt heeft alle na het Doopsel begane zonden in het Sacrament van Boetvaardigheid te vergeven, kunnen toch niet alle zonden door alle Priesters worden kwijtgescholden, dewijl behalve de door God in de Priesterwijding medegedeelde volmagt om de zonden te vergeven, ook nog tot geldige toediening van het Sacrament der Biecht van den kant der wettige geestelijke overheid het verlof wordt vereischt, om van die volmagt gebruik te maken. De laatste grond hiervan ligt in de natuur der bindings- en ontbindingsmagt zelve opgesloten. Christus namelijk, wien zijn hemelsche Vader alle regtspraak heeft overgegeven, verleent door het Sacrament des Priesterschaps de volmagt om in de Biecht, naar voorafgegaan oordeel over de waardigheid of onwaardigheid vau den

boetvaardige, de zonden te vergeven of te houden; de priesterlijke magt om 'e binden of te ontbinden is dus eene regterlijke magt. Zonder die volmagt is de Priester niet in staat in den regterstoel der h. Biecht een oordeel van vrijspraak of van veroordeeling te vellen, dat in de oogen van den goddelijken Kegfer geldig is. quot;Doch ook uitgerust met die magt, kan hij slechts aan dien geloovigen Christen krachtens eene sacrarne?!-teele reglspraak de zonden vergeven of behouden , die Christus onmiddellijk of middellijk door de kerkelijke overheid aan zijne legt spraak (jurisdictie) heeft onderworpen, en ook aan deze slechts in die gevallen, welke aan zijne regtspraak niet onttrokken zijn. Eveneens kan een wereldlijk regter slechts over hen regtzitten en een geldig vonnis vellen , die hem door de wet zijn aangewezen, en slechts in die gevallen , die niet aan eenên hooger geplaatsten rrgter zijn voorbehouden. Aan de sleutel-magt van den Paus, als opvolger van Petrus en zijn stedehouder op aaide, heeft Christus onmiddellijk en als het ware in eisjea persoon alle ledematen zijner Kerk, en wel met betrekking tot alle zonden zonder uitzondering, onderworpen. Dat wil zeggen: de Paus, aan wien als aan elk ander Priester krachtens de h. wijding de magt der zonden vergeving is gegeve?i, heeft volgens de verordening van Christus als opperste Priester en verzoenende regter dir geheele Christenheid, de in alle opzigten onbeperkte uitoefening dier regtsmagt ontvangen en zóó ontvangen, dat niemand haar geldig kan uitoefenen tenzij onder zijn bestier en afhankelijk van hem. De Bisschoppen zelfs zijn in de uitoefening hunner regterlijke volinagt van den Paus afhankelijk, dewijl deze hun een regtsgebied aanwijst, en alzoo de aldaar wonenden aan hunne geestelijke regtspraak onderwerpt. (Verg. Dl. II.) Eveneens staat het den Paus als hoogsten regter vrij, de vrijspreking van zekere zware misdaden zich alleea voor te behouden. Elk Priester in het bijzonder hangt verder, met betrekking tot de uitoefening der ontbindingsmagt, die hij krachtens de h. Priesterwijding heeft^ ontvangen, af van den Bisschop, die over hem gesteld is. Opdat hij dus geldig de. zonden vergeve, wordt behalve de zooeven bedoelde magt^nog vereischt, dat hem zijn Bisschop zelf magtige om haar^uit te oefenen, het h. Sacrament van Boetvaardigheid in zijn reo-ts-gebied toe te dienen. En evenals de Paus voor gelieerde Kerk, kan ook elk Bisschop zich in zijn regtsgebied de vergeving van bepaalde zware zonden voorbehouden, zoodat de Priestérs van zijn diocees slechts krachtens eene bijzondere magtiging daarvan kunnen ontslaan. Die voorbehouding van zekere zonden aan den Paus en de Bisschoppen is niet meer dan hüli/jk, dewijl zij gegrond is op de ondergeschiktheid, welke Christus in de uitoefening vau het geestelijk regtsainbt

gewild heeft, en in de katholieke Kerk van oudsher bestaat en heilzaam is; want, afgeschrikt door het bezwaar om de zonden te biechten en daarvan vergeving te verkrijgen, zullen de ge-loovigen zich met meer zorg voor die zware zonden wachten. Opdat echter niemand ter oorzake dier voorbehouding verloren zou gaan, heeft de Kerk steeds geleerd: in doodsgevaar houdt alle voorbehoud op. Indien zich dat geval voordoet en er geen Priester te vinden is, die van den Paus of van den Bisschop zeiven de volmagt heeft ontvangen om van de voorbehouden zonden te ontbinden, dan kan elk ander geldig gewijd Priester den stervende van alle zonden ontslaan. (Verg. de Kerkv. van Treute, Zitt. 14. hoofdst. 7. en Can. 11; verder de Bulla „Auctorem fideistelling 44. en 45.)

Waarom, moeien wij onze zonden hiecJdcn, als wij verlangen vergiffenis daarvan te verkrijgen ?

Dewijl Christus bij de inslellhig van het Sacrament van Boetvaardigheid het aldus heeft voorgeschreven.

Bij de beantwoording van deze vraag komen hoofdzakelijk twee punten in aanmerking: ten eerste, dat Christus de belijdenis der zonden heeft voorgeschreven, en ten tweede, dat Hij die heeft voorgeschreven bij de instelling van het h. Sacrament van Boetvaardigheid.

1) Christus, niet de Kerk, heeft voorgeschreven, dat een ieder, die van de doodzonden, na het Boopsel begaan, vergiftenis wil verkrijgen, deze moet biechten. Zoo leert de Kerkvergadering van Trente (Zitt. 14. Can. G.) met de woorden: „Tndien iemand loochent, dat de sacramenteelo belijdenis vol-

„de aard en wijze om den Priester alleen in 't geheim de „zonden te belijden, welke (wijze) de katholieke Kerk van „den beginne altijd heeft gehandhaafd en nog volgt, niet rust „op de instelling en het voorschrift van Christus, maar slechts „menschelijke vinding is, die zij in den ban.quot;

2) Even duidelijk en bepaald leert de genoemde Kerkvergadering, (hoofdst. 5.) dat Christus de belijdenis heeft geboden, toen Hij het li. Sacrament van Boetvaardigheid instelde. Die instelling had, volgens de verklaring van de h. Vaders der Kerkvergadering van Trente, plaats, toen Christus verrezen van den dood over zijne leerlingen blies en sprak: „Ontvangt den h. Geest. Wier zonden gij zult vergeven hebben, „hun zijn zij vergeven,quot; enz. ') (Joan. XX,)

') Als wij met de katholieke Xerk loeren, dat Christus de belijdenis der zouden bij het instellen van het Sacrament van Boetvaardigheid

De noodzakelijkheid der belijdenis van de zonden kan bewezen worden 1) uit 's Heeren woorden: „Wien quot;jj de zonden „zult vergeven hebben,quot; enz.; want bijaldien wij den Priester onze zonden en geheel den toestand onzer ziel niet openbaren, dan kan deze niet weten, of hij, krachtens het regterlijk ambt door God hem opgedragen, ons de zonden moet vergeven of niet. ') Uit deze woorden van Christus, alsook uit die, welke

heeft voorgesclireven, dan willen wij daardoor volstrekt niet ontkennen, dat reeds ia het Oude Verbond eene soort van zondenlie-lijdenis door God was geboden. Dit toch is oen feit. hetwelk uit de h. boeken en uit do eensluidende overleveringen der llabbljnen, door Moriuus aangehaald, (de disciplina poenit. L. JJ rap. 20—22) onom-stootelijk kan worden bewezen. Zoo lezen wij: (Mos. V: 8, 7) „Als „een man of eene vrouw eene der zonden bedrijft, die de raensclien „gewoon zijn te plegen, en uit onaohtzaamlieid het gebod des Heeren „overtreedt en zich schuldig maakt, dan moeten zij hunne zonden „belijden; en (3. j\Ios. \I: 2 — 6): „Kene ziel, die zondigt en met „verachting des Heeren den naaste weigert het hem onder eede toe-

„zijne kudde ofleren en hem den priester geven naar de schatting en „de grootte van zijn misdrijf.quot; Bij dergelijke zoenofters werden de volgende plegtigheden onderhouden. JDe Jood, die gezondigd had en zich weder wilde verzoenen, kwam in den tempel tot don priester en beleed voor hem zijne begane zonde; deze verklaarde dan aim dengene, die zich zeiven beschuldigde, na overweging en waardering van het misdrijf, welk ofler hij den Heer moest opdragen. ¹) Vele uitstekende Godgeleerden, onder anderen Bellarminus, zien in deze zondenbelijdenis van het Oude Testament eene aanduiding, eene voorafbeelding van die des Nieuwen Ilonda, door Christus, den voltooijer der wet, geboden en met de genade der zondenvergeving verbonden. — Overigens ligt het in don aard der zaak, dat de misdadiger, die vergeving verlangt , ook zijne schuld bekenne. Een vader toch vergeeft do misslagen zijner kinderen eerst dan, als zij ze erkennen en belijden. Het is eene algemeen geldende uitspraak der goddelijke Wijsheid: „Die zijne misdaden verbergt, hem zal „het met wel gaan; doch die ze belijdt, zal barmhartigheid ver-„werven.quot; (Spreuk. XXIII,: 13.)

') Hoewel er bij de goddelijke instelling der Biecht niet van een onbegrijpelijk geheim, maar eenvoudig van een feit sprake is, meenden wij toch het bewijs daarvoor breedvoeriger te moeten leveren, dan men in een handboek voor het katechetisch onderrigt zou verwachten.

Wij hoopten daarmede eene dienst te doen aan velen, wier pligt het is den Katechismus te verklaren in streken als de onze, waar zelfs de kinderen door den dagelijkschen omgang met ahdersden-

De Rabbijn Mozes van Cordova, die bij de Joden in hoog aanzien staat, bemerkt hierbij (Verhandel, over de boetv. hoofdst. 1) dat men zijne zonden niet slechts in 't algemeen, maar in het bijzonder moest belijden met do woorden: „Ik heb gezondigd, onregt-„vaardig gehandeld, uwe wet, o Heer, overtreden, dat eu dat...quot;., „gedaan.quot; bij Morinus, II. hoofdst. 20.

wij lezen Mattheüs XVl en XVIII blijkt ten duidelijkste, dat Hij, zooals vroeger reeds herhaaldelijk werd aangetoond, zijne Apostelen en hunne opvolgers in het priesterschap als regters ter verzoening in zijne Kerk aangesteld en hun de magt medegedeeld heeft om degenen, die zij regten, door hunne regterlijke uitspraak alle, ook de zwaarste zonden te vergeven. Kan men nu redelijkerwijze aannemen, dat Christus deze onbeperkte magt aan de regters in zijne plaats zou hebben overgegeven, om daarmede te doen en te handelen naar believen, naar luim en willekeur aan den een te zeggen: „ik „ontbind u van uwe zonden,quot; en tol den ander; „ik houd „uwe zonden.quot; Zou dat geen misdadig misbruik zijn van die regtsvohnagt, een misbruik, dat de wijsheid, heiligheid en regtvaardigheid van God nooit ongestraft kan dulden, veel minder gebieden ? Toen dus Jesus Christus zijne Apostelen en hunne opvolgers in het priesterschap tot regters aanstelde, legde Hij hun tevens den pligt op, om de hun opgedragen regterlijke magt op eene gepaste en voor de leden zijner Kerk nuttige wijze uit te oefenen. Doch dit zal slechts dan geschieden, wanneer zij in het h. Sacrament der Biecht niet eer een vonnis vellen, dan na het geval, dat ter beslissing wordt gesteld, onderzocht, de schuld van den teregt-staande en zijn berouw behoorlijk erkend en hem der verzoening met God waardig bevonden te hebben of niet. — Aan deze strenge verpligting van den regter beantwoordt ontegenzeggelijk in den boetvaardige de even strenge verpligting, om den regter door eeue rouwmoedige bekentenis van al zijne zonden den toestand van zijn geweten en zijn berouw te openbaren en hem alzoo in staat te stellen, met voldoende kennis van zaken het vonnis der vergeving of der nietvergeving

keuden de opwerpingen tegen de Biecht leereu kennen. Daarenboven beoogden wij ook stof te leveren voor de onderrigtingen op den kansel, en daar dit boek, zooals wij vernamen, ook gebruikt wordt om bekeerlingen te onderwijzen, meenden wij reden genoeg te hebben, om de gegeven behandeling van dit onderwerp te regt-vaardigen. Overigens kan de katecheet uit de geleverde stof gemakkelijk eene keuze doen naar het begrip en de behoefte zijner hoorders. Niet te dikwijls kunnen wij het herhalen, dat eene opeenstapeling van breed uitgemeten bewijzen voor eene waarheid, die den kinderen bij den eersten oogopslag onverwerpelijk toeschijnt, alsmede dat de wederlegging van sommige opwerpingen niet alleen tijd rooft, maar voor kinderen dikwerf gevaarlijk is. Inderdaad niet zelden gebeurt het, dat kinderen do mocijelijkheden beter onthouden dan de breedvoerige wederlegging daarvan, en dat er bij hen twijfel ontstaat aan de waarheid, welke zij met zooveel woorden hooren bewijzen, wijl zij niet genoeg ontwikkeld zijn om de bewijsvoering te begrijpen. .

uit fp sprrkpn. Hop toch kaïi de Priester het iioodige inzigt verkrijgen, bijaldien de boetvaardige hem niet door eene op-regte en rouwmoedige zelfbeschuldiging daartoe de behulpzame hand verleent, te meer daar hij dikwerf over inwendige zonden moet vonnissen, die alleen aan God en den mensch, die ze heeft bedreven, bekend zijn? Zou hij dan niet alwetend moeten zijn, gel'jk Christus zelf? l^e Priester al? refter moet dus noodzakelijk door hem, die in den biechtstoel de vergiffenis zijner zonden komt zoeken, worden ingelicht omtrent alles, wat vereischt wordt om een wijs en regtvaardig vonnis te vellen. De beschuldiging van ons zeiven of de belijdenis der zonden is diensvolgens evenzeer van goddelijke instelling als de sacra-menteele vrijspraak, dewijl deze niet zonder de eerste kan plaats hebben op de wijze, welke door Christus is gewild en voorgeschreven Daarom merkt de h. Hieronymus (over Matth. XVI: 19) zeer treffend op: „Wanneer de Bisschop of de „Priester krachtens zijn ambt (als regter) de verschillende „zonden heeft aangehoord, dan weet hij, wier zonden hij moet „ontbinden of houden.quot; En niemand bedriege zich zeiven met de verderfelijke meening, dat de algemeene belijdenis: „ik heb gezondigd door gedachten, woorden en werken,quot; of eene andere dergelijke, voldoende zou wezen om op geldige wijze de ontbinding te verkrijgen. Want, en dit is duidelijk, door zoodanige belijdenis wordt de Priester, die in Gods plaats als regter is gezeten, evenmin in staat gesteld om het sacra-menteele vonnis uit te spreken, en, gelijk het Concilie van Trente (Zitt. 14. hoofdst. 5.) zich uitdrukt, „in de opleg-„ging der boetpleging de regtvaardigheid in 't oog te honden,quot; als een wereldlijk regter oin een aangeklaagde te veroordeelen en te straffen, tegen wien slechts in algemeen eene aanklagt van overtreding der landswetten wordt ingediend. Evenals in dat geval de wereldlijke refter den

aanklager verpligten moet, bepaald en naauwkeurig op te geven, welke wet, hoe dikwijls en in welke mate zij door den beschuldigde is overtreden, opdat het hem mogelijk worde daarover een regtvaardig vonnis uit te spreken en billijke straffen te bepalen, moet ook de Priester in den regterstoel der h. Biecht van den geloovige, die volgens het goddelijk voorschrift zich zeiven beschuldigt, eischen, „dat hij alle doodwonden, waaraan hij zich na een vlijtig onderzoek schuldig kent, ,.in de Biecht iioeme, ook de geheel geheime zonden en die slechts „tegen de twee laatste der tien geboden zijn bedreven; te meer „omdat deze somtijds de ziel nog zwaardere wonden toebrengen „en nog gevaarlijker zijn dan die, welke openlijk worden ge-„pleegd,'¹ Aldus besluit de bovengenoemde Kerkvergadering (t. a. p.) uit den zooeven aangehaalde tekst van Joan. XX.

2) Door het eenstemmig getuigenis der Kerkvaders. De h. Vaders leeren eenparig, dat zij, die na het Doopsel zich aan groote zonden hebben schuldig gemaakt, slechts langs den weg der boetvaardigheid tot de vergeving daarvan kunnen geraken. Onder boetvaardigheid verstaan zij die, welke door Christus in zijne Kerk ingesteld en voorgeschreven is; die boetvaardigheid namelijk, welke behalve het berouw over de bedreven zonden en behalve den opregten wil om voldoening daarvoor te geven en ze in de toekomst te vermijden, ook nog in zich sluit de belijdenis der zonden aan den Priester. Daarom dringen de heilige Leeraren met den meesten ernst er op aan, dat de geloovigen, om de vergeving hunner zonden te verwerven, deze aan den Priester openbaren, dat is biechten. Vroeger, toen wij spraken over de h. Commu.iie, hebben wij reeds de woorden van den h. Bisschop en Martelaar Cjprianus aangehaald, waar hij de gevallenen streng berispt, omdat zij, alvorens met God door de biecht verzoend te wezen, tot de tafel des Heeren naderden, en op die wijze nog zwaarder tegen den Heer misdeden, dan toen zij Hem verloochenden. IS'iet minder afdoende is het getuigenis van den grooten Kerkleeraar Ambrosius, die als roemrijk verdediger van het geloof der Kerk twee boeken schreef tegen de Novatianen over de boetvaardigheid, welke door Christus geboden en eiken Christen, die van de zware zonden na het Doopsel bedreven vergiffenis wil verkrijgen, onontbeerlijk is. Hij drukt zich (Boek II. hoofdst. 3. en 7.) op deze wijze uit: „Krachtens de plegtige „uitspraak des Heeren, is het onwederlegbaar een voorschrift, „om allen, ook de grootste zondaren, bijaldien zij van harte „boete plegen en hunne zonden opregt belijden , wederom aan „de genade van het hemelsch Sacrament deelachtig te maken. „De Heer,quot; zoo gaat hij voort, „wacht slechts op uwe stem, „(uwe bekentenisj niet om u te straffen, maar om u te ver-„geven. Indien gij u zeiven aanklaagt, dan hebt gij geen „aanklager meer te duchten; wanneer gij u zelveu aanmeldt, „dan zult gij wederom leven, ofschoon gij reeds gestorven

„vaardigd moogt worden; want met den mond geschiedt de „belijdenis, die ten heil verstrekt.quot; En aan wien moet men zijne zonden belijden, aan wien moet men biechten? Aan wien anders dan aan hem, wien Jesus Christus de magt gegeven en het ambt opgedragen heeft om van de zonden te ontbinden. „Deze mngt,quot; zoo leert verder de h. Ambrosius, (Boek. J. hoofdst. 2.) ,,heeft God slechts aan zijne Priesters

„geoorloofd, want tot hen alleen werd door den Heer gezegd: „„Ontvangt den heiligen Geest/'quot; enz. Evenals Cyprian us

rn Ambrosiiis leer^n ook zoowel de griekpche als de latijnsclie Vaders van alle eeuwen. „Wilt gij waardige vruchten van boetvaardigheid voortbrengen zoo zegt onder anderen de groote Kerkleeraar Basilius, (Regul. brev. 288.) „dan moet „gij uwe zonden belijden aan hen, aan wie de uitdeeling der „geheimen is toevertrouwd, dat is aan de Priesters.quot; Algemeen leeren de Vaders, dat de zondaar, die uit schaamte zijne zonden verzwijgt, evenmin daarvan vergeving erlangt, als een zieke kan genezen van de wonde, die hij voor den geneesheer verborgen houdt. Van hen zegt ïertullianus: (over de boete hoofdst. 10.) „zij denken meer aan hunne beschaming dan aan

„houden, verbergen wij het dan daardoor ook voor God? Is „het beter in 't geheim verdoemd, dan openlijk vrijgesproken „te worden?quot; Eveneens spreekt Origenes in zijne tweede homilie over Psalm XXXVII, en in de zeventiende homilie over Lucas zegt hij: „Als wij onze zonden openbaren (belijden) en dat „niet slechts aan God, maar ook aan hen, die onze wonden „en feilen kunnen genezen, dan zullen zij worden vergeven „door Hem, die zegt: „„Ik heb uwe misdaden uiteengedreven „ „als een wolk en uwe zonden als een nevel.quot;quot; (Is. XLIV: 22.) Ook de h. Hieronymus spreekt dezelfde gedachte uit met de woorden, die het Concilie van Trcnte tot de zijne heeft gemaakt. (Zitt. 14. hoofdst. 5.) „Als een zieke zich schaamt, „den geneesheer eene geheime wonde te openbaren , dan helpt „het geneesmiddel niet.quot; In denzelfden zin spreken Pacianus, (Vermaning tot boetv.) Augustinus, (Ps. LXVI.) Gregorius de Groote (Homil. 44. over Lucas) en anderen. Bijzonder treilend gaat de h. Asterius, die in de vierde eeuw Bisschop van Amasea was (Homil. 13. over de boetv., vroeger aan den h. Gregorius van Xjssa toegeschreven) met de meergenoemde vergelijking door. „Waarom /' zoo schrijft de gezegde leeraar, „waarom snelt gij, „wier ziele ziek is, niet naar den geneesheer der zielen? „Waarom bekent en openbaart gij uwe ziekte niet door de „Biecht? Waarom laat gij de kwaal toenemen, waarom de „ontsteking zich verder uitbreiden? Keer eindelijk eens in u „zelven! Belijd den Priester openhartig uwen nood. Toon „hem zonder vrees het verborgenej openbaar hem de geheimen „uwer ziel, alsof gij den geneesheer eene geheime kwaal ont-„dekt, hij zal voor uwe eer en voor uwe genezing zorgdragen,quot; Vraagt men nu, waarom de Kerkvaders ons zoo dringend aanmanen de zonden niet te bewimpelen, maar ze aan den Priester opregt te belijden, dan geeft ons een van hen ¹) daarop

De h. Joannes uit de zesde eeuw, Abt van het klooster liaythu, een vertrouwd vriend van den k. Joannes Climacus, in zijne verklaring hootdst. IV van het werk des laateten, den „Hemelschcn leidsman.quot;

ppn bondig antwoord: „Dewijl het uit de overlevering der „Apostelen en uit de voorschriften, die zij op ingeving des „h. Geestes aau de katholieke Kerk hebben gegeven, duidelijk „blijkt, dat wij krachtens goddelijk bevel verpligt zijn, onze „zonden te biechten. Hunne voorschriften en bevelen opvolgend, „belijden wij aan de Priesters van God onze zonden, en maken „ons daardoor de ontbinding en vergeving waardig.quot; En inderdaad het zou minstens onverklaarbaar wezen, hoe de Leeraren der Kerk, die lichten der heilige wetenschap, die door geloofstrouw en heiligheid uitstekende mannen, in zoo verschillende tijden en plaatsen levend en leerend, eenstemmig konden zeggen, dat de zondaar zonder eene rouwmoedige belijdenis zijner zonden geene vergeving daarvan kan hopen, indien Christus die belijdenis uiet geboden en zonder haar de vergiffenis had toegezegd.

3) Door het van oudsher bestaande en algemeene gebruik om de zonden te biechten, hetwelk niet door de menschen ingevoerd kan zijn.

Onmogelijk is het een tijdpunt aan te geven , dat het gebruik om zijne zonden te belijden, in de katholieke Kerk niet bestond en eerst door kerkelijk voorschrift zou zijn ingevoerd. De h. Lucas reeds verhaalt ons in de Handelingen der Apostelen, (XIX: 18.) dat „vele geloovigen (tot Paulus) kwamen „en beleden en zeiden wat zij gedaan hadden.quot; Eveneens verhaalt de leerling der Apostelen, de h. Ireneüs ¹) dat eenige vrouwen, die door een zekeren scheurmaker, met name Marcus, waren verleid geworden, niet slechts bare schanddaden, maar ook de onzuivere begeerten barer harten beleden. Voor het bestaan van hét bedoelde gebruik gedurende de volgende eeuwen getuigen , zooals uit de zooeven aangehaalde plaatsen blijkt, Ter-tullianus, Cjprianus, Origenes, Ambrosius, Basilius en vele anderen, wier uitspraken betreffende de Biecht wij hier kortheidshalve moeten achterwege laten. Bovendien getuigen daarvoor verscheidene daadzaken, die ons door de oudste schrijvers der kerkelijke geschiedenis zijn overgeleverd. Zoo verhaalt l'aulinus in zijne levensbeschrijving van den h. Ambrosius, dat deze Kerkvader, telkens als iemand hem zijne zonden beleed, zoo schreide, dat hij ook den biechteling tot tranen toe bewoog. Ln het leven van den h. Hilarius van Arles, door een zijner lijdgenooten beschreven, wordt opgemerkt, dat de geloovigen dikwerf op de zondagen in groot aantal tot hem kwamen, om hem hunne zonden te biechten. Daarenboven zijn vrij thans nog in het bezit van verscheidene boeken, (poe-nitentialen of biechtboeken) die op de toediening van het Sa-

cramcnt van Boetvaardigheid betrekking hebben en tot een hoogen ouderdom opklimmen, waarin naauwkeurig wordt opgegeven , hoe de biechtvader over het getal, de soort en de grootte der zouden zorgvuldig moet ondervragen, en de biechtelingen van hunnen kant zich over alles, ook over de geheimste zonden, moeten aanklagen. ¹) Het staat dus vast, dat het gebruik, om de zonden te belijden, zoo oud is als de Kerk zelve, en niet, gelijk de leeraren der hervorming beweerden , eerst door Innocentius lil in het vierde Concilie van Laterane (gehouden in 't jaar 1215) is ingevoerd. Indien ergens in een land het bevel werd gegeven, dat voortaan niemand meer de betaling der belasting langer dan dezen of genen bepaalden termijn zou mogen verschuiven, zou men dan daaruit met regt het besluit trekken, dat vroeger in dat land in 't geheel geene belasting betaald werd ? Evenmin kan men uit het leit, dat de Kerkvergadering van Laterane onder Innocentius III een bepaalden tijd voor de Biecht vaststelde, tot het besluit komen, dat men vroeger in de Kerk volstrekt niel heeft gebiecht. Evenzeer staat het vast, dat reeds in de eerste christeneeuwen niet alleen de openlijke belijdenis, die tot herstel der gegevene ergernis voorgeschreven of aangeraden werd, maar ook de geheime, de zoogenaamde oorbiecht of bijzondere biecht, zooals zij thans in de katholieke Kerk beslaat, algemeen gebruikelijk was, dat zelfs de geheime belijdenis gewoonlijk de openbare voorafging en als voldoende beschouwd werd om van God vergiffenis der zonden te verwerven. Wij zien dit reeds uit de wtrken van Origenes, die de boetpleging van zijnen tijd zeer wel kende. Gelijk hij ons verhaalt, stond het aan den Priester als geneesheer der zielen, na de aanhooiing der geheime zondenbelijdenis, om te bepalen, ot de biechteling ook de openlijke belijdenis zoude doen of niet. „Beschouwt de Friester,quot; zoo spreekt hij tot de g»gt; loovigen, die hij tot de Biecht aanspooit, (Hom. 2. over Ps. 37.) „beschouwt hij uwe zoude als van dien aard, dat zij aan „de gemeente opeiilijk moet worden bekend gemaakt, opdat „anderen gesticht en gij zeil des te eer gebeterd wordt, dan „moet zulks met veel overleg en met den wijzen raad des ziel-

Het Poenitentiale van Joannes den Vaster, Patriarch van Con' stautinopel (f 5'.)C); een ander, dat aan den h. Egbertus, Aartsbisaehnp van York, wordt tcegeBchrevcn (t7C7) en meer audere liij Morinus (de discipl. poenitent in append). Eiuterim (Denkwürdigk. B. V, deel 3) haalt het poenitentiale van den h. JBonifacius, den Apostel der DuitscLers, en (1)1. bladz. 32H een volmaakten biechtspiegel in de oud-duitsche taal aan, die waarsclujnlijk van denzelfden Heilige afkomstig is.

„zorgers gefcbieden. ¹) En in het schrijven (Br. 168.) van den heiligen Paus Leo aan de Bisschoppen van Campanië, lezen wij: „jS'iet alle soorten van zonden zullen opgeschreven „en openlijk voorgelezen worden; want het is voldoende, dat „de schuld den Priester alleen door eene gclieime belijdenis is

„eerste plaats voor God en dan voor den Priester gedaan „wordt.quot; i) Al hadden wij geen ander bewijs voor de godde-

Zoo was het algemeen gebruik in Afrika, zooals de h. Augus-tinus, (Seimo 351) eu in het algemeen in de OosterBche enV/ester-selie Eerk, n. 1. de Kerk van Ecme, zooals de geschiedschrijver Sozomenes (Boek TUI. lioofdst, 16) getuigt.

') Wij willen hier nog eenige feiten aanhalen, waaruit blijkt, dat het gebruik om zijne zonden aan den Priester in de plaats van God te belijden in de katholieke Kerk, zooals thans, reeds eeuwen voor Innoeentius 111 bestond. Het eerste duiische Concilie, waar de h. Eonif'acius, de Apostel der Duitschers, persoonlijk bet voorzitter-sehap bekleedde, schreef de verordening uit, dat „elk veldheer een „Priester bij zich moest hebben, die de Biecht der soldaten zou „kunnen hcoren en hun boete oplegden.quot; Willem van Sommerset, bibiiothekaris van de abdij van Malmesbury, een bekwaam geschiedschrijver uit de fwaalfde eeuw, prijst in zijne geschiedenis van Jingeland (Dl. 111.) de normandische soldaten, omdat zij vóór den veldslag tegen de Engelscheu gedurende den geheelen nacht hunne Biecht spraken en des morgens de h. Communie ontvingen. Als toen reeds (onder Willem den Veroveraar f 10fe7) zelfs de soldaten zulk een ijver toonden om hunne Biecht te spreken, dan mogen wij voorzeker wel aannemen, dat het gebruik van te biechten algemeen bestond. — Evenals thans hield men het ook toen voor eene gestrenge verpligting, dat de gevaarlijke zieken zich door het h. Sacrament van Boetvaardigheid met God verzoenden. Be Kerkvergadering van Calchut (in 787 in Engeland gehouden) verbiedt (Can. 20) zelfs, le bidden voor hen, die zonder boetvaardigheid of Biecht uit het leven zijn gescheiden. Be eerwaardige Beda (f 735) verbaalt in zijne kerkelijke geschiedenis van Engeland (1)1. V. hfdst. 14) de volgende gebeurtenis. Een hoveling van den koning der Ivierciëra werd gevaarlijk ziek. Be koning, bij wien hij hoog in aanzien stond, bezocht hem en moedigde hem aan, zijn geweten door eene goede Biecht in orde te brengen. Be zieke gaf ten antwoord, dat hij wel wilde biechten, evenwel niet tijdens zijne ziekte, maar als hij wederom hersteld zoude ziju, opdat men hem niet zou verwijten, dat hij uit vrees voor den dood had gebiecht. Bij een tweede bezoek herhaalde de koning, wien het zedeloos leven van den hoveling niet onbekend was, met aandrang zijne vermaning om te biechten. JNu verklaarde de zieke hem, dat het te laat was; hij had in eene verschrikkelijke verschijning het vonnis zijner verwerping reeds vernomen; spoedig daarna overleed de rampzalige in wanhoop. Een troostvoller voorbeeld lezen wij in het leven van den h. Philibert, die in de zevende eeuw abt van Jumiege was. Een monnik vau zijn klooster worstelde met den dood en had reeds het gebruik van de spraak verloren. i)e godvreezende abt naderde den stervende, nam hem bij de hand en zeide hem met groote liefde en teederheid, dat, mogt hij soms de eene of andere zonde niet beleden hebben, hij hem slechts door een handdruk een teeken moest geven. Bit gebeurde inderdaad.

lijke instelling der Biecht, clan de zooeven aangetoonde alge-meene gewoonte, die tot de wieg des Christendoms opklimt, dan zouden wij nog geregtigd zijn hare instelling aan Jesus Christus, den Stichter der h. Kerk, toe te schrijven; deels omdat er geen tijd na Christus kan worden aangegeven, waarop zij werd ingevoerd, deels omdat slechts een door Christus gegeven gebod, ondanks de hevigste bestrijding, zoolang van kracht had kunnen blijven. Alle driften der bedorvene harten

Toen begaf zich Philibert naar de kerk om den Allerlioogste te bidden en te bezweren, dat Bij toeh de tong des stervenden wilde ontbinden, opdat zijne ziel bij liet verlaten des ligehaams niet om die nog niet beledene zonde door Satan overmeesterd en in de hel geworpen zou worden. God verhoorde de bede van zijn dienaar.

..^en .¹i^el⁾ den heiligen abt weldra terug: de zieke kon weer spreken; hij biechtte vol berouw en ontsliep in den vrede des Heeren. — Evenals nu drong men reeds lang voor Innocentius UI op de volstandigheid der belijdenis aan. Zoo lezen vrij onder anderen in den 32sten Can. van het tweede Concilie van Chalons: (in het jaar 813) „Sommigen, die den Priester hunne biecht spreken, doen dit maar „oppervlakkig en ten halve; dezen moet men daarom zorgvuldig „ondervragen, opdat hunne Biecht volkomen zij.quot; — Vroeger, zoowel als tegenwoordig, hield men liet altijd voor eene zware misdaad, na eene doodzonde bedreven te hebben, tot de tafel des Heeren te naderen, zonder eerst den Priester zijne Biecht gesproken te hebben. Joannes de Vaster noemt dit zelfs in zijn poenitentiale „de „zwaarste aller zonden,quot; en vermaant de Priesters, den boetelingen te vragen, of zij zich daaraan niet hebben schuldig gemaakt. Volgens de oude biechtformulieren (biechtspiegels) van Eulgentius en Alcuinus, moet de boeteling zicii daarover bijzonderlijk aanklagen niet de woorden: „Ik heb het ligehaam en bloed des Heeren „onwaardig, zonder Biecht en boetvaardigheid, ontvangen.quot;

len allen tijde vermaande men de geloovigen, hun hart vóór het ontvangen der h. Communie door eene rouwmoedige belijdenis van hunne zonden te zuiveren. „Belijdt aan God in den persoon des „Priesters uwe zonden, zoo zegt Anastasius de Sinaïter, Patriarch van Antiochië, omstreeks het jaar 560 (Oratio de Synaxe) „opdat gij „met een zuiver geweien moogt deel nemen aan het ligehaam én „bioed van Jesus Christus, opdat de h. Geheimenu tot ontzondiging „en verzoening, en niet ter veroordeeling verstrekken.quot; Hoort hoe de Apostel zegt: „De menscli beproeve zich zeiven,quot; enz. Gelijk het tegenwoordig gebruik is, dat koningen en vorsten hunne biechtvaders hebben, zoo was het ook voorheen. Zoo weten wij, dat in de zevende eeuw de h. Albertus de biechtvader was van igt;iederik, den koning der dranken; eveneens weten wij dac tezelfder tijd de h. Viro biechtvader was van Pepijn van Herstal, die koning was zonder den naam te dragen, en de geschiedenis (Bolland. 8 Mei) verhaalt ons, dat Pepijn barrevoets tot hem ging om zijne zouden te belijden.^ In de achtste eeuw zien wij Karei Martel, den grootvader van Karei den Groote, bij den h. Martinus, een monnik van Corvey, en den hertog van Beijeren, Grimoald, bij den h. Corbinianus, Bisschop van Jjreising, hunne biecht spreken. (Bolland. 8 Sept.) Over de volgende eeuwen zie Scheömacher, Lettre IV a un Protestant, of .Nicole, Perpétuité de la foi. Deel IV.

on geheel de hel moester noodzakelijk het voortbestaan bestrijden eener instelling, die uit haren aard meer dan elke andere geschikt is om den hartslogteu een teugel aan te leggen en de werken der duisternis te verwoesten..

quot;Wij durven echter nog eene schrede verder gaan, en, afgezien vanquot; het achttienhonderdjarig bestaan der Biecht, ons beroepen op het ecnige, voor aller oogen duidelijke feil, dat tegenwoordig in geheel de katholieke Kerk het gebruik bestaat om Ie biechten, waaruit wij met de grootste zekerheid besluiten, dat Christus zelf de Eiecht ingesteld en geboden heeft; want nooit of nimmer kan zij door de menschen zijn ingevoerd. Of wie zal het mogelijk achten, dat de Paus, dat alle Bisschoppen en Priesters, dat koningen en keizers, rijken en armen, voornamen en geringen, dat allen, die dc katholieke godsdienst belijden, op een bloot menschelijk voorschrift, zonder tegenstand zich onderworpen hebben aan de Biecht, die folterbank der zielen, dat ondragelijk juk, zooals de vijanden van ons geloof zeggen? De Protestanten zelve toch hebben bij de verschillende pogingen, die zij beproefden cin de oorbiecht wederom in te voeren, de treurige ondervinding opgedaan, dat mensche-lijke besluiten en voorschriften niet bij magte zijn, de eens afgeschafte instelling wederom in het leven te roepen. Do mensch heeft zoo vele redenen om zekere zouden, die hij gaarne voor zich zelveu verbergt en wier enkele herinnering hem schaamrood doet worden, voor andere menschen geheim te houden, dat slechts het gezag en uitdrukkelijk bevel van tlod hein kan bewegen, die zonden aan een zijner inedemen-schen te belijden. Nooit zouden de Priesters er in geslaagd zijn, geheel de Kerk, hetzij dan plotseling, hetzij langzamerhand, in den waan te brengen, dat Christus de Biecht geboden en als voorwaarde tot vergeving der zonden gesteld heeft, bijaldien het inderdaad niet zoo het geval geweest ware. De onmogelijkheid om eensklaps dien waan ingang te doen vinden blijkt genoegzaam uit den aard der Kerk en uit hare uitbreiding over geheel den aardbodem. Doch ook het langzaam, veld winnen dezer dwaling zou op onoverkomelijke hinderpalen hebben gestooten. Of zou er tegen den eersten prediker dier nieuwe leering en verpligting niel één enkele zijn opgestaan? Zouden alle Priesters en Bisschoppen der geheels Kerk, de door God aangestelde regters en bewakers van het geloot', zich den dubbelen last van biecht hooren en zelve te biechten op de schouders hebben laten leggen, zonder met alle kracht en ernst te verklaren, dat men tot dusverre van zulk een voorschrift, van zulk een bevel van Christus niets had gehoord; in één woord, zouden Bisschoppen, Priesters en leeken daar-

tegen niet als tegen eene vermetele, hoogst lastige nieuwe leering protest hebben aangeteekend ? Doch in de katholieke Kerk heeft men hen , die van de Biecht als van eene goddelijke door Christus zeiven ingestelde boetepleging tot vergeving der zonden spraken, nooit dwaalleeraren en vervalschers der goddelijke wet genoemd, maar wel hen, die zoo driest waren, het tegendeel te beweren. Als dus het kerkelijk leeraarsambt bij de inprenting van den pligt om fe biechten zich beroept op het voorschrift van Christus, dan beroept het zich op eene wezenlijke, onloochenbare daadzaak, en zoo was het slechts mogelijk om de Biecht, zoowel in het oosten als in het westen , waar zij evenzeer in gebruik is, in te voeren. ¹)

Indien nu Christus onze Heer, zooals de h. Schrift, de Overlevering en de blijvende gewoonte der Kerk ontegensprekelijk getuigen, het gebod heeft gegeven, dat de geloovigen hunne zonden aan den Priester moeten belijden om daarvan vergiffenis te verkrijgen, dan is het zonneklaar, dat zij allen grootelijks dwalen, die meenen of voorgeven, dat het ter vergeving der zonden genoeg is, ze in het heiligdom des harten aan God alleen te biechten. Aan hen geeft reeds de U. Augustinus (Eedv. 392) een antwoord in de beslissende woorden : „Niemand zegge bij zich zeiven: in het verborgene, voor God, „doe ik boetvaardigheid; God, die weet dat ik in mijn hart „boetvaardigheid pleeg, zal mij vergeven. Zou het dan te ver-„geefs gezegd zijn: „„Wat gij op aarde ontbindt, dat zal ook „„in den hemel ontbonden wezen'?'quot;' „Zijn dan de sleutels van „het hemelrijk te vergeefs aan de Kerk geschonken? Wie zoo „spreekt ontneemt aan de woorden van Christus elke beteekenis, „en belooft zich zeiven, wat Christus hem ontzegt, hij bc-,.driegt zich zeiven. En inderdaad, kende men door de enkele „belijdenis voor God vergiffenis zijner zonden verkrijgen, waar-„toe zouden dan de Priesters de magt hebben ontvangen oiu „te binden en te ontbinden ? Wie zou hun dan nog de gedegenheid verschaffen, de sleutelmagt uit te oefenen, wie zou „nog biechten? En verondersteld dat iemand daartoe nog „genegen werd gevonden, zou dan, indien de Priester zicli „verpligt achtte, zijne magt om Ie binden op hem toe te passen, „de biechteling niet kunnen zeggen: indien gij mij niet wilt

De grieksch-sohismatieke Synode vau Jerusalem (gen. in hot jaar 1672) verklaarde evenals de Kerkvergadering van Trente, dat het Sacrament van lloetvaardigheid, hetwelk de geheime liiecht in zich sluit, door CLiristus is ingesteld, toen hij sprak: Wier zonden „gij vergeeft,quot; enz. Overigens is het duidelijk uit de grieksche en lalijnsche poenitentialen van den ouden en van den nieuweren tijd, dat beide Jierkeu met betrekking tot de geloofsleer der Biecht steeds volkouicn overeenstemden.

„rajspreken, dan belijd ik mijne zonden aan God, Hij zal mij „ontbinden; indien gij mij de hemeldeur niet wilt ontsluiten , „dan staat mij een andere weg open; ik ga dan tot God zei ven , „Hij zal mij den ingang in zijn rijk wel veroorloven.quot; ')

Is dns het Sacrament der Biecht voor allen, die gezondigd heiben, ter zaligheid noodzakelijk?

Het is noodzakelijk ter zaligheid voor allen, die na het Doopsel eene zware zonde hebben bedreven.

') Ala de li Vaders den geloovicjen dikwerf dringend aanbevelen, voor God hunno zonden te belijden, zijn zij er verre af daardoor te verklaren, dat men niet aan den Priester maar aan God alleen de belijdenis zijner zonden moet doen. Integendeel stellen die h. Leeraars, met het oog op de instelling van het li. Sacrament derBiedit (Joan. XX) en de woorden van den h. Jacobus (V : 16): „Belijdt „elkander uwe zonden, opdat gij zalig wordet,quot; in do eerste plaats vast, dut de leeken aan de Priesters en de Priesters aan elkander hnnne .Biecht moeten spreken, en alzoo de boetvaardigheid, die in de kai liolieke Kerk gewoonte en door Christus gewild en voorgeschreven is, ook verpligtend worde. De eisch der li. Vaders, om zijne zonden voor God te belijden, heeft blijkbaar eeno geheel andere beteekenis. Vooreerst willen zij daardoor de geloovigen aansporen, om, na de menigte en grootheid hunner zonden overwogen te hebben, in heilzame vermorzeling des harten der goddelijke Barmhartigheid ontferming af te smeeken, overeenkomstig het voorbeeld van den tollenaar in het Jtvangelie, die rouwmoedig op zijne horst klopte en zuchtte: „deer, wees mij zondaar genadig.quot;¹) Ten andere willen de h. Vaders daarmede zeggen, dat men in den biechtstoel den Priester zijne zonden zoo moet belijden, als beleed men ze aan God zeiven, aan God, voor wien wij ons wel moeten schamen te zondigen, maar niet om de bedrevene zonden te openbaren; aan God wien wij niets kunnen verbergen en die, ofschoon Hij al do plooijen van ons hart doorziet, evenwel verlangt, dat wij ons voor den Priester beschuldigen, opdat Hij ons door bemiddeling van hem, die als geneesheer der zielen Gods plaats bekleedt, de ver-eisehte middelen voorschrijve en ons tot algeheele genezing brenge. ²) In het algemeen wordt bij de Kerkvaders de bijzondere Biecht zeer

Zoo ongeveer de h Chrysostomus: de incomprehensibili natura Dei (homil. V. n. 7).

Aldus de h. Chrysostomus in cap. IV. Genes, hom. 26. n. 3.— De Lazaro concio IV no. 4, Het moet ons volstrekt niet verwonderen, dat die h. Kerkleeraar de Biecht aan den Priester zeer dikwijls voorstelt als eene zondenbelijdenis, die wij voor God doen. Evenals bij de Biecht, wil hij ook bij de uitdeeling der overige Sacramenten niet den Priester als mensch, maar God zeiven, wiens plaatsbekleeder deze ia, in het oog houden. Zoo zegt hij : (Homil I over Matth ) „Als gij den Priester u de h. Communie ziet geven, denkt „dan niet, dat de Priester zulks doet, maar dat het de hand van „Christus is, die zich tot u uitstrekt. En als de Priester doopt, „dan doopt hij zelf niet, maar God, die door zijne onzigtharekracht „uw hoofd (ter indompeling) bestuurt.quot;

Dit antwoord is het duidelijk en redelijk gevolg uit de leer, die wij tot dusverre hebben verkondigd en bewezen, namelijk, dat Jesus Christus het h. Sacrament van Boetvaardigheid heeft ingesteld en voor allen, die na het Doopsel zich aan eene groote zonde hebben schuldig gemaakt, als een noodzakelijk middel heeft aangewezen en voorgeschreven om vergiffenis en genade te ontvangen. Zoo leert ook de Kerkvergadering van Trente (Zitt. 14. hoofdst. 2) , waar uitdrukkelijk wordt gezegd : „Het Sacrament der Biecht is voor den gevallene na het Doopsel „noodzakelijk ter zaligheid, zooals den nog niet herborene het „Doopsel noodzakelijk is,quot; en in den zesden Canon derzelfde zitting spreekt zij den ban uit over een ieder die loochent, „dat de sacraraenteele Biecht krachtens goddelijke instelling ..ter zaligheid noodzakelijk is.quot; Eveneens treft de gezegde Kerkvergadering (Zitt. G. Canon 29) hera met den banvloek, die beweert: „De na het Doopsel gevallenen kunnen zonder ..het Sacrament van Boetvaardigheid de verloren regtvaardigheid „weder herwinnen.quot; Die noodzakelijkheid der Biecht ter zaligheid beschouwend en zinnebeeldig voorstellend, noemen de trentsche Vaders herhaaldelijk haar (Zitt. 6. hoofdst. 14. Zitt. 14. Can. 2) met de gewone uitdrukking der h. Vaders: „de „tweede reddingsplank na de schipbreuk.quot; Gelijk namelijk een schipbreukeling als hem de eerste plank, waaraan hij zich vastklampte, wordt ontrukt, onfeilbaar to gronde gaat, indien er geen tweede plank ter redding te vinden is, eveneens zou ook de zondige Christen, die de genade des Doopsels, dat ia de eerste reddingsplank na de algemeene, door den stamvader Adam veroorzaakte schipbreuk loslaat, reddeloos verloren zijn, indien hem niet door het Sacrament der Biecht ecne tweede reddingsplank werd aangeboden, dat is, de tweede regtvaar-diging werd mogelijk gemaakt.

dikwijls ook in dio plaatsen, waar ongetwijfeld van de mondelinge belijdenis der zonden aan den Priester sprake is, voorgesteld als eene zelfbeseliuldigiiig, welke geschiedt voor God, dat is voor ziju plaatsbekleeder, om de vergeving der zonden te verkrijgen, in tegenoverstelling van de zondenbelijdenis, welke bij openlijke boete voor geheel de gemeente plaats bad en strekte om de gegeven ergernis te herstellen. Uaarom was de biechtvader bij de eerste gewoon, naar het voorschrift der oude poenitentialen, den biechteliog te ^zeSS^en: „Schaam u niet, want niet aan mij, maar aan God, in „wiens tegenwoordigheid gij u bevindt, belijdt gij uwe zonden.quot; Üf; „Niet ik hoor eigenlijk de belijdenis uwer zonden aan, maar „God door mij. Openbaar dns en belijd uwe zonden voor de h. „lingelen en verberg mij niets van al datgeen, wat gij heimelijk „hebt misdreven; biecht zoo als gij voor God, wien de geheimen „uws harten bekend zijn, biechten zoudt.quot;

zakelijk ter zaligheid, dat een zondaar, die niet in staat is om het werkelijk te ontvangen, eeuwig verloren zou moeten gaan. Daarom leert de Katechismus: „Indien iemand het „Sacrament der Biecht niet kan ontvangen, dan kan het ver-„vangen worden door een volmaakt berouw met het ernstig „voornemen om de zomleu zoo spoedig te belijden, als men „daartoe de gelegenheid zal hebben,quot; of gelijk het Concilie van Trente (Zitt. 6. hoofdst. 14.) zich uitdrukt, als men het voor-nemen heeft „op zijnen tijd te biechten.quot;' Naar evenredigheid geldt hier namelijk hetzelfde wat van de vervanging van het Doopsel met water door het Doopsel der begeerte is gezegd. Wie een volmaakt berouw heeft over zijne zonden, bezit ook de volmaakte liefde jegens God, dewijl uit deze liefde het volmaakt beromr voortkomt; doch met de volmaakte liefde kan de zonde, de vijandschap Gods, niet tegelijk bestaan; bel volmaakte berouw kan dus, niet alleen het Sacrament des Doopsels, maar ook het Sacrament der Biecht vervangen. Docli het vervangt het dan slechts inderdaad, wanneer het gepaard gaat met het opregt verlangen en den wil om het h. Sacrament der Biecht te zijnen tijde werkelijk te ontvangen. Ja. liet berouw kan zonder dezen opregten wil niet volmaakt wezen, omdat juist de liefde, die er de bron van is, niet kan bestaan zonder de ongeveinsde bereidwilligheid om alles !e doen, wat God op verbeuite der eeuwige zaligheid heeft geboden en derhalve ook de zware zonden, die na het Doopsel begaan zijn, door de Biecht aan de sleutelmagt der Kerk te onderwerpen. Het volmaakte berouw, dat verbonden is met het ernstig voornemen om te biechten, regtvaardigt den zondaar niet slechls, wanneer het hem onmogelijk zou wezen, het Sacrament der Biecht werkelijk te ontvangen, maar in 't algemeen altijd en aanstonds, als het aanwezig is. ¹) De Christen echter, die opregt verlangt zich niet God te verzoenen, zal het geenszins bij het werkeloos verlangen om het Sacrament der Biecht te ontvangen laten, maar wanneer de gelegenheid zich daartoe aaiibiedt, ook inderdaad zijne zonden belijden, en dit te meer, naarmate men minder tot zekerheid kan komen, dat men inderdaad een volmaakt berouw over zijne zonden heeft.

1) God vergeeft ons de zonden, die na het Doopsel zijn bedreven, hoe talrijk en groot zij ook mogen wezen. Heeft de

De tegenovergestelde leering van liajus is door den h. 8toel verworpen in de stellingen 31 en 32, en nog uitdruiikelijker in de 71^e stelling.

gedoopte het ongeluk gehad in zware zonden te vallen, dan heeft hij een bijzonder middel noodig om van zijn diepen val weder op te staan. Dit bijzonder, door Christus voorgeschreven middel is, zooals uit het bovengezegde blijkt, het h. Sacrament der Biecht. Door dat Sacrament namelijk worden de banden der zonden, die den gevallen Christen, zooals eenmaal het lijkkleed den gestorven Lazarus in de groeve, omwikkeld houden, door de heilwerkende woorden des Priesters; „Ik ontbind u „van uwe zonden,quot; losgemaakt en verwijderd.

2) Niet slechts worden wij door het h. Sacrament der Biecht bevrijd van de banden der zonden; God vergeeft ons ook de eeuwige en ten minste een gedeelte der tijdelijke straffen. Dewijl namelijk de eeuwige straffen hoofdzakelijk bestaan in de eeuwige scheiding van God, en deze met de vriendschap Gods, die wij door de ontvangen vergiffenis herwinnen, volstrekt onbestaanbaar is, daarom volgt het noodzakelijk, dat met de ontbinding der zonden ook de vergeving der eeuwige straffen gepaard gaat. Het is alzoo eene leer des geloofs, dat met de vei geving der zonden ook telkens de vrijspraak der eeuwige straffen is verbonden. — Anders is het met de tijdelijke straffen der zonde, die zeer goed met de vriendsciiap Gods kunnen beslaan. Deze neemt God uit wijze en aanbiddelijke inzigten niet altijd geheel weg, zooals Hij ook de straffen der erfzonde door het h. Doopsel niet alle heeft opgeheven. De Godgeleerden leeren echter algemeen, dat in de h. Biecht altijd ten minste een deel der tijdelijke straffen wordt kwijt gescholden, hn hoewel men omtrent de mate der vergevene straffen niels bepaalds kan aangeven, staat het toch vast, dat die te grooter is, naarmate de rouwmoedige gezindheid des biechtelings telkens grooter en inniger is.

3) God geeft ons de verloren heiligmakende genade weder, of vermeerdert haar, bijaldien zij niet is verloren. (Verg. bladz. 48 en volg.) Nadat de verloren zoon zich vol leedwezen over zijne misdaden aan de voeten van zijn edelen vader neergeworpen en gezegd had; „Vader, ik heb gezondigd tegen den „hemel en tegen u,quot; (Luc. XVI.) liet deze het beste kleed jrengen en den bekeerling een ring aan den vinger geven, ten teeken dat hij weder als zoon des huizes werd opgenomen. Desgelijks gaat het met den zondaar, die zich door de h. Biecht met zijn goddelijken Vader heeft verzoend. Het heerlijke kleed der heiligmakende genade wordt hem onder het gejubel aller hemellingen teruggeschonken, door de heilige liefde wordt hij met zijnen hemelschen Vader wederom hereenigd en opnieuw zijn zeer geliefd kind, hij treedt weder in de verloren regteu op het medeërfgenaamschap van Jesus Christus, verkrijgt alle door de zonde verspilde verdiensten (enig en daarmede de

4) Zelfs ddarbij laat God het niet. Hij verleent hun, die het h. Sacrament der Biecht ontvangen, nog andere bijzondere genaden tot een godvruchtig leven. De verloren zoon ontving na de verzoening met zijn besten vader niet slechts het kleed en het tooisel van het beminde kind, maar de vader gaf hem ook schoenen aan de voeten, opdat hij voortaan niet als een slaaf barrevoets, maar als het kind van een edelen en rijken vader zou wandelen. Zoo doet ook God, wiens ware, ofschoon zwakke beeldtenis die liefdevolle vader uit het Evangelie is. Hij schenkt namelijk aan den aldus geregtvaardigde door middel van het Sacrament menigvuldige werkelijke genaden, bijzonder moed en kracht om de gepleegde zonden af te boeten, ze in de toekomst te vermijden en tevens eene troostende aansporing om te leven, gelijk het een kind van God betaamt, en op den weg der vaderlijke geboden van deugd tot deugd voort te gaan. Christenen, hoe dankbaar moeten wij onzen quot;Verlosser zijn voor de instelling van dit zoo heilzaam Sacrament! Wanneer ergens een vorst, door overgroote goedheid gedreven, een geregtshof instelde, om alle staatsmisdadigers, die zich rouwmoedig zouden komen aanklagen, niet te veroordeelen maar hun genade te schenken, hun, als zij in ketenen waren geklonken, de vrijheid weêr te geven, ja zelfs in de vroegere ambten en bedieningen te herstellen, zouden zij allen zich niet jegens dezen goedigen vorst grootelijks verpligt moeten gevoelen, zij allen, die zich aan zijne majesteit en zijne regten vergrepen hadden en volgens den gewonen loop van het ge-regt den dood ais straf voor 't hoogverraad verdienden? Welke moet dan onze dankbaarheid niet zijn jegens Jesus Christus, den Koning der koningen, die in zijn rijk op aarde, in de h. Kerk, niet slechts één zoodanig geregtshof instelde, maar aan eiken Priester de magt mededeelde om den rouwmoedigen biechteling vergeving der zonden, vrijspraak van de eeuwige en gedeeltelijk ook van de tijdelijke straffen te verleenen, het leven der genade, den schat der verlorene verdiensten weder te geven en ook voor de toekomst met kracht van boven uit te rusten ? En wie zou dan niet go.arne, wie niet met een vurig verlangen naar zijn heil, aan die regters in de plaats van Christus zijne zonden belijden, om uan de opgenoemde vruchten van het h. Sacrament van Boetvaardigheid deelachtig te worden ?

Afgezien ook van de vruchten, welke de Biecht als Sacrament krachlens goddelijke instelling en beschikking oplevert , is zij op zich zelve reeds eene zeer wijze en heilzame inslelling, eene onschatbare weldaad der goddelijke

Voorzienigheid. De Biecht namelijk is: 1) Eene oefening om zich zeiven te kennen, eene daad van ootmoed en berouw, die bovenmate geschikt is, om de alles overtreffende gunst, genade en barmhartigheid van God op ons te doen afdalen. Dit zal niet alleen geen Katholiek ontkennen , maar ook geen Protestant kunnen loochenen, ten minste als bij bedenkt wat Luther, de stichter en het hoofd van het Protes-tantismus, in het jaar 1521, over de Biecht heeft geleerd. •¹) „Dat wij gewillig en gaarne biechten,quot; zoo zegt hij, „daartoe „moet ons aansporen het h. kruis, namelijk de schande en „schaamte, als de mensch zich vrijwillig ontbloot voor een „ander mensch, en zich zeiven aanklaagt en hoout, dat is een „kostbaar gedeelte van het h. kruis. O indien wij wisten, welke „strat wij door die vrijwillige beschaming afkeeren en hoe het „God gunstig jegens ons stemt, als de mensch. Hem tereere, „zich zeiven zoo vernedert en verootmoedigt, dan zouden wij „de Biecht opgraven uit de aarde en meer dan duizend mijlen „ver gaan zoeken. Geheel de Schrift getuigt, hoe God den

„schande en schaamte, waardoor de mensch zich zoo tot het „niet vernedert, dat is, ontvankelijk wordt voor de genade. „Gave God, dat de gewoonte over geheel de aarde heerschte „om alle heimelijke zonden te belijden, zooals Augustinus dat „gedaan heeft. O God, hoe spoedig zouden wij dan rijk „worden aan genaden. En wat beteekent het, dat wij ons „voor eeuen mensch zoo zeer zouden schamen, terwijl wij toch ii¹¹ a ^0HS stervensuur, dat niet. verre meer is, die beschaming „moeten verduren voor God, voor alle Engelen en duivelen, „iets wat duizendmaal zwaarder voor ons zal wezen, en dat „wij allen door deze geringe beschaming voor een mensch ge-

„een opregt Christen is, hij danke God, dat hij kan biech-„ten, en hij doe het met vreugde en ijver.quot; De aangehaalde plaats ontheft ons van de moeite, er tot verklaring van dit punt nog verder iets bij te voegen; een Katholiek zou daarover met beter kunnen spreken dan Luther het op deze plaats ee, daan heeft. ^{1 5}

2) De Biecht is een zeer voortreffelijk middel tot verbetering des levens en tot voortgang in het goede. Ook daai voor treden Protestanten als onverdachte getuigen op. De geleerde Leibnitz verklaart dit punt in zijn systeem der ^od-geleerdheid op de volgende wijze: „Voorzeker, wanneer er

^{n zi}jn werkje over de Bieeht,. of de Paus maert heeft die te gebieden, gedrukt door Thon. Klug te Wittenburg in het jaar 1562.

„iets schoons en lofwaardigs is in de christelijke godsdienst, „dan is het de Biecht, die zelfs door de Chinezen en de Japa-„nezen werd bewonderd. Want de noodzakelijkheid der Biecht „schrikt velen, bijzonderlijk hen, die nog niet verhard zijn, „van de zonde af en schenkt den gevallenen grooten troost, „zoodat ik geloof dat een vroom, bezadigd en verstandig biechl-„vader in Gods handen een groot werktuig is voor het heil „der zielen; want zijn raad is nuttig om onze neigingen te „regelen, onze feilen op te merken, de gelegenheden der „zonden te vermijden, het gestolene terug te geven, de schade „te vergoeden, angstige weifeling te verjagen, den neergebogen „geest op te beuren, eindelijk alle, kwalen der ziel weg te „nemen of te verminderen. En als men op aarde naanwelijks „iets voortreffelijkers kan vinden dan een getrouwen vriend, „van hoeveel meer gewigt zal zoo iemand eerst dan voor ons „zijn, wanneer hij door de onkrenkbare heiligheid van een „goddelijk Sacrament tot volhardende getrouwheid en tot hulp „verpligt is?quot; — Voegen wij bij dit inhoudrijke getuigenis nog dat van een ander Protestant, den schrijver van: „Opheldering „der vooroordeelen tegen de katholieke Kerk.quot; „Wie kan het „loochenenquot; — zoo lezen wij Dl. I bladz. 292 van genoemd werk, „dat millioenen Christenen de aansporing tot innerlijke ver-„andering, hun troost en hunne zielerust uit deze instelling putten, „dat millioenen aan de hand van een menschlievendon geleider „op den weg des heils, welken zij, door ligtzinnigheid of harts-„togt meegesleept, hadden verlaten, wederkeeren? Wat de „krachtigste openbare redevoeringen niet uitwerkten, dat werd „dikwijls door vertrouwelijke teregtwijzing verkregen.quot; — Zelfs (Ie woordvoerders des ongeloofs, die al wat heilig is hoonden, Voltaire en Rousseau, konden niet nalaten voor het aanbevelenswaardige der Biecht getuigenis af te leggen. De eerste zegt in zijn werk (Annales de l'empire): „De vijanden der „roomsche Kerk, die zich tegen de heilzame instelling der Biecht „verzetten, schijnen den menschen den sterksten tengel hunner „geheime zonden ontrukt te hebben.quot; En de laatste roept in zijne Emile (3^e deel) uit: „Tot hoeveel herstelling, tot hoe-„veel schadevergoeding worden niet de Katholieken gebragt „door de Biecht. ') Hoe zeer zijn bij het naderen van den

quot;) Een laauw Katholiek, wien de pligt om 's jaarlijks te biechten zwaar viel, zat op zekeren dag, toen de paaschtijd reeds ten einde spoedde, in den kring zijner familie en liet zich zeer onbehoorlijk over de Biecht uit. Onverwacht trad een Friestor zijne woning binnen, klopte aan en naderde dien vijand der biecht met een vriendelijkeu groet. „Hier ontvangt gij,quot; zoo sprak de geestelijke, „driehonderd „gulden, welke mij in den biechtstoel werden toevertrouwd, om ze „aan n te geven.quot; Daarop wilde de Priester zich verwijderen, doch

„couimunietijd allen bereid, zich te veizoeucu ! Hocvcic aal-„moezeu worden bij die gelegenheid niet gegeven 1quot;

3) De Biecht strekt niet slechts tot welzijn van ieder Christen in het bijzonder, maar bevordert ook de welvaart van geheel de burgerlijke maatschappij, van familie en Staat. Hoeveel kan een verstandig en ervaren biechtvader met zijne vermaningen, toespraken en raadgevingen bijdragen om het gezin waarlijk christelijk te maken door de trouw en liefde des huwelijks, door de goede verstandhouding en vrede tusschen vader en moeder, door den eerbied, de liefde en gehoorzaamheid der kinderen jegens hunne ouders, door waakzaamheid en ijver in de 'opvoeding en ontwikkeling der kinderen. Wat het welzijn van den Staat betreft, dit wordt door middel der Biecht in zoo verre bevorderd, dat zij het zedelijk gedrag der burgers, dien onontbeerlijken grondslag voor bet geluk van den Staat, meer bevordert en bevestigt dan alle andere middelen, die den Staat ten dienste staan. De Staat moge geboden geven op geboden; hij moge een groot getal beambten aanstellen, teneinde voor de naleving dier geboden te waken en de overtredingen te straffen; hij moge een leger van policie-agenten en geregtsdienaars uitzenden, om de schenders der wetten gevangen te nemen: dat alles helpt weinig, als het kwaad niet in den wortel wordt aangetast, als de kwade hartstogten, de hoovaardij, de geldzucht en de onverzadelijke zucht naar genot in de harten der burgers en in den schoot der familiën teugelloos voortwoekeren en zich doen gelden. Dit te beletten kan de Staat niet, maar de Biecht vermag het; want door dc nederige beschuldiging van alle, ook van de geheimste overtredingen wordt de menschelijke hoogmoed geknakt, en verliezen de hartstogten hunne aanlokkelijkheid; door het berouw en het goede voornemen, dat men moet hebben om de ver-

de huiaheer, zoowol verblijd als getrofïen door die gebeurtenis, hield hem tegen en zeide: „Hoe! driehonderd gulden!' ü Eer-„waarde moet zeker in dwaling verkeeren.quot; — „Volstrekt niet,quot; antwoordde de Priester, „het is uw eigendom,quot; en ging heen. De bestrijder van het Sacrament der Eieeht zag nu in, dat het biechten toch tot iets goed is. Hij erkende uit die gebeurtenis, hoe nuttig de Biecht is voor de burgerlijke maatschappij en werd nu een opregt vriend en verdediger van de Biecht dor Katholieken, (volgens Mehler) Vele zielzorgers zouden voorzeker uit den schat hunner ondervinding dergelijke bewijzen voor het maatschappelijk nut der Biecht kunnen leveren. — Wij willen slechts opmerken, dat dikwerf op die wijze zeer groote geldsommen den wettigen eigenaar worden teruggegeven. Het tijdschrift L'Ami de la Keligion (Deel 33) verhaalt eene restitutie van een half ruillioen franken, waartoe een woekeraar besloot, nadat hij op zijn sterfbed had gebiecht, en die volgens zijne laatste wilsbeschikking, onder verschillende benadeelde personen verdeeld moesten worden.

geving fe verkrijgen, wordt de verkleefdheid aan de zoude afgeworpen, door de voldoening wordt zelfs de heimelijk toege-bragte schade weder hersteld en de lust benomen om nieuwe schade te veroorzaken. Ook wat dit punt betreft ontbreekt het niet aan met ons instemmende getuigenissen der bestrijders van ons geloof. Wij zouden ons hier eenvoudig kunnen beroepen op den Protestant Fitz William, die in zijne „brieven „van Attikusquot; zich vooral ten doel stelde, de door ons aangevoerde stelling van het nut, dat de Biecht den Staat aanbrengt, te bewijzen. Wij willen echter liever herinneren aan het feit, dat vele achtenswaardige mannen, die het Prolestantismus beleden, in Engeland, Frankrijk en Duitschland het diep betreurden, dat zij dit krachtig middel ter bestrijding der overal rondwoekerende onzedelijkheid bij hen niet meer vonden, en dat zij daarom herhaaldelijk en ook in den jongstcn tijd verschillende pogingen in het werk stelden, ja zelfs de regeringen des lands verzochten, door hunne medehulp de oorbiecht wederom in te voeren. — Dominicus de Soto, de biechtvader van keizer Karei V, verhaalt, ¹) dat gedurende zijn verblijf in Duitschland uit de stad Neurenberg een gezantschap tot den keizer kwam met het verzoek, bij hen de geheime Biecht weder in te voeren. Als reden voor hun verzoek haalden zij aan, door de ondervinding geleerd te hebben, dat sinds de afschaffing der geheime Biecht in hunne stad zulke groote misdrijven waren gepleegd, gelijk men vroeger nooit gezien noch gehoord had. Om gelijke redenen dienden in het jaar 1670 de protestanlsche predikanten van Straatsburg een breedvoerig smeekschrift in bij den magistraat dier stad, om hem over te halen tot medewerking in het weder invoeren der oorbiecht. ²) Overigens behoeven wij niet zoo ver terug te gaan, om bewijzen voor onze stelling bijeen te brengen. Toen zich in het jaar 1856 in de niet-katholieke godsdienstige vereenigingen een meer godsdienstig streven openbaarde, erkende men in 't bijzonder, „dat met de oorbiecht een groot gedeelte van de „zorg voor de zielen was verdwenen.quot; Zonde en geen berouw, zoo zeide men, is het ontzettende teeken des tijds, en het afschaffen der Biecht is hoofdzakelijk daarvan de oorzaak; men erkende den terugkeer tot de bijzondere Biecht als heilzaam cn noodzakelijk. Daarom werd dan ook in Saksen en Beijercn het plan gemaakt om haar weder in te voeren: de oorbiecht zou het doei zijn, waarnaar de Kerk moest streven. Wel deed men zijn best om het vermoeden te voorkomen, alsof men van plan was, de gehate oorbiecht der Katholieken wederom in het

leven te roepen, maar ten laatste kwatu clan toch de voorgestelde hervorming van de Biecht op hetzelfde neer. Volgens de nieuwe voorschriften der Protestanten omtrent de, Biecht, moet namelijk de predikant den inwendigen toestand van een ieder, voor zooverre hij het noodig oordeelt, onderzoeken en raadplegen, de ontbinding weigeren, bijaldien hij erkent, dat de biechteling de vereischte gesteltenis mist, maar den waardig bcvondene ontbinden met de woorden: „De almagtigc God „heeft zich uwer ontfermd, en op het bevel des Hoeren „Jesus Christus, spreek ik, als zijn dienaar, u vrij, ontbonden en ontdaan van al uwe zonden,quot; enz. ¹) Als er nog onderscheid bestaat tusschen de oorbiecht der Protestanten en die der Katholieken, en er bestaat inderdaad een onderscheid , dan is het niet in de Biecht zelve, maar alleen daarin dat de oorbiecht der Katholieken door Christus is ingesteld en genade mededeelt, terwijl de belijdenis der Protestanten, die men tot heden toe te vergeefs algemeen trachtte in te voeren, daarentegen eene menschelijke instelling is en bijgevolg alle bovennatuurlijke uitwerking mist.

Hetzij men alzoo de Biecht als een Sacrament beschouwe en de aandacht vestige op de uitwerkselen, daaraan door Christus zeiven verbonden, of haar slechts voor cene gewone (niet sacramenteele) boetepleging aanzie, die volgens het getuigenis der bestrijders van ons geloof de zegenrijkste gevolgen voor een ieder in het bijzonder, voor het gezin en den Staat met zich voert, in beide gevallen zijn wij geregtigd haar zeer aanbevelenswaardig en heilzaam te noemen. Doch indien wij overeenkomstig de ware, katholieke opvatting dit tweevoudig nut onder één gezigtspunt vereenigen, dan zullen wij gemakkelijk begrijpen, waarom de roomsche Katechismus zegt: „Bijna „alle wcldenkenden zijn overtuigd, dat alles, wat er in dezen „tijd aan heiligheid, godsvrucht en ware vroomheid in de Kerk „nog is behouden, voor het grootste gedeelte aan de Biecht „moet worden toegeschreven. Het is daarom niet te verwon-„deren, dat de vijand van het menschelijk geslacht, die het „katholiek geloof tracht uit te roeijen, met de helpers zijner „goddeloosheid deze toevlugt der christelijke deugd met alle „kracht bestormd heeft.quot;

Wat wordt er vereischt om het k. Sacrament van Boetvaardigheid waardig te ontvangen ?

1. Het gewetens-onderzoek; 2. het berouw; 3. het voornemen ; 4. de biecht of de belijdenis der zonden; 5. de voldoening.

Volgens dc leer der Kerkvergadering van Trente (Zitt. 14. hoofdst. 2. en Can. 4 over de boetv.) ziju er slechts drie ver-eischten om het Sacrament van Boetvaardigheid waardig te ontvangen: het berouw, de belijdenis en de voldoening. De genoemde Kerkvergadering stelt namelijk het onderzoek des gewetens voorop als de naaste voorbereiding tot de Biecht, dewijl niemand zijne zonden kan belijden, bijaldien hij zich daarvan niet bewust is, niet weet, welk kwaad hij bedreven heeft. Zij verbindt ook het voornemen met het berouw, waarvan het, zooals wij later zullen aantoonen, inderdaad niet te scheiden is, omdat zonder het voornemen het berouw niet goed kan zijn. De vijf aangegeven punten kunnen derhalve gemakkelijk tot drie teruggebragt en uit deze drie gemakkelijk de twee andere afgeleid worden. Wij zullen nu over elk der vijf vereischten afzonderlijk spreken.

Zijn geweten onderzoeken is: ernstig nadenken aan welke zonden men zich heeft pligtig gemaakt.

De Christen komt in den biechtstoel als aanklager van zich zeiven. Als zoodanig is hij verpligt, den regter in de plaats van God elke groote zonde, zelfs de geheimste, te openbaren. Die naauwkeurige, in bijzonderheden tredende aanklagt van zich zeiven is echter slechts dan mogelijk , als de zondaar eerst den toestand van zijn geweten vlijtig doorzoekt en ernstig nadenkt, wat kwaads hij sinds zijne laatste goede Biecht heeft bedreven, welk goed bij heeft verzuimd; want hoe zal hij den Priester zijne zonden belijden, als hij die niet kent, als hij niet weet, hoevele en welke zonden hij heeft bedreven? Zonder een ernstig nadenken en naauwkeurig onderzoek van al de schuilhoeken des harten zal de mensch, die, zooals de ondervinding leert, zijne zouden spoedig vergeet en ze voor zich zeiven al te dikwerf verbergt, nimmer tot eene behoorlijke kennis zijner zonden geraken. Daarom rekent ook dc Kerkvergadering van Trente dat nadenken of onderzoek onder de noodzakelijke vereischten bij de voorbereiding tot de h. Biecht, terwijl zij (Zitt. 14. Can. 7.) de uitspraak doet, dat het noodzakelijk is alle doodzonden te biechten, die men „zich na .,een vereischt en vlijtig nadenkenquot; of, zooals in hoofdstuk 5

Wat nu de wijze van dat gewetensonderzoek betreft moet men, hiermede willende aanvangen, wel ter harte nemen, dat het eene handeling is van het grootste gewigt, eene handeling, waarvan de geldigheid der Biecht, en dewijl elke Biecht de laatste van ons leven kan wezen, misschien ons geluk of ongeluk in de geheele eeuwigheid afhangt. Deze overweging zal de verstrooijingen verre van ons houden en ons in de ware gemoedsstemming brengen, om in ootmoed des harten voor de goddelijke Majesteit, die wij door onze zonden hebben beleedigd, ons neder te werpen en den Allerhoogste dringend te smeeken, dat Hij ons de genade des h. Geestes verleene, om onze zonden wel te kennen, en de erkende zonden zoo te betreuren en te belijden, als van ons gevorderd wordt. Hebben wij namelijk behoefte aan het licht en aan de kracht van Gods Geest in alle daden van een christelijk, voor den hemel verdienstelijk leven, dan is dit vooral noodig, wanneer het er op aankomt, eene geldige biecht te spreken. De kracht des h. Geestes wordt vereischt om ons oog van de buitenwereld, die het gevangen houdt, af te rukken eu het op ons binnenste te vestigen, op den spiegel onzes harten, die ons, helaas ! maar al te dikwijls geen vermakelijk beeld ter bezig-t'S'Eg aanbiedt. Dat licht des h. Geestes is noodig om de afzonderlijke trekken van dit weinig verkwikkend beeld wel te onderscheiden, of de duisternissen der zelfverblinding te verjagen , die ons de hatelijkheid er van verbergt. Licht en kracht moet ons gegeven worden door den h. Geest , opdat wij door eene ootmoedige belijdenis de genade verkrijgen, dat de trekken, door de zonden in het evenbeeld Gods uitgewischt, weder in ons hersteld worden. Het kost den zondaar dikwerf groote, zeer groote overwinning, om aan zich zeiven te bekennen en den Priester in de plaats van God te openbaren, hoe afschuwelijk het in zijn binnenste er uitziet, en slechts de Geest van sterkte is in staat, hem zoo krachtig te maken, dat hij het besluit neemt, in weerwil van die beschaming en vernedering voor den Priester, den gruwel der verwoesting uit zijn hart te verbannen.

Heeft men den h. Geest, hetzij door een mondeling gebed, hetzij door eene godvruchtige verheffing des harten aangeroepen, dan moet men: 1) bedenken wanneer men het laatst goed gebiecht en of men de opgelegde boete volbragt heeft. Het komt er namelijk bij elke beschuldiging niet zoozeer op aan, wanneer men het laatst, maar wanneer men het laatst goed gebiecht heeft. Want indien de laatste Biecht of meer dan eene van de laatste biechten bij gebrek aan opregtheid, berouw of voor-

iicmcu ongeldig zijn geweest, dan zou mcrij zooals later zal worden aangetoond, zich van alle in die biechten beledenc zonden opnieuw moeten beschuldigen, omdat deze nog niet vergeven zijn. En het is vooral raadzaam, dat de biechteling terstond openbare of en hoe dikwerf hij slecht heeft gebiecht, opdat de biechtvader hem er opmerkzaam op make, dat hij zich ook van die zonden beschuldige, waaraan hij zich sinds zijne laatste geldige Biecht heeft schuldig gemaakt; anders zou de biechtvader, indien hij onder de belijdenis de ongeldigheid der vorige biechten mogt ontdekken, den biechteling moeten verpligten, de beschuldiging opnieuw en wel van de laatste geldige Biecht te beginnen, wat zeer zeker voor den biechtvader en voor den biechteling in gelijke mate hinderlijk en lastig zou wezen. — Het is verder zeer doelmatig, dat de biechteling, alvorens zijne belijdenis te beginnen, den Priester zegge, of hij de opgelegde boete heeft volbragt of niet, opdat deze in het laatste geval de redenen dier nalatigheid onder-zoeke, en, indien hij het noodig oordeelt, de boete verandere of de verpligting om de voorgeschrevene boetpleging te volbrengen hem andermaal op het hart drukke. Evenzeer is het aan te raden, terstond te bekennen of men de in de laatste Biecht opgelegde verpligting, om de onregtvaardig toegebragte schade weder te vergoeden, is nagekomen, of waarom men daaraan nog niet heeft voldaan. De redenen hiervoor zijn ons uit het gezegde over de opgelegde boete genoegzaam duidelijk.

Teneinde nu eene goede Biecht te kunnen spreken, moet men bij het voorafgaande onderzoek des gewetens allereerst over de genoemde punten nadenken. Vervolgens 2) de geboden van God en van de h. Kerk, ook de pligtcn van zijn staat en de verschillende soorten van zonden doorloopen en zich daarbij afvragen, hoe men met gedachten, woorden, werken en verzuim daartegen gezondigd heeft. De beste handleiding voor het onderzoek des gewetens vindt de goed onderrigte Christen in de tien geboden Gods en de vijf geboden der h. Kerk. — Deze beknopte zamenvatting der goddelijke wet doorloope men bij het onderzoek des gewetens; in dien levensspiegel beschouwe men zich, om te ontdekken of de beeldtenis van ons leven trek voor trek overeenstemt met die, welke daarin ons voor oogen wordt gesteld. Men vrage zich bij elk der geboden af, of men door gedachten, woorden, werken en verzuim daartegen heeft gezondigd. Om de zonden van verzuim indachtig te worden is het vooral dienstig, dat ieder Christen de bijzondere pligten van zijn staat naga en bedenke , hoe hij die vervuld heeft. Zoo moeten vaders en moeders zich afvragen, hoe zij hunne kinderen hebben bewaakt

en opgevoed; de kinderen, hoe zij hunne ouders geëerd en bemind hebben, onderdanig en gehoorzaam geweest zijn; de oversten, hoe zij hunne onderhoorigen behandeld, en de dienstboden, hoe zij zich jegens hunne overheden hebben gedragen, enz. (Zie deel UT, het vierde gebod van God.) Vervolgens zal het om gemakkelijk de kennis van alle zonden, die men moet biechten, te verkrijgen, van groot nut wezen, de verschillende soorten van zonden, vooral de zeven hoofdzonden en de negen vreemde zonden op dezelfde wijze als de geboden Gods te doorloopen en zich naauwkeurig rekenschap af te vragen of en welke van die zonden men door gedachten, woorden of werken heeft bedreven. — Ook moet men ten minste bij de doodzonden onderzoeken naar het getal en de omstandigheden, dewijl ook deze, zooals in § 4 zal worden aangetoond, in de biecht verklaard moeten worden. — Deze wijze van onderzoek volgens de geboden Gods en der Kerk, de pligten van staat en de verschillende soorten van zonden is vooral aan te bevelen, indien men sinds geruimen tijd niet meer heeft gebiecht, of indien men eene algemeene biecht wil spreken. Voor hen, die dikwijls biechten, zal het voldoende wezen, dat zij vlijtig onderzoeken, aan welke zonden zij zich jegens den naaste en jegens zich zeiven in gedachten, woorden en werken en door verzuim hebben schuldig gemaakt. — Kinderen zullen zich ligtelijk hunne zonden herinneren, als zij in het geheugen terugroepen, hoe zij zich gedragen hebben in de kerk, in de school, in huis, jegens hunne ouders, jegens hunne broeders en zusters, op straat, op het veld, alleen of met anderen. Intusschen moeten zij zich vroegtijdig er aan gewennen om het geweten te onderzoeken volgens de wijze, die wij boven aangaven, namelijk volgens de tien geboden Gods, enz. ¹)

1) Dat men zich niet vlugtig en oppervlakkig onderzoekc. Door een enkelen vlugtigen en oppervlakkigen blik in zijn

Men kan hun met dit doel eon bicehtspicgel aanwijzen, die met veel beleid en voorzigtigheid is opgesteld; aan ieder den eersten den besten in handen te geven, achten wij niet zonder gevaar. De kinderen en in het algemeen alle geloovigen moeten uit den biechtspiegel niet leeren hoe zij kunnen zondigen, maar inzien, dat zij gezondigd hebben. Voor velen zal het gebruik van biechtspiegels schadelijk zijn, derhalve dient men steeds met de meeste voorzigtigheid het gebruik er van aan te bevelen.

De beste, ons bekend, is die, welke voor eenige jaren te Haarlem in het Jacobs-gesticht is uitgegeven.

hiniieiiste burcikt men het dool niet van het onderzoek, dat elke geldige Biecht moet voorafgaan. Daartoe wordt naar de uitspraak van het Concilie van Trente (Zitt. 14 hoofdst. 5) „een vlijtig onderzoeken en doorschouwen van alle plooijen en „schuilhoeken des gewetensquot; vereischt; slechts op die wijze komt men tot de behoorlijke kennis zijner zonden. Teneinde dan bij het gewetensonderzoek de dubbele fout van ligtzinnig-heid en oppervlakkigheid te vermijden, moet een ieder, wien zijn heil en zijne grootere geruststelling ter harte gaan, een behoorlijken tijd en een behoorlijken ijver daartoe besteden. En kan men ook met betrekking tot beiden geen bepaalden regel voorschrijven, dan toch is het zeker, dat men te meer tijd en grooter ijver moet bezigen, naarmate men ligtzinniger geleefd en sinds langeren tijd niet gebiecht heeft. Zoo zal ook een bestuurder van de goederen zijns meesters meer tijd gebruiken, meer ijver in 't werk stellen om zich op zijne afrekening en verantwoording voor te bereiden, naarmate hij in het boekhouden en in het bestuur nalatiger is geweest en die gewigtige taak langer heeft uitgesteld. Voorzeker zou hij zich zonder de onvergeeflijkste verwaarloozing van zijn eigenbelang met eene voorbereiding van drie of vier minuten of van een kwartier uurs niet kunnen tevreden stellen, vooral indien hij weet, dat zijn heer zelf een uitstekend rekenmeester is en zijn bestuur met gestrengheid gadeslaat. En hoe zal dan een Christen, die maanden en jaren in zonden heeft voortgeleefd zonder te biechten , zich in weinige minuten voldoende kunnen voorbereiden om in den regterstoel der h. Biecht zijne rekening met God, den Alwetende, op te maken? Het is echter niet genoeg, dat men eene voldoende tijdruimte tot het gewetensonderzoek bestede, men moet het ook doen met geëvenredigden ijver, dat is, men moet dien tijd niet gedachteloos of vrijwillig verstrooid doorbrengen. De daad van gewetensonderzoek, die tot de Biecht wordt vereischt, is zoo gewigtig en met betrekking tot het heil onzer ziel van zooveel gevolgen, dat zij al onze oplettendheid verdient, „Maar,quot; zoo hoort men hier cn daar klagen, „het valt mij al te zwaar, om over al mijne „zonden na te denken,quot; Welnu, Christen, biecht dan dikwerf en beijver u om van de eene Biecht tot de andere de zuiverheid des harten te bewaren, dan hebt gij niet noodig u zoo lang te onderzoeken. Doe verder gelijk brave, hun geluk zoekende Christenen gewoon zijn te doen; onderzoek dagelijks uw geweten, alvorens gij u ter ruste begeeft, daardoor zult gij het onderzoek des gewetens bij uwe Biecht merkelijk verkorten en gemakkelijker maken. Bovendien neem dit ééne wel ter harte: als het hier voor u reeds zoo lastig is, gedurende een korten tijd over uwe zonden na te denken, hoe zult gij dan

te moede zijn in het andere leven, als gij om uwe nalatigheid in het onderzoek van uw geweten verloren gaat, en de herinnering aan uwe zonden in alle eeuwigheid u zal vervolgen? Ais iemand, die aan een heer verscheidene schulden moet betalen, van dezen de verzekering ontving, dat ze hem alle kwijt gescholden zullen worden, indien hij ze aan zijn meester weet op te geven, zou het dan dien gelukkigen schuldenaar zwaar vallen over de verschillende verschuldigde posten na te denken, om ze alle behoorlijk op te kunnen noemen? Zou hij niet veeleer met grootc vreugde zich ter bepeinzing nederzetten, zich het hoofd bijna breken, om toch maar geene enkele te vergeten? Waarom zouden wij niet hetzelfde doen, dewijl toch God aan de opregte belijdenis onzer zonden de vergeving daarvan verbindt? — Bij het gewetensonderzoek heeft men zich verder te wachten:

2) Dat men voor zich zei ven zijne lievelingszonde niet ver-hele. De eigenliefde, die den mensch is aangeboren, het verlangen om beter te zijn dan anderen, of ten minste in zijne eigen oogen beter te schijnen, is de bron van menigvuldig zelfbedrog. Die ongeregelde eigenliefde is oorzaak, dat wij zoo gaarne voor den regterstoel van ons verstand onze zonden verschoonen, verontschuldigen, regtvaardigen, ja niet zelden met den naam van deugd bestempelen. Dit is vooral het geval met onze lievelingszonden, namelijk met die zonden, welke uit onze kwade hoofdneiging voortkomen. Die hoofdneiging maakt zich niet slechts alle andere neigingen des harten dienstbaar, zoodat alle voor haar optreden, haar verdedigen en voor het vorschend oog des geestes verbergeTi, maat zij verblindt ook het verstand zoozeer, dat dit spoedig voor haar partij trekt en goedkeurt wat kwaad is, of voor niet zoo kwaad beschouwt, wat inderdaad zeer kwaad en zondig is. Vandaar, dat men bij het onderzoek des gewetens de zonden niet als zoodanig erkent, of ze voor onbeduidender aanziet dan zij werkelijk zijn; men beschouwt als geoorloofd, wat men bemint, en ontwijkt voorbedachteiijk het licht des verstands en des geloofs, om ongehinderd zijne lievelingsneiging te volgen. Deze spoort den zondaar aan, zijn geweten niet overeenkomstig de leerstellingen van Jesus Christus, maar volgens de grondstellingen der wereld te onderzoeken, de zwaarte der zonde niet te wegen op de schaal der heiligheid, maar op die van den geest der wereld, welke maar al te dikwerf doodzonden als dagelijksche zonden, ja somtijds als deugden voorstelt, of ze voor kleine overtredingen, voor onvermijdelijke, vergeeflijke zwakheden, hoogstens voor jeugdige ligtzinnigheid en onbezonnenheid uitgeeft. liet is zoo helder als de zon, dat een zoodanig gewetensondorzook in do hoogste mate gebrekkig

moet wezen, dat het, in plaats van tot de noodige kennis zijner zonden te voeren, tot een beklagenswaardig zelfbedrog leidt en zoowel de opregtheid en volstandigheid der biecht, als de ware verbetering des levens geheel onmogelijk maakt. Eindelijk moet men zich bij het onderzoek des gewetens wachten :

3) Om al te angstig te wezen. — Wie de klippen van ligt-zinnigheid, van oppervlakkigheid en zelfbedrog gelukkig heeft vermeden, wordt door den vijand onzer zaligheid dikwijls op eene andere bijna even gevaarlijke klip gedreven, namelijk tot hart-beklemmende angstvalligheid gebragt. Vele Christenen gelooven zich nooit genoeg onderzocht te hebbea. Zij kwellen zich uren en dagen lang met de doorzoeking van alle plooijen huns gewetens en zijn dan, den biechtstoel binnentredend, met hunnen toestand evenmin bekend als zij het in den beginne waren; ja, niet zelden gebeurt het, dat angstvalligen, hoe langer zij zich afmatten om hunne zonden te erkennen, des te meer in verwarring geraken en des te slechter en droeviger inzage van hun hart verkrijgen. Op deze wijze wordt hun de h. Biecht, die eene bron van troost en gerustheid moest wezen, de pijnlijkste foltering. En dat is het juist wat satan beoogt; hij wil hen van het biechten afhouden en hun de rijke vruchten van dit b. Sacrament ontrooven. Zulke tot angstvalligheid overhellende Christenen moeten zich daarom vooral overtuigen , dat God geen tiran is, maar een liefdevolle Vader, die van hen niets verlangt, dan dat zij zich in de biecht van die zonden beschuldigen, waaraan zij zich na een vlijtig onderzoek inderdaad schuldig kennen. Tot een vlijtig onderzoek voor degenen, die dikwijls, bijv. alle acht dagen, biechten en zich de moeite geven om niet slechts de doodzonden als het grootste kwaad te verfoeijen, maar ook de dagelijksche zonden met zorg te vermijden, is een kwartier uurs voldoende en wel zoo voldoende, dat hun daarenboven nog altijd tijd genoeg overblijft om berouw en voornemen te verwekken. Opdat men echter naauwgezet-heid, die bovenal prijzenswaardig is, uiet met angstvalligheid verwarre, is de zekerste weg daarin zich te onderwerpen aan het oordeel van een verstandig biechtvader, die uit de biecht zelve het best kan beoordeelen of er gevaar bestaat, dat die zorg bij het gewetensonderzoek in nadeelige angstvalligheid ontaarde of niet.

Het berouw wordt in de eerste plaats eene droefheid der ziel genoemd, en zoo elke gedachte aan ligchamelijke smart uitgesloten. Gelijk namelijk het bezit van iets, dat ons welgevallig is, aangename gewaarwordingen, tevredenheid, vreugde en blijdschap in de ziel voortbrengt, zoo veroorzaakt het tegenovergestelde, dat is, het gemis van eenig goed of het aanwezig zijn van eenig kwaad, onaangename gewaarwordingen, ontevredenheid, leed, droefheid, inwendig ongenoegen. Dit heet smart der ziel, en als deze vergezeld gaat van het bewustzijn , dat men zelf oorzaak van het kwaad is, en van den wensch dat het niet uiogt gebeurd zijn, dan heet zulk eene smart berouw. Het berouw dus over de bedreven zouden is een spijt, eene droefheid der ziel wegens het kwaad, dat men door de zonde heeft gedaan. Het berouw is tevens ook een afschuw van de begane zonde. Uit afschuw of haat der zonde, als het grootste kwaad, ontstaat de smart der ziel en de inwendige droefheid, dat men ze bedreven heeft. Zoowel die droefheid als die afschuw van de zonde behooren dus noodzakelijk tot een waar berouw, en zijn daarom in het hart van een waarlijk rouwmoedige onafscheidelijk met elkander ververbonden. Als namelijk de Christen met het verstand de bedreven zonde als het grootste kwaad erkent en met den wil ze haat en verfoeit, dan zal zij hem ook noodzakelijk leed doen, hij zal er een opregt leedwezen des harten over gevoelen , dat hij die begaan heeft, en zich tevens ernstig voornemen , het vaste plan maken om ze niet weder te bedrijven. Daarom noemt de Kerkvergadering van Trente (Zitt. 14. hoofdst. 4.) het berouw „eene droefheid der ziel en een af-„schuw van de bedreven zonden, vereenigd met het voornemen „om niet weder te zondigen.'' Ofschoon nu overeenkomstig het gezegde het voornemen met het waar berouw steeds gepaard en daarin vervat moet wezen, zal evenwel duidelijkheidshalve eerst in het volgende gedeelte over het voornemen worden gehandeld, betreft de noodzakelijkheid van het berouw tot verkrijging van Wat de vergeving der zouden betreft, kunnen wij hier volstaan met de opmerking, dat zelfs het gezond verstand den zondaar den onvoorwaardelijke!) eisch stelt, berouw over zijne zonden te gevoelen, bijaldien hij daarvan vergiffenis wenscht te bekomen. Zelfs wanneer wij ons met een mensch, dien wij beleedigd hebben, willen verzoenen, geven wij hem te kennen, dat

het ons leed doet, hem beleedigd te hebben. En deden wij dit niet, toonden wij veeleer, dat wij er nog immer genoegen in vinden, hem, met wien wij ons willen verzoenen, gekrenkt te hebben, en dat wij volstrekt het besluit niet gemaakt hebben, hem in de toekomst beter te behandelen, zouden wij dan van den kant der beleedigde partij vergeving mogen hopen ? Zouden wij door een zoodanig gedrag hem niet opnieuw tegen ons innemen en zijn toorn ten toppunt voeren ? ') Als wij nu, om van een nietig sterveling vergiffenis te verwerven, noodzakelijk berouw moeten gevoelen over de beleedigingen hem aangedaan, hoeveel noodzakelijker is het dan niet, dat dit geschiede tegenover de beleedigde majesteit van den allerhoogsten en eeuwigen God ?

') De overgroote goedheid en de vergevensgezindheid van onzen h. Vader Pius IX zijn wereldberoemd. Toen hij bij gelegenheid zijner rondreize door de verschillende provinciën van den Kerkelijken Staat te Rimini aankwam, gebeurde het volgende, waaruit wij schoone lessen kunnen trekken. Zijne Heiligheid wandelde op zekeren dag in genoemde stad door de dringende volksmenigte, toen eene vrouw met kracht uitriep: „heilige Vader, heilige Vader!quot; terwijl zij trachtte floor de garde heen te dringen en een smeekschrift omhoog hield. De garden stieten haar terug; maar zij riep met nog klagender stem. Onder het gelui der klokken en het gejubel van het volk hoorde Pins IX den noodkreet en zich omkeerende gaf hij goedig een wenk om de arme vrouw toe te laten. Deze wierp zich voor de voeten van den h. Vader neder en overhandigde hem een smeekschrift. Zijne Heiligheid verzekerde de vrouw, dat hij het verzoekschrift spoedig lezen en zoo mogelijk het inwilligen zou, en onder deze gunstige woorden reikte de Paus het papier aan een zijner kamerheeren over. De vrouw weerhield nu met hare hand den arm des h. Vaders en verzocht dringend, dat zijne Heiligheid het smeekschrift toch terstond zou lezen; het verzoek kon geene vertraging lijden. De edele Pius las nu het geschrift en wel zoo luide, dat de vrouw woord voor woord hoorde en gerust kon wezen , dat er geen regel was overgeslagen. In dit geschrift verzocht haar echtgenoot om gratie en terugkeer uit zijne verbanning. „Waarom is uw „echtgenoot verbannen?quot; vraagde de Paus. De vrouw antwoordde verlegen: „Hij heeft het ongeluk gehad zich in de laatste staat-„kundige onlusten *) te wikkelen.quot; Nu sloeg Pius IX een vor-schenden blik op de vrouw en sprak met nadruk: „Heeft uw gemaal „ditsmeekschrift zelfgeschreven?quot; De vrouw verschrikte en stamelde: „IMeen, wij hebben het geschi-even.quot; Daarop hernam de Paus op ernstigen en goedigen toon: „Als uw echtgenoot genade wenscht, dan moet hij ten minste zijn verzoek zelf indienen en bewijzen geven van ongeveinsd berouw en verbetering. (Het blad „Deutschlandquot; 1857. n. 171). — Kou de h. Vader, ongeacht zijne goedigheid en zachtmoedigheid, wel anders handelen? Zou hij door dezen oproerling terstond gratie te schenken zich zeiven niet in gevaar hebben gesteld, den niet verbeterde opnieuw de wapenen dea opstauds in de hand te geven?

*) Het was de opstand van 1848, waardoor de h. Vader genoodzaakt werd Home te verlaten en naar ünëta te vlugten.

Hoedanig moei het herouw wezen, teneinde vergiffenis van de zonden te verkrijgen?

Het moet zijn: 1) innerlijk, 2) boven alles groot, 3) algemeen , 4) bovennatuurlijk.

, 1) Op^at het berouw innerlijk zij, moet men zijne zonden niet slechts met den mond verfoeijen, maar ook in het hart als het grootste kwaad betreuren, en opregt wensehen, ze niet bedreven te hebben. — De Christen betreurt zijne zonden van harte, inwendig, innerlijk, wanneer hij ze inderdaad als een waarachtig kwaad verfoeit, en wenscht, dat hij ze niet bedreven had. Dit innerlijk berouw is ouderscheiden van het uiterlijke, van mondelinge boetgebeden, zuchten, tranen, enz., zooals de ziel onderscheiden is van het ligchaam. Gelijk namelijk het ligchaam zonder de ziel dood en tot niets in staat is, zoo is ook het uiterlijke berouw zonder het inwendige nutteloos en zonder eenige heilzame werking. Het verdient niet eens den naam van berouw, omdat het berouw wezenlijk bestaat in eene smart der ziel, in een opregteu afkeer van de zonde, ui eene uit den wil ontspruitende verfoeijing van het bedreven kwaad. Uiterlijke^ teekenen van boetvaardigheid kunnen der goddelijke Majesteit slechts in zooverre behagelijk wezen, als zij, met het inwendige verbonden, de ware, levendige uitdrukking van het innerlijk berouw zijn. Wanneer God ons vergiffenis der zonden wil schenken, dan eischt Hij van ons in de eerste plaats, dat onze wil, die door de zonde van Hem afkeerig is geworden, zich door verfoeijing van het kwaad weder tot Hem keere; met het lezen of bidden van eene akte van berouw, waaraan het hart geen deel neemt, is Hij evenmin tevreden als een vader met zijn kind, dat, zooals hij bespeurt, slechts met den mond maar niet met het hart zegt, dat het hem leed doet dezen of genen misslag begaan te hebben. Om die reden beveelt God de Heer door den mond zijner Profeten zoo dikwerf en zoo nadrukkelijk het inwendige berouw des harten aan' „Bekeert u tot Mij,quot; zegt Hij (Joël II: 12, 13), „met ge-„heel uw hart... Scheurt uwe harten en niet uwe kleederen.quot; En bij Ezechiël: (XVIII: 31) „Maakt in u een nieuw hart „en een nieuwen geest.quot; Eveneens (Ps. L: 19): „Een be-„droefde geest is een offer voor God, een rouwmoedig en „vernederd hart zult Gij, o God, niet versmaden.quot;

2) Het is echter niet genoeg voor den Christen, de zonden als een wezenlijk kwaad te betreuren, hij moet ze ook als het grootste kwaad verfoeijen. Want gelijk wij God, als het hoogste goed, boven alles moeten beminnen, zoo moeten wij ook de zonde, die ons van God verwijdert, als het grootste kwaad haten en verfoeijen; wij moeten ze haten en verfoeijen

meer dan alle ander kwaad, dat ons van wie ook kan worden aangedaan. Op die wijze staat ons berouw in de ware verhouding-tot onze zonden, die inderdaad het grootste kwaad zijn. Dan eerst is het een waar, dan eerst een heilzaam berouw. Al zou ook iemand zich door eene zonde een groot tijdelijk voordeel of winst verworven hebben; al zou hij daardoor in het bezit van onmetelijken rijkdom, tot groote eer en waardigheid zijn gekomen , dan nog moet hij de gepleegde zonde van harte verfoeijen , haar afkeuren en verwerpen, dan nog moet hij opregt betreuren ze bedreven te hebben, dan nog moet hij voornemens zijn, ook zeker voorziende dat hij eene zelfde winst zal doen, ze in de toekomst niet meer te bedrijven. Slechts hij, die zoo gestemd is, wien de zonde boven alles mishaagt, zoodat hij bereid is, liever alle goederen te ontberen en alle rampen dei-wereld te ondergaan, dan ze nog eenmaal te bedrijven, slechts hij heeft het berouw, dat tot een geldig ontvangen van het Sacrament der Biecht wordt vereischt. En in dien zin wordt gezegd, dat het berouw loven alles cjroot moet wezen.

Dat berouw, hetwelk in het hooger begeervermogen, in den wil, zijn zetel heeft, deelt zich dikwerf ook aan het gevoel mede, en wordt zoo een gevoelig berouw, dat zich somtijds in tranen van boetvaardigheid, in luide zuchten en snikken openbaart. Zoo beweende de h. Petrus de verloochening van zijnen godde-lijken Meester; zoo ook betreurde de h. Maria Magdalena aan de voeten van Jesus hare zonden, en de levensgeschiedenissen van vele Heiligen getuigen ons, dat zij, zooals weleer de boetvaardige koning David, niet ophielden te zuchten en eiken nacht hunne legerstede met hunne tranen bevochtigden. (Ps. VI: 7.) Hoewel het zeer wenschelijk is, dat het berouw, van den wil ook op het gevoel werkend, eene gevoelige droefheid , tranen van boetvaardigheid voortbrenge, is dit echter niet noodzakelijk, om een berouw te bezitten, hetwelk boven alles groot is. Dat gevoelig berouw is meer eene genade van boven dan wel eene vrucht van onze eigen inspanning. — Nog minder noodzakelijk is het, zooals uit het gezegde van zelf blijkt, dat het gevoel van berouw den hoogsten graad van hevigheid bereike. Ja het kan zelfs gebeuren, dat een Christen, die bereid is, met den bijstand der genade liever alles te lijden dan te zondigen, toch van zijn berouw, dat ongetwijfeld een waar berouw is, slechts een zeer geringen graad van gevoel heeft. In het algemeen is het gevoel een zeer onvolmaakte maatstaf voor een waar berouw. Want dewijl een verlies, dat onder onze zintuigen valt, het vermogen des gevoels eer aandoet dan het onzigtbare, dat men slechts met de oogen des verstands of des geloofs waarneemt, zoo maakt het eerste

natuurlijkerwijze ook gewoonlijk een veel levendiger indruk op het gevoel, dan het laatste. Eene moeder bijv. _zal vele tranen ster en, als _Z,j haar kind door den dood verliest en zij -sal wel ligt geen enkelen traan kunnen schreijen, als zij dooi eene doodzonde God heeft verloren; zou men nu «J regtigd zijn daaruit het besluit te trekken, dat zij het verltes van haar kind meer betreurt dan het verlies van God, dat zii dus geen waar berouw heeft? Voorzeker niet. Zulk eene moeder zou , ondanks hare hevige smart over het verlies van Haar kind, zoo gezind kunnen wezen, dat zij liever zelve zou willen sterven, dan door eene doodzonde haar gestorven kind weder in t leven te roepen. En zou deze gemoedsstemming

3) Opdat het berouw algemeen zij, moet men al zijne zon-den ot ten minde alle doodzonden betreuren. — Dewijl God zooals herhaaldelijk reeds werd aangetoond, in het algemeen i - zon e met vergeeft, indien de mensch daarover geen berouw gevoelt, zoo spreekt het van zelf, dat ook zijn plaatsbekleeder in de regtbank van boetvaardigheid ze niet kan vergeven indien de biechteling geen berouw daarover heeft. Dit geldt zoowe van de dagelijksche als van de doodzonden. Intus-schen bestaat er toch een hemelsbreed verschil tusschen het vergeven der doodzonden en het vergeven der dagelijksche ZÏT Y^Xmf ^na™^el# bij de laatste de eene dagelijksche ^{de c}quot;^{ldere kai1} worden vergeven en dikwijls ver-geven wordt, zoo kunnen de doodzonden slechts alle gezamenlijk worden vergeven De reden van dit verschil is eenvoudig daarin gelegen, dat hij, die slechts dagelijksche zonden heeft bedreven, nog altijd een vriend van God is, en er niets in

van eemge daarvan, nog inniger vriend van God te worden; terwijl daarentegen degene, die eene doodzonde op zijn _Se'

vr\Z ï O Tl ^{V1Jand is Van God en} onmogelijk tegelijk vriend van God kan wezen. Dit zoude evenwel, zooals btijkt,

zou deze en gevolgelijk ook de overige doodzonden hem niet vergeven worden. Derhalve, om door het h. Sacrament van Boetvaardigheid geregtvaardigd te worden, moet de biechteling elke vrijwillige gehechtheid aan iedere zware zonde, welke ook, uit zijn hart verbannen, dewijl zoodanige gehechtheid, bijv. aan eene lievelingszonde, met het noodzakelijk berouw daarover onmogelijk kan zamengaan. — Tot de geldigheid der biecht is het echter niet noodig, dat men over elke doodzonde in 't bijzonder eene akte van berouw verwekt; het is gewis voldoende, dat men over alle doodzonden gezamenlijJc, over de bekende en onbewuste zonden een berouw verwekke; doch de beweegreden van dit berouw moet zoodanig zijn, dat het zich niet slechts tot deze of gene, maar tot alle bedrevene doodzonden uitstrekt, zooals bijv. wanneer men zijne zonden betreurt, omdat men daardoor God, het hoogste goed, beleedigd, den hemel verloren heeft, of om andere dergelijke beweegredenen, waarover in 't vervolg zal worden gesproken.

Indien iemand behalve zware zonden ook dagelijksche zonden heeft gebiecht, dau moet hij, om van deze vergeving te verwerven, ook daarover een waar berouw hebben. Voorzeker heeft de Christen beweegredenen genoeg om ook over de dagelijksche zonden een opregt berouw te verwekken.

De dagelijksche zonde toch is na de doodzonde het grootste kwaad der wereld, eene beleediging en ondankbaarheid jegens God, eene verachting van zijn heilig gebod; zij vermindert bij dengene, die ze bedrijft, niet slechts den invloed der hetnel-sche genade, maar haalt hem ook vele tijdelijke straffen op den hals, die hier op aarde of in het vagevuur moeten worden afgeboet, ja zij brengt hem in gevaar om in groote zonden te vallen, de goddelijke genade en den hemel te verliezen. Overigens zou het minstens onbehoorlijk wezen, in den stoel van boetvaardigheid voor den plaatsbekleeder van God zich van zonden te beschuldigen, waarover men volstrekt geen berouw heeft. Ingeval evenwel dat men over de dagelijksche zonden volstrekt geen berouw zou gevoelen , zou daarom toch de Biecht niet ongeldig of heiligschennend wezen; de biechteling kan dan vergiffenis der doodzonden verkrijgen, doch volstrekt niet van de dagelijksche zonden, die hij wel gebiecht heeft, doch waarover hij geen berouw gevoelt. Iets anders zou het wezen, indien iemand slechts dagelijksche zonden te biechten en over geene van deze berouw had ; want in dat geval zou de biecht ongeldig wezen, omdat er een wezenlijk bestanddeel, namelijk het berouw, aan onbreekt, zij zou zelfs heiligschennend zijn, indien men met volle kennis of uit zeer strafbare nalatigheid en onverschilligheid het h. Sacrament der Biecht op die wijze zou misbruiken.

Daarouj is liet zeer raadzaam voor deiigcnc, die zich sinds zijne laatste biecht slechts van dagelijksche zonden bewust is, vooral als het twijfelachtig zou wezen of hij daarover wel een voldoend berouw heeft, over eene zware zonde, die men vroeger bedreven en reeds gebiecht heeft, opnieuw een berouw te verwekken en deze bij die biecht in te sluiten. Dit kan geschieden als men aan het einde der belijdenis zegt: deze en al mijne zonden, bijzonderlijk... ¹) uit mijn vorig leven, waarvan ik mij opnieuw beschuldig, zijn mij van harte leed, enz. — Dat die handelwijze raadzaam is, wordt ons duidelijk, als wij bedenken, dat het, wat betreft de beweegredenen, die ons van de zonden moeien afschrikken, gemakkelijker is eene groote zonde te betreuren en niet meer te willen bedrijven, dan eene dagelijksche zonde, vooral eene zoodanige, welke hem, die ze heeft bedreven, slechts als zeer onbeduidend toeschijnt. Dusdanige herhaling eener vroeger bedrevene en reeds beleden zonde moet ook geschieden, als men de h. absolutie wil ontvangen en men zich sedert de laatste biecht van geene zonde met zekerheid bewust is, omdat de absolutie des Priesters niet voor onvolmaaktheden, die geene absolutie noodig hebben, maar alleen voor eigenlijke zonden gegeven mag worden.

Die herhaling en insluiting van de reeds vroeger beledene zonden is eene loffelijke, door de Kerk veroorloofde gewoonte van vrome zielen , die dikwijls het h. Sacrament der Biecht ontvangen; en wie zal niet gaarne gelooven, dat zoo vele Heiligen, die gewoon waren dagelijks hunne biecht te spreken, dikwerf geene andere dan vroeger gepleegde zonden hadden te belijden ? Overigens is eene zoodanige herhaling op zich zelve beschouwd volstrekt niet nutteloos. Gelijk men namelijk over eene zonde, waarvan men reeds de ontbinding heeft ontvangen, wederom een berouw verwekken en haar opnieuw in ootmoed en smart belijden kan, zoo kan men ook herhaaldelijk daarvan ontbonden worden, gelijk de Godgeleerden leeren, en dit te meer omdat wij nimmer de volle zekerheid hebben, dat zij ons reeds den eersten keer is vergeven. De zuivering van de zonden is overigens, zooals wij reeds hebben gezien, niet de eenige uitwerking, die aan het Sacrament van Boetvaardigheid eigen is^ ook de uitdelging der tijdelijke straffen, de vermeerdering der heiligmakende genade en het verleeneu van bijzondere genaden tot een godvruchtig leven zijn er de vruchten van. En alzoo kan het h. Sacrament immer zijne werking hebben, zelfs indien de absolutie over reeds vergevene zonden

Hier noemt men die zonde, welke men herhaalt; eene aanklagt met getal en omstandigheden is niet noodzakelijk; voldoende is het de soort slechts op te noemen.

wordt uitgesproken; want. rle absolveerende Priester heeft de meening den biechteling al die geestelijke voordeelen en genaden mede le deelen, welke met het ontvangen van het h. Sacrament der Biecht zijn verbonden, en de boeteling noodig heeft en waardig is.

4) Opdat het berouw bovennatmrlijlc zij, moeten wij onze zonden betreuren, niet (of ten minste niet alleen) om hare natuurlijke nadeelige gevolgen, maar om bovennatuurlijke beweegredenen: omdat wij God beleedigd, zijne genaden verloren, de hel verdiend hebben, enz. — Voorzeker moeten wij als eene onbetwijfelbare waarheid, als de leer der h. Kerk, aannemen, dat het berouw, hetwelk tot een waardig ontvangen van het h. Sacrament der Biecht vereischt wordt, noodzakelijk bovennatuurlijk moet wezen, dat dus een zedelijk goed berouw, hetwelk slechts uit natuurlijke, zij liet dan ook aan het gezond verstand ontleende, beweegredenen voortspruit, niet voldoende is. ■¹) Het berouw is natuurlijk, wanneer het verwekt wordt uit natuurlijke, slechts door het licht des verstands gekende beweegredenen. Dusdanig berouw komt natuurlijker wijze, zonder behulp der genade, alleen uit den raenschelijken wil voort. De mensch namelijk bemint uit een aangeboren zucht naar geluk de tijdelijke goederen, bemint gezondheid, vermogen, eer en aanzien van zijne medemenschen; hij vreest daarentegen en ontvlugt ziekte, ontbering, beschaming, straffen , enz. Ziet hij nu dat de zonde het verlies na zich sleept van een of van alle der genoemde goederen, of dat hij daardoor beschimping, schande en kastijding heeft te verwachten, dan ontstaat er in zijn hart natuurlijker wijze een afkeer van die zonde en de wensch ze niet bedreven te hebben. Dat natuurlijk berouw, waarmede men zijne zonden slechts betreurt, omdat zij ons tijdelijke schade of schande, enz. hebben berokkend, is ter verkrijging der vergeving van de zonden onvoldoende; het is een afschuw niet van de zonde zelve, maar veel meer van hare kwade natuurlijke gevolgen en kan dus den zondaar niet krachtig genoeg aansporen, om de zonde geheel en voor immer, maar slechts in die mate en voor zoo lang vaarwel te zeggen, als hij van haar tijdelijk nadeel heeft te duchten. De h. Schriftuur levert ons vele voorbeelden van zulk een zuiver natuurlijk en juist daarom vruchteloos berouw. Saül betreurde zijne ongehoorzaamheid jegens God, toen Samuel hem aankondigde, dat de Allerhoogste hem verworpen en bij zijn koningschap ver-

Eene stelling (57), door Inuoeentius XI den 2 Maart 167S) veroordeeld luidt: „l'robabile est sulHcere attritionem naturalem, modo honestam.quot;

lorcn had. „Ik heb gezondigd,quot; zoo sprak hij, „omdat ik hel „gebod des Heeren heb overtreden.quot; (i Kon. XV; 23—34.) Maar noch zijn berouw, noch de belijdenis van zijne misdaad konden hem baten, dewijl hij niet over de beleediging Gode aangedaan smart gevoelde, maar slechts bedroefd was, omdat hij geen koning meer kon wezen. Zoo ook had de goddelooze koning Antiochus, toen Gods wrekende hand hem met ziekte sloeg, berouw over de schennis en de berooving van Jerusalems tempel. „Nu,quot; zoo zeide hij, „nu herdenk ik het kwaad, dat „ik te Jerusalem heb bedreven... ïk erken het wel, dat mij „daarom deze ramp overkomt.quot; (1 Macchab. VI: 12, 13.) De booswicht bad tot den Heer, van wien hij geene barmhartigheid kon verwerven (2 Macchab. IX: 13), dewijl hij zijne misdaad alleen betreurde om de afschuwelijke ziekte, die hem had getroffen , en niet om de beleediging, welke hij God daardoor had aangedaan. — Bovennatuurlijk daarentegen is het berouw, dat voortkomt uit de goddelijke genade en uit beweegredenen aan het geloof ontleend, dat namelijk door de genade opgewekt, onder haren blijvenden invloed tot stand komt, cn tot welks opwekking beweegredenen aansporen, welke het geloof ons voor oogen stelt. ') üergelijke beweegredenen zijn, dat wij God, het hoogste goed, beleedigd, zijne genade en vriendschap verloren, den hemel verspild, de straffen der hel of des vagevuurs verdiend hebben, en meer andere, waarover bij eene volgende vraag zal worden gesproken. — Dat slechts een dusdanig berouw kan strekken tot verkrijging der zondenver-geving, is reeds duidelijk uit hetgeen wij vroeger over de noodzakelijkheid des geloofs en der genade ter zaligheid hebben gezegd. Daar het ontegensprekelijk bewezen is, dat de mensch in het algemeen niets vermag zonder de genade, zelfs niet het geringste kan denken, willen of doen, hetgeen ter zalig-

') Zoo wordt de eigenscliap van de bovennatuurlijkheid des be-rouws door de Godgeleerden in 't algemeen verklaard. De uitdrukking dus, waarvan men zich bedient om de genoemde eigenschap nader te bepalen, dat namelijk het berouw bovennatuurlijk is, als het om God ontstaat, is minder gelukkig gekozen cn kan soms tot gevaarlijk misverstand aanleiding geven. Ook een deïst, die het geloof aan de goddelijke openbaring geheel verwerpt, kan uit de zigtbare schepping door het licht der rede alleen God erkennen als een hoog verheven en volmaakt wezen, dat de zonde haat en bestraft, en daarom de zonde betreuren en verfoeijen. En toch zou dat berouw om God onbetwistbaar slechts een naJnurlijk berouw wezen. Van den anderen kant wordt door deze wijze van spreken aan het berouw, dat slechts uit vrees voor de nelsche strafien ontstaat, de eigenschap van bovennatuurlijk te zijn ontkend, iets wat niet overeenkomt met de leer van het Concilie van Trente, volgens welke het berouw des Christens, dat uit vrees voor de hel voortkomt, ter regtvaardiging voorbereidt en dus bovennatuurlijk is.

lieid verdienstelijk is, zoo volgt, daaruit even onbetwistbaar, dat eene akte van berouw, waarop de goddelijke genade geen invloed uitoefent, ook op geene wijze tot vergeving der zonden kan brengen, of, wat hetzelfde is, heilzaam kan wezen. Daarom noemt de Kerkvergadering van Trente elk berouw, dat ons in die gesteltenis brengt, welke tot het ontvangen van het h. Sacrament der Biecht vereischt wordt, „eene gave Gods en eene aansporing des h. Geestes.quot; (Zitt. 14. hoofdst. 4.) Zulk een berouw is, volgens het gezegde, op zich zelve beschouwd weder eene genade, waarom men God vurig moet smeeken en welke God niemand onthoudt, die daarom vraagt. — Tot een bovennatuurlijk berouw wordt echter niet slechts de genade, maar ook het geloof vereischt. Want dewijl, volgens de uitdrukking van het Concilie van Trente, het geloof in het algemeen de grondslag en de wortel aller regtvaardigheid is, zoo is ook het geloof de grondslag en de wortel bijzonder van die regtvaardiging, welke door het h. Sacrament der Biecht wordt verkregen. Zonder het geloof namelijk aan de waarheden door God geopenbaard, zou eene akte van bovennatuurlijk berouw ten ecnemale onmogelijk zijn. Teneinde dan op eene heilzame wijze een berouw te verwekken, moeten wij ernstig overwegen, wat de goddelijke openbaring ons van de boosheid der zonde en vau hare schrikkelijke gevolgen, van Gods goedheid, regtvaardigheid, enz. leert. (Hierover is breedvoerig genoeg gehandeld in het derde deel.)

Evenals de liefde tot God volmaakt of onvolmaakt kan zijn, zoo ook het berouw, dat uit die liefde voortkomt. Beminnen wij God zoozeer, dat wij uit hartelijke genegenheid Hem alle goed wenschen, omdat Hij in zie/i zeiven het hoogste, beminnenswaardigste goed is, dan is, zooals vroeger in het derde deel werd verklaard, onze liefde volmaakt; beminnen wij Hem echter slechts omdat Hij voor ons het hoogste goed en de bron is der zaligheid, die wij verlangen en waarop wij hopen, dan is onze liefde onvolmaakt, dewijl in dit geval onze welwillendheid als laatste doel niet God, maar ons zeiven zoekt. Hetzelfde geldt van het berouw over de zonde. Doet ons namelijk de zonde leed, omdat zij God beleedigt, omdat zij het grootste, ja het eenigste kwaad is jegens God, onzen beminden Vader, eene onteering of beleediging van zijne oneindige, aanbiddens-waardige Majesteit, dan is óns berouw volmaakt, omdat het uit eene welwillende liefde tot God voortkomt; doet ons de zonde daarentegen leed alleen daarom, dat zij ons de grootste

bovennatuurlijke nadceleu, het verlies clcs hemels, eeuwige straffeu berokkent, dus liet grootste kwaad voot ons zclvoi is, dan ontspruit voorzeker ons berouw uit de welwillende liefde jegens ons zeiven en is dus onvolmaakt. Eene vergelijking uit het dagelijkseh leven genomen zal het gezegde nog duidelijker maken. Twee kinderen hebben door ongehoorzaamheid hunnen vader grootelijks beleedigd en daarom eene gevoelige tuchtiging verdiend; beide betreuren nu het gepleegde misdrijf doch om zeer verschillende beweegredenen. De een verfoeit het vergrijp vooral omdat hij zijn besten vader zoo diep heeft gekrenkt; de kastijding, aldus denkt hij, heb ik te regt verdiend; doch mijn vader is zoo goed, hij heeft mij altijd zoo innig lief gehad , en nu heb ik mij jegens hem zoo onbehoorlijk en wederspannig gedragen, als had hij over mij niets te gebieden, of als had hij mij nooit eenig goed bewezen , dat smart mij. Nooit wil ik dien misslag weder begaan, al zoude ik het ook ongestraft kunnen doen. Het andere kind betreurt wel zijne fout van harte en wil die niet meer begaan, doch het is niet de goedheid des beleedigden vaders, die⁰hem daartoe aanspoort, maar diens regtvaardige gestrengheid en de verdiende straf. Wie ziet nu niet in, dat het eerste kind den beganen misslag als een kwaad zijnen vader aangedaan, het laatste daarentegen dien als een kwaad voor zich zei ven haat en verfoeit? Wie ziet niet in, dat het eerste zijne fout betreurt uit welwillende liefde jegens zijnen vader, het laatste uit welwillende liefde voor zich zeiven, dat dus ook het berouw van het eerste veel edeler en volmaakter en den vader welgevalliger moet wezen dan dat van het laatste? Ja, indien het laatste kind slechts de verdiende straf verfoeide zonder de misdaad ook op zich zelve van harte te betreuren, was het zoo gestemd, dat het, bijaldien het de oogen des vaders kon ontvlugtcn en ongestraft blijven, het kwaad opnieuw zou willen plegen, dan zou dat kind volstrekt geen berouw maar enkel eene slaafsche vreeze voor de straf hebben, en volstrekt geene vergeving verdienen. — Na deze voorafgaande algemeene verklarinquot;- van het onderscheid tusschen een volmaakt en een onvolmaakt berouw, zal het gemakkelijk zijn de volgende vragen te begrijpen.

Als het voortkomt uit eene volmaakte liefde tot God, dat is, als wij een opregt leedwezen hebben over de zonde, alleen daarom, dat zij God, het hoogste goed, beleedigt.

Wanneer wij iemand opregt lief hebben, dan wenschen wij hem ook alle goed en verlangen opregtelijk, dat hem niets

kwaads overkotne, en mogl evenwel rlit laatste gebeuren, dan worden wij daarover bedroefd, en hebben wij zelve dengene, dien wij lief hebben, leed berokkend, dan verfoeijen wij onze daad en wenschen uit den grond des harten die niet gedaan te hebben, dat is, wij hebben er berouw over, en wel te meer, naarmate onze liefde jegens den beleedigde grooter, en de beleediging hem aangedaan erger is. Juist hetzelfde geldt ook met betrekking tot God en de zonde. Beminnen wij God op volmaakte wijze, omdat Hij namelijk het hoogste, allerbenainnens-waardigste goed is, dan willen wij aan God ook het goede, dan wenschen en verlangen wij, dat Hij door ons en door alle menschen gekend, bemind en verheerlijkt worde, en het smart ons, wanneer wij daarentegen zien, dat Hij miskend, veracht en beleedigd wordt. Hebben wij aan ons zelve zulke misdaden te verwijten, dan betreuren en verfoeijen wij die uit geheel ons hart. Ja, dewijl wij van den eenen kant God boven alles, meer dan ons zelve beminnen en van den anderen kant elke door ons begane zonde ten aanzien der beleedigde goddelijke Majesteit eene oneindige misdaad is, betreuren en verfoeijen wij elke zonde meer dan eenig ander kwaad, meer dan alle tegenspoed, die ons zou kunnen treffen. Voor eiken prijs zouden wij wenschen ze niet begaan te hebben, en voor niets ter wereld zouden wij ze in de toekomst nog willen bedrijven, en dit enkel en alleen daarom, wijl zij eene beleediging is jegens God, dien wij om zijne eindelooze goedheid boven alles beminnen.

De uitdrukkir.g „alleen daaromquot; wil echter niet zeggen, dat het volmaakte berouw noodzakelijk andere, minder volmaakte beweegredenen uitsluit, maar duidt slechts aan, dat het berouw, ons hoogste goed, God, beleedigd te hebben, op zich zelve beschouwd, krachtig genoeg moet wezen om de zonde meer dan alle ander kwaad te haten en te verfoeijen. Want indien tot het maken van dat vast besluit; om voor geen prijs de zonde meer te plegen, de vrees voor de straffen nog noodig ware, dan zou in dat geval ons berouw niet volmaakt wezen , omdat het uit enkel onvolmaakte liefde zou voortkomen. — Een volmaakt berouw had Maria Magdalenaj het was blijkbaar niet de vrees, maar de liefde, welke haar aanspoorde zich aan de voeten van Jesus te werpen, die te omhelzen, met tranen van berouw te bevochtigen en met de haren van haar hoofd af te droogen. Daarom had zij ook het geluk, de woorden van Jesus te hooren: „Vele zonden worden haar vergeven, „omdat zij veel heeft bemind.quot; (Luc. VII: 47.) Ook de h. Petrus had een volmaakt berouw. Geene bedreiging, geene straf was er noodig om hem tot droefheid over de lafhartige verloochening van zijn goddelijken Meester op te wekken. Een

enkele oogslag van Christus was voldoende om in het hart van den verteederden leerling de levendigste gevoelens van het diepst berouw te doen ontwaken. „De Heer keerde zich

„stortte bittere tranen.quot; (Luc. XXII: 01, 62.) De herinnering aan de liefde van Jesus en aan zijne eigen ondankbaarheid waren zonder twijfel de beweegredenen van zijn berouw, een boetvaardigen Apostel waardig.

Om ccn volmaakt berouw te verwekken is het dienstig, volgens de verklaring in het derde deel, de boosheid denzonde na te gaan, wel te overwegen, hoe zij een opstand is van een nietigen aardworm tegen den hoogsten Heer, eene schandelijke ondankbaarheid jegens den besten Vader, eene vloekwaardige trouweloosheid jegens Jesus, onzen liefdevollen Verlosser; dat de zonde het is, die den Godmensch aan het kruis genageld cn aan den dood overgeleverd heeft. Doch indien bij zoodanige overweging slechts de hoosheid en haielijkkeid van dien opstand, van die ondankbaarheid en trouweloosheid ons tot een afschuw van onze zonden zouden aansporen, dan zou het berouw noquot; niet volmaakt wezen. Opdat het berouw volmaakt zij, moet de aansporing daartoe van de welwillende liefde tot God uitgaan, God zelf moet de beweegreden zijn, en wel in die mate, als' wij Hem om zijne oneindige goedheid, of, wat hetzelfde is, om Hem zeiven boven alles beminnen. Daarom is tot het opwekken van een volmaakt berouw vóór alles aan te raden, dat men de beweegredenen van volmaakte liefde jegens God' wel beschouwe, en behartige: hoezeer God wegens zijne oneindige volmaaktheid verdient door ons bemind te worden, hoe Hij de beste en liefdevolste Vader is, die ons met ontelbare' weldaden heeft overladen en nog dagelijks overlaadt, die ons tot dusverre zoo overgroote barmhartigheid heeft bewezen en zelfs zijn eeniggeboren Zoon voor ons aan onbeschrijfelijke moeijelijkheden en smarten, aan den bittersten en smartvolsten dood heeft overgeleverd; hoe billijk en pligtmatig het dus is, liefde met wederliefde te vergelden en door die wederliefde gedreven, elke beleediging zijner goddelijke Majesteit aangedaan boven alles te haten en te veiibeijen. (Verg. Dl. III.) Uit het gezegde blijkt eveneens, dat het bij de opwekking van een volmaakt berouw, zoo al niet noodzakelijk, toch zeer goed en raadzaam is eerst eene akte van volmaakte liefde te verwekken; want een hart, dat God volmaakt bemint, wordt dan bij de overweging van de boosheid der zonde ligtelijk tot berouw daarover opgewekt. En zulk een uit welwillende liefde voortkomend berouw zal, wanneer daarenboven de zonde verfoeid wordt, volmaakt wezen.

Als onze liefde niet volmaakt is, en daarom de vrees voor de hel en voor het verlies van den hemel of wel de afschuwelijkheid der zonde ons moet bewegen om haar boven alles te verfoeijen en God niet meer te beleedigen.

Zooals blijkt uit de vergelijking, waarvan wij boven spraken, kan een kind zijn misslag niet alleen uit liefde voor zijn vader, maar ook uit andere minder goede beweegredenen betreuren; het kan hem bijv. leed doen, omdat hij daardoor eene kastijding verdiend, eene beloofde belooning verbeurd heeft, of ook omdat hij zich voor zijn vader over den beganen misslag als over eene hatelijke onwelvoegelijkheid moet schamen. Op gelijke wijze kan bij den Christen, die gezondigd heeft, de bovennatuurlijke droefheid ook uit andere bovennatuurlijke beveegredenen en niet uit de volmaakte liefde tot God voort-kotnen. Zulke beweegredenen zijn, volgens de leer van het Concilie van Trente, (Zitt, 14. hoofdst. 4) gewoonlijk de hatelijkheid der zonde, de vrees voor de hel en voor straffen. Het spreekt van zelf, dat onder de hatelijkheid der zonde niet de natuurlijke, de slechts door het verstand gekende, maar de bovennatuurlijke, door het geloof gekende hatelijkheid dei-zonde verstaan wordt, die onze ziel tot een voorwerp van afschuw maakt voor God. Onder de straffen, wier vreeze tot berouw over de zonde aanzet, kunnen wij al de (in het derde deel beschreven) noodlottige gevolgen der zonde begrijpen, doch bij de doodzonden zijn het meestal de pijnen der hel en het verlies van den hemel, waarop men zijne aandacht vestigt. Zulk een berouw echter, dat niet uit de beweegreden van volmaakte liefde tot God, maar uit andere hoewel ook bovennatuurlijke beweegredenen voortkomt, is, zooals de Godgeleerden algemeen leeren en ook het Concilie van Trente bevestigt, (t. a. p.) een onvolmaakt berouw, omdat het, gelijk reeds werd aangetoond, zijn grondslag niet heeft in de liefde jegens God, maar in de liefde jegens ons zei ven, dewijl deze laatste ons aanspoort om alles te verfoeijen, wat ons nadeel toebrengt of ons hatelijk maakt. Wanneer dus de welwillende liefde tot God ons niet aanspoort om de zonde loven alles te verfoeijen, maar de vrees of andere beweegredenen er bij moeten komen om ons de zonde meer dan alle andere kwaad te doen haten, dan hebben wij slechts een onvolmaakt berouw. ') Wij vinden

^x) Dikwijls wordt het onderscheid tusschon volmaakt en onvolmaakt berouw daarin gesteld, dat het eerste uit liefde tot God het laatste uit vrees voor God ontstaat. Dit moet men echter in dien zin. verstaan, dat het eerste altijd uit liefde en wel uit volmaakte

dat berouw afgebeeld in de gelijkenis van den verloren zoon. Niet de liefde tot zijn vader dreef den verloren zoon aan tot droefheid over zijne misstappen en uitspattingen en tot het besluit om naar het huis zijns vaders weder te keeren, maar de gedachte aan de zware, drukkende gevolgen van de zonde. Hij roept niet rouwmoedig uit: „Ach, hoe heb ik het goede, „mij zoo innig beminnende hart mijns vaders bedroefd!quot; maar: „hoevele daglooners hebben in mijns vaders huis brood in „overvloed, terwijl ik hier van honger sterf.quot; Nu eerst maakt hij het plan om op te staan, tot zijn vader terug te keeren en hem over vergeving te bidden. (Luc. XV.)

Om een onvolmaakt berouw in zich op te wekken , overwege men vooral de strafwaardigheid der zonde. Men dale met

liefde, het laatste echter gewoonlijk uit vreea voor God, den strafi'er der zonde, voortkomt, hoewel het ook uit onvolmaakte liefde tot God kan voortspruiten. Onder onvolmaakte liefde moet men echter, zooals iu het derde deel is verklaard, niet de dankbare maar de begeerende liefde verstaan. De dankbare liefde is veel volmaakter, want zij ia de welwillende wederliefde, die liefde, welke ons de Apostel der liefde vooral aanbeveelt, als hij zegt: „Laat ons God „beminnen, dewijl Hij ons het eerst heeft lief gehad.quot; (1. Joan. IV: 19.) De overweging dezer overgroote liefde, waarmede God ons het eerst bemind heeft, zal meer dan elke andere overweging geschikt zijn, om in het hart van den zondaar die welwillende wederliefde op te wekken en hem zoo een volmaakt berouw over zijne zonden te doen gevoelen. Is deze overdenking niet in staat, in het zondig hart een vonk van volmaakte liefde te ontsteken, dan zal de overweging der overige goddelijke volmaaktheden, wier beminnenswaardigheid voor het menschelijk hart nog minder bereikbaar is, het evenmin vermogen. De zondaar zal de oneindige magt, heiligheid en regtvaardigheid van God vreezen; hij zal de eindelooze wijsheid van den Aller.Voogste bewonderen, verbaasd staan over zijne eeuwigheid; maar dat alles zal hem niet of slechts in geringe mate tot liefde bewegen. God, ala de beste, goedgunstigste en liefderijkste Vader; Jesus Christus, de Zoon van God, voor ons bloedend en stervend aan het kruis, ziedaar ongetwijfeld de magtigste drijfveeren tot volmaakte liefde en berouw, omdat zij ons op de meest vermogende wijze tot dankbare wederliefde aansporen. — Van geheel anderen aard is de begeerende liefde: deze is uit haren aard onvolmaakt, wijl zij niet wederliefde, niet een vergelden van liefde met liefde, niet welwillende liefde jegens God is, maar veel meer een, hoewel uit eene goed geregelde genegenheid jegens ons zelve voortkomend, verlangen naar God als ons hoogste goed, als de eenige bron van onze wezenlijke zaligheid. Uit zulke onvolmaakte liefde komt het onvolmaakt berouw voort, zoo dikwerf de zonde ons bedroeft, omdat wij daardoor den hemel, dus het bezit van God, de bron onzer zaligheid hebben verloren. Zou echter het verlies van den hemel ona voornamelijk leed doen, omdat wij, door dat verlies van God gescheiden, niet meer in staat zijn, Hem, het hoogste, bcminuenswaardigstc goed, te beminnen, dan zou zulk een berouw, zooals van zelf blijkt, volmaakt wezen,

zijne gedachte en verbeelding af in den kerker van Gods regtvaardighcid, in de sidderingwekkende woonplaat» der verdoemden, men wijle daar bij het gezigt hunner smarten, hunner ellende eu vertwijfeling en zegge dan tot zich zeiven: „ziedaar, „dit verschrikkelijk lot hebt ook gij voor uwe zonden verdiend; „ook gij hebt verdiend hier, te midden dier verdoemden eu „eeuwig van God verworpenen, te huilen en te klagen!quot;... Na zulk eene overweging zal het ons gemakkelijk vallen over te gaan tot de volmaakte liefde Gods. Want wij moeten, zooals in de volgende vragen zal worden aangetoond, ons niet met een onvolmaakt berouw tevreden stellen, maar beproeven, met de hulp der goddelijke genade ook een volmaakt berouw te verwekken. En wat kan er geschikter zijn om liefde, genegen heid en dankbaarheid in ons op te wekken dan de gedachte: ik heb de hel verdiend, misschien tien-, twintig-, honderd-malen, en toch was God zoo goed, zoo vol barmhartigheid jegens mij, dat Hij mij niet als de gevallen engelen terstond verdoemde, maar mij nog tijd tot boetvaardigheid wilde schenken. — Bij het berouw, dat uit vrees voor de straffen voortkomt, heeft de zondaar bijzonder (e letten, dat het niet slechts om de pijnen der hel alleen, maar ook om de zonde zelve worde verwekt. Want indien wij slechts de helsche pijnen haten zonder de oorzaak daarvan, de zonde, te verfoeijen, dan gelijken wij, volgens de opmerking van den h. Augustinus, (Sermo 178) op een roover, die, hoewel hij, uit vrees voor het geregt, niet rooft, evenwel een roover blijft, wijl hij steeds den wil heeft om te rooven, steeds den diefstal bemint, of op eenen wolf, die uit vrees voor de honden en voor den herder het lam niet verscheurt, ofschoon hij er toch op belust is. „Tandenknarsend komt de wolf aangevlogen , sidderend neemt „hij de vlagt, maar blijft, schoon ook sidderend, al tanden-„knarsende een wolf.quot; Intusschen zal het den Christen niet moeijelijk vallen, een opregten haat tegen de zonde te verwekken, als hij door de overweging der helsche straffen erkent, welk groot kwaad de zonde is, die de regtvaardige God gedurende geheel eene eeuwigheid zoo streng straft, en wanneer hij van den anderen kant overweegt , dat hij die eeuwige ellenden niet kan ontvlugten dan door eene opregte verfoeijing der zonden en door den ernstigen wil om ze niet weder te bedrijven. — Uit de pijnen der hel, die hij heeft verdiend, moet dan de zondige Christen zich met den geest verplaatsen in den hemel, dien hij verbeurd heeft. De ontelbare, alles overtreffende vreugde van den hemel overwegend, zal hij tot zicli zeiven zeggen: „Ach, voor de zondige voldoening van één „oogenblik, heb ik al die vreugde verloren, welke in hare „zoetheid onuitsprekelijk, in hare duurzaamheid eeuwig is. Ü

„liet smart mij van harte, dien heiiloozen ruil gedaan te heb-„ben, nimmer, nimmer zal het meer gebeuren!quot; En tot akten van liefde overgaande, zal hij tot God zeggen: „het smart mij „diep, U, mijn God, de bron aller zaligheid, U, die de „eeuwige schoonheid en eindelooze liefde waardig zijt, IJ mijn „oneindig goeden Schepper en besten Vader, U mijn Verlosser „en Zaligmaker, die alleen al mijne liefde op oneindige wijze „verdient, door mijne zonden beleedigd te hebben; o kon'ik „het ongedaan maken, hoe gaarne zou ik daarvoor alles, zelfs „den dood, willen ondergaan! Doch het zal niet meer ge-„beuren: liever sterven dan U nogmaals te beleedigen.quot; — Wil men door de overweging van de afschuwelijkheid der zoude zich tot een volmaakt berouw opwekken, dan overwege men de verwoesting, die zij in de ziel heeft veroorzaakt, hoe zij baar van alle hoogere schoonheid beroofd, het evenbeeld van God in haar mismaakt, den h. Geest uit haar verjaagd en haar zelve tot eene slavin des duivels gemaakt heeft. Tot hetzelfde doel dient ook de overweging van de onbeschrijflijke boosheid der zonde, zooals boven bij het volmaakt berouw verklaard werd. — Bijzonder de overweging, dat het de zonde is, de zonde, die wij zoo gering achten en zoo ligtvaardig bedrijven, welke Jesus Christus, den menschgeworden Zoon van God, aan het kruis bragt en aan de bitterste smarten van den dood overleverde, is uitstekend geschikt om een onvolmaakt en zelfs een volmaakt berouw in ons op te wekken. Wien zou eene heilzame vrees niet doen sidderen, als hij in gedachten zich naar den berg van Calvarië begeeft, en daar ziet, in welke harde slagen de regtvaardige toorn van God losbreekt over het hoofd van dien Onschuldige, zijn Zoon, die in onze plaats boete doet? En wie zou niet ontvlammen door dankbaar liefdevuur, als hij bedenkt, dat het onbevlekte Lam Gods het vreeselijkste lijden en den smartelijksten dood heeft verduurd uit de zuiverste liefde tot ons, opdat ons de eindelooze pijnen der hel en de eeuwige dood niet zouden treffen. Wie zou niet de diepste smart ondervinden, als hij den met bloed besproeiden Heiland aanschouwt en tot zich zeiven zegt: „Zie-„daar uw werk! Ook gij zijt oorzaak van de smarten, die „Jesus aan het kruis heeft geleden; ook uwe zonden hebben „Hem deze wonden toegebragt, Hem aan den smartelijken „kruisdood overgeleverd. O Jesus, hoe konde ik U zoo be-„handelen, terwijl Gij mij toch op zulk eene alles overtreffende „wijze hebt lief gehad?quot;

Hoewel het tot hiertoe gezegde in de eerste plaats en eigenlijk van de doodzonde geldt, is het toch in zekere mate ook op de dagelijksche zoude van toepassing. Deze immers is ook eene beleediging, der goddelijke Majesteit aangedaan; zij ook

is eene verfoeijelijke ondankbaarheid jegens den besten en be-minnelijksten quot;Vader, ook zij was mede de schuld van het lijden en sterven van onzen Verlosser; ook zij haalt ons het mishagen van God voor dit of het andere leven en zijne straffen op den hals. En al doet zij de ziel niet sterven, toch brengt zij langzaam den dood aan en berooft de ziel niet slechts van vele genaden en verdiensten, maar bedekt haar, volgens de uitdrukking van den h. Caesarius van Arles, (Homilie VUT.) als met zweren, met een afschuwelijkcn uitslag, zoodat zij niet zonder groote beschaming voor God kan verschijnen en, zoo lang zij daarmede bevlekt is, niet tot de omhelzing van haren goddelijken Bruidegom kan worden toegelaten, (vergel. Dl. III.)

Tot eene geldige Biecht is liet niet noodig, dat het berouw volmaakt zij; maar toch behoort men zijn best te doen om een volmaakt berouw te verwekken, omdat onze boetvaardigheid des te verdienstelijker en Gode welgevalliger is, en wij des te zekerder vergiffenis van onze zonden ontvangen, naarmate ons berouw volmaakter is.

Het is geen noodzakelijk vereischte een volmaakt berouw te hebben, opdat de zondaar in het Sacrament der Biecht vergiffenis van zijne zonden verkrijge; een onvolmaakt berouw is daartoe voldoende. Dit is eene door de Godgeleerden algemeen aangenomen, aan het Concilie van Trente (op een and. pi.) ontleende leering, die ook hierdoor bevestigd wordt, dat de zondaar door middel van een volmaakt berouw reeds vuór de absolutie des Priesters geregtvaardigd wordt en dus het Sacrament der Biecht nimmer de vergeving der zouden, het allereerste en eigenlijke doel van dit Sacrament, zou uitwerken. Immers in dit geval zou de priesterlijke ontbinding worden verlaagd tot eene eenvoudige verklaring, dat de zonden reeds vergeven zijn. Niettemin is het hoogst raadzaam, ons met een onvolmaakt berouw niet tevreden te stellen, maar, ondersteund door de goddelijke genade, ten minste ons de moeite te geven, overeenkomstig onze krachten ook' een volmaakt berouw te verwekken, „Hebt gij gezondigd,quot; zegt de h. Chrysostomus, (Hom. IV. over 2 Cor.) „treur daarover, omdat gij den Heer „uwen God hebt beleedigd, die zoo goed is, u zoo lief heeft, „die zoo voor uw heil bezorgd is, dat Hij zijn Zoon om „uwentwille ten beste gaf.quot; Twee beweegredenen moeten ons daartoe vooral aansporen: de grootere behagelijkheid aan God met de verdienstelijkheid van het volmaakte berouw, en het grooter vertrouwen van op deze wijze vergiffenis van de zonden te verkrijgen. — 1) Dat het volmaakte berouw Gode wclbe-

hagelijker is dan het onvolmaakte, ligt in den aard der zaak. Het volmaakte berouw is de droefheid van een kind, dat zijii vader lief heeft en hem opregt genegen is; het onvolmaakte daarentegen is de smart van een dienstknecht, die zijn heer slechts uit vrees voor kastijding of voor loon wil dienen. Evenals een vader veel grooter behagen heeft in de welwillende gezindheid van een kind, dan in de belangzuchtige stemming van eeu dienstknecht, zoo ook is het volmaakte berouw aan God onvergelijkelijk welgevalliger dan het onvolmaakte. En juist dit grooter welbehagen, dat God in het volmaakte berouw heeft, is de oorzaak, welke het verdienstelijker maakt dan het onvolmaakte; het wordt daardoor geschikt om de genade in hoogere mate te vermeerderen en gemakkelijker kwijtschelding der tijdelijke straffen te erlangen, dan zulks door het onvolmaakte berouw geschiedt. Ja, het kan zelfs gebeuren, dal ter oorzake der volmaaktheid en vurigheid van dat berouw alle, zoowel de tijdelijke als de eeuwige straffen, evenals bij het h. Doopsel, geheel worden vergeven. ')

tijd plaats had. — Op zekeren dag kwam bij den grooten dienaar Gods. i etrus van Corbeil, Aartsbisschop van Sens, een zondaar te biechten die ve^e groote en afschuwelijke zonden had begaan, en hii beleed die onder vele tranen. Toen hij zijne beschuldiging geëindigd had. wendde de boeteling zich tot den Prelaat en vraagde hem sidderend en bevend; „\ader, kan ik wel voor zoo groote zonden van God „vergiffenis verkrijgenPquot; „En waarom zoudt gij dat niet kunnen,quot; antwoordde de Aartsbisschop, „als gij maar een opregt en harteliik „berouw^ daarover gevoelt en de boete volbrengt, die ik u zal op-

^egg^eri« „O vader, hernam de zondaar, „leg mij eene boetplegine „op zoo groot als gij wilt. Gaarne wil ik uit liefde tot mijnen zoozeer „ eieedigden God duizendmaal den dood ondergaan, wanneer ik daar-„door slechts voor mijne zonden kan voldoen.quot; Toen legde de vrome Bisschop hem eene boete van zeven jaren op. „Hoe,quot; zoo sprak nu de rouwmoedige zondaar, „zal ik slechts zeven jaren voor zoo „vete en groote miedaden moeten boeten, terwijl ik ze niet zou „kunnen af boeten, at leefde ik tot het einde dezer wereld en al zou „ik dagelijks alle boetplegingen, die ooit gedaan werden, te geliik „verrigten. De Bisschop, uit deze woorden de kracht van ziin berouw bespeurend, verminderde nu de boete van zeven jaren tot een vasten van drie dagen op water en brood. Toen begon de boeteling opnieuw bitter te weenen en den biechtvader te be-z«eren, dat hij toch modelijden zou hebben met zijne ziel en hem eene meer strenge boete opleggen, in evenredigheid met de beledene zonden. „Bid dan, zoo ging de Bisschop voort, „hier in mijne „tegenwoordigheid aandachtig en met eeu vermorzeld hart eenmaal „het gebed des Heeren.quot; Bij deze woorden bleef de boeteling eene wijle als besluiteloos, verzamelde toen al zijne krachten en begon Het boetgebed, doch hij had nog niet geëindigd, toen hij, overstelpt van smart en berouw, levenloos ter aarde viel. De h. Bisschop had daarna eene openbaring van God, welke hij later in zijne predikatie aan

Ü) Het zeker vertrouwen van op die wijze vergiffenis te verkrijgen is eene reden om ons aan te sporen, ten minste te beproeven , de zonden ook uit volmaakte liefde tot God te betreuren. Wij willen daarmede volstrekt niet zeggen, dat wij reden hebben om te vreezen, dat het onvolmaakte berouw tot de vergiffenis der zonden niet voldoende zou zijn, maar slechts dat wij op die wijze zekerder zijn van onze regtvaardiging, dau wanneer wij ons met het verwekken van een onvolmaakt berouw tevreden stellen, dewijl het zoo gemakkelijk niet kan bepaald worden, hoedanig het onvolmaakte berouw noodzakelijk moet wezen, opdat het inderdaad tot regtvaardiging door het h. Sacrament der Biecht voldoende zij. De Godgeleerden namelijk zijn het niet eens of iemand in het Sacrament dei-Biecht vergiffenis zijner zonden kan verkrijgen, indien hij de zonden verfoeit en niet meer wil bedrijven en/,-el en alleen uit vrees voor de hel, ofschoon deze meening genoegzaam zeker is.

Dat eene zoodanige vrees op zich zelve beschouwd goed en heilzaam en ook eene goddelijke gave is, mag men niet betwijfelen , omdat de Kerk herhaaldelijk liet tegenovergestelde gevoelen uitdrukkelijk heeft veroordeeld. ¹) Moge zoodanige vrees, gelijk zooeven werd aangetoond, ook al voortkomen uit de natuurlijke liefde jegens zich zeiven, krachtens welke de mensch een afschrik heeft van alles wat zijn geluk stoort of verhindert, toch is zij, zoowel als de liefde voor zich zeiven, waaruit zij ontstaat, goed en niet ongeregeld; zij is zelfs bovennatuurlijk, omdat zij het bovennatuurlijk geloof aan de straffen in het andere leven veronderstelt, en de goddelijke genade zich van haar bedient om den zondaar afschuw voor de zonde in te boezemen en hem tot liefde jegens de deugd voor te bereiden. (Verg. Dl. III.) Doch de eigenlijke vraag is deze, of bij zulk een uit vrees ontstaan berouw niet ten minste een begin der goddelijke liefde moet komen, opdat het tot regtvaardiging in het Sacrament der Biecht toereikend zij, en van welken aard en welke gesteldheid deze beginnende liefde tot God moet wezen. ') —

li'

■

]

I-

i'l lil

iii

iii 911

Concil. Trid. Sess XIV. cap. 4. et 5; Bulla „ünigenitusquot; prop. 60—70. Bulla; „Anctorem fideiquot; prop. 25.

') Toen men in de Kerkvergadering van Trente bij het eerste opstellen van het decreet over de voorbereiding ter regtvaardiging (Zitt. VI. hoofdst. C) onder de voorbereidende akten de liefde niet had genoemd, werd daarover, zooals ons Palavicini (Geschied, van het Cone. v. Trente, Boek VIII. hoofdst. 13) verhaalt, een nieuw onder-

Veiliger is het, dat men het verlangen hebbe en zich beijvere om ook uit eene volmaakte liefde tot God de zonden te

zoek ingesteld, tengevolge waarvan de Vaders het voor good hielden, om met het geloof en de hoop ook eene of andere akte van liefde te verbinden. „Want. zoo merkten zij op, „indien de boete, „van alle liefde ontbloot, slechts uit vreeze voortkomt, en wanneer „het berouw enkel en alleen om de straf en niet om de beleedi-»gt;giⁿggt; _i Gode aangedaan, ontstaat, dan zou het vruchteloos „wezen.quot; Ook in de vorige raadsvergadering hadden de Vaders, die daaraan deel namen, zich aldus uitgelaten, dat het berouw, hetwelk ter regtvaardiging leidt, niet zonder eenige hoop en liefde kan bestaan. Uit dit feit mogen wij met zekerheid het gevolg trekken dat de Vaders van ïrente don terugkeer tot God, die in de hoop en het voornemen ligt opgesloten, niet als voldoende beschouwden om den zondaar ter regtvaardiging voor te bereiden, anders zouden zij daarenboven niet eene akte van liefde noodzakelijk hebben geoordeeld. Of zou het den Vaderen van het Concilie ontgaan zijn, dat er reeds in de hoop en in het voornemen een zekere terugkeer tot God ligt opgesloten? Ongetwijfeld nietj want zij erkenden reeds in de akte des geloofs eens zekere neiging naar God (libera moven tur m Deum credentes); des te meer moesten zij die aannemen in de akten van hoop en voornemen, zooals uit den aard der beide akten blijkt. Het is dus duidelijk, dat de gezegde Vaders behalve die neiging tot God, hun wel bekend, nog eene andere, ten minste eene beginnende liefde in het Sacrament van Boetvaardigheid verlangden, als noodzakelijk vereischte ter regtvaardiging. —'Nu komt echter de vraag hoedanig die beginnende liefde, door de trentsche Vaders geëischt, (quo Deum, tamquam omnis justitiae fontem, diligere incipiunt) moet wezen. Is zij een begin van begeerende of van welwillende liefde? Hier moeten wij eerst met den h. Thomas (1. 2. q. IV. a. 7) onderscheid maken tusschen de liefde, die zich slechts bepaalt tot het verlangde goed, en de liefde, welke zich bepaalt tot Hem, van wien men het verlangde goed verwacht. De eerste liefde is noodzakelijk in de akte van hoop vervat, omdat men slechts hoopt, wat men verlangt en lief heeft; de laatste daarentegen komt uit de hoop voort, want juist daarom, dat men van iemand iets goeds hoopt te ontvangen, ontstaat in ons de neiging hem als den bevorderaar van ons geluk te beminnen. De beginnende liefde nu, die de Vaders bij de hoop en het voornemen voegen, is duidelijk de laatste; zij is niet, zooals uit het gezegde blijkt de begeerende liefde, welke elke akte van hoop noodzakelijk m zich sluit, maar die liefde, welke, gelijk wij zooeven opmerkten, in de hoop haren oorsprong heeft en zich bepaalt tot Hem, op wien WIJ onze hoop vestigen. Moge ook de eerste stoot tot deze liefde voortkomen uit de genegenheid, die de mensch voor zich zeiven heeft, toch leidt zij ook tot de welwillende liefde jegens God, omdat zij, naar do leer van den h. Thomas, hem aanspoort,*) God ook om zijne oneindige goedheid en volmaaktheid, dat is, om Hem zeiven, te beminnen. — Hoe kan het ook mogelijk wezen, dat de zondaar, mits hij aan de werking der genade niet wederstaat, volstrekt geene aansporing in zich zou bespeuren tot welwillende

♦) De Spa, a. 3. Per hoc, quod aliquis sperat a Deo aliquod bonum consequi, ad hoe deducitur, ut Deum propter se amet.

betreuren, opdat daardoor zoo al niet de welwillende liefde boven alles, dan toch ten minste een begin , een meer of minder

liefde jegens Hem, die uit oneindige barmhartigheid hem vergeving aanbiedt en de eeuwige zaligheid belooft? — Is nu dat begin van welwillende liefde tot de regtvaardiging door het Sacrament der Biecht noodzakelijk, of met andere woorden: is het onvolmaakt berouw zonder eenig begin van welwillende liefde tot gezegde regt-vaardigmaking onvoldoende !^J Hierop antwoord de Katechiamus ¹) door Benedictus XIII voor de kinderen, die voor het eerst tot de h. Biecht en Communie naderen, voorgeschreven; „De roomsche „Stoel heeft daarover nog geene beslissing gegeven.quot; Ook thans is er nog geen beslissend antwoord op die vraag gekomen. Het is bijgevolg nog altijd volstrekt niet uitgemaakt, dat tot de behoorlijke voorbereiding voor het ontvangen van het Sacrament der Biecht ook niet een begin van welwillende liefde wordt vereischt. Ja, als men bedenkt, dat ter regtvaardiging buiten de Biecht eene volmaakte, dat is eene welwillende liefde tot God boven alles wordt gevraagd, dan zal men het ten minste niet onwaarschijnlijk achten, dat bij de regtvaardiging door het Sacrament der Biecht een begin van welwillende liefde of neiging tot God, het hoogste en beminnenswaardigste goed, noodig is, opdat de zondaar daardoor meer geschikt worde, de vriendschapsliefde, welke hem door den h. Geest wordt ingestort, te ontvangen.

Men zegge niet, dat de meerderheid der Godgeleerden zulk een begin van welwillende liefde niet als noodzakelijk beschouwt, en dat ook de geloovigen de verpligting niet kennen, bij de voorbereiding tot de Biecht eene akte van welwillende liefde te verwekken. Wat in de eerste plaats de Godgeleerden betreft, zij zijn in 't algemeen geene andere meening toegedaan dan die der Vaderen van het Concilie, die, zooals wij boven zeiden, het berouw als vruchteloos beschouwen, wanneer het enkel en alleen uit vrees voor de straf en niet uit spijt over de beleediging Gode aangedaan voortkomt. Zelfs diegenen onder de Godgeleerden, die zooals bijv. Viva. hunne meening, dat het berouw uit vrees voor de straffen der hel voldoende is, met alle kracht verdedigen, zelfs zij eiachen toch nog, dat men berouw hebbe over de zonde, niet slechts als over eenig onregt of als ons nadeel en ongeluk aanbrengend, maar als over eene beleediging, als over een kwaad jegens God. ²) Zulk een berouw sluit zeker een begin van welwillende liefde in; want het onheil van anderen doet ons slechts in zooverre leed, als wij hun uit liefde het goede toewenschen, hen welwillend liefhebben. ³) Wat nu de

Deze is als aanhangsel gevoegd bij de akten van het Concilie van Home in 1725 gehouden.

De genoemde Dom. Viva beweert in zijn hooggeschat werk: Dam-natarum thesium trutina (Prop. 15. ab Alexandro VIII damnata n. 35.) dat dit door alle Godgeleerden wordt aangenomen. Ook de h. Ligorio (Prax. Confess, n. 10) merkt uitdrukkelijk op: „Als iemand zegt „berouw over zijne bedrevene zonden te hebben, omdat hij de hel „heeft verdiend, dan is zulks geen (waar) berouw; hij moet zeggen, „dat hij het betreurt, God beleedigd te hebben.quot; En daarom wil hij dat de biechtvader den zondaar vrage: „of hij wegens de verdiende „straffen der hel het betreurt. God beleedigd te hebben.quot;

Zoo leert de h Thomas (3. 2. q. XXV. art. 6 adl): Ejusdem est rationis, odire malum alicujus et diligere bonum ejus. — En Viva;

hooge graad er van haren invloed op het berouw doe gelden, en zoo elke twijfel over de voldoende gesteltenis worde opgeheven. Daarom is ook het gebruik, om bij de voorbereiding tot de h. Biecht eerst een onvolmaakt en dan een volmaakt berouw te verwekken, zeer aan te bevelen, en draagt dit veel bij tot onze geruststelling omtrent het al of niet voldoende zijn van ons berouw. Het is namelijk zeer aan te raden, met het onvolmaakte berouw te beginnen, omdat het den zondaar gemakkelijker is, door vrees gedreven, de zonden hoven alles te verfoeijen, en niet minder raadzaam is het, ten minste te beproeven, daarbij eene akte van volmaakt berouw te voegen,

geloovigen aangaat, mogen ^ij met regt liet er voor houden, dat, ofschoon zij ook meenen bij de voorbereiding tot het Sacrament van Boetvaardigheid niet verpligt te zijn uitdrukkelijk eene akte van welwillende liefde te verwekken, zij evenwel voor 't minst een begin van de genoemde liefde in hun hart hebben. Tot die veronderstelling voelen wij ons geregtigd door het feit, dat zij in den regel berouw gevoelen God beleedigd te hebben en het voornemen maken Hem niet weder te vergrammen; dat zij dus, zooals de Godgeleerden het noodig achten, de zonde aanzien als eene beleediging van God en haar als zoodanig verfoeijen.

Daartoe worden inderdaad de geloovigen ook van jongs af door het godsdienstig onderwijs, door bepaalde formulen van berouw, die zij van buiten leeren, en later ook door de vermaningen en onderrigtingen der biechtvaders aangespoord. Het berouw van dien aard, het moge dan onvolmaakt zijn, sluit toch gewoonlijk, gelijk wij zooeven aantoonden, een begin van welwillende liefde in zich en wordt aldus voldoende ter regtvaardiging in het h. Sacrament der Biecht. — Nogtans geven, zooals Benedictus XIV getuigt, (de Synode Lib. 7 c. 13) alle Godgeleerden, ook zij die het onvolmaakte berouw zonder de beginnende liefde als voldoende beschouwen, aan de geloovigen den raad, zooveel mogelijk naar het volmaakte berouw te streven, teneinde van hunne regtvaardiging meer zeker te wezen. Daarom voegt de h. Ligorio, in zijne verklaring over het Concilie van Trente, (over Zitt. XIV. no. 47) nadat hij de verschillende meeningen der Godgeleerden over de beginnende liefde heeit aangehaald, bij zijne woorden nog deze opmerking: „Overigens is dit een twistpunt, dat voor de praktijk weinig be-,,teekent. Want het lijdt geen twijfel, dat de boeteling alle mogelijke zorg moet aanwenden, om, als hij het Sacrament van Boetvaardigheid ontvangt, een volmaakt berouw te verwekken en zich „daardoor de vergeving der zonde te verzekeren; ook de biechtvader „zal van zijn kant zooveel mogelijk trachten het volmaakte berouw in „hem op te wekken.quot; (Vergel. theol. mor. de Poenit. no. 442.) Wie dezen nadrukkelijkeu raad opvolgt, zal ongetwijfeld er in slagenten minste een begin der welwillende liefde te verkrijgen, en alzoo in allen gevalle aan de regtvaardiging door het Sacrament deelachtig worden.

(t. a. p.) Nolle alicui malum, est aliqualiter ilium amare. Cum enim amare idem sit, ac veile bonum, et carentia mali sit aliquale bonum, videlicet negativum; consequenter qui odit Dei ofiensam, atque adeo vult a Deo hujusmodi malum extrinsecum abesse, aliqualiter illumamat.

') Het voorbeeld van Josephs broeders leert ons duidelijk inzien, hoe men van het berouw uit vrees tot het berouw uit liefde kan overgaan. Toen Joseph tot zijne broeders zeide: „Ik ben „Joseph,quot; waren zij als door den bliksem getroffen en voorzeker betreurden zij van harte de misdaad jegens hem gepleegd. Hoedanig was echter hun berouw? Wij mogen het er voor houden, dat zij eerst door het gevoel van schrik en beschaming als verpletterd waren, en dat de vreeze van gestreng voor hun misdrijf te zullen boeten, de eerste drijfveer van hun berouw was. Maar toen Joseph hen omhelsde en daarbij weende, toen week de vrees, om voor de liefde plaats te maken, en zonder nog te denken aan hetgeen hen wachtte, waren zij voorzeker doordrongen van de diepste smart, omdat zij zich jegens een zoo goeden, liefdevollen broeder hadden bezondigd. Hoe zouden wij aan die stemming kunnen twijfelen? Eeeda vroeger toch hadden zij, zooals de Schriftuur getuigt, bitter berouw gevoeld over het leed hem aangedaan, toen zij tot elkander spraken: „wij hebben ons lijden verdiend, want wij hebben jegens „onzen broeder gezondigd; wij zagen den angst zijner ziel, toen hij „ons smeekte, en wij hoorden niet.quot; (1. Mos. XLII: 21.)

Ten slotte geven wij, bij wijze van voorbeeld, een middel aan, om den zondaar van het natuurlijke tot het bovennatuurlijke, en van het onvolmaakte tot het volmaakte berouw op te wekken. Dienstig namelijk kan hiertoe do volgende overweging zijn. „Wat wilt gij „nu doen, mijn zoon? Wilt gij eindelijk ernstig breken met „de zonden? Waart gij dan tot dusverre zoo gelukkig? Hadt gij „bij uw zondig leven ook niet vele bittere uren? Ach, gij kent den „zaligen vrede der kinderen Gods niet. Om uwe verfoeijelijke harts-„togten te bevredigen, hebt gij uwe rust, uwe eer, uwe gezondheid

„zegt, dat het smartelijk en bitter is, den Heer uwen God te heb-„ben verlaten? (Jerem. II: 19.) Doch al kon de zonde u bevrediging „schenken, hoe lang zou dat duren? Kan dan de dood, de onver-„biddelijke dood niet elk oogenblik een. einde aan uw leven maken? ;,Wat zal gedurende do eeuwigheid uw lot wezen? Waar zoudt gij „nu zijn, als God u in uwen toestand van ongenade voor zijn ge-„strengen regterstoel had gedaagd? Bedenk het toch, mijn beminde, „dat gij uw eeuwig onheil tegensnelt, dat gij reddeloos verloren „zijt, als gij u niet verbetert. Betreiirt gij nu de zonde niet van „harte, dan zult gij ze eens in de hel te vergeefs vervloeken, 't Is „waar. God is barmhartig, maar Hij is ook regtvaardig. Hij kan „niet toelaten, dat men ongestraft zijne geboden overtreedt en al „zijne genaden van zich stoot. TM een, in de hel is geene ontferming „meer te hopen. Ziet gij dan eindelijk niet in, dat gij geen grooter „vijand hebt dan de zonde, die u de vriendschap Gods en het hemel-„rijk ontrooft en u in de eeuwige verdoemenis nederstort? — Neem „het toch ter harte, mijn zoon, hoe genadig en liefdevol God zich „jegens u tot op heden heeft getoond. Duizenden Engelen heeft „Hij na de eerste zonde in den afgrond der hel geworpen, en u „heeft Hij na zoo vele zonden tot op dezen stond nog gespaard, ja

„God nog meer voor u doen, dan Hij gedaan heeft? Heeft Hij „voor uw heil niet zijn eigen Zoon aan den smartelijksten dood „overgeleverd? Beschouw toch uwen Verlosser, aan het kruis ge-

Om de leer over het berouw te voltooijen, volgen hier nog drie bijzondere punten, die wij in het kort moeten verklaren. 1) Buiten het Sacrament der Biecht moet een volmaakt berouw verwekt worden, «) in gevaar van sterven, 1) zoo dikwijls men het ongeluk heeft gehad eene doodzonde te bedrijven en niet terstond kan biechten. Is het volgens de gegeven verklaring duidelijk, dat men door een volmaakt berouw in het algemeen zekerder vergeving van zijne zonden ontvangt dan door een onvolmaakt, dan spreekt het van zelf, dat men in doodsgevaar zulk een berouw niet mag verwaarloozen; immers de pligtmatige zorg voor onze ziel eischt, dat wij in die gewigtige ure, waarvan ons eeuwig heil afhangt, datgene niet verzuimen wat ons omtrent onze zaligheid groote zekerheid geeft. *) Door het verwekken van een volmaakt berouw in het stervensuur wordt tevens het gebod vervuld, om in dat beslissend oogenblik eene akte vau volmaakte liefde te verwekken, dewijl in het volmaakte berouw de volmaakte liefde is opgesloten. De verpligting, in het stervensuur een volmaakt berouw te verwekken, is des te grooter, als men plotseling in dreigend doodsgevaar geraakt en niet meer de gelegenheid zou hebben om zijne zouden te biechten. Ja, in zulk een geval zou slechts het volmaakte berouw den Christen, die eene zware zonde op het geweten heeft, aan den eeuwigen ondergang ontrukken. — Dewijl verder de mensch niet weet, wanneer hij voor Gods regterstoel zal moeten verschijnen, en het van den anderen kant zeker is, dat hij voor den eeuwigen Eegter geene genade zal vinden, indien hij bier beneden niet de vergiffenis zijner zonden heeft verkregen , daarom moet het ook, en dat is duidelijk, het eerste

..Hem, dien goeden, liefdevollen Jesus, niet met wederliefde ver-.■.gelden!' quot;Wilt gij liever voortgaan Hem te beleedigen, te verachten „en Hem de grootste smart te veroorzaken i' Ia dan de zonde niet „het grootste, ja Let eenigste kwaad, dat God haat en verfoeit F „Heelt de zonde Hem, den Zoon van God, niet aan het kruis gehageld? Heeft Hij niet, om de zonde uit te delgen, den smarte-„lijksten dood ondergaan!quot; Erken toch eindelijk, mijn kind, welk „groot kwaad de zonde is, die gij zoo dikwijls en zoo ligtzinnig „hebt bedreven, en stel niet langer uit ze te verfoeijen en te ver-

„de armen naar u uitstrekt om u wederom in genade aan te nemen. „Zeg Hem met een weemoedig hart: „„Vader, ik heb gezondigd „„tegen den hemel en tegen U; ik ben niet meer waardig uw zoon „„te heeten. Maar ik betreur het nu uit geheel mijn hart, dat ik „„ü, mijn besten Vader, het hoogste en beminnelijkste goed, heb „„beleedigd. Ik zeg voor altijd vaarwel aan de zonde, en ik hoop , „van U de genade te verwerven om aan mijn voornemen tot aan mijn dood getrouw te blijven.quot;quot;

en voornaamste streven van een ieder zijn, om, zoodra hij eene zware zonde heeft bedreven, ook terstond een volmaakt berouw te verwekken. En ofschoon wij daarmede niet willen zeggen, dat de Christen streng verpligt is dit terstond na de bedreven zonden te doen, in dien zin, dat hij, bijaldien hij daartoe de gelegenheid heeft en ze verwaarloost, telkens eene nieuwe groote zonde begaat en zoo zonden op zonden hoopen zou, dan toch blijft het steeds waar, dat de zondaar, zoolang hij zulks niet dost, in het voortdurende gevaar der eeuwige verdoemenis leeft, voor het goede, in dien toestand verrigt,geen loon in den hemel heeft te verwachten, en daarenboven moet vreezen, dat de gepleegde en nog niet betreurde zonde hem, zooals de h. Gregorius de Groote (Hemel. 11. over Ezechiël) opmerkt, door haar eigen gewigt lot eene andere medeslepen en zoo voor eene slechte gewoonte den weg banen zal.

2) Bij het Sacrament der Biecht moet men het berouw vóór de belijdenis of ten minste vóór de absolutie des Priesters verwekken. Als iemand verzuimd of vergeten heeft vóór de Biecht een berouw te verwekken en zulks eerst na de ontbinding doet, dan is die Biecht ongeldig. Het berouw moet dus verwekt zijn vóórdat de absolveerende Priester, het kruis-teeken over den biechteling makende, zegt: „In den naam „des Vaders,quot; enz. Ja het is zelfs dringend aan te bevelen, dat men met het verwekken van een berouw niet wachte, totdat men gebiecht heeft, omdat het gemakkelijk gebeuren kan, dat men geen tijd genoeg heeft of wegens overhaasting daarbij verstrooid of verward is; en doet ook, volgens de algemeene leer der Godgeleerden, ¹) het na de belijdenis verwekte berouw, omdat het met deze eene en dezelfde akt van de biecht vormt, op de belijdenis zijn invloed gelden om deze rouwmoedig te maken, dan is het toch meer zeker en geruststellend, als het berouw de belijdenis voorafgaat.

3) Het berouw is zoo noodzakelijk , dat het door niets en in geen enkel geval kan vervangen worden. De Kerkvergadering van Trente zegt van het berouw, dat het steeds noodzakelijk is geweest om vergiffenis van de zonden te verkrijgen. (Zitt. 14. hoofdst. 4.) Deze algemeene uitspraak geldt ook, zooals uit de boven gegeven verklaringen duidelijk blijkt, van het verkrijgen der zondenvergeving in het h. Sacrament der Biecht. Het berouw is tot het waardig ontvangen van het h. Sacrament der Biecht zóó onmisbaar noodzakelijk, dat het nimmer en door niets kan worden vervangen. Een stervende, wien de kracht ontbreekt om zijne zonden te belijden en de voldoening te volbrengen, kan de ontbinding zijner zonden

verkrijgen, als hij zijn berouw rloor een teeken te kennen geeft; maar noch gebed, noch vasten, noch aalmoezen, noch bedevaarten, noch de openbare belijdenis der zonden, noch openbare boetplegingen kunnen den zondaar, die geen berouw heeft, bekwaam of waardig maken om de ontbinding te ontvangen. Men kan alzoo geen enkel geval denken, hetzij onwetendheid, hetzij vergetelheid, of welk beletsel ook, dat dengene, die het h. Sacrament der Biecht wil ontvangen , kan ontslaan van de. verpligting om een berouw te verwekken; de boetvaardigheid zonder berouw is even krachteloos en nietig als bet Doopsel zonder water en het Vormsel zonder Chrisma. Dewijl dus het berouw onder alle vereischten, die tot het geldig ontvangen van het Sacrament van Boetvaardigheid gevraagd worden, het voornaamste is, volgt noodzakelijk, dat men ook den grootsten ijver moet aanwenden om een berouw te verwekken.

Met het berouw moet noodzakelijk gepaard gaan : 1) de hoop op vergeving, 2) het goede voornemen.

1) Wie niet vertrouwt, diens berouw is vruchteloos, al zou het ook nog zoo levendig wezen. Judas, de verrader van onzen Heiland , erkende weldra de grootte van zijne heiligschennende gruweldaad; spoedig betreurde en verfoeide hij die, wierp zelfs de dertig zilverlingen, het snoode loon van zijne misdaad, neer; doch hem ontbrak de hoop op vergeving, en daarom ging hij, ondanks zijn berouw, als „zoon des verderfsquot; ten gronde. (Joan. XVII: 12.) Wil een zondaar geregtvaardigd worden, dan moet hij dus in de eerste plaats vertrouwen, dat hij door opregte boetvaardigheid om de verdiensten van Jesus Christus vergiÜ'enis van al zijne zonden, hoe groot en menigvuldig ook, kan verkrijgen, gelijk wij reeds in het derde deel duidelijk hebben aangetoond. Ten tweede moet hij vertrouwen, dat het hem met den bijstand der genade, die God nimmer weigert aan dengene, die Hem daarom vraagt, mogelijk zal zijn zich te beteren, een godvruchtig leven te leiden en zoo de eeuwige zaligheid te erlangen; want als de zondaar dit vertrouwen niet heeft, dan zal hij ook niet beproeven ware boetvaardigheid te doen. Treffend vraagt daarom de h. Chry-sostomus: ¹) „Wie ter wereld zou de zoo moeijelijke verbetering

„van zijn leven beproeven zonder het minste vooruitzigt te hebben „van te slagenquot; ? —■ Dat God inderdaad aan een ieder, die er om bidt, zijne genaden verleent en ook den grootsten en meest verharden zondaar zijne hulp niet geheel onttrekt, is reeds vroeger breedvoerig besproken; wij hebben derhalve hier slechts de leer over het goede voornemen nader te verklaren.

2) Het goede voornemen is de ernstige wil om zijn leven te verbeteren en niet meer te zondigen. — Die ernstige wil om de zonde niet meer te bedrijven, is ter verkrijging der zondenvergeving even onmisbaar noodzakelijk als het berouw over de bedrevene zonden. Ja, bijaldien de boeteling dat opregte voornemen mist, dan zal ook het berouw niet zijn, wat het zijn moet, omdat hij inderdaad de bedreven zonde niet beschouwt, haat en verfoeit als het grootste kwaad. Hoewel het goede voornemen in het waar en opregt berouw noodzakelijk ligt opgesloten, moet men toch vóór de Biecht ot' minstens vóór de absolutie uitdrukkelijk een zoodanig voornemen maken, deels omdat het Concilie van Trente dit als piigt schijnt op te leggen, daar het van den boeteling niet alleen droefheid en afschuw over de zonden, maar ook het voornemen om niet meer te zondigen eischt, deels omdat zoodanig uitdrukkelijk gemaakt voornemen een geschikt middel is om den wil voor de toekomst te versterken en tegen alle verleidingen en herval te harden. En wie kan er aan twijfelen, dat de herinnering aan het bij de h. Biecht gemaakte voornemen, aan die belofte den Allerhoogste gedaan om de zonde als het grootste kwaad te vermijden, er niet veel toe zou bijdragen, om den Christen tot het outvlugten der zonden en gevaren en tot een moedigen en volhardenden strijd tegen alle aanvallen des vleesches, der wereld eu der hel aan te sporen ? ¹)

Het moet evenals het berouw 1) innerlijk of ernstig gemeend, 2) algemeen, 3) bovennatuurlijk, en vooral 4) het moet een vast voornemen zijn.

Men kan eeu onvolmaakt en een volmaakt berouw met een voornemen op de volgende wijze verwekken; „o Mijn God I al mijne „zonden zijn mij uit den grond mijns harten leed, niet alleen om-„dat ik daardoor mij uwe genade onwaardig en uwe regtvaardige „straf in dit en ket andere leven heb waardig gemaakt, maar vooral „doen zij mij leed, omdat ik U, het hoogste, volmaaktste en be-„minnenswaardigste goed, wien ik nu boven alles bemin, heb be-„leedigd. Ik haat en verzaak al mijne zonden en maak het vaste voornemen, U mijn beminnenswaardigsten God niet moer te belee-_;,digen en de gelegenheden der zonden zorgvuldig te vermijden.quot;

komt, maar slechts in woorden bestaat, geen waarachtig en geen heilzaam berouw is, zoo is ook het voornemen, dat men slechts met woorden uitspreekt, zonder den wil te hebben om het te houden, geen waarachtig heilzaam voornemen. De boetvaardige, wiens voornemen zoo gesteld is, gelijkt aan een kind, dat zijn vader op het gezigt der opgehevene roede beterschap belooft, doch in zijn hart het plan koestert de begane misdaad andermaal te plegen. Het is wel duidelijk, dat een dusdanig slechts uiterlijk voornemen voor God, die in het hart des boetvaardigen leest, geene waarde heeft, ja zelfs indien het met de hoop om God daarmee te kunnen bedriegen gepaard zou gaan, zijne schuld nog vermeerdert. Het voornemen moet 2) algemeen zijn, dat is, het moet zich ten minste tot alle doodzonden uitstrekken, zoowel tot die, welke men inderdaad heeft bedreven, alsook tot alle anderen, die men in 't vervolg nog bedrijven kan. In dit opzigt moet dus het voornemen zich verder uitstrekken dan het berouw, dat, zooals van zelf spreekt, slechts bestaat over die doodzonden, waaraan men zich in het verleden heeft schuldig gemaakt. Bij het goede voornemen moet men nog bijzonder letten, dat het zich ook uitstrekke tot de lievelingszonde of zonde van gewoonte, omdat het niet zelden gebeurt, dat de Christen alle andere zonden gemakkelijk vermijdt, maar zich niet zonder de grootste moeite van deze scheidt en zijn hart daarvan afkeert. Met betrekking tot de dagelijksche zonden geldt van het voornemen, wat boven over het berouw is gezegd. Heeft men bijv. geene andere dan dagelijksche zonden te biechten, dan is het tot de geldigheid van het Sacrament der Biecht volstrekt noodzakelijk, dat men zich ernstig voorneme om ten minste de betreurde en beledene dagelijksche zonden of eene bepaalde soort, bijv. kleine leugens, onverduldigheid, enz. te vermijden. Het is echter zeer goed en prijzenswaardig het voornemen te maken om volstrekt geene vrijwillige dagelijksche zonden te doen en de onvrijwillige, welke namelijk uit onopmerkzaamheid of overijling worden bedreven en niet anders dan in het algemeen kunnen vermeden worden, overeenkomstig zijne krachten te vermijden en ten minste het getal daarvan te verminderen; want daartoe erlangt de regtvaardige voldoende genade. Het voornemen moet 3) hovennatuurlijk zijn. Deze eigenschap zal het voornemen immer bezitten , als de smart en de afschuw over de zonde, waaruit het ontstaat, uit bovennatuurlijke aan het geloof ontleende beweegredenen voortspruit. Wanneer iemand het voornemen zou maken om niet meer te zondigen, uit vrees van door de zonde zijne gezondheid geheel te vernietigen, of om de schande voor de menschen te ontgaan, dan zou zulk een voornemen als vrucht van een enkel natuurlijk berouw ook slechts na-

tuurlijk rn dus voor de geldigheid der Biecht ontoereikend zijn. Het moet 4) een vast voornemen zijn, en derhalve de vraag:

Hij moet het vast besluit gemaakt hebben 1) ten minste alle zware zonden te vermijden, zoodat hij voor niets ter wereld eene doodzonde zou willen begaan. — De ware boetvaardige moet zoo gestemd zijn, dat hij in het vervolg noch uit vrees voor tijdelijke rampen, noch uit verlangen naar eenig aardsch goed zou willen zondigen. Want indien hij niet zoo gezind is, dan kan zijn voornemen, 'tis duidelijk, niet opregt, ten minste niet algemeen wezen; ja, het voornemeu van zulk een boetvaardige zou een onbedriegelijk teeken zijn, dat hij evenmin zijne zonden bovenal betreurt en dus noch in noch buiten het h. Sacrament der Biecht vergeving er van kan verkrijgen. Het is echter niet noodig, ja, niet eens raadzaam tot beproeving van zijn voornemen zich buitengewone kwellingen bijv. marteling en dood voor te stellen en dan zich af te vragen: zou ik sterk genoeg zijn om niet meer te zondigen, zelfs indien ik de gruwelijkste marteling en den pijnlijksten dood had te wachten ? Dewijl toch de boeteling niet in zulk een toestand verkeert, daarom ontbreekt hem ook de bijzondere genade, welke God hem ongetwijfeld zou verleenen, als hij in zulk een gevaar geraakte. Door die vraag zou de zondaar gemakkelijk in den waan kunnen komen, dat het hem aan het noodige voornemen ontbreekt, wat voorzeker de grootste onrust en angst ten gevolge zou hebben. Om het voornemen voor goed en heilzaam te kunnen houden, is het in 't algemeen voldoende, dat men den ernstigeu wil hebbe, in de gewoonlijk voorkomende of te voorziene gevaren de zonden te vermijden en van God met vertrouwen te verwachten, dat Hij in buitengewone gevaren, waarin men zich niet vrijwillig begeeft, ook buitengewone genaden zal mededeelen.

2) Om het gevaar en bijzonder de naaste gelegenheid der zonde te ontvlugten. — De vrees voor den dood spoort den mensch aan, niet slechts het doodsgevaar te vermijden, maar ook, als hij onvoorziens in zulk een gevaar geraakt, het zoo spoedig mogelijk te ontvlugten. Wat nu de dood en het doodsgevaar voor het ligchaam is, dat is de groote zonde en het gevaar om groote zonden te bedrijven voor de ziel van den mensch. Wie dit beseft en zijne ziel, zooals hij verpligt is, lief heeft, zal niet slechts de zonde, maar ook de gevaren der zonde zogvuldig vermijden en ontvlugten ; doch wie daarentegen

het gevaar van te zondigen niet vermijdt, wie niet ernstig tracht de zonden te ontvlugten, levert daardoor van zelf het bewijs, dat zijn afschuw van de zonde niet ernstig geineend kan zijn. Zoo iemand zal voorzeker schade lijden aan zijne ziel; want nimmer zal God met zijne genade iemand ondersteunen, die, in plaats van als Joseph van Egypte hei gevaar te ontvlugten, vrijwillig en gaarne er in verwijlt of zelfs vermetel en moedwillig zich zeiven in het gevaar begeeft. Hij, die aldus handelt, bemint het gevaar; „doch wie het gevaar „bemint,quot; zegt de h. Geest, „zal er in omkomen.quot; (Sirach III : 27.) Wat nu is het gevaar der zonde ? Gevaar der zonde is in het algemeen elke, zoowel inwendige als uitwendige aanleiding, om het een of ander gebod van God te overtreden. Want bij elke dusdanige aanleiding of bekoring verkeert de ziel werkelijk in gevaar van te zondigen. Dewijl echter de inwendige bekoring gewoonlijk door uitwendige indrukken wordt veroorzaakt of onderhouden, en het vermijden der inwendige meestendeels slechts in zooverre van ons afhankelijk is, als het vermijden der uitwendige ons mogelijk is, daarom moeten wij te dezer plaatse vooral onze aandacht schenken aan de gevaren, die den mensch van buiten bedreigen en die men in het algemeen gelegenheid tol zonde pleegt te noemen. Onder gelegenheid tot zonde verstaat men voorwerpen, personen, omstandigheden, betrekkingen, in één woord alles, wat ons van buiten tot zonde aanspoort of verleidt en zoo ons meer ol minder blootstelt aan het gevaar van te zondigen. Is het gevaar door die uitwendige oorzaak of bekoring ten kwade veroorzaakt slechts gering, dan noemt men de gelegenheid, die er oorzaak van is, eene verwijderde gelegenheid; is het integendeel groot, namelijk zoodanig dat het zeker of waarschijnlijk den val in de zonde veroorzaakt, dan noemt men de oorzaak van dat gevaar eene naaste gelegenheid. De uitdrukking „naaste gelegenheidquot; beteekent dus: een voorwerp, een persoon, een gezelschap, een spel en dergelijken, waardoor men gewoonlijk tot zonde wordt verleid of waardoor meu, bijaldien men het niet vermijdt, waarschijnlijk tot zonde zal verleid worden. Indien bijv. iemand met een ander persoon op te vertrouwelijke!! voet leeft, zoodat hij gewoonlijk om dien persoon te behagen iets zondigs doet, dan is die persoon voor hem eene naaste gelegenheid. Bezoekt een ander een vriendenkring, waar men in zijne tegenwoordigheid gesprekken voert, die de zeden en het geloof kwetsen, en ook hem daartoe verleiden, dan is dat gezelschap voor Lem eene naaste gelgen-heid. Zoo ook worden het tooneel, het bal, het koffijhuis eene naaste gelegenheid voor een ieder, die op genoemde plaatsen van uitspanning in den regel grootelijks zondigt of ten minste

grootelijks gevaar loopt vau zwaar te zondigen. Voor velen is het spel eveneens eene naaste gelegenheid, namelijk : wanneer men daarbij zware vloeken en verwenschingen uitspreekt, God lastert, zijn geld en langzamerhand zijne have en goed verspilt. Insgelijks zijn zedelooze boeken, prenten, beelden, enz. voor duizenden en nogmaals duizenden oorzaak tot zware zonden in woord of daad of ten minste in gedachten en begeerten en dus naaste gelegenheid tot zonde.

Zal nu het voornemen vast en ernstig gemeend wezen, dan moet de boeteling het vaste besluit hebben, zoo veel slechts mogelijk is, de naaste gelegenheid te vermijden; want wie deze niet wil vermijden, heeft ook, zooals gezegd is, den opregten wil niet om de zonde zelve te vermijden, hoopt dus te vergeefs op vergeving, al mogt het hem ook gelukken door een gehuicheld berouw en door belofte de absolutie te verkrijgen. Die absolutie toch zou hem in de gezegde omstandigheid niet baten, maar zijne schuld nog vermeerderen, omdat hij het h. Sacrament der Biecht heiligschennend ontvangt. Zoo streng namelijk is de verpligting om de naaste gelegenheid te vermijden , dat geen Priester geldig de h. absolutie kan geven aan hem, die zich in eene naaste gelegenheid bevindt, welke hij kan vermijden, zonder het voornemen te hebben, ze inderdaad te vermijden. De tegenovergestelde leering werd zelfs door den h. Stoel uitdrukkelijk veroordeeld. ¹) De reden van deze gestrengheid is duidelijk daarin gelegen, dat in zulk een geval bet niet verlaten der naaste gelegenheid en het niet vermijden der zonde eene en dezelfde zaak is. Want de mensch is gewoonlijk in dusdanige naaste gelegenheid zoo zwak, de aansporing der hartstogten zoo hevig en de verlokking tot de zonde zoo sterk en verleidend, dat de herval meer dan waarschijnlijk is. Daarom was God bij de Israëlieten, die door afgoderij hadden gezondigd, niet tevreden met hunnen terugkeer tot Hem, den waren God, maar Hij eischte van hen ook, als onderpand hunner opregte bekeering, dat zij door verwijdering der afgodsbeelden de naaste gelegenheid tot nieuwen afval zouden verwijderen. „Indien gij u met geheel uw hart wederom tot den „Heer bekeert,quot; zoo zeide Hij tot hen door den mond van den Profeet Samuël, „verwijdert dan de vreemde goden uit uw „midden.quot; (1. Kon. VII: 3.) Al zou iemand bij de Biecht zich overtuigd houden van zijn vast besluit, in de naaste gelegenheid niet weder te hervallen, het is, zooals uit de aangehaalde beweeggronden blijkt, bedrog, groot bedrog, wanneer hij zich beterschap belooft, zoolang hij niet den ernstigen wil heeft, de naaste gelegenheid zelve te vermijden. Petrus had

ook het vaste besluit gemaakt, zijn goddelijken Meester niet te verloochenen, en toch bezweek hij in de bekoring, omdat hij het booze gezelschap niet vermeed; hoeveel minder kunnen zij zich beloven standvastig te zullen blijven, die met opzet eene gelegenheid niet willen vermijden, welke, hetzij op zich zelve beschouwd, hetzij om persoonlijke zwakheid en gebreken, voor hen eene naaste gelegenheid is. Zouden zulke boetvaardigen niet gelijk zijn aan een mensch, die bij al wat heilig is belooft geen brand te zullen stichten, en intusschen het vuur in zijn huis steekt, of het ontstokene vuur niet verwijdert? — Overigens moet de Christen trachten, ook de verwijderde gelegenheid tot zonde te vermijden, opdat zij voor hem geen naaste gelegenheid worde. Er bestaat evenwel geene verplig-ting om alle, ook de meest verwijderde gelegenheden te ont-vlugten, dewijl men anders, zooals de h. Paulus zegt, „de „wereld zou moeten verlaten,quot; (1. Cor. V: 10.) daar alles hier beneden eene meer of minder verwijderde gelegenheid tot zonden kan worden.

Wat echter te doen, bijaldien iemand de naaste gelegenheid, waarin hij zich bevindt, niet zonder groote moeijelijkheden of niet dan met zeer aanmerkelijke schade zou kunnen verlaten? Dit kan bijv. gebeuren met dienstboden, die van hunne heeren gevaarlijke verleiding ondervinden en door terstond hunne dienst te verlaten niet slechts eene aanmerkelijke tijdelijke schade lijden, maar ook een kwaad vermoeden bij anderen, misschien groote ergernis en tweedragt in de familie zouden opwekken. In deze en soortgelijke gevallen moet men zich houden aan den raad van zijn pastoor of biechtvader en dien stiptelijk opvolgen. Deze zal de geschiktste middelen uitdenken en voorschrijven om van de naaste gelegenheid eene verwijderde te maken, dat is, hij zal trachten te bewerken dat die verleiding, waaruit tol dusverre voor den biechteling een groot of naast gevaar van zwaar te zondigen ontstond, voortaan slechts gering gevaar veroorzaakt, dewijl zij door zijn raad en teregt-wijzing deels verijdeld en onmogelijk gemaakt, deels met meer kracht van de hand gewezen en meer van harte verfoeid zal worden. Doch indien men ondanks de voorgeschrevene maatregelen van voorzigtigheid weder hervalt, dan zal men het laatste en afdoende middel moeten aanwenden, zelfs met het grootste nadeel, met verlies van eer en goeden naam, ja zelfs met gevaar van zijn leven die gelegenheid verlaten, gedachtig aan het woord vau Jesus Christus: „Als uwe hand of voefc u „ergert, hak ze af en werp ze van u; het is u beter verminkt „of kreupel het leven iu te gaan, dan met twee handen of „twee voeten in het eeuwig vuur te worden geworpen. En ala „uw oog u ergert, ruk het dan uit, en werp het van u; want

„het is voor u beter met één oog het leven in te gaan, dan „met twee oogen te worden geworpen in het helsche vuur.quot; (Matth. XVIII: 8, 9.) Al zou liet dan den boeteling even zwaar vallen de naaste gelegenheid te vermijden als zijne hand, zijn voet of oog te verliezen, hij moet dit offer brengen, als hij de hel outvlugten en den hemel winnen wil. ')

3) De noodzakelijke middelen ter verbetering aan te wenden. — De zieke, die zijn herstel ernstig wil, zal gaarne de daartoe noodige geneesmiddelen gebruiken, al zouden zij nog zoo bitter of walgelijk zijn. Zoo ook zal de zondaar, die zich met ernst wil bekeeren, geen middel ongebruikt laten, dat hij zelf, door eigen ondervinding geleerd, tot zijn levens verbetering noodig acht, of dat hem zijn biechtvader tot vermijding der zonde aan de hand geeft of voorschrijft. Zulke middelen zijn in het algemeen een vlijtig gebed, het dagelijksch onderzoek des gewetens, het aanhooren van het woord Gods, het dikwijls ontvangen der h. Sacramenten en andere, waarover wij in § 5 zullen spreken. — Wij moeten hier nog twee op-

') Als wij de berigten der missionarissen lezon, gevoelen wij ons niet zelden gedrongen, den waarlijk heldhaftigeu moed te bewonderen, waarmede zondaren, die in eene naaste gelegenheid leefden, na hunne bekeering de moeijelijkste sciireden deden en de grootste otters bragten om aan de banden, waarin de satan hen zoo lang verstrikt hield, te ontkomen of er niet weder in te geraken. In den loop van het jaar 1861 werd ons het volgende voorval verhaald, dat in de bekende f'ransche strafkolonie Cayenne in Zuid-Amerika heeft plaats gehad. Er bevond zich aldaar een veroordeelde met name Charles Marie B ...., die zich na zijne opregte bekeering door een echt christelijken levenswandel boven alle deelgenooten van zijn treurig lot onderscheidde. De missionaris, van wien wij deze gebeurtenis hoorden verhalen, ontving den last, hem een zeer voor-deeligen post aan te bieden, waardoor hij van de veroordeelden verwijderd en in omstandigheden verplaatst zou worden, welke voor zijne rust en gezondheid veel beter waren dan die, waarin hij zich thans bevond. De brave man ontdekte echter, dat de aangebodene plaats voor hem gevaar zou opleveren van God te beleedigen, namelijk eene gelegenheid gelijk aan die, waardoor hij den eersten keer was gevallen. Dat was voldoende voor hem om het aanbod af te slaan. „Neen,quot; zoo sprak hij, „nimmer kan ik dien post aannemen; „want ik zou moeten vreezen te hervallen.quot; En zoo bleef hij in het gezelschap en de ongezonde behuizing der laagste misdadigers. — Nog meer bewondering verdient het volgende voorbeeld, dat eenige jaren geleden (1858) te New-York plaats had. Pater du lianquet S, J. had daar een jong mensch, die ter dood was veroordeeld, voorbereid om te sterven, toen het hoogste geregtshof'den jongeling onverhoopt het leven wilde schenken. De veroordeelde wees echter de aangeboden gratie af met de opmerking: „Ik verkies de „welverdiende doodstraf boven de gratie, dewijl zij mij voor nieuwe „misdaden zal bewaren.quot; Hoe beschamend zijn zulke voorbeelden voor hen, die om het gevaar der zonde te ontvlugten, zich Kelfs de kleinste otters uiet willen getroosten.

merkingen maken. Eerstens, dat zondaars van gewoonte zich niet met een algemeen voornemen van verbetering mo^en tevredenstellen, maar het bepaalde besluit moeten nemen om tegen deze of die zonde van gewoonte gepaste middelen ter verbetering aan te wenden, anders zou hunne levensverandering niet duurzaam wezen. Ten tweede, dat veel wat niet voor alle Christenen eene strenge verpligting is, voor den zondaar van gewoonte een noodzakelijk middel ter verbetering, een strenge plict kan worden. Zoo bijv. de menigvuldige 'Biecht en Communie. Wanneer namelijk een zondaar van gewoonte bij ondervinding weet, dat hij telkens als hij de Biecht langen tijd uitstelt, weder in de vorige zonden hervalt en dan gewoonlijk uit moedeloosheid zonden op zonden stapelt, kan hij, vooral als zijn biechtvader hem tot dikwijls biechten aanspoort, niet zonder zware zonde het ontvangen van dit h. Sacrament van Paschen tot Paschen uitstellen.

4) De opgelegde voldoening te volbrengen en de toegebragte schade te herstellen. Daarover zal in § 5 breedvoerig worden gehandeld.

Zij moet 1) volkomen, 2) opregt, 3) duidelijk zijn. — De onmisbaarheid dier drievoudige eigenschap van de belijdenis of zelfbeschuldiging vloeit uit den aard van het boetgerigt voort; want zoo er ook maar ée'ne ontbrak, dan zou de Priester als regter in de plaats van God niet in staat zijn, zijn zwaren pligt te vervullen, en naar het voorschrift van Jesus Christus geen verstandig en regtvaardig oordeel kunnen vellen, waardoor de zonden vergeven of behouden worden. De belijdenis nu is: 1) Volkomen, als men ten minste alle zware zonden belijdt, die men zich herinnert, met het getal en de noodige omstandigheden. Uit dit antwoord blijkt, dat hier drie punten nader verklaard moeten worden. Ten eerste; welke zonden men moet biechten; ten tweede, dat men daarbij het yetal, en ten derde de noodige omstandigheden moet belijden.

a) \ olgens het gebod van Jesus Christus is men verpligt zich voor den Priester met een rouwmoedig hart te beschuldigen van alle zware zonden, die men sinds de laatste geldige Biecht, of, indien men voor de eerste maal biecht, in geheel zijn vroeger leven heeft bedreven, voor zooverre men zich die zonden na een vlijtig onderzoek des gewetens kan herinneren. Aldus leert de Kerkvergadering van Trente (Zitt. XIV.

hoofdst. 5) met de volgende woorden: „Dewijl alle dood-„zonden, ook die slechts met de gedachten worden bedreven, de menschen tot kinderen van haat en tot vijanden ,van God maken , daarom is het noodzakelijk, bij God _;)de vergiffenis van alle door eene opregte Biecht te zoe-j.ken. Zij echter, die anders handelen en met opzet eenige „zonden verzwijgen, kunnen door bemiddeling van den Priester quot;van de goddelijke goedheid geene vergeving verkrijgen.quot; — Ditzelfde iieldt echter niet van de dagelijksche zonden, volgens de leer van het Concilie. Deze kunnen „zonder schuld worden „verzwegen,quot; omdat zij, zooals in het derde deel reeds is aangetoond, „door vele andere middelen uitgedelgd kunnen wor-„den.quot; Het is echter een godvruchtig en loffelijk gebruik, iu de Biecht ook de dagelijksche zonden te belijden, deels om des te gemakkelijker en zekerder vergeving daarvan te verkrijgen, deels ook om den biechtvader eene meer naauwkeurige en geheele kennis van den toestand onzer ziel te verschaffen en hem zoodoende in staat te stellen, ons met ernst opmerkzaam te maken op het gevaar, dat ons van den kant van zekere dikwijls herhaalde dagelijksche zonden kan bedreigen. De zooeven aangehaalde Kerkvergadering zelve zegt: „dat het „goed cn heilzaam is, ook de dagelijksche zonden te biechten , en de verklaring der valsche Synode van Pistoja, die de belijdenis der dagelijksche zonden niet in gebruik wenschte te zien, werd door Pius quot;VI veroordeeld als vermetel, verderfelijk en strijdig met de gewoonte van heilige en vrome mannen, welke door het Concilie van Trente werd gebillijkt. — Als men twijfelt of eene bedreven zonde dood- of dagelijksche zonde is, dan moet men ze biechten, tenzij soms de biechtvader, om de angstvalligheid van den biechteling, die overal doodzonden ziet, Wi.ar zij quot;niet zijn, het tegendeel beter zou oordeelen. Dit strekt niet alleen tot eene blijvende geruststelling, maar verwijdert ook het gevaar van gedurende langen tijd door strafbare onwetendheid het h. Sacrament van Boetvaardigheid ongeldig en heiligschennend te ontvangen. Deze aanklagt van twijfelachtig groote zonden behoort dus nimmer verwaarloosd te worden door hen, die geene kennis genoeg bezitten om in eene zaak, waarin zelfs den geleerde de beslissing soms moeije-lijk valt, goed te oordeelen of iets zware zonde is of niet, en nog minder door hen, die uit ligtzinnigheid of zelfbedrog geneigd zijn, alles wat zij tegen het goddelijk gebod hebben misdreven, als gering aan te zien. — Wij moeten ook niet vergeten, dat in het antwoord gezegd is: men moet alle doodzonden biechten, die men zich na een zorgvuldig gewetensonderzoek herinnert. Werd er namelijk tot de geldigheid der Biecht vereischt, alle bedrevene zware zonden zondar uilzondtring

te biechten, dan zou in vele gevallen het onderzoek des gewetens geen einde hebben, en de geldige Biecht dikwijls onmogelijk zijn; dewijl men echter, zooals het Concilie vau Trente zich uitdrukt, die zonden, welke men zich na een vlijtig onderzoek niet meer herinnert, in de Biecht in het algemeen ingesloten acht, is hef, eene goddeloosheid de Biecht eene

Er zijn zelfs gevallen, dat het niet eens noodig is alle heivuste zonden te belijden, wanneer dit namelijk onmogelijk zou zijn, bijv. bij stervenden, wien de kracht ontbreekt, of bij doofstommen, die zich slechts door teekens eu zeer gebrekkig kunnen beschuldigen. In deza en eenige andere gevallen ¹) moet toch de belijdenis zoo volkomen zijn als overeenkomstig de omstandigheden mogelijk is.

Daarenboven moeten later, als het beletsel is verdwenen, als bijv. de zieke weder hersteld is, de niet beleden zondeii in de Biecht worden bekend gemaakt. Paus Alexander Vil verwierp de volgende stellingr „wij zijn niet verpligt de zouden, „die om levensgevaar of om andere voldoende redenen zijn „achtergelaten, of de vergetene zonden in de volgende Biecht „te belijden.quot;

b) Het is niet genoeg, alle doodzonden, die men zich herinnert, te belijden; men moet ook het getal daarvan aangeven , dat is, men moet ook zeggen, hoe dikwijls men elke doodzonde in het bijzonder heeft bedreven, omdat elke zonde, telkens als zij wordt bedreven, eene nieuwe op zich zelve staande zonde uitmaakt. Wie bijv. tienmaal God heeft gelasterd, mag zich niet tevreden stellen met te zeggen: „ik heb God gelasterd.quot; Uit deze belijdenis kan de biechtvader onmogelijk een bepaald oordeel vellen over de schuld van den biechteling, omdat onder deze algemeene uitdrukking zoowel eene als ook tien eu honderd godslasteringen kunnen verstaan worden. — God verlangt intusschen, ook bij de aangifte van het getal, het onmogelijke niet. Indien de Christen ondanks een vlijtig onderzoek niet naauwkeurig het getal weet aan te geven , dan moet hij het bepalen zoo goed hij kan en zeggen: ik heb die zonde eiken dag (elke week of elke maand) ongeveer zoo dikwijls bedreven. Om het getal naauwkeuriger te bepalen is het zeer raadzaam, dat men bij haat, vijandschap, wraakzucht en dergelijke aan-duide, hoelang en of ze onafgebroken hebben voortgeduurd, wij! de vernieuwde vijandige stemming telkens eene nieuwe, op zich zelve staande zonde uitmaakt. Bij onkuische en andere verleidende gesprekken moet men ook het getal der personen aangeven, die er bij tegenwoordig waren en in het ge-

vaar zijn gebrast van schade naar de ziel te lijden, omdat deze omstandi£theid het getal der zonden vermeerdert.

e) Men moet verder in de biecht de noodige omstandigheden der zonde belijden, — 1) bijzonder de omstandigheden, die de soort der zonde veranderen of eene dagelijVsche zonde tot doodzonde maken. Met betrekking tot de eerste leert, het Concilie van Trente: (t. a. p.) „Het volgt uit de instelling van „het h. Sncrament der Biecht, krachtens welke .Tesus Christus „den Priester als rrgter in zijne plaats heeft gesteld en achter-„gelalen, opdat alle overtredingen der geloovigen, die dood-, zonden zijn, aan zijne regtspraak zouden worden onderworpen, „dat in de Biecht ook de omstandigheden verklaard moeten „worden, die de soort der zonde veranderen, dewijl anders „de zonden noch door den zondaar zeiven volkomen beleden, „noch door den regter in Gods plaats gekend zouden worden, „en het onmogelijk zou wezen, dat deze over de zwaarte der „misdrijven regtvaardig zou kunnen oordeelen en den boeteling „daarvoor eene gepaste straf opleggen.quot; Uit deze woorden van de genoemde Kerkvergadering blijkt dus, dat die omstandighedenwaardoor de doodzonde wordt gebragt tot eene andere soort dan waartoe zij oorspronkelijk behoort, noodzakelijk moeten beleden worden. Eenige voorbeelden zullen deze al-gemeene leer duidelijk en bevattelijk maken. Wie zich vreemd goed toeëigent, bedrijft eene zonde, die tot de soort van diefstal behoort; wie echter kerkelijk goed ontvreemt, pleegt eene zonde, die tot de soort van kerkroof behoort, welke soort met de zonde van diefstal ook nog die van heiligschennis vereenigt. Indien iemand zijns gelijken den dood toewenscht, bedri-ft hij eene zware zonde tegen de liefde aan den naaste verschuldigd, terwijl degene, die zijnen ouders den dood toewenscht, eene zonde pleegt, welke niet slechts strijdt met de liefde jegens den naaste, maar daarenboven met de liefde aan de ouders in bet bijzonder verschuldigd, eene zonde, die niet alleen, zooals de eerste, tegen het vijfde gebod, maar én tegen het vijfde én tegen het vierde gebod tevens strijdt en bijgevolg tot eene andere soort behoort. Verder, als een ongehuwde den wensch voedt om met een eveneens ongehuwd persoon van het andere geslacht onkuischheid te bedrijven, dan pleegt hij eene zonde tegen de deugd van zuiverheid; maar indien hij hetzelfde .kwaad wenscht te doen met een gehuwd persoon, dan doet hij eene zonde veel erger van soort, namelijk overspel in begeerte, die behalve de zonde van onkuischheid ook nog eene zonde van de schreeuwendste onregtvaardigheid in zich sluit. In de aangehaalde gevallen zou het dus niet voldoende zijn te biechten: ik heb gestolen, anderen den dood toegewenscht, kwade begeerten gehad; men moet dan noodzakelijk ook de besproken

omstandigheden, die de zonde tot eene geheel andere maken , aan den biechlvader belijden. Tot de omstandigliedeu, die men noodzakelijk in de Biecht moet openbaren, behooren ook die, welke van eene dagelijksche zonde eene doodzonde maken. Bijv. als iemand eene onwaarheid heeft gezegd en daaruit voor anderen een groot nadeel is voortgesproten, dan mag hij zich niet tevreden stellen met de belijdenis: ik heb gelogen; hij moet ook noodzakelijk het nadeel noemen, dat hij daardoor heeft veroorzaakt, omdat deze omstandigheid maakt dat eene leugen, die, op zich zelve beschouwd, slechts eene dagelijksche zonde is, groote zonde wordt. Eveneens moet men verklaren of men veel of weinig, met of zonder weten schade heeft toe-gebragt, omdat daarvan JiC t oordeel des biechtvaders afhangt en er door gewijzigd wordt.

2) Of men bovendien den biechtvader al de omstandigheden moet openbaren, welke de zonden derzelfde soort, verzwaren, is niet gemakkelijk te beslissen. Voorzeker is het veiliger en dringend aan te bevelen zulks te doen, omdat men in het algemeen alles moet openbaren, waardoor de biechtvader in staat wordt gesteld, over den gewetenstoestand van den biechteling een goed oordeel te vellen eu hem voor den herval te behoeden. Gaat de biechteling in het opnoemen der omstandigheden te ver, dan moet de biechtvader hem opmerkzaam maken, dat hij zich daarvan niet behoeft te beschuldigen; maar is hij achterhoudend, dan zal de biechtvader, om de belijdenis volkomen te maken, zich dikwerf genoodzaakt zien vragen te doen, welke de biechteling streng verpligt is opregt te beantwoorden. Zoo bijv. zal een zorgvuldig biechtvader dikwijls moeten onderzoeken of de biechteling zich in eene naaste gelegenheid van zonde bevindt, of deze olgene zonde gewoonte is geworden, of men ze reeds dikwerf heeft gebiecht zonder zich verbeterd te hebben, eu dergelijken. In het algemeen kan men met betrekking tot dit punt het volgende tot regel stellen: een ieder die ernstig voornemens is, eene goede eu heilzame Biecht te spreken, zal zich zelven niet afvragen: wat moet ik ten aanzien der verzwarende omstandigheden noodzakelijk biechten eu wat mag ik verzwijgen ? Hij zal integendeel zich gedrongen voelen, zoo goed hij weet, alles te biechten, wat zijn geweten bezwaart en wat hij meent voor den biechtvader van belang te zijn, om hem des te beter en krachtdadiger te kunnen helpen. — Hoezeer men zich echter ook moet inspanuen, om door eene naauvvkeurige opgave der omstandigheden aan zijnen pligt van zelfbeschuldiging te voldoen , moet men zich toch wel wachten van den naam der medepligtigen te noemen of overbodige vertelsels op te dissciien, evenzeer moet men trachten zich zoo eerbaar uit te drukken

als de aard der zonde het gedoogt. — De naam der mede-scbuldigen heeft geen invloed noch op de soort noch op de grootte der zonde, behoort dus niet tot de beschuldiging; den naam te noemen zou eene ongeoorloofde eerrooving zijn bij den biechtvader. Tot overbodige vertelsels moet men rekenen alles, wat niet tot de volkomenheid der Biecht behoort, dus alles wat op de soort, het getal en de grootte der zonde geen merkbaren invloed uitoefent. — De ruwheid eindelijk en het ongepaste der uitdrukking bij het aanduiden van zekere zonden strijdt met de waardigheid en heiligheid van het h. Sacrament.

£■) Opregt is de Biecht, wanneer men zich zoo aanklaagt als men meent voor God schuldig te wezen , zonder iets te verzwijgen, te verschoonen of door ijdele voorwendsels Jte ver-ontschnldigen. — Velen zijn zich in den biechtstoel bewust van de soort, het getal en de omstandigheden hunner zonden , doch valsche schaamte, hoogmoed, eigenliefde, menschelijk opzigt, dikwijls ook influisteringen van Satan verleiden hen om, tegen beter weten in, zich aan den biechtvader minder schuldig voor te doen, dat zij zich voor God schuldig kennen en werkelijk zijn. Daarom zullen zij spoedig de eene of andere soort van zonde met opzet verzwijgen of het getal fe min of de omstandigheden niet naar behooren opgeven. En laten zij het ook al niet aan de volkomenheid der beschuldiging ontbreken, dan zoeken zij toch hunne zonden te bemantelen en te verschoonen, duizend verontschuldigingen bij te brengen, de schuld op anderen te schuiven, en zoo het oordeel van den biechtvader te vervalschen. In dat geval is de Biecht niet opregt, wat zij toch zijn moet. Het zal niet ondienstig zijn hier de beantwoording te geven van twee vragen , die met betrekking tot het Sacrament van Boetvaardigheid hoogst gewigtig zijn, namelijk ten eerste: wat moet de biechteling doen, als hij zich schaamt, opregt te biechten ? en ten tweede: w'at moet men doen, wanneer * men bij de belijdenis iets heeft weggelaten, wat men verpligt was te biechten ?

a) Zou men bekoord worden, uit ontijdige schaamte eene doodzonde, het getal of de vereischte omstandigheden der doodzonde voor den Priester te verbergen of te verzwijgen, dan overwege men: aa) dat eene Biecht, die niet opregt is, eene nieuwe zware zonde, eene heiligschennis is en tot eeuwige verdoemenis strekt. En in waarheid, is het niet eene ontzettende gedachte, dat het heilig genademiddel, hetwelk Christus Jesus uit oneindige goedheid en barmhartigheid heeft ingesteld, om ook voor de grootste zondaren den hemel weder te openen, voor ons door eigen schuld tot niets anders zou dienen dan om de poorten der hel te ontsluiten ? En toch is het inderdaad zoo; want eene Biecht, waarin men met opzet iets verzwijgt,

hetgeen men streng verpligt is te belijden, is niet slechts zonder kracht tot vergeving der zonden, maar zelve eene nieuwe, dikwijls veel zwaardere doodzonde dan die, welke men niet durft belijden ; zij is eene heiligschennis en voert tot andere heiligschennissen. Heiligschennend namelijk zal de h. Communie wezen, die men na zulk eene Biecht ontvangt, heiligschennend niet zelden eene reeks van daaropvolgende Biechten en Communiën, dewijl later veelal de moed ontbreekt om te bekennen , dat men heiligschennend heeft gebiecht en gecommuniceerd; heiligschennend zal ook bijv. het h. Vormsel of het Huwelijk zijn, dat men in dien beklagenswaardigen toestand ontvangt. En ligt zulk een Christen op het sterfbed, dan bestaat er groote vrees, dat hij ook de h. Sacramenten der stervenden heiligschennend zal ontvangen. Want als hij in gezonde dagen, toen het hem vrijstond een biechtvader te kiezen, die hem vreemd is en blijtt, geen moed genoeg bezat om opregt te biechten, zal hij dan op het ziekbed, met zijne verzwakte krachten naar ligchaam en geest en bij de vermeerderde bekoringen der hel tot valsche schaamte, het van zich kunnen verkrijgen, alles opregt te bekennen, en al de gepleegde heiligschennissen weder goed te maken, vooral als hij die laatste Biecht spreekt aan zijnen zielzorger, bij wien hij steeds achting en aanzien genoot? Met Gods genade, 'tis waar, is niets onmogelijk, doch de toestand van zulk een stervende is voorzeker wel zorgwekkend. En als hij dan ook nog zijne laatste Biecht, zijne laatste h. Communie en het h. Sacrament des Oliesels heiligschennend ontvangt, hoe verschrikkelijk zal dan zijn lot in de eeuwigheid zijn, waar hem tot straf voor zulke, zware zonden, voor zoo vele heiligschennissen, de eindelooze verdoemenis verbeidt ? ')

') De meergenoemde beroemde boetprediker P. Le Jeune verhaalt (deel VII. Preek 20. over de Biecht) het volgende voorval, waaruit wij leeren aan welk groot gevaar zij zich blootstellen, die in hunne Biechten vrijwillig zekere zonden verzwijgen. — In de kleine Btad Sougnie, drie mijlen van Mons en zeven van Brussel gelegen, bevond zioh eene vrouw, die naar den schijn te oordeelen zeer braaf leefde. Zij biechtte en communiceerde eiken eersten zondag der maand, doch verborg uit schaamte voor haren biechtvader eene groote zonde, die zij in hare jeugd had bedreven. In hare laatste ziekte geraakte zij op zekeren dag in een staat van buitengewone gemoedsbeweging. Zij riep hare zuster, die haar oppaste, tot zich en zeide haar: „zuster, ik ben verdoemd!quot; Deze trad met deelneming aan de sponde der zieke en zeide: „Gij droomt, „zuster, moed gevat en beveel u aan God!quot; — „JSeen, ik droom „niet, ik weet al te gquot;ed, wat ik zeg; ik heb de plaats gezien, die „in de hel voor mij bereid is.quot; De ziekepleegster wist uu niet beter te doen dan naar den Pastoor van het stadje te snellen en hem het gebeurde te verhalen. De eerwaarde heer Dubois, zoo heette de

lb) Men zal vervolgens bedenken, dat het beter is zijne zonden Ie belijden aan den Priesler, die tot een eeuwig stilzwijgen is geliouden, dan immer ongerust in zonden voort te leven, ongelukkig te sterven en op den jongsten dag voor gelieel de wereld beschaamd gemaakt te worden. — Indien God ons vergeving wilde schenken onder voorwaarde, dat wij onze zonden in het openbaar zouden belijden, dan nog moesten wij van harte bereid wezen, dit te doen; wij moesten liever beschaamd gemaakt worden voor geheel de wereld, dan eeuwig verloren te gaan. Menigeen is door de grootte van zijn berouw aangespoord, uit eigene keuze zulk eene vernederende belijdenis af te leggen. De h. Auguslinus, ofschoon Bisschop en door een hoogen roep van deugd in geheel de wereld beroemd, aarzelde niet, de belijdenis zijner zonden , de zonden en uitspattingen zijner jeugd, neer te schrijven en openbaar te maken, zoodat nog heden geheel de wereld ze kan lezen. Doch Gods eischen gaan voor den zondaar, die om vergeving vraagt, niet zoo ver. De eindeloos Barmhartige verlangt slechts, dat hij zijne zonden zal openbaren aan een enkel mensch, die in de plaats van Christus gezeten is, met om te veroor-deelen, maar om van de zonden te ontbinden; niet om te verwonden, maar om de geslagen wonden wederom le heelen, niet om den gevallene tot wanhoop te vervoeren, maar hem

Pastoor, was juist afwezig, doch zijn brooder, een ijverig Priester, die hem in de zielzorg ter zijde stond, begaf zich terstond naar de zieke. De vraag naar haren toestand beantwoordde de zieke met het ontzettende: „Ik ben. verdoemd, omdat ik eene doodzonde niet „durfde biechten.quot; Terstond daarna noemde zij dc verzwegene zonde zoo luid, dat allen, die in de kamer waren, ze konden hooren en verstaan. „Welaan dan, zoo sprak de Priester, belijd de gedoemde zonde aan mij in de Biecht, en ik zal er u van ontbinden.quot; — „Neen, ik ben verdoemd!quot; was het antwoord der ongelukkige zieke. „Gij leeft nog,quot; zoo ging de Priester voort, „nog is de tijd van genade niet voorbij. Biecht uwe zonden, smeek „God om barmhartigheid en gij zijt gered; ik geef u de verzekering, „met mijn bloed onderschreven, dat God zich uwer ontfermen en „u zalig maken zal, als gij Hem rouwmoedig daarom bidt!quot; „Ik „weet wel,quot; antwoordde de zieke, „dat God mij barmhartigheid „zal bewijzen, als ik met een opregt hart Hem daarom smeek, „maar dat wil ik niet! Ik heb te dikwijls zijne genade misbruikt.quot; Drie dagen en drie nachten bleef de Priester aan het ziekbed van deze ongelukkige, haar smeekend en bezwerende dat zij aan God om vergeving zou vragen en hare zonden in de Biecht belijden. Doch alles was vergeefs. De rampzalige gaf zich aan satan over, verloochende God, verzaakte het h. Doopsel en stierf. — P. Le Jeune getuigt, dat die Priester hem de geheele toedragt der zaak-zelf verhaald en hem het huis getoond heeft, waar deze gruwelijke gebeurtenis heeft plaats gehad.

te troosten en op te beuren. God verlangt van den zondaar, dat hij aan een mensch zijne zonden opregt belijde, doch dien Priester heeft Hij de strengste en heiligste verpligting opgelegd, liever den marteldood te verduren, ') dan door een enkel woord of wenk het geheim der Biecht te schenden. *j

Mag nu deze eisch van den genadigen en barmhartigen God, zoo gemakkelijk wanneer men dien bij de openlijke belijdenis der zonden vergelijkt, nog te zwaar geacht worden, vooral als de zondaar zich herinnert, dat degeen, wien hij zijne zonde bekent, evenzeer een zwak, gebrekkig mensch is, die dagelijks tot God moet smeeken: „vergeef mij mijne schulden!quot; die dus de menschelijke zwakheid en de hevigheid der bekoring bij eigen ondervinding kent, derhalve medelijden weet te gevoelen met hen, die er door werden overwonnen, doch nu, zich vermannend, van den val willen opslaan; als hij bedenkt, dat de biechtvader geen grooteren troost, geene zoetere vreugde kent, dan het schuldige kind wederom met God zijnen Vader te verzoenen , het dwalende schaapje weder tot den schaapstal van den besten Herder terug te voeren, den in het slijk der zonde neergezonkene de reddende hand te reiken en hem schoon te wasschen in het bloed van het goddelijk Lam ! Ten-

') Het bewustzijn dat de Priester verpügt is, eer den dood te ondergaan, dan de zonden, die in de üieeht zijn vernomen, te openbaren, vervulde, zooals bekend is, den h. Joannes Nepomucenus met bewonderenswaardigen moed en kracht. Deze Heilige was de biechtvader der keizerin Joanna, de gemalin van keizer Wenceslaus. IJ verzucht en aehterdoaht verleidden dezen vorst, die een harts-togtelijken inborst bezat, van den vromen biechtvader zijner gade de mededeeling barer Biechten te eischen. Joannes schrikte terug, toen hij dit bevel vernam, en dewijl hij den Keizer door eerbiedige overtuiging niet tot andere gedachten kon brengen, antwoordde hij hem vrijmoedig: „Ik mag niet spreken, ik weet niets.quot; De dienaar Gods werd nu door den vertoornden Keizer weggezonden. Eenige dagen later ontbood hij hem nogmaals en trachtte hem eerst door vleitaal en beloften, en, toen dit niet hielp, door eene ruwe behandeling en bedreiging met den dood tot schennis van het biechtgeheim te bewegen. Joannes bleef standvastig en gai' den tiran ten antwoord: „Gij kunt mij laten dooden, doch nimmer zult gij van „mij een woord uit de Biecht vernemen.quot; Daarop ontstak quot;Weacea-laus in woede en bevat den martelaar van het geheim der Biecht, aan handen en voeten gebonden, in den Moldau te werpen. Zijn roemrijke marteldood had plaats den 13^d,:u Mei 1383.

*) Niet alleen de biechtvader, maar ook elk ander, die toevallig iets uit de biecht heeft vernomen, is tot een streng stilzwijgen verpligt. l)e biechteling zelf is niet verpligt het hem door den biechtvader gezegde geheim te houden; doch dikwijls kunnen de voorzigtigheid en de liefde hem dien pligt opleggen ; in het algemeen is bet ongepast hetgeen tussehen Gods plaatsbekleeder en het zondig kind Gods in den biechtstoel is verhandeld, tot onderwerp van ijdele en profane gesprekken te maken.

einde de door uitspattingen geschokte gezondheid des ligchaams terug te krijgen, schaamt men zich niet, den geneesheer zijne geheimste misdaden te openbaren; maar als het de gezondheid en het leven der ziel geldt, de rust en den vrede des harten; als het geldt den eeuwigen dood te ontvlugten en het eeuwig leven te verwerven, dan bindt valsche, doemwaardige schaamte de tong des zondaars. Is dat geen bedrog, geen list van den helschen vijand, die bij het zondigen ons de schaamte ontrooft en bij de Biecht ze tot ongeluk des zondaars wedergeeft? ') Het moge zwaar vallen, zich aan de vernedering eener opregte zelfbeschuldiging voor den Priester te onderwerpen; doch wat ia dat in vergelijking met de vernedering, welke op den laatsten oordeelsdag hera zal treffen, die zich daaraan onttrokken heeft ? Hoort wat de h. Bonifacius , de Apostel der Duitschers, zegt: (Preek over de acht zaligh.) „Als wij onze zonden verbergen, „dan zal God ze openbaren, of wij willen of niet. En beter „is het aan den mensch zijne zonden te belijden , dan bij dat „verschrikkelijk oordeel voor hemel, aarde en hel openlijk „aangeklaagd en beschaamd te worden, niet tot verbetering, „maar tot eeuwige straf.quot; ¹)

') Al had men van eene opregte belijdenis geen ander voordeel te verwachten dan den vrede en de rust des harten, dan moest dit tot overwinning der valsche schaamte meer dan voldoende wezen.— „O, gij kinderen der wereld,quot; zoo schreef eens een jeugdig regts-geleerde, die ten gevolge eener opregte algemeene jrfiecht in zijn voornemen om kloosterling te worden versterkt werd en het verwezenlijkte , „o kinderen der wereld! gij hebt geen begrip van de „zaligheid, die men na eene generale Biecht en na de ontvangen „absolutie ondervindt: kendet gij ze, dan zouden er geene biecht-„stoelen genoeg worden gevonden om u te hooren.quot; Het volgende voorbeeld geeft ons een duidelijken blik in het hart van een zondaar, die door eene opregte belijdenis den vrede had herkregen. In Beijeren leefde in de vorige eeuw een ijverig Priester, Pater Hofreuter, die door zijne bijzondere gave om de zondaren te treffen en te bekeeren wijd en zijd beroemd was. Een herberghouder, die sinds jaren een grooten zondelast op het hart droeg, doch eindelijk door de genade ■werd bewogen, voor het heil zijner ziel zorg te dragen en zich niet langer aan het ontzettend gevaar van een eeuwigen dood bloot te stellen, besloot tot dezen braven Priester zijne toevlugt te nemen. Hij zadelde zijn paard en reed naar de stad, waar Pater Hofreuter -woonde. Toen hij aan de pastorie was gekomen werd de arme man door zulk eene schaamte en vrees bevangen voor de belijdenis zijner zonden, dat hij den moed niet had aan te kloppen. Maar zie, daar kwam de Pater, die hem bemerkt had. naar buiten en sprak hem vriendelijk aan. „Vriend, gij wilt biechten, niet waar P Kom binnen, „ik ben tot uwe dienst.quot; — Toen de waard na de Biecht zijn paard besteeg om weder huiswaarts te keeren, zeide hij schertsend; „Nu,

Gelijkluidend zijn de woorden van den h. Chrysostomus in zijne preek over de samaritaansche vrouw.

a) Als er in de Biecht iets is achtergebleven, wat men ver-pligt was te belijden, dan moet men op de volgende twee punten letten: aa) heeft men het vergeten, dan kan men het in de eerstvolgende Biecht insluiten. Ofschoon namelijk door de absolutie alle groote zonden , ook de schuldeloos vergetene, worden weggenomen, blijft toch met betrekking tot de laatste de strenge verpligting bestaan, ze in de eerstvolgende Biecht te belijden; of dit bij denzelfden of bij een anderen biechtvader geschiedt, doet op zich zelve beschouwd niets terzake. De reden daarvan ligt in het gebod van Jesus Christus om alle zware misdrijven aan het oordeel van den Priester, den regter door Hem aangesteld en aangewezen, te onderwerpen. Zou iemand zich nog vóór de h. Communie eene doodzonde herinneren, dan moet hij, als hot zonder groot bezwaar kan gebeuren, die nog biechten, alvorens tot de tafel des Heeren te naderen. Dit is fen minste een godvruchtig en loffelijk gebruik, dat door de Godgeleerden wordt aanbevolen, Doch indien men niet gevoegelijk zou kunnen biechten, dan behoeft men daarom de h. Communie niet achter te laten; want ofschoon de zonde in het geheugen terugkeert, keert zij toch niet in het hart terug. Indien iemand, die verlangt te communiceeren, eerst aan de communiebank eene doodzonde indachtig wordt, dan is hij niet verpligt met gevaar van argwaan en ergernis te verwekken terug te gaan. In dat geval moet hij gerust en zonder vrees de h. Communie ontvangen. Al zou hij den tijd niet meer hebben om een volmaakt berouw te verwekken, dan behoeft hij toch niet te vreezen, dat zijne Communie eene heiligschennis zal wezen. — 66) Heeft men echter eene doodzonde weggelaten, óf omdat men zich schaamde, die te belijden, óf omdat men zijn geweten niet ijverig had onderzocht, dan moet men ook zeggen in hoevele Biechten men ze op schuldige wijze heeft achtergelaten , en die Biechten herhalen. De Biecht, waarin men met opzet iets verzwijgt, wat men verpligt was te zeggen, is, zooals boven reeds gezegd werd, ongeldig. Eveneens is de Biecht ongeldig, waarin men zijne zonden belijdt, zooals zij ons te binnen komen, zonder zich eerst eenige moeite gegeven te hebben om ze behoorlijk te kennen;

„mijn paardje, draagt gij wel honderd pond minder naar huig.quot; — binds dien tijd was de man geheel veranderd. Toen hij zes jaren later op zijn sterfbed lag, en zijn pastoor hem door het ontvangen der h. Sacramenten tot den dood had voorbereid, sprak hij tot dezen: „Ik bid u, zeg na mijn overlijden aan Pater Hofreuter tot „zijn troost en tot lof der goddelijke genade, dat ik sinds mijne „bekeering, aan de belofte van mij ernstig te beteren en boet-„vaardigheid te doen ben getrouw gebleven, dat ik in de laatste „zes jaren niet slechts de doodzonde, maar zelfs elke vrijwillige dagelijksche zonde heb vermeden.quot; (Stöger's Himmelskrone.)

want in dat geval moet de biechteling de onvolkomenheid der beschuldiging aan zich zeiven wijten, aan zijn gebrek aan goeden wil toeschrijven. Dewijl nu door eene onwaardige Biecht volstrekt geene zonden worden vergeven, maar integendeel met eene heiligschennis worden vermeerderd, spreekt het van zelf, dat men, zoo wel in het eene als in het andere geval, waarvan wij spraken, in de volgende Biecht niet slechts de achterge-latene of verzwegene, maar ook al de doodzonden, die men toen gebiecht heeft, moet herhalen en bovendien verpligt is, den biechtvader te kennen te geven, hoe dikwijls men eene ongeldige Biecht heeft gesproken.

3) Duidelijk is de Biecht, als men zich zoo uitdrukt, dat de biechtvader alles verstaat en den toestand onzer ziel goed kan kennen. Het is niet voldoende in de Biecht alles opregt te bekennen, wat wij verpligt zijn te belijden, wij moeten het ook doen op die wijze, dat de biechtvader alles verstaan en zonder moeite den toestand onzer ziel begrijpen en beoordeelen kan. Dit zal gebeuren, ais men in den biechtstoel, a) noch te zacht noch te snel, maar zóó spreekt, dat de biechtvader alle woorden verstaan kan en niet door gedurig vragen de belijdenis moet onderbreken. Indien men te zacht of te snel spreekt in de hoop, dat de Priester eenige zonden niet zal hooren of verstaan, dan ontbreekt in die Biecht terstond de vereischte opregtheid. — ó) Als men zich bij de beschuldiging niet van algemeene en onbepaalde uitdrukkingen bedient. Alge-meene uitdrukkingen, als: „ik heb God niet bemind, ik heb „kwaad gedacht en gesproken,quot; doen den biechtvader niet lezen in de ziel van den biechteling; deze moeten daarom vermeden worden. Duidelijk is de Biecht eerst dan, als men de zonde bij haren naam noemt, haren aard en soort aantoont. Dat zal gewis een ieder doen, die in opregtheid des harten alles wil biechten, waaraan hij zich voor God schuldig kent. Ook moet men die spreekwijzen verwerpen, waardoor men zekere zonden tracht te bewimpelen, bijv. als men zegt: „Ik heb „toegegeven aan onpassende gedachten ,quot; en daaronder onkuische begeerten of zelfs onzuivere daden verstaat, of als men zich beschuldigt van „teederheidquot; jegens personen van het andere geslacht, terwijl misschien het ergste is voorgevallen. Zoodanige Biechten zijn inderdaad meer onopregt en onvolkomen dan onduidelijk te noemen. De duidelijkheid wordt ook daardoor bevorderd, c) dat men in de Biecht niet alles onordelijk dooreenhale en met veel er bijvoege, wat tot de zaak niets afdoet en de beschuldiging verward maakt. Ook dit is somtijds eene kunstgreep der onopregtheid, dikwerf ook het gevolg van natuurlijke onbeholpenheid, praatzucht en meestal van gebrek aan een behoorlijk voorafgaand onderzoek des gewetens.

Eene generale Biecht is eerie belijdenis, waarin men al zijne Biechten of eenige daarvan herhaalt, de zonden belijdt van het geheele leven of van een gedeelte daarvan.

Daarbij valt op te merken, dat zij somtijds noodzakelijk, somtijds, schoon niet noodzakelijk, evenwel nvUig en raadzaam is, in enkele gevallen schadelijk kan zijn.

1) Noodzakelijk is de generale Biecht, zoo dikwijls als de vorige biechten ongeldig waren, hetzij uit gebrek aan opregt-heid, aan berouw en voornemen, of wegens strafwaardige nalatigheid in het onderzoek des gewetens.

Dat en in hoeverre de Biecht ongeldig is bij gebrek aan opregtheid en volkomenheid der belijdenis, bij gebrek aan berouw over de bedrevene zonden en aan voornemen om zijn leven te beteren, eindelijk door strafwaardige nalatigheid in het onderzoek des gewetens, is in de vorige afdeeling breedvoerig genoeg aaiigetoond. Wat het voornemen betreft, is het goed zich te herinneren, dat het dikwijls gebrekkig is, omdat men niet den opregten wil heeft om de naaste gelegenheid te verwijderen, het gestolene terug te geven, de toegebragte schade te herstellen, den vijanden te vergeven en de wraakzucht af te leggen, of ook om de voldoening, die werd opgelegd , te volbrengen. Heeft men nu de zekerheid van in een der opgenoemde punten sinds eene reeks van Biechten zijn pligt, zooals tot de geldigheid van het Sacrament van Boetvaardigheid geëischt wordt, verzuimd te hebben, dan moeten die Biechten ongetwijfeld herhaald worden, zou men echter daarover in twijfel verkeeren, dan moet men zijn biechtvader vragen of men eene generale Biecht moet spreken of niet, en zich aan diens beslissing houden.

2) Nuttig en raadzaam is in den regel de generale Biecht: a) hij de voorbereiding tot de eerste li. Communie. Daardoor worden namelijk niet slechts gebreken der Biechten van de kinderjaren weder goed gemaakt, maar ook de gevoelens van ootmoedigheid en berouw, waarmede men tot de tafel des Heeren moet naderen, dieper ingeprent, en de ijver om zich voor deze hoogst gewigtige daad zoo goed mogelijk voor te bereiden en het hart van elke vlek der zonde te zuiveren in hoogen graad opgewekt, h) Hij het aanvaarden van een lev ernst aai. Het aanvaarden van een nieuwen levensstaat, namelijk van het huwelijk, van den priesterlijken of kloosterlijken staat, moet door eiken Christen als een zeer gewigtige stap, waarvan het geluk of ongeluk voor tijd en eeuwigheid afhankelijk is, beschouwd worden, en daarom met een zuiver, voor de ge-

naden van dien nieuwen staat of van het nieuwe beroep ontvankelijk hart geschieden. Dat doel wordt door eene goede generale Biecht bereikt. Deze geeft bovendien niet slechts rust aan het geweten met betrekking tot het verledene, maar ook de beste hoop voor de toekomst en frisschen moed om den nieuw betreden weg, in weerwil van de zich voordoende moeijelijkheden, met God en voor God te bewandelen, c) In gevaarlijke ziekte. Eene ernstige ziekte kan ons in de armen des doods voeren; deze opent de poorten der eeuwigheid en brengt ons voor den gestrengen goddelijken Eegter. Zal iets ons beter gerust kunnen stellen dan, terwijl het nog tijd is, ons door eene rouwmoedige Biecht van geheel het leven voor den plaatsbekleeder van God zeiven te oordeelen, opdat wij aan de overzijde des grafs niet veroordeeld worden ? Hoe getroost sterven zij gewoonlijk, die zoo hunne rekening met den hemel hebben opgemaakt! d') Ten tijde van een Jubilee oj eene Missie, enz. De tijd van een Jubilee of jubeljaar (waarover later nog zal worden gesproken) is een tijd, waarin de h. Kerk in den naam van God de schatkamer der genaden eu barmhartigheden van Jesus Christus ontsluit en een ieder harer kinderen veroorlooft, daaruit naar behoefte te nemen. Niets echter maakt het hart van den Christen geschikter om de volheid der barmhartigheden van den Heiland te ontvangen, dan de zuivering door eene goede generale Biecht. Ook de h. Missie, wanneer namelijk aan het geloovig volk in eene reeks van predikatiën de groote. waarheden des geloofs en der christelijke zedeleer duidelijk voorgesteld ^ en op het hart gedrukt worden, ook deze plegtige dagen zijn een zeer geschikte tijd om eene Biecht van geheel het leven te spreken, bijaldien men zulks nog niet gedaan heeft, of van de laatste generale Biecht af zijne andere Biechten te herhalen; zij ziju een zeer geschikte tijd, niet slechts omdat aan de Missie, zooals aan het Jubilee, geheel bijzondere genaden zijn verbonden , maar ook omdat door de veelvuldige predikatiën het verstand der aanhoorders verlicht, het hart geroerd eu zoo het gewetensonderzoek gemakkelijk gemaakt wordt, en de ware stemming tot boetvaardigheid ontstaat. — 3) Eindelijk moeten wij wel opmerken, dat ofschoon met het volste regt kan gezegd worden, dat de algemeene Biecht in genoemde gevallen en in vele andere gewoonlijk nuttig en raadzaam is, vooral, wanneer men nimmer in zijn leven er eene heeft gesproken, het toch van den anderen kant niet te loochenen is, dat er soms personen zijn, wien men de generale Biecht niet kan aanraden. Dit geldt vooral angstvallige personen, die altijd meenen in hunne Biechten iets achterwege gelaten of niet duidelijk genoeg gezegd te hebben; die zich verbeelden, dat

de biechtvader hen niet verslaan heeft of hen te gunstig beoordeelt, dat het hun aan het noodige berouw, aan £*oed voornemen, en God weet aan wat al ontbreekt; beklagenswaardige zielen, die te ongeruster worden, naarmate zij meermalen eene algemeene Biecht spreken. Dergelijke biechtelingen moeten zich op hunnen biechtvader verlaten, als hij hun niet veroorlooft, eene generale Biecht te spreken; voor hen is de gehoorzaamheid aan hunnen biechtvader onvergelijkelijk beter en heilzamer dan eene generale Biecht, waarmede zij zich zeiven en den biechtvader, die hen aanhoort, kwellen.

Men trede in den geest van ootmoedigheid en berouw den biechtstoel binnen, zooals eens Maria Magdalena de zaal binnentrad, waarin Jesus, van wien zij de vergiffenis barer zonden hoopte, zich bevond. Vervolgens kniele men, gelijk die boetelinge voor Jesus, haren goddelijke Verlosser en geneesheer, voor den plaatsbekleeder van Jesus Christus vol geloof en vertrouwen neder, en nadat men den zegen des Priesters heeft gevraagd en zich met het h. teeken des kruises heeft getee-kend, beginne men zijne zondenbelijdenis met de volgende woorden: „Ik arm, zondig mensch beschuldig mij voor God „den Almagtige eu voor u Priester in de plaats van God, van „de volgende zonden, die ik bedreven heb sinds mijne laatste

zijne zonden en sluit de aanklagt met de volgende of dergelijke woorden; „Deze en alle zonden van geheel mijn leven „doen mij leed en ik betreur ze uit den grond mijns harten, „omdat ik God, het hoogste en beminnenswaardigste goed, „daardoor heb beleedigd. Ik verfoei al mijne zonden en neem „mij vastelijk voor, mijn leven te verbeteren en niet meer te „zondigen. Ik bid om eene heilzame penitentie en de priester-„lijke absolutie. — Dewijl eene dergelijke voor- en nabiecht niet noodzakelijk tot de belijdenis behoort, maar slechts een passend begin en slot vormt, kan men ze, wanneer het aantal biechtelingen groot is, verkorten of geheel weglaten en de belijdenis alleen met de aangifte van den tijd, dat men zijne laatste geldige Biecht heeft gesproken, beginnen, en met de bede om penitentie en absolutie eindigen.

Na de belijdenis van den biechteling volgt de toespraak des biechtvaders. Men is verpligt aan deze toespraak en de penitentie, die de biechtvader oplegt, wel zijne aandacht te schenken, en wanneer men over een en ander ondervraagd wordt, opregt en ootmoedig te antwoorden. Als de biechteling inderdaad met den geest des geloofs is doordrongen, zal het hem voor-

zeker niet zwaar vallen, te luisteren naar de vermanende en onderwijzende woorden van hem, wien hij als den plaatsbe-kleeder van Jesus Christus erkent en eert. Het zal hem tot groofen troost verstrekken als hij herhaalt, hetcreen de godvruchtige jongeling Sarrmël tot God zeide: „Spreek Heer, „uw dienaar hoort!'' (1 Kon. IIT: 10.) Spreek Vader, uw zondig kind luistert; het is bereid alles te doen, wat Gij door den mond van uwen plaatsbekleeder van hem eischt. — Gedurende die toespraak geve men niet toe aan verstrooijing door een angstvallig nadenken, of men ook eene zonde heeft vergelen. Herinnert men zich nog eene doodzonde, of wordt die ons door de toespraak zelve in het geheugen aeroepen, dan vreeze men niet haar te belijden, dcch wachte daarmee tot na de toespraak , indien zulks kan geschieden zonder gevaar van ze nogmaals te vergeten. De gewoonte van godvruchtige personen, die, terwijl de biechtvader de gebeden snreekt, welke de absolutie voorafgaan, nog in stilte eene akte van berouw verwekken, is zeer loffelijk en aanbevelenswaardig.

Tndien de Priester den biechteling de absolutie weigert, moet deze zich nederig aan het oordeel des biechtvaders onderwerpen en door ware beternis zich die waardig maken. — De biechtvader mag als regter in de plaats van Christus over de hem geschonkene magt der zondenvtrgeving niet willekeurig beschikken , maar moet ze gebruiken volgens den wil en het voorschrift van Hem, die ze hem tot opbouw, niet tot verwoesting heeft verleend. Het hangt dus van hem niet af, aan ieder, die komt biechten, de absolutie te geven; slechts aan hen, die het waardig zijn, mag hij deze genade mededeelen. Verstoutte hij zich, een onwaardige vrij te spreken, dan zou hij hem door het misbruik zijner volmagt volstrekt niet van dienst, maar tot eene nieuwe heiligschennis behulpzaam zijn, en op die wijze zoowel den biechteling als zich zeiven de grootste schade berokkenen. Bespeurt de Priester, dat de biechteling de absolutie onwaardig is, ziet hij bijv., dat deze voortleeft in eene zonde van gewoonte en na herhaalde Biechten zich niet verbetert en ook de geschikte middelen tot verbetering niet heeft aangewend, dat hij het vreemde goed niet. teruggeven, de veroorzaakte schade niet herstellen, de gegevene ergernis niet, weder goed maken, den vijand niet vergeven en de naaste gelegenheid niet verlaten wil, hoewel hij dit kan en verpligt is, dan is hij als regter in de plaats van God verpligt hem, al zouden ook de schoonste beloften gedaan worden, de absolutie te weigeren, dat is, zoo lang uit te stellen, totdat hij in de opgenoemde gevallen aan zijne ver-pligting heeft voldaan. Werd de biechteling toornig op den biechtvader, omdat deze hem de absolutie weigert of uitstelt,

dan zoa hij even dwaas als zondig handelen: dwaas, omdat vöor hem, zooals boven werd opgemerkt, de vervulling van zijn wensch verderfelijk zou wezen; zondig, omdat hijquot;door zijn toorn den Priester tracht over te halen, verraad (e plegen aan zijne heiligste verpligting Niets is ongerijmder dauwde bedreiging, welke de Priester soms van zulke biechtelingen moet hooren : „Als mij de absolutie niet wordt gegeven, dan biecht „ik nimmer meer.quot; Als gij u niet wilt verbeteren, dan doet gij inderdaad veel beter volstrekt niet te biechten; maar dan ook moogt gij zelf toezien, hoe gij de eeuwige verdoemenis zult ontloopen. In allen gevalle is het beter, dat gij alleen verloren gaat, dan dat gij een biechtvader met u ten ondergang sleept.

Elke verschuldigde vergoeding voor de beleediging, die men een ander heeft aangedaan, wordt in het algemeen voldoening ^e-noemd. Zoo gaf Jesus Christus, gelijk elders reeds verklaard werd aan zijn hemelschen A'ader eene volkomene voldoening voor al de beleedigingen Hem door de menschen aangedaan. Doch hier wordt door het woord „voldoeningquot; bijzonder 'die vergoeding verstaan, welke wij den beleedigden God geven, terwijl wij het boetewerk volbrengen, dat de biechtvader, na de belijdenis der zonden gehoord te hebben, ons oplegt. Die voldoening dient tot voltooijing van het door Jesus Christus ingestelde Sacrament van Boetvaardigheid, en de biechtvader is daarom verpligt den biechteling eene zoodanige boete op te lelt;™en en deze is verpligt, ze te volbrengen. Toen de Kerkvergadering van Trente (Zitt. 14. hfdst. 8.) voorschreef: „De biechtvaders „zullen naargelang der misdaden en krachten van den boete-„hng eene heilzame en geëvenredigde boetedoening opleggen,quot; heeft zij niets nieuws ingevoerd, maar slechts strenger^'a^t-gesteld, wat Christus zelf geboden en de katholieke Kerk ten allen tijde standvastig opgevolgd heeft. Inderdaad alle poeni-tentiaha zoowel der grieksche als der latijnsche Kerk, alsmede de talrijke besluiten van kerkelijke Synoden sinds de eerste christeneeuwen , in één woord, alle kerkelijke overleveringen leggen een ontegensprekelijk getuigenis af, dat altijd de absolutie der zonde gepaard ging met de oplegging eener boetedoening, die haar óf voorafgaan óf volgen moest. — Deze boete werd steeds en wordt thans nog den biechteling opgelegd;

1) tot afboeting der tijdelijke straffen van de zonden, 2) tot verbetering zijns levens. Zoo ook schrijft het de genoemde Kerkvergadering den biechtvaders voor met de woorden: „Zij „zullen voor oogen houden, dat de boete, welke zij opleggen, „niet slechts tot behoud van het nieuwe (door het Sacrament „der Biecht weder verkregene) leven en tot genenng der krachten „van de ziel verstrekke, maar ook tot tuchtiging en straf voor „de bedrevene zonden; want de sleutels der Priesters „zijn niet slechts gegeven om te ontbinden, maar ook om te „binden.quot; Hetzelfde Concilie beveelt uitdrukkelijk, dat men ook tot straf en tuchtiging boete moet opleggen, omdat de nieuwe leeraars (de dwaalleeraren der zestiende eeuw) in dit opzigt de katholieke leer met bijzonderen haat bestreden en hoogstens toegaven , dat men slechts boete mag voorschrijven met het doel om het leven te verbeteren. Volgens de leerstellingen der katholieke Kerk zal de biechtvader dus zoowel aan bestraffing als aan vebetering moeten denken; hij moet handelen als regter, wiens pligt het is voldoening te eischen voor de beleedigingen der goddelijke Majesteit aangedaan; als geneesheer, wiens pligt het is, de ontdekte wonden der ziel te heelen en voor de toekomst te voorkomen.

üe eeuwige straf scheldt God kwijt met de zonde, doch niet altijd de tijdelijke, dat is, niet altijd die straf der zonde, welke wij óf op aarde óf in het vagevuur moeten afboeten.

Te dien aanzien verklaart de Kerkvergadering van Trente: (t. a. p.) „Het is valsch en strijdig met het woord Gods te ,beweren, dat door den Heer telkens met de schuld ook de „geheele (eeuwige en tijdelijke) straf wordt kwijtgescholden.quot; Jn de h. Schrift toch vinden wij duidelijke en treffende voorbeelden, waardoor, evenals door de goddelijke leer der overlevering, deze dwaling tastbaar wordt wederlegd. Inderdaad men behoeft niet verre te zoeken, om dergelijke voorbeelden in de h. Schriften te vinden. Op de voorbede van Mozes vergeeft God aan het volk Israëls de zonde van afgoderij en belooft, dat zijn Engel wederom voor hen zal uitgaan; maar niettemin zeide Hij tot Mozes: „Ik wil ook deze hunne zonde „wreken op den dag der wrake,quot; (2. Mos. XXXII: 34.) dat is, de tijdelijke straf daarvoor zal niet uitblijven. Toen later het weerspannig volk morde tegen Mozes en Aaron en de eerste opnieuw den Heer om vergeving smeekte, sprak God tot den smeekende: „Ik heb vergeven om uwe bede.... doch niet _;,eén hunner, die mij gelasterd heeft, zal het land aanschouwen,

XIV-ïo ^hU2Tr F^aden ^me^ ^ef^{e beIoofd hpb}-quot; (4. Mos. t.. ^⁰—^³-) En ofschoon God ongetwijfeld aan Mozes en

;⁰[^ldV^an ,^k]|^e1^inKe,OOVi-^hei^d ^ ontrouwen aan zijne raagt had kwijtgescholden. mogten zij toch het beloofde

4 MoTW iⁿR^engT' ^maar, T.⁰,^{esten in de} woestijn Sterven. ;;^⁰\^X?-⁾J^BlJZr^{der 0}P^merke,1J^{k ls} ^ voorbeeld, dat wij in het

Davfd⁶]^ ^ r-r^{ingen (}F}^{: 13}' ¹⁴-) vinden opgeteikend. Profeet Stf⁰⁰^ ^{d0ch 0}P ^de vermaning van den

„weggenomen, rloch uw zoon zal den dood sterven.quot; Wij zelve dragen ook een droevig voorbeeld met ons om. Wij allen toch hebben m het h. Doopsel de volkomen vergiffenis van de erfzonde gekregen, en evenwel zuchten wij nog dadelijks onder het zware juk der tijdelijke straffen , de gevolgen van' de ramp-^3 ^ZOn1^(le onzer stamouders. Het za! overbodig zijn de woorden der h. A'aders aan te halen, die eenstemmig leeren, dat er dikwijls na de vergeving der zonden nog tijdelijke toegeven⁰ bestrijders des geloofs dit algemeen

Wat is hun antwoord op dit bewijs der overlevering- Ik „bekommer mij weinig,quot; antwoordt Calvijn, ¹) „over hetgeen „men dikwijls in de geschriften der ouden leest van de af-„boeting der zondenstraffen. Ik zeg eenvoudig, dat bima alle „oude schrijvers wier werken tot ons zijn gekomen^ op dit „punt gedwaald of zich al te scherp en al te gestreng hebben „uitgedrukt.quot; ⁿ

Vraagt men nu, waarom God in het Sacrament der Biecht met de eeuwige straffen niet immer ook de tijdelijke straffen ge leel kwijtscheldt, dan geven wij, in overeenstemming met den zm van de Kerkvergadering van Trente, het volgende ten antwoord: 1.) Hij doet dit uit rogimardigleid, opdat wij namelijk door het lijden der straf eenige vergoeding zouden schenken voor de beleedigmg. Gode aangedaan. Zoo geschiedt het ook meermalen, dat een aardsch vorst den oproerling de verdiende doodstraf uit goedheid kwijtscheldt, maar hem toch, opdat ook de regtvaardigheid hare regten handhave, eene meer of minder lange gevangenisstraf, verbanning of wel eene geldboete oplegt en zoo de zwaardere straf in deze ligtere verandert, lin hoewel in het Sacrament des Doopsels alle, ook tijdelijke straffen, worden vergeven, kan men daaruit nog niet besluiten, dat hetzelide in het Sacrament van Boetvaardigheid

gebeurt. Integendeel moet een ieder met genoemde Kerkvergadering zeggen: „De goddelijke regtvaardigheid schijnt te „eischen, dat degenen, die vóór het Doopsel uit onwetendheid „misdeden, op eene andere wijze weder in genade worden ,,aangenomen dan zij, die eenmaal van de slavernij der zonde „en van Satan bevrijd, na de ontvangen gave des h. Geestes „niet schrooiriden den tempel Gods te ontheiligen en den h. „Geest te bedroeven.quot; 2) Uit goedheid jegens den zondaar, opdat wij uit vrees voor de straf ons voor den herval in de zonde met zorg zouden hoeden. Gaarne zal een vader den misslag, welke zijn kind voor 't eerst bedrijft, ongestraft door de vingers zien, als het namelijk inziet en betreurt dat het misdeed, vergeving vraagt en beterschap belooft. Doch als het kind hervalt, dan zal uok het gedrag des vaders anders wezen. De vaderlijke Helde zelve zal hem aansporen, het hervallen kind te bestraffen, opdat de hoop van ongestraft te blijven het niet verleide voor de tweede en derde maal te hervallen. Niet anders is de verhouding tusschen God en den Christen, die na het h. Doopsel weder in zonden valt. Daarom zegt ook het Concilie van Trente: „Het is geheel overeenkomstig de „goddelijke goedheid, ons de zonden niet zonder eenige voldoening te vergeven, opdat wij daarin geene aansporing vinden „om de zonde als iets gerings te achten, en, den h. Geest „smadend, nog in grootere te vallen en de wrake Gods voor „den dag des oordeels op ons hoofd te vergaderen. Want „deze straffen der voldoening houden ongetwijfeld den boet-„vaardige meer van de zonde terug, zij weerhouden hem „als met een teugel en maken hem voor de toekomst voor-„zigtiger en waakzamer, genezen ook de overblijfselen der „zonden en delgen de booze gewoonten uit, gedurende het „zondig leven aangenomen, door de tegenovergestelde beoefe-„ning van deugd.quot;

Als de dwaalleeraren, van wie de Kerkvergadering van Trente (t. a. p.) zegt, dat zij den schijn van deugd bezitten, maar hare kracht verloochenen, de eindelooze voldoening van Christus voorwendend, tegen de katholieke leer inbrengen, dat Christus overvloedig voor onze zonden heeft voldaan en dus ons van alle verdere voldoening voor 't vervolg heeft ontslagen, dan kunnen wij hun gevoegelijk antwoorden: Christus heeft ook voor ons gebeden en geleden, en toch ons niet ontslagen van de verpligting om te bidden en te lijden. Het is inderdaad de wil van God, dat ook wij bidden en lijden om zalig te worden. „Bidt voor elkander,quot; zoo zegt de h. Jacobus, „opdat gij zalig „moogt worden;quot; en de h. Paulus: (Rom. VIII: 17) „Als „wij met Christus lijden, dan zullen wij ook met Hem ver-

„heerlijkt worden.quot; Het is er zoo verre af, dat de alles overtreffende voldoening van Christus ons van den pligt om zelve voldoening te geven zou ontslaan, dat zij integendeel ons veel dringender daartoe aanmaant. Want juist omdat Christus, de schuldelooze, ons voorging met het voorbeeld der grootmoedigste voldoening, moeten wij, schuldigen, ons dringend aangespoord voelen, de beleedigde goddelijke Majesteit te voldoen en zoo, als lidmaten van zijn geheimzinnig ligchaam, Hem, ons goddelijk Hoofd eu Voorbeeld, ook in de boetpleging gelijkvormig te worden. Dat bedoelt ook de bovengenoemde Kerkvergadering, als zij zegt: „Als wij tot voldoening onzer zonden lijden, „worden wij gelijkvormig aan Christus Jesus, die voor onze „zonden voldaan heeft.quot; Ook dragen wij de voldoeningen, die wij voor onze zonden op ons nemen, niet anders aan den hemelschen Vader op dan in vereeniging met de oneindige voldoeningen van onzen Verlosser Jesus Christus, en zijn wij vast overtuigd, dat deze uit zich zelve niet in staat zijn, ons van eenige straffe, welke ook, te ontslaan; dat zij hare kracht ontleenen aan Hem, die alleen bij magte was den vertoornden ^'ader in den hemel eene geheele voldoening te schenken, namelijk aan Jesus Christus, die, zooals het Concilie van Trente zich uitdrukt, onze voldoening den Vader aanbiedt, en door wiens bemiddeling zij door den A ader wordt aangenomen. Willen de bestrijders van ons geloof ons om deze leer beschuldigen, dat wij Christus' verdiensten verkleinen en de leer der zelfregtvaardiging huldigen, dat zij dan allereerst den h. Paulus aanklagen, die zeide: „Ik vul aan in mijn „vleesch, wat nog aan het lijden van Christus ontbreekt.quot;

Aan Jesus Christus, die aan zijne Kerk de magt schonk niet slechts om te ontbinden, maar ook om te binden.

Met de magt om de zonden te vergeven ontvangt de Priester des Heeren tevens de magt om ze te houden, of slechts te vergeven onder voorwaarde, dat de biechteling bereid zij, die voldoening te geven, welke hij als regter en geneesheer gepast oordeelt hem voor te schrijven. Vandaar de uitdrukkelijke verklaring van het Concilie van Trente: (Zitt. XIV. Can. 15) „Indien iemand zegt, dat de sleutels der Kerk slechts om te „ontbinden en niet om te binden zijn gegeven, en dus de „Priesters, als zij den biechteling eene boetpleging opleggen, „in strijd handelen met het doel der sleutelmagt en met de „instelling van Christus, en dat het een ijdel verdichtsel is, „dat na de uitdelging der eeuwige straf nog eene tijdelijke te

„boeten overblijft, die zij in den ban.'' Zoo dacht en leerde reeds eeuwen vroeger de h. Paus Leo de Groote. In een zijner brieven schrijft hij in dien zin het volgende: „De Middelaar tusschen God en de menschen heeft aan de bestuurders „der Kerk de magt verleend, om den biechtelingen boetwerken „op te leggen, en hen, nadat zij door eene heilzame voldoe-„ning gereinigd zijn, tot de deelname aan de geheimen door „de deur der verzoening toe te laten.quot;

Als men na de Biecht de poenitentie niet volbrengt, maar toch in de Biecht den wil had, ze te volbrengen, dan is de Biecht niet ongeldig; doch men begaat eene zonde en berooft zich van vele genaden.

Hetzelfde geldt van de boete wat aangaande het voornemen gezegd is. Als men in de Biecht geen goed voornemen, geen ernstigen wil heeft, om zijn leven te verbeteren, dan is die Biecht ongeldig — de zonden worden niet vergeven; wie daarentegen in de Biecht werkelijk een goed voornemen heeft, maar het na de Biecht niet houdt, heeft, hoewel hij zich door het verbreken van zijn voornemen aan eene nieuwe zonde schuldig maakt, evenwel geldig gebiecht, hem zijn in de Biecht de zonden vergeven en zij blijven vergeven, ondanks de ongetrouwheid aan zijn goed voornemen. Datzelfde geldt ook van de sacrainenteele boete-pleging. Wie namelijk in de Biecht den opregten wil heeft om de boete door den biechtvader opgelegd te volbrengen, diens Biecht is geldig, zelfs wanneer hij later uit onverschilligheid of strafwaardige nalatigheid ze geheel of gedeeltelijk niet volbrengt. Hij maakt zich echter aan eene nieuwe zonde schuldig, omdat hij verzuimt God de verschuldigde voldoening te geven en aan de Kerk als uitdeelster van het Sacrament van Boetvaardigheid te gehoorzamen, zooals hij verpligt was. Die strafwaardige nalatigheid in het volbrengen van de geheele poenitentie of van een voornaam gedeelte der boete is eene groote zonde, als zij tot voldoening voor groote zonden of als behoedmiddel tegen het kwaad is opgelegd. In de overige gevallen is, volgens de leer der meeste Godgeleerden, het verzuim van de boete slechts eene dagelijksche zonde. — Wie de opgelegde boete niet volbrengt, berooft zich daarenboven van vele genaden. De boefpleging namelijk door den Priester in den regterstoel van Boetvaardigheid voorgeschreven heeft dit eigen, dat zij niet slechts uit haren aard zooals elke andere geschikt is om de tijdelijke straffen uit te delgen, maar dat zij ook op geheel bijzondere wijze uit kracht van het h. Sacrament tot de

uitdelging daarvan medewerkt. Bovendien kan men niet ontkennen, dat de bedoelde boetplegingen meestal dienen om den zondaar voor den herval te behoeden, hein moed en kracht tot den strijd te verleenen, en dat dus degene, die verzuimt ze te volbrengen, zich zeiven een krachtig middel tot verbetering des levens ontrooft.

leder geloovige moet zich derhalve bevlijtigen, na de h. Biecht de opgelegde boete te volbrengen volgens den wil en het voorschrift van den biechtvader. Heeft deze den tijd bepaald, wanneer de boete moet worden volbragt, dan houde men zich gestreng aan die bepaling; schrijft daarentegen de biechtvader geen tijd voor, dan is het 't beste de poenitentie terstond te verrigten. Wanneer men niet uitstelt, de boete te volbrengen, zal mea het gevaar ontgaan van ze te vergeten of ze dan eerst te verrigten, als men weder in eene groote zonde is gevallen, en derhalve het doel der poenitentie verijdeld is geworden. Want ofschoon men door het volbrengen der boete in staat van doodzonde wel voldoet aan het voorschrift van den biechtvader, en dus niet verpligt is ze later te herhalen, is het toch zeker te vreezen, dat die boetewerken niets vermogen tot uitdelging van de tijdelijke straffen der zonde, omdat slechts hij, die in staat van genade, in de vriendschap van God is, verdienen en voldoen kan. Heeft iemand het volbrengen der boete uitgesteld tot na den tijd door den biechtvader bepaald, dan mag hij zich daarvan volstrekt niet ontslagen achten, maar moet de voorgeschrevene boete zoo spoedig mogelijk volbrengen.

Het staat den biechteling nimmer vrij, de opgelegde boete in eene andere, zelfs niet in eene betere of zwaardere te veranderen. Die verandering kan slechts in den regterstoel van Boetvaardigheid en door den bedienaar van het Sacrament der Biecht op wettige wijze geschieden. Mogt iemand wegens ontstane verhindering of al te groote moeijelijkheid om de boete te volbrengen, voldoende redenen hebben, eene verandering te vragen, dan kan dat slechts gebeuren door den biechtvader, die ze oplegde, of ook door een anderen biechtvader, mits deze eerst kennis hebbe genomen van den gewetenstoestand van hem, wien hij eene andere boete zal voorschrijven. Wie de bedoelde verandering vvenscht, moet dus bereid zijn, aan den Priester, wien hij daarom verzoekt, den toestand van zijn geweten te openbaren. Ziet de biechteling vooruit, dat hij de poenitentie, welke de biechtvader hem wil voorschrijven, met den besten wil niet kan volbrengen, dan is 't het raadzaamste hem terstond met eerbied op deze onmogelijkheid opmerkzaam te maken. Men houde echter niet te ligtvaardig de boete voor onmogelijk of voor al te zwaar, maar bedenke, hoe onbeduidend de tegenwoordige boetoefeningen zijn, vergeleken bij de

vroegere boetplegingeu der Kerk en bij de straffen ua dit leven, welke men heeft verdiend. ')

') Van de kerkelijke boetplegingen, die in vroegeren tijd werden opgelegd, hebben wij er reeds in het derde deel, namelijk bij het tweede gebod, eenige opgenoemd. Wij laten hier ten voorbeeld nog eenige bepalingen volgen. Wie bij eene waarzegster te rade ging, moeat vijfjaren, en wie zich zelve met waarzeggerij had ingelaten, zeven jaren lang boete plegen. Wie op zon- ot' feestdagen slafelijken arbeid verrigtte, moest gedurende drie dagen vasten op water en brood. Wie zijne ouders vervloekte, moest op dezelfde wijze veertig dagen vasten; wie hen geslagen of gestooten had, moest gedurende zeven jaren boete doen. Voor een overigens on-schadelijken slag, welken men den naaste had gegeven, was een vasten van drie dagen, voor eene verwonding eene boete van een jaar voorgeschreven. Wie zijn broeder haatte en zich niet met hem wilde verzoenen, moest zoo lang vasten op water en brood, tot hij zich verzoend had. Voor verschillende zonden tegen de kuischheid moest men, zooals reeds boven bij het zesde gebod is gezegd, gedurende drie, tien, vijfden jaren, soms gedurende geheel zijn leven boetvaardigheid doen.

Openlijke misdrijven moesten ten aanschouwe der Kerk door openlijke boetvaardigheid uitgeboet worden. Omstreeks het midden der derde eeuw begon men dergelijke boetelingen te verdeelen in vier klassen en te stellen op vier trappen van boetvaardigheid, om hen tot verzoening met God en met de Kerk te brengen. De eerste trap van boetvaardigheid was die der weenenden. ¹) Zij namelijk, die zich onder hun getal bevonden, verschenen in een haren boetekleed, het hoofd met asch bestrooid, aan den ingang van het kerkportaal, wierpen zich daar ter aarde en baden smeekend, onder zuchten en tranen, om de voorbede der binnentredende Priesters en geloovigen, opdat hun de genade mogt worden gegeven, eene heilzame boete te plegen en met God en de Kerk weder verzoend te worden. Dit gebeurde zoo dikwerf als de geloovigen zich tot de dienst des Heeren verzamelden, bij weder en wind, zelfs des winters in de felste koude — In het tweede tijdperk der boete mogten de boetvaardigen het portaal belreden en daar, evenals de Joden, heidenen en onge-loovigen, of ook wel in het achtergedeelte der kerk, de voorlezingen uit de h. Schrift en de predikatie aanhooren; insgelijks werden zij vermaand, geregeld het onderrigt der catechumenen van de laagste klassen bij te wonen. Daarom werd deze trap der boete de trap der luisterenden genoemd. — Van dien trap klommen de openbare boetelingen tot den derden op, die de trap der liggenden of knielenden werd geheeten, en waar zij gewoonlijk eens zoo lang moesten verwijlen als op de beide eerste. Aan hen was het geoorloofd in de kerk tot bij den kansel te naderen en de Mis der catechumenen bij te wonen. Het was steeds een buitengewoon treflend gezigt, als de boetelingen, nadat dc catechumenen waren heengezonden, hunne schuld belijdend en op hunne borst kloppend, nederknielden en zich, onder bidden om vergeving, met het aangezigt nederwierpen op den grond, dien zij met hunne tranen bevochtigden. Als zij zoo in diepen ootmoed en vermorzeling nederlagen, kwam de Bisschop van het altaar af, en, begeleid door zijne geestelijkheid, als midde

Wij halen ze hier aan naar het klassieke werk van Morinus-de diecipl. poenit. 1. VI. en Binterim's Gedenkwürdigk. Dl. V. 1,

Wij moeten ook trachten, door andere vrijwillige boetple-gingen en door geduld in lijden aan de goddelijke Eegtvaar-vaardigheid voldoening te schenken.

Het zou gewis de grootste dwaasheid zijn, uit de handelwijze der Kerk, die in onze dagen veel geringere boeten oplegt dan in vroegere eeuwen, toen de boetplegingen buitengewoon.

laar tusschen God en de menschen, wierp ook hij zich ter aarde. Als de Bisschop weder was opgestaan, en terwijl de geestelijken en geheel de gemeente onder tranen voor de boetelingen tot God smeekten, strekte hij zijne handen uit en gaf hun den zegen. Dap rigtte hij hen als een liefdevol vader op, moedigde hen aan tot volharding in de boetpleging en liet hen gaan. — Wijl zij zich moesten nederwerpen op het aangezigt, gelijk wij hebben beschreven, ontvingen de boetvaardigen, die op den derden trap stonden, den naam van liggende» (prostratorum). — De laatste boete was die der staanden (consiatentium). De boetelingen van die klasse werden aldus genoemd, wijl zij niet met de catechumenen weggingen, maar in gezelschap van de andere geloovigen het h. Offer geheel bijwoonden en met hen lof- en dankliederen mogten zingen; van het brengen van offergaven en van de deelname aan het Offer door de h. Communie bleven zij tot het einde van hunnen boetetijd uitgesloten. De boetvaardigen van die vierde klasse legden hunne boetekleederen af, en in het algemeen verdwenen bij hen alle openbare teekenen van boete. De K.erk stelde zich met de beschreven openlijke boete evenwel niet tevreden; bovendien werd aan iederen boeteling, voornamelijk aan die der derde klasse, eene bijzondere boete opgelegd. Gestreng vasten, voortdurende versterving des ligchaams, een ijverig gebed, daarbij ruwe en harde arbeid was het dagelijksche werk van zulke boetvaardigen. Ook het gebruik der baden en het deelnemen aan openbare maaltijden was hun verboden; somtijds werd hun het verzorgen der zieken, het begraven der dooden en andere dergelijke liefdewerken opgelegd. — De boetetijd was naar de zwaarte der zonden verschillend. De Kerkvergadering van Nicea stelt in het algemeen twaalf jaren vast; Basilius en Gregorius bepalen voor een echtbreker een boetetijd van vijftien jaren. De Bisschop echter was bevoegd om, naarmate van den ijver, naar de zwakte en den ouderdom van de boetvaardigen, zoowel den tijd als ook de gestrengheid der boete te beperken. — Toen later het onderhouden der kerkelijke boetplegingen verzacht werd, vulde de ijver van vele geloovigen de vroeger opgelegde boeten aan door tuchtiging uit eigen keuze. Zoo ontstond het gebruik om door geeseling en andere gestrengheden jegens zich zeiven aan de goddelijke Kegtvaardigheid voor zijne zonden te voldoen, of ook wel trachtte men ze door moeijelijke, zeer langdurige en gevaarlijke pelgrimstogten naar het heilige Land, naar de graven der Apostelen, enz. uit te wisschen. De h. Petrus Damianus, die in de elfde eeuw leefde, was een der voornaamste bevorderaars der vrijwillige zelfkastijding; ook van zeer vele andere Heiligen lezen wij in hunne levensbeschrijving, dat zij zelfs voor de geringste overtreding en voor den kleinsten misstap door buitengewone boetewerken trachtten te voldoen.

streng waren, te besluiten, dat de zonden door ons bedreven niet zooveel straf verdienen als die onzer voorvaderen, of dat God tegenwoordig minder gestreng is dan vroeger. De reden waarom de Kerk hare boetplegingen heeft gematigd is eene geheel andere. De h. Kerk kent de groote zwakheid barer kinderen en zij is eene toegevende moeder; zij weet hoezeer de vroegere ijver voor de boetvaardigheid in het hart der geloovigen is verkoeld en zij verzacht de gestrengheid der boete, opdat het verlangen om zich met God te verzoenen, niet geheel verloren ga. En inderdaad, wat zou de Kerk er bij winnen, wanneer zij voortging met zulke zware boetplegingen voor te schrijven, als zij vroeger deed ? Als thans, in weerwil der geringe boete, welke wordt opgelegd, zoo velen niet kunnen besluiten eenmaal in een jaar te biechten; wat zou er dan gebeuren, bijaldien zij zich, zooals vroeger, aan eene gestrenge kerkelijke boete, die jaren lang zou duren, moesten onderwerpen ? Hoe groot zou dan het aantal worden van hen, die het biechten geheel zouden achterlaten? Hoe gering het getal dergenen, die, al namen zij de boete op zich, ze naauwgezet volbragten? Onvergelijkelijk grooter zou dan het getal zijn van hen, die, de tweede reddingsplank na de schipbreuk niet aangrijpend, uit wanhoop zouden omkomen. Indien dus de Kerk, onze zwakheid in aanmerking nemende, ons slechts kleine boeten oplegt, dan wil zij ons daardoor volstrekt niet leeren, dat wij ons met de door haar geëisclite boetvaardigheid moeten tevreden stellen. Het is veeleer haar vurige wensch, dat hare zachtheid, waardoor zij het ontvangen van het h. Sacrament der Biecht gemakkelijk maakt, ons aanspore, door vrijwillige werken van boetvaardigheid der beleedigde goddelijke Majesteit voldoening te geven. ') Dan eerst zullen wij dus in den geest der h.

') Uit de ontelbare voorbeelden van vrijwillige levenslange boetedoening, kiezen wij er een uit, hetwelk wij lezen in de geschiedenis van de beroemde abdij der Cistersiënsen, Momnond, en dat wel verdient meer bekend gemaakt te worden. Kberliard, graaf van den Berg, ¹) was een ridder van uitstekenden geest en van beproefde dapperheid, daarbij niet minder regtvaardig en rein van zeden. Zoodra er ergens tusschen den Kijn en den Weiehsel een oorlogskreet weergalmde, snelde hij aan de spitse zijner dapperen er heen en sloot zieh uit luim en strijdlust bij de eene of andere partij aan. In een moorddadigen veldslag tusachen de hertogen van JLimbnrg en Jiraband ontving Eberhard eene breede wonde m het voorhoofd, die hem verpligtte naar zijn sterk slot de wijk te nemen, üier wierp de genade een lichtstraal in de tot heden door de hartstoglen verblinde ziel des graven. Spoedig ontstonden er in zijn binnenste hevige wroegingen des gewetens, en de herinnering aan de mis-

Hel voormalig graafschap Berg maakt tegenwoordig een deel uit van het distrikt JJusseldorp in de Kijnprovinciën.

Kerk handelen, als wij, overtuigd dat ons na het ontvangen van het Sacrament nog vele en zware straffen overblijven, des

stappen van zijn vervlogen leven folterde hem dag en nacht. Hij maakte daarom het voornemen, den krijgshandel vaarwel te zeggen en aan de goddelijke Regtvaardigheid door gestrenge boete voldoening te schenken. Met dit plan verliet hij in een duisteren nacht, als bedelaar verkleed, zijn slot en begaf zich naar !Rome, naar de graven der Apostelen. Van Rome deed hij een pelgrimstogt naar Öt. Jacob van Oompostella in Spanje en van daar naar Saint-Gilles, eene beroemde bedevaartplaats in Frankrijk. Überhard was nu aan het einde van zijn pelgrimstogt en nam den terugweg aan naar zijne geboorteplaats, doch zijn hart was nog niet voldaan. Afgemat door honger en inspanning dwaalde hij op zekeren avond in de wouden op de grenzen van Champagne en Lotharingen treurig in de duisternis voort, te vergeefs een nachtverblijf zoekend. Eindelijk ontwaarde hij in de verte een licht, rigtte daarheen zijne schreden en kwam aan eene eenzaam gelegen hoeve. Het was eene plaats nabij de abdij Morimond gelegen. De hoüèlijkheid en de liefdevolle gastvrijheid, waarmede de brave ordebroeders hem opnamen en onthaalden, trof en stichtte den pelgrim zoo zeer, dat hij met den Overste der broeders wenschte te spreken en zonder te zeggen, wie hij was, de eene of andere bezigheid op de hoeve verzocht. De Overste antwoordde, dat hij hem op dat oogenblik geene bezigheid kon geven. Toen de vreemde echter al meer en meer aandrong, bood hij hem de plaats aan van varkenshoeder. Eberhard aarzelde niet, het aanbod in dank en vreugde aan te nemen. Reeds den anderen dag begaf zich de edele en magtige heer van den Berg, de met roemrijke wonden bedekte krijger, de afgod der ridders, naar den stal met een langen stok in de hand en een veldzak met roggen-brood gevuld op de schouderen, en voerde zijne grommende kudde naar den afval der eiken- en beukenboomen, terwijl hij in zich zeiven de woorden sprak van den verloren zoon: „Vader, ik heb „gezondigd tegen den hemel en tegen U, ik ben niet waardig uw „zoon te heeten; neem mij aan als een uwer dienstknechten.quot; Eberhard wist zich in zijne nederigheid zoo goed schuil te houden, dat hij een tijd lang die vernederende dienst kon voortzetten. — 4ij¹¹ ligchaam volgde de voedselzoekende dieren, maar zijne groote ziel verhief zich tot God. Als hij in de doodstille eenzaamheid der wouden van Morimond de klok des kloosters hoorde, en de wind hem de laatste toonen van het koorgezang der monniken overbragt, knielde hij neder om de psalmen van den rouwmoedigen koning David te bidden en aan de goddelijke Regtvaardigheid de gebeden en boetewerken der vrome kloosterlingen aan te bieden. Intusschen hadden twee schildknapen van graaf Eberhard, diep bedroefd over de lange afwezigheid van hunnen beminden heer, de gelofte van een pelgrimstogt naar JSaint-Gilles gedaan en waren reeds op weg. Aangekomen in de nabijheid van Morimond, dat gelegen was aan den straatweg, welken de pelgrims moesten bewandelen, maakten ^zij bij de eerste hoeve halt en deden hunne bedienden afstijgen, om naar den weg door het woud nadere inlichtingen te vragen. Dezen nu bespeurden op eenigen afstand in het veld een herder, die zijne kudde weidde; zij gingen naar hem toe en vraagden hem naar den regten weg. IStom en onbewegelijk, de armen gekruist en op zijn herdersstaf leunend, het hoofd op de borst gebogen en als in diepe overweging verzonken, stond daar de herder. i3ij het

te standvastiger in een ootmoedig gebed volharden, het h. Misoffer des te vlijtiger en aandachtiger bijwonen, de vasten-en onthoudingsdagen door de Kerk voorgeschreven naauwge-zetter onderhouden of ook ons vrijwillige verstervingen opleggen ; als wij rijkelijk aalmoezen schenken en overigens zoowel geestelijke als ligchamelijke werken van barmhartigheid doen; doch vooral als wij ons beijveren, door onwankelbaar geduld in lijden en door eene geheele overgeving in den goddelijken wil, waardige vruchten van boetvaardigheid voort te brengen. Op die beoefening van geduld en die overgave aan Gods beschikkingen maakt ons het Concilie van Trente (Zitt. XIV. hfdst. 9) bijzonder opmerkzaam, als het leert, dat wij, dank de milde en liefdevolle beschikking van God, door de tijdelijke, ons van God toegezonden en geduldig geleden plagen door Jesus Christus bij God den Vader kunnen voldoen. En de romeinsche Katechismus (over de boetv. n⁰. 107) legt het den zielzorgers als pligt op, den geloovigen te leeren, dat zij, die alle lijden, door God hun toegezonden, met geduld verdragen.

hooren van de stem der reizigers hief hij het hoofd op, en werd zijne edele houding zigtbaar. De bediende, die hem nu gadesloeg, meende de trekken van den graaf van den Berg te herkennen, en nadat hij nogmaals hem opmerkzaam had aangezien, was hij er van verzekerd, dat die herder niemand anders was dan de graaf, zijn heer; de breede gleuf op het voorhoofd liet bij hem geen twijfel meer over. In alle haast snelde hij weder naar de schildknapen en riep uit al zijne magt: „Onze heer hoedt de varkens der hoeve.quot; Zij geloofden den bediende niet. Toen deze echter met den grootsten aandrang zijn gezegde volhield, rigtten zij uit de verte in de duit-sche taal de vraag tot den graaf, of hij werkelijk hun heer was. Eberhard sprak hen in het fransch aan om zich niet te verraden. Toen zij nu nader kwamen en hunne vraag herhaalden, kon hij zijne tranen niet langer bedwingen, en gaf hun, dewijl zijne ontroering hem reeds had verraden, de waarheid te verstaan, zeggende: „Ja, ik ben uw Heer.quot; Terstond sprongen de schildknapen uit den zadel, snelden naar hun wederge vonden meester en omhelsden hem schreijende. Daarop begaven zij zich naar de hoeve en verhaalden den Overste der broeders breedvoerig wat er was voorgevallen. Deze ging tegen middernacht naar het klooster, om den Abt daarvan te onderrigten. Bij het aanbreken van den morgen kwam de Abt met zijn Prior op de hoeve aan, overtuigde zich van de waarheid van het verhaalde, en vol bewondering over den zoo buitengewonen boeteijver, stelde hij den edelen graaf voor, tot voltooijing zijner boete, het ordekleed aan te nemen. Toen de trouwe schildknapen dit hoorden, wierpen zij zich voor de voeten van hunnen heer en bezwoeren hem, dat hij toch met hen zou terugkeeren naar zijn land, hetwelk om hem treurde, naar zijn troosteloozen broeder en de vele vrienden, die zoo verlangden hem weder te zien; doch alle smeekingen waren vergeefsch. Eberhard nam het voorstel van den Abt aan, zeide zijne lieden vaarwel en begaf zich in het klooster omstreeks het jaar 1130. De edele boeteling stierf in de orde als een Heilige. (Dubois, Geschied, der abdij Morimond, hoofdst. 9.)

rijkelijk kunnen voldoen en verdiensten verzamelen; dat daarentegen zij, die zoodanige straffen onwillig en morrend ondergaan, alle vrucht der voldoening verliezen. ')

Zijn wij nalatig in het geven der voldoening, die God toekomt, dan zullen wij ook des te langer en gestrenger in het vagevuur moeten boeten. Stellen wij er prijs op, het vagevuur te ontkomen of de pijnen er van te verminderen, laten wij dan het voorbeeld der Heiligen navolgen en door het volbrengen van vrijwillige boetewerken ons regtvaardigen, gedachtig aan de woorden van den h. Augustinus: (verk. van Ps. LVIII. redv. 1.) „Als gij wilt, dat God u niet straffe, straf dan u „zeiven,quot; of aan die van ïertullianus: (over de boetv. hfdst. 10-) «geloof mij. God zal in die mate u sparen, naarmate „gij zender te sparen jegens u zeiven handelt.quot; De h. Ber-nardus, abt van Clairvaux, zag eens in den oogsttijd, dat een leekebroeder zich godvruchtig en ingetogen bij den veldarbeid boven zijne krachten inspande. Hij troostte hem met vaderlijke vriendelijkheid en sprak door den h. Geest verlicht: „Heb „moed, mijn broeder, doe wat gij doet; want geen ander „vagevuur zult gij na _UWen dood hebben !quot;

Be/we ft men na de Biecht niets anders ie doen, dan aan de goddelijke Regivaardigheid voldoening te schenken ?

Men is bovendien nog verpligt, 1) de gegeven ergernis en alle schade, welke men den naaste op eene onregtvaardige wijze heeft veroorzaakt, naar vermogen te herstellen. (Hierover is reeds aan het einde van het 5^dl;, 7^lle en S^ste gebod breedvoerig gesproken) — 2.) de geschikte middelen aan te wenden,

') Op zekeren dag had men in de nabijheid van het klooster, waar de h. Maria Magdalena de Pazzis leefde, twee misdadigers ter doodstraf geleid. Terwijl de dienares des Heeren voor liet allerheiligste Sacrament des Altaars was neergeknield, hoorde men haar met alle vurigheid voor hen bidden. In die geestvervoering kwam zij te weten, dat een der boosdoeners, die den dood uit boetvaardigheid en ter voldoening zijner zonden met geheele onderwerping aan den goddelijken wil aannam, daardoor aan God zoo welgevallig was, dat hij terstond den hemel zou binnengaan, en dat de ziel des anderen, die ook met opregte, maar niet zoo volmaakte boetvaardige stemming en onderwerping stierf, slechts korten tijd in het vagevuur zou doorbrengen. De goede gesteltenis, waarin beide stierven, schreef men grootendeels toe aan de gebeden der Heilige; want in die verrukking oiierde zij aan God het ligchaam en bloed op van zijn goddelijken Zoon en verzekerde spoedig daarna, dat zij genade bij God hadden verworven. Ooggetuigen verhaalden later, dat beiden goed tot den dood waren voorbereid, doch de een beter dan de andere (Cepari, Levensgesch. der Heilige, hoofdst. 34. Bij de Bolland. 25 Mei.)

Diepingeworfelde ziekten, verjaarde kwalen worden volgens den gewonen loop der dingen niet. plotseling, niet in één uur geheel genezen. Al is het dreigend doodsgevaar verwijderd, dan blijft de zieke evenwel nog zwak, en wordt hij niet door gepaste middelen geholpen, dan kan er ligtelijk een herval plaats grijpen, waardoor de toestand van den zieke veel erger en gevaarlijker wordt dan te voren. Datzelfde geldt ook van de ziekten en gebreken der ziel en van de zonde. Hetgeen Christus zeide van den ligchamelijk zieke, dien Hij had genezen : „Zie, gij zijt weder gezond geworden, zondig voortaan „niet meer, opdat u niet iets ergers overkome,'' dat moet gezegd worden tot eiken Christen, die in het h. Sacrament van Boetvaardigheid van zijne zonde genezen is; derhalve moet hij alle middelen gebruiken, welke geschikt zijn, hem voor den herval fe behoeden. Hij moet namelijk a) de lessen en voorschriften des biechtvaders getrouw opvolgen; i) de kwade gelegenheden zorgzuldig vermijden; c) dagelijks zijn geweten onderzoeken; d) vlijtig bidden, het woord van God aanhooren en de h. Sacramenten der Biecht en des Altaars ontvangen; e) dikwijls de uitersten van den mensch overwegen. Dit zijn algemeene middelen, die, zooals van zelf blijkt en op verschillende plaatsen van dit werk werd aangetoond, met nut worden aangewend, ja gedeeltelijk noodzakelijk zijn, om alle zonden te vermijden. — Bovendien zijn er nog bijzondere middelen ter verbetering, verschillend naar den harlstogt, welken men te bestrijden heeft, op welken strijd en overwinning voor alles de aandacht moet gevestigd wezen, gelijk reeds in het derde deel werd aangeduid. Zoo is een bijzonder middel tegen den hartstogt van gierigheid de beoefening van de werken der christelijke milddadigheid, het geven van aalmoezen; den hartstogt van onzuiverheid daarentegen bestrijdt men het best door vasten en versterving der zinnen; de wraakzucht wordt verzwakt en overwonnen door een herhaald gebed voor zijne vijanden, in de hitte der gramschap door het onderdrukken van de inwendige opwellingen en door het beheerschen van zijne tong, vooral door stilzwijgendheid. In het algemeen is het bijzondere wapen om eiken hartstogt te overwinnen de beoefening van de tegenovergestelde deugd.

Wien rust en vrede des gemoeds, wien zijn eeuwig heil ter harte gaat, gebruike zoowel deze bijzondere als algemeene middelen met ijver en volharding, opdat na de Biecht eene ware en grondige verbetering volge. W ant zij, die biechten en immer in de vorige zonde hervallen, zonder dat er eene ernstige

verbetering volgt, moeten wel weten, dat hunne Biecht zeer verdacht en hun toestand zeer gevaarlijk is. Wie toch zou niet onwillekeurig tot het vermoeden komen, dat het zoodanigen, die jaren achtereen na elke Biecht weder in hunne vorige groote zonden hervallen, aan het vereischte berouw of het goede voornemen, aan den ernstigen wil tot verbetering ontbreekt? Wat zoudt gij denken van een knecht, die u voor eene aangedane beleediging versiffenis vraagt, als hij, na naauwelijks vergeving erlangd te hebben, u opnienw even grof beleedigt, ja, op die wijze tienmaal de beleediging herhaalt³ Zoudt gij wel gelooven, dat zijne bede om vergeving ernstig gemeend kan wezen, dat hij opregt berouw daarover gevoelt en zijne verbetering wil? — Doch al zouden zulke Christenen, die ondanks hunne herhaalde Biechten, steeds in zonden van gewoonte blijven voortleven, geene reden hebben, aan de geldigheid hunner Biecht te twijfelen, dan toch zou hun toestand hoogst gevaarlijk zijn. Hoe meer en hoe langer zij de lang-moedigheid Gods en de genaden, welke zijne barmhartigheid verleent, misbruiken, des te zwaarder is de zonde, des te strenger het oordeel, dat zij zich op den hals halen; des te enger en vaster worden de banden der zonde toegehaald; des te meer verdienen zij, dat God hun zijne bijzondere genaden onthoude, en de duivel daarentegen door zijne inspraken en bekoringen meer en meer magt over hen verkrijge; des te dreigender is het gevaar, door den dood te worden verrast en in onboetvaardigheid te sterven. Dien hoog betreurenswaardigen toestand van den mensch, die hervalt, duidt Jesus Christus aan (Lucas XI: 26.) met de woorden: „Als de onzuivere

„en neemt nog zeven andere geesten met zich, die nog boozer „zijn dan hij, en zij nemen bij hem intrek en wonen daar, „en het laatste van dien mensch wordt erger dan het eerste.quot; ')

') Geene enkele booze drift heeft zoo diep wortel geschoten, of de boetvaardige kan ze met den bijstand der genade nitroeiien, indien hij het slechts ernstig wil. — Ecu uitgediend soldaat te Ostende, die zoozeer aan het vloeken was overgeeeven, dat hij bijna bij elk woord een vloek bezigde, sprak voor de poort der stad een hem welbekend heer aan om eenige ondersteuning. Deze, die zijne afschuwelijke gewoonte kende, stiet hem kortaf terug met de woorden: „Aan een vloeker geef ik niet.quot; „Ach, mijnheer,quot; zoo sprak de soldaat, „hoe gaarne zou ik mij van die boóze gewoonte ontdoen, „maar ik kan het nietquot; Daarop zeide die heer; „Beproef het slechts „met ernst. Zie, dit goudstuk geef ik u, als gij van daag niet „vloekt.quot; Met een vrengdevollen blik op het blinkende goud nam de vloeker het voorstel aan. Hij moest nu den heer begeleiden, en deze bragt hem langs verscheidene kazernen, waar zijne oudé makkers hem allerhande spotnamen toeriepen en, ala wisten zij van zijne weddingschap, tot toorn opwekten, om zich met het hooren

Als d'e Schepper der natuar aan deze of gene plant de kracht had gegeven, om alle mogelijke ligchamelijke ziekten te genezen , ja zelfs de dooden wederom ten leven óp te wekken, hoeveel moeite zou men zich dan niet getroosten om die wonderplant, dat algemeene geneesmiddel in zijn bezit te krijgen ? Doch wat de Schepper voor het ligchaam niet gedaan heeft, dat heeft onze Heiland eu Verlosser voor de ziel gedaan. Hij heeft een geneesmiddel voorgeschreven, waardoor elke ziekte weggenomen, waardoor zelfs het verloren leven weder teruggegeven wordt. En dat Veel wonderbaarder, onvergelijkelijk kostbaarder geneesmiddel van den hemelschen Geneesheer der zielen, het h. Sacrament der Biecht, laten duizenden Christenen Onbenut, stooten duizenden snood van zich af. Welke verblindheid, welke schuldige onbedachtzaamheid ! Is de ziel niet meer waard dan het ligchaam, de gezondheid en het leven der ziel niet meer dan de gezondheid en het leven des ligchaams? — Niet minder dan deze verblinden zijn ook zij te beklagen, die, wel is waar, het geneesmiddel van den goddelijken Geneesheer gebruiken, maar niet op de wijze door Hem voorgeschreven; die biechten, maar zonder hun geweten zorgvuldig te onderzoeken, die biechten zonder opregtheid, zonder waar berouw en vast voornemen. Voor zulke Christenen is het h. Sacrament van Boetvaardigheid niet eene bron des levens, maar des doods en der eeuwige verdoemenis. Zalig echter zij, die dit goddelijke heilmiddel dikwerf en met vereischte voorbereiding ontvangen; hunne ziel zal niet sterven maar leven, leven met steeds nieuwe en verhoogde kracht, totdat de dood des ligchaams hen aan de overzijde des grafs tot de bron des eeuwigen levens voert. Mogten toch alle Christenen het gezegde wel ter harte nemen, mogten zij, als zij het ongeluk gehad hebben in eene groote zonde te vallen, niet verzuimen het h. Sacrament van Boetvaardigheid te ontvangen en daardoor wederom in Christus te

zijner vloeken vrolijk te maken. Doch ditmaal waren al hunne pogingen ijdel — de man bleef stom tot den avond. Toen gaf de neer hem het goudstuk met eene ernstige vermaning, en beloofde hem in het vervolg ook zijne ondersteuning, mits hij zich wilde beteren. De zondaar van gewoonte beterde zich inderdaad, in den beginne slechts om tijdelijk gewin, later echter ook om hoogere en meer zuivere beweegredenen. (Schmid, Hist. Katech. Dl. III.) Als het gezigt van een beloofd geldstuk in staat ia, aan den wil de noodige kracht te schenken om eene zonde van gewoonte, die men meent niet te kunnen vermijden, inderdaad af te leggen, hoeveel meer moet dan daartoe in staat zijn de gedachte aan de hemelsche kroon, welke beloofd is aan degenen, die aan de verleiding der zonde wederstand bieden.

herleven! Helaas! zeer velen stellen dat uit. In de ure des doods, zoo meenen zij, is het nog tijds genoeg om te biechten Doch zuHen zij dan nog altijd kracht en gelegenheid hebben om het h Sacrament der Biecht op eene voordeelige wijze te ontvangen ? Is die hoop met vermetel en onzeker? „Er zijn er quot; ^Z0° fff , ^dlt;; ^h- ^Llgoquot;o ¹¹¹ eene zijner preeken, „die op hun „bteri bed alle Sacramenten der stervenden hebben ontvangen „en alles, wat men hun zeide, schenen te verstaan, en die „mij later evenwel verzekerden, dat zij noch wisten, wat men „hun gezegd had, noch wat zij zelve hadden gezegd, en dat „bijadien zij m dien toestand gestorven waren, zij zeer te' „beklagen zouden geweest zijn.quot; Zouden degenen, die steeds

s.rlpH?' F f j ^0p . f¹' ^{waarvau d}e dienaar Gods hier spreekt. En als dat ongeluk hen eens trof, hoe droevig zou

Waardoor komt de Kerk ons te hulp bij de afboeling van cle tijdelijke straffen der zoude?

De verklaring van den aflaat volgt hier achter die van het ^bacrament van Boetvaardigheid, omdat eene der uitwerkselen van de voldoening bij de Biecht is: de uitdelging van de straf-pligtigheid, welke na het ontvangen van het h. Sacrament der

Een aflaat is eene door de Kerk buiten de Biecht verleende kwijtschelding van die tijdelijke straffen, welke wij na de ver geving onzer zonden hier of in het vagevuur uioeste,. afboeLt De aflaat is derhalve: 1) niet enkel kwijtschelding van die boete, we ke voorheen volgens de vroeger aangegeven kerke' yke bepalingen, den boetelingen werd opgelegd • „iet alleen

ook voor de hand, dat wij met eene vrijspraak van de kerkelijke boete alleen weinig zouden gebaat zijn, daar wij in dat geval des te langer in het vagevuur zouden moeten lijden of te strenger vrijwillige boete doen. De aflaat strekt zich inderdaad niet enkel tot die straffen uit, waardoor wij aan de Kerk voldoen, maar ook tot die tijdelijke straffen, waardoor wij de beleedigde Majesteit van God voor de bedreven zonden of wel hier op aarde of in het andere leven in het vagevuur voldoening hebben te geven. „De zonde moet gestraft worden,quot; zegt de h. Augustinus (verkl. Ps. 44.) „of door ons zelve of wel „door God.quot; Dewijl nu onze boetewerken, waardoor wij aan God voldoening geven, meestal ver beneden de zwaarte van onze talrijke misdrijven en bijgevolg ook verre beneden de straffen, die wij te ondergaan hebben, blijven, cn het alzoo te vreezen is, dat ons in het andere leven nog veel te boeten overblijft, daarom komt ons de h. Kerk, als eene liefderijk bezorgde moeder, door het verleeuen van aflaten te hulp.

2) De aflaat is eene kwijtschelding van tijdelijke straffen, nadat de zonde reeds vergeven is. Het is volstrekt de leer der Kerk niet, dat de aflaat de zonde, d. i. de zondeschuld, wegneemt. Niet de zonde, ook niet de eeuwige straf, maar alleen de tijdelijke straf wordt door den aflaat kwijtgescholden en wel eerst dan, als de zonde, waardoor wij ons die strafiFen op den hals hebben gehaald, reeds vergeven is. Zoolang de zonde blijft bestaan, blijft zij strafbaar, daar de zonde nimmer ophoudt strafwaardig te zijn. Eene kwijtschelding van straf zonder voorafgaande vergeving der zonde is alzoo geenszins denkbaar; dit zou zijn het uitwerksel, de strafwaardigheid namelijk, opheffen, terwijl de oorzaak, welke deze noodzakelijk te weeg brengt, de zonde, voortduurt.

3) De aflaat wordt door de Kerk verleend. De kwijtschelding van de straffen der zoude door middel van den aflaat geschiedt eigenlijk niet ter wille van de boetewerken, welke wij ter verdiening van den aflaat verrigten, en bijgevolg ook niet enkel in die mate, als onze boetewerken in en op zich zelve het verdienen; zij geschiedt veeleer door eene van de Kerk uitgaande toepassing der voldoening van Christus en van de Heiligen, gelijk uit de volgende vraag blijken zal. Vandaar is het ook te verklaren, waarom met het verrigten van werken, die op zich zelve weinig beteekenen, eene kwijtschelding van alle straflen der zonde kan verbonden worden. — Daaruit volgt ook, dat alleen de oversten der Kerk door de magt, welke zij over de schatten der Kerk hebben ontvangen, aflaten kunnen geven.

4) De aflaat is eene kwijtschelding van straf luiten de Biecht gegeven. Daardoor is zij geheel onderscheiden van die, welke

in de Biecht tegelijk mat de ontbinding der zonden ous teii deel valt De laatste kwijtschelding geschiedt namelijk krachtens de met de Priesterwijding verkregen volmagt om de zonden te vergeven, de eerste daarentegen niet. Daarom behoort ook het verleenen van den aflaat niet tot de bediening van het h. oacrament der Biecht, en bijgevolg kan de biechtvader als zoo-danig geene aflaten verleenen.

Zij geeft aan de goddelijke Eegtvaardigheid voor ons voldoening uit de onuitputtelijke schatten der voldoening van Lihnstus en de Heiligen.

Het is uitgemaakt, dat de voldoening vau Christus veel grooter is, dan de straffen, welke wij voor onze zonden hebben verdiend. Immers vau weiken kant men haar ook be-schouwe, zij is oneindig; één druppel van zijn kostbaar bloed de geringste zijner handelingen, het minste deel vau zijn lijden ' den hemelschea Vader aangeboden, zou toereikend geweest zijn ' ^0I1^. , ^zea(^ ^were^^en te verlossen. Eveneens kan het niet in twijM getrokken worden, dat een groot aantal Heiligen aan de goddelijke Geregtigheid veel meer voldoening gebragt heb-

m i -fquot; ^{Z1J ver}l^}liS^{t ware11 vou}r hunne zonden'te geven. De allerheiligste Maagd heeft nooit eeue zonde gedaan; zij behoefde derhalve voor zich zelve niet te voldoen, en toch was geheel haar leven eene rijke bron van verdiensten. Zoovele h. Martelaren, die een onschuldig leven met den smartelijksten dood voor Christus eindigden, zoovele Belijders, die jaren en juren lang in vasten en gebed, in vervolging en lijden, in ongehöörd⁰ kastijdingen van hun ligchaam doorbragten, be-hoefden tot delging hunner geringe schulden zeker niet die mate van voldoening, welke zij God gebragt hebben. De voldoening van Christus en de Heiligen is alzoo eene overvloedige bron. En die overvloed van voldoening, die nog niet is toegepast, kan bij God niet in vergetelheid geraken; de Alwetende en Kegtvaardige gedenkt dien steeds, en juist deze God voortdurend voor oogen liggende overvloed maakt datgene uit, wat wij den schat, der Kerk noemen. Die schat is inderdaad onuit-pMehjk, daar de verdiensten en de voldoening van Christus oneindig zijn, en de maat der voldoening van de Heiligen des te overvloediger wordt, hoe talrijker degenen zijn, die door toepassing der verdiensten van den Verlosser tot heiligheid komen. Daarom ook is die schat van oneindige waarde, en de kerk mag dien niet, zooals de trage knecht in het Evangelie zijn talent, onbenut laten. Zij opent die schatkist en

verleent deu geloovigen aflaten; zij biedt daaruit der goddelijke Kegtvaardigheid voldoening voor de door ons verdiende straffen, terwijl zij op ons van de voldoening van Christus en de Heiligen eene zekere mate, of zooveel wij noodig hebben, toepast. „En alzoo,quot; merkt de h. Thomas op, ¹) „wordt niet „de minste inbreuk gemaakt op de goddelijke Geregtigheid, „daar er niets van de straf wordt afgedaan, maar de boetvaar-„digheid van den een aan den ander te stade komt.quot; — Waarom zou de Kerk zich van die plaatsvervangende voldoening, welke in zoo grooten overvloed voorhanden is, niet bedienen, om in de behoeften harer kinderen te gemoet te komen ? Of zouden wij er welligt aan kunnen twijfelen, of God die wil aannemen, nadat Hij tot onze zaligheid de voldoening heeft aanvaard, welke zijn eengeboren Zoon voor ons gebragt heeft? Lezen wij niet in de h. Schrift, dat de Allerhoogste bereid was, ter wille van tien regtvaardigen den inwoners van Sodoma en Gomorrha hunne straf kwijt te schelden; hoeveel le meer zal Hij dan geneigd zijn, om ons ter wille van de plaatsvervangende voldoening van Christus en de Heiligen de tijdelijke straffen kwijt te schelden ? Wij mogen daaraan le minder twijfelen, wijl het geloof' ons leert, dat er in de christelijke Kerk eene gemeenschap der Heiligen bestaat, krachtens welke alle ledematen één ligchaam zijn, waarvan Christus het hoofd is, en dat ten gevolge dier wonderlijke levensgemeenschap aan de geestelijke goederen van deu een ook de andere deel neemt. Overigens, ais ons, gelijk vroeger werd aangetoond, krachtens die gemeenschap de gebeden der Heiligen van nut zijn, waarom zou ditzelfde uiet eveneens van hunne overvloedige voldoening kunnen gezegd worden? Hiermede geheel overeenstemmende schrijft de h, Pauius aan de Corin-thiërs, hen tot ondersteuning der arme bekeerde Joden iu Palestina opwekkende : „In den tegenwoordigen lijd moet uw „overvloed (aan tijdelijke goederen) in hun gebrek voorzien , „opdat ook hun overvloed (aan geestelijke goederen) uw gebrek „verhelpe.quot; (2. Cor. V1ÏI: L4.)

Hoewel Lel Concilie van Treule betrekkelijk de leer, dut de schal der Kerk, waaruit de Paus aflaten verleent, uit de verdiensten en voldoening van Christus en de Heiligen bestaat, geene bepaling heeft gegeven, mag men die toch niet alleen als eene meening der Godgeleerden beschouwen. Paus Clemens VI leert ze uitdrukkelijk; ²) Leo X veroordeelde de tegenovergestelde leer van Luther, ³) en Pius VI, zich op deze veroordeeling beroepende, verwierp de bewering der beruchte Synode van Pistoja , die iu den zoogenaamden

„schat der Kerkquot; slechts eeue spitsvondige vordiohl.in^ der seholas-tieke Theologanten wilde /.ien, als,, valsch, vermetel, de verdiensten „van Christus en de Heiligen verkleinend.quot; *) — Wanneer de Kerk de voldoening van de Heiligen als een bestanddeel van haren achat beschouwt en die tegelijk met de voldoening van Christus door den aflaat op hare kinderen toepast, is zij er echter verre van af, te meenen, dat de voldoening van Christus op zich zelve niet toereikend is, evenmin als zij de alvermogende voorspraak van Christus in twijfel trekt, wanneer zij de Heiligen om hunne tusschenkonist vraagt. De Kerk handelt zoo, omdat zij, door den h. Geest verlicht, den wil en de beschikking Gods kent, volgens welke in het geheimvol ligchaam van Christus de geestelijke goederen van het eene lid aan de overige loden te stade komen. En het valt niet te ontkennen, dat de Kerk, bij de voldoening van Christus ook die der Heiligen voegende, er niet weinig toe bijdraagt 0711 door het aandenken aan het naanwe verband, waarin de strijdende Kerk met de zegevierende staat, het troostrijk geloof aan de gemeenschap der Hei ligen in ons te verlevendigen en te versterken. — Overigens houdt de Kerk steeds onwankelbaar vast, dat de kracht en uitwerking der aflaten noodzakelijk aan de verdiensten en voldoening van Christxis moet worden toegeschreven. De voldoening der Heiligen toch zou zonder waarde zijn, ala Christus voor ons niet verdiend en voldaan had; ten andere mag men niet over 't hoofd zien, dal de Kerk, we) ia waar, aan de goddelijke Geregtigheid uit de voldoening der Heiligen voldoet, maar dat God aan de Kerk die vol-magt verleende en zich tot de aanneming en goedkeuring van die plaatsvervangende voldoening bereid toont, — dat hebben niet do Heiligen . dat heeft Christus alleen verdiend.

lⁿ. dal men in staal van genade zij en door ware hoef-vaardigheid reeds vergeving erlangd hebbe van de zonden, welker tijdelijke straffen door den aflaat kwijtgescholden zullen worden.

Wie zich in staat van doodzonde bevindt, is om eene dubbele reden ombekwaatn tot het, verdienen van een aflaat. De eerste reden bestaat daarin, dal de geloovige, die eene doodzonde op zijn geweten heeft, als een dood lid der Kerk aan de geestelijke goederen , die uil de levensgemeenschap met Christus en de. Heiligen voortkomen, geen deel heeft. Een dusdanige kan al-zoo voor de tijdelijke straffen van vroeger gebiechte en vergeven zonden geen aflaat verdienen. De tweede reden is de reeds besprokene, dat namelijk de straf niet eer door den aflaat gedelgd wordt, dan nadat de zonde, waardoor men die straf verdiend heeft, vergeven is. — Bijgevolg wil iemand, die in doodzonde is, aan een aflaat deelachtig worden, dan

moet hij eerst door de Biecht, of minstens door een volmaakt berouw met het verlangen naar de Biecht, in staat van genade terugkeeren. Heeft daarentegen een Christen slechts dagelijk-sche zonden bedreven, dan is hij wel, als een levend lid van de gemeenschap der Heiligen, geschikt om een aflaat te winnen, maar toch kunnen hem, gelijk reeds is verklaard, slechts de straffen kwijtgescholden worden van die zonden, waarvan hij door ware boetvaardigheid, hetzij in de Biecht of daar buiten, vergeving heeft bekomen. Uit het gezegde blijkt alzoo, dat de Kerk bij het verleenen van aflaten de ware boetvaardigheid niet opheft, maar als noodzakelijk vereischte veronderstelt. A'andaar dat de Kerk, zooals de h. Thomas opmerkt, slechts aan degenen, die waarlijk berouw hebben en door de Biecht met God verzoend zijn (vere contritis et confessis) aflaten pleegt te verleenen. i) — De vraag, of men, in staat van ongenade

') Nu en dan wordt iu de pauselijke stukken „kwijtschelding der „zondenquot; beloofd, doch deze is altijd met de ware boetvaardigheid als eene noodzakelijke voorwaarde verbonden. Zoo lezen wij in de Bul, waardoor Gregorius VIII de geloovigen tot de verovering van het h. Land aanmoedigt: „Aan degenen, die met een rouwmoedig „hart en ootmoedigen geest de moeijelijkheden van dien kruistogt „op zich nemen en, boete doende over hunne zonden, in het ware „geloof sterven, beloven wij eene volkomen vergeving van al hunne „misslagen.quot; Ook de kwijtschelding van tijdelijke zondestrafl'en wordt slechts onder de aangeduide voorwaarde verleend. Diensvolgens lezen wij ook ter aangehaalde plaatse: „Hetzij zij echter in het „loven blijven of omkomen, altijd zal de boete kwijtgescholden zijn, „welke voor alle geldig gebiechte zonden hun was opgelegd.quot; — Soms wordt ook in de aflaatbrieven de uitdrukking: „kwijtschelding van de zonden'' in den zin van „kwijtschelding der tijdelijke straffenquot; gebruikt. Gelijk in de h. Schrift de uitdrukking zonde nu en dan ook „boete voor de zondequot; (2. Cor. V: 21.) en „zondestrafquot; (2. Mach. XII: 46) beteekent, heeft dit woord ook in de kerkelijke taal verschillende beteekenissen. Een enkel bewijs zij voldoende. In den kerkeraad van Constanz wilde Martinus, dat men dengone, die verdacht werd Wicklefi's dwaalleer aan te kleven, de vraag zou voorleggen, of hij geloofde, „dat de Paus aan alle geloovigen, als „zij rouwmoedig gebiecht hebben, om eene billijke reden tot kwijt-„schelding der zonden aflaten kan geven ?quot; Daar de kwijtschelding tier zondeschuld en der eeuwige straf reeds door eene rouwvolle Biecht plaats heeft, zoo kan de uitdrukking „aflaat van zondequot; zeker niets anders beteekenen, dan juist de kwijtschelding der tijdelijke straffen. En inderdaad kan de zonde eerst dan als volkomen vergeven beschouwd worden, wanneer ook de straf, door de zonde verdiend, gedelgd is. Bijgevolg werden aan de geloovigen slechts aflaten verleend in de veronderstelling van waro boetvaardigheid en eene opregte biecht, en nimmer hebben de Pausen iemand last gegeven, in een anderen zin aflaten aan te kondigen. Toen de h. Bernardus in naam van Paus Eugenius III aan de geestelijkheid en de geloovigen van Duitschland schreef, om hen aan te moedigen onder belofte van den pauselijken aflaat, dat zij deel zouden nemen aan den kruistogt, zeide hij: „Neem het teeken des kruises en gij zult

zijnde, evenwel voor de geloovige zielen in liet vagevuur een aflaat kan verdienen, is reeds in het tweede deel van dit werk besproken.

2°. Dat men de goede werken, welke tot het verdienen van den aflaat zijn voorgeschreven, naauwkeurig verrigt. — Zulke werken zijn: het gebed, het bezoeken der Kerk, het ontvangen der h. Sacramenten, vasten, aalmoezen geven, bedevaarten doen, enz., die, gelijk de opgenoemde, tot eer van God en tot heil der Kerk verstrekken. — Het stipt onderhouden der voorgeschreven goede werken is eene voorwaarde, zonder welke de aflaat niet kan verdiend worden. Al heeft men zonder schuld vergeten die te volbrengen, of al zou de vervulling er van door de omstandigheden onmogelijk gemaakt zijn, toch zou men te vergeefs hopen, den aflaat te winnen. Daartoe is de goede wil om de gestelde bepalingen te vervullen niet genoeg; noodzakelijk is het, dat men al hetgeen is voorgeschreven, werkelijk en naauwkeurig nakomt. De tijd, waarop de aflaat ons ten deel valt, is, volgens de gewone meening der Godgeleerden, het oogenblik, dat de laatste voorwaarde vervuld, het laatste voorgeschreven werk verrigt wordt. Zijn er onderscheidene goede werken, of is hetzelfde goede werk voor meer dan eenen keer voorgeschreven, dan moet er alzoo vooral gezorgd worden, dat men in het eerste geval het laatste goede werk in staat van genade verrigte, en in het tweede, dat men zich in staat van genade bevinde als men voor de laatste maal het voorgeschreven werk doet, wijl men anders volgens de aangegeven regels den aflaat niet kan verdienen.

Eenige Godgeleerden zijn van gevoelen, dat het ter verdiening van een aflaat niet genoeg is, de voorgeschreven werken of minstens het laatste er van in staat van genade te verrigten. Volgens hunne meening wordt daartoe nog gevorderd, dat de geloovige, die een aflaat wil winnen, alles, wat in zijn

venuogfii is, gedaan hebbe ter voldoening voor zijue zonden en bereid zij in bet vervolg nog meer te doen. Andere schrijvers antwoorden daarop teregt, dat bij die veronderstelling bijna niemand zon mogen hopen een aflaat te winnen, daar gewis sleehts weinigen kunnen getuigen, dat zij met alle krachten boete gedaan hebben en bereid zijn ook in het vervolg onophoudelijk boete te doen. Daarenboven zou de aflaat in dat geval niet voor de zwakken zijn, maar alleen voor de volmaakten, en toch wilde de Kerk, bij het geven van aflaten, gewis ons onvermogen en onze zwakheid te hulp komen, gelijk ook de h. Paulus deed, die, volgens de opmerking van den h. Chrysos-tomus, (Hom. 4. over 2. Oor.) den rouwmoedigen Corinthiër kwijtschelding der straf verleende, niet omdat hij genoegzaam boete gedaan had, maar wijl hij zwak was. Nogtans, hoewel de Kerk van den eenen kant de menschelijke zwakheid in aanmerking neemt, en de geloovigen niet door te hoog gestelde cischen wil afschrikken van het verdienen van aflaten, ligt het toch ook van den anderen kant niet in haar plan, onze laauw-heid en nalatigheid in de boetedoening in de hand te werken en ons vrij te maken van de verpligting, waardige vruchten van boetvaardigheid voort te brengen. Die pligt rust op lederen belijder en navolger van Jesus den Gekruisigde, op iederen Christen tot zijn laatsten ademtogt, en werd ook door alle Heiligen steeds met grooten ijver vervuld. En al had iemand ook volle zekerheid, door een gewonnen aflaat alle zondestraffen gedelgd tc hebben, dan nog zou hij, zoolang hij leeft, de werken van heilzame boete niet mogen verzuimen, daar deze, de door de zonde geslagen wonden hee.len, voor toekoinstigc bewaren en verdienstelijk zijn. Des te minder mag alzoo de Christen nalaten boete te doen, daar hij nooit volkomen zekerheid kan bekomen , dat hij een aflaat heeft gewonnen , waardoor al de straffen zijner zonden gedelgd zijn. Rene dusdanige zekerheid zou men slechts dan kunnen hebben, als men van den anderen kant geheel zeker was, de vergeving van alle. zonden bekomen te hebben, dewijl, zooals wij meermalen aanmerkten, door den aflaat alleen de tijdelijke straffen voor reeds vergeven zonden worden kwijtgescholden. De h. Geest nu vermaant ons door den mond van den wijzen Sirach, (V: 5.} „over de vergeven zonden niet zonder vreeze te zijn.quot; Verder moet men erkennen, dat zoolang maar de minste vrijwillige gehechtheid aan de eene of andere zonde in het hart blijft, ook de tijdelijke straf voor die zonde niet kan kwijtgescholden worden. Hoe moeijelijk is het niet, een berouw te hebben, hetwelk elke vrijwillige neiging tot de zonde, hoe gering ook, opheft ? Teregt waarschuwt alzoo de h. Catharina van Genua in hare verhandeling over het vagevuur zoo nadrukkelijk:

■pp

li- ■'! f

i m

l.-l; In

I 'i

till¹

i |\

i ■

vgt;;t

■

IfWI . lji|

ili

■ -

i! I

„Niemand wnsleule zich zei ven; niemand zegge: ik zal biechten „vervolgens een vollen aflaat verdienen en zoo, van alle vlek „gezmverd regtstreeks den hemel binnengaan. Bedenk wel „dat het berouw, hetwelk tot zulk een vollen aflaat verei.cht „wordt, eene zoo moeijehjke zaak is, dat men er van schriktquot; — Die moeijehjkheid, wel verre van ons te ontmoedigen moet voor ons eene nieuwe en krachtige aansporing zijn om niets na te laten, wat in ons zwak vermogen staat, teneinde deelachtig te norden aan de aflaten, door de h. Kerk verleend. Ijverige zorg zal nooit te vergeefs zijn. Al verdienen wij ook telkens den vollen aflaat met, toch mogen wij hopen, dien gedeeltelijk te wmnen en wel naarmate van onzen ijver in het nakomen der voorgeschreven werken, van onze godsvrucht en ons berouw.

lm K-Tr ⁰f^0p- ^1S ^TTT ^S^^{lnS 0n}g^eS^rond- Zelfs dc Pausen, namehjk Bomfacius VIIl ¹) en Innocentius IV, ²) drukken

zich in dien zin uit, bij het verleenen van aflaten, terwijl zij aan de hoogere mate van ijver, godsvrucht, enz. ook de belofte verbinden, dat men meer van den verleenden aflaat winnen za Pans Adnanus M heeftin zijn theologisch werk deze leer, ^ ^{ve,c ou}dere Godgeleerden (Bonavintura, Gerson, enz. gevonden wordt, eveneens tot dc zijne gemaakt. ³)

Wij moeten gelooyen: 1quot;) dat dc katholieke Kerk de ,_Ua«t heeft aflaten te verleenen 2°) dat het gebruik er van voor net geloovige volk zeer heilzaam is.

ontvangen van Jesus Christus, die geen onderscheid maakte tusschen zonde en straf der zonde, toen Hij tot Petrus zeide:

„alles, wat gij op de aarde ontbinden zult, zal ook in den „hemel ontbonden zijn,quot; (Matth. XVI: 19.) en toen Hij tot alle Apostelen sprak: „Waarlijk Ik zeg u, alles, vrat gij op „aarde zult ontbinden,quot; enz. (Matth. XVIII: 18.) — Uit deze woorden blijkt, dat Christus aan zijne Kerk de uitge-strektste magt beloofd en gegeven heeft om den hemel te ontsluiten en alle banden te ontbinden, die ons den toegang tot het hemelsch rijk zouden kunnen verhinderen. Welnu, de tijdelijke straf der zonde is een band, die ons een tijd lang belet, den hemel in te gaan. Wat nu zou ons regt kunnen geven, de magt te ontkennen van de Kerk om de tijdelijke straffen der zonde niet alleen in de Biecht, maar Ook buiten het h. Sacrament kwijt te schelden, vooral dewijl tot kwijtschelding der tijdelijke straffen niet, gelijk ter vergeving der zonde, de uitstorting der genade door het Sacrament van Boetvaardigheid noodig is ? In de woorden der h. Schrift vinden wij geene reden om de magt der Kerk tot het Sacrament der Biecht te beperken, en de h. Kerk heeft reeds in de vroegste tijden getoond, dat zij die beperking niet kende, daar zij werkelijk de straffen der zonde buiten de Biecht kwijtschold. Zoo lezen wij in den tweeden brief aan de Corinthiërs, (II: 10), dat de h. Paulus den rouwmoedigen overspeler een deel der straf kwijtschold, welke over hem was uitgesproken. Die kwijtschelding werd buiten het h. Sacrament der Biecht geschonken, want Paulus deed het terwijl hij afwezig was; het was niet enkel eene vrijspraak van de kerkelijke boete, maar ook van de bij God verschuldigde straf. Dit duiden de woorden van den Apostel aan, „dat hij heeft gehandeld in Christus „plaats,quot; die „den Apostelen het ambt der verzoening heeft quot;opgelegd.quot; (2 Cor. V: 18.) Uit de brieven van den h. Cyprianus zien wij verder, dat voor degenen, die tijdens de vervolging afvallig waren geworden, en later, hunnen misstap betreurende, openbare boete deden, op voorspraak en met het oog op de verdiensten der Martelaren, de straftijd verkort, derhalve een deel der straf kwijtgescholden werd. En die kwijtschelding was volgens de zienswijze der Kerk ook geldig bij God; want zij werd vooral aan zware zieken verleend, „opdat zij door de verdiensten der Martelaars bij God zouden quot;geholpen worden en in vrede sterven. (Br. li en ia.) Ook ïertullianus, de oudste van de latijnsche kerkelijke schrijvers, levert in zijn boek over de kuischheid (hoofdst. 21.) het bewijs, dat het besproken gebruik, reeds voordat Cyprianus zijne brieven schreef, in de Kerk bestond. Zelfs in die eeuwen,

(oen de boeteregels het strengst werden nageleefd, gold het als algemeene regel, dat de voorgeschreven boete door de kerkelijke overheid naar haar wijs goeddunken verzacht of verkort kon worden, zooals blijkt uit de bepalingen der Kerkvergaderingen van Nicea, Ancyra, (314.) Carthago IV (398). Toen later die ijver verflaauwde, verleende men ook kwijtschelding der zondestraffen, door in plaats van openbare en strenge boetewerken, andere minder harde en beschamende, als vasten, gebeden, aalmoezen aan armen of kerken, in het algemeen werken van godsvrucht op te leggen. Ook hebben wij uit vroegere eeuwen voorbeelden, dat zelfs aan üe overledenen kwijtschelding van de straffen der zonde weid verleend: voorzeker een doorslaand bewijs, dat men die aanzag als bij God waarde hebbende, daar bij de afgestorvenen van geene kwijtschelding der kerkelijke boete spraak kan zijn. Het is derhalve zeker, dat de katholieke Kerk zich ten allen tijde de magt om buiten de Biecht op eene bij God geldige wijze de tijdelijke straffen der zonde kwijt te schelden, toegekend en dikwerf uitgeoefend heeft, dat zij, zooals de Kerkvergadering van ïrente leert, zich van de haar door God verleende volinagt om aflaten mede te deeien van de vroegste tijden af bediend heeft. — Daarbij verloor de Kerk, als de heilige en onfeilbare plaatsbe-kleedster van Jesus Christus, de vergoeding, aan de goddelijke Regtvaardigheid verschuldigd, geenszins uit het oog. Zij paste op degenen, wier tijdelijke zondestraffen zij door den aflaat kwijtschold, de voldoening van Christus en, zooals wij uit de bovenaangehaalde brieven van Cyprianus leeren, ook die vau de Heiligen toe. Want met het geloof aan de gemeenschap der Heiligen heeft de Kerk ook immer de vaste overtuiging, dat zij de door God aangestelde bestuurderes is van dc geestelijke goederen dier heilige gemeenschap.

Het regt eu Uc volmagt om aflaten Ic vcrlceneu, bezitten coltter uict alle medeleden der Kerk_r ook niet evenzeer alle Oversten der Kerk, maar vooral onze h. Vader do Paus, aan wien, als opvolger van 1 etrus, Christus de sleutelen van Let hemelrijk gegeven hooft. JMogtans kunnen ook de Eisschoppen eenige (doch geone volle) aflaten schenken, üe Paus alleen heeft het regt, voor do ncheele Kerk aflaten te verleenon; de Bisschoppen kunnen dit slechts voor hunne bisdommen doen. De grond voor het eerste ligt in den aard der aliaatverleeniiïg zelve. Het geven van den aflaat is nameliik eene daad van geestelijke regtspraak, eenc akte der geestelijke regenngsmagt. De jurisdictie nu van den Paus strekt zich uit over geheel de katholieke Kerk; alle katholieke Christenen zijn aan zijn géestelijk opperherderschap onderworpen, bijgevolg kan hij ook aan allen aflaten verleenen. De jurisdictie of regtsnraak van een .bisschop daarentegen strekt zich slechts uit over het quot;hem door den Paus aangewezen bisdom, en derhalve kan een Bisschop aan de onderhoorigen van een anderen Bisschop evenmin aflaten geven.

als in vroegere tijden een Bisschop aau tie boetelingen van oen ander bisdom de kerkelijke boete kon kwijtschelden. — De grond van het tweede bestaat daarin, dat do Paus, als hoofd der Kerk, de opperste, onaf hankelijke bestuurder der gemeenschappelijke geestelijke goederen is. Dewijl namelijk de verdiensten van Christus en de Heiligen, ook in zooverre zij dienen om de straffen der zouden buiten de Biecht kwijt te schelden, tot het gemeenschappelijk goed der Kerk behooren, volgt noodzakelijk, dat vooral de h. Vader (lion schat onder zich heeft en ter cere Gods en tot heil der Kerk naar goedvinden er uit putten mag; de Bisschoppen echter, als aan den Paus ondergeschikte bestuurders van dien geestelijken schat, bezitten het regt daaruit slechts te putten in de door de kerkelijke regels vastgestelde mate. Wien kan het bevreemden, dat aan den Paus, als Christus' plaatsbeklceder, zoo uitgestrekte volmagt om aüaten te verleenen gegeven is ? Zien wij niet eveneens, dat aardsche koningen, die verafgelegen gewesten door hunne stadhouders regeren, deze mot de volmagt voorzien om, waar de eer en de welvaart des rijks dit vereischen, zekere gunsten, weldaden cn voorregten te verleenen? Waarom zou Jesus Christus, de hemelsche Koning, zijnen stedehouder op aarde minder rijk met volmagten bedacht hebben?

2) Nut ran den (Jlaat. Christus beeft, gelijk wij zagen, aan zijne Kerk de magt geschonken om aflaten te verleenen. De Kerk van haren kant heeft deze van haren goddelijke» Stichter verkregen magt steeds uitgeoefend en het verdienen van aflaten op velerlei wijzen bevorderd en aanbevolen. Aan mannen, uitstekend door geleerdheid en heiligheid, werd door den b. Stoel de afkondiging van aflaten toevertrouwd, en zij volbragtcn den hun opgedragen last met ijver, ja bevestigden menigmaal hun woord door talrijke, wonderen, terwijl de ge-loovigen er zich ijverig op toelegden, de aangeboden aflaten te verdienen. Hoe nu kon Jesus Christus aan zijne bruid de besproken volmagt geven, hoe kon de door den h. Geest bestuurde Kerk het gebruik van aflaten verbreiden en aanbevelen; hoe kon God de afkondiging van aflaten met wonderen doen gepaard gaan en bevestigen; hoe konden ontelbare Christenen, waaronder ook vele en uitstekende Heiligen , zich zoo beijveren, aan aflaten deelachtig te worden; hoe kon dit alles plaats vinden, als de aflaat, volgens de bewering der ketters, nutteloos, ja zelfs verderfelijk was? Of kan men welligt de aangehaalde feiten in twijfel trekken? Zijn zij niet reeds in deze verhandeling bewezen? Slechts bij één teit, dat er namelijk mannen geweest zijn. die hunne aflaatpreeken door wonderen hebben bevestigd, zou nog eenige twijfeling kunnen opkomen. Men leze echter de levensgeschiedenis van den grooten h. Bernardus, en alle moeijelijkheid zal verdwijnen. Bernardus kondigde omstreeks het midden der twaalfde eeuw den aflaat af, welken Paus Eugenius III den kruisvaarders goedgunstig had verleend. Hij predikte in Frankrijk, Italië, Duitschland en wrochtte ter bevestiging van zijn woord alom talrijke en

verbazingwekkende wonderen aan lammen, dooven, stommen, blindgeborenen, enz. (Zie deel II.) Op een enkelen dag genas hij soms meer dan twintig door verschillende ziekten gekwelde personen. En als uien na den ongelukkigen afloop van den kruistogt de schuld daarvan niet op de gebreken en den verkeerden levenswandel der kruisvaarders, maar op den heiligen man wierp, gaf Bernardus een blinde het gezigt terug, ten bewijze dat bij op aansporing en ouder den bijzonderen bijstand des h. Geestes gepreekt had. ¹)

Doch deze algemeene gronden daargelaten, waarom zouden wij den atlaat niet als hoogst nuttig en heilzaam beschouwen ? a.) De aflaten delgen de tijdelijke straften der zonde. Is dit alleen niet reeds een zeer groot gewin, eene onschatbare weidaad, eene genade, waarvoor wij God niet genoeg kunnen danken? Wie wenscht niet, terstond na zijnen dood den hemel binnen te gaan en tot de zalige aanschouwing van God te komen, of voor t minst niet lang in de pijnen van het vagevuur te worden terug gehouden, niet de geheele, gedurende zijn leven opeengestapelde schuld door onbeschrijflijk lijden tot den laatsteu penning te moeten voldoen ? Moge de zondige Christen de misslagen zijns levens diep betreurd en ijverig boete gedaan hebben, hij zal tocli niet zonder vrees en huivering het oogenblik te gemoet zien, dat hij voor zijn ge-strengen Hegter verschijnen moet, vooral wanneer hij denkt aan de zware straften, die vroeger zelfs voor de geringste zonden werden opgelegd. Hoe blijde zal zoo iemand in zijn stervensuui wezen, als hij zich het getuigenis kan geven, niets verzuimd te hebben, om de aflaten, door de Kerk verleend, te winnen ? Hoezeer zal de hoop hem geruststellen en troosten, dat hem door de aflaten, welke hij gedurende zijn leven verdiend heeft, de straften van net vagevuur geheel of gedeeltelijk zijn kwijtgescholden! i.) De aflaten sporen ons verder aan tot eene ware boetvaardigheid en verbetering des levens, daar zij zonder deze voorwaarden niet verdiend kunnen worden. De h. Kerk, die, gelijk onze hemelsche Vader, niet den dood der zondaars wil, maar wenscht dat zij zich bekeeren en leven, bedient zich van alle haar ten dienste slaande middelen, om hare zondige kinderen tol eene ware boete en levensverbetering te brengen. Len dier middelen, en voorwaar een zeer krachtig middel, is het geven van aHafen. Door den aflaat wordt, na-

Men leze bij de Bollandisten 'M Aug., of bij Mabillon de door lijdgenooten beackreven gesclüedeuis vau den li. Bernardus. Zelfa de vnandeu der h. Kerk s,prekeu niet lof vau dc heiligheid eu geleerdheid vau deu h. Bernardus. Luther stelt hem boven alle (iod-geleerduu; ('alv'ijn noemt hem een vroom eu Ueiiig scbrijver.

iüelijk, gelijk wij aantoonden, een zeer hoog goed, waarnaai' een ieder, die nog geloof heeft, met alle kracht zijner ziel verlangt, den zondaar voor oogen gesteld, terwijl het werkelijk verkrijgen daarvan aan ware boetvaardigheid en opregte bekeering, als aan eene allernoodzakelijkste voorwaarde, verbonden wordt. Daardoor gelukt het de Kerk dikwijls, ook de laauwsten en onverschilligsten wakker te schudden en hen op te wekken tot datgene, wat in de christelijke godsdienst het grootste, moeijelijkste en heldhaftigste is, tot eene ware bekeering des harten. quot;Wie ooit den genaderijken tijd van een Jubilee beleefd heeft, zal bij ondervinding weten, hoe ijverig de ge-loovigen, dikwerf ook degenen, die van God en de Kerk geheel vervreemd schenen, toestroomen om het woord Gods te hooren; hoe zij, naar hunne zaligheid verlangend, de vermaningen tot boetvaardigheid aanhooren; hoe zij om den regter-stoel der h. Biecht zich scharen; met welke godsvrucht zij de kerk bezoeken en andere werken van godsvrucht verrigten; hoe zij alles doen, om den uitgeschreven aflaat van het Jubilee te winnen. Eindelijk c.) bevorderen de aflaten bet dikwerf naderen tot de h. Sacramenten en het doen van goede werken. Gelijk de hoop op de vergeving der tijdelijke zondestraffen den zondaar tot bekeering aanspoort, wekt zij ook de bekeerden op tot werken van godsvrucht, liefde, en andere christelijke deugden. Wanneer de Kerk door eene oefening van godsvrucht een of ander werk van ligchamelijke of geestelijke barmhartigheid wil bevorderen, verleent zij dengenen, die deze vrome oefening, dat werk van liefde ter harte nemen, vele aflaten. Vandaar bijv. de aflaten voor de veelvuldige h. Communie, voor den Kruisweg, het bezoek van het Allerheiligste, voor het veertiguur gebed, voor de Meimaand ter eere van onze lieve Moeder Maria, voor de zes zondagen ter eere van den h. Aloysius, voor de geestelijke oefeningen, voor de h. Missie, enz.; vandaar ook de aflaten ten gunste der leden van verschillende Broederschappen, onder anderen van het Broederschap van het goddelijk hart van Jesus, van het onbevlekt hart van Maria, van den zaligen dood en vooral van de Congregatie der h. Moedermaagd ; verder de aflaten voor de leden van religieuse orden en genootschappen, die zich aan de werken van liefde en zielenijver toewijden, alsmede voor de leden van het genootschap tot uitbreiding van het geloof, van de vereeniging van den h. Vincentius van Paulo, de h. Elisabeth, enz. — Wie moet hier niet de hooge wijsheid der Kerk bewonderen, die in verschillende tijden ook verschillende middelen aanwendt, om hare kinderen op de meest gepaste en krachtigste wijze tot ware boetvaardigheid, tot deugd en volmaaktheid te brengen? Zoolang de strenge kanonieke boeten de geloovigen van zonde

en overtreding afschrikten, hield zij die met kracht en klem staande; toen zij echter in het vervolg ontdekte, dat door die gestrenge maatregelen velen van de Biecht, ja zelfs van het ontvangen des Doopsels werden afgehouden en tot aan hunnen dood aarzelden de Kerk in te gaan, trachtte zij door liefdevolle bezorgdheid en goedheid te bereiken, wat zij te voren door strengheid verkregen had. Terwijl zij echter in de uitwendige boetedoening toegevend was, gelukte het baar, zooals wij zeiden, door middel van den aflaat, den iuwendigen boeteijver te ontvlammen en de beoefening van christelijke deugden te bevorderen. ')

zonden had overigens zonder eene openbare schuldbelijdenis niet kunnen plaats vinden, daar het geld voor aller oogen in de offerkist gestort werd. Bovendien was het den biechtvaders aanbevolen, dat zij niemand zonder genade zouden laten weggaan, dewijl hier niet minder de zaligheid der geloovigen, dan het nut van den bouw gezocht werd. Diegenen namelijk, die geen geld hadden, moesten in plaats van hunne geldelijke bijdrage bidden en vasten. — Wat nu is er in geheel deze beschikking, dat eenigzins aanstootelijk kan genoemd worden ? Waar is hier de simonistische onbillijkheid, welke men den Paus verwijt ? W ie kan 't ontkennen, dat de geldelijke bijdragen tot opbouwing eener kerk, welke de roem en het sieraad der geheele Christenheid moest worden, een „goed werkquot; was en bijgevolg als eene der voorwaarden tot het verdienen van den aflaat vastgesteld kon worden ï Iets dergelijks had reeds eeuwen te voren plaats. Zelfs duitsche vorsten hadden, om den bouw van eene kerk of een ziekenhuis te bevorderen, den Paus om eene dusdanige gunst verzocht. Niemand zag daarin een koop of verkoop ter vergeving der zonden, gelijk men ook in onze dagen niets dergelijks vermoedt eu zich derhalve ook niet ergert, als de Paus tot het winnen van een jubilee-aflaat bij andere goede werken aalmoezen voorschrijft, of als hij de weldadigheid der geloovigen in het ondersteunen van de apostolische zendelingen of van den h. Stoel door het verleenen van een aflaat beloont, gelijk de hemelsche Vader, die voor de tijdelijke aalmoezen, welke men den armeu schenkt, de eeuwige goederen van het hemelrijk geeft. Zoo was er dan volstrekt geene reden te vinden , om, uithoofde van den besproken aflaat, met den Paus en de Kerk te breken. — Doch de duitsche vorsten, die meer hun eigen belang dan het heil der Christenheid beoogden, zagen met spijt, dat het geld uit hun land naar Kome ging. Luther, die in zijn binnenste toen reeds de kerkelijke leer had vaarwel gezegd, maakte gebruik van die ontevredenheid der vorsten, gelijk ook van andere boosaardigheden, die in den toestand van dien tijd lagen, om, onder het voorwendsel van misbruiken te bestrijden, den aflaat, waarvan hij volgens zijn eigen schrijven, bitter weinig begreep, en kort daarna het gezag van den Paus en de geheele Kerk te bestrijden.

Het is, wel is waar, niet te ontkennen, dat bij het ontvangen van die geldelijke bijdragen of aalmoezen misbruiken voorkwamen, dat, ofschoon ook in dit punt veel door onze tegenstanders is overdreven en verzonnen, er nu en dan snoode winzucht bij kwam. Dit geeft evenwel geen regt om de aflaten zelve als schadelijk te verwerpen, evenmin als de Sacramenten schadelijk geacht moeten worden, omdat er velen zijn, die ze misbruiken. Ook aan de Kerk kunueu die misbruiken geenszins ten laste gelegd worden, daar zij die niet alleen nooit goedkeurt, maar steeds verfoeit en zoowel in bijzondere ais in algemeene Conciliën, vooral in het derde van Lateraue en het eerste van Lyon, onderscheidene verordeningen gemaakt heelt, om het kwaad uit te roeijen. .Eindelijk werd het ambt van de zoogenaamde aalmoezenzamelaars (eleemosynarum quaestorum), op wier rekening die betreurenswaardige misbruiken geschreven moeten

ssoo kwijtgescholden, als hadde men algeheele voldoening daarvoor gebragt. Eene ziel, die zoo gelukkig is, een vollen aflaat geheel en onvernainderd te verdienen, is alzoo gelijk aan de ziel van een pas gedoopt kind, volkomen zuiver van schuld en vrij van straf: zuiver van schuld door de voorafgegane, tot het verdienen van den aflaat noodzakelijke boete; vrij van straf door den gewonnen aflaat. Wanneer iemand in zulk een toestand deze wereld verlaat, gaat hij bijgevolg, zonder de smarten van het vagevuur een oogenblik te gevoelen, terstond den hemel binnen. Blijft hij echter nog langer in leven, dan zou hij niet mogen verwachten, uithoofde van den verdienden aflaat altijd vrij van alle rampen en wederwaardigheden te zijn; want God pleegt die niet enkel ter bestraffing, maar ook ter bewaring voor den herval in de zonde, tot volmaking der deugd en ter vermeerdering der verdiensten den menschen toe te zenden. — Onder de volle aflaten, welke de Kerk gewoon is te verleenen, is bijzonder merkwaardig de aflaat van het Jubilee, wijl deze tot bevordering der godsvrucht van het geloovige volk met buitengewone plegtigheid uitgeschreven en afgekondigd wordt; desgelijks omdat de h. Vader voor den tijd van het Jubilee of jubeljaar den biechtvaders zeer uitgestrekte volmagten verleent, namelijk de magt om voorbehouden zonden te ontbinden, alsook geloften te veranderen of, mits er gewigtige redenen bestaan, geheel op te heffen. — De uitdrukking „Jubileequot; beteekent een tijd van vreugde en gejubel. Bij de Hebreen heet elk vijftigste jaar ,.juheljaar,quot; dewijl in den loop van dat jaar de slaven in vrijheid gesteld, de schulden kwijtgescholden en de ontvreemde erfgoederen teruggegeven werden, (3. Mos. XXV.) Zeer gepast wordt derhalve ook de aangeduide genadetijd Jubilee of jubeljaar genoemd, dewijl gedurende dien tijd zoovele duizenden slaven der zonde van hunne boeijen bevrijd worden, door op-regte boete en aflaten van hunne zouden en straffen kwijtschelding erlangen en het verloren regt op de hemelsche goederen terug krijgen. Paus Bonifacius VIII heeft in het jaar 1300 de viering van het Jubilee op elk honderdste jaar vastgesteld; Clemens VI bepaalde elk vijftigste, en Paulus II (1470) elk vijf-en-twintigste jaar tot een jubeljaar. Aanvankelijk werd de

worden, door het Concilie van Trente (Zitt. 21, hoofdst. 9) geheel afgeschaft, en alle hun gegeven regten of privilegiën van vroegere tijden in het jaar 1567 door Pius V in de Bul „Etsi dominioiquot; herroepen. Het iag echter niet in de bedoeling van het Concilie te verbieden, eene aalmoes tot een of ander goed doel als voorwaarde ter verdiening van den aflaat vast te stellen. Alleen was het verlangen, dat de Bisschoppen zich in het vervolg met de ontvangst van zulke geldelijke bijdragen zouden belasten, hetgeen ook tegenwoordig nog in aebt wordt genomen.

atlaat van het Jubilee slechts verleend aan diegenen , die in Rome de graven van de h. Apostelen Petrus en Paulus bezochten. Ook nu nog wordt het Jubilee in het eerste jaar alleen in Rome gevierd, maar vervolgens tot alle bisdommen van de geheele christenwereld uitgestrekt. Behalve het gewone, op den gestelden tijd geregeld terugkeerend Jubilee, heeft men nog buitengewone Jubileën, welke bij bijzondere, hoogst belangrijke gelegenheden, bijv. bij de verkiezing van een nieuwen Paus, of ter afwering van zware rampen, of wel om eene bijzondere gunst tot heil der gausche Kerk af te smeeken, door den h. Vader uitgeschreven worden. De geestelijke voordeelen en volmagten, welke bij buitengewone Jubileën verleend worden, zijn in den regel niet verschillend van die van een gewoon Jubilee. ')

') Om een vollen aflaat te verdienen, wordt bijna altijd gevorderd, dat men eene rouwmoedige Biecht spreke, de h. Communie ontvange en bidde volgens de meening van den Paus. De meening van den Paus is gewoonlijk drievoudig; verheffing van de h. Kerk, nit-roeijing der ketterijen, vrede en eendragt onder de christenmogend-heden. Het ia evenwel niet noodig, dat men zich die meeningen uitdrukkelijk en in 't bijzonder herinnert; genoeg is het, in 't algemeen volgens de meening van den Paus te bidden. De gebeden zelve zijn in den regel niet nader bepaald. liet staat alzoo den geloovigen vrij, naar goedvinden gebeden te kiezen. Vijf onze Vaders en vijf woes gegroeten zijn, volgens het gevoelen van de meeste Godgeleerden, voldoende om deze voorwaarde te vervullen. Het is onverschillig, of men die voor of na de h. Communie ver-rigt, ja, wanneer de aflaat aan eenig feest verbonden is, kan men die, van de eerste vespers op den vooravond tot zonsondergang van het feest, zelf, elk uur naar believen verrigten. Personen, die de loffelijke gewoonte hebben wekelijks te biechten, kunnen met. deze eene Biecht alle in den loop der week voorkomende aflaten verdienen, verondersteld dat zij de overige voorwaarden vervullen. Eene uitzondering maken slechts die aflaten, welke in den vorm van een Jubilee worden gegeven. Dezelfde Communie is genoeg, om op een en denzelfden dag twee verschillende volle aflaten . welke te zamen komen, bijv. een voor zich zeiven en een voor de overledenen te verdienen; de voorgeschreven gebeden moeten echter voor elk der beide aflaten in het bijzonder verrigt worden.

Voor eenige jaren is er opnieuw eene belangrijke vergunning verleend ten behoeve van die personen, welke aim eene langdurige ziekte lijden. Daar deze zieken gewoonlijk slechts op de hooge feesten de h. Communie ontvangen, en niet in staat zijn, het voorgeschreven kerkbezoek te verrigten, zoo heeft onze h. Vader de Paus bij besluit van 18 September 1862 alle biechtvaders gemagtigd. om voor hen de h. Communie en het kerkbezoek met andere godvruchtige werken te verwisselen, zoodat die zieken den vollen aflaat kunnen verdienen, indien zij slechts met een waar berouw over hunne zonden het h. Sacrament der Biecht ontvangen en de hun opgelegde godvruchtige werken getrouw volbrengen. Deze vergunning echter geldt niet voor personen, die in eene communiteit leven, Zie de Katholiek, deel XL1II, bl. 53.

2) Gedeeltelijke ojlaten. noemt men die, waardoor slechls een gedeelte der tijdelijke straffen wordt kwijtgescholden. — De gedeeltelijke aflaten worden afgemeten naar de vroegere kerkelijke boete. Derhalve beteekent bijv. een aflaat van 7 jaren en 7 quadragenen of 7 maal 40 dagen de kwijtschelding van zooveel tijdelijke straf, als men zon kunnen afdoen, wanneer men 7 jaren en 7 maal 40 dagen lang volgens de oude kerkelijke regels boete gedaan had. Daar de Pausen bij het verkenen van aflaten den tijd der kerkelijke boete, welke in den regel niet boven de 20 of 30 jaren ging, van oudsher in aanmerking namen, zijn de aflaten van duizend of zelfs honderd duizend jaar van onechtheid verdacht, en worden ook door de meeste Godgeleerden voor onecht gehouden. — Meermalen is door de kerkelijke overheid tegen de verspreiding van aflaats-brieven, welke onechte aflaten bevatten, geijverd en opgekomen, doch niet altijd en overal met goed gevolg.

Ja, alle aflaten, waarvan de Paus zelf verklaard heeft, dat zij op die zielen toegepast kunnen worden.

Gelijk wij de geloovige zielen in het vagevuur door gebed, vasten en aalmoezen, alsmede door het h. Misoffer te hulp kunnen komen, zoo kunnen wij dit ook, door aflaten op haar toe te passen. Nooit is het tegenovergestelde gevoelen in de katholieke Kerk goedgekeurd. De jaarboeken der kerkelijke geschiedenis getuigen onder anderen, dat Paus Joannes VIII in het jaar 878, en Joannes IX in het jaar 900 aflaten voor de afgestorvenen verleend heeft. ¹) En toen Petrus van Osma, doctor in de godgeleerdheid aan de hoogeschool van Salamanka in Spanje, in de vijftiende eeuw zich vermeette te leeren, „dat „de roomsche Paus de straf des vagevuurs niet kan kwijtschelden,quot; verwierp de Aartsbisschop van Toledo, in overeenstemming met een groot aantal Godgeleerden, die stelling als „kettersch en Sixtus IT bevestigde die veroordeeling door eene eigenhandige Bulle in het jaar 1478. Desgelijks verwierp ook Leo X in de volgende eeuw de leer van Luther, (steil. 12.) „dat de aflaten den afgestorvenen niets baten,quot; en de geheele Kerk vereenigde zich daarmede. Toen verder omstreeks het einde der vorige eeuw de valsche Synode van Pistoja haar leedwezen uitsprak, dat men ook op de overledenen aflaten toepaste, verwierp Pius VI de leer dier Synode als valsch. roekeloos, vrome

ooren kwetsend, vol onbillijkheid jegens de Pausen en het gebruik en gevoelen der gansche Kerk.

Twee punten moet men echter hierbij opmerken: — 1.) dat niet alle aflaten zonder onderscheid op de geloovige zielen kunnen toegepast worden, maar slechts die, welke door den Paus als zoodanige verklaard zijn. Want de Paus alleen, als onbeperkte bestuurder van den geestelijken schat der voldoening van Christus en de üeiligen, kan bepalen, voor wie de aflaten, die hij daaruit put, moeten dienen, óf uitsluitend voor de medeleden van de strijdende Kerk , die de gestelde voorwaarden vervullen, hetgeen in den regel het geval is, óf wel dat zij door dezen op de medeleden der lijdende Kerk toegepast kunnen worden , waartoe als eene bijzondere gunst eene afzonderlijke verklaring noodig is. — 2.) Dat de aflaten op de geloovige zielen door de Kerk slechts hij wijze van voorbede kunnen toegepast worden. Daar de zielen der afgestorvenen niet meer aan de regtspraak der Kerk, maar slechts aan de regtspraak Gods onderworpen zijn, kan zij haar niet meer van de verdiende zondestraffen ontheffen, gelijk zij uit kracht van de sleutelmagt de geloovigen op aarde daarvan kan vrijspreken. Evenwel staat zij haar moederlijk regt, om haren lijdenden kinderen hulp te bieden, niet af. Niet alleen als voorbidster, maar ook als de door God aangestelde bestuurderes van den schat der voldoening van Christus en de Heiligen, treedt zij voor den eeuwigen Regter en biedt Hem uit dien rijken schat het losgeld voor de geloovige zielen aan , met het vaste vertrouwen, dat de Heer den losprijs aannemen en hare kinderen uit de pijnen van het vagevuur verlossen zal. En inderdaad, wie kan ge-looven, dat Jesus, de goddelijke Kegter, de aanbieding der Kerk, zijne geliefde bruid, van de hand zal wijzen, dat Hij hare moederlijke voorspraak onverhoord zal laten?

Kan er voor iemand, die in schulden is geraakt en elk oogenblik vreezen moet, dat hij tot af boeting daarvan in de gevangenis gevoerd zal worden, wel eene aangenamer tijding zijn, dan het berigt, dat er een rijk beer gevonden is, die zich bereid heeft verklaard zijne schulden te betalen ? Hoe hoog zou de schuldenaar die weldaad schatten, hoe verheugd van dat aanbod gebruik maken, hoe dankbaar jegens dien goeden heer, jegens dien uitstekenden weldoener zijn! Welnu, Christenen, wij zijn allen zonder uitzondering schuldenaars van de goddelijke Geregtigheid, welligt zelfs zeer groote schuldenaars. Elk oogenblik kan de dood ons overvallen en in den vreeselijken kerker van het vagevuur werpen, dien wij niet

verlaten voordat de laatste penning betaald is. En al zouden wij zelve geene straffen op ons getrokken, of door berouw en boetvaardigheid daarvoor voldaan hebben, toch kan het. zijn, dat ouze vader, onze moeder, een broeder, eene zuster, een vriend in het vagevuur onze hulp behoeft en inroept. Met welke vreugde, met welk een heiligen ijver moeten wij alzoo de leer van de aflaten hooren, die troostrijke leer, die ons kennis geeft van den oneindigen schat der verdiensten van Christus en de Heiligen en van de welwillende bereidvaardigheid der Kerk, welke dien voor ons en onze dierbare afgestorvenen opent'.' Hoezeer moeten wij ons beijveren, toegang te verkrijgen tot dien voor ons, zwakke menschen, zoo kostbaren schat, en het weinige doen, wat onze moeder de h. Kerk van ons vraagt, om door middel van de voldoening van Christus en de Heiligen onzen schuldbrief of dien van de geloovige zielen in het vagevuur te vernietigen P Ons eigen welzijn, het geluk van onze berainde overledenen en zelfs de dankbaarheid, welke wij aan God en de h. Kerk voor de onschatbare weldaad van den aflaat verschuldigd zijn, moeten ons aansporen, geene gelegenheid te verzuimen om voor ons en voor de geloovige zielen in het vagevuur aflaten te verdienen. — Daar de Kerk aan vele gebeden, die de ijverige Christen dagelijks herhaalt, en aan onderscheidene vrome werken, welke hij insgelijks eiken dag verrigt, rijkelijk aflaten gehecht heeft, is het gebruik om eiken morgen de meening te maken, alle gedurende den dag op gezegde wijze aangeboden aflaten te winnen, niet alleen hoogst voordeelig, maar ook als een bewijs van hoogschatting van den aflaat en van innige dankbaarheid voor die gunsten zeer aan te bevelen.

Het h. Oliesel is een Sacrament, in hetwelk de zieken door de heilige zalving en het gebed des Priesters in hunne ziekten en hunnen uitersten nood verligt en geholpen worden.

Gelijk de h. Kerk aan de wieg van het pasgeboren kind staat, om het door het h. Sacrament des Doopsels het bovennatuurlijk leven te geven, zoo plaatst zij zich ook bij het sterfbed van den herborene, om door een ander h. Sacrament zijn scheiden uit dit sterfelijk leven te verligten en hem tot de geboorte voor het onsterfelijk leven in den hemel voor te bereiden. Dat h. Sacrament is het laatste Oliesel. De h. Kerk

zalft hare kinderen eerst bij het h. Doopsel, vervolgens bij het b. Vormsel, den Priester bij de Priesterwijding, en ten laatste, bij het Sacrament des Oliesels, allen zonder onderscheid, die, in vermoedelijk gevaar van sterven zijnde, dit verlangen. Om deze reden wordt het ook genoemd „zalving der zieken „Sacrament der stervenden.quot; Bovendien noemt men het „ge-„zegende olie,quot; „hemelsche versterking,quot; eu bij de Grieken „olie met gebed,quot; — Dat het h. Oliesel een door Christus ingesteld Sacrament is, leert de h. Kerk uitdrukkelijk. Het Concilie van Trente (Zitt. 14. Can. 1. over het h. Oliesel) verklaart: „Als iemand zegt, dat het h. Oliesel niet waarlijk „en eigenlijk een Sacrament is, door Christus, onzen Heer, „ingesteld, maar slechts een door de Vaders aangenomen ge-,.bruik of eene menschelijke uitvinding, hij zij in den ban.quot;

Dit weten wij 1) uit de h. Schrift. — De h. Apostel Jacobus zegt: „Is er iemand onder u ziek, dat hij de Priesters „der Kerk bij zich roepe, en deze zullen over hem bidden, „en hem met olie zalven in den naam des Heeren; en het. ,,gebed des geloofs zal den zieke tot heil verstrekken, en de „Heer zal hem oprigten; en zoo hij in zonden mogt zijn, „zullen zij hem vergeven worden.quot; Op deze plaats spreekt de b. Jacobus duidelijk van een uitwendig, zigtbaar teeken, waaraan eene inwendige, onzigtbare genade verbonden is. Het zigtbare teeken is de zalving van den zieke met olie, vereenigd met het gebed des Priesters, die de zalving doet, eu als de daarmede verbonden genade wijst de Apostel in 't bijzonder aan de vergeving der zonden. God nu alleen is in staat, gelijk wij vroeger reeds hebben aangetoond, met een zigtbaar teeken eene onzigtbare genade te verbinden; God alleen kan aan die zalving met olie de kracht verleeneu, om de wonden der ziel te genezen, gelijk ook Hij alleen bij het uitgieten van het doopwater daaraan de kracht kan mededeelen, de vlekken der erfzonde en der dadelijke zonden in de ziel van den doopeling af te wasschen. Het h. Oliesel is alzoo door Jesus Christus ingesteld; de h. Jacobus heeft het, gelijk de Kerkvergadering van Trente leert, slechts verkondigd. — Zelfs de wijze, waarop de Apostel de zalving der zieken den geloovigen aanbeveelt, bewijst genoeg, dat er hier over eene niet van hem, maar van Christus voortkomende instelling, van een door Christus ingesteld en heilzaam gebruik sprake is. Hij raadt namelijk deze zalving niet enkel aan, maar schrijft ze voor en wel aan alle geloovigen, daar zijn brief tot allen gerigt was; ook wijst hij de Priesters, de gewone bedienaars der goddelijke geheimen,

als degenen aan, door wie deze noiidenvergevende zalving moet geschieden. Dit. alles kan hij echter slechts iu naam en op last van Jesus Christus voorschrijven, — Daaruit blijkt , dat de aangeduide zalving der zieken onderscheiden is van die, waarvan Marcus (VI: 13.) gewaagt, krachtens welke de leerlingen, die toen nog geen Priesters waren, wonderbare ' ligchamelijke genezingen deden. Die zalving tot herstelling

der ligchamen was, volgens de uitspraak van het Concilie van Trente, eene aanduiding der latere sacramenteele zalving tot heil der zielen; zij was eene voorafbeelding der laatste, gelijk het Doopsel van Joannes eene voorafbeelding was van het Doopsel van Christus, en geheel geschikt om de aan Christus geloovenden van het zien dier zigtbare weldaden langzamerhand te brengen tot het begrip der onzigtbare genadewerking van het Sacrament, dat later ingesteld zou worden.

2) Uit de bestendige lier der Kerk. — Gelijk wij reeds zagen, leert de Kerkvergadering van Trente uitdrukkelijk, dat .lesus Christus het h. Sacrament des Oliesels heeft ingesteld, en beroept zich ter bevestiging van die uitspraak op de „van „hand tot hand ontvangen apostolische overlevering.quot; (Hoofdst. 1.) Wij vinden inderdaad in de schriften der h. quot;Vaders, ¹) in de bepalingen en besluiten van vroegere Kerkvergaderingen, ²) in de oude liturgische boeken, waarin de wijze van toediening _{ der h. Sacramenten wordt aangegeven, ³) het gebruik vermeld,

om, naar het woord en voorschrift van den h. Jacobus, de zieken met olie te zalven. Datzelfde vinden wij eveneens in de levensgeschiedenissen der Heiligen, die de getrouwste spiegel, de onvervalschte uitdrukking zijn van het kerkelijk geloof en leven, ⁴) alsmede in de latijnsche zoowel als iu de grieksche Kerk, ja zelfs bij de Kopten en Jacobiten. En aan deze zalving S der zieken werd door de Kerk niet enkel, ja zelfs niet hoofd-

Origcncs, Hom. 2. over 3 Mos; Chrysoatoums, de saeerd. lib. 3; Inuocentius, 1. br. aan Decentius; Cesar van Arles, redev. 66 in app. ad s. August, serm. 265.

Zoo onder anderen liet tweede Cone, van Chalons in het j. 813 c. 48; van Aken j. 836 e. 4; van Mainz, j. 847 c. 26.

Bij wijze van voorbeeld noemen wij er hier slechts drie uit de zesde eeuw, namelijk van den li. Abt Eugendus, den h. Priester Tresanus en de h. Koningin Chlotildia. Van den h. Eugendus, omstreeks het jaar 510 gestorven, berigt een levensbeschrijver, die zijn tijdgenoot was, dat hij voor zijn dood de h. Olie heeft ontvangen. — De h. ïresanus liet bij het naderen van den dood „den „Priester bij zich roepen en ontving met innige ontroering en oot-„moed de olie der h. verzoening.quot; In het leven van de h. Chlo-tildis lezen wij, dat zij op den dertigsten dag harer ziekte door den Priester met de h. Olie gezalfd werd, Zie verder Chadon, JEistoire de Textreme-onction.

zakelijk de genezing des ligchaams, maar vooral de genezing van de ziel door vergeving der zonden als geheimvolle werking toegeschreven. Zoo spreekt Origenes van het h. Oliesel als van een middel om vergeving der zonden te erlangen. Chrysos-tomus beroept er zich op, om te bewijzen, dat de Priesters magt hebben, de zonden te vergeven, en stelt het met de h. Sacramenten des Doopsels en der Biecht op gelijke lijn. De oude en nieuwere Ritueelen, zoowel bij de Grieken als bij de Latijnen, bevatten onderscheidene gebeden om bovennatuurlijke kracht en genade, in 't bijzonder om vergeving der zonden. Het is derhalve buiten twijfel, dat de h. Kerk het gebruik der zalving van de zieken van oudsher als een zondenvergevenden, derhalve door Christus ingestelden ritus, als een h. Sacrament erkend, aanbevolen en toegediend heeft. Zoo noemt ook Inno-centius I het h. Oliesel „een Sacramentquot; en wel in denzelfden zin als de overige door Christus ingestelde Sacramenten. — Zelfs de geleerde Leiboitz, hoewel Protestant, verklaart in zijn systeem der Theologie onverholen; „Wat aangaat het laatste „Oliesel is er geene verdere uitweiding noodig; zoowel de „woorden der Schrift als de kerkelijke verklaring, waarop de „Katholieken zich met zekerheid verlaten, spreken er voor.quot;

De Priester zalft de vijf zintuigen van den zieke met de h. Olie en bidt bij elke zalving: „Door deze heilige zalving en „zijne allermildste barmhartigheid vergeve u God , wat gij door „het gezigt, het gehoor, enz. gezondigd hebt.quot;

Uit dit antwoord zien wij, wie de bedienaar, wat de vorm en de stof van dit Sacrament is.

1) De bedienaar is volgens de woorden van den h. Jacobus niemand anders dan de Priester. De dwaalleeraars der zestiende eeuw stelden in den bovenaangehaalden tekst in plaats van „Priesters der Kerkquot; de woorden „oudsten der gemeente,quot; en besloten daaruit, dat ook de leeken de door Jacobus voorgeschreven zalving der zieken kunnen verrigten. Daartegen verklaarde echter het Concilie van Trente uitdrukkelijk: „Wanneer „iemand zegt, dat de Priesters der Kerk (presbyteri), die „volgens de vermaning van den h. Jacobus moeten geroepen „worden om de zieken te zalven, niet de door den Bisschop „gewijde Priesters zijn, maar de oudsten in jaren van de ge-„meente, en dat derhalve de eigenlijke bedienaar van het h. „Oliesel niet de Priester alleen is, die zij in den ban.quot;

2) De atof van dit Sacrament is, volgens de leer van bet Concilie van Florence in het Decreet voor de Armeniërs, „olijfolie door den Bisschop gezegend.quot; Deze h. Olie verschilt

van die, welke vóór het Doopsel, en ook van het Chrisma_sdat na het Doopsel en bij het h. Vormsel gebruikt wordt; zij is bijna uitsluitend voor de zalving der zieken bestemd, en heet daarom ook „olie der zieken.quot; De Bisschop zegent deze, gelijk ook de andere olie, onder piegtige ceremoniën op Witten Donderdag, terwijl hij God bidt, dat zij tot heil des iigchaams en der ziel voordeelig moge zijn en degenen, die er mede gezalfd worden, van alle zwakheid, van alle smarten en ziekten bevrijde en tegen alle pogingen van den helschen vijand be-scherme.

3) De voorgeschreven vorm van het h. Oliesel is vervat in de aangehaalde woorden: „door deze heilige zalving, enz.quot; Terwijl de Priester die woorden spreekt, zalft hij met den in de h. olie gedoopten duim in den vorm van een kruis beurtelings de oogen, de ooren, den neus, den mond, de—bwet. de handen en voeteu van den zieke, en herhaalt bij elk zintuig de aangegeven woorden. — Die uitwendige zalving beteekent de inwendige zalving van den h. (leest, de geheimvolle mede-deeling der genade, die, gelijk de olie het ligchaam geneest en versterkt, de «iel van den zieke van hare gebreken bevrijdt en tot den laai sten gevaarlijken strijd de noodige kracht mededeelt. — De zalving geschiedt in den vorm van een kruis, „opdat wij wel weten,quot; zegt de h. Carolus Borromeüs (onderr. over het h. Oliesel) „dat deze gaven ons door de verdiensten „van het kruis en het lijden van Christus geworden, en opdat „wij in den strijd, welken wij tegen onzen vijand te voeren „hebben, ons van dit teeken bedienen en onze zintuigen „daarmede wapenen; verder opdat wij voor den regterstoel van „Jesus Christus het teeken des kruises medebrengen, om te „doen zien, dat wij onder de banier des kruises tot onzen „dood met moed gestreden hebben. — De vijf zintuigen van „den zieke worden gezalfd, wij zij veelal aanleiding tot zonde „en werktuigen tot volvoering van het kwaad zijn. Hoe vaak „komt niet de dood door de oogen in de ziel ? Hoe dikwerf „vindt de geest van onzuiverheid, godslastering en liefdeloosheid „door de ooren ingang in het hart? Hoe dikwijls streelt „de smaak ongeregelden eet- en drinklust; en de tong, het „orgaan der spraak, is zij niet „eene wereld van ongeregtigheid?quot; (Jacob. Ill: 6.) „Hoe vaak strekken zich de handen uit, en „bewegen zich de voeten naar het voorwerp der zonde ? Hoe „vaak brengen aangename geuren den geest tot den wellust ?quot; (Chrys. over de Gal. honfdst 5.)

Bij de toediening van het h. Oliesel zijn door de Kerk nog eenige ceremoniën en geneden voorgeschreven, die evenwel als er groot gevaar van sterven is, achterwege kunnen gelaten worden. Bij het binnentreden van de ziekenkamer wenscht de Priester den ziekeen

allen liuiegenooten den vrede met de woorden . „De vrede zij met „dit huia en met allen, die er in wonen.quot; Die groet herinnert aan het bevel, hetwelk Jesus zijnen leerlingen gaf, toen Hij lieu ter genezing der zieken uitzond: „Als gij in het huis ingaat, zoo groet „het, zeggende: vrede zij dezen huize.quot; (Matth. X: 12.) Daarmede treedt de Priester binnen als afgezant en plaatsbekleeder van den Heiland. Vervolgens gaat hij naar den zieke, geeft hem het kruisbeeld te kussen, besprenkelt daarna de kamer en de aanwezigen in den vorm van een kruis met wijwater en spreekt met den koninklijken Profeet: „Besproei mij met hysop en ik zal gereinigd worden; „wasch mij en ik zal witter worden dan de sneeuw. Erbarm O „mijner naar uwe groote barmhartigheid. Eere zij den Vader enz.quot; Als de zieke nog niet gebiecht heelt, dan wordt na deze voorloopige aanmaning de biecht afgenomen en het Allerheiligste toegediend mei. de woorden: „Ontvang broeder (zuster) de teerspijs van onzen Heer „Jesus Christus, die u beware van den kwaden vijand en u geleide ten „eeuwigen leven, Amen.quot; — Ku gaat de Priester over tot de toediening van het h. Oliesel. Hij begint met God hartelijk te bidden om den zegen voor den zieke en voor allen, die in huis zijn. „Zegen,quot; zoo bidt hij , „zegen onzen ingang, opdat in dit huis kome ongestoorde zaligheid, „goddelijke zegeu, onverdeelde blijdschap, vruchtbrengende liefde „en voortdurende gezondheid. Dal zich van deze woning verwij-„deren de booze geesten en alle onheil stichtende tweedragt; de „Engelen des vredes treden nader. Verheerlijk, o Heer! over ons „uwen h. .Naam en zegen ons bezoek.quot; Na deze en dergelijke gebeden wekt de Priester de aanwezigen op, voor den zieke de zeven boetpsalmen en de litanie van alle Heiligen of andere gebeden te bidden. Hij zelf strekt dan de regterhand over den zieke uit, maakt driemaal het h. kruisleeken over hem, zeggende: „In den „naam des Vaders en des Zoons en des h. Geestes worde in u „vernietigd alle magt van den boozen vijand door de oplegging „onzer handen en door de aanroeping van alle heilige Engelen, „Aartsengelen, Patriarchen, Profeten, Apostelen, Martelaars, Belij-„ders, Maagden en alle andere Heiligen Gods, Amen.quot; — Nadat de zalving heeft plaats gehad, doet de Priester andermaal verscheidene gebeden voor den zieke. In het bijzonder smeekt hij God. dat Hij hem zijne zouden vergeve, zijne ziel en zijn ligchaam geneze, hem bescherme, sterke en in de gewenschte welvaart aan de h. K.erk teruggeve. •— „Ten slotte,quot; zoo staat er in den fiomeinsche iUtueel, „kan de Priester, al naar den toestand van den persoon, door heil-„zame vermaningen hem opwekken, in den Heer te sterven en de „bekoringen van den duivel met kracht af te weren.quot; ¹)

Het h. Oliesel 1) vermeerdert de heiliguiakende genade. Dit heilzaam uitwerksel heeft het met alle overige Sacramenten

Bij de toediening van bet h. Oliesel behooren in de kamer van den zieke eene met helder lijnwaad gedekte tafel en daarop een kruisbeeld, twee brandende waskaarsen en wijwater gereed te staan. Verder moeten er watten of iets dergelijks bij de hand zijn, om de h. Olie van de gezalfde leden af te vegen; desgelijks een glas met gewoon water en een doek, opdat de Priester na de bediening zijne vingers kan zuiveren. Vooral zorge men, dat het vertrek behoorlijk gereiniga zij.

der levenden gemeen, en zeker is het, dat zulk eene vermeerde» ring, waaruit ook eene toeneming der goddelijke deugden van geloof, hoop en liefde, alsmede de glorie in den hemel voortkomt, in het laatste uur, in het oogenbiik van den laatsten, beslissenden strijd, van het grootste belang is en derhalve door eiken Christen, als van de hoogste waarde, begeerd moet worden.

2) Het vergeeft de dagelijksche zonden en ook die doodzonden, welke de zieke niet meer biechten kan. Daar het h. Oliesel een Sacrament der levenden is, moet men het in staaf van genade ontvangen. Indien nu de zieke zich van eene zware zonde bewust is, dan moet hij, alvorens het h. Oliesel te ontvangen, eerst biechten, of, als dit niet meer mogelijk is, ten minste een volmaakt berouw verwekken. Dit h. Sacrament is alzoo niet in de eerste plaats en eigenlijk ingesteld ter vergeving der doodzonden, maar tot vergeving der dagelijksche zonden, welke men niet verpligt is te biechten. Het kan echter gebeuren dat de zieke nog eene zware zonde op het geweten heeft, zonder zich die te herinneren, en dat hij bijgevolg, alvorens het h. Oliesel te ontvangen, niet vraagt om te biechten; eveneens kan het plaats hebben, dat hij zich wel van eene zware zonde bewust is en gaarne biechten wil, maar ten gevolge der ziekte niet in staat is, het te doen, ja zelfs zijn wil door geen enkel teeken kan te kennen geven, In zulke gevallen worden door het Sacrament des Oliesela de doodzonden kwijtgescholden, ofschoon de zieke, in weerwil zijner poging om oen volmaakt berouw te verwekken, sleclits een onvolmaakt berouw heeft. In dien zin zegt de Apostel Jacobus: „En zoo hij in „zonden mogt zijn, zullen zij hem vergeven worden,quot; en het Concilie van Trente: (hoofdst. 2.) „üe zalving des h. Geestes „neemt de misdrijven weg, die welligt nog niet zijn vergeven.quot;

3) Het neemt de overblijfselen weg van de reeds vergeven zonden. — Zoo luidt de uitdrukking van de Kerkvergadering van Trente. Zulke overblijfselen zijn eensdeels de tijdelijke straffen, welke door het h. Sacrament der Biecht niet altijd geheel worden kwijtgescholden, van den anderen kant de neiging ten kwade en de zwakheid van den wil, die als rampzalige gevolgen uit de bedreven zonden ontspruiten en niet tegelijk met deze worden weggenomen. Wat de tijdelijke straffen betreft, deze worden door het h. Oliesel niet als door een vollen aflaat geheel gedelgd, maar slechts naargelang der godsvrucht en boetvaardige stemming, welke de zieke heeft, meer of min kwijtgescholden. Met de neiging tot de zonde is het gelegen als met de begeerlijkheid, welke na de vergeving der erfzonde in den gedoopte achterblijft; zijn al de doodzonden door de Biecht vergeven, toch blijft de zondaar door den ontzenuwenden invloed , welke zij op zijne ziel hebben uitgeoefend, nog altijd

zwak en tot het kwaad geneigd. Hij is gelijk aan een mensch» die van eene doodelijke ziekte hersteld, maar nog niet volkomen genezen is, die derhalve nog altijd eene natuurlijke overhelling tot instorten in zich bespeurt. Het h. Oliesel nu voltooit de in de Biecht begonnen genezing der ziel, neemt door het verleenen van bijzondere genade de ongeregelde gehechtheid aan het aardsche, aan de goederen en vermaken der wereld van haar weg, keert het hart krachtig tot God en het hemel-sche. Daarom wordt ook het h. Oliesel door de h. Vaders en de Kerkvergadering van Trente als de voltooijiug der christelijke boetvaardigheid beschouwd.

4) Het sterkt in lijden en bekoringui, vooral in den doodstrijd. — De heilzame uitwerking van het h. Oliesel beschrijft de genoemde Kerkvergadering (hoofdst. 2) zeer schoon met de woorden: „Het h. Oliesel verlicht en versterkt de ziel van den „zieke, daar zij in hem een groot vertrouwen op de goddelijke „Barmhartigheid opwekt, waardoor hij, met moed vervuld, de ,,bezwaren en ongemakken der ziekte ligter draagt en de be-„koringen van den Satan gemakkelijker weerstaat.quot; Inderdaad heeft de Christen nooit zooveel behoefte aan bovennatuurlijke versterking en opwekking als in zijne laatste ziekte en in den doodstrijd. In de laatste ziekte heeft hij gewoonlijk te kampen met lijden van allerlei soort en zijne ziel wordt er geweldig door gedrukt. De zieke ziet, dat zijn leven ten einde spoedt; hij ziet al zijne hoop en plannen voor de toekomst verijdeld; hij ziet, dat hij weldra alles verlaten moet, wat hem lief en dierbaar is. Hij ziet de tranen zijner betrekkingen en vrienden, hoort hun weeklagen; hunne droefheid doorboort hem het hart. Daarbij komt de ligchamelijke smart, die als vuur in al zijne ledematen brandt en hem geen oogenblik rust laat. Hoe onontbeerlijk is hem dan de versterking van boven, om al daflijden met geduld en overgeving aan deu goddelijken wil te dragen! — Harder echter en meer gevaarlijk dan dit alles, is de strijd tegen de bekoringen, welke den zieke gewoonlijk bestormen. Het aandenken aan de bedreven zonden en aan de verbeurde genade, de gedachte aan het naderend oordeel en de onverbiddelijke gestrengheid van den alwetenden Eegter, de vrees voor de hel en de eeuwigheid harer kwellingen — dat alles verzwakt en ondermijnt zijn vertrouwen, vervult hem met onrust, met vreeze en moedeloosheid; alleen de kracht der genade is bij magte hem moed in te spreken en zijn hart voor vertwijfeling te bewaren. Doch gevaarlijker nog zijn in den doodstrijd de bekoringen van den helschen belager, die, wel is waar, altijd rondsluipt als een brieschende leeuw en zoekt, wien hij kan verslinden; maar nooit, zoo zegt het Concilie van Trente, (hoofdst. 1.) zoozeer al zijne krachten en zijne arglistig-

heid aanwendt, om ons in verwarring te brengen, het vertrouwen op de goddelijke Barmhartigheid weg te nemen en ons geheel ten gronde te rigten, als juist in dat alles-beslissend oogen-blik van onzen dood. Sterker echter dan de gansche hel is de genade van het h. Sacrament des Oliesels: daardoor zullen wij al onze vijanden overwinnen en rustig in den Heer sterven.

Het geeft dikwijls verligting in de ziekte en zelfs de gezondheid, als die ons ter zaligheid dienstig is.

Terwijl de overige h. Sacramenten uitsluitend tot heil der ziel zijn ingesteld, heeft het h. Oliesel, ofschoon niet hoofdzakelijk, toch op ondergeschikte wijze ook de welvaart des lig-chaams, de leniging der pijnen en de herstelling bijzonder ten doel. Zoo verstond en begreep men in de katholieke Kerk steeds de bovenaangehaalde woorden van den h. Apostel Jacobus. De gebeden, welke de Kerk bij de toediening van dit h. Sacrament, alsook bij de zegening van de olie der zieken verrigt, en reeds in de oudste tijden in het Oosten en Westen verrigt heeft, spreken dit geloof duidelijk en bepaald uit. Eveneens doet ook de h. Vader Cesareiis, Bisschop van Arles. Hij verwijt den Christenen, dat zij in hunne ziekte tot bijgeloovige middelen hunne toevlugt nemen, en toont hun aan, hoeveel beter en heilzamer het zou zijn, dat zij het Oliesel ontvingen en naar de uitspraak des Apostels daardoor niet alleen de gezondheid des ligchaams, maar ook kwijtschelding der zonden verkregen. Werkelijk leert ook de dagelijksche ondervinding, dat er bij zieken, na het ontvangen van het h. Oliesel, niet zelden eene opmerkelijke verligting en eene gelukkige wending der ziekte plaats heeft. — Evenwel is het wederkrijgen van de gezondheid des ligchaams niet een onmisbaar uitwerksel van het h. Sacrament des Oliesels, gelijk de instorting der genade, waardoor de ziel genezen wordt. Het lag niet in de plannen van Jesus Christus, ons een onfeilbaar behoedmiddel tegen den dood aan de hand te doen. W^Tel wilde de Heiland met het h. Oliesel de geheimvolle kracht verbinden, het ligchaam gezond te maken, doch enkel voor het geval, dat het ligchamelijk herstel tot de algeheele genezing der ziel of, gelijk het Concilie van Trente zich uitdrukt, „tot het heil der ziel voordeelig is.quot; in dat geval heeft het herstel de waarde en de beteekenis van eene bijzondere genade, welke, volgens de leer van den h. Thomas, ')

') Toen de h. Teresia gevoelde, dat haar laatste uur begoa te naderen, verlangde zij vurig, dat men haar met de h. Sacramenten zou voorzien. Naauwelijks hoorde zij het klokje, hetwelk de komst des Heeren in hare cel verkondigde, of zij begon met liefelijke stemme

aan al degenen, die dit h. Sacrament ontvangen, gegeven wordt, mits er van hunnen kant geen beletsel aanwezig zij. Zulk een beletsel kan, behalve het onwaardig ontvangen van het Sacrament, ook het gebrek aan geloof en vertrouwen zijn, zooals de roomsche Katechismus zelf aanmerkt, wijzende op Matth. XIII: 58, waar geschreven staat: „Hij (Christus) heeft aldaar niet „vele wonderteekenen gedaan, om huns ongeloofs wille.quot;

Aangaande de vragen 1) wie, 2) hoe, 3) wanneer, 4) hoe dikwijls men het h. Oliesel ontvangen moet, dient het volgende opgemerkt te worden.

1) Ieder Katholiek, die, tot de jaren van verstand gekomen en gevaarlijk ziek is, kan en moet het li. Oliesel ontvangen. — Hiervan zijn dus uitgesloten de kinderen, die het gebruik van hun verstand nog niet hebben. De reden hiervan is duidelijk. Dewijl namelijk dit h. Sacrament hoofdzakelijk is ingesteld tot zuivering der ziel van de bedreven zonden en hare droevige gevolgen, en zulke kinderen bij gebrek aan genoegzame onderscheiding tusschen goed en kwaad geenszins zondigen kunnen, volgt noodzakelijk. dat bij hen het eigenlijke doel der instelling niet bereikt kan worden en de vorm; „God vergeve u, wat

te zingen. In weerwil van hare groote zwakte rigtte zij zich toch van haar armzalig ziekbed op, en in de tegenwoordigheid van haren innig geliefden Verlosser vol godsvrucht de handen vouwende, riep zij in blijde verrukking en met onbeschrijfelijke liefde uit: .,Zoo ia „dan eindelijk het uur gekomen, waarnaar ik zoo lang verlangend ..heb uitgezien! O mijn Heer en mijn Bruidegom, ik zal D dan einde-„lijk aanschouwen en bezitten! Het is tijd, o God ! dat ik uit dit leven „scheide, uw allerheiligste wil geschiede!quot; Nu ontving zij met de meeste godsvrucht sn- den diepsten eerbied, als door hemelsche lichtstralen omgeven, het Allerheiligste. Hierop betuigde zij haren har-telijken dank bijzonder daarvoor, dat de Heer haar als eene dochter zijner h. Kerk had aangenomen, dat het haar vergund was, iu den schoot van zulk eene moeder den laahsten adem uit te blazen. Met een diep gevoel herhaalde zij telkens de woorden: „Ja gewis, ik „sterf als eene dochter der katholieke Kerk.quot; Terstond verootmoedigde zij zich echter weêr, verwekte een berouw over hare zonden en sprak dikwijls: „O Heer! verstoot mij niet van uw aanschijn, „een vermorzeld en ootmoedig hart zult Gij niet versmaden — ik „hoop op mijne zaligheid om de verdiensten van onzen Zaligmaker „Jesus Christus.quot; Hij de toediening van het h. Oliesel antwoordde zij op alle gebeden, sprak vervolgens andermaal hare dankzegging, dat zij eene dochter der katholieke Kerk was, en nam toen het beeld van den gekruisigden Heiland weêr ter hand, waarbij haar hart door liefde geheel gewond scheen on haar gelaat van het vuur van heilig verlangen naar den hemel straalde. Éindelijk was zij in eene verhevene beschouwing verdiept, inwendig voortdurend met haren goddelijken Bruidegom bezig en bleef wonderbaar kalm tot haar laatste oogenblik. (Stögers Pilgerreise.)

Mogten ook wij eenmaal in eene zoodanige stemming de laatste h. Sacramenten ontvangen!

,,gij., . misdaan hebtquot; op hen niet van toepassing is. Alle kinderen daarentegen, die in staat zijn zonde te doen, kunnen het h. Oliesel ontvangen, zelfs wanneer zij niet genoegzaam onderwezen geacht worden om te biechten en te communi-ceeren. Volwassenen, die hun geheele leven door aanhoudend vau hun verstand beroofd waren, zijn om dezelfde reden als de kleine kinderen niet bekwaam dit Sacrament te ontvangen. Degenen echter, die een verlangen naar dit h. Sacrament gehad hebben, of van wie men redelijkerwijze kan veronderstellen, dat zij het zouden begeerd hebben, als zij de gevaarlijkheid van hunne ziekte oenig/.ins vermoed hadden ; verder degenen, die teekenen van berouw gegeven hebben, mag men het toedienen, zelfs als zij de spraak en het gebruik hunner rede verloren hebben. — Geëxcommuniceerden, onboetvaardigen en zij, die op het oogenblik zeiven, dat zij eene ontwijfelbaar zware zonde begingen, het gebruik van hun verstand verloren en niet teruggekregen hebben, mag men het h. Oliesel niet toedienen; want bij hen kan men de boetvaardige stemming, welke tot het ontvangen van dit Sacrament vereischt wordt, redelijkerwijze niet veronderstellen. — Het h. Oliesel mag evenmin toegediend worden aan hen, die, gezond zijnde, zich aan een waarschijnlijk doodsgevaar blootstellen, wanneer zij bijv. aan het vechten gaan in deu oorlog, eene gevaarlijke zeereis ondernemen, enz. of op het punt staan van gevounisd te worden. De woorden des Apostels ; „is er iemand onder u _nziekquot; bewijzen duidelijk genoeg, dat dit Sacrament slechts voor de zieken is ingesteld. Hierbij dient echter opgemerkt te worden, dat niet elke ziekte zonder onderscheid regt geeft om het h. Oliesel te ontvangen. De ziekte moet bedenkelijk, met een waarschijnlijk gevaar van sterven verbonden zijn. Dit blijkt uit de verklaring van het Concilie van Florence: (Decreet voor de Armeniërs) „het h. Oliesel zal alleen aan zieken, wier dood „te vreezen is, worden toegediend.quot; Tn overeenstemming daarmede leert ook het Concilie van Trente, (hoofdst. 3.) dat het h. Oliesel moet worden ontvangen door zieken, bijzonder door degenen die zoo gevaarlijk liggen, dat zij zich aan het einde van hun leven schijnen te bevinden. De uitdrukking „bijzonderquot; duidt aan, zooals de h. Ligorio (verklaring van het Cone, van Trente) opmerkt, dat men aan hen, die gevaarlijk ziek zijn, het h. Oliesel ook dan mag toedienen, als het naaste gevaar van sterven nog niet aanwezig is. — Grijsaards, wier levenskracht zigtbaar afneemt, wier dood men derhalve dagelijks verwachten en duchten moet, kunnen, ook wanneer er geene andere ziekte bijkomt, het h. Oliesel ontvangen, daar zulk eene toenemende zwakte, door de hooge jaren veroorzaakt, zelve eene gevaarlijke ziekte is.

Uit bet gezegde zien wij, wie bet h. Oliesel oiitvangeu kan. Als men nu de bovenaangeduide en zoo heilzame uitwerkselen et van gedenkt en behartigt, zal het ongetwijfeld een ieder duidelijk zijn, dat degenen, die het h. Sacrament ontvangen kunnen, het ook ontvangen moeten. Zou het niet eene strafwaardige verwaarloozing zijn van zijne eigene geestelijke en lig-chamelijke welvaart, eene onverantwoordelijke krenking van het gebod der christelijke liefde tot zich zalven, als men in dat laatste, allesbeslissende oogenblik, wanneet bet lot der eeuwigheid op het spel staat, verzuimde gebruik te maken van dit door Christus ingestelde genees- en versterkingsmiddel ? Zou zulk een trage Christen de nederlaag in den laatsten strijd niet aan zich zeiven, aan zijne eigen nalatigheid moeten toeschrijven ? Zeer teregt vermaant alzoo het Concilie van ïrente, dat men geenszins gehoor mag geven aan degenen, die, tegen de zoo duidelijke uitspraak van den Apostel in, leeren, dat de h. Zalving geen gebod van God is, of dat ze door de geloovigen zonder zonde kan geminacht worden. En elk ijverig Christen zal van ganschet harte zich vereenigen met het woord dier door God verlichte vergadering: „De verachting van een zoo verheven Sacrament „kan niet zonder groote zonde, zonder eene zware beleediging „van den h. Geest zeiven geschieden ''

2) Men moet liet h. Oliesel ontvangen, a) in staat van genade en derhalve, zoo het mogelijk is, te voren biechten of ten minste een volmaakt berouw verwekken. — Daar het h. Oliesel een Sacrament der levenden is, begrijpt men van zelf, dat, als iemand zich in staat van doodzonde bevindt, op hem de strenge verpligting rust, voor het ontvangen van dit Sacrament zijne Biecht te spreken, of, ingeval dit niet mogelijk zou wezen, naar vermogen te trachten, door een volmaakt berouw zijne ziel te zuiveren en in staat van genade te brengen. — V) Met geloof, hoop, liefde en overgeving aan den goddelijken wil. — Gelijk in 't algemeen alle Sacramenten, zoo brengt ook bet h. Oliesel des te rijker vruchten van genade voort, hoe inniger de godsvrucht, hoe gioeijender de ijver, hoe beter met één woord de voorbereiding van den zieke is. Daarom moet hij zich beijveren, met een levend geloof de heilaanbrengende en sterkende kracht van dit h. Sacrament wel te begrijpen en bij de komst des Priesters in zijn hart herhalen: „o Heer, ik ge-„loof; indien Gij wilt, kunt Gij mij gezond maken!quot; Eveneens moet hij eene akte verwekken van vast vertrouwen, dat Jesus Christus de barmhartige Samaritaan, door de h. Zalving de wonden zijner ziel genezen en ook aan het ligchaam de gezondheid zal terug geven, als dit tot zijne zaligheid voordeelig en noodzakelijk is. Verder moet zijn hart van liefde voor Jesus branden, voor Jesus, die als hemelsche geneesheer zijn ziekbed

nadert, om, waar menschelijke hulp niet meer voldoende is, goddelijke hulp te brengen, om door de verdiensten van zijn bitter lijden en zijnen dood, de smarten der ziekte te lenigen en de laatste oogeablikken te verzachten, of met de algeheele genezing der ziel ook die des ligchaams te schenken. Vooral moet de zieke, die het h. Oliesel zal ontvangen, hartelijke oefeningen van overgeving in den wil Gods verrigten, zich gaarne bereid verklaren tot alles, wat de goddelijke Majesteit in hare oneindige wijsheid en goedheid over hem moge besloten hebben, en met het oog op den Verlosser in den hof van Olijven voortdurend bidden en zuchten: „Vader, niet mijn, „maar uw wil geschiede,quot; — Ouder de zalving moet de zieke in den geest van ootmoed en met een vermorzeld hart bidden om vergeving van alle zonden, die hij door zijne vijf zintuigen bedreven heeft. Daarna danke hij God van gauscher harte voor de ontvangen genade van het h. Sacrament, en bevele hij zich bij Jesus, den Gekruisigde, en Maria, de moeder van smarte, aan, opdat zij hem bijstaan, die genade te bewaren en tot zijn eeuwig heil te gebruiken. Het is daarenboven zeer dienstig, dat de zieke gedurende den loop zijner ziekte, en vooral als zijn einde nadert, de akten der goddelijke deugden, alsmede van berouw, geduld, gelijkvormigheid van zijn wil met den goddelijken, enz. meermalen verwekke, en dat de aanwezigen hem daartoe aansporen en behulpzaam zijn.

3) Men moet het h. Oliesel, als het mogelijk is, ontvangen, terwijl men goed het gebruik der rede heeft en na de li. Teerspijze. — Biecht en Communie dienen, als de toestand van den zieke het toelaat, het h. Oliesel vooraf te gaan. Wel werd in vorige eeuwen de h. Communie dikwijls eerst ua het h. Oliesel gegeven, doch tegenwoordig is het een algemeen gebruik van de Kerk, eerst den zieke te laten communiceeren, allerwaarschijnlijkst omdat het h. Oliesel naar het gevoelen der Kerk het eigenlijke „Sacrament der stervendenquot; is, zooals ook het Concilie van Trente uitdrukkelijk zegt. Verder zou het soms kunnen gebeyren, dat de zieke gedurende de vrij lange ceremoniën en gebeden van het Oliesel het gebruik zijner verstandelijke vermogens verloor en bijgevolg de h. Eucharistie niet meer zou kunnen ontvangen.

Het Sacrament des Oliesels mag wel in zekere, bovenaan-geduide, omstandigheden ook toegediend worden aan degenen, die bewusteloos liggen, doch het lijdt geen twijfel, dat die zieken, die met volle bewustzijn zich godvruchtig tot het ontvangen van dit Sacrament voorbereiden, een onvergelijkelijk grooter geestelijk voordeel er uit trekken, dan degenen, die hun verstand reeds verloren hebben. Ja, in vele gevallen zal bij de laatsten het h. Sacrament geheel vruchteloos zijn, wan-

neer namelijk de veronderstelde voorbereiding tot het ontvangen er van inderdaad niet heeft plaats gehad. Dat gebrek aan voorbereiding is vooral bij die zieken te vreezen, die het ontvangen van het h. Oliesel tot het laatste oogenblik uitstellen. Met het Sacrament zelf wordt namelijk in den regel ook de Biecht, de ware bekeering des harten, verschoven, en het gebruik der rede gaat verloren, alvorens de zieke in de noodige stemming verkeert.

Vele Christenen wachten zoo lang mogelijk met heth. Oliesel gewis niet uit kwaden wil, maar enkel uit vrees voor don dood, wijl zij meenen, dat het met hun leven gedaan is, zoodra zij diit h. Sacrament ontvangen. Die meaning draagt volkomen het stempel van den helschen leugengeest, die er van oudsher op uit was, de geloovigen door de dwaaste voorspiegelingen van liet tijdig gebruik van dit onschatbaar heilmiddel af te houden. Wat nu leert ons de h. onfeilbare Kerk, onze beste, zelfs voor ons ligchamelijk welzijn bezorgde moeder, aangaande het h. Oliesel? Zegt zij ons niet integendeel, dat het h. Oliesel ook tot welvaart des ligchaams is ingesteld? Zou het niet eene groote zonde zijn, meer geloof te schenken aan de ingevingen van Satan dan aan de Kerk, de plaatsbekleedster van God op aarde? En zijn wij zelve er welligt niet getuigen van geweest, dat het ontvangen van het li. Oliesel den zieke rust en verlichting bragt? Is het bewustzijn, alles gedaan, alle genademiddelen , welke de Heiland voor den tijd van zware ziekte aanbiedt, aangewend te hebben, niet reeds een zoete troosl, een voorwerp van onuitsprekelijke geruststelling voorden zieke? Getuigen niet zelfs andersdenkende geneesheeren, dat de inwendige kalmte en geduldige overgeving aan den goddelijken wil, door de kracht van dit Sacrament verkregen, niet alleen de pijnen der ziekte dragelijker maken, maar ook dikwijls bewerken, dat de natuurlijke geneesmiddelen beter helpen, en soms de ziektestof verplaatsen en overmeesteren? Ja waarlijk, als de zieke, in plaats van vroegtijdig het door God ingestelde hulpmiddel te gebruiken, daarmee wacht, tot hij zonder wonder niet meer genezen kan, dan zal waarschijnlijk de dood volgen, niet omdat hij het h. Oliesel ontvangen, maar welligt omdat hij het te laat ontvangen heeft. God toch zal zeker het allerminst een wonder doen ten gunste van hem, die tot het laatste oogenblik uitstelt, zijnen wil te volbrengen. En wanneer overigens de ziekte waarlijk doodelijk is; als het in Gods onveranderlijke raadsbesluiten ligt, dat de zieke niet herstelle, wat kan hij dan beter voor zich wenschen, dan niet alleen van de zoude, maar ook van hare overblijfselen bevrijd en tot den laatsten strijd met hemelsche kracht uitgerust, een zaligen dood te sterven? Deze nu zijn juist de genaden, welke het h. Oliesel hem verleent.— Zendt de goede God u eene zware ziekte toe, stel dau niet het

h. Oliesel uit tot het laatste oogenblik, anders toch zou de dood u kunnen overvallen en het u onmogelijk maken, den Priester te laten roepen ')

4) Aangaande de vraag, hoe dikwijls men het li. Oliesel mag ontvangen, luidt het antwoord: in elke gevaarlijke ziekte mag men het eenmaal ontvangen; ook kan het in dezelfde ziekte herhaald worden . als het doodsgevaar voorbij is gegaan, maar zich opnieuw vertoont. — Zoo leeren de Godgeleerden algemeen en beroepen zich daarbij vooral op het Concilie van Trente (hoofdstuk .3) en op het Ritueel. Het uitwerksel van dit h. Sacrament duurt namelijk, volgens de leer va7i den h. Thomas, zoo lang voort, als het gevaar van sterven bestaat, wijl de zieke in dien toestand bijzondere versterking noodig heeft; is dat gevaar werkelijk voorbij en komt het later terug, dan mag ook het h. Oliesel herhaald worden, onverschillig of de ziekte, welke het gevaar van sterven medebrengt, dezelfde of eene andere, van de vorige onderscheiden, is.

') Een levendig geloof' aan liet h Sacrament des Oliesels en eeu vast vertrouwen op de geheimvolJe kracht er van zijn genoeg, om bij den zieke een vurig verlangen naar dat genademiddel op te wekken. Het volgende door Pater Vincenfius uit het militaire hospitaal van Oran (in Afrika) medegedeeld, stelt deze waarheid in het helderste licht. Een soldaat, wiens krachten door de tering langzamerhand waren gesloopt, toonde een heilig ongeduld om het h. Oliesel te ontvangen. Twee dagen nadat den zieke het h. Sacrament des Altaars was toegediend, zeide hij tot den Pater: „Wanneer ..zult gij mij toch het h. Sacrament geven, waarover gij mij onlangs „gesproken hebt. Gij weet wel, dat Sacrament hetwelk de zonden „vergeeft, de overblijfselen der zonde delgt . . Mijn God! ik heb „er den naam van vergeten.... Welnu, het Sacrament, dat helpt ,.om zalig te sterven.quot; — „Tk begrijp u. mijn vriend, gij wilt zeggen „het h. Sacrament des Oliesels.quot; — „Ja, juist dat.quot; — „Gij verlangt . alzoo het h. Oliesel te mogen ontvangen?quot; — „O ja, van ganscher „harte, opdat ik m^er en meer gezuiverd worde en waardig zij, voor „den goeden God te verschijnen. Ik wil het niet ontvangen met de „bedoeling om weer gezond te worden, maar teneinde de genade te „verkrijgen, de ziekte christelijk te dragen en zalig te sterven.quot; — „Wilt gij dan deze aarde verlaten?quot; — „Ja, ik verlang er naar; „wat toch zou ik in 't vervolg op aarde doen? Ik zou nog in staat „zijn, onzen lieven Heer andermaal te beleedigen. Is het niet beter, „dat ik thans van de wereld scheide. nn ik het geluk heb gehad, het „werk mijner zaligheid in orde te brengen en mijn geweten te zui-„veren?quot; — Ik beloofde hem liet h. Oliesel toe te dienen. Daags daarna ontving hij het in eene stemming, welke zijn brandend verlangen naar dit h. Sacrament verwachten liet. Zijne vreugde was nu volkomen. Hij uitte die door de volgende woorden, welke hij na den afloop met wonderbaren nadruk uitsprak: „Dank, vader, duizendmaal dank! o, nu kan ik getroost sterven. Ik heb mijn pligt „gedaan en hoop, dat de goede God zich over mij zal erbarmen.quot;' Weinige dagen daarna ontsliep hij kahn, eene medaile der onbevlekte Maagd in de hand houdende.

Niet altijd draagt de zieke de grootste schuld 4 dat het ontvangen van de laatste h. Sacramenten wordt uitgesteld tot het te laat is. Zeer dikwijls moet dat uitstel geschreven worden op rekening van hen, die den zieke omgeven, die, in plaats van hem op het gevaar, waarin hij verkeert, opmerkzaam te maken, hem aangaande zijn toestand bedriegen en valschelijk geruststellen. En dat gewetenloos bedrog noemt men liefde voor den zieke! Men vreest, dat de herinnering aan den dood, welke inderdaad gepaard gaat met de aanmaning om de laatste h. Sacramenten te ontvangen, den zieke te zeer zal ontstellen, de werking der natuurlijke geneesmiddelen verijdelen en een gevaarlijken keer aan de ziekte geven zal. Waarlijk eene wreede liefde, eene liefde, waarvoor de zieke weinig dankbaar zal wezen, ja, die hij welligt de geheele eeuwigheid door vervloeken en verwenschen zal; eene liefde als van hen, die een blinde naar een afgrijse-lijken afgrond zien loopen, zonder hem te waarschuwen, opdat ^hi.i er niet instorte. :— Is de zieke een ijverig Christen, dan zal het hem goed doen, het gevaar te kennen, waarin hij zich bevindt: eene akte van overgeving in Gods heiligen wil zal den schrik voor den dood, welke den menscb eigen is, verminderen, en de h. Sacramenten zullen den vromen zieke, gelijk wij reeds opmerkten, geheel en al gerust stellen. Is de zieke echter een laauw, nalatig of slecht Christen, dan is het des te meer noodzakelijk, er hem te goeder ure aan te herinneren, dat hij zijne rekening met, den liemel moet afsluiten en de genademiddelen der h. Kerk dient te gebruiken. Men stelle hem dan voor oogen, dat, zoo de gezondheid des lig-chaams tot zijne zaligheid dienstig is, er geen krachtiger middel bestaat, dan juist het door den goddelijken Heiland ingestelde h. Oliesel, vooral wanneer het bijtijds ontvangen wordt. Op die wijze wordt de onrust van den zieke weggenomen, het vertrouwen opgewekt en de zoo gevreesde kwade invloed van te groote opgewondenheid voorkomen of vernietigd. Daarenboven leert de ondervinding, dat juist degenen, die dit h. Sacrament het meest noodig hebben, door het waardig ontvangen er van in den regel het merkbaarst getroost en gerustgesteld worden. Overigens, is het niet duizendmaal beter, dat het, ligchaam sterft, dan dat de ziel voor eeuwig verloren gaat? Alleen vooroordeel en, welke den Christen onwaardig zijn, alleen onverschilligheid in zake van godsdienst of volslagen ongeloof kunnen de wortelen eener zoo wreede, onzinnige, moorddadige liefde zijn. God zal op den jongste n dag van zulke pligtvergeten ouders, kinderen, zusters de zielen van hunnen zoon, vader, broeder of zuster terug

vorderen ') — Verre, zij al/,00 van ons eene zoo verkeerde, zoo onchristelijke handelwijze. Is er iemand van de onzen gevaarlijk ziek, laten wij dan terstond den Priester dos Heeren, den plaatsbekleeder van Jesus Christus, roepen, opdat deze den zieke opmerkzaam make op het gevaar, waarin hij verkeert , zoo wij den moed en de geschiktheid misseir, dit op eene gonde wijze te doen. Volgen wij bet voorbeeld der zusters van Lazarus, Martha en Maria, die bij de ziekte van hunnen broeder naar Jesus zonden en Hem lieten zeggen: „Heer! zie, „dien Gij lief hebt, is ziek.quot; (Joan. XI: 3) Zorgen wij er tijdig voor, dat onze zieken met de laatste b. Sacramenten voorzien worden. Eene grootere liefde kunnen wij hmi niet bewijzen. 2) Pie liefde zal God dikwijls reeds hier op aarde

') Het ontbreekt niet aan voorbeelden, welke bet duidelijk bewijs leveren, dat God somwijlen reeds in dit leven degenen straft, die hunne betrekkingen verhinderen, te regten tijde dit b. Sacrament te ontvangen. Wij willen er slechts één aanhalen, dat wij in de levensgeschiedenis van den eerwaarrtigen Pater Philippus Jeningen, Priester der Societeit van Jesus, die in het jaar 1704 te Eillwangen in geur van heiligheid stierf, aantreffen. — Ëene burgervrouw was zwaar ziek, en het gevaar vermoedende, had zij gewenseht dat men Pater Philippns zou roepen, teneinde met diens hulp zich tot een goeden dood voor te bereiden. Haar echtgenoot had dit echter geweigerd, dewijl, zooals hij zeide, de ziekte niet zoo gevaarlijk was, maar de vrouw het zich slechts inbeeldde, omdat zij liever in bed lag dan werkte. De zieke zweeg en bad met vele tranen den goeden God, voor haar en het heil barer ziel te zorgen. Intussclien nam de ziekte toe, de krachten verdwenen, en plotseling bevond zij zich in doodstrijd. Nu gaat men in alle haast Pater Philippus roepen. Deze komt, roept volgens zijne gewoonte de h. Barbara, de .Beschermheilige der stervenden aan, en tegen alle hoop opent de zieke hare oogen, en spreekt hare Biecht. Het was evenwel alsof God dat wonder bijzonder wilde doen uitkomen; want onmiddellijk daarna geraakte zij weder, zonder het Allerheiligste en het h. Oliesel te kunnen ontvangen, in doodstrijd en stierf. — Naauwelijks was de vrouw overleden, of Pater .leningen wendde zich met grooten ernst en heilige verontwaardiging tot den man. „Gij,quot; dus sprak hij, ,,on-„tevreden echtgenoot, ook gij zult na drie dagen een lijk zijn. „Bereid u voor tot den dood, hij is niet ver vanu verwijderd.quot; Hij ging nu henen en liet de aanwezigen in de grootste verbazing achter. Den volgenden dag was de man nog gezond. Den dag daarop gevoelde hij eene ligte, naar het scheen met geen gevaar verbonden koorts. Den derden ochtend was de koorts echter zoo hevig geworden, dat ook de zieke alle hoop op herstel liet varen. Toen gingen hem de oogen open; bij liet den Pater roepen. Degene, die hem de straf voor zijne hardbeid had aangekondigd, zou, meende hij, ook het krachtigst voor hem bidden. Hij biechtte met een rouwmoedig hart en stierf, door den dienaar Gods voorbereid, nog denzelfden dag.

^a) Het volgende voorbeeld, hetwelk de h, Bernardus in de levensbeschrijving van den b. Malachiaa, Aartsbisschop van Armagh in Ierland, verhaalt, pleegde de h. Carolus Borromeüs aan te halen, om te bewijzen, hoe waakzaam en bezorgd men zijn moet, dat de

beloouen, door de gezondheid aan onze dierbaren terug te geven; maar gewis zullen wij daarvoor in den hemel de eeuwige dankbaarheid ondervinden van onze verheerlijkte broeders, die wede aan ous hunne zaligheid toeschrijven.

In liet tweede deel van ons werk, sprekende over de Kerk, hebben wij reeds gezien, aan wie Christus onmiddellijk het priesterschap heeft opgedragen, en ook, dat dit priesterschap niet moest ophouden met den dood der Apostelen, maar tot het einde der tijden voortduren. Daarom bepalen wij ons aangaande deze punten slechts tot het volgende,

Jesus Christus, de Middelaar tusschen üod en de menschen , is de eeuwige, door God den Vader zeiven aangestelde Hooge-priester volgens de orde van Melchisedech Het kruis op Golgotha was het altaar, waarop Hij zich zeiven den hemelschen Vader ten offer aanbood, door het storten van zijn h. Bloed de zonden

zieke bij tijds het li. Oliesel ontvangt. Wij kunnen daaruit tevens leeren, lioe hoog de Heiligen de genade van dit L. Sacrament op prijs stelden, en hoeveel leed liet ons doen moet, als wij op eenigerlei wijze de schuld zouden zijn , dat eeu zieke die genadé mist. — De gebeurtenis droeg zich loe als volgi. Kene in de buurt van het klooster Bangor wonende adellijke vrouw liet, in doodsgevaar vei-keerend. den h. Malaohias roepen. De dienaar Gods kwam, troostte haar met heilzame toespraken en maakte zich gereed, om de zieke het h. Oliesel toe te dienen De aanwezigen stelden hem echter voor, dat het beter was, daarmede tot den volgenden dag te wachten, opdat de zieke zich met meer zorg zou kunnen voorbereiden. De Heilige volgde, hoewel ongaarne, dien raad. Hij maakte het kruis-teeken over de zieke en begaf zich met zijne omgeving iu eene andere kamer. Het duurde niet lang, of het geheele huis geraakte in verwarring; men hoorde niets dan zuchten en weeklagen; de bedienden gaven door hun luid gesnik te kennen, dat zij hunne meesteres verloren hadden. Malachias vliegt naar de kamer van de zieke en vindt haar werkelijk dood. Zijne handen ten hemel hefl'ende geeft hij zich zeiven de schuld, dat de zieke zonder het h. Oliesel gestorven is. „Ik, ik heb misdaan,quot; zuchtte hij, „niet „zij, die gowenscht heeft, het h Sacrament te ontvangen.quot; Den ganschen nacht bleef hij bij het lijk, bad met diepe droefheid en maande ook de aanwezigen aan, hunne gebeden met de zijne te vereenigen. Bij het aanbreken van den dag verhoorde God het vurige smeeken van zijnen dienaar, die slechts bij ongeluk een misslag begaan had. De vrouw geeft teekenen van leven, opent de oogen, erkent en groet den h. Bisschop. De omstanders stonden verbaasd, en hunne smart was in vreugde veranderd. Malachias dankte God en deelde de zieke aanstonds het h. Oliesel toe, wel wetende, dat het h. Sacrament de zonden kwijtscheldt en het gebed des geloofs den zieke heil aanbrengt. De zieke genas, verrigtte de door den h. Bisschop haar opgelegde boete en stierf later een zaligen dood.

der wereld wegnam en de meuschen met zijnen vertoornden Vader verzoende. Niet tevreden, zich eenmaal op bloedige wijze opgeofferd en de vergeving der zonden bewerkt te hebben, wilde Hij tot het einde der tijden op onze altaren op onbloedige wijze zich ten offer brengen, voortdurend de verlosten door de verzoenende kracht van zijn bloed van de zonde verlossen eu heiligen. Om dit heerlijk plan van erbarmende liefde in zijn op aarde voor alle toekomstige tijden gevestigd zigthaar rijk, in de h. Kerk, ten uitvoer te brengen, verleende Hij, voor zijn heengaan tot den Vader, aan de Apostelen de magt, het onbloedige offer des Nieuwen Verbonds op te dragen en de zonden Ie vergeven, maakte hen tot zijne zigtbare plaatsbekleeders in het priesterschap, dat Hij tot dusverre persoonlijk op zigtbare wijze bekleed had ; door hunne priesterlijke handen wilde Hij voortaan zich voor ons opofferen, door hunne bediening de boeijen der zonde losmaken, genade en zegening schenken.— Dat zigtbaar op de Apostelen overgedragen priesterschap van het Nieuwe- Verbond mogt echter na hunnen dood geenszins ophouden, maar moest gelijk de Kerk, de bewaarster er van, voortduren tot het einde der tijden; in de plaats van de gestorven Apostelen moesten alzoo wettige opvolgers in het priesterambt treden en dit voortdurend door alle geslachten. Daarom moest het Concilie van Trente (Zitt. 28. Can. 1.) een ieder met den kerkelijken ban treffen, die beweert; „Er bestaat „in hel Nieuwe Verbond geen zigtbaar, uitwendig priesterschap.quot;

Overigens geeft de aard der zaak zelve oua regt, met groote zekerheid te besluiten tot het bestaan van een zigtbaar priesterschap in de door Christus gestichte maatschappij, de K.erk. JSooit en nergens was er eeue godsdienstige maatschappij zonder priesters, d. i. zonder zulke personen, die van ambtswege verpligt waren, voor de vereering der Godheid te zorgen en in 't bijzonder de vastgestelde, openbare offers op te draaen. De heidensche volkeren der oudheid; de Kgyptenareu, Chaldeërs, Persen, Grieken, Romeinen, Galliërs, Germanen, enz. hadden, zooais men zeker weet, hunne priesters, en ook heden nog vinden wij die bij de Chinezen, Japan-nezen. Indianen en andere heidensche volkeren. Het gezond verstand zelf gaf het den menschen in, dat de openbare eeredienst der Godheid, onder welke gestalte die zich ook mogt voordoen, in handen van bepaalde, daartoe uitgekozene en der Godheid bijzonder toegewijde personen gesteld moest zijn, opdat deze op eene t'opaste en waardige wijze geregeld en gehouden zou worden. Scherp ge-teekend zien wij de inrigting van een zigtbaar priesterdom vooral bij het volk van Israël. De patriarchen waren er in hunuen tijd, als de hoofden van hun gezin, de priesters van.

Toen later die patriarchale familiën een talrijk volk geworden wuren, beval de Allerhoogste, die zich gevvaardigde af te daten, om het wetten te geven, dat er een eigen priesterdom moest zijn rooide viering van de voorgeschreven godsdienst. Aaron en zijne nakomelingen werden tot priesters verkozen en gewijd, eene instelling, welke tot het einde van het Oude Verbond heilig gehouden werd,—

Zon het na dat alles niet hoogst ongerijmd zijn, aan te nemen of te beweren, dat Jesus (Jhristua in zijne h. Kerk geen zigtbaar priesterdom heeft ingesteld? Zou dan in de christelijke Kerk alleen, tegen het gezond verstand in, een elk voor zich zeiven en niemand voor het geheel Priester zijn? Zou alleen de volmaaktste godsdienst het voorregt missen, de godsdienstige handelingen door daartoe bepaalde en gewijde personen verrigt te zien? Zou in de christelijke godsdienst, welke, zooals wij vroeger hebben aangetoond, het heiligste en verhevenste Offer bezit, de eerste geloovige de beste de magt en het regt hebben, het God op te diagen? Zou Jesus Christus als Priester volgens de Orde van Melchisedech het priesterschap van Aaron wel afgeschaft, maar geen nieuw in deazelt's plaats gesteld hebben? Hoe kan dan de Kerk van het Nieuwe Verbond de voltooijing der Kerk van het Oude Verbond zijn ? En hoe wordt dan de voorspelling van den Profeet Isaïas (LXVI: 22.) vervuld, dat de Messias aan het verloste geslacht eigen priesters en levieten geven zou ? — Christus heeft alzoo, moeten wij aannemen, in zijne Kerk inderdaad een eigen zigtbaar priesterschap gesticht; Hij heeft niet aan alle geloovigen zonder onderscheid dezelfde geestelijke magt geschonken, niet aan alle, maar slechts aan eenige daartoe uitverkorenen, zijn leer- en herdersambt, maar ook zijn priesterambt toevertrouwd, met het verlangen, dat het door deze aan andere, uit den leekenatand verkozenen, zou worden overgegeven en zoo in hunne opvolgers voortduren tot het einde der wereld. Dit feit zien wij niet enkel in de h. Schrift duidelijk opgeteekend, gelijk bij het negende artikel des geloofs werd aangetoond; maar het wordt ook bewezen door de oudste kerkelijke gedenkteekenen en geschiedkundige oorkonden. Ten allen tijde, van Christus en de Apostelen af tot heden toe, zien wij in de geheele, over den ganschen aardbodem verspreide Kerk, in het oosten zoowel als in het westen, een eigen priesterdom, scherp onderscheiden van de overige geloo-vigen, van de leeken: een prieaterdom, welks leden het alleen toekomt, het h. Offer op te dragen, de zonden in Christus' naam te vergeven; een priesterdom, tot hetwelk alle geloovigen zich moeten wenden, om de Sacrarqenten, de leer des heils en geestelijke leiding te ontvangen. Deze leer heeft de h. Ignatius, Bisschop van Antiochië, uit den mond der Apostelen vernomen en nadrukkelijk voorgesteld in zijne vele brieven aan de geloovigen van Magnesië, Smyrna, enz. Alle Christenen moeten hunne Bisschoppen volgen en hpn onderdanig zijn als aan Jesus Christus, en den Priesters als aan de Apostelen; zonder den Bisschop en de hem ondergeschikte Priesters mag niets geschieden, wat betrekking heeft op de godsdienst, geen feest gevierd en geen liefdemaal gehouden worden; slechta uit hunne handen mogen zij de h. Eucharistie ontvangen.

Het is derhalve duidelijk en uitgemaakt, dat in de Kerk van Christus de priesterlijke waardigheid en magt van de Apostelen op hunne wettige opvolgers niet slechts overgaan moest, maar ook werkelijk overging, en dat bijgevolg het prieslerschap door nlle christelijke eenwen heen is voortgeplant en tot het einde der eeuwen zal blijven bestaan. I 'e wijze dier voortplanting van het christelijk priesterschap of het middel, waarvan de Apostelen en hunne opvolgers in het bisschoppelijk ambt zich bedienden, om die voortplanting te bewerkstelligen, zullen wij thans aangeven.

Het is een Sacrament, waarin de bedienaars der Kerk de noodige magt en genade ontvangen, om hun ambt behoorlijk waar te nemen.

Door de h. priesterwijding ontvangt de tot Priester uitverkorene de priesterlijke magt, welke de Heiland op de Apostelen heeft overgedragen, die magt namelijk, welke hem in staat stelt, door de woorden der Consecratie in de h. Mis brood en wijn in het ligchaam en bloed des Heeren te veranderen, en den rouwmoedigen zondaar in Christus' plaats de zonden tc vergeven. Het Prieste^chap is alzoo, volgens de katholieke leer, een Sacrament door Christus zeiven ingesteld tot het mede-deelen van de priesterlijke magt en de genade om dat verheven ambt op eene Gode welgevallige wijze te bekleeden, en zoo is het van zelf middel om het zigtbare priesterdom van het Nieuwe Verbond in zijne Kerk voort te planten. Derhalve zegt de Kerkvergadering van Trente: (Zitt. 23. Can. 3.) „Wanneer iemand „beweert, dat het Priesterschap of do h. Wijding niet waarachtig en eigenlijk een Sacrament is, door Christus onzen Heer „ingesteld , of dat het slechts eene raenschelijke uitvinding is, „uitgedacht door menschen, die in de kerkelijke zaken onkundig „zijn , of dat het eene bloote ceremonie is, teneinde bedienaars „van het goddelijk woord en de Sacramenten uit te kiezen, „die zij in den ban.quot;

Het bewijs, dat het Priesterschap in de katholieke Kerk niet, zooals de dwaalleeraars begeren, eene bloote ceremonie en menschelijke uitvinding, maar werkelijk pen door Christus zelven ingesteld Sacrament is, levert ons het reeds aangehaalde en bewezen feit, dat Christus, onze Heer, voor alle toekomende tijden een zlgtbaar priesterschap ingesteld en de Priesters met de magt, om het allerheiligst Offer op te dragen en do zonden te vergeven, heeft uitgerust. Immers, zal het priesterschap zigtbaar zijn, dan moet ook op dengene, die tot Priester is uitverkoren, deze op zich zelve onzigtbare magt om te con-sacreeren en de zonden kwijt te schelden, op eene of andere door de zintuigen waar te nemen wijze, door het een of ander zigtbaar, de onzigtbare magt aanduidend teeken overgedragen worden, opdat de gewijde zeker zij, dat hij waarlijk die magt ontvangen heeft, en opdat ook het volk hem als Priester erkennen en van de leeken onderscheiden kan. Onmogelijk kon echter eenige menschelijke overheid aan eene of andere ceremonie of aan een zigtbaar teeken de aangegeven priesterlijke magt hechten, daar deze ongetwijfeld grooter is, dan zelfs de kracht om dooden tot het leven op te wekken; dit yermogt alleen Qod, de Alin^gtige. Yandaar dat de h. CJirysostomus (over

het Priesterschap boek. 3. N'. 1,1 schrijft : „Het priesterschap „wordt wel op aarde uitgeoefend, doch volgens zijn rang te „regt onder de hemelsche waardigheden gesteld; want noch eeti „mensch, noch een Engel, noch een Aartsengel, noch eenige „geschapen magt heeft dit ambt gesticht; de b. Geest is het, „die schepselen, welke nog in het vleesch leven, daartoe be-„kwaam maakt.quot; — Daar het al//00 van den eenen kant vast staat, dat alleen God het geven van de priesterlijke magt aan een zigtbaar (eeken verbinden kan, en dat van den anderen kant zulk een teeken voor de door Christus gewilde voortplanting van het priesterschap volstrekt noodzakelijk was, mogen wij, alle andere bewijzen daargelaten , met het volste rest besluiten , dat de Godmensch werkelijk zulk een teeken heeft vastuesteld , en dat dit, in de Kerk te vinden en bij het overdragen der priesterlijke waardigheid in gebruik moet zijn. Wij vinden echter in de Kerk geen ander zigtbaar teeken , waaraan die mededeeling van goddelijke magt en genade toegeschreven wordt, dan de priesterwijding, welke, gelijk later zal aangetoond worden , reeds door de Apostelen werd verrigt, en zoowel in de oostersche als in de westersche Kerk van oudsher in gebruik is, om degenen, die deze wijding ontvangen, van de leeken te onder scheiden en bij de piiesterschap in te lijven.

Het Priesterschap alzoo is een door Christus Jesus ingesteld , een waar en eigenlijk Sacrament van het Nieuwe Verbond. Inderdaad noemen ook de h. Vaders Leo en Gregorius de Groote het Priesterschap eenvoudig Sacrament; anderen , bijv. Ambrosius en Gregorius van Nyssa, schrijven er eene onzigtbare genadewerking aan toe, gelijk alleen een Sacrament die heeft; weder anderen, namelijk Hieronymus en Augustinus leeren duidelijk, dat het zoowel een Sacrament is als het Doopsel, en de laatstgenoemde merkt uitdrukkelijk aan, dat „niemand dit betwijfelt.quot; (Boek 2. tegen Parmen. bfst. 13.)

In de magt 1) brood en wijn in het ligchaam en bloed des Heeren te veranderen, en 2) de zonden te vergeven.

De magt, brood en wijn in zijn h. ligchaam en in zijn h. bloed te veranderen of het heilig Offer des Nieuwen Verbonds op te dragen, verleende Christus aan zijne Apostelen bij het laatste Avondmaal met de woorden: „Doet dit tot mijner gedachtenis de magt om de zonden te vergeven, gaf Hij na zijne verrijzenis, toen Hij over hen blies en sprak: „Ontvangt den heiligen „Geest. Wier zonden gij zult vergeven hebben, dien zijn zij „vergeven,quot; enz.

vollen eu eigenlijken zin des woords Priesters, en gelijk zij, zijn liet allen, die liet h. Sacrament des Priesterschaps ontvangen hebben, dewijl hun daardoor die dubbele magt is medegedeeld. De magt van te consacreeren is zeker niet onderscheiden van die, om hot h. Misoffer op te dragen, daar, zooals vroeger is aangetoond, hot wezenlijke van het Misoffer juist in de Consecratie bestaat, en de volmagt der zondenvergeving, welke den Priester is geschonken, strekt zicli niet alleen uit tot de vergeving der zonden door het h. Sacrament der Biecht, maar nok tot die, welke in het Sacrament des Oliesels plaats vindt en als het ware eene vervollediging der eerste is. — In die tweevoudige magt stelt liet Concilie van Trente het wezen van het Priesterschap des Nieuwen Verbonds, als zij (Can. 1.) verklaart, dat er in het Nieuwe Verbond „een zigtbaar, uit-„wendig priesterschap ol' de magt bestaat, het waarachtig „ligchaam en het waarachtig bloed des Heeren te consacreeren „en op te oft'eren, alsmede de zonden te vergeven ol' te hou-„den.quot; Gewis behooren behalve de opdragt van het h. Üfl'er en de vergeving der zonden nog vele andere geestelijke handelingen tot het ambt van den Priester, De Priester doopt, zegent, reiki de h. Communie uit, verkondigt het woord Gods, staat aan het hoofd van eene christelijke gemeente, enz. volgens den last, hem door zijnen Bisschop opgedragen. Doch de volmagt tot deze en dergelijke handelingen is hem gedeeltelijk met de magt om te offeren en de zonden te vergeven reeds medegedeeld, want zij zijn gevolgen van die magt, deels zijn deze van dien aard, dat zij in zekere gevallen ook door degenen, die niet Priester zijn, verrigt kunnen worden. Zoo kan in geval van noodzakelijkheid ook de leek doopen.

Zijn er ook bij hel h. Priester schap zvjlbare leekeneu, welke de mededeeling der onzigtbare magt en genade aanduiden ?

Ja, onderscheidene teekenen: bijv. do oplegging der handen en de woorden van don Bisschop, het toereiken van brood en van den kelk met wijn.

Over die oplegging der handen, als een uitwendig teeken der wijding, spreekt de h Schrift op vele plaatsen. De Handelingen der Apostelen vermelden (Hoofdst. XIIE: 3) de wijding van Saulus en Barnabas met de woorden: „Zij (de hoofden der „Kerk van Antiochië) baden en legden hun de handen op en de h. Paulus schrijft aan zijn leerling Tiinotheüs: (ii Br. 1: ti) „Ik vermaan u, dat gij de genadegave Gods weder „opwekt, welke in u is door de oplegging mijner handen.quot; ¹)

Opmerkenswaardig is ook de plaats in den eersten brief aan Timotbeüs: „Leg niemand voorbarig de handen op;quot; want duidelijk vermaant de Apostel hier den Bisschop, slechts aan diegenen de h. Wijding toe te dienen, die vooraf bewijzen hebben gegeven, dat zij het waardig zijn. — De oplegging der handen had bij de priesterwijding ten allen tijde plaats. Tegenwoordig heeft er zelfs meer dan eene handenoplegging plaats. Terstond bij het begin der plegtigheden legt do Bisschop zwijgend beide handen op het hoofd van eiken wijdeling en na hem ook de aanwezige Priesters. Daarna strekt de Bisschop en eveneens de Priesters de regterhand over allen nit, en hij alleen spreekt met luider stem een gebed, om de volheid van hemelsche gaven over de wijdelingen af te smeeken, teneinde zij de pligten van het priesterambt heilig en getrouw mogen vervullen. Aan het einde der h. Mis, welke de pasgewijden met den wijdenden Bisschop lezen, legt deze weder beide handen op het hoofd van elk afzonderlijk en spreekt: „Ontvang den h. Geest; wier zonden gij zult vergeven hebben , „dien zijn zij vergeven, en wier zonden gij zult houden, dien „zpllen zij gehouden zijn.quot; — Behalve deze opleggingen der handen heeft men bij de h. Wijding nog andere hoogst ge-ceremoniën, bijv. de zalving van den duim en wijsvinger der regter- en linkerhand, welke het allerheiligst lig-chaam en bloed des Heeren zullen aanraken, alsmede van de palmen der beide handen met de h. olie. Hierbij bidt de Bisschop: „Wil, o Heer! wijden en heiligen deze handen door „deze zalving en onze zegening. Amen.quot; Daarna maakt de Bisschop het teeken des kruises over de handen van dengene, dien hij wijdt, en gaat voort: „opdat alles, wat deze handen „zegenen zullen, gezegend zij, en wat zij wijden zullen, ge-„wijd en geheiligd zij in den naam van onzen Heer Jesus „Christus.¹' — Niet minder rijk aan beteekenis dan de oplegging der handen is de aanbieding der heilige vaten. De Bisschop laat eiken wijdeling een kelk met wijn en water en eene pateen met eene hostie aanraken, en zegt: „Ontvang „de magt om God het offer op te dragen en missen te lezen, „zoowel voor de levenden als voor de overledenen, in den „naam des Heeren. Amen.quot; Welke van de bovenbeschreven handopleggingen met de daarmede gepaard gaande gebeden de wezenlijke materie en vorm ran dit Sacrament is, alsmede of ook en in hoeverre de zalving der handen en het overgeven der h. vaten met de daarmede gepaard gaande gebeden er toe behooren, heeft de Kerk niet bepaald; zij stelt zich tevreden met het eene zoowel als het andere uitdrukkelijk voor te schrijven. ¹)

De ceremoniën en gebeden, bij de Priesterwijding voorgeschreven , duiden niet alleen de mededeeling der priesterlijke magt aan, maar ook de bijzondere genade, ou de zware ver-pligtingen, welke op den Priester rusten, te vervullen en een vroom en heilig leven , overeenkomstig zijnen staat, te leiden. Over die genade spreekt de h. Paulus ter aaiigehaalde plaatse van zijnen brief aan Timotheüs, als hij hein vermaant „de „genadegave niet te veronachtzamen,quot; en „de genadegave weêr „op te wekken,quot; welke hij door de h. Wijding ontvangen heeft. Daarenboven spreekt zelfs ons verstand voor de mededeeling dier genade. Immers men kan nist anders van de goedheid en mildheid Gods verwachten, dan dat Hij dengeue, wien Hij eene bijzondere magt verleent, een bijzonder ambt opdraagt, ook de noodige genade geven zal om de verkregen magt goed te gebruiken, het opgedragen ambt naar behooren waar te nemen. En dit moet men des te meer veronderstellen van het priesterambt, hetwelk, volgens de uitdrukking der b. Vaders, zoo heilig en verheven is, dat zelfs de Engelen liet met vreeze en siddering op zich zonden nemen.

Keen, want evenals in het Oude Verbond het eigenlijk priesterschap door de ligchamelijke afstamming van Aaron zich voortplantte, plant het zicli in het Nieuwe Verbond niet anders dan door de wijding voort.

Door deze vraag en het antwoord komen wij in strijd met de bewering der dwaalleeraars, dat Christus geen bijzonder priesterschap gesticht heeft, dat door het h. Doopsel alle Christenen gezamenlijk en ieder op zich zeiven Priester zijn, naar de tot alle Christenen zonder onderscheid gerigte woorden van den h. Petrus: „gij zijt een koninklijk pries-„terdom.quot; — Om het verkeerde van die leer in het ware licht te plaatsen, moet men gelijk een inwendig en uitwendig offer, ook een inwendig en uitwendig priesterschap wel onderscheiden. Wat het inwendig priesterschap betreft, worden alle geloovigen zonder uitzondering door het Doopsel daaraan deelachtig en bijgevolg in zekeren zin teregt Priester genoemd, dewijl namelijk allen door het Doopsel verpligt zijn, innerlijke of geestelijke offers van geloof, hoop en liefde, van gebed en versterving den Heer te brengen. Dit, maar ook dit alleen , volgt uit de woorden van den h. Petrus: „gij „zijt een koninklijk priesterdom.quot; (1. II: 9.) Het voorafgaande vers : „Bouwt u zeiven, als levende steenen, op Hem ,;(op den hoeksteen Jesus Cliristus) tot een geestelijk huis, tot

„een heilig priesterdom, om geestelijke offers te brengen,quot; laat niet den minsten twijfel over. In denzelfden zin vermaant ook de Apostel (Kom. XII: 1.) de Christenen, „hunne lig-„chamen als een levend, heilig, Gode welgevallig offer aan „te bieden,quot; en sprak reeds de koninklijke Profeet: „Een „offer voor God is een vermorzelde geest.quot; (4: 19.) — Gelijk nu Christus behalve het innerlijk offer ook eer. uiterlijk zigtbaar offer, een offer in den eigenlijken en strengen zin ingesteld heeft, zoo heeft Hij ook een uitwendig, zigtbaar, een van de leeken onderscheiden priesterschap, ingesteld, om dat eigenlijk, zigtbaar offer van het Nieuwe Verbond den Heer op te dragen. Derhalve kan slechts deeene, die met dat priesterschap bekleed is, in den waren en eigenlijken zin „Priesterquot; genoemd worden. Door het geven van het inwendig, geestelijk offer heet alzoo de Christen Priester in denzelfden zin, als hij door het beoefenen der christelijke zelfbeheersching „koningquot; genoemd wordt, namelijk in een oneigenlijken zin. Deswege verbindt ook de h. Petrus het koningschap met het priesterschap en schrijft beide op gelijke wijze allen Christenen toe, als hij zegt; „Gij zijt een koninklijk priesterdom,quot; koningen en priesters tegelijk.

Van deu Priester in den eigenlijken zin schrijft de h. Paulus (Hebr. V; 1) „dat liij uit de menschen wordt genomen, roor mensehen „aangesteld in de zaken van God, om gaven en offers op te dragen „voor de zonden, d i. om het ambt van het uitwendig priesterschap waar te nemen. Dat onderscheid tusschen het uitwendig en inwendig, alzoo tusschen het eigenlijk en oneigenlijk priesterschap, was reeds in het Oude Verbond duidelijk zigtbaar. Ook toen was ieder door zijne inwendige offers van gehoorzaamheid, eerbied en liefde priester. Daarom sprak God op Sinaï tot het vergaderde volk van Israël: „Gij zult mij een priesterlijk koningrijk en een heilig volk „zijn.quot; (2. Mos. XIX: 6.) Niettemin stelde God te zelfden tijde met groote plegtigheid een eigenlijk priesterschap in, als Hij door'Mozes, zijnen dienaar en gezant, Aaron en diens zonen aan de dienst des altaars deed toewijden. (2. jVlos. XXIX. Dat priesterschap van Aaron plantte zich voort door ligchamelijke afstamming. De eerste inwijding in de woestijn c;old voor den geheelen stam; elke nakomeling van Aaron, die den bepaalden leeftijd had bereikt. trad terstond in de rijen der Priesters, terwijl elk ander huiten het priesterschap en de priesterlijke handelingen gesloten was. En God de Heer zelf hield die uitsluiting der leeken van de dienst des altaars zoo streng vast, dat Hij den koning Ozias, die zich verstoutte, den tempel des Heeren binnen te gaan, om wierook te branden op het reukaltaar, niet eene afzigtelijke, ongeneesbare melaatschheid sloeg en hem aldus tot straf voor zijne vermetelheid, zelfs van het gezellig verkeer met de menschen verwijderde. „Ozias werd melaatsch tot den „dag zijns doods, en woonde in een afgezonderd huis vol van „melaatschheid.quot; (2. Xron. XXVI: 21.) In het Nieuwe Verbond plant het. priesterschap, zooals wij boven reeds zeiden, zich niet door ligchamelijke, maar door geestelijke afstamming voort, wijl namelijk

de Bisschop op den wijdeling liet priesterschap, hetwelk door Christus ingesteld en 't eerst den Apostelen overgegeven werd, door middel der h. wijding overdraagt.

Alleen de Bisschop, die de magt ilaartoe door eene eigen wijding (de bisschopswijding) ontvangt.

Het, Concilie van ïrente leert uitdrukkelijk: (Zitt. XIII. Can. 7) „Indien iemand zegt, dat de Bisschoppen niet liooger „zijn dan de Priesters, of niet de magt hebben om te vormen „en te wijden, of dat de magt, welke zij hebben, hun met de „Priesters gemeen is, die zij in den ban.quot; Deze leer dei-Kerkvergadering wordt bevestigd zoowel door de li. Schrift als door de Overlevering en het bestendig gebruik der katholieke Kerk, desgelijks door de belangrijke omstandigheid, dat de oudste van de Kerk afgevallen sekten het gebruik om de Priesters alleen door hunne Bisschoppen te laten wijden , behouden hebben, zooals uit hunne liturgische boeken blijkt. Naar het getuigenis van de Handelingen der Apostelen (VI: 6) werden te Jerusalem de zeven uitverkoren mannen alleen door de Apostelen tot diakens gewijd; hoeveel te meer was de wijding der Apostelen niet noodzakelijk voor degenen, die tot. Priesters waren gekozen. Inderdaad leeren wij uit dezelfde geschiedenis der Apostelen, dat Paulus en Barnabas voor de christelijke gemeenten van Klein-Azië „Priesters wijdden.quot; De brieven van den eerste berigten bovendien, dat hij ïimotheüs tot Priester en Bisschop gewijd en hem, alsmede Titus, last gegeven heeft, anderen te wijden, ,,van stad tot stad oudsten „(Priesters en Bisschoppen) aan te stellen.quot; (Br. aan Titus I: 5). Dat een eenvoudig Priester aan een leek de priesterwijding zou hebben toegediend, is op geene enkele bladzijde der h. Schrift te lezen. In de kerkelijke geschiedenis ontmoeten wij, wel is waar, zulk een geval, maar ook te gelijker tijd het feit, dat de geldigheid van die wijding door de Kerk niet erkend werd. Toen namelijk de Arianen klagten inbragten tegen den h. Anastasius, als had deze den kelk van den h. Priester Iscbyras gebroken, wees de Synode van Alexandrië die aanklagt af met de verklaring, dat Ischyras geen Priester kon genoemd worden, omdat hij de wijding bad ontvangen van Koluthus, die geen Bisschop, maar enkel Priester was. Om dezelfde reden zijn ook alle anderen, die door dezen Priester gewijd zijn, als leekeu beschouwd, gelijk algemeen bekend is en dooi-niemand in twijfel getrokken werd. — Nog in dezelfde vierde eeuw kwam een zekere Erius, verbitterd omdat hij niet tot

Bisschop was verkozen, met de bewering te voorschijn, dat de Bisschop geen voorrang heeft boven de Priesters, dat zijne magt en waardigheid niet van die der Priesters onderscheiden zijn. Daarom werd hij, volgens het getuigenis van den h. Epiphanius en Augustinus door de geheele Kerk als een ketter beschouwd. Tegen hem schreef de h. Epiphanius (Haer. 75) de treffende woorden; „De rang der Bisschoppen heeft vooral „de bestemming, Vaders aan te kweekeu; de Priester brengt „door het bad der wedergeboorte slechts kinderen der Kerk „voort, daar hij geene vaders kan voortbrengen.quot;

De Bisschopswijding, waardoor de Priester tot den rang van Bisschop wordt verheven en als zoodanig magt verkrijgt om het Sacrament des Priesterschaps toe te dienen, is eveneens eene sacramenteele wijding, waardoor de hoogepriesterlijke magt, gelijk zij aan het bisschoppelijk ambt eigen is, en bijzondere genade om dat ambt behoorlijk waar te nemen, medegedeeld worden. — Aangaande de toediening der Bisschopswijding gaf het eerste algemeene Concilie van Nicea (Can. 4) de volgende bepaling: „Het betaamt, dat de Bisschop door alle Bisschoppen „van het gewest wordt gewijd; mogt dit echter te moeijelijk „zijn, dan toch geschiede de wijding door minstens drie Bis-„schoppen.quot; Dit moet men echter niet zoo verstaan , alsof elk der drie Bisschoppen na elkander de ceremoniën der wijding dient te verrigten; zij wordt maar alleen door den wijdenden Bisschop, consecrator genaamd, in het bijzijn en met behulp of adsistentie der overige Bisschoppen toegediend. Ook thans nog bestaat het gebruik en voorschrift, drie Bisschoppen tot de wijding van een vierde bijeen te roepen, ofschoon lot de geldigheid der wijding een enkele genoeg is. Het optreden van meer Bisschoppen draagt er in de oogen van het geloovig volk zeer veel toe bij, om die plegtigheid te verhoogen.

Niet alleen de handen, maar ook het hoofd van dengene, die tot Bisschop wordt gewijd, worden met chrisma gezalfd. De Consecrator spreekt bij die zalving; „Uw hoofd worde „gezalfd en gewijd met hemelsche zegening tot de bisschoppe-

de volbragte zalving verrigt wordt, geeft ons de heerlijke be-teekenis van deze ceremonie te kennen. „Deze heilige zalving,quot; smeekt hij, „stroome rijkelijk op zijn hoofd, druppele op zijne „lippen en verspreide zich over het geheele ligchaam, opdat „de kracht van uwen heiligen Geest zijn binnenste vervulle en „zijn uiterlijk beschermel Hij zij rijk aan standvastigheid des „geloofs, aan reinheid der liefde,quot; enz. — Hoewel nu de sacramenteele wijding, welke den Priester Bisschop maakt, verschilt van die, waardoor iemand Priester wordt, behooren toch beide tot het eene Sacrament des Priesterschaps, waarvan

hier spraak is. Christus iieeft namelijk aan zijne Apostelen de ^eheele volheid van het Priesterschap medegedeeld en huu in last gegeven, het weder op anderen over te dragen, hetzij in volle, hetzij in beperkte mate, naargelang zij het ten beste der Kerk, overeenkomstig hare goddelijke stichting, goed zouden achten. Zoo deden dan ook inderdaad de Apostelen. Aan hen, die zij tot opvolgers in de bisschoppelijke waardigheid verkozen, deelden zij de volheid en onbeperkte magt des Priesterschaps mede, om hen in staat te stellen, weder anderen te wijden; aan diegenen echter, die zij alleen tot medehelpers in het priesterlijk ambt, tot gewone Priesters aanstelden, verleenden zij alleen de tot het wezen des Priesterschaps behoo-rende, daartoe onontbeerlijke magt, namelijk om het onbloedige Offer op te dragen en dp zonden te vergeven.

Uit het gezegde kan men de volgende hoogat belangrijke gevolgtrekkingen maken. 1) Dewijl niemand, gelijk wij aantoonden, op eene andere wijze dan door de piiesterwijding Priester worden kan, en deze wijding slechts geldig wordt toegediend door een Bisschop, die van zijnen kant de magt om te wijden weder van een anderen, wettig gewijden Bisschop ontvangen heeft, klimt allerduidelijkst het Priesterschap door eene onafgebroken opvolging van wettig gewijde Bisschoppen op tot de Apostelen eu door de Apostelen tot Jesus Christus, daar de Apostelen van Hem zoowel de priesterlijke als de bisschoppelijke magt ontvangen hebben, met het bevel die op hunne opvolgers over te dragen. — Even als de Hoogepriester Aaron de ligchamelijke stamvader van geheel het priesterdom des Ouden Verbonds was, zoo is de geestelijke stamvader van het priesterdom des Nieuwen Verbonds Jesus Christus „de heilige, schulde-„looze, onbevlekte Hoogepriester, die afgezonderd van de zondaars „en hooger dan de hemelen geworden is.'quot; (Hebr. VII: 26.) Hoe eerbiedvaardig is alzoo in het liclit des geloofs de Priester der katholieke Kerk! Hoe hoog verheven boven de Priesters van het Oude Verbond is de Priester van het Nieuwe Verbond, die met het volste regt er zich op beroemt, een geestelijke spruit te zijn van den eeuwigen Hoogepriester naar de orde van Melchisedech!

2) Uit de leerstelling, dat alleen de Bisschop de h. wijding en door deze de priesterlijke magt kan toedienen, volgt, dat noch de christelijke gemeente, noch de wereldlijke overheid in staat is eene of andere priesterlijke magt te verleenen , of door het weigeren van toestemming te beletten, dat deze door den Bisschop aan wien ook gegeven worde. De geldigheid namelijk van liet Sacrament des Priesterschaps hangt volgens de leer vaii het Concilie van Trente (Zitt. 23. hoofdst 4) geenszins af van de toestemming, het beroep en de bevolmagtiging van het volk of het wereldlijk bestuur, maMi-uitsluitend van de meening des Bissahops. En hoewel in de eerste tijden der Kerk de gemeente aan de verkiezing der Priesters deel nam, geschiedde dit evenwel volstrekt niet, omdat men de deelname des volks tot de geldigheid der wijding noodig oordeelde, maar met toestemming der kerkelijke overheden om andere redenen, welke in deel II zijn aangegeven. Het ging daarmede gelijk ook nu nog met het, somwijlen ook aan leeken toegestane regt, om bepaalde personen tot eenig kerkelijk ambt of beneficie voor te

stellen. Dat de wereldlijke overheden of de christelijke gemeenten geenerlei geestelijke magt kunnen mededeelen, is duidelijk, wijl zij zelve die magt niet bezitten. Gelijk het rijk van Christus, zoo is de geestelijke magt, als daartoe behoorende, niet van deze wereld. Het Concilie van Trente verklaart dan ook, dat al degenen, die, enkel door het volk of door de wereldlijke magt en overheid geroepen en aangesteld, het wagen, geestelijke magt uit te oefenen, en allen, die uit vermetelheid zich die aanmatigen, niet als dienaars der Kerk moeten beschouwd worden, maar als dieven en moordenaars, die niet door de deur zijn binnengekomen. Wie namelijk geene zending of volmagt ter uitoefening der geestelijke magt van zijne wettige geestelijke overheid erlangt, gaat niet door de deur den schaapsstal in, maar komt er op eene andere wijze binnen en is bijgevolg naar de uitspraak van Jesus Christus zeiven „een „dief en een moordenaar,quot; (Joan. X: 2) wijl hij de aangematigde magt niet tot heil, maar tot verderf der kudde gebruikt, in plaats van de zielen te genezen, ze vermoordt.

Men kan het Priesterschap evenmin verliezen als het Doopsel en het Vormsel, wijl het in de ziel een onuitwischbaar merk-teeken indrukt.

De leer van het raerkteeken van het h. Sacrament des Priesterschaps spreekt het Concilie van Trente (Zitting 23 Can. 4) duidelijk uit met de woorden: „Indien iemand zegt, „dat door het Priesterschap geen merkteeken wordt ingedrukt, „of dat degene, die eenmaal Priester was, weder leek kan „worden, die zij in den ban.quot; In dat onuitwischbaar merkteeken ligt, volgens het vroeger gezegde, de reden, waarom het Priesterschap niet verloren kan gaan , en derhalve de wijding niet herhaald mag worden, gelijk zulks ook bij het Doopsel en het Vormsel het geval is. Zeer juist zegt alzoo de h. Augustinus: (tegen Parmenian. boek 2, hfdst. 12) „Doopsel en Priester-„schap worden den mensch door eene zekere inwijding verleend, „en daarom mogen beide in de katholieke Kerk niet herhaald „worden.quot; Degene, die naar het kerkelijk voorschrift geldig tot Priester of Bisschop gewijd is, kan die wijding en de daarmede verbonden magt niet alleen niet verliezen, maar zij kan hem ook niet ontnomen worden. Niemand kan alzoo den Priester de magt om brood en wijn in het ligchaam en bloed van Jesus Christus te veranderen, niemand den Bisschop de magt om te vormen, de priester- en bisschopwijding te ver-rigten, ontnemen. Een ander geval is het echter met de magt om in de Biecht door de absolutie de zonden te vergeven. Want ofschoon ook deze door de h. Wijding wordt medegedeeld en in den gewijde steeds blijft, kan het toch gebeuren en gebeurt het inderdaad somtijds, dat de Priester niet bekwaam is, er een geldig gebruik van te maken, dewijl tot het geldig

toedienen van het Sacrament van Boetvaardigheid ook de zending of bevolmagtiging van den kant der wettige geestelijke overheid gevorderd wordt, zooals wij reeds hebben opgemerkt. — Uit het boven gezegde volgt eveneens, dat ook de Priesters en Bisschoppen der afgescheiden grieksche Kerk en allen, die van de katholieke Kerk zijn afgevallen, de magt, welke zij oorspronkelijk door eene volgens het voorschrift van Christus voltrokken wijding van de katholieke Kerk ontvangen hebben, zelfs na hunnen afval behouden; dat bijgevolg schismatieke en geëxcommuniceerde Bisschoppen die magt op anderen kunnen overdragen, verondersteld, dat zij de priester- en bisschopwijding op de vereischte wijze verrigten. Alle overige geestelijke magt, als van de apostolische zending afhankelijk en van het Opperhoofd der Kerk uitgaande, gaat verloren bij de afscheiding van de Kerk door scheuring, ketterij of excommunicatie, tenzij de Kerk zelve eene uitzondering wil maken. En die maakt zij ook werkelijk, opdat niemand zou verloren gaan, voor het geval, dat het er op aan komt een stervende te absolveeren.

Zijn er hehalne de Priester- en Sisschopwijdin.gen nog andere geestelijke wijdingen ?

De Priesterwijding wordt door eenige andere wijdingen voor-afgegaan De toediening dier wijdingen geschiedt in den regel met inachtneming van de door de kerkelijke regels vastgestelde tusschenruimten, opdat degenen, die Priester willen worden, zich langen tijd te voren op de h. Priesterwijding voorbereiden en door die voorafgaande wijdingen, als langs zoovele trappen, daartoe opklimmen. Aangaande de beteekenis dier wijding in het algemeen zegt de h. Kerkvergadering van Trente: (Zitt. 23. hoofdst. 2.) „Daar het ambt van een zoo heilig Priesterschap „iets goddelijks is, zoo was het, opdat dit met des te meer „waardigheid en eerbied zou waargenomen worden, behoorlijk, „dat in de Kerk... verschillende wijdingen bestonden van „dienaars, die, het Priesterdom overeenkomstig hun ambt „dienende, zoo verdeeld worden, dat degenen, die reeds door „de eerste tonsuur in den geestelijken staat zijn ingewijd, door „de lagere tot de hoogere wijding opkliinmenen in dezelfde zitting (Can. 2.) spreekt zij den ban uit over dengene, die beweert, dat er behalve de priesterwijding in de katholieke Kerk geene andere noch hoogere, noch lagere wijdingen bestaan , waardoor men iangzainerhand tot het Priesterschap opklimt.

wijdingen, welke de magt mededeeleu om verschillende godsdienstige verrigtingen uit te oefenen, namelijk de wijding tot deurwaarder, tot lezer, tot bezweerder en tot bedienaar des Altaars; en behalve de priesterwijding twee hoogere wijdingen: het subdiaconaat en diaconaal, welke het regt geven, den Priester meer van nabij aan bet altaar bij te staan.

Alvorens iemand de lagere wijdingen ontvangt, wordt hij van de leeken gescheiden en in den geestelijken staat opgenomen, als de Bisschop hem aan de vier hoeken des hoofds en in het midden van den schedel eenige haren afsnijdt. Die kerkelijke ceremonie wordt genoemd tonsuur, van het latijnsche tondere (scheren) en beteekent, dat men door het aanvaarden van den geestelijken staat de ijdelheid der wereld vaarwel zegt en op eene bijzondere wijze wil worden en blijven de dienaar van dien Koning, die ter zaligheid zijner verlosten eene onteerende en pijnlijke kroon van doornen droeg. Daarom ook draagt de geestelijke eene rondgeschoren schedelkroon, die eveneens „tonsuurquot; genoemd wordt en hem van de leeken onderscheidt. — Aangaande de lagere wijdingen merken wij slechts het volgende op: 1) door de wijding van ostiarius (portier, deurbewaarder) werd degene, die ze ontving, in vroegere tijden aangesteld, om de plaats en het uur der kerkelijke bijeenkomsten, welke vooral ten tijde der vervolging moest worden geheim gehouden, aan de geloovigen bekend te maken, het godshuis te openen en te sluiten, en degenen, die geen deel aan de godsdienst mogten nemen, er buiten te houden. Hoewel tegenwoordig dit ambt door leeken wordt waargenomen, is toch de wijding gebleven, en wordt ook nu nog gelijk vroeger door het overreiken der sleutels van de kerk, als teeken van dit ambt, toegediend. — 2) Door de wijding tot lector of voorlezer werd de gewijde bestemd, ambtshalve de h. Schrift, de verordeningen der Bisschoppen, de akten der Martelaars, enz. tot stichting der geloovigen voor te lezen. Daarom wordt ook nu nog aan dengene, die tot lector gewijd wordt, het boek ter aanduiding van zijn ambt overgegeven. — 3) De wijding tot exorcist of bezweerder geeft de volmagt om den bezetenen de hand op te leggen en de kerkelijke bezweringen over hen uit te spreken. In de eerste tijden des Christendoms waren de bezetenen'veelvuldig. God liet dit toe, opdat door de uitdrijving der booze geesten uit de ligchamen der bezetenen de zegenrijke kracht van den naam Jesus en van het h kruis den Joden en Heidenen duidelijker zou worden, en de Christenen hunne bevrijding van het juk des Satans beter zouden begrijpen. Later toen de magt des Satans gebroken was door de verspreiding van het Christendom, nam het getal der bezetenen meer en meer af, en daar er bij de bezwering van ook nu nog voorkomende gevallen groote voorzigtigheid noodig is, is deze thans voorbehouden aan de Priesters, die de toestemming van den Bisschop daartoe noodig hebben. Niettemin bleef ook deze wijding steeds voortbestaan. Bij die wijding wordt het boek met de kerkelijke bezweringen toegereikt. — 4) Door de wijding tot acoliet of bedienaar des altaars wordt degene, die ze ontvangt, aangesteld om de lichten aan te steken, aan het altaar de kaarsen te dragen, wijn en water voor het oifer gereed te stellen en aan te bieden. Ter aanduiding dier ambtsbezigheden reikt de Bisschop den wijdeling eerst eene kaars en vervolgens de ledige ampullen toe. — 5) De wijding van het Subdiaconaat verleent de volmagt en het ambt, met den diaken den Priester aan het altaar

ter zijde te staan, den Epistel te zingen, den kelk te brengen en weg te dragen, bij het h. Offer water in den kelk te gieten, na de Communie van den Priester den kelk te reinigen. De wijding geschiedt door het toereiken van een ledigen kelk met de pateen, alsmede van de met wijn en water gevulde ampullen en het epis-telboek. Deze wijding is vooral van belang, omdat de wijdeling alsdan zijne vrijheid om in den wereldlijken stand terug te keeren vaarwel zegt en de verpligting op zich neemt, in altijddurende kuischheid te leven en dagelijks de kerkelijke getijden, den Brevier, te lezen. 6) Door de h. wijding van het Diaconaat ontvangt de gewijde de volmagt en het ambt den Priester of Bisschop bij de h. Mis van dienst te zijn, het h. Evangelie te zingen, en met bijzonder verlof te preeken, te doopen en de h. Communie uit te reiken. De wijdende Bisschop legt den wijdeling de regterhand op het hoofd met de woorden : „Ontvang den h. Geest tot bekrachtiging, „en tot wederstand van den duivel en zijne aanvechtingen in den „naam des Heeren.quot; Ook geeft hij hem het Evangelieboek over, zeggende: „Ontvang de magt. het Evangelie te lezen in de Kerk „Gods, zoowel voor de levenden als voor de afgestorvenen in den naam des Heeren.quot;

Eindolijk moeten wij nog eenig antwoord geven op de vraag, of deze tot het Priesterschap voorbereidende wijdingen alle zonder uitzondering in den eigenlijken zin Sacramenten zijn. Dat de wijding der diakens werkelijk een Sacrament is, houden de Godgeleerden voor zeker. Reeds de Apostelen volbragten die wijding, evenals de Priester- en Bisschopwijding door gebed en oplegging der handen, om zoo, gelijk de Kerk het nog heden doet, de genade des h. Geestes mede te deelen; want niet te vergeefs spreekt de wijdende Bisschop: „Ontvang „den h. Geest.quot; (Cone, van Trente, Zitt. 23. Can. 4.) De invoering van het Diaconaat door de Apostelen was in de schoonste overeenstemming met de beschikking van Christus, volgens welke er in zijne Kerk eene rangorde is, die uit Bisschoppen, Priesters en dienaars bestaat. (Conc. van Trente, Can. 6.) En inderdaad stelden de Apostelen de zeven diakens niet alleen aan ter verzorging van de armen, maar ook ,,ten „dienste der geheimenissen van Jesus Christus.quot; Zoo getuigt reeds de h. Martelaar Ignatius in zijnen brief aan de Trallianen, en de Handelingen der Apostelen (VIII.) wijzen op den diaken Philippus als predikende en doopende, derhalve als werkzaam in de dienst der geheimenissen van Jesus Christus. — Wat de overige wijdingen aangaat, is het waarschijnlijk, dat deze geene eigenlijke Sacramenten, maar slechts door de Kerk voorgeschreven ceremoniën zijn, waardoor zij den ondergeschikten bedienaars de beschreven volmagten of ambten opdraagt. Wanneer men evenwel het gevoelen zou willen deelen van die Godgeleerden, die deze zes laatstgenoemde wijdingen voor Sacramenten houden, dan nog behoeft men geenszins af te wijken van het gevoelen, dat er maar één Sacrament des Priester-

schaps is, hetwelk, gelijk boven is gezegd, in de door Christus den Heer bevolen mededeeling der Priesterwijding bestaat. De algeheele mededeeling der priesterlijke magt en genade zou dan, naar die meening, de Bisschopwijding er onder begrepen, door acht Sacramenteele wijdingen gedaan worden.

Door het h. Doopsel zijn, wel is waar, alle Christenen in de legerscharen van Christus ingedeeld en derhalve geroepen om onder de vanen van den Godmensch te strijden; doch gelijk in een goed geregeld leger, zoo vindt men ook in de strijdende Kerk van Christus onderscheidene rangen, van den eenvoudigen soldaat tot den overste; en gelijk in het leger, zoo mag ook iu de Kerk niemand eigenmagtig den rang van gewoon strijder verlaten en dien van aanvoerder nemen, tenzij de roeping daartoe van het hoofd, van Jesus Christus is uitgegaan. Zulk een hoogeren rang in de legerschaar van Christus neemt elke Priester in, als hij de aan zijne geestelijke zorg toevertrouwde geloovigen in den strijd ter zaligheid beveiligt en hen ter verovering van het land der belofte, het hemelrijk, aanvoert. Derhalve mag en moet niemand Priester worden, die daartoe door God niet geroepen is. „Niemand,quot; zegt de Apostel, (Hebr. V; 4.) „neme voor zich de (priesterlijke) „waardigheid, maar die door God geroepen is als Aaron.quot; — Aaron en zijne zonen hebben zich niet in dat ambt ingedrongen, zij volgden slechts de roepstem van God, die hen daartoe uitverkoren en bestemd had. Eveneens hebben ook de Apostelen niet op eigen gezag, maar enkel ten gevolge eener bijzondere, door Jesus Christus zeiven hun gedane uitnoodiging of roeping het apostelambt op zich genomen. Daarom zegt de Heiland tot hen: „Niet gij hebt Mij, maar Ik heb u uitverkoren.quot; (Joan. XV: 16.) En toen er in de plaats van den verrader Judas een nieuwe Apostel komen moest, gingen de elf niet eigenmagtig te werk, maar smeekten tot Christus, die reeds naar den quot;Vader was heengegaan, met de woorden: „Heer, Gij, die „aller harten kent, duid aan, wien Gij hebt uitverkoren.quot; (Hand. I: 24.) Die goddelijke roeping is bij de keuze van den priesterlijken staat vooral noodzakelijk, omdat deze zoo heilig en verheven is, talrijke en zware pligten oplegt. Immers als in het algemeen slechts diegene, wien God tot welken stand ook geroepen heeft, er op rekenen kan , dat hij bijzondere genade om zijne verpligtingen wel te vervullen erlangen zal, geldt dit toch vooral van den priesterlijken staat, daar God van dezen meer, dan van eenigen anderen

onwaardige indringers ver verwijderd wil houden. — Alvorens iemand de eerste trappen, welke naar het altaar des Heeren voeren, beklimt, de lagere wijdingen ontvangt, moet hij derhalve met alle hartelijkheid den h. Geest om licht smeeken en opregt raadplegen met „een man, van wien hij weet, dat hij „de vreeze Gods in acht neemt,quot; (Sir. XXXVII: 15.) met zijnen zielzorger, en diens raadgevingen in den geest des ge-loofs opvolgen. Ook met zich zeiven ga hij te rade; want, zoo ooit, dan moet bij dien gewigtigen stap, bij die keuze vaa eenen staat in alle opzigten de vermaning worden opgevolgd van den h. Geest: „mijn zoon, doe niets zonder raad, „dan zult gij na de daad u over niets te berouwen hebben.quot; (Sir. XXXII: 24:.) Over dit onderwerp schrijft de h. Chrysos-tomus (de Sacerd. lib. 4.) zeer treffend: „Wie er aan denkt, „zich aan dien staat te wijden, moet, naar mijn inzien, eerst „zijn aanleg beproeven en zijne krachten naauwkeurig meten.quot; „Want alleen diegenen,'' zoo leert de roomsche Katechismus, „mogen zulk een moeijelijk ambt op zich nemen, die in staat „zijn door heiligheid van leven, door geleerdheid, geloof en „schranderheid het behoorlijk te bekleeden.quot;

Men vergete bij die voorafgaande beproeving van zich zei ven niet de hoogst belangrijke vraag: waarom, met welk doel wil ik Priester worden ? Is het, om als Priester iets te gelden, eene goede, eene zekere toekomst te hebben ? Is het om van de dienst des altaars te leven, gelijk anderen van hun ambacht of handwerk leven ? Is het alleen om aan ouders en bloedverwanten, die uit nietige, wereldsche redenen het zoo wen-schen, genoegen te doen? Zoudt gij daarom alleen Priester willen worden, treed dan terug, want uwe roeping komt gewis niet van God; zij gaat uit van vleesch en bloed, welligt vau den Satan zei ven, die door niets meer nadeel aan de Kerk berokkenen kan, dan door onwaardige, in hunne geestelijke waardigheid slechts tijdelijk voordeel zoekende Priesters. Neem de strenge, maar ware woorden van den roomschen Katechismus wel ter harte: „Ofschoon de natuur- en goddelijke wet beveelt, (I. Cor. IX.) „dat degene, die het altaar bedient, ook van „het altaar leve, is het toch de grootste heiligschennis, als „men uit gewinzucht naar bet altaar treedt.quot; Zijt gij echter vast besloten, met den bijstand der genade niets anders te zoeken, dan uw eigen heil en dat uwer evennaasten, de eer van God en de Kerk, doe dan met vertrouwen en ootmoed de eerste schrede naar het heiligdom en zie niet meer om; want, „wie zijne hand aan den ploeg slaat en omziet, is niet „bruikbaar voor het rijk Gods.quot; (Luc. IX: 63.) — Geweteu-looze en onverstandige ouders, die hunne zonen aanraden om tijdelijk voordeel den geestelijken staat te kiezen, moeten wel

brdenken, dat zij zich zwaar bezondigen en aan God verantwoordelijk zijn voor alle daaruit voortkomende kwade gevolgen. En die verantwoording zal waarlijk niet gemakkelijk zijn; want teregt zegt de room?che Katechisrnus, dat er geen ongelukkiger menschen zijn dan zulke Priesters, en geene, die de Kerk Gods meer onheil berokkenen.

Hoe verheven , hoe eerbiedwaardig is niet de Priester in het licht des geloofs, hoe troost- en zegenrijk zijn werkkring! De Priester bekleedt de plaats van Jesus Christus aan het altaar door het opdragen van het allerheiligst onbloedig Offer, in den biechtstoel als een genadig en br.rmhartig regter, op den kansel als verkondiger van de leer des heils, aan het ziekbed als uitdeeler van hemelsche vertroostingen, in de meest verschillende omstandigheden des levens als raadsman en vaderlijke vriend. Hij is als Christus' plaatsbekleeder de vader der armen, de hulp van die in nood zijn, de beschermer der verdrukten, de wegwijzer der d walen den ; hij wordt naar 's Heeren voorbeeld als goede herder alles voor allen, om allen te redden en gelukkig te maken. Welk eene groote, onwaardeerbare genade is het alzoo, Prieslers naar het hart van Jesus te bezitten ! Om die genade moeten derhalve de geloovigen dikwijls en ijverig God bidden. Christus zelf vermaant ons daartoe, zeggende: „Bidt den Heer van den oogst, dat hij arbeiders „in zijnen wijngaard zende.quot; (Matth. IX: ^9.) Bovendien moeten de geloovigen zich de hooge genade van ijverige, door deugd en kennis uitmuntende Priesters te bekomen, ook daardoor waardig maken, dat zij den priesterstaat achten, aan hunne geestelijke overheid in ootmoed onderdanig zijn en gehoorzamen. Immers wie die genade Gods gering schat en zich die niet ten nutte maakt, zal God ze ontnemen, om haar aan anderen te geven, die ze beter weten te waarderen en te gebruiken. Wie den Priester eert, eert God, eert Jesus Christus, wiens plaatsbekleeder en getrouw evenbeeld hij is. „Maar als „gij den Priester veracht,quot; zegt de h. Chrysostomus, (Hom. Ü. ov^r den 2den brief aan Tim.) „dan veracht gij niet alleen „hem, maar God, die hem de h. wijding gegeven heeft.quot; ')

') Zelfs heidenen, die door hunnen hoogmoed tot vergoding van zich zeiven geneigd waren, zien wij een diepen eerbied aan den Priester van den waren G-od betuigen, omdat zij in hem diens plaatsbekleeder erkenden. — Alexander de Groote, die magtige veroveraar, „voor wien de aarde zweeg,quot; (1. Mach. I: 3.) trok na de verovering van de stad Tyrus met zijn zegevierend leger naar Jerusalem op.

Al /ou(U gij ook tnensclielijke zwakhedpn en gebreken in hem ontdekken, tocli moogt gij hem daarom uwe achting niet ont-

Allen verwachtten niet andera, dan dat hij de stad verwoesten en den Hoogepriester op de onteerendste wijze dooden zou, wijl deze hem bij het beleg van Tyrus de gevraagde hulp aan manschappen en levensmiddelen geweigerd had. Jaddus, de Hoogepriester, besloot nu den overwinnaar in zijn hoogepriesterlijk gewaad met alle teeke-nen zijner waardigheid, aan het hoofd van zijne Priesters en het vo)k te gemoet te gaan, om hem te smeeken, dat hij de stad zou sparen. Zoodra Alexander hem in 't oog kreeg en den naam van God op den gouden band van de hoogepriester!ijke tiaar zag, steeg hij van zijn wagen af en wierp zich voor hem ter aarde neder. Hierop begroette hij hem het eerst en gaf aan al zijne beden gehoor. Het bevreemde allen, dat Alexander, die anders van een ieder hulde eischte, zich zoo diep voor een mensch vernederde. Panueniou, zijn gunsteling, vroeg hem naar de reden daarvan. „A.ch,quot; riep Alexander uit, „niet .Jaddus, maar den God. wiens Priester hij is, heb ik aange-„beden.quot; De trotsche veroveraar meende alzoo den God der .loden in den persoon van zijnen Priester te moeten eeren (Flavins Jo-sephus, boek 11. hoofdst. 8.)

Een voorbeeld, hoe zelfs de ruwste heidenen den Priester als plaaisbekleeder Gods eeren, deelt ons de hoogw. heer Durieu mede in een schrijven uit het westelijk gedeelte van JJoord-Xmerika van den laten Julij 1859. Deze ijverige missionaris had de pas bekeerden aldaar overgehaald, geen deel te nemen aan een oorlog van de wilden tegen de Vereenigde Staten. Daardoor haalde hij zich den doodelijken haat van die krijgszuchtige stammen op den hals. „Op „zekeren dag,quot; zoo verhaalt de missionaris, „maakten ongeveer een „vijftigtal wilden gebruik van het oogenblik, dat mijne bekeerlingen „een half uur ver op de beverjagt getrokken waren, om mij omstreeks middernacht in mijne woning te overvallen. Eenigen dron-„gen de keuken binnen, om zoo in mijne kamer te komen, terwijl „anderen buiten schreeuwden:quot; „Waar is de Priester? Waar is „de Priester?quot; Ik verwekte geknield eene akte van berouw, trok „vervolgens de matten weg, welke mij van de verwoeden scheidden „en riep hun met eene krachtige stem toe: „ziehier den Priester.quot; „Ik maak vuur en zie niets dan dreigende gezigten, met stokken eu „messen gewapende lieden. Het karakter der wilden kennende, „verloor ik mijne houding niet. „Hoe,quot; sprak ik tot hen, „komt gij „in dit uur tot mij? Gij ziet er uit, als of gij iemand wildet verboorden. Weg uit mijne kamer met al die stokken. Gij zijt in „het huia van een Priester.... W eet gij , voor wien gij staat en „met wien gij spreekt? Het is de plaatsbekleeder van Jesus Chris-„tua, de gezant van God onder u; het is degene, die voor uw heil „zich opoffert; en uwe neiging is slecht genoeg eu uw hart ondank-„baar genoetr. om hem kwaad te willen doen! Vreest gij dan niet. „dat de Heer des hemels u met. een plotselingen dood zal straffen? „Dorst gij naar mijn bloed, ik ben in uwe hand, doorboort dit hart. „dat u steeds bemind heeft. Daar is het (ik ontblootte mijne borst) „stoot op deze plaats uwe messen in. alt; gij het durft, en dan ia „alles voorbij, uwe vreea en mijn ofler.quot; Middelerwijl had men reeds „alle stokken en messen aan twee jongelieden ter bewaring gegeven,.... „een lang en akelig stilzwijgen heersehte in de kamer. Nadat ik de „wilden op nieuw tot vrede aangemaand en hen van mijne onwankel-„bare liefde en vriendschap verzekerd had, schonken zij mij alten

houden en hem de verschuldigde gehoorzaamheid niet weigeren. Doe wat hij n zegt, en gij zult er u wel bij bevinden. In weerwil zijner zwakheden blijft hij toch de plaatsbekleeder van den heiligen en vlekkeloozen Hoogepriester, de gezalfde des Heeren, de uitdeeler der heilige geheimen, de verkondiger van Gods wil, de geneesheer uwer ziel, het kanaal, waardoor de volheid van hemelsche genaden en zegeningen u toevloeit. Wacht u in 't bijzonder te doen gelijk de vijanden van Grod en de Kerk, die, niet tevreden met de fouten van dezen of genen Priester te bespieden, te vergrooten en uit te bazuinen, ze aan alle Priesters ten laste leggen en zoo hen allen belagche-lijk en gehaat maken. Verzwijg immer en bedek, als gij kunt, met den sluijer van eerbiedige liefde de gebreken van enkele Priesters, ') en wees ten minste billijk genoeg om de zwakheden, welke gij niet kunt verbergen, slechts toe te schrijven aan dengene, die ze bedreven heeft, en niet aan hen, die er meer over treuren dan gij zelf. Onder de Apostelen des Heeren was er een Judas en onder de Engelen des hemels een Lucifer;

„bijval en de voornaamsten van hen riepou: „„Ja, de zwartrok is toch „onze beste vriend. Vergeef ons, dat ons hart boos tegen u wasj „wij zijn op bevel van onzen hoofdman gekomen. Neen, neen, de „zwartrok mag niet sterven, hij zal altijd onze vriend zijn.quot;quot; Allen „drukten mij de hand en gingen terstond heen.quot; (Annalen 1860.)

Als de Priester des Heeren zelfs bij ruwe heidenen in het zwakke licht hunner rede een zoo grooten eerbied opwekte, hoe eerbiedwaardig moet hij dan niet zijn voor den Christen in het licht des geloofs? Mogen wij ons wel verwonderen, dat de h. kluizenaar Antonius, zoo dikwerf hij een Priester ontmoette, nederknielde, hem de hand kuste en niet eer opstond, dan nadat hij den zegen van hem ontvangen had; dat de h. Catharina van Siena in hare vereering zoo ver ging, dat zij de voetstappen des Priesters kuste? Neen, wel moeten wij er verbaasd over staan, dat, terwijl bij alle volkeren der oudheid de heidensche priesterstand hoog geëerd werd, onze onvergelijkelijk eerbiedwaardiger en verhevener priesterstand door zoovelen veracht, gehoond en gelasterd wordt.

') „Wie een vader heeft,quot; zegt de h. Chrysostomus, (Hom. 2 over den 2den br. aan Tim.) „dekt al diens fouten, al zou het getal daar-„van nog zoo groot zijn, gelijk geschreven staat: „Roem niet op de „oneer uws vaders, want dat strekt u minder tot eer dan tot schande. „(Cor. III: 12) Geldt dit van den ligchamelijken vader, het is nog „meer van toepassiog op de geestelijke vaders, de Priesters. — Constantijn de Groote verzekerde, dat, als hij een Priester op eene verkeerde daad betrapte, hij die met zijn keizerlijken mantel bedekken en voor de oogen der wereld verbergen zou. (Stolberg, Gesch. bl. 10,) — Onder de schoone lessen, welke.de h. Franciscus van Assisi zijnen ordebroeders kort voor zijnen dood gaf, bevindt zich ook de volgende: „Ik zal de Priesters vreezen, beminnen en eeren „als mijne gebieders. Ik wil in hen de fouten niet zien _f wijl ik „in hen den Zoon Gods beschouw, en zij mijne overheid zijn. ^Boll. 4 Oct.)

zou het uu geen wraakroepend onregt zijn , alle overige Apostelen voor verraders en de getrouw gebleven Engelen voor oproerlingen te houden ?

Het Huwelijk is een Sacrament, waardoor man en vrouw wettig verbonden worden en genade ontvangen om de pligten van den huwelijken en ouderlijken staat wel te vervullen. Aangaande dit Sacrament leert de h. Kerkvergadering van Trente: (Zitt. 24. Can. I.) „Indien iemand zegt, dat het „Huwelijk niet waarachtig en eigenlijk is een van de zeven „Sacramenten der evangelische wet, ingesteld door Christus, „maar door de menschen in de Kerk uitgevonden, en dat het „geene genade mededeelt, hij zij in den ban.quot;

In het Huwelijk, waarvan hier sprake is, is inderdaad alles aanwezig, wat tot het wezen van een Sacrament gevorderd wordt, namelijk het uitwendig teeken, de inwendige genade en de instelling van Christus.

1.) Het uitwendig teeken is de wettige overeenkomst, waardoor twee ongehuwde, door geen hinderpaal gebonden personen zich lot eene onverdeelde, onscheidbare levensgemeenschap ver-pligten. Immers tot eene dusdanige overeenkomst, zal zij geldig zijn, behoort noodzakelijk eene onderlinge, door woorden of andere uiterlijke teekenen geopenbaarde toestemming, daar in het algemeen eene verbindtenis onder menschen, zonder dat de toestemming van weerskanten wordt uitgedrukt, zelfs niet denkbaar is.

2.) De inwendige genade bestaat daarin, dat de christelijke echtelieden, wanneer zij dit verdrag aangaan, behalve de vermeerdering der heiligmakende genade, aan alle Sacramenten der levenden gemeen, ook nog eene bijzondere bovennatuurlijke hulp verkrijgen , welke hen in staat stelt en kracht schenkt, om in eendragt en liefde te zamen te leven, en de kinderen, waarmede God hun huwelijk zegent, in heilige vreeze Gods op te voeden, kortom de zware pligten van den huwelijken staat tot het einde van hun leven trouw te vervullen.

'6.) De instelling van Christus volgt uit het gezegde, daar de goddelijke Stichter der h. Kerk alleen de magt heeft, met het uitwendig teeken der echtvereeniging de inwendige genade te verbinden.

Het huwelijk werd in het paradijs door God ingesteld, en Christus heeft het tot een Sacrament verheven.

Het huwelijk kan onder een tweevoudig opzigt beschouwd worden, als Sacrament en als eene natuurlijke verbindtenis, waardoor man en vrouw zich verpligten, geheel hun leven te zamen in liefde en onkrenkbare trouw als echtelieden door te brengen. Onder dit laatste opzigt beschouwd, werd het huwelijk niet eerst door Christus, maar reeds in het paradijs ingesteld, toen God den eersten rnensch, Adam, Eva tot vrouw gaf, hen zegende en sprak: „wast en vermenigvuldigt u, en „vervult het aardrijk.quot; (I. Mos. I: 28. en 2. XVIII; 19.) Volgens de oorspronkelijke instelling moet alzoo het huwelijk slechts tusschen éenen man en eene vrouw plaats vinden en voor geheel het leven onverbreekbaar zijn. Dit erkende ook Adam, toen hij, gelijk het Concilie van Trente (Zitt. 24.^ leert, op het oogenblik, dat zijne levensgezellin hem door God werd gegeven, „op goddelijke ingevingquot; sprak: „Dit is nu

„daarom zal de man vader en moeder verlaten en zijne vrouw „aanhangen, en zij zullen de twee zijn in één vleesch.quot; En hoe gegrond die uitspraak der genoemde Kerkvergadering is, blijkt ontegenzeggelijk daaruit, dat Christus de aangehaalde woorden van onzen stamvader, welke op de eenheid en onontbindbaarheid van het huwelijk betrekking hebben, herhaalt als van God, den Schepper, zei ven uitgaande. Matth. XIX: 5.

Volgens het RetuiRenis der h, geschiedenis bleef het huwelijk in 't vervolg niet altijd bij de oorspronkelijke inrigting. Zoowel de wet van eenheid als van onontbindbaarheid werd dikwerf verbroken. Wij vinden vooral na den zondvloed niet alleen bij de heidenen, maar ook bij mannen, wier deugden de h. Schrift met lof vermeldt, als bij Abraham, Jacob, David, enz. de vereeniging van één man met onderscheidene vronwen. Veilig kan men aannemen , dat die afwijking, hetzij om het menschelijk geslacht en in 't bijzonder het uitverkoren volk spoediger te doen aangroeijen, hetzij om andere redenen, door God was veroorloofd. ¹) — Ook de ontbinding der gesloten echt-vereeniging nam, hoewel later en niet zoo algemeen als de veelwijverij, de overhand. Bij het volk van Israël gebeurde dit waarschijnlijk ten gevolge van hun verkeer met de heidensche Egyptenaren en werd het door de wet van Mozes onder zekere voorwaarden geoorloofd verklaard. Daarom sprak de goddelijke Heiland tot de Joden van zijn tijd: ,.Mozes heeft, om de hardheid uwer harten, u veroorloofd, uwe vrouwen te verlaten: maar van den beginne was het „zoo niet.quot; (Math. XIX: 8 ) — Christus wilde nu de oorspronkelijke heiligheid, de eenheid en onontbindbaarheid des huwelijks herstellen.

Hij gebood derhalve, dat het huwelijk weder gelijk in den beginne slechts tusschen éénen man en ééne vrouw, en wel tot den dood van een van beiden, zou plaats hebben. Wijzende op de oorspronkelijke inrigting, waardoor „de twee in één vleeschquot; moeten zijn, voegt Hij er de beteekenisvolle woorden bij: „wat God verbonden „heeft, scheide de mensch niet.quot; En toen de leerlingen Hem eene nadere verklaring daarvan vroegen, sprak Hij tot hen: „wie zijne „vrouw verlaat en eene andere neemt, doet overspel tegen haar. „En indien eene vrouw haren man verlaat en met een anderen huwt, „doet zij overspel.¹' (Marc. X: 8—12. Cf. Luc. XIV: 18). Het huwelijk van het Nieuwe Verbond moet volgens het woord van Christus in de geestelijke vereeniging van Hem met de Kerk zijn verheven voorbeeld hebben. (Eph. V.) Gelijk Christus namelijk slechts ééne Kerk als de zijne erkent en beminr, zoo moet ook de man slechts ééne vrouw als de zijne aanzien en liefhebben , en deze moet van haren kant slechts éénen man erkennen en beminnen, gelijk de Kerk alleen Christus haren goddelijken Bruidegom erkent en bemint. Verder, gelijk Christus met de Kerk tot aan het einde der tijden vereenigd blijft, zoo moeten ook de christelijke echtelieden tot het einde van hun leven in trouw en heilige liefde met elkander verbonden blijven. — Paartoe, gelijk ook niet minder ter vervulling der overige zware verpligtingen des huwelijks, vooral der christelijke opvoeding van de kinderen, hebben de echtelingen behoefte aan kracht en hulp van boven, aan bijzondere genade. Die genade nu verbond de Heiland met het tneschen één christelijken man en ééne christelijke vrouw gesloten huwelijk en verhief het daardoor tot de waardigheid van een waar en eigenlijk Sacrament, zoodat er volgens de verklaring van den h. Stoel, onder gedoopten geen huwelijk kan zijn, wat niet tegelijk een Sacrament is.

1.) De h. Paulus leert dit, als hij het huwelijk iu de Kerk „een groot Sacramentquot; (Sacramentum) noemt. In zijn brief aan de geloovigen van Ephese spreekt de Apostel breedvoerig over het huwelijk; hij noemt daar het christelijk huwelijk het afbeeldsel van de vereeniging van Christus met zijne Kerk. „De man,quot; zegt hij, „is het hoofd van de vrouw, gelijk „Christus het hoofd is van de Kerk;quot; „mannen,quot; zoo gaat hij voort, „bemint uwe vrouwen, gelijk Christus zijne Kerk heeft „lief gehad.quot; (Eph. V: 23, 25.) Welnu de vereeniging van Christus met zijne Kerk is eene bovennatuurlijke, genadevolle vereeniging, welke tot doel heeft „de Kerk te heiligen en te „reinigen, opdat zij zuiver zij en onbevlekt.quot; (v. 26,27.) Zoo moet dan ook het christelijk huwelijk, opdat het een afbeeldsel van die bovennatuurlijke vereeniging wezen zal, verbonden zijn door bovennatuurlijke genade, waardoor de echtgenooten elkander beminnen tot wederzijdsche heiliging, en waardoor zij in die liefde kunnen volharden tot aan den dood. Daarom besluit de Apostel met deze woorden: „Dit Sacrament is groot, ik „zeg in Christus en in de Kerk,quot; (v. 82.) dat wil zeggen, liet huwelijk is een groot geheim, een zigtbaar en genadegevend

teeken, omdat het ons voorstelt het onverbreekbaar liefdever-bond tusschen Christus en zijne bruid, de Kerk.

2J Evenzoo getuigt ook de Overlevering, dat men in de katholieke Kerk het huwelijk altijd als een Sacrament heeft beschouwd. Eenstemmig noemen de Kerkvaders het huwelijk een Sacrament. De h. Ambrosius (boek 1. over Abraham, hfdst. 7.) noemt het „een hemelsch Sacrament.quot; Ook de h. Augustinus spreekt op onderscheidene plaatsen van de „heiligheid van dit „Sacrament.quot; Zoo zegt hij: „het huwelijk der Christenen heeft „inzonderheid dat vóór bij het huwelijk der heidenen, de heiligheid van het Sacrament.quot; (De bono conjugal! c. 24.) Andere Vaders, als Epiphanius (haer. 67.) en Cyrillus van Alexandrië (boek. 2 over Joan. II.) leeren, dat de Heiland de bruiloft te Cana met zijne tegenwoordigheid heeft willen vereeren en verheerlijken, om het huwelijk der geloovigen in 't algemeen fe zegenen, te heiligen en er zijne goddelijke genade aan mede te deelen. — Verder blijkt uit de getuigenissen der Vaders duidelijk, dat het huwelijk in de christelijke Kerk nimmer als een bloot burgerlijk contract, maar steeds als eene heilige handeling is beschouwd geworden. Zoo spreekt Tertullianus van het huwelijk, „dat de Kerk zamenvoegt, het Offer beves-„tigt, de priesterlijke zegening bezegelt, de Engelen verkondigen, „en de hemelsche Vader bekrachtigt.quot; Hetzelfde getuigen ook de oudste, nog aanwezig zijnde Ritueelen der katholieke Kerk. — Van het feit, dat de sekten, welke zich reeds in de vroegste tijden van de katholieke Kerk hebben afgescheiden, de Nesto-rianen, Eutychianen, Jacobiten , Monophysiten, enz., in dit leerpunt met haar overeenstemmen, kan ieder zich gemakkelijk overtuigen, als hij slechts hunne Ritueelen, welke door geleerde mannen als Eenaudot, Assemani, enz. verzameld zijn, doorbladert en onderzoekt. Ook kan het geenszins betwijfeld worden, dat de leer der grieksche Kerk met die der latijnsche ten opzigte van het huwelijk als Sacrament volkomen overeenstemt; de Ritueelen der eerste (de zoogenaamde „Euchologiëndoor Goar bijeengebragt) leveren er ontegensprekelijke bewijzen voor. Deze tusschen de grieksche en latijnsche Kerk bestaande overeenstemming toonde zich ook duidelijk in de algemeene Conciliën van Lyon en Florence , waar aangaande dit Sacrament geene afwijkende meeningen van den kant der Grieken gehoord werden. En omstreeks het einde der zestiende eeuw verklaarde in naam van geheel de grieksche Kerk de Patriarch Jeremias, de luthersche confessie van Augsburg brandmerkende, dat „het huwelijk een goddelijk Sacrament is en een van de „zeven, welke Christus en de Apostelen aan de Kerk hebben _;)overgeleverd.quot;

Het h. Sacrament des Huwelijks wordt gewoonlijk onder verschillende kerkelijke ceremoniën, van welke wij slechts de voornaamste en meest gebruikelijke zullen aangeven, ontvangen. Dergelijke ceremoniën zijn de volgende: op den trouwdag verschijnen bruidegom en bruid met minstens twee getuigen op den bepaalden tijd in de kerk. De Pastoor (of een ander Priester, door hem daartoe gemagtigd) verschijnt in priesterlijk gewaad voor het altaar, en terwijl de verloofden op de trede des altaars naast elkander geknield zijn, spreekt hij, in tegenwoordigheid der getuigen, den bruidegom aldus aan:

N. wilt gij N., hier tegenwoordig, nemen voor uwe wettige huisvrouw, naar het heilig gebruik van onze moeder de h. Kerk?

N. wilt gij N., hier tegenwoordig, nemen voor uwen wettigen man, naar het heilig gebruik van onze moeder de h. Kerk ?

De Priester zegt hun, dat zij elkander de regtcrhand zullen geven, en spreekt tot hen :

Ik verbind u ten huwelijk in den naam des Vaders, des Zoons en des h. Geestes. Amen.

Zegen, Heer! dezen ring, dien wij in uwen naam zegenen, opdat zij, die hem dragen zal, voor haren bruidegom eene onbevlekte trouw beware, opdat zij in uwen vrede en in uwen wil volharde en in onderlinge liefde altijd leve. Door Christus onzen Heer. Amen.

De Priester besproeit den ring met wijwater, geeft dien aan den bruidegom, opdat deze hem aan de linkerhand der bruid steke, eu terwijl dit geschiedt, zegt de Priester:

Heer, ontferm U onzer! Christus, ontferm U onzer! Heer ontferm U onzer! Onze Vader, enz.

Laat ons bidden Heer! wij smeeken U, zie, neder op deze uwe dienaren, en help hen genadig in het goed beleven der instelling, waardoor Gij de voortplanting van bet menschelijk geslacht geregeld hebt; opdat zij, die door U vereenigd zijn, ook door uwe hulp behouden worden. Door Christus onzen Heer. Amen.

De Priester wendt zich nu tot de bruid en spreekt over haar, indien zij voor de eerste maal huwt, den volgenden zegen uit:

God! die door de kracht van uwe almagt alles uit niets geschapen hebt, die, na de voltooijing der schepping, aan den man, naar uw beeld gevormd, de vrouw tot onafscheidelijke gezellin gegeven hebt; Gij, die het ligchaam der vrouw uit het ligchaam des mans vormdet, om ons daardoor te leeren dat, naar uwen wil, man en vrouw nooit gescheiden zullen worden, daar zij oorspronkelijk één waren; God, die de huwe-lijksvereeniging door een heilig geheim hebt gewijd, dewijl Gij haar tot eene afbeelding maakt van de zegenrijke vereeniging van Christus met zijne Kerk, God, door wien de vrouw aan den man verbonden wordt, en door wien het huisgezin zoo gezegend is, dat het, noch door de straf voor de erfzonde, noch door die van den zondvloed onderging; o, zie genadig neder op deze, uwe dienstmaagd, die bij het aangaan van haar huwelijk zoo vurig verlangt onder uwe bescherming te worden opgenomen. Dat zij het juk van liefde eu vrede drage; dal. zij kuisch eu getrouw haar huwelijk beleve in Christus en eene navolgsteï blijve van heilige vrouwen; dat zij beminnelijk zij voor haren man, gelijk Eachel; verstandig, gelijk Rebecca; dat zij lang leve en getrouw blijve, gelijk Sara; dat de duivel, de

oorsprong van alle kwaad, zich niet menge in hare handelingen; dai zij standvastig blijve in het geloof en in uwe geboden volharde; dat, zij, aan eenen man gehuwd, allen ongpoorloofden omgang vlugte; dat zij door de kracht van uwe wet hare zwakheid versterke; dat zij ernstig zij door ingetogenheid, eerbiedwaardig door zedigheid, geleerd in heraelsche kennis; dat zij vruchtbaar zij in kinderen, beproefd en onschuldig; dat zij tot de rust der zaligen en lot het hemelsch koningrijk kome, en dat beide mogen zien de kinderen van hunne kinderen tot in het derde en vierde geslacht en een gewenschten ouderdom bereiken mogen. Hoor onzen Heer, enz.

De God van Abraham, de God van Tsaak, de God van •Jacob zij met u, en Hij zelf vervulle u met zijnen zegen, opdat gij zien moogt de kinderen van uwe kinderen tot in het derde en vierde geslacht, en daarna beërven moogt het eeuwige leven door onzen Heer Jesus Christus, die met den Vader en den h. Geest leeft en regeert door alle eeuwen der eeuwen. Amen.

Niet al deze ceremoniën en gebeden zijn voor de geldigheid -vati het huwelijk noodzakelijk. Tot de noodzakelijk gevorderde behooren alleen: 1) de vrije, door een uiterlijk teeken, zoo mogelijk door woorden uitgedrukte toestemming van bruidegom en bruid, om werkelijk elkander te nemen als man en vrouw. De afspraak om later met elkander Ie huwen, is slechts eene huwelijksbelofte en tot het sluiten van eene echtverbindtenis geenszins voldoerde. 2) De tegenwoordigheid van den Pastoor en twee getuigen. Dit eischt de Kerkvergadering van Trente in Zitt. 24. Cap. 1., waar wij lezen: „Degenen, die anders „dan voor den Pastoor (of met verlof van den Pastoor of den „Bisschop voor een anderen Priester) en voor twee of drie „getuigen het huwelijk durven sluiten, maakt de h. Synode „geheel ongeschikt, om den echt aan (e gaan, en zij verklaart „zulke echtvereenigingen voor ongeldig en nietig, gelijk zij ,,die door het tegenwoordig besluit ongeldig en nietig maakt.quot; De uitdrukking „Pastoorquot; beteekent hier den geestelijke, die aan het hoofd staat van de gemeente, waarin het bruidspaar of slechts een van hen, de bruidegom of de bruid, inderdaad eene bestendige woonplaats heeft of voor een geruimen tijd denkt te nemen. In het laatste geval moet echter de bruidegom of de bruid minstens eene maand lang in de gemeente gewoond hebben., voor dat de Pastoor het regt heeft, hen te trouwen.

1) Daar het huwelijk wezenlijk eene verbindtenis is, kan het bruidspaar die ook geldig aangaan, wanneer zij niet persoonlijk tegenwoordig, maar afwezig zijnde , door een ander, wien zij dien last hebben opgedragen, voor den Pastoor en twee getuigen hunne toestemming te kennen geven. Deze wijze van huwen is echter slechts in uiterst gewigtige gevallen geoorloofd.

2) Toen de Kerkvergadering van Trente om velerlei onheilen te voorkomen, het besluit gaf, dat een huwelijk, hetwelk in het geheim, d. i. niet voor den Pastoor en twee getuigen, wordt aangegaan, ongeldig en nietig is, verklaarde zij tegelijker tijd, dat haar decreet alleen in die gemeenten, waarin het afgekondigd zou worden, en eerst dertig dagen daarna, van kracht zou zijn. Dewijl nu in sommige protestantsche landen, in Engeland, Zweden, Denemarken, in sommige streken van Duitschland en Zwitserland de afkondiging van het Concilie van Trente verhinderd werd, zijn in die landen de geheime huwelijken wel geldig, maar blijven toch streng verboden, gelijk zij het reeds vóór het Concilie waren.

3) De aangehaalde woorden van het Kitueel: „Ik verbind u ten huwelijk in den naam des Vaders,quot; enz moet men niet als den vorm van het Sacrament beschouwen. Want daar van den eenen kant Paus Pius IX verklaarde, dat er onder geloovigen geen huwelijk kan zijn, dat niet tevens een Sacrament is, en van den anderen kant de Kerk toch ook die huwelijken, welke in landen, waar het bovengenoemd decreet van het Concilie van Trente niet is afgekondigd, in afwezigheid van den Pastoor en twee getuigen gesloten zijn, als geldig erkent, volgt er ontegensprekelijk uit, dat de sacra-menteele vorm niet in de woorden des Priesters, maar in het jawoord van het bruidspaar gezocht moet worden. Eu dit was ook van oudsher de gewone meening der Godgeleerden. Eene afdoende beslissing hieromtrent heeft de Kerk wel niet gegeven , maar de tegenovergestelde meening is niet meer te verdedigen.

1) De gehuwden moeten in liefde, eendragt en trouw met elkander leven, totdat de dood hen scheidt.

Zal het huwelijk, overeenkomstig den wil van Christus Jesus, die het tot de waardigheid van een Sacrament verhief, heilig en verdienstelijk zijn, dan moeten de echtgenooten steeds het heerlijk voorbeeld hunner vereeniging, namelijk die van Christus met zijne Kerk, voor oogen hebben en zich er ijverig op toeleggen , die in hun huwelijksleven zoo volmaakt mogelijk na te volgen. In die vereeniging van den hemelschen Bruidegom J esus Christus met zijne onbevlekte Bruid, de Kerk, openbaart zich reine, heilige, innige liefde en wederliefde, nooit gestoorde eendragt, altijd on verbreekbare trouw. Christus, de Reinste en Heiligste, bemint de Kerk met de zuiverste en heiligste liefde; Hij mint haar innig om hare innerlijke schoonheid en hare hooge genadegaven; Christus, de Vredevorst, schenkt zijne Bruid den vrede, welken de wereld niet kent en niet geven kan; Christus blijft bij zijne Kerk, trekt zijne liefde van haar niet af; schenkt die niet aan eene andere bruid.

De Kerk van haren kant bemint Jesus Christus, haren godde-lijken Bruidegom, als de bron van alle heiligheid en genade; zij bemint Hem als haren Verlosser en Heiland met de innigste, reinste, standvasfigste liefde; zij tracht één van geest en hart met Hem te zijn, haagt Hem aan met trouw, welke zich zelfs tijdens de hardste beproevingen, rampen en vervolgingen niet verloochent. Aldus moet ook de liefde, eendragt en trouw der gehuwden zijn. De man moet zijne vrouw, en deze haren man beminnen met reine, innige, teedere liefde, met eene liefde, die niet alleen uit eene natuurlijke neiging, maar uit beweegredenen des geloofs voortkomt; zij moeten met elkander in eendragt leven, één zijn van harte, alle ijverzucht en kwalijkgezindheid in de kiem verstikken , of wanneer die in onbewaakte oogenblikken wortel geschoten hebben, ze weder uitroeijen; zij moeten verder de huwelijkstrouw bewaren, elke neiging of begeerte, daarmede in strijd, of die deugd in gevaar brengende, onderdrukken en bekampen. Niets moet in staat zijn hen te scheiden dan de dood, welke christelijke echtgenooten hier beneden scheidt, om hen in het ander leven eeuwig met elkander lt;e vereenigeu.

2) De echtgenooten moeten elkander door een vroom en deugdzaam leven stichten. Gelijk namelijk Christus, de tweede, hemelsche Adam, alles doet, oin de tweede betere Eva, zijne Kerk, te heiligen, en gelijk de Kerk van haren kant er naar streeft, door den rijkdom der meest verschillende en lieflijkste deugden haren hemelschen Bruidegom te behagen, zoo moet ook de man, zooveel hij vermag, tot heiliging zijner gade bijdragen en haar in hare oefeningen van deugd bijstaan. De vrouw moet eveneens zich alle moeite geven om haren man door woord en voorbeeld te stichten en met een zacht, maar onvvederstaanbaar geweld hem tot een waarlijk christelijk leven voeren. Die stichtende, eendragtige zamenleving van christelijke echtgenooten schetst Tertullianus zeer schoon. „Zij bidden „met elkander,quot; zegt hij, „vasten met elkander. Zij leeren, „zij vermanen, zij ondersteunen elkander. Zij zijn met elkander „aan de tafel des Heereu. In nood en vervolgingen, zoowel „als in vreugde, zijn zij te zamen. Zij bezoeken de zieken, „helpen de armen, geven aalmoezen, wonen het h. Oifer bij, „volbrengen hunne dagelijksche goede werken, zonder elkander „in den weg te staan; zij wedijveren met elkander in den lof „van God. Dat alles ziet en hoort Christus en Hij verheugt „zich; aan hen zendt Hij zijnen vrede.quot; — In 't bijzonder mogen christelijke echtgenooten zich niets veroorlooven, wat in strijd kan zijn met de echtelijke kuischheid. Daarom zegt de Apostel: „Lerzaam zij het huwelijk in alles; want de on-„tuchtigen en overspelers zal God oordeelen,quot;

3) De echtgenoot en moeten liunne kinderen in godsvrucht gemeenschappelijk opvoeden. Het huwelijk heeft, volgens het verheven voorbeeld der vereeniging van Christus met zijne Kerk, niet alleen de onderlinge heiliging, maar ook de heiliging der kinderen, welke er uit voortkomen, ten doel. Immers gelijk Christus zich met zijne Kerk. de ware Moeder der levenden, verbindt, om een'nieuw, godgevallig geslacht geestelijker-wijze voort te brengen en op te voeden; gelijk Hij haar te dien einde de verbevenste en krachtigste middelen, vooral de h. Sacramenten, geschonken en toevertrouwd heeft, en gelijk Hij haar door den voortdurenden invloed zijner genade helpt, om hare kinderen tot een heilig volk, tot burgers van zijn rijk op aarde en in den hemel te vormen; en evenals de Kerk van haren kant niets verzuimt, om te beantwoorden aan de bedoeling van haren goddelijken Bruidegom, het getal harer kinderen te vermeerderen en door de opleiding tot alle christelijke deugden hen tot zijne getrouwe volgelingen en waardige erf-senamen van bet hemelrijk te maken; zoo moeten ook christelijke echtgenooten de kinderen, die God hun schenkt, in de heilige vreeze des Heeren opvoeden, hen vroegtijdig bekend maken met de pligten, welke zij als waardige leden van het rijk Gods op aarde te vervullen hebben, en hen tot eene getrouwe en standvastige vervulling daarvan aansporen, opwekken en den weg wijzen. Vooral moeten de ouders waken en zorg dragen, dat, de kinderen in den schoot van het huisgezin zelve niets zien en liooren, wat de onschuld in gevaar zou kunnen brengen; anders toch zou de omgeving der kinderen de kiem van bet kward in hun hart brengen, en ligtzinnig afbreken, wat de zorgvuldigste opvoeding met groote moeite heeft opgebouwd.

4) De man moet, voorzien in het onderhoud zijner vrouw en voor haar zorgen; de vrouw moet haren man in alles, wat regt en eerbaar is, gehoorzamen. Behalve de aangeduide ver-pligtingen , welke op beide echtgenooten rusten, heeft de man nog bijzondere pligten jegens zijne gade en deze jegens haren man te vervullen. De bijzondere pligt van den man jegens zijne gade is, dat hij haar behandele als de gezellin zijns levens, door God hem gegeven en door de h. Kerk aan het altaar des Heeren hem toevertrouwd, maar niet als eene dienstmaagd; dat, hij bijgevolg ook voor haar ligchamelijk welzijn met opofferende liefde zorg drage. „Mannen,quot; dus spreekt de Apostel, „bc-„mint uwe vrouwen, gelijk ook Christus de Kerk bemind en „zich voor haar ten beste gegeven heeft.quot; (Eph. \ : 25.) Christus als hoofd beminde de kerk, zijn ligchaam, zoozeer, dat Hij zicli voor haar heil heeft, opgeotterd. Tn dien zin schrijft de h. Chrysostomus over de aangehaalde plaats: „De _;,iiiaii moet zorg dragen voor zijne, vrouw, gelijk Christus voor

„zijne Kerk gezorgd heeft; hij weigert haar die niet, al zon „hij ook om harentwille alles, wat men maar bedenken kan, „moeten lijden.quot; „De mannen,quot; zegt verder de h. Paulus, „moeten hunne vrouwen beminnen als hun eigen ligehaam .... „Niemand heeft ooit zijn eigen vlceseh gehaat ; maar hij voedt „het en koestert het, gelijk Christus de Kerk,quot; nog voortdurend voedt en verzorgt door zijn heilig vleesch en bloed in het Sacrament der liefde. De man is alzoo verjdigt, voor de voeding en kleeding volgens haren stand, alsmede voor de andere levensbehoeften van de vrouw en het geheele huisgezin met groote zorg en ware liefde het noodige te verschaffen; vooral echter moet hij ten lijde van ziekte met geduld, zachtmoedigheid en liefde voor de ligchamelijke verpleging zijner vrouw bezorgd zijn. De man moet ook de fouten en gebreken zijner vrouw weten te verschoonen, en op eene liefderijke wijze trachten haar te verbeteren. „Gij mannen/' zegt de li. Petrus (ü. 11J: 7.) „gaat verstandig met uwe vrouwen om, als met „liet zwakkere deel, en iioudi haar in eere, wijl ook zij mede-„erfgenamen van de genade des eeuwigen levens zijn.quot;

De bijzondere verpligting der vrouw is het, haren man, als haar hoofd, met achting en eerbied te behandelen en hem in alles, wat regt en eerbaar is, gehoorzaam en onderdanig te zijn. Daarom zegt de Apostel: „De vrouwen moeien onder-„danig zijn aan hare mannen, als aan den Heer.... Gelijk „de Kerk aan Christus onderworpen is, zoo moeten ook de „vrouwen het zijn aan hare mannen in alles.quot; (I'jph. V: 22, 24,) De Kerk onderhoudt alle geboden van haren goddelijkeu Bruidegom, handelt in alle punten naar zijnen goddelijken wil en zijne bevelen, zoo moet ook de vrouw handelen tegenover haren man un er vooral op bedacht zijn, het huishouden naar zijn wensch met omzigtighcid, vlijt en spaarzaamheid te besturen. Immers gelijk de man ineer geschikt is voor openbare bezigheden, zoo is dc vrouw meer tot bestiering van de huishouding in staat. In dien, door de goddelijke Voorzienigheid zelve haar aangewezen werkkring moet zij zich met ware zelfverloochening voor haren echtgenoot opofferen, door eene liefderijke deelneming in zijn lijden en vreugde hem het eerste dragelijker, de laatste genotvoller maken, en up die wijze het huiselijk geluk, de huiselijke welvaart bevorderen. — Vrouwen, die in plaats van met zorg het huishouden te besturen, haren tijd voor den spiegel en m dc kleedkamer, met onnoodige bezoeken en in ijdele, dikwerf zelfs gevaarlijke gesprekken ligtzinnig verspillen, zulke vrouwen ondermijnen den huiselijken vrede en welvaart en brengen zich zelve, hare mannen en geheel haar huisgezin in het ongeluk. Niet te vergeefs alzoo vermaant de Apostel: „Ik wil dat . . . ook de vrouwen in betamelijke

„kleediiiE!, met zedigheid en matigheid zich opschikken, en ,,niet met haarvlechten, goud of paarlen, of een kostbaar ge-„waad, maar gelijk het vrouwen betaamt, die belijdenis doen „van godsvrucht door goede werken.quot; ') (1. Tim. II: 9, 10.)

'-) De volkomen vervulling der zware pligten van den huwelijken staat zien wij allerschoonst voorgesteld in de levensbeschrijving van vele heilige echtgenooten. Om zich daarvan te overtuigen, leze men het leven van de h. Elisabeth van Thuringen, ¹) de h. Margaretha van Schotland, de h. Joanna Francisca van Chantal, van den h. Eliazar, Gommerius en anderen. Wij bepalen ons hier bij eene enkele aanwijzing. Een schoon voorbeeld van zachtmoedigheid, geduld, beleid en toegevendheid in den huwelijken staat levert ons het leven van de h. Monica, de moeder van den grooten Kerldeeraar Augustinus. Hare ouders huwden haar uit aan Patricius , een aanzienlijk heiden van Tagaste, eene stad in Numidië. Door haren onberispelijken levenswandel en vooral door het geduld, waarmede zij zijne heidensche ondeugden verdroeg, won zij weldra de liefde en vereering van haren gemaal in hoogen graad. Patricius was over 't algemeen goedhartig, maar zeer driftig van aard. Als Monica hem vergramd zag, wachtte zij zich wel, hem tegen te spreken; had hij eerst zijnen toorn afgelegd, dan sprak zij zachtmoedig met hem en gaf rekenschap van hare handelwijze. Hij zag dan zijn ongelijk in, en eerde en beminde haar meer en meer. Het gebeurde menigmaal, dat andere vrouwen zich bij haar beklaagden over de ruwe behandeling, welke zij van hare mannen ondervonden. Dan was Monica gewoon te zeggen; „De mishandelingen, waarover gij u beklaagt, „hebt gij aan uwe kwade tong te wijten, dewijl gij door uwe woorden „uwen bovendien reeds opgewekten gemaal nog meer ophitst. Ik „beantwoord den toorn van mijnen echtgenoot en zijne in drift ge-„dane verwijten met stil te zwijgen; zoo drijft de storm spoedig „voorbij, de toorn verdwijnt en de blijde rust is hersteld.quot; Aldus leerde Monica degenen, die zich bij haar beklaagden, en hare lessen maakten overal een heilzamen indruk, omdat zij de goede vruchten van die handelwijze bij Monica zelve gewaar werden. Want in weerwil van de buitengewone gramstorigheid van harenechtgenoot, had zij toch nooit eene onteerende behandeling te verdragen, en eindelijk gelukte het haar, door zachtmoedigheid en gebed, haren man voor Jesus Christus te winnen. Menigeen volgde daarom Monica's raad en voorbeeld, bevond er zich goed bij en verheugde zich weldra in een duurzamen huiselijken vrede, terwijl degenen, die hare lessen onbenut lieten, aanhoudend door hare mannen slecht behandeld werden.

Hoe welgevallig aan God de gehoorzaamheid van de echtgenoote aan haren gemaal is, zien wij duidelijk in het volgende. Toen de h. ï'rancisca Komana op zekeren dag, naar gewoonte, bezig was met het bidden van de getijden der h. Maagd, werd zij door een dienstbode bij haren man ontboden. Zij onderbrak terstond haar gebed, begaf zich, waarheen zij geroepen werd, en nam daarna, haar gebed weêr op. ISu gebeurde het eens, dat zij bij eene en

Zeer aan te bevelen is vooral de beschrijving van het leven der h. Elisabeth, gelijk zij ons door den weleerw Heer G. Scheiberling, thans Pastoor te Kralingen, naar Alban Stolz bewerkt, geleverd is. Voor den geringen prijs van slechts 75 cents is dit schoone werk verkrijgbaar bij den boekhandelaar J. W. van Leeuwen te Leiden.

1) Neen, het huwelijk is onverbreekbaar; want Christus zegt uitdrukkelijk: „wie zijne vrouw verlaat en eene andere trouwt, doet overspel tegen haar. Eu indien eene vrouw haren „man verlaat en met eenen anderen huwt, doet zij overspel.quot; (Marc. X: 11, ]2.) „Dewijl nu,quot; zoo schrijft de h. Augustinus, (boek 1. aan Pollentius n. 10.) „het Evangelie zegt, dat een

dezelfde antiphoon viermaal geroepen werd. Zij gehoorzaamde onverwijld. Toen zij nu ten laatsten male tot het gebed terugkeerde, vond zij tot hare groote verbazing die antiphoon , welke zij uit gehoorzaamheid aan haren gemaal zoo dikwijls onderbroken had, met, gouden letters gedrukt, en in een hemelsch visioen vernam zij later, dat dit geschied was, om haar te toonen, hoe welgevallig aan God die stipte gehoorzaamheid was geweest. (Bolland. 9 Maart.)

Een trek van opofferende liefde verhaalt Lodewijk Vives, en hij verzekert, ooggetuige daarvan geweest te zijn, zoodat wij aan de waarheid van zijn verhaal niet kunnen twijfelen.

Clara Cerventa huwde, nog zeer jong zijnde, een reeds veertigjarigen man, Bernard Valdura geheeten. Deze was met verscheidene, hoogst afzigtelijke ligchaamsgebreken behebt, welke hij voor zijne toekomstige echtgenoote zorgvuldig had verborgen gehouden. Kort, na hun huwelijk kreeg hij daarenboven eene zware ziekte, welke hem aan den rand des grafs bragt. De edele jeugdige gade verzuimde niets, wat zijne smarten kon lenigen. Zij waakte zes volle weken aan zijn ziekbed, zonder zich een enkelen nacht rust te gunnen. Zelfs het gevaar van aansteking, dat zeer groot was, hield haar niet terug hem alle mogelijke diensten te bewijzen. Aan hare zorg alleen had haar echtgenoot, gelijk de geneesheeren verklaarden, zijn herstel te danken. Van zijne vroegere gebreken genas Valdura nooit geheel; zij namen integendeel na eenige jaren zóó de overhand, dat zijn gelaat, ja geheel zijn ligchaam slechts ééne wonde scheen. Daarbij was het vertrek, waarin hij zich bevond, terstond als verpest, zoodat niemand zich in zijne nabijheid kon ophouden en iedereen weigerde hem te bedienen. Clara alleen liet zich door dit allea niet afschrikken, maar ging voort, hem met de grootste zorgvuldigheid en de teederste liefde te verplegen En aldus deed zij tien jaren lang met onverdroten ijver, met onuitputtelijk geduld, met waarlijk heldhattige opoffering. Geene moeite was haar te groot. geen offer te zwaar. De dagelijksche, zeer aanzienlijke uitgaven, welke de ziekte van haren man noodzakelijk maakten, openden langzamerhand de deur voor huiselijk gebrek. Die omstandigheid, welke menigeen geheel ontstemd en ontmoedigd zou hebben, was voor de edele gade eene nieuwe gelegenheid om hare offervaardigheid te toonen. Zij ontdeed zich van al hare sieraden, van gouden ringen en kettingen, om de onbarmhartigste schuldeischers te bevredigen ; ja, zij verkocht zelfs hare beste kleedingstukken, om den zieke het noodige te verschaffen. En toen eindelijk de dood aan het lijden van haren man en aan. haar offer een einde maakte, betreurde zij zijn sterven diep en opregt. — Zulke liefde en aanhoudende opoffering zijn alleen mogelijk door de in het h. Sacrament des huwelijks medegedeelde bijzondere genade.

„ieder, die zijne vrouw verlaat en eene andere trouwt, over-„sjiel doet, wie zijn wij dan, die het wagen te zeggen, dat „de een of ander, die dit doet, geen overspel bedrijft?quot; Kon er ten aanzien der leer van Cluistus nog eenigerlei bedenking opkomen, dan zou de h. Paulas die opgeheven hebben door de bekende uitspraak: „Aan hen, die door het huwelijk verbonden zijn, beveel niet ik, maar de Heer, dat de vrouw „den man niet mag verlaten, en als zij hem verlaten heeft, „moet zij ongehuwd blijven, of zich met haren man verzoenen. „Ook de man verlate zijne vrouw niet.... de getrouwde vrouw „is aan de wet gebonden tijdens de man in leven is; maar is „haar man gestorven, dan is zij vrij, zij huwe, als zij wil, „doch (het geschiede) in den Heec.quot; (1. Cor. VII: JO, 1], SÜ.) Dat ook de man, die zijne vrouw verlaat, verpligt is, zich van eene andere vrouw te onthouden, laat de Apostel achter, om niet in herhaling te vallen. Nooit heelt de katholieke Kerk de ontbinding van een onder Christenen geldig gesloten en vul Ir ukken huwelijk gedoogd, maar steeds ongeoorloofd verklaard. '¹) Het Concilie van Elvira (gehouden in het jaar üli}) bepaalde, dat eene geloovige vrouw, die haren ge-looviyen man verlaten en een anderen genomen heeft, lot den dood van den eersten buiten de kerkelijke gemeenschap moet blijven. En toen sommigen zich beriepen op de burgerlijke wet, welke onder de heerschappij der romeinsche keizers dergelijke echtscheidingen m zekere gevallen toestond, gaven de h. Kerkvaders hun ten antwoord: „Anders luidt de wet der „Cesars, anders de wet van Christus. Iets anders schrijft „i'apiuianus (de regtsgeleerde) , iets anders de h. Paulus voor.quot; (Ilieronymus br. 7'J aan üceanus.) Chrysostomus schrijft: „Niet „naar die wereldlijke wetten zal God u op den grooten oor-„deelsdag oordeelen, maar naar die, welke Hij zelf heeft ge-„geven.quot; (Zie verder de leer der h. Vaders bij Perronne: de uiatrimonio christiano, lom. '6. s. 'Z, c. 'ó. Koiuae Ibi/J.) Ook

Het huwelijk dour degenen, die /act Chrideu zijn, aangegaan, kau ontbonden worden, wauneer namelijk een der eelilgcnooten Christen wordt-en de andere niet vreedzaam of niet zonder on teering des Scheppers, ot' in 't algemeen niet zonder gevaar voor de zahg-lieid vau den bekeerde met hem leven wil. Zoo leeren, verwijzende op 1. Cor. VII: 1U—iö, de li. Vaders, vooral de h. Ambrosius (Kxpos. in Lue. I; 8 nquot;. 8.), zoo besliste i'aus InnocenUus lli (e. quaulo de divortiis) en zoo hield het de Kerk in de praktijk. (Zie Ecucdietus XIV, de Synode I. ti. C. 4). Ook hel iloor Christenen geldig gesloteu, maar nog niet voltooide huwelijk (malrimo-mum ratum, sed nou eonsunimalum) wordt ontbonden door deyj/ey-ti//e gelofte van een van beiden in eene goedgekeurde geestelijke orde (Cone, van Trente, Zitt. 24, e. 6.), en eveneens door de dispensatie vau den h. Stoel.

de Kerkvcrgadoiiiif; van ïrente naiti tic leer over de onontbindbaarheid des huwelijks tegen de aanvechtingen en aantijgingen der ketters in bescherming en verklaarde in de 2 is to zitting, can. 7: „Indien iemand zou zeggen, dat de Kerk ..dwaalt, terwijl zij geleerd heeft en leert volgens de evangelische en apostolische leer, dal de huwelijksband niet kan verbroken worden om overspel van een der echtgenooten, en dat „beiden, zelfs de onschuldige, die geene aanleiding tot overspel „gaf, geen ander huwelijk kunnen aangaan, zoo lang de andere „echtgenoot leeft, en dat hij overspel bedrijft, die, na de „overspelige vrouw te hebben weggezonden, eene andere huwt, „zooals ook zij, die, na den overspeler verlaten te hebben, „een anderen man zou trouwen, hij zij in den ban.quot; ')

i) ]ii den li. Vastcnlijd van liet jaur 300 bood Komc ecu Imrt-verheffend schouwspel. Onder de openbare boetelingen voor de Basiliek van St. Jan van Latcrane, die om de ^uusl smeekten van weder in de gemeenscLap der Kerk opgenomen te worden, bevond zich Fabiola, de aanzienlijke, hooggeëerde, onmetelijk rijke l'abiola, uit liet beroemd geslacht der Fabiers. In een Laren boetekleed en ongeschoeid, met losse haren en weenend gelaat, met asch op het hoofd uestrooid, knielde zij op den grond neder en smeekte al sehreijende om de genade, door eene heilzame boete mot God verzoend te worden, faus Sincius , de geestelijken, l'abiola's stand-genooten, geheel het romeinsche volk, allen zagen met stichting en ontroering in deze boetelinge, hoe diep hot berouw kan zijn van ecu goed hart, als '.et uit zijne verblindheid ontwaakt. Fabiola was vroeg met een man gehuwd, die zulk een misdadig loven leidde, dat liet Laar onmogelijk scheen aan zijne zijde te blijven. Zij was zeer jong en meende liet regt tc Lebben, zoo grootc beleedigingen, als hij haar aandeed, niet te verdragen. Zich over hem te beklagen, verbood Laar do vrouwelijke teergevoeligheid; zij nam liever de schuld der oneenigheid in Let huwelijk op zicL en verliet Let Luis van Laren gemaal, om naar hare familie terug te koeren. Evenwel kende gelieel home hot zedeloos gedrag van dozen man. Nadat l'abiola oen tijd lang bij hare verwanten geleefd had, meende zij, volgens regt en billijkheid een tweede huwelijk te kuuuon aangaan, daar zij niet uit kleinmoedigheid of ligtzinnigheid, niet door blinden Lartstogt gedreven, maar door het slechte gedrag van haren man daartoe gedwongen, zich van hem gescheiden Lad, De burgerlijke wet veroorloofde zulks, en do wet des Evangelies, wolke het tweede huwelijk tijdons het leveu van beide echtgcuooten verbiedt, was haar onbekend. Welligt wilde zij die niet kennen, en voor 'tminst ging zij onvoorzigtig to work. Genoeg-, zij Luwde weder en leefde verscLcidone jaren zeer tevreden met een tweeden cehtgcnoot. Eindelijk verloor zij hem door den dood. Zulke schokken, die het Lart pijnlijk treffen, zijn dikwijls zeer heilzaam, wijl zij ous van vele aardsche neigingen losscbeuren en het gemakkelijker maken, eene andere, hoogere rigting to nemen. Dat geschiedde ook bij Kabiol». Het verlies van haren gemaal deed haar inzien de vergankelijkheid van al het aardsche geluL, alsmede de dwaasheid om die ten koste der eeuwige goederen te willen koopen. Toon die blinddoek van Fabiola's oog viel, zag zij spoedig in, dat zij cie goddelijke wet had

2) De geestelijke overheid kan echter om gewigtige 'redenen toestaan, dat twee echtgenooten van elkander gescheiden leven; zij blijven echter gehuwd, en noch de man noch de vrouw kan tijdens het leven van een van beiden een tweede huwelijk geldig aangaan. — Ook deze leer is gegrond op het woord van Christus en den Apostel. Christus /,egt: (Matth. V: *32) „Een ieder, die zijne vrouw verlaat, anders dan uit oorzake „van overspel, die maakt, dat zij overspel doet,quot; (d. i. hij stelt haar bloot aan het gevaar van overspel te bedrijven, en wordt derhalve aan overspel schuldig) „en wie de verlatene „vrouw trouwt, doet overspel.quot; Daaruit blijkt, dat de man zijne vrouw om overspel kan verlaten, zonder zich daardoor aan zonde pligtig te maken. Dat echter zulk eene scheiding den huwelijksband niet ontbindt, is duidelijk zoowel uit deze plaats der h. Schrift, als uit andere, welke in het voorgaande punt zijn aangehaald. *) Niet minder duidelijk leert de h. Paulus hetzelfde in zijn brief aan die van Corinthe: „De „vrouw mag haren man niet verlaten, en als zij hem verlaten „heeft, moet zij ongehuwd blijven, of zich met haren man „verzoenen.quot; Duidelijk blijkt ook hieruit, dat er gevallen kunnen voorkomen, waarin echtgenooten wei niet eigenmagtig elkander mogen verlaten, maar door de kerkelijke overheid in zoo verre kunnen gescheiden worden, dat zij niet verpligt zijn te zamen te leven. En door die scheiding wordt alzoo de huwelijksband geenszins verbroken, maar blijft onontbindbaar. Derhalve mogen gescheiden echtgenooten wel van elkander verwijderd leven, maar niet tot een ander huwelijk overgaan. In welke gevallen die scheiding kan plaats hebben, bepaalt de Apostel niet nader; Jesus Christus echter gewaagt slechts van

gesehonden, en vastberaden sloeg zij nu den weg der redding in, die haar in den kortst mogelijken tijd met God verzoenen zou. Gewillig onderwierp zij zich aan de openbare boete, waaraan vrouwen van haren stand zich niet gaarne onderwerpen. Die verootmoediging en boete bevredigde echter de boetvaardige stemming van Fabiola niet. — Op den dag, dat zij na volbragte openbare boete de h. Communie ontving, steeg zij voor immer van den troon van gemak en luister, waarop zij van hare jeugd af gezeten had, en begaf zich in de duistere hut van vrijwillige armoede. Fabiola was het, die het eerste gasthuis in Kome stichtte en in dat huis zieken, armen en allerlei behoeftigen opnam. De eerste dienares van dit gasthuis was zij zelve; ïij, de dochter der oude romeinsche consuls en senatoren , maakte zich de dienstmaagd der armen vau Christus en bleef die tot haren zaligen dood. (Gravin Hahn-Hahn, die Vater der Wüste.)

*) Ook de plaats bij Matth. XIX 9., vergeleken met Marcus X en Lucas XVI en Matth. V laat geen anderen zin toe, dan dezen, dat om overspel de vrouw kan verlaten worden, maar de huwelijksband daardoor niet vernietigd wordt.

overspel, wijl dit alleen den gehuwden regt geeft, voor altijd zich te scheiden en zelfs dan, als de schuldige zich verbeterd heeft, gescheiden te blijven. Andere oorzaken, als: levensgevaar, verleiding tot zonde, ketterij of ongeloof, enz. geven slechts zoolang reden tot scheiding, als deze inderdaad aanwezig zijn of voortduren. De Kerk heeft derhalve altijd geleerd , dat er verscheidene gevallen kunnen voorkomen, welke tusschen christelijke echtgenooten regt tot scheiding van tafel en bed voor meer of minder langen tijd, maar nooit tot ontbinding van den huwelijksband geven. Vandaar bepaalde ook het Concilie van Trente: „Indien iemand zegt, dat de Kerk dwaalt, „als zij verklaart, dat wegens vele oorzaken tusschen de echt-„genooten eene scheiding van tafel en bed voor een bepaalden „of onbepaalden tijd kan plaats hebben, die zij in den ban.quot; (t. a. p. Can. 8.)

Naarmate onze verlichte eeuw zoowel in schouwspelen als in romans het verbreken der huwelijkstrouw meer tracht te verschoo-nen, naarmate de burgerlijke wetgeving meer nalatig wordt in het bestraffen van dusdanig misdrijf, des te meer reden hebben de christelijke echtgenooten zich voor zulke uitspattingen te wachten. Zelfs voor de geringste gedachte aan die misdaad moeten zij terugdeinzen, en bij iedere bekoring en bij elk gevaar ernstig overwegen:

1) Dat zij door overspel het plegtig verbond breken, in tegenwoordigheid van God en de Kerk gesloten. Het verbreken der huwelijkstrouw is eene der grootste, afschuwelijkste misdaden, waaraan de Christen zich kan schuldig maken. Het is eene verkrachting van het eerbiedwaardig verbond, dat de Schepper met de wijste en heiligste bedoelingen tusschen jnan en vrouw gesticht heeft, van dat verheven verbond , waaraan de Verlosser zijne genade verbonden, waaraan Hij de waardigheid en kracht van een Sacrament verleend heeft, van dat heilig verbond, hetwelk de getrouwe afbeelding van het verbond van Jesus Christus met zijne Kerk zijn moet, van die plegtige verbindtenis, welke men aan den voet dea altaars, in tegenwoordigheid van God en de Kerk gesloten heeft, ün dat eerbiedwaardige , verhevene, heilige, plegtige verbond wordt verbroken om den laagsten , schandelijksten hartstogt, met eene schandelijke krenking van de huwelijksliefde en trouw, van die voorname deugden, welke de harten van beide echtgenooten als tot één hart maken, met hemeltergende onregtvaardigheid jegens de onschuldige wederhelft, jegens de wettige kinderen, jegens de gansche familie en nakomelingschap. Wie ia in staat al de boosheid en snoodheid van zulk eene echtbreuk te bevatten? Mogen wij ons wel verwonderen, dat de Kerk in vroegere tijden overspel, dat algemeen bekend was geworden, als moord en afval van het geloof, met eene openbare boete van vele jaren bestrafte en daarbij den schuldige het binnengaan in de kerk ontzegde ? Mogen wij ons verwonderen, dat zij over overspelers en overspeelsters zelfs den ban uitsprak? „Beiden zullen sterven, de overspeler en overspeelster,quot; beval God in het Oude Verbond (5 Mos. XXII: 22.); wien kan het dan nog bevreemden , dat de Kerk overspelers uit haren reinen schoot bant?

naar Gods bcschikkijig ile maatBchappij vcrccnifrt en verbindt. Geheel de maatschappij dankt haren ooi-sprong, hare uitbreiding en haar bestaan aan de enkele gezinnen, waaruit zij door middel van het burgerlijk contract gevormd en zamengesteld is, terwijl het huisgezin aan den band der huwelijksliefde en trouw zijn oorsprong, wasdom en voortdurnnde zamenleving te danken heeft. Zou die heilige band ophouden man en vrouw te vereenigen en onafscheidelijk luet elkander te verbinden, dan zou niet enkel het huisgezin, maar geheel de maatschappij vernietigd worden. Elk afzonderlijk lid der vervallen maatschappij zou dan slechts op zich zeiven bedacht zijn, alle overigen tot zijn voordeel gebruiken en degenen, die tegen zijne baatzuchtige plannen zich verzetten, zooveel hij vermag, bestrijden. De overspeler en overspeelster doen alzoo, zooveel in hen is, alles, om dat rampzalig verval van het huisgezin en geheel de maatschappij te bewerken, en maken zich derhalve niet alleen jegens God, den Stichter der zedelijke en maatschappelijke orde, maar ook jegens de geheele menschheid, tot wier ondergang zij werken, aan ecne zeer zware misdaad schuldig. Bovendien leert de ondervinding, helaas! maar al te veel en te duidelijk, dat genoemde zoude meineed, doodslag, vergiftiging en vele andere misdrijven ten gevolge heeft, welke dc maatschappelijke welvaart en openbare veiligheid ondermijnen, somwijlen zelfs volslagen vernietigen. — Daarom was het steeds eene der voornaamste zorgen van wijze bestuurders, door tic zwaarste straffen voor overspel vast te stellen, die misdaad zooveel mogelijk te voorkomen. Onder Keizer Constautiju den Groote werd overspel gelijk moord cu vergiftiging met den dood door het zwaard gestraft. Zijne opvolgers gingen nog verder en stelden dat kwaad wat de straf betrof met vadermoord gelijk. Veroordeeling ten dood door het zwaard was, ten minste in zware gevallen, ook volgens het duitschc strafregt het gevolg dier misdaad. Desgelijks stelde Paus Sixtus V in zijne staten de doodstraf op overspel en onttrok aan de geregtshoven de magi van gratie tc verlcenen. Zelfs bij heidensche, geheel onbeschaafde volkeren werd dat misdrijf verfoeid. Van do oude Saksen getuigt de h. Bonifacius, dat zij overspel met den onteerendsten dood straften. En zelfs in onze dagen vindt men in do binnenlanden van Afrika wilde volksstammen, die den overspeler met den dood s traliën.

3) dat zij door overspel allen huisclijken vrede verstoren, dc goede opvoeding der kinderen verhinderen en het geluk van geheel het gezin vernielen. Huwelijksvrede, goede tucht en huiselijk geluk is in het huisgezin van den overspeler of overspeelster niet te vinden, Dc vrede ontstaat daaruit, dat man en vrouw dezelfde gevoelens, wenschen, verlangens koesteren Hoe nu kan er zulk eene overeenstemming zijn tusschen twee harten, welke het overspel of de gegronde verdenking van overspel van elkander vervreemdt, tusschen twee harten, waarvan het eene door dc snoode weigering van wederliefde en door de gruwelijkste trouweloosheid, welke het ondervonden heeft, gebroken, het andere door misdadige wenschen, begeerten en verlangens vervuld is? Moet niet de ijverzucht, spijt en eene zekere vertwijfeling dag en nacht het hart van den onschuldige bestormen en in klagten, bittere verwijten en hevig ongenoegen zich lucht geven? En zal daarbij de schuldige, die toch al van zijne onschuldige wederhelft vervreemd is en haar geene liefde meer toedraagt, kalm en gelaten blijven r Zal hij niet verwijten met verwijten, beschimping met beschimping of nog erger beantwoorden:' Huiselijke vrede is bijgevolg in zulke omstandigheden geheel onmo-

gelijk en evenzeer onmogelijk eene goede kindertucht en huiselijk gelnk. Zullen de kinderen eene goede, waarlijk chriatelijke opvoeding bekomen, dan is voor alles noodig, dat man en vrouw eensgezind, in godsvrucht wedijverende, elkander de hand bieden. De vader moet de moeder in alles, wat tucht en orde betreft, krachtig ondersteunen, en de moeder van haren kant het gezag des vaders staande houden en steeds hooger opvoeren. Noch het eene noch het andere kan echter gebeuren, als de bittere vrucht van overspel, de tweedragt, tusschen vader en moeder heerscht. Integendeel zullen beiden er op werken, om de harten der kinderen vnn elkander te ontvreemden, en door hen te wijzen op elkanders fouten en gebreken, elkander de verschuldigde achting ontrooven. Wat nu moet er onder zulke omstandigheden van de opvoeding der kinderen komen? Wee zulk een huisgezin! Neen, het gaat niet zijn geluk, maar snelt zijn ondergang te gemoet. Vader, moeder, kinderen zullen wedijveren, om elkander het leven te verbitteren.

4) dat zij zich blootstellen aan het gevaar, van in schande en ellende en in alle zonden en boosheden te vallen, ja, door God zeiven vreeselijk gestraft en eindelijk geheel verworpen te worden. „De overspeler brengt zijn leven in het verderf,quot; zegt de h. Schrift, (Spr. VI; 32. 33.) „hij verzamelt oneer en schande; en die vlek „wordt nimmer uitgewischt.quot; Schande en oneer bij de menschen is het onvermijdelijk lot der overspelers, als hunne zonde openbaar wordt. Daarom zoekt ook de overspeler op allerlei wijzen zijne misdaad geheim te houden, en niet zelden stapelt hij wandaden op wandaden om die geheimhouding te bewaren Meineed, lastertaal, valache aantijgingen, moord van gade en kroost worden des noods gebruikt, om de krenking der huwelijkstrouw voor de oogen der menschen te verbergen. Het voorbeeld van koning David, die om zijn bedreven echtbreuk geheim te houden, de moordenaar werd van [Trias, bewijst dit ontegensprekelijk. — Daarbij is de overspeler geenszins vrij van bezorgdheid en vrees, dat zijne schanddaad eindelijk toch aan 't licht zal komen. Die angst kwelt hem bij dag en bij nacht, laat hem geen oogenblik rust en maakt zijn leven ongelukkiger dan dat van een gevangen misdadiger. „De overspeler vreest „allen,quot; zegt de h. Chrysostomus (Hom 22. over den Isten br. aan de Cor.) „jegens allen koestert hij verdenking en argwaan: jegens „zijne vrouw, jegens zijne vertrouwelingen en vrienden; hij is bevreesd voor zijn eigen schaduw. En al gelukt het hem ook, zijn „misdrijf voor het oog der wereld verborgen te houden, luide en „plegtig spreekt toch zijn geweten en klaagt hem aan.quot; „'s Avonds en „'s nachts,quot; dus gaat de h. Kerkleeraar voort, „in de eenzaamheid „en in het gewoel der stad , overal volgt die aanklager hem op den „voet en houdt hem de scherpte des zwaards en onuitstaanbare folieringen voor oogen.quot; Brengt de overspeler eindelijk ook het geweten tot zwijgen, gewis zal hij zich niet aan de oordeelen Gods onttrekken. Moge hij ook in een oogenblik van hartstogtelijke verblindheid bij zich zeiven deuken: „Duisternis omgeeft mij, de wan-„den verbergen mij, en niemand ziet naar mij! Wieu zou ik vreezen ?quot; Gods oog ziet alles; want, „veel helderder dan de zon zijn Gods „oogen, die alle wegen der menschen gadeslaan, en de diepste af-„gronden in het hart der menschen, de verborgenste schuilhoeken „doordringen.quot; (Sir. XXIII: 2(i—28.) David beging maar ééne zonde van overspel, en toch sprak de Heer door den profeet Nathan tot. hem; „Het zwaard zal niet wijken van nw huis.quot; (2. Kon. XII; 10 ) En die bedreiging des Heereu werd letterlijk vervuld; het zwaard

van oproer en broedertwist woedde onophoudelijk in den echoot dei-familie van David en rukte vele kinderen weg. — Gelukkig de overspeler, wien God in zijne langmoedigheid en barmhartigheid, gelijk eertijds den zondigen koning David, door zware tijdelijke strafi'en tot berouw en verbetering zijns levens brengt! Gelukkig, als hij door tijdelijke boete de eeuwige strai ontkomt, welke den overspeler wacht volgens de woorden der Schrift: „overspelers zullen het rijk „Gods niet bezitten.quot;

Waarop moeien degenen, die verlangen in hei Iiuwelijk ie treden, vooral bedncht zijn ?

Ligtzinnig handelen zij, a) die niet beginnen met God aan te roepen en tegen zijnen wil noch den raad hunner ouders, noch hunne eigen zaligheid in aanmerking nemen. God, die voor elk zijner kinderen zorg draagt, die aan een ieder middelen aan de hand geeft om zijne bestemming te bereiken, bestemt ook voor degenen , die naar de raadsbesluiten zijner Voorzienigheid in het huwelijk hunne zaligheid moeten bewerken, eene voor hen geschikte levensgezellin. Vandaar zegt de wijze man: „Huis en rijkdom geven de ouders, maar eene „verstandige vrouw komt van den Heer;quot; (Spr. XIX: 14.) en in het boek Tobias wordt ons verhaald, dat God Sara, de dochter van Kaguël, tot echtgenoote van den jongen Tobias bestemd had. „Daarom,quot; zoo sprak de Engel tot den vader, „daarom (wijl zij door God Tobias was toegedacht) heeft geen „ander haar kunnen hebben.quot; (Tob. VII: 12.) Wie een huwelijk wenscht aan te gaan, moet alzoo in de eerste plaats zorg dragen, God aan te roepen en om verlichting te bidden, opdat de keuze van zijne toekomstige levensgezellin volgens 's Heeren heiligen wil geschiede. Zoo deed Eliëzar, de getrouwe dienaar van Abraham, toen hij op last van zijnen meester naar Mesopotamië trok, om voor Isaük eene vrouw te zoeken. Hij smeekte vurig tot God, dat Hij hem zou te kennen geven, welke van de dochters des lands Hij voor Isaak tot vrouw „bestemd had.quot; (1. Mos. XXIV: 14.) God verhoorde Eliëzars bede en schikte het zoo, dat hij het eerst Kebecca, de dochter van Bathuël, ontmoette, met wie Isatik later in een hoogst gelukkig en gezegend huwelijk leefde. — Evenwel moeten degenen, die den huwelijken staat willen aanvaarden, niet alleen bij God, maar ook bij hunne ouders raad zoeken. Ofschoon de ouders niet bevoegd zijn, te verhinderen, dat hunne kinderen een huwelijk aangaan, of met betrekking tot de keuze van een echtgenoot dwang te gebruiken, ja zelfs aan eene zware zonde zich zouden pligtig maken, wanneer zij tegen de redelijke keuze van hunnen zoon of hunne dochter uit luim,

gierigheid, hoogmoed en andere dergelijke hartstogten zich hardnekkig verzetten, zouden evenwel van den anderen kant de kinderen hunne zelfstandigheid te ver drijven, niet alleen onredelijk en onbetamelijk, maar zelfs zondig handelen, als zij in eene zoo gewigtige aangelegenheid, zonder de ouders er kennis van te geven en met hen te beraadslagen, durfdeu voortgaan. Indien de keuze van een man of eene vrouw van dien aard zou zijn, dat redelijkerwijze kan verondersteld worden, dat daardoor de eer en de vrede van de geheele familie in gevaar zal gebragt worden, dan zou de zoon noch de dochter, die, hiermede bekend, nogtans die keuze deden, niet van eene zware zonde kunnen vrijgesproken worden. — Bovendien moet men bij de zoo belangrijke keuze van eeneu echtgenoot, gelijk bij elk ander gewigtig besluit, vooral het oog rigten op zijne eeuwige bestemming, op de zaligheid zijner ziel. Ook hier vooral geldt het woord van den Heiland: „Zoekt eerst het rijk „Gods en zijne geregtigheid,quot; Daarom gaan ook zij ligtzinuig te werk b) die bij hunne keuze minder op godsdienst en deugd, dan wel op tijdelijk voordeel, enz. letten. Godsdiensten deugd zijn ontegensprekelijk de vaste grondslagen van het huiselijk geluk. Brengt de vrouw ook al niet veel geld of goed mede, zijn hare natuurlijke begaafdheden niet van de schitterendste; is zij echter rijk aan de deugden eeuer christelijke cchtgenoote; is zij vroom, zedig, bescheiden, vlijtig, huiselijk, zachtaardig en toegevend, dan heeft de man in haar eene zeer kostbare parel gevonden, die zijn levensgeluk vestigen en hem tot eer strekken zal. En al behoort ook de man niet tot de aauzien-lijken en rijken, als hij vast is in het geloof, trouw en standvastig in het vervullen zijner christelijke pligten, werkzaam, spaarzaam en geregeld, dan zal de vrouw in hem haren steun en haar geluk vinden. Missen evenwel de man of de vrouw, of, wat het ergste is, missen beide echtgeuooten godsdienst en deugd, dan zal de school van liet gezin, welke een heiligdom van vrede en zuivere vreugd zijn moest, een ware pijnbank worden, waar de ongelukkige echtgenooten elkander kwellen. Rijkdom, schoonheid en andere natuurlijke voorregten kunnen slechts de kwelling verhoogen, wijl degenen, die dergelijke goederen bezitten, zich een gelukkiger lot waardig achten. „Als gij dan,quot; zegt de h. Chrysostomus, (Sermo quales ducendae sunt uxores n. 8. tom. 5.) „eene bruid zoekt, vraag allereerst, „of zij braaf en godsdienstig is. Is zij dat, dan zal het overige „volgen; is zij het niet, dan deugt zij niet, al bezat zij „tijdelijk goed en schoonheid in overvloed.quot; — c) Ligtzinuig eindelijk gaan diegenen verkeering aan, die niet eerst bedenken, of zij de zoo zware verpligtingen van den huwelijken staat zullen kunnen vervullen. Hoewel het van den eenen kant zeer

te mipprij'/en is, liet huwelijk uit, te stellen alleen om een meer vrij, onbeteugeld leven te kunnen leiden, terwijl het. huwelijk veeleer een dam ter verhoeding van uitspattingen der jeugdige jaren zijn moet, is het echter van den anderen kant niet inimler lakenswaardig, als men te overhaast, zonder de noodige kennis van de pligten des huwelijks, zonder gevestigde deugd en vastheid van karakter, welligt ook zonder in staat te zijn vrouw en kinderen te onderhouden, den huwelijken staat ingaat. Hoe zal men het huishouden, hoe zijne zaken besturen, als men zich zeiven niet weet te beheerschen ? Hoe de kinderen behoorlijk opvoeden, als men zelf nog opvoeding noodig heeft ? Ontelbare huwelijken zijn ongelukkig en hebben voor tijd en eeuwigheid de treurigste gevolgen, oradat zij ligt-zinnig, uit blinden hartstogt, zonder te denken aan de ver-pliglingen en moeijelijkheden van den huwelijken staat werden gesloten.

2^ Degenen , die wenschen in het huwelijk te treden, moeten behoorlijk onderrigt en vrij van huwelijksbeletsels zijn. Daar het eene der voornaamste verpligtingen van christelijke ouders is, de kinderen, welke God hun schenkt, van hunne teederste jeugd af in de h. godsdienst en de wet Gods te onderwijzen, is het noodig, dat zij zelve daarin wel onderrigt zijn. Do Kerk schrijft 'daarom het zoogenaamde bruidsexamen voor, niet alleen opdat de zielzorger zekerheid verwerve, dat het bruidspaar de veelvuldige en zware pligten van den huwelijken staat kenne, maar ook om zich te overtuigen, dat het in dc christelijke godsdienst behoorlijk onderrigt is. Hoe kan men echter verwachten. dat bruidegom en bruid bewijzen zullen leveren van goed onderrigte Christenen te zijn, als zij na hunne eerste h. Communie weinig acht meer hebben geslagen op het godsdienstig onderwijs?

Met betrekking tot het vrij zijn van huwelijksbeletsels (welke wij later zullen opgeven) merkt de h. Chrysostomus aan; „Als _rgij wilt trouwen, neem dan niet alleen kennis van de burgerlijke, maar ook van de kerkelijke wet: veracht gij de eerste, „dan krijgt gij meestal slechts eene geldboete; treedt gij deze '„met voeten, dan zal uwe ziel in de kwellingen van het on-„uitbluschbaar vuur vallen.quot;

3) Zij moeten onder de verkeering onschuldig leven en met denken, dat hun in dien tijd meer vrijheid of de zatnenleving in één huis veroorloofd is; met eene zuivere, Gode welgevallige meening in het huwelijk treden, en voor hun huwelijk waardig biechten en communiceeren.

„Wij zijn kinderen der Heiligen, en mogen niet bijeen „komen gelijk heidenen, die God niet kennen.quot; (lob. VUI; 5.) Deze schoone, veelomvattende woorden, welke de vrome

Tobias na de verloving tot Sara sprak, moet het christelijk bruidspaar des te meer ter harte nemen, daar het huwelijk in het Nieuwe Verbond onvergelijkelijk heiliger is, dan het in het Oude Verbond was. — a) Als kinderen van de Heiligen moetfn zij alzoo den tijd der verkeering beschouwen als hun gegeven, om zich tot het ontvangen van een „groot Sacramentquot; waardig voor te bereiden, door gebed en goede werken den zegen des hemels over hunne aanstaande vereeniging af te smeeken. Christelijke jongelieden zullen zich derhalve vooral bevlijtigen, in de verkeering zuiver en godvruchtig te leven, en zich nimmer aan de verderfelijke meening overgeven, dat hun gedurende dien tijd grootere vrijheid en vertrouwelijkheid met elkander geoorloofd is, en dat hetgeen vroeger zonde tegen de kuischheid was, bet thans niet meer of minstens eene kleinere zonde is. Het behoort, dat zij des te strenger en zorgvuldiger over hun hart waken, en in den omgang met elkander elke gelegenheid vlugten, waardoor de heerlijke deugd van zuiverheid in gevaar zou kunnen geraken. Daarom vermaant ook de h. Kerk hen uitdrukkelijk, „dat zij, alvorens „de priesterlijke inzegening in de Kerk ontvangen te hebben, „niet in hetzelfde huis wonen,quot; (Gone, van Trente, Zitt. 24. hfdst. 1. de Reform.) en dat zij bij hunne bezoeken „niet te „zamen alleen blijven, maar in het bijzijn van eenige bloedverwanten of anderen.quot; (Rit. Rorn. de Matrim.) — b) Als kinderen van Heiligen moeten zij ook met eene zuivere, Gode welgevallige meening den huwelijken staat ingaan. Dit geschiedt, als men het huwelijk aangaat, om te voldoen aan de bedoeling van God, welke rnet de woorden: „wast en vermenigvuldigt,quot; is aangegeven, of om elkander behulpzaam te zijn, want ook daartoe is het huwelijk ingesteld, hetgeen de woorden van den goddelijken Insteller: „het is niet goed „voor den mensch, dat hij alleen zij,quot; duidelijk te kennen geven; of eindelijk om de gevaren van onzedigheid te ontgaan, waaraan de ongehuwde dikwijls blootstaat. Met het oog op die gevaren raadt ook de Apostel het huwelijk aan, ofschoon hij in 't algemeen aan den maagdelijken staat de voorkeur geeft. (1. Cor. VII: 1, 2.) Diegenen, die zoo het huwelijk ingaan, dat zij, zooals de Aartsengel Raphaël tot Tobias zeide. God buiten hun hart sluiten, en niet de vervulling der pligten van hunnen staat, maar, gelijk het redeloos dier, alleen de bevrediging van hunne schandelijke lusten op 't oog hebben, huwen niet als kinderen Gods, „over hen heeft de duivel magt.quot; (Tob. VI: 17.) Gelukkig het bruidspaar, dat, voor het altaar gekomen om de echtverbindtenis te sluiten, in alle waarheid met de vrome Sara tot God kau spreken: „Gij weet, Heer, „dat ik mijn hart van alle begeerlijkheid zuiver gehoudi-n heb.

„Nooit mengde ik mij onder moedwilligen en voegde mij niet quot;bij de iigtzinnigen. In het huwelijk bewilligde ik in uwe „vreeze, niet uit snooden lust.quot; (Tob. IIT: 16—18.) c) Teneinde het christelijk bruidspaar, ais kinderen der Heiligen, met des te zuiverder hart en in betere stemming het huwelijk aanga, vermaant het Concilie van Trente, dat zij, alvorens het h. Sacrament des Huwelijks te ontvangen, hunne zonden vlijtig biechten en godvruchtig tot het h. Sacrament des Altaars naderen. Gelijk wij reeds vroeger opmerkten, is het hoogst raadzaam, de gewoonte van ijverige Christenen na te volgen, namelijk bij die gelegenheid eene algemeene biecht te spreken. Heeft iemand vroeger een losbandig leven geleid, dan zou het zeer dienstig zijn, quot;die algemeene Biecht eenige weken te voren Ie spreken en den biechtvader er kennis van te geven, dat. men voornemens is, weldra in den huwelijken staat te treden. Op die wijze wordt de biechtvader in de gelegenheid gesteld om te onderzoeken, of er geen huwelijksbeletsel bestaat, on iu geval hij er een ontdekt, tijdig dispensatie lt;e vragen. — Het spreekt van zelf, dat de Biecht, welke het huwelijk voorafgaat, geldig moet wezen; want wie het Sacrament des Huwelijks in staat van ongenade ontvangt, maakt zich aan eene heiligschennis schuldig en zou zich bijgevolg alle goddelijke genaden en zegeningen onwaardig maken. ')

') Aangaande de voorbereiding tot het waardig outvangen van het h. Sacrament des Huwelijks, verhaalt Gaume in zijne christelijke onderrigtingen de volgende stichtende gebeurtenis. — J^en^jong, in Parijs wonend geneesheer werd daar door zijnen vriend bij eene aanzienlijke familie ingeleid. De eenige dochter des hnizes, een voorbeeld van maagdelijke ingetogenheid en bescheidenheid, behaagde den jongen man. Hij dong naar hare hand, en, daar hij evenzeer door reinheid van zeden als door zijne kundigheden uitmuntte, werd zijn aanzoek weldra ingewilgd. Ongeveer tien dagen voor den trouwdag, kwam de verloofde bij de moeder zijner bruid en verzocht haar, met Emilia alleen te mogen spreken. „Dat is niet mogelijk,quot; gaf de moeder vriendelijk ten antwoord, „mijne dochter is sinds „twee dagen ongesteld en heeft rust noodig.quot; — „Het spijt mij quot;echter zeer, dat ik niet een oogenblik mij met haar kan onder-^honden; slechts drie- of viermaal heb ik het genoegen gehad, haar Jn gezelschap te zien en nog nooit gelegenheid gevonden, haar „ongestoord mijne gevoelens mede te deelen en de hare te kennen.quot; — JDe moeder volhardde echter bij hare weigering. Toen hij nu verzekerde, dat hij zijne bruid iets zeer gewigtiga te zeggen had. antwoordde zij: „Goed, ik zal haar roepen, als gij het verlangt, „en gij kunt dan in mijn bijzijn met haar spreken: mijne dochter „heeft quot;nog nooit met een man alleen gesproken.quot; — „Maar ik zal „toch weldra haar echtgenoot worden' — „Dan heb ik niet meer „over mijne dochter te w^raken, doch tot zoo lang moet ik jegens „haar de pligten van eene christelijke en verstandige moeder ver-,quot;vullen.quot; — „Welaan, dan moet ik u de reden toevertrouwen, quot;waarom ik zoo op een bijzonder ondeihoiul met uwe dochter, mijne

Ja, als men iemand ernstig beloofd heeft hem te zullen huwen, dan is men daartoe verpligt onder doodzonde, tenzij dat beiden vrijwillig terugtreden, of dat een van beiden om bijzondere redenen regt zou hebben om terug te gaan, waarover de geestelijke overheid moet beslissen.

1) Eene geldige trouwbelofte verpligt, gelijk elk ander verdrag , het gegeven woord te houden en wel onder zware zonde, wijl het hier eene zeer belangrijke zaak geldt. De verloofden zijn derhalve gehouden, het huwelijk op den bepaalden tijd met elkander aan te gaan. Is er geen tijd vastgesteld, dan moet het gesloten worden, zoodra de eene dat vordert en de andere geene billijke reden tot uitstel heeft.

Men houde echter hier in 't oog, dat verkeering op zich zelve geene trouwbelofte is: door de verkeering geeft men alleen, en nog niet eens uitdrukkelijk, het voornemen te, kennen elkander te willen huwen. Opdat er eene huwelijksbelofte aanwezig en deze geldig zij, wordt gevorderd; a) dat zij ernstig gemeend, door beiden duidelijk en bepaald uitgedrukt en van weerskanten aangenomen zij; b) dat de belofle met voldoende kennis, vrij van alle wezenlijke dwaling, onbillijke bedreiging en geweld gegeven werd; c) dat het huwelijk, hetwelk men wil sluiten, geldig en geoorloofd zij; want tot het onmogelijke of ongeoorloofde kan men zich door geene belofte verpligten. Evenwel kan men toch trouwbelofte doen onder voorwaarde, dat verlof daartoe of dispensatie van de geestelijke overheid verkregen worde. — 2) Eene geldige trouwbelofte kan weder opgeheven worden, zoowel door de vrije toestemming van beide partijen , als door andere voorkomende omstandigheden , welke aan een van beiden of aan beiden tegelijk regt geven om terug te treden. Eene omstandigheid, welke

„bruid, aandrong. Ik wilde weten, of zij mijne liefde en achting „voor de h. godsdienst deelt, en tevens haar verzoeken, door eene „generale biecht zich in staat te stellen, behalve den huwelijkszegen „ook alle daarmede verbonden genadegaven te kunnen ontvangen.quot; Bij deze woorden kon de moeder hare tranen niet weêrhonden. „Ga mijn zoon,quot; sprak zij, „ga tot uwe bruid en zeg haar, dat ik „n mijnen zoon noemde; ga, uwe edele gevoelens waarborgen mij „het geluk van mijne dochter en het uwe.quot; Het deugdzaam bruidspaar liet nu acht dagen lang het h. Misoftér opdragen, om de ge-heele volheid van hemelsche zegeningen over zich af te smeeken. Op den dag van hun huwelijk was het trefl'end om te zien, met welke godsvrucht beiden aan de'h. Tafel aanzaten, hij door zijn grijzen vader en zijne moeder, zij door hare moeder en grootmoeder vergezeld . en met welken eerbied zij te zamen de h. Communie uit de handen des Priesters ontvingen.

beiden niet alleen regt geeft, maar zelfs veipligt, de trouw-belofte te verbreken , is de ontdekking van een , het hu-welijk ongeldig makend beletsel, waarin de Kerk niet dispenseert. Aan een der verloofden staat het ook vrij, zijne gelofte te breken, als de andere gedurende de verkeering eene zware misdaad begaat, als hij in zijne betrekkingen eene aanmerkelijke verandering gewaar wordt, verder als hij in den geestelijken staat treedt, waartoe beide partijen steeds regt hebben, in quot;evallen, dat het twijfelachtig is of een der verloofden genoegzame reden heeft om de belofte te breken, moet de geeste-lijke overheid uitspraak doen. Desgelijks moet men zich ook tot de geestelijke overheid wenden, als de trouwbelofte in het openbaar gesloten, en de oorzaak tot het verbreken dier belofte geheim is.

Twee soorten: 1) die, welke het huwelijk ongeoorloofd, en 2) die, welke het ongeldig maken.

Gelijk er reeds in de wet van Mozes onderscheidene oorzaken voorkwamen , welke verhinderden, het huwelijk aan te gaan, zoo vindt men die ook in de christelijke wet. Zulke oorzaken, welke verhinderen het huwelijk te sluiten, noemt men huwelijhleletsels. Maken die huwelijksbeletselen het huwelijk enkel ongeoorloofd,, d. i. zijn zij van dien aard, dat degene, die in weerwil daarvan een huwelijk aangaat, het wel geldig sluit, maar zich daarbij bezondigt, dan worden zij zeer juist huwelyksverloden ¹) genoemd; maken zij daarentegen het huwelijk mgeUi'j, d. i. zijn zij van dien aard, dat men daardoor buiten staat gesteld wordt, het huwelijk geldig aan te gaan, dan heeft men de eigenlijk gezegde huwelijlcsheletselen.

De verschillende huwelijksbeletselen rusten deels op de natuurwet, deels op goddelijk, deels op bloot kerkelijk gezag. Zoo verhindert bijv. de dwaling in den persoon het geldig sluiten des huwelijks, dewijl volgens de natuurwet geen verdrag of contract van kracht is, waarbij eene wezenlijke dwaling heeft plaats gehad; de goddelijke wet belet het geldig sluiten van een tweede huwelijk tijdens het leven van den eersten christe-lijken echtgenoot of de eerste christelijke echtgenoote, wijl Christus, toen Hij het huwelijk tot de waardigheid van een Sacrament verhief, de eenheid en levenslange onveibreekbaar-

Dit woord, ofschoon in onze taal weinig voorkomende, schijnt het best geschikt om het impedimenlun prohiöens weêr te geven. Ook werd het reeds gebruikt door den zeer eerw. Heer W. van Campen, in zijn Handboek voor christelijke echtgenooten.

heid er van, gelijk zij in den beginne bestond, weder ingevoerd heeft; de kerkelijke wet eindelijk belet de geldigheid van geheime huwelijken, daar zij als een noodzakelijk vereischte tot de geldigheid van het huwelijk stelt, dat het voor den Pastoor en twee getuigen gesloten worde. De meeste huwelijbbelet-selen komen voort van de kerkelijke wetgeving. Gelijk namelijk de Staat het onbestreden regt bezit, met het oog op het algemeen belang der burgers, tot het geldig sluiten van contracten zekere voorwaarden vast te stellen, en aan zeke,re personen, bijv. aan onmondigen, de bevoegdheid om geldige contracten te sluiten geheel en al onttrekt,; zoo heeft ook de Kerk het regt, in het algemeen belang der christelijke maatschappij het geldig sluiten van het huwelijk, hetwelk uit hoofde van zijne sacramenteele waardigheid en beteekenis ontegensprekelijk onder haar bereik valt, van de vervulling van zekere voorwaarden afhankelijk te maken; zij heeft ook het regt, aan zekere personen de bevoegdheid te ontnemen, zonder hare toestemming op geoorloofde of zelfs op geldige wijze een huwelijk te sluiten. Ten allen tijde, zoowel onder de heidensche als christen keizers, beeft de Kerk dat regt op velerlei wijze uitgeoefend; wie dit regt bestrijdt, ontkent hare magt, om datgene te verordenen, wat tot de waardigheid, wijding en heiligheid van dit Sacrament, wat ten beste van degenen , die het ontvangen, en van de gansche christelijke maatschappij noodzakelijk cn voordeelig is. Daarom deed het Concilie van Trente (Zitt. 24. Can. 4.) de volgende uitspraak: „Wie zegt, dat de Kerk „geenc nietigmakende huwelijksbeletselen heeft kunnen invoeren, „of bij de invoering daarvan gedwaald heeft, die zij in den „ban.quot; — Teneinde de mogelijk bestaande huwelijksbeletselen te ontdekken, is de Pastoor niet alleen verpligt, in het bruidsexamen de hiertoe geschikte vragen te doen, maar de afkondiging van het voorgenomen huwelijk moet ook driemaal iu de kerk voor de vergaderde gemeente gedaan worden, en een ieder, die met een huwelijksbeletsel tusschen de verloofden bekend is, is in geweien gehouden, daarvan deu Pastoor kennis te geven. Derhalve is het ook voor eiken Christen zeer nuttig, de verschillende beletselen te kennen , om in voorkomende gevallen de door de Kerk verlangde aangifte te kunnen doen. Wij laten alzoo eene korte opgave daarvan volgen.

JJuwelijksverhoden d. z. beletselen, die liet huwelijk otigtourhofd maken, zijn:

1) Gemengde huwlijken. Ouder deze benaming verstaan wij huwelijken, die gesloten worden tusschen een Katholiek en een Protestant, van welke sekte of Kerk ook, mits hij gedoopt zij.

2) Openbare afkondiging. Katholieken mogen geen huwelijk sluiten, alvorens daarvan op drie achtereenvolgende zon- of feestdagen de

openbare afkondiging in de kerk heeft plaats gehad.^ Om gewigtige redenen kan in de afkondiging, ten minste in ééne of in twee, hoogst zelden in drie, dispensatie verkregen worden.

3) Besloten tijd. Onder deze benaming verstaat men den tijd, welke er verloopt van den eersten zondag van den Advent tot Drie-Koningen ingesloten, alsmede van het begin der vaste tot zondag na Paschen ingesloten. De Kerk verbiedt alsdan niet elk huwelijk zonder onderscheid, maar wel het pleglig huwelijk, wijl die tijd bijzonder aan boetvaardigheid is gewijd. Ook wordt zonder dispensatie de huwelijkszegen niet over de bruid uitgesproken.

4) Gelojte. Onder „geloftequot; wordt hier verstaan, a) de eenvoudige gelofte van eeuwigdurende kuisohheid in tegenstelling van de pleg-tige, b) de gelofte van niet te trouwen, c) de gelofte van in eene geestelijke orde te gaan, d) de gelofte van de h. wijdingen te ontvangen. Om te mogen trouwen, zou iemand, die eene dezer geloften gedaan heeft, eerst door het kerkelijk gezag van zijne belofte moeten ontslagen zijn. Wie eene dusdanige gelofte gedaan heeft voor oen bepaalden tijd, kan, zoodra die tijd verstreken is_; huwen.

5) Huwelijksbelofte. Hebben twee personen aan elkander geldige huwelijksbeloften gedaan, dan is het aan ieder van hen verboden met een ander persoon een huwelijk aan te gaan, zoolang die belofte niet met wederzijdseh goedvinden opgeheven of om eene andere wettige reden vervallen is.

1) Dwaling in den persoon. Deze heeft plaats, wanneer de persoon, met wien men een huwelijk sluit, een ander is dan die, met wien men huwen wil of meent te huwen.

2) Dwang of geweld. Wanneer de toestemming van eene der partijen door geweld of onder bedreiging van zware, niet af te wenden rampen wordt verkregen, is zulk een huwelijk niet geldig uit gebrek aan genoegzame vrijheid.

4) Verwantschap en wel, — a) bloedverwantschap, namelijk wanneer de een van den anderen afstamt, of wanneer zij beiden, hetzij langs vaders- of moeders zijde, in hunne geslachtregisters opklimmen tot dezelfde ouders. Personen, die regtstreeks door geboorte van elkander afstammen, kunnen nooit te zamen een geldig huwelijk aangaan; de vader kan nooit trouwen met zijne dochter, kleindochter of achterkleindochter. Personen, die langs zijtakken afstammen van hetzelfde ouderenpaar, kunnen niet met elkander trouwen, als zij elkander bestaan in den eersten, tweeden, derden of vierden graad.

Om de telling der graden duidelijk te maken, diene het volgende: broeders en zusters, hetzij natuurlijke, hetzij wettige, bestaan elkander in den eersten graad; de kinderen van deze bestaan elkander in den Uceeien graad, en tussehen hen is geen wettig huwelijk mogelijk, tenzij met kerkelijke dispensatie, welke evenwel zelden en niet dan om zeer gewigtige redenen verleend wordt. Daarom huwen die neven en nichten met vreemde personen, en de kinderen, uit die verschillende huwelijken geboren, bestaan elkander in den graad. Dit geslacht en ook de kinderen van dit geslacht, die elkander in den vierden graad bestaan, kunnen met elkander geen wettig huwelijk sluiten, tenzij met dispensatie.

b) Geestelijke verwantschap , waarover reeds bij de h. Sacramenten des Doopsels en des Vormsels is gesproken.

c) Wettelijke verwantschap, welke ontstaat uit het aannemen van een persoon tot kind, verbiedt het huwelijk tussehen dengene, die tot kind is aangenomen, zijne vroxiw en zijne kinderen van den

ecucu kaut, cn dc ouders, die lieui hebben aaugenomen, en liunne kinderen van den anderen kant.

d) Aauvenoantschap of Zwagerschap, /ij is eene soort van verwant-scliap, welke tussuhen denpene, die met een persoon van het andere geslacht als echtgenoot leeft, en de bloedverwanten van dezen ontstaat. Is die zamenleving geoorloofd ten gevolge van een wettig huwelijk, dan strekt de zwagerschap zich tot en met den vierden graad uit, zoodat bijv. eene weduwe niet met een man, die bloedverwant was van don overleden echtgenoot in den eersten, tweeden, derden of vierden graad geldig kan huwen. Is daarentegen die zamenleving ongeoorloofd, dan strekt de zwagerschap zich alleen uit tot den eersten en tweeden graad.

Wij merken hier nog op, dat het aan de bloedverwanten bijv. van den man niet verboden is met de bloedverwanten van diens vrouw te huwen. Derhalve is er niets tegen, dat twee broeders met twee zusters trouwen.

5) Openbare eerbaarheid. Deze is eene zekere verwantschap, welke ontstaat uit ware en geldige trouwbeloften, die twee personen aan elkander gedaan en van elkander ontvangen hebben. Deze verwantschap belet hen, een huwelijk te sluiten met elkanders bloedverwanten in den eersten graad, zoodat de bruidegom noch moeder, noch zuster, noch dochter van zijne verloofde, en de bruid noch vader, noch broeder, noch zoon van haren verloofde kan huwen, zelfs dan niet wanneer de trouwbelofte op eene wettige wijze is opgeheven.

6) De huwelijksband. Een reeds bestaand huwelijk maakt onder Christenen het sluiten van een ander huwelijk ongeldig, zooals blijkt uit de leer over de eenheid en onontbiudbaarheid des huwelijks.

7) De plegtiije (in eene door de Kerk goedgekeurde orde) afgelegde belofte van eeuwige zuiverheid. Ieder, die in eene goedgekeurde geestelijke orde die belofte afgelegd, het verbond van heilige liefde met God gesloten heeft, is onbekwaam om later ecu geldig huwelijk te sluiten.

8) Dc h. Wijding. Degene, die de wijding van het Subdiaconaat ontvangen heeft, is door het kerkelijk gezag onbekwaam gemaakt, om een wettig huwelijk aan te gaan, en derhalve zooveel te meer hij, die de wijding van Diaken of i'riester heeft ontvangen.

9) Verschil van godsdienst. Dit beletsel bestaat alleen tusschen Christenen en ongedoopten, als Joden, Heidenen, enz., zoolang zij het h. Doopsel niet ontvangen hebben. Het onderscheid van de christelijke belijdenis, dat tusschen katholieke en onkatholieke ge-doopten bestaat, is, gelijk wij reeds hebben opgemerkt, alleen een huwelijksverbod.

10) Misdaad. Daardoor verstaat men: a) Overspel met de weder-keerige belofte van elkander te huwen na den dood der wederhelft; b) gemeenschappelijk overlegde en werkelijk uitgevoerde moord van den echtgenoot met het oog op het huwelijk ten minste van den kant van oen van beiden; c) overspel cn moord van den echtgenoot met dc bedoeling om den overspelcnden persoon te huwen, al zou deze ook van den moord niets weten cn gecne trouwbelofte gegeven hebben.

11) Gewelddadige oMooering. De Kerkvergadering van Trente heeft bepaald, dat de jongeling geen geldig huwelijk kan aangaan met haar, die hij met geweld heeft ontvoerd, zoolang zij in zijne magt is.

12) Clandestiniteit. Krachtens dit beletsel kunnen twee Katholieken geen geldig huwelijk sluiten, dan alleen voor hunnen parochie-pastoor en minstens twee getuigen, gelijk wij reeds boven gezegd hebben.

Yan eenige, doch niet van alle kan de Kerk, als er voldoende redenen zijn, dispensatie geven, waarover men zich met zijne geestelijke overheid moet verstaan.

Tedere wetgever heeft het regt en de volmagt, in zekere gevallen van de naleving der wetten, welke hij gegeven heeft, vrij te spreken of te dispenseeren. Derhalve kan ook de Kerk, als wetgeefster der Christenen, dispensatie verleenen van die wetten, welke zij zelve aangaande het tusschen Christenen te sluiten huwelijk gegeven heeft. Zij kan echter geene dispensatie geven van die beletselen, welke in de nietigheid van het natuurlijk contract, in gebrek aan toestemming liggen, gelijk bijv. dwaling, geweld, enz., of die hunnen grond hebben in eene natuurlijke onwelvoegelijkheid, gelijk bloedverwantschap iu de regte lijn, of eindelijk in de door Christus gegeven wetten, als die van den nog bestaanden huwelijksband, wijl zij de volmagt niet heeft, van de naleving der natuur- of goddelijke wet iemand vrij te spreken. En de Kerk schrijft zich dan ook geenszins het regt toe, van alle huwelijksbeletsels fe dispenseeren, doch treft van den anderen kant diegenen met den ban, die beweren, dat zij niet bevoegd is in „eenigequot; dispensatie te geven. (Conc. v. Trente, zitt. 24. can. 3.)

De Staat is evenmin bevoegd, huwelijksbeletselen in te stellen, als in de bestaande te dispenseeren. Elke sluiting van het huwelijk onder Christenen, elke echtvereeniging is een Sacrament, en bijgevolg ligt het geheel buiten het bereik der wereldlijke magt, wetten uit te vaardigen, welke de geldigheid of ongeldigheid er van betreffen. Wel staat de onder Christenen gesloten echtverbindtenis ook iu betrekking tot de maatschappelijke orde, en in zooverre heeft ook de Staat het regt, huwelijksbeletselen in te stellen, doch deze maken het huwelijk niet ongeldig, ontbinden den huwelijksband niet, maar hebben slechts burgerlijke beteekenis en burgerlijke uitwerkselen, bijv. de kinderen, geboren uit een huwelijk door den Staat verboden , van het erfregt te berooven.

Wanneer de Kerk van haar regt, om bij huwelijksbeletselen dispensatie te verleenen, gebruik maakt, geschiedt dit slechts in gevallen, dat er gewigtige redenen aanwezig zijn, bijv. wanneer de verloofden groote moeijelijkheid zouden hebben, om een ander huwelijk volgens hunnen stand aan te gaan , of wanneer door dat huwelijk eene aanmerkelijke ergernis voorkomen, oneenigheden tusschen familiën en geheele rijken uit den weg geruimd worden, enz. Die redenen moeten in de aanvrage om dispensatie naar waarheid en opregt aangegeven worden. Eveneens mogen ook die omstandigheden niet ver-

zwegen worrlen, welke het geven der dispensatie in den regol moeijelijker maken , als men bijv. met het bewustzijn van een huwelijksbeletsel trouwt, of met een bloedverwant gezondigd heeft, om des te gemakkelijker dispensatie te verkrijgen. Zou men eene valsche reden aangeven, eene reden, die niet bestaat, of wel de noodzakelijke inlichtingen weg laien, dan kan het gebeuren, dat de verkregen dispensatie ongeldig, en bijgevolg het zoo gesloten huwelijk onwettig is. — In elk geval, waarbij dispensatie noodig is, moet men zich bij zijnen Pastoor, of bij beletselen wegens geheime misslagen bij den biechtvader vervoegen, opdat deze bij den Bisschop ot door den Bisschop bij den Paus de gevorderde dispensatie aanvrage. Te beslissen, ot de aangeduide redenen voldoende zijn, komt uitsluitend aan de Kerk toe, aan wie de last is opgedragen , naar haar wijs goeddunken dispensatie te geven of te weigeren.

De Kerk heeft ten allen tijde de gemengde huwelijken afgekeurd, en ze nooit anders dan onder zekere voorwaarden en om zeer gewigtige redenen toegestaan.

Hoewel de roomsch-katholieke Kerk, om grootere onheilen te voorkomen , de gemengde huwelijken niet ongeldig en nietig verklaart, heeft zij die in het algemeen toch steeds verboden, en wanneer zij in enkele gevallen. om dispensatie gevraagd zijnde, die onder zekere voorwaarden verleende, hield zij evenwel niet op, er tegen te ijveren en dat huwelijk te beklagen en af te keuren. „Wacht u, Christen,quot; zegt de h. Ambrosius, (boek J. over Abraham, hfdst. 9.) ^eene heidin, eene jodin, „of eene kettersche tot vrouw te nemen/' Kn gelijk deze en vele andere Kerkvaders in hunne geschriften, traden ook de in algemeene of provinciale Synoden vergaderde Bisschoppen met hunne besluiten tegen de gemengde huwelijken op. De algemeene Kerkvergadering van Chalcedon (4-51) gaf de volgende verordening: „met een ketter, jood of heiden mag „geen huwelijk gesloten worden, tenzij de met het goedge-„loovige deel zioh verbindende persoon belooft, tot de waar-geloovige Kerk over te gaan.quot; Dergelijke verboden hadden ook reeds vroeger de Synoden van Elvira, Laodicea, Carthago, enz. gegeven, cn die van Elvira trof zelfs met de straf eener vijfjarige kerkelijke boele de ouders, die hunne dochters aan ketters uithuwden.

In lateren tijd, toen met de verbreiding der dwaling van den eenen kant, en de onverschilligheid in het godsdienstige van den anderen kant, de gemengde huwelijken meer en

meer toenamen, hebben de Pausen en Bisschoppen steeds zorg gedragen, er niet alleen voor te waarschuwen, maar ook in de scherpste uitdrukkingen er tegen op te treden en te verklaren, dat de gemengde huwelijken, aangegaan tegen de beginselen der Kerk, verfoeijelijke huwelijken zijn, welke de Kerk immer verboden en alleen nu en dan geduld heeft, om grootere rampen te voorkomen.

Het provinciaal Concilie van Utrecht in 1867 vermaant de zielzorgers, zooveel mogelijk op preek- en in biechtstoel de huwelijken der hun toevertrouwden met onkatholieken tegen te gaan.

De redenen, waarom de Kerk de gemengde huwelijken afkeurt en verbiedt, zijn vooral deze: 1.) omdat de Katholiek aan groot gevaar is blootgesteld van of wel zijn geloof geheel te verliezen of minstens onverschillig voor zijne godsdienst te worden. — Het ware geloof is ongetwijfeld het hoogste en kostbaarste goed van den Christen, het onbedriegelijke rigt-snoer van zijn leven, de vaste grondslag van zijne hoop, de onuitputtelijke bron van hemelschen troost, de noodzakelijke voorwaarde ter eeuwige zaligheid. Daarom beschouwt de Kerk het als hare eerste en gewigtigste verpligting, in al hare kinderen dat onschatbaar kleinood te bewaren en hen door de nadrukkelijkste vermaningen en strenge verboden van alles af te houden, waardoor het in gevaar zou kunnen geraken, cn alzoo vooral van het gemengd huwelijk. Als de vertrouwelijke omgang met andersdenkenden reeds niet zonder beteeke-nend gevaar is, van schipbreuk te lijden in het geloof, en de Apostelen zich derhalve gedrongen gevoelden daarvoor te waarschuwen, (Tit. Ill: lO. en 2. Joan. X.) hoeveel te dreigender moet dan niet dat gevaar zijn bij eene onafgebroken zamen-leving, bij eene huwelijksvereeniging met hen. Werkelijk leert ook de droevige ondervinding niet zelden, dat de katholieke echtgenoot door beden en toespraken van den andersdenkende tot afval van zijn geloof verleid wordt. Meermalen is zelfs de innige liefde, welke man en vrouw elkander toedragen , eene bondgenoote der verleiding, daar zij niet enkel den dwalenden persoon, maar ook de dwaling verontschuldigt en als aanneembaar en beminnenswaardig voorstelt. Komt het echter bij gemengde huwelijken niet altijd zoo ver, dat de katholiek zijn geloof verliest, voor 't minst ontstaat toch uit die ver-eeniging laauwheid en onverschilligheid in zaken van godsdienst. Men neemt zich, deels uit vrees voor de andersdenkende omgeving, bekenden en verwanten, deels om het andersdenkende deel niet onaangenaam te stemmen, voor alles in acht, wat den Katholiek zou kunnen verraden; men ziet er tegen op, volgens het katholiek gebruik te bidden, de kerk te bezoeken,

de h. Sacramenten te ontvangen. Bij gesprekken over godsdienst is men de verdraagzaamheid zelve en heeft men ten laatste niets aan te merken op de verderfelijke grondstelling; elke godsdienst is goed. Wat nu is bij zulk eene handelwijze anders te verwachten, dan vermindering van geloofsijver, laauw-heid en onverschilligheid in het katholieke leven ?

2) De Kerk laakt dergelijke huwelijken ook, omdat de katholieke opvoeding der kinderen gewoonlijk gebrekkig en niet zelden onmogelijk is. De verdere uitbreiding van het rijk Gods op aarde is de hoofdtaak der Kerk. Zonder ontrouw aan hare roeping te worden, kan zij derhalve niet anders willen , dan dat de opkomende geslachten in de alleen ware katholieke godsdienst worden opgevoed. Hoe nu zal in gemengde huwelijken de katholieke opvoeding gelukken ? Gesteld ook, dat de onkatholieke echtgenoot de gegeven belofte houdt, namelijk de kinderen katholiek laat opvoeden, zal hij daarbij de katholieke gade met raad en daad krachtig de hand kunnen of willen bieden? Als hij eenige waarde hecht aan zijne godsdienst, ze kent en beoefent, zal dan zijne nietkatholieke spreek- en handelwijze niet ligt tot een steen des aanstoots worden? Zal hij niet verlangen, de kinderen in zijne godsdienst te zien opgrocijen, zal hij niet voortdurend afbreken, wat de katholieke partij opbouwt, vooral wanneer daarenboven het uitzigt op grooter tijdelijk voordeel openstaat ? Is daarentegen het andersdenkende deel onverschillig zoowel voor zijne als voor elke andere godsdienst, wat is dan voor de katholieke opvoeding der kinderen te hopen ? Heeft men niet veel meer te vreezen, dat de godsdienstige onverschilligheid van den vader of de moeder den verderfelijksten invloed uitoefenen, ja aanstekelijk op de kihderen werken zal? En als beiden, vader en moeder, onverschillig zijn in de godsdienst, hoe gebrekkig zal dan niet de katholieke opvoeding wezen? Hoe, als de protestantschc vader de katholieke opvoeding niet eens gedoogt? Hoe, als de protestantsche vader na den voor zijne kinderen al te vroeg-tijdigen dood zijner katholieke gade een tweede huwelijk met eene Protestantsche aangaat? Hoe, als beide ouders sterven, en de nog onmondige kinderen onder protestantsche voogdijschap gesteld worden ? In deze en dergelijke gevallen wordt de katholieke opvoeding volstrekt onmogelijk.

'6) De Kerk moet de gemengde huwelijken ook verfoeijen, omdat de onkatholiek het huwelijk noch als Sacrament, noch als onontbindbaar erkent, en daarom naar zijne leer kan scheiden en opnieuw trouwen, hetgeen den katholieken echtgenoot niet geoorloofd is. Met regt verlangt de Kerk, dat ook het Sacrament des huwelijks met geloof, na eene behoorlijke voorbereiding en in staat van genade ontvangen worde.

Hoc kan men echter verwachteu, dat het protestantschc deel aan die billijke en heilige verpligting voldoen zal, hij, die de Kerk niet hoort, niet eens gelooft, dat hij een Sacrament ontvangt? Mag men het haar ten kwade duiden, dat zij weigert, over zulk eene echtverbindtenis haren zegen uit te spreken, dat zij zich wacht, tot de sluiting er van mee te werken, dat zij hare kinderen zooveel mogelijk daarvan aftrekt en terughoudt ? Zij handelt overigens op die wijze niet alleen als de trouwe bewaarster der Sacramenten, maar ook ais de voorzigtige, voor het geestelijk welzijn harer kinderen bezorgde moeder. Het ontgaat namelijk aan haar scherpziend oog niet, dat, wijl het aan den Protestant volgens zijne geloofsleer in vele gevallen geoorloofd is te scheiden en een ander huwelijk aan te gaan, de Katholiek daarentegen tot aan den dood van den protestantschen echtgenoot gebonden blijft, dat, zeg ik, uit eenen zoo beklagenswaardigen toestand voor haar kind vele en grootc gevaren om tot overspel te komen , voortspruiten.

4) Daar de Kerk, gesteld om over de christelijke zeden te waken, met alle zorg moet verhoeden, dat het huwelijk ontaarde, is zij ook verpligt, met alle kracht zich tegen het huwelijk van Katholieken met onkatholieken te verzetten, daar zulk een huwelijk nooit datgene is, wat toch elke christelijke echtvereeniging zijn moet, eene trouwe afbeelding van de innigste, onverbreekbare vereeniging van Christus met zijne Kerk. In zulk een huwelijk ontbreekt, gelijk uit het gezegde blijkt, de onontbindbaarheid, de onderlinge stichting en heiliging, de in het ware geloof wortelende liefde en eendragt, de gemeenschappelijke zorg voor eene waarlijk godsdienstige en deugdzame opvoeding der kinderen, alzoo alles, wat het christelijk huwelijk tot eene getrouwe afbeelding maakt van de innige vereeniging van Christus met de Kerk.

5) Hoewel de Kerk bij hare bepalingen niet in de eerste plaats de vestiging van tijdelijke welvaart op het oog heeft, verlangt zij evenwel, dat het huwelijk harer kinderen ook het huiselijk geluk der gezinnen bevordere door vereeniging der harten in liefde en vrede; want waar wantrouwen en tweedragt woont, kan de christelijke deugd niet bloeijen. De Kerk keurt derhalve de huwelijken met andersdenkenden ook onii die reden af, dat het geluk des huwelijks vooral van de gemeenschap des geloofs afhangt, en bijgevolg daar niet te vinden is. Om zich te overtuigen , dat het verschil van geloof eene rijke bron is van oneenigheden en tweespalt, is het genoeg te bedenken, hoe diep het moet smarten, als de eene echtgenoot met onverschilligheid en verachting aanziet, welligt zelfs met bijtende spotternij en hoon overlaadt, wat de andere als het heiligste

en dierbaarste bemint en vereert. Dikwerf genoeg heeft verschil van godsdienst volken tegen volken gewapend en in de bloedigste oorlogen gebragt; zou het in de gezinnen dien twee-dragtwekkenden invloed missen ? De dagelijksche ondervinding leert het tegendeel. Wel vindt men uitzonderingen, wie zal het ontkennen ? Maar die zeldzame uitzonderingen bevestigen den algemeenen regel, dat het aangaan van een gemengd huwelijk eene beklagenswaardige stap is. In elk geval heerscht in zulke huwelijken niet die overeenstemming, die liefelijke harmonie, waarin de echtgenooten zeWe en alle leden des ge-zins zich vereenigen, om met elkander te bidden. God te loven en Hem door gemeenschappelijke oefeningen van godsvrucht en deugd te dienen. En die zoete troost, die vaste hoop van elkander eens in een heter leven weêr te vinden, en in de eeuwige zaligheid met elkander God te beminnen, hoe kunnen die in een gemengd huwelijk bestaan ?

Als nu de Pausen, in weerwil dier zoo duchtige gronden om de gemengde huwelijken af te keuren en te verbieden, nogtans in bijzondere gevallen dispensatie geven, doen zij het slechts ongaarne en om gewigtige redenen, namelijk gelijk Benedictus XIY het aan de voeten van den Gekruiste verzekert, „om grootere rampen van onze h. godsdienst af te „wenden.quot; Nooit geven zij echter die dispensatie, zonder zekere voorwaarden te stellen, waardoor de opgenoemde gevaren zooveel mogelijk van den katholieken echtgenoot en de kinderen verwijderd worden. Dnsdanige voorwaarden zijn: 1) dat de Katholiek ongehinderd zijne godsdienst kan waarnemen; 2) dat hij zich beijvere den onkatholiek op den weg der overtuiging tot de ware Kerk terug te brengen; 3) dat alle kinderen in de katholieke godsdienst worden opgevoed. Deze voorwaarden moet de Kerk stellen, anders zou zij of wel onverschillig voor den ondergang der kinderen zijn, of moeten loochenen, dat zij alleen de ware zaligmakende Kerk is. En inderdaad hoe zou de katholieke Kerk van den eenen kant kunnen vasthouden, dat zij alleen het ware geloof bezit en leert, dat zij alleen de door Christus ingestelde, ter eeuwige zaligheid voerende genademiddelen uitdeelt, en van den anderen kant toelaten, dat ook maar één harer leden buiten staat gesteld worde, naar het door haar verkondigde geloof te leven, aan de haar toevertrouwde genademiddelen deel te nemeu ? Hoe zou zij er in kunnen toestemmen, dat een harer kinderen in dwaling, welke ten verderve leidt, worde groot gebragt? Hoe zou zij den dwalende, die door het h. Doopsel toch ook haar kind geworden is, op den weg des ougeluks laten voortgaan, zonder van de katholieke wederhelft te verlangen, dat zij haar best doe, hem door woord en voorbeeld tot de erkentenis en aanneming der

waarheid te brengen ? ') Hoe zou eene dusdanige onverschilligheid gepaard kunnen gaan met hare innige moederliefde, welke alle verlosten omvat ? Hoe met den last, van den goddelijken Heiland ontvangen, allen ter zaligheid te voeren ? Hoe zou zij bij zulk eene handelwijze eenmaal tot haren goddelijken Bruidegom kunnen zeggen: zie, hier zijn zij, die Gij mij hebt toevertrouwd ; geen daarvan is verloren gegaan door mijne schuld.

Kan hel alzoo nooit geoorloofd zijn, een gemengd huwelijk aan te gaan, als met eerst voor de katholieke opvoeding der kinderen gezorgd is ?

Neen, want zulk een huwelijk zou een zwaar misdrijf zijn, gepleegd aan de katholieke Kerk en aan het geestelijk heil der kinderen, waarop men hoopt; weshalve de Kerk in geen geval hare toeslemming daartoe geven kan. De protestantsche echtgenoot kan zonder bedenking in de katholieke opvoeding zijner kinderen toestemmen. Want zonder zijne godsdienstige beginselen te verloochenen, mag, ja moet hij zelfs aannemen, dat ook in de katholieke Kerk de weg tot de eeuwige zaligheid open staat. Of met welk regt zou de Protestant zijn geloof voor het alleenzaligmakende uilgeven, daar het hem zelfs

i) Hoe dit geschieden kan, toont ons het voorbeeld van de h. Nonna, de moeder van den h. Gregorina van Nazianze, den h. Ce-sarius en de h. Gorgonia. Nonna werd door hare ouders aan een heidensch burger van Nazianze ten huwelijk gegeven. Gregorius, zoo was zijn naam, hezat vele heerlijke gaven naar geest en hart. Doch ook die voorregten konden hem toch in Gods oogen niet aangenaam en welgevallig maken. Deze gedachte veroorzaakte de deugdzame Nonna groote droefheid; zij geloofde, zelve maar half met God vereenigd te zijn, zoolang zij zag. dat haar gemaal door zijn ongeloof van Hem verwijderd was. Zij liet derhalve geen middel, dat haar geloof en rede aangaven, onbeproefd, om haren man aan zijne heidensche dwalingen te ontrukken en hem voor de godsdienst van Christus te winnen. Voortdurend bewees zij hem de grootste liefde en eerbied en trok eveneens partij van de genegenheid, welke hij haar toedroeg; dag en nacht smeekte zij met vurige tranen den goeden God, dat Hij haar toch de genade zou verlecnen, haren gemaal te bekeeren. 'Herhaaldelijk drong zij daartoe bij Gregorius aan en zocht hem nu eens door heden, dan door vermaningen en onderwijzingen, door uitingen van droefheid en bezorgdheid voor zijn eeuwig geluk, zooala hare teedere en voorzigtige liefde haar ingaf, tot het aannemen van het christelijk geloof te bewegen. Het krachtigste middel om haar doel te bereiken, was echter de heiligheid van haar leven en haar ijver voor braafheid en deugd. Gregorius begon de christelijke waarheden, welke Nonna hem met zoo innige overtuiging door woord en voorbeeld leerde, te achten, ter harte te nemen en lief te krijgen. Korten tijd daarna vroeg en ontving bij het h. Doopsel en wedijverde voortaan met zijne heilige gade in de beoefening van alle christelijke dengdpn.

vrij slaat, bij een vlijtig onderzoek van de Schrift morgen iets anders te gelooven, dan hij van daag gelooft en gisteren geloofd heeft? Met welk regt zou hij verder kunnen beweren, dat het den Katholiek aan de ter zaligheid noodzakelijke genademiddelen ontbreekt, daar hij toch moet erkennen, dat deze ook in zijne Kerk minstens alle genademiddelen vindt, welke den Protestant ten dienste staan? Geheel anders is echter het geval met den katholieken echtgenoot: dezen is het nimmer geoorloofd, zijne toestemming tot de protestantsche opvoeding der kinderen te geven. Zijn geloof toch leert hem, dat de katholieke Kerk de alleen ware Kerk van Christus is, dat zij alleen de leer verkondigt en de genademiddelen uitdeelt, welke ter zaligheid leiden, dat er bijgevolg buiten haar geene zaligheid is. Bewilligt hij er niettemin in, dat zijne kinderen of ook maar één van hen in een ander dan in het katholiek geloof opgevoed worden, dan bezondigt hij zich zwaar aan zijne Kerk en aan zijne kinderen: aan zijne Kerk, dewijl hij niet alleen het getal harer bestrijders vermeerdert, maar tot groote ergernis der christelijke gemeente ook feitelijk verklaart, dat hij geene waarde hecht aan hare leer, haar Misoffer en hare Sacramenten; dat hij haar niet erkent voor hetgeen zij inderdaad is, namelijk de alleen zaligmakende Kerk; aan zijne hinderen, wijl hij schuld en oorzaak is, dat deze in jeugdigen leeftijd reeds den weg der dwaling betreden en daarop tot hun eeuwig ongeluk voortgaan. Want moge ook onwetendheid, waarin men buiten zijne schuld verkeert, de dwaling menigmaal verontschuldigen en den weg ter zaligheid niet geheel en al afsnijden, dit zal toch bijkans nooit het geval zijn bij kinderen, wier vader of moeder katholiek is, daar het hun nimmer aan de gelegenheid ontbreekt, om de waarheid te leeren kennen. — De toestemming in de nietkatholieke opvoeding der kinderen is alzoo, volgens het gezegde, in velerlei opzigten eene doodzonde, en wie daarmede het huwelijk aangaat, maakt zich aan eene heiligschennis schuldig. — Oudera, die hun kind zulk een huwelijk aanraden, door hun gezag het als 't ware daartoe dwingen, of ook slechts hunne toestemming geven, nemen deel aan de zonde van hun kind, zijn in vele gevallen schuldiger dan hun kind zelf. Van hen zal God op den oordeelsdag niet alleen de ziel vau hun kind, maar ook de zielen van zijne kinderen en kindskinderen, van zijne ge-hcele nakomelingschap terugeischen.

Staat het bij een Katholiek eenmaal vast, in weerwil van alle vermaningen van de h. Kerk welligt ook van anderen en zeker van zijnen goeden Engel, een gemengd huwelijk aan te gaan, dan moet hij vooral er op bedacht zijn, door eene belofte der protestantsche partij, gegeven in den vorm door de

kerkelijke overheid voorgeschreven, de katholieke opvoediug vaii alle kinderen te verzekeren : alleen de hoop of de veronderstelling, dat de katholieke opvoeding van de kinderen geen bezwaar zal opleveren, is niet voldoende. —• Heeft de Katholiek bij het sluiten van een gemengd huwelijk de genoemde voorwaarden niet in acht genomen, dan rest hem niets, dan den gedanen misstap te biechten, te betreuren, door opregte boete uit te wisschen en, zooveel in zijn vermogen is, minstens door zijnen invloed de katholieke opvoeding van alle kinderen te verzekeren. ') (Het boekje van den Weleerw. Heer A. B. Leyser over het gemengde huwelijk [uitgegeven te Zwolle, 1S7.S] verdient aanbevolen te wordeu.)

De kerkelijke wet, welke deze verbindtenissen veroordeelt en ongeldig verklaart, is niets anders dan de vervulling van hetgeen de natuurlijke rede zoo niet eischt, dan toch wenschen moet. Wij laten de vraag daar, in hoeverre de huwelijken, welke de 'h. Kerk om het beletsel van bloedverwantschap verbiedt, reeds volgens de natuurwet alleen als ongeoorloofd verkeer 'moeten beschouwd worden; maar zeker is het, dat deze vereenigingen in den regel reeds op gronden, door de lede ons aangegeven, ten sterkste zijn af te keuren. Met den h. Thomas (Summa 2. 2. q 154. a. 9) merken wij hier kortelijk op, dat de natuurlijke eerbied, aan onze naaste betrekkingen verschuldigd, of omdat wij ons leven aan hen te danken hebben, of omdat zij zóó naauw, bijv. als broeders of zusters, met onze ouders zijn verbonden, dat zij noodzakelijk in den eerbied deelen, dien wij aan onzen vader en onze moeder bewijzen, niet wel met de innige liefde en levensgemeenschap, welke de gehuwden met elkander op eene gelijke liju stellen, kan zamengaan. Het huwelijk tusschen degenen, die elkander niet op deze wijze bestaan, maar toch van dezelfde ouders ot naaste voorouders afstammen, is dikwijls reeds daarom af te raden, omdat het geluk van het huwelijksleven, hoewel het eene zekere overeenkomst van geaardheid en karakter vordert, evenwel ook een verschil in neigingen eu opvoeding vereischt, dat meestal bij bloedverwanten niet wordt aangetroffen.

i) Ouze aadersaenkende brocdei's bundelen verkeerd, wanneer zij de katholieke Kerk vau onverdraagzaamlieid beschuldigen, omdat deze de gemengde huwelijken afkeurt en nooit gedoogt, tenzij de katholieke opvoeding der kinderen eerst gewaarborgd zij Ook pro-testantsebe Godgeleerden en Synoden laakteu en verboden oin dezelfde redenen als de katholieke Kerk dusdanige huwelijken en spraken de strengste strafien uit over degenen, die hunne voorschriften zouden overtreden.

Ook kunnen wij vragen, welke de gevolgen voor de zedelijkheid zouden zijn, indien dergelijke huwelijken algemeen als geoorloofd en goed werden toegelaten? Juist de kring des huisgezins moet het sterkste en veiligste toevlugtsoord en de eerste en invloedrijkste kweekschool der eerbaarheid wezen; maar, indien eens niet alle vooruitzigten op eene wettige ver-bindtenis waren weggenomen, hoe ligt zou dan de liefde onder bloedverwanten, die langen tijd en meestal gedurende de gevaarlijkste tijdperken des levens in engen kring, ja, onder hetzelfde dak met elkander plegen te verkeeren, aan hevige en noodlottige aanvallen zijn bloolgesteld ? Hieraan kunnen wij ook deze reden toevoegen, dat de onderlinge liefde der echt-genooten, nog door de natuurlijke liefde tusschen bloedverwanten verhoogd, dikwerf aan vreeselijke uitspattingen kan onderhevig zijn. De ondervinding toont de waarheid dezer opmerking. (Vergel. Probst, Móraltheol. I. bladz. 3i0.)

Daarenboven is het van het hoogste belang, dat de menschen, voor wie de eendragt nuttig en noodzakelijk is, door menigvuldige banden van bloedverwantschap met elkander verbonden worden. Ook moet niet één enkele alleen vele van deze betrekkingen in zich vereenigen, maar zij moeten onder velen verdeeld, en door deze verdeeling moeten de menschen des te krachtiger tot het maatschappelijk leven bijeengebragt worden. Heeft iemand een ander tot vader en een ander tot schoonvader, de liefde wordt er door verdubbeld en uitgebreid. Opdat derhalve eenc uitgestrekter bloedverwantschap velen door de banden der liefde omvatte, moet haar maatschappelijke band, niet tot weinigen bepaald , maar uitgebreid, eene groote menigte zamenvoegen. Daarom alzoo is het wenschelijk, dat de man eene hem vreemde vrouw en de vrouw een haar vreemden man kieze, opdat de bloedverwanten van den eenen echtgenoot met den anderen en zijne betrekkingen door dezen nieuwen en sterken band vereenigd worden.

En vinden wij dit alles niet bevestigd door het natuurlijk zedelijk gevoel, hetwelk den onbedorven mensch eenige dezer huwelijken doet verfoeijen, maar hem van allen als van iets onbehoorlijks en onvoegzaams verwijderd houdt? eene opmerking, welke wij met den h. Augustinus maken. Deze Kerkleeraar zegt; er ligt iets in het menschelijk schaamtegevoel, hetwelk ik niet juist weet te bepalen, maar dat overeenkomstig onze natuur en prijzenswaardig is, en de huwelijksvereeniging met hen, die wij om de banden des bloeds moeten eerbiedigen, doet vermijden. liet verschijnsel, dat deze huwelijken bij vele volken als niet ongeoorloofd werden beschouwd, geeft geen grond om dezen afschrik aan de opvoeding alleen toe te schrijven; maar het moet met alle regt aan de verstomping van het zedelijk

gevoel bij de laag gezonken heidenen worden geweten, en de afschuw tegen eenige verbindtenissen, bijv. die tusschen ouders en kinderen, is, op weinige uitzonderingen na, aan alle volken, zelfs die overigens diep bedorven zijn, gemeen.

Meer nog zien wij de uitspraken der rede bekrachtigd door de waarschuwende leering der ondervinding, die ons over den gezondheidstoestand en den levensduur der kinderen, uit zulke huwelijken geboren, zeer belangrijke uitkomsten mededeelt. Dikwijls toch heeft men den schadelijken invloed dezer huwelijken op de daaruit ontsproten nakomelingschap waargenomen, en er zoowel in vroegeren als in lateren tijd de aandacht op gevestigd. Wij vinden hiervan een voorbeeld bij den h. Gregorius den Groote, die (in zijn 64^sten brief) aan den h. Augustinus schrijft, dat eene burgerlijke wet in het romeinsche rijk de huwelijken tusschen broeders- en zusterskinderen toeliet; maar, zegt hij verder, „door de ondervinding hebben wij geleerd, dat er uit zulk een huwelijk geene nakomelingschap pleegt voort te spruiten!quot; In den lateren tijd zijn de statistieken geraadpleegd en hare uitkomsten geven hetzelfde getuigenis. Yoor eenige jaren heeft Dr. Devay te Lyon een onderzoek ingesteld, en zich daarbij tot kleine groepen van bloedverwanten beperkt, wier gezondheidstoestand en geschiedenis hem naauwkeurig bekend waren; en hij heeft uit zijn onderzoek de overtuiging verkregen, dat de huwelijken tusschen bloedverwanten reeds uit zich zelve, en zonder eenige andere bijkomende omstandigheid, een bepaald nadeeligen invloed op hunne nakomelingschap uitoefenen. Eveneens vermeldt dezelfde geleerde, dat bij kinderen, uit huwelijken tusschen bloedverwanten ontsproten, zeer dikwijls zekere organische ongereeeldheden en walstaltigheden voorkomen.

Ook de doofstomheid is een gebrek, hetwelk bij kinderen uit dusdanige huwelijken in buitengemeen veel gevallen wordt aangetroffen. Dr. Ghazarain deed in het doofstommen-gesticht te Bordeaux de bevinding, dat van 39 mannelijke verpleegden elf uit huwelijken tusschen bloedverwanten ontsproten waren; van 27 vrouwelijke verpleegden kon hij hetzelfde voor 9 getuigen, en deze 9 ongeluk'kigen hadden buitendien nog 7 doofstomme

Yan de 29,500 doofstommen, die men thans m i'ranknjk telt, behoort verreweg het meerendeel tot die departementen, waar door de bergachtige gesteldheid van den grond de middelen van verkeer het gebrekkigst zijn, en dientengevolge ook de meeste huwelijken tusschen bloedverwanten worden aangegaan.

Nog moet krankzinnigheid tot de betreurenswaardige gevolgen dezer huwelijken gerekend worden. Guslain, hoogleeraar te Gent, beschouwt het huwelijk onder bloedverwanten als eene der veelvuldigste oorzaken van den erfelijken aanleg tot krank-

zinnigheid, en leert, dat deze oorzaak aan de ontwikkeling der krankzinnigheid en vooral van die soort, welke zich door de verzwakking der verstandelijke vermogens kenmerkt, zeer bevorderlijk is. (Lecons orales sus les phrénopathiques, tom. 2. pag. 93.)

We kunnen ten slotte den invloed dezer huwelijken ook op de harlstogten der kinderen niet geheel voorbijgaan. Met Descuret (La médecine des passions) is door een groot aantal waargenomen feiten te bewijzen, dat niet slechts de ziekten, maar ook de hartstogten in groote mate overerfelijk zijn. De gramschap, de vrees, de nijd, de jaloerschheid, de losbandigheid, de gulzigheid en de dronkenschap, zijn de hartstogten, die het meest door overerving van de ouders op de kinderen overgaan, en dit is bijzonder daar het geval, waar do vader en de moeder beiden er aan onderworpen zijn. Hebben de echtgenooten geheel verschillende neigingen, dan gelijken de karakters der kinderen meestal niet op die hunner ouders. Nu is het overbekend, dat juist hartstogten, als de hier opgenoemde, niet zelden aan de leden eener zelfde familie bijzonder eigen zijn, en dus deze noodlottige geneigdheden zeer ligtelijk, bij huwelijken ouder bloedverwanten, van de ouders op hunne kinderen overgaan.

Ten duidelijkste blijkt uit deze weinige opmerkingen de wijsheid, waarmee de h. Kerk hare wetten over deze huwelijken gaf en handhaaft. Men ziet er tevens uit, hoeveel er voor de maatschappelijke orde en voor de ligchamelijke gezondheid aan gelegen is, dat hare voorschriften naauwgezet worden opgevolgd, en dat slechts overwegende redenen de dispensatie-aanvrage kunnen wettigen. Zie „de Katholiek,quot; deel 42 en 52.

„Het huwelijk is eene heilige zaak,'' zegt het Concilie van Trente, (Sess. 24 reform. Cap. 10.) „en moet heilig worden „behandeld.quot; Niet blinde hartstogt, maar eene zuivere, heilige bedoeling en rijp beraad moet christelijke jongelieden naar het altaar des Heeren voeren , om aldaar het eerwaardig en heilig verbond van eeuwige liefde en trouw te sluiten. Zij moeten derhalve in de verkeering vol achting en ingetogenheid jegens elkander, zich door het gebed en goede werken tot het ontvangen van het h. Sacrament des huwelijks waardig voorbereiden. De dag van het huwelijk zelf is voor ben een dag van heilige plegtigheid en heilige vreugde tevens. Na met een levend geloof aan de tafel des Heeren te hebben aangezeten, verschijnen zij dan in het bescheiden bruiloftskleed aan zijn altaar, om die verhevene en heilige verbindtenis aan te gaan, welke niets

minder is dan de getrouwe afbeelding der geheimvolle ver-eeniging van Christus met de Kerk. i)e zegen des Priesters bezegelt het door de Kerk goedgekeurde huwelijk en besluit de godsdienstige plegtigheid. Bruidegom en bruid begeven zich nu in den kring van hunne verwanten en vrienden, om de gelukwenschen van allen te ontvangen, waarna met gepaste matigheid en zedigheid het bruiloftsfeest gevierd wordt. ¹)

Onder Sacramentaliën verstaat men gewoonlijk: l) alles, wat de Kerk tot godsdienstig of tot eigen vroom gebruik wijdt, als: water, olie, zout, brood, wijn, palmen; 2) ook de bezweringen en zegeningen der Kerk.

Behalve de door Christus ingestelde Sacramenten zijn er nog andere uitwendige teekenen, welke de Kerk heeft ingesteld, Sacramentaliën genaamd, waardoor den geloovigen wel niet, gelijk door de h. Sacramenten, de heiligmakende genade of eene vermeerdering daarvan wordt medegedeeld, maar toch veelvuldige genaden tot heil der ziel en des ligchaams geschonken worden. Men onderscheidt twee soorten van Sacramentaliën, blijvende en voorbijgaande: blijvende Sacramentaliën zijn gewijde zaken, als wijwater, gewijde olie, brood, enz.; voorbijgaande daarentegen zijn de heilige handelingen of zegeningen , waardoor dusdaoige voorwerpen vnor de godsdienst of het godvruchtig privaatgebruik gewijd worden, en in het algemeen alle bezweringen en zegeningen der Kerk, zelfs wanneer zij niet creschiedeu met de bedoeling om aan eenig voorwerp eene blijvende wijding te geven. De bezweringen des duivels of exorcismen zijn veelal met de wijding verbonden, en hebben in het algemeen ten doel, de voorwerpen, die bezworen worden, aan den boosaardigen invloed van den duivel te onttrekken, opdat deze ze voortaan niet tot nadeel van den mensch mis-

Alvorens dit hoofdstuk te eindigen, vestigen wij do aandacht op het uitmuntende Handboek voor christelijke eohtgenooten, door W. J. van Campen, II. K. Pr. en Pastoor te Buitenveldert, waar heteeen wii hier Ier neêr schreven uitvoeriger behandeld is, en zeer veel wat door ons niet kon behandeld worden, gevonden wordt. Vooral bevelen wij de lezing aan van hetgeen de eerwaarde schrijver ons zegt aangaande de opvoeding der kinderen.

Ook het kort onderligt voor bruidegom en bruid, van aenzeltaen Schrijver kan met groot nut gebruikt worden.

bruike. — Zoowel de bezweringen als de /.egeningcii moeten, om de kracht en werking van Sacramentaliën te hebben , in naam der Kerk, door een daartoe bevoegd persoon gedaan worden. Om die reden is bijv. de vaderlijke zegen, hoewel, op zich zelven goed en voordeelig voor het kind, evenwel geen Sacramentale. —De boven aangeduide gewijde voorwerpen, bezweringen en zegeningen der Kerk worden Sacramentaliën geheeten, wijl zij, ofschoon wezenlijk van de Sacramenten onderscheiden, niettemin eenige gelijkheid daarmede hebben. Gelijk namelijk de Sacramenten zigtbare teekenen zijn, welke onzigtbare genaden voortbrengen, zoo zijn de Sacramentaliën zigtbare teekenen, welke zekere geestelijke uitwerksels hebben; beiden zijn, hoewel op verschillende wijze, de leiddraden en kanalen, waardoor de Kerk ons de overstrooinendc genade des Verlossers toevoert.

1) De Sacramenten zijn door God ingesteld, de Sacramentaliën duor de Kerk. De instelling van alle h. Sacramenten door Christus hebben wij reeds bewezen; do instelling der Sacramentaliën wordt algemeen door de Godgeleerden niet aan Christus, maar aan de Kerk toegeschreven. Als moeder van het verloste geslacht, verkreeg de Kerk van haren goddelijken Bruidegom de volraagt, om zegen en wijding uit te deelen en door het aanroepen van zijnen allerheiligsten naam de magt van den helschen vijand te breken. Dit alles heeft zij ook werkelijk van oudsher voor het geestelijk welzijn harer kinderen gedaan. Want om niet te spreken van de bezweringen, zegeningen en wijdingen, welke zij bij het toedienen der Sacramenten gebruikt, en wel met het volkomen bewustzijn van alle regt daartoe te hebben , (vergelijk Conc. van Trente, Zitt. 21. Cap. 2.) heeft zij bovendien, zooals de liturgische boekon getuigen, de wijding van kerken en altaren, van water, olie, kaarsen, vruchten en andere dergelijke voorwerpen verordend on verrigt. En gelijk zij ten opzigto van do ceremoniën, welke bij hot toedienen der Sacramonten in gebruik zijn , veranderingen kan maken, zoo is er ook niets tegen, dat zij (hetgeen ook inderdaad gebeurt) nieuwe dusdanige wijdingen verordent, als zij dat tot heil harer kinderen goed acht. Nieuwe Sacramenten daarentegen kan de Kerk evenmin instellen, als zij de bestaande afschaffen of eenige verandering in hun wezen maken kan.

2) De Sacramenten werken door de hnn van God verleende kracht, de Sacramentaliën krachtens de voorbede erf zegening der Kerk. Wij erlangen door de Sacramenten, mits wij de uitwerking daarvan niet verhinderen, allerzekerst vergeving

der zoude of eene vermeerdering der heiligmakende genade, zoo onfeilbaar als wij door het licht der zon verlicht worden, indien wij ons oog niet sluiten, wijl God, gelijk Hij aan de zon de eigenschap van te verlichten, zoo ook aan de Sacramenten de kracht verleend heeft, genade te geven. Wanneer God ons echter door de Sacramentaliën genade verleent, geschiedt dit niet, omdat Hij daarin als in de Sacramenten genadewerkende kracht gelegd heeft, maar om de verdiensten en de voorbede der Kerk. Deze smeekt namelijk, wanneer zij zegent of wijdt, dat God zijne weldaden verleene aan dengene, die het door haar gewijde voorwerp gebruikt. Daarom is ook de uitwerking der Sacramentaliën niet onfeilbaar, daar Christus nergens beloofd heeft, de Kerk in alle gevallen te verhooren, als zij voor een harer kinderen bidt. Hoe veelvermogend ook het gebed zijner beminde Bruid, de Kerk is, weigert God toch menigmaal eene genade of weldaad, waarom wij Hem door hare tusschenkomst smeeken, wijl Hij voorziet, dat wij die zouden misbruiken, of wijl Hij verlangt, dat wij met het gebed der Kerk ook het onze steeds met vertrouwen vereenigen, of eindelijk om andere redenen , die in zijne eeuwige raadsbesluiten verborgen liggen. Evenwel mogen wij aannemen, dat de werking der Sacramentaliën grooter zal zijn , naarmate de kinderen der Kerk , welke er gebruik van maken, waardiger zijn. Want gelijk de vader van het talrijk huisgezin de moeder des te liever en volkomener verhoort, hoe edeler en beter het kind is, waarvoor zij vraagt, zoo verhoort ook Christus, het Hoofd van het groote huisgezin op aarde, de vruchtbare moeder daarvan, de Kerk, des te bereidwilliger en volkomener, hoe vromer en deugdzamer het kind is, waarover zij haren moederlijken zegen uitspreekt.

3) De Sacramenten bewerken onmiddellijk onze innerlijke heiliging; de Sacramentaliën dragen hiertoe slechts bij door het verleenen van ondergeschikte genaden, en bewaren ook voor tijdelijke onheilen. Door het gebruik der Sacramentaliën kan de geloovige niet, als door het ontvangen van de h. Sacramenten des Doopsels en der Biecht, uit den staat van zonde in staat van genade gesteld worden, dewijl Christus de regt-vaardiging uitsluitend aan de genoemde Sacramenten verbonden heeft. Wij kunnen evenwel door middel van deze de genade verkrijgen om waardige boete te doen en zoo, op den door Christus aangewezen weg, aan de regtvaardiging deelachtig worden; desgelijks om in de deugd toe te nemen, het goede steeds te beoefenen en vooral die rouwmoedige stemming in ons op te wekken en te voeden , waardoor ons de dagelijksche zonden rtorden vergeven. — Vele Sacramentaliën zijn ook nog daardoor van de Sacramenten onderscheiden, dat zij voornamelijk ingesteld zijn om aan degenen, die ze met een geloovig

vertrouwen gebruiken, de ligchamelijke gezondheid weder te geven en veelvuldige tijdelijke rampen, bijv. brand, hagel, enz. af te wenden, terwijl de Sacramenten, met uitzondering vau het h. Oliesel, alleen het heil der ziel beoogen.

4) De Sacramenten zijn in 't algemeen noodzakelijk en door God geboden, de Sacramentaliën enkel door de Kerk als nuttig en heilzaam aanbevolen. Eenige Sacramenten zijn noodzakelijk ter verkrijging van de vergiffenis der zonden of om den priesterlijken of huwelijken staat in te gaan; anderen zijn door God of wel eenvoudig geboden, als het heilig Sacrament des Altaars, of toch onder zekere omstandigheden verpligtend gemaakt, als het h. Sacrament des Yormsels en het h. Oliesel. Van de Sacramentaliën geldt dit niet. Het gebruik daarvan is den geloovigen door God niet voorgeschreven j de Kerk zelve stelt het gebruik van deze niet ten pligt. Slechts hare bedienaars verpligt zij onder zonde daartoe, als zij hun bij het toedienen der Sacramenten en bij andere heilige bedieningen van hun ambt zegening en wijding of ook exorcismus voorschrijft. Wat zij echter haren kindereu in het algemeen niet voorschrijft, dat beveelt zij allen zonder onderscheid als zeer nuttig en heilzaam aan. Door den vurigsten wensch geleid, dat hare kinderen in allen nood en in alle gevaren, in lijden en wederwaardigheden van dit leven hoogeren troost en hulp vinden, biedt zij hun alle zegeningen en wijdingen aan, onderrigt hen over de kracht en beteekenis er van en vermaant hen , met godsvrucht en op gepaste wijze er gebruik van te maken. Vindt men er zelfs onder de Katholieken, die, den geest der moderne verlichting huldigende, de vele zegeningen en wijdingen der Kerk gering schatten en als overblijfsels van middeleeuwsche, met de tegenwoordige beschaving strijdende gebruiken beschouwen, dan is meestal onbekendheid met het doel en nut der Sacramentaliën de oorzaak van eene zoo onchristelijke denkwijze.

De Kerk wijdt die 1) om ze te heiligen en bijzonder aan de godsdienst toe te wijden. Eeeds in het Oude Verbond heeft God aan Mozes bevolen, den tabernakel, het altaar, de vaten, bij de godsdienst in gebruik, de kleederen van den Hoogepriester en diens zonen te wijden. „Neem de balsemolie,quot; sprak de Heer tot Mozes, „en zalf den tabernakel met zijn „toebehooren , opdat hij geheiligd worde; het brandofferaltaar „en al deszelfs gereedschap, het waschvat met het voetstuk; „heilig alles met de balsemolie, opdat het eene heuigheid der „heiligheden zij.quot; (2. Mos. XII: 9—11.) En aangaande de

wijding der priesterlijke klcederen lezen wij: „Mozes nam van „de balsemolie en van het bloed, dat op het altaar was, en „sprenkelde het op Aiiron, op zijne kleederen en op zijne „zonen.quot; (3. Mos. VIII: 30.) Eveneens moeten ook in het Nieuwe Verbond alle voorwerpen, welke tot de godsdienst bc-hooren, als kerken, altaren, priesterlijke kleederen, kelken, patenen, klokken, enz. gewijd worden. Dit betaamt des te meer, daar de godsdienst van hot Nieuwe Testament en vooral het middelpunt daarvan, het allerheiligst Misoffer, oneindig ver verheven is boven de godsdienst en de offers van het Oude Verbond. Derhalve draagt de Kerk er ook alle zorg voor, dat deze voorwerpen de noodige wijding ontvangen, in 't bijzonder die, welke met het heilig Offer in de naaste betrekking staan, in onmiddellijke aanraking met het Allerheiligste komen. — Eenige hoogere of plegtigere wijdingen zijn den Bisschop voorbehouden, gelijk bijvoorbeeld de wijding van kerken, altaren, kelken eu patenen, vooral ook de wijding van de h. olie, welke bij de h. Sacramenten gebruikt wordt. Bij de gewone wijdingen worden in den regel gebed, kruisteeken, besproeijing met wijwater, nu en dan bezweringen, bij de plegtige wijdingen ook brandende kaarsen, wierook en volgens voorschrift zalving met de h. olie en oplegging der handen aangewend, — Het doel, dat de Kerk bij deze wijdingen vooral op het oog heeft, is alzoo, op de gewijd wordende voorwerpen een heilig karakter te drukken, ze daardoor aan het profaan gebruik te onttrekken en aan de dienst des Allerhoogsten toe te wijden. „Alles (wat God geschapen heeft) wordt geheiligd door het woord Gods en het „gebed.quot; (1. ïim. IV; 5.) Als nu, volgens de uitspraak van den Apostel, de Christen zelfs de spijzen, welke hij gebruikt, door woorden van zegening en het gebed den Heer moet toewijden, hoeveel te meer is het dan niet noodig, datgene te. wijden en te heiligen, wat bestemd is om op bijzondere wijze tot de dienst van God gebruikt te worden? 2) De Kerk wijdt deze voorwerpen, om ze ook voor ons eerbiedwaardig en nuttig te maken. Vol van ijver voor de eer en verheerlijking van Christus, vordert de Kerk van hare kinderen, dat zij niet alleen aan haren goddelijketi Bruidegom, in wiens naam alle knieën zich buigen, de verschuldigde eer bewijzen, maar ook aan alle voorwerpen, die meer van nabij met Hem in betrekking staan. Dien wensch en dien wil geeft zij te kennen, door aan dergelijke voorwerpen eene bijzondere wijding te verleenen, ze eeniger-mate te heiligen en bijgevolg aan het christelijk volk als eerhied-waardig voor te stellen. En waarlijk, niets kan geschikter zijn, om eenig^oorwerp eerbiedwaardig te maken, dan eene wijding of heiliging, waardoor het aan de dienst der menschen ont-trokkea en aan de dienst van God zeiven gewijd wordt. Daarom

beval God iu het Oude Verbond, door zalving uiefc alleen, gelijk reeds boven is opgemerkt, verschillende tot zijne dienst bestemde voorwerpen te wijden, maar ook den persoon van den Priester, Koning en Profeet, om dien aldus in de oogen des volks eerbiedwaardiger te maken.

Door de kerkelijke wijding moeten de godsdienstige voorwerpen voor de geloovigen niet alleen eerbiedwaardiger, maar ook heilzamer worden. De heilzaamheid van dusdanige gewijde voorwerpen bestaat vooral daarin, dat degenen, die er mede in aanraking komen of ze godvruchtig gebruiken, krachtens het wijgebed dor Kerk bijzondere genadohalp te wachten hebben. Zoo mag de geloovige, die godvruchtig eene gewijde kerk bezoekt , vast hopen, dat God hem om het gebed van den Bisschop, bij de wijding nitgesproken, bijzondere genade, „de „volheid zijner goedheid, vrede, zegen en barmhartigheidquot; vor-leenen zal. Zoo zal ook degene, die met eene goede gezindheid de priesterlijke gewaden aandoet, verkrijgen, wat de Bisschop of de Priester bij de wijding voor den drager dier gewaden afsmeekt: „dat hij met deze bekleed, tegen allo aanvallen en „bekoringen der booze geesten verdiene beschermd te worden .... „dat hij alle heilige geheimen waardig en stichtelijk uitdeelc, „in het h. ambt volharde en God in vrede en godsvrucht „steeds genegen blijve.quot;

Het ligt geenszins ia ons plan, alle wijdingen van kerkelijke zakcu te beschrijven. Wij bepalen ons hier tot een onkel woord over de wijding der kerken. De inwijding der kerk begint daarmede, dat do Bisschop, die zich daags te voren in vereeniging met de geheele gemeente door vasten en gebed tot die heilige wijding heeft voorbereid, na het bidden der zeven boetpsalmen voor den hoofdingang der kerk ootmoedig nederknielt en iu stilte blijft bidden, terwijl men de Litanie van alle Heiligen zingt. Bij het vers: „Van alle „kwaad,quot; — „Verlos ons, o Heer!quot; staat hij op, zegent water, gaat dan driemaal om de kerk heen, besproeit de muren met het gewijde water en stoot telkenmale, als hij aan de hoofddeur komt, met den herdersstaf er tegen. Na den derden omgang teekent hij met den staf een kruisteeken op den drempel van de deur, die nu geopend wordt. Deze ceremonie beteekent, dat Jesus Christus, nadat Hij door zijn heilig kruis de magten der hel overwonnen heeft, zegevierend den hemel, zijne eeuwige woonplaats, binnentrad. De kerk is namelijk als huis van God eene afbeelding des hemels, waar God zich aan zijne uitverkorenen in den glans der heerlijkheid vertoont. — Nu treedt de Bisschop met de assisteerende Priesters in de Kerk, terwijl het volk nog voor de deur blijft. Zoo voerde ook Christus, de eeuwige Hoogepriester en Koning van glorie, bij zijne eerste intrede in den heme! betrekkelijk slechts weinige uitverkorenen met Zich. — De twaalf kaarsen, die binnen in de kerk in het rond voor even zooveel kruisen branden, beteekenen de twaalf Apostelen, die met het licht der leer van Jesus, den Gekruiste, de gansche Kerk verlicht hebben. In het midden c¹er kerk gekomen, knielt de Bisschop neder eu roept den h. Geest om zijnen bijstand aan.

Alsdan schrijft hij op den met ascli bestrooiden grond in den vorm van een kruis het grieksche en latijnsche alphabet, om aan te duiden, dat de volken van alle talen, in de eenheid des geloofs aan Jesus, den Gekruiste, in den schoot der Kerk vereenigd zijn. Hierna zegent de Bisschop water als zinnebeeld der menschbeid, wijn als zinnebeeld der godheid, asch als zinnebeeld der sterfelijkheid en zout als zinnebeeld der onbederfelijkheid, mengt alles onder elkander en besproeit daarmede de kerk en de altaren. Die vermenging en besproeijing heeft de geheimvolle beteekenis, dat de geloovigen slechts door den dood en de verrijzeuis van Jesus Christus, den Godmensch, gezuiverd en geheiligd worden en in de strijdende Kerk hier beneden en in de zegevierende Kerk in den hemel mogen binnengaan. — Nu begint de wijding van elk altaar afzonderlijk, dat in de kerk geplaatst is, eerst van het hoogaltaar en vervolgens van de overige achtereenvolgens. Middelerwijl worden de reliquiën, welke bestemd zijn om in den steen van het altaar gelegd te worden, in plegtige processie gebaald, en, nadat de Bisschop het graf van het altaar d. i. eene opening in den altaarsteen ter plaatse, waar de h. Hostie in de h. Mis rust, aan de vier hoeken met het h. chrisma geteekend heeft, daarin eerbiedig neergelegd. Tegen het einde van de wijding des hoogaltaars, gaat de Bisschop nog eens door de kerk en zalft met den duim zijner regterhand de twaalf kruisen, welke in het rond aan de muren zijn aangebragt en waarvoor, gelijk reeds is opgemerkt, twaalf kaarsen branden. Bij elk kruis zegt hij: „Geheiligd en gewijd worde deze tempel in den „naam des Vaders en des Zoons en des h. Geestes, tot eer van „God, van de glorierijke Maagd Maria en van alle Heiligen, op „den naam en de gedachtenis van den heiligen !N. De vrede zij „met uiquot; De inwijding wordt besloten met de opdragt van het h. Misoffer. De jaarlijksche herdenking van de plegtige inwijding der kerk wordt genoemd het Kerk wij dingsfeest. Keeds bij de Israëlieten werd de gedenkdag der tempelwijding met buitengewone plegtigheid en heilige vreugde gevierd. Wij Christenen hebben evenwel onvergelijkelijk meer reden hiertoe, daar wij in onze kerken aan veel talrijker en grooter genaden deelachtig worden, dan de Joden in den tempel te Jerusalem.

Van de inwijding, dedicatie of consecratie der kerk verschilt de inzegening of benedictie der kerk. Het onderscheidt ligt daarin , dat bij de inzegening het grootste deel der ceremoniën van de wijding achterwege blijft en er geene zalving met het h. chrisma plaats heeft. De inzegening kan, met verlof van den Bisschop, ook door een gewoon Priester gedaan worden. Men zegent somtijds eene kerk alleen in, opdat het geoorloofd zij, daar tot de plegtige inwijding het h. Misoffer op te dragen.

De Kerk doet dit 1) naar het voorbeeld van Christus, die eveneens brood en visschen zegende. — De Kerk wijdt niet alleen alles, wat tot de godsdienst behoort ot' daarmede in betrekking staat, ook niet alleen zulke voorwerpen, die ons voortdureud tot godsdienstig gebruik moeten dieuen, als rozenkransen , medailjes , kruisbeelden, enz.; zij wijdt of zegent bovendien ook voorwerpen, die, zooals brood, wijn, eijcren,

veldvruchten, enz. tot ligchamelijk gebruik, tot de ligchame-lijke voeding bestemd zijn. De gebeden, welke de Priesters bij die zegeningen doen moeten , zijn naauwkeurig door de kerkelijke overheid aangewezen. — Wat de Kerk vooral beweegt, over dergelijke voorwerpen haren moederlijken zegen uit te spreken, is het voorbeeld van Christus, haren Stichter en Bruidegom, wien zij als trouwe, minnende bruid, in alles tracht gelijk te worden. Zij ziet Jesus, haar goddelijk Toonbeeld, in de woestijn brood en visschen zegenen, (Luc. IX; Iti.) waarmede Hij degenen wil spijzigen, die Hem volgden; zij ziet het en beijvert zich Hem na te volgen, als zij over de spijzen en den drank van hare kinderen den zegen uitspreekt. En zoo heeft de Kerk van oudsher gedaan! Het boven reeds aangehaalde gezegde van den Apostel, dat „alles (alle spijzen „der Christenen) door het woord Gods en gebed geheiligd „wordt,quot; leert het ons. Inderdaad is het ook betamelijk, dat het voedsel „der Heiligenquot; door zegening geheiligd worde.

De Kerk zegent sommige voor het gewone gebruik bestemde voorwerpen, 2) opdat alle dingen ons ten beste mogen verstrekken. Alles, wat God geschapen heeft, is goed; want alles is geschapen tot zijne verheerl'iking en tot heil van degenen, die Hem beminnen. Derhalve ^egt de Apostel: „Wij weten, „dat voor degenen , die God beminnen, alles medewerkt ten „goede.quot; (Kom. VIII: 28.) Dikwijls gebeurt het echter, dat de mensch, omdat hij God niet, gelijk het behoort, kent en bemint, de schepselen, vooral spijs en drank, misbruikt en door dat misbruik ze tot overvloedige bronnen van ligchamelijk en geestelijk onheil maakt. Om dat groote ongeluk te verhoeden, zegent de Kerk de gaven der natuur en smeekt in hare zegeningen onder aanroeping van den allerheiligsten naam des Heeren om de genade, die gaven zóó te genieten, dat het gebruik er van tot heil des ligchaams en der ziel moge verstrekken.

De Kerk zegent de genoemde en vele andere voorwerpen, 3) opdat, gelijk de vloek door de zonde van Adam over alle schepselen der aarde zich uitstrekte, zoo ook nu over alles Gods zegen zich moge uitstorten. In den beginne was over alle, zelfs over levenlooze dingen, welke uit de almagtige hand des Scheppers voortkwamen, de volheid van den goddelijken zegen uitgesproken, doch door de zonde van onzen stamvader werd de bron van vloek ontsloten, welke de gansche aarde overstroomde en alle schepselen mederukte. De genade des Verlossers heeft aan dien rampzaligen stroom paal en perk gesteld en de overvloedige bron van hemelschen zegen weder geopend. Aan die heilaanbrengende bron nu staat de Kerk, om, als plaatsbekleedster van den Verlosser en voortzetster van zijn

verlossingswerk, door haar gebed eu hare zegeningen hare genadeschatten niet enkel op de menschen, maar ook op de geheele hen omgevende natuur, op alle schepselen in rijke mate toe te passen. Daarom stelt zij er zich niet mede tevreden, de vruchten der aarde te zegenen; ook over velden en wouden, over akkers, tuinen, wijnbergen, enz., spreekt zij hareu zegen uit, opdat regen en zonneschijn en de dauw des hemels vruchtbaarheid verleenen. Ontstaat er een zwaar onweder, dan verrigt zij gebeden, om het af te drijven; dreigt eene aanstekelijke ziekte de kudden te verwoesten, dan ook tracht zij die ramp door gebed en zegeningen af te wenden; kortom in alle omstandigheden des levens zoekt zij, als eene teederminnende moeder, hare kinderen wel te doen eu met haren zegen te vergezellen.

Wat moet ons vooral aansporen, een godvruchtig gebruik van de Sacramentaliën te maken ?

De gedachte, dat wij daardoor deelachtig worden aan het gebed en den zegen der heilige Kerk, in wier naam de Priester zegent en wijdt.

Ofschoon de Sacramentaliën niet, gelijk de Sacramenten, door eigenaardige, hun medegedeelde kracht onfeilbaar werken, zou men toch zeer ten onregte aannemen, dat het gebruik er van ons slechts in zooverre nuttig kan zijn, als wij ze om de wijding voor iets heiligs houden, en die gedachte op zich zelve reeds geschikt is, godsvrucht en goede gevoelens in ons op te wekken; of ook, zooals bij eenige, bijv. bij de gewijde asch, het geval is, in zooverre zij, eene of andere heilzame waarheid zinnebeeldig voorstellende, ons levendig daaraan herinneren en aldus goede gevoelens in ons hart opwekken. Daardoor zou men zeker eene al te geringe waarde aan de Sacramentaliën toeschrijven, en de kracht van het gebed, hetwelk de Kerk bij de wijding er van verrigt, geheel voorbijzien en miskennen. Bij eene dusdanige veronderselling toch zou een ongewijd voorwerp, dat men bij vergissing voor gewijd houdt, dezelfde kracht hebben, als een, hetwelk werkelijk gewijd is. Eveneens zouden de Sacramentaliën veelal door beelden van Christus en de Heiligen, of ook door vrome gedenkspreuken met voordeel kunnen vervangen worden, daar velen door deze meer getroffen en lot godsvrucht gestemd worden, dan door gene. Hoe echter dergelijke gevoelens met de leer en het gebruik der h. Kerk van de Sacramentaliën overeen te brengen ? — De Sacramentaliën zijn alzoo voor de geloovigen niet enkel nuttig en heilzaam, omdat zij hen tot vrome en heilige gevoelens opwekken, maar ook, en wel voornamelijk, omdat daardoor de

zegen en de voorbede wordt medegedeeld van de Kerk, in wier naam de Priester wijdt en zegent. Want zoo dikwijls de Christen van een of ander der Sacramentaliën een gepast gebruik maakt, is het, alsof de Kerk hem in dat bijzonder geval haren zegen mededeelt, en van Grod voor hem genade smeekt, wijl zij bij de wijding van blijvende Sacramentaliën over al degenen, die zich en zoo vaak zij zich daarvan met godsvrucht bedienen, haren zegen uitsprak en bij voorbaat hare voorbede bij God deed. Zoo kunnen wij ons een aanvoerder van een leger voorstellen, die zijnen koning om de gunst smeekt, dat hij aan alle soldaten, die in 't vervolg aan zijne Majesteit een bepaald, van hem, den veldheer, ontvangen eere-teeken kunnen toonen, eene of andere goedgunstigheid wil verleenen.

De gedachte, dat wij door een goed gebruik van de Sacramentaliën telkens den zegen en de voorbede der Kerk ondervinden, moet ons derhalve vooral aansporen, ze hoog te schatten en met den waren geest er gebruik van te maken. En inderdaad, als de zegen der Patriarchen van het Oude Verbond zoo hoog geschat werd, dat Esau bij fijnen vader Isaak er met vurige tranen om bleef aanhouden, (1. Mos. XXVII: 38.) hoeveel te hooger moeten wij dan niet den zegen van onze Moeder, de h. Kerk, waardeeren ? Als Esau zich overtuigd hield, dat er aan den vaderlijken zegen voor hem en zijne gansche nakomelingschap zeer veel gelegen was; hoeveel te meer reden hebben wij, overtuigd te zijn, dat G-od aan den moederzegen der Kerk geheel bijzondere gaven en weldaden des Hemels verbonden heeft. De zegen des aardschen vaders bevestigt naar de uitspraak van den h. Geest de huizen der kinderen, (Sir. Ill: 2.) zal dan niet de zegen van onze geestelijke moeder, de h. Kerk, voor ons tijdelijk en eeuwig welzijn vati onvergelijkelijk grooter nut zijn ? Niet te vergeefs heeft God haat tot bestuurster en uitdeelster van den oneindigen genadeschat van Jesus Christus aangesteld, en niet te vergeefs wijdt en heiligt zij, hare zegenrijke roeping indachtig, de handen harer dienaars, de Priesters, „opdat alles, wat deze „handen zegenen, gezegend zij in den naam van onzen Heer „Jesus Christus.quot; ■— Ook de bijzondere kracht van het geheel, hetwelk de Kerk telkens met haren zegen verbindt, moet ons lot het gebruik der Sacramentaliën opwekken. Het gebed is namelijk des te krachtiger, hoe aangenamer de biddende aan God is, hoe grooter liet getal is van degenen, die hunne gebeden met de zijne vereenigen, en wij mogen er bijvoegen, hoe meer de verhooring van het gebed ter verheerlijking van den goddelijken Naam strekt. Wie nu kan er aangenamer zijn aan God, dan de biddende Kerk, de zuivere, onbevlekte

Bruid van Jesus Christus, de Kerk, het geheim voile ligchaam van Christus, door zijnen Geest bezield en geleid ? Wie kan zich beroemen, zoo vele medebiddenden te hebben, als de b. Kerk ? De Kerk, zij bidt niet alleen; haar goddelijk hoofd Jesus Christus bidt met haar; Maria, de Koningin van hemel en aarde, en de ontelbare scharen der zegevierende Kerk, de Heiligen, allen ondersteunen hare voorbede bij den troon van God. Wel mag alzoo de Kerk hopen bij God verhooring te vinden, vooral daar het den Allerhoogste tot eer verstrekt, door de beden der Kerk te verhooren , haar voor de gansche wereld te verheerlijken als de moeder der uitverkorenen, als de veelvermogende bruid van zijn eengeboren Zoon, en aldus het geloof aan haar te versterken.

Na hetgeen wij gezegd hebben, zal het gemakkelijk zijn, een antwoord te geven op de vraag, of een gewijd voorwerp, bijv. eene medailje, een scapulier, enz. ook van nut kan zijn voor dengene, die het in staat van doodzonde draagt, of wien men het, zonder dat hij daarvan weet, omhangt en te dragen geeft. Daar namelijk de gewijde voorwerpen hare kracht vooral aan het gebed der Kerk danken, en de Kerk niet alleen voor de regtvaardigen, maar ook voor de zondaars tot God bidt, zelfs het gebruik van zekere Sacramentaliën, bijv. van de exorcismen , van het gewijde zout en de olie voor het Doopsel voorschrijft, om den zondaar tot de bekeering en het ontvangen der genade voor te bereiden, zoo blijft er geen twijfel over, dat die voorwerpen ook in het besproken geval eenige kracht kunnen hebben. Indien overigens, hetgeen eveneens buiten twijfel is, ons gebed voor een ander nuttig kan zijn, zonder dat deze daarvan weet en zijn gebed met het onze vereenigt, waarom zou dan niet hetzelfde gelden van het onvergelijkelijk krachtiger gebed der Kerk ? — Niettemin blijft het in den regel waar, dat de Sacramentaliën , zooals reeds gezegd is, eene des te grootere kracht hebben , hoe beter de toestand is van de ziel dergenen, die er gebruik van maken. In elk geval alzoo moet men vooral zorgdragen , dat men de gewijde voorwerpen met ware godsvrucht en berouw over zijne zonden, met een levendig geloof aan de goddelijke almagt, met een geheel kinderlijk vertrouwen op de goedheid Gods en de kracht der kerkelijke zegeningen en voorbede gebruikt.

Zij bidt om afwending der goddelijke straffen, om bescherming tegen den boozen vijand, om vrede, zegen, welvaart des lig-chaams en der ziel, enz.

De Godgeleerden brengen in den regel de veelvuldige uitwerkselen , welke de Sacramentaliën krachtens het gebed der Kerk voortbrengen, hoofdzakelijk tot vier soorten terug. Die onderscheidene soorten van uitwerkselen zijn : 1) genaden van verlichting en opwekking ten goede; 2) kwijtschelding der dagelijksche zonden door middel van die gevoelens van berouw en boetvaardigheid, welke door het godvruchtig gebruik der Sacramentaliën in het hart worden opgewekt; de verdrijving van den Satan of de vernietiging van zijn verderfelijken invloed op den raensch en op de dingen, welke ter wille van den mensch geschapen zijn; 4) eenige tijdelijke voordeden, als welvaart des ligchaams, bescherming in gevaren, afwending van bliksem en onweder, van pest en andere dergelijke rampen, welke God nu en dan tot straf voor onze zonden ons toezendt. — ïlierbij moet echter opgemerkt worden, dat niet elk Sacramentale op zich zelf al die uitwerkselen voortbrengt. De kracht van elk Sacramentale is onderscheiden, al naar het doel, waartoe de Kerk het bestemd heeft. Dat doel is het gemakkelijkst te kennen, als men de gebeden naleest, welke de Kerk bij de wijding van elk der Sacramentaliën verrigt. Bij de wijding der kaarsen op Lichtmis, bijv. bidt de Priester in naam der Kerk uitdrukkelijk om het eerste der bovengenoemde uitwerkselen, als zij zegt: „Stort uit (o Heer!)

„gelijk deze met zigtbaar vuur ontstoken lichten de nachtelijke „duisternissen verdrijven, zoo ook onze harten, door het on-„zigtbaar vuur, door het licht van den h. Geest verlicht, vrij „van alle zondige blindheid, met gezuiverde oogen des geostes „mogen erkennen, wat U welgevallig en tot ons heil voor-„deelig is.quot; — De wijding der asch bevat een zeer schoon gebed, waardoor de Kerk voor al hare kinderen, die in den geest van ootmoed en boetvaardigheid het hoofd met gewijde asch bestrooijen, vraagt „om vergeving van alle zonden en „om de belooning, den boetvaardige beloofd.quot; Dikwijls is aan het godvruchtig gebruik van zekere Sacramentaliën , als gewijde rozenkransen, kruisbeelden, enz. ook kwijtschelding der tijdelijke zondenstrafien verbonden. Dit vindt echter slechts dan en in zooverre plaats, als aan het gebruik dier gewijde voorwerpen door de Kerk aflaten verbonden zijn.

Het moet niemand bevreemden, dat de Kerk zich bij het mededeelen van haren zegen en de vruchten van haar gebed niet alleen van het kruisteeken of den naam Jesus , maar ook van verschillende symbolische teekenen en gewijde voorwerpen, als van wijwater, li. olie, palmtakken, inedailjes, enz., bedient, vooral als men bedenkt, dat God zelf, zoowel in het Oude

als in het Nieuwe Verbond, door middel van verschillende teelcenen en dingen zijne genaden en weldaden aan de menschen wilde verleenen. Zoo was de sfaf in de hand van Mozes het werktuig, waarvan God zich bediende, om de verstoktheid van koning Pharao te breken. Dezelfde wonderstaf was het, die de golven van de Eoode Zee verdeelde en den Israëlieten een vrijen doortogt verleende, die verder in de woestijn voor het van dorst versmachtende volk water in overvloed uit eene rots deed springen. (2. Mos. Til: 17.) Desgelijks was met het zien naar de koperen slang, welke Mozes op Gods bevel oprigtte, de plotselinge genezing van de doodelijke beten der slangen verbonden. (4. Mos. XXI: 9.) Tobias verdreef op aanwijzing van den Aartsengel Raphaël, zijn hemelschen leidsman, door middel van vischlever den boozen geest van Sara en genas door het bestrijken met de gal van den visch de blindheid van zijnen ouden vader. (Tob. VI: 8 en 11.) Naaman de Syriër werd door het water van den Jordaan van zijne melaatschheid gezuiverd, en door het aanraken van de beenderen van Eliseüs werd aan een doode het leven weergegeven. (4. Kon. V en XIII.) Eveneens zien wij de leerlingen van onzen Heer op zijn bevel de zieken met olie zalven en ze genezen. (Marc, VI: 13.) De h. Kerk is alzoo ook in dit opzigt eene getrouwe navolgster van Jesus Christus, haren goddelijken Stichter,

De brave Christen neemt wijwater zoowel te huis als in de kerk, en bidt God daarbij, door het bloed van Christus meer en meer gezuiverd en in alle gevaren beschermd te worden.

De oorsprong van het vroom gebruik om zich van wijwater te bedienen, stijgt tot de hoogste christelijke oudheid op. Vele schrijvers leiden bet van de apostolische overlevering af. Zeker bestond het reeds algemeen in de vierde eeuw, zoowel in de oostersche als westersche Kerk. (Zie Binterim VII.) Volgens bet berigt van den Bisschop en geschiedschrijver Eusebius, (■)- j. 338.) bevond zich voor den ingang van de kerk te Tyrus (gelijk bijna overal bij de kerken van dien tijd) een waterbak, om, alvorens de kerk binnen te gaan, de handen en het aan-gezigt te wasschen. Dat water werd op zekere dagen van het jaar, namelijk op den vooravond of den dag van de verschijning des Heeren, door den Bisschop gezegend. Van dit oud gebruik leiden de katholieke oudheidvorschers het in onze kerken nog bestaande gebruik af, dat men aan den ingang wijwatervaten plaatst. Voor het overoud gebruik der geloovigen om gezegend water mede naar huis te nemen en te bewaren, legt onder anderen de li. Chrysostomus (over den doop van Christus)

een schoon getuigenis af, als hij zegt: „Daar op dezen dag „het water geheiligd is geworden, scheppen allen uit de gewijde „bron, dragen het geschepte wijwater naar huis en bewaren het „gedurende het geheele jaar. Daarbij ontwaart men, hetgeen „verwonderlijk is, dat dit water op den duur niet tot bederf „overgaat, maar twee of drie jaren zoo frisch en onbedorven „blijft, als ware het eerst heden geschept.quot; Ook Gregorius, Bisschop van Tours, die in de zesde eeuw leefde, berigt, (De gloria Martyrum lib. 1.) dat in zijn tijd „het geheele volk naar „hunne godsvrucht uit de gewijde bronnen schepte en vaten vol „weg droeg, om door het besproeijen met gewijd water hunne „akkers en wijnbergen onder de goddelijke bescherming te „stellen.quot; Hetzelfde getuigt ook Hinkmar, Bisschop van Rheims in de negende eeuw, en voegt er bij, dat de geloovigen van zijn tijd „ook hunne woningen, hunne kudden en het voeder, „alsmede spijzen en drank met wijwater besproeiden.quot; — Toen het gebruik van gewijd water steeds algemeener werd, beval Leo IV, die omstreeks het midden der negende eeuw den pauselijken zetel beklom, „dat er eiken zondag vóór de h. Mis „water zou gewijd worden.quot; (zie Binterim 1. c.)

Het is alzoo een oud, een schoon en loffelijk gebruik, bij het binnengaan en het verlaten van het huis des Heeren, zich met wijwater te besproeijen. De Kerk zelve maant ons daartoe aan, daar zij, waar de ruimte zulks toelaat, vóór de godsdienstoefening het volk met wijwater besproeit, opdat wij rein en heilig voor Gods aangezigt verschijnen en tot Hem bidden mogen. Niet minder loffelijk is het ook, wijwater mede naar huis te nemen, en 's morgens bij het opstaan en 's avonds als wij ons ter ruste begeven, er volgens christelijke gewoonte gebruik van te maken. Van den h. Wolfgang, Bisschop van Regensburg, wordt in zijne levensbeschrijving uitdrukkelijk opgemerkt, dat hij een wijwatervaatje aan zijn bed had hangen en, als hij opstond of zich ter ruste begaf, zich met het wijwater besproeide. Aanbevelenswaardig is ook de gewoonte van brave Christenen, om wijwater te nemen bij hevige bekoringen (natuurlijk wanneer men door niemand gezien wordt) of als hen, bijv. bij een hevig onweder, gevaar bedreigt, zich met wijwater te besproeijen. De h. Teresia getuigt, dat het wijwater cene geheel bijzondere kracht heeft, om de bekoringen des Satans te verijdelen en de magt zijner aanvechtingen te breken. Op vele plaatsen bestaat ook het lofwaardig gebruik, bij de lijken der geloovigen wijwater te plaatsen en ze daarmede te besproeijen, opdat door het gebed der Kerk de zielen der afgestorvenen de plaats van verkwikking, rust en vrede mogen binnengaan. — Willen wij, dat het wijwater ons waarlijk nuttig en heilzaam zij, dan moeten wij het niet verstrooid en gedachteloos, maar

in den geest dea geloofs en met een vermorzeld hart gebruiken, en daarbij God bidden, dat Hij ons door het bloed van Cliristus meer en meer reinige en in alle gevaren des ligchaams en der ziel besclierme. Zuivering der ziel door het bloed van den Heiland en bescherming tegen de gevaren, bijzonder van de ziel, zijn de voornaamste voordeden, welke wij van het godvruchtig gebruik van wijwater te wachten hebben. Aan die geheimvolle zuivering herinnert ons het water, hetwelk de eigenschap bezit, alles, wat verontreinigt, door afwassching te verwijderen, herinnert ons ook het teeJcen des h. Icruises, hetwelk wij bij de besproeijingmet wijwater gewoonlijk maken, want aan het kruis heeft het bloed van onzen Verlosser tot zuivering onzer zielen gevloeid. Hemelsche bescherming leert hetzelfde kruis ons met een vast vertrouwen verwachten, als teeken van de zegepraal op dood en hel, maar vooral het gebed, hetwelk de Kerk bij de wijding van het zout en het water, met zoo groote vurigheid verrigt. Bij de wijding van het zout smeekt de Priester tot God: „Gewaardig U te wijden en te heiligen dit zout, opdat ^het aan allen, die het nemen, tot gezondheid des ligchaams „en der ziel strekke, en alles, wat daarmede aangeraakt wordt, „van alle onzuiverheid en van alle aanvechting der duivelsche „boosheid bevrijd worde.quot; Eveneens luidt ook de bede der Kerk bij de wijding van het water: „Stort in dit element de „kracht van uwen zegen, opdat dit geschapene, aan de dienst „uwer geheimenissen gewijd, ter verbanning der helsche geesten „en tot verdrijving van ziekten de kracht der goddelijke genade „ontvange.quot; De vermenging van het zout met het water duidt ook de heilaanbrengende kracht van beiden aan, zooals blijkt uit de voorafgegane toespeling op den Profeet Eliseiis, die het water der bronnen van Jericho, door er zout in te doen, voor altijd drinkbaar en gezond maakte. (4. Kon. 11: 19—22.) Nadat de vermenging van het gewijde zout met het gewijde water gedaan is, volgt het gebed, dat God dit mengsel heilige, „opdat overal waar dat wijwater gesprenkeld wordt, door de „aanroeping van zijnen heiligen Naam elke aanvechting van den „onzuiveren geest wijke, en de h. Geest op onze gebeden overal „tegenwoordig zij.quot;

Bij het gebruik van gewijde zaken of Sacramentaliën heeft de geloovige twee klippen te vermijden: die van een al te groot of onbehoorlijk, en die van een al te gering vertrouwen op de kracht der gewijde zaken. Tegen de eerste der twee klippen stoot de Christen , 1) als hij van het gebruik van een of ander Sacramentale een uitwerksel verwacht, dat door de Kerk bij de

instelling er van niet bedoeld is en waarom zij bij de wijding niet bidt. Dit zou het geval zijn, als men eene gewijde medailje of iets dergelijks droeg, om geluk in het spel te hebben, of, in weerwil van aanhoudende en opzettelijke onboetvaardigheid, een zaligen dood te sterven. 2) A.ls men aan het Sacramentale wel een door de Kerk bedoeld en in hare gebeden begrepen uitwerksel toeschrijft, maar daarbij meent, dat die werking noodzakelijk altijd uit het gebruik moet volgen. Zoo denkt en leert de Kerk niet. Zij verwacht de verhooring van haar gebed en bijgevolg de uitwerkselen der Sacramentaliën niet onfeilbaar, maar slechts in zooverre, als het strekt ter verheerlijking Grods en tot heil van degenen, die ze gebruiken. 3) Als men meent om het gebruik der Sacramentaliën bij dreigende gevaren de gewone maatregelen van voorzigtigheid te mogen verzuimen, bijv. bij eene ziekte de natuurlijke geneesmiddelen te versmaden. De Kerk denkt er volstrekt niet aan, door het instellen van Sacramentaliën de natuurlijke middelen ter bewaring of herkrijging der gezondheid des ligchaains onontbeerlijk te maken, daar God zelf vermaant, den geneesheer te eeren, en zegt: „Alle artseny „is van God;quot; (Sir. XXXV.TII: 1, 2.) zij wil slechts door haar gebed medehelpen en, waar de natuurlijke middelen niet meer voldoende zijn, de allesvertnogende hulp des hemels ten gunste harer kinderen vragen. — Aan de tegenovergestelde klip, namelijk van al te gering vertrouwen op de kracht der Sacramentaliën, stooten zich die Christenen 1), die er volstrekt geene hoogere bovennatuurlijke kracht aan toeschrijven, en derhalve niet alleen zelve ze niet gebruiken, maar anderen, die zulks doen, bespotten en welligt zelfs van bijgeloovigheid beschuldigen. Dusdanige Christenen zijn zeer te beklagen, niet alleen om hun gebrek aan begrip van het wezen der Sacramentaliën, maar ook, omdat zij op die wijze van talrijke middelen, om in alle omstandigheden des levens goddelijke, genaden en weldaden te erlangen, door eigen schuld beroofd zijn. 2) Die aan de Sacramentaliën slechts eene zeer geringe en twijfelachtige kracht toekennen. Zulke Christenen zullen wel nu en dan er gebruik van maken, maar met groote onverschilligheid en achteloosheid. Zij gedragen zich daarbij als menschen, die uitgaan van het beginsel: baat het niet, het schaadt ook niet. Hoe weinig echter zulk eene gezindheid geschikt is om de heilzame kracht der Sacramentaliën in zich te ondervinden, blijkt van zelf.

Deze beide klippen zal de geloovige gemakkelijk en zeker ontwijken, als hij de Sacramentaliën volgens den geest der Kerk opvat en gebruikt. Dan zal hij zich niet schamen, zich van wijwater te bedienen, gezegende voorwerpen te dragen, zijn hoofd met gewijde asch te laten bestrooijen, enz. Hij weet, wat de Kerk daarmede bedoelt, hij kent de kracht van het

gebed, hetwelk zij met deze en dergelijke Sacramentaliën verbindt, en zijn kinderlijk vertrouwen op de voorbede van de Bruid van Christus, zijne li. moeder, zal voor hem eene bron worden van rijken hemelschen zegen.

Een godsdienstig spreken met God, waarin wij vooral de gevoelens en begeerten van ons hart aan God te kennen geven. Ook kan men zeggen: het gebed is eene verheffing van ons gemoed tot God, om Hem te loven, te danken of eene gunst te vragen. quot;Vandaar de naam van lof-, dank- en smeekgebed.

„Het gebed,quot; zegt de h. Joannes Damascenus, „is het opstijgen van het gemoed tot God.quot; Onder „gemoedquot; verstaat men hier alle hoogere krachten der ziel, verstand en wil, geest en hart. Bidden is alzoo zijne geheele ziel tot God opheffen. Wie aan God denkt, of over God nadenkt, stijgt wel met zijn verstand tot God op, maar bidt niet, ten minste als zijn wil en zijn hart niet tegelijk op God gerigt zijn. Wie daarentegen van de gedachte aan God en goddelijke dingen tot heilige verzuchtingen overgaat, stijgt met zijn gemoed, met geest en hart, met geheel zijne ziel tot God op, hij hidt. — Daar het onze ziel eigen is, hare gedachten en gevoelens, schoon niet altijd uiterlijk, toch innerlijk in woorden te bevatten of in te kleeden, noemen ook de h. quot;Vaders het gebed zeer juist eene aanspraak aan God, een spreken met God. „Wanneer gij leest,quot; zegt de h. Auguslinus, (verkl. van Ps. LXXXV.) „dan spreekt God tot u; als gij bidt, spreekt gij „tot God.quot; — Spreken wij nu tot den Allerhoogste, teneinde Hem om zijne magt, wijsheid en goedheid, om al zijne oneindige volmaaktheden met de koren der Engelen te loven, dan verrigten wij een lofgebed; verheffen wij ons hart tot de goddelijke Majesteit, om Haar voor de ontelbare genaden en weldaden, waarmede zij ons reeds overladen heeft en nog overlaadt, te danken, dan is ons gebed een dankgebed; wenden wij ons eindelijk tot God, om van Hem vergeving onzer zonden en nieuwe genaden en welvaart tot heil der ziel en des ligchaams te erlangen, dan wordt ons gebed smeekgebed genoemd. ')

i) Het gebed, genomen als eene ■verheffing van het gemoed tot God, bevat niet alleen het lof-, dank- en smeekgebed, maar ook het overwegende en beschouwende gebed, kortom alle soorten van gebed

Voor allen, die genoegzaam het gebruik van hun verstand hebben, is het gebed nood/.akelijk ter zaligheid.

De h. Ligorio schrijft over dit onderwerp: „De meeste „Godgeleerden nomen met den h. Chrysostomus, Basilius en „A-ugustinus als grondregel aan, dat het gebed van alle volwassenen, (d. i. die tot de jaren van verstand zijn gekomen), „ter zaligheid volstrekt noodzakelijk is, zoodat men naar de „beschikking der goddelijke Voorzienigheid, zonder te bidden „niet zalig kan worden.quot; En inderdaad drukken de h. Vaders zich aangaande dit punt nadrukkelijk en bepaald genoeg uit. De h. Chrysostomus onder anderen zegt in zijne eerste preek over het gebed: „Naar mijn oordcel moet iedereen duidelijk inzien, „dat het volstrekt onmogelijk is zonder het gebed, oen deugd-„zaam leven te leiden.quot; In dezelfde en ook in de tweede preek over dit onderwerp noemt hij het gebed: „de bron van alle „goederen, grondslag en wortel van een eerbaar en lofwaardig „gedrag.'' Hij vergelijkt het met de „vochtigheid,quot; zonder welke eene plant, een boom niet grooijen, niet bloeijen en geene vruchten dragen kan; met „stevige muren,quot; zonder welke eene stad voor het geweld der vijanden open staat; met het „voedsel,quot; zonder hetwelk het ligchaam versmacht; met de „zenuwen,quot; zonder welke het ligchaam noch regt staan, noch zich bewegen kan; met een „fundament,quot; zonder hetwelk een huis noodzakelijk moot instorten. Als nu het gebed voor de ziel even noodzakelijk is, als de vochtigheid voor den groei dor planten, als de muren ter bescherming eener door de vijanden omsingelde stad, als het voedsel tot onderhoud des levens, als de zenuwen tot het regthouden en bewegen des ligchaams; wie kan er dan nog aan twijfelen, dat het ter zaligheid der ziel volstrekt noodzakelijk is? Wee alzoo dengene, die het bidden nalaat, die geone liefde daartoe, geen verlangen daarnaar gevoelt, die in zijn hooghartig zelfvertrouwen het gebed voor overtollig, welligt zelfs voor zijner onwaardig houdt! Die ongelukkige is gelijk aan een boom, wiens wortels verdord en gestorven zijn, aan eene stad, die geene verdedigingsmiddelen heeft, aan een mensche-lijk ligchaam, welks zenuwen verlamd on verslapt zijn; zijn toestand is hoogst betreurenswaard, het lot, dat hem wacht,

en alle wijzen van bidden. Het is volgens die algemeene opvatting niet enkel genademiddel, maar ook eene oefening van deugd, welke tot de vereering van God, ons in het eerste gebod bevolen, behoort. Daar bet gebed bier echter hoofdzakelijk ala genademiddel beschouwd wordt, zoo spreken wij vooral van het smeekgebed, geüjk dan ook bij de Godgeleerden en zelfs in de h. Schrift onder „gebedquot; gewoonlijk het smeekgebed verstaan wordt.

diep rampzalig. — Dit was, volgens het getuigenis van den h. Geest, zelfs de oorzaak, waarom de meuschen tijdens den zondvloed geene genade vonden. „De reuzen van den voortijd,quot; zoo lezen wij bij Sirach, (XVI: 8.) „baden God niet voor hunne „zonden, maar vertrouwden op eigen kracht, en zij werden „verdelgd.quot; Wie daarentegen niet ophoudt met bidden, hem staat de weg ter zaligheid nog altijd open, al zou hij ook nog zoo ver van zijne ware bestemming afgeweken, nog zoo diep in zonden en misdaden gezonken zijn. Het voorbeeld van den rouwmoedigen moordenaar doet ons die waarheid duidelijk inzien. Hij had zich aan zware misdrijven pligtig gemaakt, en toch gaf de goddelijke Heiland hem de troostrijke verzekering: „Heden zult gij met Mij in het paradijs zijn,quot; omdat hij in ootmoed tot Hem gebeden had: „Heer, gedenk mijner, „als Gij in uw rijk komt.quot; ')

') Het was op Vrijdag 21 Maart 1852, dat pater Timotlieüs Birmingham, missionaris in het bisdom Charleston, op eene zijner apostolische togten getuige was, hoe het gebed, ja alleen de wil om te bidden in staat is, voor den zondaar den hemel te ontsluiten. In een dal, waar de missionaris voorbij reed, was een schavot op-gerigt, waarop een zwarte slaaf, die zijne vrouw vermoord had, zou ten dood gebragt worden. Op dit gezigt rees bij den ijverigen Priester de gedachte op: welligt is de ongelukkige niet gedoopt. Door die gedachte beheerscht, gaf hij zijn paard de sporen en kwam juist aan den voet van het scharot, toen de regter met de voorlezing van het doodvonnis bezig was. Haastig springt nu pater Birmingham van zijn paard en vraagt verlof, een oogenblik alleen met den armen neger te spreken. Vriendelijk wordt zijn verzoek door den regter toegestaan, en het volgende gesprek heeft nu tusschen den missionaris en den misdadiger plaats. — Behoort gij niet tot eenige kerk? — Neen. — Zijt gij nooit gedoopt? — Voor zoo ver ik weet niet. — Weet dan, dat onze Heer Jesus Christus voor de zondaars gestorven is, en dat Hij zelfs den rouwmoedigen moordenaar vergeven heeft, die naast Hem aan het kruis stierf. Gij zult na een oogenblik voor Gods regterstoel verschijnen. Wilt gij als de goede moordenaar het paradijs binnengaan? — Ik wil het. — Dan moet gij het h. Doopsel ontvangen. — Ik wil gedoopt worden. — Daartoe is echter noodig, dat gij uwe zonden opregt verfoeit, anders kunt gij dat Sacrament niet ontvangen. — Ik verfoei ze van ganscher harte, sprak de arme neger, en een vloed van tranen brak uit zijn oogen los. Terstond na de daad had hij, zooals de regter nu verhaalde, berouw getoond en zich zei ven aan het geregt overgeleverd. — Nadat de missionaris in die dorre, onbewoonde vlakte door eene bijzondere beschikking Gods een weinig water had gekregen, zeide hij tot den boeteling: „Xniel nu neder en geloof, dat er één God is in drie personen, „Vader, Zoon en heilige Geest, en dat de Vader zich over u ont-„fermen en u vergeven zal door zijnen Zoon, als gij opregt berouw „over uwe zonden hebt. Zeg mij de woorden van berouw na en hef „uw hart ten hemel, terwijl uwe lippen de woorden uitspreken.quot; De neger bad nu met duidelijke stem eene akte van berouw; het zuiverende water vloeide over het voorhoofd van den nieuwen Christen, en eenige urea daarna ging hij de eeuwigheid in met den

Al had de Allerhoogste geen uitdrukkelijk gebod gegeven, Hem te bidden, of al kenden wij dat gebod niet, dan zou het toch onze pügt zijn, het te doen, en wij zouden, daarmede in gebreke blijvende, redelijkerwijze van üod de eeuwige zaligheid niet mogen verwachten. God is de Schepper van alle dingen, de Opperheer van hemel en van aarde. Hij heeft ons geschapen om Hem te kennen, te beminnen en te dienen, en zoo ons waardig te maken , eens, voor eeuwig met Hem vereenigd, zijne oneindige Majesteit met de koren der zalige geesten zonder einde te prijzen en te aanbidden. Hoe zouden wij ons dan kunnen vrijspreken van de verpligting, in den loop van onze aardsche pelgrimsreize minstens van tijd tot tijd onzen geest en ons hart tot Hem omhoog te heffen ? Zouden wij dan ons laatste doel, onze bestemming niet geheel en al uit het oog verliezen? Met welk regt zouden wij de eeuwige zaligheid van God als belooning verwachten, als wij Hem hier op aarde nooit de verlangde hulde van eerbied, liefde en aanbidding gebragt hebben? God is onze grootste, liefderijkste Weldoener. Ontelbaar zijn de gaven en weldaden, welke wij uit zijne hand ontvangen hebben en nog voortdurend dagelijks, ja ieder uur ontvangen. En wij zouden geene verpligting hebben, Hem daarvoor te danken j wij zouden zelfs ondanks onze schandelijke ondankbaarheid, die afschuwelijke misdaad, welke de bron van alle weldaden verstopt, het grootste aller gunstbewijzen, de vermetelheid hebben de eeuwige zaligheid des hemels van God te verwachten ? Elk weldenkend mensch acht zich tegenover zijnen weldoener, elk kind jegens zijnen vader tot dankbaarheid verpligt, en het schepsel zou zich tegenover zijnen Schepper en Behouder van die verpligting vrij achten ? God is verder de eenige, die ons redden, die in allen nood en in alle rampen ons helpen kan. Moet die overdenking ons niet

kreet: „o Jesus, ontferm U mijner!quot; Degene, aan wien men het berigt van dit roerend feit te danken heeft, voegt er nog de volgende opmerking bij. „Üp weg naar het schavot had de neger ge-„vraagd, of er niemand was, dxe hem met zijn gebed wilde bijstaan. „Miemand had op dat verzoek van een veroordeelde geantwoord. „En ziel in Let laatste oogenblik verschijnt de Priester van den „waren God en opent hem de poorten des hemels. O alvermogende „kracht van het gebed bij Hem, die zegt: bidt en u zal gegeven „worden, klopt en u zal worden opengedaan! Een misdadiger uit „den wensch van te kunnen bidden, en terstond ontsluit (ïod de „schatten zijner genade en onttrekt de zondige ziel aan de vreese-„lijke straffen der eeuwigheid.quot; (Annalen ter verbreid, des geloofs, 18öL)

krachtig aansporen, tot Hem onze toevlugt te nemen, in nood en in gevaar zijne hulp en bescherming in te roepen ? Of mogen wij hopen, dat God ons door alle stormen des levens de haven der eeuwige zaligheid zal binnenvoeren, niettegenstaande wij weigeren. Hem om bescherming en bijstand te bidden ? De arme en nooddruftige vraagt den rijke in allen ootmoed om aalmoezen en ondersteuning en verblijdt zich, als hij na lang smeek en verhooring vindt; hoeveel te meer moeten wij, die voor God onuitsprekelijk arm en behoeftig zijn, met een ootmoedig gebed den troon der goddelijke Majesteit naderen en onophoudelijk den eenigen Beschermer en Helper onze gebeden voordragen ? De opwekking tot bidden ligt bijgevolg reeds in onze redelijke natuur; aij ligt in de verhouding van den mensch tot God, zijnen Schepper en onbeperkten Heer, zijnen Weldoener en Helper; zij ligt in het bewustzijn onzer noodzakelijke afhankelijkheid van den Allerhoogste, in het onafweerbaar gevoel van de diepste ellende en algeheele onvermogendheid. — Derhalve bidt ook de Muselman, de afgodendienaar van Indië en China, de wilde bewoner van de wouden van Amerika, bidt zelfs de Kannibaal der Zuidzee-eilanden en heft in kommer en gevaar, zijne natuurlijke ingeving volgende, de handen smeekend tot het Opperwezen op. (Cf. Dl, I. het gebed van den wilde van Madagascar.)

Hetgeen ons. Christenen, van onze strenge verpligting om te bidden geheel moet overtuigen, is de duidelijk uitgesproken wil van God, het gebod, dat ons voorschrijft. Hem, den Allerhoogste, door gebeden de verschuldigde hulde te brengen, fieeds in het Oude Verbond heeft God den Israëlieten dat gebod gegeven; want, gelijk de Heiland zelf zegt: „Er staat „geschreven : gij zult den Heer, uwen God, aanbidden.quot; (Matth. IV: 10.) Ook beval de Allerhoogste, dat Hem een tempel zou gebouwd worden, waar de kinderen Israëls, als in het huis des geheds, tot de gemeenschappelijke godsdienst moesten bijeenkomen. — Ook Jcsus Christus de Stichter en Yoltooijer van het Nieuwe quot;Verbond, gaf zijnen leerlingen meermalen en nadrukkelijk het gebod van te bidden. Hij deed dit door woorden, als Hij hen dringend vermaande „te waken en te „bidden,quot; (Luc. XXI: 36.) als Hij hen opwekte „altijd te „bidden en nooit op te houden,quot; (Luc. XVIII: l.) als Hij hen tot voorbeeld een gebed leerde en hun zeide: „Aldus moet „gij bidden.quot; (Matth. VI: 9—13.) „Doch niet alleen door „woorden,quot; zegt de h. Cyprianus, (over het gebed des Heeren) „maar ook door daden leerde de Heer ons bidden, daar Hij „zelf dikwerf bad, en ons door zijn voorbeeld toonde, wat wij „doen moeten, gelijk geschreven staat: „„Hij ging ter zijde „„in eene eenzame plaats en bad.quot;quot; En andermaal: „„Hij

„ „giug op den berg om te bidden, en overnachlle in liet ge-„ „bed tot God.quot;quot; Als Hij nu bad, die zonder zonde was, „hoeveel te meer moeten dan niet de zondaars bidden ? En „als Hij den ganschen nacht onophoudelijk waakte en voort-„durend bleef bidden; hoeveel te meer moeten wij dan waken, „om dikwerf te bidden ?quot; Teneinde aan dat goddelijk gebod te herinneren, gaven ook de Apostelen de dringendste vermaningen en opwekkingen tot het gebed. „Weest waakzaam „in het gebed,'' zegt de h. Petrus, (I. IV: 7.) en de h. Paulus schrijft aan die van Thessalonica: (L V: 17.) „Bidt zonder „ophouden,quot; en aan die van Philippi: (IV: 6.) „Laat in alle „dingen uwe belangen in het gebed en smeeken met dankzegging aan God bekend worden.quot; — Een gebod, dat ons zoo nadrukkelijk wordt aangewezen, dat op een zoo gewigtigen grond, op de den Allerhoogste toekomende erkenning en hulde steunt, legt ongetwijfeld ook eene zware verpligting op. Als het nu voor den Christen eene strenge verpligting is te bidden, dan is ook, gelijk van zelf blijkt, de vervulling van dien pligt, het gebed, ter zaligheid noodzakelijk. Die noodzakelijkheid zullen wij echter nog duidelijker inzien, als wij bedenken, dat men ook moet bidden:

2) Omdat wij zonder gebed de noodzakelijke genaden niet verkrijgen, om in het goede ten einde toe te volharden.

De eeuwige zaligheid erlangen slechts zij, die in het goede, in de dienst des Heeren tot het einde van hun leven volharden. Daartoe wordt echter noodzakelijk de goddelijke genade ver-eischt; want zonder de genade kunnen wij niet het minste goed, verdienstelijk ter zaligheid, verrigten, veel minder tot het einde van ons leven in de beoefening van het goede volharden. Die genade nu verleent God ons slechts onder voorwaarde, dat wij Hem daarom bidden, en derhalve is het gebed voor al degenen, die genoegzaam het gebruik van hun verstand hebben om te kunnen bidden, evenals de genade zelve, ter zaligheid volstrekt noodzakelijk. Dit is de leer der h. Vaders. God is altijd bereid, zeggen zij, ons de genade te verleenen. Hij wil ze ons niet weigeren, maar vraagt, dat wij Hem daarom zullen bidden. ¹) Om die reden noemen zij het gebed den sleutel tot alle schatten der goddelijke erbarming, de bron van alle goederen. Die leer der Vaders steunt op de, uitspraak van

H. August. Enarrat, in Ps. CII. „Deus dare vult, sed non dat, „nisi petenti.quot; Dikwerf worden tot bewijs van deze waarheid de woorden van Gonnadius aangehaald, welke ten onregte soms aan AugustinuB zijn toegeschreven: „Nullum credimus ad salutem nisi „Deo invitante venire; nullam invitatum salutem suam nisi Deo „auxiliante operari; nullum nisi orantem auxilium promereri.^:'

den goddelijken Heiland: (Luc. XI: 9, 10.) „Bidt en u zal „gegeven worden; zoekt en gij zult vinden; klopt en u zal „worden opengedaan. Want een ieder, die bidt, ontvangt; wie „zoekt, vindt, en wie aanklopt, wordt opengedaan.quot; Uit dit gezegde des quot;Verlossers besluiten de Vaders teregt, dat wie niet bidt, ook niet ontvangt, wie niet zoekt, ook niet vindt, wie niet klopt, te vergeefs wacht, dat hem zal worden opengedaan. — Men moet dit echter niet zoo verstaan , alsof God ons volstrekt geene genade geeft om goed te doen, als wij Hem niet daarom bidden; zulk eene opvatting zou geheel verkeerd zijn. Immers het is sene waarheid van ons geloof, dat het begin des heils niet van de menschen, maar van de genade uitgaat; God voorkomt den mensch met zijne genade, opdat hij zou kunnen beginnen, verdienstelijk ter zaligheid te gelooven en te bidden. Hetgeen de mensch echter, zonder daarom te bidden, van God niet erlangen zal, dat zijn die genaden , welke hij noodig heeft, om standvastig alle bekoringen te overwinnen, alle geboden te onderhouden en den dood van den regtvaardige te sterven. De h. Augustinus drukt die gedachte met zijne eigenaardige duidelijkheid en beknoptheid uit, als hij zegt: „Het is zeker, „dat God eenige genaden, zooals het begin des geloofs, ook „aan dengene, die niet bidt, wil geven; dat Hij daarentegen „andere, gelijk de volharding ten einde toe, slechts voor hem, „die bidt, bereid heeft.quot; Uit dit alles volgt noodzakelijk, dat de mensch, hij zij zondaar of regtvaardige, slechts dan, als hij bidt, de zaligheid kan hopen, en dat elk vertrouwen op de zaligheid, hetwelk niet door het gebed gesteund wordt, een ijdel, vermetel en door God veroordeeld vertrouwen is. De reden hiervan is eenvoudig deze, dat God zich slechts verpligt heeft, ons de noodzakelijke genade ter zaligheid te geven, onder voorwaarde, dat wij er om bidden, quot;Vervullen wij deze voorwaarde niet, dan hebben wij geene aanspraak op die genaden.

quot;Voorzeker weet God, wat wij noodig hebben; maar Hij wil ook, dat wij Hem als den Gever van alle goede gaven erkennen en ons daardoor zijne genade waardig maken.

Krachtens zijne alwetendheid kent God al onze behoeften en belangen oneindig beter, dan wij die Hem kunnen voorstellen. De Heiland zegt immers zelf: „uw Vader weet reeds vooruit, „wat gij noodig hebt, eer gij Hem daarom bidt.quot; (Matth. VI; 8.) Derhalve, als wij den Allerhoogste iu het gebed onzen nood klagen, onze behoeften bloot leggen, geschiedt dit volstrekt niet met de bedoeling, Hem daarvan kennis te geven; maar

alleen om in den diepsten ootmoed voor zijne goddelijke Majesteit te erkennen, dat wij van onzen kant arm en zwak en onvermogend zijn om zelve ons te helpen, terwijl Hij de Gever van alle goede gaven, de hulp in allen nood, de magtige Redder uit alle gevaren is. Die ootmoedige belijdenis van onze behoeftigheid en hulpeloosheid, die opregte erkenning van onze algeheele afhankelijkheid van de genade en hulp des almagtigen en algoeden Gods is de beste voorbereiding tot het ontvangen van genaden en weldaden, waarom wij Hem bidden, de voor-treiielijkste wijze om ons de verhooring onzer beden waardig te maken. — God vordert van ons, dat wij Hem onze beden voordragen, en maakt de mededeeling zijner genade daarvan afhankelijk. En wat kan er billijker er wijzer gedacht worden, dan die handelwijze Gods? Is Hij niet alleen de Heer van alle genadegaven'.' Staat het Hem niet vrij, die onder welke voorwaarden Hij goed acht, uit te deelen? Had Hij, zonder zelf aanleiding te geven tot het geringschatten zijner kostbare genade, eene meer gemakkelijke voorwaarde kunnen stellen, dan die, dat men er om zou vragen? Moest Hij niet voorzien, dat de mensch, die zich niet eens de moeite wil geven. Hem om zijne genade te bidden, met die genade ook niet zou medewerken, ja dat hij zich zelfs vermeten zou, de hem verleende hemelsche gaven aan zich zeiven toe te schrijven en zoo den eenigen Gever van alle goed de eer te ontrooven? Waarlijk de algoede God heeft het den mensch gemakkelijk gemaakt, zijne zaligheid te bewerken, daar Hij hem den sleutel tot den schat zijner genade in handen geeft! Gebruikt de mensch dien sleutel niet en gaat hij derhalve bij gebrek aan genade te gronde, dan moet hij gewis zijne veroordeeling enkel aan zich zelven wijten. Zeer teregt merkt derhalve de h. Ligorio op: „wat de vertwijfeling der verdoemden in de hel het hoogst doet „stijgen, is de gedachte, dat zij door gebed om genade in staat „zijn geweest zich zoo gemakkelijk te redden, en dat nu de „tijd van bidden voor hen verstreken is.quot;

1) Het gebed vereenigt met God. — De h. Joannes Climacus noemt het gebed zeer juist, „eene vertrouwelijke onderhandc-„ling en vereeniging met God.quot; De biddende heft zich inderdaad van de aarde tot den hemel op; hij dringt binnen in het heiligdom der goddelijke Majesteit, voegt zich bij de koren der zalige geesten en verkeert met den Allerhoogste ais een onderdaan met zijnen koning, als een vriend met zijn vriend, als een minnend kind met zijn liefderijken vader. Alle zielskrachten van den biddende; geheugen, verstand, hart en wil vereenigen

zich bij dat verkeer met den Allerhoogste door lof, aaubid-diug, vurig verlangen en bijzonder door akten van geloof, hoop en liefde. Want in het gebed betoonen wij ons geloof aan de goddelijke wijsheid en almagt, aan de liefderijke voorzienigheid van onzen Vader in den hemel; wij betuigen onze hoop op de goddelijke goedheid, barmhartigheid en getrouwheid aan zijne beloften; wij geven eindelijk ook blijk van de liefde, die schoonste aller deugden, welke maakt, dat wij één van geest en wil worden met God, den geliefde van ons hart. Wie toch kan die zee van vlammende liefde nabij komen, zonder zelf van heilig vuur te ontbranden ? — Het hart van de leerlingen, die naar Emmaus gingen, brandde van liefde en ijver, terwijl zij zich met Jesus onderhielden; zoo zal ook ons hart ont-gloeijen, als wij in het gebed met God verkeeren.

2) Het gebed maakt ons hemelsgezind. — Een der voortreffelijkste middelen om edele en vrome gevoelens te verkrijgen, is zeker de veelvuldige en vertrouwelijke omgang met edele en vrome menschen. Hoeveel te meer zal dan de herhaalde en innige omgang met God, de bron van alle heiligheid, geschikt zijn om de gevoelens van den mensch te veredelen, te zuiveren, te heiligen. „Indien degene, die met wijzen vertrouwelijk om-„gaat, daardoor langzamerhand ook aan hunne levenswijsheid „deelachtig wordt; wat,quot; vraagt de h. Chrysostomus, „moet „men dan niet zeggen van degenen, die in het gebed zich met „God zeiven onderhouden? Met welk eene wijsheid, sterkte, „beleid zal dat gebed hen vervullen?quot; tiet gelaat van Mozes schitterde na zijn onderhoud met den Heer; hoeveel te schitterender zal de ziel zijn, die in het gebed als het ware de afbeelding van den Allerhoogste, de afstraling zijner volmaaktheden in zich heeft opgenomen? In het gebed leert de mensch God en zich zeiven kennen; hij leert de wereld kennen en hare nietigheid; hij leert de waarde van den tijd kennen en de waarde van de eeuwigheid, de bedriegelijke betoovering van al het aardsche en de zaligheid der ware, eeuwige, heilige liefde. En die veelvoudige kennis voert hem tot de verachting van zich zeiven en van al het vergankelijke, tot de liefde voor God en al het eeuwige, tot hemelsgezindheid en hemelschen levenswandel.

3) Het gebed sterkt tegen het kwaad. — „Het gebed,quot; zegt de h. Chrysostomus, (Hom. 21. ad. Rom.) „is de uitmuntend-ste „wapenrustingquot; tegen de bekoringen van het kwaad tegen alle vijanden onzer zaligheid. Een man des gebeds is door die innige vereeniging met den God der sterken, met den Heer der heirscharen, in den strijd der zaligheid onoverwinnelijk. Op Gods beschermenden arm vertrouwende, mag hij met den Profeet uitroepen: „De Heer is mijn heil,

„wieu zou ik vreezen? De Heer is de Beschermer van mijn leven , „voor wien zou ik sidderen ? Al staat ook een heirleger tegen „mij op , mijn hart zal niet schroomen.quot; De genade des Heeren, waaraan het dengene, die ijverig en aanhoudend bidt, nooit ontbreekt, is magtig genoeg om alle verkeerde neigingen des harten, alle aanlokselen der wereld en alle aanvechtingen der hel te overwinnen. „Hoe heeft Mozesvraagt de bovengenoemde Kerkvader, „de vijanden van het volk van Israël over-„wonnen? Heeft hij niet de wapenen en het leger aan Josuë „overgelaten, terwijl hij van zijn kant de vijandelijke scharen „met zijn gebed bestreed? Hij deed zoo, om ons te leeren, „dat in het gebed van den regtvaardige veel meer kracht ligt, „dan in wapenen, ruiterij en voetvolk. En inderdaad, zoolang „Mozes bad, behaalden de Israëlieten de overwinning, maar „zoodra hij ophield met bidden, moesten zij voor den vijand „onderdoen. Ook ons zal het gemakkelijk vallen, den Satan, „te overwinnen, als wij ons ijverig met het gebed bezig houden; „zijn wij daarentegen traag in het gebed, dan maken wij zelve „onzen vijand de overwinning gemakkelijk.quot;

4) Het gebed geeft kracht en lust tot het goede. — In het gebed put de mensch niet alleen sterkte om den booze af te weren en te overwinnen, maar ook kracht, moed en lust om het goede te beoefenen. Zielen, die het gebed beminnen en er zich met ijver op toeleggen, zijn verbeven boven de kleingeestigheid van hen, die alles naar de grondstellingen van bloot menschelijke voorzigtigheid en kloekheid afmeten; zij stellen hun vertrouwen op God, bij wien niets onmogelijk is, en gevoelen zich sterk genoeg om de moeijelijkste ondernemingen uit te voeren en de heldhaftigste offers te brengen, welke God ter verheerlijking van zijnen naam soms vordert. Bij zulke ijverige, God biddende en op Hem vertrouwende zielen worden bewaarheid de woorden van den Profeet Isaïas: (V: 31.) „Zij „worden op nieuw jeugdig; zij nemen vleugelen aan, gelijk die „van den adelaar; zij loopen en matten zich niet af, zij wan-„delen en worden niet moede.quot; — Door het gebed bereidde Judith zich voor, om haar vaderland te bevrijden; (Jud. IX. en volg.) in het gebed schepte Esther den moed, om, met gevaar van haar eigen leven, bij Assuërus de voorspraak van haar volk te zijn; (Esth. XIV.) in het gebed erlangden ook de helden eu heldinnen van het Nieuwe Verbond, de bloedgetuigen van Christus, die wonderbare vreugde bij marteling en dood, welke zelfs de Heidenen verbaasde. Het gebed verleende den apos-tolischen mannen uit alle christelijke eeuwen de kracht om bovenmenschelijke vermoeijenissen en inspanningen te trotseeren, teneinde zielen voor God te winnen. En vindt men ook thans nog in de Kerk Gods zoovele edele harten, die, zich zelve en

de wereld afgestorven, alleen voor het ligchamelijlc en geestelijk welzijn hunner tnedetnenschen leven en zich opofferen, dan is ook dat eene vrucht, des gebeds.

5) Het gebed geeft troost in droefenis. — Ja, het gebed is eene bron van troost voor allen, die bedroefd zijn van harte. De h. Chrysostomus zegt hierover het volgende; „Als het „diepbedroefden menschen tot leniging strekt, anderen hunne

aangelegenheden te openbaren, en hun ongeluk te beschrijven; „hoeveel te meer troost zal dan niet u ten deel vallen, als gij „het lijden uwer ziel aan God, uwen Heer, in het gebed te „kennen geeft ? Den mensch valt dikwijls het klagen der „treurenden lastig, daarom wijst of stoot hij hen af; God „daarentegen handelt niet zoo; Hij luistert naar de klagten „van der. bedrukte en trekt hem liefderijk tot zich. Hoe langer „gij volhoudt met uwen nood te klagen, des te meer bemint „Hij u, des te liever verhoort Hij uwe beden. Immers Jesus „Christus noodigt allen uit, bij Hem troost en verkwikking „te zoeken, als Hij zegt; „komt allen tot Mij, die vermoeid „zijt en belast, en Ik zal u verkwikken.quot; (Matth. XI: 28.) Aldus de groote Kerkleeraar. — In denzelfden zin vermaande ook de h. Apostel Jacobus (V: 13.) de geloovigen met de woorden: „Is er iemand onder u treurig, dat hij bidde.quot; En waarlijk, wie heeft ooit, door de menschen verlaten en vervolgd, in een vertrouwelijk gebed zijne toevlugt tot den hemel-schen Vader genomen, voor Hem zijnen nood geklaagd, zonder verkwikking en troost te gevoelen, zonder opgewekt en gesterkt te zijn geworden ? „De Heer is nabij degenen, die bedrukt van „harte zijn, en degenen, die gebogen van geest zijn, helpt Hij.quot; (Ps. XXXIII: 19.) Hoe vaak betuigt de koninklijke zanger in zijne Psalmen, dat hij in droefheid tot den Heer geroepen, en dat de Heer zich zijner erbarmd, zijne weeklagten in vreugde veranderd heeft ? — En de Godmensch Jesus Christus zelf, nam Hij in zijne diepe droefheid , in zijn doodsangst in den hof van Olijven, niet zijne toevlugt tot het gebed? (Luc. XXII: 43.) En waarom anders wilde Hij, de zoon Gods, dit doen, en waarom anders van een Engel troost aannemen, als het niet was om ons te leeren, dat wij in alle droefheid door een aanhoudend gebed bij God troost moeten zoeken en vinden zullen?

6) Het gebed verwerft hulp in den nood en de genade der volharding tot ons stervensuur. In alle openbare zoowel als bijzondere, in alle zoowel ligchamelijke als geestelijke behoeften en belangen moet de Christen tot God roepen, en hem zal bijstand geworden: „Roep tot Mij,quot; spreekt de Heer, en Ik „zal u verhooren.quot; (Jerem. XXXIII: 3.) Werkelijk zien wij den Allerhoogste in het Oude, als in het Nieuwe Verbond, ontelbare malen als den bereidvaardigen Redder dergenen, die

in den nood tot Hem verzuchten. Het volk Israels zuchtte onder het ijzeren juk van den egyptischen Pharao; het geroep der bedrukten om hulp steeg op tot God, en de Heer zag op de zonen van Israël neder en voerde ze met sterke hand uit het land der slavernij. In de woestijn vertoornde God zich op dat ondankbaar en hardnekkig volk, „Laat mij begaan/' sprak Hij tot Mozes , hunnen aanvoerder en voorspreker, „op-„dat mijn toorn tegen hen ontbrande en Ik zal ze verdelgen.quot; ('Z. Mos. XXXII: 10.) Mozes echter hield niet op, voor het zondige Israël te bidden, en de Heer trok zijnen wrekenden arm terug. Ten tijde van den Profeet Elias heerschte eene driejarige droogte in Israël, zoodat er noch dauw noch regen viel; de heilige Profeet beklom Carmels kruin en bad, diep ter aarde gebogen, en na weinig tijds werd dn hemel donker van wolken en wind, en er kwam een sterke regen. (3. Kon. XVII: 18.) — In de dagen van den koning Kzechias waren er assyrische legertroepen in het rijk van Juda binnengedrongen, en maakten zich te vuur en te zwaard meester van het land. Reeds stond de vijand voor de muren van Jerusalem en bedreigde de stad met haren ondergang. De koning ging toen opwaarts naar den tempel, en met opgeheven handen bad hij voor 's Heeren aangezigt: „Heer, God van Israël, Gij zijt „alleen God over alle koningen der aarde. Gij hebt hemel en „aarde geschapen; neig uw oor tot ons en luister, open uwe

„opdat alle rijken der aarde erkennen, dat Gij de Heer, dat „Gij alleen God zijfc.quot; En op dat dringend smeekeu liet God door den Profeet Isaïas aan den koning zeggen: „wat gij Mij „gebeden hebt, heb Ik gehoord. Ik wil deze stad beschermen „en haar redden/' En in dien zelfden nacht versloeg de Engel des Heeren in het leger der Assyriërs 185,000 man. ¹) De

') Dusdanig is ook de overwinning, welke in hel jaar 350 het gebed van den h. -faeobus. Bisschop van Nisibis in Mesopotamië, op Sapor II, koning van l'erzië, behaalde. Deze trotsche, krijgszuchtige vorst was met eene groote legermagt gekomen voor Nisibis, de sterkste stad van het romeinsehe rijk in die streken, en drukte de inwoners door een beleg van verscheidene maanden. Tot afwending van den steeds toenemenden nood steeg de h. Bisschop op de muren der stad, om van den lieer hulp tegen de ongeloovigen af te smeeken. De h. Jacobus bad allervurigst den Heer der heir-scharen, dat Hij toch de stad bevrijden en de vijanden van zijnen h. naam vernederen zou. Toen zond God op eens eene ongehoorde menigte van zeker soort van vliegen, die in de snuiten der olifanten, in de ooren der paarden binnendrongen en ze zoo wild maakten, dat er eene groote wanorde in het leger ontstond: de olifanten vooral vertrapten een groot aantal Perzen, Sapor zag zich genoodzaakt, het beleg op te breken en trok, door God overwonnen, naar zijn land terug. (Stolberg Gesch, XVI.)

drie jongelingen in den vuuroven te Babyion riepen tot God en bleven ongedeerd; Daniël in den leeuwenkuil smeelde tot God, en de Heer temde de woede der grimmige dieren; de kuische Susanna smeekte tot God en ontkwam den onregtvaardig haar toegedachten dood; (Dan. III: 6, 13.) de Machabeën riepen tot God, en het gelukte hun, Juda en de heilige stad te redden. — In het Nieuwe Verbond verschijnt Jesus Christus, de mensch geworden God, als helper in allen nood. Tot Hem roept de blinde van Jericho met geloovig vertrouwen: „Jesus, „Davids Zoon, ontferm U mijner.quot; Jesus blijft staan, laat den blinde bij zich brengen en vraagt hem: „Wat wilt gij, dat Ik „u doen zal?quot; De blinde spreekt: „Heer, dat ik zien mag.quot; En Jesus zegt tot hem: „Word ziende!quot; (Luc, XVHL) De melaatsche bidt Jesus aan en spreekt; „Heer, indien Gij wilt, „dan kunt Gij mij reinigen,quot; en de Heer strekt zijne hand uit, raakt hem aan en spreekt: „Ik wil, word gereinigd.quot; De hoofdman van Capharnaüm bidt den Heiland, zijnen knecht gezond te maken. Jesus spreekt tot hem: „Ga henen en gelijk „gij geloofd hebt, zoo geschiede u.quot; En in diezelfde ure was zijn knecht gezond, (Matth. VIII.) — Maar ook in den hemel was Christus de Heer steeds de hulpvaardige Redder van allen, die in het gebed hunne toevlugt tot Hem namen. Terwijl Petrus te Jerusalem in de gevangenis was, bad de geheele christelijke gemeente tot den Heer om zijne bevrijding, en zie, God zond een Engel, de boeijen van den gevangene werden ontbonden en de deuren van den kerker gingen van zelve open. (Hand. XII: 5.) Die magtige bescherming, die goddelijke hulp ondervond de biddende Kerk, ondervonden hare biddende kinderen door alle eeuwen heen in eiken nood en bedruktheid. ') Van millioenen

') Oit de ontelbare voorbeelden, welke de kerkelijke geseHedenia levert, halen wij er slechts een enkel aan, dat tevens geschikt is om ons op te wekken, ook in de tegenwoordige verdrukking der Kerk een onwankelbaar vertrouwen op God te stellen en in het gebed voor het welzijn der Kerk standvastig te zijn. Groot was de nood der Kerk van Constantinopel, toen de ketter Arius daar zijn goddeloos spel dreef. Een concilie, dat grootendeels uit Bisschoppen van zijn aanhang bestond en te Constantinopel vergaderd was, stelde zich voor, den te Nicea buiten de kerkelijke gemeenschap gesloten voorvechter, gelijk reeds te Jerusalem geschied was, er weder plegtig in op te nemen. Alleen de h. Alexander, Bisschop van Constantinopel, verzette zich tegen dat voornemen met alle krachten en smeekte op raad van den h. Jacobus van Nisibis, die juist aanwezig was, met zijne geheele gemeente zeven dagen lang onder vasten tot God om hulp en bescherming. Middelerwijl slaagde Arius er in, keizer Constantijn te misleiden en voor zich te winnen, zoodat deze zelf bij den h. Alexander er op aandrong, dat hij Arius plegtig in de kerk zou binnenleiden. Alexander droeg nu zijne redenen daartegen voor, en daar de keizer die toornig afwees, verliet hij het

zonder tal geldt het woord van den Psalmist: (CVquot;[: 13.) „zij „riepen tot den Heer, als zij gekweld werden, en Hij redde ze „uit hunnen nood.quot; Dat ook de genade der volharding tot aan den dood de vrucht is van het aanhoudend gebed, werd reeds vroeger door ons aangetoond.

Wij moeten bidden 1) met aandacht, 2) met nederigheid, 3) met vertrouwen, 4) met overgeving aan den wil G-ods, 5) met volharding. — Gelijk het in 't algemeen tot verkrijging der zaligheid en de daartoe vereischte genaden noodzakelijk is, dat wij bidden, zoo is het ook noodzakelijk, dat wij goed bidden. Want slechts dat gebed, hetwelk zoodanig is, als God het van ons verlangt, kan aanspraak op verhooring maken; slechts het goede gebed verrijkt ons met hemelsche genadeschatten en voert ons regtslreeks tot het eeuwige leven. De Phariseën baden ook, baden zelfs dikwijls en veel; niet slechts in de synagoge, neen, ook op de hoeken der straten bleven zij staan en verrigtten hun gebed; (Matth. VI: 5.) maar niettemin was hun hart vol boosheid, duisternis en huichelarij; niettemin strekten zij hunne handen uit tot ongsregtigheid, en bewandelden hunne voeten den weg des verderfs; het gebed was voor hen zonder nut, wijl zij slecht baden. Willen wij derhalve uit ons gebed de bovenvermelde heerlijke vruchten trekken, dan zij het onze voornaamste zorg goed te bidden. Om dit te bereiken, moeten wij:

paleis met een bedrukt liart Onderweg out.moetten hemdeAnanen met Arius zeiven, dien zij zegepralend door de stad voerden en in hunne geestdrift reeds de kerk wilden binnenleiden. Alexander evenwel belette zulka. Toen spi-ak Eusebius, Bisschop van Nicodemie, het hoofd der ariaansehe partij: „indien gij hem van daag niet „wilt opnemen, dan zal ik hem morden toch in de kerk brengen, „en hoe zult gij het beletten ?quot; Zij gingen voorbij. Alexander begaf zich nu in de kerk, vergezeld door twee personen, waarvan de een, Macarius, Priester was. Toen wierp de h. grijsaard zich met het aangezigt op den grond voor het altaar, stortte tranen en bad: „Heer, wilt Gij het gedoogen, dat Arius morgen in de Kerk worde „opgenomen, neem dan te voren uwen dienaar uit deze wereld; wilt „Gij U echter ontfermen over nwe Kerk, en ik weet dat Gij het „wilt, laat dan uw erfdeel niet onteerd worden; neem Arius weg, „opdat het niet den schijn krijge, alsof de dwaling met hem de Kerk „is binnengetrokken.quot; De Eusebianen zetten intussclien hunnen togt door de stad voort en Arius gaf zich geheel aan de vreugde over, toen eensklaps zijn gelaat verbleekte. JNa weinige uren was hij een lijk. — God had het gebed van den h. Jacobus en zijne gemeente verhoord.

1) Aandachtig bidden en alle -erstrooijende gedachten naar vermogen mijden. Wanneer men de schoonste gebeden uit een boek leest of uit het geheugen opzegt, kan dit toch geen bidden, geene verheffing van het gemoed tot God genoemd worden, als de geest gelijk een vlinder rondvliegt en in plaats van met God of goddelijke dingen, zich met ijdele, wereldsche voorwerpen en bezigheden bezig houdt; dat is wel met de lippen, maar niet met het hart en niet van harte bidden. Dengenen, die zoo bidden, geldt het woord, wat Christus zeide van de schijnheilige Joden: „Dit volk eert mij met de lippen, maar hun hart is ver van „mij.quot; (Matth. XV: 8.) Hij, die zoo verstrooid zijn gebed verrigt, hoopt te vergeefs op verhooring. „Hoe kunt gij verhangen,quot; vraagt de h. Cyprianus, (van het gebed d. Heer. Kr. 81.) „dat God u hoore, terwijl gij u zeiven niet hoort,quot; terwijl gij niet eens weet, wat gij tot Hem zegt, of waarom gij Hem bidt. „Wanneer gij,quot; zegt de h. Cesarius van Aries, (Redev, 2.) „met een door waardigheid en inagt uitstekend „persoon eene hoogst gewigtige aangelegenheid te bespreken „hadt, en gij, terwijl hij u oplettend aanhoorde en ook van „zijnen kant tot u spreken wilde, plotseling hem zoudt onder-„breken, u van hem afwenden en met onbeteekenende dingen „u bezighouden, hoe diep kwetsend zou dan niet de beleediging „zijn, die gij zulk eenen persoon aandeedt ? Nog veel on-„betamelijke!' is het echter, u door ongepaste en wereldsche „gedachten te verstrooijen en te laten medeslepen, terwijl gij „tot God bidt; er bestaat immers niets van zoo groot belang „dan er aan te denken, dat gij met»God spreekt. Derhalve, zoo gaat Cesarius voort, „moet een ieder, alvorens hij neer-„knielt om te bidden, met Gods hulp alle andere gedachten „uit zijnen geest verbannen, opdat men niet gedurende het „gebed met allerlei gedachten zich bezig houde en het misnoegen van God opwekke door het middel, waardoor men „zijne genade kon verwerven.quot;

W ie goed en met vrucht wil bidden, bereide zich derhalve ijverig voor tot het gebed. Die vermaning geeft ons ook de h. Geest, met de woorden van den wijzen Sirach: (XVIII; 23.) „vóór het gebed bereid uwe ziel, en wees niet als een „mensch, die God beproeft,quot; d. i. plaats u in de ware gesteltenis, opdat gij den Allerhoogste door oneerbiedigheid niet tot toorn opwekt. — De voorbereiding tot het gebed bestaat echter niet alleen daarin, dat wij ons zooveel mogelijk van alle wereldsche gedachten ontdoen, maar ook, dat wij ons God, den Alomtegenwoordige, levendig voor oogen stellen. Men overwege derhalve alvorens te bidden, wat men gaat doen, niet wien men spreken wil. De gedachte aan God, den Al-

omtegenwoordige, die zijn oog op ons rigt, die al onze gedachten kent en alle gevoelens van ons hart doorschouwt, zal er veel toe bijdragen, om de ziel van dengene, die bidt, met den diepsten eerbied en heilige vreeze te vervullen. Stellen wij ons dan, volgens de vermaning van den h. Bernardus, levendig voor den geest, dat we het hemelsch hof binnentreden, waar de Koning der koningen, omgeven door eene ontelbare schaar van zalige geesten, op zijnen troon gezeten is. Hoe eerbiedig, hoe ootmoedig en vol godsvrucht zullen wij, arme menschenkinderen, daar in de tegenwoordigheid der Engelen, in de vergadering der regtvaardigen en Heiligen vertoeven !

Is do Christen ernstig bezorgd, vdór het gebed zijne gedachte van al het aardsclic af te trekken en zich in Gods tegenwoordigheid te verplaatsen; tracht hij ook gedurende het gebed naar vermogen die goede stemming te bewaren en zijn geest, zoodra hij bemerkt, dat deze met andere gedachten bezig is, weder op God te rigten, dan kan hij zich over alle onvrijwillige verstrooidheden geruststellen, al komen zij ook telkens terug. De verstrooijingen in het gebed zijn namelijk slechts dan zondig, als men er zelf schuld van is of ze vrijwillig toelaat; strijden wij er echter tegen, dan vermeerdereu zij onze verdiensten. — Verstrooijingen in het gebed zijn dikwijls natuurlijke gevolgen van ligchamelijke ongesteldheid, van zwakke of overspannen zenuwen, van eene levendige, ligt bewegelijke verbeelding, van kommer en zware zorgen, welke op het hart drukken en bij het gebed zich met geweld op den voorgrond dringen; dikwerf ook zijn die verstrooijingen niet anders dan bekoringen van den boozon vijand, die daardoor de ziel van do vrucht des gebeds zoekt te beroovea of geheel van het gebed af te houden. Al zouden wij ook den besten wil hebben, toch zullen wij zonder eene bijzondere genade nooit geheel vrij zijn van verstrooijingen in het gebed. Zelfs de Heiligen waren er niet altijd vrij van. i)e h. Cesarius beklaagt zich over zijne verstrooijingen met den moesten nadruk: „Zeer geliefden,quot; zegt hij, „onuitstaanbare droefheid grijpt mij soms aan, ik sidder „en beef, wanneer mijn geest te midden van het gebed door „verschillende wereldsche zaken wordt medegesleept.quot; Eén troost blijft ons echter: ais wij de verstrooidheden verfoeijen en bekampen, als wij gaarne goed bidden en het ons leed doet niet beter, ijveriger, aandachtiger to kunnen bidden, dan is die goede wil en dat leedwezen zelf een aan God welgevallig gebed. Want, zooals de h. Augustinus (aan Simplicianus boek 1. n. 21.) opmerkt, als het ons leed doet, niet te kunnen bidden, dan is ook dat reeds een gebed. Het komt, gelijk in 't algemeen bij alles, ook bij het gebed vooral op den goeden wil aan. Een liefderijk vader wordt niet boos op zijn kind,

als het de woorden niet kan uitspreken, om hem zijn leed te klagen en zijne beden voor te stellen. Hij weet immers, wat het kind bedoelt, heeft medelijden er mede en staat met vreugde het verzoek toe, dat het kind gaarne hem beter zou voorstellen. Zoo handelt ook God, de edelste, beste en liefderijkste Vader, Laten wij derhalve het gebed nooit verzuimen onder voorwendsel, dat we niet aandachtig genoeg en niet met gevoelige godsvrucht kunnen bidden. Dit zou eene rampzalige dwaling zijn, tot groot genoegen van den vijand onzer ziel en tot ons eeuwig nadeel. Doen wij het mogelijke om de versfrooijingen af te weren en te voorkomen, dan zal God ons niet enkel verhooren, maar ook onze moeite en ons geduld met rijke verdiensten kroonen. ')

2) Wij moeten ootmoedig, d. i. met het levendig bewustzijn van onze zwakheid en onwaardigheid bidden. De biddende moet diep doordrongen zijn van het gevoel zijner onmagt en behoefte aan alle hulp. Dan alleen zal hij, gelijk God zulks begeert, naar diens hulp opregt verlangen en met den Profeet uitroepen; „Tk ben arm en zwak: God help mij! Mijn Helper „en mijn Verlosser zijt Gij! O Heer, vertoef niet!quot; (Ps. LXIX : 6.) De Christen moet echter niet alleen zijne behoefte aan hulp, maar eveneens zijne geheele onwaardigheid in ootmoed erkennen. Zijne zonden en misslagen indachtig, mag hij niet op eigen verdiensten steunen, maar in het vertrouwen op de oneindige barmhartigheid van God en de verdiensten van Jesus Christus do verhooring zijner beden verwachten. De vrome Tobias had van zijne jeugd af God getrouw gediend; hij was rijk aan goede werken en nogtans begon hij zijn gebed onder tranen en sprak: „Heer, Gij zijt regtvaardig, en al „uwe oordeelen zijn regtvaardig, en al uwe wegen barmhartig-„heid en waarheid en geregtigheid. En nu. Heer, wees mijner

') Al liebt gij ook gedurende geheel den tijd van uw gebed niets anders kunnen doen, dan verstrooijende gedachten en lastige be-koringen at' te weren, moogt gij toch daarom den moed niet laten zinken en niet meenen, dat gij uw gebed most herhalen, als nutteloos en zonder eenige waarde bij God. De h. Brigitta, die van dusdanige verstrooidheden en bekoringen in het gebed veel te lijden had, werd eens door de h. Maagd getroost met deze woorden: „Mijne dochter, welke bekoring u gedurende het gebed ook kwelle, „volhard slechts zooveel gij kunt in het verlangen, in den goeden „wil, in het heilig streven om goed te bidden; uw verlangen en „uwe bezorgdheid zal u dan als een gebed worden toegerekend, „Zelfs wanneer gij niet bij magte zijt de kwade en slechte gedachten , „welke u voor den geest komen, te verdrijven, zult gij toch voor „de moeite, welke gij u geeft, om het te doen, eene hemelsche „kroon ontvangen; ook de lastige bekoring zal u tot geestelijk voor-„deel strekken, indien gij er maar niet in toestemt.quot; (Blosius monil, spirit.)

„gedachtig, eu neem geeue wraak aau mijne zonden, en ge-„deük mijne misdaad niet.quot; (Tob. III: 1—3.) Hebben ook wij niet alle reden om zoo te bidden, hebben wij niet des te meer reden, naarmate wij verder beneden de deugden van dien Heilige van hel Oude Verbond gebleven zijn? — Niets is overigens meer geschikt, het hart van God tot geedheid en erbarming te stemmen, dan een ootmoedig gebed. „Het gebed „van den ootmoedige,quot; zegt de h. Geest, (Sir. XXXV: 21.) „dringt door de wolken; het heeft geene rust, voordat het daar „is, en gaat niet weg, voordat de Allerhoogste het aanziet,quot; totdat het verhooring gevonden heeft. Baden wij toch met zoo opregten ootmoed en vermorzeling des harten tot God als de tollenaar van het Evangelie, (Luc. XYIII.) die het niet waagde, zijne oogen ten hemel op te heffen, maar nederig op zijne borst klopte en sprak: „O God, w^es mij zondaar genadig!quot; Voorwaar, dan zouden ook wij, even als hij, genade bij God vinden; want een ootmoedig en vermorzeld hart zal de Allerhoogste nooit versmaden. Al zouden wij in het gebed uitsluitend bezig zijn met ons voor de goddelijke Majesteit te beschuldigen, onze gebreken en fouten te bekennen eu om genade en barmhartigheid te smeoken, dan zou toch dat gebed zeer heilzaam zijn. Ee vrome en geleerde Gerson verhaalt, dat een vurig dienaar Gods zich dikwerf op de volgende wijze uitdrukte: „Er zijn „thans meer dan veertig jaren verloopen, dat ik mij met alle „vlijt er op toeleg, de kunst van bidden mij toe te eigenen; „ik heb evenwel tot dusverre geene krachtiger wijze van bidden „kunnen uitvinden dan die, van mij als een arm, blind, van „alles ontbloot bedelaarskind voor God te stellen en zijne „barmhartigheid in te roepen.quot; Waarom zouden ook wij ons niet van die zoo gemakkelijke wijze van bidden bedienen? Wie is niet in staat, uren lang met den rouwmoedigen tollenaar te smeeken: „Heer, wees mij zondaar genadig,quot; of met den blindgeborene te herhalen: „Jesus, Davids zoon, erbarm u „mijner.quot;

3) Wij moeten met verfroutoen bidden, d. i. bij ons gebed vast hopen, dat God het verhooien zal, zoo het tot zijne eer en tot ons heil dienstig is. — „Ontbieekt het iemand aan „wijsheid,quot; schrijft de h. Apostel Jacobus, (1: 5—7.) „hij „vrage deze van God, die aan allen rijkelijk geeft en het niet „moede wordt, en zij zal hem gegeven worden. Hij bidde „echter met geloof, zonder te twijfelen; want wie twijfelt, is „gelijk aan de golven der zee, die door den wind bewogen en „rondgedreven worden: daarom denke zulk een mensch niet, _rdat hij iets van den Heer ontvangen zal quot; Een gebed zonder vast vertrouwen kan onmogelijk zóó wezen, als het volgens Gods wil en verordening zijn moet, om inderdaad verhoord te worden.

Bij zulk een gebed zal het aan ijver, aan hartelijkheid en vooral aan volharding ontbreken. Wie bidt zonder een vast vertrouwen op God, is gelijk aan een schip, dat het anker mist. Evennis zulk een schip de speelbal der winden en golven is, en door deze naar alle kanten wordt heen- en weer gedreven, zoo zweeft ook hij, die zonder vertrouwen bidt, tusschen vrceze en hoop. Wel verre van God door zijn gebed te eeren, be-leedigt hij Hem door zijn mistrouwen, als ontbrak het Hem aan magt en goedheid, om ons te helpen. — Christus zelf verklaart de kracht van het gebed afhankelijk van het vertrouwen , hetwelk uit het geloof aan zijne magt en goedheid ont-spruil, met de woorden: „Al wat gij in het gebed begeert, „gelooft slechts, dat gij het bekomt, en Hij zal het u geven.quot; (A'Jarc. XI: 24.) Daarom vorderde Hij ook altijd dat geloovig vertrouwen, als men Hem om eene of andere weldaad vroeg, en Hij liet van den anderen kant nooit een tot Hem gerigt verzoek onverhoord, als degene, die bad, aldus gestemd was. Eens volgden den Heiland twee blinden, die uitriepen en

„de Heer sprak tot hen: U geschiede naar uw geloof!'' En hunne oogen werden geopend. (Matth. IX: 27.) Eene vrouw, die twaalf jaren aan bloedvloeijing geleden had, bezat zulk een onbegrensd vertrouwen op de magt en goedheid des Verlossers, dat zij bij zich zelve sprak: „Als ik slechts de boord van zijn kleed „mag aanraken, zal ik gezond zijn.'' Jesus keerde zich nu om, zag haar en sprak: „Dochter, wees getroost! uw geloof heeft „u geholpen.quot; En de vrouw was gezond van dat uur af aan. (1. c. 20—22.) Petrus wandelde eerst veilig op het water; toen hem echter bij het zien der hooge baren het vertrouwen ontging, begon hij ie zinken. Nu strekte Christus zijne hand uit, greep hem en zeide: „Kleingeloovige, waarom hebt gij „getwijfeld?quot; (Matth. XIV : 31.) De Heiland maakte er zijnen leerling geen verwijt van, dat hij over het water bij Hem wilde komen, maar wel dat hij in zijn geloovig vertrouwen had gewankeld. ')

') Van den h. Joaepk van Cupertino uit de orde van den li. Franeipcus, die in bet jaar 1663 stierf, vermelden de oorkonden zijner heilisverklarinjr, dat hij een zoo levend geloof en een zoo vast vertrouwen op God had, dat niets hem onmogelijk scheen. Vandaar dat hij gewoon was te zeggen: „Wie geloof heeft, ia meester van de „wereld. Hij kan, mogt het noodig zijn, door dat vast geloof bergen „van bet eene werelddeel naar bet andere overdragen.quot; De waarheid van zijn woord werd dan ook in zijn wonderbaar leven bewezen. „Daar zijn gebed door zulk een geloof en vertrouwen bezield was.quot; lezen wij in de heiligverklaring, „was het ook allerkrachtigst, zoo-„dat hij steeds verkreeg, wat hij voor het ligchamelijk en geestelijk

Hetgeen wij hier gezegd hebben aangaande het bidden met vertrouwen, geldt niet alleen van de regtvaardigen, maar ook van de zondaars. Ook deze moeten met hetzelfde geloof en vertrouwen de goddelijke Barmhartigheid om de genade van opregte bekeering en om de vergeving der zonden smeeken. Zoo deed Maria Magdalena, en Jesus verhoorde hare bede, als Hij sprak: „uwe zonden zijn u vergeven... Uw geloof heeft „u geholpen. Ga in vrede!quot; (Luc. VII; 43, 50.) Zoo deed ook de melaatsche, en hij hoorde van den Heer de troostrijke woorden: „wees getroost, mijn zoon, uwe zonden zijn u verbeven.quot; (Matth. XI: 2.) Zoo deden ook de tollenaar in den tempel en de moordenaar aan het kruis, en de eerste „ging „geregtvaardigd naar huis,quot; (Luc. XVIII: 13.) en de laatste kwam van het schandhout in het paradijs. — Geen zondaar, hoe groot ook zijne schulden zijn, mag wanhopen; niemand, onder voorwendsel, dat hij niet verdient verhoord te worden, het gebed nalaten. „Dat is eene duivelsche vrees,quot; zegt de h. Chrysostomus (over de onbegrijpelijkheid Gods, preek 5) „een voorwendsel van de traagheid in de hoogst gewigtige aangelegenheid uwer bekeering. De duivel tracht u den terng-„keer tot God af te snijden tot uw eenwig ongeluk.quot; „Zal „God vergeten zich te erbarmen, en terughouden in zijnen „toorn zijne barmhartigheid?quot; vraagt de koninklijke Profeet. (Ps. LXXVI: 10.) O neen, want „groot is de barmhartigheid „des Heeren voor degenen, die zich bekeeren,quot; (Sir. XVII: 28.) en Jesus Christus y.elf verzekert gekomen te zijn „om tc „zoeken en zalig te maken, wat verloren was.quot; (Luc. XIX: 10.)

Volgen wij alzoo, wie wij ook zijn mogen, hetzij zondaar of regtvaardige, den raad des Apostels, die aan de Hebreen (IV: 16) schrijft: „Laten wij met vertrouwen naderen tot den troon „der genade, opdat wij barmhartigheid erlangen ten bekwamen „tijde,quot; d. i. zoo vaak wij hulp behoeven. — En wat zou ons kunnen weerhouden, dat vertrouwen te koesteren? Wij weten toch, dat God ons alle goed geven kan, en om Jesus' wille ook werkelijk geven zal, gelijk de Heiland zelf verzekert, als Hij spreekt: „voor-„waar, voorwaar Ik zeg u, als gij den Vader in mijnen naam om „iets zult bidden, zal Hij het u geven.quot; Zelfs de rede leert ons, dat God, die ons uit liefde en goedheid geschapen heeft, ook bereid is, ons genadig in onze behoeften te ondersteunen. Hetzelfde leert de Psalmist (LXXXV: 5.) met de woorden, welke hij tot God rigt: „Gij, Heer, zijt goed en mild eu

„welzijn vroeg. Ook degenen, die zich in zijn gebed hadden aan-„bevolen, ondervonden, dat hun de verlangde weldaden juist op „dien tijd verleend werden, dat de genoemde pater voor hen gebeden kad.quot;

„van groote erbarming voor allen, die U aanroepen.quot; Teneinde het geringste mistrouwen uit onze harten te verbannen, wilde Jesus Christus zelf ons de uitdrukkelijke verzekering geven, dat wij nooit te vergeefs in zijnen raam om iets zullen bidden. Ons vertrouwen steunt derhalve niet enkel op de almagt en goedheid, maar ook op de getrouwheid Gods, op de belofle van Hem, die zegt: „Hemel en aarde zullen vergaan, „maar mijne woorden zullen niet vergaan,''' (Luc. XXI: 33.)

Vanwaar komt het dan, dat wij, niettegenstaande God bereid is om ons te helpen, en Christus ons alles heeft toegezegd, evenwel niet altijd verkrijgen, wat wij vragen? Dit geschiedt hoofdzakelijk om drie redenen, welke wij hier nader zullen verklaren. Wij verkrijgen dikwijls niet datgene, waarom wij bidden:

a) Omdat wij niet goed bidden, üie reden geeft de h. Jacobus aan, als hij (IV: 3.) zegt: „Gij bidt en verkrijgt niet, , omdat gij slecht bidt,quot; d. i, in eene slechte stemming bidt. Velen bidden slechts met de lippen, zonder aandacht, zonder ootmoed des harten, zonder een vast vertrouwen op God, zonder overgeving en volharding. Anderen bidden veel en dikwijls, gaan van de eene kerk naar de andere, maar niet zoozeer om aan God te behagen, als wel om lof van de menschen in te oogsten of om zich als vroom voor te doen. Zij allen bidden slecht, verdienen niet verhoord te worden, evenmin als de Phariseën, die in de synagogen en op de straten baden, „om door de menschen gezien te worden,quot; of in den tempel zich vol eigenliefde op hunne vermeende deugden beroemden, — Er zijn er ook, die, naar het hun welligt voorkomt, zelfs met aandacht en hartelijkheid bidden, dat God zijne straffende hand van hen aftrekke, maar van opregte boetvaardigheid niets willen hooren en hun schandelijk gedrag voortzetten, Ook deze bidden in eene slechte gesteltenis: zij willen God als het ware deelgenoot van hunne zonden maken, daar zij het wagen Hem te bidden, de zonde, welke zij nog liefhebben , ongestraft toe te laten. Zoo waren eertijds de Joden gezind. Daarom sprak God door den mond van den Profeet Isaïas tot hen: „Als gij uwe handen uitstrekt, keer Ik toch „mijne oogen van u af, en als gij veel bidt, zal Ik het toch „niet verhooren, want uwe handen zijn vol bloed! Wascht, „zuivert u, doet uwe booze gedachten weg voor mijne oogen; „houdt op verkeerd te handelen. Leert goed doen, zoekt wat „billijk is, komt den onderdrukte te hulp,... En komt dan „en klaagt over Mij,quot; als Ik u niet verhoor. „Als gij dit „echter weigert en Mij tot toorn opwekt, zal het zwaard u „treffen, want de mond des Heeren heeft gesproken. (Is. I: 16—20.) Als wij dan God bidden, dat Hij zijne straffende

hand van ons afwende, moeten wij ook ons hart van de zonde afkoeren, en als wij om eene of andere deugd bidden, moeten wij het vaste besluit maken, met zijne genade ter verkrijgiug daarvan mede te werken; onder die voorwaarde alleen zullen wij verhoord worden. En is onze wil om de zonde vaarwel te zeggen en de deugd door een aanhoudenden strijd te verwerven nog zwak, dan moeten wij des te vuriger onder tranen en zuchten God smeeken, dat Hij ons kracht en moed ver-leene. i)

b) Wij verkrijgen ook niet altijd datgene, waarom wij bid-dtu, wijl soms dat, wat wij begeeren, ons niet dienstig is. Wij begeeien dikwerf van God slechts tijdelijke goederen, als gezondheid, welvaart, rijkdom, eer, aanzien, enz. Als God nu voorziet, dat die goederen, in plaats van tot ons geluk, tot ons ongeluk zullen strekken, dan verhoort Hij onze beden niet. «Hij geeft alsdan niet datgene, waarom wij bidden,quot; zegt de h. Augustinus, (verkl. van Ps. CXLIV.) „opdat zijne gave ons „niet ten nadeel strekke.quot; Hij handelt derhalve met ons gelijk een geneesheer met zijnen zieke. Een verstandig geneesheer geeft namelijk den zieke niet het geneesmiddel, hetwelk deze smakelijk vindt, maar schrijft die middelen voor, waarvan hij weet, dat zij tot zijn herstel dienstig zijn. — Daartegen kan men niet zeggen , dat Christus ons toch beloofd heeft, alles te geven, waarom wij in zijnen naam zullen vragen. „Want,quot; zooals de genoemde Kerkleeraar (verh. 73. over Joan.) opmerkt, „hetgeen wij be-„geeren in strijd met ons geestelijk welzijn, wordt niet in zijnen „naam gevraagd.quot; Jesus Christus is om onze zaligheid uit

') Men ontkent soms, dat het pebed van den zondaar eenijjerlei kracht heei't, en beroept zich daarbij op de woorden van den blindgeborene: „Wij -weten, dat God de zondaars niet verhoort.quot; (Joan. XI: 31) Dit is tlechts waar, zegt de h. Thomas, (2. 2. q.83 a. 16.) wanneer de zondaar als zondaar d. i. uit een zondig verlangen, met eene zondige bedoeling bidt, als hij namelijk van God bevrediging zijner wraakzucht, zijner zondige lusten vraagt, als hij den Allerhoogste bidt, hem zijne zonden te verbeven, de verdiende straffen van hem af te weren, tern ijl hij toch van zijnen kant hard-nekkig in de zonde volhatden wil; eindelijk als hij uit hoogmoed bidt, gelijk de Phariseër in den tempel, of als Antiochua uit huichelarij. — Bidt daarentegen de zondaar, zonder noi; inderdaad boetvaardig te zijn, om de genade van het te worden; of wendt bij zich, zonder aan zijn zondigen toestand te denken, in zwarennood, in kommer tot Gud, Hem met een geloovig vertrouwen om hulp en redding aanroepende: wie zal dan tot zulk een zondaar durven zeggen: „Houd op, want uw gebed is vruchteloos, is een gruwel „voor God?quot; Als God de aalmoes van den zondaar niet onopgemerkt laat, zal Hij dan op diens vertrouwelijke bede geen blik van erbarming willen slaan? Het zou gewis eeie onbillijkheid zijn, dit te veronderstellen.

den hemel nedergedaald en op aarde gekomen; te dien einde heeft Hij geleden , te dien einde ons hemelsche genaden verdiend. Hetgeen nu op geenerlei wijze tot onze zaligheid bijbrengt, en nog veel meer wat daarmede in strijd is, kan niet in den naam van Jesus, d. i. met het oog op onzen Yerlosser en om zijne verdiensten verlangd en verkregen worden. Derhalve schrijft de h. Joannes: (1. V: 34.) „Dit, is het vertrouwen, „dat wij op Hem, (op Christus) hebben (of moeten hebben), „dat Hij ons in alles, wat wij naar zijnen wil begeeren zullen, „verhoort.quot; Naar zijnen wil begeeren wij echter slechts dan, als wij verlangen, hetgeen tot zijne eer en onze zaligheid strekt. — Als üod datgene weigert, wat tot ons geestelijk nadeel zou strekken, toont Hij zich juist het meest bezorgd voor ons bestwil, gelijk een vader, die zijn nog onverstandig kind, hoe dringend het ook vraagt, het mes niet in handen geeft, waarmede het zich gemakkelijk zou kunnen wonden. — Heeft overigens ons gebed die eigenschappen, welke het moet hebben, dan is het nooit vergeefsch. God zal naar zijne oneindige barmhartigheid ons veel voortreffelijker gunsten schenken, dan die, welke wij van Hem gevraagd hebben. Zoo had de verloren zoon van zijnen vader, het liefelijk beeld van onzen hemelschen Vader, slechts verlangd, dat hij hem als een zijner daglooners zou beschouwen , maar deze herstelde hem in al de verbeurde regten van eenen zoon. (Luc. XV.) De moeder der beide zonen van Zebedeüs vroeg voor hen bij den Heiland om aard-sche grootheid en heerschappij. In plaats daarvan verleent Christus de onvergelijkelijk grootere genade van binnen te gaan in het hemelrijk en, op heerlijke troonen gezeten, eens met Hem de wereld te oordeelen. (Matth. XX.) ')

i) Het volgende, aan de h. Schrift ontleend, zal ons leeren, dat God dikwijls meer geeft, dan wij verlangen, als wij bij ons gebed vooral zijne eer, ons eeuwig geluk en dat van den naaste beoogen, volgens de vermaning van Jesus Christus: „Zoekt eerst het rijk Gods en „zijne geregtigheid, dan zal u dit alles (het tijdelijk goed) toegewor-„pen worden.quot; (Matth. VI: 33; De Heer verscheen aan Salomon in een droomgezigt en sprak: „Vraag wat gij wilt, dat Ik u geve!quot; En Salomon antw^roordde: „Gij hebt groote gunsten bewezen aan „mijnen vader David en nu in zijne plaats mij koning gemaakt. „Heer, God! vervul dan de belofte aan mijnen vader! Ik ben slechts „een zwak jongeling, ik weet nog niet hoe te handelen, en toch „hebt Gij mij gesteld in 't midden van het volk, dat Gij uitverkoren „hebt, een volk, groot en ontelbaar als het stof der aarde! Geef „mij dan een leerzaam hart; geef mij wijsheid en verstand, opdat ik „in staat zij het volk te rigten en onderscheid te maken tusschen „goed en kwaad.quot; Die taal was aangenaam aan God. Daarom sprak Hij nu tot Salomon: „Omdat gij dit gevraagd hebt, en niet rijkdom „ot eer, niet de overwinning uwer vijanden noch een lang leven, „maar wijsheid en verstand om mijn volk, over hetwelk Ik u koning

c) Wij verkrijgen ook menigmaal niet datgene, waarom wij bidden, omdat wij niet volhouden. Het kan namelijk gebeuren, dat wij goed, met de gevorderde aandacht, ootmoedigheid en met vertrouwen bidden, en dat ook dalgene, waarom wij bidden, goed en heilzaam is, en wij nogfans niet verkrijgen, wat wij verlangen, omdat wij te vroeg ophouden met bidden; want niet zelden wil God slechts dan onze bede verhooren, als wij volhouden met bidden. — Uit het gezegde volgt, dat ons gebed, om op geenerlei wijze gebrekkig te zijn, niet enkel aandachtig, ootmoedig en met vertrouwen, maar ook met overgeving aan Gods wil en met volharding moet verrigt worden; met overgeving aan Gods wil, wijl de allerhoogste alleen weet of datgene, waarom wij bidden, ons tot heil verstrekt; met volharding, wijl juist daarvan de verhooring van ons gebed afhar.gt. Die twee eigenschappen van het gebed willen wij thans meer uitvoerig bespreken.

4) De vierde eigenschap van het gebed is, dat wij met overgeving aan den goddelijken wil bidden, d. i. wij moeten het aan God overlaten, wanneer en hoe Hij goedvindt ons te verhooren. Mogen en moeten wij een opregt en vurig verlangen hebben, verhoord te worden, daar ons gebed zonder dat vertrouwen lauw en traag zou wezen, zoo mogen wij toch van den anderen kant niet zoo ver gaan, den Allerhoogste als het ware voor te schrijven, dat Hij ons terstond, op 't eigen oogenblik dat wij bidden, en op die wijze verhoore, als wij het wenschen. Wij moeten integendeel bidden met volkomen onderworpenheid aan zijne heilige beschikking, en het aan zijne goedheid en wijsheid overlaten, ons dan en op die wijze te verhooren als met zijne oneindig wijze en liefderijke inzigten overeenkomt. ') Christus,

„gemaakt heb, te rigten, — zie, gedaau heb Ik naar uw woord; „Ik heb u een wijs en verstandig hart gegeven; maar ook wat gij „niet gevraagd hebt zal ik u geven: rijkdom en glorie, zoodat gij „alle koningen vóór u en na u overtrefien zult. l£n zoo gij, even-„als uw vader gedaan heeft, op mijne wegen wandelt en mijne „geboden onderhoudt, zal Ik uwe dagen lana; maken.quot; f3. Kon. Ill: 5-13.)

') De godvreezende Judith geeft ons in dit opzigt eene ernstige en heilzame les, Toen Holofernes Bethulië belegerde, was het gejammer en de nood der inwoners zeer groot. Priesters en volk namen nu hunne toevlugt tot het gebed, om hulp van boven te verkrijgen. God scheen hunne gebeden niet te willen verhooren, integendeel hun toestand werd steeds hagchelijker. Igt;^Tu stond Ozias (de bevelhebber van Bethulië) op, en sprak met weenende oogen: „Houdt „nog moed, broeders! laat ons nog vijf dagen op Gods ontferming

„doen wat gij gevraagd hebt, namelijk da stad overgeven. Als Judith het voorstel van Ozias vernomen had, zond zij naar da

in doodangst verkeereude, verlangde naar de menschelijke natuur wel, dat de ure van zijn bitter lijden voorbij zou gaan: „Vader,quot; smeekte Hij, „bij U is alles mogelijk, neem dezen kelk van „Mij,'' Hij voegde er echter terstond bij: „doch niet wat Ik „wil, maar wat Gij wilt! Niet mijn, maar uw wil geschiede!quot; (Marc. XIY: 36, en Luc. XXII: 4^.) Maria en Martha wenschten vurig. Jat haar zieke broeder geholpen werd; zij stelden zich echter tevreden met den Heiland te laten boodschappen: „Heer, zie, „dien Gij lief hebt, is ziek/' en lieten het aan Jesus over om te helpen, wanneer en hoe Hij goedvond. (Joan. XI: 3.) — Die eigenschap van overgeving aan Gods wil moet ons gebed vooral dan hebben, als wij om tijdelijke goederen bidden, welke tot ons geestelijk nadeel kunnen strekken en in staat zijn ons van het bezit der eeuwige goederen te berooven. Doch ook bij het bidden om zekere geestelijke gaven is het, gelijk de h. Ber-nardus (Serino 25.) opmerkt, niet alleen raadzaam, maar zelfs pligt, de verhooring daarvan aau Gods welgevallen geheel over te laten. Dusdanige gaven zijn die, zonder welke wij van den eenen kaüt wel tot de zaligheid kunnen komen, en waarvan wij van den anderen kant niet zeker weten, of zij ons tot geluk zullen strekken of niet, zooals bijv. buitengewone verlichtingen en vertroostingen in het gebed, vervoeringen, visioenen, de gaaf der tranen, der voorzegging, enz. Het kan namelijk gebeuren, dat eene in de nederigheid nog niet genoeg bevestigde ziel door dusdanige hemelsche gunstbewijzen er toe gebragt wordt, zich door eigenliefde en geestelijken hoogmoed te laten medeslepen. — Wat betreft de bevrijding van lastige bekoringen, men mag God wel bidden, dat Hij die wegneme, doch in zooverre het zalig is. In zulk geval toch moeten wij steeds gedachtig zijn aan de woorden van den Apostel: (Eom. VIIJ: 28.) „Wij weten niet, wat wij bidden zullen, gelijk behoort.quot; De genade oai dergelijke bekoringen te overwinnen kan voor ons veel beter zijn, dan geheel er van bevrijd te worden. De h. Pauius smeekte herhaaldelijk om bevrijding van den prikkel des vleesches en de kwellingen des duivels; doch God sprak tot Hem: „mijne genade is u genoeg; want de kracht wordt

oversten der stad en sprak tot hen: „Wat is de reden, dat Ozias „er in toestemt de stad aan de Assyriera over te geven, indien gij „binnen vijf dapen geene hulp bekomt? £n wie zijc gij, dat gij den „Heer beproefiP Dat ia geene taal, die tot barmhartigheid beweegt, „maar integendeel den toorn opw ekt en de gramsehap om steekt. „Gij hebt der erbarming dea Heeren een tijd gesteld, en Hem naar „willekeur een dag bepaald. Wijl echter de Heer gewillig is, zullen

„zullen wij den Heer zeggen, dat Hij, gelijk Hij wil, ons zijne harm-„hartigheid bewijze,quot; (Judith VIII: 9—17.)

„in de zwakheid volkomen.quot; (2. Cor. XII; 9.) quot;Wat wij evenwel onvoorwaardelijk, van ganscher harte en immer moeten verlangen en vragen, is, dat wij aan zijne genade deelachtig en in zijne oogen welgevallig mogen zijn; dat wij in Hem mosen leven en sterven, en dat het ons gegeven worde, zijne heerlijkheid te aanschouwen en Hem eeuwig te bezitten. Immers het is ontwijfelbaar Gods h. wil, dat wij hier onze heiliging bewerken en eenmaal de eeuwioe zaligheid genieten.

5) Wij moeten met volharding bidden, d. i. niet ophouden met bidden, ofschoon wij niet gewaar worden dat God ons verhoort, maar des te ijveriger met bidden voortgaan. — Gelijk de overwinning meestal afhangt van het volhouden in den strijd, zoo hangt ook de verhoorinsr van ons jjebed in den regel van de volharding in het bidden af. Gelijk de Aartsvader Jacob den Engel, met wien hij worstelde, niet losliet, voordat hij van hem den zegen gekregen had, zoo, zegt een h. Vader, moeten ook wij door een aanhoudend bidden en smeeken met God worstelen, Hem overwinnen. God ziet het gaarne, dat gij Hem in zekeren zin geweld aandoet, Hij verlangt vurig door u overwonnen te worden. Daarom vermaant, Christus ons, in het gebed niet op te houden, (Luc. XVHI.) en stelt ons de kracht van het volhardend gebed in eene gelijkenis duidelijk voor oogen. „Zoo iemand van u,quot; zegt Hij (Luc. XI: 5—8.) tot zijne leerlingen, „eenen vriend iieeft en „deze te middernacht tot hem komt en hem zegt: vriend, „leen mij drie brooden, want mijn vriend is van de reis tot „mij gekomen, en ik heb niets om hem voor te zetten, en „zoo die van binnen antwoordt en zegt: val mij niet lastig, „de deur is reeds gesloten, en mijne kinderen zijn, zoowel „als ik, in de slaapkamer; ik kan niet opstaan en u geven; „en zoo de andere blijft kloppen: ik zeg u, dat, al stond hij „niet op en gave hem, omdat hij zijn vriend is, hij nogtans „oin zijne lastigheid zal opstaan en hem geven, zooveel hij „noodig heeft.quot; Zeer juist merkt hierbij de h. Augustinus op ; „Degene, die om brood gevraagd was, wilde het niet geven, „maar hij deed het toch, wijl de andere niet ophield, hem „daarom te verzoeken. Hoeveel te meer zal de goede God ons „geven wat wij vragen, daar Hij ons aanmoedigt te bidden en „het Hem onaangenaam is, als wij niet bidden.quot; En de redeu aangevende, waarom God onze gebeden niet terstond verhoort, zegt dezelfde h. Leeraar: „Datgene, waarnaar men langer verhangt, schenkt des te grooter vreugde, als men het eindelijk „verkrijgt; wat daarentegen oogenblikkelijk gegeven wordt, „schijnt ons van minder waarde.quot; Nog duidelijker leeren wij de overwinnende kracht van het aanhoudend gebed in eene andere gelijkenis vau den goddelijken Heiland. (Luc. XVIIL;

2—^5.) „Er was in eene stad een regter, die God niet vreesde „en geen mensch ontzag. En er was in die stad eene weduwe, „en zij kwam tot hem en zeide: verschaf mij regt van mijnen „tegenstander! Eu langen tijd wilde hij niet. Maar daarna „zeide hij bij zich zeiven: hoewel ik God niet vreeze en geen „mensch ontzie, nogtans, omdat deze weduwe mij lastig valt, „zal ik haar regt verschaffen, opdat zij mij niet tot het einde „kome afmatten.quot; Waartoe deze vergelijking van God met eenen goddeloozen, onregtvaardigen regter'? Opdat wij begrijpen, antwoordt de h. Chrysostomus, hoeveel wij van God, den oneindig Goede, te verwachten hebben, als wij zien, dat die smeekende weduwe een zoo hardvochtig mensch tot medelijden weet te stemmen.

Een treffend bewijs, hoeveel het volhardend gebed vermag op het hart van God, levert ons het voorbeeld van de chanane-sche vrouw. (Matth. XV.) Toen Jesus zich in de streek van Tyrus en Sidon bevond „kwam eene chananesche vrouw uit „deze landstreek en zeide tot Hem: ontferm li mijner, Heer, „Zoon van Üavid! mijne dochter wordt deerlijk van den duivel „gekweld. Doch Hij antwoordde haar niet een woord. En zijne „leerlingen tot Hem komende, baden Hem zeggende: verbied „haar, want zij roept ons na. Maar Hij antwoordde en sprak: „Ik ben niet gezonden, dan tot de verlorene schapen van „het huis van Israël. En zij kwam en aanbad Hem en zeide: „Heer, help mij! Doch Hij antwoordde en sprak: het is „niet goed, het brood der kinderen te nemen en het den „honden voor te werpen. En zij zeide: het is waar, Heer! „maar ook de hondjes eten van de kruimels, welke van de „tafel hunner heeren vallen. Toen antwoordde Jesus en „sprak tot haar: o vrouw! groot is uw geloof, u geschiede gelijk gij wilt! „En hare dochter werd van die ure af gezond.quot; — Moet dit ons niet beschamen, ons, die zoo spoedig moede worden, onze beden aan God voor te dragen; die, als ons gebed niet terstond verhoord wordt, kleinmoedig er mede ophouden? Hoe menige bedelaar wacht zeer lang aan de deur van den rijke en keert, al wordt hij ook afgewezen, nogmaals en andermaal terug. Eu toch oogst deze voor zijn aanhouden dikwijls slechts bespotting en beschimping; wij daarentegen zijn zeker, „dat onze hoop nooit zal beschaamd „worden.quot; (Eom. V: 5.) Ontvangen wij soms niet wat wij verlangen, dan wordt ons veelal iets beters geschonken. „En „al ontvangen wij ook volstrekt niets,quot; zegt de h. Chrysostomus, (Hom. 86 over Joan.) „dan zou toch die aanhoudende woorden-„wisseling met God tegen ontelbare goederen opwegen.quot; Waut het gebed is niet alleen een goed werk, waardoor wij, gelijk door elk ander, voot de bedrevene zonden voldoen, de genade

en den hemel verdienen; het maakt ook hemelsgezind, het is eene voortreffelijke oefening der goddelijke en zedelijke deugden, met één woord rijk aau vruchten van allerlei soort, gelijk vroeger is aangetoond. En dat voordeel van het gebed is ook dikwijls de reden, waarom God het niet verstond verhoort: God wil, dat wij in het gebed volhouden en daardoor in alle goed toenemen.

Dit geschiedt alleen bij het mondelinge gebed; men kan evenwel ook geheel innerlijk bidden of overwegen.

Het gebed is, zooals boven gezegd werd, een spreken met God. Wij kunnen echter ook alleen met het hart tot God spreken, zonder dat de mond tegelijk uitspreekt, wat wij gevoelen of verlangen; want bij God zijn niet, als bij den mensch, woorden noodig, om Hein de gevoelens en begeerten van ons hart kenbaar te maken. Zulk een gebed wordt genoemd een innerlijk yehed. Spreken wij tot God, gelijk wij met menschen gewoon zijn te spreken, als wij onze inwendige gedachten, gevoelens en wenschen door uiterlijke woorden openbaren, dan is ons gebed een mondeling gebed. Daar er nu geen waar gebed kan zijn zonder verheffing van het gemoed tot God, moet noodzakelijk met het mondelinge gebed ook het inwendige verbonden zijn; wani anders zou het slechts in schijn een gebed zijn, zonder eenige waarde. Hoewel wij derhalve tusschen het inwendig en uitwendig gebed een onderscheid maken, bestaat toch het wezen van elk gebed in de vereeniging des harten met God. Daarom is echter het mondelinge gebed geenszins als nutteloos te beschouwen: de uitwendige godsdienst der lippen is goed en heilig, als zij uit de inwendige godsvrucht des harten ontspruit. — Wel is waar is een geheel innerlijk gebed, de uitstorting van een verlangend of bedrukt hart, menigmaal inniger en meer overeenkomstig onze behoeften dan eeuig ander, dat men uit de gebedenboeken leest of naar oude gewoonte opzegt; evenwel kan toch niet ontkend worden, dat ook het uiterlijke of mondelinge gebed dikwerf tot het innerlijke opwekt, dit ondersteunt of onderhoudt. Het mondelinge gebed is verder tot de gemeenschappelijke godsdienst noodzakelijk, en derhalve ook door de Kerk in vele gevallen voorgeschreven: zelfs de heiligste en verhevenste daad der openbare Godsvereering, het h. Misoffer, wordt onder mondelinge gebeden voltrokken. Eveneens heeft Christus bij verschillende gelegenheden ons door zijn goddelijk voorbeeld het mondelinge geb-id aanbevolen. Jesus bad mondeling bij de opwekking van Lazarus, (Joan. XI;

-41—42.) bij het laatste Avonclmaal (Joan. XVII.) en daarna met zijne leerlingen; (Matth. XXVI: 30.) Hij bad mondeling in den hof van Gethsetnane (Luc. XXII: 42.) en aan het kruis. (Luc. XXIII: 34.) Daarom heeft ook de Kerk immer haren kinderen, in het bijzonder den Priesters, het mondelinge gebed niet alleen aangeraden, maar zelfs bevolen en de Psalmen van David alsmede het gebed des Heeren als de voortreffelijkste voorbeelden aangewezen.

Daarbij is het echter de wensch der Kerk, dat de geloovigen zich ook in het inwendige gebed oefenen, namelijk in de overweging, welke eene uitmuntende, nouit genoeg aan te bevelen wijze van inwendig bidden is. Wij gaan alzoo over dit punt u iets meer mededeeien.

De overweging of het overwegende gebed bestaat daarin, dat men het leven en lijden van Jesus, de goddelijke volmaakt-heden of andere geloofswaarheden bij zich zeiven overdenkt, om in zijn hart vrome gevoelens, maar vooral goede besluiten en krachtige voornemens te verwekken. Volgens de gegeven verklaring is alzoo het inwendig gebed of de overweging eene aandachtige oefening van de krachten der ziel: geheugen, verstand en wil. Het geheugen stelt ons het voorwerp der overweging, een of ander geheim, eene waarheid of leer des geloofs voor de oogen des geestes. Het verstand zoekt naar beweegredenen, die ons moeten aansporen, ons leven overeenkomstig de erkende waarheid in te rigten, en een waar berouw met eene heilzame schaamte op te wekken, als wij het tot dusverre niet gedaan hebben. Bij deze en dergelijke gevoelens van berouw, van ootmoed, van verlangen naar deugd en genade, van vertrouwen, van dankbaarheid en liefde jegens God vertoeft dan de wil, maakt goede besluiten en voornemens, en draagt die aan God op met de vurige bede om kracht, teneinde ze getrouw en standvastig te volbrengen.

Het groote nut der overweging blijkt van zelf. Hoe meer de Christen leeft van het geloof, hoe dieper hij indringt in de geheimen en waarheden der h. godsdienst, hoe meer hij die tot rigtsnoer zijner handelingen maakt, des te heiliger en aangenamer aan God zal ook zijne levenswijze zijn. Doordat men over de waarheden des geloofs nadenkt, de geheimen van het leven en lijden van Christus, zijne lessen en voorbeelden beschouwt, en daaruit regels voor zijn gedrag afleidt, leeft men eerst regt in het geloof: men draagt de waarheden en lessen des Heeren steeds met zich rond, zij blijven in den geest steeds tegenwoordig en levendig. (Zie Dr. Konrad Martin: Lehrbuch der Moral, § 193.) Zoo wordt het geloof in zekeren zin de ziel van het christelijk leven, van een leven, rijk aan goede werken, aan bloemen van deugd en vruchten van ver-

diensten. In zulke geloovigeu worden bewaarheid de woorden van den koninklijken Profeet: „zalig de man, die de wet des „Heeren overweegt dag en nacht! Hij is als een boom, ge-„plant aan waterbeken, die zijne vruchten geeft te zijnen tijde.quot; Vanwaar komt het daarentegen, dat er zelfs onder geloovige Christenen velen gevonden worden zonder deugd, ja overgegeven aan de zonde? Het antwoord geeft ons de Profeet Jeremias: „het geheele land ligt ledig en woest, wijl er niemand „is, die het zich aantrekt,quot; niemand, die ernstig overweegt, hoe bitter en slecht het is, door de zonde God, zijnen Heer, t.c verlaten. — De h. Thomas van Aquine plagt, zooals zijn levensbeschrijver getuigt, te zeggen, dat er éene zaak was, die hij onmogelijk kon begrijpen, hoe namelijk iemand, die zich in staat van doodzonde bevindt, kan lagchen en vrolijk zijn. Inderdaad is dat beklagenswaardig verschijnsel slechts te verklaren door de onbezonnenheid van dusdanigen, die in de beslommeringen en genietingen der wereld voortleven, zonder ooit ernstig de waarheden des geloofs te behartigen.

Ofschoon het groote nut van de meditatie niet ontkend kan worden, de h. Vaders en alle leeraars van het geestelijk leven ons er telkens opmerkzaam op maken , wordt er toch betrekkelijk weinig gebruik van gemaakt. Men meent, dat de overweging alleen goed is voor kloosterlingen en geestelijken, en men geeft met andere nietige verontschuldigingen voor, dat men niet kan mediteeren. Maar hoe! Kunt gij u niet de eene of andere geloofswaarheid, een of ander geheim van het leven en lijden van Jesus Christus voor den geest stellen? Kunt gij daarover niet nadenken ? Kunt gij geene gevoelens en besluiten overeenkomstig die waarheid of dat geheim in u opwekken P Als het er op aankomt, eene of andere tijdelijke zaak tot stand te brengen, dan hebt gij niet de minste moeijelijkheid om n daaraan te herinneren en er telkens aan te denken, hoe gij eindelijk het gewenschte doel bereiken kunt; het zal u leed doen, tot dusverre de juiste middelen niet aangewend te hebben en gij zult het besluit nemen, er in 't vervolg gebruik van te maken. En waarom zoudt gij met betrekking tot de onvergelijkelijk gewigtiger zaak van uwe eeuwige zaligheid niet hetzelfde kunnen doen ? Gij kunt alzoo mediteeren als gij het ernstig wilt. ') Als wij ons soms niet opgewekt gevoelen tot

') De li. Magdalena van Pazzis overwoog reeds als kind van negen jaar dagelijks een uur lang liet bittere lijden van onzen Heer Jeaua Christus. Zij stond 's morgens in de vroegte op, om zich ongestoord met die overweging bezig te kunnen honden. Dieheilige oefening, welke zij steeds geknield en met de meeste aandi cht verrigtte, ontvonkte weldra in haar hart een vurig verlangen om Jesus na te volgen en te lijden voor Hem, die met zoo groote liefde voor haar geleden had.

de meditatie, geeft de li. Franciscus van Sales den raad, een degelijk meditatieboek ter hand te nemen, daarin een weinig te lezen, vervolgens over het gelezene na te denken, daarna andermaal te lezen en weder na te denken, enz., tot de tijd, welken wij gewoon zijn aan de meditatie te besteden, verstreken is. Eveneens kunnen wij de gewone gebeden: het „onze Vader,quot; „Wees gegroet,quot; bet „ik geloof in God den „den Vaderquot; zoo verrigten, dat wij ua lederen zin of wel na ieder woord korter of langer nadenken, om er geestelijke vrucht uit te trekken.

Wij zullen eens veronderstellen bij wijze van voorbeeld, dat gij tot puut uwer overweging het eerste artikel des geloofs neemt: „Ik geloof in God den Vader, den almagtigen „Schepper van hemel en aarde.quot; Nadat gij u in Gods tegenwoordigheid gesteld en den bijstand des h. Geestes, om aandachtig uw gebed te verrigten, hebt ingeroepen, denkt gij;

2) Als dat waar is, dan moet ik ook dankbaar zijn, zoo dankbaar, ja nog dankbaarder, dan een kind jegens vader en moeder

ik het kunnen en moeten zijn ? 5) In weerwil mijner ondankbaarheid heeft de hemelsche Vader mij toch altijd nog bemind, mij al het noodige en zooveel aangenaams in mijn leven geschonken. O welke liefde van den kant van God! Welk eene ondankbaarheid van mijne zijde! 6) Vader, vergeef mij! Ik wil niet langer ondankbaar zijn! Ik wil nu uwen wil doen! Ik wil nu alles, wat ik ben en heb, U wedergeven door het naar uwen wil te gebruiken! 7) Ik wil in

ik zal tot uitwissching mijner fouten aan de armen eene aalmoes geven. 8) Maar mijn God! zonder uwe genade kan ik mijne goede voornemens niet volbrengen. Verleen mij dan uwe genade; ik bid en bezweer U bij uwe h. vijf wouden, enz. Bid ten besluite een „onze Vaderquot; en „Wees gegroet. — Op dezelfde wijze kunt gij ook stilstaan bij de gedachte, dat God u geschapen heeft naar zijn beeld, en met het doel, om Hem te kennen, te beminnen, te dienen eu daardoor zalig te worden. — Doe bij de overige artikelen des geloofs gelijk bij dit eerste. Stel u vooral alles levendig voor den geest , als badt ge het voor oogen. En wanneer gij nu de waarheid of het punt der overweging levendig voor u hebt, deuk dan aan u zeiven, hoe gij u volgens die waarheid te gedragen hebt; hoe gij tot dusverre gehandeld, hoe goed of kwaad gij daaraan gedaan hebt; hoe gij in 't vervolg uioet doen en wilt en kunt doen.

Verneder u daarbij telkens voor God en schaam u, dat gij nog zoo weinig goed verrigt, altijd slechts vroom in uwe voornemens en zoo zelden in uwe daden geweest zijt. Bid deu Heer, dat Hij u heden nog eens als zijn dienaar aanneme en u niet verstoote. Bid verder om den bijstand der genade. eindig uwe meditatie en ga terstond vol vertrouwen op God aan het werk. De meditatie kan op elk uur van den dag verrigt worden, maar de geschiktste tijd daartoe is de ochteud. Van Jesus zeiven verhaalt de Evangelist Marcus, (I: 35.) dat „Hij zeer vroeg des morgens opstond, naar eene eenzame „plaats ging en daar bad,quot; en van het manna verhaalt de gewijde geschiedenis, dat het vóór den opgang der zon gezameld moest worden; want bij den eersten zonnestraal smolt het weg. Dit geschiedde, gelijk de h. Geest in het boek der wijsheid ons te kennen geeft, „opdat iedereen zou weten, dat wij, eer „de zon opgaat. God moeten loven en danken,quot; en in de vroegte, voordat de zorgen en lasten van den dag ons storen, de kostbare vruchten van het gebed inzamelen.

Christus zegt, dat men altijd moet bidden en nooit ophouden. (Luc. XVIII: 1.) Dat bevel geeft ook deh. Paulus, als hij aan de geloovigen van Thessalonica schrijft: (1. Thess. V: 17.) „Bidt onophoudelijk,'' en reeds de wijze Sirach sprak: „Laat u niet verhinderen, altijd te bidden.quot;

De vraag is nu, hoe dat gebod om altijd en onophoudelijk te bidden, verstaan en opgevolgd kan worden. — Volgens het schrijven van deu h. Epiphaiüus, waarop de li. A.ugustinus zich beroept, waren er ketters, die de aangehaalde woorden letterlijk opnamen en bijgevolg niet wilden werken, maar enkel bidden. In dien zin heeft echter Christus, noch de Apostel noch de katholieke Kerk die woorden begrepen ; de Apostel immers zegt uitdrukkelijk: ,,wie niet wil werken, „moet ook niet eten,quot; (2. Thess. III; 10.) en zelfs de vrome kluizenaars, die om des te ongestoorder zich aan het gebed te kunnen overgeven, het gewoel der wereld verlieten en zich in de woestijn terugtrokken, waren niet voortdurend met het gebed bezig, maar onderbraken het van tijd tot tijd, om zich aan den arbeid over te geven. Het gebod om altijd en zonder ophouden te bidden, mag alzoo niet in den streng letterlijken zin opgenomen, doch kan zeer goed in een drie-voudigen gepasten zin verstaan worden. Ten eerste beteekent die opwekking, dat wij aanhoudend moeten bidden, nooit uit ligtzinnigheid, kleinmoedigheid of verveling het gebed mogen achterlaten, zelfs dan niet, als het schijnt, dat God ons niet

wil verhooren en ons gebed vergeefsch zij. Ten tweede hebben die woorden de beteekenis, dat wij veel of dikwijls moeten bidden; zoo zegt men ook gewoonlijk van iemand, die veel en vlijtig studeert: hij studeert altijd, zonder ophouden, hoewel hij niet onafgebroken door werkt. Dit nu kunnen allen doen, zegt de h. Chrysostomus, elk uur en op elke plaats, te huis en op de straat, in de werkplaats en op het veld, bij het uit- en ingaan, want God is overal, hoort u overal. En inderdaad belet u niets, door korte gebeden uwen geest en uw hart tot den Allerhoogste te verheffen; niets kan u verhinderen in stilte met hartelijkheid te bidden: „o Jesus, mijne liefde! „Jesus, ik ben de uwe, laat mij niet verloren gaan! — Jesus, „Zoon van David, ontferm U mijner! — Jesus, Maria en „Joseph, ik schenk u mijn hart en mijne ziel! O mijn God „en mijn al! — Alles uit liefde tot U, alles U ter eere! — „Vader niet mijn wil, maar de uwe geschiede! — Liever „sterven dan U te beleedigen !quot; — Zulke verzuchtingen noemt meu schietgebeden, wijl zij als een pijl snel door de wolken in het vaderhart van God doordringen. Alle Heiligen zonder uitzondering maakten er gaarne en dikwerf gebruik van. De vrome, God innig beminnende Christen gevoelt er behoefte aan, door dusdanige gebeden zich gestaag met God bezig te houden. Zeer schoon zegt de even deugdzame als geleerde Stolberg: „De levensadem van den Christen is het gebed; in „het gebed ademt hij zijn geloof, zijne hoop, zijne nederigheid, „menigmaal zijne droefheid, altijd zijne liefde tot God, en hij „ademt genade van Hem in, kracht om te lijden, te verdragen, te strijden tegen zijne vijanden, de wereld, den „duivel en zijne eigen bedorven natuur.quot; Ten derde beteekent „altijd en onophoudelijk biddenquot; ook, al zijn doen en lateu, ai zijne wederwaardigheden en genoegens aan God opofferen, teneinde van Hem het eeuwige leven te verkrijgen. ITet eeuwige leven van God te begeeren is ongetwijfeld een gebed, en wel een zeer voortreffelijk gebed. Als wij nu uit verlangen naar het eeuwige leven, of met de bedoeling om het te erlangen, arbeiden, dan is onze arbeid en onze zorg een voortdurend en zeer verdienstelijk gebed. Derhalve zegt de h. Augustinus: (Br. 130. n. 18.) „Bidt zonder ophouden,quot; wat is dat anders „dan: verlangt onophoudelijk het eeuwige leven van Hem, die „alleen bij magte is het te geven ? Indien wij dit voortdurend „van God den Heer verlangen, dan bidden wij zonder op-„houden. Op deze wijze wordt geheel ons leven een onafgebro-„ken gebed.quot; i) — Te vergeefs zullen wij ons echter voornemen.

') Deze les prentte ook de h. Magilaleua van Pazzid bare geestelijke zusters in. Wanneer iemand zeide, dat die voortdurende ver-

alles voor tiod en het eeuwige leven lo doen en le verdragen, als wij ons niet tegelijk bevlijtigen, door herhaalde schietgebeden de goede meening te vernieuwen en God om zijnen bijstand te smeeken. Opdat alzoo geheel ons leven een aanhoudend gebed zij, moeten wij beide oefeningen, namelijk de vernieuwing van de goede meening en de verheffing van ons hart tot God, steeds gepaaid deen gaan. Wij bidden inderdaad altijd, als wij dikwijls hart en gedachten tot God opheffen en Hem al ons werk, onze wederwaardigheden en gevoelens opofferen. Evenwel mogen wij ons daarmede niet tevreden stellen; wij moeten ook, zooals de h, Augustinus teregt opmerkt, op zekere tijden nog bijzonder bidden, d. i. met terzijde-stelling van alle andere zorgen en bezigheden alleen met het gebed bezig zijn. Christus bad altijd op de aangeduide wijze; niettemin zonderde Hij zich dikwerf op een berg of eene andere eenzame plaats af, om langen tijd, somwijlen geheele nachten, in het gebed door te brengen. Hoeveel te meer moeten wij er dan den tijd tot bidden afnemen, daar wij de genade, welke Christus niet behoefde, tot onze heiliging zoozeer noodig hebben.

Er zijn tijden, dat de Christen door de vijanden zijner zaligheid menigvuldiger en heviger dan gewoonlijk bestreden wordt, tijden van veelvuldiger en grooter bekoringen. In zulke tijden van gevaar is het een heilige pligt, van het wapen des gebeds meer dan anders en aanhoudender gebruik te maken, gelijk de krijgsman, die ook in vrede wel zijn wapen draagt en liich daarmede oefent, maar in oorlogstijden het niet uit zijne hand laat gaan en met buitengewone kracht weet te voeren.

Eveneens betaamt het, dat wij bij gewigtige ondernemingen, waarvan ons eigen geluk of het heil van onzen naaste afhangt, eerst bij God te rade gaan, Hem om verlichting, moed en volharding bidden. En wanneer de nood ons drukt, als rampen ons

eenigiug met God, waarop zij zoo aandrong, onmogelijk was, gaf zij ten antwoord; „Het is zeker onmogelijk, zich in eene voortdurende „vereeniging met God te houden, zoodat men zonder ophouden „aan Hem alleen denkt , want dat kan enkel in den hemel geschiedden; maar het is wel mogelijk, door voortdurend tot God op te „zien, zich met Hem te vereenigen Want als wij onzen ligchame* „lijken of geestelijken arbeid rerrigten met de bedoeling om God „daarmee te behagen, Hem te eeren en te verheerlijken, mag men „vrij beweren, dat men op die wijze voortdurend met God vereenigd is.quot;

vaderland en de li. Kerk bedreigen, waar Kullen wij dan troost , waar hulp en redding zoeken dan bij God, en hoe anders dan door een aanhoudend en vurig gebed ? —• Christus zelf maande zijne leerlingen aan, in het uur der bekoring te bidden, als Hij in den hof van Olijven tot hen sprak: „waakt en bidt, „opdat gij niet in de bekoring valt,quot; bidt, opdat gij u niet aan Mij ergert, Mij niet verlaat en uit elkander vlugt als eene kudde, wier herder verslagen is. (Matth, XXVI: 31, 41.) Zoo ook leert de Heiland, dat wij ons tot gewigtige ondernemingen door het gebed moeten voorbereiden. Alvorens namelijk zijn openbaar leerambt te beginnen, ging Hij in de woestijn, waar Hij veertig dagen vastend en biddend doorbragt. Alvorens de twaalf Apostelen tot de verkondiging der goddelijke leer uit te kiezen, bad Hij gedurende den ganschen nacht; (Lue. VI: 12.) en ook zijn lijden ter verlossing der wereld begon Hij met het gebed. In nood en in moeijelijkheden, welke ons persoonlijk treffen, ijverig en aanhoudend te bidden, leert ons eveneens het voorbeeld van onzen goddelijken Verlosser, die in zijne diepe droefheid, in zijn doodangst te Gethsemane zijn gebed langen tijd voortzette. (Lue, XXII: 43.) — Ook in het Oude Verbond kenden godvruchtige zielen reeds het zoo krachtige middel, om in een aanhoudend gebed Gods hulp en bescherming te zoeken. Zoo ging Sara, de dochter van Raguel en de toekomstige gade van den jongen Tobias, met zwaren kommer op het hart, in de bovenste kamer van haar huis en at en dronk drie dagen en drie nachten niet, maar volhardde in het gebed en smeekte God met tranen, dat Hij haar verlossen zou van de schande, beschouwd te worden als moordenares van hare mannen, die door den Satan waren omgebragt. (Tob. III: 10, 11.) Dat ook bij openbare rampen steeds tol openbare gebeden de toevlugt werd genomen, blijkt genoegzaam uit de reeds aangehaalde voorbeelden. Ook laat de Kerk niet na, hare kinderen dikwerf in het heiligdom des Heeren te verzamelen, om door gemeenschappelijk gebed den geesel van oorlog, hongersnood, pest en andere rampen af te wenden.

2) 's Morgens en 's avonds, voor en na het eten, als de bedeklok luidt en als wij in de kerk zijn. In vroegere eeuwen baden de Christenen niet alleen 's morgens en 's avonds, voor en na het eten, maar bovendien meermalen door den dag, inzonderheid op het derde, zesde en negende uur, gelijk eertijds de Profeet Daniël gewoon was te doen. (Dan. VI: 10.) Zelfs in den nacht stonden zij soms op, om hun gebed te verrigten, naar het voorbeeld van David, die van zich zeiven getuigt; „Ik ben des nachts uwen naam gedachtig, o Heer .... „Tegen middernacht sta ik op, om U te loven.quot; (Ps, CXVilI: 55, 63.) Men zou zich vergissen met te denken, dat de eerste

Christenen 's nachts bijeenkwamen alleen uithoofde van de vervolging, waaraan zij bloot stonden. Zelfs nadat de Kerk vrede verkregen had, voerde het liefdevuur en het verlangen om God te loven hare kinderen des nachts naar het heiligdom van den Heer. De h. Vaders Basilius, Chrysostomus, Ambrosius, Hilarius en anderen maanden de geloovigen in hunne toespraken tot het nachtelijk be/oek van de kerk aan, en drongen er bij degenen, die niet ter kerke konden gaan, op aan, dat zij minstens te huis zouden opstaan, om gemeenschappelijk te bidden. (Zie Binterim, Denkwürdigk. Dl. IV. I hfdst. 6.) Onder de levensregelen, welke de h. Hieronymus aan de h. Eustochium, eene voorname romeinsche dame, gaf, vindt men ook die, van twee of driemaal in den nacht op te staan om te bidden. — Hebben wij den moed niet of laten de omstandigheden, waarin wij leven, ons niet toe, dien ijver in he.t gebed van de eerste Christenen na te volgen, dan moeten wij ons toch voor 't minst er op toeleggen, het ochtend- en avondgebed behoorlijk te verrigten. ^

a) Hel morgengebed. Elke nieuwe dag is eene nieuwe weldaad van den Allerhoogste, die ons den tijd geeft, om de zalige eeuwigheid te verdienen, en het betaamt, dat wij eiken morgen de eerstelingen van onze gedachten, gevoelens en begeerten bijzonder toewijden aan Hem, die alleen op alle gevoelens van ons hart, op elke beweging onzer ledematen, op elke werking van onze ziel een billijk, een ontegensprekelijk regt heeft. Daarom zegt de h. Geest in het boek van Sirach: (XXXIX: (5.) „De wijze is gewoon zijn hart in den vroegen „morgen tot den Heer, zijnen Schepper, op te heffen, en den „Allerhoogste te bidden.quot; Danken wij derhalve bij het ontwaken voor den onder Gods zorg gelukkig overleefden nacht; offeren wij te zijner eere op alle krachten van ligchaam en ziel, alle moeijelijkheden en rampen, alle wederwaardigheden en genoegens, alle bekoringen, welke door den dag ons deel zullen zijn; vernieuwen wij het voornemen, Hem ijverig te dienen, de zonde te vermijden, deugdzaam, vlijtig, gehoorzaam, zedig en toegevend te zijn; hidden wij Hem om zijnen zegen en de hulp zijner genade, teneinde de gemaakte voornemens te volbrengen , en ons werk naar zijn welbehagen en verdienstelijk voor den hemel te verrigten; hevelen wij ons eindelijk ook aan de moederlijke bescherming van Maria, van onzen Engelbewaarder, van onzen Beschermheilige, opdat zij voor ons bidden en de genade verwerven, gedurende den dag hun voorbeeld te volgen. — Dat morgengebed beliooren wij knielende en met opregte godsvrucht te verrigten. Wij kunnen het kort doen, als onze beroepsbezigheden ons dringen, maar mogen het nooit achterwege laten. Het morgengebed is van meer belang, dan alle andere tijdelijke

bezigheden, lioe gewigtig ook; het brengt vrede, rust en vrolijkheid iu het hart, verwerft ons licht, kracht en volharding, het trekt lijdelijken en eeuwigen zegen van God op ons dagelijksch werk af.

b) Het avondgebed. Niet alleen het begin van den dag, ook het einde er van moet den Heer worden toegewijd; want God is „het begin en het einde,quot; de Schepper en het einddoel van alle dingen. Gelijk eertijds in den tempel te Jerusalem niet enkel een morgen- maar ook een avondoffer werd opgedragen, zoo brengt ook thans elk ijverig Christen aan het einde van den dag God een offer des gebeds. quot;Voor het kruisbeeld, dat in geene enkele slaapkamer mag ontbreken, valt de geloovige, alvorens hij zich ter ruste begeeft, op de knieën, dankt den Allerhoogste voor alle ligchatnelijke en geestelijke wéldaden, onderzoekt naauwkeurig zijn geweten en verwekt eene akte van berouw over alle bedreven fouten. Bovendien verwekt hij akten van geloof, hoop en liefde, bidt om den goddelijken zegen en bescherming voor den nacht en om een zalig sterfuur; ook vergeet hij niet, zich op nieuw aan de Moeder Gods, den h. Engelbewaarder en den Heilige, wiens naam hij draagt, met vertrouwen aan te bevelen. Vele brave Christenen hebben de loffelijke gewoonte, bij het slapen gaan de Engelen en Heiligen uit te noodigen, gedurende den nacht in hunne plaats God te loven; desgelijks het verlangen uit te drukken, dat elke adem-togt, elke polsslag gedurende dien nacht moge gelden als eenc hulde aan de goddelijke Majesteit, als eene akte van berouw en dankbare liefde. Heil dengenen, die met zoo heilige gedachten en gevoelens inslapen! Gods vaderoog zal over hen waken, zijne regterhand hen beschermen. — Is men na den vermoeijenden arbeid van den dag te veel afgemat, om een lang avondgebed te verrigten, dat men ten minste eenige oogen-blikken bidde. Daarbij verzuime men niet een onderzoekenden oogslag te werpen op den verstreken dag, en was men zoo ongelukkig eene zware zonde te bedrijven, dan geve men zich alle moeite om eerst zooveel mogelijk een volmaakt berouw daarover te verwekken. De noodzakelijke zorg voor zijne eeuwige zaligheid eischt dit van een elk. Wie toch is verzekerd, als hij zich ter ruste begeeft, dat hij den volgenden ochtend nog onder het getal der levenden zal wezen? Hoe dikwijls gebeurde het niet, dat Christenen, die opgeruimd en gezond gingen slapen, eensklaps door den dood werden weggerukt, en voor den troon van den goddelijken Eegter ontwaakten ?

i 'ts

■ %

Het was voorheen eu het is ook uu nog een vroom gebruik van echt christelijke huisgezinnen, het morgen- en avondgebed gemeen-ïchappelijk te verrigten. De vader, dc moeder of een der kinderen

bidt aaadaulitig voor, cu wekt aldus de overige leden vau hel gezin op, God hunne dankbaarheid te betoonen, Hem als met eenen mond hunne beden voor te stellen. O hoeveel draagt die gewoonte er toe bij, om geloof, godsvrucht en deugd in het huisgezin te bewaren! En hoe krachtig, hoe aangenaam aan God is zulk een gebed! Het kan rekenen op eene belofte, welke aan het gebed van een enkelen mensch niet gedaan is. „Waar er twee of drie in mijnen „naam vereenigd zijn,quot; zegt Jesus Christus, „daar ben Ik in hun „midden,quot; d. i. daar sluit Ik Mij als medebidder aan, en „wat zij „ook vragen, het zal hun door den Vader in den hemel gegeven „worden.quot; (Matth. XVIII: 19, 20.) Vele en groote genaden zullen dag aan dag op zulk een huis nederdalen, genade en bescherming tegen de zonde , genade om getrouw en standvastig de pligten van staat te vervullen, genade oni geduldig de huiselijke moeijelijkheden en beproevingen te verdragen; de rijkste zegen van God zal op zulke huisgezinnen rusten

Daar wij over het gebed aan tafel reeds in het derde deel gesproken hebben, en van den Engel des Heeren later spraak zal zijn, blijft ons hier nog slechts over, aan te toonen, dat wij ook vooral moeten bidden, als wij in de kerk zijn.

y) Hoewel de geheele schepping waarlijk een tempel Gods is, en wij in alle plaatsen onze gebeden tot God kunnen opzenden , betaamt het toch, dat wij dit vooral in de kerk doen. Immers de kerk is bij voorkeur een huis Gods en een huis des gebeds, waar alles, wat wij zien en hooren, ons tot de overweging van goddelijke dingen moet opwekken.

a) Christus zelf noemt den tempel „het huis Gods,quot; (Luc. VI; 4.) „het huis zijns Vaders,quot; (Joan. II: 16.) „het huis „des gebeds.quot; (Matth. XXI; 13.) En wat kan ons beter overtuigen, hoezeer God geneigd is, de gebeden te verhooren, in de kerk verrigt, dan de woorden, welke Hij sprak tot Salomon, die den heerlijken tempel te Jerusalem gebouwd had. .De Heer verscheen hem (koning Salomon) des nachts en zeide: „Ik heb uw gebed gehoord en deze plaats Mij uitverkoren tot „offerhuis. Mijne oogen zullen geopend zijn en mijne ooren „opmerkzaam op het gebed van dengene, die bidt in deze „plaats. Want Ik heb deze plaats uitverkoren en geheiligd, „dat mijn naam er eeuwig zij, en mijne oogen en mijn hart „zullen daar blijven alle dagen.quot; (2. Kron. VII; 12. en volg.) Hoeveel meer gelden die woorden van den tempel des Nieuwen Verbonds, van onze kerken, waar Jesus, de mensch geworden God, zijnen genadetroon heeft opgeslagen, waar Hij in het h. Sacrament onder ons woont, dag en nacht, als een vader onder zijne geliefde kinderen, waar Hij ouder ons woont, om ons te troosten, ons te verkwikken, met alle schatten zijner genade te verrijken. Met veel meer regt dan de koninklijke zanger kan alzoo ieder onzer uitroepen; „Hoe 'iefelijk zijn uwe wonin-„gen, o Heer der heirscharen! Mijne ziel haakt en versmacht

„naar flc voorhoven des Heeren. De musch vindt baar huis, „en de tortelduif haar nest; ik — uwe altaren, Heer der heir-„scharen, mijn Koning en mijn God!quot; Hier mijne rustplaats, mijn troost, al mijne vreugde cu geluk.

b) De kerk noodigt ons tot bidden uit, en wel niet alleen, omdat zij het huis Gods is en de bestemming heeft, een huis des gebeds te zijn, maar ook, wijl in de kerk alles, wat men ziet en hoort, de ziel van den geloovige tot de overweging van goddelijke zaken verheft. Te huis valt er veel voor, wat den Christen verstrooit en hem verhindert, naar de aanwijzing van den goddelijken Heiland, (Matth. VI: 6.) zich in eene eenzame afgesloten kamer met God en goddelijke dingen bezig te houden. In de kerk daarentegen wekt alles tot bidden op: tijdens de godsdienstoefening de verheven ceremoniën, het hartverheffend gezang, de heerlijke toonen van het orgel en meer dan dit alles de opdragt van het onbloedig Offer, waar de Koning der glorie, door bemiddeling des Priesters zich zeiven den Allerhoogste opdraagt; buiten dien tijd de plegtige stilte, welke de nabijheid van God te kennen geeft, het diepe stilzwijgen van alle aanwezigen, het altaar, waar Christus woont, de beelden van den Zaligmaker en van de Heiligen, die er tot stichting der geloovigen geplaatst zijn, de schilderstukken, welke de geheimen van ons geloof en de voorbeelden van deugd dergenen, die naar dat geloof geleefd hebben, voorstellen en aanschouwelijk maken, dc godvruchtige houding der geloovigen, die allen hun oog op den tabernakel rigten, waar de God van hun hart troont. Dit alles maakt een heiligen indruk op de ziel van een ieder, die met ernst en goeden wil de kerk ingaat, cn trekt hem onwederstaanbaar tot het gebed.

Wij moeten bidden voor alle menschen: voor levenden en afgestorvenen, vrienden cn vijanden, bijzonder voor ouders, broeders cn zusters, weldoeners, voor geestelijke en wereldlijke overheden, ook voor afgedwaalden en ongeloovigen.

Gelijk wij alle menschen, hetzij vrienden of vijanden, moeten beminnen, zoo moeten wij ook voor allen zonder uitzondering bidden, voor allen, die met ons aan de eeuwige zaligheid kunnen deelachtig worden, namelijk die of wel nog in leven zijn, of in het vagevuur op verlossing wachten. Dit is eene liefdedienst van groote waarde, eene liefdedienst, welke wij allen, armen zoo goed als rijken, niet alleen den levenden, maar ook den overledenen bewijzen kunnen, en ook als een voortreffelijk werk van christelijke barmhartigheid bewijzen moeten.

Daartoe vermaant de Apostel Jacobus ons (V; 16.) met dr woorden: „Bidt voor elkander, opdat gij zalig moogt worden en de li. Paulus als hij schrijft: „Ik vermaan u, dat er vóór „alles gebeden, voorbeden, dankzeggingen geschieden voor alle „menschen, voor koningen en alle overheden, opdat wij een „stil en gerust leven mogen leiden in alle godzaligheid en „eerbaarheid. Want dit is goed en welgevallig aan God, „onzen Heiland, die wil, dat alle menschen zalig worden.quot; De orde, welke wij bij het bidden voor anderen in acht moeten nemen, is dezelfde, welke, volgens do in het derde deel gegeven verklaring, bij het verrigten van liefdewerken moet gevolgd worden. Zoo hebben degenen , die met ons door bloedverwantschap of vriendschap, door weldaden, aan ons bewezen , door dezelfde kerkelijke en burgerlijke gemeenschap verbonden zijn, ook meer aanspraak op ons gebed, dan anderen, met wie wij in geenerlei bijzondere betrekking staan. Hoe naauwer en krachtiger de. band is, welke ons met iemand vereenigt, des te dringender wordt ook de verpligting, hem in ons gebed tc gedenken. Vandaar dat de kinderen in d^e eerste plaats voor hunne levende of reeds gestorven ouders moeten bidden. — Als Christenen zijn wij ook vooral vcrpligt, voor de geheele katholieke Kerk en voor hare opperhoofden te bidden, opdat God hunne pogingen lot verheerlijking des Allerhoogsten en tot heil hunner kudden zegene. Ook de h. Paulus zegt ons dit, als hij, aan de geloovigen van Thessalonica en van Colosse schrijvende, hen vermaant, voor hem te bidden, opdat God hem „de deuren des quot;Woords ontsluite.quot; Desgelijks moeten wij ook voor de wereldlijke vorsten bidden , daar van hunne regering het algemeen welzijn en de vrede der Kerk in hooge mate afhangt. Van den h. Ignatius van Loyola verhaalt zijn vertrouwde vriend en leerling, Pater Ribadeneira, dat hij dagelijks voor alle koningen en keizers, voor alle vorsten en wereldlijke overheden bad en God smeekte, dat Hij hunne ondernemingen tot zegen der volkeren en tot bloei zijner h. Kerk op aarde zou doen strekken. — „Het is verder,quot; zegt de roomsche Katechismus, (Deel IV. over het gebed) „gelijk de h. Augustinus „getuigt, (Brief 217.) „een van de Apostelen voortkomend „gebruik, ook voor diegenen te bidden, die van de Kerk „gescheiden zijn, opdat de ongeloovigen het geloof erlangen, „de afgodendienaars van hunne God ontccrende dwaling bevrijd, „de Joden door het licht der waarheid verlicht, dc ketters in „de beginselen der katholieke leer onderrigt, de scheurmakers „met hunne Moeder de Kerk, van wier gemeenschap zij zich „afgescheiden hebben, door den band van ware liefde weder „vereenigd worden.quot; Eindelijk moeten wij ook voor alle zondaars bidden, maar in het bijzonder voor diegenen, aan wie

wij wclligt door ergernis geestelijk nadeel hebben (orgebragt, opdat wij alzoo door ons gebed die fout herstellen. — En ofschoon er zeer vele zondaars zijn, die door hunne verstokt-iieid zelve oorzaak zijn, dat het gebed, hetwelk voor ben verrigt wordt, zonder uitwerksel blijft, vordert toeb de christelijke liefde van ons, dat wij ook voor hen bidden en God smeeken, dat Hij hun genadig zij.

Nadat de koningin van Saba hare verbazing had te kennen gegeven over de grootheid, magt en wijsheid van Salomou, sprak zij tot hem: „Hoogst gelukkig zijn uwe lieden en uwe „knechten, die voortdurend bij u staan en uwe wijsheid hooren.quot; (3. Kon. X: 8.) Die woorden gelden ook u. Christen, u, den gelukkige, wien het gegeven is, eiken dag en elk uur van den dag voor den Koning der koningen en den Heer der heirscharen te mogen verschijnen en in den eenvoud des harten met Hem te spreken. Wie is in staat die hemelsche gunst, dat hooge geluk naar waarde te schatten? „Bedenk het wel,quot; zegt een geestelijk schrijver, Pater Vincentius Ma ra ffquot;a uit de Sociëteit van Jesus, „bedenk het wel: een arme, nietige worm „mag naderen tot den Heer van hemel en van aarde, mag zich „vertrouwelijk met de goddelijke Majesteit onderhouden, gelijk „een kind met zijne lieve moeder, met zijnen besten vader; „hij mag tot God, voor wiens heerlijkheid de Cherubs sidderen „en hun gelaat verbergen, als een broeder met zijnen broeder, „als een vriend met zijnen vriend spreken, hij mag Hem tot „deelneming in zijne vreugde en in zijn lijden opwekken, van „Hem raad, troost en hulp begeeren en met vertrouwen verdachten.quot; Wel te regt zegt de h. Chrysostomus: „De grootheid „van die eer niet in te zien en het gebed niet te beminnen, „is het handlastelijkste bewijs van onverstand en ongevoelig-„heid.quot; Hoe gelukkig achten zich de menschen, als het hun ook maar eenmaal in het leven vergund wordt, voor een koning dezer aarde te verschijnen? En hoe trotsch zijn zij er op, als zij elk uur toegang tot hem hebben, tot zijne lievelingen en vertrouwelingen behooren ? Hoe verheugen zij zich in die uitstekende gunst, welke hun den sleutel tot het hart en de schatten van hunnen vorst in de hand geeft ? En zou dan de Christen zich niet verheugen, bij God, voor wien de koningen dezer aarde zijn als waren zij niet, immer toegang te hebben? Moet hij zich niet gelukwenschen, den Allerhoogste zijne beden te mogen voordragen, vooral als hij bedenkt, dat zijn onsterfelijke Weldoener magtig en rijk genoeg is om die te kunnen verhooren, en bereid om ze te willen verhooren ? — Wel is

waar zijn wij arme, zondige menschen zonder de genade des h. Geestes niet in staat behoorlijk van die hooge gunst gebruik te maken, ja, niet eens bij magte op de vereischte wijze onze beden voor te dragen. „Daarom,quot; zegt de bovengenoemde schrijver, „smeek, mijn kind, voor alles tot God om de ge-„nade van te kunnen bidden, zooals het behoort; want zonder „den h. Geest vermoogt gij het niet. Bid om geene genad.quot; „dringender dan om de gave des gebeds. Bid daarom in den „naam en in de kracht van het hart van Jesus, bid aanhoudend, „met volharding om die gave. Houd niet op, al zoudt gij ook „uw halve leven daarom bidden, volhard. God beproeft welligt „uwe trouw, maar eindelijk zal Hij ze u toch geven. Ja, Hij „geeft ze gaarne, Hij laat zich gaarne door ons overwinnen.

Het voortreffelijkste gebed is het Onze Vader of het gebed des Heeren, dewijl dit door Christus, den oppersten Leermeester, gemaakt is, en alies bevat, wat wij mogen begeeren. Toen Jesns eens op eene afgelegene plaats gebeden had, sprak een van zijne leerlingen tot Hem: „Heer, leer ons bidden, „gelijk ook Joannes (de Dooper) zijne leerlingen geleerd heeft.quot; En Hij zeide tot hen: „Als gij bidt, zegt dan: Onze Vader,quot; enz. (Luc. XI: 1—4. Matth. VL;1(}—13.) Christus zelf heeft alzoo geleerd, waarom en hoe wij bidden moeten. Wie kan er nu aan twijfelen, dat dit gebed, niet alleen wegens zijn godde-lijken oorsprong het eerwaardigste, maar ook het voortreffelijkste, het meest geschikte is, om die genaden af te smeeken , welke wij tot ons welzijn behoeven? Jesus, dc eeuwige Wijsheid, kende naauwkeurig al onze behoeften; Hij wist eveneens, hoe ons gebed zijn moet om bij zijnen hemelschen Vader verhooring te vinden, en als de oneindige Goedheid en Liefde, wilde Hij ons ook in staat stellen, zóó tot het goddelijk Vaderhart te spreken, dat wij vast mogen vertrouwen, verhoord te worden. Daar de goddelijke Zoon voor ons een gebed heeft opgesteld, waarmede wij ons tot den Vader van erbarming moeten wenden, hebben wij daardoor een waarborg voor den goeden uitslag van die bede. Gelijk toch een wereldlijk vorst niet zal nalaten, een verzoekschrift goedgunstig op te nemen en te verhoeren, dat door zijn eigen beminden zoon is opgesteld, zoo zal ook de hemelsche Vader ongetwijfeld genadig het gebed verhooren, hetwelk zijn eengeboren Zoon ons geleerd

hetft en Jat wij op zijn bevel verrigten. Zeer schoon zegt hierover de h. Cypriamis: „Hij, die ons liet leven heeft ge-„geven, heeft ons ook geleerd te bidden, opdat, wanneer wij „met het gebed, hetwelk de Zoou geleerd heeft, tot den Vader ^spreken, wij des te eer verhoord worden .... Immers daar „Christus zegt, dat de Vader ons alles zal geven, waarom wij „in zijnen naam vragen, zullen wij des te meer zeker zijn, dat „wij verkrijgen wat wij vragen niet alleen in Christus' naam, „maar met zijne eigen woorden.quot;

Uit de aanspraak: „Onze Vader, die in de hemelen zijt,quot; en uit zeven beden: „Geheiligd zij uw naam,quot; enz.

Wanneer men zich tot de grooten en magtigen dezer aarde wendt, om eene of andere gunst van hen te verwerven, spreekt men hen gewoonlijk aan met den titel, welken zij volgens hunne waardigheid en rang dragen, bijv; uwe Majesteit, uwe Hoogheid, uwe Doorluchtigheid, enz. om daardoor hun den verschuldigden eerbied te betuigen en hunne welwillendheid te winnen. Eveneens nu moeten wij doen bij het begin van ons gebed jegens de allerhoogste Majesteit van God. De regtvaar-digen van het Oude Verbond begonnen veelal hun gebed met te zeggen: „Heer, almagtige Koning, Gij, die hemel en aarde „geschapen hebt,quot; of andere dergelijke woorden, welke op de almagt en onbeperkte heerschappij van God betrekking hebben. Jesus Christus leerde ons het gebed le beginnen met de aanspraak: „Onze Vader.quot; De verdere verklaring van de woorden: „Onze Vader, die in de hemelen zijt,quot; zal later worden gegeven; wij merken hier alleen op, dat deze woorden geene bede, maar alleen eene aanspraak zijn, waarmede wij naar de aanwijzing van onzen goddelijken Leeraar den Allerhoogste moeten begroeten, als wij biddend voor zijn genadetroon verschijnen. De zeven beden van het „Onze Vaderquot; bevatten in het kort al datgene, wat wij van God mogen hopen en verlangen,zoodat er, volgens de leer der Kerkvaders, niets is, waarom wij behoorlijker wijze God kunnen bidden, wat niet in die zeven beden begrepen is. Overigens leert dit korte gebed ons niet alleen, om welke goederen wij moeten bidden, maar het is ook eene aanduiding, in welke orde wij die naar gelang hunner voortreffelijkheid en nadere betrekking tot onze bestemming moeten verlangen. Zoo smeeken wij in de vier eerste beden om de mededeeling van al datgene, wat tot bereiking van ons laatste doel, onze bestemming behoort; in de drie laatste daarentegen om verwijdering van al datgene, wat ons hindert in het bereiken dier bestemming. Eene vooiloopige korte voor-

stelling van den hoofdinhoud der zeven beden zal de gegeven aanwijzingen duidelijker maken, en tevens eeue gepaste inleiding zijn tot de verklaringen, welke nog gegeven moeten worden. Het doel, waartoe wij geschapen zijn is God: wij zijn verpligt Hera in de eerste plaats door onze kennis en liefde te verheerlijken; dat wij dit inderdaad mogen doen, vragen we iu de eerste bede: „Geheiligd zij uw naam;quot; wij moeten Hem echter ook eeuwig bezitten en daardoor zalig worden, en dit vragen wij in de tweede bede: „laat toekomen uw rijk.quot; Om nu tot het bezit van God, tot de eeuwige zaligheid te geraken , moeten wij hier op aarde den wil Gods trouw vervullen; daarom luidt de derde bede: „uw wil geschiede op de aarde als in den „hemel.quot; En daar wij op onze aardsche pelgrimsreis naar den hemel dagelijks Gods ondersteuning en hulp voor ligchaam en ziel noodig hebben, is de vierde bede: „geef ons heden ons „dagelijksch brood.quot; In het bereiken van onze bestemming worden wij echter verhinderd door een drievoudig kwaad, namelijk een verleden, een tegenwoordig en een toekomstig. Een kwaad, dat uit het verledene voorkomt, is elke zonde, waaraan men zich schuldig heeft gemaakt, en daarom bidden wij ten vijfde: „vergeef ons onze schulden, gelijk wij ook verbeven onzen schuldenaren.quot; Het tegenwoordige kwaad is het gevaar van nieuwe zonde te bedrijven, een gevaar, waarin wij door de vele bekoringen, welke ons bestormen, bijna voortdurend verkeeren. Daarom volgt de zesde bede: „en leid ons „niet in bekoring.quot; Het toekomstige kwaad is hoofdzakelijk een kwade dood en de eeuwige verdoemenis. Van dit kwaad en van alles, wat daartoe leidt, bewaard te worden, wagen wij vooral iu de zevende bede: „verlos ons van den kwade.'

1. Het woord Vader herinnert ons, dat God onze Vader is, zoo goed en eerbiedwaardig als geen Vader op de geheele wereld, en dat wij alzoo met kinderlijken eerbied, liefde en vertrouwen Hem moeten bidden. — .la, God is uw Vader! Niemand komt de zoete en eerwaardige naam van vader meer toe dan Hem. Of zeg mij, „is Hij niet uw Vader, die u „gemaakt en geschapen heeft,quot; (5. Mos. XXXII; 0.) die dag aau dag u voedt en zoo liefderijk zorg draagt voor alles, wat gij noodig hebt? Is Hij niet uw Vader, die in het h. Doopsel u een nieuw, bovennatuurlijk leven gegeven, u als kind aangenomen en tot erfgenaam van zijn rijk, van zijn zoo heerlijk en onvergankelijk rijk der hemelen bestemd heeft? „Ziet/' zegt daarom de h. Joannes, (1. Ill : ¹.) „ziet welke liefde de „Vader ons bewezen heeft, dat wij Gods kinderen genoemd

„worden en zijn;quot; en de li. Leo aarzelt niet „de magt om „kinderen Gods te worden,'' eene gave te noemen, „welke „alle andere gaven overtreft.quot; — „Bewondert,quot; roept de h. Chrysostomus uit, „den onuitsprekelijken rijkdom der goedheid „Gods, die ons toelaat Hem Vader te noemen ! De aardsche „mag den Hemelsche, de sterfelijke den Onsterfelijke, de tijdelijke den Eeuwige, hij, die gisteren nog stof was, mag Hem „Vader noemen, die van alle eeuwigheid God is.quot; — Doch niet te vergeefs wordt ons geleerd, God on/en Vader te noemen. Wij moeten, als wij God den naam van Vader geven, volgens de vermaning van den h. Cyprianus er ook op bedacht zijn, „als kinderen Gods te leven, opdat, gelijk het ons aangenaam „is God tot Vader te hebben. Hij ook welgevallen in ons, „zijne kinderen, hebbe.quot; in het bijzonder moeten wij, als onze tong bij het begin van het gebed dezen naam uitspreekt, ook in ons hart dien eerbied , die liefde en dat vertrouwen koesteren, welke wij aan dien naam verschuldigd zijn; eerlied, wijl God de eerbiedwaardigste Vader is en van zijne kinderen uitdrukkelijk vereering eischt, als Hij zegt: „Ben Ik uw Vader, „waar is mijne eer?quot; (Malach. I: 6.) Liefde en vertrouwen_tomdat Hij de liefderijkste, goedigste en mildste aller vaders, „de Vader der erbarming en de God van allen troost is, die „ons troost in al onze moeijelijkheden.¹' (2. Cor. I: 3, 4.)

2) Het woord onze herinnert ons, dat God de Vader van alle menschen is, en wij derhalve allen als broeders hartelijk moeten liefhebben en voor elkander bidden. Is God, gelijk wij aantoonden, uw Vader, wijl Hij als Schepper u het natuurlijke leven gegeven heeft en het steeds onderhoudt. Hij is ook de Vader van al uwe medemenschen, daar Hij allen, gelijk u, geschapen heeft en onderhoudt. „Hebben wij dan niet „allen,quot; vraagt de Profeet Malachias, (II: 10.) „eenen A'ader? „Heeft ons niet één God geschapen? Waarom veracht alzoo „onder ons de een den ander?quot; En is God nog veel meer uw Vader, dewijl Hij in het h. Doopsel u het veel verhevener, bovennatuurlijke leven der genade medegedeeld en daardoor tot zijn kind en erfgenaam van zijn rijk aangenomen heeft, dan hebben ook alle Christenen, even als gij, God op bijzondere wijze tot Vader, daar zij bij hunne wedergeboorte uit het water en den li. Geest eveneens de hooge waardigheid en de regten van het kindschap van Hem ontvangen hebben. Daarom wordt er van de Christenen in 't bijzonder gezegd: „Gij allen zijt „broeders,quot; en, gij „hebt maar éénen Vader, die in den „hemel is.quot; (Matth. XXIII: 8, 9.) Als nu alle menschen en vooral de Christenen kinderen zijn van een en denzelfden Vader, dan volgt hier noodzakelijk uit, dat allen en bijzonder de Christenen elkander als broeders moeten beminnen , en dat de

een voor de aiideren den algemeenen Vader zegen en genade moet vragen. Hoe schoon, hoe hartverheffend is de gedachte , dat alle Christenen onder elkander broeders zijn, dat alle, onverschillig of zij rijk of arm, gering of voornaam, geleerd of onwetend zijn, als kinderen Gods en broeders van Jesus Christus dezelfde goederen en regten bezitten ! Dit is eene gelijkheid en broederschap, welke uit God, niet uit de leugen voorkomt, welke tot vrede en orde , niet tot strijd en omwenteling leidt.

3) De woorden: „die in de hemelen zijtquot; herinneren ons: 1) dat God overal tegenwoordig is, maar vooral in den hemel woont, „waar wij Hem eenmaal van aanschijn tot aanschijn „zullen aanschouwen.quot; (1. Cor. XIII; 12.) Ofschoon God wegens zijne onmetelijke natuur aan geene bepaalde plaats gebonden , maar op alle plaatsen te gclijker tijd tegenwoordig is, stelt toch de h. Schrift meermalen den hemel voor als de woning van God, waar de Allerhoogste, aangebeden door de koren der zalige geesten, boven de sterren troont, waar ook Jesus Christus na zijne verrijzenis in den glans der verheerlijking binnen trok, om bezit te nemen van zijn rijk en voor ons eene woning te bereiden. De reden dier voorstelling is vooral deze, dat de hemel, die zich boven onze hoofden uitstrekt, in den gloed der zon, alsook in de zachte schemering van maan en sterren, het heerlijkste en schoonste deel der zigtbare schepping en bijgevolg de treffendste afbeelding is van die plaats van licht, majesteit en heerlijkheid, waar God zich aan zijne vrienden openbaart. Daarom is ook de gedachte aan den hemel als Gods woning zeer geschikt om ons een hoog denkbeeld van de magt en heerlijkheid des Allerhoogsten te geven, en ons, als wij tot Hem bidden, met heiligen eerbied en met de gevoelens van den diepsten ootmoed en onderdanigheid te vervullen. Vandaar dat reeds de regtvaardigen van het Oude Verbond gewoon waren bij het begin van hun gebed oogen en handen ten hemel te heffen. Zoo spreekt de Psalmist: (CXXII: 1.) „Tot U hef ik mijne oogen op, Gij, die woont in den hemel,quot; en (Ps. CXL: 2.) „De opheffing mijner handen zij een avond-,.offer.'' En zoo wil ook Christus, dat wij in het gebed God, onzen Vader, als troonend in den hemel ons voorstellen. 2) Door die woorden worden wij eveneens herinnerd, dat wij op aarde slechts pelgrims zijn en in den hemel ons vaderland hebben. Immers ons ware vaderland is daar, waar ons ware vaderhuis, onze ware vaderstad zich bevindt; dat vaderhuis, die vaderstad nu is in den hemel, de woning en stad van God, onzen Vader. Hier beneden hebben wij alzoo geene blijvende woonplaats, wij zoeken allen eene toekomstige, waaruit niets in staat zal zijn ons te verbannen. Naar dat beter en eeuwig vaderland, waar zoovelen onzer broeders ons zijn

voorgegaan, moeten wij vurig verlangen, naar die hemelsche genoegens verzuchten dag en nacht. Alles wat de aarde aanbiedt, is niet in staat ons hart te bevredigen; de vreugde en het geluk van het hemelsch vaderhuis alleen kunnen onzen dorst naar eindelooze zaligheid stillen. Daarom zegt ook de h. Gregorius de Groote: (hom. 29 over de Evang.) Niets „verkwikke ons meer in de diepte van dit tranendal, ons, die „onzen quot;Vader in den hemel hebben.quot; — 3) Worden wij er nog vooral aan herinnerd, dat wij bij het bidden ons hart van het aardsche moeten losrukken en hemelwaarts heffen. Gelijk de woorden: „de harten omhoog,quot; waarmee de Priester bij het Misoffer de geloovigen aanmaant, het aardsche te vergeten en slechts op het hemelsche en goddelijke geheim, dat zal voltrokken worden, acht te geven, zoo bevatten ook de inleidings-woorden van het „Onze Vaderquot; eene dringende aanmaning, om ten tijde dat wij tot God spreken , alle aardsche zorgen ter zijde te stellen, alle gedachten aan tijdelijke aaugelegenheden te verbannen, en enkel aan het hemelsche te deuken, onzen geest met goddelijke dingen bezig te houden en met godsvrucht den hemelschen Vader onze beden voor te dragen. ')

1. In de bede: „geheiligd zij uw naamquot; vragen wij, dat de naam Gods nooit ontheiligd of gelasterd, maar dat God door ons en alle menschen gekend, bemind en vereerd worde.

•) De h. Vaders zijn gewoon de uitdrukking „Onze Vaderquot; bij Toorkeur in dezen zin te nemen. Daarom werd ook het Onze Vader gemeenlijk met den naam van „gebed der geloovigen ' aangeduid, en daarom was het van oudsher, gelijk ook nu nog, gebruik, bij de godsdienstoefeningen het Onze Vader stil te bidden, uitgenomen in de zoogenaamde „Mis der geloovigenwelke de kateclmmenen niet mogten bijwonen. De h. Vader (Jhrysoatomus (hom. 2. over den 2den brief aan de Corinthiërs) en Augustinus (sermo 181.) getuigen van dit beteekenisvol kerkelijk gebruik. — Het onderscheid tussehen de verhouding, waarin wij tot God, als onzen Sehepper, en die veel meer verhevene, waarin wij tot God, als onzen Vader, door de genade slaan, naauwkeurig aangevende, schrijft Dr. tcheebon („Natur und Gnadebladz. 89.) zeer juist, dat wij van nature, in zooverre wij namelijk door God geschapen zijn, eigenlijk dienaars, onderdanen, zijn van God, als van een grooten koning, die de wereld bestuurt. „Als zoodanig mogen wij niet toetreden. in zijne „onmiddellijke tegenwoordigheid te vertoeven, en vau sansehijn tot „aanschijn met Bem te verkeeren, met Hem aan ééne tafel te zitten, „dezelfde zaligheid te genieten, met Hem te regeren, alles te bevitten, wat Hem toebehoort, en zoo het erfdeel van den konink-,.lijken prins te erlangen. Dit alles is slechts voor de door de g'-nade „van Christus aangenomeu kinderen weggelegd.quot;

„heilig maken alsof de naam van God niet bovendien heilig is, of wel door ons eene vermeerdering van heiligheid zou kunnen erlangen. „Heiligenquot; wil hier zooveel zeggen als „heilig houdend. i. om zijne heiligheid behoorlijk in eere houden. In die beteekenis komt de besproken uitdrukking in de h. Schrift dikwijls voor, bijv. in het derde gebod van God, waar wij lezen: „Gedenkt, dat gij den sabbathdag heiligt.quot; Wij wensehen en vragen alzoo in de eerste bede vooral, gelijk de h. Augustinus zich uitdrukt, (over de bergrede boek 2. hfdst. 5.) „dat de naam van God door alle menschen heilig „gehouden worde,quot; dat bijgevolg van de aarde verdwijnen: vloeken, meineed, godslasteringen, met één woord alles, waardoor de goddelijke naam onteerd en gelasterd wordt. — „Heiligenquot;' beteekent verder naar de wijze van uitdrukking van de h. Schrift „verheerlijken.quot; In dezen zin spreekt God: (5. Mos. XXXII: 51.) „Gij hebt tegen Mij gezondigd eu „Mij niet geheiligdquot; (d. i. Mij niet verheerlijkt) „onder de „zonen Israels.quot; Dat onder de uitdrukking „uw naamquot; niet de naam Gods alleen, maar God zelf verstaan moet worden, is reeds bij het tweede gebod des Heeren opgemerkt. „Geheiligd „zij uw naamquot; staat derhalve gelijk met het hoofdbeginsel der christelijke leer, dat God door ons en alle menschen moet verheerlijkt worden. Wij verheerlijken echter God vooral, door Hem als het hoogste, volmaaktste goed te kennen, Hem als zoodanig van harte te beminnen, en in het licht dier kennis en aangespoord door die liefde Hem te eeren, Hem naar het voorbeeld der zaligen in deu hemel te loven en te prijzen. Wij smeeken derhalve bij het uitspreken dier bede God, dat alle heidensche volkeren de duisternissen van het ongeloof mogen verlaten eu, door de stralen van het goddelijk licht verlicht, Hem als deu waren God kennen, eeren en aanbidden; dat oo)' al degenen, die in dwaling zijn, en alle zondaars van hunnen dwaalweg terugkeeren, om God den Heer door de belijdenis van het alleen zaligmakende geloof en door een heiligen levenswandel te eeren en te verheerlijken. Wij bidden eindelijk, dat wij en alle menschen in de kennis, in de liefde en in de dienst van God mogen toenemen, opdat, gelijk God heilig is, ook wij, als kinderen van een zoo heiligen Vader, heilig mogen zijn en in de heiligheid tot het einde van

De heiliging van den goddelijken naam in den aangeduiden zin neemt, overeenkomstig de aanwijzing van Jesus Christus, onder de zeven beden de eerste plaats in, omdat de eer en verheerlijking van God ons boven alles moeten ter harte gaan. Tot zijne eer en verheerlijking tocl. zijn wij en alle dingen geschapen, en als wij Hem, den beminnenswaardigsten Vader₎

zooals behoort bovenal en meer dan ons zeiven beminnen, als wij Hem dien ten gevolge alle mogelijke goed wenschen, dan zullen wij ons tevens aangespoord gevoelen, datgene, wat wij Hem wenschen, ook vóór alles te vragen, namelijk zijne meerdere eer en verheerlijking op den geheelen aardbodem, terwijl het verlangen en de wensch van onze eigene zaligheid in het rijk Gods eerst de tweede plaats in onze gebeden zal innemen. ') Ia nu de verheerlijking Gods inderdaad de eerste zorg van ons hart, dan zullen wij niet slechts vurig er om bidden, maar ook naar krachten medewerken, voornanielijk door het voorbeeld van een deugdzaam leven, om Gods eer te bevorderen. Derhalve zegt de Heiland: (Mattb. V: 16.) „Zoo schijne uw „licht voor de menschen, opdat zij uwe goede werken zien, „en uwen quot;Vader verheerlijken, die in den hemel is,quot; en de Prins der Apostelen vermaant de eerste Christenen: „Leidt „een goed leven onder de heidenen, opdat degenen, die kwaad „van u als van boosdoeners spreken, uwe goede werken zien „en God loven.'' (1. Br. II: 12.)

II. In de bede: „laat toeïcomen uw rijk,'' vragen wij 1) dat het rijk Gods, de Kerk, zich op aarde meer en meer uitbreide; 2) dat het rijk der genade en liefde nu in ons hart gevestigd zij, opdat wij 3) na dit leven allen in het rijk der hemelen komen. — God is de Heer en Koning van de geheele wereld; want alles heeft Hij geschapen, alles wordt door Hem onderhouden, en daarom is ook alles aan zijn schepter onder-onderworpen. Derhalve kan teregt het heelal, hemel en aarde, rvjk van God genoemd worden. Evenwel wordt in dien zin de uitdrukking „uw rijkquot; hier niet genomen. Tot het Godsrijk der schepping namelijk behooren wij en alle dingen nood-

') Hoe gloeijend de ijver was, waarmede de Heiligen bovenal de verheerlijking van God zochten, toont ons het voorbeeld van den h. Ignatius van Loyola allerduidelijkst. Pater Kibadeneira, zijn leerling en later zijn levensbeschrijver, verhaalt van hem het volgende. — In de maand .Tnlij 1541' zeido Ignatius in mijn bijzijn: ..Als God mij de keuze liet, van of wel terstond te sterven en in „het bezit der eeuwige zaligheid te geraken, of onzeker van mijne „volharding in het goede, nog langer in het leven te blijven, dan ,.zou ik aan het laatste de voorkeur geven, indien ik van den anderen .jkant met zekerheid wist, dat ik nog iets groots ter verheerlijking „van God kon volbrengen; ik zou alleen op Gods eer, niet op het „gevaar of de onzekerheid acht geven.quot; Dit nu was volstrekt geene onverschilligheid aangaande de zaligheid des hemels; zijn hart brandde van verlangen naar dat geluk, en heete tranen stroomden langs zijne wangen, als hij dacht aan het hemelsch vaderland. Doch de verheerlijking van God ging bij hem boven alle vreugde des eeuwigen levens. Daarbij koesterde iiij de vaste hoop, het hemelrijk niet te zullen verliezen, ofschoon hij, om de eer van God nog meer te bevorderen, het onmiddellijk bezit er van opgaf.

zakelijk, omdat wij door God geschapen zijn, en wij behoeven alzoo niet te bidden, dat het tot ons kome. Er wordt hier bijgevolg een ander en wel een drievoudig rijk van Grod verstaan: een rijk om ons, een rijk ïn ons en een rijk hoven ons.

]) Het rijk Gods om ons, dat heerlijk rijk, hetwelk de Heiland zich met zijn kostbaar bloed verworven heeft, dat Hij voortdurend beschermt en bestuurt, is zijne Kerk op aarde. Hij zelf geeft aan de Kerk den naam van rijk Gods, als Hij zegt, dat Hij gezonden is, om het Evangelie van het rijk Gods te verkondigen, (Luc. lA^r: 43.) en tegen het einde der wereld zijne Engelen zal uitzenden, opdat zij „uit zijn rijk alle erger-klissen verzamelen.quot; Matth. XIII: 41.) Door de genade van het h. Doopsel, ons boven zoovele duizenden ten deel gevallen, zijn wij wel is waar reeds ledematen van dat nieuwe Godsrijk, wij bidden echter niettemin, dat het tot ons kome, dat wij namelijk steeds meer volmaakte onderdanen der h. Kerk worden; dat anderen, die het geluk nog niet hebben, ledematen der Kerk te zijn, hare .goddelijke zending en magt erkennen en zich aan haren moederlijken schepter onderwerpen; dat in het algemeen het rijk des Satans meer eu meer uit de wereld ver-dwijne, het rijk van Christus daarentegen niet alleen tot meerder eer en verheerlijking van den goddelijken naam, wat reeds het voorwerp onzer eerste bede was, maar ook tot ons heil en geluk en dat van alle menschen alom uitgebreid worde, t)

2) Het Godsrijk in ons is het rijk der goddelijke genade en liefde in het hart der regtvaardigen. Die verklaring gaf Jesus Christus zelf. (Luc. XVII: 20, 21.) Toen Hem namelijk op zekeren dag door de Phariseën, die een aardsch Messiasrijk vol pracht en heerlijkheid verwachtten, gevraagd werd, „wan-„neer het rijk Gods komen zou,quot; antwoordde Hij: „Het rijk „Gods komt niet met uiterdijken praal... het rijk Gods is in „u,quot; d. i. het moet zich in uw binnenste vestigen, gij moet

!) ^Miet alle Ohristeueu zonder uitzondering zijn geroepen, den Heidenen het Evangelie te verkondigen, of de ketters door woord en geschrift in den schoot der ware, alleen zaligmakende Jierk terug te brengen. Allen zonder uitzondering kunnen echter door een godvruchtig en ijverig gebed den zegen Gods afsmeeken over hel werk van degenen, aan w ie die verheven roeping is ten deel gevallen. L)c h. ïeresia heeft, zooals bekend is, op die wijze een groot aantal ketters en ongeloovigen bekeerd, en in Engeland hebben inden laatsteu lijd talrijke en merkwaardige overgangen tot de katholieke Eerk plaats gehad, vooral na de oprigting van eene vereeniging, welke ten doel heeft, die genade van God af te smeeken. — Ook op andere wijzen kunnen de geloovigen tot de uitbreiding van het rijk van Christus op aarde het hunne bijdragen, wanneer zij namelijk leden worden van eene vereeniging, te Uien einde ingesteld, of tot die rueening hunne giften oiferen.

door een gewillig geloot' cn door gehoorzaamheid uw hart voor de goddelijke genade openen, opdat de h. Geest tot u kome, zijne liefde er in uitstorte, het beheersche cn regere; anders hebt gij van den Messias geen heil te hopen. Mogt toch elk Christen die uitspraak des Heilands ernstig ter harte nemen ! Velen zijn door het Doopsel in het zigtbaar rijk van Christus, de h. Kerk, ingelijfd; wanneer zij evenwel hunne lusten botvieren en de zonde in hunne ziel laten heerschen, dan houden zij niet op, slaven des Satans te zijn. Het is alzoo niet genoeg, dat wij ons in het zigtbaar rijk van God, in de Kerk, bevinden; het rijk Gods moet ook in ons hart komen; ons hart zelf moet een rijk zijn, waarin de Allerhoogste zijn troon heeft. Wij moeten derhalve ons hart voor de zonde sluiten, of, mogt zij er binnen gedrongen zijn, haar terstond daaruit verbannen, hare heerschappij omverstorten, opdat de Geest Gods er onbeperkt heersche. De goddelijke Geest nu is een Geest van liefde, van vrede, van zachtmoedigheid, van zuiverheid; slechts daar, waar deze deugden bloeijen, slaat Hij zijnen troon op, daar alleen verblijft Hij. Teneinde wij en alle Christenen aan dat hooge geluk deelachtig worden, rigten wij tot God de tweede bede. Daarbij nemen wij ons voor , aan de genade, welke dengene, die met volharding bidt, nooit geweigerd wordt, door getrouwe medewerking te beantwoorden, opdat wij niet. terwijl de mond bidt: „laat toekomen uw rijk,quot; door onze werken den h. Geest den weg tot ons hart versperren.

3) Het rijk Gods boven ons is geen ander dan het hemelrijk, waarvan geschreven staat: „Geen oog heeft het gezien, „geen oor gehoord, en in geen hart van den mensch is het „opgekomen, wat God bereid heeft voor degenen, die Hem „beminnen.quot; (1. Cor. II: 9.) Dat rijk van eeuwigen vrede en eeuwige zaligheid hebben wij bij de tweede bede vooral op 't oog. De Kerk op aarde is als het ware het voorportaal, dat ten hemel leidt, de goddelijke genade en liefde de sleutel, welke de hemelpoort voor ons opent, en de hemel zelf is het einde en de vervulling van al onze wenschen, van al onze beden, van al onze verlangens, de zalige woonplaats, waar niets meer te wenschen blijft. En ofschoon dat rijk boven ons is, en nooit tot in dit tranendal zal afdalen, zoodat wij moeten opstijgen, om het in bezit te nemen, bidden wij toch: „laat „toekomen uw rijkwijl het ons inderdaad fis het loon van een deugdzaam leven uit de hand Gods toekomt naar de woorden der h. Schrift: „zij zullen ontvangen een heerlijk rijk en eene „sierlijke kroon uit de hand des Heeren,quot; (Wijsh. V: 17.) en wijl de Heiland zelf eenmaal komen zal, om het als bezitting en eigendom over te geven met de woorden : „Komt „gezegenden mijns Vaders, neemt bezit van het rijk, hetwelk

„bciv.id is van do groncllrsrgin^ dor ceroid af.quot; (Matth. XXV: 34.) O gelukkig wij allen, als wc oj) den grooten oordeelsdag tot die gezegende kinderen behooren, aan wie de goddelijke Eegter liet hemelsch erfdeel zal overgeven! Dat wij derhalve thans hartelijk en aanhoudend bidden; laat toekomen uw rijk, Vader! en verlaat ons niet, bescherm en bewaar ons, heipons nu en altijd, opdat wij in dit land van ballingschap niet ellendig omkomen, maar na eene gelukkig volbragte pelgritns-reize bij U, in uw hemelsch rijk mogen binnengaan. Gaarne willen wij alle rampen en moeijelijkheden van dit leven dragen, wij willen geene inspanning, geen strijd duchten, als slechts eenmaal de eeuwige vreugde en zaligheid des hemels ons deel zal zijn. — Met dat gebed moeten wij ook de innerlijke bereidwilligheid verbinden, om grootmoedig elk ofl'er, hoe zwaar ook, te brengen, teneinde het hemelrijk tc winnen. Daartoe maant Jesus Christus zelf ons aan in de gelijkenis van den koopman , die eene kostbare parel gevonden heeft en nu gaat en alles verkoopt, wat hij bezit, om ze magtig te worden, welwetende, dat ze onvergelijkelijk meer waard is dan alles, wat iiij daarvoor geeft.

III. In de bede: „uw wil geschiede op de aarde als in den. hemelquot; vragen wij, 1) dat wij en alle mensehen op aarde den wil Gods zoo getrouw en heilig mogen vervullen als de Engelen en Heiligen in den hemel doen. Nadat Christus in de vorige bede ons verlangen naar het hemelsch rijk heeft opgewekt, leert Hij ons in de derde ook datgene te vragen, wat van onzen kant gedaan moet worden om er toe te komen, namelijk getrouwe gehoorzaamheid aan Hem, ongehuichelde onderwerping aan zijnen h. wil. Want, zooals Jesus, de eeuwige Waarheid, zelf verzekert: „Niet een ieder die tot Mij zegt: Heer, „Heer! zal het rijk der hemelen binnengaan, maar die den „wil mijns Vaders doet, die in den hemel is, zal het hemelrijk „ingaan.quot; Wij vragen alzoo hier in de eerste plaats, dat wij en alle mensehen den goddelijken wil mogen volbrengen, zooals het noodig is, om in den hemel te komen; dat wij bijgevolg alle geboden, welke God zelf of de h. Kerk in zijnen naam ons gegeven heeft, getrouw onderhouden, desgelijks alle pligten van onzen staat standvastig vervullen, opdat wij niet verdienen buiten het hemelrijk gesloten te worden. Daarbij blijven wij echter niet staan; wij bidden verder, dat wij den wil Gods ook zoo volbrengen mogen, als het gevorderd wordt, om na ons sterven des te eer en des te hooger in den hemel te komen , dat wij namelijk zelfs elke dagelijksche zonde tegen de geboden van God en de Kerk zorgvuldig vermijden, en ook datgene mogen doen, wat wel is waar niet geboden is, maar, in het licht der rede en des geloofs beschouwd, als aangenaam aan

God ons voorkomt. Eindelijk vragen wij, deu wil Gods in alle opzigten te volbrengen gelijk de Engelen en Heiligen in den hemel dit doen, d. i. dien wil te vervullen uit de zuiverste liefde, met groote bereidvaardigheid, met een brandend verlangen om deu Allerhoogste te verheerlijken, met onverbreekbare getrouwheid en volkomen naauwgezetheid in de volvoering.

Wij allen, wie wij ook zijn mogen, hebben alle reden .God te smeeken, dat wij zijnen wil inderdaad mogen volbrengen; de regtvaardige toch zoowel als de zondaar heeft daartoe behoefte aan de genade van boven. Daarom bad David telkens: „Leer mij, Heer! uwen wil doen. Leid mij op het pad uwer „geboden. Laat mij niet afdwalen van uwe geboden,quot; enz. (Ps. CXLII. en CXV.) De erfzonde namelijk heeft ons verstand verduisterd en onzen wil ten kwade geneigd. Vandaar dat wij dikwerf zelfs in de gewigtigste aangelegenheden deu wil Gods niet erkennen, of, als wij dien kennen, er onzen eigen wil tegenover stellen, dat wij somwijlen met opzet ons zeiven bedriegen, om den goddelijken wil, die zich van alle kanten aan ons openbaart, te miskennen. En al hebben wij ook de ware kennis en al doen wij gaarne het goede, onze wil is toch menigmaal te zwak om het werkelijk te doen. Derhalve leert Christus ons bidden: „uw wil geschiede op de aarde als „in den hemel,quot; d. i. zooals Chrysostomus zich uitdrukt: „Geef ons, o Heer! de genade, dat wij het leven in den hemel „ook op aarde navolgen, en dat wij willen, wat Gij wilt. Kom „toch onzen zwakken wil te hulp, die wel gaarne uwe geboden „zou onderhouden, maar door de zwakheid des vleesches er in „verhinderd wordt! fleik ons uwe hand, ons, die gaarne „loopen, maar het uit ons zelveu niet vermogen. Wel heeft „onze ziel vleugelen, wel zou zij graag ten hemel opstijgen, „maar de zwaarte des vleesches hindert haar daarin. Snel wil „zij naar boven, maar het vleesch trekt haar naar de aarde „terug. Indien echter uwe hulp, o God, ons bijstaat, dan „zal zelfs het anders onmogelijke ons gemakkelijk vallen.quot;

2) Wij belijden ook in deze bede, dat wij ons aan den wil Gods in alles willen onderwerpen. — Vader, uw aanbiddelijke wil geschiede niet alleen door ons, maar ook aan ons en aan alle schepselen! Al uwe beschikkingen en bevelen zijn heilig en billijk j ik aanbid die met ootmoed en onderwerp er mij aan uit den grond mijns harten. Zou het U behagen, mij zware beproevingen, bitter lijden en vele smarten over te zenden, Vader, niet mijn, maar uw wil geschiede op aarde gelijk in den hemel! Al zouden er talrijke vijanden tegen mij opstaan, uit nijd en boosheid mij hekelen en lasteren, al zouden zij mijne eer en goeden naam, have en goed ontrooven, van uwe hand wil ik dien kelk des lijdens aannemen. Want ik

weet, dat zonder uwe toelating ficcn mensch inij schaden, geene rami) ¹¹¹Ü treffen kan; wanneer Gij echter eenig kwaad toelaat, doet Gij het niet omdat Uij moet, maar wijl Gij wilt, en Gij wilt het, omdat Gij zelfs het kwaad, dat anderen mij aandoen, tot mijn best kunt en wilt leiden. Uw heilige wil, hoe ondoorgrondelijk ook, mont immer door ons aangebeden en geprezen worden in alle eeuwigheid! — Die gevoelens van volmaakte overgeving in den wil van God liggen in de derde bede; die gevoelens leefden ook steeds in de harten van allen, die er naar streefden gelijkvonuig te worden aan Hem, die van zich zeiven getuigde: „Ik zouk niet mijn wil, maar den wil „van Hem, die mij gezonden heeft.quot; Niet alle Heiligen hebben wonderen gedaan, niet allen hebben hemelsche verschijningen en vervoeringen gehad, niet allen hebben hun leven in buitengewone gestrengheid of' in de eenzaamheid doorgebragt; maar allen hebben uit liefde tot God zijn heiligen wil vervuld en zich in alles aan dien wil volmaakt onderworpen, want juist daarin bestaat de ware heiligheid. ') Willen wij nu die zoo kostbare en verdienstelijke deugd van volkomen gelijkvormigheid van onzen wil met den goddelijken ons eigen maken, dan moeten wij dikwijls, vooral wanneer rampen en wederwaardigheden ons treffen, in de aangeduide stemming tot God bidden: „uw wil geschiede op aarde als in den hemel.quot; Deze deugd toch wordt, gelijk elke andere, slechts door eene aanhoudende oefening verkregen.

') Hoe aaugeuaaui aau (jud die volkomen overgeviug aan zijucn allerheiligsten wil is, bewijst het volgende. — In een klooster, zoo verhaalt Cesariua, {Dialog, b. 10. hfdst. 6.) leefde een eenvoudig man, die tot een zoo hoogen graad van heiligheid gekomen was, dat God door hem vele wonderen wrochtte, en vooral vele zieken alleen door het aanraken zijner kleederen genas, ledereen verwonderde er zich over, vooral daar deze kloosterling niet meer vastte, waakte noeh bad, dan de andere monniken. De abt riep hem op zekeren dag in stilte bij zich, om de reden hiervan te vernemen. Op de vraag van den abt, waarom God door hem zulke buitengewone werken deed, antwoordde hij: ..Ook ik sta er verbaasd over „eu weet niet hoe het komt; want ik doe niets, wat anderen niet „eveneens doen. Slechts in één punt zoek ik uit te munten, daarin „namelijk, dat ik nooit iets anders wil, dan wat God wil. Komen er „gelukkige gebeurtenissen, komen er ongelukkige, niets verontrust „mij , niets stoort mij: ik ontvang alles uit de hand van God en bid „slechts, dat de wil van God volkomen aan mij vervuld worde.quot; — „Waart gij dan,quot; vroeg nu de abt, „niet treurig op den dag, toen die „booswicht onze schuur in brand stak en alles in de asch legde?quot; — „Volstrekt niet,quot; antwoordde de monnik, „ik dankte toen den Heer, „wijl ik het er voor hield, dat het tot ons grooter nut zou wezen.quot; „Ga alzoo voort, goede broeder,quot; zeide de abt, die hieruit begreep, hoe aangenaam den Heer die overgevi ig aan zijnen wil was, — „ga voort, gij hebt een goeden weg betreden. bid voor mij 1quot;

IV. In de bede: „geef on* heden om dageijkseh brood quot; vragen wij, dat God ons wil geven, wat wij dagelijks voor ligchaam en ziel noodig hebben. Zoo lang wij in ons gebrekkig ligchaain, verwijderd van den Heer, ronddolen, (2. Cor. V: 6.) en door onze gehoorzaamheid en onderdanigheid aan God het hemelseh vaderland moeten verdienen, worden wij gekweld door talrijke behoeften naar ligchaam en ziel, welke menigmaal onze schreden naar den hemel doen vertragen. Daarom moeten wij volgens de vermaning van Jesus Christus den Vader bidden, dat Hij ons goedgunstig in die behoeften te hulp kome. Dezen zin hebben de woorden: „geef ons heden ons dagelijksch „brood.quot; — Hoewel onder de uitdrukking „broodquot; van don eenen kant alles begrepen moet worden, wat wij tot onderhoud van het ligchamelijk leven noodig hebben, als voedsel, kleeding, huisvesting, gezondheid en andere benoodigdheden, wilde toch de goddelijke Heiland van den anderen kant ons leeren, als Hij ons beval om brood te bidden, dat wij alleen het noodzakelijke, geen overvloed moeten vragen. „quot;Niet om zwaar „beladen eettafels moeten wij biddenzegt de h. Chrysostomus, „niet om lekkernijen, niet om kostelijk toebereide geregten, „niet om geurige wijnen, en niet om al datgene, wat wel den „smaak streelt, maar den geest verduistert en het ligchaam „tot opstand tegen de ziel opwekt.quot; — „Als wij voedsel en „kleeding hebben,quot; schrijft de Apostel aan zijn leerling Ti-niotheüs, (1. Br. VI: 8.) „laat ons dan daarmede tevreden „zijn.quot; Wij moeten, gelijk reeds gezegd is, bij al onze gebeden en wenschen steeds ons laatste doel, de dienst van God en ons eeuwig heil voor oogen hebben. Rijkdom zoowel als drukkende armoede, gebrek zoowel als overvloed kan den mensch tot het kwaad verleiden en aan groot gevaar voor zijne zaligheid blootstellen, daarom bidden wij God, dat Hij ons voor beiden beware. In dien zin leerde de goddelijke quot;Wijsheid reeds in de voorchristelijke tijden bidden. „Geef mij niet ar-„moede en rijkdom,quot; zoo lezen wij in het boek der Spreuken, (XXXIX: 8, 9.) „verleen slechts wat noodig is tot onderhoud „mijns levens, opdat ik niet, overladen, verleid worde tot „verloochening (van God) en zegge: Wie is de Heer, (dat „ik mij om Hem bekreune ?) of door armoede gekweld, stele „en valschelijk zwere bij den naam van mijnen God,quot; om namelijk zoo de straf van den wereldlijken regter te ontgaan. ')

') Toeu men den cerwaardigen kardinaal Kobertus Eellnrminus eens vroeg, welke klassen van menschen, die in de wereld leren, de grootste zekerheid hebben van zalig te worden, aarzelde hij niet, zich voor diegenen te verklaren, die door dagelijksch werk hun brood verdienen. Die menschen, zeide hij, beginnen in den vroegen morgen hun werk en zetten het tot den avond voort; er blijft hun

Geef, zeggen wij, goof, Vader in den heme!! datgene, waarom wij bidden, gelijk Gij het naar de wijze beschikking uwer goddelijke Voorzienigheid gewoon zijt aan uwe kinderen te geven. Wij verwachten en vragen geenszins, dat God om onzentwille hot gebod opheffo: „In het zweet uws aanschijn? „zult gij uw brood eten;quot; wij verwachten en verlangen niet, dat Hij ons, gelijk eens den Israëliet in de woestijn, manna uit den hemel zende on zoo ons van alle moeite om ons brood te verdienen ontsla; onze bede is alleen dezo, dat Hij aan onzen arbeid zegen en wasdom, aan onze ondernemingen een gunstigen uitslag gove; dat Hij ons kracht en gezondheid verleene, om onze bezigheden met vlijt en ijver te verrigten; dat Hij, mot één woord, onze pogingen voor ons tijdelijk bestaan ondorsteune en bevordere. — Wij zeggen: „geef ons,quot; en zoo bidt niet een ioder voor zich alleen, maar ook voor al zijne medemenschen, gelijk de christelijke liefde het vordert. Wij zeggen : heden, wijl wij allen eiken dag opnieuw moeten bidden. En niot alleen de arme, die aan het nood/.akolijke gebrek lijdt, maar ook de rijke, die in overvloed loeft, heeft alle reden om te bidden: „geef ons hodon ons „dagelijksch brood,quot; laar immers voor God de rijken zoowel als de armen behoeftig, en allo aardsche bezittingen wisselvallig zijn, de grootste schatten dikwijls in enkele uren verloren gaan. Job was des morgens een rijk , met alle goederen dezer aarde gezegend man: op den avond van denzelfden dag was al zijn rijkdom, al zijne welvaart vervlogen. Wij zeggen, om brood , om aan te duiden, dat wij geenszins een brood verlangen, wat aan anderen toekomt, geen door ongeregtighoid, maar door arbeid en vlijt billijk verworven brood; want alleen dat is het onze, wat wij op eene eerlijke en regtvaardige wijze vorkregen hebben. Do snoodste misdaad zou het zijn, als een woekeraar,

derhalve niets over tot ledigheid, terwijl zij niets missen om zich in de deugd te oefenen; hun klein vermogen of liever hunne armoede, waarmede zij zieh zeiven en hunne huisgenooten voeden, ia onder alle poorten van eigendom het billijkste en beste. — En gaf ook de Verlosser niet hetzelfde getuigenis ? Een behoeftigen handwerksman heeft Hij tot pleegvader gekozen, aan wiens bezigheden Hij zelf in de jaren van ziju verborgen leven deel nam. Van het werk hunner handen leefden ook de Apostelen .... „Zilver en goud en kleederen,quot; verzekerde do h. Paulua aan do gemeente van Ephese, „heb ik van „niemand begeerd, gelijk gij zeiven weet: want voor alles, wat ik „met r ^:jne gezellen noodig had, hebben deze mijne handen dienst „gedaan.quot; (Hand. .XX: 33, 34) Welk een treffend voorbeeld! Do Leeraar der volkeren, de weldoener van het mensehelijk geslacht, van wien zeker in de volste mate de uitspraak gold, dat de arbeider zijn loon waard is, wilde nogtans geen ander voedsel nemen, met geen ander kleed zich dekken, dan hetgeen hij door het werk zijner handen verworven had.

bedrieger of dief van God vroeg, dat Hij hem in zijne on-regtvaardige winsten of bezittingen wilde helpen. — Christus leerde ons duidelijk, slechts het dayelyksch brood te vragen, om ons indachtig te maken, dat wij niet moeten streven, om schatten voor de toekomst te verzamelen, schatten, welke voor ons van geenerlei nut, maar integendeel tot ons groot nadeel zijn, als wij bij het verwerven daarvan ons eeuwig geluk verwaarloozen of in gevaar brengen. Hij had immers zelf tot zijne leerlingen gezegd : „zorgt niet angstig voor den dag „van morgen; want de dag vau morgen zal voor zich zeiven „zorgen.quot; (Matth. VI: 34.) Hiermede wil de Verlosser geenszins eene redelijke en gemagtigdc zorg voor de toekomst laken of verbieden. Die zorg is zelfs prijzenswaardig en de pügt van heilige menschen eu Christenen, vooral van degenen, die in het onderhoud vau een talrijk huisgezin moeten voorzien. Christus wil alleen, dat wij die overdreven, angstige bezorgdheid voor de toekomst verbannen, welke de krachten bovenmate inspant, den vrede uit de ziel verdringt, het hart voor medelijden eu milddadigheid sluit, de gedachten eu wenschen vau den mensch afleidt van de hemelsche goederen en vau ons laatste doel, en uitsluitend met aardsche winst doet bezig zijn, zoodat de ziel aan haar eeuwig heil schade moet lijden.

Jesus Christus leert ons verder in deze bede, niet alleen het voedsel des ligchaams, maar ook dat der ziel van God te vragen. Immers naar het laatste moeten wij vuriger, dan naar het eerste verlangen. Daarom sprak eens de Heiland tot degeneu, die Hem volgden: „Bekommert u uiet (d. i. uict zoo zeer) om „vergankelijke spijze, maar om die., welke blijft ten eeuwigen „leveu, welke de Zoon des menschen u geven zal.quot; (Joan. VI: 27.) Voedsel der ziel uu is alles, wat tot heil der ziel bijdraagt, derhalve het woord Gods, de h. Sacramenten, de dadelijke en heiligmakcude genade, alle inwendige verlichtingen, versterkingen en vertroostingen, alle gaven des h. Geestes, maar vooral het levend Brood, dat van den hemel gekomen is, Jesus Christus in de heilige Eucharistie. Deze is de waarachtige hemelspijze, welke de Heiland beloofd heeft, ons allen ten eeuwigen leven mede te deelen. „Wij Christenen noemen „die spijs bij voorkeur ons brood,quot; merkt de h. Cyprianus aan, „wijl ze slechts genoten wordt door degenen, aan wie de vcr-„kregen genade van het kindschap Gods een bijzonder regt ver-„leent, om God hunnen Vader te noemen.quot; Wij duiden dat levend hemelbrood ook aan als ons dayeLijksch brood, dewijl wij het naar het voorbeeld der eerste Christenen dagelijks moesten nuttigen. Daartoe vermaant de h. Ambrosius mot de woorden: „Daar de h. Eucharistie het dagelijksch brood is, „waarom neemt gij het eerst na een jaar? Outvangt het dage-

„lijks, opdat het u dagelijks versterke. Leeft zoo, dat gij verdient, het dagelijks te ontvangen.quot; — Wij bidden derhalve, dat God ons nooit om onze zonden zijn goddelijk woord, zijne heilige leer onttrekke, opdat niet aan ons vervuld worde, wat Hij aan de ondankbare Israëlieten door den Profeet Amos (VIII: 11.) voorspeld heeft: „Zie, er komen dagen, dat Ik „honger zende in het land; niet honger naar brood, noch dorst „naar water, maar om te hooren het woord des Hoeren;quot; dat Hij ons bijgevolg steeds beware in de h. katholieke Kerk , welke alleen het onvervalschte woord Gods verkondigt. Wij bidden verder, dat Hij ons in zijne heilige genade beware en ons vooral die zuiverheid van harte verleene, welke ons waardig voorbereidt, het hemelsche Brood meermalen, ja dagelijks te ontvangen en het zóó te omvangen, dat het ons niet ter veroordeeling, maar ter eeuwige zaligheid verstrekt.

V. In de bede: „Vergeef ons onze schulden, gelijk ook wvj „vergeven onzen schuldenarenvragen wij, dat God ons al onze zonden en de straffen door de zonden verdiend wil vergeven, gelijk wij vergeven aan degenen, die ons beleedigd hebben. Nadat wij om de ter zaligheid noodzakelijke en voordeelige middelen en genaden gebeden hebben, beveelt Christus ons te bidden om kwijtschelding der zonde, welke ons belet onze bestemmiiiiï te bereiken. De zonden worden hier met de uit-drukking „schuldenquot; aangeduid, wijl wij door elke zonde schuldenaars van de goddelijke Geregtigheid worden, daar God van ons voor de Hem aangedane beleediging voldoening eischt. De bede om vergeving der zondeschuld moet elk Christen tot God rigten, daar niemand zoo regtvaardig is, dat hij zich niet als schuldenaar van God beschouwen moet. Of wie zou het durven wagen, tegenover zijnen evennaaste, gezwegen van God den Alwetende, met Christus te spreken; „wie van u zal Mij „van zonde overtuigen?quot; (Joan. quot;VIII: 46.) „Als wij zeggen, „dat wij geene zonde hebben,quot; schrijft de h. Joannes, (1 br. I: 8, 9.) „dan bedriegen wij ons zei ven, en de waarheid is „niet in ons. Belijden wij echter onze zonden, dan is God „getrouw en regtvaardig: Hij zal ons onze zonden vergeven.quot; Al heeft de regtvaardige kwijtschelding erlangd van de zware zonden, door hem gepleegd, hij zal toch zonder bijzondere genade niet lang vrij van dagelijksche zonden zijn — Willen wij nu van God vergeving verwerven, dan moeten ook wij onzen medemenschen de fouten, welke zij tegen ons begaan hebben, eveneens vergeven. Daarom bidden wij naar de aanwijzing van Christus: „vergeef.... gelijk ook wij vergeven onzen schulde-.,naren,quot; onzen vijanden en beleedigers. Hierop, als eene voorwaarde, waarvan de vergeving onzer zonden afhangt, heeft; de goddelijke Heiland ons herhaaldelijk opmerkzaam gemaakt.

„Vergeeft,'' zegt Hij bij Lucas, (VI: 37. 38.) „en u zal ver-„geven worden.... want met dezelfde maat, waarmede gij „meet, zal u wederom gemeten worden.quot; Met gelijken nadruk dringt Hij ook bij den h. Marcus hierop aan, (XI: 25, 26.) zeggende: „Als gij staat, om te bidden, vergeeft, indien gij „iets hebt tegen iemand; opdat ook uw Vader, die in den „hemel is, uwe zonden u vergeve. Maar indien gij niet vergeeft, zal ook uw Vader, die in deu hemel is, uwe zonden „u niet vergeven.quot; — En in waarheid, wat kan er billijker zijn, dan die eisch van de beleedigde goddelijke Majesteit aan ons, hare beleedigers? Zou het niet eene onuitsprekelijke vermetelheid zijn, van God te vo7-deren, dat Hij ons vergeve, terwijl wij van onzen kant aan anderen niet vergeven willen? Zou dat niet gelijk staan, met ons zeiven voor een hooger wezen, dan Gcd is, te beschouwen, eene beleediging, God aangedaan, vergeeflijker te achten, dan eene, welke ons is toegevoegd? God is het derhalve ü- zekere mate aan zich zeiven verpligt, die voorwaarde ter vergeving der zonden vast te stellen. — Daarom heeft Hij ook nimmer vergeving van hunne zonden geschonken aan degenen, die haat en vijandschap jegens hunnen naaste in hun hart dragen. Eeeds in het Oude Verbond vermaande de wijze Sirach ; (XXVIIt: 2.) „vergeef uwen „naaste, als hij u beleedigd heeft; dan worden ook u, als gij „bidt, uwe zonden kwijtgescholden.quot;

„Wie niet vr-rgeven wil, heeft ook geene vergeving te hopen; „hij spreekt derhalve over zich zeiven het vonnis uit, zoo dik-„wijls hij het het Onze-Vader bidt. Wie zegt: vergeef ons.... „gelijk ook wij vergeven, maar tevens vijandig jegens zijnen „beleediger gezind is en den wensch koestert, dat God hem „straffe, handelt,quot; zegt de h. Chrysostomus, (hom. 32.) „als „degene, die zijn zwaard scherpt, niet om het tegen de vijanden „te gebruiken, maar om daarmede zijn eigen ligchaam te door-„stooten. — „Moet ik u dan vragen,quot; zegt de h. Augustinus, (Serm. 56. n. 15.) „dat gij, als gij uwe vijanden niet bemint, „liever in het geheel niet bidt? Dat waag ik niet; ik zeg u „integendeel: bidt, opdat gij ze moogt beminniii.quot; Het beste middel, om bij de herinnering aan uwe vijanden en aan het geleden onregt uwe innerlijke gramschap te bedwingen, is, zooals de h. Chrysostomus ons leert, de gedachte aan uwe eigen zonden en de vrees voor het toekomstig oordeel. „Herinner u slechts, hoe groot uwe eigen schuld bij den Heer is, „en dat gij voor al uwe zonden straf verdient, en de vrees „zal dan allen toorn jegens uwen evennaaste overwinnen. Herinner u, als gij bidt, aan de hel, aan de eeuwige stratfen en „pijnen , dan zal uw vijand u zeker niet meer in de gedachte „komen.... De oorzaak van alle kwaad is juist dit, dat wij

„de fouten van anderen met, de meeste oplettendheid nasporen, „en onze eigen gebreken met de grootste nalatigheid over het „hoofd zien.quot;

VI. In de bede: „leid ons niet in de bekoring quot; vragen wij, dat God alle bekoringen en gevaren der zonde van ons afwende, of ons krachtige genade geve, om ze te wederstaan.

Onder „bekoringenquot; worden hier alle opwekkingen en aan-lokselen tot de zonde verstaan. Het is voor een ieder duidelijk, dat God, de heiligheid zelve, niemand tot zonde kan opwekken, verleiden of bekoren, (Jac. 1: 13.) maar wel kan toelaten, dat we tot het kwaad bekoord worden.

In bekoring leiden beteekent alzoo, waar sprake is van God, de bekoring toelaten, die niet verhoeden of afwenden. Spreekwijzen, alsof God in bekoring leidt, komen in de h. Schrift niet zelden voor. Zoo lezen wij bijv., dat God het hart van Pharao versteende, dat Hij het hart van het volk Israëls verblindde en hunne ooren verstopte, dat Hij de Heidenen overgaf aan hunne schandelijke lusten, enz. om aan te duiden, dat Hij dat alles gedoogde en niet verhinderde. Onze bede vraagt derhalve, dat God in zijne vaderlijke liefde en voorzienigheid geene zware bekoringen over ons laat komen, of, wanneer Hij eenigerlei bekoring toelaat, met zijne genade ons wil bijstaan, teneinde ze te overwinnen. Wij bidden alzoo, dat God ons in geene bekoring laat vallen, maar geenszins dat Hij er geene toelaat. Dit laatste zou niet eens voordeelig voor ons zijn, en van den kant van God een voortdurend wonder vereischen. De bronnen van verleiding zijn al te veelvuldig en te rijk aan inhoud, dan dat iemand vrij van bekoring zou kunnen zijn. 1) Verleidt ons tot zonde onze eigen bedorven natuur of de kwade begeerlijkheid, ,.want het vleesch begeert tegen don geest,quot; zegt de Apostel (Gal. V; 17.) Daarom roept hij zelf uit: „wie zal mij van bet ligchaam dezes doods bevrijden?quot; (Rom. VII: 24.) En ds k Jacobus (I: 14.) zegt: „Een ieder wordt „bekoord, door zijn eigen lust verleid en aangelokt.quot; De door de erfzonde ontboeiue begeerlijkheid plaatst zich vleijend voor onzen geest, gelijk eertijds in het paradijs voor Adam en Eva, en zoekt ons tot de zonde te verleiden. Daarom heeft een ieder te strijden tegen vele ongeregelde neigingen, begeerten en lusteu, tegen opwellingen van toorn en wraakzucht, tegen altijd en immer weüerkeerende gevoelens van nijd en hoogmoed, van ijverzucht en liefdeloosheid. Doch niet alleen in ons binnenste bestormen ons de vijanden, ook van buiten dringen zij op ons aan; want 2) bekoort ons de wereld, d. i. hare ijdele pracht, hare kwade voorbeelden en grondstellingen. Zeer ge-makkelyk worden de goederen dezer wereld voor ons valstrikken ; zij wekken onze zinnelijke begeerten op en prikkelen onze heb-

en genotzucht; zij verblinden en bekruipen ons door hunnen valschen schijn, en terwijl w ij met vrije teugels er naar jagen, blijft ons oog en hart van de hemelsche goederen afgewend. — Nog meer verleidend dan de pracht der wereld is haar kwaad voorbeeld. Vele zonden en misdrijven komen ons zoo hatelijk, zoo verwerpelijk niet meer voor, wijl wij velen, zelfs lieden van stand en rang ze zonder vrees zien plegen, welligt zelfs ze hoeren prijzen. Niet te vergeefs roept Jesus Christus: „wee der wereld om de ergernissen!quot; Zij is daardoor de verleidster en moordenares van millioenen door het bloed van den Godmonsch vrijgekochte zielen. — Ook de valsche grondstellingen der wereld zijn strikken en bekoringen voor duizenden en nogmaals duizenden. De wereld roept namelijk het opgroeijend geslacht foe: „De jeugd moei haar deel hebben; „men moet de rozen plukken, eer ze verwelken; in de wereld „moet men met de wereld leven; men mag geen zonderling „zijn.quot; Jonge lieden hooren deze en dergelijke beginselen, begrijpen er den zin van, nemen ze gaarne aan, wijl ze hunne jeugdige hartstogten streelen, brengen ze onverwijld in toepassing, en komen daardoor van zonde tot zonde, van misdaad tot misdaad. — 3) Bekoort ons de duivel, die rond loopt als een brieschende leeuw, zoekende wien hij zal verslinden. (]. Petr. V: 8.) Uit die woorden van den Prins der Apostelen blijkt, dat de geest der duisternis een eeuwigen, hoogst verbitterden krijg tegen ons voert, dat wij nooit vrede, nooit wapenstilstand met hem kunnen hebben. Geen tijd, geene plaats, geen trap van deugd en heiligheid bewaart ons voor zijne verraderlijke aanvallen. Safan viel het eerste menschen-paar in het paradijs aan, waagde eene poging op Gods vromen dienaar Job, bekoorde de Apostelen, (Luc. XXII: 31.) ja, ondernam het zelfs voor het aanschijn van Christus den Heer te treden en den Heilige der Heiligen tot driemaal toe te bekoren. Daarom wordt hij in de h. Schrift „bekoorderquot; genoemd. Sommigen verklaren de leer over de bekoringen des Satans voor valsch, wijl zij zelve, gelijk zij zeggen, die niet ondervinden. „Het is echter,quot; zegt de roomsche Katechismus, „geen wonder, dat zulke menschen door den duivel niet bekoord „worden, daar zij zich uit eigen beweging aan hem hebben „overgegeven. Zulke lieden bezitten geene vroomheid, geene „liefde, geene christelijke deugd; derhalve zijn zij geheel in dc „magt des duivels, die geene bekoring noodig heeft, om hen ten „gronde te rigten, dewijl hij hunne zielen buitendien reeds in „zijn bezit heeft.quot; En in denzelfden zin schrijft ook de h. Lauren-tius Justianus: „De gevaarlijkste aller bekoringen is, of wel niet „bekoord te worden, of niet te weten , dat men bekoord wordt. . . „ware, edele strijders hebben naauwelijks een oogenblik rust. quot;

Vraagt men nu, waarom God toelaat, dat wij bekoord worden, dan luidt het antwoord: 1) om ons in de nederigheid te bewaren. De bekoring doet ons inzien, dikwijls allerdiepst gevoelen, hoe zwak, gebrekkelijk en hulpbehoevend wij zijn. Wij zien ons in de bekoring als aan den rand van een afgrond en ontwaren , dat alleen de hand Gods ons terughoudt. Eu wien moet die ontdekking niet met eene heilzame schaamte vervullen, niet tot een nederig gedrag voor den Allerhoogste opwekken ? De h. Paulus bekent van zich zeiven, dat hem een prikkel in het vleesch gegeven was, opdat de verhevenheid der opeii-baringen hem niet tot hoogmoed zou verleiden. (2. Cor. XII: 7.) De zware bekoring, waaraan die groote Apostel en uitstekende Heilige was onderworpen, moest alzoo ook tot zijne verootmoediging en beschaming dienen, zooals de h. Hieronymus aan Paula schrijft. 2) God laat de bekoringen toe, om onze getrouwheid te beproeven of onze ongetrouwheid te bestraffen, ïn den storm bewijst de stuurman zijne bekwaamheid, in den strijd de soldaat zijne dapperheid, in de bekoring toont de Christen zijne getrouwheid. Die kernspreuk van den h. Basilius [over het geduld) moet vooral tijdens de bekoring diep in ons hart gedrukt zijn. Kooit wordt er inderdaad beter bewijs geleverd, dat wij God opregt beminnen en Hem met een vurig hart dienen, dan juist bij zware bekoringen, wanneer het er op aankomt, met alle kracht voor de eer van God te wedijveren en van zijne heilige wet geen haarbreed af te wijken. Zoo schitterde ook de getrouwheid van den vromen Job eerst in het helderste licht, toen God den Satan veroorloofde, zijne hand naar hem uil te strekken en ontzaggelijke rampen over hem uit te storten. Gelijk God nu eertijds aan den duivel de magt verleende, om dien onvergelijkbaren lijder te kwellen en zelfs zijne vrouw en zijne vrienden tegen hem op te ruijen, zoo gebeurt het ook heden nog, dat God de magten der duisternis veroorlooft, vrome en godvruchtige Christenen op de proef te stellen en te vervolgen. Somwijlen laat God zelfs toe, dat de hei tegen de b. Kerk zware stormen verwekt en haar de grootste rampen berokkent. Laten wij ons evenwel daardoor niet verleiden tot twijfel aangaande de goddelijke Voorzienigheid en de belofte van Christus, maar houden wij ons daarentegen vol geloof overtuigd, dat God zulks toelaat, opdat de liefde en getrouwheid zijner uitverkorenen zich openbaren. „De Heer, uw God, „beproeft usprak Mozes in dergelijke omstandigheden tot het volk van Israël, „opdat openbaar worde, of gij Hem bemint „of niet, uit geheel uw hart, en uit geheel uwe ziel.quot; (5. Mos. XIII: 3.) — God laat echter ook meermalen toe dat wij bekoord worden tot straf voor onze ongetrouwheid in de naleving zijner h. wet, tot straf voor onzen hoogmoed, voor onze

li'tzinnigheid, voor zondige gewoonten, waavin men geleefd heeft, voor de onzedige lectuur en onbetamelijke gesprekken, waarin men behagen genomen heeft, voor de zondige oogslagen en uitgelatenheden, welke men zich heeft veroorloofd. Dikwerf komt men ook in zware bekoringen en bezwijkt men daarin, wijl men het gebed verzuimt, geringere zonden niet telt, de vele genaden, welke Hod verleent, onbenut laat en misbruikt. Door zulke ongetrouwheid in zijne dienst weert men namelijk de bijzondere bescherming en de volheid van genade van zich af, waarmede God zijne getrouwe dienaars gewoonlijk overlaadt en vooral ten tijde der bekoring wapent. Sparen wij derhalve geene moeite, om in de toekomst de zonde in hot algemeen, maar vooral die zonden te vermijden, velke voor ons eene rijke bron van bekorinscn geworden zijn. Zouden in weerwil van alle pogingen om ons te. verbeteren , ja in weerwil van onze ver-beteving de bekoringen als gevolgen van vroegere zonden met achterblijven , dan mogen wij daarom den moed niet verliezen. Strijden wij des te krachtiger, roepen wij met des te meer ijver tot God om hulp; want „God is getrouw; Hij zal met toelaten, dat gij boven uwe krachten bekoord wordt, maar Hy quot;zal met de bekoring ook de uitkomst (genade der overwinning) quot;geven, opdat gij haar verdragen kunt.quot; (1. Cor. X: 18.)

3) God laat bekoringen toe, om onzen ijver in de deugd te vermeerderen. „Gelijk het goud in den vuuroven van

alle vlekken gezuiverd wordt,quot; zegt de h. Chrysostomus, (verkl. van Isaïas, hfdst. 4.) „zoo worden ook de in deugd

reeds beproefden door de bekoringen nog meer beproefd, quot;nog meer gezuiverd en in het goede bevestigd. Overigens hebben de braven de bekoringen niet alleen noodig om vordering te maken in de deugd, maar ook om met wegens verslapping van ijver achteruit te gaan, evenals de soldaat, die in een langdurigen vredestijd week en traag om te strijden wordt

4) De bekoringen dienen eindelijk, om ons grootere verdiensten, eene heerlijker overwinningskroon te verschaffen. Zeer schoon zegt hierover de h. Augustinus: „ons aardsche pelgrimsleven kan de bekoring niet ontberen. Door middel van de

quot;bekorinquot;¹ quot;aan wij voorwaarts op den weg der deugd.... quot;Niemand kan gekroond worden, tenzij hij overwonnen heeft; '„niemand kan zegevieren, tenzij hij gestreden heeft, en niemand „kan strijden, tenzij hij vijanden en aanvechtingen heelt. (Over Ps. 60.) De h. Franciscus van Sales, ons opmerkzaam willende maken op de hemelkroon, welke met elke nieuwe overwinning heerlijker wordt, schrijft: „weest overtuigd, dat iedere overwinning, welke wij op de vijanden onzer zaligheid ^behalen, als een nieuwe edelsteen in de kroon der heerlijkheid,

,,welke God in zijnen hemel ons lieeft voorbehouden, schittereu „zal.quot; ..Zalig (alzoo) de man, die de beproeving doorstaat, „want als hij getrouw zal bevonden zijn, zal hij de kroon des „levens ontvangen, die God aan degenen, die Hem beminnen, „beloofd heeft.quot; ')

Uit dit alles blijkt reeds duidelijk, dat de bekoring op zich zelve geene zonde is; zonde is het echter, zich ligtzinnig aan de bekoring bloot te stellen of er in toe te steininen. En hoe zou het ook zoude kunnen zijn, bekoord te worden, daar, volgens het woord van den Evangelist Mattheüs, (IV: 1—11.) Jesus Christus zelf den Satan toestond. Hem te bekoren, ongetwijfeld opdat wij niet moedeloos zouden worden in de bekoring en van Hem leeren, hoe wij de bekoring moeten overwinnen? Christus werd echter slechts van buiten bekoord; want Hij, de Allerhoogste, kon door geene inwendige ongeregelde neiging bestreden worden. Ook dc Heiligen, die wij op onze altaren vereeren, hadden zeer hevige bekoringen te doorstaan, en waren daarom aan God niet minder welgevallig, ja zij waren juist om de vele overwinningen, door hen in dien strijd behaald, in zijne oogen des te welgevalliger. ²) — Zonde is de bekoring

') Daar de Heiligen liet nut der bekoringen inzagen, gebeurde het nu en dan. dat zij niet eens verlangden er van bevrijd te worden. Vele voorbeelden vinden wij in de levensbeschrijvingen van de Ondvaders in de woestijn. J)e h. Dorotheüs verhaalt van een dier vrome kluizenaars, dat deze, een zijner leerlingen hevig bekoord ziende, door medelijden bewogen werd en hem zeide. God te zullen bidden, indien hij het wenschte, dat Hij hem van die bekoring zou verlossen Daarop gaf deze ten antwoord: „Ik bevind mij, wel is „waar, in een zeer beklagenswaardigen toestand, maar ik zie ook, „dat die mijn vooruitgang in de deugd bevordert; immers ik leg „mij met meer vlijt toe op het gebed, de versterving en de boet-„vaardigheid Om éene zaak verzoek ik u derhalve: bid God, dat „Hij mij verleene de genade van geduld en de kracht om overwin-„naar in den strijd te blijven.quot; — „Mijn zoon,quot; sprak nu de grijsaard, „thans zie ik duidelijk, dat gij waarlijk op den weg der deugd „vooruitgaat; want door een aanhoudenden strijd tegen de bekoringen „wordt de ziel gezuiverd en komt zij eindelijk tot een hoogen graad „van deugd en volmaaktheid.quot; Voor ons bevat dit voorbeeld eene goede les. dat wij namelijk den moed niet mogen verliezen, indien ons gebed om afwending der bekoring niet aanstonds verhoord wordt.

²) De h. Hieronymus schrijfc over zijn strijd tegen de bekoringen: „O hoe dikwijls kwam het mij voor, in deze woeste, door de hitte „der zon verdorde eenzame plaats, als bevond ik mij te midden der „vermakelijkheden van Kome. Ik zat daar eenzaam, het hart vol „bitterheid. Een ruw boetekleed bedekte mijne vermagerde ledematen; „ik weende en zuchtte dag en nacht, en als de slaap mij somwijlen „overmande, was de vochtige grond mijne legerplaats. Jlt;n toch was „ik, die mij zeiven uit vrees voor de hel tot dien kerker veroor-„deeld had, die midden onder schorpioenen en wdde'dieren leefde, „in de gedachten bij de rijen der dansers. Mijn gelaat was door het

dan alleen, als men ze buiten noodzakelijkheid, uit ligtziunig-heid of moedwil opwekt, als men zich onnoodig en met opzet in het gevaar van te zondigen begeeft, vooal wanneer dat gevaar groot is en gemakkelijk ten val brengt. Zonde wordt ook de bekoring, als men in plaats van weerstand te bieden, er in toestemt; als men diensvolgens het kwaad, waartoe de bekoring ons verlokt, inderdaad doet, of het verlangen koestert, het voornemen heeft het te doen, of in zijne gedachte behagen in het kwaad heeft, zooals reeds in het derde deel gezegd is. Wat men te doen en te laten heeft, om in de bekoring niet toe te stemmen, is reeds op verschillende plaatsen van dit werk aangeduid. VHj moeten te dien einde in het algemeen dezelfde middelen aanwenden, welke ter bewaring der kuischheid en ter voorkoining van den herval in de zonde zijn aangegeven. In weinig woorden kunneu wij die herhalen: wij moeten waken en bidden, gc'ijk Christus de Heer zegt: „waakt „en bidt, opdat gij niet in bekoring valt.quot; Want „de geest,quot; voegt Christus er bij, „is wel gewillig, maar het vleesch is „zwak.quot; (Matth. XXVI: 41.) Die vermaning des Heeren moet niet te vergeefs ook tot ons gerigt zijn. Dikwijls toch gebeurt het, dat men zich op zijnen goeden wil verlaat, zonder te bedenken, hoe zwak het vleesch is, en dat men dien ten gevolge de waakzaamheid en het gebed verwaarloost en weldra diep ten val komt. Zoo ging het den Apostelen en vooral Petrus, die in het vertrouwen op zijn vasten, redelijken wil zich zelvcn getrouwer en krachtiger achtte dan alle anderen. Wij mogon alzoo nimmer onbezorgd sluimeren, als hadden wij niets te vreezen, want onze vijand is listig en ons vleesch is zwak. Wij moeten steeds waken, waken over alle neigingen van ons hart, over onze gedachten, voorstellingen en begeerten, waken over onze zintuigen, op onze hoede zijn voor onze inwendige en uitwendige vijanden. Tot die waakzaamheid behoort het vlugten der kwade gelegenheden, de zedigheid en ingetogenheid in het gezellig verkeer, de bescheidenheid der oogen, het dage-lijksch onderzoek van ons geweten, de beoefening der versterving en zelfverloochening. Waakzaamheid is evenwel nog met genoeg om ons voor den val te bewaren: wij moeten ook

„aanhoudend vasten bleek, en mijn binnenste ontbrandde door onbe-„tamelijke begeerten; in mijn uitgeteerd en als reeds gestorven lig-„chaam gloeide nog de vlam der begeerlijklieid met kracht. Daar ik „mij niet wiat te helpen, wierp ik mij aan de voeten van .iesus, „besproeide die met mijne tranen, droogde ze mot mijne haren en „ïocht het wederspannig vleesch, door weken lang te rasten, te be-„teugelen. 1b riep dikwijls geheele dagen en nachten den hemel om „bijstand aan, en hield niet op met bidden en op mijne borst te „kloppen, tot de bekoring overwonnen, de opstand der begeerlijkheden op Gods bevel gestild was.quot;

Hot is eene waarheid van ons h. geloof, dat wij de goddelijke hulp uoodig hebben, om de overwinning op de aanvechtingen van den boozen vijand en de begeerlijkheid des vleesches te behalen. „Al zijn wij,quot; zegt de h. Chrysostomus, (hom. 4. deel. 3) „nog zoo wijs, nog zoo sterk en nog zoo krachtig, „als de goddelijke bijstand ons ontbreekt, dan kunnen wij zelfs „in eene kleine bekoring niet staande blijven.quot; Die hulp der genade moeten wij met allen ootmoed van God vragen. Daarom leerde Christus ons bidden: „leid ons niet in bekoring.quot; „Zoodra „gij eenige bekoring gevoelt,quot; zegt de h. Fr-jnciscus van Sales, „doe dan gelijk de kleine kinderen, die, als zij een stier of „een grooten hond in het veld zien, terstond zich gaan werpen „in de armen van vader of moeder, of minstens tot hen om „bescherming en hulp roepen. Neem uwe toevlugt tot God, „en smeek om zijne erbarming. Dat middel beveelt ook de „Verlosser ons aan, als Hij zegt: „„Bidt, opdat gij uiet in „„bekoring valt.quot;quot; ')

Met het gebed moet gepaard gaan de overweging van do vier uitersten, welke bij uitnemendheid geschikt is, om onzen goeden wil te sterken, verder het aanhooren van Godswoord, het ontvangen der h. Sacramenten, het gebruik van wijwater en andere Sacramentaliën, en vooral het aanroepen der Heiligen, bijzonder der allerheiligste Maagd Maria. — Indien wij deze middelen vlijtig aanwenden, dan mogen wij vast vertrouwen, dat wij de heerlijkste overwinning op alle vijanden van onze zaligheid behalen zullen en eenmaal behooren tot de gelukkige schaar van degenen, tot wie de Heer zegt; „wie overwint, hem zal Ik „geven, met Mij op mijnen troon te zitten , gelijk ook Ik ovcr-„wonnen en met miinen Yader op ziinen troon Mii geplaatst „heb.quot; (Openb. ÏII : 21.)

') „Men vermaant,quot; ze^t de h. Ligorio, „degenen, die door bekoringen gekweld worden, goede voornemens te maken en God te „beloven, dat zij Hem niet meer zullen beleedigen, maar men ver-„zuimt hun te zeggen, dat soms, als zij tot eene of andere zonde „(vooral tot onzuiverheid) bekoord worden, alle goede voornemens „en alle gemaakte beloften maar weinig baten, wanneer men niet „te gelijker tijd God omzijn bijstand bidt. Is de bekoring hevig, dan „moet de ziel zich terstond met grooten ijver den fleer aanbevelen, en „houdt de bekoring niet op, dan moet ook zij niet ophouden. God „om genade te smeeken, opdat zij niet bezwijke, en aldus voortgaan „tot de bekoring ophoudt of minstens zwakker geworden, is. Bij „ondervinding weet men ook, dat de aanroeping van de allerhei-„ligste namen van Jesus en Maria in de bekoringen een krachtig „middel ia, om er niet in toe te stemmen. Velen, die eerst hunne „zonden opregt betreurd hebben, hervallen in het kwaad, omdat zij „verzuimden, in de bekoringen van den boozen vijand terstond tot „God hunne toevlugt te nemen.quot;

God ons behoede voor alle rampen naar de ziel en het ligchaam, bijzonder voor de zonde en de eeuwige verdoemenis. — Kwaad is de tegenstelling van goed. Gelijk nu God het hoogste Goed is, zoo is alles slechts in zooverre goed, als het ons tot God leidt, met God vereenigt, en alles slechts iu zooverre een waarachtig kwaad, als het ons van God afkeert, van Hem, het hoogste Goed, scheidt. Er kan ons derhalve geen grooter kwaad overkomen, dan de dood in de zonde, de eeuwige scheiding van God, de eeuwige verdoemenis. Daarom bidden wij God, dat Hij ons voor dat allerhoogste kwaad, waarmede alle tijdelijke rampen en wederwaardigheden vergeleken , niet eens kwaad te noemen zijn, genadig behoede en beware. Want ofschoon wij in de voorgaande bede gesmeekt hebben om genade, teneinde de bekoringen te overwinnen, gebeurt het, helaas! maar al te vaak, dat wij door onze gebrekkige medewerking met de werkelijk ontvangen genade nogtans in zonden vallen. Wij hebben dus alle reden, om in deze bede opnieuw God te vragen, dat Hij ons door zijne genade van alle zonden beware, en als wij het ongeluk hadden van te zondigen, niet in staat van zonde een plotselingen dood late sterven, maar ons tijd en genade verleene, om onze zonden te beweenen en boetvaardigheid te doen. — Hoewel wij in de zevende bede hoofdzakelijk bidden, dat wij bevrijd mogen blijven van het grootste van alle kwaad , van den oiigelukkigen dood in de zonde en de eeuwige verdoemenis, lag het toch niet in do bedoeling van Christus, dat wij ons uitsluitend daartoe bepalen. Gelijk wij namelijk in do vierde bede ook om datgene bidden, wat wij voor onze tijdelijke welvaart behoeven, bidden wij ook hier om afwending van tijdelijke rampen, vooral van die, welke God als straffen voor onze zonden ons toezendt. Inderdaad leert ons niet alleen de h. Schrift, maar ook het voorbeeld der Heiligen God te bidden, dat Hij den gcesel van zijn toorn en zijne straffende geregtig-licid genadig van ons afwende. De h. Kerk zelve bidt veelvuldig daarom tot God. Zij schrijft te dien einde boetedagen voor, zij reept alle Heiligen om hunne voorspraak aan en smeekt met de geheele gemeente den Allerhoogste, dat Hij zich ge-waardige ons te verlossen niet alleen van alle zonden , vau een haastigen en onvoorzienen dood, van het eeuwig ongeluk, maar ook van bliksem en onweder, van den gcesel van aardbeving, van pest, hongersnood en oorlog.

Al zouden wij ook, alleen door natuurlijke liefde tot ons zelven en den naaste gedreven, om afwending van tijdelijke rampen bidden, er ligt daarin niets ongeregelds, want de christelijke wet verbiedt zulke liefde niet. ') Ongc-

') Eeeds dit is goed en heilzaam, dat menschen, die leefden zonder aau God te denken, in de verdrukking er weder aan denken,

regeld en verwerpelijk zou het echter zijn, als wij niet bereiJ-willig genoeg waren om zulke rampen, zoo lang liet God behaagt, met geduld te dragen, als wij welligt zelfs, tegen de goddelijke Voorzienigheid ons verzettende, morden en klaagden, dat ons gebed onverhoord blijft. Zeer dikwijls toch zijn de tijdelijke rampen heilzame straffen, uitstekende gunstbewijzen des Heeren. Daarom vermaant de Apostel ieder onzer met de leer- en troostrijke woorden: „mijn zoon, acht de tuchtiging „des Heeren niet gering en wordt niet moedeloos, als gij van „Hem bestraft wordt; want de Heer tuchtigt, dien Hij lief „heeft.quot; (ilebr. XII; 5, 6.) Anders moeten wij derhalve bidden om bevrijding van de zonde en de eeuwige verdoemenis, en anders om bevrijding van tijdelijke rampen. Het eerste vragen wij onvoorwaardelijk, hot laatste daarentegen slechts onder voorwaarde, dat het dragen van tijdelijke rampen niet nuttiger zij voor onze zaligheid. In dat geval sluit echter het gebed „verlos ons van den kwadequot; de onvoorwaardelijke bede in zich, dat God ons de genade verleene, om die wederwaardigheden zóó te dragen, dat zij waarlijk tot ons eeuwig geluk verstrekken.

dat God hun helper en Verlosser is, eu zich. gedrongen gevoelen, tot Hem terug te keeron, Hem om bescherming en bijstand aan te roepen. — Eene der verschrikkelijkste aardbevingen, waarvan de geschiedenis der wereld melding maakt, had plaats onder de regering van Theodoams den Jongere, in het jaar 4Ji7, te Constantinopel. Op den 24.3'en Januarij van dat jaar, op een zondagmorgen, koorde men aldaar eensklaps een geheel ongewoon geraas, alsof er ontelbare wagens voortrolden. De inwoners herkenden daarin de voorboden van eene op handen zijnde aardbeving en vloden ijlings uit de stad. Die niet konden gaan, werden gedragen, de zieken in hunne bedden, de kinderen in hunne wiegen. In minder dan een uur waren alle kerken, alle paleizen, huizen en straten van de stad geheel ledig. Nu volgde onder het gekraak der instortende gebouwen de eerste schudding. De grondvesten der aarde schenen te wankelen. De oude en nieuwe muren van Constantinopel, twee-en-viji'tig torens, eene menigte kerken en paleizen en het grootste deel der huizen, benevens alle openbare gedenkteekenen, zuilen en standbeelden stortten ineen. Het duurde verscheiddne dagen eer do bevende aarde weder rustig werd. De keizer, zijn hot', de senaat en al het volk bragten die angstvolle dagen onder luide gebedeu op het veld door. Heel de omstreek van Constantinopel geleek op een ongehoord grooten tempel, waarin elk treurend en moedeloos hart het altaar was, waarop de smeekende zijn ieven en lot, alsmede dat der zijnen, den Almagtige ten ofi'er aanbood. Het zonderlingste was, dat allen, die het bidden reeds lang verleerd of tot dusverre daarmede gespot hadden, nu eensklaps van de kracht des gebeds overtuigd schenen, cn alle upottornijen vergetende, uit de diepte van hun angstig gemoed, evenals anderen, God om erbarming smeekten. — God spaarde toen het leven der inwoners; geen enkele kwam bij die schrikkelijke aardbeving om 't leven. (Stolberg lieligions Gesch. XVI. bladz. 470.)

^ ij besluiten het gebed des Heercn met het woord „Amen,quot; om daardoor ons vurig verlangen en ons vertrouwen uit te drukken, door God verhoord te worden. Het woord „Amen'' dient in het algemeen tot bekrachtiging eener uitspraak of bede. (Zie deel II.) Christus gebruikte het dikwerf om zijne rede te bevestigen, er bijzonderen nadruk aan te geven. Zoo was zijne allerbeslissendste verzekering; „Amen, amen, Ik zeg u,quot; hetgeen zooveel beleekeut als „in waarheidquot; of, „waarlijk, waarlijk, Ik zeg u.quot; Hier, aan het slot van het Onze Vader, dient het tor bekrachtiging onzer beden en beteekent: het geschiede; gelijk wij gebeden hebben, moge het geschieden. Zoo lezen wij ook aan het slot van Psalm 105: „Hoog geprezen „zij do Heer, de God van Israël, van eeuwigheid tot eeuwig-„heid, en al het volk antwoordde: Amen, amen!quot; Dit slotwoord is alzoo de uitdrukking van ons verlangen naar verhooring en van onze vaste hoop, dat de hcmelsche Vader de beden en wenschcn, welke wij Hem in naam en volgens de aanwijzing van zijn eongeboren Zoon voorgedragen hebben, om diens verdiensten genadig zal verhooren.

\\ ij gevoelen ons vooral tot godsvrucht gestemd, als wij de gebeden herhalen, welke door Gods groote dienaars, door een h. Augustinus, een h. Bernardus, een Thomas van Aquine on anderen gemaakt en veelvuldig gebeden werden. Tot welk een ijver en innige godsvrucht moeten wij ons dan niet opgewekt gevoelen, als wij het Onze-Vader bidden, dat niet een dienaar, niet een vriend, maar de Zoon Gods, de mensch-geworden God zelf, gemaakt en ons aanbevolen heeft! Waar kan men eene hoogere wijding, heiligheid en overvloediger zalving van den h. Geest verwachten, dan in dit waarlijk godde-lijke gebed? En toch, hoe vaak bidt men het OnzeVader gedachteloos, zonder de minste aandacht, alleen uit gewoonte! Hoe dikwijls bidt men het in den huiselijken kring of zelfs in de kerk met zoo weinig eerbied, dat men daardoor zelfs andersdenkenden tot ergernis verstrekt! Vanwaar nu dat betreurenswaardig verschijnsel, die schromelijke oneerbiedigheid ? De voornaamste oorzaak daarvan is gewis, dat men niet dikwijls en niet levendig genoeg zich voor den geest brengt, wie de Leeraar van dat gebed is, en dat men zich geene moeite geeft, den zin er van goed te begrijpen; men hangt aan de schaal zonder tot de kern door te dringen, die in zoetheid alles overtreft. Nemen wij ons ernstig voor, in 't vervolg het gebed des Heeren met de verschuldigde

aandacht cn godsvrucht te verrigten, opdat het voor ons eene rijke bron van goddelijken zegen en homelschen troost worde.

Wij volgen op die wijze het voorbeeld na van degenen, die eene of andere gunst van den koning willen afsraeekeii. Heze toch zijn gew oon, nadat zij den vorst hun verzoek mondeling of schriftelijk hebben voorgesteld, de zaak verder aan een gunsteling of vertrouweling van den koning aan te bevelen, opdat deze bij zijn hoogen beschermer hunne aangelegenheid bepleite en de verhooring hunner bede bewerke. Eveneens doen wij. Nadat wij namelijk in het Onze-Vader den Allerhoogste onze beden hebben voorgedragen, bevelen we die der verhevene Moeder van God, de Koningin van hemel en aarde, aan, vast overtuigd, dat zij, de Moeder der barmhartigheid, die voor zich zelve genade heeft gevonden bij God, ook voor ons genade en verhooring vinden zal. Vandaar het overoude en algeraeeno gebruik der Kerk om bij het gebed des Heeren ook een gebed tot onze koningin en moeder Maria te voegen. Pius IX drukt zich in een zijner brieven, ¹) waarin hij de geloovigen vermaant, ijverig te bidden, dat de h. Kerk Gods, van alle rampen bevrijd, de vurig gewenschte rust moge genieten, aldus uit: „Opdat de goede God zijn oor des fe eerder tot ons gebed „neige en onze wenscheu vervulle, laten wij immer de aller-„heiligste Moeder des Heeren en onbevlekte Maagd Maria als „onze voorspreekster bij Hem aanroepen. Zij is toch onze „allerzoetste Moeder, middelares en voorspreekster, onze vaste „hoop en ons grootste vertrouwen; met hare voorspraak bij „God is niets te vergelijken in kracht en voortreffelijkheid.quot;

1) Een lofgebed, dat aldus luidt: „Wees gegroet, Maria, „vol van genade! De Heer is met u! Gezegend zijt gij boven „alle vrouwen! En gezegend is de vrucht uws ligchaams, Jesus;quot;

2) een itneelcgeled, hetwelk luidt: „Heilige Maria, Moeder Gods» bid voor ons, zondaren, nu en in liet uur van onzen dood¹ ,'.\men.quot; — Ue woorden; „wees gegroet, gij vol van genade! ï)e Heer is met u !quot; sprak de Aartsengel Gabriël tot de aller-heilisste Maagd, toen hij op bevel van den Allerhoogste haar stil woonvertrek binnentrad en haar de verhevene boodschap bragt, dat zij Moeder Gods zou worden. De woorden: „Geregend zijt gij boven alle vrouwen/' zijn zoowel van denzelfdeu Aartsengel als van de h. Elisabeth; maar de daaropvolgende: „Gezegend is de vrucht uws ligchaams/' heeft alléén Elisabeth tot Maria gesproken. Toen Maria van den Engel vernomen had, dat hare nicht Elisabeth een zoon zou baren en reeds in hare zesde maand was, ging zij ijlings over het gebergte, om haar geluk te wenschen en liefdediensten aan te bieden. Zoodra Maria bij Elisabeth kwam, erkende deze door goddelijke ingeving het geheim der menschwording en riep vervuld van den h. Geest met luider stemme hare hoogbevoorregte verwante toe: „Gezegend zijt gij boven alle vrouwen en ge-„zegend is de vrucht uws ligchaams! En vanwaar geschiedt „mij dit, dat de Moeder mijns Heeren tot mij komt'?quot; (Luc. ï: 42, 43.) — Gelijk het Onze-Vader boven alle gebeden eerwaardig is, omdat het uit den goddelijken mond van onzen Heer en Heiland is voortgekomen, moeten wij ook dit lofgebed tot Maria bijzonder in eere houden, daar het bestaat uit woorden, die gedeeltelijk door een Engel op last van God, gedeeltelijk door de moeder van den quot;Voorlooper van Christus op goddelijke ingeving het eerst gesproken, gedeeltelijk door de Kerk als bede er bijgevoegd zijn, zooals wij later zullen zien.

Het woord: „wees gegroet,quot; heet in de latijnsche taal Ave, weshalve de groetenis des Engels dikwerf ook het A'-e genoemd wordt. Oorspronkelijk stamt Ave evenals de naam Eva uit het hebreeuwsch, waar het zooveel beteekent als „leef,quot; „gij zult „leven.quot; *) Het was vroeger eene soort van eerbiedige begroeting, gelijk wij ook nu nog den koning bij zijn plegtigen intogt in eene stad huldigend toeroepen: „leve de Koning 1quot; — Eat deze wijze van groeten niet enkel als een teeken van vertrouwde vriendschap, maar tevens van bijzondere achting en vereering beschouwd moet worden, kan men reeds daaruit besluiten, dat Judas, de verrader, zich tegenover zijn goddelijken Meester er van bediende, en de Joden voor den Heiland, als hunnen Koning, spottend de knie buigende, hetzelfde deden. Zoo was dan ook de groet van den Aartsengel Gabriël

Zie Allioli in de aanmerkingen op Luc. I. Vossius Elymolog. linguae latinae. Hucé Diction, de JPhilologie sacrce. Anderen leiden Ave af van Let indo-germaansche of van het eolische dialckt,

een teeken van eerbiedige hulde, welke de afgezant des Aller-hoogsten aan zijne toekomstige meesteres, de hoog gezegende Maagd, te Nazareth bragt. Welk eene eer voor Maria, de hulde van den hemelvorst te ontvangen, en welk eene les voor ons om Maria, de Koningin des hemels, steeds met den diepsten eerbied te begroeten! Gelijk wij, om de gezegende vrucht van haar ligchaam nader aan te duiden, er don naam Jesns bijvoegen, zoo voegen wij ook bij de groetenis van den Engel den naam Maria: Maria, na den naam van Jesus, de schoonste, eerbiedwaardigste, heiligste, vcrhevenste, de liefelijkste naam voor de Engelen , de meest geduchte voor de geesten der duisternis. De hebreeuwsche naam Maria beteekent, volgens de verklaring van den h. Hieronymus en andere h. Vaders, ster der zee, en de Kerk zelve begint den schooiien hymnus, welke op de feestdagen ter eere der maagdelijke Moeder Gods gezongen wordt, met de woorden: „wees ge-„groet, o stene der zee 1quot; En teregt wordt Maria met een gesternte vergeleken. „Zij is voor onszegt de h. Bernardus, „die heldere, schitterende ster, welke boven de groote, uitgestrekte zee dezer wereld opgaat, stralen schietende van „vcrdiens'en, lichtend door voorbeelden vau deugd.quot; Gelijk de zeevaarder na het woeden van een nachtelijken storm, welke hem van zijnen weg afgebragt en naar eene onbekende streek heen geworpen heeft, de plotselinge verschijning van een bekend gesternte met vreugde begroet, daar hij nu weêr in staat is, den gang van zijn schip te regelen of door het zien der bekende sier zich voor gevaren kan hoeden; even vriendelijk schijnt boven ons, die de zee dezes levens bevaren en niet zelden van de juiste rigting naar ons vaderland afgaan, die blijde ster en voert ons veilig de haven binnen. Met regt vermaant derhalve de h. Bernardus: „O gij, die u bewust zijt, „dat gij op den stroom dezer wereld meer door stormen wordt „rondgeslingerd, dan gij op aarde wandelt, wendt uwe oogen „van dat schitterend gesternte niet af, als gij door de golven „niet wilt verslonden worden. Verheffen zich de stormen der „bekoring, stoot gij op klippen van rampen, zie op naar die „ster, roep Maria! Als toom of hebzucht of de lust des „vleesehes tegen het scheepje van uw hart aandringen, zie op „naar Maria! Als gij door de grootte uwer misdrijven ver-„ontrust, door de hatelijkheid van uw geweten beschaamd, „door de gestrengheid van het oordeel verschrikt, in den af-„grond van vertwijfeling dreigt neêr te storten, denk aan „Maria! In gevaren, in angst en nood denk aan Maria, „^ooit verdwijne die naam van uwe lippen, nimmer uit uw „hart. En wilt gij de vrucht harer voorspraak erlangen, wijk „dan nimmer af van de voorbeelden u door haar gegeven,quot;

Waarom hidden wij tot Maria: „Gij zijt vol van genade, de Heer is met u! Gij zijt gezegend'¹'' enz.?

T. Wij bidden tot Maria: _Ygij zijt vol van genadequot; om lat Maria 1) reeds vóór hare geboorte met genade vervuld was, 2) steeds de genade vermeerderd en 3) den oorsprong van alle genade gebaard heeft.

1) Terwijl wij allen, als kinderen van een zondigen stamvader, reeds vóór onze geboorte met de zonde behebt zijn, was Maria door het voorregt der onbevlekte ontvangenis van alle vlek der zonde vrij: hare ziel was zuiver en met de heilig-makende genade versierd, uit de hand des Scheppers voortgekomen en zonder de geringste vermindering dier reinheid en heiligheid met haar allerzuiverst ligchaam, de toekomstige woonplaats van den menschgeworden God, vereenigd. Maria was echter op het oogenblik harer ontvangenis niet alleen in de genade, maar ook vol van genade, wijl God haar tot de hoogste waardigheid, tot de waardigheid van Moeder van zijn eengeboren Zoon, bestemd en derhalve ook met de aan eene zoo verhevene bestemming beantwoordende volheid van genade en gaven des h. Geestes verrijkt had. Wij mogen alzoo als eene vrome, door uitstekende Godgeleerden uitgedrukte mecning aannemen, dat de maat der genade, welke de heilige Maagd toen verkregen heeft, grooter geweest is dan die, welke elke Engel en zalige thans in de glorie bezit. De h. Laurentius Juslinianus (over de geboorte van Maria) geeft de reden daarvan aan, zeggende: het eeuwige Woord heeft Maria in het eerste oogenblik van haar bestaan als zijne toekomstige Moeder meer bemind , dan eenige Engel of eenig mensch door Hem bemind wordt; de mate van genade nu komt naauwkeurig overeen met de maat der liefde; bijgevolg. — 2) Als Maria reeds bij hare komst in het leven vol van genade was, welken overvloed van genade moet zij dan niet aan het einde haars levens bereikt hebben? „De weg des regtvaardigen is als een stralend licht; „het komt en wast tot den vollen dag.quot; (Spreuk IV; 18.) Deze woorden van den h. Geest worden bewaarheid in het leven van eiken regtvaardige, maar vooral in het leven van degene, die door de h. Kerk „spiegel der geregtigheidquot; genoemd wordt. De eeuwige Vader, die Maria reeds bij hare ontvangenis met genaden overladen heeft, hield in het vervolg niet op, de schatten zijner goedheid en welwillendheid over haar uit te storten, om haar tot eene waardige woonplaats van zijnen Zoon voor te bereiden. En welk een overvloed van genade verkreeg zij niet, toen de h. Geest haar overschaduwde en de goddelijke Zoon, die zelf de oneindige volheid van genade is, in haren zuiveren schoot nederdaalde)' Wie is ia staat te berekenen, welke rijk-

dom van liemelsche gaven haar toestro •.rade, toen zij, de Koningin der Martelaars, aan den voet van het kruis stond en haren veelgeliefden Zoon voor ons heil ten offer bragt , of op den dag, dat de h. Geest in de gedaante van vurige tongen over de jeugdige Kerk en over haar, de Moeder en Koningin dier Kerk, zijne hemelsche volheid van genade uitstortte? Bovendien kwamen hier nog bij die vele genaden, welke zij door hare aanhoudende, ijverige, ja volmaakte medewerking verdiende en elk oogenblik vermeerderde. Daarom noemden de h. Vaders den schat van genade, welken de Moeder Gods bezat, een onmetelijken, onbegrijpelijken; daarom zegt de h. Bonaventura: „gelijk in de zee allo wateren zich vergaderen , zoo vereenigen „zich in Maria alle genadendaarom roept do groote vereerder van Maria, Andreas van Creta, met geestdrift uit: „o „Heilige, o boven alle Heiligen Heilige, o heiligste schat van „alle heiligheid.quot; — 3) Doch niet voor zich zelve alleen, ook voor ons is Maria vol van genade, wijl zij den oorsprong der genade, Jesus Christus, in wien allo schatten der genade verborgen zijn, voor ons gebaard en ten beste gegeven heeft. „Met welke gevoelens van godsvrucht moeten wij dan Maria „niet eeren,'' zegt de h. Bernardus, „daar de Allerhoogste de „volheid van alle goed in Maria heeft neergelegd, en wij bijge-„volg weten, dat zoo er eenige hoop, eenige genade, eenig „heil voor ons bestaat, deze van haar ons toevloeit?quot; En op eene andere plaats zegt dezelfde h. Kerkleeraar: „van hare „volheid ontvangen allen; de gevangenen verlossing, ') de

') De h. Vineentins van Paulo pjeraakte, korten tijd nadat hij tot Priester gewijd was, op reis zijnde, in handen van zeeroovers, die liem ale gevangene naar Tunis bragten. Daar werd hij op de openbare markt te koop aangeboden, als een lastdier onderzocht en verkocht Vineentins had aehtereenvolgeus verscheidene meesters, tot hij eindelijk het eigendom werd van een afvallige, die diep in het land woonde. Aan vlugt of redding was hier volstrekt niet te denken. Niettemin wendde zich de dienaar Gods, die van kindsbeen af eene groote devotie tot Maria koesterde, met een onbeperkt vertrouwen tot haar, de hulp der Christenen. Zijn gebed bleef niet onverhoord. Maria, niet tevreden met haren dienaar uit de gevangenis te bevrijden, wilde hem nog het genoegen verschaffen, zijnen heer aan de onvergelijkelijk wreedere slavernij des duivels te onttrekken. De zaak droeg zich aldus toe. Eene van de vrouwen van den renegaat, eene Turkin, ging dagelijks naar het veld, waar Vineentins moest graven, om zich uit nieuwsgierigheid met hem te onderhonden. Bij een dier gesprekken vroeg zij hem, een loflied op zijnen God te zingen. Toen kwamen hem de w^roorden van den h Zanger in de gedachte: „Hoe zullen wij zingen in het vreemde land,quot; en hij begon het begin van Psalm 133: „Aan den vloed van Babyion „zaten wij en weenden, als wij aan Sion dachten; wij hadden de „harpen aan de wilgen opgehangen.quot; Bij dit gezang voegde hij roet alle hartelijkheid het „Salve Begina.quot; Dearin vond nu Vineentins aanleiding, om de Turkin over Maria, de Moeder Gods, en over

de geheimen der verlossing te spreken. De vrouw hoorde hem met de meeste belangstelling aan, en des avonds zeide zij tot haren man, dat hij een groot kwaad gedaan had, met zijne godsdienst vaarwel te zeggen, waarvan de Frank (zoo noemde zij Vincentius) haar heerlijke dingen verteld had. Zij wist zelve niet, wat met haar gebeurd was, maar terwijl deze zijnen God had geloofd, was het baar zoo wel om het hart geworden, dat zij het moeijelijk zoo in Mabo-meds paradijs vinden zou. Dat gesprek ontstak een heilzamen prikkel in het hart van den afvallige. Beeds den volgenden dag zeide hij aan Vincentius, dat hij slechts naar eene gunstige gelegenheid uitzag, om naar Frankrijk over te stoken. Eerst na tien maanden hield hij woord; hij begaf zich met Vincentius naar het strand, waar zij beiden eeu klein vaartuig bestegen. Na eene hoogst gevaarlijke reize kwamen zij behouden op de fransche kust aan. Terstond begaven zij zich naar Avignon, waar de renegaat, van harte bekeerd, tot groote stichting der geloovigen weder in de gemeenschap der Heiligen werd opgenomen.

') Wie er aan twijfelt, dat zieken door Maria genezing erlangen, begeve zich naar een pelgrimsoord, bezoeke de kerken en heiligdommen, door de dankbaarheid der geloovigen ter eere van Maria, „het behoud der kranken,quot; opgerigt; hij bezie en telle, als hij kan, de daar ten toon gestelde of opgehangen geschenken en gedenktee-keneu van genezingen. die door het gebed bij haar beeld verkregen werden. En hoe vele wonderbare genezingen werkt Maria uit op het gebed van hare kinderen, zonder dat ergens eeu gedenkteekeu het vermeldt? — In een klein stadje, zoo verhaalt een eerbiedwaardig Priester als oogiretuige, leefde eene bejaarde moeder met hare reeds volwassen dochter. Zij hadden een sober bestaan van haren handenarbeid, waren zeer vroom, en beminden en vereerden teeder de Moeder Gods. De oude moeder werd gevaarlijk ziek. Wijl men geloofde, dat zij sterven zoude, werd zij voorzien met de heilige Sacramenten, en daar hare zwakte toenam, en reeds de teekenen van den naderenden dood zich lieten zien, riep men den Priester en goede vrienden bij haar; ieder verwachtte den dood. De dochter was ontroostbaar over het naderend einde van hare dierbare moeder. Vol vertrouwen op de magt der allerheiligste Maagd, verliet zij het sterfbed van hare moeder en begaf zich met eene goede vriendin naar eene benedenkamer, waar zij zich nederwierp voor een Mariabeeld en met vurig smeeken de magtige Koningin om hulp vroeg. „Ach, Moeder Gods,quot; spvak zij, „zie ik ben geheel „hulpeloos, laat mij toch mijne moeder nog zes jaren.quot; Deze bede herhaalde zij met weemoed en groot vertrouwen wel honderdmaal.— En zie, terwijl zij zoo bad, meldde haar iemand, dat de ziekte harer moeder eene betere wending had genomen. Werkelijk vond zij haar aanmerkelijk verligt en vernam zelfs uit haren mond, dat zij de hoop koesterde, weldra weder gezond te worden, wat ook na korten tijd geschiedde. Opdat men nu zou weten, dat Maria de kranken geneest, leefde zij juist nog zes jaren; intusschen werd de dochter in een klooster opgenomen en gelukkig verzorgd. i,Ott. Marieublüthen.)

²) De h. Franciscus van Sales had zich reeds van zijne vroegste jeugd aan de dienst der allerzaligste Maagd toegewijd. Overtuigd dat de onbesmette reinheid des ligchaams en der ziel een haar hoogst welgevallig offer is, had hij te Parijs, waar hij zich op de studie toelegde, de belofte van eeuwige zuiverheid afgelegd. Om de ge-

„geving, ') de regtvaardigen genade, de Engelen vreugde, „de h. Drievuldigheid eere en verheerlijking.quot;

trouwheid van zijnen dienaar te beproeven, liet God toe, dat hem eene zware, zeer pijnlijke bekoring overkwam. Hij viel in troostelooze geeBtesdorheid en bange zwaarmoedigheid; onophoudelijk vervolgde hom de verschrikkelijke gedachte, dat God, wien hij zoo van harte beminde, hem verworpen had. Deze gruwzame voorstelling bragt hem in een betreurenswaardigen toestand; hij weende dag en nacht tranen van droefheid en zielsangst. Door die bekoring bestormd en heen en weder gedreven, gaat hij naar de kerk, werpt zich ter aarde neder voor het beeld der Moeder Gods en bezweert haar onder tranen, dat zij voor hem de genade verwerve, van tenminste nog in dit leven God uit geheel zijn hart te beminnen. Naauwelijks had hij zijn gebed voleind, of de bekoring week, en blijdschap, vreugde en rust keerden in zijne ziel weder. (Uit de levensgeschiedenis des H.)

') In het midden van Parijs ligt de parochie van „Onze Lieve Vrouw „van Overwinning,quot; welke ongeveer 27,000 zielen telt. Toen aldaar allo gevoel voor de godsdienst verdwenen scheen, het gebruik der Sacramenten bijna vergeten was, het ongeloof en de zedeloosheid geene grenzen kenden, nam de vrome en ijverige pastoor het besluit, ouder de aanroeping en bescherming van het onbevlekte hart van Maria, eene broederschap tot bekeering van de zondaren op te rigten. Op den derden zondag van den Advent, den llⁿ December 1836, kondigde hij met dit doel eene godsdienstoefening aan, te houden des avonds ten zeven ure. Het bezoek was zoo talrijk, dat het al zijne verwachtingen overtrof. Eene voordragt over het doel der zamen-komst ging diep in het harte. Bij het einde van het bidden dei-Litanie van Lorette herhaalde de getroffen menigte uit eigen beweging tot drie malen toe de woorden: „Gij toevlugt der zondaren, „bid voor ons!quot; „Ik lag,quot; zoo schrijft de waardige pastoor zelf, „bij dezon uitroep van berouw voor het allerheiligste Sacrament op „de knieën, mijn hart klopte van vreugde. Ik verhief mijne oogen „vol tranen tot de beeltenis van Maria en waagde haar te zeggen: „o mijne lieve Moeder! Gij hoort de bede van liefde en vertrouwen. „Gij zult ze redden, deze arme zondaars, die tot u hunne toevlugt „nemen. O Maria, voldoe aan dit vaste vertrouwen, en geef mij „daarvan een teeken door de bekeering van den heer K..., morgen „wil ik mij in uwen naam tot hem begeven quot; — K... was de laatst overgebleven minister van Lodewijk XVI. Hij beroemde er zich openlijk op, een ongeloovige te zijn, en had zich van zijne jeugd af zeer weinig om godsdienst bekommerd. Sedert eenige maanden lag hij ziek ter neder. Tienmaal had zich de pastoor bij hem laten aanmelden en tienmaal was hij afgewezen. Maandag, den 12'^lequot; December liet zich de pastoor opnieuw bij hem aandienen. Dezen keer wordt hij toegelaten; de zieke vraagt den heiligen zegen en legt nog bij hetzelfde bezoek eene rouwmoedige biecht af. — Nu volgde de eene wonderbare bekeering de andere Op den 22° Januarij van het volgende jaar werd de vrome broederschap met de goedkeuring van den Aartsbisschop verrijkt, en weldra toonde zich eene opvallende verandering in den zedelijken toestand der parochie. De parochiekerk, die vroeger zelfs op de hoogste feestdagen als verlaten stond, werd nu op werkdagen druk bezocht, en terwijl er in het jaar 1835 naauwelijks 700 communiën werden uitgereikt, was in het jaar 183.S het getal meer dan 12.000. De vruchten der genade waren zoo op-

IT. Wij bidden tot Maria: „De Heer is met wijl God op eene geheel bijzondere wijze met de heilige Maagd is, weshalve zij te regt de uitverkoren Dochter van den hemelschen Vader, de waarachtige Moeder van God den Zoon en de allec-üuiversfe Bruid van den h. Geest wordt genoemd. ')

Deze woorden bevatten niet enkel een zegenwensch, zij hebben niet den zin: de hulpe, de bescherming van God moge met u zijn; zij bevatten de bepaalde uitspraak, dat de Heer werkelijk met Maria is, en staan met de onmiddellijk voorafgaande woorden in het naauwste verband. Het is, alsof de Engel zeide: „gij zijt vol van genade, want de Heer is met „u.quot; — .,Wat wonder,quot; roept derhalve de h. Bernardus uit, „wat wonder, dat Maria vol was van genade, daar de Heer „met haar was?quot; En inderdaad was God de Heer met Maria op eene geheel bijzondere, geheel uitstekende wijze, ,,God de „Vader was met haar,quot; zegt de h. Bonaventura, (Spec. Mariae. 8.) „als met zijne edelste dochter; God de Zoon was met haar, ,.als met zijne waardigste Moeder; God de h. Geest was met „haar, als met zijne reinste bruid.quot; Maria trad namelijk door v^de waardigheid van het moederschap van Christus, het mensch-geworden Woord, in eene zoo naauwe verwantschap met den drieëenigen God, gelijk geen ander schepsel bereiken kon. In een zekeren, meer uitgestrekten zin, kan ook wel de ziel van eiken regtvaardige dochter van den hemelschen Vader, bruid van den h Geest, ja zelfs moeder van God den Zoon genoemd worden. Zoo spreekt de Allerhoogste door den mond van den Psalmist; (Ps. XLIV: 11.) „Hoor, dochter, zie en neig uw „oor;quot; en bij Oseas: (TI: 9.) „Ik verloof u aan Mij voor

vallend en menigvuldig, dat men zich gedrongen gevoelde, de hierop betrekking hebbende annalen uit te geren. Deze gebeurtenissen bewogen den heiligen Vader Gregorius XVI in het jaar 1838, de broederschap tot bekeering der zondaren tot eene aartsbroederschap, onder den titel van het heiligste en onbevlekte hart van Maria, te verhefi'en en ze met rijke aflaten te begiftigen. Van dezen tijd af heeft zij zich in alle deelen van de katholieke wereld uitgebreid, en breidt zich nog uit tot op den huldigen dag met onberekenbare zegeningen.

') Ala de godvruchtige jongeling Joannes Berehmans op den avond vóór zijn sterven door een medebroeder gevraagd werd, wat hij uit eigen ondervinding als het zekerste en krachtigste middel bevonden had, om tot de geestelijke volmaaktheid te geraken, gaf hij ten antwoord: „De liefde en godsvrucht tot Maria'' — In zijne nagelaten geschriften vond men de volgende aanroeping: „Gij zijt mijne „beschermster en patrones, om tot heiligheid te komen; Gij zijt „mijne Moeder, o Maagd Maria.quot; — Hij was gewoon te zeggen; „als „ik Maria bemin, dan ben ik verzekerd van mijn heil en van mijne „volharding in mijne Orde; ik zal van God verkrijgen kunnen, wat „ik slechts wil, en zoo nagenoeg almagtig zijn.quot; (Uit zijne levens-gesch. van P. Cesari.)

„eeuwig.quot; En Jesus Christus zegt: „wie den wil mijns Vaders „doet, die in den hemel is, deze is mijn broeder, zuster en „jMoeamp;r.quot; (Matth. XII: 50.) Dat wil zeggen volgens de uitlegging van den li. Augustinus: „Elke vrome ziel, die den „wil van den hemelschen Yader volbrengt, is moeder van „Christus, daar zij door hare vruchtbare liefde bewerkt, dat „Christus ook in anderen geboren en gevormd wordt.quot; Doch Maria, aan wie voorzeker als de reinste en heiligste, de naam van dochter, bruid en moeder Gods ook in dezen zin boven alle andere schepselen toekomt, Maria verdient dien in een nog veel hoogeren en meer eigenlijken zin. Want het zooeven besproken dochter-, bruid- en moederschap Gods heeft zijnen grond enkel en alleen in de genade, waardoor God de ziel als kind aanneemt, zich door de heilige liefde met haar verlooft en haar in staat stelt, door woord en voorbeeld Christus in andereu voort te brengen. Daarom kan die verhouding tot God slechts oneigenlijk en in een meer uitgestrekten zin verwantschap met God genoemd worden; ook bestaat die verwantschap slechts zoo lang, als de ziel in de genade Gods verblijft, kan derhalve weder ontbonden en wel voor eeuwig ontbonden worden. Anders is echter het geval met die hoogere verhouding van Maria tot den drieëenigen God, met die nadere, haar geheel eigenaardige verwantschap. Deze ontsproot namelijk daaruit, dat Maria in den waren eu eigenlijken zin Moeder van God den Zoon werd, toen Hij in haren maagdelijken schoot het vleesch aannam. En gelijk de band, welke de menschelijke en goddelijke natuur in Christus vereenigt, een eeuwige en onverbreekbare is, zoo is ook de band der verwantschap, welke Maria met den Zoon van God vereenigt, een eeuwige en onoplosbare band. Op die verwantschap met God den Zoon is ook gegrond de eigenaardige verhouding van Maria tot God den Vader, welke daarin bestaat, dat Maria Denzelfden in den tijd heeft gebaard, dieu God de Vader vau eeuwigheid heeft voort-gebragt. Voor die verwantschap hebben wij eigenlijk geen naam, daar zij eenig is in hare soort en met geene aardsche verwantschap eenigzins kan vergeleken worden. Wij duiden die evenwel aan als dochterschap en noemen daarom Maria de uitverkorene, veel beminde, hoog begunstigde dochter van den hemelschen Vader. Maria, ten laatste, trad door haar maagdelijk moederschap in eene geheel bijzondere verwantschappelijke verhouding tot God den h. Geest. Haar komt de heerlijke naam toe van Iruid van den h. Geest, niet alleen, omdat zij door zijne genade geheiligd, door de h. liefde met Hem verloofd is, maar dewijl, naar de uitspraak des Engels, „hetgeen in haar ge-„boren ia, van den h. Geest is.quot; (Matth. I: 20.)

spreken wij uit, dat Maria de gelukzaligste is van alle vrouwen, die ooit geweest zijn; 1) omdat zij vóór allen tot maagdelijke Moeder van den Godmensch werd uitverkoren ; 2) omdat de eerste vrouw der wereld den vloek, maar Maria het heil aan-gebragt heeft. De uitdrukking gezegend beteekent zooveel als °hooggeprezen„door Gods rijken zegen gelukkig.quot;^„Gezegend „zij Hij, die daar komt in den naam des Heeren,quot; riepen de scharen des volks den Heiland toe, als Hij in Jerusalem zijn plegtigen intogt deed. (Matth. XXT: 9.) Zij wilden daarmede zeggen: hooggeprezen, met geluk en zegen vervuld zij dc Messias, die op last en in de kracht van God tot ons komt. Hoewel Maria niet alleen de gelukkigste van haar geslacht, maar in het algemeen de gelukzaligste van alle zuivere schepselen in den hemel en op aarde is, noemen wij haar toch naar het voorbeeld van den Engel en van de h. Elisabeth de ge-zegendste loven alle vrouwen, wijl wij haar hier vooral als vrouw, in hare eigenschap van maagdelijke moeder beschouwen. Maria is in waarheid eene onuitsprekelijk gelukzalige moeder, ^ zoowel ten aanzien der waardigheid, waartoe God haar verheven, Y alsook ten aanzien van \ti heil, dat zij ons verworven heeft. — 1) Maria: Moeder Goih /' Waarlijk eene waardigheid, welke in verhevenheid slechts door die van God zeiven overtroffen wordt! „Eene grootere wereld, een grooteren hemel had God „gewis kunnen scheppen, maar nimmer eene grootere Moeder, ,quot;dan de Moeder Gods is.quot; (Bonaventura 1. c. 10.) Gelijk de Godheid zelve, zoo overtreft ook de waardigheid van het goddelijk moederschap alles, wat wij daarvan kunnen denken en uitspreken. — Maria: Moeder en Maagd tegelijk! Als de verhevenste en glorierijkste aller moeders is zij ook de reinste, ongeschonden Maagd, de Koningin der maagden. „O waarlijk „gezegende Maagd,quot; roept de h. Petrus Chrysologus uit, „die „het sieraad der maagdelijkheid en tevens de waardigheid van quot;het moederschap bezit!quot; En wie zou Maria niet zalig prijzen, als hij bij zich zeiven overweegt, dat het haar vergund was, onder haar maagdelijk hart Hem te dragen, „die met drie vingeren den aardbol draagt;quot; (Is. XL: 12.) „Hem te voeden, „die alles, wat leeft en zich beweegt, voedsel geeft ten regten quot;tijde quot; met hare kuische lippen dengene te kussen, voor wien de Seraphs hun gelaat bedekken ? — 2) Doch niet alleen om hare dubbele waardigheid, als Moeder van God en Maagd,^ noemen wij Maria de gelukzaligste van haar geslacht, maar ook, omdat het haar gegeven was, door hare tusschenkomst ons en de geheele wereld het heil aan te brengen. Toen Judith na de overwinning op den geduchten Holofernes in de stad Bethulië terugkeerde, ging Ozias, de vorst des volks, haar te gemoet en sprak: „gezegend zijt gij, dochter, door den Heer,

„den hoogsten God, boven alle vrouwen der aarde.quot; (Jud. XIII: 23.) In hoeveel hoogere mate verdient Maria dien lof. Judith heeft slechts het volk van Israël gered, Maria het gansche menschdom ; Judith heeft een vijand overwonnen, die slechts met tijdelijke gevangenschap en den dood bedreigde, Maria een vijand, die de menschen in onontbindbare banden gevangen hield en in den afgrond des eeuwigen verderfs medesleepte. Maria toch is de aan onze stamouders in het *5 paradijs beloofde vrouw, die den kop van de slang verpletten zou; zij heeft haren Zooi) het ligchaam gegeven, waarin Hij door den dood aan het kruis het groote verlossingswerk vol-bragt heeft. Vandaar dat ook de h. Vaders gewoon zijn, Maria * met Eva te vergelijken, terwijl zij het groote onderscheid tus-schen deze en gene moeder doen uitkomen. In Eva, zeggen zij, had geheel het menschelijk geslacht eene moeder, maar ten dood; ook in Maria heeft het eene moeder, maar ten eeuwigen leven; gelijk Eva voor allen eene bron des verderfs was, zoo is Maria voor allen dc oorzaak des heils. „Eene „vrouw,quot; zegt do h. Augustinus, „reikte ons het vergif toe, „eene vrouw ook bood het heilmiddel aan. De mensch viel „door eene vrouw, en door eene vrouw werd hij weder op-„gerigt; door eene vrouw kwam de dood, en door eene vrouw „het leven.quot; (Serm. 51. N⁰. 3. en 232. n⁰. 2.)

IV. Wij voegen er bij: „gezegend is de vrucht uws ligchaams, „Jesusquot; om aan te duiden, dat de vereering van Maria onaf- gt;: scheidelijk is van de vereering van Jesus, en dat wij de Moeder loven ter wille van den Zoon. Nooit scheidt de Kerk de vereering der allerheiligste Maagd van de vereeriug van haren goddelijken Zoon Jesus Christus. Ja, terwijl zij de goddelijke Moeder in hoogere mate dau eenigen Heilige hare eer-biedige hulde biedt, heeft zij toch tot laatste doel de verheerlijking van God, die Maria, door haar de waardigheid van Moeder Gods te verleenen, boven alle zaligen verheven heeft. Naar het voorbeeld van de h. Elisabeth zijn wij derhalve « gewoon bij de woorden: „gij zijt gezegend boven alle vrouwenquot; te voegen: „en gezegend is de vrucht uws ligchaams, Jesus,quot; d. i. allen lof waardig is Jesus Christus, wien gij als maagdelijke Moeder aan de wereld geschonken hebt. Deze woorden bevatten den eigenlijken grond van den lof, welken wij Maria _sgeven. Het is als zeiden wij: en waarom zouden wij u, o Maria, niet zalig prijzen, u, die het onuitsprekelijke geluk gehad hebt. Moeder te zijn van Hem, wien lof, eer, kracht en heerlijkheid toekomt in alle eeuwigheid? Waarom zouden wij u niet zalig prijzen, daar u, als Moeder van God den Zoon, de volheid van alle genaden en de hoogste van alle waardigheden is ten deel gevallen?

Het zou overbodig zijn, hier nog verder aan te toonen, dat het goddelijk moederschap de bron is van alle genaden en eerbetuigingen van Maria, daar dit in het voorgaande punt genoegzaam gedaan is. Wij willen hier nog slechts met een enkel woord er op wijzen, hoe onbillijk en onverstandig het verwijt X is, hetwelk onze andersdenkende broeders niet moede worden te herhalen, het verwijt namelijk, dat wij door onze vereering van Maria te kort doen aan de eer van God; dat wij minstens de gepaste mate van vereering overschrijden, daar wij Maria met te groote geestdrift loven, haar te heerlijke eeretitels geven, hare feesten te plegtig vieren , tot hare gedachtenis te veel ge-denkteekenen en kerken oprigten, naar hare heiligdommen met te grooten ijver gaan en die te godvruchtig bezoeken. Hoe zou echter onze vereering van Maria te kort kunnen doen aan de eer, welke wij God verschuldigd zijn, daar wij Maria immers slechts om God vereeren? En hoe zouden wij de regte maat kunnen te buiten gaan, daar zij als Moeder Gods onvergelijkelijk hooger eer verdient, dan wij nietige kinderen van Eva bij magte zijn haar te bewijzen? ')

') De h. Andreas Corsini werd door zijne vrome ouders, nog vóór hij het daglicht aanschouwde, aan God en aan Gods heilige Moeder toegewijd. In den nacht vóór zijne geboorte droomde zijne moeder Pellegrina, dat zij een wolf ter wereld had gebragt, die naar eene kerk heenliep en daar in een lam veranderd werd. Dit opvallend droomgezigt prentte zich diep in haar hart, en als na verloop van tijd Andreas ongehoorzaam, trotsch en wederspannig werd, zweefde het altijd levendig voor haar oog. Op zekeren dag riepen de diep bedroefde ouders hunnen zoon bij zich, om hem ernstige vermaningen over zijn wild en ongepast gedrag te geven. Andreas weigerde met trotsctie gebaren, de ouderlijke vermaning op te volgen, en in zijn toorn sprak hij erge schimpwoorden uit. Onder bittere tranen zeide nu Pellegrina tot hem: „Ja, mijn zoon, gij zijt werkelijk die „wolf, welken ik in den droom gezien heb.quot; Andreas, door deze woorden getroffen, antwoordde haar: „Wat zegt gij, moeder, ben „ik dan een wolf?quot; Hu deelde Pellegrina hem den droom mede, welken zij eens had gehad, en verhaalde, dat zij hem reeds vóór zijne geboorte der heilige Maagd had toegewijd, en hij haar aldus naauw toebehoorde. Deze ontdekking trof het hart van den jongeling. Hij kon den ganschen nacht niet slapen; de gedachte, dat hij aan de Moeder Gods toebehoorde, liet hem geen oog digt doen. „Maagdelijke Moeder!quot; riep hij dikwijls uit, „wijl ik de uwe ben, „zoo wil ik ook dag en nacht U grootmoedig dienen; bid toch uwen „lieven Zoon, dat Hij mij de zonden mijner jeugd genadig vergeve.quot; Bij het aanbreken van den dag begaf hij zich naar de kerk der Karmelieten, wierp zich terstond onder het storten van heete tranen voor het beeld van onze lieve Vrouw neder, en wijdde zich met geheel zijn hart aan de dienst van Maria toe. Hierop trad hij in het klooster der Karmelieten, waar hij door een engelachtig en heilig leven den droom zijner moeder bevestigde.^ Hij stierf als Bisschop van J^iesoli en werd door Paus ürbanus VIII onder het getal der Heiligen geplaatst. (Bolland, 30 Jan.)

gevoegd: „Heilige Maria, Moeder Gods! bid voor ons, „zondaren, nu en in het uur van onzen dood. Amen?quot;

1) De Kerk heeft dc woorden: „UoiJige Maria, Moeder „Godsquot; er bijgevoegd, opdat wij daardoor voor heel de wereld zouden belijden, dat Maria waarlijk Moeder Gods is. Hoewel namelijk die geloofswaarheid reeds in de voorgaande woorden: „gezegend is de vrucht uws ligchaams, Jesus,quot; vervat is, wil toch de Kerk, dat wij telkens, wanneer wij het Wees gegroet bidden, de belijdenis daarvan vormelijk uitspreken. Hare bedoeling is daarbij, niet alleen Maria door den hoogsten, geheel onvergelijkelijken eeretitel van Moeder Gods te verheerlijken, maar ook de leer van het moederschap Gods, hetwelk door sommige ketters allerhardnekkigst werd bestreden en heden nog door de ongeloovigen bestreden wordt, steeds opnieuw te / bevestigen en te bekrachtigen. (Zie verder deel II) — Ook. ligt er in de herinnering aan de waardigheid van het goddelijk quot; moederschap eene bijzondere opwekking, om ons vertrouwen op Maria te stellen. „Immers daar Maria de Moeder Gods is,quot; zegt de h. Bernardus, „ontbreekt het haar noch aan dc magt „noch aan den wiL om ons te helpen.quot; Het ontbreekt haar niet aan magt: want als God, volgens het getuigenis der h. Schrift, den wil doet van degenen, die Hem vreezen, hoeveel

te meer en te liever zal Hij den wil van zijne allerheiligste en innig beminde Moeder doen ? De Heer wilde aan Maria op aarde onderdanig zijn; het lijdt derhalve geen twijfel, dat Hij ook in den hemel gaarne hare wenschen zal vervullen, opdat allen, de magt harer voorspraak ondervindende, met den Zoon ook de Moeder eeren, die waarlijk alle eer waardig is. Ook aan den wil om ons te helpen, ontbreekt het Maria niet. Van welk een liefdegloed voor ons moet niet het hart doordrongen zijn van haar, die in haren reinen schoot den God gedragen heeft, die ons met eeuwige liefde bemind heeft? Moet zij niet het vurigste verlangen koesteren naar het eeuwig geluk van al degenen, voor wie zij haren Zoon aan het kruis zag hangen en den wreedsten dood sterven?

2) De woorden: „bid voor ons, zondaren, nu en in het uur „van onzen doodquot; heeft de Kerk er bij gevoegd, opdat wij de allerheiligste Maagd om hulp in alle aangelegenheden en vooral om hulp in het sterfuur dikwijls zouden aanroepen, — Maria

— Nu, Christen, ook gij behoort Maria toe, ook gij zijt liaar door Christus aan het kruis toegewijd, opdat gij haar kind en zij uwe Moeder wezen zoude, Mogt toch de gedachte aan uwe verhevene Moeder u steeds begeleiden en u bewegen overal en ten allen tijde zoo te handelen, als het een kind van Maria betaamt!

7\ is niet alleen Moeder van God, maar ook Moeder der men-schen, niet alleen Moeder van Christus, maar ook onze Moeder. Zij is onze Moeder, wijl zij de Moeder is van Hem, die zich gewaardigt, ons zijne broeders te noemen, en door den Apostel „de eerstgeborene onder vele broedersquot; genoemd wordt. (Bom. VIII: 29.) Zij is onze Moeder, wijl zij Dengene ter wereld gebragt heeft, door wien wij het leven der genade verkregen hebben; gelijk al/,00 het kind aan zijne ligchamelijke moeder het ligchamelijke leven dankt, zoo danken wij aan Maria dat hoogere, bovennatuurlijke leven, in zooverre wij den oorsprong er van aan haar danken. Maria is verder onze Moeder vooral, omdat Jesus, haar goddelijke Zoon, aan het kruis haar ons y, tot Moeder gegeven heeft, als Hij tot Joannes zeide: „zie, „uwe Moeder!'' (Joan. XIX; 27.) Want, zeggen de h. Vaders en uitleggers va?! de Schriftuur, door den h. Joannes worden hier alle geloovigen voorgesteld, en Jesus heeft in den persoon van dezen Apostel aan alle geloovigen Maria tot Moeder gegeven. Maria is eindelijk onze Moeder geworden, toen zij, aan den voet van het kruis haren eengeboren Zoon uit liefde tot ons den Allerhoogste opofferende, tot ons heil medegewerkt en ons aldus onder naamlooze smarten voor God en den hemel gebaard heeft. „Maria,quot; zegt de h. Augustinus, (de sancta virginit. n. 6.) „is in alle waarheid de Moeder der geloovigen, „wijl zij door hare liefde tot aller wedergeboorte heeft mede-„gewerkt.quot; — „Met groote smart heeft zij, onder het kruis „staande, ons gebaard,quot; zegt een vrome en geleerde tijdgenoot van den h. Bernardus, de abt Rupertus, (Comment, over Joan, d. 13.) „daarom is zij ons aller Moeder.quot; Ieder onzer heeft alzoo het regt, met den h. Anselmus uit te roepen: „O zalig „vertrouwen, o zekere toevlugt, de Moeder Gods is ook mijne y „Moeder!quot; ') — Ja, Maria is onze Moeder en wel eene moeder

') Het komt, helaas! nog altijd voor, dat de Protestanten in de vereering van Maria door de katholieke Kerk eene aanbidding willen zien, hoewel ieder katholiek schoolkind in staat is hen hieromtrent beter te onderrigten. „Hoe het met deze „„aanbiddingquot;quot; gelegen „is, daarvan heb ik mij eenmaal te Berlijn op eene praktisehe wijze „overtuigd.quot; Zoo schrijft de heer Laake, vroeger protestantsch predikant te Jb'ehrbellin, in een kerkelijk blad, waarin hij ook zijn terugkeer in den schoot der katholieke Kerk mededeelt. „Toen ik nog „Protestant was,quot; gaat hij voort, „ging ik eens in denMonbijontnin „bij de Domkerk wandelen en knoopte met eenige kinderen, die „daar speelden, een gesprek aan. Aan een klein acht- of negenjarig „meisje, dat onder het heen- en wedergaan aan mijne zijde bleef, „vroeg ik waar zij ter school ging, en, toen ik bevond dat zij katho-„Hek was, begon ik haar te ondervragen en liet haar het „Ik geloof „in God den Vader,quot; de tien geboden, het „Onze Vaderquot; en het „Wees gegroetquot; opzeggen. Eindelijk bleef ik, nadat ons gesprek .,een weinig gednnrd had, voor het kind staan, zag het ernstig aan

vol van liefde, goedheid en erbarming. Zij treedt als magtige voorspreekster voor den troon van haren goddelijken Zoon, opdat Hij ons, arme zondaars, genadig zij en de welverdiende straffen zijner strenge geregtigheid van ons afwende. Daarom nemen wij in allen nood, in alle belangrijke zaken, ingevaren \ des ligchaams en der ziel, vooral in hevige beHaiingen, onze toevlugt quot;tot Maria, de beste en liefderijkste aller Moeders. Bid, zoo smeeken wij, bid voor ons, zondaren, nu, terwijl zoovele vijanden onzer zaligheid ons bedreigen, zoovele rampen ons hart ter neêr slaan, maar bid inzonderheid in dat laatste uur, dat over het lot der eeuwigheid beslist, als de hel ons zaï omsingelen en met verdubbelde woede aangrijpen, om onze van de aarde scheidende ziel in het verderf te storten, odan, liefderijkste Moeder, bid dan voor ons, wees onze voorspraak bij onzen goddelijken Eegter, uwen lieven Zoon; spreid den beschermenden mantel uwer moederlijke liefde over ons uit en help ons, uwe kinderen, opdat wij overwinnen en de onverwelkbare kroon behalen ! — Ons vertrouwen op de alvermogende voorspraak van Maria zal nimmer beschaamd gemaakt worden; want nooit is het gehoord, dat God iemand verlaten heeft, die tot Maria zijne toevlugt nam en met ware godsvrucht hare ' voorbede inriep. Daarom aarzelt de h. Bernardus niet te zeggen: „Hij zwijge van uwe barmhartigheid, o zalige Maagd, die „meent, dat hij, in zijne belangen u aanroepende, door u zonder „hulp gelaten werd.quot; (Over de hemelvaart van Maria.) i)

„en zeide om haar te beproeven: „„Gij Katholieken handelt toch „„slecht, daar gij zooveel tot Maria bidt, en daardoor afgoderij „„pleegt. De goede God zal teregt op u vergramd zijn!quot;quot; „Het „kleine meisje ziet mij met groote oogen aan, begint terstond te „weenen en zegt: „„Ach! wat wilt gij? Wij aanbidden Maria „„volstrekt niet, maar zij bidt bij God voor ons.quot;quot;

') Te Eome leefde een adellijk jongeling, die zich op zijne reis door vreemde landen eene schandelijke gewoonte had eigen gemaakt; zoo diep was zij bij hem ingeworteld, dat het hem onmogelijk scheen haar af te leggen. Niettegenstaande zijne reeds meermalen herhaalde biechten en alle door zijnen biechtvader, den beroemden pater Wie. Zucchi, voorgeschreven middelen, kwam hij toch altijd met dezelfde zonden in den biechtstoel. De vrome pater was hierover zeer ter neergeslagen en kwam eindelijk op de gedachte zijn biechtkind geheel aan de heilige Maagd over te geven. Hij sprak hem aldus aan: „Mijn zoon, ik leg u geene andere penitentie op, „dan dat gij de heilige Maagd tot uwe meesteres en moeder kiest „en eiken morgen na het bidden van het „Wees gegroetquot; aldus spreekt: „O mijne meesteres, o mijne moeder! ik offer mij geheel „aan u op en ik wijd u mijne oogen, mijne ooren, mijne tong, „mijn hart en mij zeiven geheel en al; wijl ik alzoo de uwe ben, „o goede Moeder ! bewaar mij, bescherm mij als uw bezit en eigen-„dom.quot;quot; De jongeling volgde dezen raad. Toen hij na verloop van vier jaren, die hij elders had doorgebngt, weder te Eome kwam

Waarom bidden loij, als des morgens, des middags en des avonds de „Tingel des Heer enquot; geluid wordt?

1) Om God voor de mejischwording vau Christus te danken; 2) om de allerheiligste Maagd te eeren en ons in hare bescherming aan te bevelen. — De menschwording van den Zoon Gods is de grootste weldaad, welke de Allerhoogste ons in zijne oneindige goedheid en barmhartigheid bewezen heeft, daar wij als kinderen van een schuldigen stamvader zonder de menschwording reddeloos verloren waren. Ja, zij is de bron van alle weldaden te onzer eeuwige zaligheid, daar al het goede, hetwelk uit het bittere lijden en sterven van Jesus Christus, uit zijne glorierijke verrijzenis en hemelvaart, alsmede uit de door Hem ingestelde genademiddelen ons toevloeit, in het geheim der menschwording zijn oorsprong heeft. Teneinde nu die onvergelijkelijke weldaad, dat genadevol geheim der goddelijke liefde en barmhartigheid steeds indachtig te zijn, en nooit te vergeten den Allerhoogste onze verschuldigde dankbaarheid te betoonen, heeft de Kerk niet alleen verscheidene op de menschwording des Heeren betrekking hebbende feesten ingesteld, en bepaald, dat in den regel aan het einde der h. Mis het Evangelie van den h. Joannes over de eeuwige en tijdelijke geboorte van den Zoon Gods gelezen zal worden, maar zij noodigt ook hare kinderen driemaal daags door het luiden der klokken uit, dat heilige geheim met een dankbaar hart te overwegen, terwijl zij door de gebeden, welke wij daarbij moeten verrigten, ons er aan herinnert, hoe de Engel dat geheim aan de allerheiligste Maagd boodschapte, hoe deze hare toestemming gaf, en hoe de Zoon Gods in haren maagdelijken schoot mensch werd. Het is tevens de bedoeling der Kerk, dat wij door driemaal de groetenis van den Engel te herhalen, Maria vereeren en ons in hare magtige bescherming, welke

en aan pater Zucehi zijn geweten openbaarde, kon deze zich over de gelukkige verandering van zijn voormalig biechtkind niet genoeg verwonderen. Op de vraag, hoe hij tot zulk eene algeheele levensverbetering was gekomen, antwoordde de jongeling met vreugde: „De voor vier jaar voorgeschreven toewijding aan Gods heilige „Moeder, die ik op uwen raad getrouw heb uitgevoerd, heeft alles „bewerkt. Zoo dikwijls ik Maria, mijne Moeder, heb aangeroepen, „heb ik telkenmale duidelijk bespeurd, dat ik tegen de bekoring „gesterkt en voor den val behoed werd.quot; P. Zucchi spoorde later in eene predikatie het geheele volk tot deze oefening aan, en velen getuigden, door haar in de bekoringen tegen de deugd van zuiverheid krachtige hulp gevonden te hebben. Pius IX heeft tot bevordering van deze zoo heilzame devotie aflaten verleend, welke bij Mourell, bl. 130 aangeteekend staan.

wij elk uur zoo zeer behoeven, minstens op de hoofdtijden van den dag aanbevelen. ')

Ofschoon de Kerk den vurigen wensch koestert, dat ai hare kinderen de „Engel des Heerenquot; dagelijks driemaal bidden, wilde zij evenwel ons daartoe niet door een bijzonder gebod verpligten. Zij verwacht echter van onzen ijver, van onze liefde en dankbaarheid jegens God, van onze kinderlijke godsvrucht tot Maria, alsmede van ons verlangen naar hulp en genade, dat wij vrijwillig en gaarne haar moederlijk verlangen zullen vervullen. Om die reden stelt, zij zich tevreden, met ons daartoe uit te noodigen en op te wekken, gelijk uit de besluiten van verschillende Synoden blijkt. Ook heeft Paus Benedictüs XIII in het jaar 1724, ter bevordering van dat vroom gebruik, voor elke maal, dal men bij het luiden der klok de voorgeschreven gebeden verrigt, een allaat van honderd dagen verleend. Om dien te verdienen, moeten de gebeden knielend gedaan worden, uitgenomen op de zondagen, op de zaturdag-avonden en gedurende geheel den Paaschtijd, wanneer men in plaats van de groetenis des Engels do antiphoon: „Verheug u, „o Koningin des homrlsquot; (Regina coeli) met het daarbij be-hoorende vers, responsorie en gebed verrigt. Evenwel kunnen

') Aangaande den lijd, dat dit vroom gebruik is ingevoerd, zijn de meeningen verschillend. Zeer waarschijnlijk is bet, gelijk zoovele andere gebruiken, langzamerhand ontstaan. In bet jaar 1318 bekrachtigde Paus Joannes XXII het in de orde der Franciscanen en in eenige kerken van Frankrijk reeds aangenomen gebruik, om bij het luiden der klok op feestavonden driemaal het „Wees gegroetquot; te bidden, en aan degenen, die dit knielend zouden doen, verleende hij een aflaat van tien dagen. W eldra werd in verschillende streken, te Breslau, Mainz, Keulen, enz. door de Bisschoppen dier plaatsen geboden, om ook bij zonneopgang te luiden, en het volk vermaand, alsdan eenige malen het „Onze Vaderquot; en het „Wees gegroetquot; te bidden, waaraan zij een aflaat van 80 tot 40 dagen verbonden. Paus Calixtus III schreef eindelijk in het jaar 1456 ook het luideu op den middag voor en verleende een aflaat van drie jaren en drie quadragenen aan allen, die daarbij driemaal het „Onze Vaderquot; en het „Wees gegroetquot; zouden bidden voor de christenkampvechtera in den oorlog tegen de Turken. Zoo ontstohd het gebruik van driemaal op den dag de klok te luiden en te bidden, op den morgen, den middag en den avond. In het jaar 1472 had men in Frankrijk van koning Lodewijk XI eene bijzondere vergunning gevraagd, om het gebruik van dit klokluiden driemaal per dag algemeen iu te voeren. Het thans vooral gebruikelijk gebed schijnt eerst later algemeen te zijn geworden. Oe Synode van Straatsburg (1549) schrijft niet de gebeden voor, welke wij thans verrigten, doch stemt evenwel volkomen overeen met do meening, waarmede wrj tegenwoordig dit gebed opdragen. Zij merkt namelijk op, dat de Kerk dit luiden heeft ingesteld, om bij de geloovigen het aandenken aan de menseh-wording, de verlossing en de magtige voorspraak der Moeder Gods te bewaren.

degenen, die deze antiphoon niet van buiten kennen, voortgaan met de groetenis van den Engei te bidden, zonder daarom den aflaat te verliezen. Wie eene maand lang minstens eenmaal daags, 's morgens, ^Js middags of 's avonds die groetenis herhaalt, kan, na gebiecht en gecommuniceerd te hebben en na de gewone gebeden voor het heil der Kerk, een vollen aflaat verdienen. — Het is een beklagenswaardig verschijnsel, dat tegenwoordig in vele streken, vooral in de steden, de vermaning der Kerk om driemaal daags dat schoone gebed te verrigten, zoo weinig door velen barer kinderen nagekomen, ja geheel over het hoofd gezien wordt, dat sommigen zich zelfs schameü, bij die gelegenheid te doen, wat den katholieken Christen betaamt. Als de Muzelman van den toren zijner moskee de aanmaning tot het gebed verneemt, en hij hoort die niet slechts drie- maar vijfmaal daags, dan legt hij zijnen arbeid ter zijde, werpt zich zelfs op de straat en openbare pleinen ter aarde neder en rekent het zich tot eer, den Allerhoogste de schatting zijner aanbidding te mogen brengen, en de Katholiek schaamt zich soms in den kring van zijne familie zijn werk, zijn gesprek een oogenblik te staken om dit verheven gebed te bidden. Welk eene beschamende tegenstelling!

Het is eene zeer nuttige en gemakkelijke wijze om zoowel inwendig als mondeling te bidden, welke in de dertiende eeuw door den h. Dominicus ingevoerd, door de Kerk goedgekeurd en sedert dien tijd door haar gebruikt en aanbevolen werd. De geheele rozenkrans bestaat uit vijftien tientjes (namelijk een Onze Vader, tien malen het Wees gegroet en daarna: „eere „zij den Vader,quot; enz.) en bij elk tientje overdenkt men een geheim van onze verlossing. Gewoonlijk bidt men niet den geheelen rozenkrans in eens, maar slechts het derde gedeelte, vijf tientjes. Zulk een gedeelte van den geheelen rozenkrans noemt men eveneens rozenkrans of ook rozenhoedje, en daarbij kunnen overwogen worden de blijde, de droevige of de glorierijke geheimen onzer verlossing. Bij het begin van eiken rozenkrans bidt men het „Ik geloof in God den Vaderquot; met driemaal het „Wees gegroetquot; als eene inleiding. Het gebruik om het gebed des Heeren te herhalen en de herhalingen aan steentjes of koralen af te tellen, vinden wij reeds bij de Vaders in de woestijn. Zoo verhaalt Palladius, een schrijver uit de vierde eeuw, van den abt Paulus, dat deze dagelijks driehonderd maal het Onze Vader bad, en om zich in het getal niet te vergissen, na elk Onze Vader een van de driehonderd steentjes, welke hij in zijn schoot gelegd had, op den grond

liet vallen, Later maakte men te dien einde parelen, edel-steenen, ook kogeltjes van metaal, hout of gebrande aarde aan snoeren, wellce Pater-nosters genoemd werden en met onze rozenkransen veel overeenkomst hadden. Toen de li. Columba begraven werd, droeg zij aan haren hals zulk een snoer van zilveren koralen, aan welker einde een kruisje was. (Binterim Denkwürdigk. VIT, d. T. bladz. 118). — Het rozenkransgebed, zooals het thans in de geheele christenwereld verrigt wordt, heeft de h. Dominicus in het begin der dertiende eeuw ingevoerd. Die groote dienaar Gods en ijverige vereerder van Maria had namelijk van den h. Stoel in last gekregen, de dwalingen der Albigensers, die toeu in het zuiden van Frankrijk groote verwoestingen aanrigtten, met allen nadruk te bestrijden. Overtuigd, dat zonder de hulp van boven al zijne pogingen vruchteloos zouden zijn, nam Dominicus tot Maria, de Koningin des hemels, zijne toevlugt en riep haar mot grooten ijver om hulp aan. Volgens eene vrome overlevering leerde toen de heilige Maagd zelve hem het rozenkransgebed en maande hem aan, het als een uitstekend verdedigingsmiddel tegen dwaling en zonde aan het volk te verkondigen. Dominicus gehoorzaamde en zag terstond zijn ijver met het zegenrijkste gevolg bekroond. De rozenkrans werd al spoedig door het christen volk gaarne gebeden. — Met. goedkeuring van den h. Stoel vormden zich alom broederschappen, die zich bijzonder aau het beoefenen en bevorderen dezer devotie toewijdden. Twee eeuwig gedenkwaardige en wonderbare overwinningen, welke in de jaren 1571 en 1716 op de vijanden van den christelijken naam, de Turken, behaald en met goede redenen hoofdzakelijk aan het gebed dier broederschappen toegeschreven werden, deden de Pausen Gregorius XIII en Clemens XI besluiten , op den eersten zondag van October een bijzonder feest ter gedachtenis aan die overwinningen onder den titel van Maria van overwinning of Maria-rozenkrans in te stellen. Om verder die devotie, waaruit voor de geheele Christenheid onloochenbaar groote zegen voortkwam, met des te meer kracht te bevorderen, verleende de h. Stoel niet alleen aan de leden der het broederschap van don rozenkrans, maar ook aan anderen, die dat gebed ijverig bidden, zeer vele aflaten.

Overwegen wij een en ander, dan zal de rozenkrans zeker in booge mate onzen eerbied verwerven, en wij mogen ons niet verwonderen, dat de Kerk dien niet alleen aan het ongeletterde volk, maar aan allen, ook den geleerden, dringend aanbeveelt. Inderdaad vinden wij vele door deugd en geleerdheid uitmuntende mannen, die dikwijls en met bijzondere voorliefde den rozenkrans baden. De h. Paus Pius V liet, in weerwil zijner vele bezigheden, geen dag voorbijgaan, zonder het rozenkrans-

gebed te verrigten, en de b. Prauciscus van Sales verpligtte zicb zelfs door eene gelofte, den rozenkrans dagelijks te bidden; Carolus Borromeus bad dien openlijk in de kerk voor en schreef het goede, dat in zijn bisdom plaats vond, voor het grootste deel aan de devotie voor den rozenkrans toe. — Doch al beschouwen wij ook slechts den inhoud, dan zal een elk overtuigd zijn, dat de rozenkrans eene zeer nuttige en gemakkelijke wijze van bidden is. Hoe toch zou een gebed niet het hoogste geestelijke nut opleveren, dat bestaat, en zamengesteld is uit de woorden van den goddelijken Verlosser, van den Aartsengel Gabriël, van de h. Elisabeth, verder uit dc door de Apostelen opgestelde geloofsbelijdenis, uit den lof des drieëenigen Gods en uit de door de Kerk geleerde aanroeping van de Moeder des Heeren? En wat zou beter geschikt kunnen zijn, onzen geest nuttig bezig te houden en het hart van liefde te ont-gloeijen , dan de overweging der voornaamste geheimen van het leven, het lijden en de glorie van Jesus Christus, onzen Heiland? — Met regt noemen wij dit schoone gebed rozenkrans, daar het als 't ware uit een krans der schoonste gebeden en overwegingen bestaat, waarin zich de voornaamste geheimenissen onzer h. godsdienst als geurige rozen aan elkander sluiten, en Maria worden aangeboden.

Dat dezelfde groet zoo dikwijls herhaald wordt, mag ons evenmin bevreemden, als dat in Psalm 135 zeven-en-twintig-maal herhaald wordt: „zijne barmhartigheid duurt eeuwig,quot; of dat de zalige geesten, volgens het woord der h. Schrift, dag en nacht, onophoudelijk uitroepen: „heilig, heilig, heilig.quot; Daarenboven heeft Christus zelf in den hof meermalen hetzelfde gebed herhaald, en Hij heeft ons bevolen in het gebed te volharden. Overigens levert juist die zoo veelvuldige herhaling van hetzelfde gebed het groote voordeel op, dat het daarbij gemakkelijker is, zijne aandacht op de geheimen te vestigen, dan zulks bij eene voortdurende afwisseling van gebeden het geval zou zijn, en maakt den rozenkrans zeer geschikt tot een gemeenschappelijk gebed, daar ook degenen, die niet kunnen lezen, in staat zijn, dien mee te bidden. — Mogten wij toch het rozenkransgebed naar waarde schatten, het dagelijks met kinderlijken eenvoud en ware godsvrucht verrigten, talrijke en uitstekende genaden zouden de vrucht dier Maria toegebragte hulde zijn.

Gelijk eenige gebeden der Kerk bij voorkeur tot God den Vader, andere tot God den Zoon, weer andere tot God den h. Geest gerigt zijn, zoo is ook de rozenkrans een gebed, waardoor wij ons vooral en bij voorkeur tot Maria, de Moeder Gods, wenden, om door hare tusschenkomst hulp en genade van den Allerhoogste te verkrijgen. Dat is wel de reden, waarom het Wees gegroet zoo herhaaldelijk gebeden wordt.

Een dergelijk gebed tot Maria is ook de Litanie van Lorette, aldus genoemd naar de kapel van die plaats, waar ze, naar men gelooft, het eerst gebeden werd; daarom zijn in die Litanie de meeste aanroepingen tot Maria gerigt; het „bid voor ons,quot; keert dikwijler terug, dan het op God betrekking hebbende: „ontferm U onzer.quot; De lofprijzingen: „geheimzinnige roos, „toren van David, morgensterquot; enz. zijn beeldsprakige uitdrukkingen van de h. Schrift. Wij passen die met de h. Kerk op de allerheiligste Maagd toe, om beter te begrijpen de heerlijke voorregten, welke haar zijn ten deel gevallen. Wij noemen Maria „spiegel der geregtigheid,quot; wijl in haar zich de Zon der geregtigheid, Jesus Christus, afspiegelt, en zij diens afstraling en getrouwste evenbeeld is. Wij noemen haar „zetel der wijs-„heid,quot; omdat zij Jesus, de menschgeworden Wijsheid, onder haar hart gedragen heeft en daarom door de h. Vaders ook „troon van Grodquot; genoemd wordt. Wij noemen haar met het volste regt „een geestelijk, een eerwaardig, een uitmuntend „vat van godsvrucht,quot; evenals de Apostel Paulus in de h. Schrift een „uitverkoren vat Godsquot; genoemd wordt. Wij begroeten Maria verder als eene „geheimzinnige roos,quot; omdat zij den liefelijksten geur van alle deugden verspreidt; als dien onoverwinnelijken „toren van Davidquot; waarvan in het Hooglied (IV : 21.) sprake is, wijl zij ons tegen de aanvallen van den vijand onzer ziel beschermt, als een „ivoren torenquot; en een „gulden huis,quot; omdat zij door hare maagdelijke zuiverheid en den heerlijken glans harer deugden gelijk is aan een toren van verblindend wit ivoor, en aan een huis van het zuiverste goud, omdat zij de zuivere, schitterende woonplaats van Gods Zoon is geweest. De uitdrukkingen „arke des verbonds,quot; „deur „des hemels,quot; „morgensterquot; herinneren ons, dat Jesus Christus in haren reinen schoot, als in een heiligdom gerust heeft, dat zij ons door hare magtigc voorspraak den hemel opent, en bij hare komst ter wereld, evenals de schitterende morgenster, de opgaande zon, de komst van den Verlosser der wereld aankondigde.

Vereer alzoo, christen lezer, met een kinderlijk vroom gemoed de allerheiligste Maagd, de gezegende Moeder van God en ook uwe Moeder! Eoep haar aan in nood en gevaren met een onbegrensd vertrouwen, en tracht met alle zorg en ijver hare brandende liefde tot God en den naaste , haar onwankelbaar geduld, haren diepen ootmoed, hare volkomene overgeving aan Gods wil, maar vooral hare onbevlekte zuiverheid des harten met Gods bijstand na te volgen. De h. Bonaventura

maant ieder onzer daartoe aan, met de schoone en treffende woorden: „Zoek als een goede en godvruchtige zoon, in alle „opzigten, zooveel gij kunt, aan de Moeder Gods gelijk te worden. Want zoo zult gij u waarlijk als haar zoon gedragen, „en zij zal u als zoodanig ondersteunen; zij zal u alles, wat „gij behoorlijk van haar vraagt, geven, alles, wat u ter zaligheid noodig is, verleenen en eindelijk in de hemelsche glorie „u in de nabijheid van haren troon eene plaats inruimen.quot; ')

') Ben inderdaad kinderlijk vereerder en uitstekend dienaar van Maria was de zalige Hermanns Joseph van de orde der Premon-stratensers. (f 1230.) Zijne levensgeschiedenis behelst eene bijna onafgebroken reeks van buitengewone gunsten, door de glorierijke Moeder Gods verkregen, zoodat de vrome schrijver daarvan, een vriend en ordebroeder, zich genoodzaakt zag God tot getuige to nemen, dat hij slechts de waarheid schrijven wilde en niets zou verhalen, waarvan hij geene volkomen zekerheid had. Wij willen bier slechts twee gebeurtenissen uit de kinderjaren van Hermanns Joseph aanvoeren, gebeurtenissen, die zeer geschikt zijn, ons van den eenen kant de godsvrucht van het vrome kind tot Maria en van den anderen kant de teedere zorg van de h. Moeder Gods voor haren dienaar levendig voor oogen te stellen. Hermanns Joseph aanschouwde te Keulen a/d Hijn het daglicht. Zijne rijke en aanzienlijke ouders geraakten spoedig na zijne geboorte door groote verliezen in drukkende armoede, en hij moest derhalve van kindsbeen af de droevige gevolgen daarvan ondervinden. Zes jaren oud werd Hermanns in de school gebragt. Hij leerde met groot gemak, stak echter bijzonder door vroomheid boven al zijne medescholieren uit. Terwijl deze zich met spelen vermaakten, bezocht hij de Mariakerk in het Kapitool, plaatste zich daar voor het beeld der Moeder Gods met het kind Jesus, en onderhield zich vol heiligen eenvoud nu met het beeld der Moeder, dan met dat des Zoons. En wanneer hij toevalligerwijze een stukje brood of een appel in de hand had, dan bood hij het nu eens Maria, dan weder het kind Jesus aan. Op zekeren dag, dat de godvruchtige knaap weder voor

fenoemde beeltenis stond en Maria met bijzondere vurigheid en inderlijken eenvoud bad, den aangeboden appel niet te versmaden, strekte het beeld werkelijk de hand uit en nam het kleine geschenk vriendelijk aan. — Als Hermanns Joseph een anderen keer bij strenge winterkoude barrevoets voor het beeld van zijne hemelsche Moeder verscheen, riep deze hem toe: „Waarom gaat gij barrevoets bij „zulk eene strenge koude!''quot; De knaap antwoordde: „Ik heb geene „schoenen.quot; Maria kende den huiselijken nood van de ouders des lievelings en sprak hem dus toe: „Ga naar gindschen steen (zij „wees eenen aan met haren wijsvinger) neem dien op, en gij zult „er vier denaren vinden, koop n voor dat geld schoenen. Hermanns gehoorzaamde terstond, vond werkelijk het beloofde geld en keerde blijde tot zijne hemelsche weldoenster terug. Deze zeide hem nu: „Zoo dikwijls gij in het het vervolg eenige zaak noodig hebt, ga „dan naar de aangewezen plaats, en gij zult eiken keer het noodigc „geld vinden.quot; „Wie zou,quot; voegt de schrijver zijner levensgeschiedenis er bij. „zoo iets gelooven of schrijven, wanneer nietenoemde beeltenis stond en Maria met bijzondere vurigheid en inderlijken eenvoud bad, den aangeboden appel niet te versmaden, strekte het beeld werkelijk de hand uit en nam het kleine geschenk vriendelijk aan. — Als Hermanns Joseph een anderen keer bij strenge winterkoude barrevoets voor het beeld van zijne hemelsche Moeder verscheen, riep deze hem toe: „Waarom gaat gij barrevoets bij „zulk eene strenge koude!''quot; De knaap antwoordde: „Ik heb geene „schoenen.quot; Maria kende den huiselijken nood van de ouders des lievelings en sprak hem dus toe: „Ga naar gindschen steen (zij „wees eenen aan met haren wijsvinger) neem dien op, en gij zult „er vier denaren vinden, koop n voor dat geld schoenen. Hermanns gehoorzaamde terstond, vond werkelijk het beloofde geld en keerde blijde tot zijne hemelsche weldoenster terug. Deze zeide hem nu: „Zoo dikwijls gij in het het vervolg eenige zaak noodig hebt, ga „dan naar de aangewezen plaats, en gij zult eiken keer het noodigc „geld vinden.quot; „Wie zou,quot; voegt de schrijver zijner levensgeschiedenis er bij. „zoo iets gelooven of schrijven, wanneer niet

Over de kerJcelyke gehntihen en ceremoniën in het algeineen en over eenige in het bijzonder.

Bij het gezegde over het gebed kan zeer geschikt iets gevoegd worden over de kerkelijke ceremoniën, waaronder men „zinrijke teekens of handelingen verstaat, welke door de Kerk „tot viering der godsdienst zijn voorgeschreven.quot; Want zij zijn evenals het gebed zelf tot lof en tot verheerlijking van God voorgeschreven, en helpen ons tevens, om ons gemoed tot God en de overweging der goddelijke dingen te verheffen, alsmede om aandachtig te bidden. — quot;Vraagt men, hoe de kerkelijke ceremoniën ons behulpzaam kunnen zijn, om ons hart tot God en goddelijke dingen te verheffen, dan luidt het antwoord van den Katechismus: „zij zijn ons daartoe behulpzaam, l) dewijl „zij de kracht der geheimen, bij welker viering zij aangewend „worden, voor oogen stellen, en 2) met grootere eerbiedigheid „voltrokken worden.quot;

Er is eene spraak of mededeeling van gedachten door woorden, en eene door zinrijke teekenen of handelingen. Horatius, een romeinsch dichter en diep beschouwer der menschelijke natuur, maakt de opmerking, dat de beelden door het orgaan des ge-hoors opgenomen den geest minder diep indringen, dan die, welke de geest door middel van het oog waarneemt. En inderdaad, geene mondelinge beschrijving van de majesteit en grootheid van God kan zulk een diepen indruk op ons maken als de aanschouwing van den nachtelijken hemel met het tooisel van millioenen sterren, of van de zon, de koningin des dags, die in haren majestueuzen loop stroomen van warmte en licht over het aardrijk uitgiet. De kerkelijke ceremoniën nu zijn eene voor het oog waarneembare spraak, die den Christen aan de waarheden van het goddelijk geloof herinnert , die hem de bovenzinnelijke geheimen door zinnelijke voorstellingen aanschouwelijk maakt, eene waarlijk krachtige en indrukwekkende spraak zoowel voor het verstand, alsook bijzonder voor het gemoed; zij zijn eene spraak, die meer dan alle andere ge-

„Hermanus zelf het ons weinige dagen voor zijnen dood verzekerd „hadpquot; (Bolland. 7 April.) — Nog ten huldigen dage ziet men in de Mariakerk op het itapitool aan een pUaar een eeuwenoud Moeder-Goda-beeld met liet kind Jesus en op zijde den kleinen Hermanns Joseph, een appel toereikend, en dikwijls knielen vrome oudera voor deze lieftallige groep neder, om hunne kinderen aan de bescherming van Maria en de voorbede van den zaligen Hermanui Joseph aan te bevelen.

schikt is, om de levendigste gevoelens van godsvrucht op te wekken en de op het wereldsche en zondige afdwalende gedachten tot het heilige en goddelijke terug te roepen. Wat toch kan bijv. de geloovigen levendiger aan de leer van de erfzonde en hare rampzalige gevolgen herinneren, dan de ceremoniën van het Doopsel? Welke woorden kunnen duidelijker en met meer nadruk hem de vergankelijkheid van al het aardsche verkondigen, dan het bestrooijen van het hoofd met asch ? Wat kan het geheim der verlossing beter doen inzien, dan de diep ingrijpende ceremoniën van de goede week ? En wie kan zijn oog vestigen op het Allerheiligste op den troon van het plegtig versierde altaar, door een lichtgloed van brandende kaarsen omgeven, wie de vrome schaar op de knieën zien liggen, onder den zegen op de borst kloppende, zonder in het geloof aan de tegenwoordigheid van Jesus Christus in het h. Sacrament des altaars bevestigd of tot dat geloof opgewekt te worden ?

Niets is ongerijmder dan het verwijt der Protestanten, dat wij Katholieken bij de godsdienst zooveel uiterlijke pracht aanwenden. Is de aanwending van uiterlijke pracht bij bepaalde gelegenheden en hooge feesten niet diep in de menschelijke natuur gegrond F Dient niet de schepter, de troon, de kroon, de diadeem en al de pracht, welke de koningen omgeeft, om het volk aan de majesteit van zijnen vorst te herinneren ? En het ambtskleed der regters, en de lange rijen van beambten, die den toegang tot de geregtszaal bewaken, dient dit alles niet om eerbied voor de wet in te boezemen P Wanneer alzoo iedereen het behoorlijk acht, dat de wereldlijke wetgever en zijne wet met alle ceremoniëele pracht omgeven zij, moet dan de goddelijke Wetgever en zijne wet, moet de godsdienst van dezen voorrang verstoken zijn ? — Tegen de aanklagt, dat de kerkelijke ceremoniën slechts ijdele dingen zijn, neemt God zelf de verdediging op zich. Eeeds in het Oude Verbond schreef Hij den Joden menige ceremonie onder gestrenge straiFen voor, beval Hij, dat men zijn heiligdom met het fijnste goud versieren en de godsdienst met luisterrijke feesten vieren zon. Ook Christus, de Heer, bediende zich, gelijk reeds elders is aangetoond, bij verschillende gelegenheden, als bij de genezing van den doofstomme (Marc. VII.) en van den blindgeborene, (Joan. XI) alsook bij het laatste avondmaal van verscheidene ceremoniën, en Hij was er ver af, het volk te berispen, dat Hem bij zijnen intogt in Jerusalem met het feestelijk Hosanna ontving en palmen en olijftakken op den weg strooide; integendeel Hij nam het volk tegen de afgunst en de berisping der opperpriesters en schriftgeleerden in bescherming. (Matth. XXI: 16.)

Maar, zoo werpt men ons dikwijls tegen, de ware aanbidders moeten God in geest en in waarheid aanbidden. (Joan. IV; 23.) Dat moeten zij inderdaad, en dat doet ook de katholieke Kerk op uitstekende wijze. Want wil men onder „aanbidding in geest en in „waarheidquot; voornamelijk die aanbidding verstaan, welke in de heilige offerdaad ligt, welke Jesua in de plaats van het offer des Ouden Testaments heeft ingesteld, dan is het duidelijk, dat die aanbidding in de katholieke Kerk en slechts in haar te vinden is, daar, gelijk bekend is, de Protestanten het h. Misoffer afgeschaft hebben. Wil

men daarentegen, dat die woorden van Christus slechts beteekenen, dat de ware aanbidding niet in uiterlijke ceremoniën, maar in de gezindheid, ootmoed en hulde van het hart bestaat, ook hierin munt de katholieke Kerk uit. Want, gelijk reedp gezegd is, juist om heilige gedachten en goëde gevoelens in de ziel op te'wekken en te behouden, heeft zij de ceremoniën ingesteld, en niets scherpt zij den geloovigen nadrukkelijker in, dan dat het uiterlijke zonder den inwendigen geest enkel huichelarij is, en dat het vaa geene waarde is de ceremoniën bij te wonen, wanneer men ze niet met gebeden en vrome gevoelens volgt. — Moge ook de zin van eenige dezer plegtigheden niet in al zijne diepte begrepen worden, zij zijn evenwel niet nutteloos, daar zij allereerst eene spraak zijn tot het gemoed, allereerst het gemoed aanspreken, hetwelk dikwijls wordt getroffen en geroerd, ofschoon het verstand zich niet alles helder weet te verklaren. Eeeds menige ongeloovige Leeft door de plegtig-heid der feesten en de verhevenheid onzer ceremoniën zich iu zijn binnenste geroerd gevoeld , zonder dat hij zich daarvan rekenschap wist te geven. — Onze afgedwaalde broeders beroemen zich niet zelden, als hadden zij alleen „de aanbidding in geest en waarheidquot; behouden. Waar is echter het bewijs daarvan? Zij kunnen het toch zelve niet loochenen, dat de katholieke godsdienst zich juist daardoor van de protestantsche in wezen onderscheidt, dat de eerste hoofdzakelijk in de aanbidding, in het offer, de laatste daarentegen in de predikatie bestaat. „De kerk,quot; zoo luidde het nog onlangs onder hen, „is voor ons arm volk geene plaats van aanbidding „meer, maar eene plaats, waar eens in de week de dominé eene „predikatie houdt, die men eigenlijk te huis even goed, ja welligt „nog beter lezen kan.quot; ¹) Herhaalde pogingen, om dien ellendigen toestand te verhelpen, zijn zonder gevolg gebleveu.

Geven de andersdenkenden soms toe, dat de openbare cultus bij hen al te arm en koud is, bij ons daarentegen meer het hart opwekt en verheft, zij meenen toch dat vele gebruiken en ceremoniën der katholieke Kerk verouderd zijn en eene hervorming overeenkomstig den tijd behoeven. — Zeer teregt wordt dit wederlegd door een bekeerling van hooge beschaving: ²) „Mij, den een-„voudigen geloovige, staat het niet vrij de Kerk te beoordeelen. „Welke verwarring zou er niet heerschen, wanneer ieder naar zijn „goeddunken hervormingen mogt invoeren ?quot; Staat het zelfs een beschaafden en goed onderwezen Katholiek niet vrij, gebruiken en instellingen af te keuren en voor onnuttig te verklaren, welke de door den h. Geest geleide Kerk billijkt, goedkeurt en volgt, hoe groot is dan de aanmatiging, wanneer degenen, die zich buiten de Kerk bevinden, die van den zin en den geest dier gebruiken en ceremoniën geen begrip hebben, toch beter dan de Kerk zelve willen weten, wat nuttig eu heilzaam, wat doelmatig en overeenkomstig den tijd is ?

Daar de ziu en de beteekenis van de voornaamste ceremoniën, namelijk bij bet h. Misoffer, de Sacramenten en versclieidene wijdingen, in den loop van dit handboek reeds aangegeven zijn, blijft ons hier nog over een enkel woord te spreken van het gebruik van wierook en kaarsen, alsook van de processiën,

Lodewijk Haller in het reeds, deel 2, aangehaalde schrijvcu aan zijne toenmaals nog protestantsche familie.

bedevaarten, pelgrimaadjes en broederschappen. De Kerk gebruikt bij de godsdienstoefeningen wierook lot een teeken van vereering en tevens van het gebed, hetwelk als een aangename geur voor God ten hemel moet opstijgen. Eeeds bij de Joden en Heidenen was het branden van wierook een teeken van aanbidding. Daarom werd voor de arke des verbonds 's morgens en 's avonds op een daartoe bestemd altaar kostbaar reukwerk gebrand, en beschouwde men het steeds als afval van het geloof, wanneer een Christen voor de heidensche afgoden wierook brandde. De Kerk gebruikt echter den wierook niet uitsluitend als een teeken van de God alleen toekomende aanbidding, maar ook als een teeken van eerbied en vereering jegens het heilige in het algemeen en tevens als symbool van het ten hemel gezonden gebed. Deze laatste beteekenis is gegrond op verscheidene plaatsen van de h. Schrift, onder anderen op Psalm 140 en Openb. V: 8, waar het gebed met reukwerk vergeleken wordt. Derhalve bidt ook de Priester bij het bewierooken van het altaar: „Laat, o Heer, mijn gebed als reukwerk voor uw „aangezigt komen.quot; — Wie deze verschillende beteekenissen van den wierook kent, zal het niet vreemd vinden, dat in de kerk niet alleen het Allerheiligste, maar ook de beelden en overblijfselen der Heiligen, de offergave op het allafu', het altaar zelf en het Evangelieboek bewierookt worden. Bij de pleglige godsdienstoefeningen wordt ook de dienstdoende geestelijke, die voor de gemeente bidt en offert, en op sommige plaatsen zelfs het volk bewierookt, opdat beider gebeden als een liefelijke geur ten hemel mogen opstijgen. — De bewierooking van voorwerpen, welke plegtig gewijd worden, is eene zinnebeeldige voorstelling, hoe die aardsche zaken, voortaan aan het profaan gebruik onttrokken, uitsluitend aan God en zijne dienst toegewijd worden en deswege onze vereering waardig zijn. Bij begrafenissen drukt de bewierooking den vurigen wensch uit, dat ons gebed voor de overledenen de wolken des hemels moge doordringen en hun een genadig oordeel bereiden.

Het gebruik van wierook is in de katholieke Kerk zeer oud. Er wordt reeds melding van gemaakt in de apostolische constitutiën, in de oudste oostersehe liturgiën, en in bet westen reeds in de werken van den h. Ambrosius. Terwijl namelijk deze h. Kerkleeraar spreekt over de verschijning des Engels, welke Zacharias, de vader van den voorlooper van Christus, gehad heeft, voegt hij er bij: „moge ook ons „bij het bewierooken der altaren en bij de opdragt van liet „Offer een Engel ter zijde staan.quot;

De brandende ivaskaarseu beteekenen het geloof, dat verlicht, de hoop, die opwaarts streeft, en de liefde, dit; ontvonkt, en herinneren ons levens aan de tijden der vervolging van de

Christenen, toen de godsdienst in onderaardsche groeven gevierd werd. Tijdens die vervolging was de verlichting gedurende de godsdienstoefeningen door de omstandigheden noodzakelijk, daar ze veelal des nachts of in donkere, onderaardsche vertrekken gehouden werden. Derhalve herinnert ons het kaarslicht aan de eerste dagen des Christendoms en aan den bloedigen strijd, welken de aanbidders van Jesus Christus toen voor het geloof te doorstaan hadden. — Het kou evenwel onjuist zijn en legen de kerkelijke opvatting, in het nog bestaande gebruik om overdag de kaarsen aan te steken niets anders te zien dan een overblijfsel van die vroeger noodzakelijke verlichting. De Kerk heeft er steeds eene hoogere, mystieke beteekenis mede verbonden. Eeeds in de eerste christelijke eeuwen ontstak men lampen of kaarsen , niet enkel als eeuwig licht voor het hoogwaardigst Goed, het h Sacrament des Altaars, maar ook voor de beelden der Heiligen en op de graven der Martelaars ten teeken van vercering. — Ook als teeken van vreugde en derhalve ter verhooging van de kerkelijke plegtigheden werden van oudsher de kaarsen en wel in een groot aantal ontstoken. De h. Paulus van Nola uit de vierde, en Fortunatus uit de zesde eeuw beschrijven ons dusdanige kerkelijke plegtigheden, waarbij „ontelbare lichten dag en nachtquot; brandden. (Bintcrim's Denkwürdigk, IV. d. ]. bladz. 124.) En van keizer Constantijn den Groote berigt Eusebius, „dat hij de vigilie van Paschen „in den heldersten dag veranderd heeft, daar hij in de gc-„heele stad en op alle plaatsen fakkels en lange waskaarsen „liet ontsteken, zoodat de nacht schitterender dan de dag ge-„maakt werd.quot; — Vooral beschouwde men echter het licht als een zinnebeeld van Jesus Christus, die het ware licht is, dat de gehecle wereld verlicht. Daarom ook was men gewoon, zooals Ilieronymus (Boek tegen Vigilantius n. 7.) getuigt, bij het voorlezen van het Evangelie overdag kaarsen aan te steken. Ook als symbool van het geloof, hetwelk het verstand verlicht, worden de brandende kaarsen beschouwd. Om die reden noemt de h. Cyrillus van Jerusalem de kaarsen, welke den katechu-menen in de hand werden gegeven, „lichten des geloofs.quot; Zoo worden ook de overige goddelijke deugden, de hoop en de liefde, door de brandende kaarsen zinnebeeldig voorgesteld. Gelijk namelijk do vlam van de kaars voortdurend naar boven stijgt, zoo rigt ook de hopende ziel hare wenschen en begeerten aanhoudend op de bovenaardsche, hcmelsche goederen, en ge lijk het vuur der kaars steeds brandt en langzamerhand pit en was ten dienste van God verteert, zoo brandt ook de heilige liefde tot God onophoudelijk in het hart van den vromen Christen, en besteedt hij alle krachten des ligchaams en der ziel teu dienste en ter verheerlijking van God.

Wal in '1 bijzonder dc Taaschkanrs bcteekent, Iccren wij uit liet plcgtig gezang van den Diaken, als hij ze op zaturdag voor Pascben wijdt en aansteekt. „Dat zich verheuge,quot; zingt hij, „de schaar der Engelen in den hemel! Dat zich verheuge „geheel de geheimvolle schepping Gods! en over de overwin-„ning van een zoo grooten Koning weerklinke de bazuin des ,quot;heilsl Dat zich verblijde de aarde, bestraald door zoo hoogen „glans en verlicht door den luister des eeuwigen Konings, „ondervinde zij, dat de duisternis der gansehe wereld geëin-

„welken Gij het eerst onze vaders, Israëls zonen, na hunnen „uittogt uit Egypte droogvoets de Rcode Zee liet doortrekken. „Dit is de nacht, welke de duisternis der zonde door het licht „der wolkzdl verdreef. Dit is de nacht, welke allen op den „ganschen aardbodem, die aan Christus gelooven, afscheidt van „de misdaden der wereld en de duisternis der zonde, hen „weder in genade brengt en de heiligheid toevoegt. Dit is „de nacht, in welken Christus de boeijen des doods verbrak „en als overwinnaar uit bet graf steeg. Want geboren te zijn „zou ons niets gebaat hebben, waren wij niet verlost geworden. „O wonderbaar bewijs van uwe vaderliefde jegens ons! O „onschatbare liefde uwer goedheid! Om den dienstknecht tc „verlossen, hebt Gij uwen Zoon prijs gegeven,quot; enz. Daaruit zien wij duidelijk, dat de Paaschkaars een zinnebeeld is van den verrezen Christus, die ons door zijne overwinning op dood en hel uit de slavernij des duivels verloste, en, gelijk eertijds de vurige zuil de kinderen Israëls uit de slavernij van Egypte voerde, zoo ons door het schitterende licht van zijne leer en zijn godmenschelijk voorbeeld in het land der belofte leidt.

Processicn of godsdienstige omgangen worden gehouden: 1) om God openlijk te loven, Hem te danken, zijne bescherming en zegen over stad en land af te smeeken en zijne straffen af tc wenden; 2) om de overwinning van het Christendom te vieren, weshalve ook het kruis en de vanen worden rondgedragen; 3) om ons te herinneren, dat wij op aarde slechts pelgrims zijn en steeds voor God moeten wandelen. Voorbeelden van plegtige omgangen, waaraan niet alleen Priesters en levieten, maar ook vorsten, krijgslieden en volk ouder muziek en gezang deel namen, vinden wij reeds in het Oude Yerbond. (2. Kon. VI; 3. Kon. VIII.) Ook in het Christendom zien wij die reeds in de eerste eeuwen. Zoo werd, om een enkel voorbeeld aan te halen, in het jaar 258 het gebeente van den h. Martelaar Cyprianus bij nacht met waskaarsen en fakkels, met gebed en gejubel overgedragen. Zoodra de Kerk rust en vrede en de vrije uitoefening harer godsdienst verkregen had, alzoo in de vierde en vijfde eeuw, werden er in het oosten

on wesli'ii procossiën gelioutleii. De li. Basilius gcfuigt in pon l)ricf aan de geestelijkheid van Ncoccsarea, dat in zijne Kcrk de procossiën reeds lang in zwang waren. To Antiochic werden de overblijfselen van don h. Meletius, te Milaan die van do h. Gcrvalius en Protasius, alsmede van do h. Nazarius cn Celsus in plcgtige processiën overgedragen. Bij algemecno rampen hield men openbare omgangen, teneinde Gods toorn te stillen. De h Chrysostomus vermeldt in zijne rede togen de openbare schouwspelen zulk eene processie, welke hij, door oenc groote volksmenigte vergezeld, gehouden had om droogte te verkrijgen; cn de kerkelijke geschiedenis verhaalt, dat de h, Mamertus, Bisschop van Yienno in Frankrijk, omstreeks het midden dor vijfde eeuw de thans nog gehouden wordende omgangen voor het feest van 's Heeren hemelvaart, op de zoogenaamde Kruisdagen, ter afwering van verschillende rampen, vooral van dc aardbeving, ingevoerd heeft. Met dergelijke bedoeling werden ook later vele processiën gehouden; zoo bijv. door den h. Carolus Borromeus te Milaan bij de groote pestziekte, welke vele duizenden ton grave sleepte. — Aan die plegtige omgangen namen niet alleen do geestelijkheid en het volk deel, maar ook dc voornaamsten, koningen cn keizers. Evenals thans droeg men toen kruis en vanen aan het hoofd der processie; ook beelden en kostbare kasten met de overblijfselen van Heiligen werden rondgedragen.

De bedevaarten zijn eveneens, mits zij zóó plaats hebben als de Kerk het verlangt, zeer prijzenswaard, ja zelfs door het voorbeeld der Heiligen en de aflaten der Kerk bekrachtigd. Wij kunnen er ook bijvoegen, dat God zelf zijn welgevallen daarin geopenbaard hoeft en nog voortdurend te kennen geeft, daar er geene bedevaartsplaats is, waar niet vele gebeden op eene wonderbare wijze werden verhoord en nog verhoord worden,

In het Oude Verbond was het een door God den Israëlieten, minstens den mannen opgelegde pligt, op een vastgestolden tijd naar Jerusalems tempel te reizen. Ook vrouwen en kinderen ondernamen dikwijls uit bijzondere godsvrucht die bedevaart, niet lettende op de vele mooijelijkheden, daaraan verbonden, zooals ook de twaalfjarige Jesus on Maria, zijne heilige Moeder, gedaan hebben. De katholieke Kerk verpligt hare kinderen niet, dusdanige bedevaarten te houden, behalve nu en dan in dc Biecht, wanneer den boeteling soms een pelgrimstogt tot boete voor zijne zonden wordt opgelegd. Niettemin ondernamen dc Christenen reeds in de vroegste tijden uit eigen beweging zulke bedevaarten, vooral naar Bethlehem, Nazareth, Jerusalem, enz,, om de plaatsen, geheiligd door het verblijf en het lijden en sterven van Jesus Christus te vereeren. Eveneens bezocht men ook van oudsher de graven van de vorsten der

Aiiostelen, Pol rus cn Paul us, van clou h. Apostel Jacobus in Compostclla, de grafplaatsen en overblijfselen van cle li. Martelaars, alsmede verscliillende andere genadoplaatsen.

Wij noemden de bedevaarten prijzenswaardig, mits zij zóó gebeuren als de Kerk het verlangt. De Kerk nu verlangt: 1) dat men daardoor de dringende pligten van zijnen staat of beroep niet verzuime; 2) eene goede meening hebbe; 3) den tijd van de heen- en terugreis goed doorbrenge, de mocije-iijkheden geduldig verdrage cn zoo mogelijk dc h. Sacramenten der Biecht en des Altaars ontvange. — Een en ander behoeft geene verdere verklaring. Slechts eene enkele opmerking moeten wij hier maken over de goede meening, welke bij bedevaarten zoo noodzakelijk is. Het kan, helaas ! niet ontkend worden, dat men nu en dan Christenen vindt, die enkel uit nieuwsgierigheid of om genoegens te scheppen eene bedevaart ondernemen en er derhalve volstrekt geene vrucht van trekken. ITet zou evenwel zeer verkeerd zijn en onbillijk tevens, daarom het nut der bedevaarten in het algemeen te ontkennen of te bestrijden. Hooren wij, hoe een bekeerling, de heer van Becke-dorff, zich hierover uitlaat in zijn tot de Protestanten gerigt werk over „de katholieke waarheid;'' — „Dat alleen de bij-„eenkomst van zoovele geloovigcn uit verschillende plaatsen, „met het doel om gemeenschappelijk te bidden, de godsvrucht „van elkeen kan opwekken, is duidelijk; hoeveel te meer zal „deze echter verhoogd moeten worden door dc voorstelling „van de vele genaden, in die geheiligde plaats geschonken, „door de verheven plegtigheden, waarmede de feesten begonnen „worden, door de indrukwekkende woorden van den wel-„sprekenden Priester, door dc genaderijke oefeningen, waardoor „de gemeenlijk aan zulke bedevaarten verbonden aflaten ver-„kregen worden, cn eindelijk cu voor alle dingen door het „waardig ontvangen van dc h. Sacramenten der Biecht en des „Altaars.quot; Voegt men hier nog bij, dat reeds de reis alleen, de togt naar een heilig doel met het voornemen van godvruchtige oefeningen, de verwijdering van de gewone, alle-daagsche, vaak verdrietelijke en verstrooijendc bezigheden en omstandigheden des levens, de gemeenschappelijke gebeden gedurende de reis, de ernstige pogingen om den aflaat inderdaad tc verdienen, de geschikte gelegenheid, welke zich aanbiedt, om bij een geheel onbekenden Priester in alle opregtheid zijne Biecht te spreken; voegt men er bij, zeg ik, dat al die omstandigheden reeds op zich zelve heilzaam moeten werken om het christelijk hart tot godsvrucht te stemmen, dan zal men zonder bedenking moeten toegeven, dat er geene redenen bestaan om dengene, die voornemens is met eene godsdienstige meening een pelgrimstogt, eene bedevaart te ondernemen,

daarvan af te houden. Integendeel kunnen wij dusdanige bedevaarten , namelijk als zij met die goede meening ondernomen worden, gelijk toch in den regel liet geval zal wezen, gerust aanbevelen.

Onder de kerkelijke gebruiken of instellingen kunnen ook de Broederschappen geteld worden. Even schoon als waar zegt van deze de zooeven genoemde schrijver: „zulke godvruchtige „vereenigingen, genootschappen, broederschappen, en hoe zij „anders genoemd worden, waarin men zich verbonden heeft „tot gemeenschappelijke gebeden, liefdewerken of andere „vrome oefeningen, behooren tot de heerlijkste bloemen van „het katholieke leven. Zij vernieuwen in zekere mate het leven „en den ijver der eerste Christenen; zij zijn de uitdrukking „en opwekking van echte broederliefde, vereenigen de door „wereldlijke betrekkingen, stand en roeping in het leven af-„gezonderde menschen tot eene geestelijke gemeenschap en „christelijke gelijkheid, en bewerken een hellzamen wedijver „in werkdadige vroomheid en een Gode welgevallig leven.quot; Om deze geestelijke voordeden hebben de Pausen immer getracht dusdanige broederschappen en congregatiën, door ze rijkelijk met allaten te begunstigen , meer en meer uit te breiden. De broederschappen verpligten wel niet op zonde, doch men zal de heilzame vruchten slechts dan plukken, als men ernaar streeft, de voorschriften daarvan trouw na te leven, en niet alleen in naam, maar ook door inwendige gevoelens en door zijn uitorlijk levensgedrag er een waardig lid van te wezen.

Al kwam de katholieke Kerk geene andere eer toe, dan deze, dat zij zoovele heilige en hartverheffende gebruiken en ceremoniën, wier oorsprong tot de hoogste oudheid, ja tot de tijden der Apostelen opklimt, bewaard heeft, dan hadden wij reden genoeg om ons te verheugen en God te loven, dat wij het geluk hebben, lid dier h. Kerk te zijn. Als onze andersdenkende broeders in die ceremoniën slechts bijgeloovige of zelfs joodsche en heidensche gebruiken willen zien, wijl eenige, zooals bewierookingen , processiën, bedevaarten, nok bij de Joden en Heidenen in zwang waren, leggen zij daardoor eene merkwaardige kortzigtigheid aan den dag. Immers, zou men niet met regt ook hunne kerken, hun gebruik om te bidden. God door lof- en dankliederen te vereeren, bijgeloof, overblijfselen vau joden- en heidendom kunnen noemen, daar toch de Joden en Heidenen ook tempels, gebeden en gezangen hadden? Neen, nooit en nergens heeft de katholieke Kerk ren of ander bijgeloovig gebruik goedgekeurd, zij heeft

die inteeeudeel steeds ten strengste verbodeu. — Daarmede willen wij niet ontkennen, dat er onder het ^vokl,'^er™ ^ zonderlinge gebruiken voorkomen, welke de kerk, wei verr van ze te bilüjken, .eer gaarne afgeschaft zou Zn dddt

en met eene goede meemng plaats vinden. „V\ant de JV.ik Godquot; quot; zegt de h. Augustinus, (brief 55.) „duldt vele dingen, quot;maar'nooit keurt zij goed, verzwijgt of doet zij, wat tegen quot;het geloof of de goede zeden is.quot; Wij moeten ons J^erJ^a^ wel wachten, alle gebruiken, welke men bij het volk ontdekt, te' bcchouwen als door de Kerk goedgekeurd en aanbevolen. Van den anderen kant moeten wij ons echter evenzeer wachten, „ebrniken en ceremoniën voorbarig te laken, omdat wij e welligt den oorsprong of de doelmatigheid met van kennc, Deze toch hebben dikwerf hunnen grond in eene vrome oy^ levering welke onder het volk bewaard gebleven en volstiekt likt verweroelijk is. Wij hebben bijv. in het derde deel van

dit werk vermeld de genezing van een blinde, we ke volgens het ..elnigenis vau den h. Ambrosius en Augnstums daardoor plaats Imd dat de ongelukkige met een zweetdoek de baar aanraakte, waarop zich de overblffselen van de h. Gervasius en Protas,u bevonden en daarmede vervolgens zijne oogen bestreek. \ andaa is het op' vele bedevaartplaatsen bestaande gebruik met doeken, rozenkransen en andere Voorwerpen - begunstig bee d ov -blijfselen van Heiligen of andere heiligdomnieii aan te rake„ niet zoo onverstandig, als menigeen wel igt denkt. — Vooral moeten wij ons wel wachten, gebruiken en cereinomen, welke de Kerk voorschrijft of uitdrukkelijk bekrachtigt en aan-

door of worden zulke ceremomen niet alt.jd met de Delio liikè' godsvrucht verrigt, dan is dit voorzeker te betreuren „laar liet geeft ons geenszins regt, om die reden er onzen eerbied aan te ontzeggen. Wij moeten integendeel zooveel wij vermogen, er toe bijdragen, die bij anderen m ^acMulS