Exiguus hie, qui De Ecclesiis inscribitur liber, cuique ex illustri benevolentia accidit clarissimo Tui nominis insigni et protectionis auspicio decorari, eas exponit canonicae disciplinae ordinaliones, quae ad ecclesiarura sacram aedem, supellectilem, jura, funcliones, administralionem temporalera , visitationera, unionem, destructionem, alia id generis, pertinent.

Venerabundus laetusque declaro, plurimo in honore et pretio a rae haberi singulare beneficium, quo hurailiter rogatus, sed bumanissime velutque sponte annuens, Te, lllustrissime Praesul, novi bujus studiorum meorum foetus, illustrera Mecaenatem, fautorem amicum, constituere voluisti. Est jucunda filiis subditisque solemnis occasio exhibendi dilecto venerabilique patri et domino debita tot titulis animi grati, araanlis, addictissimi sensa; est exbibiti obsequii benevola acceptio, iraprobi laboris dulcissima merces.

Nec Tibi injucundam rem, de qua in libro agitur, futuram esse confido, quippe quum ad unum, ex Apostolici Tui ministerii multis laboribus, sacrum negotium accedat.

Nota est enitn ea, quae inter caeteras Episcopatus gra-vissimas sollicitudines Te cura commovet grandis operis, quo non homini sed Deo habitacuium praeparatur. Referent Archidioecesis Ultrajectensis sacri annales, quod in omnium nostrum conspectu positum est, Te, ecclesiasticam architec-tonicam artem, afflictam et oppressam miseris temporibus, in veterem dignitatem et splendorem vindicasse; magnifica autem templa Te auctore, Te duce, Divinae Majestatis cultui et honori dedicata, per multa aeva piam Tui memoriam agent, deprecantes et laudantes: „Domine dilexi decorem domus tuae et locum habitationis gloriae tuae.quot;

Sint inelyta coeli templa sempiternum Tibi praemium. Sit ante, diu adhuc, Tua Episcopalis sollicitudo Ecclesiae Ultrajectensis salus et ornamentum.

1. Origo templorum. Hominis anima et corpus quum a Deo creata sint, utrumque Dei dominium est. Utroque igitur, anima et corpore, aclu inlerno et externo, obtem-perare homo atque servire Deo debet, Ipsum colere et diligere. Multis insuper aliis titulis quum Deus animae corporisque perpetuus benefactor sit, iisdem illis titulis adi-gitur homo internum exlernumque Deo cultum exhibere. Tandem quum anima et corpus, totus homo sit a Deo re-demptus vocatusque ut per bona opera haereditatis aeternae particeps fiat, animo et corpore, cultu interno et externo, aeternam remunerationem utrique mereatur oportet.

Nec privatus homo dumtaxat, societas eliam humana, quaeque in ea sunt respublicae, Deum auctorem et dominum habet; ah Ipso imperii et subjectionis inter membra rela-tionem mutuatur; Ejus gubernatione et auxilio eget omni-genisque beneficiis. Quaraobrem et ipsa humana societas communibus membrorum aclibus Dei legibus obedire, Deum diligere, sociali publico cultu, omnium nomine exhibito, Deum honorare tenetur. Ex officii hujus in populis sive conscientia sive sensu dimanarunt ultro religiosi coetus, delectus locorum, aedium sacrarum erectio, Divinae Majes-

talis et Bonitatis colendae gratia. Quod si ulterius in religioso populorum publico cultu actum seligimus, qui et princeps est habitusque semper fuit, coetus convenisse dicemus et loca sacra deputata rationa Sacrificii omnium nomine offerendi.

2. Antiquitas templi christiani. Ab ipsis suis primordiis extat in Ecclesia Christi Novae Legis Sacrificium, divinitus institutum. Dici itaque jure optimo potest, Christiana templa ejusdem plane aetatis esse atque ipsam religionem christi-anam. Sicque sane rem se habere absque moleslia demon-stratur, quamquam vir eruditissimus protestans Basnagius (Annal. Polit. Eccl. torn. 2 ad an. 213 n. 2) christianos primi aevi sine sacris aedibus fuisse tradat, et ne ipsis tribus prioribus saeculis christianos ecclesias habuisse, non pauci opinati sint inter heterodoxos scriptores.

Befert s. Paulus in Ep. 1 ad Cor. c. 14 »convenieniibus vobis in Ecclesiam audio scissuras esse inter vosquot;; paucisque interpositis arguens addit, mumquid domos non habetis ad manducandum et bibendum, aut Ecclesiam Dei contem-nilisquot;; tandemque jubendo concludit, jsi quis esurit domi manducet.quot; Ipse hie manifestus sermo ostendit, Apostolum in his de aede sacra scribere. Licetque vox ecclesia per se turn fidelium conventum significare possit, tum locum ad quem conventus fit, nulla praesenti loco ambigendi ratio est, cum aperte hie monstret aedem, ad quam con-veniunt christiani. Etenim non a coetibus profanis sed a profanis domibus Ecclesia Dei distinguitur ab Apostolo, aliumque domui profanae, alium domui Dei usum esse inculcatur. Multa insuper ejusdem rei testimonia apud an-tiquissimos christianos scriptores sunt. S. Ignatius M, Pater Apostolicus, in Ep. ad Magnesias n. 7 admonet christianos, ut in unura locum, quem vocat »templurn Deiquot; conveniant. S. Justinus (saec. 2) in Apologia 2 ad finem, christianos die Solis in unum locum convenire, ait, ubi scripta Apos-tolorum leguntur et explicantur. Tertullianus (saec. 3} lib.%. Recognit. circa finem refert, Antiochiae Petro praedicante

domura cujusdam Timothei conversam fuisse in ecclesiam. S. Cyprianus (saec. 3) in Sermone de eleemos. mulieres opulenlas carpit, quae in Dominicum sine sacrificio, sine oblalione, veniunt, et partem de sacrificio, quod pauper obtulit, sumunt. Homo ethnicus, Lampridius, scriptor saeculi 3, in vita Alexandri Severi narrat: ïCum Ghrisliani quemdam locum, qui publicus erat, occupassent, et contra popinarii dicerent, sibi eum deberi; rescripsit Imperator, melius esse, ut quomodocumque illic Deus colatur, quam popinariis dedatur.quot; S. Greg. Nyss. (saec. 4) refert in vita S. Greg. Thaumat. Ghristianos imperante Philippo plena libertatepotitos in omni loco nova templa et oratoria excitasse. Hic Imperator quinquaginta ante Diocletianum annis imperium obtinuit, eumdemque primum de Imperatoribus Romanis christianum fuisse s. Hieronyraus fde scriptor eccles.J cuique cognitum esse scribit. Alia plura testimonia praetermittentes, quaecongesta inveniuntur apud Beilarm. {de cullu Sand l. 3 c. 4), Bona {Rer. Liturg, libri dito cum notis Rob. Sala tit. 2. I. 4. c. 19), Thomassinum (Nova et Vet. Eccl. discip. p. 3. I. 4), id unum memoremus adhuc, Eusebium videlicet in Hist. Eed. I. 8. c. 2 referre edicta Imperatorum de evertendis cbristianorum sacris aedibus.

3. Ex quibus clare consequitur, baud quidquam adver-sariorum thesi favere dicteria ejus aetatis gentiliura, sCbris-tianos templa non haberequot;; etenim gentiles illi propositis argumentis erroris convincuntur. Errabant autem, quia du-rantibus persecutionibus aedes suas sacras, ne demolirentur aut occluderentur ab ethnicis, christiani privatis in domi-bus ut plurimum abscondere, et in recessibus subterraneis loca divino cultui dedicare cogebantur. De quo pluribus erudite tractat Sala in notis ad l. c. § III, et ad calcem disputationis sic animadverlit: »Idem profecto iis temporibus actum fuisse reor, quod nunc per Hollandiara, aliisque in locis, ubi Heterodoxi saeculari potestate dominantur, fieri conspicimus; ibi enim privatis in domibus sua habent oath olici sacella et oratoria, in quibus sacrosancta noslrae

Religionis mysteria celebranlur; eo pariter modo et priscos christianae fidei pugiles eliam sub tyrannis Principibus suas sacras aedes .. . fidelium usui deslinalas habuisse creden-dum est.quot;

Quemadmodum gentilium dicteriis nihil proficiunt adver-sarii, ita nee chrislianorum ad ea responsis. Gum ethnici nulla ehristianorum templa videnles, christianam religionern sectam irreligiosam esse objurgarent, quae templa non baberet, victimas non offerret, Deum non coleret, respon-derunt cbrisliani, nulla sibi templa esse, nulla altaria et victimas, qualia scilicet ethnici intendebant; Deum istis non indigere, nee includi templis manufactis. (v. Arnob. I. 6. contra gentes, Minut. Fel. in Octavio, Lactant. L 6. div. ins tit. c. 2. Clem. Alex. I. 7. Slrom. Origen. I. 8 contra Celsmn). Certis locis se convenire, aiunt, ad leclionem, ad oratio-nem, ad exhortalionem. Ecclesias sibi esse paganis non dixerunt, quod hac de causa fecisse putantur, me arcani disciplina violaretur, neve graviores inde disputationes sub-irent; etenim si ecclesias habere dixissent, de aris illico, quae in eis essent, discurrere coacti fuissent, si vero et de altaribus annuissent, pari curiositate de hostia, quae super iisdem immolaretur, quaestio insurrexisset; cui ut satisfieret, de ineffabili Eucharistiae sacramento docendi et altercandi necessilas Patribus incubuisset: et ita arcana haec, sacratissimaque fidei nostrae mysteria in vulgus efFusa fo-rent; quod unice s. Patres, et peculiariter primitivi, vere-banlurquot; Sala 1. c. ad § 2.

4. Nomina. Cavebant diligenter primi christiani aedes sacras nominibus notare, quibus gentiles utebantur. Nova itaque nomina, a deslinatione sen usu aedis sacrae potis-simum ducla, adhibuerunt. Tribus prioribus saeculis easdera vulgo appellant ecclesiam , oratorium, kyriacon, domum Dei, dominicum, titulum. Sed (unum si excipias s. Igna-tium I. c.) templa non vocant; quod hac de causa fecisse censentur, ut non solum ab ethnicorum religiosis ritibus sed etiam a vocabulis se abhorrere indicarent. Nomine

templi (a templando, contemplando, locus, qui ab omni parte aspici, vel ex quo omnis coeli pars vlderi potest) intelligebantur aedes religiosae paganorum, ingentia ut plurimum ea aedificia, in quibus Deos suos habilare putabant, suisque idolis immolabant animalia. Bona I. c. Non usurpaverint insuper christiani templi nomen, ne vi-gente adhuc templi judaici memoria, praesertim apud fide-les ex circumcisione, cultum judaicae religioni similem designare aut commendare putarentur. Bell. I. c. Verum deleta gentilitatis superstitione atque abolita memoria veteris judaici templi, coeperunt christiani ecclesias suas templi etiam nomine designare.

5. Nomina, quae memoravimus adhuc, quaeque alia statim indicabuntur, quadruplicem, ut animadverlit Sala I. c. ad § 4., potissimum ob finem, qui sacrarum aedium usu appetilur, tributa templis christianis videntur. Princi-paliter deputantur in adorationem Dei per incruenti Sacri-flcii oblalionem; quam ob causam aedes sacrae insignitae fuerunt ipso Domini nomine, ac domus Dei, Dominica, kyriaca nuncupatae. Eriguntur ad orandum ; unde oratoria, eukteria, domus orationis vocatae sunt. Construuntur ut populus conveniat Deum colendi, Sacramenta sumendi, Verbum Dei audiendi gratia; quapropter ecclesiae, synaxis, conventus, synodi, nomen habent. Aediflcantur in raemo-riam sanctorum et ad recondendas honorifice sanctorum reliquias ; eapropter memoriae, prophetea, apostolia, concilia marlymm et martyvia appellata. Sed hie observe-mus, quod etiam ecclesia Besurrectionis in Golgotha Jero-solymis posita, martyrion nuncupata fuerit. (Vide S. Cyr. Hieros. catech. 14.) Animadvertamus insuper, templa quae Graeci vocabant martyria. Latinos plerumque latina voce confes-siones dixisse. Strictius equidem magisque usitata significa-tione confessionis nomine intelligitur locus ille sub majori altari positus, quo reliquiae sanctorum martyrum, seu Integra ipsorum corpora, reconduntur. Hujusmodi porro confes-siones , seu conditoria martyrum, appellantur etiam tro-

phaea, insignia, lipsanae, pignora sanctorum, sanctuaria , et aliis similibus nominibus. V. Sala l. c. ad § 2.

6. Ecclesias suas tiluli quoque nomine christianos de-signasse nolavimus. Idne fecerint, quia templis apponebant signum seu titulum crucis , signum etiam seu titulum sancti, in cujus bonorem et memoriam erigebantur, aut quia in ecclesiis erant sepulcra seu tituli sanctorum, aut quia per baptismum accipiebatur in talibus ecclesiis titulus seu nomen christiani, vel tandem alia fuerit ejus nominis ratio plane ignorari videtur.

7. Frequens fuit Basilicae appellatio. Quod vocabulum apud gentiles domum regis denotat, insuperque publica aedificia, in quibus principes, magistratus, judices ad populorum negotia tractanda, ad jus dicendum conveniebant, quaeque et mercatorum et nummulariorum negotiis depu-tabantur. His aedificiis Basilicae nomen datum, tum quoniam regia magnificentia constructa erant, tum quia principes iis utebantur. Constabant pluribus porticibus in longura junctis, quas aequis inter se distantes spatiis colum-nae fulciebant, et desuper nectebant epistylia, ut locus a coeli injuriis tutus praeberetur convenientibus ad negotia. Deinceps baec loca in negotiatorum usum olim aedificata, modo Perystilia, modo Bursae vulgo dicuntur. Christiani idem illud nomen ecclesiis quondam dederunt, omnes quum Regi Regum cultui dicatae sint. Juxta antiquorum tamen Patrum doctrinam sacra aedes dicitur Basilica, quatenus construitur ad ornatum sepulcri alicujus sancti, sive mar-tyris, aut confessoris, vel sanctae virglnis, aut viduae, el ad commodum cbrislifidelium ejusmodi reliquias visitantium, V. Sala 1. c. ad § Nostra aetate quaedam tantummodo ecclesiae eo nomine condecorantur; quae aut peculiari magnificentia splendescunt, aut longa antiquitate sunt venerabiles.

8. Vocabulum Dom, Dome, Duomo, abbreviatum dictum videtur, idemque significare ac domum per excellentiam, ideoque referre antiquissimum ecclesiarum nomen, domus Dei. Attributum peculiariler fuit Gatliedralibus Gollegiatisque

ecclesiis, quae, comparatae cum aliis in dioecesi sacris aedibus, digniores, principes, ecclesiae per excellentiam sunt.

9. Alia insuper nomina aedes sacrae habent, quae vel ex peculiari earum destinalione aut usu, vel ex mutua inter se relatione derivantur.

Cathedrales dicuntur quae cathedram Episcopi tenent, quae sedes Episcopi sunt. Alia voce nuncupantur ecclesia civitatis, ecclesia major, senior, catbolica.

Collegiatae habent collegium, seu communitatem, clerica-lem, constans capite et membris clericis seu canonicis, quod capitulariter congregari et agere, sigillumque et arcam com-munem habere potest. Dicuntur collegiatae insignes, quae per legilimam aucloritatem eo nomine condecoratae fue-runt; caeterae simplices sunt. Priores quamdam cum nomine excellentiam et nobilitatem prae caeteris consequunlur, atque propterea in synodis et processionibus jura praecedentiae habent.

Curata vocatur, cujus reclori demandata est cure ani-marum et jurisdictio pro foro saltem interno.

Parochialis est, quae definitum habet territorium, cer-tumque rectorem, qui regit illius territorii populum, cum obligalione ut rector cerla sacramenta et alia divina populo ministret, utque populus haec ab eo suscipiat. Etsi stride loquendo ecclesia baptismalis et parochialis differant, tamen saepe in jure et in facto confunduntur, eo quod hodie plerumque parochialis etiam baptismalis sit et vice versa.

Succursalis proprie appellatur, quae intra parochialis ecclesiae fines ut huic succurrat excitata est. Hodiedum in traclibus ubi dislinguunlur parochiae primi et secundi gra-dus, nomen ecclesiae succursalis datur secundi gradus parochiis.

Memorat quarumdam regionum historia , fuisse aliquando turn parochialibus turn aliis ecclesiis indilum Personatus nomen. Erant ecclesiae, ait Ducange (v. Persona), quas rectores per vicarios seu conduclitios clericos deserviri curabant, dum ipsi potiori reditnum parte fruebantur.

Regularis ecclesia pro habitatione divinisque officiis reli-giosorum principaliter erecta est; conventualis etiam dicta, quatenus pars est conventus, vel eorura usui deputata, qui conventualiler vivunt.

Saecularis pro saecularibus et sub saeculari clero prae-cipue existit. v. Reiff. ad tit. de eed. aedif.

Receptitia est cum determinatum non babet numerum beneficiorum, sed tot in iis recipiuntur clerici quot ali juxta adauctas vel iraminutas obventiones possunt.

Matrix vocatur quae sicut mater ecclesias aut cbristianos general. Primo atque proprio juris sensu id nomen com-petit ecclesiae cathedrali (v. cap. venerabilis 12. de verb, signif.); ab ea enim aliae oriuntur, omniumque mater est. Deinde eodem nomine vocantur ecclesiae parochiales, qua-rum pars avulsa in novam parochiam erecta est. Haec-que separata pars, comparate ad matricem, ecclesia filialis dicitur (v. cap. Ad audientiam 3. De eccles. aedif.). Tandem matrices, eaedemque baptismales nuncupantur, quae fontem baptismalem possident; bae quum ad vitam cbristianam homines gignant.

40. Dispertiuntur ecclesiae omnes duplicem in classem; una majores, altera minores continet. Quae partilio baud oritur ex ingentiori et humiliori aediBcii mole, sed ex major! praestantia et jurium copia, quae uni prae alia con-tingit. Majores sunt, Catbedralis, Collegiata, Parochialis, Regularis. Caeterae in minorum numero babendae sunt.

41. Quaenam aedificia sacra bodie notentur nomine ecclesiae , quae autem oratorii sive publici sive privati, quo-niam in Tract, de celebr. miss. sub n. 225 satis explicatum est, illinc poterit abunde assumi.

12. Finis. Eriguntur templa Christiana, ut debitus Deo cultus exbibeatur, aeternaeque prospiciatur saluti bominum. Qui usus quatuor potissimum actus babet; sacrificium, orationem, cultum sanctorum, praedicationem ver bi Dei et sacramentorum administrationem.

gontiles Roraani Iinperalores eranl, noslraque aelale sunt societalis nefandae L'Internationale membra, ipsum Dei cultum odio habentes, lempla christianorum nequaquam ferenda, sod devaslanda, inflammanda staluunt. Ex haere-ticis, qui primus despexeril tcmpia Deo sacrata, fuit tristi fama Celebris Eustacliius saeculo IV. Eumdem secuti sunt Anabaptistae, Waldenses, alii, qui nullum in fip.em religio-sum templa adhiberi sinebant, quia »Spiritus est Deus; et eos, qui adorant eum, in spiritu et veritate oportet ado-rarequot; (Joan. 4.24); nee »Excelsus in manufactis habitatquot; (Act. 7.48.17, 24.. 25); ideoque non loca corporea, ut in iis cultus Ejus exerceatur, erigenda sunt. Lutherani et Calvinistae, qnos catholicorum sacras aedes diripere et devastare puduit minime, templa retineri volnnt, eo autem pacto dumtaxat, ut populus Dei verbo reficiatur et sacramenta suscipiat; obque eam causam suis illis aedibus nomen ecclesiae, con-venlus, sjnodi, ut plurimura imponere placuit. Alium praeterea templorum religiosum usum, atque nomina quae ex eo prodeunt, fal sis suis dogmatibus respuere coguntur. Neganles S. S. Novae Legis Sacrificium, negantesque Sanctorum cullum, ecclesias iis titulis aedificari, aut consen-taneis nominibus appellari, annuere profecto non possunt.

Sed insuper, in peculiarem orandi usum templa condere, quasi melius sit in templo quam alibi orare, puram putam superstitionem babent, quod ipse Dominus templa in eum usum minimo adbibenda esse jusserit. Ait enim, gt;Tu autem cum oraveris intra in cubiculum tuumquot; {Matt. 6. 6); et: Dvenit bora, quando neque in monte hoe, neque Jero-solymis adorabitis Patrem... Spiritus est Deus, et eos qui adorant Eum, in spiritu et veritate oportet adorare.quot; {Joan. 4, 21. 24) Atque haec quidem illi.

13. De Sacriticio et de cultu Sanctorum disputare quoniam noslrae disciplinae non est, de oratione, veluti proposito aedibus sacris fine, haec accipiantur. Salomon dedicat teraplurn nomini Domini, ut sit populo locus oralionis et misericordiae; Deumque precatur magnifica oralione, ut

populi ibi supplicanlis preces propitius excipiat (3 Reg. c. 8). Quo facto apparait Salomoni Dominus, exauditae depreca-lionis certiorem faciens (c. 9. v. 3). Absit ilaque propositus finis superstitie dicatur, ni ipse insimui Dominus accu-setur hoc crimine. Eumdera in usum Spiritus Sanctus per os isaiae prophetae templum commendat dicens ; sholocausta eorum et victimae eorum placebunt mihi super altari Meo, quia domus Mea domus orationis vocabitur cunctis populisquot; (56.7). Nee alia rationa Dominus Jesus utitur ad procla-mandum el vindicandum templi sanctitatem, et exproban-dum vendentibus in templo et ementibu.s profanationem loei sancti: ïScriptum est: Domus Mea domus orationis vocabitur; vos autem fecistis illam speluncam latronum.quot; (Matt. 21. 43).

14. Pergamus jam ad argumenta opposita; statimque ab initio animadvertamus, Ghristi Domini effata, quibus nobis oc-curritur: gt;Tü autem cum oraveris..et, nvenit hora.. priora tempore esse hisce aliis: »Domus Mea...quot; quibus templum, quoniam fundendis precibus dicatum, haud sper-nendum esse, sed honorandum Dominus praecipit. Gonfe-renti haec manifestum illico erit, non posse iis textibus reprobari a Domino, ut ad pietatem Deique cultum templis utamur.

Praeterea dicimus, verba Domini »Tu autem...quot; non esse de loco materiali intelligenda ut excludatur templum, secus enim pugnantia doceret s. Scriptura cum alibi dicat: »volo viros orare in omni locoquot; (1 ad Tim. 2. 8). Proprius vero verborum sensus quis sit, apparet ex versiculo, qui oppo-sitjum nobis praecedit, sicque habet: acum oralis, non erilis sieul hyprocritae, qui amant in synagogis et in angulis platearum slantes orare, ut videantur ab hominibusquot; (^.c. 5). Gondemnat itaque Jesus perversum Pharisaeorum orandi morem, praecipitque ut orantes non sequamur hypocritas, inanem hominum laudem appetentes.

Aliud deinde Domini effatum : »venit hora ..nee locum proprie spectat, quasi Dominus futurum esse diceret, ut

sub Nova Lege nee in monte Garizim nee Jerosolymis Deus adoretur; quod esset falsum. Nam {Act. 3). Petrus et Joannes post acceptum etiam Spiritura Sanctum ascendebant in templum ut orarent; et voluit Deus orandi legem turn Jerosolymis servari turn in monte Garizim, quoniam ubi-cumque christiani consistant orationis divina lege vinciuntur. Quapropter nee iste locus adversariis prodest. Quod pro re nostra sufficit. Verum tamen sciscitari si placet, quid significet Jesus, id mihi quidem potius probatur, ut de modo adorandi sermonem habere dicatur. Doceat igitur, Deum jam adorandum esse non ritu Samaritanorum, quo utebantur adorantes in monte Garizim, nee Judaeorum ritu, quo Jerosolymis, sed in spiritu i. e. cultu spirituali, non corporalibus Judaeorum caeremoniis, insuperque in veritate i. e. cultu mundo ab omni errore, qualis non erat cultus Samaritanorum, cum vero Deo falsos deos colentium. (V. Dellarm. De cultu sanct. I. 3. c. -4). Tandem Act. Ap. 7.48 et '17.^425 docentur ulique turn Judaei turn Gentiles, Deum immensum, ubique praesentem, creatorem omnium, non indigere, ubi habitet, templo ab hominibus condito; nee ullo loco includi; sed iis textibus minime repudiantur tem-pla, ut in bis rei divinae possint homines operam dare.

14 Dum impietatis atque haeresis ea indoles est, ut aedes Deo sacras contemnat, spoliet, devastet, fides pietasque in Deum templa Altissimo erigere, ornare, ditare, ardenti amore desiderat. Hie fervor semper anüquus semper novus, numquam tepescens nee senescens, primorum saeculorum inflammabat christianos, qui aedes in Dei cultum construere,

conslruclasque auri alque argenli splendore in?ignire, getn-mis et ebore, marmoribus lignisque preliosis, artis piclurae et sculpturae ornamenlis locupletare gestiebant. Insequentis aetatis chrisliani hoe eodem pietatis fervore quam flagra-verint, nostrique temporis fideles quam ardescant, testes sunt quae conspiciuntur raultis in locis admirandae struc-turae antiqua templa, quaeque nova, multa per loca, veleri splendore exurgunt.

Singularia hune zelum domus Dei promereri coeleslia dona populo christiano persuasura semper fuit, ipsumque populurn judaicura non latuisse apparet ex Lucae c. 7. v. 4 et 5, ubi seniores judaeorum patrocinanles precibus Genturionis, de salvando per Christum servo, sollicite Jesum rogant, dicentes: ïdignusest, ut illi hoe praestes, diligitenirn gentem nostram, et synagogam ipse aediQcavit nobis.quot;

15. Providis tarnen hunc zelum dirigendum regulis esse , percipit facile quicumque in erigendis Deo templis, exer-cendoque cultu, tum decus religiosum, tum perennem templi finem, tum obtingentia aliis jura, el alia mulla , quae hue spectant, negligi baud quaquam posse secum cogitaverit. Quare magnis laudibus extollenda Sancta Apo-stolica Sedes, quae adbibitis legum salutaribus praeceptis, traditaque Ordinariis locorum auctoritate, eorumque stimu-lata in extantes ecclesias vigilantia, diligentissime cavet, cum templum aedificare quis appetit, opus importunum ne fiat, expensae inanes ne impendantur, decus religiosum ut custodiatur, aedificia sarta tecta serventur, jura aliena illaesa maneant, et alia sive praestentur sive omit-tantur pro fine, qui ecclesiis sanctis praestitutus est. Quae omnia distincte et articulatim nobis explicanda sunt.

Id autem a principio moneamus, quamdam videlicet discre-pantiam esse inter aedificare et eriyere ecclesiam. Nam aedificare dicitur de construenda fabrica, (cui certa jura per legem vel per hominem dantur); erigere vero tum de fabricae mole condenda, tum de templo in altiorem ecclc-giarum gradum evehendo, tum de tractu aut loco definito,

dioccesin aul parochium coasliluendo. Uier sensus apec-letur, ipsum sermonis iter monstrabil

16. Porro series atque ordo rerum , quae praesenii loco sunt iraclandae, sequens sit. Priamm exponemus condi-tiones, quae in erigendis ecclesiis lege praescribunlur. Ne-cesse est auctorilate fiat competentis superioris ; invenialur legitima causa; in promplu sit dos sufficiens; non proliibeat praejudicium alterius ecclesiae. Quibus rebus expositis, quoniam ad ecclesias parochiales et regulares referenda sunt non tantum communia aliis ecclesiis praecepla, sed quaedam insuper illis propria, de parocbialibus et regularibus sin-gulatim agere placebit. Inquiremus deinde, cum juris alieni laesio quaepiam ex erectione contingit, quae via pateat, ut inferenda vel illata gravamina tollantur. Scrulabimur poslea, cujus sit oificium suppeditare surnptus aediticii; eidemque inquisitioni adjungemus quasdam alfines quaestiones de jure-patronatus et de dominio sacrarum aediurn. Tandem de templorum figura dicemus, de loco ubi condantur, de su-pellectili, de domibus prope ecclesias, de juribus ecclesia-rum. Postremo oificia proponemus administratorum, et curam deraandalam locorum Oidinariis. Atque bisce quidem et rebus et ordine constabit piimum caput.

17. Hoc requisitum cum deest, conlectum opus lege ecclesiastica non admiititur, spirituali ullo jure aut l'avore non gaudet, minislerium quodcumque publici cultus in hujusmodi ecclesia prohibetur. Curandum igilur maxime est, annuente vel decernente legitimo superiore ecclesia cxsurgat, ut juribus et privilegiis per sacros canones sta-lulis potiatur.

18. Gompetens superior in hoe, ut in caeteris omnibus negoliis ecclesiaslicis, Romanus Pontifex est, et quicquis

alius sit, cui dederil S. Sedes Apostolica facultatem permit-tendi, ut erigantur ecclesiae. Quapropter nihil in his Prin-ceps civilis valet, quippe cui nec a Deo nec a S. Sede Apostolica hujusmodi tributa fuit potestas. Prohibendo igitur quorainus ecclesia, si ipse non permiserit, erigalur aut aedificetur, inique sibi adsciscit alienam aucloritatem, atque jura divina Ecclesiae gravissime conculcal. Sed, si chris-tianus est, incurrit ipso facto in excommunicationem ma-jorem, reservatam Rom. Pontifici. (Const. Apostolicae Sedis § VII).

Caeterum S. Sedes, Gathedrales el Collegiatas ecclesias erigere sibi reservans, amplam Episcopis dedit erigenJi alias ecclesias facultatem, et eo quidem pacto dedit, ut excitari non possint absque venia Episcopi, nisi ipse alitor decernat Romanus Pontifex. Si tarcen, cum lege ecclesi-astica postulatur licentia Episcopi, ecclesias aedificari ipse Summus Pontifex concedit, tali indulto minime significare Doctores aiunt, ut tollatur necessitas consensus Episcopalis, nisi ex ipso indulto hoc apparet. Sic tradit Luc. Ferraris (v. Ecclesia a. 3. n. 13), sic etiam Monacelli, qui in For-mulario (torn. 1. tit. 6. n. 2) hunc in modum rem proponit: uNova ecclesia erigi non potest sine Episcopi licentia . .. Et hoc verum est etiamsi quis haberet privilegium ecclesias aedificandi, quia intelligitur sine praejudicio juris Episcopi. Etenim ut possit hoc fieri sine Episcopi consensu, requi-ritur, quod specialiter in indulto exprimatur, nam tunc Papa auctoritate, qua pollet, dicitur supplere illius con-sensum. Tambur. de jur. Abb. torn. I. disp. 15. y. 7. w. 19. Graff, cons. I. 3. de jure patr. cons, unico n. 1. Pasqualig. ad Lauret. de Franch. par. 1. n. 507. Et ita responsum fuit a Sac. Congr. Concilii in Sulmonen. Interdicli 24 Ja-nuarii 1699.quot;

19. Sed exhibere juvabit diversarum ecclesiarum seriem, ut cujus Superioris venia pro singulis exigatur, apte docere possimus.

necesse est Summi Ponlificis auctoritas; etenim unus Ro-manus Pontifex instituere Dioeceses seu Cathedrales eccle-sias potest (cfr. cap. Quod translationem -4 de officio legati. et capp. sub Ut. de translat. Episcopi). Gum autem insti-tuta per Ponlificem Dioecesis est, Episcopo licet aediücare, seu designare , nisi Papa designaverit, ecclesiam Cathedra-lem in loco, ubi Sedem ejus Romanus Pontifex posuit. Gradum atque jura ecclesiae Cathedralis habebit, quae deessent si Sedes Apostolica non instituisset Dioecesim. Dicta construendi facultas ex ipsa generali lege, qua in Dioecesibus Episcoporum auctoritate ecclesiae aedificantur, derivari posse videtur. Idcirco cum e5m vetustas aliave causa deinceps consumpserit, Ordinarius poterit novam exstruere, cui jura erunt et qualitas Episcopalis ecclesiae.

20. Collegiata ecclesia ut erigatur, necessarium bodie est Sedis Aposlolicae beneplacitum. Etenim in bac quaes-tione consideranda quamquam veteres Doctores in contra-rias sententias distrabantur, bodiedum res manifesta evasit ex observantia communi, ex conslanti praxi Sedis Aposto-licae, ex sacrarum Urbis Gongregationum decretis. »An-tiquitus, ait Rigantius {Comm. in Reg. IV. Cancell. § II. n. 95), apud Doctores et Tribunalia communiter vigebat opinio, quod possent locorum Ordinarii simplices seu Parochiales Ecclesias in Gollegiatas erigere, ut patet ex notalis per Gambur.et non nisi quam anno 1623 sacra Gongregatio Goncilii declarare coepit, bujusmodi erec-tiones Gollegiatarum Ecclesiarum Sanctae Sedi tantummodo reservatas esse, ut notat Pitonius..Earn ob causam in Ben. XIV Qu. Can. 63 et '184 animadvertitur, antiquae opinionis rationem habendum, nee ab ea esse recedendum, quolies agitur de Gollegiatis erectis tempore (ante annum 1623), quo praedicla sententia vigebat. (Gfr. etiam Ferr. v. Collegium n. 24) Recentioris juris argumentum est in resolutione, quam die 1 Sept. 1681 dedit S. G. Goncilii, quacque refertur sub Qu. Can. 184 «Disputato dubio: An erectio Gollegiatae facta per Episcopum in actu visita-

tionis in ecclesia s. Antonii oppidi s Philippi de Argiro sustineretur, responsum fuit negative.quot; Aliud argnmentum peti potest ex decretis S C. Rituum in causa Caputaquen., gt;An Primicerius, Cantor, et Canonici Ecclesiae s. Margaritae erectae ab Episcopo in Collegiatam absque confirmatione Sedis Apostolicae, possint frni praerogativis Ecclesiae Col-iegiatae? S Congregalio posito quod non habeant confir-mationem Apostolicam respondit non posse.quot; (Die 3 Julii 1827. Gardell. Ed. 3 n. 693.) Et in cansa Montis Regalis.

S Congregatio responded mandavit: Ad Erectionem Gollegiatae auctoritate Ordinaria, cui saltern Auctoritas Apostolica minime' accesserit, penitus nullam nequaquam

cretum in Neocastren. 11 Aprilis 1840. Alia argumenta proponuntur a Ferr. {I. c. n. 18. sqq).

Quum Collegiale templum, legitime erectum, postea diu-turnitate temporis aut alia causa dirutum est, baud necesse videtur Canonici denuo adeant Sanctam Sedem petituri novae ecclesiae aedificandae licentiam; satis sit annuat loci Ordinarius, quo approbante omnes in Dioecesibus ecclesiae exstruendae sunt.

Ipsum vel canonicorum collegium, quum morte evanuit, baud vero legitimae auctoritatis decreto extinctum, resus-citari posse ab Ordinario et restaurari, traditur ab Aucto-ribus. Scarfantonius {t. I. p. 26. Ed. Luc. 1723 apud Douix Tract, de Capit. Ed. Paris p. 212) baec scribit: sPotest Episcopus, sive etiam illius Vicarius Generalis, si ecclesia Collegiata, etiam per plura saecula destituta fuerit canonicorum collegio, per sententiam declarare dictam qualitatem collegialitatis, eamque in pristinum statum restituere, ca-nonicatus erigendo, ac alia statuendo ad hoc ut ad actum reducatur habitualitas, ut luculenter probavit Pitonius (Disceptat. eccles. I per totum et signanter sub n. 23 et sqq.)'' Vdtr etiam Ferr. L c n. 22 Unum clericum, in quern jus collegii transit, Episcopus juxta Fagnanum {cap.

Postulasti. de jurepatr. n. 8) eligere potest, idque non nomine suo, sed nomine ecclesiae; in super clericum illum eligere ad primam dignitatem nequit, quoniam primae di-gnitates in ecclesiis Collegiatis summo Ponlifici per tertiam regulam Cancellariae reservatae sunt. (V. Fagn. ad cap. Nullus, de elect, n. 9. 10).

Observavit Scarfantonius, per Episcopi sententiam posito in casu declarari collegialitatis qualitatem. Quae tarnen sententia Ordinarii certa satis arguments, quibus nitatur, postulat. Neque ex sola traditione aut nomine illico admit-titur, ecclesiam, quae talis dicitur, Collegiatam esse. Nam Bcollegialitas in facto consislens, de jure non praesumitur, nisi in Cathedralibus el Regularibus Ecclesiis... proinde probari debet... et hujusmodi probatio ex triplici fonte promanare solet, vel nempe ex primaeva legitima erectione, vel ex subsequenti privilegio Apostolico, vel ex signis et conjecturis, quae eliam admiltuntur, quando primaeva fundalio et Apostolicura privilegium deficiat.quot; Ita Rigan-tius l. c. n. 36, qui subsequentibus numeris signa hujusmodi et conjectures exponit. Cfr. Ferr. I. c. n. 32 sqq.

21. Ecclesias parochiales decernente Tridentino Concilio Episcopi erigere valent, a) ïin iis civitatibus ac locis, ubi nullae suntquot; (s. 24. c. 13. de ref.). Gum itaque praeest Episcopus regioni, quae tota, vel cujus pars aliqua, paro-cbiis caret, ipse ecclesias hujusmodi erigi curat, b) Insuper ab erectis parochiis partes deinceps avellere et novas ex iisdem parochiales ecclesias instituere valent, haud equidem pro arbitratu suo aut cum utile fore aestimant, sed cum gt;ob locorum distantiam, sive difficultatem parochiani sine magno incommodo ad percipienda sacramenta, et divina officia audi-enda accedere non possunt,quot; {s. 21. c. 4. deref.). Sepositis hisce circumstantiis indulgentia summiPontificisnecessaria est.

22. Caeterum ut in erecta parochia construatur aut tem-plum parochiale aut ecclesia succursalis; itidem ul aedificetur alicubi publica ecclesia aut publicum oratorium sive con-fralernitalis, sive hospitalis, sive alterius loci religiosi aut

23. Imprimis ut condatur ecclesia regularis una cum domo, in qua religiosi, vota solemnia erailtentes, vivanl conventualiter, necessaria est Episcopi dioecesani licenlia. Statuit enim Trid. Cone. (c. 25. de Reg. el Mon. c. 3): Miec de caetero similia loca erigantur sine Episcopi, in cujus dioecesi erigenda sunt, licentia prius obfenta.quot; Quae Tridentina lex, quamquam, nulla ecclesiarum facia aperta mentione, de monasteriis el conventibus loquatur, ipsas tamen etiam ecclesias concernit, quoniam integralis sunt et principalis pars monasterii sen conventus; et propterca in legitimo consensu erigendi monasterium sen conventum ultro continetur copia, ut possit publica ecclesia conven-tualis exstrui. Gontingere autem potest ut memoralo Episco-pali consensu regulares faciendo operi non indigeant propter peculiarem iis concessatn S. Sedis Apostolicae dispensationem.

Si ecclesiam exstructam ampliare postea velint regulares, vel collapsam aut dirutam denuo excitare, privilegium exemptionis, quod in hac re per leges Ecclesiae non limilatur, eos liberat ab obligatione rogandi Ordinarii veniam, nisi, cum aedificatum est monasterium, Episcopus parva dumtaxat ut conderetur ecclesia permiserit. (Ferr. .Ecc/ma a. 3 n. 26)-Et si quando monasterium cum ecclesia transferre regulares ad alium ejusdem loci situm cupiunt, communis hodie Auctorum sententia, Sacrarum Urbis Gongregationum de-cretis nixa, baud implorandam esse Episcopi veniam docel. (Ferr. Conventus a. 1. w 11. 42. 51. 52).

Disputant Doctores, sitne legibus Ecclesiae sancitum, ut praeter licentiam Episcopi, requiratur Sanctae Sedis Apostolicae venia; de quo inferius verbo dicemus.

24'. Ut exempli regulares el saeculares alias aedificare ecclesias aut oratoria publica in locis non exemptis queant, opus est Episcopus consentiat. Id decernitur in prima parte exhibendi statim capitis Auctoritate 4. de privilegiis in 6 Ut iidem exempti construant dictas aedes in locis exemp-

lis, Doctores alii cum Barbosa Jur. eed. I. 2. c. 2. n. '15 requiri dicunl unus Romanus Pontifex indulgeat; alii cum Donato apud van Gameren i. c. p. 105 exigunt Episcopi veniam, nisi specialis tribuatur Pontificia dispensatio. Utra-que sententia in suae causae patrocinium profert textum juris in capite Aucloritate, cujus intelligentia sane anceps videtur. »Auctoritate Sedis Apostoiicae.. . statuimus, quod oratoria et capelias in locis non exemptis, sine Dioecesanorum loco-rum ipsorum licentia, exempti construere non praesumant: neque in sic constructis ... celebrent vel faciant celebrari divina... Inhibemus insuper, ne in locis eliam exemptis hoc ipsi exempti facere audeant, nisi super his licentiam vel privilegium habeant Sedis Apostoiicae speciale.quot; Sacrae aedes, quae in proposito capite oratoria dicuntur, publica* intelligenda sunt; quae capella, ecclesiae curatae et paro-chiales extra conventum positae, eidem tamen unitae. (V. Zallinger I. 3. § 430).

25. Non exempli ab Ordinarii localis jurisdictione, cum exslruere ecclesiam aut publicum oratorium volunt, con-sensum Ordinarii exposcant oportet. llujus ab omnibus agnilae legis generalis vestigium est in c. Nemo ecclesiam 9. de comecr. dist 1. et in can. 44. cans. 16. qu. 1 : »Quicumque voluerit.. . ecclesiam aediflcare, et consensum el voluntatem Episcopi habuerit, in cujus parochia est, licitum sit. Verum lamen omnino providendum est Episcopo, ut aliae ecclesiae antiquiores propter novas suam justitiam aut decimam non perdant, sed semper ad antiquiores ec-clesias persolvatur.quot;

26. Congregationes, in quibus nuncupantur vota simplicia el regularium instar vivilur, cum, uli assolet, non exemptae sunt sed subjeclae Episcopi auctoritati, proposita lege can. Qwicumque in hoc negolio reguntur. Gum autem exemptae sunt, ceu Patres Excalceali S.S. Crucis el Pas-sionis Domini, alque Congregatio S.S. Redemptoris a. S. Alph. de Liguori lundata, obligari videnlur lege capitis Anctoritate supra exhibits.

27. Oratorium privatum quisque domi suae aecTificare sibi potest absque consensu Episcopi; lunicuique fklelium in domo sua oratorium licet habere, et ibi orare, Missam autem ibidem celebrare non licet.quot; {can. unicuique 33. de cons. dist. 1.) De bisce oratoriis plura in Tract, de celebr. Missarum expiicavimus.

28. Ex diclis bactenus conspicuum sit, ut plurimum lege juberi, Episcopus erigendo operi consensum praesli-terit. Duae de consensu supersunt quaestiones; una, dc Episcopalis consensus qualitate; altera, de consensu nec ne rogando ex aliis personis ecclesiasticis.

Quaerunt itaque Auctores, debeatne Episcopi consensus expressus esse, an tacitus sufficial. Poslulat cum aliis Reiff. {I. c. n. 7) consensus sit expressus; sed tacitus ut sufficiat, i. e. ut Episcopus rei conscius non repugnet, praeplacet Barbosae aliisque ab eo recensitis I. c. n. 5. Videamus quid habeat lex. In Pontificali Romano (sub. tit. Debened. et imposit. prim, lapidis) sic jubetur: snemo ecclesiam aedificet priusquam Ponlificis judicio locus et atrium de-signentur, et quid ad luminaria, quid ad recloris, minis-trorumque stipendia sufficiat, quidque ad Ecclesiae dotem perlineat, definiatur; et per eum, vel ejus auctoritate, per sacerdotem crux in loco figatur, et lapis primarius in fun-damenlo ponatur.quot; Quapropter, quoniam haec praecepta in tacitum consensum quadrare minirne videntur, legis violalae convictum habemus, quisquis Episcopi tacito nixus consensu fabricam construere aggreditur.

Propositae turn ex Romano Pontificali, turn ante ex aliis fontibus, ecclesiastieae ordinationes ultro significant, necesse esse consensus praecedat aedificationem. llunc tamen cum opportune supplicari omissum fucrit, Episcopus potest defectum sanare, pcrmittereque ut ecclesia in Divinum cultum adbibealur. (V, Resol. S. C. R. in Lucana 17 Junii 1843 ap. Gard. n. 4969).

29. Reliquum est sciscilernur, sitne ex aliis insuper personis ecclesiasticis petenda construendi licentia.

Qua de re primo loco considerandi sunt Praelati (Epis-copis) inferiores, jurisdlctionern quasi episcopalern inaliqua regione habentes. His, quemadmodum nomen innuit, eadem alque Episcopis copia est juriura imperii, si ea subtrahas, quae canonica lege excipiuntur. Quibus quidem exceptis juribus cum per canones accenseri praesentem potcstatem nee inveniam, nee aliqua probabili ratione arbitrer, licentiam horum Praelatorum pro novis sui territorii ecclesiis eodem pacto necessariam dicamus atque Episcoporum pro suarum Dioecesium ecclesiis.

Deinde altendere Vicarios Capitulares debemus. Transit in cos quamquam baud plena, Episcopi ordinaria jurisdictie. Dempta tamen non est ea, de qua dicimus, facultas. Quam ob causam, cum casus incidit, oportet et In consentiant.

Vicarii Generalis potestas, quae est in generali juris-diclionis mandate, non complectitur aedificandi negotium; potest autem Episcopus banc eidem gratiam per mandatum parliculare indulgere; quo fiet, ut ecclesiae in Dioecesi aedilicandae sint permittente aut Episcopo aut Vicario Generali. Parochi, in cujus parocbia aedificatur, requiri veniam, canonicae oruinationes non slatuunt. Praejudicium cum palilur, coeptis se opponere valet; de quo postea.

Meminisse satis sit, religiosis inferioris gradus passim illicitum esse construere templa, nisi eorum in hac re consilium superiores regulares probaverint.

30. Gonsueverunt Episcopi rogatae licenliae assentiri, cum legitima causa invenitur, dos congrua in promptu est, praejudicium alterius ecclesiae non proliibet; quae jam ex-ponere aggrcdimur.

31. Quomodo in reliquis rebus, sic in aedibus sacris, Ecclesia Calliolica fovere quaeril cultum Divinum, promoverc

salutem animarum. In his causa est, ob quam aedes Deo sacras erigit, cupidoque animo, ut a fidelibus erigantur perrailtit. Quum equidem ad augendum Dei cultum et promovendam salutem animarum, consideratis locorum temporumque adjunctis, ecclesiarum numerura multiplicari non conducal semper, immo nocere possit quandoque, propterea disciplina canonica, ipsaque ratio, jure meritoque postulat prius ut exquiratur, an causa necessitatis vel uti-litatis opus suscipere vere impellat, quam propositum opus inchoetur.

Justa causa cum adest, nec legitimum ullum obstaculum vel praetermitti vel differri opus postulat, licentiam conce-dendam esse, nec jure posse negari, Doctores monent (v. Monacelli t. I. form 10. n. 3 et Ferraris v. Ecclesia a 3. n. 15); praeclarus namque operis finis, quique fructus speratur, exstruendis sacris aedibus favendum esse jubet.

Quamobrem, quo pacto singulae ecclesiarum species peculiari sua deslinalione sint proposito fini accommodatae; quidque ea propter, ut de causa erigendi ecclesiam apte judicetur, prae oculis haberi conducat; explicandum nobis est.

32. Ecclesia Calhedralis. Ordinaria rcgiminis ecclesiastici forma est Hierarchia Episcopalis, quae institutas a S. Sede Dioeceses moderalur. Gommendat bunc regiminis ecclesiastici modum cultus religiosi decor et magnificentia, quibus splendet, et cleri populique commodum spirituale, quod promovet insigni ratione. Peculiaria tamen aut civilia aut religiosa tcmporum et locorum adjuncta quandoque faciunt, ui S. Sedes conslituere exceptionale aliquod rninisterium debeat, donee sublalis impedimentis optata Hierarchia Episcopalis instauretur.

Ereclae Dioeceses cum amplum territorium continent, tantamque fidelium mullitudinem, ut unus Pastor omnium indigentiis, ceu oporlet, providere non valeat, Dioecesium earum pars seu membrum, cum Aposlolica Sedes salutare et opportunum id aestimal, dismembralur, ut aiunt, el nova Dioecesis instituilur.

Causa igitur erigendi Ecclesias Cathedrales in regione, quae talibus caret, ipsa ulilitas ordinarii regiminis est, non prohibenlibus id locorum temporumve adjunctis. (V. Pii IX Lilt. Apost. Ex qua die, quibus 4 Marlii 1853 reslauravit Ilierarchiam Episcopalem in Neerlandia). Causa aulem divi-dendi seu dismembrandi Dioeceses, novasque erigendi Ecclesias Cathedrales, est populi lidelis tanta frequentia, ut unus Antistes officio Episcopali erga omnes debite perfun-gendo impar sit. Ila docemur in Joannis XXII Litteris Salvator nosier (lib. 3 tit. 2. c. 5 Extravag Commun.): gt;sane considerantes attentius ... quod in tanla multitudine populi, quanta foecundavit Altissimus Civitatem et Dioecesim Tholosanam singulorum vultus nequibat (ut condecet) uni-cus pastor inspicere, aut alias partes boni pasloris implere; quodque durum erat atque difficile, per talem latam et diffusam Dioecesim ad unum tantum a personis ecclesias-ticis et mundanis recursum baberi,.. Episcopatum ipsum dictamque Dioecesim Tholosanam Apostolica auctoritate di-vidimus in quinque Dioeceses.quot; Ilaec praecipua, inquit Rigantius {Comm. in reg. 22 Cane. n. 94 sqq.) et funda-mentalis ratio est dismembrandi Dioeceses. Sola Dioecesis amplitudo non sufficit; neque situs ejusdem in dominio duorum principum temporalium, nisi adjuncta, veluli prin-cipis votum, scandala, contentiones inter utrumque popu-lum, molestiae in exercitio muneris Episcopalis, aliave mala, secus suadent.

33 Ecclesia Collegiata. Quemadmodum in ecclesiis Ca-thedraübus, ita in aliis, potissimum Parochialibus, bene muilis, servabant olim clerici vilam communem sub electo ah ipsis Supariore; constituentes sic Collegium certae vi-vendi regulae adstrictum. Templa, quae coetum hujusmodi clericorum continebant, cum non erant Cathedralia, voca-bantur Collegiata; Superior dicebatur Abbas, Archipresbyter, Praepositus, etc.; sodales Collegii, Canonici. Ilorum vitae genus, sanetis adaptatum regulis, cum magnae esset fide-linm aedificationi; et sacra officia, insigni clericorum fre-

quentia el religiosa pompa celebrata, cum essent eximio divini cultus ornamento, e re divina erat erigere, ubi commode posset, Gollegiatas ecclesias. Pedetentim vero defecit, hodieque extincta penitus in hisce ecclesiis est vita communis. Verum tamen manet in iis templis cleri major numerus, splendor insignis caeremoniarum, choralis officii solemnis apparatus. Eliamnum igitur dignae sunt, quae in divini cultus incrementum majestatemque erigantur.

Quum autem frequentem clericorum numerum exigant, insuperque dotem satis amplam, el alia multa, quae plu-ribus locis absunt, templa bujusmodi difficile constituunlur. Porro Sancta Sedes rogala, ut talem ecclesiam erigat, an-nuere precibus solet, si locus, ubi erigatur, tanto privilegio conveniens dignusque sit; populus atque clerus docilis, civilis, numerosus; ecclesia decora et Collegii Ganonicorum capax; supellex abundans, decens, pretiosa; dos distribu-lionibus el praebendis sufficiens; si condiliones, per fun-datorem posilae, non sint a jure exorbitanles; si concessio nemini inferal praejudicium, tandemque Episcopus approbel laudelque erecüonem. (Gfr. Monacelli tü \S. form. 6. n. 8. et Qu. Can. 131).

34. Ecclesia Parochialis. Jubenl sacra jura pro expedition regimine et lutiori animarum salute, ut singulae dioeceses in definitas paries, parocbiae dictas, dividantur {Can Ecclesias i. eau. 13. qu. i. et Trid. Gone. sess. 44. c. 9. et sess. 24. c. 13. de ref.). Propter eamdem causain permillunt, ubi pars constitulae parochiae 10b locorum dislantiam sive difficullalem, sine magno incommodo ad percipienda sacramenta, el divina officia audienda accederequot; non potest (Trid. Gone. sess. 21 c. 4. de ref.), ut Episcopus ex ea parte, infauste sita, novam parocbiam insliluat. Tulioris itaque animarum regiminis causa parochiae insli-tuunlur, et ex dismembratis novae fmnt.

35. Ecclesia Conventualis. Sola vel experientia leste cumulate docemur, qaantopere regularium Ordinum coelus precibus suis el exemplo, studio el doctrina, zelo el labore

prosint turn civilis reipublicae bono, turn aelernae saluti populoruin. Ex quo sponle manifesleque apparel, in regn-larium sanclo insiiluto causara omnibus maxime probabilem esse, erigendi convcntualia lempla.

36. Aliae saeculares et regulares ecclesiae aut publico, oratoria, quae deputantur in usum dissitae partis parochiae, vel deslinantur loei religiosi aut pii divinis officiis, vel eriguntur causa recolendae Sanctorum memoriae, aut cele-brandi Divinae Bonitatis insignis beneficii, quam consen-taneae sint proposito ternplorum fini, ipsa earum abunde monet exbibila deslinatio.

Allamen in permiltendis publicis oratoriis ruralibus ratio-nem maxime habendam esse damni spirilualis, quod afferre populis queunt, hnnc in modum tradit Ben. XIV Q. C. 287: »ad Episcopum pertinet summopere animadverlere, ne in consimilibus concessionibus populus nimium abstrahatur ab Ecclesia Parochiali, et sic incidat in ignoranliam circa cre-denda et observanda, uti bene ponderat B. P. D. Petra ad Const, Apost. lom. I. p. 390. n. 69, el laiius prosequitur Monacelli in formul. t. 2. p. 75. n. 42 ubi ait horum ora-loriorum ereclionem ... non esse de facili Buri permittendam propter spirü.ualia damna, quae in populurn derivant; ille elenim accedendo ad audiendam in Oratorio Missam non audit Verbum Dei a Parocho, caret calecbismo, ignorat vigilias el festivitales de praecepto, et denunlialionibus matrimonialibus non interest, ita ut aliquando contingat, quod impedimenta matrimoniaiia non revelentur.quot;

37. Dole bic significanlur congruenles et stabiles red-dilus conservandae fabricae cultusque exercendi gratia dali.

Ipsa vel vulgaris bumana prudent ia suadet, ut ecclesiis dos conslituatur, id est ut acdificiis, divino cultui in per-

petuum dicandis, bona seu redditus attribuantur, quibus ad fabricam conservandam cultumque exercendum neces-sarii sumptus suffici queant.

38. Idipsum volunt ecclesiasticae sancliones decernendo prius conslitui congruam dotem, quam aedificetur aut con-secrelur ecclesia. Sic canonisata Novella 67 cap. 2 prae-cipit: »non aliler quempiam ecclesiam ex novo aedificare, priusquam loqualur ad Deo amabilem episcopum, et definiat mensuram quam depulat, et ad luminaria, et ad s. minis-terium, et ad incorrumpendae domus cuslodiam, et obser-vantium alimenta, et si sufficienter habere videtur, facial prius donationem eorum, quae futura sunt deputari, et ita domus aedificetur.quot; Et in can 1. cait. 1. lt;/. 62 dicitur : »Hoc unusquisque Episcopus meminerit, ut non prius dedicet Ecclesiam nisi antea dotem basilicae, et obsequiura ipsius per donationem cbartulae accipat. Nam non levis culpa est ista temeritas, si sine luminariis, vel sine substantiali sus-tentatione eorum, qui ibidem servituri sunt, tamquam domus privata consecratur.quot; Insuper in can. 9 de Cons. d. I: uNemo Ecclesiam aedificet, antequam praèfiniat, quae ad luminaria, et ad cuslodiam, et ad stipendia custodum suf-ficiant, et oslensa donatione sic Domum aedificet.quot; (Gfr. can. Viae mentis 26. can. '16. q. 7 et cap. Cum sicut. de Cons. Eccl. et Pont. Rom. I. c.)

Primum, ut ecclesiis antequam aedificentur assignetur dos. Quod de omnibus ecclesiis, si conventuales demas, novasque parochiales quae necessario condi debent at dote donari non possunt (Fagn. cap. Ad audientiam n.l), intel-ligatur. Oratoria publica, etsi benedicantur dumtaxat, hoc praecepto etiam contineri, tum ratio dotis legisque mon-strat, tum plures Doctores tradunt. (v. A Mostaso Be causis piis I. 5. c. 3. n. 14 et van Gameren Be oratoriis p. 62). Conventuales ecclesiae, quae pars sunt monasterii, non indigent distincta propria dote, quippe quibus monasterii

reddilus serviant. Ad crigendum autem monasteriuin Pontifex Greg. XY in Const. Cum aliens i? Aug. 162^ requirit, ut in eo gt;duodecim saltern Fratres, aut Monachi seu Religiosi... ex redditibus et consuetis eleemosynis... competenter sus-tentari valeant.quot; Quare quae Fratribus in usum Ecclesiae necessaria sunt, ex redditibus el consuetis eleemosynis hauriunlur.

40. Secundum, ul dos assijnanda sufficiens sit seu congma, aptoque consignata instrumento. Etenim finis, quem quaerit dos, nee insufficienti nee secura salis aut firma dote allingitur. Poiro ut sufficiens sit, tanla esse debet quanlam consueta ejus generis aedificii manulentio cl sacer. ejus lempli usus postulant. Major igitur vel minor expetilur pro amplitudine et exiguitale conservandi aedificii el pro majoribus minoribusque expensis ejusdem ecclesiae deslinationi adaptatis; dum enirn, praeter manutenlionem fabricae, uni ecclesiae vel oratorio satis sint redditus solius • Missae Sacrificii sumptibus accommodali; alteri insuper haberi opus est, quae ad vitam honeste ducendam minislris sacris suppeditent. Quam ob causam pro rerum varielate, sitne congrua dos, Episcopus judicare debet.

sAntiquitus pro dote cujusvis ecclesiae ad minimum re-quirebatur unus Mansus 1), liber ab omni servitute el onere lemporali; id est, tanla pars lerrae, quae sufficiat duobus bobus ad laborandum. Texlus et Glossa in cap. \ de censibus. Tamen hodie arbitrio Episcopi relinquitur, ut bene nolat Engel h. I. n. 6. Vide etiam dicta Til. XL de consecr. n. 5. ubi inter alia nolavimus, quod in compu-landa dole parochiae noviler erigendae possit quoque haberi respectus ad decimas, oblationes, el alia jura rectori ecclesiae competentia.quot; Reiff. ad lib. 3. lit. 48. n. 8. (cfr. Luc. Ferr. v. Ecclesia a. 3. n. 40). De dolis instrumento lege Tract. Be Cclebr. Miss. n. 190 versus finem.

1) Mansus amansio, manere. Certa terrae mensura, 12 (?) constanu jugeribus aut bunnarÜB, mansioni seu victui familiae honeste aüÜi. ciens. Cfr. Ducange v. Mansus.

41. ïerlium praeceptum est, ut, dotera procurare, mums aedificanlis sil. Cujus praecepli ratio facillime mon-stralur. Is etenim qui aedificat, dicare appelil ecclesiam divino cultui; at, quum religiosi cultus exerciliis tradi prohibeatur templum, quod congrua dole caret, aedificans qui vult finem, debet et medium curare consequendo fini necessarium. Quapropter dum non consliluil dotem, obligatio dotandi manet, esto aedificala el consecrala sine dote ecclesia fuerit, esto etiam aedificans moriatur, hoc debitum quum in haeredes transeat. (v. Ferr. I. c. n. 35.) Cui incumbat, congruam dotem ministrare rectori seu vicario, cum paro-cliia dismembratur vel ecclesia auxiliatiix in parochia eri-gitur, postea exponemus.

42. Quartum est, ut Episcopus non consecret ant bene-dical hand congruenter dolalas ecclesia*. Quod si fecerit, compellere, ut dotem praebeant vel adaugeant, aedificantes eorumve haeredes debet. Hi autem cum impotes sunt, at Episcopus, quin dos sufficicns in promptu esset nec apta dotis cautio, permisil ecclesiam exstrui eamque dedicaverit, ipsum Antistitem in subsidium de dole kmeri, Auctores concludunt. Vide Ferr. I. c. n. 36 et Reiff. I. c. n. 9, qui ut caeteri Doctores hoc addit: nintellige si quid proprium [Episcopus] habet; quia de boms ecclesiae in simili casu dotare ecclesiam non tenetur, ut bene addit Glossa, quia delictum personae in ecclesiae damnum non est converlcn-dum. Can. si Episcopum 3. cau. 16. q. 6.quot; Non tenetur Episcopus, inquit Reiffenstuel, de bonis suae ecclesiae dotem subministrare; immo haudquaquam id posse, forsitan dicendus est; quoniam in consecratione episcopali jurejurando polli-cetur, quod nullo modo alienabit possessiones ad mensam suam pertinentes, inconsulto Romano Pontifice. (v. Pont. Rom.)

ideoquc nee lemplum erigere, cum id antiqnioris ccclcsiae jus viola!. Quae lex haudquaquam langere Romanum Pon-tificem potest, cujus voluntati in hoc genere jura omnia patent; ita ut erigendo et dividendo ecciesias, transferendo lacultates et bona, nemini injuslus sit. Sed speetat reli-quos omnes, turn superiores tuin inferiores, in quorum polestate aliorum jura minime pendent.

44. Statuunt canones de re, in qua versamur: »omnino providendum est Episcopo, ut aliae ecclesiae antiquiores propter novas suam justitiam aut decimam non perdant, sed semper ad antiquiores ecciesias persolvatur.quot; (can. Ecclesiae 43. et can. Quicumque 44. can. 16. qu. 1.) El in cap. 1. Be novi operis nuntiatione. Decrel. I. 5 praecipitur: »Nulla ecclesia in praejudicium est alterius conslruenda.quot;

Juslitiae el decimae vocibus hie significalur imprimis jus, quod in certas res temporales atque redditus existens ecclesia possidet. Praejudicium audit damnum, quod patitur antiqua ecclesia ademplis rebus et redditibus, ad quos jus slrictum babel.

Sunt igitur in bonis el redditibus anliquioris ecclesiae accurate discernenda ea quae jure stricto exigit, ab aliis quae fidelium benefieientia eidem largitur; in illis, non in his, cum diminuuntur, patitur praejudicium. Prioris generis rebus adnumeranlur bona ejus ecclesiae mobilia el immobilia, fruclusque eorum; censuum proventus; deci-marura redilus; obventiones legatorum; quaeque sunt alia jura, aliae possessiones, in mobiübus vel immobilibus rebus acquisita. His anliquior ecclesia spoliari non potest, nisi sane aut Romanus Pontifex aut Jus ecclesiastieum aliler Episcopo permittal. Posterioris generis sunt, liberae obla-tiones, Missarum eleemosynae, sedilium locationes, et caelera bujusmodi, quae ex libera fidelium dispositione profluunt; quae cum minuunlur, nemini infertur injuria.

Juslitiae voce insuper significenlur jura spiritualia et mixta, quae anliquae ecclesiae ita propria sunt, ul illaesa justitia non minuantur. Exempli gratia ponamus beneficia;

jus parochialis ecclesiae ministrandi Vialicum el Extremam Unctionem, jus ne dismembrelur nisi permittente lege, jus monasterii, ut intra certam dislantiam non aedificetur nova ecclesia conventalis. Quod de rebus exislentis ecclesiae non adimendis diximus, id idem de juribus dicatur.

45. Quare cnm novae ecclesiae erectione appetuntur jura, quae existentis ecclesiae propria sunt; aut cum hujus bona vel redditus inique expelunlur aedificandae, fundandae, dotandae novae, ecclesiae gratia, propulsari injuria debet per antiquae ecclesiae Rectorem, coeptis consiliis se opponendo, et per Episcopum negando construendi licentiam. Contra, cum ii redditus, quos libere conferunt fideles, imminuentur; etillis lantummodo sacris muneribus, a quibus antiquior ecclesia non excludat alias, opera dabitur; Episcopus non tenetur propterea petitionem aedificandi recusare, neque Rector, ut a coeptis desislatur, potest exigere. Decretra S. G. C. exstant apud Monacelli {til. VI. form. lO. n. 9 sqq.), qui sub h. 15 sic concludit: »Ex quibus resolutionibus liquet, quod prae-judicium proveniens Ecclesiis Parocbialibus ex diminutione concursus [populi] et eleemosynarum, penitus contemnitur, et Parochi semper succumbent, quoties hoe elypeo velint se opponere aedificationi novarum ecclesiarum.quot;

Verum tarnen, si quando contingat, ut, illaesis licet acquisitis bonis et juribus, tanta ex aliorum redituum jac-tura antiquiori ecclesiae inopia immineat, debita ut susten-tatione privetur; proeul dubio considerabit Episcopus, habila ratione destinationis novae ecclesiae ejusque dotis seu redituum, flagitetne aequitatis regula et adepta sacri cultus exer-cendi facultas, ut antiquioris ecclesiae propositum gravamen non spernatur, licenlia construendi negetur, cei ta aedificare volentibus onera praecepto aut pacto imponantur, vel alio tandem meliori modo avertatur ecclesiae perniciosa inopia. Tempus tollendis hisce incommodis aptum illud est, quod aedificationem praecedit; incepto, muitoque magis abso-luto opere, erit difficilis talium difficultatum cura.

tales laedat, ex novo leraplo quandoque nascitur. Damnum, quod spectamus, in ante dictis sub n. 36, salis explicalum est. Cum itaque Episcopus, qui de rogata licenlia cogital, timet, ne, si permiserit, fidelis populus spirituali damno afficiatur; pro rerum adjunclis vel aedificandi copiam non imperlilur; vel suae licenliae praecepla adjungit de hora et diebus, quibus a celebranda Missa in nova ecclesia abslinendum sit; vel cerlas novae ecclesiae imponit sacras funcliones; vel alia ordinat el jubel, quae dedicata ecclesia nequicquam forte tentarel.

47. Datae veniae conditiones ab Episcopo non apponi in vanum, dummodo Sanctae Aposlolicae Sedis praecepto aul legum generalium dispositionibus non improbentur, manifest um sit ex S. C. G. decrelo, quod hisce verbis exhibet Monacelli (1. c. n. 10) : «In Nucerina: in qua volens Do-minicus Cagnucci aediücare publicum Oratorium in Villa Dignani, sese opposuil Parochus, non solum ob subtrac-tionem, quam limebat, eleemosynarum , sed ob diminuti-onem concursus populi, sine quo nee Processiones facere, nee pueros, adultosque rudiores docere doctrinam cbrislianam potuisset; Episcopus lamen in actu Visitation s licentiam pro conslructione novae ecclesiae concessit, nonnullis conditio-nihus qualificalam, el sine praejudicio jurium Parochjalium; a quo decr.eto recurrens Parochus ad camdem Sac. Congr. el referente Emo D. Gard. Accinjolo sub die 12 Marlii1693 responsum fuit — servenlur disposita per Episcopum.quot;

48. Cavenda cum ante alias sil jurium ecclesiae paro-chialis laesio, quibus nee ipse Episcopus praejudicium in-ferre potest, Doctores tradunt, clausulam, ureseroatisjurihus parochialibusquot; licenliae erigendi novas ecclesias [quae non sint parochiales vel auxiliatrices] inserendam esse.

4-9. Animadvertimus a principio, ecclesiarum jura, — temporalia, spiritualia, mixta — subesse Piomani Pontificis auctorilati. Ipse ex plenitudine potestatis, a Deo donalae successoribus S. Petri, quodcumque in Ecclesia solvere potest el ligare. 0'Japi'opter nemini facit injuriam, cum

Dioecescs dividil, bona, rediliis, facullales monaslerii, abbaliae, ecclesiae sive saccularis sive regularis, in aiiiim locum vel usum adhiberi ordinal, aut dividendi vel lol-lendi praebet facultatem. Nibilque necesse est observare, Sanctara Sedem, quae Dei gloriam et animarum salulem promovere in omni re studet, ea, quae diximus non pera-gere, nisi summo illi bono consenlanea videal. El baec causa est, cur permiseril Episcopis, allribuere Scminariis porlionem quaradam ex fabricis ecclesiarum, el reddilibus ecclesiaslicis quibuscumque; et insuper incorporarc iisdem beneficia aliquot simplicia (ïrid. Conc. sess.QS. c.de ref.); item parocbias cerlis in evenlibus dividere; ex fructibus malricis ecclesiae dofera reclori novae parocbiae adscribere; ecclesiae auxilialrici munia parochialia allribuere; in vicarii congruam suslenlalionem partem reddituum parocbi depu-tare. Sed baec poslerius.

50. Prima Ecclesiae aelate Episcopus eral lol lus Dioe-cesis suae unus pastor el rector. Sacerdotibus nuiium cotn-miltebalur curae animarum slabile officium; obiljal quisque, quod Anlisles suis clericis in dies imponebal, minislerii sacri exercilium. sNuIlus sine Episcopo aliquid operetur eoriun, quae conveniunt in Ecclesia.quot; (S. Ign. in Ep. ad Smyr-naeos.) Quare, »si qui baplisandi essent, si ad Agapem conveniendum eral, si quod aliud obeundum minisleriutn, e presbylerorum coelu evocabalur ab Episcopo, qui bapli-saret, qui Agapi praesideret, qui praescriptum officium expleret.quot; (Gerdil Resp. ad Archiep. Ebredunen. Opp. I. \5. p. 343).

51. Praeter Ecclesiam Catbedralem erant el aliae sacrae aedes cullui divino dedicalae. Gum enim prisci fideles slalis quolidie horis, raane el vespere, communi orationi et

psalmodiae vacare, hortantibus s. Praesulibus, arnarenl; in Cathedralem lamen Ecclesiam pluries in die se recipere multis difficile esset; exstructis ad ea exercenda pielatis officia oraloriis utebanlur, itidemqae Sanctorum meraoriis. In bis autem Sacrificium offerri vel ministrari Sacramenta lex ec-clesiastica prohibebat. Cujus pristinae disciplinae testimonium perhibet hoc S. Augustini praeceptum: sin oratorio praeler orandi et psallendi cultum, penitus nihil agatur, ut nomini huic et opera jugiter impensa concordet.quot; (Ep. 121).

52. Ad audiendum ilaque Missam Divinumque Verbum, ad suscipienda sacramenta, fideles omnes, turn civitalem turn agros incolentes, Ecclesiam Cathedralem adire coge-bantur. »Solis die, omnium, qui in urbibus vel in agris degunt, in eumdem locum conventus fit... Praepositus preces et Eucbaristias facit... Distribulio fit cuique prae-senti; absentibus per Diaconos mittitur.quot; (S. Justinus Apol. 2). Una dumtaxat Missa celebrabatur, quam, uti et alias sacras functiones, ipse ordinarie peragebat Episcopus, assistentibus in suo quisque gradu clericis, presbyterisque cum Antistite celebrantibus, eo propemodum pacto, quo nunc usurpatur in sacerdotum ordinatione.

53. At, ne quis ab Ecclesia cum morem servatum fuisse forte miretur, animadvertere juvabit, babitasse primos cbri-stianos in civitatibus potissimum et suburbanis agris; his etenim, quoniam per civitaies constituebantur Presbyteri seu Episcopi (cfr. Ep. ad Tit. i. 5), ante alios Evangelium praedicabatur. Quum ad eum numerum deinceps aucti in civitatibus essent fidelium coelus, ut capere omnes templum Episcopale non valeret, disciplina eatenus primum tempera-mentum accepit, utAntislites in alias civitatum sacras aedes mittere inceperint, divina mysteria di?pensatum, Catbedralis Ecclesiae presbyteros. Atque pari modo quum pedetenlim in remotioribus a civitate pagis rnultum crevisset Christiano-rum multitudo, Episcopi primo statim tempore ad eos ablegarunt sacerdotes, rei sacrae operam daturos, scd qui explelis in oratorio aut memoria sacris officiis vel elapso

designaio tempore, ad Ecclesiam Cathedralemreverterenlur. Presbyteri sper universam Ecclesiam, cui adscripti erant, quae Parochorum sunt munia, omnes indiscriminalim ac per vices (obibant), proul hoe vel illo loco, hoe vel illud munus, obire jussi erant ab Episcopo.quot; (Gerdil I. c.) Fieri autem non poterat, quin mox appareret, conducere pluri-mum, ut in mediis christianorum coetibus sacerdotes constant! ratione considerent. »Posteaquam miserante Deo magis magisque in dies augeri coepit multitude credentium, nee in Civitatibus tantum, sed et in Villis, et Agris, quo tutius expeditiusve animarum regimini consuleretur, placuit plebis universitatem, quae uni Episcopo parebat, quamque panim Episcopus per sese, partim per Ministros, ut superius ex-positum est, indiscriminatim, et promiscue, regebat, certas in partes distribui, singulisque partibus suum praefici Rec-torem, cui commissae sibi portionis cura speciatim incutn-beret. Quo factum est, ut Paroeciae nomen, quod ante i nius Episcopalis Sedis ambitum designabat, distinctis islis plebibus adhaeresceret.'' (Gerdil I. c. p. 3M). Compellen-tibus tarnen, ceu palet, rebus evenit, ut, priusquam in civitatibus, ruri exorlae sint parochiae; id est, ut definitae regiones altributae fuerint stabiii officio sacerdotis, addita lege, ut ipse ille sacerdos curam spirilualem illius populi ageret, et ipse ille populus sacro ejus presbyleri ministerio uteretur. Quo accurate tempore coeperit institutum parochiale, haud cognitum est; necessitas localis quodam pacto citius tardiusve parochias fecit; nullas tamen ruri ante quartum saeculum paroecias extitisse satis communi hodie certaque sententia traditur. (V. Marius Lupus. Be paroeciis ante annum 1000.)

54. In civitatibus, monuimus, non ea, quae in pagis, cogebat necessitas praeficere sacris aedibus permanentes presbyteros, quum dudum Episcopi indefessus labor et Gatliedralis cleri diligentia cumulate prospiceret omnium tum in urbe tum in vicinis locis christianorum indigentiis. Multiplicati vero Rpiscoporum labores quum nimis essent

ex maxima ubique locorum multiludine fidelium, tandem convenire visum est, accommodate ad antiquorum Pontifi-cum principium ipro expedition regiminequot; et tutiori ani-marum salute, ut constituerentur in ipsis etiam civitatibus parochiales ecclesiae. Quae res non ante saeculum decimum contigisse putanda est, nisi forte a) Roma excipiatur, ubi saeculo quarto plures ecclesiae, tituli diclae inveniuntur; quas dum alii parochias haberi velint, alii simpliciter titulos iuisse Cardinalitios arbitrantur; Cardinales autem parocbos fuisse umquam negant. (Cfr. Examen hist, et Can. p. \A0 et ibi cit. Nardi Dei Farrochi cap. 23. et 24, torn. 2 pag. 95 et sqq. et pag. 15\ et sqq.); nisi forte b) meliori jure excipienda sit Alexandria, ubi ipso quarto saeculo parocbi aut quasiparocbi constituti creduntur; nam S. Epipbanius in Haeres. 69 scribit: »Quotquot Alexandriae Catholicae communionis ecclesiae sunt, uni Arcbiepiscopo subjectae, suus cuique praepositus est, qui ecclesiastica munia iis administret.quot;

55. Consequitur ex his, quae dicta sunt, parocborum institutum ecclesiasticae originis esse. Id autem Jasenista-rum doctores, quosque magistros sectati sunt, Gallicani, prorsus infitiantur. Nec si Apostolicae institutionis parocbos diceremus, iis placeret; nam ab ipso Cbristo parocborum institutum creatum, ideoque divinae originis esse volunt. Id quo tendat, quibusque argumentis propugnetur, paucis indicabimus.

56. Fecit ipse Dominus, ceu aiunt, parocborum institutum, eique jura tribuit ad id officium exercendum accom-modata. Sunt itaque divina et ilia jura. Quare in nullius hominis, nec Papae, nec Episcopi, nec Concilii generalis potestate pendent; neque enim id, quod Deus constituit, per hominem potest mutari. Jacet in his independentiae, seditionis, arrogantiae in Romanum Pontificem et Episcopos uberrimum principium, firmum fundamentum. Et hisce pessimis erroribus usi sunt, ut ad Hierarchiam jurisdictionis divinam parochi attollerentur, quo velut independentes Prae-

sules in suis paroeciis evaderenl; usi praelerea sunt (quod est peculiari memoria dignum), ut Regularium, generis invisi, in parochiis ministerium, subderelur parochorum volunlati. ïMerito, ita Van Espen, dicendum cum pio Ger-sonio, Parisiensi Gancellario : Domini Curali sunt in Ecclesia Minores Praelali et Uiorarchae ex primaria instilulione Ghristi: quibus competit ex statu jus Praedicandi, jus Conlessiones audiendi, jus Sacramenta Ecclesiastica secundum exigentiam sui status et Purochianorum Ministrandi; jus sepulturas dandi, jus insuper decimas et alia jura Parochialia reci-piendi.quot; (Jur.Eccl. Univ. p. i. lit. 3. c. 1. n 5.) Et: »Nemo non videt, quam sit inordinatum, ipsorumque Fratrum [Mendicantium] instiluto adversum, veile Purochos, quorum subsidiaries se profitentur, in functionibus ex praecepto Divino ipsis impositis impedire. (I. c. c. 8. n. 1).... Porro qui hodie indiget subsidio, eras non indigere potest: et qui hodie uti vult, eras nolle potest. Ad haec, quid a natura subsidiariorum magis alienum, quam esse subsidio ei, qui subsidio nee indiget, nee uti desiderat?quot; (I. c. n. 4).

57. Demonstraturi divinae originis esse parochorum insti-tutum, ad primam Ecclesiae aetatem parochos referre ten-tant, ostendendo Episcopos a remotissima antiquilate penes se presbyterium habuisse, quod parochis urbanis partim constitisse arbitrantur. Deinde, ut ad Ghristi institutionem ascensus fiat, Septuaginta duos memorant discipulos, quos Doniinus designavit el misit in omnem civitatem et locum quo erat ipse venturus, ut curarent infirmos, et dicerent illis, appropinquavit in vos regnum Dei; atque hisce disci-pulis, a Domino Deo constitutis, parochos successisse ponunt.

58. Ast nihil juvatur talibus argumentis iniqua causa. Fuisse penes Episcopos coetum clericorum , nemo est qui ex Sanctorum Palrum scriptis non admittat; et nos satis indicavimus supra. Sed coetuum illorum nonnullis membris obtigisse certam popüli partem, quam jure muneris sui regerenl; proprio jure sacramentis munirent; id totum alienum est a sacri ministerii norma, quam ejus temporis

Patres proponunt. Sic s. Ignatius in Ep. ad Smirnaeos scribit: üNullus sine Episcopo aliquid operetur eorum, quae conveniunt in Ecclesia. Illa firma gratiarum actio repute-tur, quae sub ipso est, vel quam utique ipse concesserit. übi apparet Episcopus, illic multitudo sit, Non licitum est sine Episcopo, neque baplisare, neque Agapem facere.quot;

Ad Septuaginta duos discipulos quod atlinet, neque ullum in his parochorum indicium. Mittuntur ut animos Christi adventui praeparent et infirmos curent, scurate infirmos.. et dicite illis appropinquavit in vos regnum Deiquot;; non con-stituuntur a Domino ut cerlam populi partem regant, doc-Irinam christianam exponant, sacrament.) ministrent. Vere inopes parochi, et aliquantum ab Hierarchis distantes, qui discipulorum uno jure praedicandi poenitenüam ornati sunt. Concludamus tieri non posse ut parochi discipulis iis suc-cessisse, ut divinae institulionis esse perhibeantur. Plura de parochiarum et de parochorum origine scribet Bouix Tract, de Parocho.

59. Nomen Parochiae, Paroeciae, regionibus seu regi-unculis certis datum, nomenque Parochi presbyteris parochiarum deinceps impositum, referunt alii ad gentilium parochorum munus, qui ut salem et ligna, id est rerum omnium copiam, regum, principum ac populorum legatis Romam iter facientibus ministrarent, deputati erant. Pari modo parochi nostri, ut fidelibus, ad sanctam Civitatem iter facientibus, viaticum praebeant, missi sunt. Quamobrem nomina^- ilia derivant a Graeco nuQi^uv, praebere, minislrare. Sed alii eas voces a nanoixnv, quod est habitare, commo-rari, deducunt. Qua in re si ratio habetur discriminis, maximi pro fidelibus momenti, presbyteros inter, qui ad tempus missi expleto niunere ad Ecclesiam Cathedralem redibant, et alios, qui jugiter in ea regiuncula commrTa-bantur; ideoque inter tractus seu loca in quibus vel habitabat vel non habitabat presbyter; non improbanda neque posterior derivatio videatur. Parochia, ea erit i'egio, quae inhabitantem habet presbyterum; parochus erit presbyter loei incola.

60. Hactenus de parochialium ecclesiarum ortu; nunc de earumdem ereclione juris praecepla videamus. In quo traclando negotio trita a nobis ante via utemur, ita ut proposita parochiae nolione, articulatim dicamus de neces-saria ad constituendara ejusmodi ecclesiatn auctoritate, de causa legilima, de congrua dote, de praejudicio; atque his ipsis inseramus peculiaria praescripta, quae parochiarum ereclionem speclant.

61. Primum quaeritur quid parochia sit. Est autem, definita per idoneura Superiorem Dioecesis portio, cui prae-sit rector, qui populo certa Sacramenta et alia divina mi-nistrare, et a quo populus vicissim ilia suscipere tenetur.

Quae dicitur definita Dioecesis portio, trifaria potest co-gitari. Ordinarie definita seu distincta est certis territorii limitibus, cui unus praeest rector. Aliquando distincta est certis familiis, quae perraixtae cum aliis in eodem territorio habitant. Tandem quandoque pro certa portione seu regione duae pluresve sunt cum suis rectoribus ecclesiae parochia-les, finibus inter se non distinctae, quas pro libitu populus ille adire potest. Sed tales Tridentino Goncilio non probantur, easque converti jubet in primam, quam posui-mus, speciem. sin iis quoque civitatibus, ac locis, ubi parochiales Ecclesiae eerlos non habent fines, nec earum Rectores proprium populum, quern regant, sed promiscue petentibus Sacramenta adminislrant; mandat s. Synodus Episcopis, pro tutiori animarum eis commissarum salute j ut dislincto populo in certas propriasque parochias'unicui-que suum perpetuum peculiaremque Parochum assignent....quot; (sess. 24 c. IS. de ref.).

Sequitur in definilione, cui praesit rector. Per illud nomen, in singulari numero positum, impediri minime putandum est, etsi non expedit el a S. Sede solet impro-bari, quominus duo rectores praesint uni parochiae (V. Ben. XIV Q. C. 298). Duo, inquam, qui curam actualem gerunt. Gum enim parochia annexa seu unita est cuipiam collegio, puta Universitali, Gapitulo, Monasterio seu Ordini,

unus, ipsa jubente lege, est rector actualis, qui curam animarum agit, quique Vicarius (Gollegii) vocari solet; alius est rector principalis, habitualis, ipsurn videlicet Collegium, qui curam actualem nec agit nec agere potest, sed pro-videre parochiara de rectore actuali debet, praesentando aptum rectorem seu vicarium, ab Episcopo examinandum et instituendum. Alia insuper officia erga parochialem ecclesiam rector principalis habet, de quibus suis locis postea. Quod si Collegium, cui annectitur parochia, exem-ptum est ab Episcopi jurisdictione, ipsa etiam ecclesia parochialis, eidem unita, exempla vocatur.

Quod tandem additur in defmitione, certa Sacramenta et alia divina inferius explicabitur, ubi de juribus ecclesiarum.

tatem erigendi parochiam Sancta Sedes impertitur. Nullis Sancta Sedes juris sacri praeceplis seu solemnitalibus,' lege canonica praescriptis, obligatur. Quare cum Ipsa erigit, quidquid sibi placitum fuerit, agit el ordinat. Alii Superiores ecclesiastici, pula Episcopi, quique eorum locum tenent, tribus tantummodo in rerum adjunctis parochias erigere lege permiltuntur. Primum ïin iis civitatibus ac locis, ubi nullae sunt parochiales.quot; (Trid. Cone. sess. 24. c. \S de ref.) Deinde (quod n. 21 addatur) sin iis quoque civitatibus ac locis, ubi parochiales Ecclesiae certos non habent fines.'' (Trid. I. c.) Tandem Din iis, in quibus ob locorum dis-tantiam, sive difficultatem parochiani sine magno incom-modo ad percipienda Sacramenta, et divina officia audienda accedere non possunt.quot; (Trid. sess. 21 c. A de ref. cfr. cap. Ad audientiam 3. de ecclesiis aedificandis). Sed ex-pedit, quoniam continuo eorum mentio redibit, ipsum hoc sess. 21 decrelum Tridentinum et caput Ad audientiam in conspectu ponere.

63. ^Episcopi, ita decernit Trid. decretum, etiam tamquam Apostolicae Sedis delegati, in omnibus Ecclesiis parochia-libus, vel Baptismalibus, in quibus populus ita numerosus

sit, ut unus rector non possit sufficere Ecclesiasticis Sa-cramentis ministrandis, et cultui divino peragendo; cogant rectores, vel alios, ad quos pertinet, sibi tot sacerdotes ad hoc munus adjungere, quot sufficiant ad Sacrainenta exhi-benda, et cultum divinum celebrandura. In iis vero, in quibus ob locorum distantiam, sive difficultatem parochiani sine magno incommodo ad percipienda Sacramenla et divina officia audienda accedere non possunt; novas parochias.etiam invilis Rectoribus, juxla formam constitutionis Alexandri 111, quae incipit, Ad audieniicim_: constituere possint, lllisautem Sacerdotibus, qui de novo erunt Ecclesiis noviter erectis praeficiendi, compelens assignelur porlio arbilrio Episcopi ex fructibus ad Ecclesiam matricem quomodocumque per-tinenlibus: et, si necesse fuerit, compellere possil populum ea subministrare, quae sufficiant ad vilam dictorum Sacer-dotum sustenlandam; quacumque reservatione generali, vel speciali, vel affeclione, super dictis Ecclesiis, non obslan-tibus...

Caput Ad audienliam Alex. Ill baec babet; sAd audien-tiara noslram noveris pervenisse, quod villa quae dicitur H. tantum perbibelur ab Ecclesia parocbiaii distare, ut tempore biemali, cum pluviae inundant, non possint parochiani sine magna dilficullate ipsam adire; unde non valeant coagruo tempore Ecclesiasticis interesse officiis. Quia igilur dicta Ecclesia ita dicitur reddilibus abundare, quod, praeter illius villae provenlus, minister illius conve-nienter valet sustenlalionem habere, mandamus, quatenus si res ita se h:\bet, Ecclesiam ibi aedifices, et in ea Sacer-dotem, sublato appellationis obslaculo, ad praesenlationem Recloris Ecclesiae majoris, cum canonico fundatoris assensu instituas, ad sustenlalionem suam ejusdem villae obvenlio-nes Ecclesiasticas percepturum; providens tamen ut compelens in ea honor pro facullale loci matrici Ecclesiae servetur: quod quidem fieri posse videtur, cum ejusdem villae dominus viginti arras lerrae frugiferae velit ad usus Sacerdolis conferre. Si vero persona matricis Ecclesiae

virum idoneum praesentare distulerit, vel opus illud voluerit impedire; tu nihilominus facias idem opus ad perfeclionera deduci, et virum bonum, appellationis cessante diffugio, instituere non omillas.quot; Haclenus utraque lex, de quibus id unum jam moneamus, explicationis hujus loei multum interesse, ut quisque, quas ordinationes complectantur, secum recogüet.

64. Pro re nostra, in qua versamur, id modo animad-vertamus, ut, cum accessus ad ecclesiam parochialem multum difficilis ex locorum adjunctis est, utraque lex Epis-copis concedat dismembrare parochias et erigere novas. Utraque lex. Verba Tridentini Concilii generalia sunt, ad omnes Episcopos direcla. Decretalis Epistola Ad audientiam, licet eam Pontifex Alexander HI scripserit ad unum Archi-episcopum Eboracensem, ideoque uni buic Anlistlti in causa villae II largiatur dividend! facultatem , tarnen omnibus Epis-copis, in casu accessus admodum difficilis, eamdem potestatem communicat, ex quo per Pontificem Gregorium IX inserta libris Decretalium, lex generalis facta est.

65. Dictua casus cum non incidit, parocbia non potest, ex Trid. decreto, divldi seu dismembrari. Sic enim Jus Ecclesiasti-cum banc rem ordinat, ut parochiae divisio generatim pro-bibeatur, at excepto a regula cerlo eventu Episcopis licita sit. Generatim alque directe prohibetur ecclesiae divisio in capite Majoribus 8 et in capite Vacante 26 de praebendis (cfr. etiam can. Sine exceptione 52. eau 12. q. 2); et etiam prohibita monstratur ex capite unico Amhitiosae in Extra-vag. comm. I. 3. tit. 4, quod alienari res ecclesiasticas vetat; etenim adimere parochiae partem, quandoque etiam redilus, certe alienare rem ecclesiasticam est. Permiltilur Episcopis divisio in casu, seu casibus exccptis, quos de-signat Tridentini Concilii et Alexandri III decrelum.

66. De memorata Episcoporum facullate si quaeras, id quod novisse multum refert sitne videlicet ordinaria an delegata ; lum ordinariam lum delegatam esse Canonistae respondent. Ordinaria ostenditur ex capile Ad audientiam,

quo, sic decernenle Gregorio IX, Episcoporum muneii simpliciter atlributa est (cfr. Tract, de dispens, matrirn. n. 131), delegala simulque ordinaria probatur ex Tridenlini verbis , »Episcopi, eliam tamquam Aposlolicae Sedis delegali.

sintne verba ïEpiscopi, eliam tamquam Aposlolicae Sedis delegaliquae in primo decreti membro sunt, referri ad banc , de qua dicimus, facullalem , cujus , haud ileralis illis vocibus, in secundo membro sermo est; is animad-vertat velim, coeplum decreti sermonem ila conlinuari in secundo membro , ut obvio naturali sensu eidem subinlel-ligenda ea verba sint; et, quod omne lollit dubium, id-ipsum declarasse Sacram Congregalionem Concilii, ut in cap. Ad audientiam n. 52 teslatur fidissimus tagnanus.

Ex eo, quod Episcopi delegala eliam facilitate in prae-senli negolio polleant, plura consequunlur, quorum id tan-lummodo bic indicandum est, posse scilicet Anlisliles pa-rocbiam non exemplam dividere et novam erigere facullate tum ordinaria lam delegala; posseinsuper, cujus reiagendae facullate ante Tridenlinum prorsus carebanl, dividere pa-rochias exemplas, ut delegatos seu vicem agentes Summi Ponlificis, cujus suprernae poteslati parocliiae omnes , cujus-cumque sint speciei, cunctis in negoliis subjiciunlur.

67. Hujus autem poleslatis exercilium quoniam in re versatur, quae magni momenli est, quaeque dividendae ecclesiae commoda et jura concernit, idcirco jubel lex, ut prius ab Episcopis Iraclalus cum Capilulo de divisione babealur, et prius ipsi rectorem ecclesiae, aliosque quorum interest, vocent et audiant, quam fiat dismem-bralio parocbiae.

Cilari seu vocari debere rectorem ecclesiae dividendae, ut de causa praeserlim dismembrandi, sitne vera et legilima audiatur, Doctores ex ordinationibus ecclesiasticis de bene-ficiorum divisione et dismcmbralione, deque rerum Ecclesiae alienalione, polissimum eruunt. Alque sub poena nullilalis id exigi, Fagnanus (/. c. n. 29) responsum a S. C. Concilii

refert. Al minime opus est, ul vocatus rector divisioni assenlial; nam invitis rectoribus Episcopos procedereposse, Tridenlinum (l. c.) definivit.

Quamquam nemo est, qui, quis sil ille rector, non per-cipiat, tarnen animadverli debet, quod cum ecclesia rectorem habet et habitualem et aclualem, rector vocandus principalis seu habitualis est; huic enira, non autem vicario, jus competit defendendi jura ecclesiae. Sic exempli gratia, si Calhedralis est parochia, annexa Capitulo, atque de ea dividenda agitur, cilari oportet ipsum Capitulum, minime vero Capituli Vicarium. (cfr. Leurenius. Forum beneficiale p. 1. q. 157 n. A). Praeterea est animadvertendum, cum vacat ecclesia dividenda non prohiberi Episcopum lege de beneficiis ecclesiasticis sine diminulione conferendis (sub lit. V2. lib. 3. Zgt;ecre/.) parochiam dismembrare, sed ex capite Budum \ De rebus eccles. non alienandis fidum defensorem constituere debere, qui rectoris loco citetur et audiatur. (v. Leurenius I. c.) Quod inlelligendum est, ceu constat ex prima animadversione, de vacante ecclesia, quae rectorem principalem non habet.

In eorum numero, quorum vocari interesse dicitur et audiri, quos tamen neque consentire divisioni opus est, habentur tum illi, quibus jus est conlerendi ecclesiam aut praesentandi rectorem, ideoque et patroni (cfr. Barbosa. Colled- Doet. in Cone. Trid. sess. 7. c. 6. n. 20 sqq.), tum caeteri, quos ceu interesse habentes peculiaria adjuncta monstrabunt; talis erit beneliciarius, cujus beneficium veilt Episcopus (v. Trid, sess. 21 c. 5 et sess. 24 c. 13 de re/.) novae ecclesiae unire; et tales quandoque erunt baeredes et executores ullimae voluntatis fundatoris novae ecclesiae.

68. Ad tractatum Episcopi cum Capitulo Cathedrali quod attinet, propositiones exbibebimus seu conclusiones sen-tentiae, quam Bouix (/. c. Ed. Paris p. 270) communem hodie esse Doctoribus scribit, sed relatas ad principia seu regulaö, quibus comprelrendi videntur.

ciliura potestas ordinaria, qua etiamnum fruuntur, dividendi parochias non exemptas; at staluebant sacri canones, non abrogati adhuc, haud legilimam divisionem esse, quae fiat absque consensu Capituli (cfr. cap. Tua nuper 8 De his, quae fiunl a.Praelalo sine cons._y Capit. et cap. Paüoralis 7 De donalionibus).

Ex his efficialur a) ut Episcopus, cum jure ordinario dividit parochiam, servare teneatur praecepta, quae ejus ordinarii juris usura ordinant; ideoque expetere consensum Capiluli debeat.

Tridentinum Concilium Episcopis attribuit, ut valeant po-testate etiam a Sede Apostolica delegata parochias dividere. Quo factum est, ut exinde potuerint dismembrare exemptas parochias, sed jure a Sede gt; Apostolica delegato tantum. Delegatus autem Sedis Apostolicae, nisi secus apparet, non tenetur, ut aiunt, servare in negotio delegato formam juris, caeteris, qui ordinaria potestale utuntur, praescriptam; quoniam Pontifex cujus vices gerit, obnoxius hujusmodi jussis non est.

Ex his efficiatur b) ul Episcopus, cum exemptam parochiam dividere meditalur, (id, quod sola valet potestale delegata) consensu Capituli non indigeat; nam hujus in hac re necessitatis nullibi signum est. Cave autem inde concludas, neque opus esse rector citetur et alii interesse habentes; nam monendos hos esse ex ipsa naturali aequi-tale apparet.

Tandem ex superaddita per Concilium Trid. potestate delegata fit, ut Episcopi possint parochias non exemptas dividere, utentes jure vel ordinario vel delegato. Quisquis autem rem quampiam gerere utraque dicta potestate valet, is (nisi liberatus a Sancla Sede) juris praeceptis, exercitium ordinariae potestalis definientibus, obligari videtur, qua-cumque tandem utens facultate rem gerat.

Ex his efficiatur, quod c) Doctores statuunt, ut Episcopus, cum parochiam non exemptam [ure aut ordinario aut delegato dismembrare appetit, consensum Capituli exquirere

cogatur; nam ab antiquis sacrorum canonum praeceptis Tridenlinum Gone, in hac re Episcopos minime liberavit. Has pluriura Doclorum conclusiones et consideraliones in-venies apud Fagn. I. c. n. 46—55, resoluliones insuper S. C. C. ad rem facientes.

69. II. Propositionem competentis auctoritatis, citatiouis reclorum et aliorum interesse habenlium, consullationis el consensus Capituli, sequatur explicatio canonicae causae, earumque rerurn , quae huic loco affines sunt.

70. Quemadmodum rectus ordo et aequi bonique regula postulant, ne quid temere iis detrahatur, quae lege et Su-periorum voluntale sapienter instituta sunt; ita et canonicae sanctiones, ne sine justa congruaque causa pars aliqua con-stitutis parochiis adiraatur, aperte statuunt. Quod ostendi-tur tum facia per leges prohibitione, ut res ecclesiastica, nisi magna ulilitas suadeat aut necessitas compeilat, alie-netur; tum nominalim cognito Tridentini Concilii decreto , quod facultatem Episcoporum dividendi parochias uno vol:iit difficili valde ad ecclesiam parochialem accessu conlinero,

71. Gongrua eliatn dividendi causa videri primo aspectu posset is parochianorum mulliplicatus numerus, cui sup-petias spirituales ferendo impar unus parochus dicemlus sit. In quo tamen sufficientera causam baud inveniri Tridenlinum Gone, judicavit; statuit enim , sEpiscopi, in omnibus Ecclesiis parochialibus , vel baplismalibus, in quibus populus ita numerosus sit, ut unus rector non possit suf-ficere Ecclesiaslicis Sacramenlis minislrandis, et cullui diviao peragendo; cogant rectores , vel alios , ad quos pertinot, sibi tot Sacerdotes ad boe munus adjungere, quot suffichint ad Sacramenta exhibenda, et cultum divinum celebrandumquot; (sess. 21. c. 4. de ref.).

Ilaec ordinatio, quam apta ad parochianorum spiriluale bonum sit, apparet; neque est dubium, quin alia miilta bona procuret; nam baud necessaria parocbiae divisio aver-titur; adauctus clericorurn ordo majeslatem religiosi cultus el decorem in majori solemnique Sacrificiorum numero pro-

movet; datur ansa fidelibus ut frequentius Missae assistant, alque poenitenlibus, ut quem malint confessarium adeant; ipsum insuper clericonun inter se commercium sanciimoniae , scicnliae , zelo singuiorum prodesse consue-vit. (cfr. Card. De Luca. De parochis discursu 34. el Annotat. ad S. C. Trid. disc. 16).

Ex proposita aulem Tridentina lege si quis consequi pu-taret, fieri non posse, ut solus parochianorum numerus, utut amplialus, dividi parochiara compellat, is a vero ab-errare videretur. Elenim est sane perpetuus Ecclesiae mos, ut civitates et alia loca populis frequentia plures in paro-chias dividantur. At Trid. Goncilii Patres quum non con-cesserint Episcopis dismembrare tales parochias, peculiaris, ex S. Sede roganda, facullas necessaria est.

72. Quapropter Concilium Tridentinum contineri volens Episcoporura facultatem consuelis necessitatis casibus, po-testatem iis dedit dividendi ecclesias parochiales iis in even-libus, ))in quibus ob locorum distantiam, sive difficulla-tem parochiani sine magno incominodo ad percipienda -Sacramenta, et divina officia audienda accedere non possunt.quot; {sess. 21. c. A. de ref. et Gonst. Ad audientiam).

IS. Sed quid haec verba exigant, nunc est videndum. Atqui perspicuum esse, aiunt Doctores, quodvis incommo-dum non sufficere , magnum quum lex requirat; et, magnum incommodura satis esse, sive distantia id causet sive alia locorum difficultas, nam magnum incommodum ex alterutra tantum causa oriundum, lege postulatur.

Deinde ad distantiam quod attinet, Auctores comtnuni satis sententia (v. Bouix l. c. p. 263) docent, Tridentinae legi accommodatam exislimari earn posse, quae duplex millia-rium attingat; metiendum certe baud per aerem, quo non inccditur, neque per praia et agros, qui transiri non possint, sed per viarn, qua accessus ad parochialem ecclesiam palet; qui enim recta prospiciens templo propinquus sibi esse videtur, longinquus reapse sit fieri potest, obstante videlicet impedimento, quominus recta incedal, ceu flumine,

cui pons et navigium, aut via ferrea, cui transilus eo loei abest. Quodque insuper observari meretur, tempore aestivo distanlia brevis, tempore hiberno longa quandoque est.

Allerius generis dif(icullatum exempla Doctores exliibent, silum ecclesiae parochialis in urbc noclis tempore clausa; quo accidit ut suburbani fideles earn adire impediantur; inundationem fluminis quae inlerdum redit; et alia hujus-modi obstacula, quae ut adeatur ecclesia parochialis non nisi valde difiiculter superantur. Ilisce annumerat Fagnanus (1. c. n. 2^J2) necessitatem leprosorum, de qua in capile Cum dical 2 De eccles. aedif. vel repar. ïConslituimus, ut ubicumque tot simul leprosi sub communi vila fuerint congregali, quod ecclesiam cum coemiterio sibi construere et proprio gaudere valeant presbytero, sine contradiclione aliqua permiltanlur habere.quot;

74. sEx praediclis collige, in effeclu unicam esse causam erigendi novam parochiam, videlicet magnam difficullaiem accedendi atl ecclesiam malricem pro Sacramentis percipi-endis, et divinis officiis audiendis; nam alias causae, videlicet distanlia loci, flumina intermedia, porlae civitatis clausae, necessitas leprosorum, et alia id genus impedimenta in tantum juslificant erectionem, in quantum pari-unt difficultatem hujusmodi; alias secus, ut ex jam dictis constat.quot; (Fagn. I. c. n. 23).

75. Porro judicium, sitne populo admodum difficilis accessus ad ecclesiam parochialem, Episcoporum prudenti judicio leges relinquunt; qui proplerea, quum legilima probalione, licet absque canonicis solemnilalibus facta, vel inspeclione locorum, rei veritalem bene cognilam habent, tune demum de causa sentenliam ferunt. (cfr. Fagn. I. c. n. 18. Leurenius l. c. q. 157. Gard. De Luca De bencf. disc. 45). Nee quisquam forte requiri putet, sut Paroclii.ini aliquanrlo decesserint sine Sacramentis. Neque id exigunl.. Doctores. Sed tanlummodo hujusmodi casus menlioncm faciunl por modum exempli. Unde satis est ad validilatem erectionis ut immineat periculum ne sic decedant; neque hujusmodi

evnntus est expectandus, quin potius praeveniendum nö' contingat, cum satius sit occurrere in tempore, quam post exitum vindicare, seu post vulneratam causam remedium quaerere... Et ila censuit S. Congregatio Concilii, vide-lic(!t pro erections novae Parochiae non esse expectandum ut Parochiani absque Sacramentis decesserint.quot; (Fagn. I. c. n. Al).

70. Hactenus de causa. Restat quaeramus et dicamus de iis, quae affinia causae sunt.

Primum est, oportere ea pars, quae dicto magno incom-modo afficitur, su'ficienti populi numero apla sit, ut paro-chia evadat. Sed in hac quaestione, quis scilicet numerus exigalur, non congruunt Doctorum sententiae. Alii enim requiri pulant decern saltern familias (v. Barb. Jur. Eccl. I. i. c. 20 n. 16 et Leuren. I. c. q. 160); aliis decern animae sufficiunt (v. Fagn. I. c. n. 18 et Pirrhing Jus Canon. I. 3. Ut. 48. n. 10), quod sic ostendere conantur: Tridentinum decretum populo constare novam parochiam supponit, quod manifestant verba: jisi necesse fuerit, com-pellere possit populum ea subminislrare.atqui, ut ob-servat Fagnanus, decern bomines populum faciunt. Deinde in Canone Vnio 3. eau. 10. qu. 3, ad parochiam consti-tunndam decem mancipia, ideoque decem animae, sufficere dicuntur ; ^ecclesia, quae usque ad decem habuerit mancipia, super se babeat sacerdotem: quae vero minus decem mancipia habuerit, aliis conjungatur ecclesiis.quot;

77. Secundum est, possitne una ilia pars, neque prae-terea quaequam, a dismembrandis parochiis separari.

De hac quaestione licet data opera dispulare Doctores non videam , eam tamen affirmante, ecque ut videtur certo responso solvendam esse arbilramur. Ut enim alia praelerea pars separelur, invocari ralio magni incommodi non potest, quae tamen unica est ralio ob quam Episcopis concedilur dividere parochias. Deinde, quod clarius forte rem demonslrat. Concilium Tridentinum dividi parochias vult novasque constitui sjuxla formam Conslitutionis Alexandri III

quae incipit, Ad audientiamquot;; atqui Constitutio isla divi-sionem anliquae et erectionem novae parochiae continet aperte ilia villa, ilia parte, quae non potest sine magna difficul-tate ecclesiam parochialem adire.

78. Tertium est, utrum pars separanda alteri possit adjungi comrnodiori parochiae.

Fuit ea quaestio, ut Fagnanus refert I. c. n. 25, hac, quae sequitur, ratione S. G. C. proposila, et ab eadem resoluta; 5»An autem quibus in casibus ex decreto Goncilii sess. 21 cap. 4 potest Episcopus novas parochias erigere, possit etiara loco erectionis faciendae cerlam partem populi separare ab antiqua parocbia, et alteri commodiori applicare, si vel exiguus numerus populi, vel inopia, vel alia causa inapediat erigi novam parocbiam. Responsum est non posse ex decreto Goncilii.quot; Haud scio tamen an rede di-catur, per illud decretum defmiri, penes Episcopos non esse, ut partem separandam alteri adjungant commodiori. parochiae. Etenim formula unon possequot; sibi adjunctum babet sex decreto Gonciliiquot; [sess. 21. cap. 4). Proposita igitur quaestio atqwe data responsio concernunt eam dumtaxat potestatem, quam Episcopi mutuantur ex cap. 4. sess. 21, in qua Episcopis nihil attribuitur nisi ut consti-tuant ex separanda parte novam parocbiam. Dictum igitur »non posse ex decreto Goncilii ,9m. 21. ca^. 4quot;, ne significare putemus: wieque posse ex alia lege.quot; Et sic Fagnanus I. c. n. 26 item responsum esse scribit ab eadem S. Gon-gregatione, »ex eo decreto [«. 24. c. 4] non licere Epis-copo parochias unire, sed tantum novas constituere.quot; Sed idem auctor I. c. n. 53 recte docet, Episcopos unire parochias posse ex cap. 5. sess. 21. de ref. Hisce accedit, quod memoratu maxime dignum est, Sacram G. G. anno 1864 ceu legitimam judicasse factam anno 1860 dismembrationem, partisque dismembratae unionem cum altera commodiori parocbia. Üubium propositum erat: jAn et quomodo sus-tineatur episcopale decretum dismembrationis diei 24 Octo-bris 1860 in casu.quot; Resolutum est: «Sacra Gongregatio

Concilii causa cognita die 23 Aprilis 186-4 respondere cen-suit: affirmative in omnibus.''¹ (Acta S. Sedis vol. 1 p. SS'i). Haec resolutio, in casu parliculari data, haberi profecto non potest generale decretum , quo vindicetur Episcopis ea, de qua disserimus, facultas; sed jure tamen aliquo mihi ingerat dubium, an in potestate Episcopali ea non sit facultas, qua, dum erigendae novae parocbiae media prorsus absunt, pars separanda commodiori cuipiam parocbiae ad-jungatur.

79. Quartum est, posse Episcopum, quin divisionem facial, erigere in dicta parocbia capellam, seu ecclesiam auxiliatricern, ut ibi populus sacramenta percipere et divina officia audire queat. Yerum nullatenus obligatur Episcopus id ipsum medium eligere, quamvis proponat, parocbus velitque fundare ex suis reditibus atque dotare capellam bujusmodi. Nam Trid. decretum Episcopis permittit, novam parocbiam erigere cum ex locorum distantia sive difficultate parocbiani sine magno incommodo ecclesiam parocbialem adire non possunt. Et Innocentii XIII Conslitutio Apostolici ministerii, 13Maii 1723, confirmata per Constit. Ben. XIII In supremo, 23 Sept. 1724.; banc § 12 diserte in Episcopis agnoscit potes-tatem: ïQuoties ob locorum distantiam sive itineris diffi-cultatem parocbiani sine magno incommodo pro Sacramentis percipiendis divinisque officiis audiendis accedere ad ecclesiam parocbialem nequeant; tunc quidem meminerint Epis-copi licere sibi pro suo arbitrio, invitis etiam rectoribus, vel inter easdem parocbias destinare alias ecclesias, in quibus sacerdotes parocborum coadjutores Sacramenta mi-nistrent et divinum cultum exbibeant; vel novas parocbias novasque parocbiales ecclesias a veteribus distinctas consti-tuere... nulla ad praemissa impedienda suffragante appel-latione aut inbibitione.quot;

Complectitur baec Episcoporum facultas non solum sae-culares sed eliam regulares parocbias; nam S- C. Concilii ïin causa Novariensi censuit, Episcopum posse compellere regulares, quibus concessa fuit parocbialis ecclesia civitatis

Novarien, ad erigendam novam capellam extra civitalem , ubi plures familiae sub dicta cura existunt, cui capellae possunt vel per seipsos praevia Ordinarii approbatione in-servire, vel per Capellanuro adnutumamovibilera.quot; (Fagn. 1. c. n. 21).

80. Quintum est, Episcopum posse, si commodius et ad locorum rationem sapientius judicat, in ea parte paro-chiae, esto monasterio uailae, constituere vicarium perpetuum. (cfr. Lucidi Be visit, ss. Liminum vol. 1. p. 392 n. 285 et p. 395 n. 290).

81. Quutn, erecta adjutrici ecclesia, raultoque magis vicaria perpetua, Episcopus deinceps dismembrare ipsam illam partem desiderat, favere ejusdem votis ïridehlinum decretum existimari potest; at reclamante parocho continget forsitan, ut S. Sedes dismerabralioni non assentiatur. (v. Ada S. Sedis vol. 1. p. 543 sqq.

82. Sextum, non esse in Episcoporum potestate, a) con-jungere monasterio vel aliis ecclesiaslicis institutis novam a saeculari ecclesia separatam parochiam, decernit etenim Tridentinura Concilium sess. 2-4. cap. 13 de ref.: ïEcclesiae parocbiales monasteriis quibuscumque, aut abbatiis, seu dignitatibus, sive praebendis Ecclesiae Cathedralis, vel Col-legiatae, sive aliis beneliciis simplicibus, aut bospitalibus, militiisve non unianturquot;; b) eidem praeficere regularem, nisi aliter disposuerit Sedes Apostolica. Plures equidem Doctores arbitrati olim sunt, lege idoneos esse regulares, nominatim canonicos regulares Lateranenses, qui praeficiantur, absque Romani Pontificis venia, curae animarum in saecularibus parochiis. Sed esto apti vel omnes regulares quondam fuerint, bodiedum, inde saltem a tempore Gregorii XIII, gerendae curae animarum dictis in ecclesiis incapaces sunt, nisi S. Sedes disponat secus, turn Canonici regulares Lateranenses (cfr. Gonst. Ben. XIV Quod inscrutabili anni 1745), turn caeteri regulares. Quod satis oslendi puto sequentibus decretis: Cum fuisset squaesitum, An regularis possit praeflci curae animarum ab Episcopo sine dispensatione Apostolica: Sacra

Congregatio Concilii censuit non posse nisi accedente dis-pensatione, quae non videtur concedenda, nisi instante Episcopo pro necessitate et utilitate Ecclesiae. Et alias consulta an Ecclesiae parochiali ex necessitate, nempe ob penuriam sacerdotum, regularis perpetuo possit praefici: respondit permitti posse; ita ut deducto victu, quod reli-quum fuerit redituum in utilitatem Ecclesiae et pauperum convertatur 1). Ob id autem necessariam esse hodie dis-pensationem contra opinionem Doctorum, quod ila de stylo servari consuevit. Quod si magis placuerit Sanctissimo posse quod petitur ad tempus concedi, quoad scilicet Episcopus provident de clerico saeculari: nihil tarnen concedendum, nisi instante Episcopo pro necessitate, vel utilitate Ecclesiae.quot; (Fagn. in cap. Quod Dei timorem. De statu mona-chorum n. 17.) Sed excipiendi sunt canonici regulares Ordinis Praemonstratensis, quibus parochiae saeculares, quin rogetur S. Sedes, legitime conferuntur, quemadmodum anno HSO ordinavit Ben. XIV in Const, Oneroso.

83. Si qua pars disjuncta est ab ecclesia, monasterio aliisve ecclesiasticis institutis unita, eidemque congrua dos ex fructibus matricis ecclesiae subministrata fuit, huic ob-tingit jus praesentandi novum rectorem, approbandum ab Episcopo. Gum autem matrix ecclesia dotem non praesti-tit, rectoris praesentandi neque jus habere videtur, sed permissa nova ecclesia liberae collationi Episcopi. Quod consequi puto ex decretis de hoc jure in cap. Ad audien-tiam, cujus mentio fiet infra; itidemque confirmariarbitror hac Lucidi animadversione, de casu quo in parte parochiae, monasterio unitae, constituit Episcopus vicarium perpetuum:

1) „Quando alicui religioso confertur beneficium saeculare, reli-giosus ille acqairit ecclesiae, non monasterio.quot; Bouix De Jure Eegul. Ed.' Par. t. 2. p. 50. Et ibidem Suarez (de Eeligione trad. 8. I. 3. c. 19. n. 28) „supposita autem translatione legitima religiosi ad beneficium saeculare ... acquirit suae ecclesiae , quocumque titulo acquirat.quot;

«Hujusmodi vicariam erigere potest Episcopus oh allatas causas etiam in ecclesiis parochialibus, quae alicui monas-terio unitae sint, etiamsi monasterii superiores contradi-cant. Et si congrua dos vicario constiluitur aliunde, et minime ex bonis monasterii, sen parochiae, potest eliam erectionem peragere cum jure liberae collationis, servato concursu. S. G. G. Brixin. 16 Mart. et 22 Jun. 1743.quot; (Lucidi l. c. p. 395. n. 290.)

84 III. Sequitur de dote novae ecclesiae sermo fiat. Quo quidem in genere ostendere omittimus necessariam dotem esse, itemque quanta requiratur, et quo tempore constitui debeat; quoniam haec sub n. 37 et sqq. satis exposita sunt. Alia igitur videamus.

Prima quaestio sit: unde novae ecclesiae ejusque mini-stris sacris congrua dos comparetur.

Resp. 1. Gomparatur d) ex rebus atque fructibus rerum, quas novi parochiani vel rogati vel motu proprio, quas-que alii benefactores, gubernium etiam civile, in dotem lum ecclesiae tum minislrorum conferunt; b) ex rebus, quas jubente aut generali vel dioecesana lege, aut consue-tudine, aut contracta ex decimarum personalium seu sa-cramentalium obligatione, conferre ecclesiae aut parocbo proprio fideles debent pro administratione sacramentorum, aliisve ministerii sacri explendis functionibus; c) ex usitatis oblationibus, quas in ecclesiae vel rectoris commodum fideles afferre consueverunt. Quae recensitae res omnes statim ab erecta parochia ipso jure et facto ad ecclesiam ejusque rectorem pertinent.

Resp. 2. Praediclis bonis congruam dotem baud effici-entibus, comparanda est adhibita juris auctoritate ex fonlibus, quos eum in finem leges sacrae assignant. Qua quidem in re ipsos novae parochiae incolas priori loco compellendos fore, conjici ex dictis sub n. 41 facile posset. Gum enim ut eorum spiritualibus indigentiis provideatur, parocbiae erigantur, ipsis juxta doctrinam Apostoli I ad Gor. IX (...Si nos vobis spiritualia seminavimus, magnum est, si

nos carnalia vestra rnetamus?.. Nescitis, quoniam, qui in sacrario operantur, quae de sacrario sunt, edunt; et qui altari deserviunt, cura altari participant? ItaetDominus ordinavit iis, qui Evangelium annuntiant, de Evangelio viverequot;) subministrare incurabit, quae cultus exercendi gratia necessaria sunt. Quare ipsi turn aedificare et dotare tenentur, nisi aliter iis sumptibus cautum est, turn ipsos ad ea facienda cogi ab Ecclesiae Sacris Antistitibus possunt. At quantopere et in bis Ecclesiae leges onus populi allevare quaerant, quodque aequum et justum est intueantur, statim patebit.

85. Secunda quaestio; unde repeti congruam dotemjura velint, cum ex recensitis supra rebus confici nequit.

Resp. i. Cum parocbiae eriguntur alia quam dismem-brationis via in promptu est medium, quod, ut succurratur egenti parocbiali ecclesiae, monstrat Trid. Concilium sess. 24'. c. 13. de ref.: »In parocbialibus etiam Ecclesiis, quarum fructus aeque adeo exigui sunt, ut debilis nequeant oneribus satisfacere; curabit Episcopus, si per beneficiorum unionem, non tamen regularium, id fieri non possit, ut primitiarum vel decimarum assignatione, aut per parocbianorum symbola ac collectas, aut qua commodiori ei videbitur ratione, tantum redigatur, quod pro Rectoris ac parocbiae necessitate decenter sufficiat.quot; Quare perpendi debet primo loco, an novae ecclesiae ejusque rectori congrua dos possit conferri per unionem beneficiorum; deinde, si id fieri nequit, Episcopus ex imponendis primitiis, decimis, aut symbolis, collectis, aliisve aptioribus mediis, congeri curat, quae necessaria sunt. Ast cum neque ilia cura dos competens sufficitur, alium indicant fontem leges Ecclesiae in capite Tua nos 6 De eccles. aedif: iPraeterea, quia occasione juramenti, quod de rebus ecclesiae non alienandis te asseris praesti-tisse, in locis tui Episcopatus, in quibus populi habitantes oratoriis egere videntur.. ecclesias formidas erigere; Fra-ternitati Tuae mandamus, qualenus illius juramenti occasione nullatenus praetermittas, quin populo indigent! super basilicarum institutione studeas salubriter providere.quot; (v. Fir-

rhing I. 3. tit. 48. n. 11.) Tandem, si neque Episcopus commode potest ex mensa sua quantum est necessarium adhuc conferre, ast pro ecclesia saltern collatis illis mediis sufficiens dos congesta est, ipse «Clericus victum et vesti-mentum sibi artificiolo, vel agricultura, absque officii sui dumtaxat detriraento paret.quot; (can. Clericus 3. dist. 91).

Resp. 2. Gum facta dismembratione constituuntur novae parocbiae, distinctio, quod aitinet ad subministrandam dotem, facienda est inter ecclesiam et ministros. Itaque dos ecclesiae parochialis comparari debebit incedendo viam, quam monstravimus sub primo response ad praesentem quaestionem. Nam in legibus ibidem propositis statuuntur media, quibus inopi parocbiae attribuatur dos in commodum tum ecclesiae turn rectoris. In congerenda vero dote sacer-dotum sen ministrorum ob oculos praeterea baberi opor-tet decretum Tridentinum sess. 21. cap. 4 de ref, quoniam peculiaris ibi ordinatio est de dote sacerdotum in casu dismembrationis parocbiae. Concilium decernit sic: xlllis autem sacerdotibus, qui de novo erunt Ecclesiis noviter erectis praeficiendi; competens assignetur portio arbitrio Episcopi ex fructibus ad Ecclesiam matricem quomodo-cumque pertinentibus: et, si necesse fuerit, compellere possit populum ea subministrare, quae sufficiant ad vitam dictorum Sacerdotum sustentandam.quot; Igitur primum expendi debet, possitne ex fructibus matricis ecclesiae dos constitui; cui praestandae cum impares inveniuntur, compelli populus potest ut quae desunt ministret. Hisce equidem duobus Tridentini decreti remediis providenlia juris ecclesiastici non evacuatur. Nam si inopia parocbianos excusat, Episcopus cogit ïAbbatem, vel Praepositum, cui parocbia ilia in temporalibus subest, ad suppeditanda vitae necessaria sacerdoti instituendo, ut cap. Sanctorum 2 dist. 70 et cap. Extlrpandae 30 De praehendisquot; (Fagn. in cap. Ad audi-entiam I. c. n. 6); poterit etiam Episcopus facere unionem beneficiorum (Fagn, I. c. n. 33). Et cum neque viis istis dos conveniens congeritur, restat ex mensa Episcopali, quae

in promptu sunt, augeantur, vel tola dos tribualur; tan-demque ex agricultura honestove artificio ministri sibi victum quaerant. (Fagn. I. c. w. 6 et 7, et Doctores passim),

86. Sed ipsa Tridenlini decreti verba uberius nobis explicanda sunt. Placet autem ante animadvertere, cur ad consliluendam dotem, turn matricis ecclesiae fructus, si abundant et nova ecclesia indigens est, turn fidelium novae parochiae facultates, illos vero ordine priores, hasposterio-res, decretum assignel. Quapropter cur ipse populus com-pelli possit, dicta sub n. 84 manifestant satis. Quare autem dos postuletur ab Ecclesia matrice, hac ratione explicari arbilror. Sunt bona matricium ecclesiarum, magna saltem ex parte, collata ordinarie ipsorum parochianorum pietate et munificentia. Decet igitur eas, cum populi pars disjun-gitur, buic dotem quampiam ex suis rebus ministrare. Deinde ad statulum ordinem quot attinet, obligatio matricis ecclesiae anteponilur obligalioni fidelium, quia aequum est, ut res quas contulerunt fideles prius adhibeantur, quam iidem illi fideles novis graventur oneribus. Sub ea autem condilione obligatur matrix ecclesia, si possit, seu super-fluos reddilus habeat, inopsque sit filialis. Cum enim dicta bona, utpote donata matrici ecclesiae, ad ipsam illam per-tineant, neque sejunctio populi causa sit, qua pereat dominium; eapropter exigit etiam aequitas, ut non absolute tali lege matrices ecclesiae constringantur, sed indigentibus res suas esse jubeatur, tuncque novi parochiani obligentur ut dotem congerant.

87, Habentes ralionem decreti et praestituti in eo ordinis, nunc ad verba aggrediamur. Illis autem sacerdotilms... Solent leges Ecclesiae, de dote novae ecclesiae agentes, distinguere reditus in usum ecclesiae et reditus in usum ministrorum. Sic in Pontificali Romano statuitur ; sNemo ecclesiam aedificet, priusquam Pontificis judicio.. quid ad luminaria, quid ad rectoris, minislrorumque slipendia suf-ficiat, quidque ad ecclesiae dotem pertineat, defmiatur.quot; Quamobrem in decrelo Tridentino de soils sacerdotibus

quum mentio fiat, id referri non posse ad ecclesiae dotem arbitremur (cfr. etiam Barbosa Collect. DD in Conc. Trid. sess. 21. cap. 4. n. 44). Competens assignelur por Ho, sufficiens scilicet honesto victui sacerdotum, arbitrio Epi-scopi. Quibus verbis sassignetur..palam fit, per ipsam novae parochiae ereclionetn nullas res ecclesiae matricis transire in novam ecclesiam, sed ut transeant assignandas ab Episcopo esse. Quod si quis tarnen ex capite Ad audi-entiam effici putaret, ut ipsa novae parochiae erectione huic attribuantur bona seu proventus bonorum, quae in ejusdem territorio sita sunt, is observet apertum Tridentini decretum temperasse dispositionem ejus capitis, (cfr. Fagn. in cap. Contingat. De decimis n. 51). Patescit insuper, quae competens habenda sit mensura, permitti solius Epi-scopi judicio.

Indicata quantitate, decretum de qualitate agit, addendo: ex fructibus. Non ipsi igitur fundi (ceu domus, agri, prata) quamvis jacentes in novae parochiae atnbilu, ma-trici ecclesiae adimi possunt, sed quod ex fundo nascitur et renascitur. ïQuod tarnen videtur intelligendurn respectu proprietalis, non autem respectu utilis dominii; quia cum Episcopus ex Concilio possit assignare novo parocho fructus alicujus fundi matricis Ecclesiae, el haec assignalio debeat esse perpetua, quia dos ecclesiae non potest constitui ad tempus, ut c. Nemo.., hinc necessario sequitur, ut facul-tatem habeat assignandi etiam fundum ipsum quoad dominium utile: hoc enim importat assignatio perpetua fructuum, vel usus fructus.quot; (Fagn. I. c. n. 47).

Pergit decretum: ad ecclesiam matricem. Quare non aliis ecclesiis portio subtrahenda est, sed ecclesiae matrici; huic autem, esto Cathedralis sit. (Fagn. in cap. Ad audientiam n. quot;12). Additur: quomodocnmque perlinentibus, ita ut Episcopo permittatur dotem congerere ex quibus fructibus velit, nullis profecto, nec ipsis decimis praedialibus, quos olim nonnulli subtrahebant, exceplis, (V. decretum S. G. G. apud Fagn. in cap. Cum contingat cit. n. 45).

88. Quum deinceps injuria temporum accidit, ut cpn-stituti ab origine reditus non sufBciant ecclesiae vel mi-nistrorum necessitati; Episcopus curat, at beneficiorum unione, vel impositis populo collectis, symbolis, aliisve aptis mediis (Trid. s. 24 c. 13), vel patroni aut rectoris habitu-alis, cui parocbia in temporalibus subest, facultatibus (cfr. cap. Extirpandae. De Praebendis), vel tandem (ut videtur ex cap. Tua nos duxit De eccles. aedif.) mensae Episcopalis fructibus, quantum decet proventus augeantur.

89. Tenemus bic occasionetn, qua utendum esse censeo, disserendi de aliis in matrice parocbia bonis sive piis sive religiosis, destinatis in parocbianorum pauperum, aegroto-rura, orpbanorum, caeterorura commodum. Manentne baec integra malrici parocbiae, cum filialis ab ea separatur, aut estne quaedam facienda divisio earum rerum, quae ad commune parocbianorum commodum legata vel donata sunt; estne usus earum rerum servandus] communis, aut soli permittendus matrici parocbiae?

Ab ordinatione legis in Concilio Viennensi, quod quaeri-mus, repeti potissimum arbitror. Praecipit lex, ut nea, quae ad certum usum largitione sunt destinata fidelium, ad illum debeant, non ad alium (salva quidam Sedis Apostolicae auctoritate) con ver ti.quot; [Clement, cap. Qui contingit. De religiosis domihus). Cui et illud adjungendum est, ejuscerle loci sive sacri sive religiosi sive pii bona esse, cui legitime donata sunt. Ex quibus tandem id respondendum autumo. Quae sunt legata vel data instituto pauperum in totius parocbiae usum, quaeque eodem fine nosocomio, orpbano-tropbio, caeteris locis, illa manent bis ipsis locis propria, adbibenda equidem in commune tum matricis tum filialis parocbiae commodum, nisi quid Sanctae Apostolicae Sedi videtur secus. Itidem, quae fidelium largitione destinata sunt in usum vel solius matricis vel solius filialis parocbiae, baec cuique sint peculiari proprietati et usui. Ad baec confirmanda proponere placet, quod de re nostra babet Lucidi [l. c. vol. i. p. 50 n. 20). sPicrum legatorum fun-

datores solent saepenumero praecipere, ut eoruradem lega-toram fruitio iis determinatis personis adtribuatur, quae in aliqua dioecesi vel parochia commorentur. Jam vero si accidat, ut dioeceseos, parochiaeve fines ita commulentur, ut illarum incolae ad alias dioeceses, vel parochias a testa tore non designates transitum faciant, aut contra incolae dioeceseon, vel parochiarum a Fundatore non vocati dioe-cesibus, vel parochiis a testatore designatis conjungantur, quid juris sequendura erit in adjudicanda legatorum frui-tione? Hoe in casu, generaliter loquendó, confinium im-mutatio dispositioni testatorum nihil derogare dicenda est, adeoque ad legata consequenda incolae locorum vocatorum admittentur veluti anlea, perinde ac nulla confinium im-mutatio conligisset; quandoquidem sedulo inspiciendum est, quid in mente fundator habuerit, minime vero, quid pqst-hac ex auctoritatis lege statutum fuerit. Id enim confir-matur ex declaratione S. Gongregationis Ep. et Reg. in Bononien, super rev. Deer. 26 Sept. 1856, 'in qua Dosius quidam incolis parochiae nuncupatae De Leprosetti jus re-liquerat obtinendi locum, occasione infirmitatis, in quodam bospitali curationis habendae causa. Initio bujusce saeculi ab ea parochia incolae ex maxima parte sejuncti fuerant, ac parochiae S. Bartholomaei superadditi; itaque hi ex decreto arcbiepiscopi jure per Dosium relicto exuti fuerant. Demortuo Archiepiscopo, S. Bartholomaei parochus, cui maxima pars parochiae De Leprosetti obvenerat, jus amis-sum apud S. Congregationem persecutus est, etemi patres, tametsi ab edito arcbiepiscopi decreto tantum temporis effluxisset, petitioni parochi reclamantis adnuendum esse censuerunt, juxtaque mentem testatoris tot locorum in bospitali numerum antiquis ineolis parochiae Leprosetti ad-judicandum esse, quot eorumdem incolarum numero, facta proportione, responderet. Baud absimile exemplum praebet eadem S, G. in Treien. Nomin. 14. Dec. 1860 et, 7 Febr. 1862, nee non in Narmien. Subs. Dot. 15 Mart. 1861. ad 1 et 2.quot;

conslilui ïjuxla formam Gonslilutionis AlexamM III, quae incipit Ad audientiam.quot; At vero, monuimus, ab ea Con-slitulione duci non debet doclrina, ut proventus fundorum, qui jacent intra novae parochiae limites, jure aut facto pereant antiquae ecclesiae; vel ut redditus eorum dumtaxat bonorum, quae in nova parocbia sunt, ad suppeditandam dotem adhiberi valeant; nam Tridentina lex, quae Consli-tutione Alexandri III posterior est, id aliter ordinavit, sta-luendo ïut competens assignetur portio arbitrio Episcopi ex fructibus ad Ecclesiam matricem quomodocumquc per-tinentibus.quot; Quae quidem ordinatio videtur accommodata magis ad finem, quem appetit lex. Sic enim fit, ut quam-quam nova parocbia vel nullam suo ambitu includal possessionem matricis ecclesiae, possit taincn ex antiquae ecclesiae reditibus competens portio sacerdotibus novae parochiae assignari.

a) ut fructuum portio tunc demum novae ecclesiae sacerdotibus adscribi possit, cum reditibus abundat ecclesia matrix; hue enim referalur conditionalis legis formula: »quia igitur dicta ecclesia ita dicitur redditibus abundare, quod praeter illius villae proventus, minister illius conve-nienter valet sustentationem habere, mandamus, quatenus si res ita se habet.

b) ut juspatronatus acquiratur rectori majoris seu matricis ecclesiae, si ex hujus fructibus fuerit novo rectori dos attributa; de hoc enim, eoque uno, eventu caput Ad audientiam praecipit: nin ea sacerdotem .. ad praesenta-tionem Rectoris Ecclesiae majoris .. instituas.quot; Quae doctrina indubitanter firmatur decreto S. G. Goncilii apud Fagnanum (cap. Ad. aud. n. 39) declarante, ïmatricem ecclesiam non acquirere juspatronatus in Ecclesia fundata intra suos limites nisi de suo aliquid contuleritquot;;

c) »ut competens in ea honor pro facultate loci matrici ecclesiae servetur.quot;

92. Parlicipare juspatronatus cum reclore matricis ecclesiae alii possunl. Idque conlingere cum quis parliceps est dolalionis, liquet ex declaralione S. G. Gonciiii; »censuil enim donationem obvenlionum ad raatricem ecclesiam per-tinentium, si alius concurrat ad dotationem Ecclesiae aoviter aedificatae, efficere Ecclesiam matricem patronam simul cum alio dotante.quot; (Fagn. I. c. n. 38). Idipsum contingere et alia ralione potest. Nam jure sacro offerri juspatronatus non solum dotantibus, sed etiam fundantibus et aedifican-tibus ecclesias, communis est Doctorum sententia ; sPatronum faciunt dos, aedificatio, fundus.quot; (cfr. Fagn. c. n. 35

De usu autem jurispatronatus caput Ad audienliam ani-madvertit: »si vero persona 1) matricis Ecclesiae virum idoneum praesentare distulerit, tu nihilominus.. virum bonum. . instituere non omittas.quot; Dilala igitur praesenta-tione, seu lapso tempore ad praesentandum patronis con-cesso, neque exacta interim praesentatione, transit ad Epi-scopum jus conforendi suo arbitratu. Tempus faciendae praesentationi praestitutum, varium est pro jurispatronatus varia specie. Nam juspatronatus ecclesiasticum, quo (velut in casu capitis Ad audienliam) ecclesia vel clericus fruilur tilulo ecclesiastico, ad praesentandum habet menses sex (v. cap. Earn le deed 22 /)e jurepalronatus); juspatronatus laicale, quod ad clericum vel laicum pertinet laicali titulo, habet menses quatuor (cap. Cum propter 27 eod.); et huic variandi est potestas, cumulativa tarnen non privativa; id est, dum praesentatum rejicere patronus nequit, seu qua-litate et jure, ex praesentatione oriundo, privare, eidem tamen alium idoneum adjungere (cumulare), aliumque in locum inhabilis, ab Episcopo rejecti, sufficere potest (v. cap. Quod autem 5 et cap. Cum autem 24 eod.). »Ecclesiasticus ea facultate caret, quoniam in eligendo clerico, quem offerat, et laico peritior esse censetur et longiori deliberatione accu-

ralius ferre judicium debetquot; (Devoti Instit. Can. lA.p. 294 Ed. Gand), nisi tarnen ignoranter indignum praesentaverit, quo casu intra semestre alium idoneum praesentare posse, docent plures (cfr. Ben. XIV De Syn.Dioec. IAquot;!, c. 7. n. 6). Juspatronatus mixtiim, quod videlicet patrono tum eccle-siastico tum laico inhaeret, ita ut simul ab utroque prae-sentatio fiat, sex habet menses insuperque variandi privi-legium. Inferius de jurepatronatus alia dicemus.

93. De eo, quod separatim a jurepatronatus, in capite Ad audientiam sancitur: provideat Episcopus »ut competens in ea honor pro facultale loei matrici ecclesiae serveturquot;, juris interpretes animadvertunt, signum honoris, quod ex-hibendum sit, Episcoporum permitti voluntati, habita tamen, ut ait lex, ratione facultatis loei; atque propterea statui ab Episcopo posse (exempli gratia dicunt), ut fiat pensitatio annua in censu, in cera, in candelis; ut instituatur annua processio ad ecclesiam matricem; vel ut reservetur jus bap-tismi aut sepulturae, quae tamen novae parochiae, erectae ob locorum distandam aut difficultatem, molestioris saepe usus futura videntur. Ita porro Auctores disserunt de ex-hibendo signo honoris, ut annuum, ut perpetuum habendum sit; cujus quidem rationem in Constitutionis voce gt;serve-turquot; reponendam esse putaverim.

94. IV. Reliquum est de praejudicio, per dismembrationem ecclesiae parochiali illato, tractemus. Istud autem quomodo aut quando inferatur, ex dictis hactenus facillime effici posse censeo. Nullum etenim injustum damnum matrici infertur, cum populi atque fructuum divisio expletur accommodate ad leges, quibus praesens locus regitur. Ast contra fit, cum in damnum parochialis ecclesiae pro-positas de dismembratione leges violari contingit. Gonfe-rentes igitur in pauca, leges exigere dicamus, ut dismembrationem facial competens superior; propter causam ipsa lege probatam; sufficiens sit in parte separanda numerus paro-chianorum, nec alia eidem adjungatur populi ponio; vo-centur rector et alii interesse habentes; exquiratur, cum

necessarium est, Capituli consensus; fructibus matricis ecclesiae, si abundant, delrahatur dos competens, tumque jurepatronatus illa fruatur; tandem competens in nova ecclesia servetur honor matrici ecclesiae. Quapropter si parochiam dividit auctoritas non legitima; si baud impe-trato Capituli consensu, cum hie necessarius erat, aut non vocatis rectore aliisque interesse habentibus; injusle impe-tuntur jura parocbialis ecclesiae. Si abest canonica causa; vel aptus parochianorura numerus; si pars separata justos fines excedit; si unio illegitima fit; itidem dismembratio jura matricis ecclesiae violat. Si rector antiquae ecclesiae per novae ecclesiae dotationem rebus privatur ad vitam honeste degendam necessariis; si dos non ex fructibus sed ex fundis congeritur; si juspatronatus legitime petenti ne-gatur; aut honor expetitus non defertur; praejudicium sibi illatum conqueri matrix ecclesia potest.

95. S. Pachomius initio saeculi IV vitam coenobiticam inter monachos instituit; disperses scilicet per deserta in commune collegit domicilium, ubi stabili quodam modo sub uno rectore legibusque communibus viverent. Erant in coenobiis oratoria, spiritualibus monasticis exercitiis dedicata. In his, praeserlim cum monasterium ita aberat ab Episcopali vel parochiaii ecclesia, ut monachi commode ad illam accedere non possent, S. S. Sacrificium offerebat vel presbyter saecularis missus ab Episcopo, vel mona-chus eum ipsum saepe in finem ad sacros ordines promo-tus. (Thomassinus De N. et F. Eccl. disciplina p. 1. 1. 3. c. 13 el p. I. I. 2. c. 93.)

96. Finis peculiaris monachorum institute praestitutus, contemplativus erat, appetens ideo propriam sanctificatio-nem fratrum. Ast nihilominus vitae sanctitate, praedicato

populis multis Evangelio, aliis eximiis laboribus, profue-runl praeclarissiraa ratione saluti fidelium.

Quum igitur et ipsa coenobia monachorum contempla-lionis et solitutidinis colendae gratia instituta essent, prop-terea leges ecclesiasticae eorum oratoria loca esse jubebant, obeundis monachorum piis exercitiis atque celebrandis et expendendis pro conventu divini cultus mysteriis deputata, sed clausa agendae populi publicae synaxi. Sacrae hujus disciplinae testimonia invenire est apud Card. Bona [Rer. Lit. I. 1. c. 13 § 3); unum memorasse satis sit s. Gregorii Magni decretum, quo Missas publicas fieri in monasterio vetat, une in servorum Dei secessibus occasio praebeatur popularibus conventibus, et simpliciores ex hoe animas plerumque, quod absit, in scandalum trahat frequenlior quoque muliebris introitus.quot; Labentibus autem saeculis Ecclesia in publicum commodum et curam animarum salu-berrima ope raonasticarum sacrarum aedium uti coepta est, et in ipsas civitates monachorum coenobia transtulit. Aperta populo sunt monasteriorum oratoria, et novae a monachis sacrae aedes constructae. Idque cum evenisset in peculia-rem fidelium usum, eapropter monachorum oratoria ascen-derunt in ecclesiarum gradum (cfr. n. 11). In quam tandem epocham incidat haec disciplinae regularis mutatio, quamvis an accurate definiri possit baud sciam, multas monasteriorum ecclesias post saeculum nonum patuisse fidelibus, ac publicas quadantenus evasisse, adslruit Gatticus (De oratoriis c. 8 n. 16); priscam vero legem, non abrogatam adhuc, viguisse etiamnum s. Bernardi tempore, scribit Gard. Bona {l. c) ex Philippi Abbalis libro de continentia clerico-rum c. 83. Novas deinceps Deus suscitavit religiosos coelus, qui vit am conlemplalivam cum activa filicissimo exitu mis-centes, peculiari S Sedis approbatione animarum curae ad-dicti sunt. Sicque contigisse dicamus, ul sacra religiosorum oratoria factae sint ecclesiae, ipsaeque ecclesiae pars inle-gralis princepsque monasterii.

nobiis oratoria, et ipsa, ut ad Monachas s. Au^uslinus scribit precibus fundendis deslinata: ïOrationibus instate horis et temporibus constitulis. In oratorio nemo aliquid agat, nisi ad quod est factum, unde et nomen accepitquot; [Ep. 1\\). Seplis raonasferii egrediebantur Moniales ut in Ecclesia divinis officiis assisterent: DQuando proceditis, simul ambulate; cum veneritis quo ilis, simul slate. Oculi vestri etsi jaciuntur in aliquem, figantur inneminem. Neque enim quando proceditis, viros videre prohibemini, sed ap-petere, aut ab ipsis appeti veile... Quando ergo simul estis in ecclesia, el ubicumque ubi et viri sunt, invicem veslram pudicitiam custodite.quot; (s. Aug. I. c.). Legem banc subsequilur ordinatio, ut in ipsis coenobiis sanclimonalium Missa liletur; cujus rei menlio est in pluribus saeculi octavi et noni synodis. Sic in statu lis synodalibus s. Bonifacii et in decretis Concilii Prov. Aquisgranensis sacerdolibus celebrare in Convenlu Sanctimonialium permittitur, sed exire absoluta re divina mandalur (cfr. Hefele. Conciliën Ge-schichte). Gum tandem leges de clausura ipsos sacerdotes, vel Missam celebraturos, extra claustri septa amandarent, aedificatae et in usum fidelium destinalae ecclesiae fuerunt, claustro ita conliguae et accommodatae, ut in ipso con-sistentes Moniales diviuis offlciis adsint.

98. De legilima ecclesiarum regularium erectione nunc dicturi, a distinctione inter ecclesiam conventualem, et ec-clesiam regularem extra conventum positam, exordiamur. Ecclesiam conventualem dicimus, quae regularium conventui adbaeret ejusque pars est babenda. Ecclesiam regularium extra conventum positam appellamus, quae alicujus monas-terii est, alibi tamen posita claustralis aediflcii pars non existit. Gui distinctioni et aliam adjungamus; nam a quibus aedificabitur, vel viri sunt regulares, vel sanctimoniales, vel Gongregationum saeculares presbyleri aut piae mulieres, ad in star regularium vilam agentes.

latem instituendi monasterium, conventum, collegium, et quo alio nomine vocelur domus destinata religiosorum conven-tuali et regulari vitae generi. Est enim ecclesia jure communi hodierno pars earum domuura (v. Barbosa Jur. Eed. 1. ^u2. c. 3. n. 75. Examen histor. p. 485. n, 9 sqq. van Gameren De oratoriis p. 89). ïNon omnibus tamen Regularium do-miciliis locisve haec praerogativa competit. Etenim ea loca jure ecclesiae publicae gaudere dicenda non sunt, quae quidem regularium usui cedunt, ast omni, ut loquuntur, regularitatis seu conventualitatis charactere destituuntur, quernadmodum hospitia mere saecu'.aria et grangiae stricte dictae; imo teste Gard. De Luca [De Regular, disc. ^ n.1) interdum hoc jure privantur nonnullae earum domus, quamvis (ipsius verbis utor) per speciem conventus sub disciplina regulari ibi vivatur.quot; (Van Gameren. Be oratoriis p. 92). Hospitia, quae publicae ecclesiae praerogativam non habent, domus sunt regularium excipiendis dumtaxat hospitibus religiosis accommodatae; Grangiae vero, itidem regularium domus, in quibus fratres conversi pro agris colendis morantur 1). Aequiparandi bisce sint domus pastorales regularium; insuperque Seminaria forsan et alia pietatis et misericordiae loca, ilia videlicet, quae non sunt unita religiosorum conventui, sed eorum curae solummodo demandala.

100. Ecclesiam conventualem extrui posse animadverti-mus, cum legitima impetrata est facultas erigendi monasterium. Quamobrem investigare debemus, quibus partibus constet licentia bujusmodi. Atque more nobis usitato, legitimam religiosis aedificandi copiam esse dicamus, cum eisdem praesto est legalis consensus, datus justa ex causa, et servatis de conventus sustentatione S. Sedis praeceptis, pee illato aliorum juribus praejudicio.

1) Grangia, Grancia, Grange, a granis tali in loco reponendia appetlata videtur.

jura tam anliqua qnam recentiora veniam requirunl Epi-scopi, in cujus dioecesi convenlus optatur. Juris antiqui argumenlum sil canon Quidam 10 eau. 18. q. quot;1: nPlacuit igitur neminem aut aediflcare, aut conslruere monaslerium, aut oratorium sine conscientia ipsius civilalis Episcopi.quot; (cfr. ibidem can. 12 el 13) Saeculo duodecimo et decimo tertio S Sedes Apostolica ordines mendicantes 1) liberat ab obligatione petendae Episcopalis veniae; sed lapsis deinde tribus saeculis Patres Tridentini expedire judicant, ut ex-quirendus ab omnibus regularibus Episcoporum assensus denuo praescribatur, eamque ob causam slatuunt; wiec de caetero similia loca [monasteria et domus tam virorum quam mulierum, bona immobilia possidentes vel non possidentes] erigantur sine Episcopi, in cujus dioecesi erigenda sunt, licentia prius obtenta.quot; (sm. 25, c. 3. De regul. el monial.) Eamdemque banc disciplinam roboravit Clemens VIII con-stitutione Quoniam ad inslitulam 23 Julii 1603, Gregorius XV decreto Cum alias 17 Aug. 1622, Urbanus VHI const. Bomanus Pontifex 28 Aug. 1624. Quamobrem donec con-sensum non dedit Episcopus localis, domus extructa non est monasterium, ecclesiae conventualis jure caret, atque illegitima in eo quaevis est actio, quae ab erectione canonica dependeat. Quod tamen ita intellige, nisi S. Sedes per-

1) „Comprohenduntur mendicantium nomine ii quibus ex regula vel eonatitutionibuB a Sede Apostolica approbatis interdictum est reddittis , et possessiones in communi habere, quamvis illicite contra prohibitionem illa habeant, vel licite ex Pontificis dispensatione, sicut hodie in Trident ness. 25 de Regul. cap. 3, diBpensatur cum omnibus Mendicantibus praeter Minores de observantia et Capucinos. Quare ad Ordines Mendicantium pertinent quatuor antiquiores Ordines s. Dominici, Minorum, Eremitarum s. Augustini, et Carme-litarum de quibus fit mentio in cap. unie. § sane de Heiig, domibun in 6; ac praeterea Ordines Servorum Mariae, Minimorum s. Fran-cisci a Paola, s Hieronymi, ut declaravit s. Pius V in Gonst. 35 Romanm Pontifex, et 48 Apostolicae Sedis; Societas Jesu, ex Bulla Hum indefessae.quot; Acta S. Sedis 1. p. 737 ex Sanchez de Praeceptii l. 6. c. 7 n. 115.

misil erigi convenlum haud pelita vel impelrata licentia Episcopi. Gujusmodi equidem permissio non habeatur simplex Poniüicis venia erigendi raonaslerium; oportet enim peculiari aliqua rationa Po .Ifex indicel praelermitti posse Episcopi veniam. (cfr. supra n. 18 et Bouix l. c. p. 261). Episcopi jure, quod explicamus, non pollet Yicarius Generalis, niei in speciali mandate id eidem attribuat Episcopus. (v. Fagn. in cap. Non amplius. De instilulionibus n. 72 sqq.) Eodemque hoc jure Vicariura Gapitularem sede vacante non potiri scribit Pasqualigus apud Bouix (De Jure regularium t. 1. p. 261); ast forsitan potiri, animaJvertit Fagnanus: »et propterea quoddam monaster!um fratrum s. Dorninici coeptum aedificari de illius licentia, [S. Congregatio] respondit sinendum esse ad finera perduci.quot; {I. c. n. 70).

101. Priscis temporibus satis esse permiserat S. Sedes ut una impetraretur licentia Episcopi. At saeculo decimo tertio Gregorius X (cap. Religionum. De relig. doniibus in 6) et Bonifacius VIII (cap. Cum ex eo. De excess Praelal.) mendicaatibus ordinibus jubent, ut erigendi monasterii copiam petant ex Sede Apostolica. Deinceps Tridentinum Concilium de raonasteriorum erectione decretura condit (sess. 25 c.Sde reg. et mon), sed dura Episcoporum exigil licentiam, penitus silet de venia postulanda ex Romano Pon-tifice. Itidem in constitutionibus Clementis VIII, Gregorii XV, UrbaniVlll, quae decreto Tridentino succedunt, pariterque de monasteriorura erectione praecepla dant, mentio expressa est consensus Episcopi, rainime vero Romani Pontificis.

Sunt lamen nonnulli Doctores, qui in dicta consti-tutione Urbani Y1I1 Pontificiam licentiam implicita ratione praescribi opinantur, cum in erigendis monasteriis sacrorwm canonum formant servari jubet. Sacri canones equidem, caput videlicet Religionum et caput Cum ex eo solis men-dicantibus necessitatera Pontificiae veniae imponunt.

Post meraoratas constitutiones aiiam Instaurandae die 22 Octobris 1652 promulgat Innocentius X, in qua uni Ilaliac insulisque adjacentibus praescribit legem Pontificii consensus.

Succinct,am liane disciplinae sacrae hisloriam excipianl discrepantes jurisperilorum interprelationes hujus loci. Fag-nano {I. c. n. 65 sqq), Reiffenstuel (in lib, 3. lit. 48. n. 38), Engel (in lib. 3. tit. 36. n. 3.), caeteris ejusdem sententiae, placet, Tridenlinum Concilium praescribendo licentiam Epi-scopi, revocasse implicite ordinationem capitis Cum ex eo cl Reliyionum; satisque esse, si excipis llaliam el adja-cenles insulas, assenliatur Episcopus. Placet polius aliis (v. Mel. Theol. I. p. 178 sqq. et Acta S. Sedis 1. p. 724 sqq.) Tridenlinum Concilium exigendo Episcopi consensum, mi-nime abslulisse, quae ante requirebalur, Romani Pontificis licentiam; atque solos mendicantes, si excipis llaliam vici-nasque insulas, indigere ex cap. Religionmn el Cum ex eo, ul S. Sedes erigendis monasleriis consensum praebeal. Alii landem arbilranlur, regularibus omnibus lam intra quam extra llaliam opus esse Sedes Apostolicae venia. Ila docent Barbosa (Jur. eccl. I. 2. c. 12. w. 1.), Card, de Luca {l)e regul. Disc. 39), Benediclus XIV {De Syn. Dioec. 1.9. c. 1. n. 9), qui hujus doclrinae f'undamenla ponil, exbibila capita ex libro 6; earn vero interprelalionem hodie com-munem esse scribil el in Tribunalibus receplam senlenliam.

102. Concludamus, hunc jurisprudenliae sacrae locum, silne extra llaliam Insulasque adjacenles necessaria Apos-lolica venia, rem plenam esse dissenlionis inter auclores doctissimos; ad lulanda ereclioni canonicae inhaerenliajura expedire, rogelur licenlia Ponlilicis; qua lamen in extruendo monaslerio neglecla, slandum in hoc dubio esse pro valore actus.

103. II. Causa. Ul aulem impelrelur Episcopi atque Romani Pontificis consensus, necesse esl jusla causa nitalur postulalio. Alqui conlingere potest, ul habila locorum, lemporum, finisque convenlus ralione, peculiaris omnino causa monaslerium erigi commendel. Sed cum nulla licel peculiaris circumslant^:^ id horlelur, facile lamen probabilis causa esl vel in ip^us ordinis procuranda slabililale el exlensione, vel in saluberrimo fidelibus exhibendo pauper-

talis, obedientiae, caslitatis exemplo, vel in augendis cultus divini exercitiis, vel in salutari religiosorum vario labore. Quandoque tamen, ul in aliis ulilibus rebus fit, locorum temporumve necessitati utilitas cedere debet, atque rogatus Superior petitis abnuere cogitur.

104. III. Victus. Exiguus religiosorum in monasterio numerus saepe in causa est, cur regularis disciplina relaxetur, quandoque vel corruat. slnde enim fit, ut reli-giosi, qui ob eorum paucitatem, cboro vacare, caeteraque cujusque Ordinis propria instituta explere non valent, olio indulgeant, liberiores evadant, ac saecularibus negotiis sc iramisceantquot; (Ben. XIV tie S. D. 1. S. c. 2. n. 1). Idcirco Gregorius XV in constitutione Cum alias de iis agens, quae rcligiosis ad vitam honeste ducendam necessaria suntj prac-cipit et mandat, ut novus convenlus non erigatur, nisi in eo saltern duodecirn religiosi possint ex redditibus el con-suetis eleemosynis sustenlari: sVolens quod de caetero Monasterium, Convenius, Domus, Congregatie, vel Socictas Religiosorum, seu Regularium cujuscumque, etiam Mendi-cantium, Ordinis, Societatis et Instituti, quocumquenomine nuncupentur, etiamsi de illis particularis, expressa, et specifica mentio habenda esset, in quacumque civitate vel op-pido, seu quocumque alio loco, non erigantur, nisi in eo saltern duodecirn Fratres, aut Monacbi, seu Religiosi inha-, bitare, ac ex redditibus, et consuetis eleemosynis sustentari valeant.quot;

105. IV. Praejudicium. Gongerendo ea, quae ad usus vitae requiruntur, novi conventus aliis conventibus, si qui forte ibi sunt, multum obesse facile possent. Quapropter veniam dare ut eo loci erigatur monasterium, ubi vitae necessaria aliis vix suppetunt, id tum adversaretur aequi-tati et paci, tum ansam praeberet victui quaerendo per illicita media. Decet itaque apto tempore, priusquam pos-tulationi adstipuletur Episcopus, id ipsum investigari, atque ex ipsis antiquorum conventuum religiosis audiri, tanturnne forte damnum iis immineat. Alqui bisce omnibus rebus

sapienti consilio providit Sedes Apostolica Nam erigi vetat monasterium, nisi duodecim religiosi absque praejudicio congruae sustenlalionis aliorum ibidem conventuum, commode ali possint; el nisi prius vocati fuerint el auditi superiores monasteriorum in eo loco el intra dislantiam qua-luor milliarium existentium, hique erigendae domui con-sensum dederint. Quod tamen indagandae veritafis et pro-pulsandae omnis difficultatis medium praetermitti potest, cum alia via certo persuasum Episcopo est, novum opus sine aliorum conventuum memorato damno secure erigi posse, (cfr. Reiff.c. re. 42. ¥amp;rr. Gonvenlus artA.n.W sq.)

Sed ipsa legis verba videamus. Prohibet Gregorius XV in const. Cum alias novum erigi monasterium, nisi «Priores, seu Procuratores aliorum Monasteriorum, Conventuum, seu Domorum aliarum Religionum vel Gongrega-tionum, aut Societatum, seu Institutorum hujusmodi non solum in praedictis, sed etiam in aliis per quatuor millia passuum circumvicinis locis ad id vocati, et auditi fuerint, ac tali erectioni consenserint, vel alias Ordinariis locorum constiterit, Religiosos Monasterii, Conventus seu Domus regularis sic erigendi seu erigendae, absque detrimento Religiosorum in Monasteriis, seu Domibus antea in Civita-libus seu locis hujusmodi erectis degentium, ibi in numero duodecim commode el congrue manuteri el ali posse.quot; Addit Pontifex de facienda investigatione cum alius ibi conventus abest: »Si vero novi Conventus, Domus, Con-gregatio, vei Societas hujusmodi instituendae erunt, nullique Regulares inibi reperiantur. Ordinarii locorum nihilominus diligenter inquirant, an locorum incolae, et habitatores, quorum et consensum requirant, ac adhibeant, hujusmodi duodecim Religiosis in Gonventibus, ut praemittitur, insti-tuendis commode alere et manutere valeant.quot;

106. Haec de regularium conventibus cum dicta sint, quaeslio objicitur, iisne solis, nec cuiquam praeterea, im-minere possit ex novae domus, ideoque et ecclesiae con-ventualis erectione praejudicium.

Afque responsum cerium est, non solis convenlibus re-gularibus inferri damnum posse, sed ecclesiis eliam saeeu-laribus et regularibus, nominalimque parochialibus, quae in eo loco sunt. In omnes valet »ne cui injuria fiatquot;; omnes tuetur lex: nNulla ecclesia in praejudicium est alte-rius construendaquot;; omnium igitur jura in tuto sunt. Quae autem jura, et quod damnum in hoc genere spectemus, satis explicavimus ante sub n. 44- sqq.

107. Est autem quaedam inter Auctores dissensio, sintne aliarum ecclesiarum recfores, nominatimque rector ecclesiae parochialis, vocandi etiam et audiendi, antequam tribuatur dicta extruendi licentia; nam in Constitutione Clementis VIII Quoniam ad inslitulam ordinatur, Episcopos annuere non posse, ut conventus erigatur, unisi vocatis et auditis Prio-ribus seu Procuratoribus el aliis interesse habentibus.quot;

Parochum (seu, posito unionis casu, rectorem principalem, v. supra n. 61, 67 et Ferraris Conventus art. 1. n, 41. sqq.) in ea re interesse habere, nemo est, quinegat; ipsum vero in dicta formula spectari a Clemente VIII, alii affirmant, inter quos Pignatelli {Cons. Can. t. 1. cons. 179. n. 52, 68), Marianus Verhoeven {De regularium et saecularium clericorum jurihus et offiiciis p. 55); alii vero negant, ut Passerinus apud Reiff. {I. c. n. 33), et Auctores operis Examen hist, et canon, libri R. D. M. Verhoeven p. 503 sqq. Quod si ex praescripto Clementis VIII parochus vocandus et audiendus ante est, neglectus autem fuit; nulla est erectio conventus, nulla idcirco jura, quae huic connexa sunt.

Ad meam de hac quaestione sententiam quod attinet, ego quidem iis potius assentior, qui dicta verba per Cle-mentem VIII non referri ad parochos autumant. Est enim jurisperitis probata regula, in legibus interpretandis, cum de significatione praecepti dubitatur, rationem habendam maxime esse mentis et voluntatis legislatorum, ex qua vis sua legibus inest, quae vero deprehenditur ex fine potis-simum et causa, ob quam lex data est. Atqui res ad quam Pontifex Clemens VHl constitutionem suam dirigere se ait,

unum est turn novorum lum antiquorum in loco monaste-riorum commoduin; ilia speclare se nuntiat; in illorum tutando commodo volutilatem suam, legisque flnem continet.

Ex Pontificis ordinalio: »Quoniam ad institutam Regularium locorum et personarum reformationem promovendam, et conservandam maxime pertinet, ut in quibusque Domibus et Monasteriis is tantum numerus Religiosorum, qui commode ibidem ali possit, contineatur, ac eo pariter spectat, ut in quibuscumque Civitatibus et locis, novae domus et Monasteria, praesertim Mendicantium non erigantur, nisi in eisdem Civitatibus et locis, aliarum domorum et monaste-riorum in eis existentium habita ratione, commode susten-tari posse dignoscantur. § 1. Hac igitur Nos considera-tione ducli, et in praemissis pro nostro Pastorali munere opportune providere volenles... declaramus, locorum Or-dinarios non posse licentiam ad novos convenlus, cujusque Mendicantium 1). Ordinis erigendos praebere, nisi vocatis et auditis aliorum.. conventuum Prioribus, seu Procura-toribus, et aliis interesse habentibus..

Quae cum attente perpendo, aliis interesse habentibus significari mihi videntur, non parochi, sed alii religiosi. »Nobis quidem persuasum est.. per illos.. designari superiores regulares; alque id fieri credimus quin ulla prop-terea admittenda sil vocum redundantia: non enim omnes superiores domorum religiosarum vocari solent Priores seu Procuratores, sed iidem pro variis Ordinibus variisque quae regunt coenobiorum generibus varias sorliunlur appellalio-nes.quot; {Exam. hist, et can. p. 507).

108. Paucis jam contrahamus conditiones, seu solem-nilales juris, quae in constituendis virorum monasteriis eerie servandae sunt. Necesse est consensum praebeat Episcopus; constare debet, posse in novo monaslerio duo-decirn regulares congrue sustentari absque detrimento alio-

1) Urbanus VIII in Bulla Ttomanus Pontifex ad alios etiam ordines constitutionem Clementinam extendit.

rum, si qui illic sunt, conventuum; citari debent, audiri, atque consensum dare superiores monasteriorum, quae in illo et in aliis per quatuor millia passuum circumvicinis locis existunt, nisi aliunde certo noverit Episcopus, novum monaslerium absque aliorum detrimento commode manuteri et ali posse; tandem cum alii conventus ibidem non sunt, consensus ejus loei incolarum est adhibendus et inquiri debet an novum conventum commode sustentare valeant. (v. Gard. De Luca. Be regul. disc. 29 n. 16.) Earum vero conditionum, seu juris solemnilalum, si qua absque dispensatione Apostolica omittitur, erectio monasterii peni-tus omni vi caret; ideoque domus isla non est monaste-rium, atque religiosi ibi permanere et ecclesia conventuali uti prohibentur; nam in Constit. Romanus Pontifex Urba-nus VIII nullum et' inane pronuntiat quidquid in bis non servata forma sacrorum Canonum, Concilii Tridentini, et Gonstitutionum Glementis VIII ac Gregorii XV attentari conligerit.

109. Quo autem fidelius ordinationes ecclesiasticae in bac materia serventur, Urbanus VIII irritanti suo decreto poena-lem sanctionem adjunxit. »In virtute sanctae obedientiae, ac sub privationis poena vocis activae et passivae, nee non officiorum quorumcumque, ac inbabilitatis ad illa et alia in futurum qbtinenda, nee non excommunicationis ipso facto incurrendis poenisquot; vetat regularibus, non servata dicta forma recipere, erigere, fundare, vel alias quomodolibet instituere seu incoepta finire et absolvere monasteria. Quae equidem ultima recensetur poena, excommunicationis scilicet latae sententiae, hodie sublata dicatur, quum Pius Papa IX Gonslitutioni suae Sedis Apostolicae moderationi eamdem non inseruerit (cfr. Tract. Be celehr. miss. n. 85.)

110. Recensitae supra solemnitates juris baud adhi-bendae sunt, dum monasterium vel templum conventuale ampliare, collapsum restaurare¹, vel totum conventum trans-ferre in alium ejusdem loei situm, non obstante cannarum drivilegio (v. Ferr. Conventus art. 1 «. 12 et 47. cfr tarnen

Monacelli lit. ti Foym. 18 w. 5 sqq), appelunl regulares, niamp;i specialis suscepta obligalio ecclesiam ampliari veiet non rogata venia Episcopi. (v. supra n. 23; ¥zrr.Ecclesia art. 3 n. 25, 26 et Conventus art. 1 n. 11, 12, 51, 52; Barbosa Jur. Eccl. I. 2 c. 12 n. 78; Tamburinus De Jur. Abbatum torn 3. d. 5. qu, \. n. 9). Neque solemnitatibus iis opus est ut erigatur grangia vel hospitium proprie dicta, vel domus pastoralis, aut ruralis ad quam rusticationis aut recreationis gralia interdum se conferant religiosi; etenim aedes ejus-modi haud destinatae regulari et conventuali vitae instituto nequaquam raonasteriis adnumerari queunt; merae sunt domus privatae; quo fit, ut vel Missae Sacrificium in iis offerri non liceat nisi impetrata venia Sedis Apostolicae (cfr. Reiff. L c. n. 47; van Gameren l. c. p. 267). Quod si grangiam, hospitium, domum pastoralem aut ruralem convertere regulares in conventum optant, de erigendo novo monasterio agitur, omnibusque propterea solemnitatibus obtemperandum est.

111. Sed evenit quandoque, ut regulares sponte legi-timeque monasterium deserant alio transmigrantes; saepi-usque accidit, ut iniqua vi suis sedibus expellantur. Pos-suntne deinceps, quin exhibitas solemnitates denuo ad-impleant, ad pristinas sedes redire?

Resp. 1. Institutum religiosum, cum sponte legitimeque deserit suum conventum, locumquejmutat; acquisito antea jure illic habendi monasterium, seu jure domicilii, privari apparet. Quoniam vero jus istud non acquiritur nisi ea lege, ut exposita praecepta serventur; manifestum sit, non posse proposito in quaestione modo pristinai derelicta loca occupari. Ad suppositum eventum referatur declaratio S. C. Ep. et Reg. 17 Nov. 1617 apud Ferr. {l.c.n.8) et Monacelli (l. c. n. 13): «Gum Archiepiscopus Turrilanus sacram hanc Gongregationem consuluisset, an in reassumptione Conven-tuum Fiatrum Minorum de observanlia suae Dioecesis, quos ipsi jam pridcm deseiucrant, servandum sit decretuin fel. record. Clemen. Papae VIII super novorum conventuum

erectione editum, llluslrissimi ejusdem Gongregationis PP. id oranino servandum esse censuerunt.quot;

Resp. 2. Instilulura religiosum, quod suo conventu injusla vi spoliatur, finibusque ejus loci expellitur, non amillit jus proprietatis seu usus monasterii, non perdit jus domicilii; his enim legitima tantum i. e. Sedis Apos-tolicae auctoritate orbari potest. Quapropter data occasione redire postea valenl regulares ejus instituti, cujus erat conventus; occupaturi jure proprietatis aut usus dimissum monasterium, vel aedificaturi illic jure translationis (v. n. 110) alium conventum, quin ulla ex praedictis solemnitatibus ligentur. Quod si interim Sancta Sedes, misera temporum conditione adacta, factam conventus spoliationem approbaverit, instituto regulari jus translationis in alium ejusdem loci situm reliquisse, omnino censenda est. Gum enim odia restringi conveniat (reg. XV in 6), huicregulae praesenti in casu is locus detur oportet, ut invita approbatio Pontificia arctissimis limitibus, uno scilicet proprietatis jure, contineatur. (De his copiose agit Bouix De jure reg. vol. \. p. 309 et 354 sqq.)

Quoniam integri monasterii pars ecclesia est, idcirco legitima facultas aedificandi conventum sanctimonialium comprehendit jus eidem adjungendi ecclesiam. Referri ad hujus facultatis aptam explicationem possunt quatuor res saepe recensitae beneque cognitae.

I, Prior ordine consensus est, lege ecclesiastica prae-scriptus; qui ni obtineatur erectio vim ullam non habet. Porro Episcopi consensum necessarium esse, ex Tridentino decreto liquet; »nec de caetero similia loca erigantur sine Episcopi, in cujus dioecesi erigenda sunt, licentia prius obtenta.quot; Num eundem ilium in finem Apostolicae Sedis assensus postuletur, ut nempe valida sit erectio, disputatur. Sunt, iique haud spernendi Doctores, seu Gavantus {Manuale v. Monialium monasterium n. 3) Tamburinus {De jure Abba-lissarum torn 3. d. 33. q. 1. n. 6.) Barbosa {Collect. Doet.

in Cone. Trid. s. 25, c. 3. n. 28, 29), qui pari modo pro monialium ac pro religiosorura erigendo monaslerio con-sensum Romani Pontificis exposci autumant; eamque sen-tenliam deducunt ex proposilis ante sub n. 101 juris sacri documentis. Sunt alii, qui nulla juris sacri lege id prae-ceptum sive aperte sive implicite contineri arbilranturj statuunlque sacros canones atque Urbani VIII constitulio-nem, ex quibus id praeceplum derivant adversarii, minime langere moniales. In illis etenim de Mendicantibus sermo est et de Regularibus; ast sanctimoniales non veniunt nomine mendicantium, atque nomen regularis, sine addita smulierisquot; aliave simili voce, in materia odiosa solos viros special, (cfr. Pignatelli tom. I. cons. 179 n. 73 et torn. IV. cons. 74. n. 5; Acta S. Sedis I. p. 729). Et testatur Fagn. s. • Gongr. censuisse sEpiscopum non probiberi ordinaria aulhorhale monasterium monialium erigere.quot; (cap. Non amplius, de instilutionibus n. 69). Ex qua Doctorum con-troversia animadvertamus, de ipsis viris religiosis cum necessitas Pontificii consensus res dubia sit, mullo magis de sanctimonialibus dubiam esse; et, cum posita ereclione monaslerii virorum absque beneplacito Aposlolico, standum sit pro valore actus, idem firmiori argumento de praesenli re affirmari.

113. Sed est tamen alio pacto necessaria babenda licentia Summi Pontificis; quod sequenti ratione exponit Fagnanus (in cap. Grave. Be officio Ordinarii n. 53); «Gonsuevit quandoque dubilari, an Episcopis liceat ordinaria auctoritate Monasterium Monialium erigere in vim dicti cap. 3 sess. 25 de Reg. Practica est, ut erectiones fiant a Sede Apostolica, turn propter gratias, indulgentias, privilegia et exempliones, quae ab ilia impetrantur; tum propter facultalem educendi Abbalissam ex aliis Monasteriis pro novi Monaslerii insti-tutione. Gum enim haec facullas fuerit Episcopis adempla per Gonstitutionem Pii V, super clausura Monialium, ut idemmet Pius V declaravit; ilia non consuevit concedi nisi pro Monasteriis erigendis Auctoritate Apostolica. Supplica-

tiones autera remittuntur a Sanclissirno ad Congregalionem Episcoporum et Regularium in qua examinantur conditiones el qualilales ad id requisitae, nempe ilt erectio non fiat pro pauciori numero, quam duodecira Monialium Chorisla-rum: ut dos constituatur non in censibus, sed in bonis stabilibus frugiferis, ac liberis ab omni onere, et fidei-commisso purificato, aut purificando; et non ininoris red-ditus pro dicto numero duodecira, quam 300 Ducatorum aureorum, et raajoris pro locorum qualitate, ultra dotes ordinarias a puellis deferendas: ut Monasterium erigalur intra moenia in loco salubri, ac libero a prospectu; ut fabrica, clausura, ecclesia interiori et exteriori, loco pro Novitiis dislincto, atque omnibus ofiicinis, sit sufficienter instructum, et alia id genus.quot;

114. Quapropter cum ad novum monasterium sive viro-rum sive mulierum, ut ibi vita religiosa conventualis insti-tuatur, ex alia domo Superior cum regularibus transferan-tur; transferri autem moniales, quin concesserit S. Sedes, omnino nequeant; inde accidit ut esto valide erigi dicalur monialium monasterium solo adbibito Episcopali consensu, res equidem licite absolvi non possit absque Ikentia Apostolica.

Transferri moniales prohibet lex clausurae, cujus mode-ramen sibi reservavit Sedes Apostolica, exceptis solis magni incendii, leprae ac epidemiae seu pestis casibus (v. S. Pii V const. Decori et honestati). Inveniuntur etiam monasteria, licet rarissiraa sint, quae non Papali, ut aiunt, sed Episcopali clausura ligantur; pro bis in clausura libere dispensat Episcopus, ita ut et ipse propria auctoritate ex eo con-ventu ad aliam domura moniales transferal, (V. Acta S. Sedis I. p. 737 et 734).

US- II. Non egere videtur peculiari expositione causa erigendi sanctimonialium monasterium; nam res ipsa dictat, maximam comraendationem mereri conventus sacrarum vir-ginum, quae totae bonis operibus inlentae, sine intermis-sionc pro populo orantes, dicquc el nocte inhaerenles re-r um coeleslium conlemplalioni, summa gloria per Romanos

Pontifices sanctosque Patres celebrantur »ut flos ecclesiastici germinis, decus alque ornamenlum graliae spirilualis, laela indoles, laudis et honoris opus integrum atqueincorruptum, Dei imago respondens ad sanctimoniam Domini, illustrior portie gregis Christi.quot; (Ben. XIV const. Safotfare anni 174.2).

116. III. De flote, qua victui Monialium provideri debet, specialis cura in erigendis monasteriis habenda est; nova enim domus vitae religiosae in perpetuum dicatur; magno sanctimonialium numero alimenta suppeditanda sunt, magnum numerum quum accurata disciplinae observantia requi-rat; moniales autem clausiris inclusae, contemplationis exercitiis deditae, nee mendicando nee laborando cibum sibi quaerere possunt.

Duplici medio prospicitur perenni congruoque victui monialium. Nam a) S. Sedes, ut Fagnanus nos docuit, sup-plicationi de erigendo conventu annuens, praecipit simul ut pro numero sororum cboralium duodenario non minori constituatur dos ex bonis stabiiibus frugiferis, ab omni onere liberis, quae 300 saltem ducatorum aureorum reditus singulis annis conferant. b) Ipsae puellae cum vota emit-tunt dotem exhibere tenentur, quae justa mensura deter-minari solet ab Episcopo. Quae dos indicatur Fagnani verbis «ultra dotes ordinarias a puellis deferendas.quot;

Talis autem ab initio non fuit Ecclesiae disciplina de dote solvenda ab ipsis monialibus. Olim nempe sub reatu Simoniae peccati, vetitum erat quidquam exposci sive a viro sive a muliere, vitam regularem amplectente, si monasterium ipsi necessaria alimenta subministrare posset Quod legere est in Nicaena Synodo II et in dementis III capüe De regula-ribus 25 de Simonia, ac Intiocenlii HI cap. Dilectus 30 et cap. Quoniam 40 eod. tit. Cum conventus ad inopiam redigeretur, non infrequens eiat usus, ut ipsae moniales cibo mendicato vescerentur. Postquam autem Bonifacius VIII indicta clausurae lege {cap. Periculoso. De statu regularium in 6) moniales intra septa monasterii ablegasset; quae egestale premebantur, tempus orationi caeterisque püs

exercitiis praestilulum, labori manuuin saepe impendere, et quandoque, ul viclui suo consulerent, legem ipsam clau-surae transgredi cogebantur. Quae quidem res quantopere pietali regular! nocuerit, per se apparet. Talis erat rerum conditio, atque talis turn de clausura tum de dote disciplina Ecclesiae tempore convocati Tridentini Concilii. Expedire Patribus visum est, utramque intactam servare legem, ast opportuna adbibita ordinatione commodiorem efficere utriusque observantiam. Propterea decreverunt (seis. 25. c. 3. de reg. et mow.) ut ad rationem proventuum, ex redditibus vel consuetis eleemosynis colligendorura, certus cuique monasterio tum virorum tum mulierum assignetur numerus regularium in posterum servandus, qui ex dictis proventibus congrue ali posset: »In praedictis autem mo-nasteriis, et domibus tam virorum, quam mulierum, bona immobilia possidentibus, vel non possidentibus, is tantum numerus constituatur, ac in posterum conservetur, qui vel ex reditibus propriis monasterii, vel ex consuetis eleemosynis commode possit suslentari.quot; Sic utriusque legis executioni cautum tune erat. Quoniam vero labentibus annis immi-nuebanlur sanctimonialium conventuum redditus, factum est ut sensim redierit pauperibus monasteriis miser pri.sti-nus status. Ex eo tempore voluit Apostolica Sedes per S. Congregationem Concilii temperari Tridentinam legem. Statuit ideo, ut imminutis conventus reditibus, nee paribus amplius sustentando determinato numero sororum, dos pen-deretur a monialibus, quae in demortuarum locum subro-garentur; permisitque, ut ultra praefinitum numerum reci-perentur moniales, soluta ab his dole, cujus fructibus ali possent. Nee in isto disciplinae moderamine se sistere Ecclesia potuil. Nam experientia comperlum cum esset, ipsa vel »opulentissima Monialium mohasleria paulatim ad inopiam vergere .. binc . . prudentissime cautum est, ul omnia [monasteria] .. ab omnibus omnino puellis, Reli-gioni nomen dantibus, dotem recipiant.quot; (B, XIV De S. ü. I. 11 c. 6. n. 2). Etenim nnon est expectanda, sed prae-

cavenda arcla, et extrema monasteriorum necessilas, ne secus ea sequantur gravissima mala, quae in animarum (lispendium gravem monasteriorum inopiam plerumque comi-tantur.quot; {I. c. n. 5).

117. Hic usus non probalur van Espenio, qui in Tract. de vitio simoniae circa ingressum religionis c. 3. asserere non veretur, sitnoniam committi juris naturalis et divini ab iis monasteriis, squorum proventus sunt sufficientes, ut numerum aliquem religiosorum sustentent, et tarnen nullum gratis ad monasterium admittunt.quot; Quod ostendere conatur ex propositis Innocentii III de simonia decretalibus, in quibus Pontifex simoniaca labe foedatum declarat, qui-cumque pro religionis ingressu pecuniam ex pacto aut recipit aut solvit in commodum monasterii, quod caetero-quin nulla premitur egestale, Sed insanire solet van Espen de Regularibus scribens. Novit quisque discrimen esse inter simoniam juris divini seu naturalis et juris ecclesi-astici. Atqui exigere vel recipere quidquam pro ipso ingressu seu admissione in religionem, tamquani ejusdem pretium, id cum s. Thoma (2.2. q. 100 art. 3 ad 4) indu-bitanter dici debet peccatum simoniae juris divini; sed recipere et exposcere aliquid pro victu, quod religiosis exhibere sibi assumit monasterium, id nulla lege divina sive positiva sive natural! prohiberi ultro apparet. Idipsum equidem, cum monasterium suis sumptibus posset religiosorum indigentiis prospicere, Sedes Apostoiica (Clemens III et Innocentius III 1. c. supra n. 116) jure ecclesiastico sub simoniae reatu aliquandiu prohibendum esse censuit. Quae tamen lex gravissirais suadentibus causis, veluti ante dicla innuunt, abrogata ab eadem S. Sede postea fuit. Atque prop-terea morein exigendi dotem, qui ubique receptus est, »Sacra Congregatie Concilii die 18 Sept. 1683, a simonia immunem pronuntiavit, uti habetur lib. 33 decretor. pag. 310 a tergo; eademque quaestione in una Bononiensi iterum examinata die 14 Aprilis 1725 Sacra Congregatio in eadem perstitit sen-tentia.quot; {De Syn. Dioec. I. c. n. 1 cfr Quaeslio canonica 4-35).

118. IV. Quae de duplici monasteriorum sanclimonialium dote animadvertimus, salis manifeste docere videntur, ejus-raodi monasteria in congerendis rebus, quae ad vitam honeste ducendam postulantur, haud quidquam aliis con-ventibus afferre detrimenti. Quodsi peculiar! ratione de damno quis sciscitetur aliis ecclesiis forte imminenti, ego quidem nullum quod mentionera mereatur eisdem instare opinor. Non enim, quod in templo regularium virorum accidit, plures suntquot; in ecclesiis monialium sacerdotes, qui Sacrificia offerant, verbum Dei praedicent, excipiant fidelium confessiones; non in illis corpora defunctorum fidelium humo raandantur; non ad illas, experientia teste, frequens esse solet accessus populi. Quam ob causam, ni aliarum ecclesiarum jura spiritualia, temporalia aut mixta novo conventui monialium illegitime attribuantur, non facile de inferendo cujuscum-que nominis detrimento conqueri quis poterit. Cui tamen damni cujuspiam periculum instat, eidem aditus adjudicem ecclesiasticum patet.

119. Superest in hac materia quaestio, an praedictae Constitutiones dementis VIII, Gregorii XV, Urbani VIII, de vocandis aliorum conventuum superioribus, quaeque alia ibi dantur praecepta, ad monialium erigendos conventus pariter pertineant. El affirmando respondent Tamburinus (De jure Abbatissarum toni. 4 d. 33. q. 1. n. 5), Barbosa {Collect. DD. in Conc. Trid. s. 25. c. 3. n. 29), Ferraris (Conventus art. 1. n. 31), s. Liguori {App. De privilegiis c. 4. n. 88), ita declaratum fuisse dicentes a S. G. die 19 Dec. 1620. Ast negando respondent Pignatelli (I. c. Cons. 179 n. 73), Monacelli {l. c. n. 17, 18), et qui ab eo ad-ducitur Pasqualigo; primum, quoniam in moniales nee nomen quadrat, quo subditi illis constitutionibus designantur (v. supra n. 112), nee ratio constitutionum, quae est periculum nimii detrimenti aliis inferendi conventibus (v. supra n. 118); deinde, quia S. C. cum ea recenset, quae in hoe negotio praestanda sunt, nullam ejus rei mentionem facit, siculi refert idoneus in his fidusque testis Monacelli: »Anvero

censura diclarum Constilutionum comprehendat fundaliones Monasteriorum Monialium : Tamb.. Donat. de Regular, lom. 1. par. 2 trad. 1. q. 21 tenenl, quod sic. Sed tu una cum Pasqual. ad controv. de Franch. jmr. I. n. 478 el 489, contrarium sequere, siculi et ipse sequor. Quia Monasteria Monialium non fundantur in pauperlate sed cum assigna-lione, et redditibus certis, qui sufficianl pro illarum manu-tenlione; cessatque omne aliud praejudicium a Constilutio-nibus Apostolicis, et DD. consideratum tain quoad quaestum, quam quoad perceptionem Sacramentorum, ac eleemosyna-rum pro Missis, nee non Sepulturae. Et banc senlentiam verissimam esse demonstrat praxis Sac. Congr. quae requi-sita Gonstitutionum Apostolicarum, de quibus nunc loqui-mur, non exigit pro Monialibus, sed babita informalione, et consensu Episcopi Ordinarii, ac constito fabricamMonas-terii esse capacem, et in omnibus suis partibus absolutam, dotemque esse tutam, ac sufficienlem saltern pro duodecim Monialibus, concedit gratiam fundalionis, nemine alio vocato, ut decies, et vigesies per spatium 14 annorum, vidi, prae manibus Decreta babui, et extendi.quot; (v. Fagn. supra n. 113.)

Ex quibus iterum concludamus, nullam baberi cerlam saltern legem, qua praeter consensum Episcopi alia tandem ex controversis solemnitatibus ad erectionis valorem requiratur; ita ut hoe etiam stante dubio valida babenda sit institutio monasterii monialium, omissis licet solemnitatibus istis facta.

De consensu superioris bic usui sunt, dicta sub n. 24; itidem de causa, de dole, de praejudicio, exposita sub §§ 2. 3. 4. Et si nova ecclesia sit parocbialis, constituenda dismembrationis decreto, servandae insuper sunt leges, hujusmodi divisioni propriae (supra § 5).

Ad Gonstitutiones vero Glementis VIII, Gregorii XV, Ur-bani VIII quod attinet, eas referri ad bujus generis ecclesias non posse censeo; quoniam banc materiam baud quaquam spectare mihi videntur. Illae etenim de casu agunt, quo erigenda esl domus, in qua alendi sunt duodecim saltem

regularesj praesens autem locus supponit, non erigi con-venlum regulaiium, sed regulare lemplum dumlaxat.

seu adunalio personarum, ad chrislianam perfeclionem len-denlium, usurpari potest turn de regularibus personis, turn de saecularibus. In const. Gregorii XY Cum alias syno-nyraa sunt; monasleriurn, conventm, domus, congregatio, societas religiosornm seu regularium; in const. UrbaniVlIl Romanus Pontifex itidem, ordo, congregatio, societas religiosornm ejusdem sunt significationis. Altamen hodierno usu vox congregatio ordinarie indicat adunationem personarum saecularium, ad inslar regularium viventium. Et ca est significatio, quam praesenti loco spectamus.

122. Quapropter congregationum nomine hie intelligimus societates virorum atque mulierum nullis omnino seu sim-plicibus dumlaxat emissis votis, ad christianam perfectionem tendentium. Nulla prorsus vota nuncupant sodales Oralorii seu Gongregationis s. Philippi Nerii, quibus et pro arbitrio licet coetui nuntium mittere. Aliarum vulgo congregationum socii volis simplicibus perpetuis aut temporalibus ligare se solent.

123. Sed animadvertendum bic diserimeu est inter vota simplicia et solemnia. Nomine et qualitate illa dumlaxat solemnia sunt, quae ut talia per Romanum Pontificem con-stituuntur seu acceptantur. Ut talia vero Romanus Pontifex non acceptat, quae a fidelibus in saeculo Deo fiunt, quaeque in congregationibus emittuntur, et insuper quae in ordi-nibus regularibus nonnulli socii nuncupant. Caeterum solis ordinibus religiosis, quamquam baud cunclis eorum mem-bris, Sancta Sedes Apostolica votorum solemnium gratiam concessit. Efficiunt, (ita ordinante lege ecclesiastica) ul vovenles nexu quasi indissolubili constricti sint; Romanus enim Pontifex, qui solus ea solvere valet, vix umquam, quanlumvis licet suadeant rerum circumstantiae, ab iis liberare solel; insuper solemuc volum paupertatis incapaces

rcgularcs facit possidendi ct acquircndi bona tcmporalia; volo castilatis matrimonium subsequens dirimitur, et anle-ccdens ratum solvitur; votum obedienliae, pro diverse actionum genere, aut voventem privat habilitate suscipiendi suo arbitratu obligationes, aut superiori copiam facit irri-tandi easdem.

Vota, quae non ut solemnia acceptantur a Romano Pon-tifice, simplicia sunt. Peculiarem quampiam vim nee illis lex ceclesiastica universe attribuit, quae in congregatio-nibus fiunt; ita ut communibus regantur legibus tum divinis tum humanis, naturae voti generatim accommodatis. Sat facili negotio, cum justa causa subest, solvuntur vel a Romano Pontifice, vel a Superiore Congregalionis, vel ab Kpiscopo. Natura sua non irritant contractum matrimonium ratum, prohibent vero, quin dirimant, contrahendum; non privant proprietate bonorum et radicali dominio; nee ea subjectione, qua votis solemnibus fit, capacitatem contrahendi et promittendi submittunt voluntati superioris. Diximus natura sua, quia majorem vim Sedes Apostolica ipsis addere potest, additque nonnumquam; id autem an fecerit, ex pcculiaribus ordinationibus determinandum est.

124. Eumdem Congregationes cum Ordinibus religiosis, in quibus solemnia vota fiunt, finem generalem consectan-tur; ordinarie voto paupertatis, castitatis, obedientiae se obstringnnt; vitam agunt communem praeside Superiore certisque sub legibus, a Sede Apostolica ut plurimum ap-probatis; multiplici spirituali labori se diligentia indefessa devovent, uberrimosque sanctae Dei Ecclesiae proferunt fructus. Quam ob rem ad instar regularium viventes, vero religioso spiritu se imbuere, virtutes religiosas sibi com-pararo, ad summum perfectionis apicem pari cum regula-ribus passu ascendere queunt.

125. Licet autem Congregationum sodales maximam simi-litudinem gerant speciemque regularium, non ii tamen sunt, quos Ecclesia regulares et religiosos appellat; cum eorumdem societati desint solemnia vota. Ecclesia, inquarn, regularibus

non accensct membra instilulorum, in quibus vola dumlaxat simplicia nuncupantur. Idque dubitari non posse, manil'estum esl ex decretis S. Congnis Episcoporum et Regularium , quae constanter, quoties de hac quaeslione fuit interrogata, repo-suit, sodalitates virorum atque mulierum, vola simplicia nuncupantium, vere regulares non esse. Recens hujusmodi decretum tulit in causa merilissimae Congregalionis SS. Re-demptoris. Quum scilicet quaesitum esset; lAn etquomodo declarandum sit, congregationem presbyterorum n. n. gau-dere qualilaie vere regulari, aut saltem id ex gratia con-cedendum sit in casu?quot; mature discussa quaeslione, die 16 Septembris 1864 responsum fuit: »Quoad primam partem non esse vere regulares, quoad secundam non expedire. (v. Lucidi l. c. vol. 2. p. 104 sqq.) Eodemque sensu S. Poenitenliaria decrevit die 23 Januarii 1821 : ïNovas Galliarum moniales, quae inslilulum aliquod religiosum sectantur, in quo secundum ejus acceplalionem alque ap-probationem ab Apostolica Sede faclam, professionem so-lemnem ac solemnia vola emillere deberent, et nihilominus per temporum circumslanlias.. vota dumlaxat simplicia modo nuncupanl, moniales profeclo islas,.. in ordine ac religione sua vere professas dici ac censeri non possequot;, atque propterea canonica et pontificia clausurae lege (de qua quaerebalur) per Bonifacium Y11I in cap. Periculoso, Be statu regularium in 6 el per Tridentinum Concilium sess. 25. c. 5. de Regul. solis monialibus religionem suam professis injunclam, minime adstringi.

Quapropler instilulorum hujusmodi sodales annumeran-tur non regularibus sed saecularibus personis. Pontifex Alexander VII in Brevi Ex commisso 22 Sept. 1655 de Congregatione Missionariorum s. Yincenlii a Paulo declarat: nul dicta Congregalio non censeatur propterea [quia exem-ptionis privilegie fruitur] in numero Ordinum religiosorum, sed sit de corpore cleri saecularis.quot; Inslilulum SS. Re-demploris in decretis Apostolicis vocatur, »Presbyierorum gaecularium Congregalio.quot; S. Poenitenliaria, ad quaestio-

nem ex Gallia proposilam: »An votum ingrediendi religio-nem [tnonialium] Sedi Apostolicae adhuc sit reservatum,quot; die 2 Januarii 1836 rescribit: ïaftirmalive: sed votum mulieris, cujus inlentio respexerit ad monasteria prout nunc in Galliis existunt, non est reservatum; quia scilicet monasteria eadem a Sede Apostolica, altentis peculiaribus circumstantiis, non tamquam ordines vere et proprie reli-giosi, sed uti piissimarum familiae feminarum aestimantur.quot;

126. Quoniam igitur Congregationes, quae nulla prorsus vota aut simplicia tantummodo emittunt, in numero ordi-num seu societatum ant congregationum regularium haud quaquam sunt habendae; atque illi pariier, qui nomen iis dederunt, regulares non sunt; ea propter ad instituta illa eorumque socios non pertinent jura, privilegia, ordinatio-nes et leges, solis institutis et personis regularibus con-cessa et injuncta. Sic ad Congregationes non spectant leges atque poenae de clausura servanda, de reservatione voti ingrediendi religionem; sic etiam ad valorem votorum non pertinet Tridentina lex scss. 25 c. 15 de praecedenti Novi-tiatus anno, et de aetate 16 annorum, possuntque novitii valide donare bona et renuntiare juribus, quin servent de-cretum Tridentinum capitis 16 l. c.

Non potiuntur inquam Congregationes juribus et privi-legiis regularium, non ligantur regularium ecclesiasticis legibus, nisi ita statuat Sancta Apostolica Sedes. Eamdetn porro nulla adhuc generali ordinatione id fecisse compertum est. Quapropter quae sint jura hujusmodi, quae privilegia, quae mandata, ex regularium inslituto communicata cuipiam Congregationi, non aliter pro hujusmodi instituto quam ex decretis Pontificiis, et regnlis atque constitutionibus per Sanctam Sedem approbatis, conflci posse videtur.

127. Quod si quis jam quaerat, an promulgaverit Ecclesia generales leges, quibus ipsa Congregationum instituta regantur; exigui admodum numeri eas esse respondendum est, ita ut in pertractandis quaestionibus singularibus ordi-narie spectandum sit, quid regulae et constitutiones, a Sede

Apostolica approbalae, do re contineant; quid Episcopus (si congregalio potialur sola Episcopi approbalione) jure suo constilueril; quid velint generalia principia juris; quid rei natura, de qua agilur (v. g. quid votum), comportel; quid de negolio (v. g. de ecclesia aedificanda) habeant leges generales.

128. Posita hac de Congregalionibus saecularibus expo-sitione, ad materiam redeamus huic loco propriam, ad condiliones scilicet in aedificandis Congregationum ecclesiis servandas.

Domus Congregationis saecularis per se integra est, licet ecclesiam adjunctam non habeat, ita ut facultas aedifi-candi domum, institute hujusmodi data, per se non com-prehendat facultalem adjungendi domui ecclesiam. Per se, dico, ulterius enim id effici debet ex regulis et constitu-tionibus approbalis per Summum Pontificem, ex fine Congregationis, ex causa propter quam copia extruendi domum facta est.

Caeterum Gongregatio, cui sola obtigit approbatie Epi-scopalis, quaeque propterea non est exempta a jurisdic-tione Episcopi, indiget Ordinarii consensu, ut vel domui templum adjungere, vel in alio Dioecesis loco erigere ecclesiam possit, nam regitur hoe negotium communi omnibus non exemptis lege canonis Quicumque M, eau. 16 q. 1; DQuicumque voluerit in sua proprietate ecclesiam aedificare et consensum et voluntatem Episcopi babuerit, in cujus parochia est, licitum sit.quot; (v. supra n. 25). De causa, de dole, de praejudicio aliis ecclesiis non inferendo, judi-candum est ex dictis sub n. 31 sqq. Quod si cum ecclesia insimul domus aedificabitur, in qua degant Congregationis sodales, caveri proeul dubio debet, magnum forte detri-mentum afferatur monasteriis, quae in eo loco aliisque vicinis existunt; non necessario lamen oportere, ut in hoe curando negotie res geratur accommodate ad supra diclas Pontificias Gonstitutiones arbitror; quoniam Pontifices suas illas leges solis Regularibus injungunt.

Gongregalio, quae approbationem consecuta est S. Sedis Apostolicae, consensu indiget vel Summi Pontificis, vel Episcopi, quod determinatur ex ipsius Congregationis legibus et ex ejusdem subjectione ordinariae Episcoporum jurisdic-tioni ejusve exemptions ab ea (v. supra n. 24-). De causa de dote, de praejudicio teneanlur explicala sub n. 31 sqq. Neque ad banc Gongregationum speciem extendi vi sua posse putamus memoratas Pontificum Gonstitutiones, quippe quae solis regularibus impositae sunt; atque propterea opinamur etiam, non invalide domum Congregationis erigi, nee ürbani VIII poenis locum esse, cum dictas Gonstitutiones in erigenda domo negligi contingit. lisdem tarnen ducibus, siquidem ad rem aptissimis, prius de damno nee ne secu-turo inquiri quam venia aedificandi tribuatur, maxime conducet, ne secus, quod improbandum est prorsus, ex concessa licentia et insequenti opere privatio congruae sustentationis regularibus immineat, hique idcirco inferen-dam intolerabilem sibi noxam conqueri, susceptumque opus, mediis a jure dalis, impugnare cogantur. (v. infra n. 131, sqq.).

129. Qui ob praejudicium, quod praevidet, erectionem novae ecclesiae ferre gravatur, buic, ut legitima via de damno repellendo agat, leges dant facultatem, nisi per Romanum Pontificem res ordinata est, ceu accidit in erigenda ecclesia Gatbedrali et Gollegiata (v. supra n. 19 et 20). Quod si tamen reluctans dolose agit, seu iniquae contradictionis sibi conscius, facit injuste et reparare omnia damna tenetur.

Similiter, qui aedificandae ecclesiae repulsam irrationa-liter aut injuste ab Ordinario tulisse se aestimat, vel datae licentiae appositam ab Ordinario conditionem molestam

nimis esse credit, eidem per legilimum juris medium, ul oplalum assequalur, adnili tribuilur.

Duae igilur quaesliones hie considerandae sunt; prima, de illo, qui vel penitus vel ex parte repulsam passus est; secunda de illo, qui praejudicium veretur.

130. I. Quid agere potest, cui aul injuste, uti censet, denegatum est aedificare, aut sub onerosa nimis lege con-cessum?

Is instituta appellatione rem deferre potest ad Metropo-litam vel Roraanum Pontificem (cfr. supra n. 31 el Barbosa Jur. eccl. I. 2. c. 2. w. 5; Reiffensluel I. e n. 7; Leuremus /. c. p. 1. q. 28. A Mostaso I. c. I. 5. c. 2. n. 31 ; Monacelli Formularium vol. 1. lit- 6. form. 10. n. 3; Ferraris v. Ecclesia art. 3. n. 15; De Luca De regular, disc. 29, Pignatelli t. I. cons. 171). n. 45). Regularibus monasterium aedificare volentibus si licentiam Ordinarius negal, debet is ex Const S. Pii V- Elsi mendicantimn § 2.3 causam ob quam recusal, iisdem manifeslare.

Uuic quoque licet appellare Metropolilam vel Romanum Pontificem; insuper potest novum opus nuntiare; de damno dato litem inferre; aliquando querelarn nullitatis inslituere.

132. Efficit appellatio in hac nostra re, ut causa devol-valur ad judicem competenlem, qui appellatus est, el in-lerea suspendi debeal opus nisi sit novae parochiae qua-cumque via faciendae instilutio (v. cap. Ad audientiam supra n. 63 el Ben. XIV Const. Ad militantis Ecclesiae § 16. cfr. Fagnanus in diet. cap. Ad audientiam n. 12.)

Judex, ad quern appellari omni in casu licet, Romanus Pontifex est; ab Ejus aulem decreto seu sententia ad ne-minem alium appellari potest: »Et quoniam divino Apostolici primatus jure Romanus Pontifex universae Ecclesiae prae-est, docemus eliam el declaramus, eum esse judicem su-premum fidelium, el in omnibus causis ad examen eccle-jsiasticum spectantibus ad ipsius posse judicium recuni;

Sedis vero Apostolicae, cnjus auclorilate major non est, judicium a neinine fore retraclandum, neque cuiquam de ejus licere judicare judicio.quot; (Cone. Valicanum Const./W/or aeternus cap. 111. De vi el ralione Primalus Romani Pontificis).

Quod altinet deinde ad Metropolitarn, judicera intermedium, hie appellari posse videtur, atque proplerea rei judicandae potestatem habere, cum Episcopus, sic aedificari concedens, proccssit atque procedere potuit jure ordinario tantum, ideoque generatim, quoties Ordinarius perniisit construi ecclesiam (v. supra n. 18), nisi tarnen per Sedem Apostolicam posita exceplio incidat, nam a decrelo erectionis monasterii appellari debet ad S. Congr. Episcoporum et Regulariurn, sic ordinante Greg. XV in Const. Cim alias § 4 — Praeterea ad Metropolitarn appellare a decrelo Epi-scopi licet, cum hie jure turn ordinario turn delegato ve-niam potuit dare; ergo si decrevit dismembrari parochiam non exemptam. (v. supra w. 66.) — Sed Metropolilae appel-laadi facultas abest, ideoque huic judicandi potentia, cum Episcopus solo jure delegato copiam aedificandi facere potuit; videlicet in divisione parochiae exemplorum (v. Fagn. I. c. n. 47 et 48.)

Ut appelialio legilima sit, seu designates supra effectus habeat, necesse est perficiatur intra decern dies numerandos a die cogniti decreti Episcopalis; aStatuimus, ut ab elec-tionibus, postulationibus, provisionibus et quibuslibet extra-judicialibus actibus (in quibus potest appelialio interponi) quisquis ex eis gravatum se reputans, per appellationis beneficium gravamen iiiatum desideraverit revocari, intra decern dies (postquam sciverit) si velil, appellet. post decendium vero eidem aditus non pateat appellandi.quot; (cap. Concertalioni 8 I)e appellat, in ü). Dies isti falales dicunlur, quum inde-clinabiles seu inexorabiles appellanlibus sint. Sed et alia servari in appellatione debent, de quibus suo loco dicemus.

'133. Polest, cui damnum inl'ertur, aliud praeterea juris remedium opportuno tempore adhibere, quod nuntialionem novi operis leges vocant. Est haec, prohibitio operis, quod

quis facere molitur vel in noslro solo vel cum damno rerum noslrarum aul publicarum.

Ejficit, nisi jus aediflcandi notorium est, quemadmodum in dismembralione parochiae conlingere solet, ut aedificans pergere non queat, aut si pergit demolire aedificatum te-neatur, donec nuntialus causam vincit, vel nuntialio ex-tinguitur aliqua canonica via e. g. legitima revocations, vel nuntians acceptavit cautionem de opere destruendo cum nuntiatus causa ceciderit. (cfr. lit. 32. De novi operis nunc.)

Ut sit legitima, seu effectum habeat, necesse est eo tempore instituatur, quo opus nondum perfectum, sed incho-atum actu saltem praeparatorio est. Instituitur autem vel implorata auctoritate judicis ecclesiaslici, ut ipse scilicet opus interdicat; vel monendo solis verbis, aut verbis el re, ipsum aedificantem, opificesve ejus, ul desistatur ab opere.

134. Qui damnum patitur (rnodo legitime non consen-serit), simpliciter eliam, si placet, apud compelenlem (v. supra n. 432) ecclesiasticum judicem instituere potest actionem de damno dato, quin dies falaks a cognito Episcopi decreto in hac servare obligelur; non est enim appellatio, ideoque nee opus suspendit: »Si per contradic-tionem debitam, vel alia juris remedia petierit revocari gravamen, ei (dummodo medio tempore bis non consenserit) lapsus decendii non obsistal.quot; (cap. Concertationi cit).

135. Tandem, cui praejudicium infertur, praesto est querela nullitatis, si videlicet omissa substantiali aliqua solemnitate templum erigilur. Fit autem querela baec sig-nificando competenti judici (cfr. supra «. 132), et probando eidem, essentialem in erectione solemnitatem praetermissam esse. Neque bic actus appellatio est, atque propterea nee opus suspendere videtur, nee obnoxius esse diebus falalibus.

bus ferendis locum non spectare novam eoclesiam, quae collapsae loco extruilur (de quo inferius ubi de reparatione dicturi sumus), sed ecclesiam spectare, quae non excipit aliam. Alqui de hoc genere ecclesiarum cum quaerilur, quis impensas ad aedificandum facere leneatur, obligalura ilium censeo, qui aedificari petiit, seu qui aedifical, seu cujus nomine aedificatur, nisi in promplu sinl bona aut pecuniae in ipsum ilium fmem ab aliis collata. Quare cum persona particularis petiit, sibi indulgeatur aedificare tem-plum, ipsius sumptibus fiat oportet. Cum persona moralis, impensas ea novae ecclesiae faciat; sic dioecesis ecclesiae Cathedralis. parochia parocbialis, religiosi conventualis. Quodsi ecclesia alicubi populo fideli omnino necessaria est, hie autem sumptus ferre nullo pacto valet, Episcopo pro-prio incumbere videtur, ut quantum oportet et ex superfluis mensae reditibus vires suppetunt, populo opituletur; nam in cap. Tua nos 6 Be eed. aedif. et repar. Coelestinus III sic ordinat; uPraeterea, quia occasione juramenti, quod de rebus ecclesiae non alienandis te asseris praestitisse, in locis tui Episcopatus, in quibus populi habitantes oratoriis egere videntur.. ecclesias formidas erigere: Fraternitati tuae mandamus, quatenus illius juramenti occasione nul-latenus praetermittas, quin populo indigenti super basilicarum institutione studeas salubriter providere.quot;

137. Remunerandi meritissimi operis causa, utque alli-ciantur fideles ad fundandas, dotandas, aedificandasque ecclesias, lex sacra, imponendo ecclesiis servitutis onus, jurispatronatus privilegium instituit.

Patrono datum est, ut rector ecclesiae suae non alius instituatur, quam is (dummodo idoneus sit) quern ipse

Superiori praesenlaverit (cap. Nobis 25 de jnrepatronalns. cfr. Trid. s. \k. c. 13 el s. 25. c. 9. de re/'.), utque in ecclesia sua hononficentius prae aliis tractelur (cap. Nobis cit.); eidem impositum est, ut ecclesiam suani tueatur et defendat ne fraudetur bonis, {can. Filiis 31. eau 16, q. 7); landemque concessum, ut si ad inopiam vergat, ecclesia illa teneatur, detraclis cultui exercendo necessariis expensis, patronum suum ex proventibus, qui supersunt, honeste alere (cap. Nobis cit. et can. contra 29 et can. Quicumque 30. eau lö. q. 7).

138. Acquiritur juspatronatus, dispouente lege ecclesi-asiica, ex fundatione, ex dotatione, ex constructione ecclesiae, (Trid. s. 14. e. 12 el s. 25 c. 9 de ref.) factis cum assensu Episcopi (cap. Nobis. De jure patronatus). Oblineri praeterea ex praescriplione et privilegio Apostolico potest.

139. Ex fundatione. sFundarequot; proprie est fundum dare, in quo ecclesia aedificelur. Sed latiori acceptione significal, et fundum dare et construere ecclesiam, ut in cap. Nobis citato et in Trid. s. 25 c. 9 de ref. quemad-modum construere aiiquando idem indicat ac aedificare et fundare, uli in can. Filiis 31 eau. 16 q. 7. (Ila passim observant auctores cum Fagn. in cap. Quoniam De jure patronatus n. 24). Dictum est fundare idem esse ac fundum dare; propterea animadvertitur: »Est vero ne-cessarium ad acquirendum juspatronatus, ut qui fundum aut solum dederit ad construendam ecclesiam, omnino dominium transferat; alias enim si dominium directum sibi reservaverit, utileque tantum ad ecclesiam aedificandam transferat, minime juspatronatus acquiret, nam ecclesia nequit hoe modo aediGcari, ut postea a fundante aiiquando possit repeli; unde nee in fundo emphyteutico valet ecclesia aedificari, nee ex fundatione hujuscemodi juspatronatus acquiri. Lambertinus de jure patron. L. \. p. 1. (/. 2. art. 2. n. 2; Massobrius in Praxi, praelud. 7. dub 18; Barbosa de jure eccles. I. 3. c. 12. n. 28 et de officio Episcopi 3. p. atlegal. 70. n. 3.quot; A Mostaso. De causis pi is L 5. c. 5. n. 53.

Ex dotatione. Dos (v. siipra n. 37) esse debet inlegra seu congrna, inque eum ipsum finem, ut scilicet ecclesia dotelur, a donante seu donantibus collala. Siquidem qui minuta dona ecclesiae tribuun!., vel magna sic donant, ut pro arbitratu, vel in finem queradam alium designatum, administratores dalis utantnr, non dotantes sed simpliciter benefactores sunt dicendi. Atqui non donantibus aut bene-factoribus, sed dotantibus leges sacrae juspalronatus con-cedunt. Debent ergo res dari litulo dotis, sicque Integra conferri dos. (v. Lambertinum I. c. I. \. p. q. 6. arl. 1. n. '10 sqq). — Dotatio, sicuti lex ordinat, fieri debet an-tequam construatur et consecretur ecclesia (cfr. supra n. 38). Qui öompulsus (v. supra n. 4-2) deinde porrigit dotem, ex dotatione bujusmodi invita forte non evadit patronus; qui autem sponte, patronus efficitur. (Ita Fagn. I. c. n. 39. 40)

Ex conslruclione. Ut boe titulo juspatronatus vindicetur, oportel aedificium absolutum sit. Qui opus imperfectum relinquit, privilegium non assequitur; ejus autem est, qui suis sumptibus absolvit. — Quod si duo pluresve commu-nibus itnpensis fabricam construunt, omnes adipiscuntur juspatronatus; quemadmodum et illi, qui plures junctim fundum, in quo aedificelur, largiuntur, vel dotem congerunt.

140. Qui aedificat templum, sibi vero reservat dominium, et similiter qui dotat, sibi autem reservat dotis re-petendae facultatem, nequaquam jurepatronatus eum potiri censeo, is enim cum perpetuus et universalis mos sit, ut aedificans vel dotans templum permittat Ecclesiae proprie-tatem, de eo ipso more jurispatronatus institutio et collalio intelligenda videtur. Sicque in propositum casum, quoniam juspatronatus est servitus Ecclesiae libertati imposita, cadere putaverim regulam 15 in 6, qua dicitur nodia convenit restringi.quot; Quodcumque autem sibi quis conslilueret jus repetendi aut fundum, aut dotem, aut aedificium, repetere nibilominus, facta dedicatione, baud quidquam liceret, quemadmodum sequitur ex regula 51 in 6: sSemel üeo dicatum, non est ad humanos usus ulterius transferendum.''

Jurisperiti etiam, minime per se stare dominium cum ju-repalronatus supponere videntur, cum docent patronum jnon esse dominum ecclesiae; patronum non habere ecclesiae dominium.quot; (v. Lambertinus I. c. I. 3. q.i. art.7.n.i sqq., Vivianus Praxis jurispatronatus p. 1. I. 1, c. 2. n. 13. cfr. A. Moslaso supra n. 139).

141. De tribus memoratis jurispatronatus titulis quaestio est, an singuli seorsim sumpti salis sint, ul juspatronatus acquiratur, an vero copulative requirantur seu omnes simul esse debeant. Certant ab utraque parte doctissimi jurisperiti; eosque recenset Barbosa Jitr. eccl. I. 3. c. 12. n. 60, 01. Sententiae negantis, omnes junclim postulari, paries imprimis agit Lambertinus (I. c. I. p. q. 3. art. 1. n. 2 sqq.); sententiae affirmantis Abbas cum Fagn. (I. c. n. 26 sqq.) Ex quo deducere licet, rem dubiam esse; in dubio autem isto per se libertatem ab onere servitutis praedicari posse, quoniam possessio seu praesumptio Eccleshie liber-tati favet.

142. Factis cum assensu Episcopi. Ex sola fundatione , dotalione, construclione, non oritur juspatronatus, etenim insuper requiritur, ea fiant consentienle superiore dioece-sano. (v, Barbosa I. c. n. 2. 38. 59.)

Omnibus rebus sic apte peractis, confici solent authenticae lilterae, quibus demonstretur, siquando necesse fuerit, acquisitum juspatronatus ejusdemque natura. Demomtralur enim jus istud potissimum ex authentico bujusmodi docu-mento, et etiam ex immemoriali possessione exerciti ejus juris ad usque postrema tempora (cfr. Trid. s. 25. c. 9. de ref.). Ejusdemque natura. Potest enim aedificans, etc., statuere, ut jurepatronatus fruantur cognati, agnati (quo jus evadit genlilium, familiare), vel baeredes [haer edit avium); vel jus adbaereat certae rei (reale), vel designatae sit personae (personate); vel ut sit juspatronatus ex his mixtum, v. g. haereditarium reale, gentilitium reale.

143. Dicta hactenus sic breviter contrahamus; sufficere acquirendo juripatronatus, ut unus, pluresve, fundum Iri-

Gui addamus, baud opus esse, ut fundans, dolans, con-struens expresse sibi reservet juspalronatus, sufficere vero ut id expresse non remiserit (cfr. Fagn. in cap. Nobis n. 4. de jurepatron.).

iM. Acquiri diximus juspatronatus etiam ex praescrip-Hone quae imraemorialis esse debet (v. Trid. s. 25 c. 9. de ref.)\ et ex privilegio Aposlolico, non ex Episcopali, quum generali legi, qualis est libertas ecclesiarura, ter-minos ponere Episcopus nequeat. %

145. Jurispalronatus effectas, seu jura patronorum, notis bis versiculis enuntiantur:

Primus versiculus recenset triplex, quod patrono est, genus juris: bonorificum, onerosum, utile; secundus de-signat clarius, quid juris in singulis sit: in bonorifico est praesentare et praeesse, in oneroso est defendere, in utile ali.

Praesentare (cap. Nobis et Trid. supra). Quod verbum banc legem continet, ut rector ecclesiae patronatae non alius instituatur quam ille idoneus, quem tempore legitimo (v. supra n. 92) ipse patronus praesentaverit Superiori. Necessaria eapropter vocatur baec institutie, opponiturque liberae, quam Superior facit non constrictus lege bujusmodi. Spectat id jus ecclesias omnes, exceptis Gatbedralibus, Collegiatis, Gonventualibus, quorum Praelatos praesentare patroni nequeunt, nisi peculiar! indulgentia id permiserit S. Sedes Apostolica. In ipsis tamen ecclesiis illis juspatronatus alios spectare clericos potest.

Praeesse {can. Piae mentis. 26. cau. 16. q. 7. cap. Nobis cit.). Id est, patronus praecedere debet alios (non equidem Dominum loci, eumque jurisdictionem in locum babentem) in processionibus suae ecclesiae, in suscipienda pace et thurificatione, aliisque similibus actibus; obtingil illi dignior

in ecclesia locus, sedes honorabilior; praeterea insigne familiae sculpi vel depingi in ecclesia patronata solet.

Defendere {can. Filiis. 31. eau. 16. q. 7.) Est patrono impositum tueri ecclesiae bona a dilapidatione et ab usu fundatoris fini contrario; itemque ab omni impugnalione turn in turn extra judicium, non suis equidem sed ecclesiae palronatae impensis. Memoraio tamen titulo nullam potestatem aut jurisdictionem in ecclesiam ejusve bona, redditus, aut ministros, pabroni babent; ita ut clericos instituere vel remo-vere, possessiones et alia ecclesiastica bona distribuere non vileant (cap. Praeterea. 4-. de jurepatr.), nee pensionem aliudve onus exigere (cap. Praeterea. 23. lit. cit.), nee in iis quae ad sacrament or um administrationem spectanl se occupare, neque visilalioni ornamentorum ecclesiae, aut bonorum slabilium, seu fabricarum provenlibus se immiscere (Trid. s. 24. c. 3. de re/¹.), neque in perceptione fructuum, provenluum, obvenlionum, nullatenus, nullave causa vel occasione se ingerere (Trid. s. 25. c. 9. de re/quot;.), nisi qua-tenus id eis ex institulione ac fundatione competat.

AU egenus {can. Contra 29 et can. Quicumque 30. eau. 16. q. 7.) Statuitur boe privilegio, ut cum patronus, ad inopiam vergens, juxla qualitatem status el personae suae ex bonis propriis, vel officio aut opificio bonesto, vitam ducere amplius non potest, ecclesia patronata leneatur ex provenlibus superfluis ipsi victum statui suo congruum praebere. Quae quidem subsidia competunt etiam palro-norum uxori et liberis ac familiae. V. Reiffenstuel ad til. de jurepatr on. n. 110 sqq.

146. Extinguitur juspatronalus, si ecclesia penitus de-slruitur, aut dos peril; — si patronus concedit ecclesiam fieri Gatbedralem, Collegiatam, Gonvenlualem (cap. Nobis cit); — si non servato moderamine inculpatae tutelae occidit vel mutilat reclorem vel alium clericum suae ecclesiae (cap In quibusdam 12. De poenis til. 37); —si fit baereticus, schismaticus, aut aposlala (cap. fin. de haeretieis);— si venditio-nis, aut alio titulo contra canonicas sanctiones juspatronatus

in alium transferre praesurait (Trid. s. quot;25. c. 9 de ref.); — si extinguitur familia, cui soli attributum erat; — si pair onus libere remillit suura jus (cap. Si diligenti. de foro conipe-tenti); de quo observandum est, renuntiari posse juripa-tronatus haereditario; sed ad gentilitium personale quod attinet, (in quo singuli descendentes jus proprium et personale habent) eidem renuntiare utique posse viventes, quin tamen descendentium deinceps ex eadem familia juri id noceat (cfr. Card, de Luca de jurcpalronalus disc. 18 n. 3; disc. 31. n. 16; disc. 51. n. ^c21). — Deleri eliam jus-palronatus potest per praescriplionem longissimi vel longi temporis, cum nempe, ut canonistae docent, bis saltern rector ecclesiae sine praesentatione institutus est, dummodo patronus non fuerit legitime impeditus. Quapropter ex limitatione hac liquidum est, in jurepatronatus gentilitio personali parum prodesse praescriplionem contra jus descendentium. — Tandem privilegium, de quo dicimus, cessat, cum Summo Pontifici, in cujus voluntate jura omnia eccle-siastica pendent, id tollere placuerit.

147. Rcligionis Catbolicae hostes, qui Statui Civili copiam largiuntur publicandi bona Ecclesiae temporalia, modo con-tendunt (ut quotidie cernere est) nullum Ecclesiae, utpote spirituali societati, jus obtingere acquirendi et possidendi bona temporalia; modo jus istud Ecclesiae permissum, ita enervant, in his Ecclesiam a Status Civilis imperio depen-dentem statuentes, ut occupari, cum placuerit, per rem-publicam civilem res ecclesiasticae possint. Non illud sane inquirunt, quod Deus statuit, qui omnis juris est fons om-nisque potestatis origo et auctor, sed quo mendaci colore iniqua, quam appetunt, tegalur Ecclesiae spolialio.

innixa ordinalioni, haec est, eccepisse Ecclesiam a Domino acquirendi et possidendi, fruendi el adminislrandi plenam facultatem. Quod quidam (alia ad alium locum differendo) ex proprietalibus Ecclesiae atque missione, quam a Domino habet, manifeste monstratur. Etenim a) divinus Ecclesiae Conditor visibilem earn fecit socielatem, in qua Sacrorum ministri sint, cultus externus Deo exhibeatur, opera charitatis et pietatis exerceantur. Quae res quum curari et praeslari ab Ecclesia, Deo ordinante, debeant, ast sine boms temporalibus baud possint, perfectumque eaprop-ter in ipsa bonorum temporalium dominium postulent, nccesse est dicatur, Ecclesiam ex divina constitutione pleno potiri acquirendi et possidendi, fruendi et administrandi jure. Quam ob causam spiritualis illa, quam objiciunt, societas, ut spirituali, a Deo sibi praescripta, legatione fungatur, res temporales acquirendi et possidendi facultate indiget, eamdemque in imposito officio accepit. — Insuper b) Ecclesiam suam Dominus fecit societatem perfectam, seu talem, quae alteri societati baudquaquam subjiciatur ac sibimetipsi consequendo fini sufficiat. Quare ut ipsa propriis mediis seu bonis, et independenti prorsus ratione, sua curet et promoveat. Deus voluit, seu recensitisjuribus adornavit.— Tandem c), quum Ecclesia supernaturalis societas sit, atque supernaturalia sint jura eidem a Domino data, quam lon-gissime banc abesse a civilis reipublicae imperio conspi-cuum est. Ad haec si consideretur, res ecclesiasticas Deo dicatas esse et sacro religionis usui, et illud luculenter ap-paret, jura bujusmodi atque bona majori inviolabilitate gaudere ac quaevis civilia, seu publica seu privata bona; proptereaque bonorum ecclesiasticorum direptores jure me-ritoque omni aetate subiisse peculiaris sceleris, commissi videlicet sacrilegii, turpissimam notam.

149. Quapropter Ecclesia ipsi Deo, minimeque principibus civilibus (quod tamen nonnulli inepte docent), accepta refert enuntiata jura; ad eam pertinent bona acquisita eorumque libera dispensatie; statui civili nullae in his partes datae

sunt; nullo sub praelextu se iisdem immiscere valet. Quo pertinent damnatae in Syllabo propositiones: «Ecclesia non est vera perfectaque societas plane libera, ncc pollet suis propriis et constantibus juribus sibi a divino suo Fundalore collatis, sed civilis potestatis est definire quae sint Ecclesiae jura ac limites, intra quos eadem jura exercere queaUquot; XIX, »Ecclesiastica potestas suam auctoritatem exercere non debet absque civilis gubernii venia et assensu.quot; XX. »Ecclesia non habet nativum *ac legitiraum jus acquirendi ac possidendi.quot; XXVI. »Sacri Ecclesiae ministri Romanus-que Pontifex ab omni rerum lemporalium cura ac dominio sunt omnino excludendi.quot; XXVII. «Reipublicae status, utpote omnium jurium origo et fons, jure quodam pollet nullis circumscripto limitibus.quot; XXXIX.

150. Maud plane congruunt catholicorum scriptorum sen-tentiae de subjecto dominii in Ecclesia, i. e. de quaestione, penes quem in Ecclesia rerum temporalium proprie dominium sit. Dominium inquam directum, nam rerum omnium dispensatie et administratio est in plenaria potestate Sedis Apostolicae; rerum autem usus ususque fructus, nisi aliter decernat iisve utatur Summus Pontifex, est vel personae, vel instituti, vel Ecclesiae aut particularis aut universalis, pro donantium voluntate; quod ipsa ecclesiastica lex sancivit praecipiendo, ut sea quae ad certum usum largitione sunt, destinata fidelium, ad illum debeant, non ad alium, salva quidem Sedis Apostolicae auctoritate, converti.quot; (Gon. Vien. in Clem. Quoniam contingit. de relicj. dom.) De direclo autem, ut dixi, dominio, seu proprietate, est inter Doctores controversia.

151. Ejus itaque dominii subjectum plures Doctores cum Navarro (in Apologia de reddit eccles.) statuunt ipsum In-visibile Ecclesiae Caput, Christum Dominum; nam in ca«. Qui Chrisii. 1. et can. Qui abstulerit. 6. caw. 12. q. 2. res ecclesiae vocantur «pecuniae Chrisiiquot;, et in cap. Cum secundum. 1(3. De praeb., et cap. Cum ex eo. 34 De elect, in 6 appellantur «patrimonium Chrisiiquot;; in Cone. Trid. «. 25 c. 1.

de ref. bona ecclesiaslica ureb Deiquot; esse dicunlur. Verum isti dicendi modi aliis Doctoribus id unum significant, bona ilia Dei et Christi Domini cultui dicata esse et in honorem Ejus expendenda, atque catenus peculiari ratione ad jus pertinere Christi Domini. Quare mullis ex bis scriptoribus potius placet bonorum proprietatem attribuere visibili Ecclesiae Capiti, Pontifici Romano (vdtr. apud Fagn. in cap. Relatnm. Ne clerici vel monachi), quippe cui splenitudo poteslatis de rebus ecclesiasticisquot;, atque splenaria bonorum ecclesiasticorum disposilioquot; in jure aperte asseritur; quae quidem locutiones perfectum dominium designare videntur (v. cap. Proposuit. k. De concessione pracbendae; cap. Licet. 2. Depraeb. in 6; Clementina Si duohus. 1. Ut lite pendente). Sunt autem Doctores, qui dicta Pontificia potestate spectari putant dispensationem et administrationem bonorum, neuliquam vero proprietatem, quemadmodum s. Thomas babet (2. 2. \W.art.\.ad. 7.) squamvis res Ecclesiae sintejus ut principalis dispensatoris, non tamen sunt ejus ut domini, et posses-soris.quot; Quamobcausam rerum dominium esse dicunt penes Ecclesiam universalem vel particularem, aut penes instituta religiosa, pro voluntate eorum, qui bona dederunt (v. Turre-cremata apud Suarez Bef. fidei cath. I. 4. c. 18 cfr. Molina De justitia. disp. 142); ejus quum bona sint, ad quem ca transtulit donantis voluntas. Et hi juris dicta exhibent; animadvertunt enim in can. ExpeditAS. eau. 12. q 1. ser-monem esse de facultatibus ïecclesiarumquot;, et in cap. Causa. 13. De verb, signif. oblationes, decimas, primitias in bonis ïecclesiarumquot; numerari, et in can. Qui Christi. 1. et can. Qui ahstulerit. 6. eau. 12. q. 2. bona ecclesiastica dici tum bona Dei et Christi, tum bona «Ecclesiae.quot;

152. Magna igitur controversia est, quam tamen (sit vcnla coepto) arbitror posse sedari. In singulis enim opinionibus aliquid veri esse puto, et ex omnium conjunctione enasci concordiam. Aliquid veri in singulis esse opinor, quoniam indubitato sacri canones, conciliorum decreta, Romanorum Ponlificum constilutiones, bona ecclesiastica vocant tum ros

Dei alque patrimonium Christi, turn res Ecclesiae universalis, turn ecclesiarum particularium, atque plenariam quoque in ea Sedi Apostolicae adscribunt polestatem. Aliquid veri sensu exposito dixi; sed itidem aliquid falsi addendum aeslimo, quantum videlicet singulae singulas improbare nituntur, nam omnes junctim quodam pacto servari desidero. Est namque, ceu arbitror, in his turn peculiare dominium sin-gularum ecclesiarum, tum universalis Ecclesiae condominium admittendum; alque piae oculis babcnda mirifica illa unitas Ecclesiae, de qua Apostolus 1 ad Cor. 12, qua nulla pars per se stat, sed omnes partes ad invicem con-junctae sunt sub capite invisibili Jesu Cbristo, atque visi-bili Romano Pontifice. Ex qua quidem mystici corporis Cbristi unione id consequitur, ut id quod unius partis est, ad alias etiam, ad totum corpus pertineal, ideoque et ad caput visibile et invisibile, in cujus bonorem et cultum omnia expendenda sunt. — Quae igitur uni parti dantur, peculiari titulo ejus sunt; proptcrea suae esse dicunlur possessiones Ecclesiae Romanae, suae aliis ecclesiis, suae parochiis, suae instilutis religiosis, nullae domibus fratrum s. Francisci Capucinorum et Minorum de Observantia, utpote acquirendi et possidendi incapacibus (v. Trid. Gone. s. 25. c. 3. de reg. et mon.; Nicolai 111. caput Exiit. 3. de verb, signif. in 6; Joannis XXII. caput Ad Conditorem 3. eod. Ut. in Exlrav, ubi et possessiones illae Sedi Apostolicae assignanlur). Quaeque ergo pars acquirit, sibique possidet peculiari titulo, quem non babet alia pars. Quidquid autem quaeque babet, id totius corporis est ratione unionis, qua omnia membra conjunctim unum corpus faciunt. Ea propter donantes rem particuliari ecclesiae, et universali eam donant, ipsique remota saltem intentione sic dare dicendi sunt; propterea etiam possessiones singularum sive ecclesiarum sive institutorum, appellantur bona Ecclesiae; quumque adimuntur, spoliari dicilur Ecclesia; eodemque sensu (ut videtur) Pius Papa IX, rogatus a Napoleone imperatore 111 ut ditionis ecclesiasticae possessionibus re-

nunliaret, respondit inter alia: snullo plane modo Nos posse ejus annuere consilio, propterea quod insuperabiles praeseferat difficullates, ratione habita Nostrae et hujus Sanctae Sedis dignitatis, Nostrique sacri characteris, atque ejusdem Sedis jurium, quae non ad alicujus regalis fami-liae successionem, sed ad omnes caiholicos pertinentquot; (v. Ep. Encycl. dd. 19 Jan. 1860). Eamdem ob causam quidquid singulorum est, capitis etiam est, idque nobiliori sane titulo. Sed insuper plenaria rerum omnium dispositio, ex divina ordinatione, capiti visibili Romano Pontifici ob-tigit, non plenarium dominium; nam in dicta Epistola de ipsis Apostolicae Sedis possessionibus Pius IX scribit; »non posse per Nos cedi quod Nostrum non est.quot; Quapropler in re, de qua dicimus, tum dominium proposita ratione tum condominium admittendum esse, arbitrati sumus; cui congruunt quae ait Molina {I. c. w. 6), videlicet: ^dominium ejusmodi bonorum esse penes ecclesiam particularem, cujus sunt, ut penes ecclesiam Eborensem, Toletanam, Romanam etc. nomine-ecclesiae, communitatem ipsam intelligendo cum suo capite, aut subordinatis capitibus. Quatenus autem unaquaeque ecclesiarum particularium pars est universalis ecclesiae, dominium bonorum ecclesiarum particularium esse penes ecclesiam universalem, cujus Summus Pontifex est caput universale.quot;

153. Ea, quae bactenus cte rebus ecclesiasticis dispu-tavimus, perlinere ad aedes eliam sacras ultro intelligitur. Quare id unum animadvertisse satis sit, ecclesias pecu-liari dominii titulo pertinere ad communitates ecclesiasticas, ceu dioeceses, parochias, ordines regulares, quae easdem aedificarunt vel quibus donatae fuerunt. Excipienda tamen sunt templa domuum Capucinorum et Minorum de Obser-vantia, quorum dominium penes Sedem Apostolicam est (cfr. supra n. 152).

154. Inquirere jam placet, possitne persona parlicularis, 1'amilia, communilas civilis, tenere dominium directum templi. Directum dico, nam per consecrationem aut bene-

dictionem, quibus religioso cullui templa in perpetuum tradunlur, facultas liberae disposiiionis ususque evanescil.

collegia templum aedifi^asse. Jas Romanum easdem dominio privare videtur; habet enim, ïNullius autem sunt res sacrae et religiosae et sanclae; quod enim divini juris est, id nullius in bonis est. Sacrae res sunt, quae per Pontifices Deo consecrafae sunt, veluti aedes sacrae et donaria, quae rite ad ministerium Dei dedicata sunt.quot; (Instit. lib. 2. tit i. § 1). Quocirca per ipsum consecrationis actum, ni ante traditae essent, earumdem proprietas amiltebalur. Vult etiam jus ecclesiasticum, ut templa in dominio talium non sint: »Nulli liceat ignorare, omne, quod Domino con-secratur, sive fuerit. homo, sive animal, sive ager, vel quidquid semel fuerit consecratum, sanctum sanclorum Domino erit, et ad jus pertinebit sacerdotum.quot; (Bonifacius Papa in c. 3. can. \i. q 2); et, »Piae mentis amplectenda devotio est, qua se Julius nobis in re Juliana sui juris fundasse perliibetur Ecclesiam, quam in honorem s. Vili confessoris ejus nomine cupit consecrari. Hanc igitur, frater cbarissime (si ad tuam dioecesin pertinere non ara-bigis) ex more convenit dedicari, collata primitus donatione solemni, quam ministris ecclesiae destinasse se praefati muneris testatur oblator, sciturus sine dubio, praeter pro-cessionis aditum, qui omni christiano debetur, nihil ibidem se proprii juris habitiirum.quot; (Gelasius Papa in can. 26 can. 16. q. 1).

Puto tamen in his esceplionem esse admittendam , quin prohibeat regula 51 in 6 : »Semel Deo dicatum, non est ad usus humanos uilerius transferendum''; quae scilicet construentibus unum usum et disposiiionem profanam, minime vero dominium dedicrtli templi, adimere videtur. In Eugenii II et Leonis IV can. Monast-rium 3r3. can. 16. q 7. sic legimus: »Monasteriuin vel oratorium canonice erectum a dominio constructoris eo invito non auferatur.quot; Moris etiam est, ut oratoria, quae in aedibus vel prope

aedes magnalorum inveniuntur, licet consecrala aut solem-niter benedicla sint, velut dominium privatum habeantur; quemadmodiim et calices el aliae res sacrae et benedictae, Deo idcirco dicatae, quae ibi sunt. Insuper Doctores non-nulli quasi obiter advertunt, censeri aedificantes tradere Ecclesiae novam, quam construxerunt fabricam. Tandem in causa judicata per s. Congr. Concilii die 27 Febr. 1864 (v. Acta S. Sedis vol. 1. p. 217 sqq.) sermo est de templo s. Sebastiani cuidam Municipio propria in ecclesiam pa-rochialem erigendo, quin in dubium vocetur jus proprietatis municipii. Quae si recte dixi, illud praeterea adderem, jus ecclesiasticum neminem invitum privare fabrica, quam pro sua libera pietate propriis impensis erexit.

■155. Quibus notatis, ad quaestionem sic responderi posse autumaverim. a) Vult ecclesiastica lex, ut templa non sint in dominio aedificantium, sive communitatum civilium, sive personarum particularium. Ex quo deducerem, absque licentia Summi Pontificis cultui divino dedicari non posse, antequam donata sunt Ecclesiae, b) Cum autera construens sibi reservavit proprietatera, ejusdem dominii templum pars esto. Quod tamen dominium intra fines nudae possessionis continetur, ita quidem ut dominus nec alienare nec uti templo queat. Subsecutae enim, quam voluit, dedicationis hie effectus est, ut templum profanis usibus et commercio ademptum, cultui divino, sub jurisdictione Superioris eccle-siastici (v. Canones sub causa 10, 1.), in perpetuum tradatur.

Porro ut plurimum res sic sese liabet, ut qui suis sump-tibus templum aedificavit, illud inter res Ecclesiasticas transferat aut expresse, aperto scilicet quopiam actu, aut tacite, ad divinum nempe cultum fabricam offerendo. Atque haec, aedificantibus templa et tradentibus ea divino cultui, tacita saltern mens quum esse consueverit, ut omni dominii jure in Ecclesiae commodum se abdicent, inter res ad Ecclesiam pertinentes talia templa recensentur et vindicantur.

licentia occupasse, et absque ejusdem ratihabilione tenere templum; is neutiquam dominus est, quippe cum occu-patio, quocumque titulo facta, penitus invalida sit. (v. reg. 51. in 6. et tit. de rebus eccl. alien, vel non.)

157. Cujus quidera formae ante Constantini tempora ecclesiae fuerint ignoratur, quum omnes totius orbis Romani devastatae in persecutione Diocletiana el Maximiniana fuerint, nee ullus sit inter aetatis ejus scriptores, qui ecclesiarum delineationem memoriae prodiderit. Facili tamen conjeclura, ceu scite animadvertu Sala (in Card. Bonae Rerum lit. I. 1. c. 20. § 4), inducimur ut putemus, christianos reddita Ecclesiae pace, secundum pristinum typum templa con-struxisse, quoniam tum eadem, quae antea, in ecclesiis erant officia obeunda, exercendae functiones, mysteria con-summanda, tum ab ea aetate tam in oriente quam in oc-cidente ejusdem formae ecclesias fuisse constat.

158. De structuia igitur ecclesiarum, quae antiquis temporibus inde a Constantini aetate fuerit, dicturi, exordium ab earumdem situ capiamus.

lit locus orationis et sacrificii monstraretur ceu elevatio hominis supra terrena et ascensio mentis ad Deum, qui in altis habitat, veteres christiani ecclesias aut in loco eminentiori aedificare solebant, aut earum bases ita attol-lere, ad ecclesiae pavimentum ut tribus saltem velquinque gradibus ascensus fieret.

Insuper sic ordinarie erant disposita templa, ut fores haberent ad occidentem patentes, ara vero in parte orientali aequinoctiali posita esset; utque propterea orantes in aede sacra fideles orientem respicerent. Cujus quidem mods causae plures exhibentur. Quia videlicet Dominus, moriens

in cruce, occidentem respiciebat, nos ad orienlem conversi oiamus, quasi in faciera intuenles crucifixi pro nobis Domini; el quia sipse ascendit in coelura coelorum ad orienlemquot; {Ps. 67), nos ad orienlem converlimur, ul cum ascendentem volis ac precibus deducamus; el quoniam ipse ab orienle venlurus credilur ad judicium, xsicut fulgur exil ab orienle, el parel usque in occidentem, i(a eril ad* ventus Filii hominisquot;, nos ad orienlem precaraur, quasi venlurum judicem expectantes. Deinde; quia Deus lux est, orantes ad earn coeli partem, unde lux venit, significamus nos filios lucis esse, el in oralione iiluslrari a sole jusliliae, Chrislo Domino. Tjmdcm, quoniam paradisus, unde ejedus est homo, eral ad oiienlalem p^:agam, co reveitendi mens cupida oculos dirigit. (v. s. Thomas 2. 2. q. 84.. art. 3; Bellarminus Ds cultu Sand. c. 3; Tosla!us in Matt. c. 6, q. 91). Qutrnquam ilcque modus isle cf^nstruendi eccle^ias congruens valde esset, rationem tamen locorum el clrcum-slanliarum aedificantes habebanl; exemp'a enim ecclesiarum, omnis generis situm habentium, passim in historia ecclesiaslica leguntur. (?ala I. c).

159. Figuia fabricae externa veteres ecclesiae mullum discrepant. Alia siquidem templa quadrtila oblonga ad inslar navis eranl cons(ruc!a (Sgoiiixa), qualem fuisse perhibent ecclesiam s. Sophiae Constantinopoli; alia eranl rotunda, {xohvSQcoTa), quale super sanctum Domini Nos tri Sahatoris sepulcrum Hierosolymis Gonsfanlinus imp. aedificavit; alia octangularia (oxtcoqoQa), cujusmodi Antiochiae construxil idem imperator; alia in formam crucis (oTavQoeiSti), quale in honorem ss. Apostoloram erexit Constantinopoli.

160. Partes interiores duae initio fuerunl; una, navis quae el aula, templum, vaov; in qua^ distinctis locis sepa-raban'ur viri, in boreali, a mulieribus, in australi parte, ibique virgines a nuplis, monachi a saecularibus; altera , sanctuarium, if^orctoi/, pqua, suggestus (locus eminens), gradibus, cancellis, atque veils a navi divisa, sacerdotibus patcbat et rainbtris; in hujus supreina parte, apsis dicta.

prope parielem erat thronus Episcopi et sedes presbytero-rum, remote autera magis a pariete erat sanctum sanctorum, in quo sacriflcium offerebatur.

Subsecuta est deinceps multis in ecclesiis tertia pars; ila ut constarent templa sanctuario, rave, et narthece inte-riore (pars ad forraam narthecis seu ferulae construcla). Haec cancellis itidem et velis a navi separabatur.

161. Pars exterior erat atrium, seu vestibulum; spatium scilicet quadratum, porticum habens in fronte, vel in omnibus saepe lateribus. In atrio erant aquae salientes, seu putei ac conchas, ubi fideles ecclesiam ingressuri manus et os lavabant. Porticus, per quam ad interioretri ecclesiae narthecem aditus palebat, narlhex exterior, ante-icmplum, noovaoi, TtQovot dicebatur.

Partibus exterioribus insuper annumerandae sunt exedrae, seu aedes ecclesiis annexae, baptisterium scilicet et diaco-nicon ceu pastophorium, secrelariura, salutatorium, ubi SS. Eucbaiistia et sacra supellex asservabatur atque Epi-scopus sedebat cum se pararet ad sacra facienda; item schola et bibliotheca pro studiis clericorum. (v. Sala I. c. § 4. 5. 6. et lib. \. c. 17. § 4).

Spalium sat longi temporis eifluxisse a Constantini aetate videtur, priusquam coeptum est Turres campaniles ecclesiis apponere; nee enim ipsae vel statim subsecutae sunt cam-panarurn ad convocandum populum usui, cujus quidem vestigia saeculum sextum prtecedentia, hactenus non ha-bentur. Praeclara autem templorura pars turres existunt profecto, magnificum dantes aedibus decorera, rcgioni circumjacenti vitam et araoenitatem, animis fidelium reli-giosissima sensa. Vertex enim sublimis aspicientibus coelum raonstrat; crux, redemptionis signum, nos consolalione replet; gallus excitat ad vigilantiam; horologium vitae labenlis me-minit; campanae ut oran'es ad Deum confugiamus hortantur.

162. Detcriptus usus, quem in erigendis templis veteres sectabarjtur, licet Constitutiones Aposlolicae ejusdem men-tionem faciant, laud tamen indeciinabilis norma nottiis

teraporibus est; tola enim res, modo ecclesia navim com-prehendat et sanctuarium, permittitur prudenti Episcopi judicio, qui, ne quid fiat aut effingatur, quod a Christiana pietate, religionis praeceptis remotum sit, curans, atque conditionis locorum, summae expensarum, qualitatis lempli, amplitudinis fabricae habens rationem, de situ, de forma interna at externa, de genere structurae ceu golhico, dorico, ionico, corinthio, praecepta dare, rerumque conficiendarum adumbrationes ad suum judicium avocare potest. Quod conspicuis argumentis demonstratur. Elenim sunt Episcopi in sua dioecesi, salva Romani Ponliticis auctoritate, primi bonorum ecclesiasticorum administratores (cfr causa 12, q. 1.); s. Garoius Borromaeus, accuratissimus legum peri-tus, fidelissimus exactor, eam facultatem multolies Episcopis adscribit, eademque ipsemet facultate turn in magnis turn in parvis rebus copiose usus est (cfr S. Caroli Borr Instruc-tiones fabricae ecclesiae et supelleclilis ecclesiaslicae); tandem de aedituum ecclesiarum juribus edixit Greg Pontifex XVI: gt;ad eorum munus quod attinet, neminem ignorare volumus, illud pendere omnino ex auctoritate Episcopi, nihilque ab aedituis ecclesiae geri umquam posse, nisi quod fuerit iis ab Antistite demandatumquot; (Epist. ad Ep. Heliopol. Vic. Ap. Gibraltariae, 12 Aug. ISM).

Proposita Episcoporum potestas spectat potissimum eccle-sias, quae non exernptae sunt ab Ordinariorum auctoritate.

163. Sunt in jure sacro plura praecepta de loco, ubi ecclesia consistat. Agunt enim de loco, intra cujuslimites templum erigatur; indicant situm in tali loco eligendum; spatium determinant, quo distare quaedam inter se ecclesiae debent; in fundo alieno seu quoquo modo gravato aedificari

vetant; dominum fundo suo spoliari permittunt quandoque; cadavera exhumari, locum et atrium ab Episcopo designari, ab eoque, seu delegate sacerdote, crucem ibidem figi impe-rant. De quibus jam est dicendum.

464. Locus, in quo templum erigatur. Officiiepiscopaiis munera, maxime residendi obligatio, ipsam Dioecesin ceu locum monstrant ubi erigatur ecclesia Cathedralis (cfr. Trid. Gone. s. 23. c. 4. de ref.); majestas autem dignitatis Epi-scopi nobiliorem in dioecesi locum eligi admonet. Eapropter lege ecclesiastica sancitum est, ut templum cathedrale con-stituatur non ïin castellis aut modicis civitatibusquot;, sed »in honorabili urbequot;, et »in frequentioribus civitatibus ..ne, quod sanctorum Patrum divinitus inspirata decreta vetuerunt, viculis et possessionibus, vel obscuris et solitariis muni-cipiis, tribuatur sacerdotale fastigium.quot; {can. Episcopi, et can. Illud sane. dist. 80; et cap. Episcopalia. de privilegiis.)

Designare locum seu civitatem, Sedis Apostolicae est; cui soli obtingit instituere dioeceses et cathedrales ecclesias. Porro civilas, ad quam Episcopus titulatur et denominatur a Sancta Sede, locus est ecclesiae Cathedralis. (cfr. can. Episcopi dist. 4).

465. Ecclesiae etiam Collegiatae dignitas ex Sedis Apostolicae praxi insignem locum postulat (cfr. supra n. 33), qui pariter a Pontifice Romano in hujusmodi ecclesiae erec-tione. designalur.

466. Quemadmodum pastoralis officii munera imprimisque residendi obligatio Episcopos morari jubent intra Dioecesis suae terminos, ibidemque propterea esse templum Episcopale; ita eaedem illae rationes et parochum in parocbia (cfr. Trid. I. c.), et ecclesiam parochialem intra cujusque parocbiae fines consistere manifeste postulant.

467. Religiosorum domus regulares, ideoque et Con-ventuales ecclesiae, erigi possunt in iis tantum locis, ubi in numero duodecim ex reditibus et consuetis eleemosynis sustentari, idque sine detrimento aliorum religiosorum ibi degentium, congrue valeant (cfr. supra n. ■184 sq.).

Ut sanctimonialium securitati provisum sit, Tridenlinum Concilium (s. c. 5. de reg) monasteria earum, atque propterea monialium ecclesias, intra urbes vel oppida fre-quentia conlineri desiderat; nee, teste Fagnano (cfr. supra n. 113) erigendi licentiam Sancta Sedes concedere solet, nisi in loco salubri ac libero a prospectu intra moenia urbis vel oppidi sint erigenda.

168. Caeterae ecclesiae in iis dumtaxat locis erigi pos-sunt, nbi, ut erigantur, Summus Pontifex vel Episcopus permisit.

169. Situs in loco eligendus. «Ecclesias per congrua et utilia facite loca.quot; Ita monet canon Ecclesias 28. eau. 16. q. 7, et caput Ecclesias 13. de consecr. dist. 1; sed et ipsa cultus religiosi natura horlatur, eligendura esse locum, in quantum commode potest, quietum, decentem, populi usui accommodatum, peculiari inundationis vel in-cendii periculo non obnoxium Quietera, orantibus et mi-nistrantibus necessariam, turbant plateae nundinis et com-merciis destinatae, domusque in quibus nigolia strepitantia vel infamia exercentur; quieti et decentiae obstant cauponae et alia hospitia viliurn personarum; itemque stabula et si-milia sordida loca; tandem foenilium vicinia peculiare in-cendii periculum adfert. Quapropter doctores, nixi sacrarum Congregationum decretis, baud dubitantes tradunt, jure ecclesiastico expelli e domibus vicinis posse artifices prope ecclesiam obstrepentes atque personas infames (meretrices) et sordidas, perturbantes divina officia; itidemqae exigi ut amoveantur foenilia, ut stabula arceantur, aliaque hujus-modi loca immunda, quae vel construi prope ecclesias lege Basilicam 21. c. de oper. publ. probiberi censentur. Nec quidquam nolentes juvari aiunt ordinatione legis Allius 8. c. de serv. et aqua, qua in suo quisque facere perraiUitur quod placet, quoties fit principaliter ad propriam utilitatem, etiamsi exinde incommodum vicino accessorie proveniat —; haec ordinatio quum de jure inter particulares personas staluat, minime vero spectet jus ecclesiarum, quo quod

turbet quietem, decentiam offendat, caiiset pericnlum, arceri decernilur. (v. Ferr. v. Ecclesia art. 5. n. 4-4, sqq.; Pignatelli torn. 4. consult. 77.)

Hisce addit s. Car. Borr. I. c.: scautio item sit, ut situs ejusmodi quaeralur, ubi ecclesia exaedificari queat insulae instar; nempe ab aliarum aedium parietibus intervallo aliquot passuum.. disjuncta ac separata, quemadmodum anti-qui instituti est, ratioque certe postulat.quot;

170. Distantia. Ordinibus religiosis S. Sedes varia concessit privilegia, quae prohibent, quominus intra certum ab existente monasterio spatium, nova asdificetur aut regula-ris, aut presbyterorum saecularium in communi viventium, publica ecclesia (v. Ferr. I. c. art. 3 n. 21 sqq. et Examen hist. p. 542 n. 14). Quibus favoribus imprimis annu-meratur privilegium distantiae 140 cannarum, quarum longitudo est octo palmorum; rnensurari autem per aërem non per terram debent. (v. Gregorii XIII constitutio Sal-vatoris, et Clementis IV Ad consequendxm) Alia similia privilegia recenset Barbosa (Jur. Eccl. 2 c. 2 n. 73 sqq).

Nemini, esto ecclesiae palronus sit vel loci magistratus, concedi potest, ut portam habeat, qua e domo sua ingre-diatur ecclesiam aut aedes pastorales, vel ut fenestram habeat, qua e domo sua in ecclesiam prospiciat; nisi forte in limine fundationis ecclesiae fundator, sen aliquis insignis benefactor, sibi reservaverit jus transitus vel prospectus ejusmodi; nec permittere fas est, nisi annuerit S. Sedes, ut super ecclesias loca ad habitandum, dormiendum, deam-bulandum existant. Quae omnia sic declarata aperte sunt s. Congregationum decretis, indicatis apud Ferraris I. c. art. 5. n. 1. sqq., itemque apud Monacelli I. c. tit. 5. form. 8. n. 14,15. Juvat ex collectione Gardellini duo S. C. Bituum decreta proponere de cubiculis supra capellam, in qua Missae Sa-crificium celebratur. Primum exhibet sub n. 1325: «Depu-tati Seminarii Cajacen. supphcarunt declarari: an liceat clericis Seminarii habitare diu, noctuque, et etiam dormire in domibus aedificatis super Cappellis dexterae navis Eccle-

siae Cathedralis, in quibus quolidie celebratur? Et S. Gong. respondit: snon licere, sed omnino prohibendum.quot; Die 41 Mali 1641.quot; AUerum sub n. 477U: ïSeminarii Arborensis sacellum ita fuil ab initio aedificatum, ut superius haberet cubiculum, in quo interna disposilio Seminarii ipsius in praesenliarum exigeret, ut aliquis de noctu etiam mora-relur. Ast quura hodiernus Archiepiscopus probe noscat id ab ecclesiasticis sanctionibus omnino prohiberi; hinc Sacrorutn Rituum Gongregationem supplex adivit Apostoli-cum exquirens Indullum. Eminentissimi... rescribendum censuerunt: De'ur decretum in Lycien. die 26 Aprilis 1834. Nimirum petitum elargiti sunt Indullum, hac tarnen adjecta lege, ut super Altare Baldachinum apponatur et removea-tur, si fieri potest, custodia Sanclissimi Sacramenti, qua-tenus ibi asservetur. Die 12 Martii 1836.quot; Hanc Ecclesiae disciplinam S. Garolus Borr. prae oculis habuisse dicatur, cum permitti ediceret l. c., ut res ecclesiae ab omni sacri-legii, furti, incendiive periculo tutiores sint, habitationem custodum seu sacristarum extruere prope ecclesiam vel loco sacristiae superiori.

171. Aedificari ecclesiam in fwndo alieno sine Domini consensu, jura tum divina tum humana vetant; quippe quum rei alienae sit iniqua usurpatio. Sed nee aliquo modo fundus gravatus sit, sacri canones exigunt (v. cap. Ecclesias 13. De consecr. dist. 1), ne religionis exercitium possit turbari. Si tamen in alieno fundo ecclesia fuerit aedificata, solum cedere ecclesiae, ast justum priori domino esse rependen-dum pretium, doctores scribunt. (v. A Mostaso de causis piis I. 5. c. 2. n. 26. et c. 3. n. 16. el Barbosa I. c. I. 2, c. 2. n. 16.)

172. Coada fundi venditio. Fundus qui ad aedifican-dum aut ampliandum ecclesiam (itemque monasterium, scbolam, hospitale, quodcumque plum institutum) electus est, divendere Dominus, suppositis supponendis, constrin-gitur; cogendus, si repugnat, juris remediis. Quamquam enim ordinarie invitus quis vendere rem suam nontenetur,

ad id tarnen efficiendum cogi potest aliquando, cum reli-gionis publico bono congruens est. Quae necessitas communi doctorum sententia ex juris Romani ordinationibus deriva-tur; niti autem videtur notissimae regulae, qua bonum publicum bono privato anteponere jubemur (v. A Mostaso l. c. c. 2. n. 5. sqq., et Ferraris l. c. art. 3. n. 53. sqq.) Eamdemque banc obligalionem multi scriptor es referunt ad venditionem domuum etiam et praediorum, quae alicujus sunt ecclesiae aut loci pii (v. Ferr. I. c. «. 56. et A Mostaso l. c. n. 10 sqq). In quo molesliam haud facescere dicunt regulam vulgarem, qua piivilegiatus üti suo privilegio adver-sus similiter privilegiatum non valet; siquidem ea lex vim non exerat, cum allerius privilegium est potentius, et ma-jorem habet rationem et justitiam, ceu hic evenire suppo-nitur. Ast necesse est prius irapetrari Apostolicum con-sensum, quam bona ecclesiastica, praedictum licet in finera, alienari valide queant.

Dictum est dominura, ut vendat, adstringi posse, suppo-sitis supponendis. Sunt eienim in coacta venditione justi-tiae et aequitatis regulae servandae, ne boni publici lex, quae justitiam et aequitatem tuetur, perimat vendendi obligationem. Quapropler a) fundus sit necessarius, ut loco congruo et ulili aedificetur aut amplietur ecclesia, monasterium, aliusve pius locus. Abest igitur cogendi fa-cultas, cum congruus utilisque alius locus, ubi construa-tur, in promptu est, vel cum aedes, congruo utilique loco consistentes, ad alium commodiorem situm transferri appe-tuntur, b) Non pro arbitratu eligi quaeque domus pos-sunt aut praedia, sed illae dumtaxat quae viciniores sunt loco, ubi construi vel extendi aedes debent; ut aliae enim vendantur boni publici ratio non postulat. c) Solvatur pretium, quod justum est mon solum secundum pretium ipsius rei, sed amplius respectu volunialis ipsius domini; nam cum invitus vendere cogatur, pretio aestimabilis est iila coactio : quamobrem non solum est pretium solvendum respectu rei, sed respectu voluntatis [haud equidem im-

moderatae] domini, quatenus ab eo res exlorquelur; ul explicant Guzman .. Gratian .. Giurba .. Mieres.. Thesaurus .(A Mostaso 1. c. n. 22). Juslura prelium insuper ingrediatur aliud quodcumque detrimentum, venditori co-acto ex alienatione oriundum. Quale contingere facile potest cum pars, non integer fundus, expelitur. Praestatur indemnitas augmento pretii, fundi integri emplione, aliis modis. (cfr A Mostaso I. c. n. 26 ex Barbosa et aliis).

173. Exhumari debent, dummodo ab aliorum corporibus discerni valeant, cadavera, in solo ecclesiae sepulta, excom-municatorum vitandorum, ethnicorum, aliorumque infide-lium, terram sanctam polluentium (v. cap. Consuluisti, et cap. Ecclesiarum, de consecr. dist. 1. et cap. Sacris. de Sepulturis); insuper, cum fieri potest, amovenda videntur cadavera illorum, qui sepullura ecclesiastica indigni sunt; et tales etenim, quominus in loco sacro jaceant, probibet lex. Cadavera fidelium catholicorum relinqui ibi, saltem ex Episcopi licentia, possunt; ut enim fideles, cbristiana sepul-tura digni, in ecclesiis tumulentur, Episcopi, servata s. Pii V Constitutione Cum primum Apostolatus. i Aprilis '1566, permittere valent. (cfr. Ferr. v. Sepullura et S. C. R. de-cretum in Berlinoren, et Calaguritana apud Gardell. sub n. 326 et 146U.) Sub allari vero vel ejusdem scabellis seu pradellis, aut prope altare, cadavera relinquere nefas est (Rit. Rom. De exequiis); manetque interdictum altare, donee ibi jacent. (v. S. R. G. decreta apud Gardell. sub n. 326. 818. 1460. 1828.)

474. Tandem »nemo ecclesiam aedificet, priusquam Pon-tilicis judicio locus et atrium designetur.. el per eum, vel ejus auctoritate, per sacerdotem crux in loco figatur, et lapis primarius in fundaraento ponatur.quot; (Pont. Rom. De bened. et imp as. prim, lapidis.)

175. Supellectilis ecclesiaslicae nomine significari cunctao res materiales possunt, quae in ecclesiis ad sacri cultus exercilium adhibentur. Hujusmodi sunt, altare, vasa sacra, 1'ons baptismalis, campanae, indumenta. Flagitat usus, cui serviunt, res istas tales esse, ut peculiari suo fini sint accommodatae, religionis dignitatem commendent, animisque fidelium ingerant rei divinae aestimationem et reverentiam. Quod tandem in conficienda ecclesiae supellectili ut assequa-mur, tria sunt, praeler finem usumque cuique objecto pro-positum, ob oculos habenda: congrua scilicet materia; arlis religiosae structura; ecclesiasticae seu liturgicae legis prae-scriptio, quae sane frequenter ipsam rerum tum raateriam turn formam determinat. Gum autem leges silent, tunc sitne congrua materia, monstrat usus et dignitas actionis, cui res famulari debet; sitne apta structura et vel ipsa materia, edocemur per artis religiosae discipiinam, quae non solum res singulas suis regulis vult accommodari, sed universam etiam cujusque ecclesiae supellectilem esse jubet genere seu stylo eamdem, ducta norma a genere aedificii. Primas equidem partes lex liturgica tenet, ita ut, si quando pugna esse possit, baec anteponi debeat.

Propositis hisce principiis, cum de artis religiosae prae-ceptis tractare nostrae disciplinae non sit, neque ad eam spectet rei liturgicae illas leges explanare, quae ad ipsam sacrae- aedis structuram non pertinent, investigare tantum-mode placet, quid servari aut praecipiatur au_t commende-tur in conficienda supellectile, quae ipsius aedis sacrae velut pars existit. Ordiamur a dignissimo ejus generis objecto.

176. Altare. Non plane constat, ex qua materia primi christiani altaria construxerint. Fert tamen communis eru-dilorum opinio, altaria primitus [extra Catacumbas ?] erecta

lignea fuisse; adsunt enim de his quaedam vestigia, et comraodius altaria hujusmodi de loco in locuin transferri atque perseculionis tempore facilius ut familiaris supellex considerari poterant (v. Sala ad Card. Bonae Rer. lit. I. 1. c. 20. § 1.) Gum autem laetiora illuxissènt Ecclesiae tempora, christiani altaribus turn ligneis, turn lapideis, argenteis etiam atque aureis usi sunt.

Quemadmodum materia sic et forma priscis temporibus diversa et varia erat; nam mensa altaris vel quadrato aedi-ficio, tumuli forraam referenti, incumbebat, vel una, aut duabus, pluribusve fulciebatur columnis, vacuo mensam inter et pavimentum spatio reliclo; cui rei argumento sunt antiquissima altaria, quae Romae in sacris Gryptis videntur.

Data tandem et ubique servata lex, quae sic statuit; «Altare, in quo SS. Sacrificium celebrandum est, debet esse lapideum, et ab Episcopo consecratum: vel sallem ara la-pidea, similiter ab Episcopo ut supra consecrata, in eo inserta, quae tam ampla sit, ut Hostiam et majorem cali-cis partem capiat.quot; (Ruhr. Gen. XX. Miss. Rom.). In Ecclesia Orientali, permittente expresse S. Sede Apostolica (cfr Ben. XIV Gonst. Imposito nobis § 5. data 29 Martii 1751), loco arae lapideae, de qua Rubrica secundo loco, super altaris mensa aptatur linteum quoddam Episcopali benedictione consecratum, in cujus angulis Sanctorum reliquiae reconditae sunt; quod linteum incertae nunc, ut vi-detur, significationis voce, Antimension appellalur.

Ex propositis Rubricae verbis, quod attinet ad structuram, in promptu videtur conclusio, duo dumtaxat altarium genera lege permitti. ^Altare debet esse lapideumquot;, ila in-choat ordinatio. Quo primum genus indicatur; illud videlicet altare, cujus tam mensa lapidea sit, quam stipes sen basis, cui mensa ope caementi fixe conjungitur. Haec autem basis, ut ex doctrina S. G. R. concludere est, ob-structa esse debet; sine foramine ullo; quum vacuum altare, ex speciali tantum gratia tolerari posse deOnierit. (v. deer, apud Gardell. sub n. 2723) Quod igitur dicta

ralione compactum est, ut videlicet mensa lapidea immote stipili lapideae adhaereal, altaris fixi nomen habet. Taliter autem conslrui illud debet, quod, ex Pontificalis Romani lege, in consecralione templi dedicandum est; nee vero id unum, quod consecralioni ecclesiae abesse nequit, sed praeterea quodcumque totum consecrari quis desiderat; veluti ex rilu consecrationis, in Pontificali descripto, satis percipitur. Forma stipitis quadrata oblonga prae caeteris communion usui aptari videtur, quin equidem lex ecclesi-astica, quantum assequi potui, eam ipsam aedificii figurarn praescripserit.

Quae deinceps in Rubrica sequuntur: Kvel saltem ara lapidea.. in eo insertaquot;, secundum genus monstrat; altare scilicet, si placet, non lapideum, sed e. g. mensa lignea, in quo ara lapidea seu petra inseratur. ld etiam genus cum stabile est et inamovile, ceu parieti aut pavimento colligalum, altare fixum dicitur; sicque extructum capax exislit gratiae altaris privilegiaii. (v. Trad. de celebr. miss. n. 138 et 197) Quod si quis roget, sitne sanciturn lege, ut in ecclesiis non alia secundi generis altaria sint praeter stabilia et inamovibilia; legem talem de ecclesiis ignorari censeo, quamquam de oratoriis privatis, a S. Sede indultis, S. C. R. id edixerit, declarando videlicet, posse in iisdem ligneum altare, non impetrato alio indullo, aedificari, sdum-modo altare cum sacro lapide parieti colligatum, amovibile non sit, et altaris portalilis imaginem non prae se ferat.quot; (Deer. 3. Dec. 1661 apud Gardell. n. 2140. cfr Van Gameren, de oratoriis p. 201). Romae quidem cerlis saltem incurrentibus solemnitalibus, nominatim B. Mariae Virg. mense Maio, altaria nee stabilia nee inamovibilia conspici-unlur, baud repugnante ecclesiastica auctoritate , erecta.

Facies anterior dicti utriusque generis altarium decorari structura lignea, lapidea, serica, auro, argento solet; in-super, ut lex habet, »Pallio quoque ornetur coloris, quoad fieri potest, diei festo vel officio convenientisquot; (Rubr. cit.); quam tarnen Rubricae regulam multi coarctant ad faciem

allaris non decenler excuUam. (cfr De Herdt. s. Liturgiae praxis l. 4. p. 1. in fine n.bl. els.Ug. de Euchar.n.3%.)

477. Allaris Ciborium, et Baldachinum. Ornabant veleres altare majus, et a pulvere cadente protegebant, eximio opere, quod Ciborii, umbraculi, tegiminis, nomen geril. Ex iapide, ex metallo, ex alia materia, confectum erat, et desuper cruce munitum. Quatuor atlollebatur columnis, totumque tegebat altare. De bujus Ciborii genera Anastasius Bibliothecarius in Leone III Papa scribit; nFecit in Basilica B. Pelri Apo-stoli super altare majus Ciborium cum columnis suis quatuor ex argenlo purissimo deauratoquot;; et in Leone IV: »Sacrum construxit altare et Ciborium cum cruce.quot; (v. Du Cange v, Ciborium; et Sala l. c.) Ex Ciborii parte concava pendebat, alligata funiculo, sacra pyxis continens S. S. Sacra-mentum; ut ex pluribus antiquissimis scriptoribus nolum est, inter quos Udalricus, qui lib. 4. c. 9. Consueludinum Clu-niacensium de Hostiis agit, squae in Pyxide, et aurea Co-lumba super Altare pendente, jugiter servantur.quot; Vdtr apud Catalani Rit. Rom. commenlariis illustralum til. IV. c. 4. § 5, et Sala l. c. et ad lib. 2. c. 47 § 6; ubi et alia testimonia sunt. Intelligitur ex bis magnifici operis ejus piissima ratio, eximiusque splendor ornatus. — Eumdem plane in finem alque ciborio, veteres Baldachinis ulebantur. Haec umbracula erant, pendentia supra altare; confecta vero ut plurimum, ceu Du Cangius refert, ex panno dilissimo, Baldakinus seu Baldekinus dicto, squod Baldacco seu Ba-bylone in occidentales provincias deferretur.quot; (v. ad v. Baldakinus) Talis itaque mos erat veleri Ecclesiae consuetudine receplns. — Nostrae aetatis disciplina tum Ciborii meminit tum Baldacbini, atque usas utriusque ornamenti etiamnum perseverat; quemadmodum exempli gratia Romae videre est, ubi splendidissima Ciboria conspiciuntur, atque Balda-cbina variae formae, ceu quadratae, rotundae, semirotun-dae, et ex varia materia, ceu ligno, serico, boloserico compacta, multis altaribus impendent. Quid autem bodie lex statuat jam est docendum. Atqui non revocatam a

S. Sede veterem regulam puto, qua regulariter altare majus Ciborio vel Baldachiao conlegatur. Ilaque a) Caeremo-niale Episcoporum (/. 1. c. 12. § 13. 14.) praecipit, ut cum diebus et festis solemnioribus Episcopus in Ecclesia Cathe-drali missam solemnera celebrabit, altare, cui ciborium abest, Baldachino operiatur, cujus formam et colorem aperte determinat. En de dicta solemnitate jussio Caeremonialis, altaris ornatum praescribentis : ïdesuper vero in alto appen-datur umbraculum, quod baldachinum vocant, formae qua-dratae, cooperiens altare, et ipsius altaris scabellum, coloris caeterorum paramentorum... Si autem adsit.. Ciborium, non est opus umbraculo.quot; h) S. Rituum Congregatie docet, baldachino ornandum esse altare, in quo S. S. Sacramentum asservatur. In cujus rei argumentum sequens decretum in causa Senen. diei 23 Maii IS-iö babemus apud Gardeliini l. c. n. 5044: xQuum Equites Marcus, et Alexander Sara-cini... e fundamentis excitarint Parocbialem Ecclesiam, ut Ecclesiasticas sanctiones adimplere adamussim valeant, Sa-crorum Rituum Congregationem enixe rogarunt, ut declarare dignaretur, num super omni Altare, in quo Sanctissimum Sacramentum asservatur, apponi omnino debeat Baldachinum ? Et Sacra eadem Congregatio ... comperiens usque ab anno 1697 quinto Kalendas Maii in una Cortonen. san-citum fuisse, ut Baldachinum omnino apponatur super Altare, in quo augustissimum Sacramentum asservatur, rescri-bendum esse censuit: Detur decretum in una Cortonen. diei 27 Aprilis 1697.quot; Quapropter de lege manifesta constat. Si quis equidem contrariam consuetudinem appellaverit, is per me excusationem usus habeat; ast nobis proposita monstrant, quis perpetuus fuerit mos venerandus Ecclesiae, quidque velit piissima lex in negotio, quod insigni ornatu altare decorat, solemnesque Sanctissimo Sacramento per-solvit honores.

178. Ad silum altaris majoris quod attinet, sicuti olim ita nunc locus ejus in presbyterio seu sacrario est; remo-veri a muro superioris partis sacrarii debet, ut, cum con-

secratur ab Episcopo, satis saltern spatii sit ad circuitus laciendos. (v. Ponl. Bom.) In aliis etiam ecclesiae parlibus altaria eriguntur, parieti vel columnae innitentia; inimo, permittente Episcopo, in mediis templis aras ad tempus collocari fas est (v. Decretum S. C. R. apud Gard. sub n. 4388); quod quidem pro ecclesiis exemptis superiores regulares concedere posse censeo.

178. Altaris Tabernaculum. Sanclissima Eucharistia re-condita in pyxidibus, columbae, turris, calicis figuram habentibus, aut jugiter pendebat supra altare, aut serva-batur in armario, quod vel collocatum erat in secretario ecclesiae, aut in medio altaris ad basin crucis, velconfixum parieti altaris aut ecclesiae. De hoc veterum more monu-menta videantur apud Catalan! et Sala 1. c. Disciplina, qua nunc utiraur, in Rituali Romano sic mandat: Pyxis asservetur sornato in tabernaculo, clave obserato. Hoc autem tabernaculum conopaeo decenter opertum, atque ab omni alia re vacuum, in altari majori vel alio, quod venerationi et cultui tanti Sacramenti commodius ac decen-tius videatur, sit collocatum; ita ut nullis aliis sacrisfunc-tionibus aut ecclesiasticis officiis impedimentum afferatur.quot;

Plura in his de tabernaculi armario praecepta sunt; sit ornatum; clave obseretur; tegatur conopaeo; sit ab omni alia re vacuum; collocetur in altari majori, vel, cum ex-pedit magis, in alio.

Placet Rubricae Ritualis verba attentius considerare, quae-que ex aliis legibus ad rem pertinent, adducere.

Ornato in tabernaculo, quemadmodum reverentia pos-tulat divinissimo Sacramento debita, s. Pyxis servari jube-tur. Quod autem de ornatus genere et de materia armarii hie praetermittitur, in alia lege habemus, in decreto scilicet S. C. Episcoporum diei 26 Oct, 1575: »Tabernaculum re-gulariter debet esse ligneum, extra deauratum, intus vero aliquo panno serico decenter contectum.quot; Deauretur igitur exterior facies necesse est; insuperque, ut mos habet nec uila lege vetatur, ornari aliqua picta vel sculpta sacra

imagine, v. g. Salvatoris e cruce pendentis vel ultimam coenam celebrantis, potest. Sed non licet ante ostiolum tabernaculi collocare vas florum, quod tamen in humiliori et decentiori loco reponere non prohibetur. (v. Deer. S. G. R. diei 22 Jan. 1701 apud Gard. n. 3775.) Haec de ornalu exteriori, de quo mox sermo redibit. — De materia propositum decre-tum habet: ïTabernaculum regulariter debet esse ligneum.quot; Quapropter lignum aliis materiis anteponit; sic autem prae-fert, ut aliam materiam minime vetet, veluti scite animadver-titur a Gavalieri {Rit. Rom. expensum c. 6. deer. 10, m. 2): ïdura adhibet dictionem regulariter, absit, censeatur inbi-bitum, illud confici ex alia nobiliori materia, cujusmodi sunt raarmora, aliique pretiosi lapides.quot; Gujus ordinationis haec ratio sit. Humida saepe sunt marmora et metalla; idcirco sacrae Hostiae, in tabernaculis ejus generis recon-ditae, facile humectantur; quapropter praestare videtur, ut conficiatur tabernaculum ex ligno, non nuceo, quod pariter humiditatem gignit, sed populeo aut simili polite elaborato et inaurato. Quod si ex auro, argento, aeneo, marmore construitur, expedit suadente Gavanto {App. ad rubr. p. 5. de mensuris), suisque praecipiente s. Garolo Borromaeo {I. c.), intrinsecus circumamiciri tabernaculum tabulis po-puleis, ut ab bumiditate S. S. Eucharistia illo amictu plane defendatur. — De ornatu interiori decretum jubet: aintus vero aliquo panno serico decanter contectum.quot; Quis panno serico color esse debeat, decretum non docet. S. Garolus {I. c.) tradit: »Panno serico rubri coloris, si ambrosiani ritus Ecclesia sit; aut albi, si Romani, intus abomniparte vestitum atque ornatum sit.quot; — Structurae formam lex eccle-siastica non definit. Propterea permittitur sforma vel oc-tangula, vel sexangula, vel quadrata, vel rotunda, prout decentius et religiosius accommodata videbitur ad Ecclesiae formam.quot; (S. Gar, Borr. et Gavantus I. c.)

Pergit rubrica : clave obserato, ut scilicet S. S. Eucharistia in tuto sit a profanationis periculo. Quod quidem pericu-lum ut jugiter procul sit, negligenles, ad quos perlinet,

custodiae officium, gravi poena mulctari jubentur. »Sta-tuimus, ita decernit Innocentius III in Gone. Lateranen., ut in cunetis Ecelesiis Chrisma et Eucharistia, sub fideli cuslodia clavibus adhibitis conserventur: ne possit ad illa temeraria manus extendi ad aliqua horribilia, vel nefaria exercenda. Si vero is, ad quem spectat custodia, ea incaute reliquerit, tribus mensibus ab officio suspendatur: et si per ejus incuriam aliquid nefandum inde contigerit, gra-viori subjaceat ultioniquot;. {cap. Statuimus i. De custodia Eucharistiae etc.) Ejus autem est cura custodiae, cujus est munus rectoris in aede sacra ubi Sanctissimum asser-vatur; parochi exempli gratia in ecclesia parochiali, supe-rioris localis in ecclesia conventuali religiosorum, rectoris monialium bujusve locum tenentis in sanctimonialium ecclesia. Quo referuntur declarationes Sacrarum Gongregationum collectae a Lucio Ferraris sub v. Tabernaculum: «Glaves tabernaculi nee relinqui debent in sacristia, nee a laico servari, sed a solo sacerdote. Sacra Gongr. Rituum 22 Febr. 1593. Imo ipsas retinere debet parochus privative ad sacristam et capeuanum. S. Gongr. Goncilii in Neapoli-tana 14 Nov. 1693. Monialibus non committitur clavis tabernaculi S. S. Sacramenti, sed penes eum sacerdotera semper esse debet, ad quem spectat cura illud adminis-trandi. S. G. Goncilii in Vallisoletana 12 Jan. 1604.quot;

Deinde in rubrica est: Hoe autem tabernaculum conopaeo decenter opertum. Vestiri itaque conopaei (behangsel, voorhangsel, gordijnen) tegmine tabernaculum jubetur. Ejus materiam et colorem indicat S. Gongr. Rituum in causa Briocen. 21 Julii 1855. Interrogata S. Gongregatio fuit: ïötrum tabernaculum, in quo reconditur SSmum Sacra-mentum Gonopaeo cooperiri debeat, ut fert Rituale, et quatenus affirmative: 2. ütrum Gonopaeum istud confici possit ex panno, sive gossypio, sive lana, sive cannabe contexto, 3. Gujusnam coloris esse debeat? aliis opinan-tibus, ut Baruffaldus, Gonopaeum debere esse coloris albi, utpote convenientis SSmo Sacramento, aliis autem, ut Ga-

vanlus, ejusdem coloris, cujus sunt pallium Allaris, et caetera paramenia pro temporis, festique ratione, praeter colorem nigrum, qui mutalur in colore violaceo in exequiis defunctorum.quot; Respondil S. G.: «Quoad primam quaeslio-nem affirmative; quod secundam pariter affirmative; quoad tertiara, utramque sententiara posse in praxira deduci, maxime vero sententiara Gavanti, quae pro se habet usura Ecclesiarum Urbis.quot; (v. Gard. sub n. 5221.) Ex quo effi-citur, confici posse conopaeum ex lana, ex gossipio, ex cannabe, quin excludatur pannus serieus, qui sine dubio ullo permittitur; deinde, pannum albi coloris semper usur-pari posse; permitti etiara, quin imo anteponi, colorem Missae convenientem, praeter nigrum, cujus loco vel albus vel violaceus adhibendus est. Quibus ordinationibus Gardellini subjecta in nota adjungit animadversionem, oportere semper, ut parva crux ex conopaei crispati vertice eraineat. — Praeceptura de velando praedicta ratione tabernaculo, cum Sanctissimum in eo repositum est, baud obscure tradit, non posse quidquam tabernaculo imponi, ceu reliquias, imagines, flores. Neque desunt perspicua de hac re S. G. Rituum decreta. Sic cum rogaretur: »An toleranda vel eliminanda sit consuetudo, quae in dies invalescit super-imponendi Sanctorum reliquias, pictasque imagines Tabernaculo, in quo Augustissimura Sacraraentum asservatur, ita ut idem tabernaculum pro basi inserviatquot; respondit die 31 Martii 1821 generali decreto, approbato atque expedito jussu Pontificis Pii VII: »asserlam consuetudinem tamquara abusum eliminandam essequot;. (Gard. sub n. 4578.) Idemque interrogata declaravit die 12 Martii 1836 de reliquiis S. Gru-cis aliisque Passionis Domini. (Gard. n. -4777.)

Post haec jubet rubrica, tabernaculum ab omni alia re vacuum esse; quo fit ut solum S. S. Sacramentum in eo asservare, nec aliud quidpiam, ceu sacrum oleum, reliquias, reponere ibi liceat.

Tandem in allari majori, utpote omnium digniori, col-locari mandatur; Sanctissirao enim Sacramento nobilissimus

in ecclesia locus necessario altribuendus est. Poscit tarnen ipsa quandoque reverenlia, divino Sacramento debita, in allo altari collocetur. Quam ob causam rubrica pergit: vel in alio, quod venerationi et cultui tanti Sacramenti com-modius ac decentius videatur, sit collocatum; ita ut nullum sacris functionibus, aut ecclesiaslicis officiis impedimentum afferatur; cujus rei aestirnatio et senlentia Episcopi judicio per decretum S. C. R. in causa Augustae Praetoriae )ü\\i 4696 permittilur. (v. Gard. sub n. 3392. ad 3.) Nemini igitur licet, nisi Sancta Sedes id permiserit, collocare S. S. Sacramentum in Sacristia, in armario parieti ecclesiae con-fixo, vel alio quovis loco praeterquara in altari majori vel alio, si probaverit Episcopus. — Est in Caeremoniali Episco-porum, de ecclesiis cathedralibus ordinalio, quae plane quadrat in postrema exhibitae rubricae verba. In illis nempe ecclesiis altare SS. Sacramenti ordinarie diversum esse ab altari majori animadvertit; valdeque opportunum esse docet, ut illud non collocetur in majori, vel in alio altari, in quo Episcopus, vel alius solemniter est Missam, seu Vesperas celebraturus. »Quod si, ita tandem pergit, in altari majori vel alio, in quo celebrandum erit, collocatum reperialur, ab eo altari in aliud omnino transl'erendum est, ne propterea ritus, et ordo caeremoniarum, qui in bujusmodi Missis et officiis servandus est, turbetur.quot; Quapropter ecclesiae cathedralis functionibus et officiis magis congruere judicatur, ut non asservetur in majori altari, quin tamen id praecipiat lex. Quum vero solemniter ab Episcopo celebrandum est in altari ubi Sanctissimum asser-vatur, lex in aliud transferri mandat. Ex quibus con-sequitur intelligentia decretorum S. C. Episcoporum 40 Febr. 1579 et 29 Nov. 1594 apud Cavalieri I. c. deer. 12 c. 102: sTabernaculum Sanctissimi Sacramenti in Cathedralibus non debet esse in altari majori propter functiones Episcopates, quae liunt versis renibus ad altare: in paro-cbialibus vero et Regularibus debet regulariter esse in altari majori tamquam digniori.''

Ad extremum de praesenli loco addamus, maxime conveniens saltem esse, ut servetur mos benedicendi labernaculum adhibita formula Ritualis Romani; quamvis de labernaculo benedictione sacrando frustra forsitan certamlegem quaesieris.

179. F ons baptismalis. I. Locus. Prima Ecclesiae aelate fideles immersione baptisabantur ubicumque inveniebatur aqua; ceu in mari, in flumine, in stagno, in fonte. Sic Philippus baptisabat Eunuchum, descendenles in aquam, ad quam iter agentes pervenerant {Act. App. 8. 36 sqq.); sic s. Justinus in Apologia II refert, quod qui sunt ad suscipiendum baptisma recte dispositi »eo adducuntur ubi est aqua, atque eo regenerationis modo, quo ipsi rege-nerati sumus, regenerantur.quot; Sic ex Tertulliano discimus s. Petrum baptisasse in Tiberi, s. Joannem in Jordane, similemque usum viguisse passim: »Nulla distinctio est, mari quis an stagno, llutnine an fonte, lacu an alveo diluatur; nee quidquam refert inter eos, quos Joannes in Jordane, et quos Petrus in Tiberi tinxit.quot; (De baptisma cap. 4.) Celebrior sane, omnibusque antepositus locus, Jordanes fluvius erat. Particulares etiam fontes, aquam saltem a sacerdotibus benedictam, adhibuisse post Apostolicam aeialem Ecclesiae ministros, dicendum esse arbitror; in antiquis enim Romae calacumbis non deest inter sancta Religionis monumenta fons baptismalis, et sermo apud veteres patres est de aqua baptismatis, sacerdotali benedictione sacranda. Etenim in s. Cypriani epislola 70 ad Januarium haec legimus: »oportet ergo mundari et sanctificari aquam prius a sacerdote ut possit baptismo suo peccata hominis, qui baptisatur, abluere.quot; In domibus quoque privatis infusione baptisabantur aegroti lecto (Aivij) decumbentes; clinici propterea et grabbalarii dicti. Hi vero quum mortis potissimum timore expetiisse baptismalis lava-crum censerentur. atque debiliori propterea fide imbuti, irregulares arcebantur ab ecclesiasticis gradibus. — Desiit paulatim, ex quo pax Ecclesiae data est, baptisari extra necessitalem in locis ad conferendum hoe sacramentum

peculiari ratione non adaptatis. Conslrui namque ab eo tempore coeperunt aedicula aedesque sacrae lingendis fide-lidus deputatae. Baptisteria vocabantur et Illuminatoria, Piscinae, Aulae baptismales, Baptismales ecclesiae. Solis initio Cathedralibus templis baptisteria erant(cfrw. 50. sqq.); multiplicato fidelium numero attributa sunt civitatum prin-cipalioribus ecclesiis, baptismales propterea dictis, itidemque vicorum et agrorum ecclesiis illis, quae plebes dicebantur, quibusque plures subjectae erant parochiae. Minister sacer, qui talem ecclesiam regebat, quum aliarum paroeciarum sacerdotibus praeesset, Archipresbyter appellabatur; subdi-tarum vero parochiarum numerus quum decern esse soleret, Decani etiam nomen gerebat; sed insuper, quum baptismalis eidem esset ecclesia, ideoque infideles ibi fierent cbristiani, Decanus Cbristianitatis dictus est. Pedetentim denique baptis-malium ecclesiarum numerus multum crevit. Ex quo nempe parochi omnes facti sunt ordinarii baptisrnatis ministri, cuncta passim templa parochialia suum baptismalem fontem acceperunt. Cuncta 'passim, sunt enim adbuc parocbialia templa, quibus proprius abest fons baptismalis. Porro in solis baptisteriis, seu fontibus baptismalibus, conferri sa-craraentum regenerationis praescribit lex, excepto tamen necessitatis casu, quo incidente ubique baptisare licet, exceptis etiam filiis Regum et Magnorum Principum, qui in Palatii capella aut oratorio baptisari permittuntur. (cfr Clementina unica. De baptismo, et Rit. Rom. De temp. et loco admin. baptismum.)

II. Situs, forma, ornatus, materia.' Ut plurimum prin-cipio separata baptisteria erant ab ecclesiis, prope tamen easdem sita; deinceps in ipsis potius ecclesiis communiter constructa sunt, permissa equidem construentibus utriusve loci libera electione; quae adbuc Ecclesiae disciplina manet. Ordinal enim Rituale Romanum (Z. c.): jproprius Raptismi adrainistrandi locus est Ecclesia, in qua sit Fons Baptismalis, vel certe Baptisterium prope Ecclesiam.quot; Baptisteria quae continebantur ecclesiarum ambitu, ordinarie ad ingre-

dientium seu portae laevam sita erant; quandoque ad dex-teram; in ipsa quoque superiori parte navis ad aquiloncm construebantur; certum etenim fixumque canonica lege locum non habebant. Nee babent sane nostro tempore; nam id unum lex in Rituali Romano statuit: — sit Baptisterium prope ecclesiam, vel fons baplismalis in ecclesia — (non sit igitur alibi v. g. in sacristia. Gfr Deer. S. G. R. in causa s. Jacobi de Chile diei 16 Aprilis 1861): »sit decenti locoquot; ecclesiae, non sit ex. gr. sub scala, qua in odeum ascen-ditur. — Materia multis in locis marmorea, forma rotunda erant, sicuti et fontes in medio aedis positi. — Ornabantur variis sacris picturis, maxime baptismum Christi Domini referentibus. Sic depingi solebat in pariete s. Joannes Christum baplisans, et appendi vel collocari supra fontes columba in figuram descendentis Spiritus Sancti. Insuper ex more sumendae statim post baptisma Sacrae Commu-nionis, erigebantur saepe in baptisteriis altaria, ut Sacrifi-cium celebrari posset et consecrari ad renatorum Gommu-nionem. — De bis omnibus, de situ, de materia, de forma, de ornatu baplisterii fontisque baptismalis, lex jam babet: »Baplislerium sit decenli loco, et forma, materiaque solida, et quae aquam bene contineat, decenter ornatum, et can-cellis circumseptum, sera et clave munitum, atque ita obseratum, ut pulvis vel aliae sordes inlro non penetrent; in eoque, ubi commode fieri potest, depingatur Imago S. Joannis Ghristum baplisantis.quot;

180. Sedes confessionalis. Ex perenni canonica disciplina, ne forte sinistrae famae oriatur aiiqua suspicio, locus exci piendis confessionibus destinatus, nisi aliter exigat causa rationabilis, ipsa ecclesia est. Nee in angulis, in obscuris aut secretis ecclesiae partibus Sacramentum poenitentiae ministrare, maxime mulieribus, umquam licitum fuit. Prope altare antiquitus confessiones audiebantur. Quod ex veterum confessionis formulis (confiteor coram Deo omnipotente et coram boe altario sancto), ex vitis sanctorum, et synoda-libus decretis liquet. (Gfr. Martene. De antiquis Ecclesiae

ritibus torn. 1. lit. 6. art. 7, el Catalani Rit. Rom. torn. 1. tit. 3. c. 1.) Non ulebanlur quondam sede, duabus tribusve partibus constante, ast in simplici sella assidenti presbytero supplex sese peccator ad genua provolvebat. Fusis super poenitentem precibus nonnullis eum coram se sedere jubebat sacerdos, et interrogatum de doctrina Christiana respondere, tandemque confiteri peccata sua. Qui sedendi raos, dum poenitens peccata conlilelur, in Ecclesia Orienlali etiamnum servari dicitur. Incidente infirmitate vel alia rationabili causa, extra ecclesiam, in domibus privatis, confessiones excipi leges sinebant, sed patenti in loco, patefacta cubiculi janua, maxime cum sexus muliebris poenitens existeret. (v. Catalani I. c. § 7. et 8.) Quamquam igitur peccatorum confessio maximam secreti servandi obligationem imposuerit semper, palam nihilominus et in conspectu publico earn paragendam esse, sive domi fiat sive in Ecclesia, canones antiqui voluerunt. Cujus praecepti ratio turn in publicae poenitentiae majori merito et aedificatione, turn in pravis suspicionibus aliisque miseriis, quibus, ex hominum malitia, Sacramenti hujus ministerium exponitur, reponi sane debet. Eamdemque banc disciplinam sequioribus aevis non emol-liendam, sed immo confirmandam et corroborandam Ecclesia putavit. De qua nostri temporis disciplina, qua publica Sacramenti poenitentiae administratio regilur, jam est dicen-dum. Orditur praescriptio sic: »In Ecclesia, non autem in privatis aedibus [sacerdos] confessiones audiat, nisi ex causa rationabili, quae cum inciderit, studeat tamen id decenti ac patenti loco praestare.quot; Quapropter statuit mandatque ca-nonica lex, ecclesiam esse locum ubi confessiones audiendae sunt, seu in ecclesia confessiones audiendas esse. Ex quo praecepto licet sponte sequatur, non exerceri id munus posse in privatis aedibus, attamen ob singularia, si ejusmodi abusus oriretur, pericula, aedes illae, ut confessionibus audiendis prohibitae, peculiari ratione memoratae censeantur. Excipit lex eventus (v. g. casus infirmitatis), in quibus ratio recte informata, ex causa rationabili, recedere suadebit

debet si potest, (si nempe non obstat aut urgenlis periculi aut surditatis, aliusve mali impedimentum,) id decenti ac palenti loco praestare. Et ecce in verbo palenti perennis Ecclesiae voluntas, ut palam et aperte, patefacta loei janna, in ipsis privatis aedibus poenitentiae ministerium exerceatur. Pergit Rubrica: «Habeat in Ecclesia sedem confessionalern, in qua sacras confessiones excipiat; quae sedes patenti, conspicuo et apto Ecclesiae loco posita, cralb perforata inter poenitentem et sacerdotem sit instructa ... Poenitens ... flexis ^.genibus signo crucis se muniat.. Mox Confessa-rius..Quapropter sacerdoti non solum ecclesia desig-natur ut locus perfungendo huic muneri destinatus, sed eidem praecipitur insuper, habeat in Ecclesia sedem confessionalern , atque in ea {in qua) sacras confessiones excipiat. Dicitur: in Ecclesia. Constat autem Ecclesia presby-terio et aula seu navi; ex quo efücitur, illicitura esse perfungi hoc munere in sacristia et conliguo quocumque ecclesiae loco, nisi vel a) rationabilis causa, v. g. surdilas, excuset (quod ex propositis mox Rubricae verbis de audienda con-fessione extra ecclesiam concludi potest), simulque janua pateat; vel h) poenitens sit clericus, qui pro more univer-sali legem sic interpretante, extra ecclesiam ad Sacramen-tum poenitentiae admittitur. Quae sedes patenti, i. e. non intercepto, non occluso, — conspicuo i. e. omnium oculis aspectabili — et apto Ecclesiae loco i. e. idoneo tum pro Sacramenti dignilate et natura, tum pro interna ecclesiae conditione — posita sit, ita ut vel prope altare vel alibi sedem ponere, cujusque competenlis auctoritatis arbitrio permittatur. Quoniam igitur patenti et conspicuo in loco seu palam confessiones audiri debent, neque locus, ubi confessarius et poenitens est, abscondi permittitur, idcirco vetitum esse puto, in camera aliqua occlusa confessiones audire atque locum poenitentiae aut velo aut porta, quae transpectum non praebet, intuentium oculis eripere. Sed accipe quod de hac re S. Garolus Borr. I. c. tradit: »Forma,

ad cujus praetcriplum confessionale exlruendum erit, haec est:., ex tabulis seclilibus.. tolum sil; septum scilicet iis et a latere utroque, et a tergo, et a parte superiori eisdem intectum; a parte anteriori apertura omnino, neque ullo modo occludatur. Habeat tarnen, praesertim in frequentioribus Ecclesiis , ostium ex crate cancellisve ligneis .. cum sera , clavique, ut cum confessarius in eo non est, ne ibi cum irreverentia ministerii quod ibi agitur, laici vagique et sordidi homines sedeant, otioseve dormitent.quot; Prosequitur lex: crate perforata inter poenitentem et sacerdotem sit in-slrucla. Qua praescriptione augentur cautelae veterum, qui nulla inter poenitentem et sacerdotem facta separatione confessiones excipiebant. Cratem perforatam, seu in qua sint aperturae ut vox audiatur, adhiberi lex praecipit. Ma-teriam, ex qua cratis sit, non delerminat; mensuram vero aperturarum, addito verbo perforata (doorbooren, doorsteken) satis deiinit; de quo iterum S. Carolum Borromaeum audire placet: »afflgatur, inquit, lamina ferrea plena fora-minum, quae singula instar ciceris minuta parvaque sint.quot; Tandem in proposita Rubrica superest: Poenitens flexis genibus signo crucis se muniat.,.; quo sedendi veterum mos sublatus est, qui aegrotis tamen aliisque impeditis, uti sponte apparet, etiamnum permittitur.

181. Sedes, Cathedra, Thronus Episcopalis. Anlistiti Or-dinario, officia sacra peracturo, vel adjuturo iisdem, parabaiur olim eximia sedes in absidis i. e. conchae seu tribunae parte superiori; saepe etiam, ut antiqua monumenta ferunt, in medio templo; recentioribus saeculis tum in concha turn ad dexteram altaris. (v. Gatalani in Pont. Rom. Prolegom. c. v. et in Caerem. Ep. /. 1. c. 13, § 2; item Sala I. c. 1.1. c. 20. § 7.) E ligno aut lapide constructa, alte extollebatur, ita ut per gradus ad eam ascensus fieret. Sculptorum leonum tergis insidebat, et sericis pretiosis linteis aut tapetibus magnificis vestiebatur. Stabant ad dexteram et sinistram, baud elata a pavimento, subsellia presbyterorum. Supra sedem Episcopi, Divinum Salvatorem referentis, depingi

solebat in conchae pariele effigies Ghristi Domini; supra pres-byterorum sedilia, Apostolos figurantium, imagines Apos-tolorura. Vetuslissimi ejus moris vestigia, mussivo opere praeclarissime efformata, in Basilicis Romanis Lateranensi, s. Pauli, s. Pudentianae, aliisque templis, hactenus manent. Cur in loco eminenliori Episcopus sederet, s. Augustinus in Ps. i26 explicat sic: »altior locus posilus est Episcopis, ut ipsi superius tendant et tamquam custodiant populum. Quomodo enim vinitori altior fit locus ad custodiendam vineam, sic et Episcopis altior locus factus, et de isto loco periculosa redditur ratio.quot; Cui explicationi et illud superaddi posse videtur, esse scilicet Episcopos turn custodes ovium, turn Regis Victoris, Ghristi Domini, locum tenentes, qui saeculi hujus ac inferni potentias sua morte superavit. Eam quoque ob causam prae caeteris sedilibus praealta sit sedes Episcopi et in formam solii regalis compacta, regio amicta ornatu, devictasque conculcans potestates, figura leonum expressas. — Haec de veterum disciplina; nunc de recentiori reslat. Sicuti quondam ita nunc Cathedra erigitur in qua-cumque ecclesia Antistes Ordinarius sacris solemnibus per-functurus vel iisdem adfuturus est. In Cathedral! templo, quoniam Praesul in ea residet, fixa et immota persistit; in aliis templis, absoluta solemnitate, amovenda est. (Vtr. deer. S. C. R. in Bosanen. diei 26 Aprilis 1834. apud Gar-dell. sub n. 4720, ibique dissertatie ad calcem decreti.) Faldistorium etiain adhibere Episcopus Ordinarius potest, quamquam in Cathedrali sregulariter non in faldistorio, sed in propria Episcopali sede stare et sedere debet'' sub officiis solemnibus. (Gaerem. Ep. 1. I.e. 12. n. 11.) Porro quem locum in ecclesiis occupare debeat Sedes, qua forma et materia construi, quo ornatu diebus et Testis solemnioribus decorari, praecipit Caeremoniale Ep. I. 1. c. 13. Ejusdem locum diversum esse dicit pro diversa positione altaris. Hoc si valde remotum sit a pariete tribunae i. e. conchae, atque chorus post allare constitutus, Sedes Episcopalis, qucmadmodum antiqui moris est, e regione altaris appli-

catur parieti, ila ut Episcopus in ea sedens respiciat recta linea mediana altaris partem; tuncque habebit hinc inde sedilia canonicorum. Si autera altare adhaereat absidis parieti, vel ab eo sit raodico intervallo separatum, ipsa Sedes Episcopalis erit collocanda a latere Evangelii. (ita n. 1 et 2.) — Be forma, materia, ornatu haec ordinat: Tribus gradibus ad eam ascendatur, qui pannis aut tapetibus tegan-tur.quot; De quo obiter animadvertamus, suppedaneum Sedis non esse gradum, atque propterea jussisse Sacram Gongr. Rituum, in causa Melphiten, ut Thronus Episcopalis, sex gradibus elevatus, reduceretur ad tres gradus et unum suppedaneum. (v.decreta apud Gardell. sub «.4103.4145.4163 ad 8.) Observemus insuper, quod de gradibus panno aut tapete tegendis Caeremoniale mandat, id referri ad officia et festa solemnia; caeterum regulam esse, non posse tapete contegi throni gradus, quando gradus altaris nudi sunt. (v. Gardell. sub n. 917 et 928.) Pergit Gaeremoniale: »Sedes erit praealta, et sublimis, sive ex ligno, sive ex marmore, aut alia materia fabricata in modum Cathedrae, et throni im-mobilis..: quae debet tegi, et ornari aliquo panno serico concolori ^ cum aliis paramentis, non tamen aureo, nisi Episcopus esset Cardinalis: et super eam umbraculum, seu baldachinura ejusdem panni, et coloris appendi poterit, dummodo et super altari aliud simile, vel etiam sumptuosius appendatur; nisi ubi super altari est Ciborium.quot; Et haec, quae de Sedis ornatu mandantur, officia et festa solemnia spectant. Quae quidem omnia clara sunt, nee est quod explicatione eget; id unum specialiter attendas velim, non posse throno Episcopali imponi umbraculum seu baldachi-num, cum altari baldachinum aut ciborium abest.

Utuntur quandoque Episcopi alia sede ad audiendas condones. Haec potest habere unum gradum cum fuppedaneo (v. Gardell. sub n. 3878. ad 8.) Utuntur etiam, ut supra diximus, faldistorio. Est autem proprie sedes plicabilis, ceu ipsum nomen, compositum e vocibus Germanis fallen, plicare, et stuhl, sedes, clare docet, (V. Du Gange ad v.

Faldistorium) De ejusdem forma seu struclura haec S. Car. Borr. {I. c.) habet: »Faldistorium non amplura, neque alte exslructum, ut sedes cathedraque Episcopalis, sed longe depressius esse debet: nee praeterea a tergo, neque a latere quidquam habeat, quo sedens Episcopus nitatur.'' De situ in ecclesia, de ornatu diebus et festis solemnioribus, de altitudine ejusdem, haec praecipit Gaeremoniale Ep. l.i.c. 12. »Faldistorium.. parum distans ab infirao gradu altaris, a latere Epistolae, ita ut, Episcopus celebrans, in eo sedens, habeat ad dexteram suam altare... coopertum sit undique ad terram serico ejusdem coloris, cujus erunt caetera paramenia, et sub dicto serico tegumento aptetur pulvinum. Hegulariter autem faldistorium hujusmodi ponitur in plano, seu pavimento Presbyterii... Si.. faldistorium in pavimenlo positum remaneret nimis depressum, possit ei supponi ali-quod suggestum, seu tabulatum aequalis altitudinis a terra cum infimo gradu altaris, si super eo sessurus est proprius Episcopus celebrans, qui tamen regulariter non in faldis-torio, sed in propria Episcopali sede stare, et sedere debet.quot; n. 10 et 11.) Faldistorii, in usum Episcopalem, antiqui-tatem, formam ejus et altitudinem apud veteres, inter caetera monumenta docet codex Vaticanus Saeculi IX. »Visitur ibi sedens S. Martinus Episcopus in sella quadrata, nimirum quatuor ligneis fulcris aurei coloris fabrefactis compacta, sine fulcimento ad reclinandum dorsum, habetque suppe-daneum, et super sellam pulvinar, in quo assidet S. Martinus Pontificalibus ornamentis indutus.quot; (Sala /. c.)

ISiJ. Jus adhibendi in ecclesia Cathedram habent etiam Praelati inferiores illi, qui Pontificalium usu fruuntur. Quales sunt ex. gr. Abbates mitrati. Servare in exercitio Pontificalium debent peculiaria praecepta, quae continentur in Alexandri Vil decreto diei 27 Sept. 1659, confirmato Ben. XIV lilteris diei 31 Martii 1744. (Vdtr apud Gardell. sub w. 2003. 4155.) Mandat de re nostra decretum subw. 2: sGathedram seu Sedem fixam, et permanentera in eorum Ecclesiis ne detineant, sed tribus ipsis diebus, quibus ex antiquis decreti?

tantummodo Pontificalia celebrare est ipsis permissum, mo-bili sede seu cathedra utanlur, quam nihilominus simplici sericeo panno coloris feslivitati congruentis obducere po-terunt, non auro contexto, aut phrygio, autbasylico opere exornato.quot; Sub n. 3: sBaldachinum adbibere supra sedem poterunt non pretiosum, aut aureum, sed simplex, et eo, quod Allari superimponilur materia et opere inferius; ad ipsam autem per duos tantum gradus in Presbyterii super-ficie stratos ascendatur.quot; Tandem sub n. 8: uMitram pre-tiosam, nisi illis expresse a S. Sede indultam, non adhibeant. Sub Mitra pileolum nigri tantum coloris induant. Baculum pastoralem albo velo appenso deferant; ab iisque et aliis Pontificalibus etiam de Ordinariorum licentia extra Ecclesias sibi subjectas prorsus abstineant,et neque in Processionibus, quae ab eorum Ecclesiis per vias extra ambitum, vel Paro-cbiam ducuntur, insigniis praedictis utantur, vel penes se perferri faciant.quot;

'183. Seies in officiis solemnibus sacerdoti celebranti et minislris destinata. Duas potissimum juris sacri leges de praesenti re proponere juvat. Prima est Caeremonialis Epis-coporum {I. 1. c. 12.m. 23), quae vult: ))ln ecclesiis colle-giatis-. • scamnum oblongum, coopertum aliquo tapete, aut panno, aptari a latere Epistolae, in quo sedeat sacerdos celebrans cum Diacono et Subdiacono.quot; Altera est decretum generale S. Congregationis Rituum, diei 17 Septembris 1822. apud Gardell. sub n. 4590.) Haec, nulla templorum facta distinctione, ad convellendos abusus, velut in Prooemio di-citur, tum in ürbe turn in Orbe ubique vigentes, simpli-citer sciscitatur de recensito ibi abusu, ordine septimo: nAn tolerandus sit abusus, qui nimium invaluit, adhibendi in Missis solemnibus pro celebrante, loco scamni cooperti tapete, sedes camerales serico damascene ornatas, et pro ministris similia scabella; vel potius reprobandus atque damnandus?quot; responditque ad 7; aXegative ad primam partem; affirmative ad secundam.quot; Quod decretum, ut in calce notatur, S. S. D. Pius Papa VII approbavit sexpediri

et publici juris fieri mandavit; Locorum Ordinariis stricte praecipiens, ut omnimodam illius observantiam urgeant.quot; Quae primo loco exhibita fuit lex, occasionem facile praebet quaerendi, utrum solas tangat collegiatas, an vero alias quascumque ecclesias. Atqui tangere omnes, ita ut Colle-giatae exempli causa tantum positae sint, primum deducitur ex decretis S. G. Rituum, quae interrogata, possintne adhiberi sub officiis solemnibus sedes, debeatve adhiberi scamnum in ecclesia Gathedrali, in ecclesiis Regularium s. Dominici, s. Francisei, jugiter respondit: »in hoc servandam esse dispositionem Gaeremonialisquot; (vtr apud Gardell. decretum 19 Maii 1614, decreta 22 Nov. 1653, n. 488. 1684, 1685.) Idipsum deinde apparet ex Instructione Clementina XL Hora-rum, quae, pro ecclesiis cujusvis classis facta, § XXV sedis cameralis usum vetitum esse dicitjuxta declaralionem S. Con-gregationis Rituum. Idem denique ostenditur ex scriptis Doc-torum, legem Gaeremonialis, sine ullo discrimine ecclesiarum, simpliciter applicantium officiis solemnibus, ubicumque agan-tur. (v. Catalani. Caerem. Ep. Comm. illustratum 1.1 c. 12. § 22. n. 5 et 6. Cavalieri tom. III. c. 8. § 25. Merati in Notis ad Gavanium p. II. tit. 2. Gardellini Comm. ad Instruct. P. P. Clement. XI. pro orat. LX hor arum- § 25. n. 1. sqq. De Herdt S. Lit. praxis p. 1. n. 47. Falise Cours abrégé de Liturgie, sect. 3. ch. 1. n. 5.) Quae secundo loco exhibita fuit lex, per se ipsam clara est; utraque autem Romae cunctis in ecclesiis fideliter servatur. Is igitur templi rector accurate in hoe genere se legi Ecclesiae accommodat, qui, pro agendis officiis solemnibus, a latere Epistolae scamnum oblongum collocat, tapete aut panno coopertum. Scamnum habere potest, habetque Romae, postergale; pannus serieus sit permittitur, isque rubei vel alterius decentis coloris.

Qui Episcopo solemniter celebranti assistunt, subdiaconus scilicet et diaconus Missae, duo Canonici diaconi ad Thronum, Presbyterque assistens, sedere in scamnis vel scabellis de-bent {Caerem. Ep. lib. 1. cap. 9. n. 1; cap. 8. n. 2; cap. 7. n. 2 et 6), minimeque possunt in sede camerali, non obstante

ipsa immemoriali consueludine. (Vtr apod Gardell. sub. n. 4590 decretum S. R. C. ad 3 et 4, additaque a Gardellini animadversio.)

184. Sedes laicorum in templis. Initio Ecclesiae sedebant in templis soli sacerdotes, iis videlicet momentis quibus divini officii rubrica id exigeret; non sedebant, stabant vero, fide-les Feliqui. Ejus legis monumentüm estin Optati Milevitani libro TV contra Donatistas, ubi scribit, quod populus »in Ecclesia non habet sedendi licentiamquot;, item in pluribus s. Cypriani epistolis, qui laicos stantes vocat squod scilicet juxta priorum saeculorum disciplinam in Ecclesia starent. Data quidem Ecclesiae pace, sive ob infirmos ac debiles, sive ob prolixilatem precum functionumque Ecclesiarum, quarum taedio affecti homines stare in Ecclesiis non possent, sedilia seu subsellia turn in Orientis turn in Occidentis Ecclesiis esse coeperunt.quot; (Catalani in Caerem. Ep. lib. 1. 6, 43. § 43.) Sed flexis etiam genibus, ut pristinus ipse fervor eximius per se docet, primi cbristiani orabant, Tertullianus, de impetrata sitientibus Marei Aurelii copiis prodigiösa pluvia, habet: ïQuando non geniculationibus, et jejunationibüs nostris etiam siccitates sunt depulsae?quot; Isque orandi modus coramenda-' batur maxime: sGenuum inclinatio (inquiebat S; lustinus Martyr) in precationibus magis peccatöres Deo commendat, quam si stantes orent, magisque ea res Divinam permovet commiserationem.quot; (Apud. Bened. XIV. Inst. 61. ». 3.) In tempïorura autém nave, extra sanctuarium, laici durantibus

• sacris officils, sive genuflectentes, sive stantes, sive sedentes, manere cogebantur. Quae quidem ah exordio Ecclesiae in-ducta disciplina {Caerem. Ep. lib. 4. c. \3.«. IS), non abrogata umquam, perseverat adhuc. dNuIH laicorum liceat in loco, ubi sacerdotes reliquive clerici cónsistunt, quod Presbyterium

• ac honorifice possint sacra officia exefcere.quot; Ita mandat canon Sacerdotnm. De consecr. dist. II; idemqne praeceptum multis continetur S. C. Rituum decretis, quae inveniuntur apud Gardellini sub n. 233. 257. 443. 2245. 2269. 2320.2372.2414.

Quapropler divilis et pauperis, magistralus el populi, nullo facto discrimine, laicis cunctis adilus sancluarii prohibelur. Quod et expresse statuit lex; nam sedes pro ipsis snobilibus atque illustribus viris laicis, Magistratibus ac Principibus, quantumlibet magnis et primariae nobilitatis,... debent extra Chorum et Presbyterium collocari.quot; (Caerem. Ep. I. c. cfr deer. apud Gardell. sub n. 1238. 1394.) Nee ipsis vel im-peratoribus olim aditus ad sanctuarium inter divina officia palebat; quemadraodum ex facto s. Ambrosii novimus, qui imperatori ïheodosio, extra sanctuarium ire jusso, locum ante cancellos presbyterii assignavit. (v. Theodorelum. flist. Eccl. I, 5. c. 17.) Hodie reges et principes, qui summa rerum potiuntur, in presbyterio, divina dum celebrantur myóleria, sedere possunt; sedes namque imperatorum et regum, qui populis summo imperio praesunt, Caeremoniale Episcoporum, ut textum adspicientibus liquet, non excludit extra sanctuarium. (v. Pignatelli Lom. 3. consult. 3. n. 9; Gatalani l. c. n. 18; Gardellini in Clement. Instruct. § 27. n. 3.) Ida.utem Catalani contigisse, i. e. principibus illis locum in presbyterio permissum esse, ait: squoniam iis jus non resislit, cum possunt ministrare Episcopo exercendo officium simplicis Subdiaconi, licet non habeant sacrum ordinem, et ideo non reputantur in hac materia mere laici, nee turbant hierarcbicum ordinem, ut docet Chassaneus in Catalogo Glorias mundi, parte V. consid. XXIV. n. CXV, et notat Lotterius lib. 1. quaest. XIII, num. XXVIII et seq. Ideoque intra Presbyterium ponitur sedes regia, quia Rex ratione sacrae uncti-, onis, de qua in Cap. 1. De sacra unctione recensetur inter personas sacras, ut advertunt Castaldus, De Imperatore. quaest. XVIII, num. VI, et ülossa num. Ill, Cod. De novo codice componendo. Quae ratio non habet locum quoad alios Principes, quantumlibet magnos et primariae nobilitatis, quibus semper lex obstat, qua prohibentur ministrare Altari, et consequenter ingredi locum proprium Ministrorum.quot;

185. Factum moderamen vetustae, quam memoravimus, standi disciplmae ; alüs verbis , ordinatio generalis, quae

antiquara abslulil sedendi prohibitionern, haud impertilur laicis jus afferendi propriam sedera (Ferr. v. Ecclesia, art. 5. n. 7), vel occupandi sedes Ecclesiae; sed, patroni Ecclesiae privilegiura si excipias (cfr supra n. 154) cujus equidem, cum necessarium ducit, sedera amovere Ordinarius potest, prudenti Episcoporum arbitrio permitlit disponere usum et jura sedium. »Quaesivit Episcopus Marianensis: utrum laicis aliquod jus adquiratur in sedibus, et scamnis, quae in Ecclesiis tenere consueverunt, ita ut ab ipso Episcopo remo-veri non possint? Et S. C. respondit; Laicis jus in praedictis non adquiri, quominus Episcopo non liceat ex causa super his disponere.quot; (Die 22 Nov. 4642 apud Gard. sub n. 1418). Regit igitur id negotium Episcopus, vel, ut assolet, Rectori cujusque ecclesiae regere concedit. Quapropter tolerat Episcopus aut veniam elargitur, ut sede propria fideles utantur vel sede ecclesiae; locum collocandis sedibus seu scamnis definit; quodque hodie vel concessit vel decrevit, si strictum jus cemitur non provida administrandi ratio, eras cum placuerit, rescindit et revocat.

186. Quamobrem ex facta ab Episcopo legitime sedis copia potest quisquam jus sedendi ab aliorum occupatione tueri, non potest se Episcopo, datam veniam revocanti, opponere. (v. Monacelli. Form. tit. 5. form. 8. «. 4. 5, et Pignatelli torn. 9. consult. 147. n. 12. sqq.)

Num autem ex tonga usu et praescriptione jus sedendi in propria sede, vel in sedilibus aut scamnis ecclesiae, manare queat, dubitatur. Affirmat Ferraris (l. c. n. 14 et 15) cum aliis, quos exhibet (». 11); ita ut Episcopus, stante longo usu vel saltem praescriptione, tollere id jus non valeat. Quod lamen intelligendum videtur: »nisi sic exposceret ser-vitium vel commodum Ecclesiae, vel laicus praetenderet habere illud jus quoad proprietatemquot; sedis, non quoad solum usum (vtr l c. n. 12). Negat Pignatelli (l. c. n. 18); ïprotritum enim est, inquit, quod ea, quae dependent a libero arbitrio et a mera voluntate, non possint praescribi, etiam per longissi-mum tempus.quot; Mea quidem sententia, parum, quod in

hac re altinet ad exercitium poleslatis Episcopalis, interest inter ambas, quales proposui, sententias. Dum enim secunda, nihil obstante vel longissimo sedium usu seu praescriptione, integram liberamque Episcopo vindicat potestatem; prima, si ex causa commodi vel servitii ecclesiae agitur (quo quidem in casujus privati hominis bono publico cedat oportet), haud negare idipsum Episcopo videtur. Atqui manifestum est, non nisi considerate et circumspecte, justaque ex causa acturos in mutationibus et innovationibus dudum recepti hujusmodi moris Episcopos esse. Satis itaque sit; non impediri longissimo usu Episcopum, quominus ex justa causa, ceu servitii vel commodi ecclesiae, immutet usum scammorum aut se-dilium. ld quoque significasse S. R. Gongregationem dicamus, cum, ut supra vidimus, Marianensi Episcopo jus esse decrevit, ex causa disponendi de sedibus, quas in Dioecesis suae ecclesiis laici lenere consueverunt. Ex ipso itaque longissimo usu seu praescriptione parum juris adversus Episcopi im-mutationem efficaciter nasci, tum propter rei controversiam, turn propter indicatum in affirmantium sententia moderamen, responsumque S. G. Riluum, merito concludi posse censemus.

Solet in regionibus multis, permittente aut ordinante Episcopo, divendi et locari usus scamnorum et sedium, ita ut pactio seu quasi pactio de iis agatur. Non coguntur sane fideles locum ejusmodi aut emere aut conducere in templo. Sitne autem honestus aut licitus ille vendendi et locandi mos, imprimis jam quaeramus. De ejus quidem moris honestate ut recte aestimetur, ratio babenda est tum pactionis objecti, finis et oneris, tum praescripti legum, quae ad ipsum referri possunt. Atqui, ad objectum quod attinet, non distrahitur pretio res'spiritualis, aut sacra, aut sancta, quod simoniacum esset; non ipsa quaepiam loci consecrati aut benedicti pars, quae cum sit benedicta extra commercium humanum posita est; sed venditur, locatur pretio usus sedilis aut scamni esto fixe certo in loco collocati. Deinde, destinatur pretium, ut provideatur decenter necessitalibus templi, cultus, ministrorum , utque ipsa sedilia, laicis apparata, comparari et refici

queant. Ad haec, ecclesia oneratur obligatione , ut sedem, ut locum ilium non tradat aut permittat alteri. Tandem, positiva quapiam canonica lege locare aut vendere usum scamnorüm et sedium nee concedi nee prohiberi invenitur. Quod si is casus sit, ut proprias sedes laici in ecclesia collocent, onus tamen quod ecclesia assumit, ut jushabendi ibi et utendi tueatur {v. Suarez. De Simonia. lib. 4. cap. 28), vel ut certo et bonorabiliori loco sedes maneat (v. Reif-fenstuel in lib. 3. Decretalium. tit. 28. De sepulturis. n. 69), divendi et locari licite potest. Idcirco nullius legis viola-tionem in proposito more contingere arbitror; quamquam forte venditio, si in perpetuum fiat, baud quadrare di-cenda sit, judice Pignatelli l. e. n. 12, in praeceptum de non imponenda ecclesiae perpetua servitute, nisi permittat aut lex aut Sedes Apostolica; atque insuper, perpetua hii-jusmodi juris dimissio improbari videatur per decretum S. G. Episcoporum in Januensi diei 28 Junii 1583; «Non si dee perméttere quella propriela de' luogbi, cbe alcuni si persuadono di havere nelle Cbiese, quasichè loro fpssero Eriditari, come sono le case, e la possessioni, cbe si com-prano.quot; (Apud Pignatelli l. c. n. 12, et Ferraris l. c. n. 9.)

Porro acquiritur dicta vendilione et locatione jus, quod perturbari currente praefinito legitime tempore, nisi interim incüfrat titulus canonicus (v. g. si omittit emptor aut conducted solvere pretium , vel ipsa eo loco ecclesia indiget), minime potest; quoniam contractu ligatur utraque pars.

; Cum destruclum est vetus et aedificatum novum templum, existimare quis posset , perempta simpliciter esse jura ex vendiliene et locatione in veteri lemplo acquisila; quoniam in veferi, non in nova ecclesia sedes empta vel conducta fiiit-; eveniet tamen, ut partem saltern pretii restilui, vel quae factae modo sunt in annos sequentes solutiones reddi, manifesta exigat aequitatis et justitiae lex. Cum templum amplialur^reponi emptae et conductae sedes eo loco debent, quem, babita ratione mutati templi, occupabant antea. - 187. Tiniinuabula veterum. Qampanae christianorum.

Tintinnabuli et catnpanae summum discrimen esse ia diversa vasis figura, nomina satis declarant. Nolae saepe vocanlur in monumentis christianis tintinnabula , due to nomine a Nola, Gampaniae in Italia civitate, ubi laudatissima conficiebantur. Gampanae nomen itidera a Gampania eamdem oh causam originem trahere videtur. In capite Solent. Deconsecr. dist.l, in cap, 4 et 2 de officio enstodis, et in Pontificali Romano, campanae appellantur signa, metonymico scilicet sensu, quoniam signo sunt orandi et celebfandi divini officii. Do-cemur ex Veteris Testament! libris, judaeis bene cognita fuisse tintinnabula, adhibita vero secundum Domini prae-ceptum Exodi 28. 33, 35: jiAd pedes ejusdem tunicae,.per circuitum, quasi mala punica facies, .gt; mixtis in medio tin-tinnabülis ... ut audiatur sonitus quando ingreditur et egre-ditur Sanctuarium.quot; (cfr Eccli 45. 11.) Ad congregandum populum, festosque dies celebrandps, tubis usi sunt; gt;Fac tibi duas tubas argenteas ductiles. quibus convocare possis multitudinem.quot; (Num. 10. cfr Levit. 23. 24.) Gentiles etiam tintinnabula usurparunt, populi ad deorum cultum, ad labores, ad aliud quod vis negotium, convocandi gratia, (v. Plautum, Phitarchum, Porphyrium , alios, apud Bona L c. cap .22. § 4, et Gatalani in Pont. Rom. torn. 1. cap. 20.) Primi cbristiani, quamquam temporis celfcbrandi divini officii cer-tiores quodam medio, ceu voce aut scripto, facti fuerint, non potuerunt tamen inter saevas priorum saeculorum an-gustias publico quopiam sonitu, tintinnabuli v. g. clangore, ad ecclesias acciri. Elapsa vero persecutionum aera, publico sonitu nunciata fuisse sacrorum exercitia, per se inteliigitur. Institulis autem monasticis tubae tunc et mallea excitatoria, ecclesiis lignorum collisiones imprimis placuisse videntur. In S. Pachomii enim, Glimaci aliorumque monacborum ordina-tionibus meraorantur tubae ad collectam vocantes, et mallea eumdem in finem cellarum ostium percutientia; in Goncilii Nicaeni II actione IV narratur, pulsalis sacris lignis populum convenisse ad Deiparae Virginis aedem. Num insuper, mox a Gonslantini triumpho, tintinnabuli et campanae voce

acciti fuerint ad templa fideles, majores non tradiderunt. Pulantque christianae antiquitalis cultores plures, usum tintinnabuli in finera vergente saeculo quinto apud monachos percrebuisse; et adhibilae apud veteres christianos cara-panae monumentum, quod indubitatae sit significationis el fidei, saeculo quinto aut sexto antiquius non haberi. Est illud vita S. Golumbani Abbalis, ex qua deprehenditur, pulsante compana sanctum virura se contulisse ad ecclesiara. (vtr. Bened. XIV Inst. 20, quique ibi adducuntur Mabillonius, Mariene, Pagius.)

188. Usus et finis campanarum. Convocando populo quum campanae prae aliis instrumentis aptissima sint, ecclesiae omnes in partibus occidentalibus, ubicuraque iniqua vis non obstaret, campanis instructae sunt; quae magnitudine el sono discrepanles, jucundo concentu concordantes, insigni lemplorum turn utilitati sunt turn ornamento. Non aequalem tarnen numerum cunctae ecclesiae babuerunt. Haud pares dignitate nee pares esse decebat campanarum numero. Ca-tbedralibus ecclesiis ad minimum quinque, collegiatis tres , parochialibus duae el tres, oratoriis publicis una vel duae altribulae sunt. Conventualia lempla, ex quo ecclesiae sunt facta, in quibus populus publicam synaxin sacram agal, jus nunciandi palam sacra officia acciendique fideles ultro consecuta sunt. Deinceps autem, quum delata esset Gathedra-liura el aliarum ecclesiarum ad S. Sedera de nimio clangore querela, Pontifex Joannes XXII in Extravaganti Quia cunclos. De officio custodis statuit: — ut religiosi mendicantes una pro singulis ecclesiis campana contenti sint, nisi plures bactenus campanas sine lite et contradictione babuerint. — Labentibus tamen annis universalis consuetudo, ut ex variis regionibus canonislae testantur, Joannis XXII constitutioni derogavit. Oratoriis privatis tam saecularium quam regularium (cfr supra n. 99) publice habere el pulsare campanas, ex Goelestini III cap. Patenlibus. De privilegiis et excessibus privilegiatorum unanimi doctorum sentenlia inhibetur. Gujus interdicli ratio est, quoniam ordinationes ecclesiasticae referunt oratoria

ilia ad privatum dumlaxat commodum, campanas autem ad publicos conventus populi. Verura tarnen ut iis serviat cam-pana non publica, id eorum destinationi non repugnat, nec legi adversatur. (cfr Fagnanus in cap. Patentes cit., et Schmier Jurisprudentia canonico-civilis lib. 3. Tract. 1. cap. 1. w. 174.)

Toto vertente anno pulsare campanas licet. Tres vero hebdomadae majoris dies excipiendae sunt. Ex vetusta scilicet consuetudine est, ut triduo ante Pascha ob memoriam Dominicae Passionis sileant campanae et campanulae, earum-que loco ligneae antiqui temporis tabulae pulsentur. Red-ditur campanis sonitus cum Sabbato Sancto Hymnus sGloria in excelsis Deoquot; cantatur. Qua in re hunc Pontificiae dis-positiones ordinem servari jubent, ut primum in digniori loci ecclesia, deinde in reliquis campanae pulsentur. (v. Le-onis X Constit. 22. § 14; Caerem. Ep. 1. 2. c. ill; S. G. R decrela penes Gardell. sub n. 3670. 5080.)

Hactenus de usu, quod attinet ad loca et dies, quibus pulsari campanas permittitur. Restat de usu dicamus, quantum fundendae orationis vel celebrandi officii nunciae exis-tunt. Multiplex est usus campanarum pro multiplici fine, quem iisdem appetit Ecclesia. Adhibentur videlicet ut an-nuntient celebrari officia et exercitia sacra (Caerem. Ep. I. c. 6. n. 3); agi jejunia, festa, visitationes, synodos episcopales (Caerem. Ep. I. 1. c. 31.«. 10); in majori Missa elevari SS. Sacramentum (Caerem. Ep. I. 1. c. 6. n. 3); deferri SS. Eucharistiam ad aegrotum (Caerem. Ep. l.i.c 6. n. 3); sepeliri mortuum (Rit. Rom. De Exequiis); sicque, inter caetera, monent populum saepe, venerari SS. Eucharistiam, orare pro agonisante, pro defuncto.

Hortantur insuper matutino, meridiano ac vespertino tempore, ut fideles salutent Reatissimam Mariam Virginem (Caerem. Ep. I. 1. c. 6. n. 3), et prima noctis hora pro defunctis orent, detentis in purgatorio. (Clemens XII in Apost. Litt. Coelestes Ecclesiae thesauros diei 14 Aug. 1736.)

Adhibentur campanae ad alium praeterea sacrum usum, de quo slatim sermo erit. Animadvertamus interim, quod »De

consensu Episcopi campanae benedictae pulsari possunt ad usus profanos, ad quas non sequuntur causae sanguinis, et praesertim si communitatis expensis constructae fuerint, quanturavis tale jus non sibi reservasset.quot; Ita S. C. Ep, et Reg. 31 Jan. 1589 apud Gavalieri Commentaria. torn. 3. cap. 15. deer. IIS, qui in propositum decretum inter alia notat: gt;Sunt autem causae sanguinis, ad quas sequitur mors alicujus, ut dare signum alicujus jugulandi, vel sus-pendendi, convocare ad arma, ex quibus conflictus fieri debeat, et aliae similes. Ad priorem tamen causam tolerari poterit, si tale signum detur ad monendum populum pre-cari Deum pro noxii anima; ad secundum, si congressus fieri deberet contra Ecclesiae hostes, et ad omnes quas-cumque alias, si summa cogat necessitas, cui cunctae parent leges. At quid si etiam pro causis sanguinis commu-nitas sibi jus reservasset? Nihilominus pulsandae non erunt; hoc enim ipso, quod benedicuntur, Ecclesiae legibus red-duntur subjectae, quibus cum contraire nequeat neque Episcoporum auctoritas, utique ne quidem borum consensus suffragari posset; ad eas itaque causas, quae sanguinis non sunt, et bono publico utilitatem, vel commoditatem confe-runt, ut convocare communitatem ad consilium, populum ad extinguendum ignem, vel ad arcenda damna aliqua, mi-lites ad arma pro militaribus exercitiis etc, cum inconve-nientiam fere nullam ad sacram benedictionem habeant, facile permitti poterit campanarum benedictarum sonus. Quae dicta esse volumus, quatenus non babeatur campana non benedicta, quae aeque bene, et commode ad praefatos usus pulsari valeat.quot;

189. Benedidionis campanarum vetustas, honest as. Ecclesia perpetuo solita benedicere rebus divino cultui addictis, ab ipso forte inducto companarum usu easdem benediclione dicare sacro operi coepit. Utut autem se res habeat, Al-cuinus saeculo octavo scripsit: sNeque novum videri debet, campanas benedicere, et ungere, eisque nomen imponere.quot; Benedictio ablutionibus constat aqua lustrali; unctionibus

unum collatis, benediclio campanae consimilis deprehendatur baptismi pueris collati, ut tribuerint fideles consecrationis ritui, additisque ex usu popular! caeremoniis, nomen baptismatis, et baptisari dicant campanas. Mirari equidem multum licet, arreptos eos ritus moresque a Centuriatoribus Magdebur-gensibus (in Centuria X. cop. VI), aliisque haereticis fuisse, ut gravissimi criminis accusent Ecclesiam, quasi vero cam-panarum benediclio sit scelus nefandum, et Sacramentum putetur, quo dimitlitur peccatum el infunditur gratia. Atqui nihil in his esse, quod jure reprehendi possil, facillime demonstralur. Quod si enim primum universim, de bene-dictione, quam rebus pluribus Ecclesia imperlilur, silne honesta, sciscitari velimus, illico in promplu est tum res-ponsio s. Pauli in I ad Tim. cap. 4. dicentis: squia omnis crealura Dei... sanctificalur per verbum Dei et orationemquot;, tum exemplum Christi Domini, quem legimus Marei 6. 41. benedixisse panes et pisces, et Lucae 24. 31. benedixisse panem, in cujus fractione discipuli cognoverunt Eutn. Qua-propler dum Ghristo duce et Apostolo magistro Ecclesia, Christi vices in terris agens, benedictionem rebuselargilur, eamdem nihil agere quod corripiendum sit, manifeste ap-paret. Gum deinde ipsum ritum benedicendi campanas intuemur, conslare eumdem comperimus orationibus cum ablulionibus et unctionibus, quae benedicendo fiunl. Fla-

gilanl oraliones, Deo factae, peculiaria pro populo beneficia; significant lotiones et unctiones, segregari carapanas a pro-fanis rebus, dicari divino cultui. In quibus, quod repre-hendatur, nihilum est. Ad reliqua quod attinet, manifestum est imprimis, baud posse mores agendi et loquendi, qui populi sunt, adscribi Ecclesiae ritui, cujus non sunt. Sed nee ipsi illi mores quidquatn, quod corripiatur, continent. Etenim campanam appellare a nomine Sancti, in cujus bonorem Deo consecrata est, nec ratio vetat nec ulla alia lex. Potiori jure piisima dicatur consuetudo imponere cam-panis Sanctorum nomina, ut non bruto metalli sono, sed cieri ad templa quodammodo coelitum ore videamur, et. Sanctorum quasi commendetur tutelae vas metallicum Divinae laudis instrumentum. (Ben. XIV. Inst. 47. n. 32.) Quum campana consecrata, reverentiae ergo, nova veste induitur; et patrini rogantur et adbibentur, bonoris causa, vel primarii loei vel alii, qui dona contulerunt ad ferendos sumptus conflatae campanae, aut qui collaturi sunt, aut collaturi creduntur; quid demum in his deprehenditur, quod a lege bonestatis alienum dicatur, esto rogari patrinos, urbana quandoque doni dandi invitatio sit? Tandem, de praedicla inter fideles usitata loquendi ratione, id scitum est, Eccle-siam quidem in nullis vel precibus vel libris suis benedic-tionem campanarum aut designare baptismi nomine, aut proponere ut sacramentum; fideles autem, cum benedictio-nem earn vocant baptismum, baptisarique campanas dicunt, bene novisse nec campanae peccatum dimitti, nec sanctifi-cantera infundi gratiam; imitarique veterum populorum dicendi formulas, qui sive Graeci, sive Latini, sive Judaei (cfr 2. Esdrae 4. 23; Judith 12. 7.), ablutiones, purifica-tiones, irrigationes iisdem illis vocibus saepe designabant. (Vtr Calalani I. c; et Bellarminus De Rom. Pontifice I. 4. c. 12.)

190. Finis benedictionis. Princeps ratio inslruendi templa campanis earumdem est aplitudo excellens convocandi un-dique ad orationem fideles. Connectitur cum ipsa princeps etiam benedictionis finis. Novit quisque quam necesse sit

Deum oremus, quanlique intersil ut recta ratione Deo preces faciamus. Quae quidem considerans sollicita mater Ecclesia, cupiensque salutari suo apud Deum patrocinio succurrere nostrae infirmitali, campanas sacrari jussit benedictione, qua ferventibus ipsa precibus Deum obtestatur, ut dum sonitus campanae ad templa compellet, vel ad orandum invitabit fideles, ipse fidem populi augere, daemonum malas artes depellere dignetur; sicque fiat, ut simus promptiores ad orandum, ut non remisse, negligenter, incassum oremus, sed ut oratio nostra, vera cum pietate facta, bona sit et acceptabilis Divinae Majestali. «Ubicumque sonuerit hoc tin-tinnabulum, procul recedat virtus insidiantium, umbra phan-tasmatum...; et cum clangorem illius audierint filii Christi-anorum, crescat in eis devotionis augmentum, ut festinantes ad piae matris Ecclesiae gremium, cantent tibi in Ecclesia Sanctorum canlicum novum.(Pont. Rom. Z)e Signi.) Sed alia insuper in ea, de qua dicimus, consecratione, Ecclesia pro nobis humiliter a Deo supplicat. Precatur enim : DPraesta quaesumus, ut hoc vasculum sanctae tuae Ecclesiae prae-paratum sanctificetur a Spiritu Sancto, ut per illius tactum fideles invitentur ad praemium. El cum melodia illius au-ribus insonuerit populorum, crescat in eis devotio fidei, procul pellantur omnes insidiae inimici, fragor grandinum, procella turbinum, impetus tempestatum; temperentur in-festa tonitrua; ventorum flabra fiant salubriter, ac moderate suspensa; prosternat aereas potestates dextera tuae virtu-tis..Deprecatur itaque, ut saeviente ventorum, grandinum, tonitrui, fulguris, imbrium tristi furore, hominum fides ad sonitum campanae augeatur, fiducia in Deum ex-ciletur, IpsequeDeus, precibus Ecclesiae fideliumque indul-gens, avertat tempestatis calamilatem. Quam ob rem, praeter populi convocationem, finis benedictionis, finisque sonitus benedictae campanae est, ut ob preces Ecclesiae varia beneficia tum animae tum corpori a Deo impetrentur, varia a nobis mala recedant. Est itaque sonus campanae benedictae, Ecclesiae gemitus ad Deum, ut largiatur quod be-

nedicens prece raulla ab Ipso petivit; eslque admonitio Ecclesiae populo facta, ut, quam pro re praesenli a Deo efflagitavit gratiam, eadem populus utalur, fidetn renovet, orationi insistat. Non infundilur igitur campanae quaedam vis, qua ipsa fidem augeat, tempestatem depellat. Ab uno Deo id expectatur, ut precibus Ecclesiae favens, tum sensa pietalis in populo intlammet, turn implorata alia beneficia benigne impertiatur. sllle spiritualis elïectus non expectatur nisi a Deo per orationes Ecclesiae, quae in illa benedictione funduntur; et licet quoad nos transire videantur, et in re benedicta virtutem non relinquant, semper manent in divina cognitione. Ideoque licet non semper infallibiliter obtineant effectus postulates, saepe nihilominus impetrant, quando alias opportunae condiliones concurrunt, quia generaliter hoc promissum est juslae orationi, qualis maxime censenda est ilia, quae nomine totius Ecclesiae fundilur.quot; (Suarez. Defensio fidei calholicae. lib. 2. cap. 16. n. 8.)

191. Necessitas benediction is. Mirabitur nemo, dicta cum ob oculos babentur, praeceptum esse canonica lege, ut bene-dicantur campanae, quae divino publico cultui sei'vire debent. Publico dicimus, ne quis oratorii privati campanulam ea lege comprehendi arbitretur; divino cullui addimus, quoniam signa usui non sacro, licet publico, dedita, consecrari probibentur, in eam quum benedictionis preces non quadrent; quod tamen bene fit. ideoque permittitur consecralio, cum usui turn ecclesiastico tum profano campana destinata est. »An signa, seu campanae pro indicandis boris in horologiis publicis possint benedici eadem formula, qua ex Pontificali Romano benedicuntur signa Ecclesiarum?quot; Ad 2 ^Negative, praeterquam in casu, quod eadem signa nedum pro hora* rum indicatione pulsanda sunt, verum etiam pro sacris actionibus.quot; (Decretum S R. G. supra cit sub n. 183 ) Porro canonica, quam diximus, lex sic proponitur in Pontificali Romano (/. c.): nSignum, vel campana debet benedici, antequam ponatur in campanili.quot; Quod si autem contigerit, ut spreta lege, campana non benedicta in campanili posita

sit, minime opus est Episcopus eamdem consecratum adeat; sed praecipere potest, utvel auferatur, ejnsque sonus impe-diatur (Vtr decreta S. G. apud MonacellRc. torn. L n. 113sqq.); vel, si dimitti nequit, ut aliquis sacerdos earn aspergat lus-trali aqua: »Non videtur ullo modo decere, ut Episcopus in habitu pontificali ascendat turrim, ut campanas solemni ritu benedicat: posset tamen sacerdos aliquis turrim ascen-dere, et aqua benedicta campanas aspergere.quot; (S. G. R. die 16 Julii 1594 apud Gardell. sub n. 83.)

192. Minister benedictionis. Actus, qui sacram unctio-nem postulant, geri ab Episcopis vi ordinis episcopalis effi-caciter possunt; licite insuper geruntur, cum legitimam ad id jurisdictionera habent. Quam ob causam, Episcopus, per Romanum Ponlificem constitutus dioecesanus Antistes, legilimus ex omni parte campanae benedicendae minister est in sua Dioecesi; extra suam Dioecesin, quemadmodum et Episcopus Titularis, si licentiam Episcopi loci habeat. (v, Trid. Gone. sess. 6. cap. 5. de ref.) Simplex sacerdos nee valide nec licite talia facit, nisi potestate instructus a Sede Apostolica. (cfr Tract. De celebr. Missarum n. 195.) Apostolico autem decreto Praelatis inferioribus, usum Pon-tificalium babentibus, concessum est, ut in locis ipsis subjectis et pro eorumdem locorum ecclesiis dumtaxat, campanas benedicere possint; ut patet ex decreto Alexandri VII apud Gardell. sub n. 2003. »18. Ecclesiasticam supellectilern pro servitio dumtaxat suarum Ecclesiarum vel Monasteriorum benedicant. 19. Reliqua Pontificalia extra loca ipsis Abbatibus subjecta, vel pro servitio alienae Ecclesiae, aut in subditos pariter alienos, etiam de licentia Ordinariorum, exercere non valeant, puta campanarum benedictionem, calicum, et similium, in quibus sacra adhibetur unctio, nec minorum ordinum collaliones.quot; (cfr Ben. XIV Inst. 21. «. 14.17. sqq.)

193. Indulgentiae lurandae ad campanae pulsum. Prima saluberrimi moris origo, pulsante campana mane, meridie, vespere, salutandi Beatissimam Mariam Virginem, incerta adhuc latet. Inveniuntur scriplores, qui P. Urbanum II

(1088—1099) salutare Dei Matrem mane saltern et vespere, excogilasse et commendasse dicunt, ut per universum orbem celeberrimo bello, sub crucis vexillo bostibus illato, felicem a Deo victoriam fideles deprecarentur; piumque id exerci tium, paulatim obsoletum, restituisse Gregorium P. IX (1227—12.41) addita insuper meridiana salutatione. (v. Ben. XIV Inst. 13. n. 11.) Alii aliter sentiunt. Officium ca-nonicum s. Bonaventurae, quod recitant Minores, refert, s. Bonaventuram, quum Minister generalis Gapitulo ordinis, Pisis habito 1263, praeesset, fratribus auctorem fuisse, fideles hortarentur, ad salutandam Dei Genilricem, quum signum campanae, quod vespere post Gompletorium datur, audirent (Gatalani. Caerem. Ep. 1. 1. c. 6. §. 3.); synodus Beneventana VI anni 1374 exercilium meridianum et ves-pertinum attribuit Joanni XXII (1316—1334); synodus Sa-lernitana anni 1579 exercitium matutinum Calixto III (1455— 1457.) Ut ut ea res se babet, Benedictus XIII in Litteris Apostolicis Injunctae nobis. 14 Sept. 1724 obsoletum suo tempore trinae salutationis institutum novavit, preces fun-dendas recensuit, eisque coelestis thesauri larga munera adjunxit. sOmnibus et singulis, sic ait, Christi fidelibus vere poenitentibus et confessis, ac sacra Gommunione re-fectis, qui mane, aut meridie, sen vespere ad pulsum campanae Angelus Domini nuntiavit Mariae, et concepit de Spirilti Sancto: Ecce ancilla Domini, fiat mihi secundum verhum luum: Et Verbum caro factum est, et habilavit in nobis cum tribus Ave Maria flexis genibus devote recita-verint, et pro Cbristianorum principum concordia, haeresum extirpatione, ac s. Matris Ecclesiae exaltatione, piasadDeum preces effuderint, p]enariam, in uno die cujuslibet mensis dumtaxat per unumquemque Christi fidelem ad sui libitum eligendo, lucrifaciendam omnium peccatorum suorum indul-gentiam et remissionem misericorditer in Domino concedimus. In reliquis vero anni diebus iisdem Gbristifidelibus vere con-tritis, quoties id ègerint, centum dies de injunctis eis, seu alias quomodolibet debitis poenitentiis in forma Ecclesiae

consuela relaxamus.quot; Aliis insuper Ponlificibus Romanis placuil, servata BeneiJiclina induigenlia, de precibus reci-tandis nonnulla lum per se ipsos decernere, turn per S. Gon-gregalionem Indulgentiamn declarari.

194. Universa paucis coarctabimus. — Indulgentiae hier andae, sunt: una plenaria singulis mensibus lucranda die cuivis bene viso; alia centum dierum caeteris mensis diebus cornparanda vel Ier, si tribus lemporibus, vel bis si duobus, vel semel si unica vice oratio fit. Dum tempore jubilaei multae indulgentiae pro vivis acquirendae suspendunlur, praesentes, de quibus dicirnus, non accensentur earum numero. (Hen. XIV Const. Cum nos. 17 Mai 1749 ) — Fundendae preces, sunt- «Angelus Domini... cum tribus Ave Mariaquot;; quibus adjungere versiculum »ora pro nobisquot;, vel orationem sGratiam tuam'' minime opus est; quippe quum S. Sedes ad lucrandum eas indulgeutias id baudquaquam postulet. (v. superius posita verba Brevis Injunctae.) Quamvis Bene-dicli XIII Apostoiicae Litterae non aperte doceant, sitne, ad consequendum indulgentiam plenariam, necessaria quo-tidiana ejus orationis precatio, earn tarnen auctores communi sententia necessariam existimant. Tempore paschali dictas preces excipit Antiphona «Regina coeliquot; cum suo versiculo et oratione (Ila P. Ben. XIV in Notificatione La Sanlitd di Noslro Signore d.d 20 Aprilis 174i, Vtr in fine vol. 13. Buil. Bened. editionis Mechiinien. et apud Ferraris v. Indidgentia. art.. 6. n. 20), ut in Breviario Romano inveniunlur.(S. G. Ind. apud Prinzivalli Resoluliones seu Decreta authentica S. C. Ind. sub n. 652.) Qui antiphonam eam memoria non tenent, satis-faciunt orando «Angelus Domini. .(Nolificatio cit. et S. C. Ind. die 18 Febr. 1830 apud Ferraris in appendice ad vol. IV pag. 1461. Ed. Migne.) Insuper pro obtinenda indulgentia plenaria, requiritur confessio, S. Communio, et oratio ad men-tem Ecclesiae. (Breve Injunctae nobis.)— Ualio orandi, est: semel saltem in die, ad impetrandam indulgentiam plenariam, insuper corde contrito, ad pulsum campanae, flexis genibus (Breve Injunctae nobis); sed stando vespere, i. e. de sero,

cujusque Sabbali etiam Quadragesimae, lotaque Dominica die (Nolificalio cit. el deer. S. G. Ind. diei 12 Februarii 1833 apud Ferraris in fine vol. 4. pag. 1457. Ed. Migne), et Paschali tempore. (Nolificalio cit. et deer. S. G. Ind. 18 Febr. 1835 apud Ferr. vol. 4. p. 1461. Ed. Migne.) Gum itaque lucrandae indulgemiae conditio sit, ut alio tempore a stantibus, alio a genullectenlibus oratio fiat, inde consequilur, ut is, qui non servaverit eurn raodum orandi, sive ex inscilia id eve-nerit, sive ex impotentia, aul alia quacumque causa, non adipiscatur indulgentiam. (S. G. Ind. apud Ferr. 1. c. pag. 1463.) — De pulsu campanae nonnulla animadvertenda restant. Benedictus P.P. XIII, die 5 Dec. 1727 (apud Prin-zivalli sub n. 62, et Ferraris v. Indulgenlia art. 6. n. 19) »benigne indulsit, ut Regulares omnes , aliique in Religiosis domibus commorantes, si, dum campanae pulsanlur, aliquod opus exercent, quod ad Regularem observanliam perlineat, nihilominus supra tnemoralas Indulgenlias acquirere possint, dummodo stalirn ac opus praedictum expletum fuerit preces supra memoratas llexis genibus devote recitent.quot; Ad haec Pius P. P. VI (apud Ferraris v. Indulgentia art. 6. n. 20 Ed. M.) sconcessit, ut in iis locis, ubi deest campanarum usus, omnes et singuli Ghristifideles, corde saltern contrili, qui ter in die, scilicet primo diluculo, circa meridiem, et sub vesperam recilaverint piam precem, quae incipit Angelus Domini etc., cum Iribus salulationibus Angelicis, vel/tejriwa coeli etc., lempore Paschali.., omnes et singulas indulgenlias lucrari valeant, quae recitantibus easdem preces ad signum campanae a Summis Pontificibus hactenus concessae sunt.quot; Formula «qui ter in die . . recilaverint piam precem ... omnes el singulas indulgenlias lucrari valeant...quot; non novi quidpiam pro locis, ubi deest campanarum usus, decerni putemus; in aliis enim locis, ubi campanarum usus est, ler etiam, tribusque illis temporibus, eae preces fundendae sunt, ut omnes et singulae indulgentiae impe-trenlur. Verba »in iis locis, ubi deest campanarum ususquot; P. Maurel (Le Ghrétien éclairé sur la nature et l'usage des

Indulgences) gallica fecit sic: »dans un lieu ou on ne sonne pas TAngelus.quot; Quae late magis patent quam latina Ponlificis verba, nec congruunt forte menti Pontificis, qui, ut extre-mum decreti »Ex aedibus s. Gongregationis. Stephanus Borgia S. C. de Propaganda Fide Seer.quot; docere videtur, res-pexisse putandus est loca Missionura, quibus campanae saepe absunt. Tandem de pulsu campanae observemus, declarasse S. C. Indulgentiarum, ad effectum lucrandi indulgenlias dic-lis precibus adnexas, non postulari carnpana benedicta sit, (v. Acta S. Sedis vol. 1. p. 630.)

195. Ut suis cruciatibus purgantes animae subleventur Clemens P. P. XH in Apostolicis Litteris Coeleslex Ecclesiae thesaurus d. d. \k Aug. 1736 (apud Ben. XIV Insl. 61, et Ferraris v. Indulgentia art. 6. n. 21) baec conslituit et decre-vil: tgt;. .de Omnipotentis Dei misericordia, . . omnibus el singulis utriusque sexus Gbrislifidelibus, qui sub horam noctis, ad pulsum campanae, Psalmum De Pro/undis, vel semel ora-lionem Dominicam, et salulationem Angelicam cum versiculo Requiem aeternam etc. in suffragium animarum Christi fide-lium defunctorum, flexis genibus devote recilaverint, quo die id egerim, centum dies de injunctis eis, seu alias quo-modolibet debitis poenitentiis in forma Ecclesiae consueta relaxamus. Insuper eisdem Clirisli fidelibus vere poeniten-tibus, et confessis, ac Sacra Gommunione refeclis, qui per annum praemissa peregerint, ac pro Ghristianorum Principum concordia, baeresum extirpationc, ac Sanclae Matris Ecclesiae exaltatione pias ad üeum preces offuderint, plenariam in uno die cujuslibet aniii dumtaxat per unumquemque Christi fidelem ad sui libitum eligendo lucrifaciendam , omnium peccatorum suorum indulgentiam, et remissionem misericorditer in Domino concedimus.quot; De qua Clementina gratia observasse satis sit; primo, verba »sub horam noctis'; proponi a Benedicto XIV (l. c.) et, in decreto Pii VI, de quo stalim, his aliis vocibus »prinia noctis hora''et tcirca prirnam noclis horamquot;; praeterea, decrevisse Clementem XII (v. Ferraris i c- art. 6. w. 21, et Maurel l. c.) comparari recensitas

inchilgenlias, etiamsi vel ante vel post primatn noctis horam signo campanae oratio illa indicelur; postremo, statuisse Pium P. P. VI in adducto decreto 18 Martii 1781, »ut in iis locis, ubi deest campanaruin usus, omnes et singuli Christi fideles corde saltern contriti, qui.... circa horam primam noctis recitaverint Psalmum DeProfundis etc, vel.. orationem Doniinicam el salutationem Angelicam, omnes et singulas indulgentias lucrari valeant, quae recitantibus easdem preces ad signum campanae a Summis Pontificibus hactenus coucessae sunt.''

196. Merces campanae. Pulsaie companam actus est pertinensad exequiarum ritum, a sede Apostolica praescrip-tum in Riluali Romano, ubi »dalis cerlis campanae signisquot;, cadavera deferri jubentur ad Ecclesiam (cfr Exequiarum ordö). Cèrtis signis discerni inter se adultorum et parvu-lorum, virorum et mulierum, laicorum et clericorum exe-quiae possunt. »In funere parvulorum ut plurimum non pulsahtur campanae; quod si pulsentur non sono lugubri, sed potius festive pulsari debent.quot;' (Rit. Rom. De exequiis parvulorum.) Nonnullis in locis, quemadrnodum et Romae conlingere puto, campanae, succedentibus multis vicibus, pulsantur pro muliere ictibus duobus, pro viro tribus, pro clerico tot ictibus, quot defu'nctus ordines susceperat.

Justam, pulsatae in exequiis campanae causa, mercadem exigere el accipere, nisi peculiar! Dioecesis disciplina secus slaluit, boneslntn plane licitumqne dicatur. Actiones scilicet funeruni el exequiarum in duplici secernuntur classe. Aliae sunt mere spirituales, el a solis Ecclesiae ministris exerceri possunt, quales sunt preces in exequiarum ritu praeceplae; aliae vero non sunt spirituales, et a laicis fieri possunt, veluti effodere lerram, cadaver dèferre, humo tradere, campanas pulsare. Pro primis sine simoniae labe nihil in pretium potest exigi Secundae vero cum materia simoniae esse non possint, nihil velat quominus pro iisdèm aliquid in pretium accipialur. (lla Gavalieri. Opera Lilur-gica. torn. 3. cap. 15. decreto 7.)

Verum quanlilalem justae mercedis praeslimere, arbitrio cujusque pulsanlis, vel ecclesiae, in cujus commodum cedit, non permitlitur; aam determinal aut Episcopus (per se vel per reclorem ecclesiae), aul consueludo rationabilis. Epis copis quidem ea polestas est, quoniam primi in suis Dioe-cesibus sunt post Romanutn Pontificem arbilri eorura, quae ad sacra spectant. Consueludo rationabilis, cum eidem non repugnat Episcopus, in cujus voluntate locales consuetu-dines pendent, idem valei; lalem vim cutn Ecclesiae disci-plina consuetudini largiatur. Id ipsurn, de re, iu qua vcr-samur, resolvit Sacra Conij. Episcoporum el Regularium decrelo d d. 5 Maii 1617 el '2S Maii 1688 (apud Cavalieri 1. c, et Ferraris v. Camp ana. n. 31.) slatuens : «Quoad mercedem campanae, quae pulsatnr occasione funerum, serva.ida est consuetudo.quot;

Posila vero mercedis lege, lunc cui persolvendi praefixam taxam animus cl voluntas esl, eidem denegari a reclore ecclesiae non potest, ut, quaincumque pelierit, campana pulsetur; nam deliniente Sacra Congregatione Ep. et Reg. die 19 Junii 1583, »est abusus non tolerandus, quod campana aliqua pro solis nobiiibus pulsari reservelur; sed puisari debet pro quibuscurnque petierint.quot; (apud Cavalieri /. c. deer. 8, el Ferraris l. c. n. 3'2.)

»Pauperes (ita praecipit Ril. Rom. De Exequiis) , quibus morluis nihil, aul ita parum superest, ut propriisimpensis humari non possint, gratis omnino sepelianlur.quot; Perlinet autem ad praescriptum sepeliendi ritum »datis cerlis campanae signisquot; defunctos burno mandaii. Quamobrem exi-gere a pauperibus aliquarn campanae mcrcedem, plane illicit um est.

Animadversio. Propositus sul) «. 16 lerum Iractandarum ordo exigeret, ul. praesenti loco de domibus ageretur, sitis prope ecclesias; sed de bis disciplina sacra satis exposila est sub n. 169, 170,

197. Loei hujus inscriptio sJura Ecclesiarumquot; doceal, considerari hie lempla velut personam quamdara capacem juris. Velul personam dico, quoniam ecclesiae, licet cen-seantur jura habere et privilegia, sunt res inanimalae, quae juris cujuscumque el privilegii incapaces in se sunt, possi-dem vero jus per relationem, ut aiunt, exlrinsecam. Non ipsae enim subjectum juris sunt, sed veri norainis persona aliqua, vel individua vel moralis, in ordine ad ipsas. Re-feruntur quippe jura templorum ad Deum el ad homines. Exempli gralia. Cum acquirere posse dicunlur el conservare temporalia bona, id referendum est ad Deum, ad universam Ecclesiam, ad particulares ecclesias el socielates. (V. supra n. 150 sqq.) Cum jure donantur, ul quaedam fiant in illis ecclesiastica munia, id ad clerum illorum peculiariter pertinet. Et ita de caeleris juribus et privilegiis esistimernus.

Porro jura, de quibus disserere statui, sunt: jus acqui-rendi, conservandi, administrandi bona temporalia; jus im-munitalis; jus exercitii cultus leligiosi.

198. Jus acquirendi, conservandi, administrandi res temporales. Placet jurium eorum fonteni prius inquirere, quam arliculatim ipsa jura exponamus. Is aulem protinus •absque molestia ulla invenitur, quum Divinam Ecclesiae inslilulionem, eideraque donatas a Deo proprietates cogi-laraus. Potest profecto, qui omnium quae sunt, absolutus Dominus est, societatem spiritualem condere, quae in se perfecta, nec ullo alieno, ceu civili, imperio subdita, res suas proprias ordinel el moderelur, quin ullas in his partes aliena poleslas habeat. »Sit nomen Domini benedictum a saeculo, quia sapientia et forliludo ejus sunt, el ipse mulat tempora et aetates, transfert regna el insliluil.quot; (Daniel. cap. -i.) Atqui talem socielalem Deus voluil esse effecitque

suam Ecclesiam. Independentem earn ab alieno imperio, cumulateque mediis, juribus, regendique poteslale expedi-tam condidit; gubernandae ejus causa Pastores elegit, summa plenaque potentia omnibus lum pastoribus et gregi, turn ovibus et agnis praeficiens Petrum , quique sunt in Petri Primatu successores, Romanos Pontifices. Fons igitur primarius, ex quo jura ecclesiastica profluunt, ipse Dominus Deus est, Conditor Ecclesiae. Petro autcm, summisque Pontificibus, cum contuierit Dominus Ecclesiam dirigere et regere , jura et facultates omnibus dispensare; idcirco a Petri Cathedra jura ecclesiastica in omnes proximo dimanant, a prae-stita per ipsam jurisdictione decreta Pastorum valorem et firmitatem muluantur, in ejus voluntate, quantum Divina lex patitur, jura omnia pendent. Quam ob rem, quae ecclesiis particularibus est concessa facultas acquirendi, retinendi, adminislrandi bona temporalia, quodque habent jus immunitatis, religiosi cultus exercitii, baec omnia, quatenus directe non promanant ex divina lege, Romano Pontifici aut decernenti, ant Pastoribus Ecclesiae decer-nere permittenti, ut primario post Christum Dominum jurium ecclesia si iconim fonti, attribuenda sunt. Repetenda [deo nequaquam ab aliqua Principum civilium concessione, hi quum nulla a Deo jurisdictione potiantur in Ecclesiam. Tenetur Princeps civilis, siquidem Divina voluntate et ordi-natione obligatus, revereri Ecclesiae imperium, agnoscere, nee perturbare Ecclesiaslica jura; cumque baptisatus Ecclesiae filius evasit, ea, quae Matris suae sunt, tueri et deiendere sub moderamine Petri Sedis. Cui quidem officio obsecun-danles religiosi principes, jura templorum acquirendi, con-servandi, administrandi res temporales, tum agnoscere turn edictis suis protegere non dubitarunt. Alii autem, fictiliam potenliam sibi animo effingentes, templorum jura originera trahere a politica concessione putarunt, seque tollere eadem posse et moderari arbitrati sunt. In quo, ingenti sane ecclesi-arum detrimento, misere erraverunt, actionem scilicet errori accommodantes, agentesque cujus agendi copia non erat; nulla

poleftale in jura, nulloqne dominio eminenti in res Ecclesiae, quum fruanlur. Quod siquis civililer imperans respuat jus acqiiirendi, quod ecclesiis est; ideoque conlraclus vel nuda pacta, quibus adipisci quidquam templum debet, rescindat; el obligatos ad bona Iradenda, suis legibus, judiciis, admi-nistris, ne faciani, lucalur; templis sua jura nihilominus manenl; debitores bona tradere lege divina et ecclesiaslica constringuntur; ipse autem imperans civilis cbrislianus tamdiu excommunicalioni subjacet, quaradiu facia Integra restituiione absoUilionem a Romano Pontifice acceperit. (Trid- Cone. s. 2'i. c. 11. de ref. cfr Pii P. P. IX Const. Apostolicae Sedis moderat ioni.)

199- Haec de fonte; inquiramus jam de existenlia dic-lorum jurium in parlicularibus ecclesiis, dilata tamen quaes-tione de adminislratione bonorum ad sequentem 15 para-graphum. Atqui ecclesias cujusque classis, v. g. parochiales, collegiatas, conventuales reipsa capaces facias esse, seu jus habere acqnirendi el relinendi seu conservandi res temporales, quisqtie ostendere facile poterit, qui leges recordalur de doundo novo templo supra propositas. Addamus, multis idem jus decretis in Corpore Canonico enuntiari sub titnlis Decretalium De donationihus, De peculio clericorum, De les (amen tin, De rebus Ecclesiae non alienandis.

Ab initio talis non fuit disciplina sacra. Per longissimum temporis Iraclum viguil mos, ut res omnes, a fidelibus oblalae, devolverentur ad Ecclesiae Pastores, primum Apo-slolos, deinde Episcopos, adhibendae turn in proprium vitae usutn, turn in cleri tolius, in ecclesiarum, et pauperum ulililalem. Nec str.tim ab erectis ruri parocliialibus ecclesiis desiit vetusla consueludo. Earum enim rectores, oblationes quascumque bonorum mobilium, alque rerum immobilium jura, ad Catbedralern ecclesiam, in polestalem Episcopi deferre tenebanlur; ila ul una Calhedralis ecclesia jus ac-quirendi, conservandi, et adminislrandi baberet. Cujus rei testimonium est apud Berardi [Comment, in Jus Eccl. Univ. torn. 2. p. 10) ex Nicepboro Calixto (Lib. 1. Hist. Eccl.

Theodori Lecloris n. 13): sGennadius [Palriarcba Corstan-linopoiilanus] oeconomum Ecclesiae constiluit Marcianum.. Hie simul atque oeconomus factus est, decrevit, ut, quae in unaquaque ecclesia offerebanlur, clerici ejusdem ecclesiae acciperent, cum ad id tempus Magna Ecclesia [calhedralis] universa accipere soleret,quot; Docet insuper hic Nicephori locus, labente ad minus saeculo quinto, ejus aetalis quura Patriarcha Gennadius sit, coepisse immutari pristinam dis-ciplinam; quo factum est, ut primum ruri, in oppidis, pagis et vicis, atque deinceps in urbibus Episcopalibus, parochiales aliaeque ecclesiae jus consecutae sint, sibi ipsis acceplandi et conservandi bona, quae iis dabantur a fidehbus (cfr causa X. gr. 3. c. Placuit. 1.); reservata tarnen Episcopo certa ex reditibus quantitate. (cfr causa 10. q. 3 c. amp; Inter caelera. et c. 10. Illud.) Haec hactenus. Historicum hunc conspectum absolvamus in memoriam revocando, ecclesias particulares, ceu mystici corporis Cbristi membra, jus habere acquirendi atque possidendi acquisita bona; ita ut rerum, quae obtinent, condominium penes totum corpus sit, ad-ministrationis autem plenaria potestas, una cum jure supremo utendi et fruendi, penes Piomanum Pontificem (cfr supra n. 150 sqq.)

200. Ad modum acquirend quod attinet; possunt ecclesiae justis omnibus mediis uti, quibus bona temporalia acquiri solent; veluti donatione inter vivos, mortisque causa, tes-tamento, legato, promissione, praescriptione; de quibus alio loco dicere propositum est. De praescriptione id modo notemus, constitui per canones, a) nl datis caeteris conditio-nibus ecclesia in dominium adipiscatur rem immobilem pri-vali, per possessionem triginta annorum (cap. Sanctorum. De praescriptionibns); item Ecclesiae Romanae, per possessionem centum annorum (cap. Cam dilecta, De confirmatione utili vel inutili; cap. Cum vobis, cap. Ad audienliam, cap. Si diligenti, Depraescriplionihus; cap. Si qui, Depraescript. in 6.); alterius vero ecclesiae, per possessionem annorum quadraginta (cap, llbul, et cap. Quia indicante, De praes-

cripl,; et cap. Accidentibus, De privilegiis); h) non posse laicos praescriptionis medio acquirere lempla et religiosa loca, neque ad se deferre, ut a quoquam quid exigant, jura ecclesiarum, v. g. jus percipiendi ecclesiae decimas, oblationes, prirailias, (excipitur jus palronatus); quoniam possidendi talia jura incapaces sunt. (cap. Causam, De praescript. et auctores passim); c) posse autem lakos prae-scriptione se liberare ab onere solvendi ecclesiae decimas, oblationes, primitias, itemque res immobiles ecclesiarum acquirere per praescriplioiiem centum annorum, si ad Ec-clesiam Romanam, quadraginta autem annorum, si ad alias ecclesias pertinent. Argumento sunt proposita ex Decreta-libus capita.

201. Comervari ecclesiarum bona, religionis sanctae pla-rimi interesse liquet, ut scilicet ecclesiis perpetuo suppelant res ac jura temporalis, quae ad obeundum divinum cultum, et sustentandos ministros requiruntur. Eapropter turn latis legibus, tum propositis poenis, tum alliis diligentiis multis, Sedes Apostolica vigilantissime semper operam dedit, vota fidelium, patrimonium pauperum, res Dei, nulla seu direp-tione, seu dilapidalione, seu negligentia pereant, sed immo industria conservatione uberrimum capiant incrementura.

Gonservantur igilur bona ecclesiarum fideli observantia legum, quae praescribunt, provida ratione res administrari, accuratam singulis annis gestae administrationis rationem reddi (cap. Quia contigit. De religiosis dornibus, in Clement.), templa per Sacrorum Antislites visitari (Trid. Conc. s. 24. c. 3. de ref.); quaeque jubent, ut sua singulis ecclesiis bona maneant (cfr tit. De rebus eed. non alienandis. et cit. Clement. Quia contingit), ut res ecclesiasticae non alienen-tur (cit. tit.), ut bona ecclesiae nequeant pro alienis debitis obligari (cap. Si quorumdam, De solulionibus), ut quum laesa fuerit ecclesia, invocare valeat restitulionem in integrum (tit. De in integrum restitutione)j quo quidem jure contra ipsam praescriptionem, per quatuor annos a corapleto possessionis tempore, uti potest, ut et ilia recuperet, quae

praescriplio ademit (v. s. Lig. De just, et jure n. 51-4). Leges, quae adminislrationem regunt, quaeque redditionem rationis et visitationem, mox infra explicabimus; ordinati-ones reliquas alio loco exposituri.

202. Jus immunitatis. Immunilas (liberlatibus Ecclesiae adnumeranda) dici solet privilegium, quo locus, res, persona ecclesiastica, a communi aliqua obligalione vel onere eximilur. Trifaria est, ob triplex nempe subjectum, cui adhaeret, in tres species divisa. Personalis dicitur, quae clericorum personae data, exirait eos a jurisdictione laica. Realis, qua res ecclesiasticae eadem exemptione fruuntur. Localis, qua loca sacra et religiosa idem jus habent, insuperque a locis sacris excludunlur actus et usus, qui eorumdem sanctitati baud conveniunt.

Concessa est existiique memorata immunitas, ceu sacris canonibus ostenditur, qui earn servari jubent, multaque defmiunt, quae ad usum ejus et violationem refemntur. (cfr tit. De irnnnm. ecclesiarum.) Tridentinum Concilium de immunitatis origine divina et ecclesiastica docet, xEccle-siae et personarum ecclesiasticarum immunitatem, Dei ordi-natione et canonicis sanctionibus constitutamquot; esse. {sess. 25. cap. 20. de ref.) Ex quo efficitur, turn existere immunitatem, tum non oriri ipsara ex saecularis imperii sta-tuto 1), nee ad partem Ecclesiae limitari sed complecti universam. Porro Tridentini Gonciiii verba intelligi possum vel sic, ut Deus tribuerit Ecclesiae suae poteslatem et praeceplum instituendi jus immunitatis, utque id effecerit Ecclesia; vel sic, ut ipse Deus immediate instituerit immunitatem, permiserit autem Ecclesiae declarare divinam legem, seu regere immunitatem eamque arctare et ampliare prout rerum ratio expostulare videbitur. (cfr Suarez. Def. fidei cathol. lib. 4. cap. 8. et 9.) In utraque explicatione, immunitas Dei ordinatione et canonicis sanctionibus conslituta

1) Propositie in Syllabo proscripta sub n. XXX sonat: „Ecclesiae ct peraouarum ecclesiasticaram immunitas a jure civ Hi ortum habuit.quot;

est. Quamquam igitur leges civiles plus minusve agnoverint olim et confirmaverint jus immunitatis ecclesiaslicae, non indigebat Sancla Sedes aut concessione aul indulgenlia civili, ut ordinaliones de iinmunilale condere posset, eas-demque firmas esse el inviolabiles jubere. Quum enim Ecclesia socielas perfecta sit, a statu civili independens, pro-priuraque habeas imperium, divina iüsiitutione fundatum, idcirco potestatem ejus et jura, atlributa eidem a Deo, revered socielas civilis tenelur; id agens, legi parel; id omiltens, laedens v. g. immunitatem, fines ingreditur, jus violat allerius status independentis, non subdili invadenlis imperio. Haec de immunilatis ecclesiaslicae exislenlia, origine et firmitale sufficianl. Ad beneficia, quae localis et realis continet (de personal! alio loco), jam veniamus.

203. Localis immunilas comprehendil praeler immunitatem a jurisdiclione saeculari (de qua inferius, ubi de reali), privilegia duo. Priraum jubel, debila reverenlia affici ecclesias, et ab omni proplerea in ipsis aclu abslineri, qui loci sanclitati repugnare possit. Secundum, exemplas ecclesias statuit ab obligatione tradendi, ipsis vel justitiae adminislris, debitores el criminum reos in lis consistentes, itemque bona, quae in eis reposila sunt; ita ul tales vel homines vel res e loco sacro extrahi non possint. Primum privilegium, jus honoris et reverenliae appellabimus; secundum jus asyli vocatur. Poslerius in priori contineri dici potest, dividi autem ab eo solel.

204. A. Jus honoris et reverentiae. Praecipit Concilium Nicaenum, res sacras el divino cultui dicatas, debito honore afficiendas el venerandas esse. Qui honor et reverenlia principaliter ad ipsum Deum refertur. Templum enim, utpole res inanimala, non est capax honoris et reverentiae propter seipsum. Consecratum autem, benedictum, aul alia ralione deputatum divino cultui, dignum est quod honoretur propter Deum, qui in eo speciali modo habitat el cujus cultui peculiariter deslinalum est. Ob relationem igilur extrindecam, ob relationem ad Deum atque cultum divinjiai

honore el reverenlia dignae sunt ecclesiae, omnisque erga eas indecenlia caveri debet. Quo praecepto, quantum affir-mativum est, universira exigitur, ut divinas aedes, cum eas ingredimur, cum in iis versamur, etc, reverentia externa et interna tractemus. Non jubet tarnen, ecclesiam adearaus honorandi earn et venerandi gratia. Quantum negativum est, prohibet quidquam fieri, quod in loci sacri irreveren-tiam vel injuriam cedere possit. Cujus generis illicitae multae actiones legibus canonicis indicantur, quae in templo factae, sacrilegii sive levis sive gravis speciem induunt. (cfr Suarez. I)e Sacram. Euch. disp. 81. sect. 8, et De rcligione. trad. 2. lib. 3.)

Peculiariter sacris canonibus prohibentur actus, quibus polluitur templum (cfr Tract. De celebr. Miss. n. 205. sqq.); itemque furta in templis: iSacrilegium committitur aufe-rendo sacrum de sacro, vel non sacrum de sacro, aut sacrum de non sacro.quot; (causa 17. q. -4. can. Quisquis). Deinde, convivia: »Non oportet in basilicis seu in ecclesiis agapen facere, et intus manducare, vel accubitus sternerequot; (Dist. 42. c. 4); gt;ludi theatrales, et spectacula in quibus introducuntui' monstra larvarum.quot; (cap. Cum decorem- De vila el honeslale clericorum); seditiones, «Nullus in locis eisdem, in quibus cum pace ac quiete vota convenit cele-brari, conclamationem raoveat, impetumve committalquot; (Gre-gorius X in Cone. Lateran. cap. Decet. Be immunilale ec-clesiarum.. in 0); conventus seu concilia saecularia de rebus temporalibus el politica gubernatione: nGessent in locis illis universilatum et societatum quarumlibel concilia, conciones et publica parlamenta.quot; (cap. Decet. cit.); nego-tiationes : xCessent in ecclesiis earumque coemeteriis nego-tiationes, et praecipue nundinarum ac fori cujuscumque tumultus.quot; (cap. Dece^,); judicum saecularium placita 1) seu judicia tum criminalia turn civilia ; somnis in eis saecularium

1) Placitum , sontentia , opinio , docretum : a placeo, quaquot; signifieat Bcnlire, censerc, teaerc. (i'orcelliui. Totius Latiuitatis Lexicon.)

judiciorum strepilus conquiescat, nulla ibi causa per laicos, criminalis maxime, agitetur, sint loca eadem a laicorum cognitionibus aliena.quot; (cap. Decel). Quae aulem in ecclesiis agitantur laicorum judicia, invalida sunt: «processus judi-cum saeculariura, ac specialiter prolatae sententiae in eisdem locis omni careanl robore firmitalis.quot; (cap. Decet.) Nego-tiationes vero et contractus lege ecclesiaslica non inGrmantur. Tandem aclibus illicilis jure sacro adnumeratur, particularia tam clericorura quam laicorum supellectilia in ecclesiis admittere: »Firmiter prohibemus ne hujusmodi supellectilia in ecclesia admiltanlur, nisi propter hostiles incursus, aut incendia repentina, seu alias necessitates urgentes, ad eas oporteat habere refugium.quot; (Innoc. Ill in cap. Relinqui. De cuslodia Euch.); itemque ex doctorum communi sententia accenseri debet, conversie ecclesiae in usum bellicum, nisi fiat in casu necessitatis, occurrentis tempore belli defensivi* (vtr canonistae in cap. Cum ecclesia. De immun.)

Permittuntur in ecclesiis judicia ecclesiaslica (causa 2. q. 2. can. 6. Praecejatum); itidem permitti Auctores dicunt, disputationes litterarias el collationes graduum academicorum, quibus Reiffenstuel (ad lit. De immunilale ecclesiarum§.i. n. 161 aliique addunt, negotiationes, quae sprincipaliler fiunt ad promovendam devotionem fidelium, qualis est ven-dilio candelarum . . dummodo flant sine strepitu, et per-turbatione, aut impedimento cultus, et officii divini; nee principaliter intendatur lucrum.. Ilinc fit, quod etiam sacra, seu potius maleriam sacrorumv.g. Numismalum, imaginum, el aliorum ad devotionem servienlium, vendentes slent extra ecclesiam.quot;

205. B. Jus asyli 1). Dictat ratio, animisque impressus sensus religionis, congruere valde templorum sanctilati, eisdemque debilae reverentiae, ut, quantum fieri potest.

1) Asylum «tuAov ab a priv. et duXau, spolio, rapio : vel quasi asyron, ab a priv., et mipa , traho, quod e tali loco extraki nemi-nem fas sit. (Forccilini.)

ab inferenda ibidem vi abslinealur, quique ad miserentis Dei tabernaculum confugiunt, lulum in eo habeant locum consislendi. Quapropter Romani Pontifices accepta divinitus potestate, asyli privilegium sacris aedibus vindicarunt, et traduxerunt illud ad ea etiam loca, quae visa sunt religiosa reverenlia el obsequio digna, vel propter usum, cui sunt addicta, vel propter dignitatem eorum, qui in illis habitant.

Inquirunt autem doctores, sitne accommodanda praesenti immunilati doctrina Synodi Tridentinae, de immunitate Dei ordinatione et canonicis sanctionibus constituta. Negant alii, nullum quum inveniant sive in sacra scriptura sive in traditione argumentum, quo divina ordinatione constituta dicatur. Affirmant alii, nullam videntes rationem, ob quam, generalibus Tridentini verbis banc immunitatem contineri, infitiandura sit. (v. Reiff. 1. c. §. 1. n. 22 sqq.) Nobis animadverlisse sufficiat; a) baud quidquam nocere litem inviolabili juri Ecclesiae in asyli immunitatem, ab omnibus observandam; quod ex dictis de societate independenti ejus-demque regimine manifestum sit; b) extra controversiam esse, potuisse saltem rectoria potestate, divinitus tradita, decerni per Romanos Pontifices asyli privilegium. ld autem quum omnes annuant, nihil obstare videtur, quominus Dei ordinatione et canonicis sanctionibus, haec immunitas constituta dici possit; inducta scilicet per Sedem Apostolicam vi potestatis, ordinationis, divinitus datae. Connexa haec investigatio est quaestioni, utrum dicta immunitas sit immediate juris divini posilivi, instituta scilicet in Ecclesia ab ipso Domino. Apgumenta quum deficiant, quibus juris sic divini positivi monstretur, placet eligere negantem sen-tentiam; sic tarnen, ut dicatur immediate juris ecclesiastici, mediate divini, descendentis scilicet ex jure divino, ex potestate plenaria, Pontificibus Romanis a Deo donata. (cfr Suarez. De relig. trad. 2. I. 3. c. 8. n. 11.)

206. Non adhaeret asyli privilegium ipsis delinquentibus ; non fuit sceleribus concessam. Reverentiae causa templo et cuivis loco religioso debita, aflixum fuit sacris aliisque

religiosis aedibus. Est propterea non personalc, sed locale ; abdicari a nnllo potest; ideoque reus consistens in loco refugii permittere non valet ut capialur ibidem; sed exire cuique integrum est, et se suo judici tradere.

Quapropter, in quaestione, quam agilant auctores (v. Fag-nanum in Ub. 3. Decret. cap. Inter nlia. n. 65. sqq.), an prohibilio exlrahendi reos, tangat solos judices saeculares, me adscriberem magis illorum opinioni, qui ecclesiasticos eliam tangi ea lege aeslimant. Nullos enim aperta aliqua lex excipit, et ratio legis «vis ne inferatur in loco sacroquot; tam ecclesiasticos judices complectilur quam saeculares. Quod etiam bodie, ut Fagnanus animadvertit, certo satis jure demonstratur ex Gregorii XIV const. Cum alias; quoniam in ilia Episcopis facullas datur extrahendi reos cum occurrit casus per legem exceptus, seu a jure asyli exclusus. His jam nolatis, breviter in conspectu ea ponamus, quae ex disci-plina Ecclesiae pertinent ad loca et personas, quae asyli beneficio frunntur, ad delicta, quae excepta sunt, ad vires₎seu effectus, quas jus asyli babet.

207. Loca, quae asyli jure bodie fruunlur, sunt: omnes ecclesiae, auctoritate Episcopi erectae, eliam non conse-cratae aut benedictae, (cap. Ecclesiae. 9. De immunit.) et quamvis pollutae vel inlerdictae sint; item sacristia, turres, porticus et atria (cfr cau. 17. q. 4. can. Si quis contumax 20, el can. Id constituimus 36); quin et locus, in quo, primo lapide solemniter jacto, ecclesia aedificanda esl(s. Congr. Immunitatis in Januen. 5 Oct. 1688) ; insuper oratoria Episcopi auctoritate constituta, ac perpetuo divinis addicla, non autem oratoria, quae sunt in domibus privatorum, quamquam in iis cum venia Sedis Apost. res divina pera-gatur (S. G. Immun. apud Giraldi, Expositie Jur. Pont. p. sect. 637 pag. 471); similiter palatium Episcopi, domus, quae ad parocbiam pertinet et in qua parcchus habitat, domus canonicales clericorum etsodaliliorum, quae earumdem ecclesiis adjacent (cfr can. Id definimus c. 17. q. 4; et can. Quisquis 21 ibidem, et decrefa S. C. Immun. apud Giraldi

/. c); xenodochia, nosocomia, orphanotrophia religiosa, i. e. erecla auctoritate Episcopali (Greg. XIV Const. Cum alias)-, coemeteria (cap. Ecclesia 5, cap. finale De immunilale eccles ; el const. Cum alias); domus regularium (can Quis-quis. cit, et Const. Cum alias). Hisce adjungilur persona sacerdolis, S. S. Euchaiistiam porlanlis, qui ad se confu-gienli asylum praeslat, exceplis tamen detenlis in carcere, ad quos S. S. Communie defertur. Jus asyli templorum, extendilur (in solo Ecclesiae propria, v. can. Sicut anli-quilus. cit.) ad passus quadraginta circum ecclesiam calho-draiem, et ad passus triginla per circuilum inferioris ecclesiae (causa 17. q. 4. can. Sicut antiquilus. 6, et can. Definivil 85), exclusis equidem ab eo jure laicalibus domi-bus, quae infra dictos passus exislunt. Quam extensionem nunc anliqualam esse, tradit card. De Luca {disc. \2. n. 27. miscell), et dumlaxat oblinere censet Pignatellus [consult. ^G. torn. 1.) ubi consueludine rocepta est. (Giraldi I. c. Devoli Inst it. Can. I 2. lit. 7. sect. i. n. 2',)).

208. Personae quaevis, in diclis aedibus existentes, privilegie asyli fruuntur, modo excepti criminis causa eojure non careant. Ipse enim locus a vi inferenda immunis est. Quare excommunicatus eliam et baereticus idem jus babel; judaeus item et gentilis; quum in immuni territorio sint Ecclesiae, in quo aliena jurisdictio exerceri non potest, nisi consentiente territorii Principe, Romano Pontifice. Exceptos autem nonnulli putant religiosos et clericos. Alii vero meliori jure, ut videtur, aliter sentiunt. Canoncs enimpro-bibentes extrabi reos ab ecclesia, generali formula utuntur, non distinguenles clericum aut religiosum a laico; et, pri-vilegium asyli constitutum est ralione reverentiae, qua aedes sacrae et religiosae affici debent, ita ut cuique suffra-getur, sive sit religiosus, sive clericus, sive laicus. Minus equidem illis favere dicendum est; quamquam enim judici laico, ob immunitatem personalem, tradi nequeant, in ipso tamen loco immuni a sue superiore ecclesiastico judicari possunt et puniri, transferri insuper, ut puniantur ad alium

immunem locum, (v. cap. Universiteit is. De sententia excom-municationis; cap. fin. Be regularibus; cap. Lilectus. De simonia ; cau. 16. q. 6. can. De lapsis. 5; cau. 2. q. 2. can. Praeceptum. 6; cap. Qua fronle. De appellationibus; cap. Tuae. De poems; cap. Novimus. De verborum significalione; cap. Cum fortius. De calumniator ibus; cfr Fagnanus I. c. n. 70. sqq)

209. Delicto, excepla. Romani Ponlifices primitus inde-finitum, ad delicla quod allinet, jus asyli constiluisse vi-dentur. (v. Bened. XIV. De Syn. Dioec. 1. 13. c. 18.) Cum autem, crescenle malilia, privilegium gravioribus commit-tendis flagitiis ansam praebere censebalur, satius duxerunt, quaedam crimina excipere, quorum rei, si ad ecclesiam confugissent, asyli jure nequaquam gauderenl (v. can. Sicut anliquitus cit; cap. Immunilatem. De immun. eccles., et cap. Pro humani. De homicidio.) Iterumque deinceps, quum ad improborum excessus compescendos expedire visum esset, antiquis exceptionibus novas apponere, Romani Ponlifices Gregorius XIV in Bulla Cam a^'as, el Benediclus XIII in Conslil. Ex quo divina, asyli beneficio multa alia delicla orbarunt. Quamobrem excluduntur hodie, publici lalrones, et illi squi agros depopulanlur; qui hominem in ecclesia, vel ejus coemelerio inlerficiunl, aul ei membra ampulanl; sicarii, qui scilicet alieno jussu alicui mortem inferunl, et qui lanli facinoris causa eorum operam conducunl, aul eos domi excipiunt; homicidae, nisi vel casus, vel justa sui defensio homicidio causam dederil; judaeus, qui sus-ceptam ante chrislianam rc'igionem deseruil; haereticus, nisi ad ecclesiam confugerit ob aliud crimen, quam hae-reseos; laesae majeslalis reus; qui vim inferunl confugien-libus ad ecclesiam, alque eos inde violenter abducunl; qui in lilleris Aposlolicis falsi crimen admiserunt; qui Montem pielalis, aul alia similia loca administrantes, falsi aul furti patrato crimine, ita publicam arcam minuunl, ut poenae mortis subjicianlur; qui aureas et argenteas monetas pri-vatim cudunl, aul viliatit et corrumpunt; qui mentito Curiae

nomine sese in alienas domos inferunt el intrudunt, alque ibi rapinas faciunt et homines trucidant, aut membra cae-dunl.quot; (Devoti 7. c. §. 30. cfr B. XiV. Inst. 41.)

210. Yires. Effeclus. Ut pia in Deum, propiliaque in peccatores ordinalio, qua sacrae et religiosae aedes abinfe-renda in iis violenlia luLae decernunlur, praestilulum finem assequalur, cauliones plures legi suae Ecclesia apposuit.

Be criminibus nempe non exceptis jubel primo, ut delin-quenles, qui confugiunt ad Dei infmitae majeslatis elmise-ricordiae sacras aut religiosas aedes, recipi debeant, nee possint inde repelli; nam canon Definivit I. c. et caput Inter alia. De immun. eccles. rectoribus curam imponunt de vita et membris confugienlium. Atque parum sane aut nihil efficeret jus asyli, non tali obligalione munitum. — Vult deinde, ut locus immunis ea , quae sunt ad vilae usum necessaria, confugienti praebeat, cum delinquens propria non habet, vel ab aliis non potest accipere ; quos nec abi-gere, cum talia afferunt licet, (arg. jura cit.) Haec nisi in praecepto essent, cogeretur reus vel fame perire vel relin-quere locum refugii. — Praeterea mandat, ut nulli fas sit, reurn ab asylo extrahere (jura exhibita), abductus autem restitui debeat. (can. Sicut antiquitus. cit, et cap. Con. querente. De restitutione spoliatorum.) — insuper statuit, ut delinquens nequeat mortis vel poenae corporalis condem-nari; alia tamen affici legitima poena; i. e. muleta pecuniaria, vel, juxta plures, poena exilii. (cfr Fagnanus i. c. n. 16. sqq ) Lex in cap. Inter alia habet, »non est violentcr ab ecclesia extrahendus, nec inde damnari debet ad mortem vel poenam. Super hoc tamen, quod inique fecit, est alias legitime puniendus.quot; Non congruunt doctores 'in quaestione, utrum haec de morte el poena corporali dispositio limitetur ad tempus, quo in asylo reus moratur, an comprehendat insuper casum, quo sponle exierit quin tamen tradiderit se judici. (v. Reiffensluel I- c- §, 6.) A remolis eerie lem-poribus mos est, ut exiens a jusliliae adminislris captus, poena legis civilis plectalur. — Ad haec, proliibitio adjuncta

est ne spolietur delinqucns rebus suis, quas asporlavil secum. (can. sicut antiquitus 6, et can. Definivit 35. I c.) In qua ordinalione omnes praeterea res, quae in aede sacra aliis licilis occasionibus deposita fuerint (v. supra n. 204) donanlur peculiari jure immunitalis. (cfrcan. Quisquis cit.) — I'ostremo ïlmmunitalem asyli ecclesiastici ausu temerario violare jubentes, aul violanl.esquot; incurrunt poenam excom-municationis reservatam Summo Pontifici. (Pii P. P. IX Consl. Jposlolicae Sedis moderalioni. A Id. Oct. 1869.) Formula ausu temerario indicat, neum tantum excomraunicationem incurrere, qui ab aliis minima coactus, prudens ac sciens immunitatem asyli ecclesiastici aut violare jubet, aut exo-quendo violat.quot; (S. C. Inquis, die 45 Junii 1870 in Ada S. Sedis vol. 6. p. 433.) Quare ministri justitiae, qui jubere, atque milites, qui extrahere coguntur, immunes sunt a dicta poena,

De criminibus exceplis statutum est, inquinatos tali scelcrc nullatenus frui asyli privilegio; educendos propterea esse, meritis poenis mulctandos. Sed ne quis imprudens in bac re error committatur, Sancta Sedes praecipit, ab eccle-siastico judice prius inquirendum esse, an illius generis crimen, a confugiente in locum asyli, perpetratum sit. Quod si ex processu informalivo acquiratur certitudo moralis ob-noxium esse talis delicti; deindeque recepta fuerit ab olfi-cialibus curiae saecularis obligatio restituendi asylo reum, cum criminis patrati indicia dilui contigerit, tum demum ipsius judicis ecclesiastici auctoritate, ac praesente viro ecclesiastico, quem ipse designaverit, reum ex asylo dimo-vendum esse, (cf'r B. Xlll. Const. Ex quo divina.)

211. Immunitas realis. Significatur immunitate bac, fuisse concessam ecdesiis earumque possessionibus, cleri-calibus etiam bonis, exemptionem a jurisdictione laica. Yoce ecclesia bic inlelligimus aedificium templi, voce possessio, quidquid ad templi dominium pertinet; utrumque boni ecclesiastici seu rei ecclesiasticae nomine comprebendemus. Diclio dericalia bona indicat res cleri turn saecularis, tum regularis

ulriusque sexus; jurisdictio laica actus aucloritatis civilis. Templorum immunilatem quum subjecla nobis materia spec-let, personarum ecclesiaslicarum realem immunitatem ab hoc loco segregamus.

212. Demonsirari proposita rerum ecclesiaslicarum im-munitas potest sequentibus argumenlis. Primo; ait Triden-tinum Concilium, cum de Ecclesiae jaribus comparate ad rempubiicam civilem decernit, «Ecclesiae et personarum ecclesiaslicarum immunitatem Dei ordinatione el canonicis sanclionibus constilularnquot; esse. (s. 25. c. 20. de ref.) Quibus verbis conlineri ecclesiarum realem immunitatem turn ipsa formula generalis «Ecclesiae immunitasquot; docet, si enim Ecclesia immunis est, ergo el bona, quae ei propria sunt; lum adjecta innuit admonitio, Principes ne permillant, ab officialibus aul inferioribus magistratibus immunitatem Ecclesiae saliquo cupiditatis studioquot; violari; lum doctorum monstrat consensus in referenda Concilii doctrina ad realem el personalem immunitatem Ecclesiae. Secundo', Innocen-tius 111 in Goncilio Laleranensi non lenere declaral consli-luliones civiles de alienatione bonorum ecclesiasticorum, quum »!aicis, quamvis religiosis, disponendi de rebus Ecclesiae nulla sit altributa poleslas.'' (cap. Cum laicis. 12. De rehas Eed. alienandis vel non. cfr ejusdem Pontificis caput Ecclesia S. Mariae. 10, De constilulionihus.) Tertio, pertinent ecclesiastica bona ad societatem civili potestali nullatenus subditam; ergo exempta sunt a jui isdictione saecularis principis. Vel, si quis mavult, ecclesiae, ear unique bona pertinent peculiari lilulo (cfr supra n. 151. sqq ) ad communitates non civiles sed ecclesiaslicas, ad commu-nilales quatenus membra sunt Ecclesiae, membra corporis Clirisli mystici; Ecclesia autem non subest aucloritali civili, sed Ponlifici Romano, ergo nee ejusdem lempla, nee bona templorum. (v. Suarez. Be rel tract. 2. lib. 4. cap. 17.18.) Idcirco ob immunilatem ex Dei ordinatione et canonicis sanclionibus oriundam (cfr supra n. 202.) i, e. ob immunilatem juris non solum ecclesiaslici sed eliarn divini, ex-

cluditur a bonis ccclesiasticis omnis actus civilis jurisdic-lionis. Potest vero Summus Pontifex (non autem Episcopi, quum in legem sibi superioris nihil valeant) per privilegium, quale est concordia inter S. Sedem Aposlolicam at saeculares Principes, magistratui politico jurisdictionem in bona et personas ecclesiasticas concedere. (cfr supra n. 202.) Quod equidem privilegium, veri pacli indolera non habens, cum illud S. Sedes nocere bono Ecclesiae deprehendit, valide liciteque revocat. (v. Suarez. Bef. fidei. 1. A. c. 3i. n. 19. sqq.)

213. Dicta immunitas generalibus exemplis, consequen-libus ex proposita Concilii Lateranensis et Tridentini doc-trina, sic illustrelur. Non obligantur bona ecclesiastica legibus, mandatis, dispositionibusciviiibus quibuslibet; libera sunt ab administratione civili, a judiciis, a tributis turn ordinariis, lum extraordinariis, quocumque nomine vocentur, sive v. g. dicantur pensiones, sive gabellae, sive vectigalia. Libertalis ejus declaratio manifesta est in Bonifacii Vlll capite Quamquam , Be censibus in 6. ïCum igitur, inquit, Ecclesiae, Ecclesiasticaeque personae ac res ipsarum non solum jure humano, quin et divino a saecularium per-sonarum exactionibus sint immunes... Idem traditur in Concilii Lateranensis capite Non minus, el capite yidyeraw, De immunitate; pariterque in Alexandri IV capite Quia nonnulli, Be immunilale in 6. Tandem id demonstrelur ex S. Sedis prohibitione solvendi tributa, esto, in casu necessitatis reipublicae, facilitates laicorum impares sint, nisi insimul babita prius S. Sedis licentia. Permiserat Concilium Lateranense anni 1179 (v. cap. Non minus cit.), ut in casu necessitatis Episcopus cum clero subsidium e bonis eccle-siasticis conferre reipublicae civili posset. Verum ob factas imprudentias, subsequens Concilium Lateranense anni 1216 necessarium esse decrevit, prius consulatur Sedes Apostolica. (cap. Adversus cit.) Quam legem deinceps Benedictus XI in capite Quod olim. De immun. in Extravag, et ürbanus VIII in constitutione Romanus Pontifex. §. 6. confirmavit.

Gonciliorum Generalium decrelis, mullarum regionum im-peranles civiles res Ecclesiae pares vel fere pares in re tributaria rebus subdilorum fecerunt, coegerunlque Eccle-siatn Iribula realia solvere.

214. Ilaec de Iributis universim dicta sint. Posita enim dislinctione inter tributum imponendum bonis postqnam Ecclesiae propria facta sunt, et aliud imposilum bonis an-tequam in Ecclesiae dominium transferrentur, animadver-lendura est, controversiatn esse inter doctores, sintne bona ecclesiaslica ab utroque Iributi genere libera. Consentiunt omnes, non posse tributa imponi bonis postquam devenerunt in Ecclesiae dominium; quippe cum ab iis saltern manifeste libera declarentur in citatis Concilii Laieranensis et Ponlilicum Benedicli XI, Urbani VIII, et Innocentii III decrelis. Imposita in iis legitur poena excommunicationis tum in exigentes tuin in solventes nova tributa. Sustulit eam Constitulio Pii P. P. IX Aposl. Sedis moderationi. — Sed de secundo tributorum genere, utrumne bonis acquisitis imposita maneant, dubitatur; exceplis tamen ndecimis., oblationibus fidelium., domibus., areis., hortis juxla Ecclesiam positis., [et] manso [dolis]'', de quibus in capite Sancitum. 1. De censibus aperte delinitur, nullum tributum praeter ecclesiasticum solvendum esse. De caeteris itaque ad secundum genus perlinentibus, multi doctores opinantur, manere ilia translatis bonis imposita, saltern si tributa perpetua, certa et invariabilia sunt (v. Fagnanus in cap. Non minus. De immun. n. 9; Lucius Ferraris, v. Bona. art. 2. n. 4. sqq.; Barbosa Juris, eccl univ. 1.1. c. 39. §. 5. n. 35. sqq. Devoti 1. c. lib. 2. lit. 20.); nam, ut asserunt, noluit Sancta Sedes ab illis Iribulis eximi res ecclesiaslicas. Cujus rei argumentum reperiunt unum in regula juris ïtransire rem cum onere suoquot; (v. cap. Ex litteris. 5. De pignoribus, et cap. Cum non sit. 33. De decimis); aliudque in Pontificis Urbani can. Tribulum 22. cau. 23. q. 8, qui sic mandat: sde esterioribus Ecclesiae, quod conslilutum antiquitus est, pro pace et quiete, qua nos lueri et defen-sare debent, Imperatoribus persolvendutn est,'' Verba de

exteriorihus Ecclesiae significant bona, ad dolem el solum ecclesiae non pertinenlia (vtr supra disposilio capitis Sanci-tum); verbum antiquitus referunl ad tribula ab antiquo bonis inhaerenlia, quasi dicat Pontifex, de exlerioribus per-solvi debet imperatoribus tributum, quod bonis illis jam imposilum eral antequam ecclesiastica fierent. (Ferr. 1. c. n. 6 et Fagn. I. c) Terlium argumentum petunt ex capite Sancilum citato, quod enuraeratis rebus exceptis, seu exteriorihus, de quibus ecclesiasticum dumtaxat vult solvi tributum, ita pergit; »Et si aliquid amplius habuerint, inde senioribus servitium impendant.quot; Servitium idem esse ac tributum, seniores eosdem ac principes et magistratus locorum , videri potest apud Gonzalez (Commentaria perpelua. ad cap. Sancilum) et Du Cange (v⁰ Senior. Servitium.) Alii vero doctores (Suarez. Def. fidei. 1. 4. c. 20 et ; Reiflenstuel 1. c. §. 10. n. 238. sqq) liberas esse arbitrantur res ecclesiasticas ab ipsis etiam tributis, quae prius imposita rebus erant quam ecclesiastico dominio traderentur. Quam exempticnem sequi per se putant et probari ex translaüone rerum in dominium Ecclesiae, societatis independentis. Per ipsum videlicet translalionis actum ponuntur extra potcstatem laicorum; liberantur a jurisdictione, ideoque a tributis ejus societatis, cui hactenus inbacrebant; quemadmodum avulsa regni pars liberatur a jurisdictione prions principis, et consequenter ab obligatione eidem solvendi tribula. Deinde, ut ex Sedis Aposlolicae volunlale res ecclesiasticas bodicdum reapse liberas esse oslendanl, decreta (cilala sub n. 212) adbibent Concilii Laleranensis et Tridenlini, quae prolalis adversae sententiae capitibus posleriora sunt; adduntque Innocentii III caput Ecclesia s. Mariae. 10. De constiluli-onibus, in quo docet, »quod laicis (etiam religiosis) super ecclesiis et personis ecclesiasticis nulla sit allribula facullas.quot; Si nulla; ergo de rebus ecclesiae tributa nee nova nee an-tiqua exigere valent. Sicque demum fieri aiunt, ut ullro in nihilum rediganlur adversariorum rationes. Ad regulam autem Kem transire cum onere suoquot; peculiariler animad-

vertunl, nullam ipsl, pro hac re vim inesse; quoniam nec per seipsam Iribulis, de quibus agilur, applicari potest, haec quum rerum translatione in aliam societalem inde-pendenlem sponte pereant; nec per Ecclesiae leges, pro-positas supra ejus regulae sedes, praesenli liibulorum generi accommodatur. — Sed occurrunt primae senlenliae palroni respondentes, decreta seu principia Conciliorum Lale-rancnsis et Tridenlini, itemque Innocenlii HI capitis Jpcc^ma S. Mariae, generalia in se esse profecto, alque apta, quae ad Iributorum quodlibet genus accouimodenlur. Verum caput rei in hoc esse, velitne scilicet Apostolica Sedes, ut ad omnia sine discrimine tributa referanlur. (v. supra n. 202.) Atqui, Sedem Aposlolicam in ipsis Lateranensis Concilii aliisque Summorum Pontificum decrelis accommodare iila dumlaxat ad tributa imponenda bonis ecclesiasticis; ita ut veleres canones, quantum alia tributa spectant, non abolili adhuc sint. — Describendae disputalioni Hnem imponimus afferentes Fagnani, teslis fidissimi, testimonium. Asseverat I.e., firmatam per S. Rotae tribunal (in GateWae

13 Febr. 1604) fuisse doctrinam, qua imposila bonis acquisitis tributa realia, si perpetua sunt, certa el invariabilia, statui politico deberi dicuntur; eamque decisionem, uti magisiralem in bac materia, passim amplecti S Congregation em super conlroversiis jurisdictionalibus. Quod itidem ostendil Giraldi (1. c. sect. 6c{4. pag. 468; plura exhibens decreta S. Congr. Immunilatis, quibus servari jubetur dicta Rotae in Brun-disina resolulio.

215. Distingui a tributis, quae vi jurisdictionis politicae exiguntur, onera debent, bonis imposita vi dominii. Potest bonum, quod ecclesia acquirit, gravatum olim a legitimo possessore fui.-;se pensione aut censu, qui necdum extinctus sit. Potest rei, cum tradebatur, onus impositum esse a vendente vel donante, acceptum ab ecclesia, iiujusmodi onera rebus legitime inhaerentia, persolvi sane debent. Dum enim propter jura societatis independenlis, ecclesiae immunes factae sunt a status civilis imperio, hand quaquam immu-

nilatem acquisivisse pulentur a servanda virtulis justitiae ]ege, quae prohibet pacla violari, et sperni vetat condiliones iisdem appositas, nisi idoneae poteslatis volunlale exiincla sint. Congruunt in his doctores, alque liquida est canonica lex in capile Cum dilecti, De donationibus, et in cap. Ve-rum, De conditionibus apposüis; in regula juris Diem tran-sire cum onere suoquot;; et in Concilio Trideniino s. 25. c. 5. de ref: sQuando igilur ex beneficiorum quorumcumque erectione seu fundatione, aut aliis constitutionibus, qualitales aliquae requirunlur, seu certa illis onera sunt injuncta; in beneficiorum collalione, seu in quacumque alia dispositione, eis non derogelur.quot; Onera tarnen, quae ecclesiae manso, decimis, domibus, areis, hortis juxta ecclesiam positis, adhaerent, perimi per condonationem vel redemptionem, lege jubenle, debent; canones enim statuunt, de his »ne aliquod servilium faciant, praeter ecciesiasticum quot; (v Doctores ad cap. Sancilum cit.)

216. Jus exercendi culturn religiosum. Minime necessa-rium est pecuiiari cura bic argumenta monstrare, quibus stabiliatur jus, quod Ecclesiae est, exercendi iibere et mo-derandi ea, quae sacri cultus sunt; quibusque pariter ostendatur, nemini ceu individuo ceu societati potestatem esse, impedire sacri cultus aut moderamen aut exercitium. Meminisse satis est, Regem, cui omnia vivunt et obedire tenentur, soli Ecclesiae illud comraisisse officium. Quapropter sine mora sermonem convertimus ad disciplinam Ecclesiae, quantum jura sacri cultus distribuit inier varias species templorum. Cujus loei ut clara sit expositio, recta imprimis quarumdam vocum intelligentia requiritur. Explicandae voces, sunt: jus, exercitium cultus religiosi, jus parochiale, lunctio parochialis, functio ecclesiastica seu sacerdotalis.

Jus. Legilima alicui competens facultas quidqnam agendi, juris nomine appellaii consuevit. Respondet juri, quod in uno inest, obligatio aliis imposila non turbandi, i. e. non impediendi juris exercitium. Isti alii inlelligendi sunt, in quorum voluntate dictae facultatis moderamen non pendel.

Potest copia agendi quidquam communis omnibus esse. Potest nonnullis esse propria. Ex quo fit, ut lacullas ad nonnullos illos privative (quod ad caeteros attinet) per-tinere dicatur. — Sint haec universim dicia; in materia enim, in qua versamur, lex ecclesiastica non quamque agendi facultatem juris nomine appellat, ut protinus palebit.

Formula exercitmm cultus reliyiosi, utique externi, eos designat actus, quibus nomine Ecclesiae ministri ejus quid Deo exhibent, vel quid divinum ad nostros ususassumunt. (s. Th. 2. 2. q. 81- art. 8. ad 2.) Ilujusmodi sunt, offerre Sacrificium, conferre sacramenluin, consecrare, benedicere, explere funera ecclesiastica, processiones at supplicationes insiituere.

217. Jus parochiale; functio parochialis; funclio ecclesi-aslica seu sacerdolalis. Facullates, quibus templa fruuntur, atque irnpar mensura quae variis gencribus est, referendae sunt, de origine cum sciscitamur, ad antiquissimam, factam per Episcopos, donationem et distributionem sacrorum munerum. In jurisdictionis scilicet potestate, Antistitibus per S. Apos-tolicam Sedem collala, inerat, inestque adhuc, copia explendi religionis ministerium turn per se ipsos, turn, exceplis actibus ordinis episcopalis, per secundi gradus clericos. Prima quidein Ecclesiae aetate, in uno Cathedrali templo sacra ministrabantur; continebat universa jura sacri minis-terii; in eo ipse potissimum Episcopus pro universi ovilis dioecesani grege rem divinam operabatur. Ut deinceps necessitas vel utilitas exigebat, Praesules turn in uibe epis-copali turn ruri templa dicari divino cultui curabant, le-gantes ordinarie clericos Galhedralis ecclesiae, qui demandata eis munera ibi obirent, confecla vero sacra aclione rever-terentur. Paulatim certos stabilesque in variis templis iui-nistros esse voluerunt, atque, babita ratione peculiaris finis cujusque templi, munera spiritualia, demplis poteslate ordinis episcopalis et jurisdiclione in loro externo, inter templa partiti sunt. (v. supra n. 50. sqq.) Duin tamen Anlistitcs coniraunicabanl cum aliis clericis dc sua spii ituulis ministerii

polestale, nuncium millere baud valebant facultati, qua Epi-scopus in omnes sibi subdilos, in omnibus Dioecesis locis, per se vel per aliura minislerio sacro defungi permillitur. Gonstitulus enim est per Sedem Apostolicam pastor lolius dioecesani lerritorii; cui officio ex ejusdem Sedis voinntale dicta potestns inhaerel. Quapropler licet clero, pro designatis templis communicasset suas facultates Episcopus, ipse niliilo-minus minime vctabatur sacramenla ubique ministrare, quae-que alia rei divinae sunt, exercere, et, quod uni ecclesiae conlulerct, ad aliam pariter extendere.

Porro in triplicom ordinem disperlitas fuisse minislerii facultates, sacrae disciplinae canonicae historia docet, ut eleganli, quamquara non omnibus numeris accurata expo-sitione animadvertit Berardi. {Commentaria in Jus eccles. universum, tomo ]. Dilt;sert 6.) Segrcgarunt scilicet ex sacrorum munerum tliesauro unam partem, velut omnibus aptam ecclesiis; aliam parocbialibus lempüs decretam con-ferendam equidem alteri quoque ecclesiae ad beneplacitum Episcopi; tertiam tandem partem, solisconslitutam parochi-alibus templis, nee ab Antislite nisi raro justaque ex causa committendam aliis. Ha- c sapientissima distributio larga manu in omnes sarra munia effundens, parocbiales ecclesias, ul exigebat pastoralis officii indoles el praestantia, largiori prae caeteris liberalitate prosecuta est, easdem enim omnibus dislribuendis facultalibus donavit.

Tribus bis munerum generibus indiderunt jurisperiti tria nomina propria, vocando facultates, quae ad propositae portitionis primum membrum referendae sunt, /quot;wwc^'owfö ecclesiasticas et sacerdotales, utpote communicabiles omnibus ecclesiis el sacerdotibus; quae ad secundum, fundioncs parochiales, quoniam per se parocbis solis deslinalae: quae ad tertium, jura parochialia, quippe soli pastorali officio inbaerenlia.

2 8. Sancla Apostolica Sedes non solum, ut mox inve-niemus, iisdem iliis nominibus in bac materia utilur, sed ipsam distribulionem suprema auctoritale comprobavit, suam-

que esse voluit; ita ut, quod olim episcopale slatulum erat, ideoque dependens ab Episcopi voiuntate, evaseril generalis, ipsos Episcopos obligans, lex Ecclesiae. Est autem hujus-modi Jura parochialia ad parodies privative pertinent, parce ab Episcopo et gravi tantum ex causa permiltenda alteri; functiones parochiales eliam ad parochos spectant, quas tamen Episcopus, cum ex rationabili causa placuerit, consue-tudo quoque et pactum seu conventio aliis clericis et ecclesiis deferre polest; tandem, funcliones sacerdolales in omnibus templis licile peraguntur, quantum auctoritas ecclesiaslica, consuetudo, conventio id non prohibeat, vel pecnliaris aliquis actus specialem non exigat Episcopi indulgenliam,

219. Superest modo, antequam ad varias ecclesiarum species liaec accommodemus, nominatim indicare facultates, quae in singulis partitionis raembris conlinentur. Qnne tamen jura hodiedura parochialia dicantur, quaeque munia lunc-tiones parochiales, placet magis infra exponere, De functi-onibus sacerdotalibus ubique vel licitis vel non, preticsum decretum est S. G. Rituuni anni 1703. 170i, quod diserte approbatum fuit a Suncta Sede, universalemque vim procul dubio habet. In eo funcliones parochiales (pracminenliae aique pracrogativae ibidem diclae) et sac^erdotales distin-guuntur et recensenlur; de juribus parochialibus autem licet mentio sit, non memorantnr sigillatim. Decreti forma ne perturbet; de qua inferius. Nunc in functiones parochiales, et sacerdolales mens est tigenda.

Jurium Parochialium, Funclionum, et Praeeminentiarum inter Parochos, et Confraternitates Laicorum, earuraquc Cappellanos et Officiales.

Ad debitum imponendum Gnem controversiis, quae inter Parochos, et Confraternitates saeculares, earumque Cappellanos, et Officiales super juribus parochialibus, et functio-nibus ecclesiasticis nonnullisque praeeminentiis, seu prae-

rogativis frequenter exoriri solent, in S. R. G. ab Emo, et Rmo D. Card. Golloredo propositis infrascriplis Dubiis, videlicet:

1. An Gonfralerniiates Laicorum legitime ereclae in Ec-clesiis Parochialibus habeant dependentiarn a Parocho in explendis functionibus Ecclesiasticis non Parochialibus?

2. An diclae Gonfraternitates ereclae in Gappellis, Oraloriis tarn publicis, quam privatis adnexis Parocbijlibus Ecclesiis, et ab eis dependenlibus habeant diclam dependentiarn a Parocho quoad dictas funcliones?

3. An Gonfraternitates ereclae in aliis Ecclesiis publicis habeant quoad easdem funcliones aliquam dependentiarn a Parocho, intra cujus Parocbiae limites sitae sunt Ecclesiae?

4. An Gonfraternitates ereclae in oraloriis turn publicis, turn privatis sejunclis ab Ecclesiis Parochialibus, quoad dictas funcliones Ecclesiasticas habeant diclam dependentiarn a Parocho ?

5. An benedictiones, et distributiones Gandelarum, Gine-rum, et Palmarum sint de juribus mere Parochialibus?

6. An benedictiones Mulierum post partum, Fontis Bap-tismalis, Ignis, Seminis, Ovorum, et similium sint de juribus mere Parochialibus?

8. An celebralio Missae solemnis feria V in Goena Domini sit de diclis juribus Parochialibus?

I). An prima pulsatio Gampanarum in Sabbato Sancto sit de diclis juribus Parochialibus?

10. An celebralio Missarum solemnium per annum sive pro vivis, sive pro defunctis, sit de diclis juribus Parochialibus?

H. An expositio quadiaginta horarum, et henediclio, quae fit super populo, sit de diclis juribus mere Parochialibus?

•12. An exposilio, quae fit cum Reliquiis, et Sacris Ima-ginibus, et henediclio, quae cum eis fit super populo, sit de diclis juribus Parochialibus?

a dubio 5. ad ii. expressae, peragi possint in Oraloriis privalis, contradicente Parocho?

14. An in diclis Oratoriis privalis Confralernitatum per confratres slatis horis recitari possint horae Canonicae cum cantu, vel sine, absque alia licentia Parochi?

15. An in dictis Oratoriis privalis sit licita celebratio Missae privatae, assenliente Ordinario loci, et contradicente Parocho?

16. An Cappellani Confraternitatum possint populo de-nunliare Festivitates et Vigilias occurrentes in hebdomoda absque licentia Parochi?

17. An Parochus, invitis confratribus, docere possit Doc-trinam Ghristianam in praedictis Ecclesiis, et Oraloriis pu-blicis, vel privalis a Parochiali divisis, el separalis?

18. An in saepediclis Ecclesiis publicis Confraternitatum possint haberi publicae conciones, etiam per lotumcursum Quadragesimae, vel Advenlus cum licentia Ordinarii, et absque licentia Parochi?

19. An in eisdem Ecclesiis possit celebrari Missa sive lecla, sive cantata, ante Missam Parochialem, sive leclam, sive canlalam?

20. An ad Parochum speclet facere Officium funebre super cadaveribus sepeliendis in saepediclis Ecclesiis, et Oratoriis publicis Confraternitatum?

21. An intra ambitum earumdem Ecclesiarum fieri possint Processiones, justa cujusque Confralernitalis Inslitutum, absque interventu, vel licentia Parochi?

22. An eaedem Processiones fieri possint extra ambitum diclarum Ecclesiarum, absque licentia illorum Parochorum, per quorum territorium transeundum est?

23. An in dictis Processionibus Cappellani Confraternitatum possint deferre stolam?

24. An Episcopo accedenti ad Ecclesias publicas Confra-ternitalum, quae non sint Regularium, neque proprium Reclorem beneiicialum habeant, porrigendum sit aspersorium a Parocho, in cujus territorio sunt silae diclae Ecclesiae?

25. An earumdem Ecclesiarum, et Confraternilalum Rec-lores, et Cappcllanos possil Parochus, cessanle speciali, ac legitimo tilulo, et ex solo jure Parochialitalis, compellere invilos ad assislendum fimclionibus Ecclesiae Parochialis?

26. An in saepediclis Ecclcsiis Conrralernitatum neque Parochialibus, neque Regularibus, relineri possil S. S. Eu-charisliae Sacramenium sine speciali Indullo Sedis Aposlolicae?

27. Praesupposita facultale retinendi, an possit infra annum publice exponi, sine licenlia Ordinarii?

28. An possil Parochus se ingerere in adminislralione oblalionum, eleemosjnarum in saepedictis Ecclesiis recol-leclarum, vel capsulae pro illis recipiendis exposilae clavom relinere ?

29. An in Ecclesia Parochiali Confralres vel eorum Gap-pellani immiscere se valeanl, invito Parocho, in eju^dem Ecclesiae funclionibus sive Parochialibus, sive uon Parochialibus ?

30. An Gonfralernilales sive sinl erectae in Ecclesia Parochiali, sive extra illam, possint pro libilu, et juxla uni-uscujusque peculiaria slalula Congregaliones suas facere, absque inlervenlu, vel licenlia Parochi?

31. An possint propria bona administrare, ac de illis disponere, absque ulla dependenlia a Parocho ?

32. Quando Parochus eisdem Congregalionibus intersit de mandalo Ordinarii, el tamquara ejus delegatus, an possil suffragium decisivum feire? El qualenus alfirinative

Ad 6. Negative, sed Benedicliones Mulierum, et funtis Baplismalis fieri debere a Parochis.

Ad 9. Negative, prout jacet, sed spectare ad Ecclesiam digniorem ad formam Constilutionis Leonis X. n. 22. §. 14.

Ad 10. Negative, prout jacet, sed licere confralribus dumtaxat in feslivilatibus solemnioribus ejusdem Ecclesiae, vei Oratorii, ut in Brundisina sub die 1. Julii 1601.

Ad 12. Negative, et quoad Benedicliones cum Reliquiis, et Imaginibus serventur Decreta.

Ad 20, Affirmative, quando lumulandus est subjectus Parocho, intra cujus fines est Ecclesia vel Oratorium,

Et ita, salvis tamen conventionibus, et pactis in erectione Confratornitatum forsan factis, concordiis inter partes initis, et a S. Sede approbatis, indultis, constitutionibus synoda-

libus, el provincialibus, el consueludinibus immemorabilibus, vel sallem centenariis, declaravit, ac decrevil; »si SSmo Domino Noslroquot; videbilur. Die 10. Dec. 1703.

El facla deinde per me Secretarium de praediclis decrelis SSmo Dom. Noslro relalione, praevia eorumdem inlegra leclura Sanclilas Sua laudavil, benigneque approbavil, el publicari, el, non obslanlibus quibuscumque aliis in con-trarium facienlibus, servari mandavil. Die l^v2 Mensis Januarii 1704.quot; (apud Gardellini sub n. 3670.)

220. Sunl de proposilo decrelo quaedam animadverlenda, quaedam inquirenda. Nuncial inscriplio decreli, el in ipso comprehensae quaesliones docenl, sermonem esse de relatione parochos inter el confralernilatum ecclesias seu oratoria eorumque capellanos el officiales. Earn ob causam inquirere expedil, an aliarum quoque sacrarum aedium conditioni eadem ilia stalula congruant. (v. infra n. 224.) — Deinde in conlexlu apparel duplex propositis dubiis data forma; generalis, et particularis. In oclo scilicel dubiis, quae con-linenlur numeris quinto ad duodecimum, generali pacto rogalur, sintne munia in iis oslensa, de juribus parochia-libus; reliqua dubia quaesliones peculiariler coarclanl ad confralernitatum oratoria el ecclesias; pelunt enim, an ea, quae proferunlur, licita sinl in dictis confralernilatum aedi-bus. Ex quo fit, ut merilo pressius indagetur, possinlne decrela seu declaraliones ad utramque seriem data, caeteris eliam ecclesiis adaptari. (v. infra n. 224.) Praeterea, quoniam in ecclesiis non parochialibus quandoque fiunl sacrae actiones, quas decretum ad parochos spectare definit, locus quaestioni est, qua ratione actiones hujusmodi iicile ibi peraganlur. (v. infra n. 225.) — Ad haec, quum ipsi locorum Ordinarii disposilionibus S. G. Rituum parere obligentur; necesse est investigemus, an Episcopi quidquam staluere valeanl, quod repugnel dictis decrelis, i. e, an per memorata decrela lemperala fueril poleslas, quam superius (in fine numeri 218) Episcopos obtinere scripsimus. (v. infra n, 225.) Tandem, quum majori minorique facullatum numero

ccclesias donare Episcopi valeant, e re praesenti futurum est invesligare, quaenam in ecclesiis et oratoriis publico cukui per Episcopum addictis, munera sacra perfungi (as sit (v. infra n. 226.) Quinque lias quaesliones in sequen-tibus aniinadversionibus exponere animus est.

2^J21. Prae oculis habita relatione subjectionis et libertalis qua jungi inter se ecclesiae possunt, decretum distinguit ecclesias et oratoria, in quibus confraternitales erectae sunt, duplicis generis; dependentia scilicet a parocbo et indepen-dentia. Dependentia sunt oratoria, in ipso parocbiali templo sita; dependentes item ecclesiae et oratoria, quae intra limites parochiae erectae, parochiali ecclesiae sunt adjunclae seu annexae. Independentes vocantur ecclesiae el oratoria, quae licet inclusae parochiae limitibus, tamen ab ecclesia parochiali disjunctae sunt. Prioris generis S. Gongregatio subesse parochis declarat in ecclesiasticarum functionum exercilio (ad dub. 1. el 2,). Quae quidem subjectio exinde oritur, quod penes parochum regimen est talis oratorii et ecclesiae, (v. Bened. XIV Instilutio 105. n. 112.) Posterioris generis non subjacere parochis decernil in exercendis functionibus ecclesiaslicis. (ad dub. 3. el 4) Gujus rei causa est, quia ecclesiae el oratoria ejusmodi, quaecumque sint, libera a parochorum regimine existunl. (cfr Inst. cit. n. 108.)

Mentio eliam in decrelo fit oratoriorum turn publicorum turn privalorum, in quibus confraternitales sunt erectae; posleriora prioribus aequiparantur; ila ul lacultalibus paria sint. (lujus ordinalionis ratio infra palebit, quo loco de oratoriis disseremus.

222. Diclis independenlibus ecclesiis el oratoriis non quaevis permillunlur sacra munia.

a) Esse namque parochorum declaralur, benedicere inu-lieres post parlutn, el fontem baplismalem (ad dub. 6.); itenique celebrare Missam solemnem feria V in Goena Domini, (ad dub. 8 ) Allribulae aulem sunt Parochis dictae bene-dicliones, siquidem maxime affines eoruindem pirochiali officio; colligalae videlicet muneri, quod de sacramentis

matrimonii et baptismalis, parocho incumbit. Solemnis in Coena Domini celebratio (quemadmodum el ipsa per annum solemnis Missa) signum est peculiaris dignitatis parochi, cohaerens videlicet cum praeslanti parochorum condilione , qua ipsi maxime personam Episcopi in parochiis figurant. (Inst. cit. n. 91) Praeter ilia parocho adscribitur, facere officium funebre super cadaveribus sepeliendis in confra-ternitatum ecclesiis et oratoriis pubiicis, quando tumulandus est subjectus parocbo, intra cujus fines est ecclesia ilia vel oratorium, (ad dub. 20.) Quod itidem parochorum erga defunctos parochianos muneri conjunctum est.

b) Praeterea prohibetur, in iisdem aedibus celebrare Mis-sas solemnes exceptis festivitatibus solemnioribus confra-ternitatis ecclesiae vel oratorii (ad dub. 10.); offerre Missam sive lectam, sive cantatam, ante Missam parochialem , nisi aliter Episcopus disponat (ad 19); processiones instituere extra ambitum ecclesiae vel oratorii, nisi de licentia Ordinarii, aut parochi per cujus territorium transeundum est (ad ^2); deferre stolam in processionibus, quae fiunt (de licentia cfr Inst. cit. n. 126. 127) extra propriam ecclesiarn (ad dub. 23); retinere SS. Eucharistiae Sacramentum in ecclesia aut oratorio sine speciali indulgentia Sedis Aposto-licae (ad dub. 26), acceptaque tali indulgentia publice exponere sine licentia Ordinarii, (ad dub. 27.)

Propositis iis, quae interdicuntur, sequitur jam ea col-ligamus, quae in ecclesiis el oratoriis confraternitatum per-missa sunt. Quum autem post publicatum decretum experti sint nonnulli doctores, contrahere nimis permissarum func-tionum seriem; necesse est prius, duce Benedicto XIV, eam exhibere et expugnare sententiam. Duplici diversa formula, supra monuimus, decretum profert functiones concessas dictis ecclesiis; vel scilicet aperte declarando tales actusibi praestari posse, vel decernendo eos non esse de juribus parochialibus. Uunc secundum dicendi modum apprehende-runt nonnulli isti doctores, ut facullates minorum ecclesiarum iimninuerent. Posita nempe distinclione inter jura el func-

tiones parochiales, posteriori recensila formula minime sig-nificari dixerunt agendi licentiam; quum illae ipsae acliones dictis locis prohibitae esse possint ut funcliones ad parochos pertinentes, atque reipsa in antiquioribus decretis plures ex illis actibus parochorum esse declarentur. Ast falli illos Benedictus XIV in cit. Imt. n. 102 sqq. fuse demonslrat, 1) ex scopo decreti, toliendi scilicet omnes ambiguitates; qui scopus ipsis piimis decreti verbis »Ad debitum imponendum finem controversiisquot; manifestatur; 2) ex clausula ssed spectare ad parochosquot;, quam declarationi «non esse de juribus paro-chialibusquot; apponit Gongregatio, dum, licet de juribus pa-rocbialibus proposita functio non sit, tarnen aliam ob causam exerceri earn prohibet in dictis aedibus (cfr ad dub. 6. et 8); 3) ex responso ssatis provisura in superioribusquot;; cujus ar-gumenti vis sic explicetur. Responsum illa verba ferunt ad dubium 13, in quo quaerebatur, an prolatae in prae-cedentibus dubiis functiones permittantur ecclesiis et ora-toriis confraiernitatum. Dicendo; ïsatis provisum in superioribusquot; Gongregationis Patres significant, id quod pelitur constare ex modo datis responsis. Responderant autem ad alia simpliciter nnon esse de juribus parochialibusquot;, ad alia «non esse de juribus parochialibus, sed spectare ad parochos.quot; Quapropter hoe considerato loquendi discrimine nihil aliud restat, nisi ut verbis »satis provisum...quot; Gongregatio docere dicatur, perfici eas functiones posse, quae simpliciter et sine adjuncto de juribus porochialibus non esse decreverat. Addit tandem Pontifex (n. 107.) certissimum esse, squod Sacrae Gongregationes, caeterique Judices Ro-mae in causis propositis.. perpetuo decreverunt, eas functiones peragi licere in Ecclesiis, et Oraloriis Gonfraternitatum.quot; Antiquiora objecta decreta nihil nocere, siquidem novo generali decreto sublata, modo animadverterat I. c. n. 98. — Pergere jam licet. Quare dicimus :

c) Gonceduntur confraternitatum independentibus ecclesiis et oratoriis tuin publicis tum privatis, benedictiones el distribuiiones candelarum, cinerum, palmarum (ad dub. 5),

ignis, ovorum et similiura (ad dub. 6.); celebralio Missarurn solomnium in festivitatibus solemnioribus ecclesiae vel ora-torii sodalilatis (ad dub. 10); exposilio quadroginta borarum, et benedictio, quae fit super populo (ad dub. 11.); expositie, quae fit cum Reliquiis vel sacris Imaginibus, et benedictio, quae cum eis fit super populo, (ad dub. 12.) Permittit insuper decrelum, in memoratis ecclesiis et oratoriis recitari boras canonicas cum et sine cantu (ad dub, 14 ), celebrari Missam privatam, assentiente Episcopo (ad dub, 15.), de-nuntiari festivitates et vigilias in bebdomada occunentes (ad dub. 16), haberi publicas conciones cum licentia Epi-scopi (ad dub. 18.), processiones institui in ambitu ecclesiae (ad dub. 21.),- porrigi a capellano aspersorium adventanti Episcopo (ad dub. 24.); oblationes, eleemosynas et propria bona administrari, el clavem capsularutn retineri (ad dub. 28. el 31.); confratrum quoque congregationes haberi absque parocbi licentia, sive erecta sint sodalilia in loco indepen-denti sive dependenti a parocbo. (ad dub. 30.)

223. Ilaec, quae probiberi vel permitti per decrelum anni 1703 animadverlimus, si conferuntur cum decretis antiquioribus, evenire potest, ul olim S. R. C. aliter statuisse aeslimandum sit. Exempla reperiuntur apud Barbosam {De parocho. parte 1. c. 42. n. 8. 9. 10. et Leurenium (Fomm beneficiale. parte 1. q. 442.) Nequit tarnen propterea bujus decreti ordinatio vel negligi vel in dubium vocari; nam resolutiones, quae decreturn anni 1703 aelate praecedunt, si buie adversantur, nullius momenti ac ponderis sunt ba-bendae (Inst. cil. n. 9«.); refertur enim in fine decreti: gt;Sanctilas Sua .. approbavil, et publicari, et, non obstanti-bus q uibiiscumque aliis in contrarium facienlibus, servari viandavil.quot;

224. Deinceps indagandum est, an in caeteras indepen-dentes ecclesias el oratoria publica valeant, quae de con-fralernitalum aedibus exposuimus. Alque eadem , universe loquendo, in ipsas valere arbilror.

ordine functionum, parochialium scilicet et ecclesiaslicarum, simpliciter definivit, quaenam ut sacerdotales permitlantur, quae vero ut parochiales prohibeanlur diclis ecclesiis (v. Inst. cit. n. 103. 111.) Eadem autem illa distinctionis lege cae-lerae regunlur ecclesiae. Id est, ilia quae ecclesiastica mania sunt, permittuntur omnibus; quae parochialia, per se solis parochialibus ecclesiis. (v. cit. n. 109.110.111.) Ast universe loquendo aliis itidem ecclesiis congruere rao-nuimus. Quod ut clarius percipiamus, res dislinctis mem-bris sic proponalur.

Quae diclis locis, in quibus confralernitales ereclae exis-tunt, permiltunlur (cfr lilt. c.), eadem ilia obire licet in aliis ecclesiis el publicis oratoriis, ecclesiaslica auctorilate ad divinura cullum depulalis. Communis mos id ostendit, el Benediclus XIV diserte asseverat {Inst. cil. n. Ill), cum ait, declarari per decretum anni 1703 »sacerdolale id esse censendum, quod non parochiale decernitur: illud autem concedi eliam Rectorilus aliarum Ecclesiarum, et Capellanis Sodalilalum, quaravis ipsarum Ecclesiae Parocbiae limilibus comprebendanlur.quot; Insuper S. R. C, cum de talibus func tionibus inlerrogatur, permilli eas in aliis diclis ecclesiis saepius respondit. (cfr apud Gardellini Causa Comen. anni 1714, sub n. 3874, et Causa Milevilana anni 1749, sub n. 4:206.)

Deinde, quae in decrelis formae generalis (v. supra n. 220.) ad parocbos spectare declarantur (cfr litt. a.), illa non lanlum ecclesiis, in quibus confralernilates ereclae sunt, sed caeteris eliam per se inlerdicunlur. Quod enim est parochis proprium, id aliis est per se inlerdiclurn. »Cerlum est, praeter jura Parocbialia, funcliones quoque alias recenseri, quae cum iisdem juribus ita implicitae, et connexae sunt, ut soli Parocho Uceat ipsas in sua ditione exercere.'quot; {Inst. cit. n. 109) Haec autem, quae probibita sum in dicta forma generali, universe loquendo el per se ad alias eliam ecclesias accomrnodanda esse diximus, quoniam jura sinunt, ut una allerave ex dictis funclionibus el alii praeter parocbos fun-

ganlur. (De his infra suo loco.) Sic in ecclesiis majoribus Missam solemnem feria V in Goena Domini celehrare, et funera agere licet defunctomm, qui in illis vel genlililium sepulcrum habent, vel sepeliri elegerunt. Pariter benedictio fontis Reclori ecclesiae baptismalis allributa erit, si ecclesia parochialis proprium fontem baptismalem non habet.

Tandem reliqua sacra munia, quae in decrelis formae parlicularis (v. supra n. 220) obire in confralernitalum ecclesiis et oratoriis nefas esse declaratur (cfr lilt b.), vetita eliam per se putentur aliis ecclesiis; illa munia quum pa-rochialibus sint adnumeranda. Quod enim est parochis proprium , id aliis est per se interdictum. Parochialia autera sunt; siquidem vel honorandae dignitatis parochialis causa fuerunt ab initio parochis reservata, eeu Missarum solem-nium celebratio (Inst. cit. «. l^G) et processio per territorium parochiae; vel ob causam templis parochialibus propriam, ipsis attributa , ceu asservatio SS. Eucharistiae, a parocho intirmis ministrandae, et prohibitio Missae ante Sacrum parochiale, ne populus Missam parochialem negligat, in qua institutie doctrinae christianae dari, et denuntiationes varii generis fleri solent. Quare autem stolae delatio saepe dictis capellanis proliibeatur, cum hi extra ambitum ecclesiae de licentia processioni praesunt; intelligere minime potui; quum stolam deferre non videatur parochis aut munus aut privilegium proprium. Sed de hoc uberius infra. Universe loquendo et per se illa interdicta animadvertimus; nam ecclesiis majoribus quaedam ex illis, ut mox notabimus, concessa sunt.

225. Moderamen huic functionum distributioni afferri potest, quemadmodum in fine decreti significatur : lEt ita, salvis tamen conventionibus, el pactis in erectione confra-ternitatum forsau factis, concordiis inter Partes inilis, et a S. Sede approbalis, indultis, constitutionibus synodalibus et provincialibus, et consuetudinibus immemorabilibus, vel sallem centenariis, declaravit, ac decrevit, si Sanctissimo Domino Nostro videbitur.quot; Hisce subsequitur adjecla Pon-

tificia approbalio. Quapropter quae ecclesiis non parochia-libus in decreto negantur, v. g. celebratio sacri solemnis feria V majoris hebdomadae, benediclio rnulieris post partum, ilidemque alia, quae iisdem permittuntur, acquiri vel amitti possunt per conventionem factam in erectione confraternilatis seu ecclesiae; per concordiam inter litigantes partes inilam, si fuerit a Sede Apostolica approbata; per Summi Ponlificis, per Episcopi Ordinarii indultum; per staluta synodalia; per consue-tudinem, si haec immemorialis fuerit, aut saltern centenaria. Ex quo manifeste etiam conspicitur, apertam Sedis Apostolicae voluntatem esse, ut per exhibitum decretum jurisdictio Episcoporum non infringatur, nec impediantur Episcopi, ut aliquid ejusdem ordinalionibus contrarium statuant, si nempe legitima causa suadet ac Dioecesis utilitas aliud exigit {Inst. cit. n. 94 sqq.), cum postulet ipsa ratio, ut a disciplina recte constituta non pro solo arbitratu recedatur.

226. Ad extremum hujus expositionis mentem in exhibita decreta referentes sciscitari juvat: Quaenam in oratorio publico seu ecclesia non parochiali licite peragi sacra munia possint, ex quo Ordinarius eidem dederit publici cultus exercendi beneficium. Respondemus autem sic:

1.) Si ecclesiam aut oratorium simpliciter deputavit Ordinarius ad cultum divinum, nihil prohibens peculiariter aut permittens; ilia peragere ibidem fas est, quae in pro-posito decreto aut absoluta rationa permittuntur, autaddita clausula »nisi aliter Ordinarius statuat.quot; Quae res manifesta est.

2.) Quod si aut praeter ilia quid concesserit, autexillis quid denegaverit, aut conventio aliqua iota sit, major vel minor erit facultatum numerus pro pacto convento et pro ordinatione Episcopi, penes quern potestas est augere et minuere copiam functionum, saltern pro non exemptis ecclesiis.

3) Si simplici approbationi Episcopus adjecit clausulam »sine parochialium jurium praejudicioquot;, nullum peculiare privilegium tali ecclesiae concedi mihi videtur. Sola namque proprie dicta jura parochialia illis verbis contineri, nec func-tiones parochiales excludi, infitiandum arbitror. Functiones

enim parochiales ornnes attribuere ecclesiae non parochiali, beneficium adeo exorbitans a moribus communibus est, ut nee ipsis majoribus ecclesiis concedalur, ideoque specialetn profecla menlionetn pro inferioribus exigat.

227. Sequitur jam distincte in conspeclu ponamus, quae facultates singulis templis, considerata propria cujusque indole seu specie, ad quam pertinet, ordinario jure per se compelant; per se, moneo, quia S. Sedes, Episcopus, pactum, concordia, consuetudo in his moderamen quoddam afferre possunt. Primo de oratoriis dicemus privatis et publicis; dein de ecclesiis conventualibus; postea de colle-gialis; tandem de parochialibus; postremo de Cathedralibus.

228. I. Oratoria pvivata. Jus cnique esse, ante mo-nuimus, constituendi in domo sua oratorium, seu locum precibus fundendis addictum. Quod genus oraloriorum in domibus privatis inter loca mere profana, non pia, non religiosa, non sacra, recensendum, divini ministerii exercitio eadem prorsus ratione ineptum est atque reliquae domus privalae partes. Quod si Sancta Sedes, cui soli baec po testas est, indultum celebrandi ibi et audiendi Sacrum dederit, ipsumque oratorium, ita jubente indulto, recognitum seu approbatum fuerit ab Episcopo; in una hac Missae sanctis-simae praerogativa reliquis domus partibus antecellit. Locus enim profanus privatus manet, ideoque similiter ac alia profana privala loca ineptus sacri cultus exercitiis, uno dempto Missae Sacrificio, absque solemnitate celebrando. (v. Inst. cit. n. 120; et Gatticus. De Oratoriis domesticis c. 28. n. 10. sqq.) Quapropter reliquae ministerii publid actiones sanclae ab eo ablegantur. Atque fruslra, ut aliter dicatur, invocaret quis datam locoapprobationem Ordinarii; haec quum simplex sit sententia idonee apparatum locum esse, ut in eo adhibeatur concessa gratia, offeratur scilicet Missae Sacrificium. Frustra quoque objiceretur, si quae contigit, facta domus benedictio; haec quum qualilatem loei profani privati minime deleat, neque ad exercenda sacra accommodet ita benedictum locum. Nequidquam insuper

monstraretur indulti consueta clausula jsalvo quocumque jiirium parochialium praejudicioquot;; quo quidem jurium pa-rochialium peeuliaris observanlia et cura oslendilur (cfr supra n. 217 et 218.), nulla vero concedilur sive parochialis sive ecclesiastica functio. Quare peculiar! aplitudine caret, ut sacramenta ibi ministrari, verbum Dei praedicari, bene-dictiones impertiri, uno verbo, aliae cultus sacri actiones praeter Missae Sacrificium fieri queant. Infirmi utique con-fessio, communio, confirmaüo ibi peragi potest; item in casu necessitatis conferri baplismus; et ex causa ralionabili confessio audiri; insuper, ut videtur, benedici lustralis aqua (cfr Merati in Rub. Missalis p. 4. fit. 19. n. 2 et Galticus 1. c. n. 17); haec vero reliquae aedificii partes communia cum eo habent. Pariter eadem ilia ratione, qua in quovis alio loco profano, extra Missae Sacrificium, nee adhibitis publici ministerii signis, verba salutis ibi loqui, de jejuniis, de vigiliis, de feslis in hebdomodam incidentibus monere licet. An autem in celebrandae Missae indulto comprehen-datur per se facultas distribuendi adstanlibus Sacram Com-munionem, dubitatur; permitlente tarnen Episcopo distribui certe potest, (cfr Trad. de cel. Miss. n. 223.)

229. Locis profanis privatis adnumerantur illae regula-rium aedes, quae stricti nominis Grangiae et hospitia mere saecularia sunt (v. supra n. 99); item domus recreationis et valetudinis, caeteraeque his similes, (cfr Fagnanus in Dissertatione De grangiis earumque oratoriis 1. 3. Decreta-lium, tit. Decensibus, cap. AuctorUaté j Gatticus 1. c. cap. 18. n. 12; Devoti Instit. Canonic. 1. 2. tit. 10. §. 3. nota 5). Quam ob causam nee Sacrificium Missae, nisi concesserit Romanus Pontifex in iis celebrari potest, (cfr Gatticus 1. c. n. 12. 16. 24 ; Giraldi Exposilio Juris Pontificii. parte 2. sect. 69; van Gameren De oratoriis pag. 267) nee alia quaepiam peragi religiosa actio, quam exerceri in domo privata profana vetitum est.

230. Oratoriorum privatorum duplex est genus. Unum est, quod invenitur in domibus privatis; alterum, quod

exurgit in domibus publicis, loca religiosa et pia publica dictis. De superior! genere disseruimus; de posteriori est nobis jam explicandum. — Loca religiosa dicuntur domus, Pontificia vel Episcopali auctoritate erectae, et obeundis operibus pietatis et misericordiae deditae. Exempla sunt, monasteria et seminaria episcopalia; his enim religionis sanctae operibus vacare praestitutum est atque Pontificia vel Episcopalis auctoritas ad legitime existendum necessaria.— Loca pia vocantur domus, quae conslitulae itidem sunt exercendae pietatis in Deum et misericordiae in homines causa, ast non approbatae eum in finem (uerunt per dictam auctoritatem. Exempla habemus in multis hospitalibus, ceu nosocomiis, orphanotropbiis, gerontocomiis, xenodochiis, in locis confraternitatum laicalium, in collegiis juvenum et conservatoriis puellarum. Quae quidem, ut modo apparet, cum erectae fuerint ecclesiastica auctoritate, locis religiosis adnumerantur. Loci etiam pii exemplum est in publicis carceribus, quippe qui coustituti sunt non solum ut debitas poenas malefactores luant, sed etiam ut excitenlur ad vitae emendationem et patratorum criminum poenitentiam. — Loca pia publica, quae ah Episcopo sacri cultus oratoriis possunt donari, accurate hie distinguenda sunt a locis piis privatis, quae in numero oratoriorum domus privatae ha-bentur, ideoque Apostolico indullo indigent. Discrimen, quod inter utramque speciem est, recte quidem, ut mihi videtur, sic proponit van Gameren Be oratoriis pag. 308: »Privata censeo, quae a privatorum hominum libitu unde-quaque pendent; e contra publica esse, quae a communi-tate aut gubernio eriguntur, vel saltem quibus publica ci-vilis potestatis auctoritas accessit.quot;

231. Illis, quae Tridentino Concilio praecedunt tempori-bus, poterant Episcopi permittere, ut in domibus privatis Sacrificium Missae celebraretur; utque in domibus religiosis et piis publicis obiretur cultus divinus. Tridentinum Concilium in Decreto De observandis et evitandis in celebra-tione Missae sess. 22. ademit Episcopis facultatem, qua

concedebant, ut Missa offerretur in privala dorao. Sed integram reliquit Episcoporum prislinatn potestatem deper-miltendo sacri cultus exercilio in publicis domibus. De hisce enim nullo in decreto Antislilibus quidquam inler-dicit; nee in sua ordinalione de domibus privatis quid aperte vel taeite, explicite aut implicile proliibet, ea ordinatio quum domus publicas non tangat. (cfr. Fagn. in cap. Auc-toritate. Be censibus n. 23. et Tract. De celebr. Miss. n. 22⁰2.) Quod ut manifestius patescat, quasdam exhibere placet declarationes S. C. Goncilii. De locis religiosis Sacram Con-gregationem declarasse refert Fagnanus (ad cap. In his. De privilegiis n. 22.), noratoria exislentia in monasteriis vel hospitalibus ordinaria vel apostolica auctoritate fundatis non comprehendi in prohibitione Goncilii.quot; De locis piis publicis iiemque de religiosis eadem S. G. nuper in causa Viglevanen. d. d. '26 Martii 1847. ad generalem quaestio-nem : »An oratoria in hospitalibus caeterisque piis locis absque Episcopi auctoritate erectis constituta in prohibitione Goncilii Tridentini comprehendantur?quot; respondit «Negativequot;; et in causa Monasterien, die 5 Aprilis 1851 decrevit: jQuoad loca et religiosas domus vel pro spiritualibus exercitiis erecfas cum approbalkme Ordinarii, vel publica sine appro-batione, Episcopum non indigere facultatibus pro conce-denda licentia Sacrum in eis peragendi.quot; (Apud Lingen et Reuss Causae selectae in S. C. C. T. J, propositae. Ed. Ratisbonem 1871. pag. 858.)

232. Quoniam igitur nee Tridentini Goncilii decreto, nee aliis recentioribus S. Sedis Apostolicae ordinalionibus coarc-tata fuit Episcopalis, de qua dicimus, antiqua potestas; idcirco penes Episcopos sit dedicare oratoria domuum reli-giosarum et piarum publicarum non solum ad Sacrificium Missae, sed etiam generatim ad cultum divinum, ideoque ad alias praeter Sacrificium divini cultus actiones. Idque ostendatur primo Tridentini verbis (1. c.) adhortantibus Episcopos, ne »patiantur extra Ecclesiam, et ad divinum tantum cultum dedicata oratoria ... sacrificium ... peragiquot;; siquidem

oratoria, quae ad divinwn cultum et Missae Sacrificiuni dedicari posse hie dicunlur, turn publica oratoria sunt, turn, quod indubitatura est, privata etiam in domibus publicis. Deinde, S G. C. id oraloriorum genus cum publicis oratoriis adaequal; publica vero ecclesiasticis functionibus patent pro-fecto: «Publica censuit [S. G ] esse ilia, quae in publicis locis constructa reperiuntur, veluti in monasteriis et hos-pitalibus ecclesiasticis.quot; (Fagn. cap. Auctorilate cit.) Tertio denique doctores ita tradunt: »Non tantum Missae Sacrifi-cium, sed el aliae quaedam Functiones ecclesiasticae in privalis monasleriorutn oratoriis peragi interdum poterunt, idque quin ullo opus sit special! privilegio, attenta scilicet illorum indole, quippe quae capellarum publicarum rationem praeseferunt. Idem quoque obtinet in similibus locorum piorum seu religiosorum sacellis, quemadmodum de privatis confraternitatura laicalium capellis id diserte constat ex gene-rali decreto S. C. R. diei 10 Dec. 1703.quot; (v. Gameren 1. c. pag. 286. cfr Gatticus 1. c. cap. 18 et 28.)

233. Quapropter ut primum Episcopus oratoria in domibus religiosis et piis publicis deputavit ad divinum cultum et Sacrificium Missae, nee vel ipse vel alia canonica causa (v. n. 225) easdem arctiori limite coercuit, patent ilia ecclesiasticis functionibus, quas sub n. 222 litt. c. enumeravi-mus; quamquam tamen functiones, quae specialem induunt solemnitatem (v. g. benedictio et distributio candelarum, palmarum) el frequenliam quamdatn fidelium supponunt, solis oratoriis, ubi tola communilas convenire solel, accom-modenlur el continendae sint. (v. Galtico 1. c. cap-18, n. 7. et cap 28. n. 11. sqq.) Quod si Episcopus copiam facit an-nuntiandi eo loco verbum Dei, audiendique confessiones, atque Sancta Sedes facultatem largilur asservandi S. S. Sa-cramentum; ornari poteril oratorium pulpilo et sede con-fessionali, altare autem tabernaculo. Pariler, pro temporis necessitate, tabernaculum in allari collocalur dum de nocte interrumpilur exposilio quadraginta horarum, dumque per-mittit Episcopus ad breve tempus, cujus copiam facere

valet, asservari divinain Eucharistiam. (v. 0.241.) Quo qui-dem tempore dislribui eliam potest extra Missam Sacra Communio; alias intra Missam tanlum, cum asservari S. S. Sacramentum nequeat. (v. inlerius n. 24-1 )

Gaeterae sub n. 222 litt. a. et b. designatae func-tiones interdictae sunt (v. n. 22.4); item quae inter jura parochialia recensenlur; ila ut v. g. nec paschalis communio ibi accipi possit, nec primo paschalis die dislribui, nec minislrari per oratorii rectorem Viaticum et Extrema Unctio. Atlamen habet ea regula limilationes in oratoriis regula-rium; alque Episcopi peculiares quosdam favores, habita ratione peculiaris indolis oratorii, nonnumquam impertiuntur. Quae res clarius infra palescet. lit baec vero et alia quae de hac materia restant, ordinate animadvertantur, brevi sermone nonnulla dicti generis oratoria sigillatim conside-rabimus.

285. In conventibus sandimonialium erigi oratoria procul dubio licet; ast per clausurae legem, quae ipsos sacerdoles extra septa monaslerii amandalos relinet, minislerii sacri aclionibus orbata existunt. Una Aposlolica Sedes potest super clausura papaii dispensare, benigneque dispensat quandoque, ut sorores, quae infirmilate vel senio f'ractae in monaslerii infirmeria decumbunt, S. S, Sacrificii et Gom-munionis solatio fruantur. (v. Fagn. in cap. Auclorilate. De censibus. n. 26, et Gatlico 1. c. cap. 19.)

Non impedit lex clausurae, quominus Episcopi cullui sacro addicant oratoria, quae in conventibus suis habent mulieres Tertiariae, clausuram papalem non servantes, quaeque in domibus suis tenent piarum Gongregationum virgines, sandimonialium instar viventes, quum et islae pontilicia clausura non obligentnr. Aliam tamen ob causam Episcopis banc abesse facullatem putalur; quia videlicet S. Sedes bujusmodi conventus non approbat, sed tolerat tantummodo, ulpote conlrarios Bullae S. Pii V. Circa pas-toralis. anni 1596; ex quo effici videtur, ut a locorum religiosorum numero ablegandi sint, et praesertim horum

juribus privati merito dicantur. (cfr Gallico 1. c. cap. 19. n. 14 sqq., van Gameren 1. c. pag. 304.) — Postulat recta hujus rei inlelligentia, ul hic quaedam animadvertamus. Regulares ordinum S. Dominici, S. Francisci, S. Auguslini; item Carmelilae, Servitae, ac Minimi a Sancto Francisco de Paula insütuti Terliarias mulieres, juxla Ponlificum di-plomata ac privilegia, adscribere possunt. Ex ipsis aliae suis privalis aedibus immoranlur; aliae vero in uno domicilio collegialiter vivunt; subditae oranes jurisdictioni Episcoporum. [Inst. 105. n. 76. sqq)

Priores, ex Leonis X constitutione (Bullar. Rom. t. 1.), virginitatis aut coelibatus votum emittere debent, quod tarnen solemne nequaquam est. Ex Sacrarum Congregationum decretis generalibus, omnino servandis (Ben. XIV. Inst.Q'J. n. 14 et 15) insuper requiritur, «foeminas habitum actu petentes, esse probatae vitae , bonisque moribus praeditas:. eas suae aetatis annum agere quadragesimum :. tot annuos reditus ex propriis bonis percipere, quot sunt ad earum alimoniam necessarii:. denique, non cum atiis eas cohabiiare, quam cum personis in primo tantum consanguinitatis, vel affinitatis gradu sibi conjunctis: aliqua vero ex hls condi-tionibus deficiente, debet Ordinarius petitam licenliam dene-gare.quot; (Ben. XIV. He Syn. Uioec. 1. 9. c. 15. n. 11.) Ad Episcopum enim spectat facultatem dare Regularibus ad-mittendi feminas, quae habitum actu petunt. »Privilegia enim, quae ad id faciendum olim Regulares habuerunt, ita hodie sunt limitata, ut nulü queant habitum praedictum conf'erre sine licentia Episcopi.quot; {De Syn. Dioec. 1. c.)

Posteriores Tertiarias, collegialiter scilicet viventes, S Pius V abrogare constituerat, ob earn causam, quod alienos ab ecclesiastica disciplina putaverit mulierum coetus, quaereli-giosum habitum induerent, nullis votis solemnibus nuncu-patis, et quae nullis claustri legibus tenerentur. (Ben. XIV. Inst. 105. n. 60. 61.) Quare in dicta constitutione mandat S. Pius Pontifex; ut votum solemne nuncupent et clausurae se subjiciant; secus nullam in füturo recipiant sororem.

Quod si fecerint nihilominus, eas ad sic vivendum omnino inhabiles reddit. Attaraen multis in regionibus, servato votorura sirnplicium et immunitatis a clausura veleri more, permanserunt convenlus tertii ordinis mulierum. Ouod Sancta Sedes Apostolica clemenler toleravit, eos tamen subjiciens Episcoporum auctorilati. (v. Inst. 195. n. 76.) Immo Bene-dictus XIII in Bulla Pretiosius annil727 abolevit propositas S. Pii V ordinationes. Quae tamen anno 1732 reslitutae per Glementem XII in Bulla Romanus Pontifex, nec abrogatae adhuc aperto Sanctae Sedis decreto fuerunt.

Ad recenlioris aetatis pias congregationes, quae pariler vota solemnia non eraittunt nec clausura pontificia ligantur, plures auctores S, Pii ordinationes accommodanl, ob finem quem sectatur Pontifex, nolens scilicet esse instituta sororum, quae a votis solemnibus el papali clausura immunes existant Nec quidquara nocere aiunt, S. Piurn V mentionem facere unius terlii ordinis, siquidem non aderant tunc alii votorum sirnplicium conventus. (cfr Ferraris. V. Oratorium, n. 85. et Bouix, De Jure regularium. vol. 1. Ed. Parisien, p. 220.)

At res interea admodum mutatae sunt. Quo enim tempore vivebat S. Pius V, collapsa, ob neglectam clausurae legem, multis in monasteriis erat disciplina regularis; nec aliud aptum arcendis malis remedium in promptu esse videbatur praeter arctam clausuram monialium. Nostra vero aetate in monasteriis sororum, vel absque pontificia clausura viventium, mirifice refloruit observantiae regularis diligentia; Congregationes autem, ab eadem clausura liberae, turn maxima populis beneficia praestant, turn insigni splendescunt reli-giosa pietate. Eapropter S. Sedes Apostolica non solum, uti olim, tolerat bujusmodi conventus, ita ut licite erigantur, sed etiam multa laude congregationes extollere solet, et adimpletis certis conditionibus positivo decreto approbare non gravatur. Quam quidem inclytam gratiam in Neerlan-diae finibus benigne contulit Congregationi B. Mariae Virginis Matris Misericordiae, ab Illmo et colendissimo Domino Ar-chiepiscopo-Episcopo Buscoducensi, Joanne Zwijsen, erectae,

et miranda foecunditale a Domino Deo benediclae. Hisce jam explicalis ad rem nostram revertamur. Deduci merilo posse ex dictis censemus, adnumerandos memoratos con-venlus piis ad minimum locis esse (cfr Analecla Juris Ponlificii vol. 5. col. 928.); religiosis certe, approbates a Sumrao Pontilice; capaces autem omnes, quos Episcopus oratorio donet, peragendis sacrificiis et aliis sacerdotalibus functionibus apto; quas indicavimus sub n. 233 et 234. (cfr van Gameren 1. c. pag. 305.)

236. Oratoria in monasteriis religiosorum. Quamquam baec, sicut alia bactenus recensita sacella, ut in eis res divina possit confici, ab auctoritate ecclesiastica designari debeant (cfr Tract, de celebrat. Miss. n. 225), non subjacent tamen Episcoporum auctoritati. Ab ea enim per Apostolicum pri-vilegium ipsi exempti sunt, in quibus inveniuntur, conventus religiosorum. Sic penes Episcopos esse non videtur, prae-stituere dies, numerum, vel boram Missarum, vel ordinare de aliis functionibus. — Aliter se res habet de domibus virorum, qui regularium instar vitam religiosam sectantur. Exemptionis privilegio quum bae non gaudeant, earumdem oratoria reguntur Ordinarii praeceptis el legibus. Ita scilicet vulgo decidendum est. Sunt enim et exemptae Congrega-tiones, ceu Patres Excalceati SS. Crucis et Passionis Domini, atque Patres S. Alphonsi de Liguori sodales; in quorum idcirco domestica sacella Ordinarii jurisdictionem non babent. — Quod si contingat, ut confraternitas laicorum erecta sit in templo aut conventu exemplorum, baec qui-dem subest jurisdictioni et visitationi Episcopi. (Bened. XIV De Syn. Dioec. 1. 13. cap. uit. n. 6. et l7ist. cit. n. 87 sqq.)

237. Palalii Episcopalis oratorium in functionum sacrarum exercitio caeleris oratoriis nihil profecto cedit. Possuntque ibi Antistites munia obire, propria suo officio et dignitati (cfr Ben. XIV Const. Magno cum animi dolore §. 1. anni 1751.); veluti confirmare, ordinare, benedicere, consecrare- Nisi tamen lex secus velit. Jubet enim ordinationes generales, statutis a jure temporibus, baberi in ecclesia Gathedrali,

vel si extra civitatem Episcopus moratur, in loci ejus dig-niore, quantum fieri potest, ecclesia. (Gone. Trid. s. 23. c. 8. de ref. cfr B. XIV. Epist, Ad audientiam § 18. anni 1753; Fagnan. cap. In ordinando. n. 45. De Simonia; Monacelli 1. c. torn. 1. tit. 3. form. i. n. 3.) Sed ordinationes non generales in palatii oratorio peragere fas est: »Si non fuerit ordinatio generalis, sed tantum aliquarum personarum, potest ubique Episcopus eam habere, etiam in capella sua privata.quot; (S. C. G. in Meliten. 20 Nov. 1592 apud Giraldi 1. c. p. 2. sect. 95. cfr B. XIV I. c. et Gardellini n. 4583 in nota.) Insuper, id enim consuetudo monstrat, integrum Praesulibus esse putemus, adire aliarum publicarum domuum capellas, ut ibi vacent, in gratiam incolarum, Episcopalibus functionibus.

238. Quae in hospitalibus, in domibus piarum congre-gationum, in seminariis, totius communitatis usui oratoria serviunt, saepe donantur privilegie Missae solemnis feria V in Coena Domini, atque libero exercitio functionum, quae ex decreto 1703 egent peruliari Episcopi licentia. Quibus gratiis additur nonumquam coemeterii proprii beneficium, adduntur quandoque facilitates ad parocborum jura perti-nentes, veluti ministrare domus incolis communionem pascba-lem, viaticum, extremam unctionem, obire funeris solemnia.

239. llactenus oratoria, quae in publicis aedibus sunt, consideravimus quantum jure sacro patent clericormn sacris aclionïbus. Sequitur ea consideremus quantum patent /tcüc-lium spirüuali usui. Atqui per se intelligitur, fideles illa oratoria adhibere posse, ut sacerdotalibus functionibus utan-tur, modo lex Ecclesiae aut superioris localis mandatum non obstet. Ecclesiastica enim lege, clausuram conventua-lem ordinante, arcentur mulieres ex oratoriis demesticis religiosorum; Episcopi vero aut rectoris praecepto conti-nentur saepe extranei, tum mulieres tum viri, extra oratoria aliarum aedium. Gum autem haec aperta esse contingit publico usui, fideles expetere nequeunt ut functiones exple-antur parocbiales, qualis est benedictio post partum , vel

ul fiant, quae sunt juris parochorum, veluli s. communionis die paschali distributio.

Non apparet ex dictis, sitne datum fidelibus implere in tali oratorio dominicum Missae audiendae praeceptum; quod quidem praeceptum non tantum Missam audiri jubet, sed apto insuper, sen probato ad hunc fmera disciplinae eccle-siasticae loco, id praestari postulat.

a). Principio unus aptus locus templum erat Episcopale. Ab erectis deinde paroeciis assignata cuique fuit parochialis ecclesia. Ad eam se conferre omnes parochiani tenebantur, exceptis tamen iter facientibus, aliisque legitima causa im-peditis. Ut satisfieret huic praecepto, stalutum erat: »ut dominicis et festis diebus presbyleri, antequam Missas celebrent, plebem interrogent, si alterius parochianus in ecclesia sit, qui .proprio contempto presbylero, ibi Missam velit audire. Quem si invenerint, statim ab ecclesia ejiciant, et ad suam parochiam redire compellant. (can. 1. synodi Nanneten. in Decretalium cap. 2. De parochiis.) Memorata lex, de qua sermo est in Concilio Sardicensi (anni 347), vigebat adhuc et per Sedem Apostolicam a fratrum men-dicantium impugnatione vindicabatur decimo quinto saeculo. (v. Sixti IV constit. Vices illius. in Extravag. 2. De treuga el pace.) Paullatim vero huic sanctioni derogatum est; ita ut non amplius teneantur fideles die dominico et festo, Missae audiendae causa, in templo parochiali convenire. Optat equidem Ecclesia, ut fideles invitati hodie faciant, quod jussi praestare olim cogebantur. »Moneant [Episcopi] eumdem populum, ut frequenter ad suas parochias, saltern diebus dominicis et majoribus festis accedant.quot; (Trid. Cone, in Decreto de observ. et evit. in celebrat. Miss. sess. 22.)

h). Quoniam pristinae legi, quum generalis esset, derogare poterat sola Sedes Apostolica et consuetudo fidelium, inde fit, ut praeter ecclesias parochiales adimplendo dominico praecepto ilia loca idonea sint, quae talia effecerit autusus aut Romanus Pontifex. Quapropter cum delerminandum est, quae hodiedum aptae sint aedes ad explendum id

praeceplum, dux esse potest sola pontificia ordinatio el legitima consuetudo fidelium. Atqui utraque causa idoneas reddidit conventuales ecclesias regularium. Longo etenim usui accessit declarotio et confirmalio Sedis Apostolicae. Sic Pontifices Leo X, 13 Nov. 1517, S. Pius V, XVII Kal. Sept. 1567, Clemens quot;VIII, -1592 expresse decreverunt, posse fideles in Regularium ecclesiis satisfacere praecepto Ecclesiae.

c). Quod si fideles, salisfactum legi Ecclesiae, non ad alia se conlulissent templa, praeter parochialia et regularia, pariterque Piomani Pontifices non alias ad eum fmem ad-misissent sacras aedes, in praediclis duobus damtaxat locis posset impleri diei festi obligatio. Ad caetera igitur quod attinet templa, de his quidem PontiGciae ordinationes aperte non loquuntur. Consuetudo autem eflecit (cfr Ben. XIV. De Syn. Dioec. 1. 11. c. 14.. n. 10.), ut in omnibus ecclesiis et publicis saltern oratoriis, dictae obligationi sa-tistisfieri valeat. Publicis inquam oratoriis; nam domestica in aedibus privatis ad hoc non valent, nisi et quantum id peculiariter concedat Surnmus Pontifex, quod ex indulti cujusque contextu est judicandum (v. Tract. De celebr. Miss. n. 223); de privatis vero oratoriis publicarum aedium, si nonnulla excipis, dubitatur. Quae dubitatio, quia magni numeri oratoria tangit, paullo uberius exponenda est.

d). Ah aedibus exceptis ordiamur. Sacra Rituurn Congregatio interrogata: »An in capella palatii Episcopalis, absente Episcopo, Missa celebrari possit, et praesertim a Vicario general!respondit: »In capella palatii Episcopalis, etiam absente [Episcopo], vel vacante sede, posse Missam celebrari, potissimum vero per Vicarium, nee non diebus festis inibi Sacrum audientes 'implere praeceptum Ecclesiae; sic in casibus particularibus imposterum responderiquot; mandavit. (Gardell. n. 2103.) Idem dedit responsum 3 Julii 1661 (n. 2107), et 8 Aprilis 1854. (n. 2500). Pari rationa decrevit de oratorio confraternitatis ab Episcopo approbate et benedicto, in conventu regularium erecto, omnes scilicet

Missis igitur oratoriis palatii episcopalis et regularium, quibus decreta patrocinantur, de aliis censet Galticus (1. c. cap. 26. n. 41.) per Tridentini Concilii decretum (1. c.) — de Sacrificio Missae celebrando extra oratoria privatarum domuum, et in solis ecclesiis atque locis ad divinum cultum dedicatis — per illud scilicet decretum oratoria, quae in locis piis divino cultui dicata sunt, apta declarari, ut in iis turn per sacerdotes celebretur Sacrificium, turn per fideles impleatur Missae audiendae praeceptum. Quae posterior tarnen deductio an recte fiat, baud scio. Non enim satis esse videtur, ut locus legitime pateat sacrificiis, sed insuper requiri, ut Sedis Apostolicae ordinatione vel fidelium consue-tudine pateat satisfactioni legis Ecclesiae. Primum manifeste in Tridentino decreto est; secundum non invenio. Sic erant templa regularium et ecclesiae caeterae atque publica oratoria Sacrificiis offerendis ab antiquo tempore idonea. Quod autem in iis satisfiat Ecclesiae legi, id recentioris facultatis est, quam adipisci debuerunt vel a Sede Apostolica vel populorum moribus,

Censent alii auctores comprehendi facultatem, de qua agitur, in Sanctae Sedis declaratione per S. Congr. Concilii data, quam Fagnanus (in cap. i4Mclt;örite^e. De censibus. n.25) bis verbis refert: sPublica censuit esse ilia, quae inpublicis locis construcla reperiuntur, veluti in monasteriis et bospi-talibus ecclesiasticis.quot; In publicis autem oratoriis praeceplü satisfieri extra controversiam est.

Invocatur tandem consuetudo, quae reapse generalis di-cenda videtur, quantum servatur scilicet ab ipsis sallem incolis earum aedium.

Erudite praesentem locum paucis ab binc annis explica-runt Mélanges Théologiques (vol. 1.), ostendere conantes, non impleri in memoratis oratoriis praeceptum Ecclesiae. Eumdem postea locum multa sagacitate exposuit D_r. van Gameren (1. c. pag. 294 sqq. et 3H.), cui contraria placet

senlenlia , quique parum vis inesse dicti libri argumentis existimat. Ad S. Congr. Concilii iterata vice haec eadem quaeslio delata est, anno videlicet. 1778 in causa Grosse-lana, el anno quot;1862 in causa Bredana, (v. Analecta Juris Pontificii. vol. 6. col. 2279 sqq.), sed rem injudicatam S. Congregatio reliquU. Accommodate tarnen huic dispu-lationi Secretarius Sacrae Gongregalionis in dissertatione ad causam Grossetanam scripsit: »In publicis oratoriis, in locis firmiter Deo dicatis, in capellis hospitalium Missae audiendae onus impleri, nemo infltiatur.quot; (Apud van Gameren 1. c. pag. 311 et Analecta 1. c.) Interim donec Sancta Sedes aliter disponat vei declaret, tuto servatur Saneti Liguori doctrina, qui in Theol. Mor. 1. 6. n. 357 tradit, quod in oratoriis carcerum, confraternitatum, hospitalium, et communitatum squicumque audientes missam satisfaciant.quot;

240. Affmis propositae disputationi alia quaestio est. Expedit, ne monitis salutaribus et institutione careant fide-les, ut praeter incolas aedis publicae non ibi permittantur alii Missam diebus dominicis et festis audire. Non id sane dubitatur, sitne superioribus loei publici facullas excludendi ab aedibus homines alienos. Sed quaeritur, possitne Epis-copas oratoria ilia ad satisfaciendum inibi praecepto, inepta reddere. Ut quod mihi, inconsulto forte, videtur candide aperiam, non esse eam Episcopis potestatem suspicor. Gum enim posueris, posse ibi ex Pontificia aliqua ordinatione, puta Synodus Tridentinae aut S. Gongregalionis Goncilii decreto, vel ex universali consuetudine satisfieri ecclesiastico praecepto, legem habes generalem, superiorem polestale Episcopi, quamque proplerea temperare Episcopis haud datum est; cum aulem posueris, minirae posse inibi adim-pleri praeceptum, episcopalis ordinalio locum ineptura non facit. De consuetudine dumtaxat particulari hic sermo non est.

241. II. Oratoria publica. Sunt haec, aedes divino cullui dedicatee, quae ingressum habent in via publica, el populo fideli patent. Ex his ea, quae maxime destinata sunt publico fidelium usui, ecclesiis (minoribus, inferiorihus) adnume-

ranlur; quae collegii alicujus vel familiae principaliter com-modo, publica oratoria, publica sacella, capellae publicae audiunt. (v. Tract. De cel. Miss. n. 225.)

Potest Episcopus functionum, quae per se ibi permissae aut prohibitae sunt, summam irnminuere et adaugere (v. supra n. 225), dummodo oratorium non sit exemptum a jurisdictione episcopali. Per iegitirnam quoque consue-tudinem, conventionem, concordiara, ampliari et contrahi queunt eaedem facultates. Quas autem per se explere ibi licet functiones, recensuimus sub n. 222, 1. c. cfr n. 224; quas per se non licet, ibidem sub litt. a. b. In posteriori serie est concionari et confessiones audire non accepla peculiari copia; item asservare SS. Sacramentum; quod assidue ut fiat, concedere potest unus Romanus Pontifex; ad breve tempus, Episcopus loei ordinarius. Quae sane dislinclio indicari videtur decreto S. G. Episcoporum 15 Jan. 1610, «Extra parochiales ecclesias non conceditur relineri assidue Eucharistiaquot;, cum nempe ea ordinatio, ut ait Cavalieri, con-fertur cum aliis decretis veniam Apostolicae Sedis poscentibus. ïDecreta de conservatione assidua certe debent inteiligi, non de temporanea, et pro aliquibus tantum diebus, quam ab Episcopo indulgeri posse, ostendunt decreta omnia, quae licen-tiae Ordinariorum adligant expositionem publicam SS. Sacra-menti, quae sine hujus temporali conservatione fieri non potest. Hue spectat dictio assidue, quam principale tenet decretum, in quod non casualiter irrepsisse, sed consulto fuisse positam, nobis credere lubet, ut binc daretur inteiligi, inbibitionern sistere in licentia pro conservatione assidua, non temporali.quot; {Rit. exp. t. 3. c. 6. deer. 4.) Idipsum innuit declaratio S. C. G, quae ad quaestionem ïAn cum licentia Episcopi, et sine consensu parochi, fieri possit in oratorio conlralrum Expositio [Sanctissimi] infra annum, et praecipue quadraginta horarumquot;; respondit (24 Sept. 1718) «Affirmative.quot; (InstAOb. n. 121.) Absentia facultatis excipiendi confessiones in oratorio seu ecclesia, itidemque asservandi SS. Eucharistiam, efficit, ut neque Sedes confessionalis ibi

poni, neque tabernaculum in allari collocari possit, nee distribui S. Gommunio extra Missae Sacrificium. Quod ipsa quidam res suadet, et Sacrae Gongregaliones decernunt. Sic de oratorio publico S. G. Goncilii interrogata: nVI. An liceat retinere sedes confessionales pro confessionibus audiendis? Y1I. An liceat capellano SS. Eucharistiae Sacramenlutn ministrare tam inter Missarum celebrationes, quam in inter-vallo Missarum? VIII. An retinere valeat Tabernaculum in altari pro asservando SS. Eucharistiae Sacramento dumiaxat de mane, et post Missarum celebrationes Tabernaculum apertum et vacuum retinere?quot; respondit die 28 Junii 1744 et 8 Maii 1745: »Ad VI. Licere de licentia Ordinarii. Ad VII. Affirmative inter Missarum celebrationem, excepta die Paschatis et communione paschali, et amplius. Ad VIII. Negative et amplius.quot; (Apud De Bonis De oratoriis priv. App. cap. 3. n. 20.) Pariter quum pro ecclesia minori petitum esset ex S. G. Rituum; »3. An in praedicta ecclesia liceat retinere flxas sedes confessionales ad effectum per idoneos sacerdotes excipiendi confessiones fideiium, invito parocho, in casu'', decrevit. ïAd 3 Negative, nisi de licentia Ordinarii.'' (die 20 Sept. 1749 et 30 Aug. 1755. Gardell. n. 4026.)

III. Ecclesiae Religiosorum. Ordines regulares quum eximia sint sanctitatis, doctrinae, zeli animarum instituta , eorumdem sacris laboribus Sedes Apostolica magnopere favet, libenterque eorum opem adhiberi cernit in opus ministerii, in aedificationem corporis Ghristi. Propterea Regularium templis non tantum facultates spirituales mino-rum ecclesiarum impertita est, sed plura etiam munia at-tribuit, quae ad parochorum functiones et jura referuntur.

Imprimis itaque facultatem babent Regulares exercendi suis in ecclesiis functiones omnes sacerdotales, per Decretum anni 1703 aliis ecclesiis concessas. Minuere has, aut prae-cipiendo aut prohibendo , Episcopis datum esse non videlur; nam Ordines regulares per Pontificia privilegia ab Ordina-riorum jurisdictione soluti existunt. (cfr Ben. XIV Gonst. Apostolicum ministerium 30 Maii 1753 § 5.)

Adnumerari ecclesiasticis lunclionibus, ante vidimus, pro-cessiones iastituere intra ambilum ecclesiae. Cujus dictionis intelligenlia proponitur sequenti decreto. »Sacra Rituum Gon-gregatio.. een suit, in Processionibus faciendis lam per Regula-res , quam per Gonfraternilates ita in posterum servari debere, ut in ecclesiis habentibus claustrum, Processiones fieri non possint nisi intra claustra tantum, et non extra. In ecclesiis vero carentibus claustro, fieri possint intra ambitum, hoe est prope muros ecclesiae, sive exeundo a janua ecclesiae, et intrando per aliam, sive per eamdem, et semper prope muros ecclesiae. Extra vero ambitum ecclesiae non licere Regularibus, neque Gonfraternitatibus facere Processiones, nisi de licentia, consensu, aut cum Cruce Parochiali, exceptis tamen illis ecclesiis, quae habent in hoe speciale privilegium faciendi Processiones per alia loca, quibus per hoe Decretum S. G. non intendit praejudicarequot;. (In Hispalen. 26 Febr. 4628 et Savonen 19 Dec. 1671 ap. Gard. n. 728 et 2574'.) In festo tamen et octava Gorporis Ghristi permittitur, ex Greg. XIII const. Quum interdum et duobus decretis S. G. R. in Gassanen dierum 20 Junii lOS-i et 8 Apr 1656 ap. Gard. n. 1705 et 1790, non petita seu parochi seu Episcopi licentia processiones duci, ubicumque placeat, extra ambitum eeclesiarum. lis nempe ordinationibus, sic declarat S. R. G : »cautum est, ut aliis in circumstantiis omnino praerequi-ratur vel consensus vel venia Parochi, aut Episcopi ad ducendas per Regulares, vel quemlibet alium extra propria claustra supplicationes, in festo tamen et per octavam SS. Gorporis Ghristi adimitur omnis contradicendi modus, et liberantur Regulares a venia expetendaquot; (S. R. G. die 23 Febr. 1839. ap. Gard. 4851.) Quibus addendum est, uRe-gularibus, obtenta licentia ingrediendi limites Parochiae, non licere facere eorum Processiones eadem fere hora, eadem die, eodem in loco, et per easdem vias, in quibus clerus parochialis ad Processiones procedit, sed semper esseprae-ferendum ipsum clerum.quot; (S. R. C. in Savonen 19 Dec. 1671. ap. Gard. n. 2574.)

ül concionentur suis in ecclesiis regulares et fideliura confessiones audiant, exoptat Sedes Aposlolica. Sed necesse est, antequam praedicare in sui ordinis ecclesiis incipiant, personaliter se coram Episcopo praesenlent, el ab eo petant benedictionern. (Trid. Conc. s. 5. c. 2. de ref. et Greg. XV. const. Inscrutahili 5 Febr. 1622.) Negante Episcopo benedictionern, praedicare nihilominus in sui Ordinis ecclesiis permittuntur (Clemens X const. Superna 21 Julii 1670); contradicente autem Episcopo, prohibentur. (Gone. Trid. s. 24. c. 4.. de ref. et Clemens X. 1. c.) Praedicaturi vero in ecclesia non sui ordinis licentia Episcopi indigent. (Trid. Conc. sess. 5. c. 2. de ref.) Ad confessiones quod attinet, nullus Regularis nee licite nee valide saecularium confessiones audire potest, »nisi aut parochiale beneficium, aut ab Episcopis, per examen, si illis videbitur esse necessa-rium, aut alias idoneus judicetur, el approbationem, quae gratis detur, obtineat, privilegiis et consuetudine quacum-que, etiam immemorabili, non obstantibus.quot; (Trid. Conc. s. 23. c. 15. de ref.) Tollitur hoe decreto praecedenlis aelalis disciplina, qua regularibus necesse erat rogasse, non plane necessarium obtinuisse ab Episcopo approbationem, ceu late exponitur in Bonifacii VIII cap. Super Ca-thedrain, De Sepulturis, in Extravag, et in Clementina Dudum § 1. staluimus, eodem titulo. Confratrum religio-somm, et novitiorum, itemque famulantium, eorum scilicet qui instrucli sunt conditionibus mox exponendis, licite et valide excipiuntur confessiones ab iis, qui per praelatum suum regularem approbati sunt. Subdilis enim regularibus praelali religiosi eam polestatem, ante Synodus Tridentinae tempora, facere poterant; eamque non abstulit Concilium.

243. Plures funcliones parochiales Regularibus indultae sunt. Solemnium namque Missarum numerus nee majoribus templi festis nee aliis limitibus coercelur; — solemnia feriae V in Coena Domini peragere pertnillunlur, altamen matu-rius quam in ecclesia digniori debent; nam eo die nequeunt campan as pulsare post campanae ecclesiae dignioris silen

tiurn (S. R. G. 19 Dec. 1671 et 9 Maii 1705. ap. Gard. n. 2574 et 3722). — Fas est ut dictis in ecclesiis SS. Sacramentum asservetur. (v. Ben. XIV. Insl. 105. n. 129 et s. Lig. 1. 6. n. 424.) Publica autem exposilio, i. e. detecta S. Hostia vel pyxide, ni consentiat Ordinarius, omnibus et quibusvis ecclesiis, exemptis etiam, vetita est. (v. Ben. XIV. Litt. Accepimus 16 Aprilis 1746 et Inst. 30. n. 9 sqq) Quare a facienda publica expositione Regulares abstinere debent, exceptis dumtaxat illis diebus, quibus annuit Ordinarius. Excipi etiara debet octava Gorporis Domini; interrogata enim S. G. R. ab Episcopo Smirnen, »An regulares intra bebdoma-dam Gorporis Ghristi inter Missarum solemnia, et ad Ves-peras possint exponere SS. Sacramentum absque ejus licentie ?quot; S. G respondit: »posse regulares in casu proposito publice exponere SS. Eucharistiae Sacramentum absque licentia Ordinarii.quot; (Die 20 Apr. 1641. ap. Gard. n. 1321.) Privata exposilio ut fiat, privatam nempe ob causam et velata pyxide, leges generales non exigunt Ordinarii veniam. Per-mittitur ergo sapienti consilio rectoris ecclesiae. — Gopiam babent distribuendi suis in ecclesiis S. Gommunionem tum intra turn extra Missara; dempto (primo) die Pascbatis, quo in solis parocbialibus ecclesiis S. Gommunionem fidelibus dislribui leges volunt, eamque extraneis ministrari in ecclesia regularium probibent. (v. Ben. XIV. const. Magno cum animi § 22. 2 Juni 1751 et De Syn. Dioec. 1. 9. c. 16.) — »Non possunt regulares in Sabbato Sancto benedicere domos laicorum.quot; (S. G. G. 23 Nov. 1619 ap Gavalieri t. 3. cap. 24.) — Nee ipsis concessurn est benedicere mulieres post partum; quae facultas quomodo acquiratur decretum anni 1703 docet. (v. supra n 225.)

244. Jura parochialia. Gonventus regularium similitu-dinem speciemque Parochiae gerunt; buic in multis jure sacro assimilantur; quique rector ecclesiae vel monasterii a regular! Praelato constituitur, penes ipsum sunt facul-tates parocbiales, adhibendae in conventualem familiam. Potest buic ministrare Gommunionem pascbalem, ipso etiam

Paschatis die, Viaticum, Extremam ünctionem; celebrare quoque suorum exequias, et cadavera in coemeterio mo-nasterii, vel in communi publico, terrae sanctae mandare. (v. infra n. 250.)

Ad quas autem personas referantur dicta parochialia jura, accuratius est inquirendum. Comprehendit regularium con-ventus, regulares (clericos et fratres conversos seu laicos), novitios, interdum faraulos saeculares, nonnunquam insuper convictores scholae discipulos, aliosque, ut Deum aptius in solitudine colant, vel curandae valetudinis causa, admissos. Refertur propositum privilegium ad ipsos regulares et ad novitios; de quo nemo est, qui dubitet. De caeteris autem quaedam, ut patebit, existit dubitatio.

Olim quidem exemptio ab Episcopi jurisdictione, ideoque ab auctoritate Parocbi, extendebatur in regularium con-ventibus ad plures variae conditionis personas, diversis titulis monasterio addictas. Id vero quoniam multa incom-moda et mala afferebat, Tridentina Synodus eos dumtaxat de caetero exemptos voluit, qui regularibus sactu serviunt, intra eorum septa ac domos resident, subque eorum obe-dientia vivunt.quot; (sess. 24. c. 11. de ref) Triplex baec conditio, quam Synodus postulat, insimul praesto esse debet (v. Greg. XIII const. Circumspecta 27 Nov. 1580), ita ut Parocbo subjiciatur, »qui aliqua ex his conditio-nibus careat, licet in aede versetur, quae pertineat ad monasterium, eique conjungatur, ipsiusque circuitu per muros exteriores includatur: quippe per Domum monasterium, per Septa vero claustra a Tridentina Synodo intelli-guntur. Quod scriptores unanimes affirmant.quot; (Inst. 55. n. 7.) Ex quibus sequitur, exemptionem Tridentinam non suffragari illis, qui regularibus actu non serviunt, quales sunt discipuli scholae claustralis, convictores in monasterio; nec illis, qui sub regularium obedientia non vivunt, quales cogitentur contubernales in monasterium admissi, ut pietatis operibus tempus impendant, vel afflictam valetudinera cu-rent; nec illis, qui non resident intra septa ac domos Re-

gularium, quales sunt opifices in laboribus monasterii oc-cupati, sed habitantes extra ipsum monasterium, extra ipsos limites clausurae. His igitur, quum ex Synodi decreto res jndicatur, officia paroecialia ab ipso parocho loei vel ab allo de Episcopi aut parochi licentia, ministranda sunt.

S-iS. Quum ex Synodi Tridentinae decreto res judicatur, monuimus. Opinantur enim Suarez (De religione tr. iü. lib. 9. cap. i. n. 16) et Gardinalis De Lugo (Responsa mo-ralia lib. 4. dub. 33. n. 4), posse ex attributo a S. Sede regularibus privilegie, contubernalibus el discipulis convic-toribus cum aegrotant Extremam Unctionem absque parochi aut Episcopi licentia conferri. Sed aperte fatelur Gard De Lugo (1. c. n. 1), non deduci banc facultatem ex Triden-tina citata ordinatione, quia discipuli conviclores «non in-serviunt Patribus, sed potius ipsis inservitur in spiritualibus et temporalibus''; nee possideri earn, quod aliqui putant, ex privilegio per Engenii IV vivae vocis oraculum impertito Fratribus Minoribus Observantibus, quoniam Pontifices Gre-gorius XV et ürbanus VUI taliter concessa ante privilegia revocarunt (1. c. n. 2). Uterque vero auctor facultatem banc reperit in privilegio, relato »apud Eman. Roder, inter Bullas Sixli IVquot;, quod monacbis Benedictinis Hispanis con-cedit, srninistrare extremam unctionem absque alia parochi aut Episcopi licentia, iis, qui intra septa monasteriorum suorum infirmati fuerint.quot; (Gard. De Lugo I. c. n. 3. Suarez 1. c.) Verum et hoc privilegium periisse dicendum est, tum per illud quia pugnat cum posterioris aetatis Tridentino decreto, tum per constitutionem Pontificis Pii IV In prin-cipis Apostolorum, in quo »revocata, cassata et annullataquot; declaravit omnia regularium et caeterorum privilegia, exemp-tiones omnes, quae decretis Tridentinae Synodi adversantur.

De hac ipsa erga discipulos contubernales parochiali facultale Regularium anno 1864 multis disputatum est coram S. G. Ep. et Reg. (v. Acta S. Sedis vol. 3. pag. 47. sqq). Jurisconsultus, qui regularium partes tuebatur, probare S. Gongregationi adnisus est, decretum Tridentinum, quo loco

servientes regularibus eximit a parochi jurisdictione, inlel-ligi de illis debere, qui intra septa cum dep end entia a regularibus vivunt; quales profeclo cum discipuli convic-tores sint, eosdem Tridenlina exemptione comprehendi con-cludebat. A vero equidem deflectere hoc proposilum censeo. Synodus Tridentina reqmrit servilium, incolatum, obedientiam; exhibita jurisconsulli propositio incolatum dumtaxal et obedientiam, in qua dependenlia est; quum itaque desiderelur insuper servitium, ideo discipulis aberil Tridenlina exemptio. Mons-trare eatndem exemptionem advocalus conabatur ex privilegie Clericis regularibus de Somascha indulto, quo 5gt;omni-bus et quibuscumque personis degentibus et commorantibus in Orphanotrophiis, Seminariis, Academiis, Collegiisquot; rni-nistrare exeuntium Sacramenta possunt. Id autem privile-gium, an, Tridentino Goncilio posterius, ad alios Regulares extendi valeat, baud deprehendere mihi datum est. Caeterum S. Congregatio in hac causa sentenliam non tulit; nam immu-nes interim Apostolicum rescriptura discipulos fecerat a parochi potestate. Alque eumdem hunc S. Sedis in Regulares sludiosum benignumque animum saepe Episcopi imitantur, copiam iisdem facientes, ut in Gonventuum collegiis discipuli conlubernales praecepto paschali satisfacere et decura-bentes exeuntium Sacramenta recipere a Regularibus possint. Ad ipsara vero juris quaeslionem quod special, exdispulalis apparel, legem tres requirere in personis saecularibus condi-liones; ab ea ut quis liberelur, privilegium Aposlolicum exigi, vel indullum Episcopale, vel licentiam parochi; sed, utrumne regularibus universe, seu per viam communicalionis, Apostolicum privilegium hodie palrocinelur, rem conlroversam esse.

246. IV. Ecclesiae Sanctimonialium. Templum quod apponitur Sanctimonialium ecclesiis, quae clausurae Pon-lificiae legem servant, duas in partes, transverso ut plurimum pariete, vel choro bene munilo el clauso, dividi solet. Una pars vocalur ecclesia interior, vel Chorus; in qua Moniales consislunt. Alia vocalur ecclesia exterior et publica; in qua Capellanus Sanctimonialium res sacras operatur.

Ordinante sic Aposlolica Sede, monialium conventus alii exempli sunt ab Episcoporum jurisdictione; alii Episcopis subditi; oinnes vero immunes a parochorum polestate. Fi-guram parochiae habenl; Capellanus, legitime crealus velab Episcopo vel a superiors regulari, velut parochus reputatur, et paroeciales facultates in conventualem familiam exercet.

Amplectuntur claustra ipsas religiosas, novitias, insuper saeculares quandoque personas, ceu faraulas, puellas educan-das, mulieres religiosae solitudinis et pielatis amore, vel aliam ob causam e saeculo profugas. Quae quidem saeculares personae, ut in clausiris sanclimonialium versentur, indigent S. venia Sedis et approbatione Ordinarii. Nam, sub poena excom-municationis latae sentenliae et Romano Pontifici reservalae, lex clausurae prohibet omnibus »cujuscumque generis aut condilionis, sexus vel aelatis fuerintquot; in Monialium raonas-terium absque legitima licentia ingredi. (Pii Papae IX const. Apostolicae Sedis moderationi VI) Requirit aulem Benedicti XIV constitutio Per binas 25 Jan. 1747 , pro farnulabus et puellis et quibuscumque feminis, praeler veniam Apostolicae Sedis, praevium priusquam admittantur, Ordinarii examen de moribus, fama, caet., ejusque subseculam approbationem. Admissae feminae servare tenentur legem clausurae, nam statim ac clausurae limites excesserint, regredi probibentur, novaque licentia agent. (v. Tamburini DejureAbbalissarum et Monialium disp. 192. n. 14 et disp. 24. q. lö. n. 3.)

Licitum est in lemplo Monialium exercere functiones sa-cerdolales, quae ecclesiis omnibus indulgentur; concionari etiam et conlessiones monialium aliorumque audire, impe-trala, quisquis confessarius sit, sive saecularis sive regularis, jurisdictione ab Episcopo (Greg. XV. const. InscriUabili, Clemens X const. Superna, Bened XIV const. Pasloralis 5 Aug 1748). Propterea el In iilis templis locus est pul-pito el sedi confessionali, insuper tabernaculo, ut mox apparebit. — Contigit aliquando, ut Episcopus, ex causis tangentibus clausuram, plus una Missa singulis diebus cele-

brari vetuerit ia ecclesiis' licet exemplis sanctimoniatium. Glausurae custos a S. Sede conslitutus (v. Ben. XIV const. Gravissimo ol Oct. 1749) ialia statuere pro ipsis exemplis inonialibus valet. (Ferr. Capellanus monialium n. 10; v. Missae sacrificium n. 26; Moniales art. 6. n. 14). — Gon-IVaternilates laicoruin erigi et institui non possunt in monialium templis (S. G. Ep et Reg. in Baren 6 A.pr. 1595, 15 Mart 1599, 5 Maii 1645 apud Ferr v. Confratertritas art. 1. n. 08). Idipsurn in ecclesiis piarum mulierum con-gregationum non expedire recens decretum est: »Gum in Gallia habeantur plures communitates piarum mulierum, quae scholas habent et puellarum aggregationes tenant etiarn convictricum; perquam utilis existimaretur erectio conlra-ternitatum in earmndem religiosarum mulierum ecclesiis: quaeritur an erigi possint!quot; S. G. Indulg. die 29 Febr. 1864 respondit: »Non expedirequot;

248. Ex functionibus parochialibm illae, quae pietati sanctimonialium maxime accomrnodantur, concessae sunt exterioribus earumdem ecclesiis. Asservari in iis licet SS Sacramentum (clr. ïrid. Conc. s. 25 c. 10. De reg. ei mon.; Ben XIV. Inst. 105. n. 129; s. Lig. I. 6. n. 424); quod congruit parochiae qualitati, qua gaudet conventus farnilia. Privatim Sanotissimum exponere permissum est prudenti capellani judicio , publice autem Ordinarii dispositionibus. (v. supra n. 24i{). Distribuere S. Gommunionem fidelibus turn intra turn extra Sacrificium fas est, uno dempte Pa-scbatis die. — Missae solemnes, consueludine ita annuente, celebrari possunt non solum solemnioribus feslis conventus, sed alüs etiam diebus. — fermittitur celebrari solemne officium feria 5 majoris hebdomadae, quodque ei adbaerel, licet separabile sit, asservari S. S. Sacramentum in sepulcro. Gum enim declaraverit S. G. R. in Neapolitana die 14 Junii 1659 (v. Gardell n. 1990), quod snon licet in ecclesiis, in quibus non asservatur S. S. Sacramentum, celebralio Missae in feria V in Goena Domini, nee ejusdem auguslissimi Sacramenli asservatio in sepulcroquot;, inde «ab opposilo liacile

eruitur, quod ecclesiis, quae ex legitima consuetudine, aut privilegio, S, S. Sacramenlum assolenl asservare, hujus eliam licet asservatio in sepulcro, et celebratio praefatae missae.quot; (Cavalieri 1. c. cap. 1. deer. 2.) —Cellas monialium, aliasque clausurae paries, sabbato sancto aut alio tempore aqua benedicta per capellanum conspergi, ipsa vetat clausurae lex,

249. Cui commissum est Gapellani munus, ad eutndem jura parochialia exercere spectat Fungitur his juribus erga moniales, novitias, et famulas, quae propositis tribus conditionibus instructae sunt (supra n. 244 sqq.) Nam Tri-dentina ordinatio ad moniales etiam referenda est. Quod conspicuum sit ex Benedicti XIV doctrina. Disserens de communione paschali sic scribit: sDeprehendimus eliam in controversiam revocari, an saeculares, qui Monialibus, aut Regularibus inserviunt, ad parochiam, pro suraenda Paschali Communione se conferre debeant, an vero in ecclesiis ipsorum Regularium , aut Monialium praecepto satisfacere judicentur. Pro quo Tridentinum Concilium tres necessarias conditiones enumerat, ut nempe actu inserviant.. .Quare Parochiam adire debet, qui aliqua ex his conditionibus careat.quot; (v- quoque Ben. XIV Qwaesl. Canonicam 239 de causa Ulyxponen anni 1721). Aliis personis, licet contuber-nalibus, seu educandis puellis, caeteris, paroecialia officia capellanus praestare non potest, nisi per Apostolicum pri-vilegium, induKum Episcopale, aut licentiara parochi id eidem attributum fuerit.

250. Officia parochialia, quibus in conventualem fami-liam fungitur capellanus, sunt: ministrare dictae familiae communionem paschalem (ipso etiam Paschalis die licet), viaticum, extremam unclionem, celebrare exequias; itemque cadavera in monasterii coemeterio, si extra clausuram est, vel in communi publico tumulare. Monialis sepelienda intra clausuram, ab ipsis monialibus humo mandatur vel a duobus operariis, per Ordinarium approbatis; ingredi eum in fmem claustri septa confessario seu capellano minime fas est (v. decreta ap Ferr. v* Moniales art. 5. n. 51); tumulandam

extra sepia raoniales deferunt ad clausurae portam. — Animus erat, ul supra (n. 244) monui, praesenti loco facullalem exponere, quam regulares atque monialium capellani pos-sident, inhumandi convenlualis familiae cadavera in com-muni publico coemeterio. Ast nunc satius esse duxi differre hanc rem ad eum locum, qui mox de parochorum juribus agel.

251. Propositae conclusiones de juribus paroecialibus, quibus regulares potiuntur el rnonialiurn capellani, non va-lent in pias virorum el mulierum congregationes. His tarnen Ordinarii locorum hujusmodi lacultates vel ornnes vel nonnullas concedere solenl, cum per Sedem Aposlolicam taiibus iloualae non sunl.

252. V. Ecclesia Parochialis. Edocuil inslituli paroe-cialis origo, templa parochialia in dislinclis Dioecesiura parlibus locum occupasse templi Galhedralis, eorumque rec-lores in animarum habenda cura repraesentare Episcopum. Ampla idcirco fuit iis data potestas, in qua sane non ea comprehendunlur, quae ad ordinem Episcopalem aut ad jurisdiclionem fori extern! pertinent, quibusque ordines con-ierre parocbus posset, confirmare, consecrare atque ilia perfungi, quae sumrnorum principuin sunt, velul leges ferre, judicia ecclesiaslica agere, poenas publicas imponere. Sed, cum libero exercilio ordinis presbyteralis, tributa parochis est potestas jurisdictionis fori interni, seu regiminis eccle-siaslici domeslici, qua, ul pater familias, lilios Deo generant, alunl, instituunl, corrigunt, ad vilam aeternam informant per administralionem sacramenlorum el sacramentalium, quae non excedunt characlerem peesbyteralem, el per in-slitulioneui doctrinae cbristianae. (cfr De Gamillis Instil. Juris Can. torn. 1.) Tola haec, quanta parochis commissa fuit domeslici regiminis auctoritas, iisdern vi accepli mu-neris pastoralis inliaeret. Ad sola primum templa parochialia, ad solos parochos est delata; sed pars ejusdem potes-latis deinceps aliis etiam coramunicata fuit ecclesiis. De hac vero aliis facta collalione id prae oculis habearnus, illi dumtaxat ecclesiae seu presbytero fas esse praedicare, sa-

cramenta et sacramenlalia conferre, cui haec agendi copiam f'ccerit competens ecclesiaslica auctorilas (cfr Suarez in 3 P. s. Th. q. 82. art. 3. disp. 72 sect. 2. n. 2); atque juris adepti exercitium continendum esse intra limites irnpetratae facultatis. Sic in casu necessario quisque sacerdos minis-trare exeuntium sacramenta potest; sic ex communi con-suetudine, cuilibet sacerdoti celebranti, nisi prohibeat ecclesiae rector, facultas est distribuendi S. Gommunionem in aede ad hoc idonea; sic ipsis parochis potestas fit et officium irnponitur perfungendi munere in propria non in aliena parochia. Et quemadrnodum alibi, i. e. extra paro-chiam suarn parochus nequit sacramenta et sacramenlalia ministrare; ita nullibi alius sacerdos, nisi data utrique vel a lege aut privilegio, vel ab homine licentia.

253. Ut ambitum potestatis parochorum, ad rationem lactae superius distinctionis, rite exponamus, eamdem am-plecti recordemur functiones ecclesiasticas, functiones paro-ohiales, el jura parochialia.

Functiones omnes ecclesiasticae seu sacerdotales, sicuti concionandi quoque et audiendi conlessiones copia, parochis conferunlur baud peculiari aliqua Episcoporum concessione seu mandato, sed ipsa missione ad officium paroeciale seu acquisitione parochialis officii; quippe cum ex Sanctae Sedis ordinationibus muneri parochiali insertae sint.

254. Quae funclionum parochialium. nomine veniunl, universa pariter munia inhaerent parochorum officie, ul-iroque cum ipso munere parochis donantur. Hujus generis sunt, benedictio mulieruin post partum fontisque baptis-malis, et sacrum solemne feria V majoris hebdomadae. Quibus addamus benedictionem domuum sabbato sanelo processiones intra fines parochiae, missarum solemnium celebralionem, asservationem ss. Eucharistiae, caetera.

255. Jura parochialia. Per ipsam quoque muneris parochialis collationem haec parochorum sunt. Privative ea parochi erga suos possident. Dumque facile parochi possunt functionis cujuscumque sacerdotalis et pastoralis exercitium

alteri idoneo presbytero committere, jura lamen paree duin-laxat gravique ex causa aliis communicantur et ab ipsis eliam deleganlur el assumuntur Episcopis. Sic de baptisino el rnalrimonio S. G. Ep. et Reg. inlerrogata, declaravit, — non debere Ordinarium sine causa valde gravi auferre a propriis curalis celebrationern baptisini el malritnoniorutn , eaque ipse ministrare vel aliis delegare. — (apud Ferraris v. Parochus art. 3. n. 16. et De Carnillis 1. c. I. 3. Ed. Paris. p. 256.) Quapropler nel'as esl, suos, quibus placu-erit, parochus indiscriminalim generatimque alteri parocho in sacramenlorum parochialium adminislralione relinqual, aul permiltat; nam ipse proprius parochus debet noves suas agnoscere. . sacramenlorum adminislralione.. pascere.quot; (Trid. Cone. sess. 23. cap. 1. de ref.)

Gonstant jura parochorum rebus spirilualibus et ternpo-ralibus; videlicet, baptismo; comrnunione paschali; rnalrimonio; vialico; extrema unctione; decimis et oblalionibus, juxla leges et slalula Dioecesium; sepiülura suorum, vel, cum hi in alia ecclesia elegeruril sepeiiri aut sepulcrum lamiliae habenl, participatione in provenlibus 1'unerum, quae quarta funeralis dici solet. Temporalia hie exponere jura omitlimus, ad alium locum ea differentes.

253. A. Baptismus. Kiluale Romanum parocho jus bap-tismi hoc pacto adscribil : tLegilimus quidem baptismi minister esl parochus, vel alius sacerdos a parocho, vel ab Ordinario loci delegatus; sed quoties infans aul adullus versalur in vitae periculo, potest sine solemnilate a quo-curnque baplisari.'' (cfr can Placuit 2. cau 16. q. 1.)

254. 13. Communio paschalis. Laleranense Goncilium IV (in cap. Omnia utriusque sexus, de poenitenliis el remissi-onibus), per Glementem VIII (v. Inst. 18. n. 7.) declaratum, lidelibus praecipit, ut postquam ad annos discrelionis per-venerint, in sua quisque parochia Gommunionem in Pascha a parocho sumat; aul permillente parocho aul Ordinario ab alio sacerdote vel alibi, vel, iisdem ob aliquam ratio-nabilem causam concedentibus, alio tempore. Ipsum autern

paschale tempus pro adimplenda lege Eugenius IV in const. Fide digna quindechn dierum spatio, hoc est a Dominica Paimarurn ad Dominicam in Albis interclusit.

Soiet prima paerorum commanio tempore paschalis in parochiaii ecclesia celebrari. Quo fiat, ut pueri, qui su-mendae Eucharistiae prorsus idonei recleque praeparati adim-plere praeceptum paschale eadem ratione qua adulti fideles tenentur, per illara coinmunionem legi ecclesiae satisfacianl. Non praecipit tarnen commune jus, ut prima vice suscep-lurus SS. Eucliarisüain, ejus agendi causa se recipiat in parochiale templum. Sed habet generalis laudabilisque con suetudo, quam multae utilitateb commendant, quaeque sla-tulonun Episcopalium ordinationibus vulgo roboratur, ul, pueri praeparentur el prima vice s. Communione reliciantur in ipsa parocljiali ecclesia; quin Lamendiificiles se praebeant parochi, cum justa incunens causa exceplionem admittere suadet,

^55. Inventi simt olim, qui ex Goncilii Lateranensis capile »Omnis utriusque sexusquot; confessionem annuam sen tempore paschalis ipsi parocho vel habita ipsius parochi licentia alteri sacerdoti faciendam esse dictitarunl. Errabant vero , cum Concilium exhibilo loco statuat, confessionem annuam u lidelibus peragendam esse propria sacerdoti, vel de hujus licentia sacerdoti alteri. Proprius autem fidelium sacerdos imprimis est Rornanus Pontifex, deinde Episcopus loei ordinarius, landemque parochus. Quocirca deputati ab Episcopo vel Romano Pontifice aptissimi sunt ex capite citato, quibus annua vel paschalis confessio a fidelibus fiat. Sufficit autem confessarius sive saecularis sive regularis sirnpliciter appro balus sit, non imposita eidem temporis paschalis exceptione. (v. s. Thomas üpusculum Contra impuynanles religionem ; Fagnanus ad cil cap. Omnis ulriusqne sexus j Ren. XIV-üe Syn. Dioec. 1. 11. cap. 14. el Quaest. Can. 429; Cle-menlis X const. Superna anni 1670.)

Fuerunl eliam, qui conjessionem fidelium aegrotantium parochis plane reservarent, non concedentes ut religiosi,

ad audiendas confessiones fidelium rite approbati, domos infirmorum confessionis audiendae causa possent adire. Sed in const. Superna 1670 Clemens X definivit, las esse fide-libus aegrotantibus, absque alia aut Episcopi aul parochj licentia, sacramentalem confessionem peragere apud Regu-larem jam semel ab Episcopo approbatum ; bac tarnen adjecta lege, ut regularis, qui infirmi confessionem excepit, lene-atur de illa illico certiorem facere ejusdem infirmi Parocbum; suflicere tamen, ut certioratio hujusmodi fiat saltem per scripturam apud ipsum infirmum relinquendam. (cfr Ut Syn. Dioec. 1. c. el 1. 9 c. 17. n.

256. G. Matrimonium. Pari rationa et pacto, quibus reliqua designata sacramenta, ad parocbos matrimonium pertinet. Parochi est suos matrirnonio conjungere, el quemque idoneum suo loco deputare potest; quin tamen iis juribus Romanus Pontifex et loei Ordinarius oarere pu-tandi sint.

Poenali sanclione Clemens V in Clementina Heligiosi, de privilegiis et excessibus privilegiatorum, el Patres Trid. Concilii (s. 24. c. 1. de ref. matr.) jus, de quo agimus, confir-marunt. Pontifex Clemens excommunicationis poenam statuit in regulares, praesumenles sine parochi licentia, matrimonium solemnisare. Patres Trid. Concilii poena suspen-sionis ipso jure incurrendae plectuntur tum saeciilares sacer-dotes tum regulares, qui non concedente proprio parocho, matrimonio conjungere aut benedicere ausi fuerint; «Ouod si quis parocbus vel alius sacerdos, sive regularis sive saecularis sit,.. alterius parochiae sponsos sine illorum parochi licentia matrimonio conjungere aut benedicere ausus fuerit, ipso jure tamdiu suspensus maneat, quamdiu ab Ordinario ejus parochi, qui matrimonio interesse debebal, scu a quo benediclio suscipienda erat, absolvatur.quot;

Excommunicatio Clementina extincta est. Suspensio Tii-dentina perdurat; decernit enim Pius PP. IX in const, jtyy-stolicae Sedis moderationi, squoscumqne .. Sacrosanctum Concilium Tridenlinum suspensos.. ipso jure esse decrevit,

257. D. Viaticum et exirerna unctio. In proposita lege Clementina Religiosi, conspicue eliam Iradilur, admi-nistralionem Viatici et extremae unctionis adnumerandam esss parochonim juiibus, eamdemque ab aliis sacerdotibus, extra casum necessitatis, peragi non posse, nisi impetra-verint parochi vel Ordinarii licentiam. Et ipsi sacerdotes, canonici etiam, dicta exeunlium sacramenta a parocho sus-cipere debent in cujus parochia morantur. Ad Kpiscopum id jus parochi non refertur; Viaticum Episcopo ministral prima Capituli dignitas, extremam unctionem Cathedraiis sacrista seu curalus. (Caerem. Ep. 1. 2. c. 38. n. 4.)

Olim religiosis vetitnm erat, huicque legi adjecta poena excommunicationis, ipso facto incurrendae et Romano Pon-tifici reservatae (Clementina cit Religiosi), SS. Eucharistiam sine consensu parochi populo distribuere (cfr Suarez in 3. p. s. Thomae 1. c. n. 4-). Quae prohibitie privilegiis Apostolicis hodie contracta admodum est; quemadmodum hactenus exposita docent, el mox exponenda cumulatius docebunt. Ipsa vero poena est limitata ad distributionem Viatici; etenirn Pius PP. IX in cit const, excommnnicationi lalae sententiae Romano Pontifici reservatae subjacere declarat «Religiosos praesumentes clericis aut laicis extra casum necessitatis sacramentum extremae unctionis aut Eucharistiae per Viaticum ministrare absque Parochi licentia.quot;

258. Communioni Eucharistiae per Viaticum aflinis est communio, quae devotionis causa in fir mis fidelibus domi minislralur. Haec in numero jurium parochialium minime habetur ab auctoribus. Cavendum autem exinde concluda-mus, sacerdotibus omnibus eamdem permissam esse. Nam binae, quas ante diximus, animadversiones hie multum attend! debent. Prima est; illos dumtaxat ss. Eucharistiae sacramentum licile expendere, quibus legitima facta est co: ia; seu, ut Suarez ait {De rel. tr. 10. 1. 9. c. 3. n. 1), meminem posse illud licite ministrare fidelibus, nisi ad hoc

habeat jurisdictionem ordinariam vel delegatam, seu licen-tiam alicujiis ordinarii pastoris; quia, sic pergit, praebere hoc sacramenlum fidelibus est unus ex potissimis aclibus pascendi illos, el ideo per se pertinet ad pastores, nec potest licite ab aliquo propria auctoritale usurpari.quot; (cfr Tamburinus Ue jure Abbalum t. quot;2. d. 5. n. 1.) Altera est; impetratam distribuendae S. Communionis copiam extendi non posse ultra vires indulti. Qnapropter cum data facultas refertur ad templum, ad certas aedes, ad designatum territorium, fieri sane a respectivis rectoribus eorumque Vices agentibus concessa administratio potest, asl et conlineri debet in ipsis iilis locis. Gujus rei exempla sint. Facullas distribuendi S. Gommunionem, quae esl ecclesiae parochiali, limilatur parocliiae limitibus; ea, quae est oratorio publico et ecclesiae vel collegiatae vel calbedrali, circurascribitur jgt;er se ipsa sacra aede; quae seininarii, hospitalis, congre-gationis piae virorum et rnuiierum templo per auctoritatem ecclesiasticam soiet dari, coercetur per se ipsius domus parietibus; ita ut. parocbo in sua dumtaxat parochia, rector oratorii et ecclesiae in sue (antum oratorio et ecclesia, rectores dictarum domuum religiosarum in solis suis eccle-siis sen oratoriis et aedibus S. Gommunionem, devotionis gratia sumendam , infirmis vel omnibus vel indulto desig-natis conferre permittantnr, ad domos autem fidelium extra parochiam, extra aedem sacram ant religiosam, deferre eamdem minime valeant, nisi talis licentia in accepta facilitate comprehendatur.

Gonclndamus, non esse penes memoratas ecclesias nec saeculares sacerdotes SS. Eucharistiam devotionis causa infirmis fidelibus minislrare extra dictos terminos, nisi tamen bujusmodi poleslas ipsis attrilnita sit; quod, si um-qnam, admodum raro eveniet.

259. Data opera in propositam exemplorum soriem relerre omisimus regularium ecclesias. His enim ultra tem-plorum el domuum suarum fines aliquam pro dicto casu I'acuUatem esse, scribunt plures ex docioribus regnlaribus,

Suarez 1. c. n. 12; Busenibaum et Diana apud s. Lig. 1.6. n. 240; Elbel Theol. Mor. p. 1. conf. 13. de min. ss. sa-ci amenti n. 64; Sasserath Cursus Th. Mor. de Euch. q. 5. n. 21; alii. Conlradiounl aperte Calalani Rit. Rora. lom. 1. tit. 4. cap. 4. de com. infimorum § 1; Verhoeven De regul. et saecul. cler juribus cap. 3. pag. 111; Mélanges Théol. 2° série pag. 282 sqq. Cujus loci satis obscuri ut apta explicatio sit, primum accurate ipsam rem, de qua lis est, proponere salagemus; deinde monstrahimus argumenla, quibus con-tendentes inter se auctores utuntur; hisce tandem adjungere placebit nonnullas observationes, quae de lite hac inquirenti occurrerunt et ad rem pertinere visa sunt.

200. a) Status quaestionis. Aliquam, rnonuimus, sibi adscribunt regulares facultatem in adminislranda b. Com-munione, devolionis causa sumendae, in domibus fidelium. Aliquam facultatem. Nam publice seu adhibita solemnitale, vclut ex Ritualis Romani lege peragi debet, sacram commu-nionem per vias et plateas ad infirmorum domus deferre, ipsi propositi regulares doctores nequaquam religiosis per-missum, sed unius parochi esse docent. »Consuetudo, in-quit Suarez (1. c.), satis declarat illum modum administra-tionis pertinere ad proprium jus parochorum; et publica ilia solemnitas fit per loca, quae in ordine ad hunc usum subsunt jurisdictioni Episcoporum, et ideo non compre-henditur illud ministerium sub generali concessione, sed requiritur specialis farultas vel Episcopi, vel parochi. Sed, ita addit, Dille modus [solemnis] regulariter non est in usu, nisi ad implendum divinum praeceptum [i. e. pro solo viatico];quot; et potest regularis (sic fere prosequitur) qitin procedat cum solemnitate per vias et plateas, com-munionem devotionis causa intirmo ministrare, quum habita licentia domi infirmantis in oratorio privato celebrat.

Asserunt itaque exhibili doctores, regularibus permitti, ut deferant ad aegrotos fideles SS. Eucharistiam devolionis causa sumendam, cum absque solemnitate per vias el plateas procedi potest (Suarez 1. c. Elbel i. c), sicuti nostris in

regionibus fit; itemque dislribuere aegrotis [sanisque] S. Com-munionem, cum in domus privatae oratorio sacrificium licile celebrant. (Suarez 1. c, Sasserath 1. c, Busembaum 1. c, etc ) Do qua in posteriori casu permissa nee ne S. Gommunionis distributione, sermonem ullum haberi non volunt Mélanges ïhéologiques I. c, nisi indu'.to celebrandi adjunela fuerit Pontificia aut Episcopalis venia distribuendi SS. Euoharistiarn. In quo tarnen falli mihi videnluv. Esto enim in privati oratorii indulio non contineatui' diclae distributionis venia, regulares suam in posilo casu facullatem repetunt non ex il!o indu'to, sed ex alio; ex privilegio scilicet, quo se do-natos esse affirmant , dispensandi S. Cornmunionem in ipsis domibus fidelium, modo non sit solemniter transeundum per plateas.

260. h) Fundamenta ulriusque senlenliae. Regulares auc-tores ut propositam potestatem sibi concessam essedemon-strenl, hoe pacto .argumentantur: Piiviiegia mendicantibus, Minoribus scilicet, impertita a Nicolao V, SixtoIT, Leone X veniara continent ministrandi fuielibus SS. Eucbaristiam, quin ulla limitatio ab iis fiat ad proprias mendicantiurn ecclesias, vel ad aliquod templum; nullus ergo locus, ubi data facultate utanlur, exceptus est. (Suarez 1. c. n. 11.) Mendicantibus autem quum haec copia facta sit, reliqui idcirco religiosi, nominatimque clerici regulares Socielatis •lesu (Suarez I c. n. 2), qui in mendicantiurn privilegiis communicant, eodem illo jure fruuntur. Quain quidem gratiam, in Societatis Jesu commodum, ex duabusPaulilII Rullis confirmat Suarez. Relért, in una constitutione Cum inler cunclas 1545, concedi presbyteris Societatis facullatem dicendi Missas ante lucern vel post meridiem, deindeque subdere Pontificem, »Et post seu ante illarum celebrationem, aut alias Christifidelibus Eucbaristiae [Sacramcntum].. ministrandi, dioecesanorum locorurn, rectorum parochialium.. licenlia minimc requisita quot; Quibus prolatis verbis sic ani-madverlit: )gt;a(lverbiu7Ti alias amplissimum est, et exlendit ^acullatem ad omnein modum decenter ministrandi hoe

Sacfamentuni; nullum ergo locum per se exclutlit.quot; (1. c. n. 11). Ex alia posteriori Bulla Paulas Episvopm anm 15-49 haec verba Suarez proponil; »Nec non omnibus, el singulis Clirislifidelibus, lam forensihus, quam in civitalibus et locis, in quibus socii praedicli consislunl, commoranlibus, aul iliac transeuntibus, Eucharistiae Sacramenlum (quod in sui.-i ccclesiis tenere decenter socios praefatos volumus) quo-cumque anni tempore, praeterquam in lesto Paschatis re-surreclionis Dominicae, el mortis articulo, nisi necessitas urgeret, eorumdem fidelium parociiialiurn Ecdesiarum flcc-lorurn licentia minime requisila, accipere iibere el licile valeanl.quot; (1. c. n. 2.)

Auclores, qui facultalem, de qua agilur, non esse penes regulares arbilranlur, memorata privilegia de distribulione SS. Sacramenti in solis regularium ecclesiis intelligi volunt; nam, uit Catalani 1. c, Concilia et llilualia supponunt id evi-denlissime, quum ubi de utraque Communione infirmorum loquuntur, sive causa devotionis sive per modum vialici administranda, semper parochum nominent. — Verhoeven 1. c. observat, consequi ex proposita lege Clementina (v. supra n. 257), prohibitum regularibus esse id minisleriuin, hoc ipso quod earn in rem exhibere non possunt privilegium vel licentiam. — Mélanges Théol. (1. c) addunl, nefas esse regularibus cum SS. Eucharistia ad aegrotos se recipere publice seu solenmiter, velul ipsi _ confitentur; sed nec clanculo sine solemnitate, quum ex liitualis Romaui praecepto id vetitum sit; insuper, non permitti iisdem, dispensare Sanctissimum in oratorio privato, ut supra notavimus.

261. Nonnullae animadversiones. Prima, üuo tempore Uomani Ponlifices tribuebant Fratribus Minoribus privilegium ministrandi S. Coinmunionern fideli populo, lex ecclesiaslica praecipiebat (cfr cap. Sane 10. tit. de celehrul miss), ecu praecipit adhuc, (Bit. Bom. de Com. infirm.) ut S. Goromutiio ad infirmos deleratur solenmi ratione. Non duos habet lex inodos; solemnem seu publicum unurn, uon solenmem seu occultum aiium. tlnum dumtaxat modum novit. Is autern

parochis solis reservatus est. Idcirco privilegiura dispcnsandi saecularibus S. Coinmunionem, cuicumque sacerdoli non paroclio tributum, ipsis ullro ecclesiis coalineri videlur. Quare in re praesenli difficile est credere concessisse Rom. Pontifices aliquaiu regularibus lacullalein adeundi cum S. Gom-rnunione domos infimjantium, uisi aperla ad hoc data li-centia idipsum quis oslendere valeat.

Secunda. Mullum ilaque imjus dispulalionis ret'eri'e pu-lavi, ut expenderem ipsarn Ibramlam priviiegiorum. Gujus rei is, qui sequitur, exitus l'nit. Priviiegia, pro dispen-sanda saecularibus S. Communione, Fratribus Minoribus collala, sumraatiiii proponuntiir in Compendio privil. men-dicaniium. V⁰ Conimtmicare. Coinpendii verlui milii exhibet Tamburinus De jure Abbatum tom 2 disp. 5. q. 3. Pontifex Nicolaus V concedit »Geneialibus et Provincial!bus Minislris., et omnibus Gonfessoribus Urdinis .Minorum, depulatis ad audiendas confessiones saecularium, ul possint omnibus quarumcumque dioecesium, quorum confessiones andierinl, Sacratissimi Gorporis Dominici cominunionem dare omni tempore, praelerquam in die Resurrectionis Dominicae.quot; (Cornp. § A.) idem impertitur Sixlns IV. (Coinp. § 1 gt;3.) Addiderat Leo X idipsum lieri posse, ornni tempore prae-terquam in die festo Resurrectionis Dominicae, abomnibus Ordinis Minorum sacerdotibus, licet audire confessiones saecularium non possint. {Comp. § 9.) In bis, hucusque ad-ductis, potestas datur, quae universalis est quantum ad tempus, aomni tempore.quot; Ue loco nulla mentio, Quare recte quis rogaverit, ubinam facultas sit adhibenda. Res-pondet Suarez, adhiberi ubique posse, quum loci non ulla fiat limitatio. Accuratius forte dixeris; loci non fit ulla designatio. Quidquid autem de propositis formulis dicatur, exhibitum privilegium, sacerdotibus non parochis datum, per se obvioque sensu, ul ex prima animadversione pateat, soli videtur S. Gommunionis dispensationi in templo faciendae congruere, nisi ampliorern Summus Pontifex copiam facial.

Julius II est. Ilic eliam mendicanlibus indulsit ministrare SS. Eucliaristiarn fidelibus. Sed ipse poleslalein altributam coercet ad templa regularium. «Concessit Fratribus Ordinis~ Minorum, ut in Ecclesiis suis, quolies opus fuerit, possint ministrare el ministrari facere Sacramentum Eucharistiae curialibus, meicatoribus, peregiinis et transeuntibus, ac aliis quibuscumqu'i personis.quot; (Comp. § 13. apud Tambur 1. c. q. 4.) Quod privilegium Suarezius quoque commemorat (1. c. n. 5j paulo antequam disseril de quaeslione, possilne per regu lares S. Gommunio aegrolis afferri (n. 11); ipse autem ex solis Nicolai V, Sixti IV, Leonis X formulis de re argu-nieulatur. Per banc vero Julii II limitationem, quam dein-ceps a Paulo IV pariter indulto suo inserlam esse nos infra docebit Syuodus Dioecesana, efficitur, ut illimitata siinpli-fiter, quod ad locum spectat, did nequeant privilegia apos-tolica mendicantium. Et ipsi etiam Minoritae bac addila limilatione suam deinceps intellexerunt facultatem, ut videre est in Syn. Lioec. 1. 9. e. 10. n. S. Quapropter baud facile queru-quam asserere posse censeo, privilegium mendicantium, quod attinet ad saeculares, indubitanter intelligendum esse de ipsa etiam distributione extra ecclesias, quo fleret, ul Minoritae, privilegii sui gratia, S. Communionem clanculo uegris afferre, aut in oratorio domus privatae licite cele-brantes, SS. Eucharistiam ibi dispensare possent, alii vero regulares, communicationis privilegii causa, eadem ilia agere pennitterenlur.

Numquid autem privilegia Pauli III, a Suarezio proposita, facultatem, de qua agilur, continere dicenda sunt? Permitlit una Pauli III Bulla (supra n. 260) distribuere S. Communionem quocumque anni tempore. Duo tempora excipit, festi diei Pascbatis et arliculi mortis. Memorat tempus «quocumque anni temporequot;; de loco silet. Atqui modus unicus, quern lex babet aegris communicandi S. Eucharistiam, quique ad solum parocbum pertinet; insuper limitatum, quod Julius II el Paulus I\ dedit. aut explicatum ab iis mendicantium privilegium; probabiles rationes sint, ob quas addubitari

possit, an venia Pauli III ad otrmom locum, ad aedes sacras et profanas, sit accommodandum; aliis verbis, an ilia pri-vilegii formula, quae cuiquam facullalem praobetrainistrandi quocumque tempore SS. Sacramenlum, eidem insimvil per-rnittat id ministerium quocumque loco peragere. — Ex alio privilegio rem clarius confici Suarez opinatur. Conceciit alia Pauli 111 Bulla facultatem, dicendi Mispas ante lucem vel post meridiem set post seu ante illarum celebrationem, aut alias Chrisli fidelibus ipsis Eucharisliae [Sacramentum].. ministrandi, dioecesanorum locorum, rectorum parochia-lium.. licentia minime requisita.quot; Ex quo ita argumentatur Suarez; «adverbium alias amplissimum est, et extendit lacuitatem ad omnem modum decenter ministrandi hoe Sacramentum ; nulluiii ergo locum per se excludit.quot; (1. c. n. 11 ) Reapse adverbium alias amplissimum est, significans alium locum, aliud tempus, alium modum, caetera; quin lamen , quum eo ulimur, haec insimul omnia semper significemus. Quae significatio eligenda sit, ex contextu judicatur. Ut autem ad alium locum referatur, sermo de loco fuerit; et sic de reliquis; quod si de tempore solum sermo est, mo-leste ad locum referetur, Sed in re nostra Ponliticius sermo totus est in designando tempore. Permittit celebrare ante lucem et post meridiem, ministrare Sanctissimum ante Mis-sam, post Missam, el alias; i. e. alio loco? vel alio tempore? Primum eligere durum est; secundum animo placet.

Tertia. Sacrarum Congregationum decreta quum inves-tigarera, unum dumtaxat, quod hujus loci sit, reperire datum est in Goüectione Gardellini sub n. 407. Interrogatur S. G. Piituum die 20 Junii 1609: »An regulares possint sacramenta deferre ad domos proprias Tertiariorum vel Gen-turatorum in articulo mortis, si sint aggregati eorum Reli-gionibus.quot; Respondet S. C.: «Non posse religiosos ministrare sacramenta in domibus Tertiariorum, seu Centuratorum aggregatorum, praeterquam Sacramentum Poenitentiae; ad-rninistrationeru vero caeterorum Sacramentorum pertinere ad Curalum.quot;

Quarta. Praeter exhibitos auctores, praesentem locum expresse Iraclantes, inveniuntur alii, qui non facia ejus quaestionis menlione, sirapliciter tradunl, quid per Apos-tolica privilegia religiosi valeant in dispensanda fidelibus S. Communione. Tres proposuisse satis sit. In Syn. Dioec. 1. 9. c. 16. n. 3. Benedictus XIV haec habet: »Summus Pontifex Paulus IV perrnisil Fralribus Minoribus distribuere S. Eucharistiam in suis ecciesiis omnibus Christifidelibus illom pelentibus, sola excepta die Paschatis Resurrectionis Dotninicae. Ejusmodi privilegium, confirmatum a S. Pio V ad omnes Regulares, per communicationem, ut aiunt, ex-tensum est.quot; — Scbmalzgrueber, e Soc. J, ad tit. de parochie. § 11. De juribus parochorum n. 13 sciscitatur : tan extra casum necessitatis nullus alius, praeter parochum, parochianis illius administrare sacramenta possitquot;; respondel aulem ; »de quatuor sacramentis procedit quaestio, videlicet, de Eucharistja, Poenitentia, Haptisrao et Extrema ünctione.. Qua in re certum est 2, quod pei' privilegia sibi a Summis F'onlificibus concessa Regulares Mendicantes, el qui cum ipsis in privilegiis communicant, possint in Ecciesiis suis, parochorum licentia non requisita, SS. Eucharistiam minis-trare fidelibus omnibus, quibus ejus sumptio non est pro-hibita, excepla Gomrnunione Paschali, et sumptione Saori Viatici.quot; — S. Liguori in Hom. Apco t. 2. tr. 15. c- 2. de Sacram. Euchar. ita docet: nVideamus cuinam licet Eucharistiam ministrare.. in rigore loquendo, Communionem dis-pensare solius pastoris est.. Caeterum cum Communio non fit nec oh paschale praeceptum, nec ob viaticum, Religiosi vi suorum privilegiorum possunt in suis ecciesiis Eucharis, tiam ministrare.quot; Et 1. c. t. 3. tr. 20. c. 4. de privilegiis Regularium n. 123 sic tradit: «Quo vero ad ministrandam Eucharisliam, Paulus 111 aliique Pontifices concesserunt Re-gularibus facultatem minislrandi in suis ecciesiis omnibus fidelibus. Excipitur tarnen 1 Si Episcopus rationabiliter pro-hiberet alicui, ne Eucharisliam sumeret. Excipitur 2 Communio in mortis articulo, aut periculo, dummodo non adsit

extreraa aut gravis necessitas, et parochus nequeat, aut nolit ministrare;. . Excipitur 3 Gornmunio paschalis.quot;

Quinto, Si quis nunc jam, de exposita re, quid ego quidem, ad exercendum ministerium quod special, opinan-dum esse censeam; privilegium, quod nonnulli regularibus adscribunt, baud apertum esse imprimis dixerim. Ex quo, si recte dixi, id me judice consequitur, baud posse, stride loquendo, regulares, non aliud clarum indultum habenles, in domibus fidelium S. Communionem ministrare, nisi aul Ordinarii, aut parochi licentiam acceperint. Est enim certa reguia, nemini fas esse, nisi poteslatem vel ordinariam, vel delegalam, aut licentiam obtinueril, SS. Eu-charistiam distribuere; exislit lex generalis in Clementina Religiosi, quae regularibus prohibet, quominus populo S. Communionem ministrent. Quapropter quum prohibitum hoc minislerium, plura diversa munia compleclatur, necesse esl, ut qui ex istis aliquod sibi velit appetere, certam ejus obe-undi facultalem habeal.

262. E. lus exequiarum et inhumationis. Distinguitur saepe inhumalionem inter et exequias. Est lamen inhumatio proprie pars exsequiarum. Ex antiquissima scilicet tradi-tione et Ritualis Romani praecepto exequiae comprehendunt, levare corpus e domo mortuaria, funus ad ecclesiam sepul-turae ducere, officium el sacrum exequiale in ecclesia se-pulturae peragere, cadaver in coemeterio recondere. (cfr Rit. Rom. De Exequiis) Voces sepelire et funus seu funeralia agere, quandoque partem exequiarum indicant, quandoque tolas exequias amplectuntur.

263. Non habet quaeque ecclesia jus coemelerii, reique funebris facultalem. Sunt haec ecclesiae parochialis (cap. Cum quis. De sepulturis in 6. cfr cap. Nos instituta eod tit.); ecclesiae cathedralis (cap. Ubicumque eau 43. q. 2)-, convenluum reguiarium ulriusque sexus (Clement. Dudum. De sepult. cfr DD. ad cap. Fraternitatem. De sep.) Eamdem graliam S. Sedes, cui voluerit, imperlilur. Alque idem facit Episcopus loei Ordinarius, ut ex communi sentenlia docet

Fagnanus (in cap. Fraternitatem cit. n. 7. cfr Inst. 105. n. 1^4, el Schmalzgrueber ad tit. De sepulturis n. 7). Sed cum datum est indultum Pontificium vel Episcopale, id accurate inspici debet, ne is, cui potestas facta est, periculo se committat agendi quidquam cujus jus non habet. Quum enim, ut principio notavimus, pluribus distinctis actionibus res funerea constet, indultum plus minusve facultatis potest concedere. (cfr deer. S. R. C. 1703. in resp. ad dub. 20.)

Lege duodecim tabularura jubebatur Romano imperio: ïhominem mortuum in urbe ne sepeliio neve urito.quot; Quern morem primi christiani obsequentes, coerneteria sua con-stituebant extra civitatum moenia; ut ex calacumbis et cryptis Romanis apparet. Transacta persecutionum aera, quum multorum martyrum sacrae exuviae recondi in templis coepissent, ex pio fidelium desiderio, ut morlui appone-rentur ad martyrum memorias, factum est, ut coerneteria juxta aedes sacras erexerint {Thomassinus Vet. et Nova Eccl. discip. p. 3. 1. 1. c. 66), sicque fideles terrae sanctae tra-derentur ad exlernos Basilicarum parietes: »Prohibendum est etiam secundum majorum instituta, ut in ecclesia nul-latenus sepeliantur, sed in atrio aut porticu aut in exedris ecclesiae.quot; (can. 15. cau 13. q. 2.) Defunctis tamen Episcopis, presbyteris, et eximiae sanctimoniae laicis, dabatur locus sepulturae in ipsis ecclesiis: «Nullus mortuus intra ecclesias sepeliatur, nisi Episcopi aut Abbates aut digni presbyteri vel fideles laid.quot; (can. 18. I. c.) Postea usus invaluit, ut omnes sacra sepultura digni, tumulari permitterentur in ecclesia. Quod dum multis in regionibus fiebat, in aliis servabatur pristinus mos sepeliendi in coemeterio ad sacras aedes disposito. Quem quidem prae alio morem, veteri disciplinae consentaneum, Ecclesia adamavit semper, ita ut Ritualis Romani ordinatio habeat: »ubi viget antiqua con-suetudo sepeliendi mortuos in coemeterio, retineatur, et ubi fieri potest, restituatur.quot; Quaevis ecclesia, jure funerandi donata, suum babebat locum sepulturae vel in ipso templo

vel in loco contiguo ecclesiae. Piopterea in ecclesiasticis legibus passim et promiscue sermo est de sepultura turn jgt;inquot; turn »apudquot; ecclesias.

Hodie autem cogente lege civili, dimiserunt multa templa proprium sepulturae locum, suosque defunctos, approbante Ordinario, terrae mandant in coemeterio pluribus templis communi, remoto ut plurimum ab ipsis sacris aedibus. Qui sane situs obest bono tum viventium tum defunctorum; utrisque cum expediat, ut coemeterii aspectus ingredientes templum commonefaciat, vitam Iragilem recordentur el defunctos precibus juvent. Excipit hujusmodi commune coe-meterium pristina particularia loca sepulturae; estque id, ad usum saltem quod attinet, non unius ecclesiae parochialis intra cujus limites continetur, sed est cujusque parochiae, cujusque conventus , cujusque templi, quod in ea urbe vel pago jus funerandi possidens, peculiari coemeterio caret. Quisque rector in propria ibi ditione versatur, suosque ibi sepeliendi jus habet. Etenim nihil quidquam praeter locum materialem in funebri jure per coemeteria communia im-mutatum est, ita ut caelera omnia tuin cleri tum populi vetera jura permanserint. (cfr deer. S. C. C. in Actis S. Sedis v. 3. p. 305.) De hisce juribus jam dicemus; exposituri primo, cui ecclesiae, contingente obitus casu, sepulturae jus sit et officium; deinde, cujus sit levare et ducere funus seu cadaver ad templum sepulturae; post, ad quem rectorem pertineat celebrare officium et sacrum exequiale; tandem, quis jure fruatur ducendi funus in locum sepulturae ibique terrae sanctae imponendi. Prima quaestio cum soluta füerit, responsum ad subsequentes ultro manifeste patebit. Expedit tamen, propter rei utililatem, de singulis distincte tractare.

2b5. Prima quaestio. Cui ecclesiae, contingente obitus casu, sepulturae jus est et officium?

Principio diligenter animadvertamus postrema quaestionis verba. Sepullurae jus complectitur, levare corpus e domo mortuaria, funus ad ecclesiam sepulturae ducere, officium el sacrum exequiale in ecclesia sepullurae celebrare, cadaver

in coemelerio condere. Cujus itaque rectoris est in parti-culari casu jus sepullurae, illi dumtaxat minimeque cuiquam alteri facultas est obeundi illud ministerium. Potest autem per se ipsura vel per alium suis juribus uti. Officium sepullurae significat, necesse esse, ut ecclesia, cui jus est, jure suo fungatur; i. e. ut defunctus tumuletur aut ab ea ecclesia, quam vel ipse elegit vel majores ejus pro se suisque designarunt in sepullurae ecclesiam; talis enim est sacrorum canonum lex, et talis defunctorum suprema voluntas, cui contradicere non licet (cfr capp. Nos imlitula, et, Fra-ternilalem citt.); aut, si nullam elegit, nec sepulcrum familiare habet, terrae sanclae mandetur a parochiali ecclesia; cum posito in casu id voluisse censeatur defunctus, illudque velit canonica lex. Impedit multis in regionibus lex civilis, quominus obeantur nonnulli ex praedictis ritibus, qui publics per viam explendi sunt; cogente vi praetermittuntur, contrahiturque sepullurae officium ad ea, quibus agendis libera facultas est.

Veniamus jam ad propositae quaeslionis responsum. Gene-ralim loquendo jus sepeliendi defunctum fidelem ecclesiae parocbialis est (cfr capp. Nos instilula, Ex parle 5, De sep., et cap. Cum quis, eod. tit. in 6; Clement. Dudum. eod. tit.); quod quidem generale jus eidem vindicatur tum ob praesumplam fidelium volunlatem, tum quia maxime decet, ut cui commissum est spiritualia officia vivis paro-chianis praeslare, eidem in defunctos supremum munus oblingal; utque is, qui viventium et morienlium curam et solliciludinem gerit, idem ille in rebus, quae intuitu funeris mortuorum percipiuntur, quamdam remuneralionem impetret. Sinunt autem ecclesiaslicae leges (1. c.), ut quisque fidelis, a jure non prohibitus, tempium funebre sibi ■ decernat ex iis, quae sepeliendi facultale fruuntur; permiltunt insuper, ut fideles babeant sepulcra condendis familiae membris aut haeredibus destinata. (capp. citt.) Ad haec, peculiaria quan-doque indulta locis religiosis et piis concedunt, ut sepulcro nferant, qui contubernales in domo moriuntur.

Ex diversis propositis adjunctis in casu parliculari diju-dicatur, cui ecclesiae jus sepeliendi attribuendum sit. Ordo naraque, lege sacra constitutus, is est, ut prior el potior jure sit ecclesia a defuncto electa; deinde, cum nullam elegit, ecclesia penes quara est familiare aut haereditarium sepulcrum; tandem, utrumque cum abest, ecclesia paro-chialis. Qui ordo hac sanctione munitur, ut ecclesia, cujus jus violatum fuerit, exigere sibi queat tam corpus sepültum, quam beneficia seu emolumenta, quae occasione funeris aliud templum percepit. (capp. Ex parte, Cum liberum citt.)

266. Gum proprius demortui parochus jure sepulturae non pollet, causa vel electionis alienae ecclesiae, aut sepulcri majorum (cap. Nos insliluta, et cap. Cum quis cit.), vel indulti Apostolici aut Episcopalis (v. Schmalzgrueber Jus eccles. ad til. De parochis n. 86, et Moulart De sepultura, cap. 3. pag. 245, 6), lex canonica eidem concedit, ut ex beneficiis seu commodis, quae ad aliam islam ecclesiam, esto exemplam, occasione funeris delata sunt, pars aliqua detrahatur, quae dicitur quarta funeraria, et tribuatur pa-rocbo. Hac autem porlione exsolvitur omne jus, quod pa-rocbus dictis in evenlibus lege tenet. Non pertinet ad ipsum celebrare Missam exequialem; id ecclesiae tumulantis est. Non tenentur baeredes aliud ei committere exequiale Sacrum; una exequiali Missa, in sepulturae templo celebrata, suae satisfaciunt obligationi. Nee quidquam praeter quartam funeralem, quae consuetudine el statulis Episcopalibus re-gitur, lex illi statuit, (v. SS. CC. plura decreta apud Moulart 1. c. p. 232. sqq.)

His jam propositis, quaedam de eleclione sepulturae, de sepulcro familiari, de parochiali sepultura, singulalim dicenda restant.

267. ül facta electione transferatur jus sepeliendi in electam ecclesiam vel oratorium, necesse est a), aedes illae adipiscendo juri aptae sint. (v. supra n. 262.) Aptitudine carent Monialium ecclesiae, ut consequantur jus sepeliendi cadavera saecularium, absque licentia S. Sedis; itemque ut

in iis constitüantur sepulcra gentililia vel haereditaria. (cfr Lucidi De visit. SS. liminum vol. 2. pag. 165. n. 137 el Ferraris v. Moniales art. 6. n. i9.) — Necesse est 6), ipse eiigens jure idoneus sit, qui banc eleclionera faciat. Si talis est, et semel elegit, voluntatem postea tnulare et aliam ecclesiam designare potest, (cap. Animarum. de sep. in 6.) Idonea, in capite De uxors, Be sep., aperte declaratur uxor, scum electio ilia ad eum potius statum perlineat, in quo mulier solvitur a lege viri.quot; Idonei, ia cap. Licet, cit. lit. decernuntur puberes filii. Universique idonei sunt di-cendi, qui ea facultale per jus naturale aut ecclesiasticum non privantur. Privantur aulem, praeter mente caplos, irapuberes omnes sexus utriusque. (cap. Licet, cit.) Sed pro impuberibus paler eligere potest, si videlicet is regionis mos existit, ut paler eligat pro impubere; lex enim ail; »si id consuetudo terrae babeat.. hoc lamen non potest ubi consueludo bujusmodi non babetur.quot; (cap. Licet.) insuper dicto jure carent regulares, scum veile vel nolle non ha-beantquot; (cap. Religiosi. De sep. in 6); sed dicto jure non carent Novitii et famuli contubernales. Postremo nihil valet electio illius, qui ipsa sepullura sacra privandus est; buic enim jusla funebria solvi nulio in lemplo, nullo in coemeterio sacro queunt. (cfr Rit. Rom. De exequiis.) — Necesse est, c) electio plane libera sit, nec illegilimis artibus exlorla. 'Lege enim ecclesiaslica religiosis el clericis saecularibus sub gravi velalur, quominus aliquem volo, juramenlo, vel promissione inducant, ut apud eorum ecclesias eligat sepulturam, vel jam electam ullerius nonimmutet; — facia sic electio invalida decernitur; — eiigens jure eligendi vel aliam ecclesiam privatur; sepeliendus est ab ecclesia, cujus esset jus, si non electa sepullura obiisset; — reslitui intra decern dies debet lam sepulti corpus, si petalur, quam emolumenla occasione sepulturae percepla. (cap. Animarum cit; Clement Cupienles; de poenis) Parochialis ecclesia si lalia patravit, consecula commoda ainillil profecto, sed jure detrabendi quartam funeralem privanda non decernitur.

(v. Deer. S. C. C. ^6 Nov. 1864 in Acta S. Sedis vol. 1. pag. 85 sqq.) Praedictae ordinaliones olinti roboratae eranl excommunicationis et interdicli censuris; quae poenae jam sublalae sunt per Const. Pii PP. IX Apost. Sedis moderationi; ipsae vero exhibilae ordinaliones permanserunt.

268. Proposita docent manifeste satis, eligendi faculta-tem contineri cujusque pro seipso arbitrio, seu prorsus el mere personalem esse. Ut igitur ex electione contingat alicui templo sepeliendi jus, ipse defunctus dum viveretecclesiam illam designaveril oportet. Id conspicue sacri canones fe-runt, cum jus lumulandi ex electione oriundum, tunc solum largiunlur, quum ipse defunctus sibi staluit funeris ecclesiam. (cfr cap. Nos ins ti tut a, Fraternilatem, Cum super, In nostra praesentia, Animarum, Cum quis, Licet, citt, et Clement. Dudum cit.) Nihil vero impedil, quominus eleclionem sepullurae alteri committere valeas; re enim ab-solula, lu ipse sepulturam elegisse diceris; nam »Qui facil per alium, est perinde, ac si facial per se ipsum.quot; (reg. 72 in 6.) Quod si lamen mandalarius, te vivenle, non elegit, ipsa lua morle mandatum expirasse Iradunt. (cfr Schmalzgrueber 1. c. n. 21, 22.)

Quam ob causam non potest alius pro alio, ex. gr. pro uxore maritus , pro parenlibus filii, pro consanguineis fa-milia, pro leslatore haeredes, lemplum funebre decernere. Unain dumtaxal exceptionem lex staluit, ut paler eligal pro filio impubere, si is regionis mos est; eamdem veroapertis verbis lollit, »ubi hujusmodi consueludo non habetur.quot; El ilerala vice sic S. C. C. resolvil. In causa Ariminensi (l^ Maii 18'25) defunctus non designavil ecclesiam sepullurae, nee sepulcrum familiare possidet. Defuncti pater, missa ecclesia parochiali, aliam ecclesiam funebrem eligit. Pro-ponitur quaeslio, »an pater legitime elegerit sepulturam in casu.quot; Respondelur: »Negative.quot; In causa Civilalis Cas-tellanae 28 Januarii 1764 peracto in ecclesia Calbedrali cujusdam uxoris funere, quamquam in alia esset familiae sepulcrum, et exctrta bine lile, capitulum se defendi posse

arbitratur ex consensu superstitis viri, qui consentienlibus etiam filüs el haeredibus, funus Gapitulo demandaverat-Ad propositum dubium; nAn cadaver.. potuerit adsportari ad ecclesiam Cathedralem.. ad effectum peragendi funusquot;, rescriplum est; «Negative: et amplius.quot; (v. Acta S. Sedis vol. 1. pag. 125.) Quapropter cum parentes, baeredes, filii, etc. inhumari faciunt corpus vel celebrari exequias in ecclesia, quae, ex proposita sub n. 265 legis norma, facultatem sepeliendi ejus cadaveris non habet, tune violatio juris contingit, el restituenda sunt universa percepla beneficia. Sed est abler judicandum, cum de consensu jus

269. Decernunt noslrates quandoque, inferri se veile in coemelerium alienae parochiae, relinquentes proprio pa-rocbo celebrare exequias. In quo nihil sit, quod repre-bendatur; quum res-funebris, sen juris eligendi objeclum in se divisibile sit, libenterque tumulantium ecclesiarum rectores divisionem sic fieri quiescant.

Interdum eliam accidit, ul praedicta ralione rem funebrem dividi, baeredes vel familia constituanl aut rogenl. Gerle non cogitur aliqua lege parocbus, ut jus inbumandi abdicet. Cum enim ipse defunctus nihil decrevit, ad solum parochum, absente sepulcro familiari, special ulrumque ministeriurn peragere. Idcirco, si familiae desiderio annuit parocbus proprius, el defuncti voluntas baud repugnare censenda sil, divisio legilima, secus illegitima exislimelur. Nam parocbus consentire debet, ut dicta ostendunt; itemque defuncti voluntas non contraria censealur oportet, quum defunclorum in bis voluntati contradicere sacri canones non paliantur. (cfr cap. Fraternitatem. cit.)

Ex communi sentenlia sufficienter probalur per duos testes, deponentes de eleclione defuncti; per teslamentum vel codicillum licet invalidum dummodo valore non privetur ex mentis defectu; et per quamlibet scripturam propriae manus; per unicum etiam testem concurrentibus aliis ad-

miniculis, ita ut de re conslare dicendum sit. (Schmalz-grueber 1. c. n. 25, i'B.) Testimonium parochi vel con-lessarii, quamquam sit dictum unius testis, sufficiens esse videtur, modo in proprium commodum non testentur. (v. S. C. C. deer. apud Moulart 1. c. pag. 106 sqq.)

271. Sepulcrum majorum, familiare, haeredilarium vo-catur locus, a defuncto vel majoribus ejus, pro se el familia vel haeredibus, in sepulturam legitime constitutus. Jus ex eo dimanat familiae membris vel haeredibus, ut ipsi, tnini-meque alii, in eo recondantur; jus etiam ecclesiae, ad quam pertinet sepulcrum, ut exequias pro dictisfidelibus celebrel, eosque in suo tumulo patribus apponal. Quod si aliam sepulturae ecclesiarn quis elegerit, utrumque ministerium, exequiarum scilicet et inhuraationis, alienae illius ecclesiae est. (v. Capp. Nos insliluta, Fralernitatem, Cum quis, Licet, citt.)

Sepnlcri familiaris Jura non adaptantur regularibus, nam hi «sunt apud sua monasteria tumulandi ' (cap. Reliqiosi. cit.); nee sacra sepultura indignis, illi quum ecclesiastico funere et terra sancta careant; nee canonicis, si Capitulo est propria sepultura in Cathedrali vel Collegiata ecclesia. Tandem huic exercendo juri locus non est, quando defunctus, alibi mor-tuus, ad sepulcrum gentilitium commode Iransportari non potest; inbumatur tunc in parocbiali ecclesia; vel obstante eodem impedimento, deponitur in coemeterio parochiae, ubi diem supremum clausit (cfr cap. Is qui, De sep, el Religiosi cit.); quo casu juribus ecclesiae, in qua sepulcrum familiare est, congruere videtur, ut in ipsa sacrificium exequiale fiat.

272. Ad constituendum legitime sepulcrum familiare vel haeredilarium in ecclesiis non exemptis, necessaria est li-cenlia Ordinarii alque rectoris ecclesiae (est enim species alienationis); in exemptis regularibus, licentia religiosorum (cfr Moulart, p. 171. et Schmalzgrueber 1. c. n. 75); necessaria insuper est subsecula sepulcri aedificatio. (v. Schmalzgrueber 1. c. n. 75) Nihil juvat itaque majores aliquo in loco tumulatos esse, vel aedificatum fuisse sepulcrum, vel ecclesiarn subesse juri patronatus; necesse enim est, quis-

quam pro se suisque designaverit ecclesiam, et disposuerit sepulcrum, approbanle haec legitima auctorilate.

273. Parochialis ecclesia jus sepulturae tenet in del'unc-tos, qui viventes aliam sepulluram non delegerunt, qui-busque morluis sepulcrum majorum non patet (cfr. capp. Nos inslituta, et, Cum quis citt.) Debenl scilicet dicto in casu mortui sepeliri ab ea parochiali ecclesia, cujus paro-chiani sunt, seu cujus in finibus domicilium habent; ita ut illi ipsi, qui alibi occumbunt, ad propriam sintadsportandi parochiara, sdummodo absque pedculoquot; (cap. Is qui cit.), seu ïcommode possint.quot; (cap. Reliyiosi.) Si magnum in-commodum obstat, sepeliuntur per rectorem parochiae, in qua obierunt {cap. Is qui), quin tamen jus celebrandi missam exequialetn a proprio parocho in ipsum transire videatur. Proposito in casu facultas inbumandi ad ecclesiam cathe-dralem pertinet, si in civitate vita functi sunt el talis in ea dioecesi est usus.

274. Potest quis habere in uno loco domicilium plenum, in alio quasi domicilium; item duo plena domicilia. In utroque casu jus sepeliendi spectare videtur ad parochum ejus domicilii, ubi mortuus est (cfr Schmalzgrueber 1. c. n. 39, 40); cumque alibi vita excesserit, transferri ab haeredibus posse ad ipsis bene visum domicilium. — Vagus sepelitur a parocho in cujus ditione expiravit; is quippe ejusdem parocbus est.

275. Monasteria locum tenent parochialis templi pro con-ventuali t'amilia, suosque sepeliendi jure Iruuntur. (cfr can. Placuit. 1. cau. 16. q. 1, et cap. Religiosi cit.) Quam ob causam regulares, novitii, famulantes convictores in claus-tro, (Trid. Gone. s. 24. c. 11. de ref.) terrae sanctae infe-rendi sunt a conventus rectore. Sed procul a monasterio defunctis, qui commode ad suos deferri non possunt, justa funebria solvit parochus ejus loci, ubi mortui sunt.

In ecclesia sui tituli sepeliuntur Cardinales, qui Romae obeunt. Episcopi in Gathedrali templo. Ganonici in ecclesia Cathedrali aut Gollegiata, si proprium ibi sepulcrum Gapilulo dispositum est; secus in ecclesiis paroohialibus, cum dispersi

per civitatem habitant. Parochi, caeterique clerici, nisi aliam sepuituram elegerint, aliamve in sepulcro familiari aut domo religiosa vei pia legitime possident, sepeliri et illi debent in coemeterio parochiae, ad quam vi domicilii pleni vel quasi domicilii pertinent.

276. Secunda quaestio. Cujus rectoris est levare etdu-cere funus seu cadaver ad lemplum sepulturae?

Potest cadaver, donee ad ecclesiam sepulturae transpor-tetur, pro libero haeredum arbilratu, vel relinqui in domo mortuaria, vel deponi in quocumque ipsis bene viso temple. (Deer. S. C. R. 22 Junii 1675. ap. Gard. n. 2733.) Nec parocbus jus babel exigendi, quod tamen nonnulli putarunt, ut corpus, quod est ab ecclesia aliena sepeliendum, in parochiali templo prius deponatur. Nec alio quopiam titulo id fiat oportel, nisi ipse defunctus vel baeredes id statuerint. (v. Deer, in Inst. 105. n. 25.)

Cum tandem e domo mortuaria vel ex loco depositi effe-rendus est defunctus ad ecclesiam sepulturae, rector bujus templi se illuc confert levalum et translatum cadaver. Is autem rector, si non est ipse ejus ditionis parocbus, cadaver loco movere non potest, nisi proprius loci parocbus aut ejus delegatus intersit. Eapropter opportune admo-nendus est parocbus, ut adventuro alterius ecclesiae rectori corpus committere queat. Accitus si venire renuit vel alium suo loco presbyterum sufficere, efterri corpus potest (Inst. 105. n. 25), praetermissa tamen solemn! pompa; buic quum locus tantummodo sit, praesente vel consentiente parocbo aut Ordinario (v. infra quaest. 4.) Sed decet quam maxime, ut dictus parocbus funus associet; nihil tamen necesse est, in via templum parochiale adire. Cum funus pervenit ad ecclesiam sepulturae, parocbus, fuheris comes, subsistit, si proprio rectori ita placet, ad ostium templi alieni (S. C. R. die 5 Junii 1614 et 27 Jan. 1860. ap. Gard. n. 493 et 2909); nisi id, in parochiae suae finibus situm, nihil praeter jus tumuli babeat; quo casu ingreditur, ut ipse exequias et inhumationem operelur. (cfr Deer. S. G. R. anni 1703.)

Fas est religiosis, paroclio nec admonito nec praesenle, defunclos extra conventum regulares ad monasterium trans-ferre. ld tamen cum solemniter facere volunt, licentia indigent paroclii vel Ordinarii. (Girakli I. c. sect. 415; Ferraris v. Sepull ira n. 35; Reiffenstuel ad tit. De sep. ^ I )

277. Terlia quaesiio. Ad quern rectorem pertinet cele-brare officium et sacrum exequiale?

Officium funebre et Missa exequialis peraguntur in ecclesia seu oratorio sepulturae ; eademque perfungendi jus habet ipse ejus ecclesiae aut oratorii rector; nisi oratorii vel ecclesiae in re funebri privilegium uno tumuli, seu excavandi sepulcri jure contineatur (v. Deer. '1703. ad dub. 2U.) Pertinent tunc dictae solemnitates ad parochum in cujus finibus est oratorium vel ecclesia, si tumulandus est subjectus illi paroclio (Deer. 1. c.); idemque slatuendum videtur, etiamsi defunctus non sit adscriptus illi parochiae (Inst. 105. n. 125.) Poterit autem capellanus oratorii vel rector ejus ecclesiae sacra fünebria peragere, si parocbus vocatus renuil, nec sibi substituit alium saceidotem, (Decreta in Inst. 105. I.e.)

278. Quarta quaestio. Quis jure fruitur ducendi funus in locum sepulturae ibique corpus terrae sanctae mandandi ?

Expleta re funebri in templo, restat defunctus efferatur in coemeterium et inhumetur. .lus inhumandi eorum est, quorum esse diximus celebrare funebria sacra;-iisdemque etiam incumbit perducere funus ad coemeterium, sive id oontiguum sit ecclesiae, sive, ut bodie assolet, ab ecclesia remotum. Oritur tamen ex diverse coemeterii situ quaedam observanda in adbibendo funebri ritu differentia.

Est enim notum ex ante diclis, nequaquam permitti ec-clesiis non parocbialibus processiones seu supplicationes ducere extra ambitum vel claustra ecclesiarum, nisi veniam dederit aut parocbus aut Ordinarius; pariterque, quemque parochum, vel ministerii sui munus exercentem, sua ditione concludi. Nulla igitur nec paroclio objicitur difficultas in solemni transitu ad coemeterium in propria parocbia situm; nec aliarum ecclesiarum aut oratoriorum rectoribus in so-

lemni agenda pompa ad coemeterium conliguum ecclesiae aut oratorio. Ast cum locus sepulturae jacet extra paro-chiam vel remotus est ab ecclesia, ingrediendum est fines alienos, ideoque, ut solemnis ingressus sit, requiriturdicta licentia. (v. Inst. 105. n. 50 sqq.) Non prohibentur tamen parochi, per ditionem alienam, nec rogato nec consentiente loci ejus parocho, funus ducentes, stolam publice adhibere crucemque funeream praemittere feretro. Id enim turn decreta S. G. C. et S. C. Ep. et Reg., turn Breve Innocentii XI (quae sunt in Ada S. Sedis vol- 5. pag. 422, 3) parochis liciturn esse declarant. Itidem las est regularibus et capel-lanis sanctimonialium, licet non habeant copiam 1'uneris sui solemniter agendi, ut stola utantur et ecclesiae suae crux feretro praecedat duin se recipiunt ad coemeterium, etiam commune, situm in alieno territorio. Quod nuper declaravit S. C. C. die 24 Jan. i846 et 24 Febr. 1874 (v. Acta S. Sedis vol. 7. pag. 161 sqq.) Quapropter stolae crucisque usus cum processionem vel solemnem transitum, vel pompam funebrem, efficere non videatur; idipsum, quod parochis et regularibus atque sanctimonialium capellanis licet, aliarum quoque ecclesiarum et oraloriorum rectoribus permissum censeamus.

In ipso coemeterio, etiamsi commune sit, universi rectores ecclesiarum et oratoriorum, quibus suos ibi inhumare eccle-siastica auctoritate datum est, nulla egent, ut cum pompa incedant, parochi cujusvis nec Ordinarii venia; quippe quum singuli dicti rectores in propria ibi ditione, saltem quoad usum ejus loci, versentur.

279. Parochorum poteslas, quam consideravimus adhuc, refertur ad animarum curam, in ecclesia parochiali maxime gerendam. Sequitur indagemus, quid valeat parochus in aliis templis, comprehensis sua ditione.

Animadvertimus ante, templa haec, habita ratione eorum-dem relationis ad parochos, alia dependentia esse, alia in-dependentia. Ecclesiae et capellae dependentes sunt, quas effecerunt tales fundationis tabulae, consuetudo, decretum

legitimae auctorilalis. Quae quidem dependenlia amplecti potest res spiriluales et temporales turn universas, lum quasdam tantum. Quod si, non ulla facta limilatione, aedis simpliciter subditur parocho, penes ipsum ejus regimen esl, ipse ejusdem rector existit. Quapropter, servatis indulti Episcopalis pro illa aede terminis , caeterisque, si quae sunt, mandalis Ordinarii, parochus ordinat exercitium cultus di-vini; quisquis vero in earn aedem minister deputatur, ob-temperare tenetur parochi ordinationibus. Templorum hu-jusmodi exempla sint. In perennem facti insignis memoriam, vel sancli alicujus colendi gratia, eriguntur quandoque ca-pellae, celebrando divino cultui certis diebus patentes, quae parochorum curae el auctoritati aliquando committunlur. Gum paroeciae aliqua porlio admodum distal ab ecclesia parochiali; vel curn haec, aedis anguslior, impar esl con-tinendis fidelibus, saepe ut huic succurratur aliud consli-luilur templum, eidemque anneclilur sub parochi regimine. Vocatur proplerea ecclesia succursalis, ecclesia annexa, pars, membrum parochialis ecclesiae. De quo quidem aedium ge-nere sermo est in Innocentii III conslit. Apostolici minis-terii, 13 Maii 1723. «Quoties ob locorum dislantiam sive itineris difficullatem parocbiani sine magno incommodo pro sacramenlis percipiendis divinisque officiis audiendis accedere ad ecclesiam parocbialem nequeanl; tune quidem memine-rinl Episcopi licere sibi pro suo arbitrio invilis etiam rec-toribus, vel intra easdem parochias destinare alias ecclesias, in quibus sacerdoles parochorum coadjutores Sacramenla ministrenl el cultum divinum exhibeant; vel novas parochias novasque parochiales ecclesias e veleribus distinctas consti-tuere.quot; Ex quibus Innocenlii verbis nemo deducal, in pro-positis dumlaxal ab Innocentio adjunclis ecclesiam ab Ordi-nario erigi posse, obeundo divino cullui et sacramenlis populo ministrandis dicalam; nam in principio hujus operis amplam esse in his Ordinarii poleslatem, docuerunl nos sacri canones; idemque satis innuitur cognito decreto anni 1703. Nee quisquam concludal, clericos aliarum, quae in parocbia

sunt, ecciesiarum aul oraloriorum in persolvendo minislerio coadjulores esse parochi et ab ejusdem voluntate pendere; cum nulla ecclesia sic dependens sit, nisi talem fecerit fun-datio, consueludo, aul legilima auctoritas, ceu in casu Jnnocentii contingit.

Independentes sunt aedes, quae non fuerunl legilima via subdilae potestali parochorum. Si quis sciscitalur, quae in eas jura parochorum sint, respondemus primo, prohibere parochos posse, quominus ibi fianl sacri ministerii actiones, quae in functionum et jurium parochialium numero haben-tur, quaeque privilegie quopiam aul indulto iisdem permissae non sunt (Inst. 105. n. 110); — deinde, parochorum esse rem funeream ibi peragere in casu exhibito sub n. 277 ; — tandem ex antiqua s. canonum lege (can 15, cau 10, q. 1, et cap. 9. De his, quae fiunt a praelatis) cedere parochis, nisi secus voluerit donans, oblationes, quas ibi fideles Deo oiferunt. De qua juris sacri dispositione quaedam animadvertere juvat. Dona, quae singularis alicujus clerici, vel loci sacri aul religiosi gratia fiunt, vel in alium determinalum finem diriguntur, cedunt clerico, loco sacro, caeteris donatariis juxta mentem donantis. (Clement. Quia contingit. De relig. domibus) Gogita poni cistellas recipiendis eleeraosynis pro erigendo altari, pro ornanda imagine, pro alendis egenis, etc. Alia dona, quibus ex donantium expressa vel praesumenda voluntate certus finis praestitutus non est, ad parochum pertinere voluit antiqua valde Ecclesiae disciplina, quocumque tandem in loco sacro aul religioso intra parochiae limites ea fianl. Hodie vero ex moribus fidelium, locus esse non vide-tur applicationi vetoris regulae. Is enim, ex mea quidem senlentia, usus est et praesumenda voluntas, ul quas in loco sacro aul religioso fideles hodiedum eleemosynae por-rigunt, ipsius ejus loci commodo sint lacta, nisi alia desti-nalio appareal; itaul ilia dumtaxat parochis cedant oblationes, quas ad ipsos dirigit aut donantis voluntas, aul consuetudo localis.

nimus, breviter allingendo quaeslionera, an sacrum slolae indumentum, quo in cultus divini exercitie uümur, proprium quoddam sit insigne parochialis jurisdictionis aut muneris. Fuit hac de re disputatum in S. R. C., cum anno 1818 die 22 Aug. parochis Tudertinis concessit pro gratia, ut in publicis 1'unctionibus, dummodo collegialiter incederent, stola uterentur. Doctiss. ejus S. C. secretarius Gardellini adnexuit eidem decreto (n. -4550) dissertationem, quae aptis-simum nobis responsum exbibet. Paucis contraham, quae pluribus iile docet.

Qualis nostra aetate forma est ususque stolae, talis pri-oribus Ecclesiae saeculis minime eral. Stola olim erat ves-tis formae latae et extensae, qua velut communi ordinis sacerdotalis indumento presbyteri utebantur, quaque prop-terea quotidiana veste distinguebantur sacerdotes a laicis et inferioribus clericis. Quae noslro tempore stolae i'orma sit, non opus est indicemus; quis usus esse debeat, proponere expedit. Est stola Romano Pontifici vestis ecclesiastica propria , quam in signum supremae universalis potestatis non solum ad aram et sacris in actionibus, sed ubique delért, praesertim cum in publicum exit. Gardinalibus, Episcopis, parochis, caeteris clericis non est indumentum distinctivum dignitatis aut muneris aut jurisdictionis; sed omnibus aeque convenit, in sacramentorum aut sacramentalium opere (ideoque et Verbi Div. praedicatione) occupatis. Etenim juxta Ritua-lis Romani et Rubricarum praesentem disciplinam, illi dum-taxat usus slolae permittitur, qui actualiter sacramentum aut sacramentale conficit vel ministrat; illi non permittitur, qui licet sacerdos, immo parochus, sacrae actioni ab alio peractae assistit. Nee Episcopus stola utitur, nisi pontificale aut sacerdotale munus exercens, aliudve praestans, quod servata norma libri Caeremonialis, stola indutus pera-gere tenetur; secus ab induenda stola abstinet. Sic in propria licet Dioecesi cum processionem sequitur, in qua vel canonicus vel alter sacerdos Sanctissimum portat aut sanctorum reliquias, non sibi stolam imponit, quia actu non

exercet officium Pontificale aut sacerdolale. Pari ralione agere parochus debet. Ducens suppiicationem, deferens in processione S. Eucharistiam vel reliquias, stola ornatus incedit, quia sacerdolalem exercet functionem, quae stolae usum postulat. Sequentibus processionem seu eidem prae-sentibus, esto parochi sint, nulla lex, nullum privilegiurn slola se vestire permittit.

281. VI. Ecclesia Collegiata. In iioc genere ecclesiarum duas potissimum species notemus. Aliae saeculares sunt; aliae regulares. Collegiatae regulares iis facultatibus pollent, quibus conventuales poliuntur.

Saeculares magnam similitudinem gerunt speciemque ecclesiarum regularium, hisce tarnen potestate inieriores per se existunt. Functiones sacerdotales seu ecciesiasticas in eis-dem permitli apparet. Sunt enim publica fidelibus patentia templa, divino cultui sacrata. Et disciplinae ecclesiasticae sanctione quum instruendo etiam populo et ministrandis sacr mentis sint constituta, Verbum Divinum ibi praedica-tur et confessiones audiuntur, collala ministris sacris facul-tate et jurisdictione ab Episcopo. — Functiones parocbia-les duae, forte tres, in iis peraguntur. Nam missae solem-nes, ipsis quoque majoribus S. Ecclesiae feslis, ibi cele-brantur (cfr. Leurenius Forum benef. p. 1. q. -441), et feria 5 in Coena Domini solemne sacrum iis attribuitur, quoniam id pars quaedam est divinae psalmodiae el eccle-siasticorum officiorum, quibus illae ex institutione sua quo-tidie vacant, (cfr. Cavalieri 1. c. t. 3. c.'1. deer. quot;2.) Asservare et exponere Sanctissimum possunt duranlibus precibus 40 borarum (cfr. deer. anni 1703), et inira lotam Octavam festi Corporis Ghristi (Caerem Ep. 1. 2. c. 33), insuper feria V majoris hebdomadae in sepulcro, et quoties per modicum temporis spatium id concesseril Episcopus (v. supra n. 241). Gonlinua asservatio indiget S. Sedis venia (Schmalzgrueber I.e. I. 3. tit. 44. n. 16. S. Lig. 1. 6 n. 424), aut immemoriali vel centenaria consueludine (Cavalieri 1. c. c. 6, deer. 8), qualem in ecclesiarum collegialium gratiam vigere ail Gal-

nimus, breviter altingendo quaeslionera, an sacrum stoiae indumentum, quo in cultus divini exercitio utimur, proprium quoddam sit insigne parochialis jurisdictionis aut muneris. Fuit hac de re disputatum in S. R. C., cum anno 1818 die 22 Aug. parochis Tudertinis concessit pro gratia, ut in publicis functionibus, dummodo collegialiter incederent, stola uterentur. Doctiss, ejus S. C. secretarius Gardellini adnexuit eidem decreto (n. 4550) dissertationem, quae aptis-simum nobis responsum exbibet. Paucis contraham, quae pluribus ille docel.

Qualis nostra aetate forma est ususque stoiae, talis pri-oribus Ecclesiae saeculis minime erat. Stola olim erat ves-tis formae latae el extensae, qua velut communi ordinis sacerdotalis indumento presbyteri utebantur, quaque prop-terea quotidiana veste distinguebantur sacerdotes a laicis et inferioribus clericis. Quae nostro tempore stoiae forma sit, non opus est indicemus; quis usus esse debeat, proponere expedit. Est stola Romano Pontifici vestis ecclesiastica propria, quam in signum supremae universalis potestatis non solum ad aram et sacris in actionibus, sed ubique defert, praesertim cum in publicum exit. Gardinalibus, Episcopis, parochis, caeteris clericis non est indumentum distinctivum dignitatis aut muneris aut jurisdictionis; sed omnibus aeque convenit, in sacramentorum aut sacramentalium opere (ideoque et Verbi Div. praedicatione) occupatis. Etenim juxta Ritua-lis Romani et Rubricarum praesentem disciplinam, illi dum-taxat usus stoiae permittitur, qui actualiter sacramentum aut sacramentale conficit vel ministrat; illi non permittitur, qui licet sacerdos, immo parocbus, sacrae actioni ab alio peractae assistit. Nee Episcopus stola utitur, nisi pontificale aut sacerdotale munus exercens, aliudve praestans, quod servata norma libri Caeremonialis, stola indutus pera-gere tenetur; secus ab induenda stola abstinet. Sic in propria licet Dioecesi cum processionem sequitur, in qua vel canonicus vel alter sacerdos Sanctissimum portat aut sanctorum reliquias, non sibi stolam imponit, quia actu non

exercet officium Pontificale aut sacerdotale. Pari ralione agere parochus debet, Ducens suppiicationem, deferens in processione S. Eucharistiam vel reliquias, stola ornalus incedit, quia sacerdolalem exercet functionem, quae stolae usum postulat. Sequentibus processionem seu eidem prae-sentibus, esto parochi sint, nulla lex, nullum privilegiurn stola se vestire permittit.

281. VI. Ecclesia Collegia!.a. In hoc genere ecclesiarum duas potissimum species notemus. Aliae saeculares sunt; aliae regulares. Gollegiatae regulares iis racultatibus pollent, quibus conventuales potiuntur.

Saeculares magnam similitudinem gerunt speciemque ecclesiarum regularium, bisce tamen potestate inferiores per se existunt. Functiones sacerdotales seu ecclesiasticas in eis-dem pcrmitti apparet. Sunt enim publica fidelibus patentia templa, divino cultui sacrata. Et disciplinae ecclesiaslicae sanctione quum instruendo etiam populo el ministrandis sacr mentis sint constiluta, Verbum Divinum ibi praedica-tur et confessiones audiuntur, collala ministris sacris facul-late et jurisdictione ab Episcopo. — Functiones parocbia-les duae, forte tres, in iis peraguntur. Nam missae solem-nes, ipsis quoque majoribus S. Ecclesiae Testis, ibi cele-brantur (cfr. Leurenius Forum benef. p. 1. q. 441), el feria 5 in Coena Domini solemne sacrum iis attribuitur, quoniam id pars quaedam est divinae psalmodiae et eccle-siasticorum officiorum, quibus illae ex institutione suaquo-tidie vacant, (cfr. Cavalieri 1. c. t. 3. c.'1. deer. 2.) Asservare et exponere Sanctissimum possunt durantibus precibus 40 horarum (cfr. deer, anni 1703), el. inira totam Octavam festi Corporis Christi (Caerem Ej). 1. 2. c. 33), insuper feria V majoris hebdomadae in sepulcro, et quoties per modicum temporis spatium id concesserit Episcopus (v. supra n. 241). Continua asservaiio indiget S. Sedis venia (Schmalzgrueber I.e. t. 3. tit. 44. n. 16. S. Lig. 1. 6 n. 424), aut immemoriali vel centenaria consuetudine (Cavalieri 1. c. c. 6. deer. 8), qualem in ecclesiarum collegialium gratiam vigere ait Gat-

ticus (1. c. c. 18. n. 9). Publica et privala expositie legi-bus regitur, expositis sub n. 243. Templum collegiale, quod insimul parochiale non est, caret facilitate aspergendi sabbato sancto domos aqua benedicta, eoque die pulsandi campanas ante parochialem vel aliam digniorem loei eccle-siam (S. C. Ep. in Senogallien. 21 Julii 1578 ap. Ferraris v. Collegium n. 64. cfr Gavalieri 1. c. c. 21. deer. 11);tan-demque facultate benedicendi puerperas. — Jura parochialia non babet (cl'r Schmalzgrueber 1. c. n. 21), nisi, quod saepe accidit, parochialis sit ecclesia, aut S. Sedes, Episcopus, consuetudo, jura hujusrnodi in capitularium gratiam contuleril.

282. Vil. Ecclesia Cathedralis. Haec ordine etdignitate inclytisque praerogativis prima et princeps omnium Dioecesis ecclesiarum existit. In ea residet Antistes, (Trid. Gone. s. 6. c. 1 ; et s. 23. c. 1. de ref.) exslal perenniter Cathedra Episcopalis (v. supra n. 181.), constitutus est Senatus Epis-copi, solemuia sacra magnifico Episcopalis muneris decore persolvuntur. (Gaerem, Ep.) Gaeterae ecclesiae enascuntur ex ea, et clerum accipiunt sacris in ea ordinibus insignitum (Trid. Gone, s 23. c. 8. de ref.); Gathedralici impositum tribuiurn eidem solvere debent (cfr Fagnanus in c. Conque-renle n. 48 sq. de Officio Ordinar.; et in c. Venerabili n. 16 sq. de censibus), el locum praeeminentiae in synodis et processionibus, in campanae sonitu feria 5 et sabbato inajoris hebdomadae cedere. (supra n. 188 et 243.) Nee coarclari Cathedrale templum in ducenda processione ambitus sui finibus, sed libere per tolam commeare civitatem, decretum fuit a S G. R. apud Ferraris, (v. Prooessiones n.SS.)

Solet ecclesia cathedralis insimul parochialis esse; utque civilalis tune majorem et praestantiorem prae reliquis pa-rochiis partem diliono sua amplectalur, maximopere decens esse apparel. Gum igitur parochialis est constiluta, non solum sacerdotalibus seu ecclesiasticis functionibus patel, sed juribus parochialibus in allribulum sibi populum Iruitur, et functionibus parochialibus gaudet. In his aulem exer-cendis parochialibus functionibus et juribus, Galhedralis

templi ministerium eadem prorsus ratione ac cujuscumque parochialis ecclesiae potestas assignatae sibi ditionis limite concludilur, ultra quem nequit excurrere. Idcirco non po-lest sacramenta exeunlium in aliis parochüs ministrare, ali-orum subditos matrimonio conjungere aut benedicere, iisve paschalem coramunionem, quo legi ecclesiasticae satisfiat, distribuere, vel quid aliud agere, quod ad proprium quem-que parochum spectat. De communione paschali aliquando dubitarunt; hodie ex Sedis Apostolicae decretis res, qualem diximus, extra controversiam est (cfr 13. XIV. Inst. 18. n. 11. 14 et Gard. üe Lugo Resp. Mor. 1. 1. dub. 15).

Templum Cathedrale, quod parochialis ecclesiae qualita-tem non babel, ipsis sua sponte parocliialibus facultatibus privatur. Peculiaria tarnen indulta vel consuetudo eidem quandoque taiia largiuntur Capitularium commodo. Func-liones sacerdotales iisdem permissae sunt; itidemque func-tiones parocbiales, (v. supra n. 454) escepla benedictione fontis baptismalis, domuum sabbalo Sancto, et puerperarum.

Monitum. Ouum exposita hactenus materia capitis primi (v. supra n. 16) excreverit nimis, reliqua rel'erre ad secundum caput magis placet.

283. Jus temporales res administrandi latissime patet; quamquam equidem tota, quae in eo potestas est, haud cuique adminibtratori obtingat. Comprehendit, acquirere bona mediis legitimis quibuscumque (cfr. n. 200); conser-vare ea; meliora reddere; tueri; ab injustis possessoribus expetere; iisdem uti; alienare, locare, mutuo ea tradere; administros constituere, ab officio suspendere, amovere ; iisdem praescribere normam res gerendi, de gesta re in-quirere; rationem excipere; quaeque alia bujus generis sunt.

284. Possidet Ecclesia jus administrandi amplissimum, planeque a societatis civilis quacumque immixtione liber-rimum. Hanc potestatem ei Dominus dedit. Propterea sacrosanctis et inviolabilibus Ecclesiae juribus adnume-randa est. (v. n. 198. 212) Ex s. Petro, ejusque in Pri-matu successoribus, Pontificibus Romanis, in Episcopos dimanat. ,/Auctoritate Dei Omnipotentis Patris, et Filii, et Spiritus Sancti, et Beatorum Apostolorum Petri et Pauli, ac nostra, Ecclesiam N de persona N providemus ipsumque illi in Episcopum praeficiinus, et Pastorem; curam et

administrationem ipsius, eidem in spiritaalibus et tempo-ralibus plenarie committendo.quot; (Verba Rom. Pontificis conferentis potestatem Episcopalem v. Syn. Dioec. 1 1 2. c. 5. n 4.) Pariter Superioribus regularibus gubernandarum rerum temporalium Summus Pontifex copiam facit; aliis-que largiri pro arbitratu suo potest. Ab Episcopis, a caete-ris, quibus communicare istud jus Apostolica Sedes per-misit, defertur in alios, quos sibi administros adsciscunt. Cujusque autem facultas et officium pendet in Sanctae Sedis voluntate, quae attributam potestatem tollit, adau-get, minuit, regit; administrorum numerum multiplicat, coercet, pront supremo suo juri et Ecclesiae utilitati con-gruere arbitratur.

285. Pro varia diversis temporibus Ecclesiae externa con-ditione, varia fuit regundarum rerum ratio. Possessiones in usum Ecclesiae Deo dicandas primi christiani venum-dant; eorum pretia afferunt ante pedes Apostolorum, et dividitur singulis prout cuique opus est. (Act. IV. 34, 35) Collectas fieri ordinant Apostoli, easque transmittunt in-digentibus (1 ad Cor. XVI). Haec prima est administrandi ratio. Bona venduntur, colliguntur eleemosynae, confluunt omnia in manus Apostolorum, quorum provida cura dis-tributiones fiunt. (Act. IV. cfr. VI.) Sed ex quo Apostoli judicant, sibi instandum deinceps orationi esse et verbi ministerio, Diaconos constituunt super opus eleemosynarum. (Act. VI.) Quod quidem genus administrationis sapientissime temporique accommodatissime constitutum ab Apostolis, eorum successores, Episcopi, plura per saecula sequuntur. Oblationes (sic res fidelium appellantur, quia Domino offe-runtur), res nempe mobiles et immobilium rerum pretia et jura afferri pergunt ante pedes Episcoporum, seu ad solos deferuntur Episcopos (eau. 12. q 1. can. 16.) Venum-dantur res immobiles dum Ecclesiarum inopia id postulat, dumque eas retineri in Ecclesiae patrimonio impedit op-pressio Romani Magistratus. Sed mutatis rebus et temporibus, bona immobilia, quantum adjuncta 8inunt,con-

servantur, ut ex bonorum reditibns compavari peren niter valeant, quae necessaria sunt ad divinum cultum et mi-nistrorum ac indigentium alimoniam. (can. cit) Eo tempore cujusque Dioecesis Episcopus res omnes in sua potestate habet; unus est penes ipsum solum cumulus rerum et ju-rium, una massa omnium totius Dioecesis bonorum (eau. 12. q 1. can. 16, 23, 24; et q. 2. can. 23.) Administrationi ipse praeest (cann. citt); sed ex disciplina inducta per Apos-tolos, confirmata per sacros canones, Episcopus obligatur nominare e clero oeconomum (vulgo Diaconum eligebat), „qui dispenset res ecclesiasticas secundum sententiam proprii Episcopi.quot; (Cone. Chalced. in eau. 16. q. 7. can. 21; cfr Conc. Antioch. eau. 12. q. 1. can. 23, et canon Apost ib. can. 24) Oeconomo addebantur nonnumquam oeconomi; et sibi ipsis pro temporali re curanda Episcopi assumebant auxiliatores. Cum videlicet regimen bonorum amplecte-batur ingentem rerum cumulum, et dissita valde a civi-tate praedia erant, Episcopus diacono vel diaconis adjungebat subdiaconos comministros. Ut ipse cura im-mediata invigilandi administrorum officio levaretur, Archi-diaconum eligebat, qui in ea re gerenda vices sustineret Episcopi. (cfr. eau. 12. q. 2. can. 33). Ad haec, provida ratione distributie rerum ordinata erat. Oblatae res, reditusque earum, quum destinatae essent divini cultus exercitio et clericorum atque egenorum indigentiis, qua-dripartitam divisionem inde a priscis temporibus statue-runt Romani Pontifices; (eau. 12. q. 2. can. 27. 30) eamque suo tempore paullum forte collapsam Gelasius I pluribus litteris commendavit. Erat autem hujusmodi. Sequestrata summa, quae ad causas vel expensas acciden-tium necessitatum opus esse perspiciebatur, quatuor tam de reditu quam de oblatione fidelium portiones fieri de-bebant, quarum una cederet Episcopo, alia clericis, tertia pauperibus, quarta fabricae ecclesiarum. Quae quidem partitio facienda erat, considerata cujusque majori mino-rive necessitate, (v. eau. 12. q. 2. can. 23 sqq.) Tres

tantummodo iionnullis in regionibus portiones fiebant, relicta clericis et Episcopo obligatione providendi necessi-tatibus pauperum. Nullibi monachis portio assignabatur; hi quum ex propria industria et manuum labore sibi vic-tum et vestimenta quaererent.

286. Ea ipsa aetate, qua Pontifex Gelasius veterem distribuendarum rerum normam confirmat, primordia in-veniuntur hodierni administrorum minorum ordinis, qui pedetentim antiques oeconomos ubique exceperunt. quot;Versus finem scilicet quinti saeculi ecclesiis cathedralibus auferri incipit jus quo fruebantur in omnia bona Dioecesis atque parochialibus aliisque inferioribus templis ea cedi coeperunt, — alicubi pro parte, alicubi in universum, — quae ipsis donassent fideles. Translata ex cathedrali tem-plo in caeteras ecclesias rerum possidendarum facilitate, translata quoque in earumdem rectores fuit administrandi facultas, quam hactenus diaconi et alii e clero oeconoini in omnia bona possederant. (cfr eau. 10. q. 3. can. 1, 3; et cap. 2 de precarm). Eatenus itaque administrandi ratio immutari coepit et immutata est, quatenus diaconis sen oeconomis cathedralibus suffecti fuerunt praepositi ecclesiarum. Mansit aliquamdiu adhuc quadripartita di-visio, donee sua Episcopis, sua clericis, sua fabricis ecclesiarum, sua hospitalibus bona statuta sunt. Mansit etiam, manetque adhuc antiquissima regula, quae res ecclesiasticas administrari jubet „secundum sententiam proprii Episcopi.quot; Nee mittebatur veterum Patrum regula, ut res ecclesiasticae non laicorum sed clericorum regimini committerentur. (eau 16. q. 7. can. 22 sqq.) Paulatim tamen, quum rei administrativae id congruere visum esset, praepositis ecclesiarum adjuncti alicubi fuerunt administri laici; procuratores, jurati, aeditui, vitrici, magistri fabricae nuncupati. Occupantur in minoribus, iisque clericorum statui et officio molestioribus negotiis, velut in colligendis et exigendis reditibus, in custodiendis rebus temporalibus. Veteres itaque isti vitrici munere in-

feriores valde existunt temporis citerioris aedituis. His etenim in gubernandis rebus majores partes per ecclesi-asticam auctoritatem datae sunt. Cujus rei causa potis-simum in primo ortu multorum hujusmodi collegiorum quaerenda videtur. Cum videlicet sacrilegae praecedentis praesentisque saeculi depraedationes ecclesiastica bona occupassent, viri religiosi laici multis locis in unum coaluerunt, restaurandis Ecclesiae commodo conservan-disque et excolendis bonis ex animo intenti. Non parum commodi consiliis conatibusque suis Ecclesiae afferentes, approbati et assumpci ab Ordinariis locorum fuerunt, ut una cum ecclesiarum rectoribus regimen bonorum habe-rent, servatis tamen, praeter leges generales, facuItatibus et regulis, quas iisdem attribuerent Ordinarii.

287. Divisio et cessio bonorum quod insigni ecclesiarum cathedralium detrimento esset, propterea ut his necessarii suppeterent reditus, quibus Episcopi, numerosi cleri, fa-bricae, pauperum usui fieret satis, utqueinsuperargumentum exhiberetur dependentiae aliarum ecclesiarum a templis cathedralibus, vestigiumque maneret eorumdem veteris potestatis, reservata ecclesiae cathedrali fuit pars modo dimidia oblationum, modo quarta legatomm seu mortuari-orum et decimarum, itemque attributi aliquando fuerunt census annui (cfr eau. 1. q. 3. can. 9; eau. lO.q. l.can 7, 8, 10; eau. 12. q. 2. can. 23, 25 sqq, etq. 3. can. 3; eau. 16. q. 1. can. 60; cap. 16. de offic.jiul.ord; cap. 14 et 15 de testam; cap. 6 de censihus). Quae quidem onera ferme omnia hodiedum exoleverunt, substitute iisdem jure procurationis, cathedratici, et subsidii charitativi. Procu-ratio, subministranda ab ecclesiis, refertur ad vitae usum Episcopi, dioecesim visitantis, aut ecclesiam vel altare consecrantis. (eau. 12. q. 2. can. 45; cap. 16 de offic. pul. ord; cap. 10 de Shmnia; cap. 23 de censihus; cap. 1 et 2 eod tit in 6; Conc. Trid. sess 24. c 3. de ref.) Caihe-draticum, seu Synodaticim, quia in synodo ab ecclesiis solve-batur (eau. 10. q 3. can. 1; cap. 16 de offic. jud ord.

itemque Ewlogia dictum (dist. 18. can. 8), quotannis Episcopo debetur. Olim duo solidi, incerti nunc pretii nummus, pensitabantur. Definitur hodie ejusdem quantitas cuj usque dioecesis moribus. Subsidium charitativum a clericis petere quondam Episcopi consueverant, quo casu inopia pre-merentur, vel gravi alicui negotio occurrere ex bonis men-sae suae non possent, (cap. 16 cit; et cap. 6 de censih) Semel dumtaxat durante Episcopatu id exigere Antistiti-bus nunc datum est. (De expositis conferri imprimis potest Berardi. 1. c. t. II. pag. 1 sqq. et pag. 345).

288. Praeclarissimum in finem tendit bonorum eccle-siasticorum administratio. Curam enim habet, res in promptu sint, quibus religioso cultu Deus honoretur, ministrorum sacrorum sollicitudine animae salventur, egenis et miseris beneficentiae auxilium et solatium eveniat. Quum igitur, ob tam egregia et necessaria opera, religi-onis sanctae plurimum intersit provide utiliterque id negotium geri, Sancta Apostolica Sedes prudentibus curatoribus hoe opus commendari, aptisque ad finem legibus gubernari curavit. In quo explicando loco, quem nunc aggredimur, non una ecclesiarum administratione expositionem conti-nendam esse censui. Dum enim de ecclesiis exhibendae juris sacri ordinationes frequenter res religiosas et pias memorant, obscura nimis nee satis Integra de earum rerum gubernatione scientia menti insideret, nisi accepta ex ill is notitia ampliori juris expositione perficeretur. Is itaque loei pertractandi ordo erit, ut primum de ecclesiis, et quantum opportuna occasio ferre videbitur, de religiosis insimul piisque institutis dispositiones legis canonicae ex-hibeantur, et post haec de rebus religiosis et piis singu-latim sermo fiat.

289. I. Ecclesiae. Quis in quaque dioecesi primus administrator est bonorum ecclesiasticorum ?

Constitutus est quisque in sua dioecesi Episcopus, salva Romani Pontificis auctoritate, primus administrator rerum temporalium Ecclesiae. Quod ex documentis tum anti-

quis turn recentioribus demonstratur. Praecipiunt canones Apostolorum, „ut in potestate sua Episcopus res Ecclesiae habeat.quot; (eau. 13. q. 1 can. 24) Repetit Concilium Antio-chenum; „Episcopus ecclesiasticarum rerum habeat po-testatem.quot; Romanus Pontifex episcopatum conferens, novo Antistiti committit, designatae ecclesiae „curam et admi-nistrationem in spiritualibus et temporalibus.quot;

Caeteri administratores, ex gr. parochialium aliarum-que ecclesiarum rectores et aeditui, locorumque religioso-rum administri, vulgo ab Episcopis creantur, nisi obstet lex. Potest obstare lex exemptionis, fundationis, consue-tudinis, collationis simultaneae, reservationis summo Pon-tifici, afifectionis et devolutionis. Quo efficitur, ut exemptis id officium conferatur via electionis per communitatem per-actae, vel alia legitima ratione; ut jubente fundationis lege vel consuetudine, administri nominandi quandoque sint a fundatoris consanguineis, ab ipso administrorum collegio, vel ab aliis designatis personis; ut ecclesiarum aliorumve locorum curatores constituere ad Episcopum spectet simulque ad ali-am personam sive moralem sive individuam; tandem ut ipsa Sedes Apostolica officium conferat cui administratio adhaeret, cum v. g. beneficium vacat in mense pontificio, vel cum Pontifex beneficii collationem ad se avocat, vel cum Ordinarius beneficium praescripto tempore non contulit.

Episcopus administratores, sepositis exemptis, ex officio amovet, et a munere suspendit; parochos quidem cum canonica incidit causa parochum aut suspendendi, aut dimittendi ex pastorali munere, aut eidem interdicendi, ratione insanabilis profusionis, bonorum regimen (v. Acta S. Sedis. vol. 1. pag. 151 sqq. et pag. 220. sqq.); administratores , qui beneficium habent, vel capellaniam, aut ex testamento vel fundatione res ecclesiasticas ge-runt, quando legitima occurrit ratio eosdem deponendi vel suspendendi vel alium substitueudi administratorem,

veluti cum negligenter, imperite, dolose res moderantui', vel rationem reddere detrectant (cfr. Acta S. Sedis vol 6. pag. 405. sqq; Monacelli 1. c. torn 1. tit. 1, form. 14. n. 6; Ferraris v. Administratio n. 25); tandem administra-tores ad nutum amovibiles, cum ut inviti dimittantur, vel suspendantur, justa saltern aliqua causa incurrit. Idem de aedituis dicamus, quorum //inunus pendere omnino ex auctoritate Episcopi, nihilque ab aedituis ecclesiae geri umquam posse, nisi quod fuerit iis ab Antistite deman-datumquot;, Pontifex Gregorius XVI declaravit in Epist. ad Ep. Heliopol. Vic. Ap. Gibraltariae 12 Aug. 1841.

Episcopus eas per se ipsum vel per alium exercet actiones (v. g. visitat, rationem excipit), quas illi in-jungit canonica lex. Praeterea invigilat curamque habet, ut leges generales de rebus rite moderandis sedulo ob-serventur. Tandem universalis juris ordinationibus ea superaddit mandata, quae recta et utilia et conjuncta cum bene disposita in sua Dioecesi administratione arbi-tratur. Nam, salvis generalibus legibus et Romani Pon-tificis auctoritate, res dispensandae sunt //juxta sententiam proprii Episcopi.quot; Salvis generalibus legibus etc. Nisi enim veniam S. Sedis habeat, permittere non valet, ut alius sit rerum usus quam donans decrevit; ut id, quod per-tinet ad unum locum, alteri attribuatur; ut res immobiles vel mobiles pretiosae alienentur; ut alia fiant, quae re-censemus sub n. 295.

Debent administratores minores bona ecclesiastica mo-derari servata generali disclipina Ecclesiae et peculiaribus jussis Ordinarii. In qua regula partes quinque contine-antur; a) juramentum, inventarium, redditio rationis; b) rerum cura et usus; c) invalidae actiones; d) mandata Episcopi; e) indemnitas ecclesiae ex negligent! rerum gestione.

Ad bona Ecclesiae rite conservanda, opportuneque juxta propositam iisdem destinationem gubernanda et eroganda, nihil aptius, quam ut administratores juramento devinciri possint, inventarium conficiant, gestaeque administrationis reddant singulis annis rationem.

Juramentum, quo spondeant se fideliter suscepto officio perfuncturos, exigere ab administris rerum ecclesiastica-rum et piarum Episcopus potest, (cfr deer. S.C.C. ap. Ferraris 1. c. n. 1). Nam ecclesiae atque causae piae jure minorum fruuntur (cap. ] et 3 de in integrum restitutionc); jus autem minorum est, ut dicto juramento tutores divin-ciantur. (v. cap. Quia contingit. de relig. domib.)

Inventarium, seu accuratam rerum recensionem iidem administratores conscribere debent. Quod pariter ex tu-toribus imposito officio, et communicato ecclesiis causisque religiosis et piis minorum jure, demonstretur. (v. Reiffen-stuel ad tit. deprocuratoribus n. 512) Sunt jurisperiti (Soglia Instit. juris publ. et priv. vol. II 1. 2. c. 4. § III; Bouix Be parocho Ed. Paris, pag. 615, alii), qui inventarium conscribendi obligationem parochis imponunt, sive ex const. Concilii Viennensis in cap. Quia contingit cit, sive ex Sixti V. const. Frovida 29 Apr. 1587 , et Ben. XIII Concilio Romano, ac Pii V litt. Cum primum I.Apr. 1566; quam-quam constitutio Concilii Viennensis, renovata per decretum Concilii Tridentini sess. 7. cap. 15 de ref, de rectoribus ecclesiarum nullam mentionem faciat, et praedicti Ponti-fices suas ordinationes Italiae regionibus dumtaxat prae-scribant, tandemque s. Pii V litterae nequaquam memorent inventarium.

Ratio gestae administrationis singulis annis dicti administratores reddere debent Episcopo, vel si aliis, Episcopo praesente. Statuit enim Concilium Tridentinum s. 22. cap. 9 de ref: „Administratores, tam ecclesiastici quam laici, fabricae cujusvis ecclesiae, etiam cathedralis, hospitalis , confraternitatis, eleemosynae Montis pietatis et

quorumcumque piorum locorum, singulis annis teneantur reddere rationem administrationis Ordinario; constitutioni-bus et privilegiis quibuscumque in contrarium sublatis : nisi secus forte in institutione et ordinatione talis Ecclesiae seu fabricae expresse cautum esset. Quod si ex con-suetudine, aut privilegio, aut ex constitutione aliqua loei, aliis ad id deputatis ratio reddenda esset, tunc cum iis adhibeatur etiam Ordinarius: et aliter factae liberationes dictis administratoribus minime suffragentur.quot; (cfr n. 303).

294. B. Rerum cura. Pro viribus allaborare quisque administrator obligatur, ut res nullum damnum patiantur et pro earum conditione et natura incrementum capiant (cfv cap. Fraternitatem. De donationihus) Quam ob causam administer, cujus regimini subsunt aedificia, pecuniae, decimae, etc, non curans aedificia reparari, praedia excoli, expeti debita, recuperari res amissas, vindicari ablatas, etc, suo non satisfacit officio.

Rerum usus. Impendi debent pecuniae, redditus, bona caetera in eos usus, ad quos ordinantur ex voluntate donantium. Quod lex naturalis conspicue jubet, et lege ecclesiastica aperte definitur. Vult enim Concilium Vien-nense cap. Quia contingit 1. c. ut „ea, quae ad certum usum largitione sunt destinata fidelium, ad illum debeant, non ad alium, salva quidem Sedis Apostolicae auctoritate, converti.quot; Ex rebus autem, quas Deo dedicant, dirigunt tideles alias in usum, ornatumque templi, aedis pastoralis, in exercitium cultus divini; alias in parochi commodum, in Missarum celebration em, in eleemosynas egenis desti-natas; etc. Possunt debentque illae pecuniae, prorentus, res quaecumque ad praestitutum ipsis finem adhiberi, dirigente dispensationem, si velit, quant umque adminis-tratio ab ipso dependet, Ordinario. Quod sane in expen-dendis illis bonis, ut aedificetur, reparetur, ematur, supel-lex ecclesiastica comparetur, ut alia fiant. Ordinarius veile solet; exigens propterea ut suae approbationi subjiciantur expensae faciendae singulis annis. Haud opus est, in his

rogare S. Sedis veniam; haec cum necessaria ut plurimum sit, non in adhibendis rebus juxta donantium voluntatem (cfr Cone. Vienn. cit), sed in distrahendis illis ad alium finem, ad alium locum, quam disignarunt donantes, et in eiercendis maxime illis actibus, quos alienationis nomine S. Sedes complectitur; de quibus, in satis longum sermonem quum hi nos vocent, peculiariparagrapho dicemus.

295. C. Invalidae actiones. Bonorum ecclesiastiorum administri regimen exerceant necesse est, servata norma legum generalium et particularium. Qui has leges violat, delinquit; ast posita actio valida est, si is, qui egit, facul-tatem agendi, non autem licite agendi habebat; valida erit sed solubilis, si, supposita agendi facultate, damnum notabile ex culpa, ex negligentia illatum ecclesiae est; quos casus attingemus sub n. 297; — tandem, invalida est, cum agens caret omnino agendi facultate, vel si con-ditionem a fundatore, a Sancta Sede,, ab Episcopo, sub poena nullitatis praescriptam, non implevit. Sic impediunt dispositiones S. Sedis, quominus ecclesiae imponatur aliqua obligatie ex pecunia vel alia re apud rectorem vel alium clericum deposita, nisi conversa fuerit in ecclesiae utili-tatem. (cap. Gravis. De deposito) Nee valet administrator bona ecclesiae pro alienis, i. e. suis aliisve debitis obligare. (cap. Si quorumdam. Be solutionïbus) Locationes bonorum ecclesiasticorum, quae repraesentata pecunia vel anticipatis solutionibus fiunt, nullatenus in praejudicium successorum validae intelliguntur. (Trid. Conc. s. 25. c. 11. de ref) Ultra triennium utile locari res ecclesiasticae non possunt. (Extravag. Ambitiosae. Be reb. eed. non alienandis) Irrita est alien atio rei ecclesiasticae sive immobilis, sive mobilis pretiosae, nisi causa legitima in promptu sit, et praescriptae a jure solemnitates, inter quas est venia Sedis Apostolicae, fuerint servatae; de quo, ut monuimus, infra expli-cabitur.

296. B. Mandata Episcopi. Est, praeter expositas ad-huc universales leges, alia universalis lex, quae ecclesi-

asticas res dispensari imperat „juxta sententiam proprii Episcopiquot; (cfr supra n. 289); nisi, quod casus particulares spectat, quidquam imperet , quod disciplinae general! vel decreto Pontificio adversatur; et nisi ille, cui praecipitur exemptionis privilegium in ea re possideat; quale generatim loquendo inhaeret bonis regularium, aliisque nonnunquam administris ex fundationis lege vel alia canonica causa contingit.

Ex quibus manifeste deducitur, Ordinarii esse regulas praefinire, juxta quas administratio ecclesiastica geratur; et, cujusque administratoris esse regulas praescriptas ob-servare, quantum ad ipsum pertinent; administratoribus idcirco fas esse, non rogato Ordinario ilia peragere, quae tali pacto eorumdem curae Ordinarius reliquit; nefas esse ilia aggredi, de quibus rogari veile significavit. Amplectitur autem dicta lex — res dispensari ab administratoribus debent, juxta sententiam proprii Episcopi — turn magna, tum parva cujusque generis negotia, spectantia rerum moderationem. Coguntur'igitur administratores, in acci-piendo et expendendo, in conservando et custodiendo, in adnotando et rationem exhibendo eam normam sequi, quam Episcopus jussit; adstringuntur pariter ejusdem man-datis in aedibus construendis, reparandis, ornandis; in servanda operis delineatione, in adhibendis rebus, personis, caeteris, quas ipse voluerit. Ex quibus pateat, res eccle-siarum, utut administrorum curae commissas, in Episcopi tamen potestate plurimum pendere.

297. E. Indemnitas ecclesiae ex culpa vel negligentia administrorum. Decernunt administratores de rebus, quarum nee dominium nee saepe usum fructum habent. Proni autem sunt homines bonis alienis, esto suae sollicitudini concreditis, non eam communem curam impendere, quam suismetipsis adhibent. Atqui periculum quoddam ex illis oritur, fore ut quisquam non satis diligenter res alienas gerat, iisque turn in propriam tum in consanguineorum et ami-corum utilitatem abutatur. Conveniebat itaque peculiaribus

cautionibus res ecclesiasticas ab administratoriim negligen-tia, levitate, dolo tueri. Quod jura sacra praestant per providas leges de inventario, juramento, redditione rati-onis, statuta administrorum incapacitate ad certa gerenda negotia, attributa Episcopis ampla potestate in rerum eccle-siasticarum moderationem, insuperque per remedia, quibus in casu laesionis indemnes ecclesiae serventur.

Nam primo invalida rerum alienatio nullum jus tribuit acquirenti, debetque is, ad quem res pervenerunt, easdem ad ecclesiam vel religiosum piumve locum, cujus sunt, libere dimittere (cap. Si quis. De reb. eccl. alien, vel non; cap. Hoc. De reb. eccl. non alien, in 6; Extrav Ambitiome cit).

Deinde ubi per validum quempiam actum (v. g. validam emptionem, venditionem, locationem, conductionem, prae-scriptionem, elapsum privilegium revocandi quod gestum est), positum ex inconsulta facilitate, prodigalitate, negli-gentia, ignorantia, improbitate, contingit graviter laedi ecclesiam vel locum religiosum aut pium, i. e. grave damnum ea subire, averti laesio potest rogando a judice ecclesiastico rem in integrum res tit u at, i. e. rescindat positum actum; quo fit ut laesus in eum statum, in quo ante laesionem erat, reducatur. (V. DD. ad tit. De in integrum restitutione) Cui quidem privilegio locus esse non videtur, si in posito valido actu nulla negligentia aut culpa reperitur, atque res justo pretio translata est; ceu accidit, ubi locatis prudenter et aequo praediis, divenditis possessionibus, perfecto contractu, alius veniens emptor vel conductor majus offert pretium (v. Schmalzgrueber ad. cit. tit. n. 7). Caeterum in casu supradictae laesionis invocari legitimo tempore debet restitutio in integrum. Extinguitur enim ordinarie ea juridica actio, cum elapsum est quadriennium a die illatae vel cognitae laesionis; quod judicis existimationi permissum videtur.

Tandem cum administratoris culpa, ecclesiae vel loca religiosa autpia res suas amittunt, vel ejusdem negligentia damnum patiuntur, restitui res et compensari damna ejus

sumptibus debent, qui suo defuit officio. Et quemadmodum pupillus in tutoris bona, ita ecclesiae et causae religiosae ac piae, quum minorum jure fruantur (cap. 1 et 3 de in integrum restitut), tacitam hypothecam habent in bona administratoris, ut, cum necesse est, illata damna ex iisdem refici queant. (cfr Reiff. ad tit. de pignorihus et alm eau-tionibus n. 22.)

298. II. Loca religiosa et pia. Loca, quae Deo dicantur in religiosurn cultum aut in proximi corporale vel spiri-tuale commodum, tres efficiunt species distinctas. Quae auctoritate Episcopal! in Dei cultum vel proximi utilita-tem eriguntur, insuperque unctione sancta consecrantur, ea rebus sacris accenseri debent. Loca et instituta, quae dictum in finem Episcopalis auctoritas erigit, ast conse-cratione non donat, ea rerum religiosarwm speciem ingredi-untur. „Si locus, inquit Urbanus IV, ad hospitalitatis usum; et pauperum provisionem fuerit (sicut moris est) auctoritate Pontificis destinatus, cum sit religiosus, non debet mun-danis usibus deputari.quot; (cap. Ad haec. de relig. domib.) De-nique loca, quae memoratum in önem a Melibus Deo dicantur, ast non consecrantur, nee auctoritate Episcopi eriguntur, illa in piarum rerum numero habenda sunt. Quod si fundator erectionem episcopalem excluserit, locus non obstante subsecuta episcopali erectione, simpliciter pius manet. Si non excluserit, erigi ab Episcopo in locum religiosurn potest.

Porro res omnes, quae Deum colendi vel proximo benefaciendi gratia offeruntur a fidelibus, et accipiuntur in Ecclesiae dominium, vel eriguntur dictum in finem episcopali decreto, res ecclesiasticae evadunt; subjectae propterea omnibus Ecclesiae legibus, atque donatae cunctis privilegiis et juribus, quae ad res ecclesiasticas pertinent. Ecclesiasticis itaque adnumerantur res sacrae et religiosae. E contra res piae, quum non collatae sint Ecclesiae, manent laicales, nee tanguntur iis Ecclesiae legibus, nee pollent illis beneficiis, quae ex mente Ecclesiae sola eccle-

siastica bona respiciunt. Sic loca hujusmodi non gaudent ecclesiastica immunitate, nee adaptatur illis poena ex-communicationis statuta in alienantes absque Sedis Aposto-licae venia res ecclesiasticas, nee poena Simoniae sola ecele-siastica bona respiciens. Pertinent tarnen mortuo domino seu fundatore, non utique ad dominium sed ad regimen Eeclesiae, quatenus est moderatrix christianae eharitatis, atque bona Deo dieata, fori sunt ecclesiastici. Potest itaque invigilare, debetque curare, ut piae voluntates fideliter executioni mandentur. Nullum autem est tempus , quo spiri'tualis administratie, seu cura anhnarum, non subsit jurisdictioni Ecclesiae.

Ad peculiaria jam loca religiosa et pia descendentes, concludamus, inter religiosas et ecclesiasticas res compu-tari debere monasteria, seminaria, caetera beneficio erec-tionis Episcopalis ornata; inter res aut religiosas aut pias ha-beri, instituta, aedes, bona, quae ordinata sunt educandis et instituendis pueris, curandis pauperibus, senibus, aegrotis, orpbanis, aliisque, quaecumque sint, operibus benefieen-tiae. Saepe generali hospitalium vel bospitiorum nomine haec designantur, quamquam id nomen solis videatur hospitum diversoriis etymologice convenire. De monasteriorum ad-ministratione temporali hie disserere cum minitnequot; opus sit, ad instituta beneficentiae, quae hospitalium nomine vulgo comprehendi diximus, sermo coarctatur.

299. Beneficentia, virtutis nomine decorata, gentili-bus praecipiebat, ut quod est iis utile qui accipiunt, danti non molestum, id aliis tribuatur. (Cicero de officiis lib. 1. c. 16) Lex Christiana praecipit: „diliges proximum tuum sicut te ipsum.quot; Nec refugit christianus, ex mirabili abnegatione, proximi commoda suis propriis anteponere. Est etenim christianae charitati tons semper vivus, semper duleis, in Divini Magistri novo mandato, in omnium hominum a Deo creatione secundum imaginem et similitudinem suam, in divina per gratiam filiatione, in immensa dileetione incarnationis, in operibus misericordiae ad peccatorum

et poenarum remissionem, in bonis operibus ad salutem, in pauperibus repraesentantibus Christum: ,/Quamdiu fe-cistis uni ex his fratribus meis minimis, mihi fecistis.quot; Largitatum ex abundanti illo fonte munifice scaturientium cnram susceperunt Apostoli: gesserunt postea Episcopi. Primis autem saeculis ob temporum iniquitatem contenta Christiana charitas esse debebat distributione donorurn, collectarum, segregatae partis rerum Ecclesiae, invisendo miseros et consolando domi suae, recipiendo aliquos in aedibus privatis; sed erigere diversoria publica non poterat, in quibus accommodata cuivis indigentiae ratione, suo benefaciendi genio indulgeret. Data vero christianis libertate, extructae sunt hujusmodi aedes; aliae ab antistitibus ex bonis ecclesiae; aliae a clericis vel laicis ex bonis laicornm, erigente eas Episcopo in religiosa loca; aliae ex privatis sen laicalibus bonis, absente in limine fundationis epis-copali erectione. Hospitia laicalia administrabantur a laicis; ecclesiastica a clericis. Qui quod saepe diaconi essent, aedes illae, earumque possessiones et administratio, a dia-conis Diaconiae nomen habuerunt.

Fuit olim patria quoque nostra dives institutis Benefi-centiae. Consumptis antiquis per cladem rei christianae tristiSsimam, charitas, quae nunquam excidit, nova erigi curavit, novaque novis, praeeuntibus gloriosis Neer-landiae Antistitibus, addere non cessat. Fas etiam cuique esse canones voluerynt, absque Episcopi aut venia aut conscientia, hospitale erigere. (v. Gonzalez ad cap. Licet, de rel. dom. n. 15, et Reiffenstuel eod. tit. n. 3).

300. Religiosa loca seu instituta, quum res ecclesiasticae sint, applicari illis per se debent omnes leges et ordina-tiones, quibus temporalem ecclesiarum administrationem regi vidimus. Quarum tamen vis temperatur saepe per decreta apposita in limine fundationis, seu conscripta in fundationis instrumento. Quod quidem fieri Ecclesia sapi-enter patitur. (cfr cap. Quia contingii, et Trid. Conc. sess. 22. cap. 8, et s. 25. c. 8. de ref.) Quum enim res tem-

poralis exercendo cultui et levandis miseriis necessariae sint, decens omnino erat, atque permittendum esse Ecclesia censuit, ut qui liberaliter in pias causas bona sua Deo dedicat, is possit datis donis decreta adjungere, quae vel ipsis sacrorum canonum dispositionibus adversantur; dum-modo caeterum honesta, seu, ut aiunt, exorbitantia sive impossibilia non sint. (v. Leurenius Forum beneficiale parte I. q. 28 sqq.) Sic e. g. regimen loci religiosi fundatores suis haeredibus, vel collegio administrorum a se institute, legitime committunt, addita facultate ut demortuis sociis socios substituant. Dummodo exorbitantia non sint. Qualia censeantur, quae nimiam difficultatem facescunt, quae sunt contra bonos mores, quae repugnant fundationis substantiae, quae canonica lege expresse repelluntur vel appositae vi privantur nonnumquam. (cfr. infra n. 303. 8, et Ben XIV. Qu. Can. 248). Quamquam igitur exposita de ecclesiarum temporali administratione religiosis locis per se convenire animadvertimus, quum tarnen fundatores soleant, data sibi per canones facultate utentes, peculiaria suae institutioni decreta adjungere; quum insuper jura sacra ordinationes quasdam locis religiosis proprias con-tineant; necesse est, illa prae oculis babentes, eorumdem temporalis regiminis praecipua capita perpendamus.

301. Primus post Romanum Pontificem locorum reli-giosorum administrator, proprius loei Episcopus est. (cfr cap. de Xenodochüs, tit de religiosis domihus ut Episcopo sint suhjectae; et Fagnanus in cap. Ad haec. de relig. domih. n. 26, Schmalzgrueber eod. tit. n. 23; Reiffenstuel eod. tit. n. 4.) Nam iuxta sacros canones Episcopus rerum eccle-siasticarum habet potestatem; et a Sede Apostolica com-mittitur Episcopo cura et administratio Dioecesis in spi-ritualibus et temporalibus (v. supra n. 289). Tantam ergo in religiosorum locorum res Episcopus ex lege potestatem habet, quantam in ecclesiarum bona. Quapropter quum leges generales, ut initio monuimus, de administrandis bonis ecclesiarum latae, itidem in loca religiosa eorum-

que possessiones valeant, et utrisque impositum sit gu-bernari juxta mandata Episcopi; inde consequens est, ut proposita de ecclesiarum temporali administratione insimul nos docuerint, quae ad temporale regimen locorum reli-giosorum per se referuntur.

302. Nisi itaque fundationis tabulae, vel consuetudo, vel exemptio, aliave legitima causa impediant, Episcopus constituit adrninistratores sen rectores et officiales, aliisve eosdem constituere largitur. (v. Fagn. 1. c. n. 26, 27) Sed in tres annos dumtaxat officium administrandi loca religiosa ex lege conferendum est; aliter tamen ex fundatione fit nonnumquam. Prohibet enim Tridentinum Concilium quominus „administratio seu gubernatio hujusmodi locorum uni et eidem personae ultra triennium deinceps commit-tatur; nisi aliter in fundatione cautum reperiaturquot; (sess. 25. c. 8 de ref).

Quod ad qualitates attinet, quae in constituendis administratoribus requiruntur, Concilium Viennense sub obtestatione Divini judicii, illorum, ad quos hospitalium commissio pertinet, conscientias onerat, ut (r/gubernatio viris providis, idoneis, et boni testimonii com-mittatur, qui sciant, velint, et valeant loca ipsa, bona eorum ac jura utiliter regere, et eorum proventus et redditus in personarum usum miserabilium fideliter dis-pensare; et quos in usus alios bona praedicta convertere praesumptio virisimilis non existat.quot; (cap. Quia contingit cit). VWos requirit Viennense Concilium. Ecclesiastic! et laici esse possunt. (cfr Trid. Cone. sess. 22 cap. 8. 9; et sess. 25. cap. 8. de ref). Mulieres tamen hospital! mu-lierum praefici posse, juris interpretes docent, (v. Fagn. 1. c. n. 28 sqq). Regulares, ii maxime, quibus hospita-litatis exercendae finis est, praeponi queunt hospitalibus, quae ipsius religionis sunt. Item, quae annexa sunt curatis ecclesiis, eorumdem curae commissis. (v. Fagn. 1, c. n. 50).

Potest Episcopus deponere ipsos invitos adrninistratores, qui ad nutum ejus amovibiles sunt, iisque regendi munus

interdicere, cum ratiouabilis causa incurrit; qui vero ad triennium, vel ex fuudatoris statuto ad vitam no-minantur, eos ex officio amovet, vel suspendit, cum negligenter, imperite, vel dolose res gerant, vel justis Episcopi mandatis obedire recusant, et moniti officium suum sicut oportet non exequuntur. (v. n. 290). ,/Itaqne si praedicti illi omnes, et singuli, etiamsi laici fuerint, qui administration em hospitalium habent,... ab Ordinario moniti hospitalitatis munus, adhibitis omnibus, ad quae tenentur, necessariis, reipsa obire cessaverint; non solum per ecclesiasticas censuras, et alia juris remedia ad id compelli possint; sed etiam hospitalis ipsius administra-tione curave perpetuo privari possint, aliique eorum loco ab iis, ad quos spectabit, substituantur.quot; (Trid. Conc. sess. 25. c. 8. de ref.)

303. Administratorum officia partibus quinque constare dicamus; ad ilia quum referantur a) juramentum, inven-tariurn, redditio rationis; b) rerum cura et usus; c) inva-lidae actiones; d) mandata Episcopi; e) indemnitas loei ex negligenti rerum gestione.

A. Juramentum, invent ar ium, redditio rationis. Viennense Concilium (1. c.), itemque Tridentina Synodus (sess. 7. c. 15 de ref) declarat et imperat, teneri eos, ad instar tutorum et curatorum, juramentum praestare et de locorum ipsorum bonis inventaria conficere.

Utrumque Concilium insuper statuit, ut ,,singulis annis teneantur reddere rationem administrationis Ordinario.quot; Quae quidem ut excipiatur, minime opus est Episcopus ipsum religiosum locum adeat; Episcopo enim requirente obligantur administratores afferre libros et in domo ejus rationem reddere (v. decreta S. C. C. ap. Fagn. 1. c. n. 37 et ap. Ferraris v'. Adminwtratio) Addidit Trid. Concilium proposito reddendae rationis praecepto hanc excep-tionem •• ^nisi secus forte in institutione et ordinatione talis Ecclesiae seu fabricae expresse cautum esset.quot; (sess. 25 c. 8. de ref). Id est, nisi Episcopus ab excipienda

ratione aperte in fundatione excludatur. De quo animad-vertere juvat, non esse inter se aequales formulas; „excludere Episcopum expressequot;, et: „eertos excipiendae rationi designare virosquot;, quibus non adnumeretur Episco-pus, quin tarnen expresse, ut pariter adsit, repellatur.

Cum itaque hoc altero pacto tundator alios simpliciter viros designavit excipiendae rationis gratia, Tridentinum Concilium, in eodem decreto, adesse Ordinarium jubet sub poena mullitatis actus. „Quod si ex consuetudine, aut pri-vilegio, aut ex constitutione aliqua loci, aliis ad id de-putatis ratio reddenda esset, tunc cum iis etiam adhibeatur Ordinarius; et aliter factae liberationes dictis administra-toribus minime suffragentur.quot; Quare hujusmodi in casu tum ad deputatos illos alios, tum ad Ordinarium pertinet examinare computa et rationes; itemque condemn are et absolvere seu liberare administratores. Eorum quisque votum habet; vincitque major votorum numerus. (Deer. S. C. C. ap. Fagn. 1. c. n. 41. 42).

Cum prioris generis quadam formula fundator usus est, v. g. statuendo ut Ordinarius redditioni rationis non adsit, vel, ut, nemini praeterquam a se deputatis ratio reddatur, tunc Ordinario nefas est exigere, ut sibi vel coram se reddatur ratio administrationis; quod docemur praecepti Tridentini clausula: „nisi secus forte in institu-tione .. expresse cautum esset.quot; Talis autem fundationis lex exitium ipsius operis futura est, eum administratores, ab Ordinarii inspectione liberi, negligunt institutum vel dilapidant bona fundationis. Eapropter sacri canones vim eidem esse nolunt in eventu, quo administratores per-peram gubernant, aut redditus non eonvertunt in usus, ad quos a fundatore sunt ordinati. His in adjunctis, //licet etiam a testatoribus id contingeret interdiciquot; (cap. Tua nobis, de testamentü), Episcopus compellere administratores potest ad piam fundatoris voluntatem exequendam, et exigere valet rationem reddant regiminis (Deer. S. C. C. ap. Fagn. in cap. Tua nobis cit n. 12—18).

304. B. Rerum cum et mus, Ne damnum capiant loca, sed immo incrementum, administratores, ceu diligens paterfamilias solet, pro virili curare obligantur. (cap. Quia contingit cit.) Redditus impendere debent in destinatum per fun-datores finem; a quo nee ipse Ordinarius avocare eosdem valet, dempto uno casu, cujus statim mentio fiet. Quod si redditus, eleemosynasve habeant liberae distrihutionis, iisque bene utantur, Episcopus pro suo sapienti arbitrio vel idem continuari permittit, vel si magis congmere opinatur, eas-dem in alios usus ordinat. De rebus vero seu redditibus aut eleemosynis, quae non sunt liberae distrihutionis, cum is casus incidere possit, ut desint, quibus succurri prae-cepit fundator, vel ut fuerint ad parvum numerum redact!, Tridentina Synodus banc Episcopis attribuit facul-tatem: Si in loco, ubi hospitalia ad certum personarum genus suscipiendum fuerunt instituta, non amplius „similes personae, aut perpaucae reperiantur, mandat adhuc, ut fructus illorum in alium pium usum, qui eorum insti-tutioni proximior sit, ac pro loco et tempore utilior, con-vertantur, prout Ordinario cum duobus de Capitulo, qui rerum usu peritiores sint, per ipsum delegendis, magis expedire visum fuerit: nisi aliter forte, etiam in hunc eventum, in eorum fundatione aut institutione fuerit ex-pressum: quo casu quod ordinatum fuit, observari curet Episcopus; aut, si id non possit, ipse, prout supra, uti-liter provideat.quot; (sess. 25. c. 8. de ref.)

305. C. Invaüdae actiones. Nequeunt bona religiosorum locorum obligari ex debitis administrorum; neque ex deposito, nisi in loci ipsius commodum id cedat. Item locari non possunt ultra triennium utile; nee immobilia aut mo-bilia pretiosa alienari, (const. Ambitiosae cit) nisi fundator talia permiserit. De quibus inferius plura.

306. D. Mandata Episcopi. Subjacent administratores, in gerendo regimine, ordinationibus Episcoporum, exceptis illis actionibus, quas fundator subtraxit Antistitis auctori-tati. Etenim res, quas moderantur, habet Episcopus in

sua potestate. (v, supra n. 300. 301, et Fagn. in cap. De xenodochm cit. n. 9, et in cap. Adhaec, n. 26.) Praecipere Ordinarius valet quodcumque ad regimen bene utiliterque gerendum accommodatum putat. Ecclesiae autem general! disciplinae, rel statutis a fundatore legibus, aut operis fini non advxirsatur.

Ut videat Ordinarius, an ad praestitutum finem etlatas ordinationes universa dirigantur, jus officiumque habet per se vel per alios (cap Quia contingit cit) visitandi hospi-talia; pauca si excipias. (Trid. Cone. sess. 22. c. 8. de ref.) Libera enim sunt a visitatione Episcopali:

a.) Hospitalia, „quae sub Regum immediata protectione suntquot;; (Trid. Cone. 1. c.) ita ut eorum rectores non tene-antur admittere Ordinarium visitandi causa, sine licentia Regis, accedentem. Protectionis regalis excellentia differt a jure regis administros nominandi; priori, non posteriori lex tribuit impedire visitationem. Differt jus visitandi a jure exigendi rationem. Primum regali protectione tolli, secundum non tolli Tridentina Synodus voluit, (cfr sess. 22. cap. 8 et 9; v. Fagn. in cap. de xenodochiis citn. 17, 18.) Committere hospitalia protectioni Regum valent, non utique administratores, sed fundatores in erectionis seu institutionis instrumento.

b.) Hospitalia, quae lege fundationis exempta sunt ab auctoritate Episcopi. Quo tarnen fundatoris decreto non impeditur Ordinarius, quominus in casu negligentiae jus visitandi, exigendi rationem, ct praecipiendi seu refor-mandi habeat. (v. Fag. in cap. Tua nobis cit n. 16 et in cap. Ad haec cit. n. 46.)

c.) Hospitalia religiosorum Ordinum exemptorum. Com-missa haec sunt sollicitudini Superiorum Ordinis. Visitare ea non potest Episcopus, nec a regularibus rationem ad-ministrationis exigere. Ita statuit saepe dicta Clementina Quia conüngit; cujus dispositio per Tridentinam Synodum non mutata est, uti docet S. C. C. apud Fagnanum in cap. Ad haec u. 47 sqq. Possunt equidem Ordinarii locorum

ex capite Tua nobis. De test am. et ex Clemetitina Religions eod. tit. regulares, negligentes exequi ultimam testatoris voluntatem, cogere, ut suae obligationi satisfaciant, (v. Fagn. in cap. Tua nobis cit. n. 19 et 49.)

307. E. Indemnitas loei. Congruunt religiosis locis pro-positae supra n. 297 sanctiones sacrorum canonum de indemnitate ecclesiarum (cfr n. 298 v⁰ Porro); ita ut invalidi actus, invalidae alienationes nihil quidquam juris acquirentibus conferant; yalidi actus rescindi quandoque possint; damnum ex culpa, ex negligentia natum admi-nistratores reparare cogantur; locus religiosus in admini-stratorum bona tacitam hypothecam habeat.

308. Loca pia. Quamquam haec loca, sicuti et posses-siones et redditus eorum non sint donata Ecclesiae, ideo-que non sint ecclesiastica bona, ad dominium vel liberum usum Ecclesiae pertinentia; attamen in jure sacro quaedam sunt de eorumdem moderando regimine ordina-tiones, quibus administri obligantur.

Quarum ordinationem seu legum fundamentum, velut modo dicta manifestum faciunt, minime est quodpiam jus dominii, vel quoddam jus utendi illis locis, fructibusve. eorum; sed est jus moderandi exercitium christianae cha-ritatis, curandique, ut ea, quae sunt iwmolUi voluntate ad christianam beneficentiam ordinata, ad ipsum illum finem, a testatore seu fundatore decretum, non ad alium usurpentur. Hanc normam in ferendis suis legibus Ecclesia secuta est. Nee alia jura appetens, nee in aliis rem ternporalem tangens, id unum agere et praecipere statuit, quod necessarium est, ut ab ultima testatoris voluntate non devietur seu ut impleatur ultima ejus voluntas. Im-mohilis, et ultima voluntas animadvertimus. Quous-que enim testator seu fundator vivit, ipse ille loei domi-nus et rector existit; potestque, si placet, voluntatem mutare, et erigendum vel erectum locum in alios usus convertere. Non enim donavit locum Ecclesiae; nee dominium in quamquam seu individuam, seu moralem per-

sonam transtulisse supponitur. Quare rita durante funda-toris seu testatoris hand ingerit se Ecclesia administrationi temporali; non visitat, non exigit rationem, non ullam Ordinario protestatem in temporalia tradit, quantacumque negligentia ipse dominus rem geri et consumi patiatur. (v. Fagn. in cap. Ad haec n. 51.53) Tantrnn rei spirituali invigilat; nam ut animae ibi detrimentum non capiant, nee quid juri-bus sacris contrarium agatur, impedire ipsi semper incumbit.

Mortuo autem fundatore, voluntas morte confirmata, sta-bilis, immobilia facta est; oriturque neccessitas et obligatio eas ipsas demortui dispositiones adimplendi. Ab eo itaque momento jus Ecclesiae circa temporalia, seu circa executi-onem ultimae voluntatis, ingreditur et inchoat; Ordinario lex sacra curam committit invigilandi, et, cum opus fuerit, efficiendi, ut fundatoris voluntati satisfiat; administris in-jungit, juramentum fidelitatis praestare, inventarium confi-cere, rationem administrationis Ordinario reddere, eumdem cum visitatum venit admittere, corripienti de mala rerum gestione aliamque imponenti obedire, amotos ab Ordinario propter incorrigibilem negligentiam loco cedere. Quae qui-dem, ut liquet, universae ordinationes ad fidelem ultimae voluntatis executionem pertinent. Hisque exceptis, nihil potestatis circa res temporales sibi arrogat Ecclesia, ceu in aedificando et reparando, in eligendis administratoribus, in distribuendis redditibus , in mittendis ad ea loca indigenti-bus, nisi forte id generis quidquam eidem concesserit funda-tor; aut insanabilis administrorum negligentia eamdem se in talibus occupare cogat. Sed ipsa ilia, quam Ordinario adscripsimus in pia loca potestas, temperari potest legibus fundationis, seu decretis, quae ultimae voluntati fundator apposuit, statuendo, ut ab Ordinarii jurisdictione locus om-nino exemptus sit, vel ut visitari ab eonequeat, vel rationem administrationis nec ipsi nec coram ipso quis reddere teneatur. Hujusmodi tamen fundatoris leges strictae inter-pretationis esse intelligantur; extendi ultra vim verborum seu fundatoris decretum nequeunt; ita ut v. g. cum excludit

visitationem, per unum illud decretum non excludat red-ditionem rationis. Quidquid vero imperet, baud quaquam potest efficere, ut Ordinarius, ubi manifeste constiterit de administrormn pravitate vel negligentia, jure privetur visitandi locum, exigendi rationem, reformandi regimen, (cfr supra n. 300; cap Tua nobis cit; Fagn. ad illud cap. n. 12 sqq.)

Traditis hisce generalibus animadversionibus , ut in con-spectu ponatur fundamentum , cui innituntur sacrae leges , et norma, quam in his generatim Ecclesia sequitur, libitum est ad explicanda articulatim Ecclesiae jussa et administrorum turn jura tum officia gressum facere.

309. Primo loco ad quaestionem respondemus, quis constituere, quis amovere administros piorum locorum vale at, piumque locum gubernare.

Cum morti occubuit fundator aut testator, nequaquam (quod generalis regula esto) sibi arrogat Ecclesia jus con-stituendi administratores, aediöcandi et reparandi locum, moderandi aut directe curandi res. Haec enitn pertinere vult primum ad deputatos per fundatorem executores (cfr cap. Joannes de testam), si munus sibi delatum acceptant, quum nemo cogatur acceptare executoris officium, sibi commissum in fundatione. (Fagn. in cap. Tua nobis n. 9) Deinde, cum executor non est designatus, vel qui desig-natus est, munus obire renuit, praedictum jus, universe loquendo, pertinet ad haeredes, si pia institutie fundata est per dispositionem testamentariam. (cfr cap. Nos quiclem et cap Si haeredes. de testam?)

310. Ast Ecclesia, cum contingit ut peculiari executori fundator non contulerit negotium, sibimet ipsi adscribit potestatem exequendi dispositiones factas per donationem inter vivos; itemque testamentarias quascumque, si nec haere-dem defunctus reliquit; insuper testamentarias illas, quae, absque constitutione peculiaris executoris, pro alendis pauperibus aut redimendis captivis conditae sunt. (Novella 131, de eccles. tit. cap. 11 Si quis) Praeterea, cum executio

aliis (i. e. executoribus aut haeredibus) obtingit, jns sibi vindicat invigilandi et efficiendi, ut isti opus aggrediantur et fundatoris voluntatem expleant, curandique, cum moniti et adacti ab exequendo abstinent, ut per alios res agatur. Eteuim Tridentina Synodus statuit; „Episcopi etiam tam-quam Sedis Apostolicae delegati, in casibus a jure con-cessis, omnium piarum dispositiouum tam in ultima vo-luntate quam inter vivos sint executores.quot; (sess 32. c 8. de ref.) Atqui casus a jure concessus, quod attinet ad pia loca, unus est, cum nemo defuncti executor aut haeres existit; alius est, cum executores aut haeredes, spreto Episcopi monito, adimplere voluntatem testatoris detrec-tant (cfr Fagn. in cap Tua nobis n. 2 et. 5); tertius est, cum, absque nominatione executoris, ordinavit fundator pium opus pauperes alendi vel captivos redimendi gratia. (Lucidi 1. c. vol. 3. p. 407; Ferraris v. Test amentum art. 3. n. 47. 48. 49) Porro executoribus et haeredibus nnus annus permittitur, ut locum pium erigant; semestre autem ut exsolvant pia legata. (cfr Fagn. in cap. Nos quidem cit)

311. Non suspendit aut amovet Ordinarius administra-toves a seipso vel ab haeredibus aut executoribus creatos, nisi dilapidantes aut negligentes inveniuntur, atque com-monefacti poenisve affecti, se nec emendant, nec sponte loco cedunt. (cfr cit. Trid. deer, et cap. Tua nobis). Sus-pensis aut amotis alii subrogantur ab his, quibus de jure id officium incumbit. (v. n. 339. 310.)

312. Deinceps de gerendo administratorio munere, seu de exercendis administrorum officiis sermo instituatur.

Officia determinantur et reguntur decretis fundatorum, legibus ecclesiasticis, sanctionibusque ad jura et privile-gia minorum pertinentibus. Sunt enim jura et privilegia minorum locis piis communia. Ex quibus fontibus regulae dimanant de juramento, inventario, redditione rationis, de rerum cura et usu, de auctoritate episcopali, de in-validis actibus, de indemnitate piis locis praestanda.

nistros dari, inventarium confici (v. supra n. 293), red-dique singulis annis rationem administrations Ordinario, nisi secus forte in fundatione expresse cautum sit. (Cone. Vien. in cap. ClvAa contingit cit, et Conc. Trid. sess. 22, cap. 9. de ref.) De qua quidem limitatione. caeterisque hue pertinentibus, ea quae sub n. 303 dicta sunt, huic loco applicentur. (cfr Fagn. ibi adductus, insuperque 1. c. n. 59), Cupiente Episcopo, administratores tenentur librum rationum ad ipsum deferre et in domo ejus rationem red-dere, ut declaravit S. C. Concilii. (v. Fagn. in cap. Ad haec. de religiosis domïb n. 37). Visit audi causa cum acce-dit Ordinarius, ut inquirat et videat an impleatur mens testatoris, eumdem admittere coguntur, (Trid. Conc. s. 22. c. 8 de rel.,) saltern in casu negligentiae. (cap. Ttia nobis cit). Ejus insuper correctioni se submittere debent item-que reformationi in iis, quae ad observandam voluntatem fundatoris necessaria sunt. (S. C. C. ap Fagn. in cap Ad haec cit. n. 56). Visitare autem Episcopus potest loca pia, quemadmoduin et religiosa, tam per seipsum, quam per Vicarium, seu alios visitatores, juxta text, in Clem. Quia contingit et S. C. C. decretum ap Fagn. in cap Ad haec, de religiosis domïb. n. 9.

lierum cura et usus, Ea sollicitudine res gubernentur oportet, quam suis solet rebus diligens pater familias ad-hibere, praecavendo darnna, procurando lucra et commoda loci pii. 131 tales igitur se habere administri debent in conservando et reparando aedes, in locando praedia, in acceptando dona, legata, haereditates, in exigendis debi-tis, in juribus loci pii tuendis.

Bona redditusque in designatum usum a fundatore or-dinata, in ipsum ilium usum adhibenda sunt. Qui quidem usus, quae destinatio, si mutatis adjunctis deticit, bona ilia et redditus adhiberi posse videntur juxta nor-mam, quam in tali eventu religiosis locis servandam praescribit Tridendna Synodus. (supra n. 304.) Liberae eleemosyuae dispensantur pro sapientiadministrorum arbitrio.

Mandata Episcopi. Pia loca, quae instituta simt per donationein inter vivos; et ilia, quae per testamentariam dispositionem ad pauperes alendos vel captivos redimendos ordinantur, quin in casu utroque donator aut fundator deputaverit executorem, item ilia omnia, quibus curandis nullus a fundatore deputatus executor seu administrator, nullus defuncti haeres existit, ilia inquam pia loca, quum Episcopali executioni commissa sint (cfr n. 309, 310), subjecta dicantur Episcoporum potestati eodem pacto, quo loca religiosa eorumdem auctoritati parent.

Satis rara equidern illius generis pia loca sunt, quum fundatores et testatores institutis a se locis praelicere exe-cutores seu administratores soleant. Quapropter lex, vulgo accommodanda, haec est, ut praeter jus visitandi et rati-onem quotannis exigendi, potestas Episcopalis mandandi, corrigendi, reformandi illis solis jussis contineatur, quae ut satisfiat voluntati fundatoris neccessaria sunt; ita ut praecipere aut prohibere nihil quidquam valeat, cum ultima voluntas penitus adimpletur; ast jubendi et interdi-cendi et reformandi facultate potiatur, cum administratores suo desunt officio, (v. S. C. C. deer. ap. Fagn. in cap Ad haec cit. n. 56).

Invalidae actiónes et loci indemmtas. Possunt administratores bona alias peritura, quaeque servari nequennt, ven-dere, pecuniamque convertere in res stabiles, in censum, in alias possessiones, prout bonorum venditorum propositae destinationi magis congruit. Caetemm absque legitimo consensu nequeunt bona immobilia et mobilia pretiosa alienare, jura dimittere, condonare nomina.

De jndemnitate ecclesiis praestanda quae sub n. 297 dicta sunt, ea et locis piis debent applicari. Ab illis igitur hie repetendis abstinere placet.

314. Explicationi hactenus traditae, de administrorum loci turn sacri turn religiosi atque pii juribus et officiis, adnectere propositum est quaestiones nonnullas, quae refe-runtur ad jus administrorum exigendi, tenendique, dona-

tiones et legata, quaeque pariter tangunt obligationem donatorum, haeredum, executorum, solvendi debita, non repetendi donata.

Prima quaestio. Suntne inferiores administri capaces per se (i. e. absque speciali Buperiorum delegatione) ac-ceptandi promissiones, donationes, legata?

Resp. 1. Imprimis administratores locorum piorum capaces eorum actuum dicendi sunt. Quemadmodum enim singularibus hominibus, ita collegiis hominum jus naturale facultatem permisit acquirendi ideoque et acceptandi res temporales; dummodo pubiica auctoritas, in cujus arbitrio certa bona pendere queunt, lege sua pro his non excluserit ab administrandi officio facultatem acceptandi. Ex qua lege fieret sane, ut acceptatio, nisi superioris consensus impetretur, invalida omnino sit. Ast terminum talem juribus locorum piorum non posuit Ecclesia; ponere nequit Status Civilis, quoniam res piae , quum sint in christianae pietatis exercitium Deo dicatae, ordinem rerum superna-turalem ingrediuntur, superantque propterea imperium civilis potestatis. (cfr u. 298. al. Porro.)

Resp. 2. Administratores locorum sacrorum et religiosorum itidem facilitate acceptandi potiuntur; jus etenim pro locis illis acceptandi oblata bona, quae in Cathedralis Ecclesiae commodum acceptari antea debebant, fuit ipsis, mutata disciplina, aperte attributum. (v. supra, n. 199 et 286) Quod quidem jus primum per Episcopos iisdem fuisse permissum videtur, et postea tantum per generalem dis-ciplinam agnitum et assumptum. Perturbari istud per iniquam vexam civilium legum potest, ast vere et juste tolli, temperari, impediri nequaquam valet; quum eccle-siastica bona eorumque administratio nulla aut ratione aut pacto subdita sint civiliter imperantium voluntati.

315. Secunda quaestio. Quibus praeceptis huic negotio propriis jus acceptandi regitur?

Resp. 1. Regitur imprimis generali praecepto legis na-turalis et ecclesiasticae, quod vult ut ea, quae sunt loco

administrate) utilia, appetantur, quae noxia declinentur; quodque propterea jubet acceptari quae prodesse, recusari quae obesse judicant administri. Ex quo tamen si rec-torum negligentia, aut culpa, damnum notabile oriri con-tingit, illatae laesionis reperandae per restitutionem in integrum et alia juris remedia locus est. (v. supra, n. 297, 307 , 313.)

Regitur deinde peculiar! praecepto ecclesiastico non suscipiendi onera perpetua Missarum sine Ordinarii vel superioris regularis consensu et licentia in scriptis conce-denda. (v. Deer. Urb. VIII Cum saepe canting at, et Innoc. XTT Const. Nuper §. 8. cfr Tract, de celebr. Miss. n. 80). Ex ejus vero licentiae aut omissa petitione aut denegata concessione, non irrita efficitur facta acceptatio; quia Pon-tifices Urbanus et Innocentius non tolluut facultatem acceptandi, quam complectitur administratorium munus; hujus exercitio quum simplicem honestatis normam prae-scribant. Sed neque Episcopis aut Superioribus regulari-bus per praedictam rectorum culpabilem negligentiam excidit facultas, quam ex decreto Urbano et constitutione Innocentiana tenent, non approbandi videlicet cum satius ducunt onus Missarum, jubendique idcirco, ut donatoribus reddatur, quod absque legitimo consensu acceptum fuit. Valida itaque sed non firma, sed rescindibilis, proposita illicita acceptio est. De qua re sic scribit Lucidi. 1. c. vol. 2. p. 417: „Integrum est Ordinario acceptationem rescindere, et reipsa non ita pridem in Assisien . . diei 17 Maij 1861. S. C. Episc. et Reg. acceptationem cujus-dam legati a deputato loci pii sine licentia Episcopi non-nullis ante annis peractam et in loci pii libros relatam, etiamsi Episcopum hac de re saltem inscium non fuisse colligeretur, nullatenus comprobandam esse respondit, ex eo quod detrimentum potius, quam utilitas, aut saltem non paucae difiicultates ac lites ex ea acceptatione non sine causa praetimerentur.quot;

giosi facienda, praescriptionibus Ordinariorum, quas hi jure suo edicere valent, (cfr supra n. 289 et 306) qui-busque igitur administratores obtemperare coguntur. Loci pii rectoribus nihil de his vulgo praecipere possunt Epis-copi, utpote liberis a potestate Ordinariorum. Exceptos casus indicant dicta sub n. 313 al. Mandata Episcopi.

Resp. 2. Non regitur, ut praecedens quaestio docet, acceptatio, de qua disserimus, principis civilis ulla lege; ita ut dictis locis praecipere non valeant, copiam accep-tandi rogent, vel titulo translati rerum dominii tributum largiantur. (v. const. Urb. VIII Romanus Pontifex ap. Luc. Ferr. v». Bona ecclesiastica art. 2) Quin imo, quamquam juris Romani leges, quae rem temporalem spectant, Ecclesia suas esse voluerit (cfr cap. 1. de novi opens nnntiat, et cap. Super specula, de privilegiis), non assumpsit tamen in his ejus juris ordinationem, qua donatio excedens quin-gentos solides vim non habet, risi fuerit insinuata principi.

316. Contingit nonnumquam, cum ecclesia aedificanda est vel pium aliquod opus erigendum, rogari fideles con-tribuere quidquam velint ad novum opus excitandum. Formula, qua rogantur a parocho, ab aliis administris, quamque probantes nomine suo consignant et certa pecuniae summa, hujusmodi est, ut nuntient projmitum se habere solvendi, vel promittere se daturos, vel donare quam indicant, licet in praesentiarum non porrigant, summam pecuniae. Brevi inquirere placet utrumne ex actibus istis quae-piam nascatur subscribentibus eorumque haeredibus obligatio.

Atqui sincerum propositum, rogatu vel admonitu parochi vel administratoris significatum , largiendi certam summam, qnamvis haec cum opus suscipitur ex aequitate debita sit, nullam inducit sub peccato obligationem, nullum jus administratoribus confert.

Vera promissio administratoribus data, et ab his, ut in posito casu supponitur, acceptata, promittentem sub veniali saltern peccato obligat. Cui stare propterea debet, nisi justa causa deinceps liberetur. Haud sublata vero

per justam causam, nee soluta per promittentem, pari lege per haeredes adimplenda est, nisi apparaat sponden-tem voluisse personaliter se ipsum solum obligare. Vera promissio monuimus; etenim non raro hujusmodi promis-sio nudum est piumque in mente spondentis propositum, qui eam ob causam in foro interno, ubi fides habetur pro et contra se loquenti, ex proposita promissione non obligatur; sed in extevno foro, quum ibi verbis elocutis non alienum sensum ast suum datum esse supponi debeat, obligari verosimiliter judicabitur, nisi demonstrari possit, promittentem cum pollicebatur putavisse, non imponi per actum ilium obligationis vinculum. Administratorihus data. Si quis Deo promittit, quidquam se daturum piae causae, voti sacro vinculo ligatur et promissis voti lege satisfacere debet. Et ab his, ut in posito cam supponitur, acceptata. Ut enim promissio valere queat, itemque probabilius donatio (de qua statim) ad piam causam facta, acceptatio necessaria est (cfr S. Lig. Th. Mor. 1. 4. n. 726); dum e contra legati dominium statim a morte legantis acquiri-tur legatario, quamquam ignoranti, ideoque antequam acceptet legatum. (Ex lege 77 cum pater, §. 3 Surdo, et, lege 80 Legatum in Dig. libro 31, tit. 1) Administra-tores legitime et efficaciter pro causa sua pia (quo nomine intelligitur etiam sacra et religiosa) acceptare ante osten-dimus. Verum evenit etiam ut et alii, qui piae causae quam fovent, administratorio munere non funguntur, dic-tas subscriptiones colligant. Numquid ex facta his promissione, donatione, nascitur promittentibus, donantibus, obligatio? Expedit quidem ab Ordinario tales ad quaes-tuandum pro pia causa legationem vel copiam habere; quod instituendae collectae proficere solet, magisque fir-mam reddit quam promittentes et donantes suscipiant obligationem. Magis firmam dicimus, quoniam unicuique, etiam non deputato, probabilius lege datum est, nomine causae piae valide acceptare; (cfr S. Lig. Ho. Ap. tr. 10. n. 131. et Tli. Mor. 1. 4. n, 726) sicque nascitur obligatio.

Donatio inter vivos obligat donantem ejusque haeredes j firma et irrevocabilis est, ante ipsam quoque rei donatae traditiouem. (cfr lex Si apud 2, et lex fin. Codicis lib. 8. tit 56 de revocand. donat v. Schmalzgrueber ad tit de donat n. 55), Duo antem casus, in quibus revocari tri-buitur donatio, incidere possunt, quos expositos babes in Cl. mei collegae Can. et Prof. J. W. S. van Egeren Fasciculo de contractu donationis pag 56, et in Tract, meo de celebrat. Missar. n. 147. Porro et hie contingere potest, quod supra advertimus, donantem videlicet censuisse, non obligari se facta verbis urbana donatione; quapropter ac-commodentur huic casui, quae mox tradita de promissione fuerunt.

317. Ex scriptis schedulis, quae post mortem quandoque reperiuntur, ex testamentis et legatis piis (quibus scilicet in religiosum cultum, vel in proximi spirituale aut corporale commodum bona Deo dicantur), forma legis civilis destitutis (informia eo sensu audiunt) dubia aliquando prodeunt et controversiae de vi ejusmodi actuum et de jure et obligatione ex illis oriunda.

Sciscitemur igitur, quantum ad ea, quaenam ut obli-gatio imponatur bic necessaria sint; quaenam propterea sufficiant, ut exsolvi ab haeredibus seu executoribus legata debeant, atque exigi a praedictis, de quibus agi-tur, administris.

Resp. Duo requiruntur et sufficiunt. Primum est; Constet certo argumento, juri natural! satis est probato, dispositionem, quae exhibetur, ejus, cujus dicitur, defuncti esse. — Secundum est: Talis sit exhibita dispositio, ut defunctus per eam reapse donationem relinquat aut relin-quere arbitretur. — Quae sunt uberius exponenda.

318. l^um est. Constet certo argumento, juri naturali satis est probato, dispositionem, cujus dicitur, defuncti esse.

Constet certo argumento; quum unus ille, qui rerum, de quibus agitur, dominus est, possit per testamentum aut legatum de iis decernere; atque nemo absque domini

certa voluntate, aliena bona consequi debeat. -Jnri natu-raü satis est probata. Quibus verbis indicatur qualitas argumenti; poniturque, minime postulari argumenta, quae aut jus Romanum exigit aut civile modernum; sufficere vero argumentum jure naturali complefcum.

Non exigi cujuscumque civilis juris argumenta, immo legum civilium jussis nullam in hac re auctoritatem attri-bui posse, aperte definit Pontifex Alexander III iu capite Relatum, de testamentis. Agens de piis ultimae voluntatis decretis, haee sancit: „Relatum est, quod, cum ad ves-trum examen super relictis Ecclesiae causa deducitur, vos, nisi septem, vel quinque idonei testes intervenerint, inde postponitis judicare: Mandamus, quatenus cum aliqua causa talis ad vestrum fuerit examen deducta, eam non secundum leges, sed secundum decretorum statuta tracte-tis, tribus aut duobus testibus legitimis requisitis.quot; Cum igitur jubeute hac universali lege (v. supra n. 64) de relictis Ecclesiae, vel alteri piae causae (quod per voces „causa talisquot; indicari juris interpretes docent) tractari debeat non secundum leges, sed secundum decretorum seu Ca-nonum statuta, per id expressis verbis exclusas videmus juris Romani et juris civilis moderni ordinationes de ultima ad causas pias voluntate. Ex quo efficitur, ut v. g. licet jus civile sub nullitatis decreto testamentum velit certo testium numero firmari; et, testamentum, quod in-choatum dumtaxat est, non absolutum ante mortem, viri-bus carere declaret; quodque institutionem haeredis non continet, ut irritum abjiciat omniuo; nihilominus legata pia, in tali testamento conscripta, nullatenus invalida existant ob omissas illas, aliasve, civiles ordinationes. Sunt enim istae, quasi non sint, pro nihilo hie habendae.

319. Non postulari modo ostendimüs, servata fuerint juris civilis cujuscumque formae seu praecepta. Restat demonstremus, sufficere quodque argumentum juri naturae probatum. Cujus quidem generis plura sunt; ceu duo testes, schedula testantis seu legantis manu scripta vel subscripta.

nutus, et verbum ore prolatum. Sed qiiominus haec omnia, ut perfecta probandi vi praedita admitti possint, im-pedire videtur dicti capitis Jielatvm sanctio, qua //tres aut duo testesquot; velut legitimum argumentum proponuntur. Per illud enim inducimur cogitare , legitimam probationem terminari argumento, ex testium declaratione petendo.

Valent equidem alia etiam argumenta. Q,uod ut osten-datur, ornnisque insimul suspicio pugnae inter banc doc-trinam et dicti capitis ordinationem evanescat, sedulo advertamus, posse videlicet per caput Jtelatum duos testes proponi aut taxatwe, quo fiat ut probatio duobus testibus taxetur, i. e. hoc uno probandi modo circumscribatur; aut demonstrative, quo, ex aptorum argumentorum serie, declaratio duorum testium monstretur exempli gratia tantum. Atqui liac posteriori ratione se rem habere, non tantum suadet Doctorum communis sententia (cfr. Card. De Luca cle testam. disc. 14. n. 5. et disc. 15. n. S. Lig. Theol. Mor. 1. 4. n. 933), sed evincunt S. Rotae, S. Congrega-tionis Episcoporum et Regularium decisiones. (v. Lucidi 1. c. vol. 3 pag. 405). Ex doctoribus satis sit audire S. Lig. haec docentem: //Quoad dispositiones pias, certum est, quod si constet haeredi voluntas testatoris, sive per verba, sive per nutum, aut scripturam, tenetur haeres in con-scientia vel cedere haereditatem loco pio vel legata solvere.quot; (1. c.) Ex decretis Romanis omnium loco sit resolutio S. C. C. in causa Ariminensi anni 1856 , 13 Sept. in qua conditi legati pii non aliud erat argumentum praeter schedam manu ipsius defuncti exaratam. Hie itaque quum in testamento, nullis testibus praesentibus, manu propria exarato atque subscripto, attribuisset quoddam causae piae legatum; haeredes id informe esse, defunctique voluntatem non fuisse perfectam conquesti sunt, irritumque legatum declarari a S. C. C. petierunt. Sacra Congregatio „Lec-turnquot; repondit; Qua quidem sententiae formula , rem perpensam esse, precesque audiri non meruisse significat.

testimonium duorum hominum, alia etiam rationi natu-rali probata argumenta; jam demonstratnm sit.

Pergamus modo ad quasdam animadversiones de vi argumentorum juris naturae. 1. Testimonium cluorum, qui sese audientibus legatum pium a defuncto conditum esse deponunt, vim habet in foro turn interno turn externo, dummodo competens judex id legitiinum esse pronuntia-verit; non enim prius obligatur executor vel haeres objecto testimonio credere, quam apta ecclesiastica potestas fidem illi dandam esse declaraverit. Quo quidem peracto, si disposito exhibita veram continet supremae voluntatis donationem, exsolvi legatum sub reatu peccati injustitiae debet; cogique ad id executor vel haeres per ecclesiasticum superiorem potest. Testimonium unius quamvis viri pvoba-tissimi, tam certam fidem non facit, ut propter illud anum possit executoribus aut haeredibus imponi dicta obligatio. (cfr. S. Lig. 1. c. n. 934) — Porro ad ipsos testes quod attinet, non exiguntur in illis qualitates, sola civili lege praescriptae; satis est jure naturali in re, de qua agitur, testificando idonei sint. Ex quo consequitur, hand oportere, ut rogati adfuerint cum pium testamentum aut legatum condebatur; et, mulieres a ferendo legilimo testimonio non repelli; et, minime posse quemquam testari in propria causa. Discerni equidem debet propriam causam inter atque causam ecclesiae vel loci religiosi aut pii, ad quem testis, v. g. parochus aut rector, pertinere potest, (cfr. Fagn. in cap. Cum esses, et cap. Re/atum, de testam; Card. De Luca 1. c. disc. 14. n. 4.) — 2. Nutus aegroti sufficiens argumentum est, atque haeredi et executori obli-gationem parit, si ipse executor aut haeres ex nutu isto cognovit moribundi voluntatem; certam enim tunc scientiam habent illi, penes quos officium est condita legata solvere. Sed si quis alius, ab aegroto significatum ea ratione fuisse legatum, declarat; cum sit testimonium unius, non tenentur haeredes se huic depositioni accommodare. Duo autem cum id asserunt, integrum haeredibus est, prius

quam rem tradant, ab ecclesiastico judice sententiam expetere, an sit prolato testimonio fides adhibenda. Casus legati, per nutum conditi, is statui potest. Haeres, executor, quisve alius, decumbentem interrogat, an ecclesiae, an pauperibus relinquat certum bonum; nutuque annuendo aegrotus respondet. — 3. Quod de nutu, id idem de Verba ore prolato animadvertamus. — 4. Schedulae scriptae certo argumento sunt dum apparet, scriptas easdem esse vel subscriptas ab ipso, qui modo defunctus est, ejnsdem-que supremam voluntatem comprebendere. {v. infra n. 323 et 323),

321. 2^ura est. Talis sit exhibita dispositio, sen dispo-sitionis enuntiatio, ut defunctus per earn reapse donatio-nem relinquat aut relinquere arbitretur. Quapropter, etiamsi legitime ostendatur exhibitam dispositionem ejus esse, cui adscribitur, contingere tamen potest, ut defectu peractae donationis nullum habeat jus pia causa, nulla haeredibus obligatio incumbat. Oportet enim dispositi-onis actus, quantum ad defuncti voluntatem, perfecta, completa donatio testamentaria sit. Nam per hujusmodi actum dumtaxat res ex testamento, ex legato ad alium transire potest. Quare non sufficit, quae dicitur, velleitas a moribundo manifestata; non sufficit scriptum vel elocu-tum donandi propositum; nec immo sufficit exhibiti propositi praeparata aut inchoata exenutio. Pone hominem quemdam significasse animum legandi designatae a se causae piae certam possessionem; jussisse idcirco accersiri notarium; eodemque adventante hominem mortuum esse. Quo in casu coeptum propositum in factam donationem non transiit; erat donatio in via, ad terminum, qnamquam properans, non pervenit. Ast pone alium, postquam voce vel scripto declaravit, donare se illi loco certam rem, notarium advocari volnisse solemnisandi ejus, quem declaravit, actus gratia; interimque e vivis excedere. Hie actum donationis completum fecit. Adest defectus solem-nitatis, qui ad valorum hand requiritur; non adest defec-

tus completae voluntatis seu donationis, qui solus, si adesset, nullum esse actum efflceret.

322. Haec hactenus. Restat peculiari sermone proposita principia adaptemus schedulis scripto exaratis, post scriben-tium mortem inventis.

Neeesse est primo loco constet., schedam illam ejusve subscriptionem ipsius defuncti esse. Quod quidem proba-tur instituto examine per eos, quibus demortui scriptura cognita est; vel collata inventa schedula cum aliis scriptis defuncti; itemque probatur per testes, qui declarent, fuisse v. g. se intuentibus schedulam scriptam aut subscriptam. In qua quidem re investiganda vel dijudicanda ordinarie non latent, quae oboriuntur, difficultates.

323. Oportet secundo, comprehendat schedula ista per-fectam voluntatem, seu completum donationis actum- Non enim sufiicit exarata litteris velleitas, aut scriptum pro-positum. Utrumne autem, ut perfecta seu completa in schedulis voluntas videatur, talis reipsa in meute scriben-tis fuerit, vel fuisse putari debeat, difficilius definitur. Etenim hand absonum est cogitare, evenisseque praeterea constat, ut nihil aliud voluerit scribens litteris mandare, quam id quod facere aliquando sibi proponebat. Quam-(obrem qua via hujusmodi in casibus ex mea sententia) incedendum sit, jam videamus.

324. In schedulis illis ipsa dispositionis formula, sen voluntatis significatio, distinguatur a schedae forma externa, qua intelligimus anni, mensis, loci indicium , imprimisque nominis subscriptionem; haec enim saepe aliis in signum ponitur; ita ut verosimilius si adest subscriptio, quam si abest, judicare tribuatur intendisse scribentem aliis nuntiare, earn, quam scripsit,definitam suam voluntatem esse.

Forma externa aliquando servata reperitur, aliquando omissa. Dispositionis formula quandoque completum actum donationis enunciat, quandoque haud completum, vel dubium. Completus actus sit: ,/Volo, ut haeredes, me defuncto, pxsolvant ecclesiae meae parochiali mille florenorum sum-

mam, quam ex nunc pro tunc me eidem legare declaro.quot; Incompletus sit; ,/propositum meum est orphanotrophio mille florenos post mortem meam relinquere.quot; Talis qui-dem actus, ut jus concedat, nihil valet. Dubius: „pro ecclesia mea parochiali post mortem mille floreni.quot; Et: ,/puerorum in hoc pago catholicae scholae destino domum ibi sitam, me mortuo acquirendam.quot; Item; „habeant pau-peres me defuncto summam centum florenorum.quot; Dubiae sunt tales dicendi formulae. Utrumme enim velit sic scri-bens, juvandae v. g. memoriae causa, notare, propositum sibi esse legandi aliquando has res, an ipsum legatum in ilia modo adnotatione condere, verba non docent. 325. Concludendum nunc me judice sic est: a. Si dispositio in se completa est exhibens scilicet in ad-hibitis verbis veram perfectamque donationem mortuariam, insuperque forma externa est completa saltern in subscriptione nominis, actum hujusmodi per se ipsum solum, absque alio videlicet adminiculo, rem conficere putari potest; nisi contrarium in casu ostendatur. Esto autem experientia com-pertum sit, schedulas sen adnotatioues tales, licet numeris omnibus undequaque perfectas, in mente scribentium meram quandoque consilii adumbrationem continere: eas-dem tamen per se solas sufficere, nec aliud praeterea adminiculutn desiderari concludendum videtur ex deeisio-nibus et animadversionibus apud Card, de Luca. (1. c. disc. 14. 15. 16.) Porro adminiculum.. quo res conficia-tur, si quis insuper desiderat, inveuiri potest in ipsa schedula, cum videlicet scribens expresse nuntiat, in ea, quam oonscribit, scheda, censendum ab haeredibus esse contineri supremam voluntatem. Hujusmodi etiam adminiculum subministrari externis adjunctis potest; pone sche-dulam scriptam a defuncto esse in ultima infirmitate, nec de alio actu conficiendo locutum esse; vel occurrere testem, qui jurejurando asseverat, aliquando dixisse defunctum, schedulam se scripsisse, qua vitae cursu absoluto gratifi-canda erit talis ecclesia, talis pius locus, Atqui dicti generis

interno vel externo adjuncto rem manifestissimam fieri opinor. Censeo praeterea, clarum ejusmodi indicium, si in scripto legitur, vel a fido homine datum est, vel ex temporis cir-cumstantia prodit, omnem pariter litem tollere de formulis per se dubiis, quae videlicet turn simplex propositum per se significare queunt tum completum legatum. (v. supra) Eas enim Mc et nunc comprehendere ultimam voluntatem, ideoque nullatenus propositum dumtaxat scribendi eamdem aliquando, dicta signa pandunt,

ö.) Si dispositio in se completa est, externa autem forma (videlicet subscriptio) neglecta, res valde ambigua optimo jure dicatur, nisi quoddam ex propositis statim admini-culis in promptu sit; quo pariter dubiae formulae explicatie tune invenietur.

c.) Si^-tandem utrumque imperfectum est, postulari ple-nam probationem, qualis per duos testes obtinetur, aestimo.

Quapropter cum evenit schedulas istas, ut haeredes ad solvendum per illas cogantur, sufficienti vi carere, ex aliis signis erit tunc Veritas indaganda. Eam ob causam Cardinalis De Luca animadvertit (disc. 13): „Decisio pendet ex singalorum casuum individuis circumstantiis prudent! beneque regulato arbitrio ponderandis, ad effectum inspiciendi, an vere testator devenerit ad actum testandi, ej usque voluntas redacta sit ad terminum, vel adhuc esset in via, atque in terminis velleitatis, et praeparationis.quot; Quibus et illud adjungere libet; non posse haeredibus, dum non certo de re constat, legem imponi, exsolvendi quod dicitur legatum; expedire autem, cum solida pro-babilitas causae piae favet, ut aequa concordia ineatur; itemque expedire cum de legato liquet, sed quis legata-rius sit, inter duas pias causas probato dubio contenditur, ut lis committatur prudenti Sanctae Sedis arbitrio, quae ex plenitudine potestatis legitime de piis legatis disponere valet.

326. Numquid is, qui causae piae solvit, quod errans se eidem debere existimat, legitime deinceps repetere solutum potest?

Respondet Ben. XIV in Qu. Can. 28: „qui aliquid solvit pro causa pia, putans se esse obligatum ad solven-dum, quando in veritate obligatus non erat, non potest repetere quod solvit, juxta elegantem ülpiani textum in L. Cum is, qui, 32. § Mulier si in ea ff dc c.ondictione indebiti.quot; (cfr. Qu. Can. 35 in fine) Textus Digesti sen Pandectae is est : ,/Mulier, si in ea opinione sit, ut credat se pro dote obligatam, quidquid dotis nomine dede-rit, non repetit, suhlata, enim falsa opinione, relinquitur fietatis causa, ex qua solutum repeti non potent!' Certe non licet piae causae acquirere quidquam mala aut dubia fide; quod autem bona fide acquirit, illius est; quodque errans quis solvit seu largitus est, repetere nequit; i. e. in re sic tradita locus condictioni indebiti non tribuitur.

327. Ut proposita temporalis administratie nis tractatio compleatur, exponi restant tria loca: alienatio bonorum Ecclesiae, reparatio et visitatio.

Primum praesenti paragrapho facturi, ab explicatione summaria verborum: „Alienatio rerum Ecclesiaequot; incho-amus. Alienatio est actus, quo in alium transfertur rei dominium (ceu venditione fit), vel rei usus, ususque fructus (ceu locatione), vel aliud quodpiam jus in re (ceu oppignoratione, hypotheca). — Vocabulo res signifi-cantur tum quaecumque res immobiles et mobiles, tum praeterea, quae alterutri (mobilium aut immobilium) generi inhaerent, actiones, obligationes, et jura. — Ecclesiae res sunt illae, quae ad Ecclesiam pertinent; i. e. sunt res ecclesiasticae, ideoque sacrae et religiosae. Verum, quod sedulo observandum est, in legibus de alienatione res ecclesiasticae quandoque piae dicuntur; et tales, uti appa-ret, reipsa sunt. Attamen leges istae non agunt, nec prop-terea intelligendae sunt de rebus siinpliciter piis, sed con-

cernunt res sacras ac religiosas tantum, (cfr Leurenius Forum eecles. ad tit Be rel. Eed. alien, vel non q. 141).

328. Necessitas conservandi sollicite temporalia ecclesi-astica bona, prohibendique quominus eorumdem alienatio fiat, dimanat ultro ex divina missione, qua perpetuum munus Ecclesiae incumbit curandi Dei cultum, evangeli-sandi populos, pauperibus succurrendi. Ab ipsis equidem Ecclesiae incunabulis, obstante primorum temporum tum inopia tum decreta per Romanos bonorum ecclesiasticorum confiscatione, non potuit constitui disciplina talis; tempo-reque satis longo Episcopis permissum est bona ecclesia-rüm absque discrimine alienare.

Laetiora tempora quum illuxissent, res conservari coeptum est, et ex fructibus et redditibus eorum quotidianis neces-sitatibus provideri. (cfr canon 15 et 16. causa 12. q. 1.) Atque mox aperta lege interdictum fuit alienari eccle-siastica bona, quae magni valoris essent; hac tamen eidem apposita exceptione, ut distrabi bona pretiosa permitte-rentur, si necessitas vel justa ecclesiae utilitas, au t pie tas incurreret. Quo quidem casu postulabat lex, ut Antistitis consensui accederet cleri tractatus, conniventia et sub-scriptio (v. canon Sine exceptione 52. causa 12. q. 2); nonnullis in regionibus consensus etiam Provincialis Synodi. (cfr canon Placidt 51. 1. c.) Cum igitur justa incideret causa fas erat Episcopis alienare bona non pretiosa seu exigui aut modici valoris (cfr canon Terrulas 53 causa 12. q. 2); et cum cleri insuper consensum haberent bona etiam pretiosa. (cfr can. Sine exceptione ct, et cap. Ut super, Be reb. Ecclesiae alienandis vel non) Quod ad inferiores admini-stratores pertinet, his jura permittebant, res ecclesiae alienare, dummodo existente justa canonica causa licentiam ad id tribueret Episcopus. ,.Abbatibus, Presbyteris, cae-terisque ministris de rebus ecclesiasticis, vel sacro minis-terio deditis alienare, vel obligare absque permissu, et subscriptione Episcopi sui nihil liceat/' (can. Ahhatibus 41, cfr can. Placuit 51. causa 12. q. 2) Ast sensim abusa nimis

est human a infirmitas permissa ilia alienandi facilitate; im-primisque leviori saepe judicio in promptu esse decrevit necessitatis et justae utilitatis causam. Quapropter tristi experientia postulante, Sancta Sedes datam olim potesta-tem multis modis temperavit; (cfr cap. 1 et sqq tit. T)c reh. Tied. al. vel non) tandemque legem, indixit, qua ex-ceptis quibusdam casibus, simpliciter sarcitur, ut nemo alienare bona immobilia et mobilia pretiosa queat. (cfr Pauli II const Amblliosae, inter Extravagantes communes; et, caput 2. De reh Eccl. non alien in 6, quod est Greg. X const. Hoc consultissimo in Cone. Lugdun. lata). Ad ilia igitur distrahenda, in promptu nec ne habeatur pie-tatis, utilitatis aut necessitatis ratio, oportet primum irnpetrari Sedis Apostolicae beneplacitum. Quibus universe sic positis, singularia jam capita diligenter pertractemus.

329. Quaenam ecclesiastica bona alienare cunctis admi-nistratoribus, Romano Pontifice inferioribus, jure communi prohibetur ?

Resp. Generatim loquendo (quasdam enim esse excepti-ones monuimus, easque mox trademus n. 344) jure communi administratoribus cunctis prohibetur alienare bona immobilia et pretiosa mobilia, quae servando servari pos-sunt. (Ex const Arnhitiosae cit.)

330. Dicit constitutio : lona immolilia. Cnjus generis sunt non solum aedificia et agri, sed etiam res solo cohaerentes, ut sylvae, arbores; item servitutes praediorum, ceu jus piscationis, venationis, pascui; insuper jura incorporalia, orta ex re immobili aut eidem inhaerentia, ceu ususfructus, census, pensio, decimae, hypothecae, nomina debitorum ').

331. Addit constitutio: pretiosa mobilia. Discrimen itaque faciendum est inter mobilia pretiosa et non pretiosa, de cujus tamen discriminis exacta intelligentia non congruunt Doctorum sententiae- At ex recentioris temporis declara-

i) Solent tituli debitorum nomina vocari, praesertim in iis debitis, in quibus hominum nomina scripta sunt.

tionibus Romanis res definiri posse videtur. Ex illis enim id habemus, ut pretiosa censenda sint, quae superant. valorem viginti quinque scutatorum aureorum, seu qua-draginta circiter scutorum Romanorum, quae nostrae monetae centum florenis aequivalent; posse tarnen consuetu-dinem quadraginta saltern annorum alien ationes permittere majoris pretii. Sic enim decreta docent. In Terracina 1 Maii 1840 responsum est: „Servanda esse decreta S. C. E. E. et R. R. diei 22 Martii 1611 et S. C. C. in Baren. 12 Aprilis 1698; nempe: non posse Episcopum concedere facultatem ultra viginti quinque scutata aurea de camera.quot; Et in Forosempronien. 21 Julii 1827 S. C. C. rescripsit, probandam esse consuetudinem quadragenariam, ut Epis-copi veniam darenfc alienandi bona valoris scutatorum quinquaginta.quot; (ƒ 125) (v. Trombetta. Praxeos Regulae pag. 144; et Lucidi Be visit. S. S. Liminum vol. 2. pag. 504.) Quae igitur quadraginta scutatorum pretio inferiora sunt, bonis non pretiosis adnnmerantur. Quod tamen pretium non ex sola rei materia aestimari debet. Pretiosa enim esse res potest, seu quadraginta saltem scutatis valere, tum ob materiae qualitatem et quantitatem, uti in gemmis evenit, in auro, in argento, in caeteris; tum ratione artis, ut in eximiis sculpturis, picturis; aut causa antiquitatis, seu praeclarae memoriae, seu reverentiae de-bitae benefactoribus, etc. Accensentur pretiosis mobilibus integri greges ovium, armenta boum, praecepe equorum; item bibliotheca copiosa; item reliquiae sanctorum, quae etsi pretio materiali non aequentur, sunt tamen pretio-sissimae ultraque omne pretium. (Lnc. Ferr.)

332. Quamvis const Amhitiosae solis mobilibus apponat adjectivum 'pretiosa, vetans scilicet alienare bona „immobilia et pretiosa mobiliaquot;, attamen ex canone Terrulas cit et ex S. C. C. decretis (ap. Fagn. in cap. Nulli, de rel. Eccl. non al. n 25. 26) extra controversiam est, eodem pacto eam de pretiosis immobilibus intelligendam esse; ita ut v. g. terrulas, aediculas, arbores, servitutes, h,ypo-

333. Temperatur proposita inhibitio vocibus: pretiosa, quae servanda servari possunt. Quamobrem pretiosa, quae servando servari possunt, distrahi vetantur; secus autem pretiosa, quae, ut serventur, apta aut distinata nou sunt. Ilia dicuntur servando servari posse, quae manen-tem vel longam durationem babent, neque ordinata sunt ut distrabantur; talia sunt res omnes immobiles, ut aedificia, agri; talia etiam sunt quaedam ex rebus mobilibus, ceu supellex lignea', lapidea. Illa dicuntur servando servari non posse, quae diu (ultra triennium, notant doctores) non subsistunt, quin decidant, veterascant, corrumpantur; quaeque distinata sunt ad usum, quo consumuntur; ut poculenta, esculenta, sin-gulae pecudes. (v. Zallinger ad tit. De reb. Eccl. al. vel non § 152; Schmalzgrueber ad eumd. tit. n. 38; S. Lig. Theol. Mor. 1. 3. n. 187. Nota VI).

quotidianos usus ut convertatur. Est res, quae ipsomet suo usu consumitur; quae natura et destinatione sua non servatur sed expenditur. Recte igitur earn adnumerari dicunt rebus, quae nequeunt servari, et in quas non cadit constitutionis Amhiliosae prohibitie (v. Reiffenstuel ad tit. de reb. Eccl. al. vel non. n 15; Pirrhing ad eumd. tit n. 13; Schmalzgr. 1. c. n. 50) Attamen alienatio pecuniarum, seu usus, ad quem adhibeatur, non est relicta libero prorsus administrorum arbitratui. Sunt enim pecuniae quaedam expendendae in eum determinatum finem, quem iisdem praefixit aut donantis voluntas, aut legis Ecclesiae praeceptum; quaedam vero liberiori usui per-mittuntur; de qua re inferius sermo redibit.

335. Quae in promptu sint oportet, ut alienatio cunctis prohibita administratoribus, licita evadat?

Resp. Oportet canonica causa pvaesto sit, et canonica forma servetur. Canonica causa est, quae legibus seu

canonibus Ecclesiae probatur; per canonicatn forman cer-tae intelliguntur solemnitates, quas in alienandis rebus sacri canones servari pracipiunt. De utraque distincte agamus.

I. Canonica causa. Administrator non est dominus consti-tutus bonorum, sed providus dispensator dumtaxat, et data ei potestas est non in destructionem sed in aedifica-tionem. Quamobrem ipsum rationis lumen seu jus naturale palam docet, nefas administratoribus esse, nisi idonea causa incurrat, alienare bona, quae eorum sollicitudini de-mandata sunt. Quae lex ut recte impleatur. Ecclesia in sacris canonibus non solum scripsit, requiri pro alienatione justam causam, sed insuper, quae justa in his causa haben-da sit, determinavit. (v. canon Sine exeeptione cit, et cap. Dudum. de rei. Heel. non al. in 6) Ea vero huic legi vis est, ut alienatio, quae sine canonica causa fit, per ipsum ilium defectum irrita prorsus existat. (Ex cap. Btulum cit v. Schmalzgr. 1. c. n. 7 0; cfr. S. Lig. 1. c. nota IV) Quod si alienantes putaverint bona fide inve-niri canonicam causam, quae tamen miniuie extitisse de-prehenditur, positum actum alii auctores propterea nullum existimant, alii nihilominus validum habent. (Schmalzgr. 1. c. n. 71). Ad triplex genus referre canonicas causas possumus, videlicet, ad neeessitatem, ad evident em utïlitatem, ad pietateni] (canon Saerorum, can. Aurum, can. Gloria, can. 12. q. 2; cap. Dudum cit, Clementina Monasteriorum, de rebus ' Eeel. non alien) quamvis nonnulli Doctores qnar-tum insuper genus statuant, quod dicunt ineommoditatis; sed genus istud in causa utilitatis sua sponte continetur.

Occnrrit causa neeessitatis ecclesiae, dum exstanti ecclesiae necessitati provideri aliter quam per alienationem non valet. Exempla sint: ecclesia gravata est aere alieno, quod exsolvi debet; aedificandum est templum; aedes sacra ruinam minatur; constituendum est coemeterium; abest decens supellex ecclesiastica ad rem divinam faciendam; desunt reditus ad alendos ministros; grave quoddam ma-

lura ab ecclesia avertatur oportet; nee istis in casibus alio pacto curari necessitas potest, nisi alienando rem ecclesiasticam. — Occurrit causa ecidentis utilitatis ecclesiae, cum haec ex alienatione manifeste bonum capiet; sed non occurrit, cum nee commodum feret nee damnum. Vendere aedem ruinosam, terram incultam aut infoecundam in emphyteusin dare, aut alio meliori modo dis-trahere; agrum, a domo msticana ecclesiae remotum, cum propinquo ejusdem valoris permutare; rem insigni bene-factori cedere absque notabili damno ecclesiae; haec in ipsum ecclesiae bonum vergere solent. — Occurrit causa jjietatis, cum ejus virtutis necessario in praesentiarum exer-citio vacari nequit, nisi res ecclesiastica alienetur; v. g. ad alendos pauperes tempore famis; ad redimendos Chris-tianos ex inlidelium captivitate; ad gerendum bellum pro Ecclesia.

336. Porro dum hujusmodi causae ad alienandum im-pellunt, ut plurimum quandoque interest animadvertere, quis ex variis alienandi actibus, quae ex variis ecclesiae rebus, eum in fmem apprehendatur. Praecipit enim sapiens administratio, impositumque administris officium, prae oculis jugiter habeantur commoda ecclesiae.

Quare ad actum alienationis quod spectat, si rei ob-jectae exigentiis abunde satisfit elocando bonum, imponendo rebus censum, constituendo emphyteusin, bonum ne di-vendatur, nisi peculiaris accedens ratio secus suadeat.

Ex rebus pariter eligantur, quae minus utiles sunt. Propterea prae mobilibus per se conserventur immobiles, quippe quae soleant esse ^quasi fundamentaquot; ecclesiarum, in his, quae ad necessitates quotidianas pertinent, (v. Sua-rez Be rel. tr. 8. lib. 2. cap. 26. n. 18). Caeterummonentibus auctoribus et flagitante ecclesiarum commodo, bic ordo rerum alienandarum servetur. Si ecclesia habet mobilia superflua, illa prae aliis distrahantur; atque primo non sacra; deinde sacra; quae quidem si transferuntur in aliam ecclesiam, alienari possnnt relicta iis sua forma et figura,

si vero in laicorura usus, conflari et confringi debent; jubente sic lege Leonis Imp Hoc jus (v. in can. Ea enïm. causa 10. q. 2), canonisata per Ecclesiam (cfr. Fagn. ad cap. Nulli, de rel. Ëccl. non al. n. 8; Lucius Ferr. Vquot; Callx; Pyrrhus Corradus Praxk dkp. Apod. 1. 9. cap 9. n. 14). Si ecclesia non habet mobilia superfltia, recurrendum est ad immobilia; quia sine mobilibus necessariis non potest ecclesiae serviri; immobilibus autem utilioribns anteponun-tur ea, quae minus utilitatis afferunt. (Corradus 1. c.)

337. II. Forma canonica. Hac intelliguntur certae so-lemnitates, quas sacri canones, ut alienatio sit valida, servari mandant. (cfr. cap. Irrita; de his quae fiuut a Praelato.)

In antiquis Ecclesiae canonibus requiruntur : auctoritas Episcopi (cfr. can. Sine exceptione cit, et can. Abbatibus 41. causa 12. q. 2), tractatus cum clero (can. Sine except, cap. Budurn-, de rei. Eed. non al. in 6), cleri consensus et sub-scriptio. (11. cc.) Auctoritas Episcopi vel Praelati regu-laris (pro religiosis in hac re exemptis ab Episcopali auc-toritate) intervenit sive ipse alienet, sive aliis veniam alienandi largiatur. — Tractatus Episcopi cum clero, (aut Praelati cum religiosis) circa alienationem suffragium ba-bente, est collatio, an adsit causa necessitatis, utilitatis, pietatis; an expediat earn, quae proponitur, rem alienare; an congruum sit rem conferre expetenti personae; et quae alia hujus generis sunt. — Cleri consensus, seu ut audit etiam cleri conniventia, est actus, quo praedic-tus clerus significat, placere ut proposita alienatio fiat. — Subscriptio est instrumenti alienationis per eosdem clericos facta proprio nomine subsignatio. Ejus necessitatem con-suetudo multis in locis infirmavit.

Clerus, ad queni dicti actus pertinent, eum esse dixi-'mus, qui circa alienationem suffragium babet. Porro Cathedrali Capitulo doctores attribuunt suffragium cum distrahenda est res Cathedralis templi; est enim capitulum ejus templi clerus; itemque cum ipse Episcopus rem

inferioris ecclesiae alienaturus est (cfr. Clement. 2, de reb. Heel. al. vel non; et cap. Hoc conmltissimo oit), nisi agatur de commutatione terrae unius ecclesiae cum terra alterius. (cfr. cap. Nioli, De reb. ecel. al. vel non) Sed cum ipse inferioris templi clerus bonum alienabit, non requiri docent suffragium Capituli Cathedralis, postulari vero ut consentiat vel capitulum Collegialis ecclesiae, vel rector ecclesiae parochialis, vel praepositus oratorii, vel beneficiatus, vel quisquis alius, ad quem administra-tio respectivi illius boni spectat. (cfr. Pirrhing 1. c. n. 45; Reiff. 1. c. n. 25; Schmalzgr. 1. c. n. 82)

Quum autem Capituli consensus necessarius est,vocari ad tractatum debent quotquot vocem habent in Capitulo; neque sufficit separatim cum singulis rem tractare, sed oportet in unum conveniant et inter se conferant (v. cap. Dudum cit); consensum dederit major saltem sufifragantium pars; quique consenserit, subscribat, vel duo saltem alio-rum nomine, (v. Reiff. 1. c. n. 29.) Ut patronus consentiat non requiritur; sed apud superiorem impugnare coepta potest, (cfr. Lucidi I. c. p. 511.) — Id, quod de causa et forma canonica docuimus, pertinet etiam ad religiosos, qui, si exempti in his sunt ab auctoritate Episcopali, con-sensensu indigent ejus Praelati, v. g. provincialis, qui ipsis locum Episcopi tenet.

338. Quaerunt doctores, an dictae solemnitates neces-sariae sint cum res alienantur seu transferuntur ab una in aliam ecclesiam. (v. Leurenius 1. c. q. 143; Reiff. 1. c. n. 49; Schmalzgr. 1. c. n. 22; Luc Ferraris 1. c. n. 13. 14; Schmier Jurisprudentia canonico civilis. 1. 3, tr. 1, p. 2, c. 4, n. 103; Engel Collegium universi juris 1. 3, tit. 13, n. 16)

Putantque alii, probabiliter non necessarias esse, quia in cap. Non licet 1. de rei. Ecel. al, vel non permittitur Episcopo , ut si terrain unius ecclesiae commutare voluerit cum terra alterius ecclesiae, //cum consensu ambarum partium faciatquot;, et quia finis prohibitionis, alienandi

ecclesiastica bona, est commodum ecclesiae universalis, non vero ecclesiarum particularinm. Alii vero necessa-rias aestimant; nam in cap. Dnclum cit Pontifex Innocen-tius IV factam alienationem decimarum ah una in aliam ecclesiam decernit non valere, „quia tractatus solemnis et diligens, qni in talibns concessionibus et alienationihus rerimi ecclesiasticarum exigitur, non fint habitus in eadem.'' Et canon Sine exceptione simpliciter prohibet, nullo posito discrimine, „ne quis Episcopus de rebus Ecclesiae suae quicquam donare, vel commutare, vel vendere audeaf' nisi servatis solemnitatibus. — Mihi quidem argumenta secundae sententiae firma; primae vero inepta videntur. Dum enim posterioris sententiae unum argumentum im-plicite, aliud expresse solemnitates pro casu nostro pos-tulat; ratio prioris sententiae, de fine alienationis, haud vera apparet ex quo confertur cum exhibitis Innocentii IV verbis ex capite ïïudum, quod in ipsis alienationibus de ecclesia in ecclesiam solemnitates prorsus necessarias esse statuit; ratio autem permissae commutationis in cap. Non licet, nedum assumptum a prima sententia probet, con-trarium potius ostendere videtur. Vult enim id caput, ut, in commutationibus terrae inter ecclesias, adhibeatur cum aucto-ritate Episcopi consensus utriusque ecclesiae; en duas ex qua-tuor solemnitatibus. Alienatio per Episcopum facta cum consensu partium, ultro supponit de re distrahenda tractatum; en tertiam solemnitatem. Sufficiant haec, ut constet non mitti in eo capite, sed immo exigi pro dicto casu solemnitates, dempta forte subscriptione, de qua dicere opus non est. Quas ob causas, secundae sententiae me ad-scribere placet.

339. Recentiora Ecclesiae decreta, statutis poenis, prae-scribunt consensum sive beneplacitum Apostolicae Sedis. (Greg. X cap. Hoc consultissimo, et Pauli II cap. Ambitiosae citt) De cujus quidem praecepti in sacris legibus existentia minime disputant auctores; sed de ejusdem robore et in-terpretatione tum animadversiones tum controversias habent.

Animadvertunfc, religiosos non eximi ab hac lege per privilegia, quibus fruebantur quidam ordines quo tempore constitutio Amiitiosae promulgata est. Cum enim privile-giorum suorum causa dubitassent olim de ea obligatione nonnulli regulares, Urbanus VIII per decretum diei 7 Sept. 1624« privilegia hue spectantia sustulit, dictaeque obligationi subjecit regulares in Europa versantes. (v. Corradus 1. c. 1. 9. c. 1. n. 10, Ben. XIV Inst. 69. n. 8.) Excipiuntur tamen monasteria, quae immobiles res pos-sidere non valent. (v. infra n. 344 litt. e) — Animad-vertunt etiam, per impetratum Sedis Apost. bene-placitum non tolli justae causae necessitatem ac legem, quae efficit, ut, absente causa, absit valor alienationi. Hand quaquam enim permittunt aut patiuntur Romani Pontiöces, ut irrationabile damnum ecclesiis inferatur, ideoque ut deficiente justa causa, alienatio robur habeat. (v. Pirrhing 1. c. n. 55; Leurenius 1. c. q. 183; Schmier

I. c. n. 98; Schmalzgr. 1. c. n. 120) Distinguendum esse putat s. Liguori (an recte, non judicaverim) hoe modo: „intellige si fiat [alienatio sine causa] in usus profanos; secus si in aliam ecclesiamquot;. (1. c. nota V) — Insuper observant, alienationes factas cum reservatione heneplaciti Apostolici, valere uti conditionales, ast tradi interea rem non posse, nee acquiri, quin incurratur poena constitu-tionis Ambitiosae; quod, exhibitis S. C. E E. et R R de-cretis, Trombetta monstrat. (v. 1. c. pag. 122 sqq.)

340. Sed haud congruunt doctores in aliis quaestionibus. Quasdam hoe loco exponemus.

Sunt, qui poscunt una cum Apostolico consensu sta-tutas antiquitus solemnitates; quod tum hae turn ille in sacris legibus praescribuntur. (Fagn. ad cap. Nulli n.

II, 12; Reiff. 1. c. n. 23; Ferraris 1. c. art. 2. n. 5 sqq; Giraldi Exposiüo juris Ponüficn p. I. in cap. Trri'a.; S . Lig. 1. c. nota V)

Sunt alii, quibus sufficit unus S. Sedis absolutus consensus. (Pirrhing 1. c. n. 55 j Corradus 1. c. lib. 9, cap. 1, n. 23, 23; Schmalzgr. 1. c. n. 116 sqq; alii) Quod explicant sic: ,/Papa plenissimam habet potestatem dispo-nendi de bonis ecclesiasticis, tamquam supremus eorum administrator. Igitur solemnitatibus juris ligari non potest, quin valida sit alienatio ipsius consensu facta; sed ipse consensus et authoritas Papae defectum solemnitatum jure requisitarum suppletquot;, nam „dispensare in his censetur , si licentiam alienandi absolute concedat.quot; Non censetur dispensare cum conditionalem consensum tribuit, i. e. li-centiae rescripto inserit clausulam si it a est, similem-ve aliam; pariter censeri non debet dispensare cum certam propositi alienationis casus notitiam, v. g. ex capta infor-matione, non habet. Ita Pirrhing 1. c., Schmalzgr. 1. c. n. 118, 119, aliique. Kon docent igitur hi auctores, pos-terioris aetatis constitutiones de beneplacito Apostolico abstulisse prisci temporis canones de aliis solemnitatibus. Neque absonum esse quis censeat, ut praeter Pontificis veniam requiratur inferiorum auctoritas et consensus, nam in capite Hoc consultissimo Pontifex Gregorius X, sub nullitatis lege prohibet, quominus Praelati bona immobilia et jura ecclesiarum sibi commissarum laicis alienent „absque capituli sui consensu et Apostolicae Sedis licentia speciali.quot; Sed ponunt, indulgendo absolute alienationem, insimul dispensare Pontificem super antiquae disciplinae solemnitatibus, si propositae alienationis certam notitiam habet. Tota igitur controversia versatur tandem in quaes-tione facti, an suum tribuendo in re bene cognita abso-lutum consensum. Pontifex pariter super caeteris solemnitatibus dispenset. Quod quidem affirmantibus objici posset tum Gregorii X praeceptum, ut in alienatione, per Episcopum laicis facienda, Apostolicae veniae adjungatur consensus capituli, tum dispositio quaedam constitutionis Amhitiosae Pauli II. Postquam enim Pontifex legem san-civit beneplaciti Apostolici, palam declarat, banc

constitui, /.praedecessorum nostrorum constitutionibus, prohibitionibus, et decretis aliis, super hoc editis, quae tenore praesentium innovamus, in suo nihilominus robore permansuris.quot; Cujus formulae obvius sensus, quantum ad rem de qua agimus, is esse dicatur, ut velit Pontifex servari insimul Sanctae Sedis pristina praecepta de saepe dictis solemnitatibus , v. g. capitis Dudum, cap. Ir rit a, cap. Hoc consultissirno cit.

Nihilominus (sitque haec practica couclusio), quando-quidem res ex Pontificis licentiam concedentis voluntate pendeat, animum dispensandi abunde satis significasse putaverim, quum postulato primum de causae justitia examine et relatione, deinde absolutum alienandi indul-tum concedit. Praeterea concludamus , servandas esse, ex utraque sententia, priscas solemnitates, cum S. Sedes im-pertitur consensum conditionalem; item, cum certain alie-nationis faciendae notitiam non habet, velut accidit, cum Episcopi ex generali quadam ad tempus sibi data Aposto-lica facilitate, rem ecclesiasticum alienari permittunt; et cum Pontifex in proposito peculiar! casu, non praemisso de causae justitia examine, petitam alienandi copiam facit.

341. B. An consensus Pontificius requiritur in alienatione rerum ab una ad aliam ecclesiam?

Resp. 1. Nonnulli auctores docent, non exigi prohabi-liter Pontificium consensum, quia hunc casum non com-prehendi arbitrantur prohibitione constitutionis Amhitiosae. (Barbosa p. 3. de officio et jmt. 'Episcopi. allegat. 95. n. 55, 56; Castropalao p. 2, tract. 12; Engel 1. c. n. 16) Quod consequi putant tumex argumentis, de quibus dixi sub. n. 338, tum ex eo quoniam Pontifex in constitutionis exordio queritur, alienationes ,/profanis usibus applicari.quot; Monent autem ipsi, praxin Romanam adversari suae sen-tentiae.

Doctores alii, ceu Reiff. 1. c. n. 49, sqq.; Luc. Ferr. 1. c. n. 13, 14; Schmalzgr. 1. c, n 22, P. Corradus 1. c-

cap. 10, n. 1, sqq., propugnant exigi posito in casu, siquidem contento in dicta prohibitione, ve-niam Sedis Apostolicae. Nullius hie usas sint argu-menta sub n. 338 proposita; quum juris textus ibi al-legati, non agant de Apostolico consensu, iis temporibus nondum praescrlpto. Sed proprium huic loco argumentum id est. Fatentur utriusque opinionis fautores, Sanctam Sedem, penes quam est auctoritativa legum interpretatio, ita in-telligere et exequi c onstitutionem AmMtiosae, ut in ipsa contineri praesentem casurn manifestum sit. Pyrrhus Cor-radus 1. c. sub n. 8 exhibet ejus rei testimonium. Lucius Ferraris 1. c. n. 14 affert declarationem S. C. C. in una Napolitana 24 Jan. 1732: „Sacra Congregatio dubio proposito mature discusso, censuit permutationem inter duas ecclesias absque solemnitatibus factam, effectuatam minime sustineri, et rectores ipsarum incidisse in poenasquot; Extravagantis Ambitiosae. Idem definiisse S. C. die 19 Mart. 1685 de alienatione unius monasterii cum altero, scribit Ferrari Summa Institut. Canonicarum, tomo 2, n. 702.

Resp. 2. Excipiuntur, lege ita decernente, nonnulli casus, in quibus inconsulto Romano Pontiflce Episcopi possunt res transferre ab una in aliam ecclesiam. Sic Tri-dentina Synodus Episcopis permittit, certis in eventibus unire beneficia ecclesiae parochiali (sess. 24, cap. 13 de ref); item applicare seminario Episcopal! et incorporare portionem proventuum ecclesiasticoram et beneficia aliquot simplicia (sess. 23, cap. 18 de ref.); itidem ex ecclesiis, quae nequeunt restaurari, transferre beneficia, ideoque et fundationes, ad aliud templum (sess. 21, cap. 7 de ref).

342. C. An consuetudo contraria (quadraginta annorum) potest auferre necessitatem beneplaciti Apostolici?

Unanimi sententia jurisperiti docent, leges vulgo abrogariet temperari usu contrario posse, dummodo usus ille tempore canonico (v. g. 40 annorum) duraverit, et rationa-bilis sit. V. g. legis abrogatio non nimis noxia futura est, vel, abnuit legislator faturo contrario usui quodvis robur-

Non raro autem discordes doctores sunt, cum attentis duabus illis conditionibus judicandum est, num aboleverit aut temperaverit contraria consuetudo legem. Idipsum in prae-senti etiam casu contingit. Refert diversas sententias Pontifex Ben. XIV in Synodo Bioec. lib. 12 , cap. 8, n. 9. _;,Cum.. nonnulla sint loca, in qnibus haec constitutio [Ambitiosae] non est moribns recepta, disputatur inter Doctores, an ea nihilominus suas ibidem habeat vires; affirmantibus plerisque, aliis negantibus, caeteris vero distinguentibus inter alienationis contractus firmitatem, et poenas contra-hentibus ab eadem inflictas: ajunt quippe, alienationem sustineri nequaquam posse, quia beneplacitum Apostolicum requiritur, tamquan ejusdem forma, sine qua actus, ubi-cumque gestus fuerit, subsistere nequit; contrahentes vero in locis, ubi praedicta constitutio recepta non est, non obtento Sedis Apostolicae consensu, a censuris aliisve poenis absolvunt in eadem statutis.quot; (cfr. Corradus 1. c, lib. 9 , cap. 1, n. 7 j Luc. Ferr. 1. c. art, 6, n. 11; Engel 1. c. n. 15, 24; Schmalzgr. 1. c. n. 122 sq; Giraldi 1. c. in cap. Nulli) Concludit Pontifex suadendo, ut priusquam Antistites ejusmodi consuetudinem divellere aut confirmare aggrediantur, Sedis Apostolicae sensum exquirant, ejusque responsum expectent.

343. D, Ad alias quod spectat, priscas videlicet solemni-tates, majori concordia jurisinterpretes tradunt, abrogatis illis (excepta subscriptione) nimium imminere ecclesiis detri-mentum, quam ut contrariae consuetudini robur in eas attribuatur. (v. Pirrhing 1. c. n. 9, Schmalzgr. 1. c. n. 8, Fagn. 1. c. n. 10)

Hactenus dicta spec taut prohibitam cunctis administrato-ribus alienationem. Sequitur de exceptionibus, seu rectius, de permissa alienatione sermo instituatur. Ante autem exhibere juvat priorem partem Extravagantis Ambitiosae, quam ad propositum respondeamus. Paulus Venetus Papa II (anno 1468 Romae). //Ambitiosae cupiditati, illorum praecipue, qui divinis et humanis affectati, damnatione

postposita, immobilia et pretiosa mobilia Deo dicata, ex quibus Ecclesiae, monasteria et pia loca reguntur, illus-tranturque, et eorum ministri sibi alimoniam Tindicant, profanis usibus applicare, aut cum maximo illorum ac divini cultus detrimento exquisitis mediis usurpare prae-sumunt, occurrere cupieutes, omnium rerum et bonorum Ecclesiasticorum alienationem, omueque pactum, per quod ipsorum dominium transfertur, concessionem, hypothecam, locationem et conductionem ultra triennium, nee non infeudationem vel contractum emphyteuticum, praeterquam in casibus a jure permissis, ac de rebus et bonis in em-phyteusim ab antiquo concedi solitis , et cum ecclesiarum evidenti utilitate, ac de fructibus et bonis, quae servando servari non possunt pro instantis temporis exigentia, hac perdetuo valitura constitutione praesenti fieri prohibemus: praedecessorum nostrorum constitutionibus, prohibitionibus, et decretis aliis super hoc editis, quae tenore praesentium innovamus, in suo nihilominus robore permansuris. Si quis autem contra hujus nostrae probibitionis seriem de bonis et rebus eisdem quicquam alienare praesumpserit, alienatio, bypotheca, concessie, locatio, conductio et in-feudatio hujusmodi, nullius omnino sint roboris vel mo-menti.quot;

344. II. Quae res et qui actus non comprebenduntur alienatione, omnibus administratoribus interdicta?

Non comprehenditur, 1) alienatio rei immobilis vel mo-bilis non pretiosae (const. Ambit, et canon Terrulas citt.). Sed bic cavendum esse a pravo quodam artificio auctores monent. Non potest scilicet res, quae unum totum con-stituit atque pretiosa est, in partes modici valoris distri-bui, ut tota sensim absque beneplacito Apostolico distra-hatur. Quod quidem turn affective, tum effective repug-nare constitutioni dicamus. Tali itaque consilio non licet per partes dividere agros, sylvas, prata, greges. (v. S. Lig. 1. c. Nota VI; Schmalzgr. 1. c. n. 45)

3. Alienatio et conductio bonorurn pretiosorum ad trien-nium (v. Const. Amhitiosae); quod est, aiunt una sententia Doctores, ad triennium utile; ita ut res, quae singulis annis tacit fructus, in tres tantum annos; alia quae alternis facit, aut tertio vel quarto quoque anno, in sex, novem, duo-decim annos locari valeat; sicque eapropter ligna caedua, quae sint quinto dumtaxat anno, ut ampu-tentur matura, in quindecim annos recte locentur et conducantur. (v. Fagn. 1. c. n. 43) Non proliibet igitur dicta constitutio locationes rerum pretiosarum ad triennium. Dicitur pretiosarum, quia res inodici valoris locari possunt ad quodcumque tempus. Proliibet vero irritasque efficit locationes, quae hunc terminum praeler-grediuntur. Quamobrem, qui locationis contractum sim-pliciter ad longius tempus protrahunt, actum ponunt in-validum, et censurae excommunicationis (de qua iuferius) subjiciuntur.

Quaesitum autem fuit inter jurisinterpretes, an possint, illaesa constitutione, res ad triennium locari, addita sti-pulatione, ut finito triennio, si non fuerit denunciata voluntas cessandi a locatione vel conductione, nova trien-nalis locatio incipiat. 1) Est in tali contractu abso-luta locatio rei ad primum quod inchoabit triennium, insuperque conditionalis locatio ad triennium subsequens, si interim contractus non revocatur. Plus igitur quam lege permittitur continet. Non defuit tamen inter auctores , cui licitus undequaque et validus visus est. Postquam vero S. C. EE et RR prohibitum contractum iteratis vicibus declaravit, invalidam insuper adjectam sti-pulationem, et cum executioni mandatur, censurae con-stitutionis Amhitiosae obnoxiam, relinqaenda perfecto ea sententia est. (v. decreta apud Trombetta 1. c. pag. 126

1) Quod pactum di Disdetla vocant, i. e. pactum de verbi revoca-tione. A disdire, verbum revocare, nomcn derivatum est.

sqq.) Non licet itaque talem contractum inire. Stipu-latio, quae ad sequentia triennia refertur, corruit; sed locatio, quantum ad primum triennium relata est, robur habet. 'v. Tronibetta 1, c., ibique adducti Garcia, Be he-neficiis p. 2, cap. 1, n. 61, sqq, et Ventriglia, Praxis fori ecclesiastici tomo 1, adnotat 1, § 1, n. 10.)

Alia quaes tio est, num debeat, quod constitutio Am-hitiosae statuit de locatione rerum et bonorum ecclesiastico-rum, intelligi pariter de locatione fructuum et redituum. Pyrrhus Corradus 1. c. 1. 9. c. 1. n. 3; Garcia 1. c. n. 32, 36; Trombetta 1. c. pag. 132, aliique docent statuta ejus constitutionis spectare ipsos etiam fructus et reditus. Ar-gumenta sunt. Prohibet constitutio „omnium rerum et bonorum ecclesiasticorum alienationemquot;; atqui fructus et reditus ecclesiastici profecto sunt res ecclesiasticae. Deinde, posito generali illo vetito alienationis omnium rerum et bonorum_;constitutio excipit inter caetera „fructus et bona, quae servando servari non possuntquot;; ergo ipsa constitutio rebus, qnas ob oculos habet, fructus aperte adnumerat. Tandem, per sacram Rotam «in una Comen Locationum 20 Maii 1600 coram Ilhno Pamphilio fuit resolutum; nempe quod sicut Ecclesiae bona non possnnt locari ultra triennium, ita nee fructus.quot; (Ap. Garzia et Trombetta 1. c.) Quae quidem argmnenta tantam vim habere mihi visa simt, ut aberrasse putaverim S. Lig cum (1. c. nota VII) scripsit: «non prohibetur fieri locatio fructuum usque ad vitam beneficiarii, cum succcssor non teneatur stare tali location!, ut Croix ibid cum Mol. Paul. Sylv. Abb. Gov. et Delbene.quot; Absque molestia concedifcur, non teneri (saltem si annus locationis nondum inceptus est, si non consiti adhuc agri, si fructus nondum pendent) successorem stare locationi bonorum, quae ad mensam ') beneficiarii, rectoris ecclesiae, caete-

i) Mensa (gallicc nicnae) dicitur, quidquid ex bonis alienjus liomi-nis, muneris, aut instituti est; quidquid ad mensam instruendam i, e. ad vescendum et caetcra vitae commoda pertinet. Inde, mensa Epis-copi, Capiluli, benelicii, et.

rorum pertinent, qnamque praedecessor iniit nomine proprio et in suam utilitatem. Obligatio enim, orinnda clerico locanti beneficialia bona, personalis communi interpreta-tione dicitnr, ideoqne et expirans morte locantis. Secus est dicendum (quod obiter notemus) de locatione bono-rum et fructuum quae ipsins ecclesiae sunt, quique propterea ecclesiae nomine locantur; ecclesia enitn non moritur; ejusque obligatio neque rectoris neque alte-rius cujusquam obitu perit. Ex dicto autem revocandi jure, quod successori, ut quantum aequitas sinit illaesus servetur, attributum est, non consequitur, nee eidem adjuncta est facultas locandi fructus ultra triennium. Qui-bus addi potest, quum tempore Pontificis Benedict! XIV quidam clerici suorum beneficiorum reditus, fructus, pro-ventus ad vitam vel longum tempus, sub nomine cedendi commodum ve! utilitatem percipiendi fructus, distraherent, recepto ab emptore per unam vel plures solutiones pretio, Pontificem expresse renovasse contra eos, quocumque sub nomine vel titulo fructus sic distrahentes, censuram ex-communicationis aliasque poenas statutas in alienantes bona Ecclesiae, (v. const. Universalis 29 Aug. 1741) Simi-lem quaestionem de pensionis ecclesiasticae venditione et locatione tum ad tempus turn ad vitae exitum, S. Apos-tolica Sedes anno 1810 resolvit, prohibendo per generale decretum tales contractus iniri. (Ap. Trombettal. c.pag. 136) De pretio locationis antecipate nee ne soluto aut solven-do, Paulus 11 in sua, de qua dicimus, constitutionenihil quidquam sancivit. Postbac autem cum appareret, mag-nam ecclesiis perniciem inferri, si earum bona repraesen-tata pecunia in successorum praejudicium locari contingit, Sancta Trid. Synodus decrevit: ,/Omnes. . hae locationes, si antecipatis solutionibus flent, nullatenus in praejudicium successorum validae intelligantur.quot; (sess. 25, cap. 11, de ref.) Qua quidem lege, ceu manifestum est, nullatenus repudiatur pactum, ut absoluta parte triennii termini, fiat elapsae locationis solutio.

•i Alienatione, cunctis administratoribus per const Am-iidosae interdicta, non comprehenditur infendatio bonorum vel cessio in emphytensin in casibus a jure permissis, dum-modo tarnen ab antiquo in emphytensin tradi ilia ipsa consue-verinfc, fiatque emphyteusis cum ecclesiarum evidenti utilitate. (const, cit) Talia igitur bona, quum ad ecclesiam revertun-tur, denuo in fendum vel emphytensin, ast evidenter ecclesiae utilem, concedi possunt. Sed hodiedum, quod hnjusmodi cessio solet ecclesiae non utilis esse, interdicta vulgo per ipsius constitutionis ordinationem videtur. Fnit insuper pro hibita per S. C. EE et Ril ap. Trombetta 1. c. pag. 137 sqq.

5 Alienatio boni pretiosi, cum ilia ex temporis rerumve couditione (v. g. instantis per legem depraedationis) urgeu-tissima est, nee rogari beneplacitum Apostolicum interea potest, (v. s. Lig. 1. c. nota VI; Schmalzgr. 1. c. n. 42; Card. De Luca, de allenat. disc. 1, n. 119) Item in casu notoriae utilitatis ecclesiae, si expectato consensu Ponti-ficio transiret interim occasio alienandi (s. Lig. 1. c.) Pariter cum alienatio fit ex imposita legitime necessitate, non autem ex voluntate; v. g. ecclesiae relicta sunt bona ad certum tempus dumtaxat; vel cum onere restituendi res cum adesse continget certa adjuncta;vel bona legitime subjecta sunt retractui legali aut conventionali, velut evenit in extinctione hypothecae, censuum, in impositione retro-venditionis. (Card, de Luca. 1. c. n. 126)

6. Venditio bonorum immobilium pretiosorum, quae monasterio Capucinorum aut Minorum de Observantia relicta sunt (cfr. Trid. sess. 25, cap. 3, de ref). Haec necessitate legis, ut aiunt, i. e. jnbente lege ecclesiastica, di-vendi debent. (V. caput Exiit. §, Nonenim verisimile est. De verhorum signif. in 6 ; et Fag, ad cap. Nulli. n 27, 28.) Idem doctores statuunt de domibus professis Societatis Jesu, Carmelitarum Discalceatorum, et Clericorum Regu-larium Theatinorum; quum illae omnes ad vendendum dumtaxat, acquirere possint bona immobilia; retinere illa seu possidere nullo pacto valeant. Venduntnr per syndi-

cos monasterii; debetque venditio fieri, praevia edictorum aflixione, majori oblatori. (V. Deer. S. C. C. in Ben. XIV, Inst. 69, n. 8, et infra n. 349 sqq)

a) Dabitatur, an rebus, quas alienare vetitum cuique administratori est, accenseri debeat res, quam distrahl ipse donator, cum ex liberalitate earn cederet, permisit.

Atqui ex sancto Liguori probabili sententia (1. c, nota II), eaque, ut videtur solide fundata, actibus prohibitis dicta alienatio accensenda non est. (cfr. Card, de Luca I. c., n. 128; et vide supra n. 300.)

b) Dubitatur etiam, num inter praedictos actus referri debeat hypotheca generalis bonorum.

Prohibet const. AmbUiosae „ hypothecamquot; imponere ec-clesiasticis rebus pretiosis. Est autem hypotheca contractus, quo res aliqua creditori in securitatem debiti obligatur sine actuali traditione rei. Res si traditur, contractus pignoris adest. Duplex distinguitur hypotheca. Generalis, qua obli-gantur omnia bona debitoris, vel, ut videtur, quoddam bonorum genus, v. g, omnis suppellex argentea; specialis quae rem singularem afficit. Non oritur vulgo ex hypotheca general! tantum periculum detractionis, quantum ex speciali. In quo fortasse causa est, cur jus antiquum (in cap. Nulli cit), de generali tacens, specialem hypothecam vetuerit.

Disputant autores, an jure novo Pauli II prohibeatur utrumque genus. Inhibitam mansisse specialem, fatentur omnes. Vetari insimul generalem, tenent Bonacina , Do-natus, alii ap. Schmalzgr. tit. de pignorihus n. 15. Hi namque omissam a Paulo II animadvertentes vocem specialis , simpliciterque ab eo interdictam ,, hypothecamquot;, concludere eligunt, utramque inhiberi per Pontiücem. Ast Fagnanus in cap. Nulli n. 30 sqq; Schmalzgr. 1. c, n. 16, 17, et tit. 13, n. 20, 21; Reiffenstuel tit. de pignorihus n. 34, sq, aliique defendunt, non prohibitam esse generalem hypothecam. Quum enim veteri jure sola pro-

hibeatur specialis hypotheca, eodera sensu jus novum debeve intelligi, nisi id aperte contrarium statuat. Et ipso hoc sensu fuisse sue tempore a S. C. C. acceptam constitu-tionem, refert Fagnanus (S. C. C. a secretis) 1. c., n. 32.

c) Dubitatur praeterea, utrumne in memoratam Pauli II legem peccare dicendi sint, qui donationem, haeredita-tem, legatum repudiant, antequam haec fuerint acceptata. Controversia in eo versatur, an repudiatio hujusmodi di-cenda sit rei ecclesiasticae alienatio. Si ita, repudiare rem pretiosam est impingere in dictam legem, ideoque insimul contrahere censuras ejus et poenas. Sin secus, repudiatio quamquam illicitaqnandoque et restitutioni obnoxia (r. ante n. 297), in earn legem non offendit, neque idcirco poenis ejusdem gravatur. Dictum est in quaestionis formula : z/antequam fuerit acceptataquot;; nam post acceptationem res certo ecelesiastica est, et sic, qui repudiat, alienat. Dictum insuper est: //qui repudiantquot;; qui enim cederent alteri rem vel eamdem permutarent disponendo de re tamquam sua, actum ponunt, qui manifeste involvit acceptationem; ideoque hi alienant rem ecclesiasticam.

Multis de proposita involuta quaestione disserunt Reiff, ad tit. de his, quae fmnt a Praelatis n. 35, sqq, et Schmalzgr. 1. c, n. 13. Nobis satis sit exhibere distinctionem, qua judice S. Liguori verlor sententia utitur. Docet haec, re-pudiari valide oblatas res, nisi per legatum obveniant, quoniam res in legato ecclesiae attributa transit in ecclesiae dominium statim ab obitu legantis, quin intercedat acceptatio. (V. supra n. 316.) Est itaque repudiatio legati, alienatio rei ecclesiasticae. Quapropter si pretiosa res est, repudians et invalide agit et poenas contrahit; dummodo tamen excipiatur Episcopus aut Superior regularis repudians onus perpetuum Missarum; est enim penes eos, ex Urbani VIII et Innocentii XII decretis, repudiare et repudiari iacere valide et licite talia onera, sive per donationgm inter vivos aut mortis causa, sive per legatum ea offerantur.

prehendimtur alienatione interdicta cuique admimstratori; vel quod idem sit, alienationes proposuimus, quae perfici possunt non rogato Sanctae Sedis Apostolicae beneplacito. Quaestio nunc in promptu est, num alienationes istae per-mittantur omnibus absque discrimine administratoribus ecclesiasticis; et, num forma quaedam in iis explendis postuletur et causa. Utrumque perpendamus.

An dictae alienationes permittuntur Episcopis, Vicario Generali, Vicario Capitulari, caeteris administratoribus?

Resp. 1. Episcopi fruebantur olim potestate alienandi bona turn pretiosa turn non pretiosa mobilia et immobilia. Hodie minori facilitate gaudentes, exercere valent quinque actus enumeratos sub n. 344, pariterque permittere, ut alii administratores id idem faciant. In quo efficiendo non impe-diuntur obligatione jurisjurandi, quod de bonis non alie-nandis in sua consecratione emittunt; illud quum ex mente petentis Sedis Apostolicae referatur ad alienationem beneplacito Rom an i Pontificis reservatam. Caeterum Episcopi alienare possunt dictis in casibus bona mensae suae; itemque vel ipsi vel una cum Capitulo res templi Cathe-dralis; insuper bona viduatae ecclesiae inferioris (cap. Dudum, de bonis Ecclesiae non alien, in 6); tandem bona ecclesiae inferioris non viduatae, si canon Terrulas cau. 12. q. 2, quantum ad ecclesias inferiores, intelligendus est non solum de concedenda rectoribus alienandi licentia, sed etiam de facienda alienatione per ipsos Episcopos.

Quod de Episcoporum potestate dictum est, idipsum Vicariis Apostolicis juridictionem quasi episcopalem ha-bentibus, atque Praelatis seu Abbatibus vere nullius 1) adaptetur.

!) Sunt inter Praelatos (Episcopis) inferiores, alii, qui praesunt certo coetui personarum commorantium intra septa alicujus ecclesiae vel raonasterii cum passiva exemptione a jurisdictione Episcopi. Sunt alii liabentes jurisdictionem activam in territorium, quod intra lines alicujus dioecesis situm est. Sunt et alii, frueutes jessisdictione activa

Resp. 2. In Vicarii generalis munere, sen in general! mandato, quo quis vicarius generalis constituitur, non est ea, de qua agimus, potestas. Quam ob rem nihil in his valet, nisi Episcopo placeat per peculiare indultum eidem communicare facilitates, quibus Episcopos jure ordinario pollere ante diximus.

Resp. 3. Vicarius Capitularis, quum Sede Episcopali vacante ordinariam teneat Episcopalem jurisdictionem, in alienandis rebus id eöicere potest, quod ordinaria potes-tate Episcopus, ideoque et aliis alienandi copiam dare. Sed excipi debent bona vacantis mensae Episcopalis, ac vacantium eccleslarum et beneficiorum. (cfr. cap. Nooit. Ne sede vacante aliqnid innovetur.) Quod aperte docet rescrip-tum S. C. EE et RR ad Vicarium Capitularem Poutis Curvi anno 1788 datum. Existimabat is posse se, ordinaria episcopali potestate praeditum, alienare vi canonis Terrulats bona vacantis mensae Episcopalis. Ast nuntiat eidem S. C. id vires Capitularis Vicarii excedere, quoniam canon Terrulas non derogat ,/Capiti Novit, quod vetat alienationem bonorum Mensae sede vacante; et propterea non habet locum dispositio canonis Terrulas cum agitur de bonis pertinentibus ad Mensam; quemadmodum nulla-teuus locum habet in bonis ecclesiarum inferiorum et beneficiorum, quae vacantia sint.quot; (ap Trombetta 1. c. pag. 145.)

Resp. 4. Administris inferioribus id imprimis licitum in hac re dicainus, quod iisdem ex donatorum voluntate legitime attributum invenitur; — insuper res locare ad triennium utile, ceu epistola docet S. C. EE et RR anni 1801 ap. Trombetta 1. c, pag. 21: „Questi miei Emi

in territorium, nullins dioecesis limitibus inolusum. Vocantur lii Praelati vel Abbates nullins', liabent jurisdictionem quasi Episcopalem in territorii sui clerum et populum, possuntque ibi generatim quidquid potest in sua dioecesi Episcopus, iis exceptis, quae pendent ab Ordinis potestate. (V. Syn. TJioec. Ben. XIV, lib. 13, cap. uit. n. 2.)

Signori mi comandano di scrivervi, clie sebbene per raffitto triënnale non proibito dalla Estravagante Ambitiosae non sia necessaria.. la licenza dell' Ordinario; .. quot; — tandem fortasse etiam distrahere res, quae servando servari ne-queunt; quae facultas dimanare videtur ex memorata con-stitutione.

Plura bis ad liberam inferiorum reetorum potestatem referre, ego quidem nequaquam audeo. Continet me canon Terrulas, qui Episcoporum auctoritati alienationes non pretiosas reservat, quique non solum de immobilibus sed Ben. XIV judice (Inst. 69. n. 9) de ipsis mobilibus intelligi debet. Minirne sublatus fuit ille canon per const. Ambitiosae (y. deer. S. C. C. ap. Fagn. ad cap. Nulli n. 25, 26); ita ut pristina in eo stabilita de bonis non pretiosis disciplina etiamnum perseveret. Et ipsi exempti regulares, (quamquam Pirrhing 1. c. n. 46, alii-que secus tradant), quibus peculiare in his S. Sedis indul-tum concessum non fuerit, alienare ex SS. CC. decretis non valent res immobiles modici valoris. Quam doctrinam Cardinalis Archiepiscopus Bononiensis Cl. Lambertini, idem qui postea Ben. Papa XIV, agens de alie-natione supellectilis sacrae non pretiosae, mobilibus modici pretii nihil haesitans accommodat, et observari in sua dioecesi praecipit. Sunt decreta S. C. EE et RR apud Giraldi 1. c. ad cap. Nulli. Unum memoremus. Prior monasterii Silvestrinorum Saxiferrati Nu-cerinae Dioecesis, pluribus vicibus alienavit cum licentia sui Generalis bona monasterii usque ad valorem scutorum Septuaginta. Proponitur bic casus S. C. respondetque anno 1653: „non licüisse, et absolvatur.quot; Episcopo autem Nucerinae scribit: ,/Non approvano questi Eminentissimi, che circa all' alienazione de' beni de' conventi possano li superiori regolari valersi della facolta, che nel canone Terrulas vengono concedute ai Vescovi..quot; Cardinalis Lambertini in sua Inst. 69 n. 9, haec docet: //Ex bis omnibus aperte constat neque alienari, neque in pignus tradi

posse pretiosarn supellectilem Ecclesianun Saecularium, ac Regularium, Sodalitatum, et cujuslibet Loci Pii, nempe argentea, vel aurea vasa, calices, patenas, ostensoriaj pyxides, lampades, argentea candelabra, ampullas, conse-cratavasa, aspersoria, thuribula, quae inter pretiosarn supellectilem adnumerantur, licet vasa, quae consecrationem requirunt, nondum sacrata fuerint, vel aliqua ex ipsis sacrari numquam debeant. Nam illud potissimum alienationem eorumdem vasorum impedit, quod ipsa ad Ecclesiam, aut Pium Locum pertineant. Constat, inquam, nihil ex his omnibus vendi, aut pignorari posse, nisi legitima caus a Pontificis auctoritate, judicioque probetur, aut facultas nostra prius obtenta fuerit, cum de rebus inferior is pretii agendum est. Quippe neque Pauli II decretum, quod incipit Ambitie sue, neque ulla alia canonioa sanctio jus Episcoporum im-minuit, quod ex canone Terrulas 12, quaest. 2 desumitur. Ita Fagnanus Sacrae Congregationis sententiis adductus testa-tur. Regulares, qui privilegie canonis Terrulas uti volunt, eamden a Nobis facultatem omnino petere debent, si illam a Sede Apostolica non obtinuerint, vel necessarium minime existiment ad Pontificem confugere, cum de tenui pretio res agatur. Id non semel a sacris Congregationibus con-stitutum fuit.quot;

Sed forte nunc quaeret quisquam, quo tandem pacto dicta haec componi cum constitutione Ambitiosae possint; quae dum cunctis administratoribus multa prohibet, cae-tera, quae non prohibet, iisdem permittere videtur. Atque haec quidem existimatio, accommodata Episcoporum facul-tatibus, rectissima sit. Horum pristina potestas omnia complectebatur; mansit itaque illis quodcumque lex non abstulit; sicque optimo jure, vetitis deductis, determi-natur Episcoporum in his rebus potestas. Sed hac rationa de administris inferioribus disseri non tribuitur, hisce quum sine Episcopali venia quidquam alienare olim interdictum esset. Arbitror autem, illis ex mente Pont. Pauli II permitti alienationes non vetitas in dicta constitu-

tione, si excipiuntur, quae in canone Terrulas Episcopis reservatae sunt. Propterea ex ipsa constitutione adscriben-dam iis censui locationem triennalem, forte etiam aliena-tiones reruin, quae servando servari nequeunt; obtingente tarnen Episcopis potestate regendi exercitium eorum actuum.

347. Haec de prima proposita quaestione, nimirum de administratoribus, quibus certae alienationes pennit-tuntur. Sequitur secunda:

Resp. 1. de forma. In permissis alienationibus, quae per Episcopos efficiuntur satis est una Episcopi auctoritas. Sic alienantur bona mensae Episcopalis; bona ecclesiae Cathedralis, cujus temporale regimen penes unum Episco-pum sit; bonae viduatae ecclesiae inferioris; quo ultimo tamen casu Episcopus, ex praecepto capitis Buclmn, de reb. eed. non alien, in 6 , constituere fortasse prins debet defensorem jurium viduatae ecclesiae, qui certo constitu-endus est cum suscipitur alienatio, quae juris solemnitates postulat. Propositum responsum fundatur capite Terrulas, insuperque stabilita ab antiquo rerum gerendarum norma, et jurisperitorum interpretatione. (v. Leurenius 1. c. q. 162).

Inferiores administri possunt, non rogata Ordinarii ve-nia, et omissis cognitis aliis solemnitatibus, alienare res, quae donatae sunt apposita clausula, ut alienare eas va-leant baud petito cujuscumque consensu, baud servata solemnitate ulla; deinde, vendere bona, quae necessitate juris alienari debent; locare insuper ad triennium utile res, quas ipsi moderantur; forte etiam bona, quae ser-vando servari nequeunt. Sed. accommodate illos suos alienationis actus debent ad ilia, quae Ordinarius prae-scripserit, in hoc genere mandata. Ut caeteros alienationis actus ponant, opus habere videntur licentia Ordinarii. In quo ita scribendo invitus avellor a s. Liguori doctrina (1. c. nota VI), qui, nisi me decipiam, inferioribus ad-

ministratoribus permittit, ante dictos actus ferine omnes ponere, quin eorutn de his rebus consilium probaverit Episcopus. Maxime in caput Term,las ea seusa impingere arbitror.

Resp. 2. de causa. In ipsis alienationibus beneplacito Apostoiico baud obnoxiis, justam causam requiri dicamus. Qui enim res moderantnr, rerum dominium non tenent, quo valeant pro voluntatis arbitrio alienare, sed mero oeconomico munere funguntur, quo consectari debent, quae sunt suae administrationi utilia, proptereaque turn in alienationibus turn in caeteris actionibus commodi nor-mam prae oculis habere. Congruit hisce canonica lex capitis Ter rul as postulans aperte, ut distractioni rerum exiguarum, minusque ecclesiae utilium, comes adsit necessitatis, vel saltern ex jurisinterpretum explicatione, justae utilitatis causa. Facile tamen, ceu arbitror, ejus-modi causa in promptu est; quum, in praesenti rerum genere, de eo agatur frequenter, quod conservatum nihil parumve prodest ecclesiae, alienatum vero commodum affert ex reddito pretio. Sicque re considerata explicatam habeo doctrinam s. Liguori, scribentis (1. c. nota VI), quod „sine causa specialiquot; alienationes, de quibus hie tractamus, „licitequot; effici queant.

348. Expositae doctrinae de licita et illicita alienatione convenit adjungere quaestionem, an cuique conferri per alienationem possint res ecclesiasticae.

Ex juris Romani ordinationibus, quas ceu legem eccle-siasticam doctores exhibent, transferri nulla res ecclesias-tica potest in haereticum vel judaeum (Auth. de eccl. titu-lis. Nov. 130. collat. 9. cap. 14 Jubemus)-, nec templa et monasteria in fidelium privatorum usum (Auth. de alien, et emphyt. collat. 9. Nov. 120. cap. 7. Hoc vero. cfr. canon 2. Ea enim. causa 10. q. 2); ita ut specialis super hac lege dispensatio necessaria sit, nec sufficiant ad vetitam illam translationem consuetae solemnitates. (v. Schmalzgr. 1. c. n. 53 j Pirrhing I. c. n. 33; Leurenius I. c. q. 161)

349. Adjudicatio. Doctrinam de solemnitatibus et causis, quae necessariae sunt ut obtineatur legitima alienandi facul-tas, excipittractatus de adjudicatione, qua res, alienarijatn permissae, tandem transferantur in aliquem. In quo quidem agendo negotio id ex propria bonis ecclesiasticis destinatione et administrorum oeconomico munere clarissimum est, in-hiberi ut infra reale justumque pretium res ecclesiarum adjudicentur. Non desnnt de hac re decreta ecclesiastica satis antiqua. Ex quo autem Pontifex Benedictus XIV Sedem Apostolicam conscendit, editae sunt per sacram Romanam curiam plures instructiones et dispositiones, quibus aptissima ratione adjudicatio bonorum ecclesiasticorum ordinatur. Appetunt illae luculenter, ecclesiis procurare justum pro suis rebus pretium, earumdem commoda quantum fas est augere, pretii solutionem tutam reddere, licitatoribus col-lusiones, fraudes, ipsasque querelas praeripere. Condidit praefatus Pontifex in Motu-proprio Essendo ben gravi dd. 22 Nov. 1742 integram legum seriem, quas administris Camerae Apostolicae seu Fisci Apostolici in facienda bonorum locatione servare mandavit. Praecipiunt disponunt-que leges illae publicum locationis edictum, licitationem seu oblationem pretii, rei deliberationem majori et meliori obla-tori, privilegium et jus vigesimae et sextae; de quibus infra.

Fuerunt ordinationes illae mox traductae ad alienatio-nes bonorum ecclesiasticorum ubicumque faciendas. Nam ipso in vivis agente dicto Pontifice Sacra Congregatio EE et RR instructionem Episcopis misit, in qua jubentur ut ,/Servent in omnibus provide et juridice disposita a SS, D. N. in suo Motu- proprio: De legibus servandis in conce-dendis locationibus bonorum Camerae Apostolicae dato sub die 22 Nov. 1742 quam instructionem et Pius Papa VI approbavit. (v. Trombetta l. c. pag. 90.) Ab illo autem tempore Sacra EE et RR Congregatio non tantum dijudicat juxta dictam normam quoscumque alienationum contractus ad se delatos, (cujus generis decretorum numerus valde ingens est) sed etiam declarare et adhortari non

cessat, quod exhibitum Motu-proprio ceu „legem universa-lemquot; habeat, cui accommodari contractus locorum pioruin debent (Deer. 2 Maii 1816); et, quod //in adjudicandis rebus ecclesiasticis observandae sunt leges latae a Bene-dicto XIV in suo Motu-proprio edito die 22 Nov. 1742.quot; (Deer, generale dd. 18 Martii 1835 ap. Lucidi I. c. vol. 2. pag. 505 ; Trombetta I. c. pag. 10; Acta S. Sedis vol. 1. pag. 251 sqq.) Nec una Congregatio EE et RR, sed etiam Congregatio interpretum Concilii Tridentini eamdem normam sequitur, (v. Lucidi I. c. pag. 507. n. 288 et Trombetta I. c. pag. 14 et 16.)

Dictum est pertinere eas leges ad bona evclesiastica; quod quidem exhibita decreti generalis 18 Martii 1835 verba : „in adjudicandis rebus ecclesiasticis observandae sunt leges latae a Benedicto XIVquot; pandunt. Quapropter dum in alio decreto diei 2 Maii 1816 et in ipso hoc de-creto 18 Martii 1835 accomodari illis jubentur contractus locorum piorum, contrahi haec denominatio debet ad loca sacra et religiosa, semotis locis mere piis, quibus leges istae adaptandae non sunt.

Sed insuper animadvertatur oportet, propositam normam tangere eas dumtaxat alienationes, quibus Apostolicus consensus opus est, quum palam de talibus dumtaxat con-tractibus Pontificium Motu-proprio et exhibita decreta dis-ponant. Si quis equidem in alia facienda alienatione inchoat adjudicationis iter a primo dictae normae actu, nunciando videlicet per edictum rem adjudicandam esse meliori oblatori, pergere eadem via teneri videtur. En de hac re instructionem S. Congregationis EE et RR anni 1801, de qua sermo jam ante fuit : „Questi miei Emi Signori mi comandano di scrivervi, che sebbene per Faffitto triennale non proibito dalla Estravagante-Ambitiosae-non sia necessaria 1'affissione degli Editti, ne la licenza del-I'Ordinario, potendo il beneficiato, o Luogo pio fare 1'afBtto di sua autorité,,... nulladimeno e sempre lodevole che si pre-meüa Vaffissione degli Editti; e premettendosi inducono

1'obbligo di dovere scegliere il migliore oblatore, e in no luogo all' addizione in diein per la Vigesima, e all' am-missione della Sesta...quot;

Nee, juxta praxin sacrae Romanae Curiae, indicatis le-gibus subjacet alienatio sacrae supellectilis, quae adjudicari simpliciter debet favore majoris oblatoris, non tarnen minori pretio a peritis taxato. (v. Trombetta l. c. pag. 227.)

350. Ipsam adjudicationem nunc exponere aggrediamur. Quinque illi sint partes, quae verbis juri propriis audiunt, aestimatio rei, edictuni, oblatio pretii, deliberatio, experi-mentum vigesimae et sextae.

a) Aestimatio rei. Sapiens imprimis haec ordinatio appa-ret, ut rei alienandae valor prius per idoneam taxationem aestimetur, quam venalis, aut locanda, aut alio contractu distrabenda exhibeatur. Hoc pacto scilicet cavetur, ne parum considerate et viliori pretio adjudicatio fiat. Cujus-que equidem hominis aestimatio, idonea haberi minime potest. Immo inepta dicenda est ipsa censuaria taxatio, quae tributorum exaction! moderandae serviens, approxi-mativum quemdam exhibet non realem rerum valorem. Tuta autem in hoc negotio norma, congruensque Sedis Apostolicae ordinationibus, est viri periti aestimatio : _ffVerus modus a jure approbatus dignoscendi verum valorem et justum pretium, est per electionem peritorum, ut est communis opinio.quot; (S. Rota Rom. ap Trombetta l. c. pag. 23.)

b) Edict urn. Facta peritali taxatione, res locanda, venalis, etc, publice per edictum nunciatur. (Motu-proprio n. 1) Nam Ecclesiae bona, non occulta quadam pactione, sed publice distrahi expedit valde. Advocasse enim rei acqui-rendae cupidos, prodest appetendo majori ecclesiae com-modo, praecluditque locum multis querelis. Ad haec anti-quissimus iste mos in Ecclesia est, velut ostendit lex canonisata Hoc jus , in canone Ea enim cit. Quapropter facienda alienatio palam nunciatur, i. e. edictum affigitur.

quod rem potiori oblatori venalem, locandam, etc, publice indicat, aestimatum pretium docet, monetque quotquot ambiunt rem, ut indicato die et loco oblationem pretii exhibeant in scheda clausa et obsignata. Edictum hujus-modi vocatur deliberatorivu, affixum nempe animo alienandi seu. deliberandi (om af te wegen?, pour délivrer), i. e. assignandi rem majori et meliori licitatori. Affigi et aliud potest, quod dicitur simpliciter invitatorium, quo videlicet moneiitur emptores, conductores, consilium esse explorandi rei pretium, et considerandi deinceps utrum nec ne majori et meliori oblatori assignanda sit.

Deliberatorii autem edicti vis et sequela non est ven-ditio, locatio, sed est promissio et obligatio vendendi demum, seu locandi rem potiori oblatori, approbante oblationem competente superiore, caeterisqne servatis de jure servandis. Invitatorium vero edictum nullam hujusmodi legem impoiiit ecclesiae, (cfr. deer. S. C. EE et RR 24 Aug. 1866 in Acta S. Sedis vol. 2 pag. 418 sqq.)

c) Oblalio pretii. Hie adjudicationis actus vocatur quan-doque licitatio. Licitari dicitur, qui pro re acquirenda majus alio pretium offert. Dicitur quandoque auctio, quae vox ab augere derivata, significat publicam rei distrac-tionem, in qua proposito pretio addicitur res ei, qui id pretium plus caeteris auget. Offerre pretium, licitari, augere, actus sunt ementium, conducentium. Nuncupatur etiam subhastatio, quae in publica majori oblatori adju-dicatione, actus est praeconis. (uitroeper) Nomen traxit ex Romano veteri more, quo hastam eo loci ponebant, ubi erat venditio publica habenda.

Fit autem in adjudicationibus ecclesiasticis licitatio seu oblatio pretii non viva voce, sed scriptis et obseratis sche-dulis certo die et loco exhibendis. (Motu-proprio n. 1) Nec alium licitandi modum in re, de qua dicimus, admittit sacra Romana Curia, (v. decreta ap. Trombetta 1. c. pag. 18 sqq.)

atur, quae iucerta est; qualis sit; liceu centum supra majorern quamque oblationeiu. Sed inscripto certo pretio adjungi potest oblatio augmenti supra aliorum licitationem; v. g. liceor mille florenis, insuperque centum supra majorern oblationem aliorum. De hac autern posteriori lici-tatione jubent decreta, ut propositum augmentum addatur non aliorum oblationibus, sed summae ab ipso illo lici-tatore statutae, ita ut in proposito casu obtulisse dicendus sit mille et centum florenos. — Incertis ideoque repellendis licitationibus accensentur conditionatae, quae videlicet ab incerto eventu pendent; cujusmodi sit: offero udlle, si adjudicationis tempore do mum meam vendiderim. Conti-nentur et praecipiuntur haec in generali decreto S. C. EE. et RR. dd. 18 Martii 1835: „II. Oblationes fieri debent in quadam summa certa et explicita sine ulla conditioue, aut augmento , quod ex eventu pendeat: ac proinde si quis obtulerit ex. gr. decern nummos scutatos vel supra meliorem quamcumque oblationem, vel supra eas oblationes , quae ad certain summani pervenerint, oblatio isthaec rejicitur veluti captiosa, et utilitati Locorum piorum ad-versa. III. Si quis vero in eadem oblatione, postquam summam certam obtulerit, polliceatur etiam se soluturum ex gr. decern nummos scutatos vel supra aliam quamcumque oblationem, vel supra eas oblationes, quae certa summa contineantur, turn augmentum decern nummorum scutatorum, non aliorum oblationibus , sed certae summae ab' eodem oblatae addendum erit.quot;

Quod tandem attinet ad licitationis sequelas, quemadmo-duin ex edicto deliberatorio, ut ante monuimus, dirnanat ecclesiae obligatio vendendi seu locandi rem majori et meliori oblatori, ita ex oblatione pretii nascitur licitatori-bus obligatio non se poenitendi, seu non revocandi oblationem. (v. Trombetta I. c. pag. 52 sqq.) Ex edicto autem mere invitatorio quamvis ecclesia nullam contrahat obligationem, ita ut non teneatur rem adjudicare, non eum caeteris licitatoribns praeferre, qui melior est, pos-

sitque et omnes abjicere, aitamen de lieitatomm obligations, in praesenti de qua agimus (rerum scilicet ecclesi-asticarum) materia, secus esse dicendum videturj teneri nempe licitatores stare oblato pretio, si id magis ecclesiae placet, (cfr. Trombetta 1. c. pag. 77 sqq.)

cl.) Deliberatio. Statuta die schedae aperiuntur, eum in finem ut res deliberetur in favorem majoris et melioris oblatoris, salvo tarnen arbitrio ecclesiae, cum nulla ex schedulis justum pretium continet, prorogandi per novum edictum licitandi tempus. (Motu-proprio n. 2.) Majoris et melioris oblatoris. Qui bus verbis monemur, non majorem dumtaxat oblati pretii summam considerari debere, sed etiam licitatoris indolem et conditionem. Potest profecto is, qui major ex licitatoribus est, facile non melior esse. Sit itaqne licitator justi pretii par solvendo, fiduciamque mereatur, vel necessarias idoneasque cautiones praestet. Ex talibus autem is eligendus erit, qui majus pretium offert. „Non major dumtaxat. . quantitas, sed reliquae spectandae sunt conditiones, quae meliorem conjunctim reddant oblationem/' (Deer. S. C. C. in Senogallien. Emphyteusis. 18 Sept. 1790) Sequitur ex his, in facienda deliberatione repudiandas esse oblationes, quas pro nonii-nanda persona quis facit, nisi illico persona nominetur; quum aliter, sitne par solvendo planeque acceptabilis, exis-timari non valeat.

e.) Experimenf/um vigesimae et sextae. Facta deliberatione et data eidem approbatione per competentem superiorem, differri viginti diebus debet instrumenti stipulatio. (Motu-proprio n. 3) Postea conscribi instrumentum potest, quin tamen, qui rem acquisivit, firmum statim habeat ejusdem rei dominium. Quae quidem consequuntur, atque mox uberius proponere consilium est, ex ordinationibus privi-legii jurisque vigesimae et sextae. Ut videlicet experi-mentum capiatur, an possit res meliori prae oblato pretio distrahi, decreta ecclesiastica baud consummatum negotium esse volunt ex quo facta est deliberatio, eidemque subse-

cuta approbatio competenti.s superioris ; superesse cuique copiam statuunt, addendi majori oblatae summae vicesi-mam Imjus partem et ultra, itemqne sextam et ultra sextain partem. (Motu-proprio n. 3 et 6.) Adinstar minorum Ecclesia dictis privilegiis gaudet; quod quamquam addu-bitaverint olim nonnulli doctores (Monacelli 1. c. n, 7. sqq, aliique), recentis aetatis Romana decreta certum fecerunt.

Primo iaciendo augmento, vigesimae scilicet et ultra, patent vigiuti dies immediate sequentes diern approbatae deliberationis. (Motu-proprio n. 3) ,,VI. Cuique licet obla-tionem ejus, cui res adjndicata est, intra viginti dies ad vigesimam et ultra augere.quot; (Deer. S. C. EE et RR. 18 Martii 1835.) Cum igitur factam meliorem licitationem parte saltern vigesima augeri contigerit, significari id delibera-torio, i. e. cui res deliberata est, debet (Motu-proprio n. 5); nam optionem per dies decern habet iste suscipiendi oblatum augmentum, vel deserendi rem. //VII. Si quis intra hujusmodi terminum vigesimam obtulerit, tune ei cui res adjudicata fuit, significanda erit; eique decern dies permittuntur, infra quos declaret, velit nee ne vigesimam acceptare/' (Deer. cit.) In qua quidem ordinatione eaten us a Benedicti XIV Motu-proprio sub n. 5 receditur, quatenus illud deliberatorio non simpliciter optionem per-mittit, sed facultatem impertitur augendi oblatam majorem summam. Porro, si eurrente decendio se acceptare vigesimam non declarat, rem deseruisse judicandus est.

Transactis viginti diebus neque oblata interim vigesima, deliberatorius jus habet sese pro vero ac legitimo rei lici-tatae domino gerendi, adeoque ejus possessionem inire et instrumentum stipulari non impeditur. (cfr. Motu-proprio n. 3, 5, 6; Lucidi 1. c. pag. 507. n. 284) Ast oblata dicto tempore vigesima, expectari debet per decern optio-nis dies; quibas tandem absolutis, instrumentum iieri potest cum ipso deliberatorio vel cum illo majori licitatore, pro suscepta vel repulsa vigesimae summa; ceu dicta pan-dunt.

Secundo faciendo augmento, sextae scilicet et ultra, patent tres menses, numerandi vel a die approbatae deliberationis, cum videlicet nemo vicesimam obtulit, vel a die adjudicatae rei vigesimario, si vicesima oblata est. (Motu-proprio n. 6) //VII. Pro offerenda sexta spatiuin trium mensium conceditur; hic terminus decurrit a die , quo primum res adjudicata est, si nemo vigesimam obtulerit; si vero oblata fuerit, decurrit a die , quo oblatori vigesimario res adjudicata fuit.quot; (Deer. cit.) Vigesimarius hoe loco intelligatur vel ille, qui jure optionis vigesimam acceptavit, vel ille, qui earn obtulit. Sexta autem pars, estquantitas aequivalens saltem sextae parti majoris oblationis deliberatorii, vel, si fuerit, vigesiraarii. (Motu-proprio n. 6.)

Completo trium mensium spatio, factum augmentum illi nunciatur, cui hactenus res adjudicata existit; ipse enim durantibus decern diebus, jus optionis habet. (Motu-proprio n. 6, et deer. S. C. KE et RR 3 Aprilis 1802 ap. Trom-betta 1. c. pag. 97)

350. Privilegium seu jus vigesimae appellator etiam jus addictionis in diem. Addicere alicui aliquid in diem, est ita alteri rem adjudicare , ut si intra certum tempus melior conditio non offeratur, contractus linnus evadat. Ea igitur lege quodammodo adjudicantur res ecclesiasticae potiori oblatori. Certum tempus in praesenti materia sunt dicti viginti dies; quod quidem temporis spatium nee Episcopus coercere aut ampliare valet, (v. Lucidi 1. c. pag. 509 n. 289, et cit. Deer. 18 Martii 1735. n. II) Melior conditio est augmentum vigesimae saltem partis et ultra. Contractus non statim firmns evadit.

Quoniam enim praeter privilegium vigesimae seu addictionis in diem, inhaeret ecclesiasticarum rerum alienationi in-super privilegium sextae, quod alio nomine dicitur privilegium restitutionis in integrum, exinde fit, ut quamquam elapso vigesimae termino confectum fuerit instrumentum stipu-lationis, atque res jam in actuali ementis vel conducen-tis possessione sit, nihilominus contractui rescindendo

locus habeatur, cum intra dictos tres menses oblatum fuerit augmentum, exaequans sextam ad mininum partem ultimae majoris oblationis. Oportet autem omnino sit sexta saltern pars. Quemadmodum enim pro primo augmento nullius roboris est oblatio summae vigesima parte minoris, ita pariter nihil juvat pro secundo augmento licitari summam utut ingentem, quae sexta parte inferior est. Interrogata S. C. EE et RR: „Utrum ad legitimam vigesimae et sextae oblationem requiratur ea pecuniae vis, quae vigesimam et sextam jam oblati pretii partem saltem exaequet; an vero sufficiat quodcumque augmentum titulo vigesimae et sextaequot;, respondit: Affirmative ad primal n partem, negative ad secundam.quot; (Deer. cit. 18 Martii 1835)

Absoluto, ut expositum est, vigesimae et sextae experi-mento, contractus firmus et irrevocabilis manere debet sive in perpetuum sive per totum illud tempus quod com-plectitur; nee rescindi ab ecclesia amplius potest, nisi ex causa laesionis ultra dimidium quatenus de jure et prout de jure. (Motu-proprio n. 7) Haec hactenus.

351. Ut suscepta autem de adjudicatione institutio com-pleatur, restat de expensis, quas parit alienatio, dicamus. Fiunt enim expensae ut impetretur beneplacitum Apos-tolicum, ut edicta affigantur, ut scribantur a Notario publico acta adjudicationis, etc. De his inquirere juvat;

Resp. 1. Supposita opportuno tempore facta de expensis stipulatione, ultro palet, quam quisque ferre debeat expen-sarum partem. Talis namque stipulatio fieri potest; facta-que partes obligat.

Secluso autem de his pacto ,,res ad juris communis tramites reducenda erit. Jam vero jus commune, decisi-ones ac sententiae in earn confluunt notissimam regulam, ut — ad ilium pertineant expensae, de enjus interesse et uti-lilate agitur. — Sed quemadmodum in contractibus synal-lagmaticis sen bilateral!bus agitur de interesse et utilitate

utriusque partis; ita expenaae de jure communi ah tdraqne parte pro medietate ferendae ven'mnt.quot; (Trombetta 1. c. pag. 201, 202) Si quis vero ultra expensas solitas necessarias, ex inconsiderantia vel uegiigentia peculiares causat, is unus eas solvere tenetur.

Ex proposita regula, quae praecipit, ut secluso paeto expensae ad illum pertineant, de cujus utilitate et interesse agitar, quandoque concludere est, uti in re de qua agi-mus, dimidiam earum summain incunibere singulis ex duabus contrahentium partibus; quandoque concludi debet, expensas omnes ad unam partem spectare, ad earn scilicet cujus unius gratia factae sunt. Sic sumptus, rei aesti-mandae causa necessarii, si aestiniatio unice fit ne viliori pretio res adjudicetur, ad eum, cujus erat res, pertinere dicantur. (cfr. Trombetta 1. c. pag. 208 sqq.) Sic etiam cum poiiis rem hypotheca vel censu gravatam; qui rogat ab ea obligatione illam suam rem liberari, idem ille totas expensas ferat necesse est. (cfr. Trombetta 1. c. pag. 207) Resp. 2. Qui absolute experimento vigesimae, instru-mentum contractus a Notario conscribi curavit, sed per sextae experimentum jure suo et re privatus est, is exi-gere non potest, ut vel ecclesia, quae alienavit, vel ille, qui augmento sextae rem consecutus est, eorum sump-tuum quidquam restituat. (Motu-proprio n. 6) Expectando negotii exitum, praecavisset amissas expensas. Horum sumptuwm. Quae quidem formula monet ut si quid aliud solvit, quod ex propositis regulis ad sumptus emptoris vel conductoris pertinet, soluta repetere valeat. (v. Trombetta 1. c. pag. 211 sqq; et Lucius Ferraris V^u Ohlationes, qui tamen auctor multa ibi habet pugnantia cum recentiori disciplina Ecclesiae.)

i552. V. Pretii ex re alienata usus. Quod ex rerum ecclesiasticarum alienatione et adjudicatione pretium ac-quiritur, baud potest cuivis tribui, illius cum sit, ad quem res pertinebat. Praeterea qui pretium acquisivit, impendere illud pro arbitrio minime permittitur, sed in

eum duntaxat usum, d uem statuit aut rem donantis voluntas aut competens ecclesiastica ordinaüo. Tandem pre-tium, quod saepe futuris necessitatibus asservavi leges volunt, non satis est quacumque ratione servetur, quan-doquidem de tuta et frugifera asservatione curandura esse, ipsa hortatur bonorum ecclesiasticorum destinatio. In quibus sunt tres hujus loci partes. Prima, ad quem per-tineat rei alienatae pretium. Altera, quis sit pretii accepti legitimus usus. Tertia, quae pretia servanda sint, et quo modo ea velit ecclesiae lex servari. Atque posterioris utriusque partis termiuos paullum dilatando, ad ipsas re-refemus caeteras pecunias et obventiones, quae aliis viis solent in Administratorum manus confluere.

Resp. Quandoquidem alienare res statuto aut accepto pretio, tandem est res inter se commutare, rei enim sub-rogatur pretium, ipsa ratione duce intelligimus, perti-nere pretium ad ilium , cujus erat res. Conferatur itaque oportet loco sacro , religioso, aut pio, cum ex rebus iis-dem addictis quamquam alienari contigit.

Res autexn , quae adbaerent cuipiam muneri, quae v. g. destinatae sunt alendo aut remunerando paroclio, quum alienatione distrahuntur, earum pretium attribui debet modo mimeris ejus ministro — ceu vulgo statuendum est de alienatis rei fructibus — , modo autem ad ipsum mu-nus pertinent, ut dicendum vulgo erit de alienata re vel parte rei, ex qua fructus seu reditus in alimenta, in prae-mium fungentis ministri, hauriuntur. Talis est etenim communis ecclesiae disciplina et donantium mens , ut fructus ad ministrum, res ad officium seu munus spectent. Quae q nam vis ita sunt perspicua, ut res majori explica-tione non egere videatur, tamen incurri hie in quam-dam difficultatem potest, quam sciscitando sic exhibemus:

Cujus esse vult lex ecclesiastica pretium alienatae rei, quae sub humo latebat-puta materiae cespitum, ferri, luti.

lapiliorum, arenae-, qua effossa melior evasisse fundus solet? Item, cujus est pretium alienatae superficiei agri, prati ecclesiastic! ?

Resp. Sine ulia difficultate percipitar, ipsius loei sacri, religiosi, pii, pretium esse, si fundus, ager, pratum, unis loci illius necessitatibus addicta est.

Sed si adhaeret cuipiam muneri, quoniam de duobus jam agitiir, non iliico patet, pretiumne conjungi debeat muneris ejus possessionibus, an perrnitti, nt occupe-tur a fungenti ministro. De quo fortasse ex rei primaeva destinatione, vel ex donantis siatuto, discerni tribuetur.

Absente vero tali norma, pretium alienatae mperficiei, quum nihil aliud videatur esse nisi pars ipsius fundi , nullaque ratione in fructuum numero haberi valeat, quippe quum ex ejusdem cultura fructus nascantur, accedere omnino ipsis officii possessionibus dicamus; nisi cogites exiguam quamdam vel terrae copiam , vel summam pecuniae , quae ipsi ministro relinquatur. Huic antem in praedicto casu quos fecit sumptus exsolvi debent, itidemque damnum reparari et amissio naturalium fructuum.

Id idem , quod de pretio superficiei docuimus , a fortiori₎ut aiunt, poterit concludi ex jam dicendis de efFossorum pretio. — Meliori scilicet jure de rebus, quae sub Jmmo latent dubitari potest, an sint accenseudae fundi fructibus; nam jus Romanum lapicidinas, cretifodinas , arenas , tam-quam fundi fructus, usufructuario assignat. (v. Dig. lib. 7. de usvfructu et quemadmodum. tit. 1. lege 9) Non posse tarnen praedictas res, sub humo jacentes , ex disciplina Ecclesiae fructibus adnumerari, si effossio magna et extra-ordinaria est, nee propterea pretium rerum fungenti ministro conferri, sed partem habendas esse fundi ac perti-nere ad ipsam possessionem officii, certo argumento cognosci arbitror ex quodam judicio S. Congregationis EE et RR, quod legere est in opere Ada S. Sedis vol. 4. pag. 165 sqq. Causa haec erat. Pars agri prae-bendae cauonicalis montosa coutinebat lapides, arenam ,

cretam, alias materias hujusmodi. Recondita haec humo mineralia veudidit canonicus, effossaque et asportata pretio soluta fuerunt. Contigit ex hac opera agrum non deteriorem sed imo meliorem et fertiliorem evasisse. Verum orta dubitatio est de accepto pretio, an nimirum beneficii esset, an beneficiarii. Fuit interrogata S. C. //An, quo-modo, et ad quern pertineat pretium in casu at-que re mature discussa die 6 Maii 1868 respondit: //Pecuniam solutam in pretium magnae et extraordi-nariae effossionis lapidum, arenae et cretae spectare bene-ficio, et investiendam esse, et ad mentem.quot; Mens erat, ut daretur canonico indemnitas pro expensis factis et pro amissione fructuum naturalium.

Resp. 1. Rei alienatae pretium, quod vel locus sacer aut religiosus jure suo impetravit, quodve muneri seu benefi-cio obtigit, vel minister consecutus est, non potest ab his queincumque in usum libere expendi, quum accommodari usus debeat voluntati donatoris. Ecclesiae legi, peculiar! S. Sedis decreto. Ex quibus quaedam specialia praecepta derivantur. Quamobrem:

Resp. 2. Si certum pretii usum Apostolica Sedes deter-minavit in alienationis decreto, is ipse unus legitimus est quamquam recedat ab ecclesiastica lege vel donantis ordi-natione, quum utraque in Romani Pontificis voluntate pendeat. (v. supra n. 294, et De celebrat. Missarum n. 143) Et ordinarie profecto per Apostolicam concessionem certo usui pretium alligatur. Cum enim debeat in supplici libello causa canonica necessitatis, utilitatis, aut pietatis exhiberi, quae quidem causae communiter pretii deter-minatum usum proponunt, inde fit, ut approbata per Pontificem petitione ipse insimul pretii usus determinatus existat. Quapropter, qui ad aedificandum vel restauran-dum templum, distrahere rem ecclesiae aut loei religiosi petiit et adeptus est, is impetrata facultate nequit uti ad

debita deleuda, ad coemeterium constituendum, ad alias curandas quascumque necessitates, quin committat in legem, et poenas proldbitae alienationis contrahat.

Si Apostolica licentia non continet pretii usum, quod con-tingere ponamus in data facultate vendendi dommn ruinosam, agrum incultuni, definivi legitimus usus debet ex donato-rum volnntate 3t disciplina ecclesiastica, facto imprimis discrimine inter pretium ex alienatione fructuum et pretium ex alienatione rerum, e quibus fructns percipinntur.

Ad pretium ex alienatis fmcühm quod attinet, quum soleant fructns loei sacri, religiosi, pii, partirn ordinari ad certum specialem usum, partim liberi usus esse; quum-que fructuum pretia'ipsos fructus repraesentent; idcirco priorum pretia eidem peculiari fini, cui fructus, serviunt, et posteriorum pretia cuicumque loei illius necessitati et verae. utilitati patent. Non est tarnen necesse, perceptos fructus eorumve pretia singulis annis consumere; providae enim administrationi et juri sacro congruit, ut ea, quae abundant ex apte institute regimine, in re tuta et frugifera collocentur. — Fructus ex bonis ecclesiasticis ad alendos clericos destinati, ideoque et pretia eorum, a ministris illis impendi possunt ad vitam clericalem honeste agendam; quique supersunt distribui de bent in pauperes, vel alia pi a opera. Nee mini-me licet, idque ex religiosa bonorum ecclesiasticorum destinatione manifestissimum sit, superfluos reditus impen-dere in luxum, in convivia, in alios profanus usus, aut consanguineis eosdem elargiri, nisi vere pauperibus, tum-que ut minus egeant, non ut ditescant. (v. canones sub causa 12. q. 1, et Trid. Conc. sess. 25. c. 1. de ref.)

Ad res quod attinet, cum hae ordinatae sint, ut colen-dae religionis et beneficentiae gratia reditus ferant, prop-terea (nisi secus velit donantis dispositio) pretia earum quum sint rebus ipsis subrogata, cum eodem illo fine jugiter conjuncta man en t, ideoque tutis in rebus frugifera facienda sunt, veluti ipsa docet ratio, praescribitque Ecclesiae lex, ut sub tertia mox tractanda quaestione osten-

demus, uberiusque quae ad id negotium pertinent expli-cabimus. Sed ante inquirere placet:

355. Cui usui caeterae servire debeant pecuniae et obventiones, quae aliis viis, ceu donatione et quacumque alienatione, in administratorum manus confluunt.

Resp. Earum legitimus usus ut monstretur, eadem fiat de pecuniis_; quae facta est de tructibus distinctio. Sunt nimirum aliae, certo peculiari usui ex largitione fidelium vel Sedis Apostolicae decreto addictae; suntque aliae, permissae libero regiminis usui.

Quae ad primum genus pertinent (pone datas peculia-riter emendi rem immobilem, comparandi supellectilem, reparandi templum, alendi pauperes gratia), eae adhiberi ad praestitutum finem debent, nee possunt ad aliurn, nisi veniam largiatur Sedes Apostolica; quemadniodum aperte docet sacrosancti Concilii Viennensis lex, definiens ut ,/ea, quae ad certum usum largitione sunt destinata tide-lium, ad illum debeant, non ad alium, salva quidem Sedis Apostolicae auctoritate, converti.quot; (In Clem. cap. Quia contingit. de religions domïbus) Hujusmodi quidem veniam Tridentina sancta Synodus Ordinariis impertitur, quantum ad redditus hospitalium, si illi, quibus succurri praecepit fundator desunt, vel fuerint ad parvum numerum redacti. (v. supra n. 304) Per solam vero donantium vel Summi Pontiflcis voluntatem, quod ex adducta Viennensi lege pateat, pecunias, Iructus, certo peculiari usui definite conjungi posse arbitror, minime autem per Episcopi de-cretum esto de cleri consensu latum, quod quidem Reif-fenstuel ad tit. de reh. Eccl. alien, vel non n. 15, et Pirr-hing eodem titulo n. 15, contradicentibus aliis, ceu Schmalzgrueber ad eundem tit. n. 52, opinari videntur. Quoniam enim ,/Omnis res, per quascumque causas nas-citur, per easdem dissolviturquot; (reg. juris I), eapropter et is ipse Episcopus, qui tale decretum de pecuniis (liberis) condidit, et successor ejus recedere ab illo valet, non rogato Apostolicae Sedis consensu.

Quae ad secundum genus, pecunias videlicet et fructus liberi usus, pertinent, illae possunt, ceu earumdem os-tendit destinatio, in quodvis commodum consumi, quod illi loco aceommodatur; i. e. in id omne, quod eidem aut neeessarium est, aut utile, aut decens; dum tamen, ante monuimus, ratio prudentis administrationis hortatur, et sacrae leges jubent, ut quae apte valeant, in rebus tutis et frugiferis collocentur.

356. Exhibita regula de erogandis liberis reditibus et pecuniis ut clarius intelligatur, ex Suarezio {Be rel. Tract. 1. lib. 3. cap. 36. n. 8. sqq.) animadvertamus, duplici ratione, emendo scilicet et gratiose donando pecunias caeterosque reditus consumi posse. — Emptio, in latiori quam vulgo solet significatione accepta, comprehendit actus, quibus pro pecunia, etc., turn acquiritur aliqua res vel aliqua opera, turn redimitur aliquod onus. Qua-propter in re, de qua dicimus, comprehendit eum pecu-niarum usum, quo fiant vel acquirantur, quae loco sacro, .religioso, pio, necessaria, utilia, decentia, dici prudenter possunt, observatis videlicet loci, cujus sunt, indole et facultatibus. Ad emptionem igitur spectant, acquisitio rerum stabilium, sumptus fabricae, supellectilis, expensae rei familiaris, remuneratio ministrorum, opiücum, ex-tinctio debiti, census , hypothecae, caetera. Talibus itaque curandis vacant dictae pecuniae profecto, liciteque usur-pantur. — Gratiosa donatio, legitimis circumscripta finibus, prodest sane religionis et benefieentiae institutis, ideoque et ipsa licita dicatur. Legitimis inquam circumscripta finibus: etenim communiter nec loci ipsius indigentias postponere eidem fas est, nec mensuram ab Ordinario decretam excedere, nec uno et solo liberalitatis titulo largitiones facere. Etenim administrator non est pecunia-rum fructuumque dominus, sed dispensator fidelis et prudens, cujiis minime est liberates donationes ex alienis facere, sed pecunias et res in his impendere, quae ad loci sibi commissi utilitatem et commodum conducunt.

Quare dum ilia donatio prohibetur, quae ex sola libera-litate fit, non prohibetur alia, quae fit ex miserieordia in pauperes, quaeque ex gratitudine in eos, qui obsequia praestant vel praestituri sunt. Utraque enim virtus turn prodest multum institutis sanctae religionis, tum ea maxime decet.

357. Tertia quaestio. Quae pretia, quaeque universitn pecuniae et obventioues servari debent, et quo pacto ea vult disciplina Ecclesiae servari?

Resp. ad 1 partem. Ea servanda sunt, quae aut mens seu voluntas largientium, aut peculiaris Apostolica jussio, aut ecclesiastica lex servari praecipit.

Ex mente autem liberaliter largientium servanda sunt data ut serventur; v. g. collata in dotem ecclesiae, ministrorum. Quodsi contingit alienari ilia, eumdem in finem servetur oportet acquisita ex iis res; ut ante dicta satis pandunt. (cfr. supra n. 353 sub initio et n. 354 in fine.)

Ex peculiari Apostolica jussione servanda sunt quae-cumque servari ipse Pontifex vel Romana sacra Congre-gatio mandat. Nee infrequens est jussio ejus generis. Etenim cum Sancta Sedes rei alienandae copiam imper-titur ad aedificandum, ad debita extinguenda, ad alium hujusmodi usum, quo consumuntur pretia, mandare sa-pientissime et ad cavendam bonorum imminutionem accom-modatissime solet, ex redditibus loci sacri, religiosi, quam-dam quotannis vim pecuniae segregari, donee in promptu sit summa alienato pretio aequalis; investienda, mox dioemus, in tutis frugiferis rebus. Antistites etiam Or-dinarios, cum utuntur Apostolica, iis concessa inter-dum facilitate, permittendi videlicet alienationes in finem vel a rerum earum destinatione alienum , obligari putaverim, ut permissae distraction! adjungant legem redintegrandi alienatas res. Praedictum enim morem quum sacra Romana Curia vel ut stabilem regulam sequa-tur, ideo delegati, qui vices Ejus in eo negotio agunt.

eidem illi regulae adstricti videntur. (cfr. Track, de disp. matrim. n. 135) Inhaeret praetereaadministratoribus tum supe-rioris tum inferioris gradus obligatio operam dandi ^ ut non imminuatur, quoad ejus fieri potest, sed immo auge-atur locoruin, quibus praesunt, possessio. Acqui praeter-missa redintegrationis diligentia, neeesse est ex hinc tacultates diminutae maneant; adhibito autem tali studio, in priorem facile statum et cumulum reducuntur.

Lex ecclesiastica latius patet, plus amplectitur, quam mens seu voluntas dona largientium et peculiaris, de qua dictum est, Apostolica jussio. Nimirum ex legis Romanae, ideoque (cfr supra n. 293 et 315 R. 2) ex legis ecclesi-asticae praescriptione, oportet tutores et administratores „si pecunia sit, quae deponi possit, curare, ut deponatur ad praediorum comparationem.quot; (Dig. lib. 26, tit. 7 de admin, et periculo tutorum, lege 3) Ait haec ordinatio primum : „si pecunia sitquot;, nullum ponens pecuniarum discrimen; ita ut tangat pecunias quascumque, tum eas nempe, quae ex donatione, ex haereditate, ex legato, ex alie-natioue sunt, tum eas, quae ex abundantibus reditibus generis cujusque. Addit deinde „quae deponi possitquot;, hac limitatione significans, eatenus pecunias quasque deponi pro praediis comparandis se jubere, quatenus justum pecu-liari in casu obstaculum non impediat. Quominus autem administratores nostri deponere queant praesentem pecu-niam, obstaculo esse potest Sanctae Sedis mandatum aut licentia ut alia ratione adhibeatur, itemque largientium mens seu voluntas, qua pecuniis alius certus finis vel liber usus propositus sit. Quod si nunc utramque exbi-bitam legis partem conjungimus, id consequimur, ut, nisi justa obstet excusatio, debeat omnis pccunia, quae in promptu est, deponi, ut praediis comparandis serviat. Idipsum quoque sacrarum Congregationum decreta docent, jubentia scilicet deponi pecunias ex legatis, ex divenditis fundis (v. Lucidi 1. c. vol. 2. pag. 512), esto modici va-loris sint (v. Trombetta 1. c. pag. 156), ex dotibus moni-

alium (Lucidi 1. c. Ferraris V^ü Alienatio. art. IV. n. 37, sqq), ex abundantibus reditibus. (Trombetta 1. c. pag. 178)

358. Resp. ad 2 partem, quae est de pacto, quo ser-vari dicta pretia, pecuniae, reditus, debeant. Investiri autem seu collocari illa vult Ecclesiae lex in rebus sta-bilibus, tutis, frugiferis, vel cum ejus faciendi occasio prorsus abest, in censu. Id est, debet emi ex iis res stabilis, tuta, frugifera, vel cum id fieri nullatenus potest, emi iis debet jus percipiendi ex aliquo fundo annuam pen-sionem in fructibus vel pecunia. Quod nunc est demonstrandum, et explicandum uberius.

Lex modo proposita ex Digestis liquida est. De admi-nistratoribus et tutoribus statuit: „eos oportet.. si pecunia sit, quae deponi possit, curare, ut deponatur ad praedi-orum comparationem.quot; De quo obiter in liane rem obser-vemus, non praecipi lege, ut statim ac in promptu est, pecunia in rem immobilemconvertatur, sed deponendam esse jubet, donec v. g. idonea iucidit occasio, vel apta summa ac-creverit comparando quam primuin praedio. Deponi debet apud aedem sacram vel personam fide et facultatibus idoneam. (cfr. Urb. VIII deer. Cum saepe) Praedictae Digestarum legi addebatur iu Codice mandatum, ut depositae pecuniae foeneri darentur, cum idonea praedia inveniri non possent: ,,aurum argentumque.. si in pupilli substantia reperiatur, in tutissima custodia collocent ; ita tarnen ... ut aut predia idonea com-parentur, aut si torte (ut assolet) idonea non potuerint inveniri, juxta antiqui juris formam usurarum crescat accessio.quot; (lib. 5. tit. 37 de admin, tutorum, lege 24.) Sed haec de procurando foenere lex aboleta est per Novellae 72 caput 6; ejusque loco capite 7 statutum, ut possint tutores caute investigare et comparare reditus bonorum, seu census. — Propterea jurisperiti docent, necesse esse ex pecuniis, quae deponi possunt, emi res stabiles, tutas, frugiferas, vel talis cum baberi nequit, seenros census, (cir. Lucidi 1. c. pag. 512; Trombetta 1. c. pag. 171 sqq; Acta S. Sedis vol. 5. pag. 196; v, Lucius Ferraris Vo

Tutela n. 109; Busembaum ap. s. Lig. Th. Mor. 1. 4; n. 341; Bonacina De contractïfms disp. 3, qu. 19, puncto 4.) — Tradimt etiam diserte decreta Sedis Apostolicae, pecunias, de quibus agimus, collocandas in rebus immo-bilibus esse, nee facile in ipsos census adhibere ea sinunt; prouti legere est apud Lucidi, Trombetta, Ferrari 11. cc. Ac de pecuniis quidem, caelerisque rebus mobilibus, quae donatae sunt cum onere perpetuo Missarum, Urbani VIII decretum Cim saepe contingat dd. 27 Junii 1625 consti-tuit, non aliter quam in bonis immobilibus frugiferis eas iuvestiri posse. — Proposita argumenta firmari ratione possunt, ex officii administratorii indole petita. Inest quippe in eo curae obligatio, ut res ge sta, quantum effici potest licetque, incrementum capiat et incolumis a damno servetur. Ex quo propterea in bac re praecipitur administris, pecuniam, quae frugifera reddi potest, ne otiosam esse patiantur; deinde, ut tuto imprimis medio ex pecuniis illis fructus appetant. Tuta autem, cateris-que melior via percipiendi jugiter fructus seu reditus, emptio est rei immobilis, frugiferae, securae. Quam-obrem monet ipsa officii indoles, ut praedictae pecuniae in re stabili, frugifera, tuta collocentur. Em-ptionem rei stabilis sequitur, ut reliquis praecellens, einptio census, seu juris petendi reditus ex praedio, v. g. ex agro, ex domo. Prior autem collocandi modus praestat altero; nam summa, quae in censu col-locatur turn facilius deperditur, turn redimi a venditore potest. Quod si fiat, reddita pecunia fructus non facit donee interim novis curis et expensis aliud investimentum com-paratum sit. Sunt autem inter ipsas res immobiles, aliae prae aliis meliores. Prata enim et agri melius in pro-positos fines quam aedificia valent. Idcirco illae, cum praesto sunt, prae his eligantur. (cfr Tract, de celebr. Miss. n. 85.) Quae praeter emptionem rei immobilis et census restant fructuum viae, deterioris conditionis existunt. Talis est v. g. pecuniam mutuo dare, quamquam is contractus

hypotheca muniatur; talis etiam , debita publica etnere; in illis enim turn comtnnnia census pericula latent, turn proprium peculiare periculum invenitur ut decrescat faci-lius penitusque intereat collocata in his summa pecuniae. Quapropter ematur oportet res stabilis, frugifera, tuta. Hujusmodi equidem si opportuno tempore non invenitur, vel si deposita pecuniae summa minor est, dudumque mansura videtur, quam ut praedium comparari queat, emere congruit jus percipiendi reditus ex stabili, frugifero, securo bono.

359. Sunt itaque duo dumtaxat genera legitima pecu-nias locorum sacrorum, religiosorum, piorum, collocandi; unum per emptionem rei stabilis, alterum per emptionem census. Cumque illud ordinarium esse velit lex, hoc subsidiarium, posterius apprehenditur, si uti non datur priore. Sed diligenti investigatione constare debet, nullum priori locum esse. Quare a proposita lege non liberat omissa inquisitio, inconsulta praecipantia, cupiditas hau-riendi majus lucrum ex censu; sola liberare potest Apos-tolica dispensatio, vel, elucens ex actu donationis, largientis voluntas. Decretorie enim lex ordiuat praedia comparari, nisi ,/forte idonea non potuerint inveniriquot;; et Sanctae Sedis responsa, cum in collocandis pecuniis versantur, censum constanter planeque improbant, nisi manifeste appareat idoneas immobiles res, ut emantur, inveniri omnino non posse, (v. decreta ap. Trombetta 1. c. pag. 190 sqq.)

360. Quamobrem contra legem Ecclesiae peccare dicendi sunt, a) qui non habita ex Sancta Sede vel actu donationis legitima facultate, comparant ex pecuniis loci sacri, religiosi, pii, syngrapha debiti public!, vel eas foenori tradunt. Qui tamen ad tempus dumtaxat posteriori hoc modo utuntur, pecuniam scilicet, convento lucro, apud Mum hominem collocantes, dum apta incurret occasio eamdem investiendi in re stabili frugifera vel securo censu, hand transgredi videntur exhibitas leges. Jubent namque istae pecunias deponi donee investiri in re stabili frugifei'a

queant; deponi eas voluut penes aedem sacram (puta in aerario ecclesiae, loei religiosi, pii) vel personam tide et facultatibus idoneam (Decretum Urbani VIII Cum saepe con ting at J; sed, quantum ad hujusmodi depositionem, ipsa S. Congregatio EE et Ril non raro concessae veniae alienandi praeceptum inserit, ut rei pretium apud emptorem statuto interusurio detineatur, usqne-dum in fundo stabili collocari valeat. (v. Lucidi 1. c. pag. 513.) — b) Illicitum pariter esse dicamus, pecunias, quae investiri possunt et debertt (cfr. n. 357), adhibere utdebita extinguantur, ut aedes reparentur, ut agri fertiliores eva-dant. His vero negotiis vacant tum pecuniae ad ipsum illum finem destinatae, turn pecuniae liberi usus. (v. n. 355, 356.)

361. De lege collocandi pecunias in re immobili aut in censu satis expositum sit. Restat census naturam, requisita, vim, ob oculos ponamus.

Resp. 1. Census, est jus percipiendi pensionem annuam ex re frugifera vel ex industria personae, •ƒus istud emi-tur dato pretio. Emens dicitur creditor et censualista; vendens, debitor et censuarius. Pensio annua statui potest tam certa pecuniae vis, quam certa mensura fructuum naturalium.

Resp. 2. Cum ex re frugifera, v. g. ex agro, ex domo, pensio solveuda decernitur, census est realm, in re etenim fundatus existit; cum autem ex industria, labore, opificio personae, census personalis audit. Quod si igitur ponas, centum florenorum pretio comparari ab ecclesia jus percipiendi quinque florenos amnios ex certo prato, ex aede, censum habes realem; at si cogitas dato pretio personam obligari, ut ex arte sua pendat certum annue leditum, personalem censum cogitasti. Census personalis, quam-quam videatur in se honestus et licitus, (cfr. s. Lig. Theol. Mor. 1. 4 n, 810.) tarnen ecclesiastici moris non est, inenti etiam S. Sedis adversatur (v. Ben. XIV De Syn.

Dioec. 1. 10. c. 5. n. 5.) et prohibitns fuit S. Pii V con-stitutione Cum. onus, anni 1568, impressa apud Ferraris Vo Census art. I. n. 17.

Est et alia hie indicanda divisio census; nam et redi-mïbilrs census est et irredrmïbilis. Redimibilem vocant, qui invita parte altera tolli valet. Talis est per se, seu ex natura sua, pro debitore; cum is restituto pretio se liberare semper queat ab obligatione solvendi censum. Sed talis non est per se, seu vi hujus ipsius contractus, pro cre-ditore; effici tarnen potest per adjectum speciale pactum, quo eidem attribuatur, resignato censu, repetere quod sol-vit pretium. Irredimibilem censum nuncupant, quatenus altero invito non extinguitur.

Apparet inter contractum lucri ex censu et contractum lucri ex mutuo, jlicet hypotlieca firmato, id maxime ex dictis adhuc interesse, quod pensio census haurienda sit ex una ilia re aut industria, quae designata est ut fons pensionis, dum lucrum mutui solvi debet ex quibuscum-que facultatibus mutuatarii. Cum quo aliud discrimen cohaeret, nimirum in censu rem et industriam perire emptori, contra in mutuo rem interire accipienti; ita ut. cum fontem censui constitutum destrui contingat vel nullum amplius fructum facere, emptor non possit exigere neque pensionem neque solutum olim pro censu acqui-rendo pretium; in mutuo autem cum perit res tradita, accipiens obligatus maneat turn solvere statum lucrum, turn restituere rem peremptae similem. Hisce explicatio-nibus propositum erat, ut clarius intelligeretur id inves-timenti genus, quod in emptione census consistit, et quo uti interdum sinit disciplina Ecclesiae.

a) ut vendatur res frugifera, quaeque par sit produ-cendo venditam pensionem; — 5) Ut vendatur et ematur census justo pretio, aestimatione periti taxando; i. e. pas-

tulat, ut in emptione venditione census servetur aequa-litas inter pretium et annuam praestationem. Etenim in-justi sunt emptores venditores justum pretium mercis non servantes; injusti quoque vendentes fructus futuros praedii, quod aut fructus nullos facit, aut divenditam fructuum copiam nou profert, aut modo obligates suos fructus alteri habet; — c) Ut contractus praeter naturam census ad-ïecti, justa solutione compensentur (v. S. Lig. 1. c. n. 845, et Ferraris 1. c. n. 12); oportet enim et hic aequa-litas sit inter empti juris valorem, et ejus juris pretium. Quae quidem pacta vulgo versantur in juribus, quibus venditor pensionis jure naturae fruitur. Sunt ilia pretio aestimabilia et emi vendi juste possunt. Tale est pactum, ut debitor nequeat redimere censum. Quod quidem onus, quum illi ex natura census minime incumbat, compensari i. e. emi debet aut pretio speciali per emptorem solvendo, aut statuta vendenti mensura minori pensionis annuae. (cfr. s. Lig. n, 847. VIII) Talis quoque est conventio, ut praedictum redimendi jus, quod solus debitor census adversus compartem possidet, communicetur cum emente. Quae iterum juris amissio in vendente censum et acquisitio in emente; quoniam pretio aestimabilis est, ideo oportet ven-ditori aut tribuatur peculiare pro his pretium, handrestituen-dum, si emptor deinceps contractum census tollit, aut eidem imponatur minor annua pensio. (cfr. s. Lig. 1. c. n. 843 et 813) Tale insuper est pactum, ut Integra pensio vel ej usdem pars debeatur, cum ad tempus res non est pro-latura reditus. Est pari ter in hoc statuta obligatio , ad quam venditor census per se non tenetur; aequa idcirco ratione compensari praedictis mediis debet, (s. Lig. 1. c. n. 847. Dub. 2.) Talis tandem sit stipulatio, ne res, cui adhaeret census, a debitore alienetur; de quo idem valet quod de caeteris dictum est.

363. Quae constituto censu obligationes et jura utri-usque contrahentis sunt ex lege naturali ?

sionem, ejusque fontem incolumem servare ; i. e. domum censuam non destruere, agrnm censitum non reddere sterilem. Quae si culpa sua accidant, aliam idoneam rem, causa damni injuste illati, substituere tenetur. — Jura ejus sunt, ut, cum sibi placuerit, reddito pretio redimat susceptum censuin, quin teneatur eamdem redimendi facultatem emptori permittere; deinde , ut alienare prae-dium censitum valeat; tandem, si contingit rem perire, vel fructns non facere, vel iniqua vi usurpari, ut immu-nis sit a solvenda pensione.

Emptor cavere debet, ne turbet jura venditoris. Hisce vero illaesis servatis, potest pensionem anno quoque exi-gere, nec pati constringitur, ut debitor susceptas obliga-tiones violet.

364. Habentes nunc jus naturale inquiramus quid hue accesserit ex lege ecclesiastica.

Resp. Tulit legem de constituendo et de constituto censu Martinus V (in Extrav. Com. cap. 1. de emptione et vendit), Callixtus III (1. c. cap. 2), Nicolaus V in const Sollicitudo, tandemque s. Pius V, qui anno 1568 consti-tutionem Cum onus promulgavit, in qua praedecessorum man-data complectens alias insuper statuit ordinationes, quibus fraudulenti et usnrarii contractus census arceantur. Maridat praecipitque 1) ut census constituatur dumtaxat super re stabili et designata (§. 1.); quo insimul censum persona-lem migrare jubet; 2) ut census ematur pecunia nume-rata coram notario et testibus (§. 2.); quo Pontifex facultatem tollit emendi censum ex pecunia antecedenter debita; 3) ut solutio pensiouis non fiat anticipate, aut sic in pactum deducatur (§. 3.); siquidem periculum erat, ut re sterili effecta, censuarius indebitam pensionem solvent; 4) ne obligetur vendens ad casus fortuitos (§. 4.), quibus scilicet res destrui potest aut infructuosa reddi;

Resp. Non fuerunt aliquo umquam Apostolico decreto sublatae; sed neque ut contraria consuetudine tollantur, prohibet ulla ceu Pontilicii ceu Divini juris ordinatio. Quapropter ubi vigent, ibi certo observandae sunt; at itbi contrariis moribus fuerunt aboletae , ibi non obligant. Referunt autem Doctores contrario eas usu abrogatas esse in Hispania, in duobus regnis Siciliae, in Gallia, in Germania, in Belgio, nee etiam Romae servari. (v. s. Lig. 1. c. n. 849; Luc. Ferr. 1. c. n. 21.) Quocirca, quum hisce multarum regionum moribus additur quae et alibi ex temporum calamitate contigit debilitata in hujus-modi praescriptionibus disciplina Ecclesiae, concludi posse suspicor, leges s. Pii V contrario usu satis generali ami-sisse vim obligandi.

Resp. Sunt 1) causae generales, quae scilicet turn censui tum caeteris obligationibus extinguendis valent; ceu, lapsus temporis pro finiendo censu determinatus; praedii emptio vel donatio ecclesiae, quae jus in annuam pensionem tenebat; remissio obligationis census per S. Sedem aut venia S. Sedis debitori facta. Dicimus per S. Sedem, et venia S. Sedis, quia remissio nostri census est alienatio juris, boni ecclesiastici, quae vulgo Apostolicum beneplacitum exposcit. Simplex autem reductio census ad minorem pensionem accensenda videtur alienationibus, non cuique administratori vetitis, modo bona fide, absque collusione, et ex causa necessitatis vel utilitatis fiat. (cfr. Ben. XIV Qu. Can. 38, 154, 271.)

Sunt 2) causae speciales, extinguendo nimirum censui propriae. Enumerantur, primo interitus praedii, cui in-sidet census; deinde praedii subsecuta sterilitas; tandem redemptio census.

Praedii ïnterïtm (v. g. domus combustio, agri conversio in lacum) extinguit censum, quia ex ipso illo fundo, non ex alio, quum pensio solvenda sit, ille autem nullos jam reditus proferat, locus est vulgari regulae: ,/nemo dat, quod non habet.^v Ex culpa tamen si periit, il latum censui damnum reparari accommodate justitiae principiis debet. Quocirca inculpabiliter pereunte re, et ipsa pensio perit. Nee probabilius (nisi convento, pro indebita hac obiigatione, pretio speciati) transit tunc pensionis lex in alia bona generali hypothecae, census ergo, subjecta. Siquidem adhibita ea cautio solum valet, ut securus ab evictionis (vrijwaring) consequentiis census reddatur, i. e., ut ex aliis bonis solvatur census, super re vel aliena, vel alio censu gravata, forte constitutus. Ita docet s. Lig. 1. c. n. 847, Dub. 3, qui recte nee pactum permitti arbitratur, quo pereunte re maneat obligatio solvendi pensionem, quoniam fieri nequit, ut statuatur pretium aequivalens pensioni quae perpetua est, cuique constanter desunt fructus. (cfr. 1. c. Dub. 1.) Interitioni praedii aequiparatur usurpatio violenter facta, ita ut sublata spe restitutionis, extincta sit pensio.

Praedii mhsecuta sterilitas eamdem ob causam et eadem ratione ac interitio rei a solvendo censu liberat. Cum autem non totam perire rem accidit, non totam sterilem effici, probabilius ex parte superstite frugifera debetur vel tota pensio vel portio ejus pro sufficiente ad id vel insufficiënte copia fructuum. (cfr. s. Lig. I. c. Dub. 2.) Sed constitutio S. Pii V § 10 statuit, ut parte rei vel perempta, vel infructuosa effecta, census pro rata pereat. Cum tandem contingit annus infructuosus, non debetur pensio, nisi peculiare pactum aliud decernat. (supra n. 362.)

Census redemptio. Haec fit restituendo acceptum pro solvendo censu pretium. Vultque Piana constitutio § 11, id quod aequissimum est, ut duobus mensibus ante mo-neatur censualista. Pretii restituendi jus lege natural! possidet vendensj amisisse autem special! pacto potest. Pretii exigeud! jus, praeterquam post denuntiatam a debitore

extinctionem census, creditor non habet; distincta tarnen conventione acquirit nonnumquam. (v. supra n. 362 et n. 344 al. 5. Alienatio boni pretiosï)

Per alienationem praedii non extinguitur census; insidet enim rei; ultroque cum ilia transit ad novum dominum. Sitae fas autem, inscio censualista, praedium censitum alienare, auctores quaerunt. Respondentque ut si vendenda sit res, prius moneri et rogari ille debeat, an velit eodem quo alii pretio fundum emere (v. S. Lig. 1. c. V, etLuc. Ferr. 1. c. n. 15.); quandoquidem censualistae, propter minorem, quae forte imminet, census securitatem et ma-jorem eumdem percipiendi molestiam, referre multum potest, penes quem sit praedii dominium, et consequenter solvendae pensionis obligatio. De quo negotio decrevit S. Pius V § 5 , rem censitam libere et sine aliqua solutione alienari posse; ,/ubi autem vendenda sit, volumus dominum census aliis omnibus praeferri, eique denuntiari conditio-nes, quibus vendenda sit, et per mensem expectari.quot; § 6.

366. In contractu census, de quo adhuc explicavimus, vendit quis jus percipiendi annuam praestationem ex qua-dam sua re frugifera. Comignativus dictus est, fortasse ex consignatis litteris, quibus constituitur. Est alius contractus census, quo quis transfert ipsam rem, reservata sibi annua pensione. Ex facta reservatione, census reser-vativus nuncupatur. Et hie contractus licitus est; sus-ceptusque ab ecclesia, obligat. Quantitas annuae prae-stationis determinatur habita ratione aetatis, sanitatis (s. Lig. 1. c, n. 844), animique liberalis erga ecclesiam. Extinguitur, facta per ilium remissione, qui fruendi jure pollet; elapso statuto censui tempore; insuperque arbi-tror, turn pereunte re et sterili effecta, si certae designa-tae rei stabili affixus est, tum redemptione, cui faciendae utraque pars consentiat, et S. Apostolica Sedes, in casu alienationis pretiosae, suum beneplacitum largiatur.

367. Possuntne administratores, non rogata Episcopi venia, licite et valide pecunias investireH

Resp. Jas sacrum praecipit pecuuias investiri; nou prae-cipit rogari ad id %^Temam. Quapropter valide liciteque huic agendo aptos esse administratores dicamus. Quum tarnen penes Episcopos sit dirigere adannistronim actiones, eas-que vel lege generali pei'inissas, idcirco si Episcopale decre-tum statueritj probandum esse ab Ordinario investiendi consilium, illegitima erit aliter facta alienatio. Congruit responsum S. C. C. decretis apud Lucidi 1. c. pag. 512. 513.

368. VI. Ejfectus legïtimae et illegitimae alienationis. Legi-tima alienatio est, quae servata lege naturali et positiva, quae servatis omnibus de alienatioue praeceptis, peragitur. Illegitima est, quae in aliquam legem peccat. Efficit prior, ut valida et licita sit instituta alienatio. Efficit posterior, ut peccato se inqninaverint tum alienans tum accipiens, scienter legem violantes ; insuper efficit ordinarie , ut in-validum posuerint actum; atque propterea, ut reparari res debeat; tandem facit aliquando, ut contraxerint poe-nam ecclesiasticaia. Auctoribus saepe illegitima alienatio idem est ac irrita, legitima idem ac valida.

369. I. Effectm legitimae alienationis. Legitima alienatio valide et licite transfert rei dominium, usum, usum fruc-tum. Eam diximus esse legitimam, quae omnes conditi-ones complectitur, lege tam naturali quam ecclesiastica requisitas. Poscit lex naturalis, aptus sit alienans, i. e. fungatur officio admimstrandi eam rem vel potiatur eidem attributa per administratorem alienandi facultate; deinde justa sit alienandi causa, nam alienans, quum dominio ejus rei careat, disponere de eadem ut administrator dum-taxat, i. e. conseutanee administratae rei commodo, valet; tandem in se validus sit consensus tum alienantis tum accipientis, etenim deficiente consensu nullus contractus consistit. Postulat lex ecclesiastica, — praeter idoneum jure ecclesiastico alienantem, canonicam causam, validum consensum — aliquando licentiam Episcopi, aliquando tractatum et consensum cleri, aliquando beneplacitum Apostolicum, aliquando adjudicationem in ante dicta forma

agendam; quae sunt ex hactenus propositis nota. Haec autem cum adesse debent, abesse vero contingunt, contractus vires non habet.

369. Porro, sic legitima alienatio transfert rei dominium, etc, ut cum deinceps apparet illata ecclesiae alienanti gravis laesio, actioni restitutionis in integrum locus sit. (cfr. supra n. 297) Quae quidem gravis laesio dimidium justi pretii excedere debet, si norma fuerint in adjudicando bono expositae Benedictinae regulae. (v. n. 350)

Ut autem rogetur eflicaciter ea rescissio contractus et annuatur ejusdem petitioni a judice ecclesiastico, requiri videtur ut adsit negligentia vel culpa in alienatione (v. n. 297), atque necesse est ut supplicatio rescissionis fiat intra terminum quatuor subsequentium annorum; qui tamen terminus, elapso quadriennio non attenditur, si, ut ait Pontifex Gregorius IX in cap. Ecclesiae; de restit. in integrum in 6, ,/rationabilis causa subsit, quae Superiorem movere debeat ad idem beneficium concedendum.quot; Exempla ratio-nabilis ejus causae, quibus res insimul clarius percipitur, haec ponuntur: si laesio est valde enormis (v. g. ultra dimidium); si rector aut praelatus, cujus contractu ecclesia graviter laesa est, toto illo quadriennio vixit vel praepo-situs ecclesiae fuit, quum facile accidat, ut ipse ille rector nolit, quod factum est, infectum reddere; si plures interim sibi successerunt rectores, quia ex muneris bre-vitate recte praesumuntur non potuisse satis inquirere et deprehendere damna sub antecessoris regimine ecclesiae illata; si tandem fraude vel metu impedita fuerit dicta rescissionis petitio. (cfr. Schmalzgr. ad tit. de in integrum restit. n. 39; ReifF. eod. tit. n. 67 sqq.)

Quum restitutio in integrum ita fieri debeat, ut cuique jus suum integre detur, idcirco ecclesia suam accipit rem, emptor solutum pretium; ecclesiae attribuuntur fructus, quos protulit res, emptori solvitur stipendium laboris, culturae, industriae, nee non summa expensarum, quas fecit in rei utilitatem. Quae quidem computatio ita tit ex

cap. Ad nostram; de reins Eccl. alien, vel non, ut collatis fructuum valore et danda emptori aut conductori indem-nitate, ipsi vel relinquatur tota fructuum quantitas, vel his detrahatur portio, vel eisdem addatur augmentuin. (v. Leurenius ad tit. cit. qu. 191)

370. II. Effecfus illegitimae alienationis. Ut supra fecimus acturi de prohibita et permissa alienatione, ita hie credo esse faciendum, ut nimirum prius legem principem hue spectantem recite mus_; quam uberiori sermone de efFectibus legitimae et illegitimae alienationis dicamus. Est ilia lex in posteriori parte constitutionis Amhitiosae, sicque or-dinat: „Si quis autem contra hujus nostrae prohibitionis seriem de bonis et rebus eisdem quicquam alienare prae-sumpserit, alienatio, hypotheca, concessio, locatio, con-ductio et infeudatio hujusmodi, nullius omnino sint ro-boris et momenti. Et tam, qui alien at, quam is, qui alienatas res et bona praedicta receperit, sententiam ex-communicationis incurrat. Alienanti vero bona Eccle-siarum, monasterioruin, locorumque piorum quorumlibet inconsulto Romano Pontifice aut contra praesentis constitutionis tenorem, si Pontificali seu Abbatiali praefulgeat dignitate, iugressus Ecclesiae sit penitus interdictus. Et si per sex menses immediate sequentes, sub interdicto hujusmodi animo (quod absit) perseveraverit indurato, lap-sis mensibus eisdem e regimine et administratione suae Ecclesiae vel monasterii, cui praesidet in spiritualibus et temporalibus, sit eo ipso suspensus. Inferiores vero Prae-lati, commendatarii, et aliarum Ecclesiarum Rectores, beneficia vel administrationem quomodolibet obtinentes, prioratibus , praeposituris, praepositatibus, dignitatibus, personatibus, administrationibus, otficiis, canouicatibus, praebendis, aliisque Ecclesiasticis cum cura et sine cura secularibus et regularibus beneficiis, quorum res et bona alienarunt dun tax at, ipso facto privati existant, illaque absque declaratione aliqua vacare censeantur, possintque per locorum ordinarios, vel alios, ad quos eorum colla-

tio pertinet, persoiiis idoneis (illis exceptis ^ quae propterea privatae fuerint) libere de jure conferri, nisi alias dis-positioni Apostolicae Sedis sint specialiter aut generaliter reservata: nihilominus alienatae res et bona hujusmodi ad. Ecclesias, monasteria et loca pia, ad quae ante aliena-tionem hujusmodi pertinebant, liberae revertantur. Nul li ergo omnino hominum liceat liane paginam nostrae pro-hibitionis et innovationis infringere, vel ei ausu temerario contraire. Si quis hoe attentare praesumpserit, indigna-tionem omnipotentis Dei, ec beatorum Petri et Pauli Apos-tolorum ejus se noverit incursurum. Datum Romae apud sanctum Marcum, Anno Dom. incarn. MCCCCLXVIII. Cal. Mart. Pontif. nost. An. 4.quot;

371. Quatuor sequelae, ut monuimus, enasci possunt ex illegitima alienatione: peccatum, nulla alienatio, repa-rationis necessitas, poena ecclesiastica. Singulas distincte explicate propositum est.

Peccatum. Alienari res ecclesiasticas, nisi canonica causa praesto sit et canonica forma adhibeatur, severe prohibet Ecclesiae lex. Quod quidem ostendunt supra adducti ca-nones n. 335 sqq., atque manifestum est ex propositis mox verbis decreti Amiitiosae: ,,81 quis hoe attentare praesumpserit, indignationem omnipotentis Dei, et beatorum Petri et Pauli Apostolorum ejus se noverit incursurum.quot; Vetat insuper disciplina sacra, certis in caslbns res ecclesiasticas aliter adjudlcari quam servatis legibus ad ld latis; interdicit etiain violari Ordinariorum justa praecepta. (v. n. 296) Quisquis ideo ex jussionibus illis quam-quam transgreditur, actum ponit qui est per se peccatum grave in re gravi, leve in levi; per se, inquam, quia vim admittit omnium circumstantiarum, quibus malitla augeri, minui, tolli potest.

Non alias illegitima distractio sequelas generat praeter peccatum, si neglecta tuerit ordinatio, quae illicitum durn-taxat negotium facit; quod minime evenit v. g. in praeter-missa canonica causa aut forma, sed contingere potest in

372. 'Nulla alienatio. De qua const Ambitiosae haec edicit: ,/Si qnis autem contra hujus nostrae prohibitionis seriem de bonis et rebus eisdem quicquam alienare praesump-serit, alienatio, hypotheca, concessio, locatio, conductio et infeudatio hujusmodi, nullius omnino sint roboris et momenti.quot; Ut ea, quae hue spectant, distincta ratio ne explicentur, duas hujus loci partes esse dica-mus. Prima comprehendit quaestionem, quandonam invalide facta dici debeat alienatio. Secunda duplex est, continens quaestiones de vi nullitatis, quantum ad forum internum et externum, et quantum ad obligationem, ex tali contractu, alienanti et recipienti oriundam.

Resp. Quando aliqua de conditionibus deest, pertinen-tibus ad ejus valorem. An autem quaequam hujusmodi conditio desit, non aliter judicari potest, quam collata unaquaque, quae accidit, alienatione cum praeceptis eidem adaptandis; plus enim in una requiri quam in alia, ex ante dictis scitiun est. Omnes profecto quaecumque sint, dotibus egent juris naturae; invalidae propterea dicantur, cum alienans non fuerit ex lege naturae idoneus, aut consensus non validus, aut absens canonica causa. Quae-dam insuper exigunt, ad sui valorem, Superioris licen-tiam, quando nimirum alienans nee ipse est Ordinarius, nee, lege ita jubente, absque venia Ordinarii valide po-test alienare. De quo casu id animadvertamus, ali-quando videlicet per legem generalem administratoribus in-ferioribus negari facultatem alienandi, ceu accidit in alienatione rei immobilis et mobilis non pretiosae, quae servari potest; aliquando facultati, permissae iisdem per legem generalem, adjungi ab Episcopis, pro recto exercitio ejus juris, conditiones, irritantes ni serventur eum ipsum actum, quem jus commune concedit. Sic cum Episcopus mandat, addito nullitatis decreto, ut pecuniae collocari

nequeant, nisi praehabito suo consensu, utve bonorum locatio ad triennium irrita sit, nisi efificiatur juxta normam praedictae adjudicationis; actibus illis robur abesse videtnr cum non fuerit impleta Episcopalis jussio. (cfr. Trom-betta 1. c. pag. 23 et Lucidi pag. 513, 513) Aliae alienationes exigunt praeterea tractatum et consensum cleri, Sedis Apostolicae beneplacitum. Aliae insuper postulant, ut adjudicatio ad certas leges exigatur.

Resp. Utuntur bic auctores, ceu formula positae quaes-tionis monstrat, distinctione inter forum internum et externum. Contingere enim potest in legibus, cum statuunt actum quemdam viribus destitui, nisi certa praecepta im-pleantur, ut eumdem pro foro externo velint esse irritum, pro interno autem validum relinquant (si jure natural! talis est) donee judicis sententia nullus declaretur. Ex quo fit, ut superior ecclesiasticus non possit talem actionem validam habere, eamque nullam esse declarare de-beat; dum interim, quoadusque Superioris auctoritas non intervenit, contrahentes tuti pro conscientia perseverant in facta conventione. Propterea sciscitantur hie doctores, an alienatio, quam leges invalidam decernunt, talis sta-tim, i. e. ante judicis ecclesiastic! decretum, in ipso foro conscientiae habenda sit, ita ut v. g. qui rem accepit, eamdem alienanti illico offerre teneatur.

Communi sententia respondent, nihil quidquam in ipso conscientiae foro valere alienationem, cui abest vel aptus jure naturae alienans, vel verus utriusque consensus, vel justa sufficiens causa; hujusmodi contractus quum ex ipsa lege naturali, ideoque in conscientia viribus destituatur.

Unanimi judicio pariter docent, alienationes, cum irritae sunt deficiente conditione solius legis ecclesiasticae, robore privari pro externo foro. Sed de illis dum quaeritur, an idem decerni pro foro interno debeat ante decretum seu sententiam judicis, alii affirmant alii negant;

discordes scilicet de vi comprehensiva formularum legis, quibus inyalidae statuuntur. Negant vim pro foro interno inter caeteros Pirrhing ad tit. de reb. eccl. alien, vel non, n. 36; Reiffenstuel eod. tit. n. 53; Schmalzgrueber ad eumd. tit. n. 133. 134; qui et contrariae opinionis doctores exbibent.

374. Nos decretoriura argumentum non habentes, in-qniramns de obligatione quantum ad contractus ejus generis. Posita enim speculativa quaestione — an res ec-clesiastica transferri valide pro foro interno possit per contractum, qui praeditus est dotibus omnibus j uris natu-ralis, privatus autem existit conditione vel conditionibus legis ecclesiasticae —, superest quaestio de honestate ac-tionis; qua rogatur, utrum consideratis justitiae praecep-tis, fas sit agere, quod dubites an injustnin sit; utrum-ne, si dubitans egeris dubiusque maneas , restituere co-garis. Atqui bene s. Lig. {de contract, n. 729 et 761) praecipere videtur, illicitum esse cum dubio, etiamsi positivo , rei alienae possessionem capere ; atque teneri eum, qui dubia tide cepit, eamdem restituere. Quocirca, qui conscius praedicti dubii vel irritantis legis ecclesiasticae , conduxit bona ultra triennium, vel emit fundum pretio-sum, deficiente beneplacito Apostolico, non tantum pec-cavit ineundo prohibitum contractum, sed etiam restitnti-onis onere gravatur. Talis inqnam, ejus conditio sit, qui praedicta dubia sen mala fide egit; qui enim bona fide j is acquirendo non deliquit, neqne acquisitum, nisi ex judicis sententia cogatur, reddere debet, (v. Schmalzgr. 1. c. in fine n. 133) Quod ad ilium attinet, qui illegi-time alienavit, pretiumque pro ecclesia consecutus est, et ipse peccavit, et curandae reparationis lege adstringi-tur. Dum autem utriqne inhaeret reparandi obligatio , lex positiva impertitur orbatae ecclesiae seligere modum , quo reparatio fiat; quod jam explicandum est.

375. Reparatio. Ordinat const Ambltlosae: „alienatae res et bona hujusmodi ad ecclesias , monasteria et loca

pia, liberae revertantur.quot; Est reparatio praeceptum eccle-siasticae legis, et virtutis justitiae inunus, utcuiquejus suum sit, et nemo aliena re tamquam sua illegitime utatur. Sunt ecclesiae orbatae tria media, quibus male acta res reparari valeat: convalidatio contractus, actio personalis adversus administratoren!, qui alienavit, et actio realis adversus possessorem rei. Ex tribus illis mediis, cum contractus solo jure positivo nullus est, ecclesia quod mavult potest adhibere.

Quamquam igitur is qui accepit, restituere rem paratus sit, non obligatur ecclesia eamdem acceptare, si e re sua esse putat convalidari contractum. Quae facultas in ec-clesiam dimanat ex privilegio per legem Romanam mino-ribus concesso; quo valent hi stare inito a se contractni irrito sed utili, possuntque cogere pacti socium, ut et ille convento constans sit. (Inst. lib. 1, tit. 21 , de auctor, tutorum § 1). Monstrat canon Si quae 42, eau 12, qu. 2, disciplinam sacram traduxisse istud jus ad irritas alie-nationes ecclesiarutn. Suggeritque ilium favorem ipse finis, quem appetit lex positiva, praescribens solenmitates. Vult enim haec propositis suis conditionibus suffragari non no-cere commodo ecclesiarum. Noceret tamen , si contractus ecclesiae utilis, sed ex omissa solemuitate nullus, deseri deberet simpliciter. (v. Reiff. 1. c. n. 54, 55; Cor-radus Praxis disp. apostol. lib. 9. cap. 6 , n. 37 , 40 ; De Camillis Ins fit. juris can. torn. 2. pag. 34G ; Ferrari Summa instii. can. tom. 2. n. 705). Et nunc mediorum expo-sitionem videamus.

a) Convalidatio. Quandoquidem, data opportunitate, appetere administratores id obligentur , quod magis ecclesiae prodest, ideo satagant necesse est validum efficere contractum, qui ex praetermissa juris positivi solemuitate nullus existit. Validus fit praestita per illum ratiliabiti-oue, penes quem est omissam solemnitatem ponere. Cogita praetermissum cleri consensum, Episcopi licentiam, beueplaci-tum Apostolicum ; ratihaberi contractus dicetur, data per

summum Pouüficem, vel per Episcopum aut cleruni, ad quern res spectet, contractus initi approbations, (v. cap. Quoties. 3; de pactis, et cap. cum nos; de his, quae fiunt a Vraelato sine consensu Capituli) In qua quidam ratihabi-tione probabiliter vis est retro agens, seu retroactiva; (v. Schmalzgr. 1. c. n. 138, 139) ita ut, facta ratiliabitione, contractus censeatur validus fuisse ab initio; quo quidem fit ut fructus, quos interim protulit res, ad emptorem, ad conductoreni, probabiliter pertineant.

Alienatio, quae viribus caret ob vitiuin juris naturae, valida redditur novo idoneo consensu; ad quern tamen praestandum ecclesia, ex proposito privilegio, defectum juris positivi spectante, socium contractus cogere non valet; qui-que si praestatur, vim retro activam non exercet. (v. Schmalzgr. 1. c.)

b] Actio personalis. Quum invalidus contractus reperitur noxius ecclesiae, curandum est, quod administratorium munus hortatur, ut impetretur ex personali vel reali ac-tione reparatie. Utramvis cupiat, ecclesia optare potest (cfr. Cod. lib. 2; tit. 2 5; si tutor vel curator intervenerif); optet igitur, quae magis utilis aut opportuna videatur. Utramque insimul etiam intentare potest, sed accepta per unam indemnitate, desistere ab alia debet. Personalis est, quae dirigitur adversus alienantern, aut demortui haeredem, ut illatum damnum reparet (v. can. monemus 18, can. 12, qu. 2; et cap. Ex praesentium 3; de pignoribus).

c.) Actio realis est, quae instituitur contra rei possesso-rem, ut res cum fructibus ad ecclesiam redeat. Tenecur, qui bona fide rem acquisivit, condemnatus restituere cum re fructus extantes. Qui autem mala fide; is extantes et consumptos fructus restituere debet, atque sine ulla com-pensatione ecclesiae relinquere accessoria seu melioramenta, quae rei attulit. (v. Pirrhing 1. c. n. 70; Reiff. 1. c. n. 62, sqq.; Schmalzgr. 1. c. n. 149; Ferraris Vo. Alienatio art. 5. n. 7. sqq.)

sorio scilicet et in petitorio. Qui apud judicem revocat rem titulo possessionis, contendens nempe reddendam esse, quia in possessionibus ecclesiae erat cum fuit illegitime alienata, is judicio possessorio utitur. Qui revocat rem titulo dominii; reddendam petens, quia in dominio ecclesiae erat cum fuit illegitime alienata; ille judicium peti-torium adhibet. Facilior et planior probatio possessionis quam dominii quum esse soleat, propterea communiter expedit judicium possessorium optari.

376. Tncumbit cura reparationis Superiori ecclesiastico (v. cap. Adaudientiam, 9; de reh. eccl. alien, vel non); item-que administratori male alienanti, ejusdem sociis et successo-ribus, ceu conspicuum est ex officio ^ quo funguntur. His autem incuriis, revocari in judicio res potest per Capitu-lum et quoscumque presbyteros (cap. si quis presbyter or urn, 6, tit. cit). Idem jus est patrono, quippe quem defensio jurium ecclesiae spectet (v. ante n. 144); pariterque pa-rochianis attribuendum videtur, ut cum caeteri tacent, de reparando dam no, ecclesiae parocbiali illato, agere apud judicem ecclesiasticum valeant. (cfr Schmalzgr. 1. c. n. 155.)

Sed ordinarie, cum quadraginta anni a capta possessione effluxerunt, atque res alienata apta est quae praescribatur, possessor bonae fidei cuicumque adversus se intentatae actioni opponere titulum praescriptionis poterit. (v. supra n. 200, et Schmalzgr. 1. c. n. 158 sqq.) Dicimus ordinarie; etenim possessiones ecclesiae romanae non alia quam centum annorum praescriptione acquiruntur; aedificia sacra et religiosa impervia sunt praescriptioni, pariterque bona ilia ac jura ecclesiastica, quae sic illegitime sub-mittuntur laicis, ut hi constituantur aut agnoscantur uti eorumdem domini, patroni, vel advocati. (cap. Hoc con-sultissimo 2 , de reh. eccl. non alienandis in 6.)

37 7. Cum deperdita sunt, subtracta, furto ablata, vel abscondita latent bona aut jura ecclesiastica, atque detentores ignorantur, haec quae sequitur legitima recuperandorum via est. Diligenter ast frustra postquam quaesiti sunt,

qui tenent rem, Episcopns potest per edictum publicum adhortari et compellere fideles ad revelandum. Potest praeterea monitionibus praemissis statuere in illo edicto, ut qui rei conscii intra designatum terminum rem vel detentorem non revelat, ipso facto sit excommunicatus. (Cone. Trid. sess. 25, de ref. cap. 3. cfr Reiff ad tit de furtis n. 4-7.) Inventi detentores, nisi ultro restituant, actione judiciali coguntur.

378. Poena ecclesiastica. Olim leges sacrae poenis ani-madvertebant turn in alienantes et recipientes bona ecclesiastica sine consensu Episcopi, sine causa canonica, tum in clericos omitteutes praelatos denuntiare, qui laicis res ecclesiae illegitime alienabant, itemque in laicos impel-lentes ad distractiones hujusmodi. (v. can, Si quis Episcopns 8, can, 10, q. , 2; can. Apostolicos 13, can Quis-quis 19, can Non liceat 20, can De rebus 22, cau 12, q. 2 j cap Qui res 2, cap Si quis 6, de reb. eccl. al. vel non; cap Hoc consultissimo 2, de reb. eccl. non alien; Clementina I Monasteriorum, de rebus eccl. non alien.) Hodie sunt contractae poenae ad omissum illicito consensum Apostolicum, ita ut non quivis alienans et recipiens illegitime res ecclesiasticas plectatur poena spirituali, sed qui facit illud praetermisso, dum adhibendus fuisset, Aposto-lico consensu. Regitur haec sanctio poenalis Pauli II decreto Ambitiosae et Pii PP IX gloriosissime regnantis constitutione Apostolicae Sedis moderationi. Decernitur a Paulo II:

d) Poena excommunicationis in alienantem et recipientem res Ecclesiae, non impetrata, necessaria in casu, S Sedis ve-nia; b) in Episcopos et Abbates, talia perpetrantes, poena in-terdicti ingressus ecclesiae, insuperque, in perserverantes eos voluntarie per sex menses sub hoc interdicto, poena suspensionis a regimine ecclesiae et monasterii; c) in clericos inferiores, administrationem boni ecclesiastici haben-tes, privatio, ipso facto incurrenda dignitatis, officii, be-neficii, saecularis et regularis cum et sine cura, cujus

i-es alienarunt; in qua quidem privatione earn vim Pontifex inesse statuit, ut absque aliqua declaratione vacent dicta munera, conferrique debeant alteri idoneae personae, nam inhabilem jubet esse, qui deliquit. Accessit huic poenae, ex Urbani VIII decreto 7 Sept. 1624 (ap. Ferraris Vo Alien alio art. IV. n. 30), ut regulares, praeter priva-tionem officiorum et inhabilitatem ad ilia, quam ipso facto subeunt, etiam vocis activae et passivae jacturam ipso facto patiantur.

Temperamentum quoddam hisce poenis attulit Pii P P IX const. Apostolicae Sedis moderationi; de qua jam est dicen-dum. Monet in constitutionis principio Pontifex, ,/Ut ex quibuscumque censuris sive excommunicationis, sive sus-pensionis, sive interdicti, quae per modum latae senten-tiae, ipsoque facto incurrendae hactenus impositae sunt, nonnisi illae, quas in hac ipsa inserimus, eoque modo , quo inserimus, robur exinde habeant.quot; Qua monitione docemur, Bmo Patri statutum esse, tollere per constit quasdam latas olim censuras, minime tamen tollere poe-nas, quae censurae non sunt. Qua propter si decreti Amhitiosae excommunicationem, interdictum, suspensionem, quae censurae sunt, inserere Pontifex suae constitutioni omittit, hinc sublatae penitus eae dicantur oportet. Non sic autem de praetermissa mentione privationis officii, inba-bilitatis, vocis activae et passivae disserere tribuitur; ejus enim generis poenas, censuris accensendas nequaquam, constitutio nou tangit, non tollit.

Porro de re nostra constitutio hanc poenam edicit: ,/Excomtnunicationi latae sententiae nemini reservatae sub-jacere declaramus : . . . III. Alienantes et recipere prae-sumentes bona ecclesiastica absque Beneplacito Apostolico, ad formam Extravagantis Amhitiosae De reb. Eccl. non alienandis.quot; Deletae igitur jacent censurae omnes ante-actis temporibus latae , excepta excommunicatione. Quam-obcausam sancita hodiedum stat a) in clericos saeculares et in regulares privatio ipso facto cum inhabilitate, et

vacatio, absque aliqna declaratione, dignitatis, oflicii, beneficii, etc. quo funguntur, cujusque rem alienarunt non accepta, cum indigerent, Pontificia venia; privatio etiam voois activae et passivae in regulares, qua fit, ut nee eligere imposterum nee eligi valeant; h) excommuni-catio. De qua, quae sit ejus vis quum jam inquirere restet, verba const Pianae diligenter inspiciamus.

Primum determinat Pontifex indolem poenae. Excom-municationi latae sententiae. Ex quibus consequitur, delicto, quod Pontifex punire statuit, sic adhaerere excommuni-cationem, in ipsa modo ilia formula pronunciatam, ut nulla interposita mora, nullo expectato judicio, statim a perpetrate crimine incurratur. Pergit determinando indolem ; nemini reservatae suhjacere deel aramus. Quo, qui con-traxerint eam poenam, absolvi ab ea permittuntur pro foro interno per quemcumque sacerdotem, qui jurisdictio-nem habeat; pro foro autem externo per proprium Ordi-narium.

Indicata indole, determinat poenae illi obnoxios: Alie-nantes et recipere praesnmenfes. Qua ultima voce edicitur aperte, id quod Pontilices, statuentes censuras, tacite saltern veile auetores docent, ut qui invicibiliter poenam, aut delictum, cui adjuncta poena est, ignorant, illi im-munes sint ab excommunicatione. Sed insuper dicta vox, scientiam postulans, liberat ab excommunicatione eos, qui ignorantes vincibiliter crasse, supine, i. e. dubitantes sed veritatem indagare maxima negligentia omittentes, illegitimam alienationem faciunt. — Priora verba excipiunt neminem; ita ut ipsos Cardinales et Episcopos, quamvis sub excommunicatione Amhitiosae non comprehensos, afficere videantur. Etenim Pius Pontifex initio constitutionis de-clarat, censuras eidem insertas ,/hac ipsa Constitutione Nostra, non secus ac si primum editae ab ea fuerint, vim suam prersus accipere debere.quot; Auetores vero coni-muniter docent, teste s. Lig. de censuris n. 15, excommu-nicationi, in violantes legem a Sede Apostolica decretae, sub-

jacere ipsos Cardinales et Episcopos, nisi in lege peeuliariter excipiantur; secns est dicendum de interdicto et suspen-sione, quia de his caput Quia periculosum, de sent excom. in 6 aliter statuit; sed poenae istae ad praesentem locum, supra monuimns, non amplius pertinent. — Sequitur: hona ecclesiastica. Non plectit igitur excommunicatio alienantes et recipere praesumentes bona, quae in rerum ecclesias-ticarum numero non sunt. (cfr. n. 298) Neque, quod praecedentia docent, excommunicatio eos ferit, qui in-vincibiliter ignorant, se ecclesiastica bona alienare aut adi-pisci, vel praetermissurn esse consensum Apost, vel aliena-tionem lege ecclesiastica prohiberi, vel excommunicatione plecti. — Absolvitur lex his verbis; absque heneplacitoAposto lico, ad forrnam Extravagantis AMBITlOSiE... Et his quidem coarctatur poena ad casus, in quibus juxta const Amhitiosae necessaria est S. Sedis licentia. (cfr. ante n. 329 sqq. et n. 344); aliis in casibus alienatio sit illicita, immo invalida, delinquentes non subsunt excommunicationi.

379. Excusatio a poenis. A. Ignorantia. Dicta hactenus docent, excommunicationem, de qua disserimus, supponere scientiam; ita ut eximatur ab eadem, qui alienat vel recipit ecclesiasticas res, nesciens invincibili aut vincibili, esto crassa ignorantia legis aut poenae, prohiberi talia jure ecclesias-tico, vel excommunicatione plecti, qui ea agunt; itidem-qne nesciens, descripta ignorantia facti, res esse ecclesiasticas, vel non impretatum fuisse consensum Apostoli-cum. De ignorantia affectata, — qua quis consulto, ne cognita veritate turbetur aut abstrahatur ab agendo, scientiam fugit, — controversia est, an aequivalere scientiae putanda sit, ita ut excuset aut non excuset ab incurrenda excommunicatione. Aliis afiirmare, aliis negare placet. S. Lig (in Theol. Mor. 1. c. n. 48) ait de opinione, quae aftectate ignorantes liberat a poena: „banc .. sententiam non audeo dicere improbabilem, sed primae magis adhaereo saltem ut communiori.quot; (cfr H. Ap. 1. c. n. 8.) Est excommunicatio, terribilis tristissima poena, quae ne tempore

vel exiguo castiget, curare quisque debet. Quapropter, esto utraque sententia probabilis dicatur, tarnen quum praedicta in ignorantia alienans vel recipiens, hac poena gravatus forsan existat, sapienter aget petendo ad caute-lam absolvi; quod sane beneficium quisque modo confes-sarius conferre valet. — Quae dicta sunt de excommu-nicatione conveniunt pariter explicatae supra privationi. (v. s. Lig. Theol. Mor. 1, 5, n 187 Nota I.)

B. Imperfectio actus. Ut incurratur poena, oportet integer actus, qui propositis poenis vetatur, completus sit; i. e. ut recipiens sit in pacifica rei possessione. Quare pactum ineuntes, non contrahunt poenam statim ac incepta est alienatio, (pone, rem venalem expositam, px-etium obla-tum) aut quasi ad terminum dueta (v. g. adjudicata res); necessarium est alienatio completa sit, i. e. res tradita, ac-cepta, in pacifica recipientis possessione. Quo quidem contingit, ut qui interim coepta revocat, immunis perse-veret a poena; qui contra compleri patitur, miser muleta tus existat.

C. Leve et nullum peccatum. Poenis gravibus delicta solum gravia feriuntur. Liber ergo a gravi peccato, liber quoque ab expositis poenis est.

D. Qui usurpat vel alienat rem ad alterius officium vel administrationem pertinentem, non incurrit poenam privati-onis Pauli II, bene tamen poenam excommunicationis Pii PP IX, vel potius ex Trid. C. s. 22. de ref. c. XI poenam excommunicationis ipso facto contrahendam, Romano Pontifici reservatam, insuperque, si clericus est, privati-onem beneficiorum, et inhabilitatem ad ea.

380. Utile mihi visum est, quamqnam quodainmodo actum agere videamur, adextremum hujus tractatus, brevi colligere officia administrantium loca pia laicalia (v. n. 298 et 308), quantum alienationem rerum spectant.

Derivantur haec ex ipsa indole administratorii muneris, quo, cbservatis fundatorum mente et praeceptis, fungi rectores debent; insuper ex ordinationibus sacris, et ex

Romanis legilms, quae de pupillarium bonorum regimine statuunt, quasque locis illis applicat ecclesiastica disciplina.

Haud perire loca ilia, sed man ere et llorescere quum ea velint fundatores lexque sacra et roman a ^ idcirco;

a) Alienari eorumdem possessiones nequeunt, nisi id rationibus loci congruat. Ex quo apparet necessitas justae causae pro alienatione facienda. Sed et consensum Supe-rioris leges exigunt, cum alienari optantur res pretiosae immobiles, mobilesque, quae servari possunt, nisi secus statuerit donans ; qui quidein consensus per Summum Pon-titicem dandus videtur. In qua tarnen de consensu supe-rioris habenda lege non comprehenditur locatio ultra trien-nium, nee, uti puto, hypotheca, emphyteusis , et casus necessitatis, de quibus sub n. 344.

I) Quamquam minime opus sit in alienando eorum locorum res adjudicationem Benedictinam usurpari, nihilo-minus ut publica quadam ratione et meliori licitatori adjudicentur necesse est. — Expensae, quae in id negotium fiunt, solvuntur juxta normam descriptam sub n. 351. — Acceptum pretium repraesentat ipsam alienatam rem, sponte appetit eumdem finem, ideoque debet sicuti et caeterae pecuniae et obventiones, nisi competens Superior aliter statuat, in designatiun a donatore finem adbiberi. — Quae-cumque pecumae deponi et investiri possint, sunt depo-nendae et investiendae eo modo, quo ante diximus.

c) Potest locus, cum graviter laesus est per contractum validum, restitutionem in integrum petere. Si nullus est contractus (quod quidem accidit pro utroque foro, ubi deest aliqua de conditionibns juris naturae; pro foro saltern externo ubi praetermissus fuit consensus necessarius Superioris) reparari omnino res debet, potestque triplici praedicta ratione. — Delinquunt administratores contractu illegitimo bona distrahentes; quin tamen ullo in casu ex-communicationem, aliamve poenam ecclesiasticam incurrant.

380. Quaecumque sunt perpetuo sanctae religionis usui dicata, necesse est ea conserventur sedulo, et dignitate atque decore splendescant semper. Idcirco debent sacrae Bei aedes integrae, incolumes, nitidae servari, sacra su-pellex copiosa satis et decora in promptu esse, caeteris omnibus rebus, quae ad divinum cultum pertinent, pro-vida diligentia impendi. Quae quidem cura administra-tores postulat sui muneris studiosos, atque copiam pecuniae, ferendis ad id sumptibus magnam satis. Eapropter disciplina sacra' non solum ad explendum vigilanter officium rectores hortatur, sed etiam rebus conservandis et instaurandis aptos expensarum fontes conjungi curat. De primi generis ordinationibus hie tractare cum minime ne-cessarium sit, in exponendis secundi generis praeceptis , quae scilicet de subministrandis sumptibus mandant, totus sermo versabitur. Cujus loei quinque erunt praecipuae quaestiones. Prima, de significatione vocis reparatiequot;; secunda, de expensarum fontibus ordinariis et extraordi-nariis; tertia, de rebus, quibus foutes isli Serviant; quarta peculiaris quaestio, de amplianda ecclesia parochiali; quinta, de partibus administratorum inferiorum, et de partibus Episcopi in exequendo proposito opere.

Significare ea vox videtur, id, quod vitiosum est aut dejectum, in pristinum statum restituere. Etenim primo leges sacrae, ut designent opus, de quo praestando hic agitur, illa verba adbibent, quae memorata significatione absolvuntur. Utuntur vocibus reparare, restaur are (can. Mos est 30, eau 12, qu 2; can ünio 3, eau 10, qu 3; cap Quicumque I de ecclesiis aedificandis vel reparandis; Trid Conc sess 7, cap. 8 de ref.), quae denotant aliquid rursus parare, renovare, de novo excitare; item voce

cmendare (cap. Qnicumque cit)', qua significatur, aliquid menda, vitio, purgare; etiam verbo instaurare (Trid Conc sess 21, cap. 7 de ref.) quod est, instar novare, ad pris-tinam similitudinem aptare; praeterea verbo reficere (Trid Conc 1. c.), quo dicitur, rursus fieri aliquid, in priorem statum reduci. Ad haec opus, quod peragendae repara-tioni leges proponunt, collapsas est dirutasque res novare, vitiumque habentes reficere; quemadmodum exhibita juris loca ostendunt.

383. Ex quibus recta videri posset conclusio, non tangi reparationis legibus alia opera, quae dictarum vo-cutn significatione non comprehenduntur. Quod si vere dicendum est, non accommodantur eae leges novo plane ornatui (cfr Lucidi 1. c. pag. 63), nee ampliationi ecclesiae; non potest ad faciendos ampliationis sumptus cogi, cui sola incumbit reparatio; non amittit sua jura patro-nus, renuens expensis suis latius aedificari templum. In-veniuntur tarnen auctores, Ripa, Aufrerus, Peckius (ap-Gonzalez tit de eccl. aedif vel repar cap I, n 6, et Schmalzgr eod tit, n 43), qui in lege reparandi censent contineri obligationem ampliandi, cuin' nimirum necesse est latius extrui ecclesiatn [ parochialem ?] adaucti populi causa. Sed Gonzalez 1. c. secum expendens, aliud om-nino esse ampliare, aliud reficere, negandum censet quod illi adstruunt.

In tractatu suo de caum piis 1 5, c 6, A mostaso ait, duplicem ob oculos habendam esse causam damnorum. Res enim damnum patiuntar vel hominis culpa, vel, citra culpam hominis, vetustate, aut aëris, aquae, terrae injuria.

Resp. 1. Instaurationis sumptus dare debet, qui dedit damnum; v. g. is, qui res inflaminavit, fregit, destruxit, et negligens administrator, qui eas collabi passus est. Maudant enim omnes leges, illata damna sarciri. Sic jus

divinum Exodi 12 et 22, Lucae 5. Sic jus ecclesiasticum in canone Si quis 14, eau 17, qu 4; ubi Higinus Pontifex decernit: „Si quis ecclesiam igne combussit, quinde-eim annis poeniteat et earn sedulo restituatquot;; et I. c. canone Quisquis 17, § 4, Joannes Papa^: ,,.81 qui monas-teria, et loca Deo dedicata, et Ecclesias infnngunt, et deposita, vel alia quaelibet exinde abstrahunt, damnum novies componant.quot; Sic jus Romanum in Codicis lib 5, tit 37, lege 20, statuit, res tutoris negligentis esse mino-ribus obligatas, ut damna reparentur, quae sunt ex malo regimine nata. Fuitque haec ipsa ordinatio, de tacita hypotheca in possessiones tutorum, per legem Ecclesiae traducta in res administrantium loca sacra, religiosa, pia. (v_; cap. 1 et 3 de in integrum restitutione, et supra n. 297).

Si contingat , nou posse restitutionem ex inferente damnum impetrari, propterea quiescere nequeuut administri ut res laesae maneant. Perseverante restitutionis obliga-tione in damnificantibus, vel in administratoribus, qui decidere res et interire eas injuste passi sunt, instauratio interim fieri debet (v. Ben. XIV Inst, C. n. 22, et Gonzalez 1. c. n. 7.) ex illis fontibus, qui reficiendae rei, vetustate, procella, inundatione, terrae motu, etc, vitiatae, collapsae, consumptae, serviunt; quorum mox mentio est in sequenti response. Parcere autem istis fontibus licebit, cum fidelium liberalia dona, ad reparandum data, impen-sarum summam exaequant.

Resp. 2. Cum nemo igitur est, qui restituat, nee sump-tibus copia necessaria suppefcit ex fidelium liberali donatione, adeuntur fontes, quos disciplina sacra monstrat, servaturque ordo fontium, quem ilia disposuit. Quae ut accurate doceamus, diversa ecclesiarum genera singulatim consi-deranda sunt.

385. A. Reficiendo Cathedrali templo patent plures fontes; videlicet, reditus fabricae; obligatio instaurandi, adhaerens quandoque certis personis; quarta pars redituum mensae Episcopalis; reditus praebendales canonicorum;

proventus bonorurn ecclesiasticomm inferioris cleri Cathe-dralis; iidem reditus totius cleri; contributio dioecesanorum.

Primo loco adhibentur reditus fabricae Cathedralis. Habet ea, habentque caeterae ecclesiae, reditus quosdam, coraparandis et tuendis rebus sibi necessariis addictos. Prodeunt ex quotidianis fidelium oblationibus, maxime ex dote, sine qua ordinarie ecclesias aedificari et consecrari jura vetant. (v. supra n. 37 sqq) Hi autem proprii cuique proventus, cum instauratio aliqua necessaria est, ante adhiberi debent (quantum caeteri in dies faciendi sumptus permittunt). quatn ad alios fontes transeatur. (cfr can. clecrevimus 10, eau 10, qu I, can priscis 2, can unio 3, eau 10, qu 3).—Qnum ex cathedralis templi dictis facul-tatibus nullae praesto sunt pecuniae, sumptus pendere illi debent, qui ad restaurandum templum statuto aliquo (v. g. legato), pacto, vel tandem legitima consuetudine adi-guntur. — Tales si absunt, Episcopus largiri tenetur quartam partem redituum mensae suae (can. quatv.or 27, eau 12, qu, 2), inodo reliquae tres partes congruum Episcopo victum parent; secus enim ex quarta parte de-trahit, quo opus habet. — Collatae sic copiae cum facien-das impensas non aequant, compelli pro reparanda Ca-thedrali canonici possunt; ut hi videlicet, ex superfluis honesto victui reditibus praebendarum, opem conferant. (cap. finale, de his, quae fmnt a majore parte capituli). — Si adhuc sumptibus impar pecunia manet, tribnere alii debent superfluos proventus, quos ex bonis Cathedralis templi assequuntur. — Post, cum neccesse est, toti clero imponitur lex succurrendi, allatis abundantibus fructibus bonorum ecclesiasticorum. — Tandem omnes dioecesanos ad faciendos sumptus cogere Episcopus valet.

386. Hunc contribuendi ordinem, attentis Ecclesiae statutis, plures doctores ponunt; quodque majus est, in-quit Lucidi 1. c. vol I, pag. 62, eumdem sequitur S. Congregatie Concilii, ut videre est in causa Terrac. et Setin. 17 Martii 1781. Auctoritate ergo obligat. Sed et

ratione commendatur valde. Praeclara videlicet aequitas quaedam est in eo fontium delectu, qui vult, ut exhaustis, quantum licet, fatricae proventibus, et absente peculiari cujusquam (v. g. ex legato) obligatione, tandem clericis et laicis propositus in concurrendo locus statuatur. Aequum scilicet et sapiens esse apparet, ut, dum omnes dioece-sani vinculo quodam spiritualis necessitudinis Cathedrali templo conjuncti sunt, eidemque propterea, cum opis indiget, succurrere jubentur, initium a principali vinculo, a Capite fiat, et per ordinatam conjunctionis seriem ad postrema familiae membra descendatur.

S87. B. Reparandae Collegialis ecclesiae impensis vacant pi-imum reditus fabricae; dein obligatie, si cui imposita est ex statuto peculiari, ex pacto, vel legitima consue-tudine; post, proventus superflui praebendarum canonica-lium ejus ecclesiae; tandem reditus abundantes, quos inferior clerus ex bonis ejus templi possidet. (v. Lucidi 1. c. pag. 63).

388. C. De restauranda ecclesia parochiali Tridentinum Concilium sess. 21, cap 7, de ref, Episcopis sic praecipit; „Parochiales vero Ecclesias, etiamsi jurispatronatns sint, ita collapsas refici et instaurari procurent ex fructibus et proventibus quibuscumque, ad easdem Ecclesias quomo-documque pertinentibus; qui si non fuerint sufficientes, omnes patronos, et alios, qui fructus aliquos ex dictis Ecclesiis provenientes percipiunt, aut, in illorum defectum, parochianos omnibus remediis opportunis ad praedicta cogant; quacumque appellatione, exemptione, et consue-tudine remota.quot;

His aliisque consideratis j uris Ecclesiae praeceptis, Sacra Congregatio Concilii (v. Lucidi 1. c. pag. 65, 66) et Be-nedictus XIV (Inst. C) sequenti ratione suum cuique locum fontibus assignat. Sumptus suppeditare debent primo ipsi fabricae reditus; — deinde illi, qui constitutione ali-qua, aut pacto, aut tandem legitima consuetudine ad instaurandum obligantur; — post, expensae petuntur e^

superflua pane congruae sustentationis parochi, vel ex rediti-bus rectoris principalis, si talis est, nihilqne praeter congruam sustentationem vicario suo attribuit. Una cum pavocho juvare tenentur quotquot accipiunt abundantes fructus ex bonis ecclesiae; tenentur ideo etiam pensionarii, nisi pensio concessa fuerit immunis a tali onere. (v. Inst. C. n. 13, 22; et Gonzalez 1. c. n. 7) — Hisce succe-dunt patroni, qui necessarias expensas subministrare debent, si juspatronatus velint retinere; nolentes enim impensas dare, jure suo excidisse declarari pos sunt. Earn ob causam ut de electo consilio pateat, congmus debet iisdem terminus deliberando praefigi. — Sequitur tandem injungeuda cunctis parochianis contribuendi obligatio; quae (saltem ubi talis mos est) afficit ipsos forenses (id est, eos, qui bona in parocbia possidentes, extra ejus ditionetn, foris, habitant), ita ut debeant pro conductoribus solvere, (v. Inst. C. n. 15; et Lucidi 1. c. pag. 66)

389. Descripta cleri obligatio conjungi cum ea lege videtur, qua clerici tenentur in pios usus (ceu in pauperes, in cultum divinum) adhibere quaecumque, deducta ho-nesta sustentatione, supersuut ex fructibus bonorum ecclesiae. Accommodate ad earn legem decens plane ordinatio erat, ut, quae templa clericis suis abundanter commoda temporalia sufficiunt, eadem ilia, cum subsidio indigent, exteris piis usibus anteponantur. — Parochianorum obligatio conjuncta est cum ipsa destinatione parochialis tempi!, quae quidem ea est, ut providam sollicitudinem ha-beat spiritualis necessitatis et utilitatis fidelium. — Epis-copos nullo pacto afficit obligatio reparandi ecclesias parochiales, veluti Tridentinum decretum pandit, et in allegata Institutione C monstratur.

390. Posset ex dilata parochialis ecclesiae in tempus interminatum reparatione animabus facile accidere magna pernicies. Earn ob causam noluerit Tridentina Synodus, ut onus impendendi sumptus, cuiquam impositum ab Epis-copo, incertae morae permittatur suspensivae appellatio-

nis; decreveritque propterea suae legi hanc clausulam addere: „quacumque appellatione, exemptione, et contra-dictione remotaquot;, qua uni devolutivae appellationi, relin-quenti interim solvendi obligationem, locus manet.

391. D, Caeterarum ecclesiarum et oratoriorum pvblicorum restaurationi adstricti sunt, primo reditus fabricae; se-cundo, qui ex statute aliquo, aut pacto, tandemque ex consuetudine legitima huic oneri alligantur; tertio, expo-sita ratione, rector, quique alii participes fructuum simt bonorum illius ecclesiae. Congruunt haec cum ante exhi-bito ordine fontium. A quo recedi debet, quantum ad simplices ecclesias et publica oratoria, si jurispatronatus onere gravantur. Cum enim exequendo operi impares sunt proventus fabricae, nee quisquam ex legato, etc, statim ferre sumptus tenetur, ipse patronus, ante rec-torem caeterosque, impensas dare debet. Id idem valet de capellis et altaribus, quae in ecclesiis parochialibus et regularibus dependent a patrono. (Decreta S. C. Ep. et Reg., ac S. C. C. invenies apud Lucidi 1. c. pag. 67. 68)

392. Reliquum est de propositis adhuc reparationis fontibus quaedam animadvertamus. Sciscitemur itaque,

Respondendum ad propositam quaestionem hac ratione esse arbitror. 1. Impendi illi reditus possunt, qui ex dote, vel ex fidelium liberalitate, ad instaurationem vel liberos usus ordinantur; insuper pars superstes fructuum, quos suis ministris instauranda ecclesia exsolvit. (de qua uberius statim.) — 2. Impendi nou possunt ipsi fundi (nisi ut alienentur eum in finem dati sint), qui dictos reditus et fructus efferunt. Nam lex ecclesiastica solos reditus, fructus, proventus, permittit dicto operi. (cfr textusTrid. n 388) Quare ut fundi adhibeantur, necessariaest velSummiPontificis vel Episcopi licentia, ut ante dicta docuerunt. — 3. Cessari neque potest ab impléndis oneribus; nee Missae possunt

vel ad tempus reduci, ut interim ex oneribus quiescentibns vel reductis copia pecuniae congeratur. (cfr Lucidi 1. c. pag. 66) Etenim ejus agendi facultas, quae uni Romano Pontifici, ex doctrina Synodus Viennensis saepe proposita, competit, nulla Ecclesiae ordinatione, ni fallor, vel ipsis Episcopis conceditur.

b) Quibus instaurandis ecclesiis patent cleri proventus? Resp. Canonici, rectores, clerici, quum eos reparandi lex attingit, obligantur sumptus impendere ad ejus ecclesiae restaurationem, ex cujus bonis proventus capiunt, vel in qua beneficium habent. (v. can. si monachus 22, eau 16, qu. I, et cap. quicumque I, cap de his 4, de eccl. aedif. vel repar., ac decreta ap Lucidi 1. c. pag. 62 et 65) lt;?) Quibusnam cleri provenlibus ea obligatio adhaeret? Resp. Restaurandi obligatio alligata est illi proventuum parti, quae, computato honesti victus annuo sumptu. cuique superest ex reditibus bonorum reparandae ecclesiae; seu ut dicitur in capite de his citato //de bonis, quae sunt ipsius ecclesiae, si eis supersint.quot;

Scripsimus, obligatio alligata est parti, quae computato honesti victns annuo censu, cuique superest. Quapropter, quos parcius vivendo, quam per computum eum fas est, quis servat, illi reditus non alligantur dicto oneri. Sunt autem impensis victus honesti adnumerandae impensae alimen-torum, vestium, habitationis, caeterae honesti clericali usui congruentes. Sed illis nequaquam accensentur sumptus pro alendis consanguineis, aut pro servanda generis con-ditione.

Quae cuique superest ex fructibus lomrum reparandae ecclesiae. Ex quo deducitur immunes a dicta obligatione esse reditus bonorum patrimonialium; proventus etiam, quos ex alia ecclesia quis consequitur; itidemque honoraria missarum manualium, jura stolae, oblationes fide-lium clerico factae. Quibus omnibus communis est exemp-tionis ratio haec, non esse ilia fructus provenientes ex bonis instaurandae ecclesiae. Sed insuper immunes dica-

mus alios reditus, qui acquiruntur ob labores non adstric-tos officio, beneficio. Exemplum sit, lucrum pro habendis concionibus, quae ipsi officio, quo quis fungitur in ilia ecclesia, conjunctae non sunt. Quum enim eomm super-flua pars per sacram disciplinam piis usibus non attribu-antur (cfr Fagnanus in cap Si quis, de pecullo cleric), exempt! pariter illi reditus videntur a reparationis onere. — Dum autem dicimus, adhaerere obligationem abundantibus re-ditibus bonorum reparandae ecclesiae, idipsum intelligi debet de obventionibus etiam illis, quae substitutae fue-runt bonis ecclesiasticis. Obventiones enim ejus generis ipsa bona ecclesiastica repraesentant, eorum tenent locum, inestque propterea in illis eadem destinatio et obligatio. Quod quidem applicandum aliquibus in regionibus est pensitationi, quae per gubernia civilia clericis fit. De qua re inveniuntur S. C. Poenitentiariae decreta apud Carriere de justitia et jure n. 194. Tria exhibeamus. Ad quaestionem : ,/An honoraria sacerdotibus a gubernio data seu ex functionibus ecclesiasticis provenientia, sint bona ecclesiastica?quot; S. C. P. rescripsit die 9 Jan. 1823 alias fuisse a selecta congregatione S. R. E. Cardinalium re-sponsum quod si agatur de pensionibus constitutis loco reddituum , quos beneficiarii antea percipiebant ex fundis, seu dote suorum beneficiorum, eos censeri redditus eccle-siasticos, non quasi-patrimoniales.quot; Ad aliam quaestionem banc: An salaria, quae in Belgio a gubernio solvuntur pastoribus et canonicis induant naturam beneficiorum seu bonorum ecclesiasticorum, et annexam babeant obligationem inhaerentem his bonis, scilicet strictam et canonicam obligationem expendendi superflua pauperibus seu piis causis, et residentiae, sub poena non faciendi fructus suos?''; S Poenitentiaria die 19 Januarii 1819 ,,perpensis expositis respondet, jam alias a S Sette de consilio se-lectae Congregationis responsum fuisse, affirmative.quot; Tandem ad quaestionem: ^An responsio pro Belgio, diei 19 Januarii 1819 ... extendi debeat ad oblationes fidelium?

„S Poenitentiaria die 9 Aug. 1821 „super noviter expo-sitis respondendum censuit . . . negative.quot;

Resp. Cam reparandi obligatio accessit ad clericorum gradus v. g. ad canonicos, ad rectorem et alios insimul templi clericos, atque tota memorata pars necessai-ia est ad opus pèragendum, impendi tota debet; etenim lex Ecclesiae non portionem partis, sed partem totam, restaurationibus addicit. Quod si tota pars non requiritur, quisque portionem, pro rata reddituum, con-ferre ad complendum opus tenetur. Quisque v. g. imper-tiri ex abundantia debet dimidiam partem, (v. B. xiv Q,u. Can. 205); Pirrbing ad tit de eed. aedif vel repar n 15; Amostaso 1. c. n. 26, 27) Cujus quidem rei arbiter et judex Episcopus est. (v. infra n. 396)

e) Ubi concurrendi onus ad dioecesanos vel parochianos descendit, numquid in eorum numero et clerici habendi sunt; et qua adhibita norma determinatur, quantum quisque in dioecesi vel parochia conferat?

Resp. Canonici, rectores, clerici, qui non habentes partem superstitem, quam conferant, liberi a dandis sumptibus hactenus fuerunt, pares jam habendi videntur laicis, atque obligari propterea, ut opitulentur ex quibus-cumque reditibus valeant. (cfr Amostaso 1. c. n. 37 et auctores ab eo propositi Gutierrez, Salgado, Marta, ür-rutigoyti, Balmaseda.) — Aestimationem contributionis, juxta facilitates cujusque faciendam, Episcopus habet. (Schmalzgrueber 1. c. n. 47, 64; Leurenius 1. c. qu. 999; v. infra n. 396.)

Quibus extraordinariis remediis, cum ordinaria desunt vel insufficientia apparent, sumptus comparantur?

Resp. 1. Rogari facultas ex S. Sede potest vendendi censum bonis ecclesiae imponendum, alienandi ecclesiae

possessiones, suspendendi per tempus onera legator am, reducendi Missarum mimerum.

Resp. 3. Episcopus, ceu arbitror, jure suo potest aliarum ecclesiarum administratoribus praecipere, ut ex liberis redditibus eleemosynam reparandae pauperi ecclesiae largiantur (v. Amostaso 1. c. n. 63, et supra n. 356); potest mittere, qui per dioecesin liberates fidelium elee-mosynas colligant; potest insuper, quod Amostaso i. c. n. 58, Schmalzgrueber 1. c. n. 41, Barbosa 3 p. allegat. 64 in fine n 4, Reiffenstnel 1. c. n. 28, Luc Ferraris Vo Ecclesia art. 3, n 70, Pirrhing 1. c. n. 19 docent, redditus ecclesiasticos vacantium beneficiorum et officio rum in suae Dioecesis ecclesiis, attribuere pauperi reparandae ecclesiae, (cfr Bonif. vin caput Praesenti 9, de officio Ordinar. in 6).

peritorum doctrina, fontes illi addici possunt 1) reficiendae ecclesiae, singulisque ejus partibus, supellectili etiam re-ligiosae (v. g. altari, sacris vestibus), caeteris ad divinum cultum rebus necessariis; 2) aedibus Episcopi (uti ante sub littera A); parochi (ut sub litt. C); rectoris minoris eccle- , siae (uti sub litt. D). (cfr Luc. Ferr. 1. c. n. 71. 73; Schmalzgr 1. c. n. 64, 65; Pirrhing 1. c- n. 16; Reiff. 1. c. n. 26; Barbosa de officio et pot. Episcopi p 3. alleg. 64. n. 6 ; Leurenius 1. c. n. 3.; Lucidi 1. c. pag. 65, 66, 67, 69; Ben. xiv Inst. C. n. 21) Ex qua objectorum multitudine liqueat, non posse, cum fabricae redditus, instaurando v. g. tecto, sufficiunt ast et consumuntur, abstineri ab adeundis aliis fontibus; qumn enitn pluresres, quae ad divinum cultum pertinent, frequentibus et quotidiauis ferme sumptibus egeant, necesse est quaedam copia in arcis nummariis inveniatur.

Nota. Ecclesiatn parocJiialem diciraus, quia difficile con-tinget, aliarutn ecclesiarum ampliationem necessariam esse; nisi quis excipere velit ecclesiam auxiliatricem seu an-nexatti templo parochiali, quae tarnen, cutn pars illius sit, non constituit exceptionem.

Resp. Si mens legum Ecclesiae ea est, ut in praecepto reparandi praeceptum latius aedificandi comprehendatur, scitum ex ante dictis est, cujus expensis id opus peraga-tur. — Sin secus aestimandum est, cui Gonzalez quidem potiu assentit, ampliatio esse videtur nova constmctio; ideoque expensarum onus iis incutnbere, ad quos pertinet impen-sas ministrare novae parochialis ecclesiae. Quapropter, dicta in hypothesi nisi quis alius ex liberalitate vel obli-gatione rem aggrediatur, onus spectat primo loco ad ipsos fabricae redditus; secundo, ni fallor, ad partem superstitem parochi et cleri ejus ecclesiae; tertio cogi possunt paro-chiani; quarto obligari videtur ipse Episcopus, ut fructus abundantes operi impendat. (cfr. cap. Tua nos, de eccl. aedrf vel repar et Gonzalez 1. c. in fine n. 6). —• Idem is ordo conveniat in dandis sumptibus aedificandi templi auxiliaris; cum v. g. nimium populus excrevit, quam ut aedibus parochialibus contineri valeat.

Resp. Administratorum inferiorum est attendere aedi-ficiorum, supellectilisque vitüs; curam habere ut repara-tiones fiant; easdem, quantum per Ordinarium licet, aggredi et perficere. Maxime autem refert, si satisfacere diligenter suo muneri velint, atque futuris parcere largioribus im-pensis, ut nihil, quamvis exiguum, conteinnant. Quod si incurius quis permiserit ecclesiam, supellectilem, domum pastoralem labefactari multum, eidem ipsi, demortui vero haeredibus, incumbit restituere sumptus ex neglecta repara-tione natos. (v. B. XIV Inst. C. n. 21, 22. et supra n. 381 sq.)

Ordinarii est praescribere normam restaurationuni_; sta-tuere de impendenda copia pecuniae; decernere de laboribus aut faciendis aut omitttendis; judicare de sumptu dando per clerum, per parochianos, quum dicta eos tangit obligatie»; uno verbo jubere de omnibus, quae referuntur ad res, ejusdem jurisdictioni subjectas. Ipse enim in sua dioecesi primus est et supremus post Romanum Pontificem bono-rum ecclesiasticomm administrator, ejusque praeceptis, habita ratione legum generalium dandis, obtemperare cuncti, Episcopis in hac re subjecti, administratores tenen-tnr. Quamquam idipsum ante sub n. 289, 291, 296, cumulate demonstravimus, expedit tria referre Tridentini Concilii decreta, quae ad rem faciunt. Sessione 7, cap. 8 de ref, statuit: ^Locorum Ordinarii ecclesias quascumque... singulis annis visitare teneantur, et opportunis juris remediis providere, ut, quae reparatione indigent, reparenturquot; Deinde, sess. 21, cap. 7 de ref, Episcopis mandat; „paro-chiales Ecclesias... collapsas refici et instauri procurent ex fructibus et proventibus quibuscumque.quot; Tandem sess 24, cap 3 de ref, haechabet: ,/Episcopiipsi . . fabricarnm redditus in usus Ecclesiae necessarios et utiles, prout sibi expedire magis visum fuerit, expendi curent.quot; Primo decreto S. Synodus clausulam addit: ,/appellationibus, pri-vilegiis, consuetudinibus, etiam ab immemorabili tempore praescriptis.. penitus exclusisquot;; secundo autem „quacumque appellatione, exemptione, et contradictione remotaquot;; qui-bus sane salubriter cavetur, ne , magno divini cultus et ecclesiarum detrimento, Episcopalium praescriptionum executio instituta appellatione, vel aliis objectis impedi-mentis, inopportune differatur.

397. Loca religiosa et pia proprios in redditibus suis iontes restaurationis habent. Hisce exhaustis, cum nemo est, qui succurrere cogitur, invocanda est cleri fideliumque benignitas. — Eadem, quam statim docuimas, Episcopiet inferiorum administrantium cura est reparationis locorum religiosorumquum Episcopus eamdem in ilia ac in aedes

sacras potestatem teneat. (v. supra n. 301.) Loca autem pia per ipsos rectores ordinarie reparari valent, quin Episcopus quidquam constituere de ea possit. (v. supra n. 313). —• Exceptiones, oriundae ex lege vel qualitate fundationis loei religïosi expositae sunt supra n. 306; item-que ex qualitate loci pii n. 31C et 313.

398. Necessaria boni superioris qualitas est, iudagare conditionem rerum et personararn, quae conereditae exis-tunt suae sollicitudini. Detegit ille et agnoscit quid tuendum sit, quid corrigendum, facileque delectum videt stimulorum et remediorum, quibus bono sufiragetur, malo resistat. Cni faciendae investigationi et acquirendae scien-tiae duplex potissimum viapatet: visitatio et relatio. Utra-que initium ducit ab ipsis Apostolis; „Dixit ad Barnabam Paulus^: revertentes visitemus fratres per universas civi-tates, in quibus praedieavimus verbum Domini, quomodo se habeantquot; (Act. App. 15,36.); et; //siguificatum est enim mihi de vobis, fratres mei, ab iis, qui sunt Chloes, quia contentiones sunt inter vos.quot; (I ad Cor. i. 11.) Visitatio fit per ipsum superiorem, vel quem alium, ab eo depu-tatum. Relatio per Vicarios foraneos maxime, aliosque viros ecclesiasticos, tit scriptis litteris aut viva voce j id-que in vel extra Synodos.

De visitatione dumtaxat exponere hujus loci est. Arti-culatim distincteque considerabimus visitatores, normam visitandi Tridentinam, procurationem, objecta.

399. I Visitatores. Qui ecclesiasticam visitationem facit, is ipsas res adit et personas ut oculis omnia lustret; conditionem rerum et locorum intueatur; mores cleri et po-puli adspiciat; pravitates evellat; fidem confirmet et cultus ac disciplinae exactam observantiam. (Trid. Conc. sess.

Resp. Penes Romanum Pontificem fuit eritque semper visitare, cum lubet, universas, quae sunt per totum orbem ecclesias. Ex divino enim immoto et immutabili jure banc potestatem cum Primatu jarisdictionis possidet. A remo-tissimis autem saeculis ipsam hancfacultatem SSedes exercuit per legates, ceu Nuntios, Vicarios, Visitatores Apostolicos, turn ordinarios turn extraordinarios. Cujus quidem rei multa in sacris annalibus exempla reperiuntur; pauca saltem memorasse conducet. S. Innocentius Pontifex anno 412 novum Vicarium Illyricianum delegat, id se facere declarans: „Praedecessores nostros Apostolicos imitates.quot; (v. Pii VI Responsio... super Nunciaturis Apostolicls cap. 8, sect. 3, n. 41). Nec aberat Vicariis illis, una cum vi-caria Pontiticis jurisdictione, visitandi potestas; nam in diplomate Apostolico s Bonifacii Papae haec verba sunt: ,/Te ergo, Frater carissime, omnis cura respectat earum Ecclesiarum, quas tibi vice Sedis Apostolicae a Nobis cre-ditas recognosces, ut et prava corrigas, et disslpata componas (Ibidem n. 54) Saeculo none legatione Sedis Apostolicae per Germaniam functus est s. Bonifacius martyr, visitandi pariter regendique jure donatus. (Ibid. n. 89) Saeculo de-cimo ad visitandas Mediolanensium ecclesias s. Petrus Damianus missus est: et saeculo decimo sext s. Cavolus Borrom easdem in Mediolanensi provincia sustinuit partes.

Episcopi, sectantes vestigia Apostolorum, perlustrasse leguntur, inde ab erectis parochiis, omnem ditionem, suo regimini commissam. (cfr Thomassinus. Fetus et vova Ecclesiae disciplina p. II, 1. 3, cap. 77). Metropolitis jus olim erat invisendi dioeceses Episcoporum suffraganeorum; Exarchis et Primatibus, ecclesias Metropolitarum; Patri-archis, Exarcharum et Primatuum territoria, (cfr. Thomas-sinus 1. c. Nunc Metropolitarum antiquum jus limitatum est ad unum casum, quo causa visitandae dioecesis suffraganei cognita est et probata in provinciali synodo. (Cone. Trid.

sess. 24, cap. 3, de ref; Urb. VIII const Exponi nobis. n. 370) Exarcharuro et Primatuum prisca jura vulgo evanuerunt, manente ut plurimum solo honorifico titulo. Patriarchis autem in oriente remansisse videtur species quaedam jurisdictionis pristinae.

400. Quemadmodum nostra aetate fit, ita priscis tem-poribus tuin ipsi Antistites, turn alii eorum nomine et auctoritate dioecesim invisebant. Praescribebat sacra lex, annuls vicibus totam dioecesim visitari. jubebat insuper, ut ipse Episcopus parochias visitatum adiret, suaque prae-sentia et monitis excoleret gregem; ast impeditus, munere suo fungeretur per legatum. (causa 10. qu. 1. can. decre-vimus 10, Episcopum 11, placuit 12). Visitatio haec a Graecis Periodea, a latinis saepe Circuitio dicebatur; unde procuratio, visitanti debita, Circada nuncupata est. (Syn. Dioec. 1. 4. c. 3. n. 2).

Primi visitatores, qui ab Episcopis delegati fuerunt, vel simplices erant periodeutae seu circuitores, vel Chorepis-copi. Celebre de constituendis circuitoribus decretum est Synodi Laodicenae (saeculi IV), quae mandat, ,/non debere in vicis et villis Episcopos ordinari, sed visitatores ¹), id est, qui circumeant constitui.quot; (Dist. 80. cap. 5). Instructi jurisdictione rusticanas parochias lustrabant et parva oppida, inspecturi cleri populique mores, aediumque sacrarum et religiosarum statum, condituri etiam vicaria potestate et edicturi ordiuationes, quas ad disciplinae sacrae et morum rectam observantiam consentaneas censerent. — Sublatis circuitoribus et chorepiscopis, eorumdem visitandi officium per Episcopos translatum fuit in Archipresbyteros, Archi-diaconos et Decanos rurales. (v. Thomassinus 1. c, et Syn. Dioec. 1. 3. c. 3. n. 7). Contigitque alicubi, ex lon-gaevo usu demandandi Archidiaconis, Decanis, aliisque inferioribus, visitandi potestatem, ut hi jure ordinario se

perscrutari quasdam ecclesias posse contenderint. Eapropter constituit Tridentina Synodus, ut Archiijiaconis, Decanis, et caeteris, qui visitandi quaedam loca facultatem legitime) titulo assecuti erant, acqnisita jura manerent. Imminuta tarnen ea voluit, decernens nimirum, visitatores illos deinceps indigere consensu Episcopi (sess. 24, cap. 3 de ref.), nee de causis matrimonialibus ac criminalibus jus dicere posse, (sess. 24 cap. 20 de ref.) Jussit praeterea, ut Episcopo //visitationis factae intra mensem rationem reddere, et depositiones testium ac integra actaei exhibere teneantur,// (sess. 24. cap. 3. de ref.)

401. Uti nunc, ita et olim arctissima relatio erat inter visitationem et synodum. Praebet enim diligens visitatie amplam saepe ad deliberandum et ordinandum synodis materiam. Sed illud pristinis temporibus proprium est, ut, praeter dioecesanas synodos, quae absoluta dioecesis visi-tatione agebantur, aliae parvulae locales synodi ipso visitationis tempore fierent. Mixti scilicet clericorum liabe-bantur conventus, quibus propositum maxime eratcriminum reos denuntiare et salutaribus poenis afiicere. ludiciales hi coetus tantopere bonis moribus prodesse visi sunt ut nono saeculo coeptum sit constituere in iis certos probatae fidei et honestae conditionis viros, numero plerumque septem, qui jurisjurandi vinculo ligati per totum annum sollicite investigarent, quae correctione et reformatione digna essent, et ea fideliter referrent visitatori, de bis interroganti. (v Ben. XIV Synodus Dioec. 1. 3. c. 3; et Regino De ecclesiasticis duciplinis libro 2.) Accusatorum et Testium synodalium nomine vocantur. Prima eorum-dem lineamenta exhibet Hincmarus Archiepiscopus Remensis, qui medio saeculo nono florebat. Formam eorum perfectam in dicto suo Libello proponit Abbas Prumiensis, Regino, qui labente eodem saeculo scripsit. Per omnes quidem Occidentis regiones aliquando recepti fuisse videntur, quum de constituendis ejismodi in locali synodo viris apud Gratianum canon existat. (v. causa 35,

qu 6 , can 7) Relaxata valde haec disciplina saeculo decimo tertio fu^rit, quum ab ea aetate Synodis Provin-cialibus et Dioecesanis committatur testes synodales eligere eorumque relationes excipere. Evanuit hodie id genus juratorum testium; eorum autern invigilandi parochiis sollicitudo imposita est Fiscalibus Episcoporum et Decanis ruralibus. (syn. Dioec 1. 4.. c. 3.)

402. Sed de visitatoribus dioecesium accuratius jam praesentes Ecclesiae leges intueamur. Quaeramus igitur: •l. Ad quem hodie pertineat Dioecesis visitatie.

Rep. a) Statuit Ecclesiae lex incumbere propriae dioecesis visitationem singulis Episcopis, quemcumque in hierarchicis Episcopatus gradibus locum teneant. Vultque eadem lex ut Episcopi per seipsos id opus expleant, aut, legitime impediti, opera Vicarii aut visitatoris utantur. Decernit enim Tridentina Synodus, visitare ne praetermittant „Patriarchae , Primates, Metropolitani et Episcopi propriam dioecesin per se ipsos; aut si legitime impediti fuerint, per suum generalem vicarium aut visitatorem. Est tarnen casus, in quo ipse Episcopus hoc officio fungi cogitur. Si nimirmn in dioecesi capitulum est, ab Episcopi juris-dictione exemptum, illudque visitari Episcopus voluerit in annua visitatione dioecesis, rem explere per se vel per alium potest (sess. 24. cap. 3, de ref); si autem capituli ejus visitationem seorsim instituere cupiat, per se ipsum visitare tenetur. (Trid. Conc. sess 6, cap. 4, de ref; cfr Syn Dioec 1. 13. cap 9', n. 6)

b) Sede Episcopali vacante Vicarius Capitularis potest dioecesis visitationem suscipere, modo elapsus sit annus a die ultimae visitationis ab Episcopo vel delegate peractae, ut saepius decisum fuit a S Congregatione Concilii, signanter in Ostunen 28 Julii 1708, quum proposito dubio; ,/An et quando Vicarius Capitularis possit visitarequot;, rescripsit: Affirmative post lapsum anni.quot; Et die 13 Sept. 1721 sequentibus dubiis: ,,An Vicarius Capitularis Scardonen facere possit visitationem civitatis et dioecesisquot;, responsum

fuit: ,/Ad primurn et secundntn Affirmative, dummodo elapsus sit annus a die ultimae visitation! s factae ab Or-dinario.quot; [Syn. Dioec. 1 3, cap 9, n 6) Ex quo deducen-dum videtur, quoniam ipse Vicarius Capitularis, dum annus ab ultima visitatione exactus non est, visitandi potestate caret, ut nec aliis, v. g. decanis, ejus faciendi copiam interea permittere valeat; nequit enim Vicarius facultatem, quam non habet, delegare.

Haec de Vicarii potestate seu jure visitandi. Ad obliga-tionem quod spectat, Lucidi 1. c., vol I, pag 128 haec docet: ,/An vero post elapsum annum vicarius capitularis visitationis explendae obligationem habeat, quaestio est, quam nec doctores, nec S Congregationes communiter expendere solent: nam vacationem cathedrae episcopalis ultra congruum tempus, non nisi extraordinariis ex causis, protrahi contingit, quibus leges baud prospicere solent.quot;

c) Praelati inferiores, qui dicuutur tertiae speciei et territorium proprie dictum Nullius habent (cfr supra n 313), ad annuam visitatinnem suae dioecesis constringuntiy. Qui autem sunt secundae speciei, quamvis lato quodam loquendi mode subjecta ipsis ditio Nullius dici possit, et eo nomine a Trid Cone sess 24 cap 9 de ref appelletur, nihilominus neque obligationem nequejus habent visitandi id territorium; quod quidem lustrari debet ab Episcopo viciniori, id est, ab eo, cujus cathedralis ecclesia proxi-mior illi ditioni est. {Syn. Dioeo. lib 3, cap 5 in tine; Lucidi 1. c., pag 128; Crispinus 1. c, cap. 20, § I, n. 9 in nota; De Luca Adnot ad Cone. Trid, disc 5, n. 22).

d) Archidiaconi, decani, et alii inferiores in iis ecclesiis, ubi ab antiquo visitationem exercere legitime consueverunt, ibidem visitare possunt. (Trid Cone sess 24 cap 3 de ref)

e) nAbbates, qui sunt Ordinum capita, ac caeteri prae-dictorum Ordinum superiores, Episcopis non subjecti, quibus est in alia inferiora monasteria prioratusve legi-tima jurisdictio, eadem ilia sibi subdita monasteria et prio-ratus , suo quisque loco atque ordine, ex officio visitent.

etiamsi commendata existant...quot; (Trid Conc sess 25, cap 20, de regul. et momalïbvs; cfr cap In singulis, de statu monachorum et canonicorum regularium)

403. Qtr 3. Quae in visitatoribus dioecesium inest potestas; quibusque igitur decretis obtemperare visitati coguntur ?

Resp I. Sacrosancta Tridentina Synodus exponens sess 24, cap 3, de ref, cujus rei gratia mittantur visitatores, docet insimul quam potestatem iisdem agnoscat: „Visita-tionem autem omnium istamm praecipuus sit scopus, sanam orthodoxamque doctrinam, expulsis haeresibus inducere, bonos mores tueri, pravos corrigere, populum cohor-tationibus et admonitionibus ad religionem, pacem, innocenti-amque accendere; caetei-a prout locus, tempus et occasio feret, ex visitantium prudentia ad fidelium fructum constituere.quot; Haec Synodi formula conspicue nunciet; ex Tridentino decreto visitatoribus inesse potestatem jubendi, prohi-bendi, immutandi, corrigendi; servatis certe minimeque laesis tam divinae quam ecclesiasticae legis ordinationibus. (Juae quidem potestas, quamvis sit ampla valde, non continet tamen instituere processus judiciales. Quod ex decreti praescriptione, ut /,visitatio celerrime absolvaturquot; (v. infra n 405) abunde satis ostendi auctores animad-vertunt, et S Congregatie Concilii declaravit. (v Fagn in cap. dilectus, de rescriptis n 44, sqq.) Quae causae igitur ex juris Ecclesiae praescripto ordinemjudicialem postulant, eae fugiunt Tridentinam visitatoris potestatem. Ejus generis haec exempla sint. Non impertitur S 'ynodus infligere censuras excommunicationis, suspensionis, interdicti; non tribuit parochum suo munere privare, aut deponère beneficiatum. Sed quidquid absque judiciali indagine juberi, prohiberi, corrigi, in re vel persona visitation! subjecta, leges sacrae patiuntur, ejus faciendi copiam visitator habet. Quocirca, Fagnano interprete, (v. 1. c, n 23) visitatori facultas est incorrigibiles clericos suspen-dere ad tempus ex informata conscientia; est enim ista

suepeusio remediiim correctorium, potestque extrajudici-aliter (habita equidem certa et sufiicienti scientia) imponi, que-madmodumTridentinaSynodus decrevit sess 14, cap I de ref.

Resp 2. Praeter descriptam Tridentinam potestatem in visitatoribus multis inest alia insuper potestas. Episcopi nempe, Vicarii capitulares, Praelati tertiae speciei, in ipsa jurisdictione, qua subditis suis pi-aesunt, fontem habent facultatum, qui latius Tridentino fonte patet. Ex quo accidit, ut in subditorura visitatione id omne valeant, quod jurisdictio, qua in suos fruuntur, illis agere tribuit; ideoque et processus jadiciales instituere, ex officio parochos amovere, poenas infligere. Ab agendis tamen hujusmodi negotiis in visitatione abstinere debent; quippe quutn velit Tridentina Synodus ut visitatio celer-rime absolvatur. (v. , infra n 405) Indicatus autem fons, in solos subditos patens, occlusus memoratis pastoribus est, quutn ex copia ipsis facta, non subditos (i. e. qui sunt exempti, aut nullius dioecesis) visitant. Apud tales sola valent Tridentina potestate; eamque adplicare illis dumtaxat quennt rebus et personis, quas data licentia vel delegatio designat. De quo infra men-tionem faciemus.

Resp. 3o Proposita liactenus ^rsi diversis visitatorum gradibus accommodare lubet, haec cuique tnensura sit potestatis.

Episcopi, Vicarii capitulares, Praelati tertiae speciei, quutn subditos suos visitant, instructi existunt turn ea potestate, quam Tridentinum impertitur, turn ilia, quam ex jurisdictione in suos possident; quum vero non subditos invisunt, missi scilicet a Concilio Tridentino vel Sede Apostolica, solis potiuntur Tridentinis facultatibus; nisi forte Rotnanus Pontifex aliis adaugere eas dignatus sit,

Archidiaconi, Decani, caeterique inferiores, quibus Tridentina Synodus legitime acquisitum antiquitus jus visitandi reliquit, potiuntur pariter Tridentina potestate (exclusis tamen expresse in sess cap 20 de ref, causis

matrinionialibus); nam ad illos etiam (ut legenti patebit) decretum manifeste refert, quae statuit de scopo et officio visit atorum.

Mensura potestatis in Vicario generali, decano, caeteris, quos mittit Episcopus, ut suo nomine dioecesin perlus-trent, pendere videtur (habita ratione praedictae distinc-tionis inter subditos et non subditos) in delegantis Episcopi arbitrio. Cogitur hic efficere, ut tota dioecesis (sess 24, cap 3, de ref) tempore canonico lustrata sit in omnibus, quae obnoxia sunt visitationi. Quod equidem negotium , si placet, ita certe dividere potest, ut aut sibi quaedain reservet, aut quod uni negat, alteri impertiatur; satis quum sit, per se vel per alios canonicam visitationem egisse. — Quibus positis concludenduin videtur, ut Epis-copus, quum ipse dioecesin vel partem dioecesis non visitans, alteri id munus hand limitatum committit, omnem huic permittat potestatem, quam adhiberi vult Tridentina Synodus visitationis tempore. Quocirca a) visitator, cujus officium ab Antistite certis limitibus non circumscribitur, universa agere possit, quae in Tridentino decreto conti-nentur; ideoque stricte loquendo penes ipsum forte etiam est incorrigibiles ad tempus suspendere, quamvis prudentia duce aggredi talia minime debeat, ne metam menteinve delegantis praetergrediatur. V) Visitator, cui minorem potestatis mensuram Episcopus fecit, continere se desig-natis limitibus debet; cui majorem dedit, nempe in subditos Episcopi, is descriptis Tridentinis tacultatibus majorem potestatem habet.

Resp. Totam dioecesin quolibet anno Episcopi per se vel per suos visitatores perlustrare tenentur; ast „si quotannis totam, propter ejus latitudinem, visitare non poterunt, saltem majorem ejus partem; ita tamen, ut tota biennio per se vel visitatores suos compleatur.quot; (Trid Cone s 24, c 3 de ref.) Visitatum redeunti Episcopo, ejusve delegato, cum annus nondum elapsus est, interdici

accessus et visitatio nullatenus potest. Quae enim lex eidem jubet semel singulis aut binis annis dioecesin in-visere, ea minime limitat potestaten! Episcopi, qua plus una vice, et quoties justa ex causa libitum est, adire et visitare suo jure subditos valet, (cfr Fagn in cap Cum r, ener ah'dis, de censilus n 3; Pirrhing in eumd. tit. n 94; Syn Bioec 1 10, c 10, n 6.) Id autem cavet lex, ut sic rediens expefat procurationem j de qua mox dicemus. (v Fagn 1 c, et deer SS, CC, in Syn Dioec 1 c.)

Quae est norma, quam explendae singulis aut binis annis visitationi Tridentina Synodus praestituit?

Resp. Vult S Synodus, ut scopo visitationis attendatur, et certas dotes visitatio habeat. Scopus est crimina et abusus circa fidem et mores inquirere; inventa remediis opportunis emendare; divino cultui prospicere; et caetera ad sanctae religionis necessitates pertinentia, disponere. Dotes sunt, charitas et zelus, modestia, celeritas, sump-tmim inutilium et lucri fuga. De singulis sit brevis expositio.

a) Scopus. Sessione 24, cap 3, de ref. Concilium ita docet: „Visitationum autem omnium istarum praecipuus sit scopus, sanam orthodoxamque doctrinam, expulsis haeresibus inducere, bonos mores tueri, pravos corrigere, populum cohortationibus et admonitionibus ad religionem, pacem, innocentiamque accendere; caetera prout locus, tempus et occasio feret, ex visitantium prudentia ad fidelium fructum constituere.quot; Sessione 7, cap 8, de ref, visitatoribus jubet providere, ut templa, „quae reparatione indigent, reparentur; et cura animarum, si qua illis immineat, aliisque debitis obsequiis minime defraudentur.quot;

Quamobrem visitator Episcopalis „non tantum ecclesias et clerum, sed etiam laicos et populum quoad crimina et delicta, atque praeceptorum observantiam, fidemque orthodoxam visitare, ac debite corrigere potest et debet;quot; conspicuumque est, „illos visitatores muneri suo minime satis-

facere, qui de ecclesiis et clericis tantum solliciti,populum penitus negligunt, et debitam cuvam non adliibent,quomodo impune grassantia publica vitia et scandala, scandalosae-que consuetudines convenientibus mediis tollantur, inipe-diantur, et eradicentur; praesertim cum auctoritas Epis-copalis [cujus nomine deputati agunt] in his pro munere officii debite interposita, plus quam copiosae efficiant eonciones Pastorum.quot; (Reiff. ad tit de censïbvs, emctionihus et procurationibus n 69, 70).

Praedicti finis tutius apiscendi causa mittebatur olim Archidiaconus vel Archipresbyter, qui diem adventus Episcopi nunciaret, animos visitationi idoneos redderet, et ne longior esse cogeretur Episcopi mora in parochiis, res minores de cleri convocati consilio expediret. Quem antiquum morem Antistites sectari etiamnum possunt. Nunciari sal tem aliqua rati one clero et populo diem adventus visitatoris Canonistae suadent,ut se praeparare quisque visitationi possit; adduntque justam utique causam interdum impellere posse, ut inopinato visitans accedat. Episcopus potest deputare etiam sacerdotes missionarios saeculares vel regulares, „qui ante ipsorum adven-tum praedicationibus verbi Dei et administratione sacra-mentorum Poenitentiae et Eucharistiae, spintualem po-pulorum profectum, et animarum salutem, qui potis-simus est Pastoralis visitationis scopus, studeant promovere.quot; (B. XIV const. Fir mandis 1744. § 5.) Mandatque Apostolica Sedes, „ut praedicti Missionarii etiam a Regularibus Parochis seu curatis libenter excipi debeant. omnibusque rebus juvari, quibus ad in-junctum sibi onus adimplendum , opus illis esse contigerit.'^,(Ibidem).

Porro ut ilia, quae consentanee ad praedictum finem salubriter constituta sunt tempore visitationis, fideliter posthac efficiantur, Sancta Sedes unam vim devolutivam concedit appellation!, quae fit a decretis extrajudicialiter in visitatione latis; „nee in his, ubi de visitatione aut

morum correctione agitur, exemptio, aut ulla inhibitio, appellatio, seu querela, etiam ad Sedera Apostolicam, interposita, executionem eorum, quae ab his mandata, decreta aut judicata fuerint, quoquo modo impediat, aut suspeudat.* (Trid. Conc. sess 24 cap. 10, de ref; cfr B. XIV const Ad militantis, 1742.) — Pluribus Antis-titibus mos quoque est, ut post sex menses ab expleta visitatione dedita opera inquirant, an singula decreta, in actu visitationis edita, rite executioni mandata fuerint; quae inquisitie contro-visita nuncupatur. (Lucidi 1. c. pag. 137.)

i) Charitas paterna-, zelus clirislianus. Finibus descriptis S Synodus sic pergit: «Quae ut facilius feliciusque succe-dant, monentur praedicti omnes et singuli, ad quos visi-tatio spectat, ut paterna charitate christianoque zelo omnes amplectantur/' (sess. 24, cap. 3. de ref.) Amantis ergo piique patris formam ut visitantes induant praecipitur. Ex quo aperta sit Concilii mens et voluntas, ut visita-tores, rigorem omnem nisi secus velit necessitas, a decretis suis amandantes, cohortando et admonendo con-firment bonos, malos et negligentes corrigant. Ad id spectat etiam Innocentii IV decretum (in cap. Romana ecclesia, de censibus in 6) jubens visitatoribus, ut quum de vita et conversatione ministrantium in ecclesiis et locis aliis , divino cultui deputatis, ac caeteris inquirunt, ad emendationem delinquentium per salubria monita et absque exactione juramenti diligenter intendant. Idemque id significat S Congregatio Concilii permittens visitantibus, adhortari enixe fideles, ut crimina, quae committuntur , detegant; prohibens autem, quominus in virtute obe-dientiae, muitoque minus addita poena, id postulent. (v. Barbosa de ofl. et pot. Ep. p. 3, allegat 73, n 29; Ferraris Vo Visitare n. 82; Lucidi 1. c. pag. 134; Crispinus Trattato deüa visita pastorale cap. 5, § 1, Edit Neapol. 1855.)

c) Modestia et Celeritas. Prosequitur S Synodus: „Ideo-qne modeste content! equitatu famulatuque, studeant quam

Habet modestia suum decorum, ita ut quod Praelato moderate convenit, inferioris modestiam excedat. — Ce-lerrima debet esse visitatio, quantum expedita ratione omniafiant, longiora negotiapost visitationem cognoscantur, et extraneis rebus non trahatur id ministerium. Hisce equi-dem minime accenseri debet Sacramenti Confirmationis collatio, quae ab antiquissimis temporibus, nostra etiam aetate, (cfr. Pontif. Rom. Ordo ad visifandas parochias) visitatione continetur. —• Diligentia celeritati comes sit praecipitur, ne quod corrigendum aut novandum est ne-gligenter omittatur, aut quod fugiendum temere fiat. — Est diligentis celeritatis officium ab agendo processus judiciales abstinere, atque propterea baud ventilare causas, quae ordinariijudiciiprolixas et diuturnas ambages exigunt. Quamvis itaque, ut diximus ante, in proprios subditos Epis-copus causas hujusmodi tempore visitationis aggredi valeat, nihilominus id agere alienum apparet a decreto Concilii, quod vult ut omnes visitatores celerrime negotium confi-ciant, et poenarum loco paterna coirectione utantur. Quod si, adversus mentem Tridentinae legis, processus judiciales agunt sententiamque pronunciant, condemnatis non inter-cluditur, causa visitationis, aditus consuetus ad suspen-sivam appellationem.

d) Sumptuum inutilmm et lucri fuga. Juris sacri historia graves in bac re abusus refert, ex temporalium cupidine natos. His, ut radicitus extirparentur nee reviviscerent umquam, severam magnae temperantiae legem Tridentina Synodus objecit. Statuitin eaprimo, quae sint fugienda, quae-que accipi prohibeantur visitatoribus. „Interimque caveant, ne inutilibus sumptibus cuiquam graves onerosive sint; neve ipsi, aut quisquam suorum quidquam procurationis causa pr.o visitatione, etiam testamentorum ad pias causas, praeter id quod ex relictis piis jure debetur, aut alio quovis nomine, nee pecuniam, nee munus, quodcumque

sit, etiam qualitercumque offeratur, accipiant: non obstante quacumque consuetudine, etiam immemorabili.quot; Conspicua haec sunt, et nihil est, quod explicatione egeat. Inhibetur visitantibus, quo minus inutilium sumptuum sint causa, et quominus ipsi vel quisquam suorum, pecuniam aut munus quodcumque pro ipsa visitatione, aut alio quovis titulo, quodcumque sit et qualitercumque offeratur, accipiant. Eapropter nec Cathedraticum occasione visita-tionis, sed extra visitationem solvendam esse, S. Congre-gatio Concilii dccrevit. (v. Syn. Dioec 1. 5, c. 6, n. 5; Fagnanus in cap. Venerahili, de censihus n. 16). Ea dum-taxat accipi permittuntur, quae ex piis legatis jure de-bentur Episcopo. Videt quisque futurum esse ex sobrietate visitantibus sectanda, ut visitatio nemini gravis sit; iti-demque ex praescripta pecuniae munerumque recusatione, ut nulla munificentia, nullis donis nec spe donorum obnubilato oculo, cum omnibus absque discrimine agatur.

Postquam jussit Concilium recusandas pecunias esse et quaecumque munera, pergit ponendo exceptiones, seu ordinando quae licite accipi queant. ,/Exceptis tamen victualibus, quae sibi ac suis frugaliter moderateque pro temporis tantum necessitate, et non ultra, erunt minis-tranda. Sit tamen in optione eorum, qui visitantur, si malint solvere id quod erat ab ipsis antea solvi, certa pecunia taxata, consuetum; an vero praedicta victualia subministrare: salvo item jui-e conventionum antiquarum cum monasteriis, aliisve piis locis, aut ecclesiis non parochi-alibus inito, quod illaesum permaneat.quot; Atque haec quidem, quae fas est accipere, procurationis licitae nomen in jurisprudentia sacra habent. De quibus statim duae erunt quaestiones ; nam ante observari superest, üeri ex Tri-dentina ordinatione posse, ut nihil omnino accipere visitator queat: //In iis vero locis seu provinciis, ubi consuetude est, ut nec victualia, nec pecunia, nec quidquam aliud a visitatoribus accipiatur, sed omnia gratis fiant, id ibi observetur.quot;

Quaestio I. Quae accipere procurationis licitae nomine visitantibus permittitur ?

Resp. Decernit Tridentina lex, a) victualia frugaliter et moderate visitantibus ministranda esse. Saepiusque declaravit S. C. C. et Epp. ac Regg. visitatos nec pro vecturis quidquam debere. (v. ap. Lucidi 1. c, pag. 141.)

I) Addit suae ordinationi Tridentina Synodus, posse eos, qui visitantur, eligere an victualia ministrare velint an pendere taxatam pecuniam, ante Tridentini tempora ab ipsis solvi consuetam. — Ex quo plures conclusiones in promptu sunt. Primo, non obligari visitatum ut praebeat et victualia et pecuniam; deinde, visitantem victualia insimulet pecuniam mimime accipere posse, neque tam cum pauperibus reditibus mensa episcopalis laborat; (v. S. C. C. decreta ap Lucidi 1. c. pag. 139, et in Syn, Vioec. 1. 10, c. 10, n. 6) insuper, unius visitati, non visitantis esse, inter victualia et pecuniam optare , (S. C. C. deer ap. Lucidi 1. c.) nisi tamen secus permiserit S. Apostolica Sedes; cujusmodi concessio, anno 1845 Leodiensi Episcopo facta, invenitur in Mélanges Théol. série 6, pag. 604.

c) Tandem salvas esse vult Concilium antiquas, ante Tridentina tempora, factas conventiones cum monasteriis, aliisve piis locis, aut ecclesiis non parochia-libus.

Dignitatis gradui cum congruere procuratio debeat, propterea S. C. C. definivit. _v Vicario Capitulari deberi tantum medietatem procurationum, quae Episcopo solvi consue-verunt.quot; (Syn. Dioec 1. c.)

407. Legi suae de illicita et licita procuratione Tridentini Patres banc poenam adjungunt: //Quod si quispiam, quod absit, aliquid amplius in supra dictis omnibus casibus accipere praesumpserit; ispraeter dupli restitutionem intra mensem faciendam, aliis etiam poenis juxta con-stitutionem Cbncilii generalis Lugdunensis, quae incipit, Exigit.... mulctetur.quot; Alias istas poenas sic proponit Lug-

dunense Concilium: //Ex tunc Patri ar chae, Archiepiscopi, Episcopi, duplum ipsum ultra praedictum tempus restituere differentes, ingressum sibi Ecclesiae sentiant interdictum. Infe-riores vero ab officio et beneficio noverint se suspensos, quous-que de duplo hujusmodi gravatis ecclesiis plenariam satis-factionem impendant; nulla eis in hoc dantium remissione, liberalitate seu gratia valitura.quot; (v. cap. Exigit, de censibus in 6) Verbum praesumpsennt, quo Tridentinum decretum utitur, copiose exposuimus supra n. 378 , sqq.

Resp. Ab omnibus clericis, ecclesiis, locis religiosis et piis, subditis Episcoporum visitationi. — Excipiuntur ecclesiae, quae paupertatis ergo visitatorem procurarenon valent (ctr eau I, qu 2, can. I; cau. 10, qu 3, can. 7; cap. 6 , de censibus; Fagn. in cap. Venerabili, de censibus n. 33); hospitalia pro babiliter, quorum reditus pauperum usibus destinati sunt {v. Fagn. 1. c, n. S-t sqq); ecclesiae, res religiosae et piae, clerici, manentes sitaeve in loco, ubi visitator residet (v. deer. S. C. C. ap. Fagn. 1. c.; Giraldi 1. c, sect 594; Crispinutn 1. c, § 3; Lucidil. c, pag. 142), quam exceptionem consequi auctores docent ex verbis Tridentini decreti, jubentis victualia ministrare „pro temporis tantum necessitatequot;; visitans enim in loco propriae habitationis minime indiget aliorum victualibus, quum domi suae possit facile victum sumere. Excipiuntur etiam monasteria monialium , nisi in earum ecclesiis beneficium sit (v. Lucidi 1. c, pag. 142); itemque regulares, qui subditi Episcoporum visitationi, a solvenda procuratione immunes per peculiare privilegium facti sunt (Lucidi 1. c, pag. 140), quale privilegium habent regulares, qui in parvioribus conventibus Ordinario subjiciuntur. (Giraldi 1, c, sect 597.)

Comprehenduntur objectorum nomine loca, res , personae, munera. Ingentem numerum faciunt, maximaque

ex parte subjiciuntur Episcoporum visitationi et decretis Ponunt jurisperiti certos objectorum ordines, singulisque latum indicem adnectuntur. Alii duos ordines statuunt, loca nempe et personas (v. Gavantus Praxis compendiaria visitandae civitatis et dioecesis)-, alii quatuor, loca, res, personas, munera. (v. Fagnanus in cap. Conquerente, de off. ordinarii in fine.) Nobis placet quatuor objectorum ordines adhibere; longos indices praetermittere; quamdam tamen brevem in conspectu ponere objectorum descrip-tionem, qua facile plura alia objecta quisque inveniat. Cupientibus longiores indices inspicere opera praedicta cumulate satisfacient; insuper commodo magno erit aureus libellus Crispini delta visita pastorale. Triplex trac-tanda quaestio sit: una, quae doceat objectorum multi-tudinem et varietatem; alia, quae monstret objecta, adstricta episcopali visitationi; tertia, quae ambitum visitationis peculiarium quorumdam locorum exhibeat.

Resp. Sunt universa, de quibus discernere valet eccle-siastica potestas. Quatuor in classes distribui possunt, in loca, in res ad loca pertinentes, in personas, in munera personis propria.

a. Loca. Amplectatur prima haec series fabricam seu ipsum in se materiale aedificium. Eo igitur sensu com-preliendit cmncta loca sacra, religiosa, pia Christiana; ceu ecclesias cathedrales , collegiales, parochiales, regnlares , ecclesias simplices, oratoria, sacraria, domus clericales, canouicales, parochiales, monasteria, conventus piarum congregationum, seminaria, hospitalia, aedes confraterni-tatum, scholas, coemeteria. Visitatio ea adspicit foris et intus; intuetur eorum formam, situm, dispositionem, or-natum, an quid in iis sit imperfectum, non conclusum , male tutum, non firmum , dilapsum, indecorum, immun-dum; condit tandem imponitque et in his, et in sequen-tibus objectis, opportunas ordinationes.

IP •Jl^

ml ■

lit -ill,

ili ■

ii Sllln'l

I m

i it¹

MI ■

' if S-i

lit

1 I

quot; 'lllSlS!

Sacrosancta in Ecclesiis Eucharistia, et tota supellex, quae ad divinum Altaris Sacramentum refertur; dein sacra olea, fons baptismalis, sedes confessionalis, pulpitum, odeon et organum, et universa, quae clericis, laicis, confraternita-tibus serviunt; inspiciuntur libri pastorales, libri fundati-onurn et missarum, tituli possessionum, litterae indulgen-tiarum, reliquiarum, privilegiorum, bona, jura, obligationes, reditus, expensae. Considerat visitans, an in promptu sint, quae desiderantur, an asserventur idonee, an apte regantur, an aliquid alienaUim fuerit, an quae res neglecta, deforrnis, indigna, immunda, lacerata.

c. Personae. Investigatur an clerici, an regulares, an laici, ad leges status clericalis, religiosi, laicalis vitam debitt agant; clerici quidem agendo quae praescripta illis, fugiendo, quae per sacros canones et peculiaria statuta prohibita sunt; regulares sectando consilia evangelica con-sentanee ad Ordinis regulatn et constitutiones; laici satis-faciendo ofüciis audiendi Missam, custodiendi festos dies, adimplendi paschalem obligationem; audiendi Verbum Dei, vitandi scandala et christianae vitae infensos mores.

d. Peculiaria personarum muncra. Quum sua sint munera propria clericis, sua religiosis, sua laicis, visitatorum est turn inquirere, an quisque officii proprii obligationes recte adimpleat, turn diligentibus animos addere, torpentes ex-citare, delinquentes corrigere.

P. N. Tota Dioecesis est unum corpus, cujus caput, in omnibus a Romano Pontifice dependens, Episcopus est. (can Scire deles, eau 7, qu I; cap Quoniam in plerisque, de off. Ordin.) Oportet ideo ut omnia loca, res, personae, munera, quae in dioecesi ad potestatem ecclesiasticam pertineant, subesse dicantur episcopali ju-risdictioni et visitationi, nisi quae sint ex ordinatione aut privilegio Sanctae Apostolicae Sedis ab eadem liberata. Propterea regulae instar ponitur, Episcopis de jure com-

muni esse fundatam intentionem super jurisdictione in omnibus ecclesiis et locis piis, tam regularibus quam saecularibus, quae intra dioecesin consistunt. (v. cap. Venerabili, de censibm; cap. Be xenodochiis, cap. Cv/m vene-rabilis, de relig domibus.) Liberatio ab auctoritate Episcopi modo latior est modo angustior pro v.ariis limitibus, qui vel in ipso privilegii diplomate, vel in aliis ordinationibus Apostolicis positi inveniuntur. Nee, qui liber est a jurisdictione, is insimul semper liber est a visitatione Episcopi. Utut autem, quem concessit Sancta Sedes, liberationis, seu exemptionis favor latus sit, vix unquam gratiftcatos immunes reddit a plena totaque jurisdictione et visitatione Episcopi. Sic regulares, quamquam exemptione admoduia ampla potiantur, nihilominus certis in casibus eorumdem loca, res, personae, munera, jurisdictionis et visitationis episcopalis ministerio adstringuntur.

Sed insuper contingere potest, quod pro AngliaeetNeerlan-diae ecclesiastica provincia contigisse scitur, ut propter pecu-liaria alicujus tractus adjuncta, Apostolica Sedes arctiores, quam habet jas generale, exemptioni limites posuerit; quo fiat, ut v. g. ecclesia curata, cui Regularis praepositus est, visitentur ad instar ecclesiarum, quas saeculares parochi regunt.

Sepositis itaque salvisque peculiaribus Apostolicae Sedis ordinationibus, nos hunc unum , non mediocre molestum, laborem suscipimus, quo ex disclplina generali depro-mamus, qua late exempta loca, et alia quaedam indicanda, visitatoribus Episcopalibus pandi debeant.

Aggrediamur modo propositam quaestionem, quae scilicet objecta pateant Episcopali visitationi et decretis.

Resp. 1. Omnia et singula , quae visitationi ecclesias-ticae obnoxia sunt et intra dioecesis fines continentur, subire visitationem episcopalem debent, nisi, (et quatenus propterea), ab eadem liberentur per ordinationes et privi-legia Apostolica.

eopi, in cujus dioecesi consistunt, exempti regulares et saeculares, quaedam loca nullius et hospitalia religiosa simpliciterque pia. De eorumdem itaque locis, rebus, personis, muneribus, utrum, quantumque committantur visitationi episcopali, jam est inquirendum.

412. I. Viri regulares. A. Monasteria, ideoque et templa conventualia seu claustralia, quum haec pars sint monasterii, non comprehenduntur, exceptis excipiendis, memorato Episcoporum ofiicio et jure. Quae quidem lex applicanda est turn aedificiis et rebus pertinentibus ad ea, tum personis et muneribus, quibus inibi funguntur.

a) qaasdam res seu actiones; veluti, publice expo-nere SS. Sacramentum (Ben XIV const Accepimu» 16 Aprilis 1746); observare et evitare, quae ad majorem Sacrificii decorem et cultum praecipienda duxerint Episcopi (Trid Cone sess 22 deer, de obseroandis et evil, in celebratione Missae); sine approbatione Episcopi apponere iusolitam imaginem in ecclesia vel monasterio; exponere novas reli-quias, publicare nova miracula (Trid s. 25, de invocalione, veneralione, et Reliquiis Sanctorum, et saeris imat/inibus), publicare indulgentias (s.25, c. 9, de ref), erigere confra-ternitates (const Clementis VIII Quaecumque 7 Dec. 1604) etiamsi via aggregationis fiat (Ben. XIV Inst. 105, n. 89), excipere confessiones saecularium (Trid. s. 23, c. 15, de refj v. supra in fine n. 242), praedicare saecularibus verbum Dei (s. 5, c. 2; s. 25, c. 4, de ref; v. supra 1. c.); observare in ecclesia dies festos, praescriptos ab Episcopo (s. 25, c. 12 de regul); recitare in Missa col-lectas, quas Episcopus recitari mandavit (Deer. Gen. S. C. Rit. 31 Martii 1821, ap Gardellini sub. n. 4578); habere in monasterio lectionem Scripturae sacrae (Trid. s. 5, c. I, de ref); corrogare eleemosynas in dioecesi. — Inhis et qui-busdam aliis subjacent regulares Episcopo; qui propterea, quumopportunum existimat, de his inquirere valet.Uberiores elenchos exhibent Lucidi vol. 2 pag. 42 sqq, Giraldi 1. c.

sect. 191, Fagn in cap Grave, de officio Ordin, Ferraris V⁰. Exemptio art. 2. Ex quibus ad proposita jungere duas animadversiones placet. Prima sit de audienda mulierum confessions. Scribunt Giraldi et Lucidi, Episcopos ex epistola encyclica Cong. S. Inquisitionis diei 14 Dec. 1694 prohibere confessariis regularibus posse, ut mulierum confessiones audiant extra confessionale, nec in ejus parte anteriori, sed a latere cum crate perforata, et hoc situm sit in loco publico, ut videri ab omnibus queat. Secunda sit de corrogandis per Dioecesin eleemosynis. Referente Fagnano 1. c., n. 45, S. Congregatio Concilii decrevit ^Fratres Ordinum mendicantium non posse quidem ab Episcopis prohiberi, quominus per se ipsos, in dioe-cesibus, ubi habent conventus, eleemosynas quaerant; sed tamen si extra loca, ubi monasteria existunt, quaeritare voluerint, teneri suorum Superiorum licentiam Ordinario ostendere. Ac si extra dioecesin, teneri etiam illius con-sensum obtinere. Caeterum nulli esse permittendum, ut eleemosynas quaerant per alios, quam sui Ordinis fratres.quot;

Excipe b) delicta regularium extra monasterium (Trid s. 6, c. 3, de ref), aut extra domum parochialem (cfr. B. XIV const Aposfolicum minis ter ium § 15, et Fagn. in cap Grave n. 16) commissa.

Excipe c) cum claustralibus suis ecclesiis monasteria parva, quae videlicet post Urbani VIII const Romanus Pontifex anni 1624 erecta, duodecim regulares non continent. Sub-sunt ilia visitationi, correctioni, et omnimodae jurisdictioni Ordinarii, tamquam Sedis Apostolicae delegati, juxta In-nocentii X const. Ut in parvis 10 Febr. 1654, et S. C. decreta, quae decernunt, ut ,/Ordinarii loci visitationi, atque omnimodae jurisdictioni talia monasteria erecta absque eo, quod duodecim fratres in eis valeant habitare, et de facto habitent, subjecta esse intelligantur.quot; (s. Lig. 11. Ap. tr. 20 n. 88) Instituta equidem Congregationis Somaschen-sis, dicto duodenario numero carentia, S. Sedes exemit a visitatione etc Episcopi. (Acta S. Sedis vol. 3, pag. 154 sq.)

Excipe d) monasteria virorum, quae regular! nexuPro-vinciae destituuntur, nee generalibus Capitulis subsunt (Trid. s, 25, c. 8, de reg.); itemque monasteria commen-data, in qui bus regularis disciplina non viget (s. 21, c. 8, de ref.); quae visitari possunt ab Episcopo tamquam Sedis Apostolicae delegate.

413. B. Parochiales seu curatae ecclesiae regularium et miimtri curam animarum exercentes, partim subjiciuntur Episcoporum inquisitioni, partim ab ea hberae sunt. Quae disciplina disposita invenitur in Trid. Syn. s. 25, c. 11, de regnl. et monial., et in nonnullis Romanorum Pontificum constitutionibus, maxime Gregorii XV Inscrutabili 1622 et Ben. XIV Firmandis 1744. Tridentina Synodus sic ordinat: ,/In monasteriis seu domibus virorum seu mu-lierum, quibus imminet animarum cura personarum saecu-larium, praeter eas, quae sunt de illorum monasteriorum seu locorum familia, personae, tam regulares quam saecu-lares, hujusmodi curam exercentes, subsint immediate in iis, quae ad dictam curam et Sacrameutorum administra-tionem pertinent, jurisdictioni, visitationi, et correctioni Episcopi, in cujus dioecesi sunt sita.., excepto.(1. c.) Ut bujus decreti et Pontificiarum constitutionum, ad rem spectantium, aptam intelligentiam consequamur, quatuor in partes seu quaestiones hunc locum dividere expedit. Inquiremus primo, quae regularium ecclesiae subsint episcopali visitationi; deinde, quae personae; post, quibus in rebus et officiis seu actibus; tandem, quae templa istis legibus non tangantur.

414. Quaestio 1. Quae regularium ecclesiae, ex dicta Tridentini Concilii et Apostolicae Sedis ordinationibus, ad-stringuntur visitationi Episcoporum?

Resp. Ecclesiae curatae seu parochiales regularium utriusque sexus; tum conventuales seu claustrales, tum non conventuales, i. e., quae alibi, extra monasterium, positae sunt (v. supra n. 98); itemque succursales seu auxiliatrices earum.

Dicimus primo brevi formula Ecclesiae onratae. Triden-tinus textus habet, ecclesiae _ffquibus imminet animarum cura personarmn saecularium, praeter eas, quae sunt de illorum monasteriorum seu locorum familia.quot; Ex quo cousequitur, jus visitandi baud accommodari ad ecclesias, quae animarum curam babent erga solam conventus familiam. (v. supra n. 243) Multum autem refert intellexisse quae sint ecclesiae, quibus animarum cura imminere dicenda est. Atqui tales esse agnoscique arbitror ex conjuncto illis exercitio munerum, quae Trid. Synodus pertinere ad anhnarum curam docet s. 23, c. I, deref.; quibus videlicet commissum est ,/Oves suas agnoscere, pro bis Sacrificium ofierre; verbique diyini praedicatione, sacramentorum ad-ministratione, ac bonorum omnium operum exemplo pascere, pauperum, aliarumque miserabilium personarum curam paternam gerere, et in caetera munia pastoralia incumbere..quot; Quibus itaque munera baec conjunguntur, illae curatae ecclesiae sint; quibus autem adbaeret seu permissum est, exempli gratia, verbum Dei saecularibus praédicare, sacramentum confessionis et Eucharistiae mi-nistrare, quin propriae illis oves extra conventualem familiam sint, illae non habeantur in numero ecclesiarum curatarum, de quibus bic sermo est. — Addimus in responso, seu parocMales; ecclesiae enim eo designatae nomine, in constitutionibus Apostolicis curam praedictam habere et visitationi episcoporum addictae dicuntur. — Utriusque fsexits regularium , inquit Tridentina lex, ita ut parochiales ecclesiae tam virorum quam mulierum, quibus deserviunt regulares, eadem disciplina regantur.

415. Sequitur turn conventuales seu claustrales, lum non conventuales. Quod ita ostendatur. Imprimis praedicta subjectio aperte tangit parochiales conventuales; ea namque in Trid. decreto imponitur „monasteriis seu domibus virorum seu mulierum, quibus imminet animarum cura.quot; Templum autem conventuale pars monasterii est.

terio. Pateat hoc ex const. Firmandis, quae § 2 sic docet: „Animaruin curam.. exercentes in iis ecclesiis, quae monasteriis seu domibus virorum aut mulierum adnexae sunt., sacri Tridentini Concilii praescripto s. 25, c. 11, de regul., subesse debent, immediate in iis, quae ad dic-tam curam, et sacramentorum administrationem pertinent, jurisdictioni, visitationi, et correctioni Episcopi, in cujus dioecesi praedicta monasteria sunt sita.quot; Deducatur insuper ex const. Clementis XI Cum sicut 30 Jan. 1705, qui Ar-chiepiscopo Manilanensi et aliis Episcopis in insulis Philip-pinis id ipsum jus erga non claustrales parochiales eccle-sias Praedicatorum, Minorum S. Francisci de Observantia, Eremitarum S. Augustini et Clericorum regularium Socie-tatis Jesu competere declarat. Argumento esse etiam potest decretum S. C. C. in Omolucen 7 Junii 1755 (ap. Lucidi 1. c., pag. 5), quod episcopali visitationi patere edicit Praemonstratensium, Cisterciensium et Benedictinorum parochialia templa in dioecesi Omolucensi unita et adnexa exemptis monasteriis. Tandem exhiberi potest Tridentina lex s. 7, c. 7 de ref, definiens, ut „Beneficiaecclesiastica curata, quae.. monasteriis.. unita et annexa reperiuntur, ab Ordinariis locorum annis singulis visitentur.quot;

Tangi iisdem ordinationibus succursales seu auxiliatnces opinor; hae cum pars, cum membrum parochialis ecclesiae existant.

416, Quaestio 2. Quae personae, ex dicto decreto Tridentino et Apostolicis constitutionibus subjiciuntur visitationi Episcoporum?

Hesp. Personae tam regulares quam saeculares, bujus-modi curam exercentes (Trid 1. c.), sive alias ecclesiastica sacramenta, aut unum ex illis ministrantes. (const. Greg. XV Imcrutabllï) Dicitur tam regulares quam saeculares, kujus-modi curam exercentes. Tales imprimis sint rectores eccle-siarum parochialium; etenim illi curam animarum habere dicuntur in Trid Concilio, quibus commissum est „oves suas agnoscere . . quot; Sed non soli rectores, alii praeterea.

qui gerendae curae participes sunt, visitationis lege attin-guntur. Quod manifestius patebit statim.

Sequitur in responso: sive alias ecclesiastica mcramenta, aut unwn ex illis ministrantes. Sunt verba constitutiouis Inscrutdbili, quae visitatioui episcopali addicit exemptos turn parochos, turn adjutores, turn quotquot alii sint, in dictae curae officiis vel sacramentorum administratione se licite vel illicite ingerentes. Decernit enim; „ut deinceps tarn regulares, quam saeculares, quomodolibet exempti, sive animarum curam personarum saecularium monasteriis, seu domibusregularibus, autquibusvisaliis ecclesiis, velbeneficiis, sive regularibus, sive saecularibus incumbentem exerceant, sive alias ecclesiastica sacramenta, aut unum ex illis ministrent, praevia Episcopi licentia, et approbatione; sive quoquomodo in dictae curae exercitio, aut in eorum-dem sacramentorum, vel alicujus ex illis administratione de facto, absque ulla auctoritate, se ingerant; in his, quae ejusmodi curam, seu administrationem concernunt, omnimode jurisdictioni, visitationi, et correctioni Dioece-sani Episcopi, tamquam Sedis Apostolicae delegati, plene in omnibus subjiciantur.

417. Quaestio 3. Quibus in objectis parochiales regu-larium ecclesiae, nee non pradictae personae, subjiciuntur jurisdictioni, visitationi et correctioni Episcoporum?

Resp. Tridentina synodus, generali admodum formula utens, s. 25, c. 11, decernit, ut, qui propositis in eccle-siis animarum curam exercent, subsint Episcopo ,/in iis, quae ad dictam curam et sacramentorum administrationem pertinent.quot; Docuerat s. 23, c. I quaenam peculiaria officia, dimanantia ex pracepto divino, ad curam animarum referantur; nimirum „oves suas agnoscere, pro his sacrificium offerre; verbique divini praedicatione, sacramentorum administratione, ac bonorum omnium operum exemplo pascere, pauperum, aliarumque miserabilium personarum curam paternam gerere, et in caetera munia pastoralia incumbere, quae omnia nequaquam ab iis praestari

et impleri possunt, qui gregi suo non invigilant neque assistunt.quot; — Constitutio 'Firmandis tum generalem Tri-dentinae legis formulam exhibet, tum particularia objecta et munera recenset. Ex quibus fit, si conferre cum indi-catis ordinationibus positos objectomm quatuor ordines lubet, ut, sepositis aedificio multisque rebus ecclesiae, atque ministrorum obligationibus regularibus, itemque domo parochial! regularium (v. Fagn. in cap. Grave n. 16 et Ben XIV const. Apostolicum ministerium § 15) sub-jectio et visitatio contineatur munere et actibus curae animarum et administrationis sacramentorum, rebusque illis, quae in perfungendo hoe munere usurpantur.

Cujus disciplinae ut accuratior intelligentia habeatur, sedulo contemplari const. Firmandis conducit. Partitur haec visitationem in localem et personalem, referens ad personalem tum ministros sacros, tum populum subditum parochiali ecclesiae.

Primum de locali haec habet: „In exequeuda vero Pastorali visitatione ecclesiarum parochialium, quae a regularibus administrantur, minime quidem licet Episcopo omnia ecclesiarum hujusmodi altaria visitare, sed illud dumtaxat, in quo Sanctissimum Eucharistiae Sacramentum asservatur, et consequenter sacrum ipsum tabernaculum: fontem quoque baptisterii, si adsit; item confessionale, in quo parochus ad audiendas confessiones residere solet; pulpitum ecclesiae, e quo parochus jus habet, verbi Dei, juxta praecipuum ministerü sui munus, annunciandi; Sacrarium pariter ecclesiae, ad inspiciendum locum, in quo asservatur sacra supellex, pro sacramentis tam intra ecclesiam, quam extra illam decenter administrandis; sepulcrum excipiendis subditorum Parochiae corporibus addictum, coemeterium parochianorum humandis cadave-ribus destinatum; turrim campanariam, dummodo in ea sint campanae ad parochiam proprie spectantes; ac demum, praeter res supra enunciatas, omnia sacra vasa, quibus vel Particulae consecratae servantur, vel sacra olea sive

in Baptismo, sive in extrema Unctione adhibenda, vel aqua Baptisterii, vel alia rite benedicta, quae pro ingre-dientiumaspersione ad Ecclesiae fores poni consuevit.quot; (§. 7.)

Quae deinde constitutio de personali visitatione tradit § 8, 9, 10, 16, breviter sic contracta sunto. Inquirere imprimis visitator potest de expletis muneribus, quae cura animarum continentur; inter caetera, an parochus oves suas agnoscat; pro his Sacrificium diebns de prae-cepto applicet; an iisdem diebus populum verbi Dei prae-dicatione et pueros christianae doctrinae instructione pascat; an sacramenta diligenter ministret, v. g. an exci-piendis fidelium confessionibus debite vacet, aegrotantibus et in extreme vitae agone laborantibus spiritualia sub-sidia sedulo praestet, et sacramenta Ecclesiae tempestive conferat; an pueros et puellas ante Confirmationem et primam Communionem opportunis instructionibus eru-dierit, an de matrimonio sollicitam curam gesserit, an recte ordinatos retineat libros tum baptisatorum, ubi fons baptismalis adsit in ipsius ecclesia, tum sacro chrismate confirmatorum, libros etiam matrimoniorum, et status animarum. Ad personalem paróchi visitationem pertinet quoque, an titulo legitimo curam animarum exerceat, an residentiae lex ab eo observetur, an ad synodum vocatus iverit an congregationes seu conferentias super casibus conscientiae haberi solitas frequentet. „üno verbo quid-quid Episcopus[a Parocho saeculari exquirere atque exigere solet ac debet, id omne, regulari observantia unice excepta, a Parocho regulari exquirere et exigere potestquot;. (§. 10). 1)

418. tfAtque ubi hunc muneri suo defuisse compe-rerit, opportuna decreta condere et pronunciare, ac meritas in eumdem poenas statuere; in quo nihilominus Episcopi facultates minime privativae sunt, sed Praesul regularis

') Ex proposita regula concludit et declarat S C C ap Lucidi 1 c pag. 7, Episcopum proMbere regularibus parochis posse, ne excedant taxam ab ipso praescriptam in emolumentis baptismatum, matrimoniorum, funeralium.

jus cumtilativnm cum ipso habet; ita tarnen, ut, si aliter a Superiore regulari; aliter ab Episcopo decerni contingat, hujus non vero illius decretis sit standum/' (§. 10).

419. Ad parochianos ecclesiarum regularium quod attinet „decernimus, Episcopo plenam et privativam jurisdictionem competere in parochianos.quot; (§ 16.) Ët: „privativum Epis-copi jus est in parochianorum mores inquirere, ac si quae inter ipsos scandala oborta fuerint, auditis proborum ac prudentum virorum sinceris relationibus, de iis cognoscere, eaque opportunis remediis resecare et reform are: nee enim superioribus regularibus in hujusmodi saeculares parocliiae subditos ulla competit jurisdictio.quot; (§ 10).

420. Numquid exemptos coadjutores parochomm, atque res et actiones, de quibus ante sub n 412 excipe a) dictum est, visitatio canonica comprehendit?

Resp. Posset ex modo proposita doctrina constitutionis Firmandis dubitatio nasci, an coadjutores regulares resque et actiones indicatae ad visitationem referantur, quum exhibitus Benedictinus locus de illis sileat. Verum juris-dictioni, visitationi et correctioni Episcoporum subesse coadjutores in iis, quae ad curam animaruin et sacramen-torum administrationem pertinent, clare edocemur ex eadem const Firmandis § 3, et Gregorii XV constit Tnm-utahili, cujus de hac re decretum videatur supra n. 416.

Ne dubitetur pariter de applicanda eadem lege memoratis ante rebus et actibus, quantum ecclesiis parochialibus congruunt. Quam enim regulares, ex peculiari ratione curae animarum et administrationis sacramentorum, parochialibus ecclesiis conjunctae, Episcopo subjectionetn debent, de illa dumtaxat sermo est in const. Firmandis. Sed quae sint res et actiones, in quibus regulares sive intra sive extra ecclesias obtemperare Episcopis tenentur, proposita sub n 412 enumerant.

421. An ecclesiae cnratae saeculares, in quibus animarum cura exercetur a regularibus, subesse dici debent liinitatae locali visitationi?

Resp. Regularium parochialibus ecclesiis jure sacro impositam esse limitatam localem visitationem didicimus. Ponamus jam templum parochiale, quod ordinis regularis non est sed dioecesis, quod non est unitum regularibus, quod non est de pertinentiis ad regulares sed ad saecu-lares. Adde eidem praefici ab Episcopo regularem Prae-monstratensein, vel annuente S Sede (vanten 82) quem-dain ex alio ovdiiie religiosum virum. In hac nan coer-ceri propositis limitibus potestatem visitationis arbitror. Episcopo subest ipsa ecclesia cum omnibus rebus , juri-bus, privilegiis, obligationibus; idcirco plenae ejusdem vigilantiae et inquisitioni eamdem patere concludamus. Nee sola cura animarum sed insuper alia, quae in templo exercentur et fiunt, obnoxia judicemus deci-etis et visita-tioni Episcopi.

422. Quid tandem statuendum est de ecclesia curata unita regularibus, cui autem servire contingit solos sae-culares?

Resp. Applicatur huic dispositio sessionis 7 capitis 8 de ref, qua visitai'i ab episcopo potest et debet tum aedi-ficinm et res ad illud pertinentes, tum cura animarum, turn aliae obligationes, quae eidem incumbunt. (cfr. Qu, Can. 367 et Pagn in cap. Dilectux, de relig. domihus.)

423. Quaestio 4. Quae parochiales regularium ecclesiae una cum exemptis ministris excipiuntur a jurisdicti-one, visitatione et correctione Episcopi ?

lil

si,

ïil'i ' j : ,

til

Ril

quot;! ■: li

■Ims ï

Ijj-i

■r^ l'ti lil

Resp. Trid Concilium s. 25, c. 11 de regul. sic decrevit: z/excepto monasterio Cluniacensi cum suis limitibus, et exceptis etiam iis monasteriis seu locis, in quibus Abba-tes Generales 1), aut Capita Ordinum sedem ordinariam principalem habent, atque aliis monasteriis sen domibus, in quibus Abbates, aut alii regularium Superiores juris-dictionem Episcopalem et temporalem in parochos et pa-

I¹- ' I

Non suflicit Abbatis cujuslibet resident ia; oportet Abbas sit totiiis Ordinis sen Generalis, (const. quot;Firmmidis \ 13.)

rochianos exercent: salvo tarnen eorum Episcuporum jure, qui majorem in praedicta loca vel personas jurisdictionem exercent.quot; Quo quidem jure possunt Episcopi vel per consuetndinem, vel per Sedis Apostolicae beneplacitum donari. Plura de quaestione decernuntur in const Fir-mandift § 12—19.

424. C. Oratoria regularium pvhlica, sen simpüces ecclesiae (id est, quae neque claustrales sunt monasterii duo-deeim religiosorum, neque parochiales) quomodo depen-deant ab inquisitione episcopali, videndum restat.

Duas in classes jurisperiti ea dividnnt pro ministrorum, qui hnjusmodi regularium aedibus inserviunt, saeculari vel regular! statu. Utraque autem classis simpliciter seu plane obnoxia visitationi canonicae putanda est. Id docent auctores et decreta SS CC declarant, (v. Ferraris vo. Ca-pella n. 50, vo. Visitare n. 44; Bouix De Episcopo vol. 2, pag. 30; Van Gameren de oraforiis pag. 112, sqq.) Pri-ora, ilia videlicet, in quibus saeculares ministerium sacrum explent, memorato vinculo ligari dicuntur per de-cretum Tridentini Concilii s. 7, c. 8, de ref., collatum cum declaratione S C C 15 Febr. 1596 (vtr. in Q.u. Can. •36 7), itemque per legem ab Innocentio X. sancitam in const. Ut in parvis, qua ecclesiae regularium non adjacen-tes monasterio duodecim religiosorum adstringuntur om-nimodae jurisdictioni, visitationi et correctioni Episcopo-rnm. Posteriora, in quibus sacrum ministerium exercent ipsi regulares, eidem obnoxia disciplinae statuuntur. Cu jus subjectionis et haec causa esse videtur, quod duodecim regularium conventui non adjaceant. Proponitur liaec ipsa argmnentatio in Q,u. Can. 520, ubi de visitanda ecclesia regularium disputatur, in qua sacris operantur regulares, et in Qu. Can. 367 , ubi de ecclesia regularium, in qua saeculares divinae rei operam navant; utramque litem S Congregatio dirimit attribuendo Episcopo jus vi-sitandi.

Aliae non gaudentes exemptionis privilegio, relietae sunt ordinariae Episcoporum auctoritati. Quarum in numero accenseri etiam debent illae ex Tertiariis, quae non emittunt solemnia vota. (cfr. B. XIV Inst. 104, n. 76). Aliae, privilegium hujusmodi tenentes atque S. Sedi immediate subjectae, ab Episcopis tamquam Apostolicae Sedis delegatis gubernantur. (Trid. Conc. s. 25 , c. 9 , de regul.) — Utriusque speciei monasteria, et consequenter eorumdem interiores et exteriores ecclesiae (v. supra n. 246), ad visitationis Episcopalis plenarium exercitium spec-tant; priora jure ordinario, posteriora jure delegato.

Aliae tandem exemptae ab episcopali jurisdictione, vi-rorurn regularium 1) regimini commissae sunt. (Trid. Conc. 1. c.) Cujusmodi esse dicamus Moniales ordinis S. Domi-nici, S. Francisci, S. Augustini, item Carmelitarum, Ser-vitarum, Minimorum S. Francisci de Paula, vota solemnia nuncupantes. Est autem penes Episcopos, tamquam Apostolicae Sedis delegatos, talium monasteria et ecclesias, ipsasque sanctimoniales, sine regularium interventu, vi-sitare in tin omnibus, quae clansuram concernunt. (Trid. Conc. s. 25, c. 12, de reg., Fagn. in cap. Grave cit n. 56; S. Lig. Theol. Mor. lib. 5, n. 51 et 56; decreta ap Lucidi 1. c. p. 203). Praeterea, quod obiter notemus, Gregorius XV in const, sua 18 concessit, ut Episcopi, accitis prae-f'ectis regularibus, possint a bonorum administratoribus, sive saeculares sint sive regulares, exigere rationem gesti regiminis; itemque, ut una cum praepositis regularibus praesint electioni novae antistitis monasterii.; insuper statuit ut approbari ab ipsis debeant regulares confessarii, a praefectis regularibus praepositi monialibus. (v. B. XIV Ivst. 29, n. 4.) Ad haec Tridentinum Concilium s. 25, c. 17, de regnl Episcopis mandat explorare voluntatem virginis, antequam professionem emittat //an coacta, an ]) QuaDdoquc ctiam alieni Episcopi. (Lucidi 1. e., p. 203;.

sedncta sit, an sciat quid agat.quot; Tandem dum praelato regulari fas est, subjecti monialium monasterii septa se-mel in anno occasione visitationis ingredi, id eidem, esto necessitas urgeat, pluries non aliter permittituv, quam cum praesentia Episcopi dioecesani, aut alterius personae ecclesiasticae, ab ipsomet Episcopo specialiter deputandae. (B. XIV in Syn. Dioec. lib. 9, cap. 15, n. 6, ex Alexan-dri VII const. Felici.)

426. III. Exempli saeciilares. Memorat jus sacrum instituta, templa, capitula collegiata et cathedralia, Apostolicae exemptionis quodam favore praedita. (Cfr. Trid. Cone. s. 7 , c. 7 et 8 ; s. 14, c. 4; s. 22, c. 8 ; s. 25, c. 6, de ref.) Episcopis parere in iis debent, quae ex recen-sitis sub n. 412 Excipe a) eorumdem res, personas et munera tangunt, in aliis insuper, quae monstratis ibidem elenchis Lucidi et Giraldi exhibentur. Quodque rei, in qua versamur, maxime proprium est, ex Trid. Cone, capite 8, sessionis 7 , de ref, Locorum Ordinarii, tamqnam dele-gati Apostolici, visitare ecclesias saeculares exemptas turn parochiales turn non parochiales, singulis annis debent, et op-portunis remediis providere utquae reparatione indigent, re-parentur; et cura animarum, si qua illis imrnineat, aliisque debitis obsequiis mininie defraudentur; appellationibus, pri-vilegiis, consuetudinibus, etiam ab iinmeinorabili tempore praescriptis, judicum deputationibus et illorum inhibitioni-bus penitus exclusis.quot;

Ex quo primum apparet, permitti visitatoribus episco-palibus examinare ecclesiarum aedificia, et res materiales ad easdem pertinentes, item de persolutis Missarum cae-terisque oneribus inquirere, de expleto curae amimarum exereitio scrutari, quaeque apta et ad rem accommodata aestimant, decernere; secundo, exemptos impediri, quo-minus titulo pcculiaris licet privilegii aliusve juris, ante Tridentinum Concilium impetrati, canonicam visitationem declinent. Ante Tridentinum Concilium dicimus; postea enim Romani Pontifices peculiaria privilegia nonnullis sae-

cularibus institutis se.u Congregationibus impertiti sant de quibus jam est dicendum.

427. Saecularium Congregationum genera duo distin-guamus; alia, quae nullam sibi vindicare queunt exemp-tionem ab auctoritate Episcoporum; alia quae pollentquadam exeniptione. Primuin genus, quod illud Romanus Pontifex nullo decreto abstulit Episcoporum jurisdictioni, nullo actu suae auctoritati reservavit, commissum ultro relinquitur ordinario Episcoporum regimini et visitationi. Genus posterius potitur quadam exemptione ex triplici, ui fallor, causa; quia nempe Sancta Sedes institutorum hujusmodi approbavit constitutiones, vel ipsam Congregationem sim-pliciter exemptam decrevit, vel peculiar! ratione templa ademit Ordinariorum jurisdictioni. Quae cuique causae vis insit, videamus.

Approhaüo Apostolica constitutionum, quae in fonna specifica fit (de qua v. Syn. Bioec. 1 13, c 5, n 11, et citati ibi auctores) religiosa statuta, quae Episcopalia hac-tenus erant, facit Pontificia esse; adimitque propterea hujusmodi Congregationem in his, de quibus constitutiones loquuntur, (nisi approbatio secus disponat,) episcopalis jurisdictionis et visitationis officio. Quod addubitari non posse videtur, ex quo Pontifex B. XIV in litteris Emanavit 21 Jan. 1758 (v in App. altera ad tom IV Bullarii Bened) praedicta ratione interpretatus est approbationem Oratorio S Philippi Nerii datam. Quapropter ex constitutionum Apostolica approbatione consequi dicamus exemptionem in disciplina religiosa, in officiis conventualibus, in aliis, de quibus constitutiones agunt; nisi tamen Pontificia approbatio aut ipsae confinnatae constitutiones exemptionem limitent; cujusmodi limitatio quaedam scripta diciturin appro-batis constitutionibus Congregationis B. Mariae Virginis Matris Misericordiae Tilburgis erectae. In reliquis perseverat canonica Episcopis subjectio. Qui propterea singulis annis Congregationum illarum ecclesias, jure ordinario visitare per se vel per alios debent et opportunis remediis

providere, ut quae reparatione indigent, reparentur; et cura animarum, si qua illis immineat, aliisque debitis obsequiis minime defraudentur. (cfr. de his Breve Emanavit).

Generalis exemplionis formula earn vim habeat, ut Congregation i bus hujusmodi earumque ecclesiis exemptio generalis concedatur ab ordinaria tuni jurisdictione tuin visita-tione Episcoporum; ast hi nihilominus ecclesias visitare possint et debeant, missi seu delegati ad istud opus per Trid Synodus decretum cap 8, s 7, de ref.- „Locornni Ordinarii ecclesias quascumque quomodolibet exemptas, auctoritate Apostolica, singulis annis visitare teneantur, et opportunis juris remediis providere; ut quae reparatione indigent, reparentur; et cura animarum, si qua illis immineat, aliisque debitis obsequiis, minime defraudentur.quot;

428. Attrihuta nominatim ecclesiis exemptio tollit tum ordina-riam turn ipsam delegatam potestatem, quantum scilicet eas-dein tolli indulto significatur. Cujus rei exemplum proponere juvat.

Romani Pontifices praeclaros remuneraturi labores, insigni exemptionis privilegie donarunt Congregationem SS-mae Crucis et Passionis D. N. J. C., erectam a s. Paulo a Cruce, et Congregationem SSmi Redemptoris a s. Al-phonso Maria de Liguorio fundatam. Priori concessum indultum sic habet; ^Die 21 Septembris 1771 SSmus Dominus No ster, audita relatione infrascripti Secretarii, in uberiorem elucidationem constitutionum Clericoruin Excalceatorum SS. Crucis et Passionis Domini Nostri Jesu Christi, primum a S. M. Benedicto XIV per suas Litte-ras in forma Brevis sub datum diei 18 Aprilis 1746 , postmodum clementissime quoque a Sanctitate Sua, per suas Litteras Apostolicas editas die 10 Novembris anni 1769 approbatarum et confirmatarum, et praesertim §§ VI et XV mox dictae Constitutionis declaravit, quod eas dumtaxat domos, in quibus permanent duodecim ex dictis clericis de familia, et in quibus regularis retinetur observantia,

tam ecclesias quam domos ac Regulares ipsos degentes, exemptos et immunes esse a jurisdictione, visitatione et cor-rectione quorumcumque Episcoporum atque Ordinariorum, in quorum respectivis civitatibus ac dioecesibus dictae domus reperiuntur, gaudeantque iisdem privilegiis et exemptio-nibus, quibus, ex Apostolicae Sedis beneficentia, aliae Congregationes Regularium donatae sunt, exceptis tam iis, quae ad curam animarum, et Sacramentorum admi-nistrationem pertinent, tuin casibus, in quibus Episcopis atque Ordinariis jure delegato competit jurisdictio, ad formam SS Canonum, Concilii Tridentini et Constitutionum Apostolicarum, atque ita Sanctitas Sua in perpetuum ser-vari atque exequi mandavit.quot;

Ipsa ilia exemptione fruitur institutum SSmi Redemp-toris. Cum etenim de hoe dubitatum esset et anno 1834 die 16 Sept. Sacrae Congregationi EE et RR proposita quaestio: //An et quae exemptio ab Episcopal! jurisdictione ad Congregationem SSmi Redemptoris spectet in casuquot;; respondit: „Attento speciali privilegio praedictae Congi-egationi concesso, affirmative, juxta formam et modum Rescripti diei 21 Sept 1771 editi favore Clerico-rum Excalceatorum 8 Crucis et Passionis D. N. J. C.quot;

429. Quapropter utraque Congregatio pari privilegio gaudet; cujus ea est, si bene intelligo, potestas, ut illas dumtaxat domus, una cum ecclesiis adjacentibus et soda-libus incolis, in quibus duodecim clerici de familia con-ventus degunt et i-egularis disciplina servatur, ab Episco-pali auctoritate immunes statuat; utque eadem exemptione ab auctoritate Episcoporum fruantur, iisdemque in hac exemptione contineantur limitibus, quibus instituta regu-laria. Ex quo fit, ut memoratae earum domus et adjectae ecclesiae Episcopali visitationi clausae existant, exceptis casibus indicatis supra n. 412; ut insuper templa paro-chialia eadem rati one, qua regularium parochiales eccle-

siae, Episcopo visitanti apertae sint; itemque caeterae ecclesiae et publica oratoria ab Episcopo dependeant.

430. IV. Loca nullius. Haud possident Episcopi facultatem visitandi loca vel ditiones, quae subdita Praelato habenti jurisdictionem activam in clerum et populum, avulsa et separata sunt a cujuslibet Episcopi dioecesi (V. supra n. 346 et 424); sed loca aut ditiones subjectae, ut dictum est, Praelato, quin avulsae sint a dioecesi, visitantur a vici-niori Episcopo, (v supra n 402) eadem ratione, ni fallor, qua caeterae dioecesis ecclesiae. Quamquam enim sint auctores, qui excipiunt tcclesias curatas regulariuni, in tali territorio sitas, (v Crispinus 1. c, cap. 10) nihilominus nequaquam excipiendae videntur, quum Tridentina Syno-dus s. 25, c. 11 de regul decernat, visitari regulariuni templa curata debere ab Episcopo ,/in cujus dioecesi sita suntquot;; quae lex in dicti territorii ecclesias curatas regula-res manifeste et ultro quadrat.

431. V. Hospitalia religiosa et simplicHer pia. Quoniam superius n. 298 sqq expositum abunde fuit, qua depen-dentia referantur loca hujus generis ad potestatem Epis-coporum, satis sit ad ejus loci tractatum remittere, ut ex illo concludatur, quae Ordinariis insit canonicae visi-tationis potestas. Sed unum id addendum est, capellas et capellanos Regum subjici Episcoporum jurisdictioni et visitationi, nisi peculiare indultam alitor statuat. cfr. Tria. Cone. s. 24, c. 11, de ref; cap. Cum capella, deprivilegiis, et Pagnanus ad ilium locum.

432. Q.tr. 3, quid comprehendat visitatio clausurae Sanctimonialium, visitatio Seminariorum, et Confraterni-tatum.

Resp. I. Claumra intelligitur locus, qui jarua, tecto et septis monasterii occlusus, solis monialibus reservatur. Idcirco locus, qui supra tectum est, extra januam, extra septa, non pertinet ad clausuram. Praecipuum scopum clausura sibi propositum habet segregare moniales ab hominum consortio, ut (quod concupiverunt) liberius ora-

tioni vacent, Deoque soli anlmum intendant. Quam ob causam leges Ecclesiae turn sanctimonialibus prohibent extra clausuram se recipere, tum aliis personis vetant ingressum intra septa, solisque permittunt consanguineis in primo et secundo gradu sanctimoniales alloqui. (v. cap. 8, de vita et honestate clericorum; Ferraris Vo. Moniales art. 4, n. 8, sqq; Lucidi vol. 2, pag. 135 , sqq ; Crispinus 1. c., cap 19, § IV.) Praeterea curari volunt, ut moni-ales nee videri ab aliis nee videre alios valeant; ideoque effici, ut prospectum in monasterii fenestras vel interiora penetralia vicini non habeant, vicissimque monialium prospectus extra clausuram impediatur. (Decreta vtr ap. Lucidi 1. c., p. 133 sq.) Tandem portae exteriores, chorus, crates, fenestellae, etc, sic disponi debent, ut conveniant decretis ecclesiasticis praedictum in finem praescriptis; de quibus videatur Crispinus 1. c. Praedicta omnia compre-lienduntur visitatione clausurae.

Visitator autem „paucis, iisque senioribus ac religiosis ') personis comitatusquot; (Greg. XIII const. Buhiis), ad inspi-ciendum sintne cuncta ad clausurae leges exacta, monas-terium et ecclesiam perlustrat foris et intus ipsasque moniales de observantia clausurae interrogat.

Resp. 2 de Seminariis. Ut efformentur pii idoneique sacerdotes, qui vitiis carentes populo virtutis specimen sint et indefessi auctores, sancta educatione opus est et disciplina; boni namque et strenui operarii non nascun-tur, sed excoli debent. ld autem quum difficile factu sit absque bene constitutis clericorum collegiis seu Seminariis, idcirco ad instituenda Seminaria, aptisque instruenda pie-tatis et scientiae regulis, Concilium Tridentinum Episcopos vehementer exhortatur. (s. 23, c. 18.) Sciens autem quan-topere intersit, ipsa Antistitum industria et sollicitudine haec instituta foveri, bas plantationes irrigaii, annuam frequentemque Seminariorum visitationem ab illis postulat.

Ideoque ut saltern bis vel ter singulis annis hoe munere fungantur, S. Lig necessarium esse censet. (V. Regolamenti per li Semenarii. Riflessioni utili a'Vescovi).

Continet annua visitatio examen imprimis oeconomici status (Trid. Cone. 1. c.) Pertinet ad frequentem visitationem generalis ex moderatoribus facienda inquisitio de exacta obser-vantia statutorum, tum specialis exploratio singulorum adolescentium vitae, indolis, et in studiis profectus (B XIV const. TJhiprimum. 1740j cfr. Trid. Conc. s. 23, c. 7, deref,); interrogatio etiam magistrorum et officialium, num quidquam animadvertendum habeant in boni splritualis aut temporalis commodum; inquisitio tandem de vitae ratione inser-vientium seminario.

Resp. 3. Confraternitates seu sodalitia laicorum, quum non fuerint ademptae Episcopis, constitutae sub Ordinariorum jurisdictione et visitatione existunt, (cfr. Clem. VIII const. Quaecumque 7 Dec. 1604) sive in ecclesiis exemptis sive alibi sedem habeant, Constatque ex sacrarum Congregationum decretis, universas res, quae ab ipsis sodalitatibus admini-strantur, Episcoporum visitationi obnoxias esse. Quae igitur bona, expensae, reditus, eleemosynae, fundationes, obli-gationes, capellae, altaria, supellex, in ipsis etiam regula-rium domibus aut ecclesiis, subsunt confratrum regimini, oportet ea committantur examini visitatorum episcopalium. Ast quae pertinent ad Regularium curam et administrationem, veluti ipsa saepe sodalitii capella, ara, supellex, non ingre-diuntur elenchum visitationis episcopalis. Decreta hue fa-cientia indicantur a Luc Ferraris V⁰ Confraternitas art. 3; B. XIV in Inst. 105, n. 87 sq., et in Syn. Dioec. 1. 13; cap. ult, n. 6. Ex quibus unum exempli gratia proponere lubet, quod ex S. C. Concilii prodiit in causa Nucerina Paganorum 23 Junii 1719: „Sacra etc. inbaerendo declarationibus jam factis censuit, confraternitates laicorum in ecclesiis Regularium exemptorum institutas, subesse jurisdiction! et visitationi Episcopi, illasque ab eo visitari posse, nee non illo-

his tamen, qua confratemitatum administrationem respiciunt. Et si confraternitatibus incumbit onus manutenendi Altare, et illius cultum, Episcopum posse visitare circa ea, quae respiciunt ipsam manutentionem, cultum, et ornamenta Altaris, seu Capellae, onera Missarum, atque divinorum officiorum ibidem celebrandorum et circa ea omnia, quae ad obligationem eorumdem confratrum relationem habent.quot;

433. Haec tamen ordinatio forte referri non potest ad confraternitates seu cong::egationes B. Mariae Virginis ab Angelo salutatae, in domibus et collegiis Societatis Jesu erectas, et Primae Primariae aggregatas. Tradunt enim Acta S. Sedis, de his agentia vol. 2, pag. 31 sq, Sacram Congregationem Rituum sub. Paulo V declarasse: — con-gregationes, quae in domibus aut collegiis Societatis Jesu institutae sunt, decreto Clementis VIII minime compre-hendi; ideoque Patres Societatis posse erga illas procedere, easque acceptare, et regere citra dependentiam ab Ordi-nario non aliter quam antea solebant. —

434. Immutari ecclesiae, itemque beneficia, tum maxime dicuntur, cum duas inter se conjungi, cum dividi eas, cum in qualitate aut oneribus transformari, cum supprimi accidit. In quibus plura ponuntur genera immutationum: unio et ineorporatio, divisio et dismembratio, alteratio, suppressio.

Sunt sacrae leges admodum alienae ab immutandis ecclesiia et beneficiis. Quod locus, in quo versamur, ultro monstrabit, conspicuumque est ex disciplinae canonicae praeceptis, il-laesa esse cupientibus, quae bene constituta sunt (Trid. Cone, s. 24, c. 17, et s. 25, c. 5 de ref.), resque universas.

ex fidelium largitionibus natas, tractari consentanee ad ipsam donantium mentem. (Clem, cap. Quia contingit, de rel. domil.) Atqui facile a jussis illis recedi in praesenti negotio posse, sponte apparet.

Quum tarnen incidant nonnumquam casus, cum utile multum, immoque necessarium est, statum ecclesiae mu-tari; nee ea insit legi disciplinari natura, aut fidelium donationibus potestas, (cfr. Tract, de celebr. Miss. n. 143) ut temperari non valeant, ubi commodum divino cultui id esse Sancta Sedes censuerit; propterea hoe paeto dis-posita res per Romanos Pontifices fuit, ut quasdam im-mutationes permissas, quasdam prohibitas esse statuerint. Quae disciplina est nobis exponenda.

Ab unione eique adjecta incorporatione initium duce-mus: exposituri unionis species, effectus , auctores, con-ditiones, solutionem.

435. Species. Duplex potissimum unionis partitio usu venit. Potest a) unio facta ad tempus, potest facta in perpetuum cogitari. Eapropter pro durationis termino, qui praefigitur, temporalis audit et perpetua. Et quia temporalis fit in favorem alicujus personae, ad vitam ejus, perpetua vero in gratiam ecclesiae, beneficii; inde prior etiam personalis, posterior realis vocatur. b) Potest unio plus, potest minus, ecclesiae statum mutare. Ideireo pro majori minorive immutationis quantitate, unio antextinc-tiva dicitur, aut aeque principalis, aut subjeetiva. Cum scilicet in ministerio suo spirituali et bonis temporalibus una ab alia dependens decernitur, seu tamquam acees-sorium principali subjicitur, unio subjeetiva, accessoria ex-surgit. Fit ex deereta hac prineipatus et subjectionis relatione, ut una ecclesia nominetur principalis et matrix; alia accessoria et filialis. — Cum ex unione ecclesia utraque intacta manet, seu principalis, independens, perseverat; ast uni dumtaxat, eidemque rectori imposterum commit-tenda est; unio aequalis, aeque principalis habetur. — Tandem cum duae ecclesiae (v. g. parochiales) aut duo bene-

ficia extinguuntur, et ex duabus suppressis una nova constituitur, extinctiva unio est.

436. Effectvs unionk. Facit unio extinctiva (quae et translativa, et unio per confusionem, per extinctionem dicitur) ut bona, jura, privilegia, obligationes utriusque suppres-sae ecclesiae in novam illam tertiam transferantur, in ea confundantur. Quod si fieri nequit ut jura et privilegia, ex utroque templo aut beneficio confluentia, insimul consistant, missis aliis meliora et praestantiora retinentur.

Unio aeque principalis (quae et unio aequalis et per aequa-litatem nuncupatur) id unum efficit, ut unus idemque rector utrique conjunctae ecclesiae praefici amodo debeat, qui et duorum antea rectorum redditibus fruitur et of-ficiis obligatur.

Facit unio suhjectiva, (cui et accessoriae et inaequalis unionis nomen est) ut ecclesia vel beneficium accessorie unitum, amisso proprio nomine et titulo beneficii, natu-ram induat ecclesiae cui unitur, fiatque ejus membrum, ejus praedium; ita ut, quamquam onera, jura, pro ven tus annexae ecclesiae non cessent, quaecumque tamen sunt spiritualia et temporalia pertineant ad ecclesiam princi-palem. (cfr. cap. Exürpandae 30, de praebendis et dignita-tïbus, et Trid. Conc. s. 25, c. 8 de ref.) ,/Induit, ut dictum est, naturam ecclesiae, cui unitur.quot; Quamobrem saecularis sic regulari unita, regularis evadit; regularis sic saeculari, in saecularem convertitur. (Cfr. Schmalz-grueber ad tit. de praeh. et dignit. n. 153.) „Non cessant onera unitae ecclesiae;quot; quo efficitur ut unitae parochiali inserviri modo solito debeat per vicarium (cap. Exürpandae cit), utque unitis sic duabus ecclesiis parochialibus, inter caeteras obligationes, lex duplicis missae pro populo im-posita perseveret. (cfr. Tract, de celebr. Miss. n. 20. 21.) Dictus vicarius cum moritur, non evadit ecclesia vel beneficium vacans, nee ejus collatio fit; desiit per unionem beneficium esse, aut ecclesia quae seorsim conferatur; facta est alterius praedium *, vicarius non est rector, sed velut usu-

tVuctuarius tantum; rector residet in principali ecclesia. (Cfr. Garcias. de benejiciis part. 12, cap. 2, n. 3; Schmalzgr. i.e. n. 154.) „Q.uaecumque sunt spiritualia et temporalia pertinent ad ecclesiam principalem.quot; Atque ita evenit, utquemadmo-dum de adimplendis oneribus spiritualibus utriusque curam habere tenetur, sic bona etreditus in commodum utriusque adhibeat. Proposita haec de effectibus sufficiant; plura habet Leurenius Forum henef. p. 3. q. 883, Schmalzgrue-ber 1. c. n. 153 sqq., et Garcias de heneficiis parte 12 cap. 2.

437. Incorporatio ejmque effectus. Est haec, descripta unio accessoria modo proprie modo improprie dicta, (v. Leurenius 1. c. q. 879. Etenim aliquando annectit spiritualia simul et temporalia; quo casu vera unio subjec-tiva est. Aliquando apprehendit jungitque sola temporalia; quo casu impropria est. Aliqiiando una cum spiri-tualium et temporalium annexione submittit ecclesiam, clerum, populumque, ad eum pertinentem, (ecclesiam parochialem una cum clero et populo) quasi episcopali jurisdictioni abbatiae, monasterii, collegii, quocum unio fit; tumque superat accessoriam unionern.

Exinde triplex incorporationis species distinguitur. Una est incorporatio vel unio plenissimo jure; quae efficit, ut penes monasterium, abbatiam, collegium, id omne sit, quod est spirituale et temporale ejus ecclesiae; ut prae-terea consequatur in eam, in clerum et populum, quasi episcopalem jurisdictionem, qua jus habet nominandi, instituendi et approbandi pro spirituali ministerio vicarium, cui congrua sustentatio ex reditibus subministranda est; qua insuper ecclesiam, clerum et populum visitat et re-git, qua, uno verbo, agit omnia, quae in sibi subditos potestate jurisdictionis agere Episcopo competit. (Cfr. supra n. 402, 423). — Alia dicitur unio pletw jure et ntroque jure, cujus ea vis est, ut utriusque ordinis, spiri-tualis scilicet et temporalis, res et negotia adnectantur monasterio, abbatiae, collegio. Est haec, quam diximus.

unio subjectiva proprie dicta. Imponit on era spiritualia, confert commoda temporalia, insuperque jus designandi et instituendi ecclesiae unitae vicarium, qui tarnen in curatis ecclesiis ad curam animarum approbari, suoque tempore in ea cura visitari debet ab Episcopo. (Cfr. cap. Cum. et plantare 3, de privilegm et excessihus prhrile-gïaforum; Trid. Conc. sess. 25, cap. 11 de reg.) Cae-teras unitas ecclesias (quae scilicet parochiales non sunt) subesse omnimodae Episcoporum jurisdictioni, visi-tationi et correctioni, ante exhibita (n. 424) decreta nos docuerunt; ex quo tarnen, ni fallor, haud concludi debet, monasterio abesse potestatem visitandi aut jus praesen-tandi rectorem talis ecclesiae. — Alia tandem appellatur unio non pleno Jure, seu qmad temporalia tantum. Haec temporalium dumtaxat rerum administrationem, usum et visitationem, praetere^ue jus patronatus monasterio, etc. affert; spiritualia Episcopo subjecta relinquit. Talis ita-que unio cum contingit, haec Episcopi et monasterii, etc, quantum ad unitam ecclesiam, relatio est, ut, dum mo-nasterium habet jus praesentandi vicarium Episcopo, ad-ministrandi bona, percipiendi reditus, et exigendi ratio-nem de temporalibus ecclesiae, Episcopus jure fruatur instituendi et approbandi vicarium, jubendi et exigendi rationem de iis, quae ad spiritualia pertinent, (v. cap. In Lateranensi 31, de praeh. et dignit, et can. Sane quia 6, causa 16, q. 3. cfr Fagnanus ad cap. Cum et plan-tare, n. 5 sqq. et Engel Collegium universi juris canonici tomo I, App. de privilegm et juribus.) Idem id, quod supra de ecclesiis non curatis pleno jure unitis, hie ani-madvertendum est.

488. Narrat sacra Canonum historia contigisse olim plurimas hujusmodi cum collegiis, monasteriis, abbatiis uniones tam ex Summorum Pontificum et Episcoporum pio studio cultum divinum promovendi aut necessitatibus monasteriorum, et collegiorum succurrendi, (cfr. cap. Tua vnper 8 et cap. Pastoralia 9, de his quae jinnt a Praelaf.o

sine consensu capitvli), quam ex facta per nobiles bonorum ecclesiasticorum restitutione. Hi videlicet, eo praesertim immensae perturbationis tempore, quo stirps Carolina regno excidit, multas ecclesias, maxime parochiales, occu-paverant, earumqne bonis et redditibus tamquam propriis utebantur, inque suos liaeredes transmittebant. Perterre-facti tandem severis Summorum Pontilicum comminatio-nibus, gravibusque censuris, alii ecclesias vendiderunt; alii pure simpliciterque reddiderunt Episcopis. Alii iterum his permiserunt sacrum ministerimn, seu altare, ut dice-batur, ecclesiarum, quo Antistitibus constituere ad cultum divinum rectores, eos visitare, suisque ordinationibus in re spirituali regere libera facultas erat; sed bona tempo-ralia, aedificia, agros, decimas, seu ecclesiam, ut dicendi mos erat, nobiles usurpatores et detentores vel sibi re-tinebant, vel tradiderunt regularibus. Alii turn altare turn ecclesiam, i. e. tum spiritualia turn temporalia, transferebant in conventus regularium. (Cfr. cap. Cura pastorali 11, cle jure patronatus, et cap. Cnm et plantare 3, de privil. et excessih. jtriril.) Cujus rei saepe culpa fuerunt collapsi mores saecnlaris cleri; quamquam enim tristi ea aetate nec ipsi regulares mundi prorsus ab omni labe essent, laudando tamen vitae genere ut plurimum utebantur. Acquieverunt primum Episcopi obstinatae huic et iniquae voluntati laicorum, quum iis tum non esset vel auctoritas vel potestas, qua elïicerent, ut clero saeculari, legitimo domino, bona restituerentur; et expe-diret admodum ecclesias et altaria tradi monasteriis, quam diutius a laicis profanari. (Tiiomass. Fetus et Nova Ecct. disciplina p. 3, 1. I, c. 10.) Postmodum vero decreverunt Episcopi et Romani Pontifices, ut religiosi accipere altaria et ecclesias a laicis non possent, nisi consentiente Epis-copo vel Romano Pontifice (cap. In Lateranensi 31, de praeh. et dignit; cap. Cum Apostolica Sedes 7, de his quae fmvt a Praelato; cap. Cura Pastorali 11, de jure patronatus; cap. Cum et plantare, 3, de privil'.)-, quaeque antea sine

legitimo assensu consecuti regulares erant; iis pacifice frue-rentur (can. Quaesiiim est 4, causal, q. 3), saltern si cano-nica praescriptio accessisset (cap. Cura pastorali cit.); sin minus ea dimitterent Episcopis. (cap. Cmn et plantare cit.)

Resp. Romani Pontifices, quum summa plenaque juris-dictione Ecclesiae praesint, unire ubique locorum quas-cumque ecclesias et quaecumque beneficia turn ipsi valent turn aliis copiam dare id idem faciendi. Qua potestate sua muuifice utentes statuerunt, ut alii etiam in Ecclesia superiores quamdam uniendi potestatem habeant.

Episcopi locorum ordinarii; „Sicut unire Episcopatus, atque potestati subjicere alienae, ad Summum Pontificem pertinere dignoscitur, ita Episcopi est ecclesiarum suae dioecesis unio et subjectio earumdem.quot; (Caelestinus III in cap. Si cut unire 8, de excessïbus Pradatorum; cfr. Ho-norii III cap. Expomidi 33, de praeb.; Honorii III cap. Consultationibics 4, et Innocentii III cap. Pastoralis 1, de donationibus.) Ita docent auctores universi.

Deinde Praelati habentes territorium separatum cum jurisdictione quasi episcopali. Sunt enim hi potestate jurisdictionis pares Episcopis, ideoque eadem praediti uniendi facultate. (Cfr. Schmalzgr. 1. c. n. 180; Fagn. in cap. Sicut unire cit. n. 16 sqq., et B. XIV in Syn. Dioec. 1. 13, C. uit., n. 2.) Multi tarnen huic sententiae adversantur. (Cfr. L. Ferr. 1. c. n. 14, sqq.)

Vicario Capitulari, sede vacante, aliis placet adscribere jus de quo dicimus, quoniam jurisdictio episcopalis ne-cessaria, cujus exercitium est praesens unio, vacante sede transit in capitulum (v. Schmalzgrueber in tit. de praeb en-dis et aignit n. 175 sq., Leurenius Forum benef. p. 3, q. 908; Garcias de benef. p. 12, c. 2, n. 67; Reiff. ad tit. Ut ecclesiastim beneficia sine diminutione conferantur, n. 64; Pirrhing ad tit. de praeb. et dig uit n. 207; Luc. Ferraris

Vo. Vnio henefic. n. 11); aliis placet negare, quia in cap. Novit, Ne sede vacante Innocentius III prohibet quidquam sede vacante innovari. (cfr. Fagn. ad cit. cap. Norit.) Animadvertunt prioris sententiae patroni, vetitum illud a Pontifice referri ad casus, in quibus laedi possunt jura Episcopi; ait enim: „Attendentes igitur, quod episcopali sede vacante non debet aliquid innovari, cum non sit, qui episcopale jus tueaturquot;; proptereaque putant, uniri a Vicai-io Capitulari ecclesias et beneficia posse, nisi ta-liter agens detrahat quid juri Antistitis.

Legati a latere, caeteri Apostolici Nuncii, quibus S. Sedes id concesserit, eodem jure potiuntur.

Archiepiscopos talia in dioecesibus Sufïraganeorum agere non posse, declaratur in cap. Simt unire cit; et in Vicarii generalis mandate id juris genus non esse constat, nisi fuerit eidem ab Episcopo peculiari ratione conces-sum. (v. Luc. Ferr. 1. c. n. 10, 13, et passim auctores.)

440. Qtr. 2. Quae est vis potestatis, qua gaudent Episcopi, aliique Episcopis in hoc munere aequales?

Resp. Ea est, ut quasdam suae dioecesis ecclesias et beneficia unire perpetuo, citra tamen jus habentis praeju-dicium, valeant.

Dicitur quasdam; non omnes enim attingit eorum po-testas, uti discemüs sub sequenti quaestione. — Sequitur, dioecesis suae; quoniam quae sunt propriae et alienae dioecesis nequeunt conjungere, licet utriusque dioecesis Epis-copus de agenda unione conveniat. (Cfr. Trid. s. 14, c. 9. de ref.) Nequeunt etiam fines propriae dioecesis mu-tare; ideoque non aduectere ecclesias separato territorio, seu permittere eas Praelatis, habentibus quasi episcopalem jurisdiction em. — Pergitur, ecclesiae et heneficia ; quibus sub intellige oratoria publica, capellas publicas, loca religi-osa, et loca ilia pia, quae subesse contingit omnimodae Episcoporum jurisdictioni. (Cfr. supra n. 310 v. inferius n. 446.) — Additur, perpetuo. Siquidem in perpetuum dum-taxat (cfr. cap. Exposuisti 33, de praeh. et dignity, mini-

meque ail tempus, ad vitani (cfr. Trid. s. 7 , c. 4, et s. 24, c. 17 de ref.) unire permittuntur. (Garcias 1. c. c. 2, n. 84; Reift. ad tit. üt ecelesiastica beneficia sine dimi-nufmie conferantur, n. 58, L. Ferr. 1. c. n. 47, et reliqui communiter.) Quo quidem ecclesiasticae disciplinae statute cavetur, ut probibita beneficiorum pluralitas, unionis temporalis titulo locum habeat. — Postremum est, extra jus hahentis praejudicium. Quia non datur tollere pei^- unjonem jura, quae cuiquam acquisita sunt. (v. cap. Exposnisti cit, et cap. Consultationibus cit, et Trid. Cone. s. 21, c. 5; s. 33, c. 18 deref. cfr. infra n. 454, sqq.) Idcirco quumannectuntEpis-copi, pone indigenti seminario, ecclesiam aut beneficium vi-vente ejusdem rectore, is actus non habet ante effectum, quam vacante posthac ecclesia aut beneficio, vel, ut dici solet, non nisi post cessum (dimissionem) aut decessum (mortem) jure fruentis. Pariter cum ecclesiae aut beneficii collatio devoluta est fortuito (i. e. ratione mensis vacationis, ra-tione loci obitus, ratione neglecti collationis termini) ad S. Sedem, non potest unio efficaciter expleri, nisi post-quam Romanus Pontifex jure conferendi usus est, atque nominatns ab eo rector per cessum vel decessum ecclesia aut beneficio privatus. Idem evenit cum ex provisione Apostolica quis gratiam expectativam super quadam ecclesia aut beneficio habet; necesse est, qui gratificatus ita fuit vel ecclesiam propterea consecutus, prius per cessum vel decessum adepto jure orbetur, quam unio efficaciter fiat. (v. Schmalzgr. 1. c. n. 173; Fagn. ad cit. cap. Sicut unire, n. 19, sqq.)

441. Qtr. 3. Quae uniones ab uno Romano Pontifice, quae ab Episcopis, aliisque his paribus, explentur?

Monitum. Est sane unio ecclesiarum et beneficiorum (excepta unione aeque principali) species alienationis, et in cap. Tua nuper 8, de Ms, quae jiunt a Praelato, sine consensu Capituli vera alienatio dicitur. Quocirca existi-mare quis posset redire hie quaestionem, propositam ante sub n, 341, sitne, qui in const. Ambitiosae praescri-

bitur, necessarius consensus Romani Pontiticis, cum alie-natio fit ex una ad aliam ecclesiam; sen, sintne Romano Pontifici eatenus reservatae uniones. Non redit equidem. Intellecta scilicet de aliis speciebus alienationis, veluti de emptione, de permutatione, de locato, de hypotheca, de caeteris conti-actibus, agitatur illa quaestio, quamquam haud pari eventu, jurisperitorum disputationibus; sed intellecta de unione, divisione, dismembratione, sic ex una omnibus sententia solvitur, ut generatim dicendo hanc facultatem Episcopi fungantur valideque exerceant, dummodo antiquioris juris solemnitates servent, quibus consensus Pontificis Romani non accensetur. Immo doc-tissimus Card, de Luca (de alienationibns disc. I, n. 44; de canonicis disc. 34, n. 4; et in Annotation, ad tone. Trui. disc. 8, n. 12) aperte docet, id quod tacite significant caeteri, constitutionem Ambitiome non tangere uniones, divisiones, dismembrationes ecclesiarum et beneficiorum. (cfr. etiam Leur. 1. c, q. 954; et Schmalzgr. 1. c, n. 203.)— Fuit autem prisca Antistitum in i'aciendis unionibus po-testas, paullulum a S. Sede temperata. Quapropter re-gula, quam in exhibendo responso ducem sequemur, ea sit, Episcopos, aliosque in hac potestate Episcopis pares, unire suae dioecesis ecclesias et beneficia posse, exceptis illis, quae eorumdem potestati non subesse voluerunt Romani Pontifices. Quae quidem postremae uniones ab una Apostolica Sede expleri queunt.

Resp. I. Demptis unionibus, quas perficere ad S. Se-dem pertinet, caeterae Episcopis, aliisque superioribus ecclesiasticis, permittuntur.

a) ünire ecclesias et beneficia, quae Sedi Apostolicae perpetuo, sen immutabiliter, sen omni in casu, reservatae aut affectae sunt. Huic generi imprimis accensentur ecclesiae cathedrales (cap. Sicut unire cit), beneficia consis-torialia, et primariae in capitulis dignitates. In has quidem üpiscopi sua uniendi facilitate nihil valent. Inveni-

untui- inter caeteras, perpetuo itidem reservatas Romanis Pontificibus, ecclesiae curatae et beneficia simplicia, quae, ex speciali juris concessione, duobus in casibus, in casu scilicet indigentis curatae ecclesiae et in casu indigentis capituli, Episcopis certa ratione relinquuntur. Statuit enim Trid. Synodus s. 21, c. 5, de ref., ut „possint Episcopi, etiam tamquam Sedis Apostolicae delegati, juxta formam juris, sine tarnen praeiudicio obtinentium, facere uniones perpetuas quarumcumque ecclesiarum parochialium, etbap-tismalium, et aliorum beneficiorum curatorum, vel non curatorum, cum curatis, propter earum paupertatem, et in caeteris casibus a jure permissis, etiam si dictae ecclesiae vel beneficia essent generaliter vel specialiter reser-vata, aut qualitercumque affecta.quot; Et s. 24, c. 15, de ref. concedit, ut in ecclesiis cathedralibus et collegiatis insignibus, ubi praebendae simul cum distributionibus quotidianis non sufficiunt sustinendo decenti canonicorum gradui, liceat Episcopis cum consensu Capituli aliquot beneficia simplicia non tamen regularia praebendis unire haud obstante „quacumque reservatione gencrali vel speciali aut affectione.quot; — Insuper poterant olim Episcopi ex Trid. s. 23, c. 18, de ref. erecto indigenti clericorum collegio seu seminario unire aliquot beneficia simplicia, etiam perpetuo reservata aut affecta; sed per Clementis VIII decretum anni 1601 excepta fuerunt beneficia reservata perpetuo. (v. Syn. Dioee. 1. 9, c. 7, n. 5.) Porro ut caeterorum beneficiorum cum seminariis unio, quae Episcopis in s. 23 c. 18, de ref. permissa est, valide fiat, necessaria sunt: erectio actualis seminarii (domus parata, magistri et scholares in ea existentes); vera indigentia; statuta primum taxa ad rationem saltem trium annuorum scutorum, aut si haec summa non sufiicit, quinque scu-torum pro quolibet centenario fructuum, imponenda tum mensae episcopali, tum capitulari, ac dignitatum, cano-nicatuum, beneficiorum et aliorum, quos recenset Trid. Syn; tandem consilium praevium quatuor deputatorum.

(cfr. Trid. 1, c.; Syn. Dioec. 1. c. n. 2, 3, 8; Rigantius Comment, in reg. Cancell. XIII. n. 55 sqq.)

Spectare diximus ad unurn Rom. Pontificem uniones ecclesiaruni et beneficiorum, quae S. Sedi perpetuo reser-vatae sunt. Quae enim haudquaquam sunt reservatae, illae comprehenduntur per se (i. e. nisi alia obstet lex, velut dicenda pandent) Episcoponun potestate. Quae prae-terea ad Romanum Puntificem devolvuntur fortuita reser-vatione aut affectione, quails est ilia mensis, loei (v. Syn. Dioec. I. c. n. 5), praeterlapsi collationis termini, illae non subtrahuntur juri Episcoporum, modo postea idoneo tempore talium annexio fiat. (v. supra n. 440, et Fagn. ad cap. Sieut unire n. 32 sqq.)

443. h) Unire ecclesias aut beneficia, quae sunt diversae dioecesis. (Trid. s. 14, c. 9, de ref.) — Unire ecclesias et beneficia, ab Episcopi jurisdictione exemptas, aliis ec-clesiis aut beneficiis; quod ipsa exemptionis significatie sponte ostendit. — Ecclesias et beneficia liberae collationis unire accessorie patronatis, nisi legitime abdicetur jus-patronatus (Trid. Conc. s. 25, c. 5, de ref.), vel induca-tur alternativa, qua una vice libere, altera ad praesen-tationem patroni fiat collatio. (v. Schmalzgr. 1. c. n. 168, L. Ferr. 1. c. n. 63.)

444. c). Unire ecclesiam vel beneficium mensae episcopali aut capif.ulo. (Clementina Si una, de reh. eed. non alien , cfr. Trid. s. 24, c. 13, de ref.) Potest tarnen Episcopus, ex s. 24, c. 15, de ref, praebendis canonicorum beneficia simplicia tum reservata tum non reservata incorporare, ubi tenues nimium praebendae insiraulque distributiones quotidianae evaserunt. Sed ista licentia, de uniendis perpetuo reservatis cum praebenda tenuiori, trahi non debet ad unionem talium beneficioruni cum frabrica aut sacristia ecclesiae cathedralis. (v. decretum S. C. C. ap. Fagn. in cap. Exposuisti, de praeb. n. 23.) His ex anti-quiori jure Episcopus conjungere potest, quae non sunt perpetuo, vel nullatenus reservata. (v. Garcias 1. c, p.

445. d). ümre ecclesias parochiale^ monasteriis, abbatiis, dignitatibus, praebendis ecclesiae cathedralis vel collegiatae, aliis beneficiis simplicibus, hospitalibus, inilitiis, (Trid. s. 24, c. 13; et s. 25, c. 16, de ref.) collegiis seu semi-nariis clericorum. (s. 23, c. 18, de ref.) Hac igitur lege non prohibentur Episcopi unire monasteriis, etc, ecclesias non curatas, et beneficia simplicia, (v. cap. Consultationibus, cap. Padoralis, de donationihus, et cap. Pastoralis, de his, quae fiunt a Praelato, sine consensu capitvli. cfiquot;. Garcias 1. c, n. 77; Leurenius 1. c, q. 890).

446. e). Unire beneficium non heneficio (P. Corr. Praxis henef. 1. 2, c. 8, n. 79 , 80 ; Schmalzgrueber 1. c, n. 165; Leurenius 1. c, q. 887), v. g. altari, fundationi, non erectis in beneficium. „Nihilominus posse fieri uniones beneficiorum locis piis ac religiosis (puta hospitalibus, seminariis, aliisque collegiis, quae beneficia non sunt) in eorum dotem, augmentationem, conservationem, pro pro-gatione fidei, vel juventutis ad scientias instructione, extra dubium est. Tond. 1. c, p. 3, c. 151, n. 5; Gonzalez ad reg. 8, gl. 5, § 7, n. 46.quot; (Leurenius 1. c. cfr. Sclimalzgr. n. 165).

447. Conditiones. Optimo jure, animadvertimus n. 434, aversatur disciplina sacra uniones ecclesiarum et beneficiorum. Nee propterea eas agi permittit, nisi quaedam causa necessitatis vel utilitatis exigat, et nisi insuper certae serventur cautiones (forma et solemnitates dictae), quibus, ne quid temere fiat vel minus juste, prudenter impediatur. Has turn necessarias causas, turn praescrip-tam formam seu solemnitates amplectimur conditionum appellatione. Utraque conditio insimul adsit, pro valore requiritur; ita ut, cum una licet deest, unio valorem ullum non habeat. (v. Leurenius 1. c, q. 901.)

causam; et neqiiidquam valere statuunt unionem, quae sine justa causa expletur; atque pariter vi carere illam decernunt, quae facta est ex causa, justa quidem habita, sed posthac falsa reperta. (v. Trid. Conc. s. 7, c. 6, de ref.) Porro justas causas continent in evidentis necessitatis aut utilitatis exigentia, Inquit enim Honorius III (in cap. Brposuisti cit) uniones perpetuas fieri posse: „si evidens necessitas vel utilitas exigat.quot; Sed judicium, an in occur-rente casu legitima causa necessitatis aut utilitatis adsit aut non adsit, discretioni illorum relinquunt, qui nniendi facilitate potiuntur. (cap. Exposvisti cit.)

Exempla justae causae in sacris canonibus habemus, inopiam reddituum, paupertatem ecclesiae parochialis, qua hnpos est satisfaciendo debitis oneribus (Trid. s. 21, c. 5, et s. 24, c. 13, de rei.); item capituli, qua susti-nendo decenti gradui canouici impares sunt (Trid. s. 24, c. 15, de ref.); item seminarii, qua necessariis nequit sumptibus satisfacere. (Trid. 123, c. 18, de ref.) Aliud exemplum nobis ponunt in uniendis duabus ecclesiis vicinis, quarum alterutra tantam passa est populi dimi-nutionem, ut panci de plebe restent (causa 16, q. I, can. 48). Aliud de uniendis duobus monasteriis, ubi unum desolatum existit (cap. Quia monmtermm 2, de relig. domibus.) Aliud de uniendo monasterio cum alio ordine, ubi religiosi plane incorrigibiles sunt, atque, his ejectis, monasterium reformari in suo ordine nequit. (cap Relatum 7, Ne clerici vel monacld saecularibus negotiis se immuceant.)

449. Quapropter cum hactenus tradita diligenter in-tueor, formulam scilicet qua Honorius III causas unionis proponit („si evidens necessitas vel utilitas exigatquot;), et casus seu exempla, quae in legibus inveniuntur; haud frequens legitimae unioni locus mihi esse videtur; hanc-que in Honorii regula significationem esse autumo, ut ea dnmtaxat causa unioni apta censeatur, quae ex evidenti (nullatenus dubia) necessitate ecclesiae oritur, vel ex evidenti utilitate, quae necessitati similis sit. Indicatis exemplis

addatur ea duarum ecclesiarum aut beneficiorum inopia, ut duobus rectoribus victui necessaria parare nequeant; et is in una ecclesia reddituuin defectus, ut alere suum rectorem non possit.

450. Dum igitur a doctoribus audimus (v. Schmalzgr. 1. c. n. 186; Leurenius 1. c. q. 912) legitimam causam esse „augmentum cultus divinrquot;, huic seutentiae me ad-scribere non repugno, si augmentum cultus divini in ecclesia aliqua prorsus necessarium sit, ut v. g. facta inops satis-faciat deinceps incumbenti sibi servitio divino; secus tarnen, si augmentum cultus divini ponatur in majori non ne-cessario cultus decore, aut in majori non necessaria offi-ciorum frequentia. Atque hanc causarum explicationem ipsi unioni ecclesiae vel beneficii cum monasteriis accom-modandam arbitror, quin data olim copia, cum de molestis admodum restitutionibus ecclesiarum agebatur, jam nunc unionibus cum monasterio facilius explendis serviat.

451. Quae de causis necessariis docuimus ea haud re-feruntur ad potestatem Summorum Pontificum; quibus competit nulla quamquam existente causa, si placet, ec-clesias et beneficia conjungere. Taliter equidem minime agit Sancta Sedes Apostolica; nam aperte decreverunt Ro-mani Pontifices subintellectam se cunctis rescriptis suis veile hanc vis irritantis conditionem: „si preces veritate nitantur.quot; (v. cap. Ex parie 2, de rescriptis); ita ut si non subsistere propositam unionis causam accidat, nullius plane valoris unio sit habenda. (Cfr. Garcias 1. c. n. 115; P. Corr. 1. c., 1. 2, c. 3, n. 92, sq. et c. 15, n. 79, sqq.)

452. Forma, sen solemnitates. Qtr. 1, quae exigantur solemnitates, et cur eas requirat lex.

Resp. Tres disciplina sacra vult servari solemnitates, quae legi Ecclesiae de cohibendis non necessariis unionibus apprime serviunt. Ut scilicet fraus omnis abigatur omnisque vel innocens error, requirit imprimis, praevia fiat causae cognitio; i. e. examinetur et probetur coram Ordinario causae Veritas, quae est totius agendi negotii

fundamentum. Insuper, ne data uni gratificatio laedat forte alterius jura, praecipit ut vocentur interesse haben-tes, nee unio expleatur ni consentiant. Tandem , ut episcopale decretum in tanti ponderis negotie firmetur cleri judicio et approbatione, postulat Capituli consensum. Sunt itaque tres necessariae solemnitates: causae cognitio, vo-catio et assensus interesse habentium, consensus capituli.

453. Qtr. 2, num ad valorem unionis solemnitas quae-que requiratur, et in quo consistere quaevis dicenda sit.

Resp. 1. Exigi praeciam causae cognitionem ut unio vires habeat, canonistae communi sententia tradunt. (v. P. Corr. 1. c., 1. 2, c. 15, n. 78, et c. 3, n. 99; Barbosa Juris eccles. 1. 3, c. 16, n. 39; Schmalzgr. 1. c., n. 182; Reiff. 1. c., n. 77; L. Ferr. 1. c., n. 18.) Ejus autem solem-nitatis necessitas monstratur ex c. Expoanisti 33, de praeh. ,/Sicut discretione praevia videris expedirequot;, et ex Trid. Conc. s. 7, c. 6 de ref.: ,/uniones perpetuae . . . quae deinceps ad cujusvis instantiam fient, nisi eas ex legiti-mis, aut alias rationabilibus causis, coram loci Ordinario vocatis, quorum interest, verificandis, factas fuisse con-stiterit, per subreptionem obtentae praesumantur: ac prop-terea nisi aliter a Sede Apostolica declaratum fuerit, vi-ribus omnino careant.quot;

Consistit dicta cognitio in diligenti inquisitione et pro-batione causae, coram Ordinario, vocatis quorum interest, facienda; velut exhibitum Tridentini decretum ordinat.

Quum per Romanum Pontificem, aut per deputatum a S. Sede, unionem fieri contingit, haec eadem cognitio causae, ex proposito conciliari decreto, necessaria videtur; nisi secus veile Pontificem liqueat.

454. Resp. 2. Vocatio et consensus interesse hahentimn refertur pariter ab auctoribus ad unionis valorem. Atque oportere illi vocentur, ut valida sit conjunctio, conspicere est ex adductis Tridentini Concilii verbis. Requiri insuper ut iidem omnes consensum praebeant, concluditur ex cap, Suggestum 20, de jurepatronatus et ex regula 29

in 6 „Quod omnes tangit, ab omnibus approbari debet.quot; (r. ReifF. 1. c., n. 72; Schmalzgr. 1. c., n. 183; L. Ferr. 1. c. n. 22.) Vocandi autem sunt, ut videlicet iis prae-sentibus causae judicentur, utqne gravamina, si quae sint, discutienda proponant, et de praestando vel negando consensu deliberare, negotie penitus cognito, valeant.

455. In quo consistat vocatio et consensus, verba ipsa pandunt. Qui vero interesse habentes bic dicendi sint, qui non sint, breviter est explicandum. Quisque interesse habens hie intelligatur, cujns aliquod jus in ecclesiam vel beneficium deleri per unionem continget. Sic per unionem acces-soriam, quum haec efficiat ut unita ecclesia vel beneficium amodo sit simplex praedium alterius, utque idee imposterum vacare sicut antea non possit, jus deletur (si quod eidea adhuc inhaesit) conferendi illam ecclesiam aut beneficium, itemque eligendi et praesentandi ad ilia. Idcirco quorum jura hujusmodi periclitantur, sive homines singulares sint sive collegia, illorum vocatio, et consensus in hunc juris interitum exiguntur. (cap. mggestum cit.; Trid. Syn. s. 24, c. 15, de ref.; et auctores passim.) Adnumerari quidem hisce patronos tum ecclesiasticos turn laicos manifestum est. Attamen an, ordinante sic lege, ecclesiasticos patronos, si qui sint, vocasse sufiiciat, nec consensisse requi-ratur, doctores, diversa de hoc loco sentientes, inter se disputant. Ex omissa scilicet in Trid. Concilio (1. c.) eorumdem consensus mentione alii opinantur satis esse vocentur (Reiff. 1. c. n. 75; Luc. Ferr. 1. c. n. 26); alii non obstare banc omissionem, et consensum requiri pu-tant. (P. Corr. 1. c. 1. 2, c. 8, n. 81; Garcias 1. c. n. 202.')

456. Hactenus de interesse habentibus, qui sint, ex-positum est. Restat de aliis, qui non sint, dicamus. Sunt illi, quibus nulla imminet ex unione juris laesio. Sunt itaque, memorandi ante alios , rector ecclesiae unien-dae, beneficiatus, populus. Nulla profecto injuria fit rec-tori aut beneficiato, quippe quum ad usque eorumdem

cessum aut decessum res in eodem pristino stat» perse-veret. Nee ulla infertur populo injuria, quocumque tandem modo unionem ecclesiae parochialis fieri cogitemus; nam turn in extinctiva, turn in aeque principali, turn in accessoria curari apte debet religiosa populi salus; nee aberit eventus nonnumquam, ut cedat unio in majus commodum parochiae. Quaproptcr in Clement. 2., de reh. eed. non alien, statutum invenitur, nequaquam impugnari posse unionem ecclesiae ,/ex eo, quod rector ipsius ad hoe vocatus, vel si vacabat, defensor ei super hoe datus non extiterit.quot; Et concordi sententia canonistae docent (v. Schmalzgr. 1. c. n. 190; Reiff. 1. c. n. 76, sqq.; Ri-gantius ad regulam Cancellariae 22, n. 58 sqq.; Garcias 1. c. n. 216; P. Corr. 1. c. n. 84; L. Ferr. 1. c. n. 27 sqq.), haud oportere ut rector ecclesiae, ut beneficiatus, ut defensor (si vacat ecclesia aut beneficium), ut plebs vocetur, vel unioni, quam Episcopus meditatur, annuat; quamquam, ut sponte comparentes audiantur, aequum prorsus esse existiment.

457. Haec quae sunt dicta de vocatione et consensu interesse habentium in unione episcopali, convenire etiam Apostolicis unionibus putentur, nisi vel ex ipso negotio, vel ex unionis decreto, vel alia quapiam ratione appareat de contraria mente Pontiücis.

458. Resp. 3. Consensus Capiluli pertinet ad valorem unionis, quam Episcopus ordinaria potestate efficit. Hujus auctorum communis doctrinae argumentum est in Clement. 2. cit. et in cap. Pastoralis 7, de donationibus. Eam-demque hanc solemnitatem seu formam adhiberi vult Tri-dentina Synodus (s. 31, c. 5, de ref.) cum ex decreto Episcopi ecclesia vel beneficium unitur ecclesiae parochi-ali; itemque simplex beneficium tenuiori praebendae. (s. 24, c. 15, de ref.) In unione autem, quae fit gratia Seminarii ex cap. 18, s. 23, de ref. haec remissa fuit solemnitas eidemque substitutum consilium quatuor depu-tatorum, quod exigere, ut vatida sit unio, Episcopus

Consensu capitulari non indiget Episcopus, unionem facturus ex Pontificia commissione, quae de necessitate ejus consensus penitus taceat. (v. Garcias 1. c. n. 150, sq.; Schmalzgr. 1. c. n. 187.) Cum enim Pontificis voluntas est, ut fiat unio, cadit omnis contraria voluntas capituli. Pariter consensai et dissensui capitulari locus non est, cum S. Sedes permittit unionem expleri, quae ordinariae episcopalis potestatis terminos superat. Sed quando jure turn ordinario turn delegato ad conjungendum procedere Episcopus valet, prohibetur fortasse quominus negligat dictam solemnitatem. De his vide supra n. 68.

459. Solutio. Nihil aequius esse apparet, considerata mente fundatorum et donantium, quam ut, permittentibus deinceps adjunctis, constitutus ecclesiamm et beneficiorum nexus demum solvatur. Eapropter provide statuit disci-plina Ecclesiae factas uniones rescind! posse; requiri autem, ut valida sit solutio, expleri eamdem per supe-riorem competentem, legitima ex causa, certisque serva-tis solemnitatibus. Hie itaque locus ut rite intelligatur;

Resp. 1. Efficit ut utraque ecclesia, utrumque beneficium, reponatur in eo statu, quo ante unionem erat. (Cfr. cap. Novit cit, et Fagn. ad illud caput n. 43, sqq._;v. Garcias 1. c. n. 309.)

Resp. 2. Accommodate ad principium, quod est in Di-gestorum lib. 42, tit I, de re judicata, lege 14: ^Quod jussit vetuitve praetor, contrario imperio tollere et repetere licetquot;, et consentanee ad caput I de regulis juris: „Omnis res per quascumque causas nascitur, per easdem dissol-viturquot;; idem ille unionem solvere potest, qui potuit eam nectere. (Schmalzgr. 1. c. n. 199; Garcias 1. c. n. 302; P. Corr. 1. c., 1. 2, c. 15, n. 50; Fagn. ad cap. Novit cit. n. 34, sqq.) Quod ita intelligatur, ut Romanus Pon-

tifex valeat cunctas rescindere nniones; Episcopus vero eas, quae pendentin ordinaria sua potestate. Quas enim constituere non potuit nisi delegatus a S. Sede, easdem nee destruere valet nisi pariter ad id delegatus fuerit,

Resp. I. Fieri dissolutio potest ob easdem rationes, ob quas unio; proptereaque cum evidens necessitas aut utilitas earn exigit. Incunit evidens necessitas et utilitas, quando v. g. unio olim utilis, deinceps coeperit noxia esse, quia cedit modo in detrimentum religionis, in dam num populi. Insuper dissolutio fieri potest, si ea cessat ratio propter quam fuit unio facta; v. g. desiit ecclesiae inopia, crevit numerus fidelium. (v. Schmalzgr. 1. c.)

Resp. 2. Debent in solvenda unione eaedem quae in facienda solemnitates adiiiberi. (Garcias 1. c., n. 307, 308; P. Corr. 1. c., n. 52, sqq.; L. Ferr. 1. c., n. 84; Schmalzgr. 1. c; etc.) Necesse est igitur, causa cognos-catur seu verificetur; interesse habentes, ne solutio fiat, vocentur et proposito consentiant; capitulum pariter an-nuat solution!; nisi tamen ex data Pontificia commissione aut delegatione negligere talem fonnam liceat.

460. Posita est unio in disciplina ecclesiastica ut sit remedium succurrendi opportune necessitatibus spirituali-bus et temporalibus indigentis templi, beneficii, instituti ecclesiastici. Diriguntur ad eosdem hos fines dismembratio et divisio. Prior ut suppetias in re temporali conferat ecclesiae aut beneficio, impari curandae fabricae, nutrien-dis ministris; altera ut praestet opem in oneribus spiri-tualibus, vires superantibus alicujus ecclesiae aut beneficii. Permixtim quandoque dictae voces usurpantur; propria tamen cuique , satisque discrepans significatio est.

Resp. I. Dismembrare est auferre ab ecclesia aut be-neficio partem bonorum aut fructuum, eamque alteri, quae redditibus eget in perpetuum [y. infra n. 464.) con-ferre. V. G. In qaadam ecclesia reditus fabricae mmium tenues, reditus capellaniae admodum pingues sunt; ex abundante succurritur inopi. Duae sunt in ecclesia capellaniae , dives una, cui tollitur portio, pauper altera, cui confertur. (v. Garcias 1. c. c. 3, n. I, et c. 2, n. 3; Schmalzgr. I.e., n. 201; Reiff., 1. c., n. 24; Pirhing I.e., n. 222.)

Resp. 2. Effectus dismembrationis est amissio partis bonorum vel reddituum uni imposita, et incorporatio illius partis alteri concessa. Non efficit dismembratio, id quod unio facit, ut differatur executio ad cessum vel decessum rectoris aut beneficiati; extemplo enim res separatas ad alterius possessiones transfert. Nee mutat dismembratio naturam ecclesiae aut beneficii; unam non subjicit alteri; duabus non praeficit eumdem rectorem; nee jus eligendi, praesentandi, conferendi aufert.

legis humanae limitibus, penes Romanum Pontificem est. Potiuntur Episcopi limitata facilitate. Nam licet generatim prohibita iisdem dismembratio sit, tarnen ex cap. Avaritiae 10, de praeh. et dign. et ex communi jurisperito-rum doctrina, statuendum est, dismembrari servatis ser-vandis per Episcopos in suo territorio ea posse, quae non interdixit lex ecclesiae eorum potestati. (v. Garcias 1. c., c. 3; Schmalzgr. 1. c., n. 201; Reiff. 1. c., n. 26.) Mo-nemus „servatis servandisquot;, quum, ut tollatur ex abun-dantia cujuspiam ecclesiae portio, postuletur legitima causa adsit, et certa forma servetur. Dicimus ,.per Episcopos'^, et aequivalere putamus alios, quos retulimus sub. n. 439, ecclesiasticos superiores. Tandem coarctamus facultatem ad „ea, quae non interdixit lex Ecclesiae eorum potes-

tati.quot; Dum enim Episcopi v. g. permittuntur partem fructuum beneficii parochialis conferre egenti seminario, (Trid s. 23, c. 18, de ref.) insuperque vicariis quamdam ejusdem beneficii congruam portionem attribuere, et ca-thedratici solvendi legem ecclesiae parochiali applicare; — prohibentur (exceptis rebus et redditibus exigui aut mo-dici valoris) bona aut redditus ecclesiae parochialis, item-que beneficia aut oratoria eidem conjuncta, incorporare monasteriis, abbatiis, dignitatibus, praebendis ecclesiae cathedralis vel collegiatae, aliis beneficiis simplicibus, hos-pitalibus, rel militiis. (Schmalzgr. 1. c., n. 166; Reiff. 1. c., n. 31; Garcias 1. c, c. 2, n. 87, 88, et ibi S. C. C. decreta.) Pariter Episcopo baud datum videtur, dismem-brare bona et redditus exemptae ecclesiae; quamvis tali facultate in gratiam pauperis seminarii gaudeat. (Trid. s. 33, c. 18, de ref.) Potest ex redditibus mensae epis-copalis aut cathedralis ecclesiae portionem quamdam elar-giri piis locis; quinquagesimam vero partem excedere ordi-narie prohibetur. (cap. Apostolicae Sedis %, de donationihus. cfr. Fagn. ad cap. Pastoralis 9 , de his quae fiunt a Praelafo sine consensu capituli, n. 6 sqq.) Vide tamen S/jn. Dinec. 1. 12, c. 8, n. 13. Postremo, quod attinet ad ecclesiarum, beneficiorum, fundationum, locorum religiosorum ac piorum redditus et bona, hodie, ex Clementina Quia contingil, de relig. domihus, contineri episcopalem dismembrandi poten-tiam arctis valde limitibus censeo. Ordinavit enim ibi Clemens V, ut „ea, quae ad certum usum largitione sunt destinata fidelium, ad ilium debeant, non ad alium (salva quidem Sedis Apostolicae auctoritate) converti.quot;

Resp. Requiritur quod ad causam attinet, ut evidens necessitas vel utilitas exigat dismembrationem; i. e. in-quiunt Schmalzgr. n. 201 et ab eo adducti Card, de Luca et Leurenius, ut necessitati vel utilitati illi opportune provideri alias nequeat. — Quod ad formam attinet, requiritur ea servetur, (dempto Apostolicae Sedis consensu)

quae faciendis alienationibus proposita est. (v. supra n. 337.) Quamobrern postulatur etiam consensus rectoris ecclesiae, consensus beneficiati, vel, ecclesia aut beneficio vacantibus, consensus statuti defensoris. Ita Garcias 1. c., c. 3; Leurenius 1. c., q. 954 et fc55; P. Corr. 1. c., 1. 3, c. 2, n. 2; Schmalzgr. 1. c., n. 202, qui Episcopis concedunt, neglecto praedictorum consensu, rem explere, si repugnantiam non justam aestimant.

Resp. Solvitur per eosdem superiores, per quos unio; occurrentibus iisdem causis, cessante ipsa etiam dismembra-tionis causa; servatis tandem solemnitatibus in alienatione adhibendis. Atque aequutn esse ut dismembratio solvatur cum per adjuncta licet, manifestum est ex traditis de unione. (v. n. 459.) Propterea decreverit expresse Trid. Cone. 1. c., remitti portionem, seminariis datam, in totum vel pro parte debere, quantocius alia via impensae vel omnes vel pars earum seminario suppetunt.

465. Mutatio limitnm parochiae. Videtur dismembratio-nis quaedam species esse finium parochialium immutatio, qua scilicet pars alicujus parochiae adjungitur alteri.

Vult autem disciplina ecclesiastica, (si hunc locum bene intelligo), ut stabiles immutabilesque perseverent terminati semel parochiarum limites. (cfr. can. Licet 5, q. 3, cau. 16; et cap. Super so 4, de parochis et alienis parocJiianis. v. ad eum tit. Pirbing n. 9 et 10.)

Quapropter (idque legibus statutum est aperte) nulla praescriptione mutari possunt, qui sunt certi, seu certo designati, lines parochiae. (v. cap. Super eo cit; cfr. ad tit. de parochis Schmalzgrueber n. 22 sqq., Reifïenstuel n. 9, Pirbing n. 8, sqq.. Engel ad tit. de praescriptionilus, n. 8.) Nec Episcopi ordinatione mutari posse videntur, nisi tamen utatur Sedis Apostolicae licentia; et nisi, dividendo legitime , ex una duas faciat; forte etiam, nisi incurrat in ca-sum, quo pars quaedam parochiae posset legitime in no-vam parochiam erigi, sed, dum inopia id facere vetat.

congrue populi necessitatibus providebitur adjungendo earn partem alteri vicinae parochiae. (v. ante n. 78, et Nouv. Révue Théol. vol. V, pag. 628.) Quo casu formam adhi-bere opus est, dismembrationi parochiae propriam. (v. supra n. 67 , 68.)

Incerti parochiarum limites tiguntur praescriptione (Schmalzgr., Pirhing, Engel 1. c.) triginta annornm (Leu-renius 1. c., part. I, q. 161); itemque ab Episcopis deter-minari posse dicantur, quippe quibus jus est assignare certos ünes cuique parochiae. (Cfr. Trid. Conc. s. 24, c. 13, de ref.)

Domus, quae in conlinibus duarum parochiarum sita est, ad earn parochiam pertinet, in cujus territorio porta, aut, si duae pluresve sunt, porta principalis, aditus principalis habetur. (Reiff. 1. c. n. 10; Luc. Ferr. vo. Parochia n. 37, et auctores cit. in Acta S. Sedis vol. 7. pag. 606.) Ilia autem ex duabus pluribusve principalis porta censeatur, quae cum originali et architectonico pro-spectu aedificii concordat, (v. Acta 1. c.) Quare non mutat fines parochiae, seu non effugit proprii hactenus parochi jurisdictionem, qui praeter portam principalem, aliam aperit in eo domus latere, qui in alterius parochi territorio sistit. (Cfr. Nouv. Revue Théol. vol. VI. p. 48.)

Resp. Dividere est, ex una ecclesia, ex uno beneficio, duas pluresve constituere. Exempli gratia. Efficiuntur ex una ecclesia parochiali, duae; ex una capellania, duae. Continet ordinarie divisio dismembrationem; i. e. cum divisio fit, non sola onera dividuntur ordinarie, ast red-ditus etiam explendis oneribus destinati. Ordinarie, in-quam; non semper enim id contingere explicata superius de parochiarum divisione pandunt. (v. n. 87.) — Quis sit effectus divisionis, ex propositis jam satis mani-festum est.

Resp. Penes Romanum Pontificem est, eaque libera ab humanae legis quocumque vinculo.

Penes Episcopos est, sed territorio, cui praesunt, cer-tisque ordinationibus circumscripta. Prohibet Alexander III (cap. Majorihus 8, de praeh. et dignity secari et dividi ecclesias et beneficia. Postea vero id ipsum agere Epis-copis impertitur Innocentius III (cap. Vacante 26 cit. tit.) dummodo legitima causa occurrat. (Cfr. Fagnanus in cap. Nisi essent; de praeb. n. 65; Schmalzgr. eod. tit. n. 204; Pirhicg n. 227; Reiff'. tit. Ut eccles. beneficia n. 23; Garcias 1. c. c. 4, n. 3; Leurenius 1. c. q. 957.) Sed acces-serunt deinceps huic juri moderationes; ita ut eadem bic de divisione, ac supra de dismembratione regula valeat; videlicet, servatis servandis dividi per Episcopos in suo territorio ilia posse, quae lex ecclesiastica baud interdixit eorum potestati. Sic ex una ecclesia parocbiali, licet exempta sit, facere queunt duas parochias. (Trid. Conc. s. 23, c. 4, de ref.; cfr. ante n. 66.) Ast nequeunt aliam ecclesiam exemptam aut beneficium exemptum di-videre; neque beneficium parochiale scindere in curatum et non curatum; (Trid. s. 25; c. 16, de ref.; cfr. Leuren. 1. c. q. 948; Reiff. 1. c. n. 31; Garcias 1. c. n. 88, ibi-que decreta S. C. C.) neque ita quidquam dividere ut ad usum, a fundatoris vel donantium mente alienum, dirigatur (v. n. 462 in fine.)

Resp. 1. Talem causam in promptu esse volunt auc-tores (Leurenius 1. c, q. 958, Schmalzgr. 1. c, n. 205 , Pirhing 1. c, n. 233), ut nisi fiat divisio, adimpleri debite nequeant obligationes, quae beneficio vel ecclesiae inhaerent. Qua norma duce Tridentinum Concilium decreverit, fas esse Episcopis, in casu magni populo incommodi ex loco-rum a templo parocbiali distantia aut difficultate, ecclesias parocbiales dividere. (v. ante n. 70, sqq.)

alterius formae (indolis) eamdem facere. Ecclesia fit alia (idemque de beneficio tene) cum ex patronata evadit libera; cum ex simplici, parochialis; cum regularis, ex saeculari; saecularis, ex regular!; cum ex inferiori con-ditione ascendit ad supcriorem (v. g. Collegiatae, Episco-palis, Archiepiscopalis); cum ex superiore ad inferiorem descendit. Item alterari dicitur fundatio, cum ex. gr. missarum ei adhaerentium numerus contrahitur; hospitale, cum aliis usibus bona applicantur. Hae similesque eccle-siarum et beneficiorum mutationes ob oculos sunt, cum de alteratione sermo est; quamquam dum unitur ecclesia alteri, dum dismembratur, aut dividitur, alia etiam facta dici queat.

Resp. Romanus Pontifex supremo plenoque regiminis ecclesiastici jure praeditus, nullaque impeditus humana lege, transformat, pro bono arbitrio et servatis iis cau-tionibus, quas ipse elegerit, statum cujusque ecclesiae et beneficii; attribuitque aliis Superioribus, quae sibi in hoe genere placuerit, potestatem. Porro quasdam alterationes facere sibi uni reservavit; quasdam permisit Episcopis.

471. Unus Romanus Pontifex evehere potest ecclesiam ad gradum collegiatae, episcopalis, archiepiscopalis, quique sunt reliqui gradus hierarchiae ecclesiasticae. Id demon-stratur ex capite Quod translationem 4, de officio legati, et c. Novit I, ne sede vacante, (v. supra n. 19, 20.) Istae quidem, ejusdemque generis aliae leges sacrae, agunt ad litteram de erigendis Episcopatibus.

Quaeri propterea potest, num erecta dioecesi et deter-minata definite per Romanum Pontificem aut per Episco-pum cathedrali ecclesia, Antistes deinceps valeat cathedrale

templum suo gradu privare, aliamque, illaeso hujus rectoris jure, cathedralem eligere. De quo proposito doctores , quantum sciam, non disserunt. Ego autem sentio, non posse, quam Summus Pontifex cathedralem fecit, e suo dejici gradu, nisi per ipsum Romanum Poutificem. Idemque dicendum esse arbitror de alia cathedral!, evecta ad eum gradum ab Episcopo; quum canonice adeptam indolem tutari cuique ecclesiae lex generalis videatur, relictis Episcopo certis alterationis casibus, quos inter referendum esse praesentem alterationem non invenio.

472. Ad unum Romanum Pontificem pertinet transferre ecclesiam regularem ex uno ad alium religiosum ordinem, itemque ecclesiam regularem convertere in saecularem, dummodo eventus excipiatur, quo necessariae alicujus monasterii faciendae reformationi absunt regulares. Statuit nempe jus sacrum, ut, cum disciplina monasterii collapsa est, inhabitantes religiosi ad observantiam regulae com-pellantur per Episcopum; his vero incorrigibiles repertis, iisque expulsis, alii advocentur ejusdem ordinis; eoque itidem in cassum tentato medio, monasterium offeratur ex alio ordine regularibus; tandemque et his conatibus frustra adhibitis; transferatur ad saeculares clericos. (v. cap. Inter quatuor 5, de relig domib, et cap. Re/atum 7, Ne clerici vel monachi-, cfr. Fagnan. ad ilia capp.) Is qui-dem casus adesse, isque ordo servari debet, ut ab Episcopo convertatur regularis ecclesia in saecularem; ast minime opus est casus iste inveniatur, cum propositum est reddere saecularibus ecclesiam, quae non est regularis, quaeque unita non fuit aut incorporata ordini, sed ad tempus dumtaxat permissa regularium ministerio. (v. Card, de Luca. De regularibus discursu 64, n. 9.) Posset hic dis-seri etiam de adhibendis nee ne per saeculares ecclesiis, quae vacant expulsis regularibus. Sed illud inferius, uhi de Suppressione est agendum, explicabitur. (v. n. 494.)

473. Unius etiam Romani Pontificis est convertere ecclesiam parochialem in simplicem. (Trid. s. 25, c. 16,

de ref.) Quare ad Episcopos haud pertinere concludamus, ut extinguant parochiam; item ut parochiale teniplum, quod v. g. accrescente populo angustius evasit, vel in loco incommodo situm est, juribus parochialibus privent, parocliiamque tranferant in aliud templum (v. B. XIV Quaed. Can. 128.) j nisi antiqua ecclesia parochialis in eo statu versetur, ut congrue ampliari vel refici nequeat (v. Acta S. Sedis vol. I, p. 217 sqq.), vel obligati ad reparandum impares ex inopia sunt satisfaciendo muneri suo. (v. Trid. s. 21, c. 7, de ref.)

474. Competit Episcopo, quum parochiam divisit, ut simplex templum seu publicum oratorium, sibi subditum existensque in nova paroecia, constituat et declaret templum parochiale, modo faciat illaeso ejusdem rectore et annuen-tibus interesse habentibus. Potest etiam, quod modo animadvertimus, ecclesiam simplicem in parochialem con-vertere, cum templum parochiale instaurari dictis ex causis non valet.

475. Fas est Episcopo ecclesiam saecularem, quae non sit parochialis (Trid. s. 24, c. 13, de ref.), regulari-bus concedere (v. Cap. Ad audientiam 5, de eccles. aedlf, vel repar. Cfr. Fagn. in cap. Non arnplius, de institutionihus, n. 68); sed necesse est annuat capitulum, quandoquidem de alienanda per Episcopum re ecclesiastica agatur; insuper opus est consentiant, si qui inveniuntur, interesse habentes, ne scilicet iura cujusquam laedantur; tandem, praejudicium non patiatur rector ecclesiae, nam: ,,81 clerici saeculares in ea adhuc superesse noscuntur, volu-rnus eis, dum vixerint, ibi vel alibi necessaria provideri.quot; (ürb. Ill in cit. cap. Ad audientiam))

476. Declarat Episcopus liberam a jurepatronatus eva-sisse ecclesiam, cum patronus jus suum amisit, vel eidem abdicavit legitime, (v. ante n. 146.)

477. Nequit bona, quae ad certum usum destinata sunt a donantibus, aliis usibus accommodare. [Clement. cit.) Potest autem, occurrente casu et servata forma,

indicatis decreto Trid. Syn. (s. 25, c. 8, de ref), redditus hospitalium in alios usus convertere: „Quod si hospitalia haec ad certum peregrinorutn, aut infirmorum, aut alia-rum personarum genus suscipiendum fuerint instituta; nee in loco, ubi sunt dicta hospitalia, similes personae, aut perpaucae reperiantur, mandat adhuc, ut fructus illorum in alium pium usum, qui eorum institutioni proximior sit, ac pro loco et tempore utilior, convertantur, pront Ordinario cum duobus de Capitulo, qui rerum usu peritiores sint, per ipsum deligendis, magis expedire visum fuerit: nisi aliter forte, etiam in hunc eventum, in eorum fundatione aut institutione fuerit expressum: quo casu, quod ordinatum fuit, observari curet Episcopus; aut, si id non possit, ipse, pront supra, ntiliter provideat.quot;

478. Non valet Episcopus, nisi idipsum permittat S. Sedes vel aperte coneesserit fundator, numerum Missarum contrahere. {v. Tract, de celebrat. Missarum. n. 150 , sqq.)

Resp. Sequelae alterationis templi quaenam sint, deter-minatur considerando jura et praerogativas ejus, ad quod ascendit vel descendit, generis temp lorum. Crescit una ecclesia, minuitur altera. Quae v. g. ex parochiali fit simplex, solis deinceps fruitur juribus et praerogativis, quae simplicis sunt. (v. supra n. 241.) Quae ex simplici evadit parochialis, juribus augetur et priviligiis templorum parochialium. Quae ex saeculari efficitur conventualis reli-giosa eam juribus superat, quae, simplex ecclesia manens, religiosis aut in dominium et usum, aut in usum dum-taxat conceditur. Prior enim (conventualis) gaudet juribus paroecialibus erga conventualem familiam, jure asservandi S. Sacramentum, jure etiam exemptionis a visitatione Episcopi. Posterior vero hisce destitui videtur. Caeterum ambas pares esse opinor in exercendis reliquis functionibus tum ecclesiasticis turn parocbialibus, (v. supra pag. 207 sqq.) itemque in utendis gratiis et indulgentiis. Qua de re magni momenti est recens declaratio S. C. Indulgen-

tiarum d. d. 20 Julii 1878. Interrogata scilicet, an in ecclesiis, Societati Jesu in usum attributis, dominio penes Episcopum perseverante, Christi fideles lucrari possint indulgentias, quae a S. Sede Apostolica concessae sunt visitantibus ecclesias Societatis Jesu occasione quorumdam festorum, ex. gr. s. Ignatii, s. Aloysii, etc.; —• S. C. respondit affirmative, in ecclesiis publicis, legitime in con-stantem et plenum usum Societati concessis, et dummodo penes eas Patres Societatis Jesu resideant, et ministeria propria ibi obeant. (r. Acta S. Sedis vol. 4. pag. 325, sqq.)

480. E. S?tppressio. Hujus immutationis facienda expositie similis est praecedentium explicationibus. Easdem habet quaestiones, quae eadem etiam objecta spectant, videlicet; ecclesias, beneficia, hospitalia, monas'eria, uno verbo sacra, religiosa, pia loca. De monasteriis quidem sunt nonnulla hie observanda peculiariter; quae idcirco, collecta in unum, exhibere ad finem placet.

Resp. I. Suppressio est extinctio legitima ecclesiae, beneficii, breviter loci sacri, religiosi aut pii. Id itaque genus immutationis plus caeteris subvertit rerum ordinem, quem constituit ecclesiastica auctoritas ordinavitque muni-ficentia fidelium; plus igitur caeteris caveatur oportet.

Resp. 2. Tenent Romani Pontifices ad faciendas sup-pressiones plenam ex Primatu jurisdictionis potestatem. Fruuntur et Episcopi, ex S. Sedis concessione, quadam in hoe genera potentia.

Romanus Pontifex extinguere Episcopatus valet, religi-osos ordines, parochias, ecclesias, hospitalia, confraterni-tates, et quaecumque alia pendentia in juribus sacris Ecclesiae. Qua quidem potestate uti inteidum cogitur, adactus morum temporumve iniquitate, majorisque conse-quendi boni, aut avertendi mali, gratia. Sic ut tandem pessimorum scelermn fons extingueretur, S. Sedes ordinem Templa.riorum snppressit; utque in Gallia pax redderetur

Ecclesiae, veteras ibi Episcopatus initio hujus saeculi extinxit; ut delictum enorme condigna poena plectatur, privandam Sede Episcopali minatur civitatem, cujus in-colae proprium Episcopum trucidaverint. (can. Ita nos. 25, q. 2, eau. 25.)

Quod ad potestatem Episcoporum attinet, hanc regulam teneamus. Ex quo parochiae, ecclesiae, beneficia, mo-nasteria, confraternitates, quaecumque alia instituta (cfr. Acta S. Sedis vol. 4, pag. 81, sqq.) canonice erecta sunt, canonica eorumdem existentia agnoscitur muniturque general! ecclesiastico jure. (v. supra n. 434.) Haud igitur immutare uniendo, dismembrando, dividendo, alterando, supprimendo, statum cujuspiam Episcopus valeat, nisi quantumque permiserit lex, S. Apostolica Sedes, vel honesta (v. ante n. 300) fundatoris aut donantis voluntas.

Porro in suppressionis materia obnoxiae Episcoporum potestati certo in casu sunt ecclesiae non curatae; ecclesiae curatae; praebendae canonicales; monasteria. Num plus virium habeant Episcopi, ignorare me ingenue fateor. Cerlo in casu. Concedit nempe Tridentina Synodus (s. 21, c. 7, de ref.), ut per Episcopos supprimantur templa non curata, quae collapsa sunt et ob eorum inopiam (v. Su-perius n. 391) nequeunt instaurari. — Permittit insuper eodem decreto, ut supprimere queant templa parochialia, quae ex nimia egestate eorum, ad quos pertinet restaura-tionis obligatio (v. supra n. 388), refici non possunt. — Tandem indulget (s. 24, c. 15 de ref.), ut in ecclesiis cathedralibus et collegiatis insignibus, ubi praebendae et distributiones quotidianae non sufficiunt sustinendo decenti cauonicorum gradui, liceat Episcopis vel aliquot simplicia beneficia, non tamen regularia, praebendis unire, vel, si hac ratione provideri non possit, aliquot ex praebendis supprimere. — Permissam Episcopo suppressionem mo-nasterii exposuimus sub n. 472.

definitae legibus, adstrictum est ; sed perpetuo, in faciendis suppressionibus, Romani Pontifices necessitate et insigni Ecclesiae commodo ducibus utuntur.

Episcopalis suppressionis apta causa non alia est praeter earn, quam S. Sedes pro singulis exhibitis casibus assignavit; videlicet instaurandi templi impossibilitas ex inopia dimanans, vel etiam, ut videtur, consequens ex angustia, fatiscentia, aut indecentia, quae per novam instaurationem curari non valet; (cfr. Acta S. Sedis. vol. I. pag. 317, sqq.) deinde, quod attinet ad praebendas, impossibilitas providendi per unionem beneüciorum sim-plicium decenti canonicorum victui; postremo , quoad mo-nasteria, impossibilitas reformandi conventum per regulares.

P. N. Omittimus hie, utpote memorata superius, cona-mina, quae prius institui debent quam dicatur fieri omnino non posse ut reparetur templum, (v. supra n. 388, sqq.) ut subveniatur canonicorum inopiae (n. 481), ut mona-sterium per regulares reformetur. (n. 472.)

Resp. Legum jussa, ad Episcoporum potestatem coar-ctanda, exigunt in suppressione ecclesiarum non parochi-alium, vocari eos, quorum interest (Trid. s. 21, c. 7, de ref); mandant transferri beneficia, bona et on era, ad ecclesias matrices aut alias locorum eorumdem seu vici-norum, pro Episcopi arbitno; praecipiunt in ecclesiis, in quas beneficia translata sunt, erigi altaria vel capellas sub iisdem invocationibus, vel jam erectis altaribus conjungi emolumenta et onera prioribus ecclesiis im-posita. (Trid. 1. c.) — In exequenda suppressione ecclesiarum parochialium nullam peculiarem formam servari praecipiunt; jura, onera, emolumenta transferri mandant ad matrices seu viciniores ecclesias. (Trid. 1. c.) — Ordo in suppressione monasterii reformandi servandus, supra n. 472 indicatus est; conventus et ecclesia attribuitur per Episcopum saecularibus clericis.

Resp. Potest suppressio rem penitus extinguere; potest partem ejus tollere. Quod si primum fiat, jura omnia et privilegia et onera perdit. Sic v. g. supprimitur collapsa ecclesia parochialis. Si secundum, pars perit onerum, jurium, privilegiorum. Sic supprimi solet conventus et ecclesia regularis; ut cessent videlicet jura etc regulari templo, ut tali, propria, sed caetera maneant. Traduntur bona et onera aliis vel locis vel personis. Summus Pontifex, cum ipse supprimit, transfert ea quo voluerit ipse. Cum Episcopus supprimit, transferre ea debet, quo jubent Ecclesiae leges, propositae sub praecedenti numero.

Resp. I. Monasteria, ab Episcopo suppressa, itidem eorum templa cedunt clero saeculari: „quamdiu monasteria per regulares remanere potuerint ordinata, non simt ad saeculares clericos transferenda. Sed si regulares defuerint, propter eorum defectum, in eis saeculares clerici poterunt ordinari.quot; (cap. Inter qualuor, de relig. domibns.)

Templa, propter descriptam causam suppressa, destrui ex Episcoporum licentia possunt, et lapides, ligna, om-nisque superstes materia, converti in usus profanos non sordidos, itemque ipsum etiam solium, in quo erigi debet crux, quae sit perenue signum positae ibi quondam ecclesiae. Sic enim pergit Tridentina ad Episcopos de his directa ordinatio: yCum facultate tam dictas parochia-les, quam alias ecclesias dirutas, in profanos usus non sordidos , erecia tamen ibi cruce, convertendi.quot; (s. 21, c. 7, de ref.)

Dudum quidem perstitit in Theologorum et Canonista-rum scriptis vetus opinio, prohiberi scilicet, ut dirutae ecclesiae materies usibus profanis serviat. Quae sententia nitebatur canoni Ligna 38, de consecrat, dist. I, et regulae juris 51 in 6: _#Semel Deo dicatum, non est ad usus humanos ulterius transferendum.quot; Deserenda vero sententia fuit, ex quo Trid. Synodus copiam Episcopis fecit.

usui profano, non sordido, ecclesias dirutas permitfcendi. Sunt Tridentina verba cuique legenti conspicua satis; plus postulanti proponi potest S. Caroli Borrom. doctrina in Gone. Prov. Mediolanen I et V ad tit. de Ecclesiis: „Lapides, coe-menta, tigna, omnisque materia ecclesiae dirutae profa-nataeve ad usum quoque profanum, non sordidum tarnen, averti adhiberique arbitratn Episcopi liceat.quot; Exhiberi insuper potest S. C. decretum apud Giraldi 1. c., pag. 881, quod sic docet: „Cum quaesitum esset: an ruvinae ecclesiae, quas concessuni est in profanes usus, non sor-didos, convertere, possint converti in viarum publicarnm aedificium, seu etiam in privatarum domuum usus. Con-gregatio censuit, hoc totum relinquendum esse arbitrio Ordinarii.quot;

Pecuniam ex illo usu collectam S. Car. Borrom. conlerri vult judicio Episcopi in sumptus utiles Ecclesiae; lapides vero altarium a profano usu segregari. (1. c.)

Resp. 2. Memorata Tridentina ordinatio, statuens de facultate diruendi ecclesiam et in profanos usus conver-tendi diruta, baud inpertitur licentiam alienandi non dirutum aedificium. Quamobrem alienatio talis referatur ad legem, quae vetat res pretiosas distrain absque venia Sedis Apostolicae. (cfr. B. XIV Q. C. 142.) Nee simplex facultas alienandi ecclesiastica bona sufficiens sit, ut in usum privatomm ecclesia transferatur. (v. -supra n. 348.)

486. Reaedificatio ecclesiae. Discrepat multum a sup-pressione reaedificatio obsoletae, destructae ecclesiae. Con-cedente legitimo superiore novum pro veteri templo ex-struitur quum vetus aut obsoleta aut angusta.^:nimis in-staurari apte non valet, vel ab hoste, aut incendio, vel alia causa simili, devastata est. Non perire jura et pri-vilegia destructi templi (cathedralis, collegialis, parochi-alis, regularis . simplicis), monasterii, hospitalis, sed in novam transire ea, sive idem sive alius novis aedibus situs tribuatur, docent jurisperiti. (Reiff. ad tit. de privile-ffiis n. 171 sqq.; Leurenius ad eumd. tit. q. 456 ; Schmalzgr,

eod. tit. n. 148, et tit. de poenitenfns et remmionibns n. 134; Pirhing tit. de prhril. n. 198 sq.; Suarez de legibus 1. ö, c. 5, a. n. 5. cfr. Fagn. in cap. Cum injuncto, de novi operis nuntiatione.) Novum enim aedificium, servato titulo et indole, idem cum veteri destructo esse censetur.

Nihilominus, ut indulgentiae non pereant sed revivis-cant in novo templo, necesse est novum extruatur vel eodem vel fere eodem loco. Quod conspicue docet S. C. Indulg. decretum 9 Aug. 1843 apud Prinzivalli sub. n. 557 : — V. Houben sacerdos Begginagii Hasseletensis Dioecesis Leodiensis petit a Sac. Congr. solutionem dubiorum, de quibus infra.

1°. An cesset indulgentia Sanctissimi Rosarii, vel aliae indulgentiae, si nova aedificetur ecclesia fere in loco, ubi vetus existebat?

Sac. Congregatio respondit „Negative, dummodo sub eodem titulo aedificetur.quot;

2°. An cesset Indulgentia si nova ecclesia aedificetur in coemeterio, non in loco veteris ecclesiae?

3°. An cesset Indulgentia si nova ecclesia aedificetur in alio loco, non in coemeterio veteris ecclesiae?

487. Snppressi.o monasteriorum. Significari per eam po-nimus decretum Pontificium, extinguens regularern coetum, privans regulari indole conventus et ecclesias. Amplec-titur suppressio aut totum religiosum ordinem, aut unum vel plura monasteria, aut sola etiam templa pertinentia ad regulares. Fieri ab uno Romano Pontifice potest; modo excipiatur casus necessariae ast impossibilis refor-mationis monasterii; de quo supra sub. n. 472. Qua-mobcausam ea dumtaxat legitima est, quam S. Sedis facit. Illegitima igitur, quam attentat et adhibita vi exequitur civilis magistrates. De utraque est nobis dicendum.

488. Legitima. Qtr, quis sit effectus suppressionis or-dinis, monasterii, ecclesiae regularis.

Resp. I. Cum aS. Sede supprimi contingit totus aliquis or do, dissolvitur et esse desinit institutum regulare. Cessant regu-laris subjectionis et imperii relatio, ordinis officia, adminis-trationes et commnnitates ; cessant domus et ecclesiae regu-lares esse; reducuntur religiosi ad saecularem statum, vel regalares manent et obstricti regulae, pro arbitrio Summi Pontificis; assignatur bonis certa per S. Sedem destinatio. (v. Clementis V Bulla Vox in excelso audita est lamentatio-nis, data Viennae XI Cal. Aprilis, supprimens Ordiuem Templariorum •); S. Pii V constt. Quemadmodum sollicitus. anni 1571, et Quoniam. anni 1571, decernentes et ordi-nantes suppressionem ordinis fratrum Humiliatoruin; In-noc. X const. Commissa. anni 1650, extinguens ordinem S. Basilii de Armanis, et Jnsiaurandae. idib. Octobris 1652, extinguens parvos conventus; Clementis XIV Breve Bo-minus ac Redemptor supprimens Societatem Jesu.) Cadunt igitur jura, privilegia, gratiae, indulgentiae, quae Ordini, ejusdemque suppressis monasteriis, ecclesiis, sodalibus ex regulari statu adhaerebant. (v. sq. num. 490.)

489. Resp. 2. Cum a S. Sede suppressio decernitur et declaratur unius vel plurium monasteriorum, dissoluta jacet suppressi conventus communitas, domus et ecclesia privatur regulari conditione, gratiisque, juribus et privi-legiis, inhaerentibus regulari statui. De rebus et personis, prout in Domino expedire judicaverit, disponit Sedes Apostolica.

490. Resp. 3. Cum a S. Sede statuitur suppressio templi regularis, sive liaec contineatur in suppressione monasterii, sive separatim fiat, excidit templum e regulari statu, privaturque ideo regularibus suis juribus, privile-giisque et gratiis. Quapropter cessant quaedam praeroga-tivae, ecclesiis regularibus propriae, cessant functiones

^l) Impressa habetur in plurimnm laudando opere PP. Soc. Jesu; Studiën. . . Ie Jaargang. II. Opheffing der Tempelievs, duor S. vau den Anker, 's Bosch. 1868; itemque multh de ea agitnr in recens edito libro: Be alolitione ordinis Templariorum. Dissertatio historica Ds. Ignatii Van Os.

parochiales et jura parochialia, templis hujusmodi impertita (v. superius pag. 207 sqq.); cessant exemptio, gratiae caeterae et indulgentiae regulares. V. Gr. Erat ecclesia Societatis Jesu, adjunctam propterea tenens indulgentiam plenariam in festo S. Ignatii lucrandam. Quoniam vero esse non desinit templum, divino cultni dicatum, amissa indole regulari, non tolluntur functiones sacerdotales, pertinentes ad simplices ecclesias (v. n. 222, sqq.), non cadunt jura, quae ex alio titulo ecclesiae obtingunt, v. g. jus sepeliendi membra familiae, quae gentilitium ibi sepulcrum habet; non extinguuntur, si parochialis ecclesia est, functiones et jura, quae templi parochialis sunt (v. supra n. 252, sqq.) — Haec omnia in suppressione ordinis, monasteri-orum, ecclesiarum regularium comprehendi dicamus, ni secus constituent Sedes Apostolica. Quod si deinceps contingat templa suppressa redire legitime ad pristinum regularem statum, reviviscunt solita saltem regularis templi privilegia et jura; itemque pristinae indulgentiae. (v. deer. S. C. Indulg. 20 Julii 1868, in Acta S. Sedis vol. 4, pag. 325.)

491. illegUima. Nullius prorsus roboris et valoris suppressio est ordinis religiosi, monasterii, ecclesiae, quam civilis magistratus decernit, et expulsis regularibus exequi-tur. Incidunt ejusdem auctores in excommunicationem latae sententiae, Romano Pontifici speciali modo reser-vatae, quam sub. n. XI recenset Pii P.P. IX const. Apostolicae Sedis moderationi, quamque statuit Trid. Conc. s. 22. c. 11, de ref.

Manent itaque regulares, haud suppressi sed oppressi, bonorum suorum domini; perseverant personae atque res omnes esse regulares. Nihilominus consequitur expulsionem regularium e domibus suis et ecclesiis quaedam pro ipsis personis, domibusque et ecclesiis, temporaria jurium, privilegiorum, gratiarum privatio seu suspensio, velut ex decretis sacrarum Urbis Congregationum luculenter apparet. Norma autem generalis, qua sacrae Congregationes utun-ur, ut in casu determinent suspensionis vires, in eo esse

videtur, ut quum loco alicui, propter coetum personarum, ibi degentium et ministtantium, certa sunt jura, certae gratiae, haec, expulsis illis nee ministrantibus ibi, quies-cant donec revertantur.

Qua posita animadversione videamus de illegitimae sup-pressionis sequelis, tangentibus tum regulares^ipsos, tum ecclesias eorum,

492. x) De ecclesm, qtr I, Quae sint sequelae noxiae juribus, functionibus, indulgentiis ecclesiarum.

Resp. I. Jura et functiones, templo regulari propria, suspensa dicamus, cum communitas extra conventum dispersa est, nee religiosi suo illi templo deserviunt.

Obnoxium igitur templum est visitationi Episcopi (v. Besponsa juridica S. Poenitentiariae Apostolicae, diei 12 Sept. 1872 in Acta S. Sedis vol. 7. pag. 147 sqq); quiescere videtur jus asservandi SS. Sacramentum, celebrandi solemnia officia hebdomadis sanctae, sepeliendi fideles (cfr. Acta S. Sedis vol. 7 , pag. 25 sqq), nisi et alio qaam regularis status titulo haec ad templum pertineant. Suspensum est jus monasterio inhaerens ministrandi conventualis familiae membris sacramenta exeuntium, ita ut regulari inürmo et mortuo supremum officium praestare debeat loei paro-chus. (V. Acta S. Sedis vol. I, p. 164, sqq).

Resp. 2. Jacentetiam indulgentiae, regulari ecclesiae con-cessae, v. g. Portiunculae, et caeterae; (v. num. 5. Instrucüo-nis S. Poenit. Apcae diei 18 Aprilis 1867, in Acta S. Sedis vol. 3. p. 153), de quibus in decreto S. C. Indulg. diei 29 Maii 1841 apud Prinzivalli n. 510 sic quaeritur et declaratur: „Fratres ordinis Minor. Reformatorum civitatis Placentinae quaerunt a Sac. Congregatione: Utrum in ecclesiis Seraphici Ordinis, quae tempore gallicanae sup-pressionis ablatae fuerint a praefati ordinis subjectione, quaeque sub cura modo tenentur a presbyteris saeculari-bus, quin regulares ullo modo suis juribus renuntiassent, Indulgentiae vulgo Portiunculae, atque aliae vigore praefati ordinis concessae, adhuc a fidelibus lucrari possint, eo

magis quod san. me. Pium PP. VII hac super re aliquid declarasse affirmatur ? — Sac. Congregatio auditis Consul-torum votis, respondit ,/Noii constare de Summi Pontificis Pii VII san. me. declaratione, ac proinde „Negative.quot; Hujus rei gratia obiter animadvertere juvat, Pium Papam VII per Breve Exponi nobis diei 20 Junii 1817 confirmasse et quatenus opus esset, de novo concessisse indulgentias omnes, et singulas peccatorum remissiones, ac poeniten-tiarum relaxationes vulgo de Portiuncula nuncupatas, ecclesiis tam fratrum quam monialium ordinis seraphici, in regno Galliarum existentibus '), quae antehac dum a dictis fratribus regebantur ea indulgentia locupletatae erant; et per aliud Breve Alias nos diei 4 Maii 1819 praedictam indulgentiam in eisdem. ecclesiis transtulisse ad Dominicam immediate post diem secundam Augusti, nisi haec dies in Dominicam incidat. (v. Acta S. Sedis vol. I. p. 685 sqq.)

Resp. 3. Jura, quae superioris regularis sunt, v. g. praesentandi, nominandi parochum regularem, (v. Acta S. Sedis vol. 3, p. 140) haec ille, cum efficaciter valet, exercere posse videtur,

493. Qtr. 2, quandonam suppressae ecclesiae, dictis juri-bus, functionibus, indulgentiis, ad tempus privatae existant.

Resp. Docuimus supra: „Cum communitas extra con-ventum dispersa est, nee religiosi suo templo deserviunt,quot; Quamdiu enim, licet ejecti sint regulares e monasterio, aliquis sacerdos ejusdem ordinis legitima auctoritate prae-positus est templo, tamdiu regularia ecclesiae ejus privi-legia et jura, quae non ab ipsa communitate exercenda sunt (quale est jus sepeliendi regularem), perdurare opinor, si privilegium exemptionis a jurisdictione et visi-tatione Ordinarii excipiatur.

De indulgentiis id peculiariter definitur in Instrucüone cit. S. Poenit, Apcae n. 5: „Indulgentiae in ipsius ordinis

') In praecedenti causa civitatis Plaeintinae non agebatur de urbe Galliarnm regnis comprehensa (Acta 1. c.)

ecclesiis, quibus affixae et assignatae fuerunt, quamdiu iisdem ecclesiis sacerdos ejusdem ordinis legitima auctori-tate praepositus fuerit, perdurare, ut antea, omnino censean-tur.quot; Ipsa etiam exemptio conventus et ecclesiae in Italia manet, donec tres saltern regulares, quorum unus ad minimum sit sacerdos, in monasterio habitant et ecclesia ordinis utuntur; vel in domo proxima conventui commoran-tur itemque inserviunt propriae ecclesiae, (v. cit. Resjmnsa juridica S. Poenit. Apostol. Acta S. Sedis vol. 7, p. 147 sqq.)

494. Qtr. 3. Possuntne, usquedum religiosi revertuntur, occupari per Episcopum templa, quae ab ejectis regulari-bus deserta sunt?

Resp, Nullum ego quidem reperire canonem potui aut decretum, quo Episcopus tantam sibi vindicet protestatem. Nee valere in banc rem arbitror caput Inter quatuor, de relig. domïb, in quo Pontifex Innocentius III scribit: „quamdiu monasteria per regulares remanere potuerint ordinata, non simt ad saeculares clericos transferenda. Sed si regulares defuerint, propter eorum defectum, in eis saeculares clerici poterunt or din ar i.quot; Quod enim ibi statuitur peculiarem casum spectat refonnationis monasterii, de quo ante n. 472 diximus.

Quare prins ad S. Sedem recurrendum esse putaverim, quam id Episcopus exequatur, (cfr Hesp. jurid. S. Poen. Apcae, 1. c.) Si tarnen res moram non patitur, cutn videlicet ecclesia regularis insimul parochialis est, eadem-que omnino indiget Episcopus pro exercenda cura pasto-rali, locus sit regulae „Propter necessitatem illicitum efficitur licitumquot; (cap. 4. de regulis juris), et de occupata ecclesia Romanus Pontifex doceatur.

495. c. De regularihus. Proponere hie expedit, quae sit regularium, vi expulsorum, relatio ad superiores reli-giosos, quaeque ad Ordinarium loei, ubi morantur.

membra tolli nequaquam per illegitimam suppressionem valet. Quisque igitur ejectus perseverat subditus esse suis tuin superioribus turn regulis. Avulsus autem a vita communi regulari, impotens est ea perficere, quae com-munem regularium operam exigunt, v. g. choro adesse, capitulo assistere; impotens etiam est, qui hactenus alebatur ex conventus annona, perfecte custodire pau-pertatis votum. Quantum idcirco pro nova vivendi ratione fas est, tenetur disciplinam regularem et obliga-tiones, quae ex religiosa professione sequuntur, obser-vare, et obedire superioribus. (v. n. 2 Instruct, cit.) Qui habitum religiosum deponere coguntur, illi „sub veste signum aliquod gerant regularis professionis, ne ex hac revera exiisse videantur.quot; (Pius VI in epist. Ex litteris data 15 Dec. 1790 ad Ep. Brunensem. v. in Collect, hre-vium PU VI vol. I.)

Curare praepositi debent, ut regulares expulsi, prae-sertim vero clerici professi, in alia vel proprii vel alte-rius instituti monasteria se recipiant, et quatenus id fieri nequit, in peculiarem aliquam domum, a superioribus designatam, congregentur, ibique regulam, quam professi sunt, meliori quo fieri potest modo, observent sub pecu-liari superiore ibi constituendo. (v. Pii PP. VI epist. cit. et n. I. Instruct, s. Poenit. Apost. cit. 18 Aprilis 1867 in Acta S. Sedis vol. 3. p. 151 sq).

Resp. Quisque regularis, degens extra clatxstra, quoad regularum observantiam et obligationes, quae ex religiosa professione sequuntur, superioribus religiosis subditus manet; sed quoad politiam et disciplinam ecclesiasticam jurisdictioni subest Ordinarii, in cujus territorio degit. (n. 2. cit. Instruct?) Quae jurisdictio baud continet, ut Ordinarius, independenter a beneplacito superioris regularis , expulso religioso, licet separatim a confratribus viventi, injungere permanenter et irrevocabiliter possit

executionem muneris vel officii ecclesiastici. (v. Resp. juri-dica s. Poeuit.Apost cit.) Nee ipse regularis posset susci-pere tale onus absque dispensatione Apostolica; quae quidem pro Italiae regionibus jam nunc data existit. Con-cessum nempe ibi est, ut regulares solemniter professi, capellanias, aut unum dmntaxat beneficium, etiam resi-dentiale, yel cum cura animarum, de consensu et ad nutum Ordinarii loei, ac annuentibus superioribus suis, in administrationem assequi et retinere legitime possint, quod tarnen dimittere tenentur statim ac ab iisdem superioribus ad claustra revocati fueriut. (n. 16. Instruct, cit.)

497. Est et alia peculiaris pro Italia ordinatio, tangens expulsorum subjectionem Ordinariis. Cum scilicet ex suppressis religiosis saltem tres, quorum unus ad minimum sit sacerdos, vel in ipso monasterio vel in domo aliqua particulari, ut dictum est, cohabitant, domus talis et ecclesia regularis, eidem proxima, si eam tenent, nee non religiosi ibidem degentes, eadem immunitate gaudent a jurisdictione Ordinarii, qua antea fruebantur. (n. 3. Instruct, et Resp. jurid. cit) Mulieres vero regulares, a propriis claustris expulsae, quantumvis exemtae, et etiam in novis domibus conviventes, omnino subsunt juris-dictioni Ordinarii loci, in quo morantur. (n. 7 cit Instruct.)

498. Cesante illegitimae suppressionis iniqua vi, rever-sisque ad exspoliatos regulares conventibus et ecclesiis, redit pristinus status una cum juribus universis, privi-legiis et gratiis.

Ea nos luctuosa tempora vivimus, quibus in Ecclesiae Catholicae ingens detrimentum undique per gubernia civi-lia vel expulsos videmus vel expelli suis ex sedibus reli-giosos ordines. Tribuat Ille, cujus in manibus regnorum sortes sunt, quique nutu potest componere fluctus et tempestates sedare, ut tot precibus exoptata rerum mutatio protinus adveniat, moxque illucescant foecundissimae repa-rationis felicia aeva.

Peolegomena. — Origo templorum. — Templi christiani antiqmtas; — noiuina; — finis........... _gqq

CAPUT I. Erf.ctio et aebipicatio ecclesiaeum. _t $ Auctoyitcis cotnpetentis superioris,

Cajiis auetoritate erigatur ecclesia cathedralis, collegiata, parocniahs, regularis, succursalis, oratorinm publicum ot

Ejus indoles et vis. — Causa erigendi ecclesias cathedrales, collegiatas, parochiales, conventuales, alias saculares et

Ejus intellectus; ratio; praeceptum. _ Quo tempore debcat constitui; — quanta esse: — quo modo reddi secura: —

Quid consilii, cum nulla imminet stricti juris laesio, nimia tarnen mopia veteris templi. — Quid cum instat spiri

I. Competent superior. — Quibus in easibus erigi nova quot;pa-roclua per Episcopura possit...........39

itemque interesse liabentium. — Necessarius quandoqiie consensus Capituli. . .

Quem famiharum numerum exigat novae parochiae constitutio. 4S yuae tantum pars separari a veteri parocliia queat. — An fas sit separandam partem adjungere alteri eommodiori parochiae. -An possit Episcopus ibi engere ecclesiam auxiliatri-

leasee m ; an vicariam perpetuam. — An novae parochiae curam confenc monasteiüs vel aliis institutis ecclesiasticis. ... 48 sqq.

III. Bos necessaria. — Unde novae ecclesiae, ejusdemque ministris sacris dos congrua comparetur. — Plures mon-strantur fontes. — Agitur de dote praestanda per novos parochianos , et de haurienda congrua portionb ex redditl-

Disseritur de bonis, quae addicta sunt pauperibus, orphanis.etc. 58 Explicatur j uspatronatus matricis ecclesiae; —Utemque honor

Varia genera ecclesiamm regularium. — Ecclesia publica est pars monasterii. — Quae ideo domus fruantur jure publicae ecclesiae..........

IV. Ahsil aZiorum.praejudicium. — Propterea vocandi et audiendi superiores aliorura conventuum; quandoque etiam loci inco-

siarum. — Erectio illegitima; ejusque sequelae. ... 70 sqq. Exhibitae juris dispositiones non tangunt monasterii ampliatio-

De reassumptione deserti monasterii tit distinctio inter deser-tionem legitimam et iniquam expulsiouem......75 sq.

III. Dos sujficiens pro numero duodenario sororum choralium.-Nihilominus puellae vota emittentes certain dotem conferre tenentur; do qua proponitnr antiqua et nova Ecclesiae disci-

C. De observandls legibus in erigenda ecclesia regularium extra conventum posila..............

D. Ecclesiae Congregationnrn saecularium. — Intellectus voca-buli Congregatio. — Discrirnen inter vota soletnnia et simplicia. — Similitudo inter Congregationes saeculares et Ordines regulares. — Illarum sodales non sunt religiosi proprie dicti. —

Sequelae ex illo statu comparate ad conditionem regularium. — Ecclesia non est pars necessario integralis do-muum Congregationis. — Observanda ut erigatur liujus-modi ecclesia................87 sqq.

§ 7. Depnhio injuriae ex nova ecclesia orivndae. Jus reluctandi inferendo praejudicio. — Obligatio injuste reluctantis. — Jus prosequendi aedificandae ecclesiae consilium. 89 sq. Quid agere possit, cui aut injuste , ceu aestimat, denegatum est aedificare, aut sub onerosa nimis lege concessum. —

Quae media illi suppotant, cui praejudicium infertur . . 90 Appellatio. — Quid interposita efflciat. — Ad quem ap-

An quis servans sibi dominium fundi vel ecclesiae, aut jus repetendi dotem, acquirat juspatronatus. — Item an acqui-

Necessarius consensus Episcopi. — Undo monstretur acqui-situm juspatronatus, ejusdemque natura. — An necessaria sit expressa j urispatronatus reservatio ........ 96 sq.

Jus dominii in Christi Ecclesia esse ostenditur. — Investi-gatur, subjectum dominii direoti an sit Caput Invisibile Ecclesiae; an Caput visibile; an Ecclesia universalis, vel

Locus in quo erigatur templum cathedrale, collegiatum, parochiale , regulare religiosorum et sanctimonialium , etc. —

Situs in loco eligendus. — Distantia servanda inter quas-dam eeclesias. — Absint certae portae, fenestrae; item-que loca ad habitandum, dormiendum, deambulaudum

Aedificatio in fundo alieno. — Coacta venditio fundi, ne-cessarii ad aediflcandum, aut ampliandum ecclesiam . . 114 sqq Cadaverum exhumatio. — Designatio loci et atrii, etc. per

Supellectilis notio. — De ejus materia et forma regulae generales.................117

Altare. — Ejus materia, forma. — Altare fixum consecran-dum; altare fixum, capax indulti arae priTilegiatac. —

Altaris tabernacuhmi. — Disclplina antiqua et nova. — Ta-bernacull materia; ornatus exterior et interior; forma; clavis;

Fans baptismalis. — Baptismi conferendi loca prisca et ho-dierna. —Baptisterii et fontls situs ; forma; ornatus; materia. 127 sq. Sedes confessional is. — Locus cxcipiendi confessiones ecclesia est; in casa infirmitatis, etc, domus pi-ivata, patefacto cubi-culi ostio. — In ecclesia, non In sacristia, audiendae sunt confessiones in sede confessionali. — Exceptiones. — Situs

Sedes episcopalis. — Disciplina vetus et recentior. — Quibus in ecclesiis et in qua earum parte Episcopo Ordinario eri-gatur aut permanens aut momentaneus thronus. — Ejus

In qua parte ecclesiae ponantur. — Jus afferendi sedem vel occupandi sedes ecclesiae pendet in arbitrio Episcopi. — An praescriptione acquiratur. — Moris vendendi sedes et locandi honestas; excepta, ut videtur, venditione in perpetuum. —

Casus aedificati novi, vel ampliati veteris templi .... 138 sqq. Tintinnabula veterum. Campanae christianorum. — Campanarum eujusque templi numerus. — Dies, quibus pulsantur. —

Multiplex usus sacer. — Usus profanus. — Benedictionia campanarum vetustas; honestas; finis; necessitas; minister. 143 sqq. Indulgentiae lucrandae ad campanae pulsum. — Salutationis „Angelus Dominiquot; origo; indulgentiae; fundendae preces; ratio

Jus acqu'irendi, conservandi, administrandi res temporales. — Hujus juris fons; poenae; existentia; modi acquirendi res. — Man-

Localis immunitas. — Ejus comprehensio. — Jus honoris et reve-rentiae ecclesiarum. — In illis prohibiti et permissi actus. —

Jm astjli. — Ejus juris ratio; origo ecclesiastica et divina; subjectum. — An vinciat solos saeculares judices. — Loca,

tiir. — Ejus immunitatis plures casus indicantur. — Quaestio de obligatione tributorum. a) Non debentur, iiuposita rebus,

postquam ecclesiasticae evaserunt. — Poenae antiquae abo-litio. — b) Reliqua tributa, ilia scilicet, quae rebus imposita erant antequam ecclesiasticae fierent, certas res non afflciunt — c) De caeteris rebus disputatur; obnoxiae tamen illis tributis di-cendae sint. — Tractantur alia onera rebus Ecclesiae inhaercntia. 171 sqq. Jus exercendi cultum reliyiosum. — Exponuntur voces jus; exer-citium cultus religiosi; jus parochiale; functio parochialis;

Quando functiones parocliiales in ecclesiis non parochialibus licite fiant. — An quidquam statuere Ordinarii valeant,

quod repugnet dicto decreto. — Quae functiones licite pera-gantur in oratorio publico seu ecclesia non parochiali, ex quo Ordinarius eisdem dedit publici cultus exercitium. . . 190 sq.

I. Quaenam munia sacra peragi possint in oratoriis prioalis seu domesticis laicorum, in grangiis, et hospitiis mere saecu-

Oratoria in domibus publicis, quantum ad usum spiritualem fldelium; imprimis Missae diebus de praecepto auditionem. — An possit Episcopus oratoria ilia ad satisfaciendum dicto praecepto inepta reddere............201 sqq

III. Munia sacra in ecclesiis regularium. — Functiones sacerdo-tales. — Functiones parocliiales. — Jura parochialia. — Ad

IV. Munia sacra in ecclesiis sanctimonialium. — Ecclesia interior et exterior. — Ecclesiae rector seu quasi parochus. — Claus-trorum incolae. — Functiones sacerdotales. — Functiones parocliiales. — Jura parochialia. — Ad quas personas ea

V. Munia sacra in ecclesia, parochiali. — Potestatis parochorum delineatio generalis. — Functiones ecclesiasticae. — Functiones parochiales. — Jura parochialia.........217 sqq

A. Baptismus. — B. Communie paschalis. — Quid de prima com-munione puerorum. — Quid de annua confessione proprio sacerdoti, aut hujus licentiam habenti. — Quid de infirmorum confessione Regularibus.............219 sq.

Altaris taiernaculuni. — Disciplina antiqua et nova. — Ta-bernaculi materia; ornatus exterior et interior; forma; clavis;

Fans baptismalis. — Baptismi confcrendi loca prisca et ho-dierna. — Baptisterii et fontis situs ; forma; ornatus; materia. 127 sq. Sedes confessional is. — Locus excipiendi confessiones ecclesia est; in casu infirmitatis, etc, domus privata, patefacto cubi-culi ostio. — In ecclesia, non in sacristia, audiendae sunt confessiones in sede confessionali. — Exceptiones. — Situs

Sedes episcopalis. — Disciplina vetus et recentior. — Quibus in ecclesiis et in qua earum parte Episcopo Ordinario eri-gatur aut permanens aut momentaneus thronus. — Ejus

Casus aedificati novi, vel ampliati veteris templi .... 138 sqq. Tintinnabula veterum. Campanae christianorum. — Campanarum cujusque templi numerus. — Dies, quibus pulsantur. —

Multiplex usus sacer. — Usus profanus. — Benedictionis campanarum vetustas; honestas; finis; necessitas; minister. 143 sqq. Indulgentiae lucrandae ad campanae pulsum. — Salutationis „Angelus Dominiquot; origo; indulgentiae; fundendae preces; ratio

Jus acquirendi, eonservandi, administrandi res temporales. — Hujus juris fons; poenae; existentia; modi acquirendi res. — Man-

Localis immunUas. — Ejus comprehensio. — Jquot;s honoris et reve-rentiae ecclesiamm. — In illis prohibiti et permissi actus. —

Jus asyli. — Ejus juris ratio; origo ecclesiastica et divina; subjectum. — An vinciat solos saeculares judices. — Loca,

tar. — Ejus immumtatis plures casus indicantur. — Quaestio de obligatione tributorum. a) Non debentur, imposita rebus,

postquam ecclesiasticae evaserunt. — Poenae antiquae abo-litio. — b) Reliqua tributa, 111a scilicet, quae rebus imposita erant antequam ecclesiasticae fierent, certas res non afficiunt — c) De caeteris rebus disputatur; obnoxiae tamen illis tributis di-cendae sint. — Tractantur alia onera rebus Ecclesiae inhaerentia. 171 sqq. Jus exercendi cultiim. reliyiosum, — Exponuntur voces jus; exer-citium cultus religiosi; jus parochiale; functio parochialis;

Quando functiones parochiales in ecclesiis non parochialibus licite fiant. — An quidquam statuere Ordinarii valeant,

quod repugnet dicto decreto. — Quae functiones licite pera-gantur in oratorio publico sen ecclesia non parochiali, ex quo Ordinarius eisdem dedit publici cultus exercitium. . . 190 sq.

I. Quaenam munia sacra peragi possint in oratoriis priuatis sen domesticis laicornm, in grangiis, et hospitiis mere saecu-

Oratoria in domibus publicis, quantum ad usum spiritualem fidelium; imprimis Missae diebus de praecepto auditionem. — An possit Episcopus oratoria ilia ad satisfaciendum dicto praecepto inepta reddere............201 sqq

III. Munia sacra in ecclesiis regularium. — Functiones sacerdo-tales. — Functiones parochiales. — Jura parochialia. — Ad

IV. Munia sacra in ecclesiis sanctimonialium. — Ecclesia interior et exterior. — Ecclesiae rector seu quasi parochus. — Claus-trorum incolae. — Functiones sacerdotales. — Functiones parochiales. — Jura parochialia. — Ad quas personas ea

V. Munia sacra in ecclesia parochiali. — Potestatis parochorum delineatio generalis. — Functiones ecclesiasticae. — Functiones parochiales. — Jura parochialia.........217 sqq

A. Baplismus. — B. Communio paschalis. — Quid de prima com-munione puerorum. — Quid de annua confessione proprio sacerdoti, aut hujus licentiam habenti. — Quid de infirmorum confessione Regularibus.............219 sq.

D. Viaticum et Extrema XJnctio. — Poena in religiosos id jus violantes. — Communio dcvotionis causa num infirmis domi suae ministrari possit per clerum saecularem. — Disputatie an haes facultas sit aut non sit in clero regulari. — Status quaestionis. — Fundamenta utriusque sententiae. — Non-

E. i/m exeguiarum et inhumaüonis. — Actiones, quae in exe-quiis centinentur. — Ad quas ecclesias pertineat jus fune-bre. — Ubi coemeterii locus sit. — Coemeterium pluribus

Electio sejndturae. — Quae ecclesia eligi possit. — Quis eligere valeat. — Libera debet esse electio, nee illegitimis artibus extorta. — Ordinationes de electione non plane libera. —

Poenarum recens abolitio. — Eligendi facultas cuique mere personalis est, in proprium dumtaxat usum concessa. — Ex electione divisio facta inter inhumationem et sacrum funebre. —

Sepulcrum majorum, familiare, haereditarium. — Jus ex eo dima-nans. — Carentes eo jure. — Requisita ut legitimum sit hujus-

Parochialis ecclesia. Qui ab ea sepeliri debeant; qui non debeant. 240 Quaestio 2. Cujus rectoris est levare et ducere funus sen cadaver ad templum sepulturae. — Exponuntür quae huic

Quaestio 4. Cujus est ducere funus in locum sepulturae et inhumare. — Solemnis et non solemnis transitus per alienam

Quid parochus valeat in alia templa, compreliensa suo terri-torio; quid in dependentia, quid in independentia a parochiali

CAPUT 11. Administkatio ; Alienatio; Repaeatio; Visiiaiio. § 15. Administratio.

Qui actus ad earn referantur. — Qui sint administratores ecclesiastici, et unde dimanet eorundem potestas. — Prisca

I. Ecdesiarmn administratores. — Quis in quaque dioecesi primus administrator est. — Quis inferiores creat, et quas ob cau-sas suspendit eos et amovet ex officio. — Quod officium est

D. Mandatorum Episcop observmtia. — Quid Episcopi in re administratoria valeant.............261 sq.

E. Indemnitas ecclesiae laesae ex culpa vel negligentia admini-strorum. — Libera rei dimissio ab acquirente earn invalide. —

II. Loei reliyiosi et pii administratores. — Locorum, quae Deo dicantur, tres species; sacrae, religiosae, simpliciter piae. —

Quae ex lüs sint res ecclcsiasticae, et quibus hae legibus regantur. — Quae non sint ecclesiasticae, et quibus legibus

Loco, reliyiosa. — Leges, quibus regitur administratie. — Earum temperaraentum ex fundatorum decretis, modo exorbitantia

Administrorum creatio; qualitates; depositio; muneris dura-tio. — Singula officia, juramentum', etc, exponuntur; item-

Loea pia. — Fons et norma legum ecclesiasticarum. — Juris discrimen vivo et mortuo fundatore. — Administrorum creatio; amotio; — singula officia........... 273 sqq

An infeiiores administri ecclesiae, loei religiosi et pii capaces per se ipsos sint acceptandi promissiones, donationes, legata. —

Quibus praeceptis huic negotio propriis, jus acceptandi regatur. 279 sqq An significantibus se ecclesiae, loco religioso, aut pio quid-quam donare, promittere, dandi propositum habere, oria-tur tradendi obligatio, itemque haeredibus eorum .... 281 sqq Ex testamentis et legatis piis, licet informibus, incumbit haeredibus solvendi et administris exigendi obligatio, duabus positis conditionibus:

Ima est, constet certo argumento, juri naturali satis est probato, dispositionem ejus, cujus dicitur, defuncti esse. — Non exigitur itaque servata fuerit forma civilis. — Sufficit quodvis argumentum juri naturae probatum. — Argumenta

2da est, talis sit exhibita dispositio, ut defunctus per eam reapse donationem relinquat aut relinquere arbitretur. — Non sufficit igitur manifestata donandi velleitas, non enun-ciatum donandi firmum propositum; non praeparata aut

An is, qui causae piae solvit, quod errans se eidem debere existimat, legitime deinceps repetere sol uturn possit . . . 290 sq.

Proponitur wide dimanet necessitas conservandi bona tem-poralia. — Exhibetur disciplinae sacrae succincta historia . 291 sqq.

Romano Poniifice inferioribus, jure eommuni prohibetur, — Generatim, pretiosa mobilia et immobilia, quae servando servari possunt. — Cui rerum generi sint pecuniae adnumerandae . 293 sqq. Ut alienatio , cunctis prohibita administratoribus, licita evadat,

Causa canonica. — Hujus requisiti ratio. — Triplex caasamm genus explicatur. — Quis eligendus actus alienationis. —

An impetrata S. Sedis venia oporteat alias solemnitates servari. — An consensus Pontificius requiratur in alienatione rerum ab una ad aliam ecclesiam. — An consuetudo con-traria possit auferre necessitatem beneplaciti Apostolici. —

II. Quae res et qui actus nan comprehendantur alienatione omnibus administratoribus interdicta. 1. Alienatio rei immobilis et mobilis non pretiosae. 2. Alienatio rei pretiosae, quae servari non potest. 300

3. Locatio et conductio rei pretiosae ad triennium. — An possint res ad triennium locari addita stipulatione di disdetta. —

Quid de locatione fructuum et redituum. — Sucvessor non tenetur stare locationi praedecessoris, dummodo etc. — Pro-hibitae locationes antecipatis solutionibus factae..... 307 sqq.

4. Infeudatio bonorum in casibus a jure permissis, dummodo etc. — 5. Alienatio boni pretiosi moram nonpaticns, etc. — 6. Venditio boni immobilis pretiosi, relicti mona-steriis, quae retinere hujusmodi bona non valent .... 310 Quid de rebus, quas distrahi donator permisit. — Quid do hypotbeca generali. — Quid de repudiatione donationis, haereditatis, legati..............311

III. An praedictae res et actus permittantur Episcopis, Vicario generali, Vicario Capitulari, caeteris administratoribus. — An in Ulis quaedam forma postuletur et causa. — An cuique per alienationem conferri possint res ecclesiasticae.....313 sqq

IV. Adjudicatio. — Quid sit. — Quo tendant ecclesiasticae ordinationes de ea. — Universalis earum ordinationum obli-

a. Aestimatio rei. — Quis hujus scopus sit. — Quae apta aes-timatio..................321

Tempus experimento vigesimae patens. — Nuncium delibera-torio. — Confectio instrumenti. — Tempus experimento

Privilegium vigesimae vocatur etiam privilegium addictionis in diem. — Quid ea proprie sit; — qua ratione hic adhibe-atur. — Pririlegium sextae dicitur etiam privilegium restitu-tionis in integrum. — Ejus ratio. — Dies et vis completae ad-judicationis................. 326 sq.

V. Fretii ex re aüenata usns. — 1. Ad quem pertinet pretium rei alienatae. — Cujus esse vult lex ecclesiastica pretium alienatae rei, quae sub humo latebat, (puta materiae ces-pitum, ferri, luti, lapillorum, arenae) qua effossa melior evasisse fundus solet. — Item, cujus est pretium alienatae superficiei agri, prati ecclesiastici..........328 sqq

2. Quis est pretii acquisiti leyitimus usns. — Cui usui servire debent pecuniae et obventiones, quae aliis viis, ceu donatione, in administratorum manus confluunt. — Ex liberis redditibus,

3. Quae pretia, quaeque universim pecuniae et obventiones servari debent. — Quo pacto ea vult lex Ecclesiae servari. — Investimentum in rebus stabilibus, tutis, frugiferis; — in-vestimentum in censu. — Actiones quae in banc legem peccant. 335 sqq Quid est census, et quae sunt ejus divisiones. — Quid in constituendo censu lex naturalis praecipit. — Quid accessit ex

lege ecclesiastica. — An S. Pii V praescriptiones hodie obli-gant adhuc. — Quibus causis jura et obligationes census

Possuntne administratores, non rogata Episcopi venia, licite ct valide pecunias investire...........346

VI. Ejfectus leyitimae et illegitimae alienationis. — Quae aliena-tio legitima sit; quae illegitima.

2. Effectus illegitimae alienationis. — Textus constitutionis Ambitiosae posterior pars. — Quatuor illegitimae alienationis sequelae: a) PeccaUtm. — b) Nulla alienatio. — Quandonam invalide facta dici debeat. — An vis nullitatis tangat forum tam internum quam externum. — c) Reparatio; — per con-validationem; — per actionem personalem ; — per actionem realem. — De bonis deperditis, subtractis, forto ablatis, absconditis. — d) Poenae ecelesiasticae. — Excusationes a poenis. 349 sqq. Alienatio bonorum, quae ad loca simpliciter pia pertinent. 361 sq.

I. Significatio verbi reparare. — II. Smnptvum forties. Reparatio ecclesiae cathedralis , collegiatae, parochialis, caete-

Qui ecclesiarum reditus impendi ad earum restaurationem queant. — Quibus instaurandis ecclesiis pateant cleri pro-ventus. — Quibusnam cleri proventibus ea obligatio adhae-reat. — An superflua tota pars impendi restaurationibus debeat. — An in parochianorum numero clerici habendi sint. 369 sqq.

Quibus extraordinariis remediis, cum ordinaria desunt aut insufficientia apparent, sumptus comparentur. . , . . .372

IV. Ecclesiae parochialis necessaria ampliatio, cujus eipensis fieri debeat................... 373 sq.

V. Partes Episcopi et inferiorum, administratonm in reparationis negotio 374 Reparatio locorum religiosorum.......... 375 sq.

Historia disciplinae. — Ad quern hodie pertinet Dioecesis visitatio. — Quae in visitatoribus dioecesium inest potestas; quibusque igitur decretis obtemperare visitati tenentur. —

II. Norma visitationis Xridentina. — Scopus; — charitas paterna; — zelus christianus; — modestia et celeritas; — sumptuum inutilium et lucri fuga.........385 sqq

III. Procuratio. — Quae accipere procurationis licitae titulo visitantibus permittitur. — Sanctio poenalis. — A quibus

IV. Objecta visitationis. — Quae sunt visitationis ecclesiasticae objecta. — Quae objecta subsunt episcopali visitationi et decretis..................391 sqq.

1. Viri regulares. — A. Monasteria et templa conventmlia. — Bxemptio. — Exceptiones............ 395 sq.

Quae Regularium ecclesiae adstringantur visitationi episcopali. — Quae personae. — Quibus in objectis. — Parochiani. — Coadjutores. — Res et actiones non exemptae ecclesiarum

ram cura exercetur a regularibus, pateant visitationi Episcopi. — Item ecclesiae curatae regulares, quibus serviunt

Quae parochiales Regularium ecclesiae una cum exemptis ministris excipiantur a visitatione Episcopi......404

3. Exempli saeculares. — Congregationes non exemptae et exemptae. — Imprimis Congregatio S. Pauli a Cruce, etCongr,

Vnionis auctores. — Quibus eat potestas uniendi ecclesias et beneficia. — Quae est vis potestatis, qua gaudent Episcopi,

alii que Episcopis in hoc munere aequales. — Quae uniones ab uno Romano Pontifice; quae ab Episcopis, aliisque his

Conditiones. — An et quare causa requiratur, et qualis sit oporteat. — Quae exigantur solemnitates; et cur eas requirat lex. — Hum quaeque ad valorem solemnitas postuletur, et

B. Dismembratio. — Quid sit; et quis ejus effectus. — Penes quos talis potestas. —Quae causa, quae forma necessaria.—

Mulatio limiimn parochiae. — Domus in confinibus duarum parochiarum................ 436 sqq

D. Alteratio. — Quid est alterare ecclesiam. — Quid in ea re valeat Romanus Pontifex; quid Episcopus. — Quae sunt

E. Suppressio. — Quid sit; et cui talis potestas. — Quae causa exigatur. — Quid de forma in exequendis suppressionibus leges jubeant. — Quas habeat sequelas suppressio. — Quis sit usus suppress! aediflcii. — Reaedificatio ecclesiae. — An dirutae jura et indulgentiae in novum tempium transeant. 443 sqq. Suppressio monasteriorum legitima. — Sequelae ex. suppressione

Suppressio monasteriorum illegitima. — Sequelae 1) quantum ad ecclesias. — Quae sint sequelae noxiae juribus, functionibus, indulgentiis ecclesiarum. — Quandonam suppressae ecclesiae dictis juribus , functionibus , indulgentiis ad tempus privatae existant. — Possintne, usquedum religiosi revertuntur, occu-pari per Episcopum tcmpla, quae ab ejectis regularibus

2) Sequelae quantum ad religiosos. — Quae sit relatio inter expulsos Rcgulares et Superiores eorum. — Quae relatio dic-tornm Regularium ad Episcopos.......... 453 sqq.