Exiguus liic, qui üe Ecclesiis inscribitur liber, cuique ex illustri benevolentia accid.it clai'issiino Tui no minis in-signi et protectionis auspicio decorari, eas exponit cano-nicae disciplinae ordinationes, quae ad ecclesiarum sacram aedetn, supellectilem, jura, functiones, administrationem temporalem, visitationem, unionem, destructionem, alia id generis, pertinent.

Venerabundus laetusque declaro, plurimo in honore et pretio a me haberi singulare beneficium, quo humiliter rogatus, sed luimanissime velutque sponte annuens, Te, Illustrissime Praesul, novi hujus studiorum meorum foetus, illustrern Mecaenatem, fautorem amicum, constituere voluisti. Est jucunda filiis subditisque solemnis occasio exhibendi dilecto venerabilique patri et domino debita tot titulis animi grati, amantis, addictissimi sensa; est exhibit! obsequii benevola acceptio, improbi laboris dulcissima merces.

Nee Tibi injucundam rem, de qua in libro agitur, futuram esse confido, quippe quum ad uiuim, ex Apostolici Tui ministerii multis laboribus, sacrum negotium accedut.

Nota est enim ea, quae inter caeteras Episcopatus gra-vissimas sollicitudines Te cura coramovet grandis operis, quo non homini sed Deo habitaculum praeparatur. Referent Archidioecesis Ultrajectensis sacri annales, quod in omnium nostrum conspectn positum est. Te, ecclesiasticam architec-tonieam artem, afflictam et oppressam miseris temporibus, in veterem dignitatem et splendorem vindicasse; magnifica autem templa Te auctore, Te duce, Divinae Majestatis cultui et honori dedicata, per multa aeva piam Tui memoriam agent, deprecantes et laudantes: „Domine dilexi decorem domus tuae et locum habitationis gloriae tuae.quot;

Sint inclyta coeli templa sempiternum Tibi praemium. Sit ante, diu adhuc, Tua Episcopalis sollicitudo Ecclesiae Ultrajectensis salns et ornamentum.

1. Orgt;i]o templorum. Hominis anima et corpus quum a Deo creata sint, utrumque Dei dominium est. Utroque igitur, anima et corpore, actu interno et externo, obtem-perare homo atque servire Deo debet, Ipsum colere et diligere. Multis insuper aliis titulis quum Deus animae corporisque perpetuus benefactor sit, iisdem illis titulis adigitur homo internum externumque Deo cultum exhibere. Tandem quum anima et corpus, totus homo sit a Deo redemptus vocatusque ut per bona opera haereditatis aeternae particeps fiat, animo et corpore, cultu interno et externo, aeternamremunerationem utrique mereatur oportet.

Nee privatus homo dumtaxat, societas etiam humana, quaeque in ea sunt respublicae, Deum auctorem et domi-num habet; ab Ipso imperii et subjectionis inter membra rela-tionem mutuatur; Ejus gubernatione et auxilio eget omnige-nisque beneficiis. Quamobrem et ipsa humana societas com-munibus membrorum actibus Dei legibus obedire, Deum diligere, sociali publico cultu, omnium nomine exhibito , Deum honorare tenetur. Ex officii hujus in populis sive conscientia sive sensu dimanarunt ultro religiosi coetus,

tatis et Bonitatis colendae gratia. Quod si ulterius in reli-gioso populorum publico cultu actum seligimus, qui et princeps est habitusque semper fait, coetus convenisse dicemus et loca sacra deputata ratione Sacrificii omnium nomine offerendi.

3. Antiquitas templi christiani. Ab ipsis suis primordiis extat in Ecclesia Christi Novae Legis Sacrificium, divinitus institutum. Dici itaque jure optimo potest, Christiana templa ejusdem plane aetatis esse atque ipsam religionem christianam. Sicque sane rem se habere absque molestia demonstratur, quamquam vir eruditissimus protestans Basnagius [Annul. Polit. Eccl. torn. 2 ad an. 213 n. 2) christianos primi aevi sine sacris aedibus fuisse tradat, et ne ipsis tribus prioribus saeculis christianos ecclesias habuisse, non pauci opinati sint inter heterodoxos scriptores.

Refert s. Paulus in Ep. 1 ad Cor. c. 11 ,/Convenienti-bus vobis in Ecclesiam audio scissuras esse inter vosquot;; paucisque interpositis arguens addit, „numquid domos non habetis ad manducandum et bibendum, aut Ecclesiam Dei contemnitisquot;; tandemque jubendo concludit, „si quis esurit domi manducet/' Ipse hie manifestus sermo ostendit, Apostolum in his de aede sacra scribere. Licet-que vox ecclesia per se tum fidelium conventum significare possit, tum locum ad quem conventus fit, nulla praesenti loco ambigendi ratio est, cum aperte hic monstret aedem, ad quam conveniunt christiani. Etenim non a coetibus profanis sed a profanis domibus Ecclesia Dei distinguitur ab Apostolo, aliumque domui profanae, alium domui Dei usum esse inculcatur. Multa insuper ejusdem rei testimonia apud antiquissimos christianos scriptores sunt. S. Ignatius M. Pater Apostolicus in Ep. ad Magnesias n. 7 admonet christianos, ut in unum locum, quem vocat ,/templum Deiquot; con-veniant. S. Justinus (saec. 2)in Apologia 2 ad finem, christianos die. Solis in unum locum convenire, ait, ubi scripta Apos-tolorum leguntur et explicantur. Tertullianus (saec. 3) lïb. 3. Rccognït. circa finem refert, Antiochiae Petro praedicante

domum cujusdam Timothei conversam fnisse in ecclesiam. S. Cyprianus (saec. 3) in Sermone de eleemos. mulieres opu-lentas carpit, quae in Dominicum sine sacrificio, sine obla-tione, veniunt, et partem de sacrificio, quod pauper obtu-lit, sumunt. Homo ethnicus, Lampridius, scriptor saeculi 3, in vita Alexandri Severi narrat: _;/Cuni Christiani quemdam locum, qui publicus erat, occupassent, et contra popinarii dicerent, sibi eum deberi; rescripsit Imperator, melius esse, ut quomodocumque illic Deus colatur, quam popi-nariis dedatur.quot; S. Greg. Nyss. (saec. 4) refert in vita S. Greg. Thaumat., Christianos imperante Philippo plena libertate potitos in omni loco nova templa et oratoria excitasse. Hic Imperator quinquaginta ante Diocletianum annis imperium obtinuit, eumdenique primum de Impera-toribus Romanis christianum fuisse s. Hieronymus [de scriptor eccles.) cuique cognitum esse scribit. Alia plura testimonia praetermittentes, quae coagesta inveniuntur apud Bellarm. (de cultu Sanct l. 3 c. 4), Bona [Tier. Liturg, lihri duo cum notis Roh. Sal a tit 2. I. I.e. 19), Thomassinum [IS ova et Vet. Eccl. disci p. p. 3. I. 1), id unum memoremus adhuc, Eusebium videlicet in Hid. Eccl. I. 8. c. 2 referre edicta Imperatorum de evertendis christianorum sacris aedibus.

3. Ex quibus clare consequitur, baud quidquam adver-sariorum thesi favere dicteria ejus aetatis gentilium, ,/Christianos templa non haberequot;; etenim gentiles ill! propositis argumentis erroris convincuntur. Errabant autem, quia durantibus persecutionibus aedes suas sacras, ne demoliren-tur aut occluderentur ab ethnicis, christiani privatis in domi-bus at plurimum abscondere, et in recessibus subterra-neis loca divino cultui dedicare cogebantur. De quo pluribus erudite tractat Sala in notis ad I. c. § III, et ad calcem disputationis sic animadvertit: «Idem profecto lis tempo-ribus actum fuisse reor, quod nunc per Hollandiam, aliisque in locis, ubi Heterodox! saeculari potestate dominantur, fieri conspicimus; ibi enim privatis in domibus sua habent catholici sacella et oratoria, in quibus sacrosanta nostrae

Religionis mysteria celebrantur; eo pariter modo et pris-cos chistianae fidei pugiles etiarn sub tyrannis Principibus suas sacras aedes . . . fidelium usui destinatas habuisse credendum est.quot;

Quemadmodum gentilium dicteriis nihil proficiunt adver-sarii, ita nee christianorum ad ea responsis. Cum ethnlei nulla christianorum templa videntes, christianam religio-nem sectam irreligiosam esse objurgarent, quae templa non haberet, victimas non offerret, Deum non coleret, responderunt christian!, nulla sibi templa esse, nulla altaria et victimas, qualia scilicet ethnici intendebant; Deum istis non indigere, nee includi templis manufactis. (v. Ar-nob. I. 6. contra genten, Minut Fel. in Octavio, Lactant. I. 6. div. ins tit. c. 2 Clem Alex. I. 7 Strom. Origen. I. 8 contra Cehum). Certis locis se convenire, aiunt, ad lectio-nem, ad orationem, ad exhortationem. Ecclesias sibi esse paganis non dixerunt, quod hac de causa fecisse putantur, ,/ne arcani disciplina violaretur, neve graviores inde disputationes subirent; etenim si ecclesias habere dixissent de aris illico, quae in eis essent, discurrere coacti fuissent, si vero et de altaribus annuissent, pari curiositate de hos-tia, quae super iisdem immolaretur, quaestio insurrexisset; cui ut satisfieret, de ineffabili Eucharistiae sacramento docendi et altercandi necessitas Patribus incubuisset: et ita arcana haec, sacratissimaque fidei nostrae mysteria in vulgus effusa forent; quod unice s. Patres, et peculiariter primitivi, verebanturquot; Sala 1. c. ad § 2.

4. Nomina. Cavebant diligenter primi christiani aedes sacras nominibus notare, quibus gentiles utebantur. Nova itaque nomina, a destinatione sen usu aedis sacrae potis-simum ducta, adhibuerunt. Tribus prioribus saeculis eas-dem vulgo appellant ecclesiam, oratorium, kyriacon, domum Bei, dominicum, titulum. Sed (unum si excipias s. Igna-timn I. c.) templa non vocant; quod hac de causa fecisse censentur, ut non solum ab ethnicorum religiosis ritibus sed etiam a vocabulis se abhorrere indicarent. Nomine

templi (a templando, contemplando, locus, qui ab omni parte aspici, vel ex quo omnis coeli pars videri potest) intelligebantur aedes religiosae paganorum, ingentia ut plurimum e» aedificia, in quibus Deos suos habitare putabantj suisque idolis immolabant animalia. Bona l. c. Non usurpaverint insuper christiani templi nomen, ne vi-gente adhuc templi judaici memoria, praesertim apud fide-les ex circumcisione, cultum judaicae religioni similem designare aut commendare putarentur. Bell. I. c. Verum deleta gentilitatis superstitione atque abolita memoria veteris judaici templi, coeperunt christiani ecclesias suas templi etiam nomine designare.

5 Nomina, quae memoravimus adhuc, quaeque alia statim indicabuntur, quadruplicem, ut animadyertit Sala l. c. ad § 4., potissimum ob finem, qui sacrarum aedium usu appetitur, tributa templis christianis videntur. Princi-paliter deputantur in adoratiouem Dei per incruenti Sacri-ficii oblationem; quam ob causam aedes sacrae insignitae fuerunt ipso Domini nomine, ac domus Bei, Dominica, kyriaca nuncupatae. Eriguntur ad orandum; unde oratoria euJcteria, domus orationis vocatae sunt. Construuntur ut populus conveniat üeum colendi,. Sacramenta sumendi, Verbum Dei audiendi gratia; quapropter ecclesiae, spiaxk, conventvs, synodi, nomen habent. Aedificantur in memo-riain sanctorum et ad recondendas honorifice sanctorum reliquias ; eapropter memoriae, prophetea, apostolia, concilia martyrum et martijria appellata. Sed hic observe-mus, quod etiam ecclesia Resurrectionis in Golgotha Jero-solymis posita, martyrion nuucupata fuerit. (Vide S. Cyr. Hieros. catech. 14.) Animadvertamus insuper, templa quae Graeci vocabant martyria. Latinos plerumque latina voce confessiones dixisse. Strictius equidem magisque usitata signi-ficatione confessiouis nomine intelligitur locus ille sub majori altari positus, quo reliquiae sanctorum martyrum seu Integra ipsorum corpora, reconduntur. Hujusmodi porro confessiones, seu conditoria martyrum, appellantur etiam tro-

phaea, insignia, lipsanae, pignora sanctorum, sanctuaria, et aliis similibus nominibus. V. Sala I. c. ad § 3.

6. Ecclesias suas iituli quoque nomine christianos de-signasse notavimus. Idne fecerint, quia templis appone-bant signum seu titulum crucis, signum etiam seu titulum sancti, in cujus honorem et memoriam erigebantur, aut quia in ecclesiis erant sepulcra seu tituli sanctorum, aut quia per baptismum accipiebatur in talibus ecclesiis titulus seu nomen christiani, vel tandem alia fuerit ejus nominis ratio plane ignorari videtur.

7. Frequens fuit Basilicae appellatio. Quod vocabulum apud gentiles domum regis denotat, insuperque publica aedificia, in quibus principes, magistratus, judices ad po-pulorum negotia tractanda, ad jus dicendum conveniebant, quaeque et mercatorum et nummulariorum negotiis depu-tabantur. His aedificiis Basilicae nomen datum, turn quo-niam regia magnificentia constructa erant, turn quia principes iis utebantur. Constabant pluribus porticibus in longum junctis, quas acquis inter se distantes spatiis columnae fulciebant, et desuper nectebant epistylia, ut locus a coeli injuriis tutus praeberetur convenientibus ad negotia. Deinceps haec loca in negotiatorum usum olim aedificata, modo Perystilia, mode Bursae vulgo dicuntur. Christiani idem illud nomen ecclesiis quondam dederunt, omnes quum Regi Regum cultui dicatae sint. Juxta antiquorum tamen Patrum doctrinam sacra aedes dicitur Basilica, quatenus constmitur ad ornatum sepulcri alicujus sancti, sive martyris, aut confessoris, vel sanctae virginis, aut viduae, et ad coinmodum christifidelium ejusmodi reliquias visitantium. V. Sala I. c. ad § i. Nostra aetate quaedam tantuinmodo ecclesiae eo nomine condecorantur; quae aut peculiari magnificentia splendescunt, aut longa antiquitate sunt venerabiles.

8. Vocabulum Dom, Dome, Duomo, abbreviatum dictum videtur, idemque significare ac domum per excellentiam, ideoque referre antiquissimum ecclesiarum nomen, domus Vei. Atfcributum peculiarlter fuit Catliedralibus Collegiatisque

ecclesiis, quae, comparatae cum aliis in dioecesi sacris aedibus, diguiores, principes, ecclesiae per excellentiam sunt.

9. Alia insuper nomina aedes sacrae habent, quae vel ex peculiar! earum destinatione aut usu, vel ex mutua inter se relatione derivantur.

Cathedrales dicuntur, quae cathedram Episcopi tenent, quae sedes Episcopi sunt. Alia voce nuncupantur ecclesia civitatis, ecclesia major, senior, catholica.

CoUegiatae habent collegium, seu communitatem clcri-calem, constans capite et membris clericis seu canonicis, quod capitulariter congregari et agere, sigillumque et arcam communem habere potest. Dicuntur collegiatae insignes, quae per legitimam auctoritatem eo nomine con-decoratae fuerunt; caeterae simplices sunt. Priores quam-dain cum nomine excellentiam et nobilitatem prae cae-teris consequntur, atque propterea in synodis et proces-sionibus jura praecedentiae habent.

Curcda vocatur, cujus rectori demandata est cura ani-marum et jurisdictio pro foro saltern interno.

Parochialis est, quae definitum habet territorium, cer-tumque rectorem, qui regit illius territorii populum, cum obligatione ut rector certa sacramenta et alia divina populo ministret, utque populus haec ab eo suscipiat. Etsi stricte loquendo ecclesia baptismalis et parochialis diflerant, tamen saepe in jure et in facto confunduntur, eo quod hodie plerumque parochialis etiam baptismalis sit et vice versa.

Succursalis proprie appellatur, quae intra parochialis ecclesiae fines ut buic succurrat excitata est. Hodiedum in tractibus ubi distinguuntur parochiae primi et secundi gradus, nomen ecclesiae succursalis datur secundi gradus parochiis.

Memorat quarumdam regionum historia, fuisse aliquando tum parochialibus tum aliis ecclesiis inditum Personatus nomen. Erant ecclesiae, ait Ducange (v. Persona), quas rectores per vicarios seu conductitios clericos deserviri curabant, dum ipsi potiori redituum parte fruebantur.

Regularis ecclesia pro habitatione divinisque officiis reli-giosorum principaliter erecta est; conventualm etiam dicta, quatenus pars est conventuSj vel eorum usui deputata, qui conventualiter vivunt.

Saecidaris pro saecularibus et sub saeculari clero prae-cipue existit. v. Reiff. ad tit. de eed. aeclif.

Receptitia est cum determitatum non habet numerum beneficiorum, sed tot in iis recip'mntur clerici, quot ali juxta adauctas vel immunitas obventiones possunt.

Matrix vocatur quae sicut mater ecclesias aut chris-tianos generat. Primo atque proprio juris sensu id nomen competit ecclesiae cathedrali (v. cap. venerabilis 12. de verb, signif.); ab ea enim aliae oriuntur, omniumque mater est. Deinde eodem nomine vocantur ecclesiae parocbiales, quarum pars avulsa in novam parocliiam erecta est. Haec-que separata pars, comparate ad matricem, ecclesia filialis dicitur (v. cap. Ad audientiam 3. De eccles. aedif). Tandem matrices, eaedemque baptismales nuncupantur, quae fontem baptismalem possident; bae quum ad vitam christianam homines gignant.

10. Dispertiuntur ecclesiae omnes duplicem in classem; una majores, altera minores continet. Quae partitio haud oritur ex ingentiori et humiliori aedüicii mole, sed ex majori praestantia et jurium copia, quae uni prae alia contingit. Majores sunt, Cathedralis, Collegiata, Parocbialis, Regularis. Caeterae in minorum numero babendae sunt.

11. Quaenam aedificia sacra hodie notentur nomine ecclesiae, quae autem oratorii sive publici sive privati, quoniam in Tract, de celebr. miss. sub n. 225 satis ex-plicatum est, illinc poterit abunde assumi.

12. Finis. Eriguntur templa Christiana, ut debitus Deo cultus exhibeatur, aeternaeque prospiciatur saluti hominum. Qui usus quatuor potissimum actus habet; sacrificium, orationem, cultum sanctorum, praedicationem verbi Dei et sacramentorum administrationem.

gentiles Romani Imperatores erant, nostraque aetate sunt societatis nefaudae L' Internationale membra, ipsum Dei cultum odio habentes, templa christianorum nequaquam ferenda, sed devastanda, inflammanda statuunt. Ex liaere-ticis, qui primus despexerit templa Deo sacrata, fuit tristi fama Celebris EustaeMus saeculo IV. Eumdem secuti sunt Anabaptistae, Waldenses, alii, qui nullum in finem religio-sum templa adhiberi sinebant, quia ,/Spiritus est Deus; et eos, qui adorant eum, in spiritu et veritate oportet ado-rarequot; (Joan 4.24); nee, ,/Excelsusin manufactis habitatquot; (Act. 7.48.17.24.25); ideoque non loca corporea, ut in iis cultus Ejus exerceatur, erigenda sunt. Lutherani et Calvinistae, quos catholicorum sacras aedes diripere et devastare puduit minime, templa retineri voluut, eo autem pacto dumtaxat, ut populus Dei verbo reficiatur et sacramenta suscipiat; obque cam causam suis iliis aedibus nomen ecclesiae, con-ventus, synodi, ut plurimum imponere placuit. Alium praeterea templorum religiosum usum, atque nomina, quae ex eo prodeunt, falsis suis dogmatibus re spue re coguntur. Negantes S. S. Novae Legis Sacrilicium, negantesque Sanctorum cultum, ecclesias iis titulis aedificari, aut consen-taneis nominibus appellari, annuere profecto non possunt.

Sed insuper, in peculiarem orandi usum templa condere, quasi melius sit in templo quam alibi orare, puram putam superstitionem habent, quod ipse Dominus templa in eum usum minime adhibenda esse jusserit. Ait enim, _uTu autem cum oraveris intra in cubiculum tuumquot; [Matt 6. 6); et: „venit hora, quando neque in monte hoc, neque .Tero-solymis adorabitis Patrem... Spiritus est Deus, et eos qui adorant Eum, in spiritu et veritate oportet adorare.quot; [Joan. 4, 21. 24) Atque haec quidem illi.

13. De Sacrilicio et de cultu Sanctorum disputare quoniam nostrae disciplinae non est, de oratione, veluti proposito aedibus sacris fine, haec accipiantur. Salomon dedicat templum nomini Domini, at sit populo locus orationis et misericordiae; Deumque precatur magnifica oratione, ut

populi ibi supplicaiitis preces propitius excipiat (-'3 Bag. c. 8). Quo facto apparuit Salomoui Domiiuis, exauditac deprecation is certiorem faciens {c. 9. v. 3). Absit itaque propositus finis superstitio dicatur, ni ipse insimul Dominus accu-setur hoc crimine. Eumdem in usnm Spiritus Sanctus per os Isaiae prophetae templum commendat dicens: „holocausta eorum et victimae eorum placebunt mihi super altari Meo, quia domus Mea domus orationis vocabitur cunctis populisquot; (50.7). Nee alia ratione Dominus Jesus utitur ad procla-mandum et vindicandum templi sanctitatem, et exprobran-dum veudentibus in templo et ementibus profanationem loei sancti: , Scriptum est: Domus Mea domus orationis vocabitur; vos autem fecistis illam speluncam latronum.quot; {Matf. 21. 13).

14. Pergamus jam ad argunienta opposita, statimque ab initio animadvertamus, Christi Domini effata, quibus nobis oecurritur: //Tu autem cum oraveris...quot; et, „venit hora/' priora tempore esse hisce aliis: „Domus Mea...quot; quibus templum, quoniam fundendis precibus dicatum, haud sper-nendum esse, sed honorandum Dominus praecipit. Confe-renti haec manifestum ilhco erit, non posse iis textibus reprobari a Domino, ut ad pietatem Deique cultum templis utamur.

Praeterea dicimus, verba Domini //Tu autem...quot; non esse de loco materiali intelligenda ut excludatur templum, secus enim pugnantia doceret s. Scriptura cum alibi dicat: „volo viros orare in omni locoquot; ^1 ad. Tim. 2. 8). Proprius vero verborum sensus quis sit, apparet ex versiculo, qui oppo-situm nobis praecedit, sicquehabet: ,/Cum oratis, non eritis sicut hyprocritae, qui amant in synagogis et in angulis platearum stantes orare, ut videantur ab hominibusquot; (/. c. 5). Condemnat itaque Jesus perversum Pharisaeorum orandi morem, praecipitque ut orantes non sequamur hypocritas, inanem hominum laudem appetentes.

Aliud deinde Domini effatum: „venit hora../' nee locum proprie spectat, quasi Dominus futurum esse diceret, ut

sub Nova Lege nee in monte Garizirn nee Jei'osol.vmis Deus adoretur; quod esset falsum. Nam {Acf. 3) Petrus et Joannes post acceptum etiam Spiritual Sanctum ascendebant in templum ut orarent; et voluit Deus oraudi legem turn Jerosolymis servari tuin in monte Garizirn, quoniam ubi-cumque christiani consistant orationis divina lege vinciuntur. Quapropter nee iste locus adversariis prodest. Quod pro re nostra sufficit. Verum tarnen sciscitari si placet, quid significet .lesus, id mihi quidem potius probatur, ut de modo adorandi sermonem habere dicatur. Doceat igitur, Deum jam adorandum esse non ritu Samaritanorum, quo utebantur adorantes in monte Garizirn, nee Judaeorum ritu, quo Jerosolymis, sed in spiritu i. e. cultu spirituali, non corporalibus Judaeorum caeremoniis , insuperque in veritate i. e. cultu mundo ab omni errore, qualis non erat cultus Samaritanorum, cum vero Deo falsos deos eolentium. (V. Bellarm. Ih cultu mnct. 1. 3. c. 4). Tandem Act. Ap. 7.48 et 17.^4.25 docentur utique tum Judaei tuin Gentiles, Deum iinmensum, ubique praesentem, ereatorem omnium, non indigere, ubi habitet, templo ab hominibus condito; nee ullo loco ineludi; sed üs textibus minime repudiantur tem-pla, ut in his rei divinae possint homines operain dare.

14. Dum iinpietatis atque haeresis ea indoles est, ut aedes Deo sacras contemnat, spoliet, devastet, fides pietasque in Deum templa Altissimo erigere, ornare, ditare, ardenti amore desiderat. Hie fervor semper antiquus semper novus, numquam tepescens nee senescens, primorum saeculorum inflammabat christianos, qui aedes in Dei cultnm consiruere.

constmctasque aim atque avgenti splendore insignire, geui-mis et ebore, marmoribus lignisque pretiosis, artis picturae et sculpturae ornamentis locupletare ges tie bant. Insequentis aetatis christiani hoc eodem pietatis fervore quam flagra-verint, nostrique temporis fideles quam ardescant, testes sunt quae conspiciuntur multis in locis admirandae struc-turae antiqua templa, quaeque nova, multa per Ioca_, ve-teri splendore exurgunt.

Singularia hunc zelum domus Dei promereri coelestia dona populo christiano persuasum semper fait, ipsumque populuin judaicum non latuisse apparet ex Lncae c. 7. v. 4 et 5, ubi seniores judaeorum patrocinantes precibus Centurionis, de salvando per Christum servo, sollicite Jesum rogant, dicentes: ,/dignus est, ut illi hoc praestes, diligit enim gentem nostram, et synagogam ipse aedificavit nobis.quot;

15. Providis tamen hunc zelum dirigendum regulis esse, percipit facile quicumque in erigendis Deo templis, exer-cendoque cultu, turn decus religiosum, turn perennem templi finem, turn obtingentia aliis jura, et alia multa, quae hue spectant, negligi hand quaquam posse secum cogitaverit. Quare magnis laudibus extollenda Sancta Apo-stolica Sedes, quae adhibitis legum salutaribus praeceptis, traditaque Ordinariis locorum auctoritate, eorumque stimu-lata in extantes ecclesias vigilantia, diligentissime cavet, cum templum aedificare quis appetit, opus importunum ne fiat, expensae inanes ne impendantur, decus religiosum ut custodiatur, aedificia sarta tecta serventur, jura aliena illaesa maneant, et alia sive praestentur sive omit-tantur pro fine, qui ecclesiis sanctis praestitutus est. Q,uae omnia distincte et articulatim nobis explicanda sunt.

Id autem a principio moneamus, quamdam videlicet discre-pantiam esse inter aedificare et erujere ecclesiam. Nam aedificare dicitur de construenda fabrica, (cui certa jura per legem vel per hominem dantur); engere vero turn de tabricae mole condenda, turn de templo in altiorem eccle-siarum gradum eveliendo, tum de tractu aut loco definito

dioecesin aut, parochiani constituendo. Utei^- sensus spec-tetur, ipsum sermonis iter inonstrabit.

16. Porro series atque ordo rerum, quae praesenti loco suut ü'actandae, sequens sit. Primum exponemus condi-tiones^ quae in erigendis ecclesiis lege praeseribuntur. Ne-cesse est auctoritate fiat competentis superioris; inveniatur legitima causa; in promptu sit dos sufTiciens; non prohibeat praejudicium alterius ecclesiae. Quibus rebus expositis, quoniam ad ecclesias parochiales et regulares referenda simt non tantum communia aliis ecclesiis praecepta, sed quaedam insuper illis propria, de parochialibus et regularibus sin-gulatim agere placebit. Inquiremus deinde, cum juris alieni laesio quaepiani ex erectione contingit, quae via pateat, ut inferenda vel illata gravamina tollantur. Scrutabimur postea, cujus sit officium supped it are sumptus aedificii; eidemque inquisitioni adjungemus quasdam afflnes quaestiones de jure-patronatus et de doininio sacrarum aedium. Tandem de templorum figura dicemus, de loco ubi condantur, de su-pellectili, de domibus prope ecclesias, de juribus ecclesia-rum. Postremo officia proponemus administratornm, et curam demandatarn locorum Ordinariis. Atque hisce quidem et rebus ordine constabit primum caput.

17. Hoc requisitum cum deest , confectum opus lege ecclesiastica non admittitur, spirituali ullo jure aut fa vore non gaudet, ministerium quodcumque publici cultus in hujusmodi ecclesia prohibetur. Curandum igitur maxime est, annuente vel decernente legitimo superiore ecclesia exsurgat, ut juribus et privilegiis per sacros canones sta-tutis potiatur.

18. Competens superior in hoe, ut in caeteris omnibus negotiis ecclesiasticis, Romanus Pontifex est, et quisquis

alius sit, cui declerit S. Sedes Apostolica facultatem permit-tendi, ut erigantur ecclesiae. Quapropter nihil in his Prin-ceps civilis valet, quippe cui nec a Deo nec a S. Sede Apostolica liujusmodi tributa fuit potestas. Prohibendo igitur quominus ecclesia, si ipse non permiserit, erigatur aut aedificetur, iniqne sibi adsciscit alienam auctoritatem, atque jura divina Ecclesiae gravissime conculcat. Sed, si chris-tianus est, incurrit ipso facto in excotnniunicationem ma-jorem, reservatam Rom. Pontifici. (Const. Apostolicae Sedis § VII)

Caeterurn S. Sedes, Cathedrales et Collegiatas ecclesias erigere sibi reservans, amplam Episcopis dedit erigendi alias ecclesias facultatem, et eo quidem pacto dedit, ut excitari non possint absque venia Episcopi nisi ipse alifer decernat Romanus Pontifex. Si tamen, cum lege ecclesi-astica postulatur licentia Episcopi, ecclesias aedificari ipse Sumnuis Pontifex concedit, tali indulto minime significare Doctores aiunt, ut tollatur necessitas consensus Episcopalis , nisi ex ipso indulto hoc appareat. Sic tradit Luc. Ferraris (v. Ecclesia a. 3. n. 13), sic etiam Monacelli, qui in For-mulario {torn. I. tit. 6. n. 2) hunc in moduin rem proponit: _;/Nova ecclesia erigi non potest sine Episcopi licentia . . . Et hoc verum est eliainsi quis haberet privilegium ecclesias aedificandi, quia intelligitur sine praejudicio Juris Episcopi. Etenim ut possit hoc fieri sine Episcopi consensu, requi-ritur, quod specialiter in indulto exprimatur, nam tunc Papa auctoritate, qua pollet, dicitur supplere illius con-sensum. Tambur. de jur. Ahb. torn. I. dis p. 15.^. 7. m. 19. Graff, cons. I. 3. de jure patr. cons, unico n. 1. Pasqualig. ad Lauret. de Franch. par. I. n. 507. Et ita responsum fuit a Sac. Congr. Concilii in Sulmonen. Interdicti 24 Ja-nuarii 1699.quot;

19. Sed exhibere juvabit diversarum ecclesiarum seriein, nt cujus Superioris venia pro singulis exigatur, apte docere possimus.

necesse est Sitmmi Pontificis auctoritas; etenim mins Ro-manus Pontifex institnere Dioeceses seu Cathedrales eccle-sias potest (cfr. cap. Q,uod translationem 4 de officio leg at i, et capp. sub (it. de translat. Episcojji). Cum autem insti-tuta per Pontificem Dioecesis est, Episcopo licet aedificare, sen designare, nisi Papa designaverit, ecclesiam Cathedra-lem in loco, ubi Sedem ejus Romanus Pontifex posuit. Gradum atque jura ecclesiae Cathedralis habebit, quae deessent si Sedes Apostolica non instituisset Dioecesim. Dicta construendi facultas ex ipsa generali lege, qua in Dioecesibus Episcoporum auctor.itate ecclesiae aediücantnr, derivari posse videtur. Idcirco cum earn vetustas aliave causa deinceps consnmpserit, Ordinarius poterit novam exstruere, cui jura erunt ct qualitas JJpiscopalis ecclesiae.

20. Collegiata ecclesia ut erigatur, necessarium liodie est Sedis Apostolicae beneplacitum. Etenim in hac quaes-tione consideranda quamquam veteres Doctores in contra-rias sententias distrahantur, hodiedum res manifesta evasit ex observantia comnmni, ex constanti praxi Sedis Apostolicae, ex sacrarum Urbis Congregationum deernis. ,/An-tiquitus, ait Rigantius [Comm. in Heg. IV. Cancell. § II. n. 95), apud Doctores et Tribunal ia communiter vigebat opinio, quod possent locorum Ordinarii simplices seu Parochiales Ecclesias in Collegiatas erigere, ut patet ex notatis per Gambur..., et non nisi quam anno 1623 sacra Congregatie Concilii declarare coepit, hujusmodi erec-tiones Collegiatarum Ecclesiarum Sanctae Sedi tantummodo reservatas esse, ut notat Pitonius...quot; Eam ob causam in Ben. XIV Can. 63 et 184 animadvertitur, antiquae opinionis rationem habendum, nee ab ea esse recedendum, quo ties agitur de Collegiatis erectis tempore (ante annum 1623), quo praedicta sententia vigebat. (Cfr. etiam Ferr. v. Collegium n. 24) Recentioris juris argumentum est in resolutione, quam die 1 Sept. 1681 dedit S. C. Concilii, quaeque refertur sub (in. Can. 184. //Disputato dubio: An erectio Collegiatae facta per Episcopum in actn visita-

tionis in ecclesia s. Antonii oppidi s. Philippi de Argiro sustineretur, responsum fuit vegafive.quot; Aliud argumentum peti potest ex decretis S. C. Rituum in causa Caputaquen, ,/AnPrhnicerius, Cantor, et CanoniciEcclesiaes. Margaritae erectae ab Episcopo in Collegiatam absque confirmatione Sedis Apostolicae, possint frui praerogativis Ecclesiae Col-legiatae? S Congregatie posito quod non habeant confir-mationem Apostolicam respondit nov posse.quot; (Die 3 Julii 1637. Gardell. Ed. 3 n. 693) Et in causa Montis Regalis: ,,4. An valida sit erectio Collegiatae anctoritate Ordinaria.... S. Congregatio responderi mandavit; Ad. 4. Erectionem Collegiatae auctoritate Ordinaria, cui sal tem Auctoritas Apostolica minime accesserit, penitus nullam nequaquam sustineri....quot; (Die 4 Aug. 1657. n. 1837.) Vide etiam de-cretum in Neocastren. 11 Aprilis 1840. Alia argumenta proponuntur a Ferr. [I. c. n. 18. sqq.).

Quum Collegiale templum, legitime erectum, postea diu-turnitate temporis aut alia causa dirutum est, haud necesse videtur Canonici denuo adeant Sanctam Sedem petituri novae ecclesiae aedificandae licentiam; satis sit annuat loci Ordinarius, quo approbante omnes in Dioecesibus ecclesiae exstruendae sunt.

Ipsum vel canonicorum collegium, quum morte evanuit, baud vero legitimae auctoritatis decreto extinctum, resus-citari posse ab Ordinario et restaurari, traditur ab Aucto-ribus. Scarfantonius [t. 1. p. 25. Ed. Luc. 1723 apud Bouix Tract, de Capit. Ed. Paris p. 212) haec scribit: „Potest Episcopus, sive etiam illius Vicarius Generalis, si ecclesia Collegiata, etiam per plura saecula destituta fuerit canonicorum collegio, per sententiam declarare dictam qualitatem collegialitatis, eanique in pristinimi statuin restituere, ca-nonicatus erigendo, ac alia statueudo ad hoc ut ad actum reducatur habitualitas, ut luculenter probavit Pitonius (Disceptat. eccles. I. per totum et signanter sub n. 23 et sqq.)quot; Vdtr. etiam Ferr. I. c. n. 22. Unum clericum, in quem jus collegii transit, Episcopus juxta Fagnannm {cap.

Posfmlasfi. de jurepatr. n. 8) eligere potest, idque non nomine suo, sed nomine ecclesiae; insuper clericum illum eligere ad primam dignitatem nequit, quoniam primae dignitates in ecclesiis Collegiatis summo Pontifici per tertiam regnlam Cancellariae reservatae sunt. (V. Fagn. ad cap. Nullus, de elect, n. 9. 10)

Observavit Scarfantonius, per Episcopi sententiam posito in casu declarari collegialitatis qualitatem. Quae tarnen sententia Ordinarii argumenta satis certa, quibus nitatur, postulat. Neque ex sola traditione aut nomine illico admit-titur, ecclesiam, quae talis dicitur, Collegiatam esse. Nam ,/Collegialitas in facto consistens, de jure non praesumitur, nisi in Cathedralibus et Regularibus Ecclesiis... proinde probari debet... et hujusmodi probatio ex triplici fonte promanare solet, vel nempe ex primaeva legitima erectione, vel ex subsequenti privilegio Apostolico, vel ex signis et conjecturis, quae etiam admittuntur, quando primaeva fundatio et Apostolicum privilegium deficiat.quot; Ita Rigan-tius l. c. n. 36, qui subsequentibus numeris signa hujusmodi et conjecturas exponit. Cfr. Ferr. l. c. n. 32 sqq.

21. Ecclesias parocJiiales decernente Tridentino Concilio Episcopi erigere valent, a) ,/iii iis civitatibus ac locis, ubi nullae suntquot;. (.?. 24. c. 13. de ref.) Gum itaque praeest Episcopus regioni, quae tota, vel cujus pars aliqua, parochiis distinctis caret, ipse ecclesias hujusmodi erigi curat, h) Insuper ab erectis parochiis partes deinceps avellere et novas ex iisdem parochiales ecclesias instituere valet , haud equidem pro arbitratu suo aut cum utile fore aestimat, sed cum ,/ob locorum distantiam, sive difficultatem parochiani sine magno incommodo ad percipienda sacramenta, et divina officia audi-enda accedere non possunt.quot; (.?. 21. c. 4. deref\) Sepositis hisce circumstantiis indulgentia summi Pontificis necessaria est.

22. Caeterum ut in erecta parochia construatur aut tem-plum parochiale aut ecclesia succursalis; itidem ut aediiicetur alicubi publica ecclesia aut publicum oratorium sive con-fraternitatis, sive hospitalis, sive alterius loci religiosi aut

23. Imprimis ut condatur ecclesia regularis una aim domo, in qua religiosi, vota solemnia emittentes, vivant conventualiter, necessaria est Episcopi dioecesani liceutia. Statuit enim Trid. Cone. (•?. 25 cle Reg. et Mon. c. 3): ,/uec de caetero similia loca erigantur sine Episcopi, in cujus dioecesi erigenda sunt, liceutia prins obtenta.quot; Quae Tridentina lex, quamquam nulla ecclesiarum facta aperta mentione de monasteriis et conventibus loquatur, ipsas tamen etiam ecclesias concernit, quoniam integralis sunt et principalis pars monasterii seu conventus; et propterea in legitimo consensu erigendi monasterium seu conventum ultro continetur copia, ut possit publica ecclesia conven-tualis exstrui. Contingere autem potest ut memorato Episco-pali consensu regulares faciendo operi non indigeant propter peculiarem iis concessam S. Sedis Apostolicae dispensationem.

Si ecclesiam exstruetam ampliare postea velint regulares, vel collapsam aut dirutam denuo excitare, privilegium exemptionis, quod in hac re per leges Ecclesiae non limitatur, eos liberat ab obligatione rogandi Ordinarii veniam, nisi, cum aedificatum est monasterium, Episcopus parva dumtaxat ut conderetur ecclesia permiserit. (Ferr. Ecclesia a. 3 n. 26)

Et si quando monasterium cum ecclesia transferre regulares ad alium ejusdem loci situm cupiunt, communis hodie Auctorum sententia, Sacrarum Urbis Congregationum de-cretis nixa, baud implorandam esse Episcopi veniam docet. (Ferr. Conventus a- 1. n 11. 12. 51. 52)

Disputant Doctores, sitne legibus Ecclesiae sancitum, ut praeter licentiam Episcopi, requiratur Sanctae Sedis Apostolicae venia; de quo inferius verbo dicemus.

24. Ut exempti regulares et saeculares alias aedificare ecclesias ant oratoria publica in locis non exemptis queant, opus est Episcopus consentiat. Id decernitur in prima parte exhibendi statim capitis Auctoritate 4. de primlegiis in 6.

tis, Doctores alii cum Barbosa Jur. eed. l. 3. c. 2. n. 15 requri dicunt unus Romanus Pontifex indulgeat; alii cum Donato apud van Gameren l. c. p. 105 exigunt Episcopi veniam, nisi specialis tribuatur Pontificia dispensatio. Utra-que sententia in suae causae patrocinium profert textum juris in capite Auctoritate, cujus intelligentia sane anceps videtur. ,/Auctoritate Sedis Apostolicae... statuimus, quod oi'atoria et capelias in locis non exemptis, sine Dioecesanorum locorum ipsorum licentia, exempti construere non praesumant: neque in sic constructis... celebrent vel faciant celebrari divina... Inhibemus insuper, ne in locis etiam exemptis hoe ipsi exempti facere audeant, nisi super his licentiam vel privilegium habeant Sedis Apostolicae speciale.quot; Sacrae aedes, quae in proposito capite oratoria dicuntur, publica intelligenda sunt; quae capella, ecclesiae curatae et paro-chiales extra conventum positae, eidem tarnen unitae. (V. Zallinger l. S, § 430).

25. Non exempti ab Ordinarii localis jui'isdictione , cum exstruere ecclesiam aut publicum oratorium volunt, con-sensum Ordinarii exposcant oportet. Hujus ab omnibus agnitae legis generalis vestigium est in c. Nemo ecdesiam 9 de cousecr. dist I. et in can. 44. causa 15. qu. 1: ,/Quicumque voluerit.. . ecclesiam aedificare, et consensum et voluntatein Episcopi habuerit, in cujus parochia est, licitum sit. Verum tamen omnino providendum est Epis-copo, ut aliae ecclesiae antiquiores propter novas suam justitiam aut decimam non perdant, sed semper ad antiquiores ecclesias persolvatur.quot;

26. Congregationes, in quibus nuncupantur vota simplicia et regularium instar vivitur, cum, uti assolet, non exemptae sunt sed subjectae Episcopi auctoritati, proposita lege can. tydcnmque in hoc negotio reguntur. Cum autem exemptae sunt, ceu Patres Excalceati S.S. Crucis et Pas-sionis Domini, atque Congregatio S.S. Redemptoris a. S. Alph. de Liguori fuiidata, obligari videntur lege capitis Auctoritate supra exhibito.

27. Oratorium privatum quisque domi suae aedificare sibi potest absque consensu Episcopi: /,unicuique fidelium in doino sua oratorium licet habere, et ibiorare, Missam autem ibidem celebrare non licet.quot; [can. unicvique 33. de consecr. dist. I.) De hisce oratoriis plura in Tract, de celebr. Missarum explicavimus.

28. Ex dictis hactenus conspicuum sit, ut plurimum lege juberi, Episcopus erigendo operi consensum praesti-terit. Duae de consensu supersunt quaestiones; una, de Episcopalis consensus qualitate; altera, de consensu nec ne rogando ex aliis personis ecclesiasticis.

Quaerunt itaque Auctores, debeatne Episcopi consensus expressus esse , an tacitus sufficiat. Postulat cum aliis Re iff. (I. c. n. 7) consensus sit expressus; sed tacitus ut sufficiat, i. e. ut Episcopus rei conscius non repugnet, praeplacet Barbosae aliisque ab eo recensitis I. c. n. 5. Videamus quid liabeat lex. In Pontiiicali Romano (sub. tit. De hened. et imposit. prim, lapidis) sic jubetur: „nemo ecclesiam aedificet priusquam Pontificis judicio locus et atrium de-signentur, et quid ad luminaria, quid ad rectoris, ministro nunque stipendia sufficiat, quidque ad Ecclesiae dotem pertineat, definiatur; et per eum, vel ejus auctoritate, per sacerdotem crux in loco figatur, et lapis primarius in fun-damento ponatur.quot; Quapropter, quoniam haec praecepta in taciturn consensum quadrare minine videntur, legis violatae convictum habemus, quisquis Episcopi tacito nixus consensu fabricam construere aggreditur.

Propositae turn ex Romano Pontificali, tum ante ex aliis fontibus, ecclesiasticae ordinationes ultro significant, necesse esse consensus praecedat aedificationem. Hunc tarnen cum opportune supplicari omissum fuerit, Episcopus potest defectum sanare, permittereque ut ecctesia in Divinum cultum adhibeatur. (V. Resol. S. C. R. in Lucana 17 Junii 1844 ap. Gard. n. 4969).

29. Reliquum est sciscitemur, sitae ex aliis insuper personis ecclesiasticis petenda construendi licentia.

Qua de re primo loco considerandi sunt Praelati (Epis-copis) injeriores, jurisdictionem quasi episcopalem in aliqua regione hahentes. His, quemadmodumnomen innuit, eadem atque Episcopis copia est jurium imperii, si ea subtrahas quae canonica lege excipiuntur. Quibus quidem exceptis juribus cum per canones accenseri praesentem potestatem nee inveniain, nee aliqua probabili ratione arbitrer, li-centiam horum Praelatorum pro novis sui territorii eccle-siis eodem pacto necessarian! dicamus atque Episcoporum pro suarum Dioecesiuni ecclesiis.

Deinde attendere Vi car los Capitulares debemus. Transit in eos quamquam baud plena, Episcopi ordinaria juris-dictio. Dempta tarnen non est ea, de qua dicimus, facultas. Quam ob causam, cum casus incidit, oportet et hi consentiant.

Vicarii Generalis potestas, quae est in generali juris-dictionis mandato, non complectitur aedificandi negotium; potest autem Episcopus banc eidem gratiam per mandatum particulare indulgere; quo fiet, ut ecclesiae in Dioecesi aedificandae sint per mitten te aut Episcopo aut Vicario Generali. Parochi, in cujus parocbia aedificatur, requiri veniam, canonicae ordinationes non statuunt. Praejudicium cum patitur, coeptis se opponere valet; de quo postea.

Meminisse satis sit, religiosis inferioris gradus passim illicitum esse construere templa, nisi eorum in hac re consilium superiores regulares probaverint.

30. Consueverunt Episcopi rogatae licentiae assentiri, cum legitima causa invenitur, dos congrna in promptu est, praejudicium alterius ecclesiae non prohibet; quae jam ex-ponere aggredimur.

•31. Quomodo in reliquis rebus, sic in aedibus sacris. Ecclesia Catholica fovere quaerit cultum Diviuum, promo-

vere salutem animarum. In his causa est, ob quam aedes Deo sacras erigit, cupidoque animo, ut a fidelibus erigantur permittit. Quum equidem ad augendum Dei cultum ct promovendam salutem animarum, consideratis loeomtn temporumque adjunctis, ecclesiarium numerum multipli-cari non conducat semper, immo nocere possit quandoque, propterea disciplina canonica, ipsaque ratio, jure meritoque postulat prius ut exquiratur, an causa necessitatis vel uti-litatis opus suscipere vere impellat, quam propositum opus inchoetur.

Justa causa cum adest, nec legitimum ullum obstacu-lum vel praetermitti vel difFerri opus postulat, licentiam concedendam esse, nec jure posse negari, Doctores monent; (v. Monacelli t. 1. tit. 6, form 10. 3 et Ferraris v. Ecclesia a 3. n. 15) praeclarus namque operis liuis, quique fructus speratur, exstruendis sacris aedibus favendum esse jubet.

Quamobrem, quo pacto singulae ecclesiarum species peculiari sua destiuatione sint proposito fini accommodatae; quidque eapropter, ut de causa erigendi ecclesiam apte judi-cetur, pra oculis haberi conducat; explicandum nobis jam est.

33. Ecclesia Cathedralis. Ordinaria regiminis ecclesiaslici forma est Hierarchia Episcopalis, quae institutas a S. Sede Dioeceses moderatur. Commendat hunc regiminis ecclesi-astici modum cultus religiosi decor et magnificentia, quibus splendet, et cleri populique commodum spirituale, quod promovet iusigni ratione. Peculiaria tamen aut civilia aut religiosa temporum et locorurn adjuncta quandoque faciunt, ut S. Sedes constituere exceptionale aliquod ministerium debeat, donee sublatis iinpediineutis optata Hierarchia Episcopalis instauretur.

Erectae Dioeceses cum amplum territorium continent, tantamque lidelium multitudinem, ut unus Pastor omnium indigentiis, ceu oportet, providere non valeat, Dioecesium earum pars sen mem brum, cum Apostolica Sedes salutare et opportenum id aestimat, dismembratur, ut aiunt, et nova Dioecesis instituitur.

Causa igitur erigendi Ecclesias Cathedrales in regione, quae talibus caret, ipsa ntilitas ordinarii regiminis est, non prohibentibus id locoruni temporumve adiunctis. (V. Pii IX Litt. Apost. Ex qua die, quibus die 4 Martii 1853 restauravit Hierarchiam Episcopalein in Neerlandia) Causa autem divi-dendi sen dismembrandi Dioeceses, novasque erigendi Ecclesias Cathedrales, est populi fidelis tanta frequentia, ut unns Antistes officio Episcopali erga omnes debite perfun-gendo impar sit. Ita docemur in .loannis XXII Litteris Sahator noster {lib. 3 tit. 2 c. 5 Extravag Commnn.): „sane considerantes attentins . . . quod in tanta multitudine populi, quanta foecundavit Altissimus Civitatem et Dioecesim Tholosanam singulorum vultus nequibat (ut condecet) uni-cus pastor inspicere, aut alias partes boni pastoris implere; quodque durum erat atque difficile, per talem latam et diffiusam Dioecesim ad unum tantum a personis ecclesias-ticis et mundanis recursum haberi. . . Episcopatum ipsum dictamque Dioecesim Tholosanam A.postolica auctoritate dividimus in quinque Dioeceses.quot; Haec praecipua, inquit Rigantius [Comm. in reg. 22 Cane. n. 94 sqq.) et fnnda-mentalis ratio est dismembrandi Dioeceses. Sola Dioecesis amplitudo non sufficit; neque situs ejusdem in doininio duorum principum temporalium, nisi adjuncta, veluti prin-cipis votum, scandala, contentiones inter utrumque popn-lum, molestiae in exercitio muneris Episcopalis, aliave mala, secus suadent.

33. Ecclesia Collegiata. Quemadmodum in ecclesiis Ca-thedralibus, ita in aliis, potissimum Parochialibus, bene multis, servabant olim clerici vitam communem sub electo ab ipsis Superiore; constituentes sic Collegium certae vi-vendi regulae adstrictum. Templa, quae coetum bujusmodi clericorum continebant, cum non erant Cathedralia, voca-bantur Collegiata; Superior dicebatur Abbas, Archipresbyter, Praepositus, etc; sodales Collegii, Canonici. Horum vitae genus, sanctis adaptatum regulis, cum magnae esset fide-lium aedificationi; et sacra officia, insigni clericorum fre-

quentia et religiosa pompa celebrata, cum essent eximio divini cultus ornamento, e re divina erat erigere, ubi commode posset, Collegiatas ecclesias. Pedetentim vero defecit, bodieque extincta penitus in hisce ecclesiis est vita communis. Verum tamen manet in iis templis cleri major numerus, splendor insignis caeremoniarum, choralis officii solemnis apparatus. Etiamnum igitur dignae sunt, quae in divini cultus incrementum majestatemque erigantur.

Quum autem frequentem clericorum numerum exigant, insuperque dotem satis amplam, et alia multa, quae plu-ribus locis absunt, templa hujusmodi difficile constituuntur. Porro Sancta Sedes rogata, ut talem ecclesiam erigat, an-nuere precibus solet, si locus, ubi erigatur, tanto privilegio conveniens dignusque sit; populus atque clerus docilis, civilis, numerosus; ecclesia decora et Collegii Canonicorum capax; supellex abundans, decens, pretiosa; dos distribu-tionibus et praebendis sufficiens; si conditiones, per fun-datorem positae, non sint a jure exorbitantes; si concessio nemini inferat praejudicium, tandemque Episcopus approbet laudetque erectionem. (Cfr. Monacelli tit 13. form. 6.w. 8. et Q.U.. Can. 131)

34. Ecclesia ParocMalis. Jubent sacra jura pro expedition regimine et tutiori animarum salute, ut singulae dioeceses in definitas partes, parocbiae dictas_; dividantur. {Can Ecclesias 1. caw. 13. qu. 1 et Trid. Cone. sess. 14. c. 9. et sess. 24. a. 13. de ref.) Propter eamdem causam permittunt, ubi pars constitutae parocbiae ,/Ob locorum distantiam sive difficultatem, sine inagno incommodo ad percipienda sacramenta, et divina officia audienda accedere'' non potest (Trid Cone. sess. 21 c. 4. de ref), ut Episcopus ex ea parte, infauste sita, novam parochiam iustituat. Tutioris itaque animarum regiminis causa parocbiae insti-tuuntur, et ex dismembratis novae fiunt.

35. Ecclesia Conventuahs. Sola vel experientia teste cumulate docemur, quantopere regularium Ordinum coetus precibus suis et exemplo, studio et doctrina, zelo et labore

prosint turn civilis reipublicae bono, turn aeternae saluti populorum. Ex quo sponte manifesteqne apparet, in regu-larium sancto instituto causam omnibus maxime probabi-lem esse, erigendi conventualia templa.

36. Aliae saeculares et regulares ecclesiae aut publico, oratoria, quae deputantur in usum dissitae partis parocliiae, vel destinantur loci religiosi aut pii divinis officiis, vel eriguntur causa recolendae Sanctorum memoriae, aut cele-brandi Divinae Bonitatis insignis beneficii, quam consen-taneae sint proposito templorum tini, ipsa earum abunde monet exhibita destinatio.

Attamen in permittendis publicis oratoriis ruralibus ratio-nem maxime habendam esse damni spiritualis, quod afferre populis queunt, hunc in moduin tradit Ben. XIV Q. C. 287: ,/ad Episcopum pertinet summopere animadvertere, ne in consimilibus concessionibus populus nimium abstrahatur ab Ecclesia Parochiali, et sic incidat in ignorantiam circa cre-denda et observanda, uti bene ponderat R. P. D. Petra ad Const. Apost. torn. I. p. 390. u. 69, et latius prosequitur Monacelliin formul. t. 2. p. 75. n. 42 ubi ait liorum ora-toriorum erectionem... non esse de i'acili Ruri permittendam propter spiritualia damna, quae in populum derivant; ille etenim accedendo ad audiendam in Oratorio Missam non audit Verbum Dei a Parocho, caret catechismo, ignorat vigilias et testivitates de praecepto, et demmtiationibus matrimonialibus non interest, ita ut aliquando contingat, quod impedimenta inatrimonialia non revelentur.quot;

37. Dote hie significautur congruentes et stabiles reddi-tus conservaudae 1'abricae cultusque exercendi gratia dati.

Ipsa vel vulgaris humana prudentia suadet, ut ecclesiis dos constituatur, id est ut aediliciis, divino cultui in per-

petunm dicandis, bona seu redditus attribuantuv, ([iiibus ad fabricam conservandam cultmnque exercendum ueeessavii sumptus snffici queant.

38. Idipsum volunt ecclesiasticae sanctiones decernendo prius constitui congruam dotem, qnain aedificetur aut con-secvetur ecclesia. Sic cancniisata NoreUa 0 7 cap. 2 praeci-pit: //non aliter quempiam ecclesiain ex novo aediöcare, priusquain loquatur ad Deo amabilem episcopum, et definiat mensuram quam deputat, et ad luniinaria, et ad s. minis-terium, et ad incormmpendae domus custodiam, et obser-vantium alimenta, et si sufficienter habere videtnr, faciat prius donationem eorum, quae futura sunt deputari, et. ita domus aedificetur.quot; Et in can 1. eau. 1. q. 62 dicitur ; ,/Hoc unasquisque Episcopus meminerit, ut non prius dedicet Ecclesiam nisi autea dotem basilicae, et obsequium ipsius per donationem chartulae accipiat. Nam non levis culpa est ista temeritas, si sine luininariis, vel sine substantiali sustentatione eorum, qui ibidem servituri sunt, tamquam domus privata consecratur.quot; Insuper in can 9 lt;h Cons. d. I: „Nemo Ecclesiain aedilicet, antequam praefiniat, quae ad luniinaria, et ad custodiam, et ad stipendia custodum suf-ficiant, et ostensa donatione sic Domum aedificet.'' (Cfr. can. Piae mentis 26. can. 16. 7 et cap. Cum sicut. dc Cons. Eccl. et Pout. Rom. I. c.)

Primum, ut ecclesiis anteqnam aedificentn.r assignetwr dos. Quod de omnibus ecclesiis, si conventuales demas no-vasque parochiales, quae necessario condi debent at dote donari non possunt (Fagn. cap. Ad audientiam n. 7), intel-ligatur. Oratoria pnblica, etsi benedicantur dumtaxat, hoc praecepto etiam contineri, turn ratio dotis legisque mon-strat, turn plures Doctores tradunt. (v. A Mostaso De cansis piis I. 5. c. 3. n. 14 et van Gameren He oratoriis p. 62). Conventuales ecclesiae, quae pars sunt monasterii, non indigent distincta propria dote, quippe quibus monasterii

redditus sevviant. Ad erigendiim autem monasterimn Pontifex Greg. XV in Const. Cum alias 17 Aug. 1633 requi-rit, ut in eo _wduodecirn saltern Fratres, ant Monachi sen Religiosi. . . ex redditibus et cousuetis eleemosynis. . . competenter sustentari valeant.quot; Quare quae Fratribus in usum ecclesiae necessaria sunt, ex redditibus et consue-tis eleemosynis hauriuntur.

40. Secundum , ut doi assifjnanda sufficient sit sen con-grua, aptoquo consignata mstrnmenfo. Etenim finis, quern quaerit dos, nec insufticienti nec secura satis aut firma dote attingitur. Porro ut sufficiens sit, tanta esse debet quantam consueta ejus generis aedificii manutentio et sa-cer ejus templi usus postulant. Major igitur vel minor expetitur pro amplitudine et exiguitate conservandi aedificii et pro majoribus ininoribusque expensis ejusdem ecclesiae destinationi adnptatis ; dum enim , praeter manutentionem fabricae, uni ecclesiae vel oratorio satis sint redditus so-lius Missae Sacrificii sumptibus accommodati; alteri insuper habere opus est, quae ad vitam boneste ducendam mi-nistris sacris suppeditent. Quam ob causam pro rerum varietate, sitne congrua dos, Episcopus judicare debet.

„Antiquitus pro dote cujusvis ecclesiae ad minimum re-quirebatur unus Mansus 1), liber ab omni servitute et onere temporalij id est, tanta pars terrae , quae suf'ficiat duobus bobus ad laborandum. Textus et Glossa in cap. 1 de censibus. Tamen hodie arbitrio Episcopi relinquitur, ut bene notat Engel h. t. n. 6. Vide etiam dicta Tit. XL de consecr. n. 5. ubi inter alia notavimus, quod in com-putanda dote parochiae noviter erigendae possit quoque haberi respectus ad decimas, oblationes , et alia jura rec-tori ecclesiae competentia.quot; Reiff. ad. lib. 3. tit. 48. n. 8. (cfr. Luc. Ferr. v. Ecclesia a. 3. n. 40). De dotis in-strumento lege Tract, Be Celebr. Miss. n. 196 versus finem.

1) Mansus a mansio, manere. Certa terrae mensura, 12 (?) con-stans jugeribus aut bunnariis, inansioni scu victui farailiae honeste sufficiens. Cfr. Ducange v. Matims.

41. Tertiuni praeceptum est, ut, dofem procurare, mu-nns aeclificantis sit. Cujus praeeepti ratio facillime mon-stratur. Is etenim (|ui aediticat, dicare appetit ecclesiarn divino cultui; at, quum religiosi cultus exercitiis tradi prohibeatur templum , quod congrua dote caret, aediflcaus qui vult finem, debet et medium curare consequendo fini necessarium. Quapropter duin non constituit dotem , obli-gatio dotandi manet, esto aedificata et consecrata sine dote ecclesia fuerit, esto etiam aedilicans moriatur, hoc debi-tum quum in haeredes transeat. (v. Ferr. I. c. n. 35.) Cui incumbat, congrnam dotem ministrare vector! sen vi-cario , cum parochia dismembratur vel ecclesia auxiliatrix in parochia erigitur, postea exponemus.

43. Quartum est, ut Episcopus non consecret ant hene-dicat hand congruenter dototas ecclesias. Quod si fecerit, compellere , ut dotem praebeant vel adaugeant, aedifican-tes eorumve haeredes debet. Hi autem cum impotes sunt, at Episcopus, quin dos sufficiens in promptu esset nee apta dotis cautio , permisit ecciesiam exstrui eamque de-dicaverit, ipsnm Antistitem in subsidium de dote teneri, Auctores concludunt. Vide Ferr. I. c. n. 3(5 et Reiff. I. c. n. 9 , qui ut caeteri Doctores hoc addit: „iutellige si quid proprium [Episcopus] habet; quia de bonis ecclesiae in simili casu dotare ecciesiam non tenetur, ut bene addit Glossa , quia delictum personae in ecclesiae damnum non est con-vertendum. Can. si Episcopum 3. eau. I (I. q. 6quot; Non tenetur Episcopus, inquit Reiffenstuel, de bonis suae ecclesiae dotem subministrare; immo haudquaquam id posse, forsitan dicen-dus est; quoniam in consecratione episcopali jurejurando pol-licetur, quod nullo modo alicnabit possessiones ad mensam suam pertinentes, inconsulto Romano Pontifice. (v.Pont.Rom.)

ideoque nee templum erigere , cum id antiquioris ecclesiae jus violat. Quae lex haudquaquam tangere Romanum Pon-tificem potest, cujus voluntati in hoc genere jura omnia patent; ita ut erigendo et dividendo ecclesias , transferendo facilitates et bona, nemini injustus sit. Sed spectat reli-quos onines, turn superiores turn inferiores, in quorum potestate aliorum jura minime pendent.

44. Statuunt canones de re, in qua versamur: ,/Oin-nino providendum est Episcopo, ut aliae ecclesiae antiqui-ores propter novas suam justitiam ant decimam non perdant, sed semper ad antiquiores ecclesias persolvatur.quot; (can. Ecclesiae 43. et can. Quicumque 44. tau. 16. qn. 1.) Et in cap. 1. De novi opens nuntiatione. Decret. I. 5 praecipitur: //Nulla ecclesia in praejudieium est alterius eonstruenda.quot; Jwstitiae et dechnae vocibus hie significatur imprimis jus, quod in certas res temporales atque redditus existens ecclesia possidet. Praejvdiciim audit damnum, quod patitur an-tiqua ecclesia ademptis rebus et redditibus, ad quos jus strictum habet.

Sunt igitur in bonis et redditibus antiquioris ecclesiae accurate diseernenda ea, quae jure stricto exigit, ab aliis quae fidelium beneficientia eidem largitur; in illis, non in his, cum diminuuntur, patitur praejudieium. Prioris generis rebus adnumerantur bona ejus ecclesiae mobilia et immobilia, fruetusque eorum ; censuum proventus; deei-marum reditus; obventiones legatorum; quaeque sunt alia jura, aliae possessiones, in mobilibus vel immobilibus rebus acquisita. Hls antiquior ecclesia spoliari non potest, nisi sane aut Romanus Pontifex aut Jus ecclesiasticum aliter Episcopo permittat. Posterioris generis sunt, liberae obla-tiones, Missarum eleemosynae, sedilium locationes, et caetera hujusmodi, quae ex libera fidelium dispositione profluunt; quae cum mimmntur, nemini infertur injuria.

Jiistitiae voce insuper significentur jura spiritualia et mixta, quae antiquae ecclesiae ita propria sunt, ut illaesa justitia non minuantur. Exempli gratia ponamus beneficia,

jus paroehialis ecclesiae mhiistrandi Viaticum et. Extremam Uuctionem, jus ne dismembretur nisi peraüttente lege, jus monasterii, ut intra certain distantiam non aedificetur nova ecclesia conventualis. Quod de rebus existentis ecclesiae non adimendis dixitnus, id idem de juribus dicatur.

45. Quare cum novae ecclesiae erectione appetuntur jura, quae existentis ecclesiae propria sunt; aut cum hujus bona vel redditus inique expetuntur aedificandae, fuudandae, dotandae novae ecclesiae gratia, propul sari injuria debet per antiquae ecclesiae Rectorem, coeptis consiliis se opponendo, et per Episcopum negando construendi licentiam. Contra, cum ii redditus, quos libere conferunt fideles, imminuentur; et illis tantummodo sacris uuiueribus, a quibus antiquior ecclesia non excludat alias, opera dabitur; Episcopus non tenetur propterea petitionem aedificandi recusare, neque Rector, ut a coeptis desistatur, potest exigere. Decreta S. C. C. extant apud Monacelli (tit. VI. form. 10. n. 9 sqq.), qui sub. n. 15 sic concludit: „Ex quibus resolutionibus liquet, quod prae-judicium proveniens Ecclesiis Parochialibus ex diminutione concursus [populi] et eleemosynarum, penitus contemnitur, et Parochi semper succumbent, quoties hoe elypeo velint se opponere aedificationi novarum ecclesiarum.quot;

Verum tamen, si quando contingat, ut, illaesis licet acquisitis bonis et juribus, tanta ex aliorum redituum jactura antiquiori ecclesiae inopia immineat, debita ut sustentatione privetur; proeul dubio considerabit Episcopus, habita i-atione destinationis novae ecclesiae ejusque dotis seu redituum, flagitetne aequitatis regula et adepta sacri cultus exercendi facultas, ut antiquioris ecclesiae propositum gravamen non spernatur, licentia construendi negetur, certa aedifiare volentibus onera praecepto aut pacto imponantur, vel alio tandem meliori modo avertatur ecclesiae perniciosa inopia. Tempus tollendis bisce incommodis aptmn illud est, quod aedificationem praecedit; incepto , muitoque magis absoluto opere, erit difficilis talium difficultatum cura.

tates laedat, ex novo tempio quandoque nascitur. Damnum, quod spec tam us, in ante dictis sub n. 3G satis explicatum est. Cum itaque Episcopus, qui de rogata licentia cogitat, timet, ne, si permiserit, fidelis populus spiritual! damno afficiatur; pro rerum adjunctis vel aedificandi copiam non impertitur; vel suae licentiae praecepta adjungit de hora et diebus, quibus a celebranda Missa in nova ecclesia abstinendum sit; vel certas novae ecclesiae imponit sacras lunctioues ; vel alia ordinal et jubet, quae dedicata ecclesia nequicquam forte tentaret.

47. Datae veniae conditiones ab Episcopo non apponi in vanuin, dummodo Sanctae Apostolicae Sedis praecepto aut legum generalium dispositionibus non improbentur, inani-festum sit ex S. C. C. decreto, quod liisce verbis exhibet Monacelli (/. c. n. 10); ,,111 Nucerina: in qua volens Do-minicus Cagnucci aedificare publicum Oratorium in Villa Dignani, sese opposuit Parochus, non solum ob subtrac-tionem, qnam timebat, eleemosynarum, sed ob diminuti-ouem concursus populi, sine quo nec Processiones facere, nee pueros, adultosque rudiores docere doctrinam christianam potuisset; Episcopus tamen in actu Visitationis licentiam pro coustructione novae ecclesiae concessit, nonnullh concli-t'lmiihus qvalijicafam, et sine praejudicio juriumParochialium; a quo decreto recurrens Parochus ad eamdem Sac. Congr. et referente Emo D. Card. Accinjolo sub die 13 Martii 1C93 responsum luit — servenfur disposita per Episcopum.quot;

48. Cavenda cum ante alias sit jurium ecclesiae paro-chialis laesio, quibus nec ipse Episcopus praejudicium in-ferre potest. Doctores tradunt, clausulam, „reservath juribus parochiaUhnsquot; licentiae erigendi novas ecclesias (quae non sint parocliiales vel auxiliatrices) inserendam esse.

49. Animadvertiinus a principio, ecclesiarum jura, — temporalia, spiritualia, mixta — subesse Romani Pontificis auctoritati. Ipse ex plenitudine potestatis, a Deo donatae successoribus S. Petri, quodcumque in Ecclesia solvere potest et ligare. Quapropter nemini iacit iujuriam, cum

üioeceses dividit, bona, reditus, facilitates monasterii, abbatiae, ecclesiae sive saecularis sive reguiaris, in alium locum vel usum adliiberi ordinal, aut dividendi vel tol-lendi praebet facultatem. Niliilque necesse est observare, Sanctam Sedem, quae Dei gloriarn et animarum salutem promovere in omni re studet, ea, quae dixiinus non pera-gere, nisi summo illi bono consentanea videat. Et haec causa est, cur permiserit Episcopis, attribuere Seminariis portionem quamdam ex fabricis ecclesiarum, et redditibus ecclesiasticis quibuscumque; et insuper incorporare iisdem beneficia aliquod simplicia (Trid. Conc. sess. i-i. c. 18 de ref.)-, item parochias certis in eventibus dividere ; ex fructibus matricis ecclesiae dotem rectori novae parochiae adscribere; ecclesiae anxiliatrici munia parochialia attribuere; in vicarii congruam sustentationem partem redditunm parochi depu-tare. Sed haec posterius.

50. Prima Ecclesiae aetate Episcopus erat totius Dioe-cesis suae nnus pastor et rector. Sacerdotibus nullum com-mittebatur cnrae animarum stabile officium ; obibat quisque quod Antistes suis clericis in dies imponebat, ministerii sacri exercitium. ^Nullus sine Episcopo aliquid operetur eorum, quae conveniunt in Ecclesia/' (S. Ign. in Ep. ad Sniyrnaeos.) Quare, «si qui baptisandi essent, si ad Agapeni conveniendum erat, si quod aliud obeundum ministerium, e presbyterorum coetu evocabatur ab Episcopo, qui bapti-saret, qui Agapi praesideret, qui praescriptum officium expleret.'^:' (Gerdil Hesp. ad Archiep. Ebredunen. Opp. t. 15. p. 343).

51. Praeter Ecclesiani Cathedralem erant et aliae sacrae aedes cultui diviuo dedicatae. Gum enim prisci fideles statis quotidie horis, mane et vespere, commuui oratioui et

psaluiodiae vacare, hortanlibus s. Praesulibus, am a rent; in Cathedralem tarnen Ecclesiam pluries in die se recipere multis difficile esset: exstructis ad ea exercenda pietatis officia oratoriis utebantur, itidemque Sanctorum memoriis. In his auteni Sacrificiam offerri vel ministrari Sacramenta iex ec-clesiastica prohibebat. Ciijns pristinae disciplinae testiino-ninrn perhibet hoc S. Augustini praeceptuin: ,/In oratorio praeter orandi er psallendi cultnin, penitus nihil agatur, ut nominihuicet opera jugiterimpensa concordet/' (Dist. 42.c. 7)

53. Ad audiendum itaque Missam Divinumque Verbum, ad suscipienda sacramenta, tideies omnes, tum civitatem tuin agros incolentes, Ecclesiam Cathedralem adire coge-bantur. „Solis die, omnium, qui in urbibus vel in agris degunt, in eumdern locum convent,us fit... Praepositus preces et Eucharistias facit. . . Distributio iit cuique prae-senti; absentibus per Diaconos mittitur.quot; (S. Justinus Apol. 2). Una dumtaxat Missa celebrabatur, quam, nti et alias sacras iïinctiones, ipse ordinarie peragebat Episcopus, assistentibus in suo quisque gradu clericis, presbyterisque cum Antistite celebrantibus, eo propemodum pacto, quo nunc usurpatur in sacerdotum ordinatione.

53. At, ne quis ab Ecclesia eum morem servatum fuisse forte miretur, animadvertere juvabit, habitasse primos chri-stianos in civitatibus potissimum et suburbanis agris; his etenim, quoniam per civitates constituebantur Presbyter! sen Episcopi (cfr. lip ad Tit. 1. 5), ante alios Evangelium praedicabatur. Quiun ad eum nuinerum deinceps aucti in civitatibus essent fidelium coetus, nt capei'e omnes templum Episcopale nou valeret, disciplina eatenus primum tempera-nientum accepit. ut Antistites in alias civitatum sacras aedes mittere inceperint, divina mysteria dispensatum, Cathedralis Ecclesiae presbyteros. Atque pari modo quum pedetentim in remotioribus a civitate pagis multum crevisset Christiauo-rum multitudo, Episcopi primo statim tempore ad eos ablegarunt sacerdotes, rei sacrae operam daturos, sed qui expletis in oratorio aut memoria sacris officiis vel elapso

desi-rnatd tempore, ad Ëuelesiam Cathedmlem revertereiilur. Presbyter! ./per universaiu Ecclesiam, cui adscriptL erant, quae Parochorum sunt niunia, oiiuies indiscriminatmi ac per vices (obibant), pront hoe vel illo loco, hoe vel illud inunus, obire jussi eraut ab Episcopo.quot; (Gerdil /. c.) Fieri autem non poterat, {]uin mox appareret, conducere plnri-innni, ut in niediis christianoruin eoetibns sacerdotes eon-stand rationeïconsiderent. „Posteaquam miserante Deo magis magisque in dies augeri coepit multitudo credentiuui, nee in Civitatibus tantnm, sed et in Villis, et Agris, quo tutius expeditiusve aniniarum regimini cousuleretur, plaeuit plebis universitatom, quae uni Episcopo parebat, quaraque partim Episcopus per sese, partim per Ministros, ut superins ex-positum est, indiscriminatim, et promiscue, regebat, certas in partes distribui, singnlisque partibus suum praefici Rec-torem, cui commissae sibi portionis cura speciatim incum-beret. Quo factum est, ut Paroeciae nomen, quod ante unius Episcopalis Sedis aiubitiun designabat, distiuctis istis plebibus adhaei'esceret.'quot; (Gerdil /. c. p ■quot;il- !•). Compellen-tibus tarnen, ceu patet, rebus evenit, ur, priusquam in civitatibus, ruri exortae sint parochiae; id est, ut definitae regiones attributae fuerint stabili ol'iicio sacerdotis, addita lege . ut ipse ille sacerdus curam spiritualein illius popnli ageret, et ipse ille populus sacro ejus presbjteri ministerio uterelur. Q,uo accurate tempore coeperit institutmn parochiale, baud cognitum est; necessitas localis quodam pacto citius tardiusve parocliias fecit; nullas tamen ruri ante quartum saecnlum paroecias extitisse satis comuiuni hodie certaque sententia traditur. (V. Marius Lupus. De paroeciis ante annum 1000.)

54. In civitatibus, monuimus, nou ea, quae in pagis, cogebat necessitas praefieere sacris aedibus perinanentes presbyteros, quum dudum Episcopi indefessus labor et Cathedralis cleri diligentia cumulate prospiceret onniium tum in urbe tuin in vicinis locis christianorum indigentiis. Multipiicati vero Episcoporum labores quum nimis essent

ex inaxiinr ubique loconun multitucline (idelium, tandem convenirc visum est, accommodate ad aiitif|i!oi^-mn Poutifi-eum principiuni //pro expediliori resiimine et tntioi'i :ini-mamm salute, ul constituerentur in ipsis etiam civitatibus parochiales ecclesiae. Quae i^-es nou ante saecuhim decimum contigisse putauda est, nisi forte a) Roma exeipiatur, ubi saeculo cptarto plures ecclesiae, lituli dictae inveniuntur; (juas dum alii parocliias haberi velint, alii simpliciter titulos fiüsse Cardinalities arbitranturj Cardinales autem ])aroclios luisse umquam uegant. (Cfr. lui:amen kid. d Can. p. 140 et ibi cit. Nardi Dei Parrochi cap. 2-i, et SI, toui. 2 pan. 95 et et pa/j. 151 et uisi i'orte 6) meliori jure

excipieuda sit Alexandria, ubi ipso quarto saeculo parochi aut quasiparochi coustituti creduutur; nam S. Epipluuiius in Haeres. (59 scribit ; „Quotquot Alexandria^ Catholicae communionis ecclesiae sunt, uni Archiepiscopo subjectae, smis cuique praepositus est, qui ecclesiastica munia iis administret.quot;

55. Consequitur ex his, quae dicta sunt, parociiorum institutum ecclesiasticae originis esse. Id autein Jansenista-rum doctores, quosque magistros sectati sunt, Gallicani, prorsus inlitiautur. Kec si Apostolicae institutionis jtarochos diceremus, iis placeret; nam ab ipso Cliristo parochorum institutum creatnm, ideoque divinae originis esse volunt. Id quo tendat, quibusque argumentis propugnetur, panels indicabimus.

56. Fecit ipse Dominus, ceu ainnt, parochorum institutum, eiqne jura tribuit ad id oflicinm exercenduni accom-modata. Sunt itaijue divina et ilia Jura. Qnare in nullius homiuis, nee Papae, nee, Episcopi, nee Concilü generalis ptitestate pendent; neipie enim id, quod Deus constituit, per hominem potest mutari. Jacet in ins independentiae, seditiouis, arrogantiae in Romanmn Pontificein et Episcopos uberrimmn principium, linmuu fundamentum. Pjt liisce pessimis erroribus usi snnt, ut ad Hiërarchiam jnrisdictionis divinam parochi atlollercntur, quo velut iudependentes i'rae-

sules in suis paroeciis evaderent; usi praeterea sunt (quod est peculiari memoria dignum), at Regularimn, generis invisi, in parochiis ministerium, subderetur parochorum voluntati. //Merito, ita Van Espen, dicendum ctun pio Ger-sonio, Parisiensi Cancellario : Domini Curati sunt in Ecclesia Minores Praelati et Hierarchae ex primaria institutione Christi: quibus competit ex statu jus Praedicandi, jus Cont'essiones audiendi, jusSacramenta Ecclesiastica secundum exigentiain sui status et Parochianoruui Ministrandi; jus sepulturas dandi, jus insuper decimas et alia jura Parocliialia reci-piendi/' {Jnr Eccl. Univ. ]gt;. 1. tit. 3. c. 1. «. ■).) Kt: «Nemo non videt, qnam sit inordinatum, ipsorumque Fratrum [Mendicantium] instituto, adversum, veile Parochos, quorum subsidiaries se profitentur, in functionibus ex praecepto Divino ipsis impositis impedire. (/. c. c. 8. n. 1).... Porro qui hodie indiget subsidio, eras non indigere potest; et qui hodie uti vult, eras nolle potest. Ad haec, quid a natura snbsidiariorum magis alienum, qnam esse subsidio ei, qui subsidio nee indiget, nee uti desiderat ?quot; [t. c. n. I).

57. Deinonstraturi divinae originis esse parochorum iusti-tutmn, ad primam Ecclesiae aetatem parochos referre ten-tant, ostendendo Episcopos a remotissima antiquitate penes se presbyterium liabuisse, quod parochis urbanis partim constitisse arbitrantur. Deinde, ut ad Christi institutionem ascensus fiat, Septuaginta duos memorant discipulos, quos Dominus designavit ct misit in omnein civitatem et locum, quo erat ipse venturus, ut eurarent infirmos, et dicerent illis, appropinquavit in vos regnuin Dei; atque hisce disci-pulis, a Domino Deo eonstitutis, parochos successisseponunt.

58. Ast nihil juvatur talibus argumentis iniqua causa. Fuisse penes Episcopos coetum clericorum, nemo est qui ex Sanctorum Patrum scriptis non admittat; et nos satis indicavimus supra. Sed coetuum illarum nonnullis membris obtigisse certain populi partem, qnam jure muneris sui regerent; proprio jure sacramentis inunirent; id totum alienum est a sacri ministerii norma, qnam ejus temporis

Patres proponunt. Sic s. Ignatius in Kp. ad Smirnaeos scvi-bit: „Nullus sine Episcopo aliquid operetur eorum, quae conveniunt in Ecclesia. Illa firma gratiarum actio repute-tnr, quae sub ipso est, vel quam utique ipse concesserit. Ubi apparet Episcopus, illic multitudo sit. Non licitum est sine Episcopo, neque baptisare, neque Agapein facere.''

Ad Septuaginta duos discipulos quod attinet, neque ullum in his parochoruni indicium. Mittuntur ut animos Christi adventui praeparent et infirmos cure ut, „curate infirmos..., et dicite illis appropinquavit in vos regnum Deiquot;; non coustituuutur a Domino ut certain populi partem regant, doctrinam christianam exponant, sacramenta ministrent. Vere inopes parochi, et aliquantum ab Hierarchis distantes, qui discipulorum uno jure praedicandi poeaiteutiain ornati sunt. Concludamns, fieri non posse ut parochi discipulis iis successisse, ut divinae institutionis esse per-hibeantur. (Plura de parochiarum et de parochorum origine scribit Bouix Trad. de Parocho.)

59. Nomen Parochiae, Paroeciae, regionibus seu regi-nnculis certis datum , nomenque Parochi presbyteris parochiarum deiuceps impositum, referunt alii ad gentilium parochorum munus, qui ut salein et ligna, id est rerum omnium copiam, regum, principum ac populorum legatis Romam iter facientibus ministrarent, deputati erant. Pari modo parochi nostri, ut, fidelibus, ad sanctam Civitatem iter facientibus, viaticum praebeant, missi sunt. Quamob-rem nomina ilia derivant a Graeco Trxpsxeiv, praebere, mmistrare. Sed alii eas voces a Kxpoiy.civ, quod est habi-tare, coumiorari, deducunt. Qua in re si ratio babetur discri-minis, maximi pro fidelibus momenti, presbyteros inter, qui ad tempus missi expleto mnnere ad Ecclesiam Cathedra-lem redibant, et alios, qui jugiter in ea regiuncula commora-bantur; ideoque inter tractus seu loca in quibus vel liabitabat vel non liabitabat presbyter; non improbanda neque posterior derivatio videatur. Parocliia, ea erit regio, quae inhabi-tantemhabetpresbyteruni; parochus erit presbyter loei incola.

fiO. Hacteiuis de parochialium ecclesianun ortu; nunc de earumdem erectione juris praecepta videaums. In quo tractando nelt;;otiu trita a nullis ante via uteinur, ita ut proposita parochiae uotione, articulatim dicainus de neces-saria ad constitueudain ejusmodi ecclesiam auclovitate, de causa legitima, de congrua dote, de praejudicio; atque iiis ipsis insevainus peculiaria praescripta, quae paroclnarum erectionem speclaut.

01. Pvimum quaeritur (piid paroehia sit. Est autem, deünita ])er idoneum Superiovem Dioecesis portio, cni praesit rector, qui populo certa Sacramenta et alia divina ministvare, et a quo popnlus vicissim illa suscipere tenetur.

Quae dicitur clejinifa Diouce-vx portio, trifaria potest co-gitari. Ordinarie defioita seu distincta est certis territorii limitibns, cui unus praeest rector. Aliquaudo distincta est certis l'aniiliis, quae periuixtae cuiu aliis iu eodem territorio habitant. Tandem quandoque pro certa portione seu regione duae pluresve sunt cum suis rectoribus ecclesiae parochiales, finibus inter se non distinctae, (pias pro libitu popnlus ille adire potest. Sed tales Tridentino Cou-cilio non probantur, easque convert! jubet in primam, quam posuünus, speciem. _vln iis quoqne civitatibus, ac locis, ubi parocliiales Ecclesiae certos non iiabeut lines, nee earum Rectores proprium populum, quem regant, sed promiscue petentibus Sacramenta adininistrant; man-dat s. Sjnodus Episcopis, pro tutiori animarum eis com-missarum salute, ut distincto populo iu certas propriasque parocliias unicui(pie suum perpetuum peculiaremque Pa-rociium assignent....quot; [sess. -l. c. 13. de ref.)

Sequitur in detinitione, cut praesit rector. Per illud nomen, in singulari numero positum, impediri minime pu-tandum est, etsi non expedit et a S. Sede solet impro-bari, quominus duo rectores praesint uni parochiae (V. Ben. XIV ii. C. ^98). Duo, inquam, (jui cv,ram actuateni gerunt. Cum enim paroehia anuexa sen unita est cuipiam collegio, puta ITniversitati, Capitulo, Monasterio seu Ordini,

uinis ipsa, jubente lege, est rector actualis, (uii curani auiinarmn agit, quique Vicarius (Collegii) vocari solet; alius est rector principalis, habitualis, ipsum videlicet Collegium, qui curam actualem uec agit nee agere potest, sed pro-v id ere parocliiam de rectore actuali debet, praesentando aptmu rectorem sen vicarium, ab Episcopo exaininanduui et iustitueridum. Alia insuper oiïicia erga parochialem ecclesiani rector principalis habet, de quibus suis locis postea. (gt;uo(l si Collegium, cui annectitur parocliia, exem-pluin est, ab Kpiscopi jurisdictione, ipsa etiam ecclesia parcicJiialis, eidein nnita, exeinpta vocatnr.

Quod tandem additur in definiiione, cerfu Sacramentu rt alia diciua inferius explicabilur, ubi de juribus ecclesiarum.

Competeus Superior est Romanus Pontifex, et cui facul-tatem erigendi parocliiam Sancta Sedes impertitur. ï\ullis .Sa net a Sedes juris sacri praeceptis sen solenmitalibus, lege canouica praescriptis, obligatur. Quare cum Ipsa erigit, qnidquid sibi placitum merit, agit et ordiuat. Alii Superiores ecclesiastici, puta Kpiscopi, quique eorum locum tenent, tribus tautnmmodo in reruni adjunctis parochias erigere lege permittuntur. Primurn _;/in iis civitatibus ac locis, ubi nullae sunt parochiales.quot; (Trid. Cone. sess. 24. c. 13 de ref.) Deinde (quod n. ;21 addatnr) ,,in iis quoque civitatibus ac locis, ubi parochiales Ecclesiae certos nou habent lines.quot; (Trid. /. c.) Tandem ,₍in iis, in qnibus ob locorum dis-tantiam, sive diiïïcLiltateni parociiiani sine inagno incom-modo ad percipienda Sacramenta, et divina officia andienda accedere non possnnt.quot; (Trid. sess. 21. c. !• de ref. cfr. cap. Ad andientlani 3. de ecclesi/s aedijiea-ndis). Sed expedite quoniam continuo eorum mentio redibit, ipsum hoc sess. 21 decretnm Tridentinum et caput Ad aiidicntiam in con-spec tu pon ere.

(i.j. , Episcopi, itadecernit Trid. decretnni, etiam tamquam Apostolicae Sedis delegati, in omnibus Ecclesiis parochia-libus, vel Bapiismaliuus, in quibus popnlus ita numerosus

sit, ut mms rector non possit sufïicere Ecelesiasticis Sa-cramentis mini strand is, et cultui divino peragendo; cogant rectores, vel alios, ad quos pertinet, sibi tot sacerdotes ad hoe munus adjungere, quot sufficiant ad Sacramenta exhi-benda, et cultum divinnm celebrandum. In iis vero, in quibus oli locorum distantiam, sive difficultatein parochiani sine magno inconmiodo ad percipienda Sacramenta et divina officia audienda accedere nonpossunt; novas parochias, etiam invitis Rectoribns, juxta for mam constitutionis Alexandri III, quae incipit. Ad audlenüam, constituei'e possint. Illis autem Sacerdotibus, qui de novo erunt Ecclesiis noviter erectis praeficiendi, competens assignetur portio aibitrio Episcopi ex fmetibus ad Ecclesiam matricem quomodocmnque per-tinentibus: et, si necesse fuerit, compellere possit populnm ea subministrare, quae sufficiant ad vitam dictorum Sacer-dotum sustentandain; quacuinque reservatione generali, vel speciali, vel affectione, super dictis Ecclesiis, nou obstan-tibus...quot;

Caput Ad audientiam Alex. Ill liaec liabet: _wAd audien-tiam nostram noveris pervenisse, quod villa quae dicitur H. tantum perliibetnr ab Ecclesia parochiali distare, ut tempore hiemali, cuni pluviae inundant, non possint parochiani sine magna difficultate ipsam adire : unde non valeant congruo tempore Ecelesiasticis interesse officiis. Quia igitur dieta Ecclesia ita dicitur redditibus abundare, qnod, praeter illius villae proventus, minister illius couve-nienter valet sustentationem habere, mandamus, quatenus si res ita se liabet, Ecclesiam ibi aedifices, et in ea Saeer-dotein, sublato appellationis obstaculo, ad praesentationem Rectoris Ecclesiae majoris, cum canonico fundatoris assensu instituas, ad sustentationem suam ejusdem villae obven-tiones Eeclesiastieas pereepturum; provideus tamen ut competens in ea honor pro facilitate loei matrici Ecclesiae servetur: quod quidem fieri posse videtur, cum ejusdem villae dominus viginti arras terrae frugiferae velit ad usus Öaeerdotis conferre. Si vero persona matricis Ecclesiae

viviim idoneum praesentare distulerit, vel opus illud voluei-it impedire; tu nihil ominus facias idem opus ad perfectionem dedaci, et virum bon am _; appellationis cessante dlffugio, instituere non omittas/' Hactenus utraque lex, de qui bus id unuin jam monearaus, explicationis hujus luci multum interesse, ut quisque, quas ordinationes compiectantur, secum recogitet.

64. Pro re nostra, in qua versamur, id modo animad-vertamus, ut, cum accessus ad ecclesiam parocliialem multum difficilis ex locorum adjunctis est, utraque lex Epis-copis concedat dismembrare parochias et erigere novas. Utraque lex. Verba Tridentini Goncilii generalia sunt, ad omnes Episcopos directa. Decretalis Epistola M audientiam, licet eam Pontifex Alexander III scripserit ad unum Archi-episcopum Eboracensem, ideoque uni imic Antistiti in causa viilae H largiatur dividendi facultatem, tarnen omnibus Epis-copis, in casu accessus admodum difficilis, eamdem po-testatem communicat, ex quo per Pontificem («regorium IX inserta libris Decretalium, lex generalis facta est.

65. Dictus casus cum non incidit, parochia non potest, ex Trid. decreto, dividi sen dismembrari. Sic enim Jus Eccle-siasticuin hanc rem ordinat, ut parochiae divisio generatim prohibeatur, at excepto a regula certo eventu Episcopis licita sit. Genèratim atque directe prohibetur ecclesiae divisio in capite MajorUms 8 et in capite Vacante 26 depraebendn (cfr. canon Sine excepfione 52, can 12. q. 2); et etiam prohibita monstratur ex capite unico Ambitiosae in Mxfravag. comm. I. 3. tit. 4, quod alienari res ecclesiasticas vetat; etenim adimere parochiae partem, quandoque etiam reditus, certe alienare rem ecclesiasticam est. Permittitur Episcopis divisio in casu, seu casibus exceptis, quos designat Tridentini Concilii et Alexandri III decretum.

66. De memorata Episcoporum facilitate si quaeras, id quod novisse multum refert, situe videlicet ordinaria au deiegata; tum ordinariain tum delegatam esse Canonistae respondent. Ordinaria ostenditur ex capite Ad andientiam,

quo, sic decevnente Gregorio IX, Episcoporum muneri simpliciter attributa est (cfr. Tract, tie dispens, matrim. n. 131); delegata siniulque ordinaria probatur ex Tridentini verbis, „Episcopi, etiam tamquam Apostolicae Sedis delegati..''

Quod si quis, intuens decretum Tridentinum, dubitet, possintne verba „Episcopi, etiam tamquam Apostolicae Sedis delegati,'quot; quae in primo decreti membro sunt, referri ad banc, de qua dicimus, facultatem, cujus, haud iteratis illis vocibus, in secundo membro sermo est; is animad-vertat velim, coeptum decreti sermonem ita continuari in secundo membro, ut obvio naturali sensu eidem subin-telligenda ea verba sint; et, quod omne tollit dubium, idipsum declarasse Sacram Congregationem Concilii, ut in cap. Ad andïentïam n. 52 testatur iidissimus Fagnanus.

Ex eo, quod Episcopi delegata etiam facilitate in prae-senti negolio polleant, piura consequuntur , quorum id tan-tummodo hie indieandum est, posse scilicet Antistites pa-rochiam non exemptam dividere et novani erigere facultate turn ordinaria turn delegata; posse insuper, enjus rei agendae facultate ante Tridentinum prorsus carebant, dividere parochias exemptas, ut delegates sen viceni agentes Summi Pontificis, cujns supremae potestati parochiae omnes, eujuscumque sint speciei, cunctis in negotiis subjiciuntur.

07. Hujus autera potestatis exercitium quoniam in re versatur, quae magni momenti est, quaeque dividendae ecclesiae commoda et jura concernit, idcirco jubet lex, ut prius ab Episcopis tractatus cum Capitulo de divisione habeatur, et prius ipsi rectorem ecclesiae, aliosque quorum interest, vocent et audiant, quam fiat dismembratio parochiae.

Citari sen vocari debere rectorem ecclesiae dividendae, ut de causa praesertim dismembrandi, sitne vera et legitima audiatur. Doctores ex ordinationibus ecclesiasticis de bene-liciorum divisione et dismembratione, deipie rerum Ecclesiae alienatione, potissimum eruunt. Atque sub poena nullitatis id exigi, Fagnanus [I. c. n. 29) respousum a S. C. Concilii

refert. At miniine opus est, ut vocatns rector division! assentiat; nam inmtis rectoribus Episcopos procedere posse, Tridentinum (1. c.) definivit.

Quamquam nemo est, qui, quis sit ille rector, non per-cipiat, tarnen animadverti debet, quod cum ecclesia rec-torem habet et habitualem et actnalem, rector vocandus principalis sen liabitnalis est; linie enim, non autem vi-cario, jus competit defendendi jura ecclesiae. Sic exempli gratia, si Cathedralis est parochia, annexa Capitulo, atque de ea dividenda agitur, citari oportet ipsum Capitulum, miniine vero Capituli Vicarium. (cfr. Lenrenius. Forum henejictalü p. ], q. 157 n. 4). Praeterea est animadverten-dum, cum vacat ecclesia dividenda non prohiberi Episco-pum lege de beneficiis ecclesiasticis sine diminutione con-ferendis (sub tit. 12. lib. 3. Decret.) parochiam dismem-brare, sed ex capite Jhuluni 1 Be rebus eccless. non alie-nandis fidum defensorem constituere debere, qui rectoris loco citetur et audiatur. (v. Lenrenius l. c.) Quod iu-telligendum est, ceu constat ex prima animadversione, de vacante ecclesia, quae rectorein principalem non habet.

In eorum numero, quorum vocari interesse dicitur et audiri, quos tarnen neque consentire division] opus est, babentur turn illi , quibus jus est conferendi ecclesiam aut praesentandi rectorem, ideoque et patroni (cfr. Barbosa. Collect. Doet. in Gone. Trid. sess. 7. c. 6. n. 30 tum

caeteri, quos ceu interesse habentes peculiaria adjuncta monstrabunt; talis erit beneficiarius, cujus beneficium velit Episcopus (v. Trid. sess. 21 c. 5 et sess. 24 lt;?. 1:3 de ref.) novae ecclesiae unire; et tales quandoque erunt haeredes et executores ultimae voluntatis fundatoris novae ecclesiae.

68. Ad tractatum Episcopi cum Capitulo Cathedral) quod attinet, propositiones exhibebimus sen conclusiones sen-tentiae, quam Bouix {l. c. Ed. Paris p. 270) communem hodie esse Doctoribus scribit, sed relatas ad principia seu regulas, quibus comprehend! videntur.

cilium potestas ordinaria, qua etiammun fruuntur, divi-dendi parochias non exemptas; at statuebant sacri cano-nes, non abrogati adhuc, haud legitiinam divisionem esse, quae fiat absque consensu Capituli. (cfr. cap. Tua nv.per 8 De his, quae ftunt a Praelato sine cons. Capit. et caj). Fas-toralis 7 De donationibus).

Ex his efficiatur a) ut Episcopus, cum jure ordinario dividit parochiam, servare tcneatur praecepta, quae ejus ordinarii juris nsum ordinant; ideoque expetere consensum Capituli debeat.

Trideutinum Concilium Episcopis attribuit, ut valeant potestate etiam a Sede Apostolica delegata parochias divi-dere. Quo factum est, ut exinde potuerint dismembrarc exemptas parochias, sed jure a Sede Apostolica delegato tantum. Delegatus autem Sedis Apostolicae, nisi secus apparet, non tenetur, ut aiunt, servare in negotio delegato formam juris, caeteris, qui ordinaria potestate utun-tur, praescriptam; quoniam Pontifex cujus vices gerit, obnoxius hujusmodi jussis non est.

Ex his efficiatur h) ut Episcopus, cum exemptam parochiam dividere meditatur, (id, quod sola valet potestate delegata) consensu Capituli non indigeat; nam hujus in hac re necessitatis nullibi signum est. Cave autem inde concludas, neqne opus esse rector citetnr et alii interesse habentes, nam monendos hos esse ex ipsa naturali aequi-tate apparet.

Tandem ex superaddita per Concilium Trid. potestate delegata fit, ut Episcopi possint parochias non exemptas dividere, utentes jure vel ordinario vel delegato. Quisquis autem rem quampiam gerere utraque dicta potestate valet, is (nisi liberatus a Sancta Sede) juris praeceptis, exerci-tium ordinariae potestatis definientibus, obligari videtur, quacumque tandem uteris facilitate rem gcrat.

Ex his efficiatur, quod c) Doctors estatuunt, ut Episcopus, cum parochiam non exemptam jure aut ordinario ant fle-latego dismembrare appetit, consensum Capituli exquirere

cogatur; nam ab antiquis sacrorum canomun praeceptis Tridentinum Conc. in hac re Episcopos minime liberavit. Has plurium Doctorum conclusiones et considerationes invenies apud Fagn. t.c.n. 46—55, resolutiones insuper S. C. C. ad rem facientes.

69. II. Propositionem competentis auctoritatis, citationis rectorum et aliorum interesse liabentium , consultationis et consensus Capituli, sequatur explicatio canonicae causae, earumque rerum, quae buic loco afiines sunt.

70. Quemadmodum rectus ordo et aeqm bonique regula postulant, ne quid temere iis detrahatur, quae lege et Su-periorum voluntate sapienter instituta sunt; ita et canonicae sanctiones, ne sine justa congruaque causa pars aliqua con-stitutis parochiis adimatur, aperte statuunt. Quod osten-ditur turn facta per leges prohibitione, ut res ecclesiastica, nisi magna utilitas suadeat aut necessitas compellat, alie-netur; tam nominatim cognito Tridentini Concilii decreto, quod facultatem Episcoporum dividendi parochias uno voluit difficili valde ad ecclesiam parochialeni accessu continere.

74. Congrua etiam dividendi causa videri primo aspectu posset is parochianorum multiplicatus numerus, cui sup-petias spirituales ferendo impar unus parochus dicendus sit. In quo tarnen sufïicientem causam baud inveniri Tridentinum Conc. judicavit; statuit enim, ^Episcopi, in omnibus Ecclesiis parochialibus, vel baptismalibus, in quibus populus ita numerosus sit, ut unus rector non possit suf-ficere Eeclesiasticis Sacramentis ministrandis, et cultui divino peragendo; cogant rectores, vel alios, ad quos per-tinet, sibi tot Sacerdotes ad hoe munus adjungere, quot sufficiant ad Sacramenta exhibenda, et cultum divinum celebrandum'^J (sess. c. 4. de ref.).

Haec ordinatio, quam apta ad parochianorum spirituale bonum sit, apparet; neque est dubium, quin alia multa bona procuret; nam haud necessaria parochiae divisio aver-titur; adauctus clericorum ordo majestatem religiosi cultus et decorem in majori solemnique Sacriliciorum numero pro-

movet; datur ansa fidelibus ut frequentius Missae assistant, atque poenitentibus, ut quem malint confessarium adeant; ipsmn insuper clericorum inter se commercium sanctimoniae, scientiae, zelo singulomm prodesse consue-vit. (cfr. Card. De Luca. De parochis discnrsu 34. et An-nofat. S. C. Trui. disc. 16).

Ex propcsita autem Tridentina lege si quis conseqm putaret, üeri non posse, ut solus parochianorum numerus, utut ampliatus, dividi parochiam compellat, is a vero aberrare videretur. Etenim est sane perpetuus Ecclesiae mos, ut civitates et alia loca populis frequentia plures in parocbias dividantur. At Trid. Concilii Patres quum non concesserint Episcopis dismembrare tales parocbias, pecu-liaris, ex S. Sede roganda, facultas necessaria est.

72. Quapropter Concilium Tridentinum contineri volens Episcoporum facultatem consuetis necessitatis casibns, potestaten! iis dedit dividendi ecclesias parocbiales iis in even-tibus, „in quibus ob locorum distantiam, sive difficulta-tem parocbiani sine magno incommodo ad percipienda Sacramenta, et divina officia audienda accedere non pos-sunt.quot; [ness. 21. c. 4. de ref. et Gonst. Ad audientinm).

73. Sed quid baec verba exigant, nunc est videnduin. Atqui perspicuum esse, aiunt Doctores, quodvis incommo-dum non sufflcere, magnum quum lex requirat; et, magnum incommodum satis esse, sive distantia id causet sive alia locorum difficultas, nam magnum incommodum ex alterutra tantum causa oriundum, lege postulatur.

Deinde ad distantiam quod attinet, Auctores communi satis sententia (v. Bouix I. c. p. 263) docent, Tridentinae legi accommodatam existimari eam posse, quae duplex millia-rium attingat; metiendum certe haud per aerem, quo non inceditur, neque per prata et agros, qui transiri non possint , sed per viam, qua accessus ad parocbialem ecclesiam patet; qui enim recta prospiciens templo propinquus sibi esse videtur, longinquus reapse sit fieri potest, obstante videlicet impedimento, quominus recta incedat, ceu flumine,

eui pons et navigiiun, ant via t'errea, cui transitus eo loci abest. Quodque insuper observari meretur, tempore aes-tivo distautia brevis, tempore hiberuo longa quandoque est.

Alterius generis dlfficullatmu exempla Doctores exliibeut, situm ecclesiae parochialis in urbe noctis tempore clausa; quo accidit ut suburbani lideles earn adire impediantur; inundationem fluminis quae iuterdum redit; et alia hujus-modi obstaenia, quae ut adeatur ecclesia parochialis non nisi vakle difficulter superautur. Hisce annumerat Fagnanus {I. c. 11. 33) necessitatem leprosorum, de qua in capite Cum dicat 3 De eccles. aedif. vel repar. ,/Constituimus, ut ubicumque tot simul leprosi sub communi vita fuerint congregati, quod ecclesiam cum coemiterio sibi construere et proprio gaudere valeant presbytero, sine contradictione aliqua permittantur habere.quot;

74. „Ex praedictis collige, in elFectu unicam esse causam erigendi novam parochiam, videlicet magnam difficultatem accedendi ad ecclesiam matricem pro Saeramentis percipi-endis, et divinis olïiciis audiendis; nam aliae causae, videlicet distautia loci, flumina intermedia, portae civitatis clausae, necessitas leprosorum, et alia id genus inpedi-menta in tantum jostificant erectionem, in quantum pari-unt difficultatem hujusmodi; alias secus, ut ex jam dictis constat.quot; Fagn. I. c. n. 33).

75. Porro judicium, sitne populo admodum difficilis accessus ad ecclesiam parochialem, Episcoporum prudenti judicio leges relinqnunt; qui propterea, quum legitima probatione, licet absque canonicis solemnitatibus facta, vel inspectione locorum, i'ei verltatem bene cognitam habent, tunc demum de causa sententiam ferunt. (cfr. Fagn. l.c.n. IS. Leurenius I. c. q. 157. Card. De Luca De benef. disc. 45). Nec quisquam forte requiri putet, _;/ut Parochiani ali-qnando decesserint sine Sacrameutis. Neque id exigunt...Doc-tores. Sed tantummodo hujusmodi casus mentionem faciunt per modum exempli. Uude satis est ad validitatem erectionis ut immineat periculnm ne sic decedaut; neque ImiusmodL

eventus est expectandns, quin potius praeveniendum ne contingat, cum satius sit occurreve in tempore, quam post exitum vindicare. sen post vulneratam causam remedium quaerere... Et ita censuit S. Congregatio Concilii, videlicet pro erectione novae Parochiae non esse expectandum ut Parochiani absque Sacramentis decesserint.quot; (Fagn. /. c. n. 17).

76. Hactenus de causa. Restat quaeramus et dicanms de iis, quae alïinia causae sunt.

Priinum est, opoi'tere ea pars, quae dicto magno incoin-modo afficitur, sufficienti populi numero apta sit, ut paro-chia evadat. Sed in hac quaestione, quis scilicet numerus exigatur, non congruunt Doctorum sententiae. Alii enim requiri putant decern saltern familias (v. Barb. Jnr. Eed. l.l.c. 20 ».16 et Leuren. I. c. q. 16 0); aliis decern animae sutïiciunt (V. Fagn. I. c. n. 18 et Pirrhing Jus Canon. I. 3. üt. 48. n. 10), quod sic ostendere conantur: Tridentinum decretnm populo constare novam parochiam supponit, quod manifestant verba: ,si necesse fnerit, com-pellere possit populum ea subininistrare.; atqui, ut ob-servat Fagnanus, decern homines populum faciuut. Deinde in Canone ünio 3. eau. 10. qu. 3, ad parochiam cousti-tuendam decern mancipia, ideoque decern animae, sufficere dicuntur: ,,ecclesia, quae usque ad decern habuerit mancipia, super se habeat sacerdotem: quae vero minus decern mancipia habuerit, aliis conjungatur ecclesiis.quot;

77. Secundum est, possitne una illa pars, neque prae-terea quaequam, a dismembrandis parochiis se par ar i.

De hac quaestione licet data opera disputare Doctores non videam, earn tarnen affirmante, eoque ut videtur certo responso solvendam esse arbitramur. Ut enim alia prae-terea pars separetur, invocari ratio inagni incommodi non potest, quae tarnen unica est ratio ob quam Episcopis conceditur dividere parochias. Deinde, quod clarius forte rem demonstrat. Concilium Tridentinum dividi parochias vult novasqne constitui ,,jnxta formamConstitutionis Alexandri 111

quae incipit, Ad audientiamatqui Constitutio ista divi-sionem antiquae et erectionem novae parochiae continet aperte ilia villa, ilia parte, quae non potest sine magna difficultate ecclesiam parochialem adire.

78. Tertium est, utrum pars separanda alteri possit adjungi commodiori parochiae.

Fuit ea quaestio, ut Fagnanus refert I. c. n. 25, hac, quae sequitur, ratione S. C. C. proposita, et ab eadem resoluta: ,/An autem quibus in casibus ex decreto Concilii sess. 21 cap. 4 potest Episcopus novas parocliias erigere, possit etiam loco erectionis faciendae certain partem populi separare ab antiqua parochia, et alteri commodiori appli-care, si vel exiguus numerus populi, vel inopia, vel alia causa impediat erigi novam parochiam. Responsum est non posse ex decreto Concilii.quot; Haud scio tamen an recte dicatur, per illud decretum definiri, penes Episcopos non esse, ut partem separandam alteri adjungant commodiori parochiae. Etenim formula „non possequot; sibi abjunctum habet „ex decreto Concilii'^ [seas. 21. cap. 4). Proposita igitur quaestio atque data responsio concernunt eam dum-taxat potestatem, quam Episcopi mutuantur ex cap. 4. sess. 21 , in qua Episcopis nihil attribuitur nisi ut eonsti-tuant ex separanda parte novam parochiam. Dictum igitur z/iion posse ex decreto Concilii sess. 21. cap. 4quot;, ne signi-licare puteinus: „neque posse ex alia lege.quot; Et sic Fagnanus I. c. n. 26 item responsum esse scribit ab eadem S. Con-gregatione, „ex eo decreto [«. 24. c. 4] non licere Epis-copo parocliias unire, sed tantum novas constituere.quot; Sed idem auctor I.e. n. 53 recte docet, Episcopos unire parocliias posse ex cap. 5. sess. 21. de ref. Hisce accedit, quod memoratu maxime dignum est, Sacram C. C. anno 1864 ceu legitimam judicasse factam anno 1860 dismembratio-nem, partisque dismembratae unionem cum altera commodiori parochia. Dubium propositum erat: „An et quomodo sustineatur episcopale decretum dismembrationis diei 24 Oc-tobris 1860 in casu.quot; Resolutum est: „Sacra Cougregatio

Coneilii causa cognita die 23 Apvilis 18(54 respondere cen-suit: affirmative hi omnibus.quot; (Acta S. Sedis vol. 1 p. 521). Haec resolutio, in casu particular! data, haberi profecto non potest generale decretum, quo vindicetur Episcopis ea, de qua disserimus, facultas; sed jure tamen aliquo mihi ingerat dubium, an in potestate Episcopali ea nou sit facultas, qua, dum erigendae novae parocliiae media prorsus absunt, pars separanda commodiori cuipiam parocliiae ad-jungatur.

79. Quartum est, posse Episcoputn, quin divisionem faciat, erigere in dicta pavochia capellam, seu ecclesiam auxiliatricem, ut ubi populus sacramenta percipere et divina officia audire queat. Verum nullatenus obligator Episcopus id ipsum medium eligere, quamvis proporiiit paroclius velit que fundare ex suis reditibus atque dotare capellam hujus-modi. Nam Trid. decretum Episcopis permittit, novam pa-rochiam erigere cum ex locorum distantia sive diffieultate parochiani sine magno incommodo ecclesiam parochialem adire non possuut. Et Innocentii XIII Constitutio Apostolici ministerii, 13 Maii 1723, confirmata per Constit. Ben. XIII In supremo, 23 Sept. 172-1; hanc § 12 diserte in Episcopis agnoscit potestatem : „Quoties ob locorum distantiam sive itineris difficultatem parochiani sine magno incommodo pro Sacramentis percipiendis divinisque officiis audieudis accedere ad ecclesiam parochialem nequeant; tunc quidem meminerint Episcopi licere sibi pro suo arbitrio, invitis etiatn rectoribus, vel inter easdem parochias destinare alias ecclesias, in quibus sacerdotes parochorum coadjutores Sacramenta mi-uistrent et divinum cultum exhibeant; vel novas parochias novasque parochiales ecclesias a veteribus distinctas cousti-tuere. . . nulla ad praemissa impedienda suffragante appel-latione aut iuhibitione.quot;

Complectitur haec Episcoporum facultas non solum sae-culares sed etiam regulares parochias; nam S. C. Coneilii „in causa Novariensi censuit, Episcopum posse compellere regulares, quibus concessa fuit parochialis ecclesia civitatis

Novaneiij ad erigendam novam capullam extra civitateni, ubi plures faniiliae sub dicta cura existunt, cui capellae possunt vel per seipsos praevia Ordinarii approbatione in-servire, vel per Capellanum ad nutum amovibilem.'' (Fagn. 1. c, n. 21).

80. Quintum est, Episeopum posse, si commodius ei ad locorum rationem sapientius judicat, in ea parte paro-cliiae, esto monasterio unitae, constituere vicarium perpetuum. (cfr. Lucidi De visit, ss. Liminum vol. 1. //. 392 285 et 'p. -quot;iOS n. 290).

81. Qunm, erecta adjutrici ecclesia, muitoque magis vicaria perpetaa, Episcopus deinceps dismembrare ipsam illam partem desiderat, favere ejusdem votis Tridentinum decretum existimari potest; at reclamante parocho continget forsitan, ut S. Sedes dismembrationi non assentiatur. (v. Ada S. Sedis vol. 1. p. 51-3 sqq.)

82. Sextum, non esse in Episcoporum potestate, u) con-jungere monasterio vel aliis ecclesiasticis institutis novam a saeculari ecclesia separatam parocliiarn; decernit etenim Tridentinum Concilium sens. 24. cap. 13 de ref.: ,,Ecclesiae parochiales monasteriis quibuscumque, aut abbatiis, seu dignitatibus, sive praebendis Ecclesiae Cathedralis, vel Col-legiatae, sive aliis beneficiis simplicibus, aut hospitalibus, militiisve non unianturquot;; li) eidem praeficere regularem, nisi aliter disposuerit Sedes Apostolica. Plures equidem Doctores arbitrati olim sunt, lege idoneos esse regulares, nominatim canonicos regulares Lateranenses, qui praeficiantur, absque Romani Pontificis venia, curae animarum in saecularibus parochiis. Sed esto apti vel omnes regulares quondam fuerint, hodiedum, inde saltem a tempore Gregorii XIII, gerendae curae animarum dictis in ecclesiis incapaces sunt, nisi S. Sedes disponat secus, tam Canonici regulares Lateranenses (cfr. Const. Ben. XIV Quod inscrutabili anni 1745), tum caeteri regulares. Quod satis ostendi puto sequentibus decretis: Cum fuisset „quaesitum. Au regularis possit praetïci curae animarum ab Episcopo sine dispensatione Apostolica: Sacra

Congregatio Coiicilii censuit non posse nisi accedente dis-pensatione, quae non videtur concedenda, nisi iustante Episcopo pro necessitate et utilitate Ecclesiae. Et alias consulta an Ecclesiae parochiali ex necessitate, nempe ob penuriam sacerdotum, regularis perpetuo possit praetici: respondit permitti posse; ita ut deducto victu, quod reli-quum fuerit reddituum in utilitatem Ecclesiae et paupenun convertatur 1). Ob id autem necessariam esse hodie dis-pensationcrn contra opinionem Doctorum, quod ita de stylo servari consuevit. Quod si magis placuerit Sanctissimo posse quod petitur ad tempus concedi, quoad scilicet Episcopus provident de clerico saeculari: nihil tamen ccneedendum, nisi iustante Episcopo pro necessitate, vel utilitate Ecclesiae.quot; (Fagn. in cap. Quod Dei timorem. Be statu monacho-rnm n. ]7.) Sed excipiendi sunt canonici regulares Ordinis Praemonstralensis, quibus parochiae saeculares, quin ro-getur S. Sedes, legitime conferuntur, quemadmodum anno 1750 ordinavit Ben. XIV in Const. Oneroso.

8-3. Si qua pars disjnncta est ab ecclesia, monasterio aliisve ecclesiasticis institutis unita, eidemque congrua dos ex fructibus matricis ecclesiae subministrata fuit, huic ob-tingit jus praesentandi novum rectorem, approbandum ab Episcopo. Cum autem matrix ecclesia dotem non praesti-tit, rectoris praesentandi neque jus habere videtur, sed permissa nova ecclesia liberae collationi Episcopi. Quod consequi puto ex decretis de hoc jure in cup. Ad audien-tiam, cujus mentio fiet infra; itidemque coutirmari arbitror hac Lucidi auimadversione, de casu quo in parte parochiae, monasterio unitae, constituit Episcopus vicamun perpetuum:

1) „Quando iilicui religiose conlertur beneficium saeculare, reli-giosus ille acquirit ecclesiae, nnn monasterio.quot; Bouix De Jui-e liegul. Ed. Par. t. 2. p. 50. Et ibidem Suarez {dc lieliyione tract. 8. I, S. c. 19. n. 88) „supposita autem translatione legitima religiosi ad beneficium saeculare... acquirit suae ecclesiae, quocumque titulo acquirat,quot;

,/Hujusiiiocli vicariain erigere potest Episcopus, ob allatas causas etiam in ecclesiis parochialibus, quae alicui monas-terio unitae sint, etiamsi monasterii superiores contradi-cant. Et si cougrua dos vicario constituitur aliunde, et minime ex bonis monasterii, seu parochiae, potest etiain erectionem peragere cum jure liberae collationis, servato concursu. S. C. C. Brixin. 15 Mart. et 22 Jun. 1743.quot; (Lucidi 1. c. p. 395. n. 290.)

84. III. Sequitur de dote novae ecclesiae sermo fiat. Quo quidem in genere ostendere omittimus necessariam dotem esse, itemque quanta requiratur, et quo tempore constitui debeat; quoniam liaec sub n. 37 et sqq. satis exposita sunt. Alia igitnr videamus.

Prima qnaestio sit: unde novae ecclesiae ejusque inini-stris sacris cougrua dos comparetur.

Hesp. 1. Comparatur a) ex rebus atque fructibus rerum, quas novi parochiani vel rogati vel motu proprio, quas-que alii benefactores, guberniurn etiam civile, in dotem tum ecclesiae tum miuistrorum conferuut; L) ex rebus, quas jubente aut generali vel dioecesana lege, aut consue-tudine, aut coutracta ex deciniarum personalium seu sa-cramentalium obligatione, conferre ecclesiae aut paroclio proprio lideles debcnt pro administratione sacrainentoruin, aliisve ministerii sacri explendis fuuctiouibus; c) ex usitatis oblatiouibus, quas in ecclesiae vel rectoris commoduin lideles offerre consueveruut. Quae recensitae res omnes statim ab erecta parochia ipso jure et facto ad ecclesiaui ejusque rectorem pertinent.

Kesp. 2. Praedictis bonis congruam dotem baud effici-entibus, comparanda est adliibita juris auctoritate ex fon-tibus, quos eum in finem leges sacrae assignant. Qua quidem in re ipsos novae parochiae incolas priori loco compellendos fore, conjici ex dictis sub n. 41 facile posset. Cum enim ut eorum spiritualibus iudigentiis provideatur, parochiae erigantur, ipsis juxta doctrinam Apostoli I. ad Cor. IX (. . . Si nos vobis spiritualia semiuavimus, magnum est, si

nos carnalia vestra metamus?.. Nescitis, quoniam, qui in sacrario operantur, quae de sacrario sunt, edunt; et qui altari deserviuut, cum altari participant? Ita et Dominus ordinavit iis, qui Evangelium annuntiaut, de Evangelio viverequot;) subministrare incumbit, quae cultus exercendi gratia necessaria sunt. Quare ipsi turn aedificare et dotare tenentur, uisi aliter iis sumptibus cautuin est, turn ipsos ad ea facienda cogi ab Ecclesiae Sacris Antistitibus possunt. At quantopere et in his Ecclesiae leges onus populi allevare quaerant, quodque aequum et justum est intueantur, statim patebit.

85. Secunda ([uaestiu; unde repeti congruam dotem jura velint, cum ex recensitis supra rebus confici nequit.

Resp. 1. Cum parochiae eriguntur alia quavi dismem-brationis via in promptu est medium, quod, ut succurratur egenti parochiali ecclesiae, monstrat Trid. Concilium sm. 24. c. Vè. de ref.: „In parochialibus etiam Ecclesiis, quarum fructus aeque adeo exigui sunt, ut debitis nequeant oneribus satisfacere; curabit Episcopus, si per beneficiorum unionem, non tarnen regularium, id fieri non possit, ut primitiarum vel decimarum assignatione, aut per parochianorum symbola ac collectas, aut qua commodiori ei videbitur ratione, tan-turn redigatur, quod pro Rectoris ac parochiae necessitate decenter sufficiat.quot; Quare perpendi debet primo loco, an novae ecclesiae ejusque rectori congrua dos possit conferri per unionem beneficiorum; deinde, si id fieri nequit, Episcopus ex imponendis primitiis. decimis, aut symbolis, collectis, aliisve aptioribus mediis, congeri curat, quae necessaria sunt. Ast cum neque ilia cura dos competens sufficitur, alium indicant tbntem leges Ecclesiae in capite Tua nos 6 l)e eccles. aedif: ^Praeterea, quia occasione juramenti, quod de rebus ecclesiae non alienandis te asseris praesti-tisse, in locis tui Episcopatus, in quibus populi liabitantes oratoriis egere videntur.. ecclesias formidas erigere; Fra-ternitati Tuae mandamus, quatenus illiusjuramenti occasione nullatenus praetermittas, quin populo iudigenti super basilicarum institutione studeas salubriter providere.quot; (v. Pir-

rhing l. 3. tit. 48. n. 1].) Tandem, si neque Episcopus commode potest ex mensa sua quantum est necessarium adliuc conferre, ast pro ecclesia saltern collatis illis mediis sufficiens dos congesta est, ipse „Clericus vietum et vesti-mentnm sibi artificiolo, vel agricultura, absque officii sui dumtaxat detrimento paret.quot; [can. Clericus 3. dist. 91).

Resp. 2. Cum facta dismembratione constituuntur novae parochiae, distinctio, quod attinet ad subministrandam dotem, facienda est inter ecclesiam et ministros. Itaque dos ecclesiae paroclialis comparari debebit incedendo viam, quam monstravimus sub primo responso ad praesentem quaestionem. Nam in legibus ibidem propositis statuuntur media, quibus iaopi parochiae attribuatur dos in commodum tum ecclesiae turn rectoris. In congerenda vero dote sacer-dotum sen ministrorum ob oculos praeterea haberi opor-tet decretum Tridentinum sess. 21. cap. 4 de i'ef, qvioniani peculiaris ibi ordinatio est de dote sacerdotum in casu dismembrationis parochiae. Concilium decernit sic; „Illis autem sacerdotibus, qui de novo erunt Ecclesiis noviter erectis praeficiendi; competens assignetur portio arbitrio Episcopi ex fructlbus ad Ecclesiam matricem quomodo-cumque pertinentibus: et, si necesse fuerit, compellere possit populum ea subministrare, quae sufiiciant ad vitarn dictorum Sacerdotum sustentandam.quot; Igitur primum expendi debet, possitne ex fructibus matricis ecclesiae dos constitui, cui praestandae cum impares inveniuntur, compelli populus potest ut quae desunt ministret. Hisce equidem duobns Tridentini decreti remediis providentia juris ecclesiastici non evacuatur. Nam si inopia parochianos excusat, Episcopus cogit yAbbatem , vel Praepositum, cui parochia ilia in temporalibus subest, ad suppeditanda vita necessaria sacerdoti instituendo, ut cap. Sanctorum, 2 dist. 70 et cap. Extirpandae 80 De praehendisquot; (Fagn. in cap. Ad audien-tiam 1. c. n. 6); poterit etiam Episcopus facere unionem beneficioruni (Fagn. I. c. n. 33). Et cum neque viis istis dos conveniens congeritur, restat ex mensa Episcopali, quae

in promptu sunt, augeantur, vel tola dos tribuatur; tan-demqueex agricultura lionestove artlficio ministri sibi victum quaerant. (Fagn. I. c. n. 6 en 7, et Doctores passim).

86. Sed ipsa Tridentini decreti verba uberius nobis explicamla sunt. Placet autem ante animadvertere, cur ad constituendam dotein, tuin matricis eccesiae fructus, si abundant et nova ecclesia indigens est, turn fideliuni novae parochiae facilitates, illos vero ordine priores, has posterio-res, decretum assignet. Quapropter cur ipse populns com-pelli possit, dicta sub «. 84 manifestant satis. Quare autem dos postuletnr ab Ecclesia matrice, bac ratione explicari arbitror. Sunt bona rnatricum ecclesiarum, magna saltem ex parte, collata ordinarie ipsorum parochianorum pielate et munificentia. Decet igitur eas, cum populi pars disjun-gitur, huic dotem quampiam ex suis rebus ministrare. Deinde ad statutum ordinem quot attinet, obligatio matricis ecclesiae anteponitur obligation! fidelium, quia aequiun est, ut res quas contulerunt lidele-^ priu- adhibeantur, quam iidem illi fideles novis graventur oneribu*. Sub ea autem conditione obligatur matrix ecclesia, ?i possit, ^eu snper-fluos redditus liabeat, inopsque sit filialis. Cum enim dicta bona, utpote donata matrici ecclesiae, ad ipsam illam per-tineant, neque sejnnctio populi causa sit, qua pereat dominium ; eapropter exigit etiam aequitas, ut non absolute tali lege matrices ecclesiae constringantur, sed indigentibus res suas esse jubeatur, tuncque novi parociiiani obligentur ut dotem congerant.

87. Habentes rationem decreti et praestituti in eo ordinis, nunc ad verba aggrediamur. lilis autem sacerdotibus . . . Solent leges Ecclesiae, de dote novae ecclesiae agentes, distinguere reditus in usum ecclesiae et reditus in usum ministrorum. Sic in Pontilicali Romano statuitur: ,/Nemo ecclesiam aedificet, priusquam Pontificis judicio.. quid ad luminaria, quid ad rectoris, ministrorumque stipendia suf-ficiat, quidque ad ecclesiae dotem pertineat, deiiniatur.quot; Quarnobrem in deci'eto Trideutino de solis sacerdotibus

quum mentio liat, id referri non posse ad eccelsiae dotem arbitremur. (cfr etiam Barbosa Collect. J)D in Conc. Trid. sess. 21. cap. 4. n. 14) Competens assiynefur portio, sufficiens scilicet honesto vie tui sacerdotum, arhitrio Epi-scopi. Quibus verbis „assignetui'...quot; palam üt. per ipstini novae parochiae erectionem nullas res ecclesiae matricis transire in novani ecclesiam, sed ut transeant assignandas ab Episcopo esse. Qaod si quis tarnen ex capite A/l uudi-entiam effici putaret, ut ipsa novae parochiae erectione huic atiribuantur bona seu proventus bonorum, quae in ejusdem territorio sita sunt, is observet apertum Tridentini decretuin temperasse dispositionem ejus capitis, (cfr Fagn. in cap. Cmi Con ting at. De decimis n. 51) Patescit insuper, quae competens habenda sit inensura, permitti solius Epi-scopi judicio.

Indicata quantitate, decretum de qualitate agit, addendo : ex fructibus. Non ipsi igitur fundi (ceu domus, agri, prata) quamvis jacentes in novae parochiae ambitu, ma-trici ecclesiae adimi possunt, sod quod ex fundo nascitur et renascitur. „Quod tarnen videtur intelligendum respectu proprietatis, non autem respectu utilis dominii; quia cum Episcopus ex Goncilio possit assignare novo parocho fructus alicujus fundi matricis Ecclesiae, et haec assignatio debeat esse perpetua, quia dos ecclesiae non potest constitui ad tempus, ut c. Nemo.., hinc necessario sequitur, ut facul-tatem habeat assignandi etiam fundum ipsum quoad dominium utile ⁵ hoc enim importat assignatio perpetua fruc-tuum, vel usus fructus.quot; (Fagn. I. c. n. 47)

Pergit decretum : ad ecclesiam matricem. Quare non aliis ecclesiis portio subtraheuda est, sed ecclesiae matrici; huic autein, esto Cathedralis sit. (Fagn. in cap. Ad audientiam n. S-Z) Additur : qvomodocnmque pertmentïbus, ita ut Episcopo permittatur dotem congerere ex quibus fructibus velit, nullis profecto, nec ipsis decimis praedialibus, quas olim nonnulli subtrahebant. exceptis. (V. decretum S. C. C. apud Fagn. in cop Cum contingat cit. n. 45).

SS. uuin deinceps injuria teniponun accidit, ut con-stituti ab origine reditus non snlïiciant ecclesiae vel mi-nistrornm necessitati; Episcopus curat, ut beneficiorum unione, vel impositis populo collectis, symbolis, aliisve aptis mediis (Trid. s. 24. c. 13), vel patroni ant rectoris habitualis, cui parochia in temporalibus snbest, facultatibus, (cfr. cap. Extirpandae. J)e Praebenclis) vel tandem (ut videtur ex cap. Tua nos duxi.t. ]Je eccles. aedif.) mensae Episcopalis fructibns, quantum decet proventus augeantur.

89. Tenemus hie occasionem, qua utendum esse censeo, disserendi de aliis in matrice parochia bonis sh e piis sive religiosis, destinatis in parochianorum pauperum, aegroto rum, orphanorum, caeterorum cominodum. Manentne haec integra rnatrici parochiae, cimi filialis ab ea separatur, ant estne quaedam facienda divisio earuin rerum, quae ad commune parochianorum commodum legata vel donata sunt; estne usus earum rerum servandus communis, aut soli perniittendus matrici parochiae?

Ab ordinatione legis in Concilio Viennensi, qitod quaeri-mus, repeti potissimum arbitror. Praecipit lex, ut «ea, quae ad certum usum largitione sunt destinata fidelium, ad illum debeant, non ad alium (salva quidem Sedis Apostolicae auctoritate) converti.quot; {Clement, cap. Quia conüngit. De religiosis domihus) Cui et illud adjungendum est, ejus certe loci sive sacri sive religiosi sive pii bona esse, cni legitime donata sunt. Ex quibus tandem id respondendum autumo. Quae sunt legata vel data instituto pauperum in totius parochiae usum, quaeque eodem fine nosocomio, orphano-trophio, caeteris locis, illa manent his ipsis locis propria, adhibenda equidem in commune tum matricis tum filialis parochiae commodum, nisi quid Sanctae Apostolicae Sedi videtur secus. Itidem, quae fidelium largitione destinata sunt in usum vel solius matricis vel solins filialis parochiae, haec cuique sint pecaliari proprietati et usui. i\d haec confirmanda proponere placet, quod de re nostra habet Lucidi (/. c. vol. 1. 50 n. 20). „Piornrn legatorum fun-

datores solent saepenumcro praecipere^ ut eorutndem lega-torum fruitio iis determinatis personis attribuatur, quae in aliqua dioecesi vel parochia commorentur. Jam vero si accldat, ut dioeceseos, parociiiaeve lines ita commutentur, ut illarum incolae ad aliiis dioeceses, vel parochias a tes-tatore non designatas transitum faciant, aut contra incolae dioeceseon, vel parochiarum a Fundatore non vocati dioe-cesibus, vel parochiis a testatore designatis conjungantur, quid juris sequenduni erit in adjudicanda legatoruni frui-tione? Hoc in casu, generaliter loquendo, confinium im-mutatio dispositioni testatorum nihil derogare dicenda est, adeoque ad legatata consequenda incolae locorum vocatorum admittentur veluti an te a, perinde ac si nulla confinium im-mutatio contigisset; quandoquidem sedulo inspiciendum est, quid in mente fundator habuerit, minime vero, quid post-hac ex auctoritatis lege statutum fuerit. ld enim confir-matur ex declaratione S. Congregationis Ep. et Reg. in Bononieu, super ree. Deer. 26 Sept. 1856, in qua Dosius quidam incolis paroclnae nuncupatae De Leproseifi jus re-liquerat obtinendi locum, occasione infirmitatis, in quodam hospitali curationis liabendae causa. Initio hujusce saeculi ab ea parochia incolae ex maxima parte sejuncti fuerant, ac parochiae S. Bartholomaei superadditi; itaque hi ex decreto archiepiscopi jure per Dosium relicto exuti fuerant. Demortuo Archiepiscopo, S. Bartholomaei parochus, cui maxima pars parochiae Be Leprosetti obvenerat, jus amis-sum apud S. Congregationem persecutus est, et eini patres, iametsi ab edito archiepiscopi decreto tantum temporis effluxisset, petition! parochi reclamantis adnuendum esse censuerunt, juxtaque mentem testatoris tot locorum in hospitali numerum antiquis incolis parochiae Leprosetti ad-judicandum esse, quot eorumdem incolarum numero, facta proportione, responderet. Hand adsimile exemplum praebet eademS. C. in Treien. Nomin. 14 J)ec. 1860 et 7 Fehr. 1863, nee non in Nar mi en. Suhs. Dot. 15 Mart. 1861. ad 1 et 2.quot;

constitui //juxta formam Constitutionis Alexandri III, quae incipit Ad avdlentiam.quot; At vero, monuimus, ab ea Con-stitutione duci non debet doctrina, ut proventus fundorum, qui jacent intra novae parochiae liinites, jure aut facto pereant antiquae ecclesiae; vel ut redditus eorurn dumtaxat bonorum, quae in nova parochia sunt, ad suppeditandam dotem adliiberi valeant; nam Tridentina lex, quae Consti-tutione Alexandri III posterior est, id aliter ordinavit, sta-tuendo //Ut competens assignetur portio arbitrio Episcopi ex fructibus ad Ecclesiain matricem quomodocumque per-tinentibus.quot; Quae quidem ordinatio videtur accommodata rnagis ad linem, quem appetit lex. Sic enim fit, ut quam-qnam nova parochia vel nullam suo ambitu includat possessionem matricis ecclesiae, possit tarnen ex antiquae ecclesiae reditibus competens portio sacerdotibus novae parochiae assignari.

а) ut fructuum portio tune demum novae ecclesiae sacerdotibus adscribi possit, cum reditibus abundat ecclesia matrix; hue enim referatur conditionalis legis formula: „(juia igitur dicta ecclesia ita dicitur redditibus abundare, quod praeter illius villae proventus, minister illius conve-nienter valet sustentationem habere, mandamus, quatenus si res ita se habet. ;

б] ut juspatronatus acqulratur rectori majoris seu matricis ecclesiae, si ex hujus fructibus fuerit nova rectori dos attributa; de hoc enim, eoque uno, eventn caputs audientiam praecipit: //in ea sacerdotem . . ad praesenta-tionem Rectoris Ecclesiae majoris . . instituas.quot; Quae doc-trina indubitanter firmatur decreto S. C. Concilii apud Fag-nanum (cap. Ad. and. n. 39) declarante, //matricem eccle-siam non acquirere juspatronatus in Ecclesia fundata intra suos limites nisi de suo aliquid contuleritquot;;

c) //ut competens in ea honor pro facilitate loci matrici ecclesiae servetur.quot;

93. Participare juspatrunatus cmn rectore matricis ecclesiae alii possunt. Idque contingere ciuii quis particeps est dotationis, liquet ex declaratione S. C. Concilii; ,/Censuit enim donatiouem obventionum ad matricem ecclesiain per-tinentium, si alius concurrat ad dotationem Ecclesiae noviter aedificatae, efficere Ecclesiain matricem patronam simul cum alio dotante.quot; (Fagn. l. c. n. 38) Idipsum contingere et alia ratione potest. Nam jure sacro offerri juspatronatus non solum dotantibus, sed etiam fundantibus et aeditican-tibus ecclesias, communis estDoctorum sententia: _;/Patron um faciunt dos, aedificatio, fundus.quot; (ct'r. Fagn./. c. ». 35 s^.)

De usu autem jurispatronatus caput Ad audientiam ani-madvertit: ,/si vero personal) matricis Ecclesiae virum idoneum praesentare distulerit, tu nihilominus.. virum bonum.. instituere non omittas.quot; Dilata igitur praesenta-tione, seu lapso tempore ad praesentandum patronis con-cesso , neque exacta interim praesentatione, transit ad Epi-scopum jus conferendi suo arbitratu. Tempus faciendae praesentationi praestitutum, varium est pro jurispatronatus varia specie. Nam juspatronatus ecclesiasticitm, quo (velut in casu capitis Ad audientiam) ecclesia vel clericus fruitur titulo ecclesiastico, ad praesentandum habet menses sex (v. cap. Earn te decet. 22. De jurepatronatus); juspatronatus laicale, quod ad clericum vel laicum pertinet laicali titulo, habet menses quatuor (cap. Cum propter 27 eod.); et huic variandi est potestas, cumulativa tamen non privativa; id est, dum praesentatum rejicere patronus nequit, seu qua-litate et jure, ex praesentatione oriundo, privare, eidem tamen alium idoneum adjungere {cumulare), aliumque in locum inhabilis, ab Episcopo reject!, sufficere potest (v. cap. Quod autem 5 et cap. Cmn autem 24 eod.). „Ecclesiasticus ea facilitate caret, quoniam in eligendo clerico, quem ofiferat, et laico peritior esse censetur et longiori deliberatlone accu-

vatius lene juclicinm debelquot; (Dcvoti Inxfit. (Jan. t. l.yj, 201 Ed. Gand), nisi tarnen ignoranter indignum praesentaverit, quo casu intra semestre alium idoneunr praesentare posse, docent plures. (cfr. Ben. XIV De Syn. Dioec. l. ] 2. c. 7. n. 6) Juspatronatus mixtuni, quod videlicet patrono turn eccle-siastico turn laico inhaeret, ita ut simul ab utroque prae-sentatio fiat, sex habet menses insuperque variandi privi-legium. Inferius de jurepatronatus alia dicenius.

93. üe eo, quod separatim a jurepatronatus, in capite Ad audi en tiam sancitur: provideat Episcopns ,/Ut competens in ea honor pro facilitate loci inatrici ecclesiae serveturquot;, juris interpretes animadvertunt, signum honoris, quod ex-hibendum sit, Episcoporum permitti voluntati, habita tamen, ut ait lex, ratione tacultatis loci; atque propterea statui ab Episcopo posse (exempli gratia dicunt), ut tiat pensitatio annua in censu, in cera, in candelis; ut instituatur annua processio ad ecclesiam matricem; vel ut reservetur jus bap-tismi aut sepuiturae, quae tamen novae parochiae, erectae ob locorum distantiam aut difficultatem, molestioris saepe usus futura videntur. Ita porro Auctores dissernnt de ex-hibendo signo honoris, ut annuum, ut perpetuum habendum sit; cujus quidem rationem in Constitutionis voce ,/serve-turquot; reponendam esse putaverim.

94. IV. Reliquum est de praejudicio, per dismembrationem ecclesiae parochiali illato, tractemus. Istud autem quomodo ant quando inferatur, ex dictis hactenus facillime effici posse censeo. Nullum etenim injustum damnum inatrici infertur, cum populi atque fructuum divisio expletur accommodate ad leges, quibus praesens locus regitur. Ast contra fit, cum in damnum parochialis ecclesiae pro-positas de dismembratione leges violari contingit. Confe-rentes igitur in pauca, leges exigere dicamus, ut dismembrationem faciat competens superior; propter causam ipsa lege probatam; sufficiens sit in parte separanda numerus paro-cbianorum, nee alia eidem adjungatur populi portio; vo-centur rector et alii interesse habentes; exquiratur, cum

iiecessariuin est. Capituli consensus; iVuctibus matricis ecclesiae, si abundant, detrahatur dos competens, tumque jurepatronatus illa fruatur; tandem competens in nova ecclesia servetur honor matrici ecclesiae. Quapropter si parocldam dividit auctoritas non legitima; si liand impe-trato Capituli consensu, cum liic necessarius erat, aut non vocatis rectore aliisqne interesse liabentibus; injuste impe-tuntur Jura parochialis ecclesiae. Si abest canonica causa; vel aptus parochianoruin numerus; si pars separata justos fines excedit; si unio illegitima fit; itidem disinembratio jura matricis ecclesiae violat. Si rector antiquae ecclesiae per novae ecclesiae dotationem rebus privatur ad vitam honeste degendam uecessariis; si dos non ex fructibus sed ex fundis congeritur; si juspatronatus legitime petenti ne-gatur; aut honor expetitus non defertur; praejudicium sibi illatum conqueri matrix ecclesia potest.

95. S. Pachomius initio saeculi IV vitam coenobiticam inter monachos instituit; dispersos scilicet per deserta in commune collegit domicilium, ubi stabili quodam modo sub uno rectore legibusque communibus vlvereut. Erant in coenobiis oratoria, spiritualibus monasticis exercitiis dedicata. In his, praesertim cum monasterium ita aberat ab Episcopali vel paroclnali ecclesia, ut monachi commode ad illam accedere non possent, S. S. Sacrilicium offerebat vel presbyter saecularis, missus ab Episcopo, vel mona-chus, eum ipsum saepe in fmem ad sacros ordhies promo-tus. (Tliomassimis De A. et / . Eccl. (lisciplina p. I. I. 3. c. 13 et /;. 1. J. 2. c. 93.)

96. Finis peculiaris monachorum instituto praestitutus, contemplativus erat, appetens ideo propriam sanctificatio-nem fratrum. Ast niiiilominus vitae sanctitate, praedicato

populis muilis Evangelio, aliis eximiis laboribus, profuu-runt praeclarissima ratione saluti fidelium.

Quum igitur et ipsa coenobia monachorum contempla-tionis et solituclinis colendae gratia instituta assent, prop-terea leges ecclesiasticae eoruin oratoria loca esse jubebant, obeundis monachorum piis exereitiis atque celebrandis et expendendis pro conventu divini cultus mysteriis deputata, sed clausa agendae populi publicae synaxi. Sacrae hujus disciplinae testimonia invenire est apud Card. Bona Uier. Lit. 1. 1. c. 13 § •'}); unum memorasse satis sit s. Gregorii Magni decretum, quo Missas publicas fieri in monasterio vetat, //lie in servorum Dei secessibus occasio praebeatur popularibus conveutibus, et simpliciores ex hoe animas plerumque, quod absit, in scandalum trahat frequentior quoque muliebris introitus/' Labentibus autem saeculis Ecclesia in publicum commodum et curam animarum salu-berrima ope monasticarum sacrarum aedium uti coepta est, et in ipsas civitates monachorum coenobia transtulit. Aperta populo sunt monasteriorum oratoria, et novae a monachis sacrae aedes constructae. Idque cum evenisset in peculia-rem fidelium usuni, eapropter monachorum oratoria ascen-derunt in ecclesiarum gradum (cfr. n. 11). In quam tandem epochain incidat bac disciplinae regularis mutatio, quam vis au accurate definiri possit haud sciain, multas monasteriorum ecclesias post saeculum nonum patuisse fidelibus, ac publicas quadantenus evasisse, adstruit Gatticus [De oratoriis c. 8 n. 1(5); priscam vero legem, non abrogatam adhuc, viguisse etiamnum s. Bernardi tempore, scribit Card. Bona {l. c.) ex Philippi Abbatis libro de continent a clerico-rum v. cS3. Novas deinceps Deus suscitavit religiosos coetus, qui vitam contemplativam cum activa telicissiino exitu mis-centes, peculiari S Sedis approbatione animarum curae addict! sunt. Sicque contigisse dicamus, ut sacra religiosorum oratoria facta sint ecclesiae, ipsaeque ecclesiae pars inte-gralis princepsque monasterii.

nobiis oratoria, et ipsa , ut ad Monachas s. Augustinus scribit precibus fundendis destinata : ,/Orationibiis instate horis et temporibus constitutis. In oratorio nemo aliquid agat, nisi ad quod est factum, unde et nomen accepit.' {Ep. 211.) Septis monasterii egrediebantur Mouiales ut in Ecclesia diviuis officiis assisterent : „Quando proceditis, simul ambulate : cum veneritis quo itis, simul state. Oculi vestri etsi jaciuntur in aliquem, ligantur in neminem. Neque euim quando proceditis, viros videre prohibemini, sed ap-petere, aut ab ipsis appeti veile. . . Quando ergo simul estis in ecclesia, et ubicumque ubi et viri sunt, invicem vestram pudicitiam cnstodite.quot; (s. Aug. I. c.) Legem banc subsequitur ordinatio, ut in ipsis coenobiis sanctimonalium Missa liteturj cujus rei mentio est in pluribus saeculi octavi et noni synodis. Sic in statutis synodalibus s. Bonilacii et in decretis Concilii Prov. Aquisgranensis sacerdotibus celebrare in Conventu Sanctimonialium pevmittitur, sed exire absoluta re divina mandatur. (cfr. Hefele. Conciliën Ge-schiclde.) Cum tandem leges de clausura ipsos sacerdotes, vel Missam celebraturos, extra claustri septa amandarent aedificatae et in usum iidelium destinatae ecclesiae fueruut, claustro ita contigüae et accommodatae, ut in ipso consis-entes Moniales diviuis officiis adsint. (cfr. infra n. 246.)

98. De legitima ecclesiarum regularium erectione nunc dicturi, a distinctione inter ecciesiam conventualem, et ec-clesiam regularem extra couventum positam, exordiamur. Ecciesiam conventualem dicimus, quae regularium conventui adhaeret ejusque pars est habenda. Ecciesiam regularium extra conventum positam appellamus, quae alicujus monasterii est, alibi tarnen posita claustralis aedificii pars non existit. Cui distinctioni et aliam adjungamus ; nam aquibus aedificabitur, vel viri sunt regulares, vel sanctimoniales, vel Congregationum saeculares presbyteri aut piae mulie-res, ad iustar regularium vitam agentes.

tatem instituendi monasterium, conventuni, collegium, et quo alio nomine vocetur domus destinata religiosorum couventuali et regulari vitae generi. Est enim ecclesia jure communi hodierno pars earum domuum. (v. Barbosa Jur. Eed. I. 2. c. 3. n. 75. Exauen his for. p. 485. n. 9 sqq. van Gameren Be oratoriis p. 89.) „Non omnibus tarnen Regularium domiciliis locisve haec praerogativa competit. Etenim ealoca jure ecclesiae publicae gaudere dicenda non sunt, quae quidem regularium usui cedunt, ast otmii, ut loquuntur, regularitatis sen conventualitatis charactere destituuntur, quemadmodum hosp'dia mere saecularia et grangiae stricte diclae; imo teste Card. De Luca [J)e rerjular. dh:c. 33 n. 7) interdum hoc jure privantur nommllae earum domus, quamvis (ipsius verbis ntor) per speciem conventus sub disciplina regulari ibi vivatur/' (Van Gameren. Be oraiorüs ■p. 9:1.) Hospitia, quae publicae ecclesiae praerogativam non habent, domus sunt regularium excipiendis dumtaxat hospitibns religiosis accornmodatae; Grangiae vero, itidem regularium domus, in quibus l'ratres conversi pro agris colendis morantur 1). Aequiparandae liisce sint domus pastorales regularium; insuperque Seminaria torsan et alia pietatis et misericordiae loca, ilia videlicet, (juae non sunt unita religiosorum conventui, sed eorum curae solummodo demandata.

100. Ecclesiam conventualem extrui posse animadver-timus, cum legitima impetrata est facultas erigendi monasterium. Quamobrem investigare debemus, quibus partibus constet licentia bujusmodi. Atque more nobis usitato, legi-timam religiosis aedificandi copiani esse dicamus, cum eisdem praesto est legalis consensus, datus justa ex causa, et servatis de conventus sustentatione S. Sedis praeceptis, nee illato aliorum juribus praejudicio.

1) Grangia, Grancia, Grange, a granis tali in loco reponendis addellata videtur.

jura, tam antiqua quam recentiora veniam requirnnt Epi-scopi, in cujus dioecesi conventus optatur. Juris antiqui arguinentum sit canon Quidam 10. eau. 18. q. 2 ; _;,Placuit igitur neimnem aut aedificare, aut construere monasterium,. a ut oratorium sine conscientia ipsius civitatis Episcopi.quot; (dr. ibidem ca». 13 et 13.) Saeculo duodecimo et decimo tertio S. Sedes Apostolica ordines mendicantes 1) liberat ab obligatione petendae Episcopalis veniae; sed lapsis deinde tribus saeculis Patres Tridentini expedire judicant, ut ex-quirendus ab omnibus regularibus Episcoporum assensus denuo praescribatur, eamque ob causam statuunt: ,/nec de caetero similia loca [monasteria et domus tam virorum quam mulierum, bona immobilia possidentes vel non pQssideiites[ erigantur sine Episcopi, in cujus dioecesi erigenda sunt, licentia prius obtenta.quot; (sess. 25 e. 3. JJe regul. el moviaJ.) Eamdemque banc disciplinam roboravit Clemens VIII con-stitutione Quoniam ad insfitvtam 23 Julii 1603, Gregorius XV decreto Cum alias 17 Aug. 1622, Urbanus VIII const. llomanm Pontifex 28 Aug. 1 624. Quamobrem donee con-sensum non dedit Episcopus localis, domus extructa non est monasterium, ecclesiae conventualis jure caret, atque illegitima in eo quaevis est actio, quae ab erectione canonica dependeat. Quod tamen ita intellige, nisi S. Sedes per-

1) ,,Comprehenduntiir mendicantium nomine ii quibus ex regula vel constitutionibus a Scdo Apostolica approbatis interdictuin esl, redditus, et possessiones in communi Jiabei'e, quamvis illicite contra proliibitionem ilia habeant, vel licite ex Pontiiicis dispensatione, sicut hodie in Trident, sess. 25. de Regul. cap. A, dispensalur cum omnibus Mendicantibus praeter Minores de observantia et Capucinos. Quare ad Ordines Mendicantium pertinent quatuor antiquiores Ordines s. Dominici, Minorum, Eremitarum s. Augustini, et Carme-litamm. de quibus fit mentio in caj). tinrr. ^ sane de lieliy. doinihus in 0 ; ac practerea Ordines Servorum Mariae, Minimorum s. Fran-cisci a Paola, s. Hieronymi, ut declaravit s. Pius V in Const. 35 llomanns Pontifex, et 48 Apostolicae Sedis; Societas Jesu, ex Bulla JÜum inde/essae.quot; (Acta S. Sedis I. p. 727 ex Sanchez de 1'raecepti.i I. 6, c, 7 n. 115.)

misit erigi conventum liaiul petita vel impetrata licentia Episcopi. Cnjusiiiodi equidem permissio 11011 habeatur simplex Pontiücis venia erigendi tnonasterium; oportet enim peculiari aliqua ratione Pontifex indicet praetermitti posse Episcopi veniam. (cfr. supra n. 18 et Bouix. 1. c. p. 261.) Episcopi jure, quod explicamus, uou pollet Vicarius Generalis, nisi in speciali mandate id eidem attribuat Episcopus. (v. Eag. in cap. Non amplms. De institutionïbus n. 72 sqq.) Eodemque hoc jure Vicarium Capitularem sede vacante non potiri scribit Pasqualigus apud liouix {Dc Jure regvlarhm t. 1. p. 261); ast forsitan potiri, animadvertit Fagnanus: „et propterea quoddam monasterium fratrum s. Dominici coeptum aedilicari de illins licentia, [S. Congregatio] respon-dit sinendum esse ad finem perduci.quot; (I. c. n. 70).

1Ü1. Priscis temporibus satis esse permiserat S. Sedes ut una irnpetraretur licentia Episcopi. At saeculo decimo tertio Gregorius X (cap. lieligionmn. De relig. clomïbws in 6) et Bonifacius Mil (cap. Cum ex eo. be excess Prue/at.) mendicantibus ordinibus jubent, ut erigendi monasterii copiam petant ex Sede Apostolica. Deinceps Tridentinum Concilium de monasteriorum erectioue decretum condit [sess. 25 c. 3 de rey. et mon), sed dum Episcoporum exigit licentiam, penitus silet de venia postulanda ex Romano Pon-tifice. Itidem in constitutionibusClementis VIII, GregoriiXV, Urbani VIII, quae decreto Tridentino succedunt, pariterque de monasteriorum erectione praecepta dant, mentio expressa est consensus Episcopi, minime vero Romani Pontiücis.

Sunt tarnen nonnulli Doctores, qui in dicta consti-tutione Urbani VIII Pontificiam licentiam implicita ratione praescribi opinantur, cum in erigendis monasteriis sacrorum canonim formarn servari jubet. Sacri canones equidem, caput videlicet lieligionum et caput Cum ex eo solis mendicantibus necessitatem Pontificiae veniae imponunt.

Post memoratas constitutiones aliam Instuur andae die 22 Octobris 1652 promulgat Innocentius X, in qua uni Italiae insulisque adjacentibus praescribit legem Pontificii consensus.

Succinctain liane disciplinae sacrae historiam excipiant discrepaiites jurisperitonuii interpretatiuues luijus loti. Fag-nano {I. c. n. 65 sqq.), Reiffenstuel (in lib. o. tit. 48. n. -jS), Engel (in lib. o. tit. 36. n. 3.), eaeteris ejusclem sententiae, placet, Tridentinum Concilium praescribendo licentiain Epi-seupi, revocasse implicite ordinationem capitis Cum ex eo et Religiomm; satisque esse, si excipis Italiam et adja-centes insulas, assentiatur Episcopus. Placet potius aliis (v. Mél. Théol. I. p. 178 sqq. et Acta S. Sedis I. p. 72 i sqq.) Tridentinum Concilium exigendo Episcopi consensum , mi-nime abstulisse, quae ante requirebatur, Romani Pontificis llcentiam ; atque solos mendicautes, si excipis Italiam vici-nasque insulas, hidigere ex cap. Religiomm et Cum ex eo, ut S. Sedes erigendis monasteriis consensum praebeat. Alii tandem arbitrantur, regularibus omnibus tam intra quam extra Italiam opus esse Sedis Apostolicae veuia. Ita docent Barbosa (Jur. eed. l. 2. v. 12. n. 1.), Card, de Luca [De regul. Disc. 39), Benedictus XIV [De S/jn. Diuec. I. 9. c. 1. n. 9), qui hujus doctrinae fundamenta ponit, exhibita capita ex libro 6; earn vero interpretationem hodie com-inunein esse scribit et in Tribunalibus receptam sententiam.

102. Concludamus, hunc jurisprudentiae sacrae locum, sitne extra Italiam Insulasque adjacentes necessaria Apos-tolica venia, rem plenam esse dissensiouis inter auctores doctissimos; ad tutanda erectioni canonicae inhaerentia jura expedire, rogetur licentia Pontificis ; qua tamen in ex-truendo monasterio neglecta, standum in hoc dubio esse pro val ore actus.

103. II. Causa. Ut autem impetretur Episcopi atque Romani Pontificis consensus, necesse est justa causa nitatur postulatio. Atqui contingere potest, ut habita locorum, temporum, finisque conventus ratione, peculiaris omnino causa monasterium erigi commendet. Sed cum nulla licet peculiaris circumstantia id hortetur, facile tamen pro babilis causa est vel in ipsius ordinis procuranda stabilitate et extensione, vel in saiuberrimo iidelibus exhibendo pauper-

talis, obedientiae, castitatis exemplo, vel in augemlis cultus divini exercitiis, vel in salutari religiosorum vario labore. Quaiidoque tarnen, ut in aliis utilibus rebus lit, locomm temporumve necessitati utilitas cedere debet, atque rogatus Superior petitis abuuere cogitur.

104. III. rictus. Exiguus religiosorum in mouasterio numerus saepe in causa est, cur regularis disciplina relaxe-tur, quandoque vel corruat. „Inde enim fit, ut religiosi, qui ob eorum paucitateni, choro vacare, caeteraque cn-jusque Ordinis propria instituta explere non valent, otio indulgeant, liberiores evadant, ac saecularibus negotiis se immisceant.quot; (Ben. XIV T)e S. Ü. I. S. c. 2. n. 1). Ideirco Gregorius XV in constitutione Cum alia* de iis agens, quae religiosis ad vitam houeste ducendam necessaria sunt, prae-cipit et mandat, ut novus conventus non erigatur, nisi in eo saltern duodecim religiosi possint ex redditibus et con-suetis eleemosvnis sustentari: „Volens quod de caetero Monasterium, Conventus, Domus, Congregatio, vel Societas Religiosorum, seu Regularium cujuscumque, etiam Mendi-cantium, Ordinis, Societatis et Instituti, quocumque nomine nuncupetur, etiamsi de illis particularis, expressa, et specifica mentio habenda esset, in quacumque civitate vel op-pido, seu quocumque alio loco, non erigautur. nisi in eo saltern duodecim Fratres, aut Monaclii, sen Religiosi inha-bitare, ac ex redditibus, et consuetis eleemosynis sustentari valeant.quot;

105. IV. Praejudidum. Congerendo ea, quae ad usus vitae requiruntur, novi conventus aliis conveutibus, si qui forte ibi sunt, multum obesse facile possent. Quapropter veniain dare ut eo loci erigatur monasterium, ubi vitae necessaria aliis vix suppetunt, id turn adversaretur aeqni-tati et paci, turn ansam praeberet victui quaerendo per illicita media. Decet itaque apto tempore, priusquam pos-tulatioui adstipuletur Episcopus, id ipsum investigari, atqne ex ipsis antiquorum conventuum religiosis audiri, tantumne forte damnum iis immineat. Atqui bisce omnibus rebus

sapieuti consilio providit Sedes Apostolica. Nam erigi vetat monasterhim, nisi duodecini roligiosi absque praejudicio congruae sustentationis aliovum ibidem conveiitnuni, commode ali possint,; et nisi prius vocati fuerint et anditi superiores monasteriorum in eo loco et intra distantiom qua-tuor milliarium existentinm, liiqne erigeudae domui con-sensum dederint. Quod tarnen indagaudae veritatis et pro-pulsandae omnis dilïicultatis inedium praetermitti potest, enm alia via eer to persuasum Episcopo est, novum opus sine aliorum conventuum memorato daumo secure erigi posse, (cfr. lïeiil. 1. c. v. 42. Ferr. Convent us art. 1, n. 21 sq.)

Sed ipsa legis verba videamus. Prohibet Gregorius XV in const. Cum alias novum erigi monasterium, nisi „Priores, sen Procuratores aliorum Monasteriorum, Conventuum, sen Domorum aliarum Religionuin vel Congrega-tionum, aut Societatum, seu Institutorum Imjusmodi non solum in praedictis, sed etiam in aliis per quatuor millia passuum circunivicinis locis ad id vocati, et auditi fuerint ac tali erection! consenserint, vel alias Ordinariis locorum constiterit, Religiosos Monasterii, Couventus seu Domus regularis sic erigendi seu erigendae absque detrimento Religiosorum in Monasteriis, sen Domibus antea in Civita-tibus sen locis hujusmodi erectis degentium, ibi in numero duodecim commode et congrue manuteri et all posse.quot; Addit Pontifex de facienda investigatione cum alius ibi conventus abest : ,/81 vero novi Conventus, Domus, Oon-gregatio, vel Societas imjusmodi instituendae erunt, nullique Regulares inibi reperiantur, Ordinarii loconun niiiilominus diligenter inquirant, an locorum incolae, et habitatores, quorum et consensum requirant, ac adlübeaut, hujusmodi duodecim Religiosis in Conventibus, ut praemittitur, insti-tuendis commode alere et manutere valeant.quot;

106. Haec de regularium conventibus cum dicta sint, quaestio objicitur, iisue solis, nee cuiquam praeterea, iin-minere possit ex novae domus, ideoque et ecclesiae cou-ventualis erectione praejudicium.

Atque responsuin certnm est, non solis conrentibus re-gularibus inferri damnum posse, sed ecclesiis etiam saecu-laribus et regularibus, nominatimque parochialibus, (piae in eo loco sunt. In omnes valet ,/ne cui injuria (iatquot;j omnes tuetur lex.- ,/Nulla ecclesia in praejudicium est alte-rius construendaquot;; omnium igitur jura in tuto sunt. Quae autein jura, et (juod damnum in hoe genere spectemus, satis explicavinms ante sub n. 44 sqq.

107. Est autem quaedam inter Auctores dissensio, sintne aliarum ecclesiarum rectores, nominatimque rector ecclesiae parochialis, vocandi etiam et audiendi, antequam tribuatur dicta extruendi licentia : nam in Coustitutione Clementis VIII Quoniam ad institutam ordinatur, Episcopos annuere non posse, ut conventus erigatur, _;/nisi vocatis et auditis Prio-ribus sen Procuratoribus et alm interesse lahenlibus.quot;

Parochuni (sen, posito unionis casu, rectorem principalem, v. supra 11. 61, 07 et Ferraris Conventus art. 1. w. 41 sqq.) in ea re interesse habere, nemo est, qui negat; ipsum vero in dicta formula spectari a Clemente VIII, alii affirmant, inter quos Pignatelli [Cons. tan. t. 1. cons. 179. v. 52, 68), Marianus Verhoeven {l)e regularivm et saecv.Jarmm clericornm junbns et officiis p. 55); alii vero negant, ut Passerinus apud Reiff. (/. c. n. :3.3), et Auctores operis Examen kist. et canon, lihri li. I). M. Verhoeven p. 50£ sqq. Quod si ex praescripto Clementis VIII parochus vocandus et audiendus ante est, neglectus autem luit; nulla est erectio conventus, nulla ideirco jura, quae huic connexasunt.

Ad meam de hac quaestione sententiam quod attinet, ego quidem iis potius assentior, qui dicta verba per Cle-mentem VIII non referri ad parochos autumant. Est eiiim jurisperitis probata regula, in legibus interpretandis, cum de significatione praecepti dubitatur, rationem liabendam maxime esse mentis et voluntatis legislatorum, ex qua vis sua legibus inest, quae vero deprehenditur ex fine potis-siiiuim et causa, ob quam lex data est. Atqui res ad quam Pontifex Clemens VIII constitutionem suam dirigere se ait,

unum est turn novorum turn antiquorum in loco monaste-riorum commodum; ilia spectare se nuntiat; in illorum tutando commodo voluntatem suam, legisque finem continet.

En Pontificis ordinatio: ,/Qiioniain ad institntam Regula-rium locorum et personarum reformationem proniovendam, et conservandam maxime pertinet, ut in quibusque Do-mibus et Monasteriis is tantum numerus Religiosoriim, qui commode ibidem ali possit, contineaturj ac eo pariter spec tat, ut in quibuscumque Civitatibus et locis, novae domus et Monasteria, praesertim Mendicantium non erigan-tur, nisi in eisdem Civitatibus et locis, aliarum domorum et monasteriorum in eis existentium habita ratione, commode sustentari posse dignoscautur. § 1. Hac igitur Nos con-sideratione ducti, et in praemissis pro nostro Pastorali mu-nere opportune providere volentes... declaramus, locorum Ordinarios non posselicentiam ad novos conventiis, cujusque Mendicantium J) Ordinis erigendos praebere, nisi vocatis et auditis aliorum. . conventuum Prioribus, sen Procura-toribus , et aliis interesse liabentibus. .

Quae cum attente perpendo, aliis interesse hahentihns significari mibi videntur, non paroclii, sed alii religiosi. ,/Nobis quidem persuasum est. . per illos. . designari superiores regulares; atque id lieri credimus quin ulla prop-terea admittenda sit vocum redundantia; non enirn omnes superiores domorum religiosarum vocari soleut Priores seu Procuratores, sed iidem pro variis Ordinibus variisque quae regunt coenobiorum generibus varias sortiuntnr appellatio-nes.quot; [Exam. hist, et can. p. 507).

108. Paucis jam contrahamus conditiones, seu solem-nitates juris, quae in constituendis virorum monasteriis certe servandae sunt. Necesse est cousensum praebeat Episcopus; constare debet, posse in novo monasterio duo-decim regulares congrue sustentari absque detrimento alio-

1) Urbanus VJII in Bulla llomanns Pontifex ad alios etiam ordines constitutionem Clementinam extendif.

rum, si qui illic sunt, conventuum; citari debent, audiri, atque cousensum dare superiores monasteriorum, quae in illo et in aliis per quatuor uiillia passuum circumvieinis locis existunt, nisi aliunde certo noverit Episcopus, novum monasterium absque alioruin detrimento commode manuteri et ali posse; tandem cum alii conventus ibidem non sunt, consensus ejus loci incolarum est adhibendus et inquiri debet an novum conventum commode sustentare valeant. (v. Card. De Luca. Be regul. disc. 29 n. 16.) Earum vero conditionum, sen juris solemnitatum, si qua absque dispensatione Apostolica omittitur, erectio monasterii peni-tus omni vi caret; ideoque domus ista non est monasterium, atque religiosi ibi permanere et ecclesia conventuaü uü prohibentur; nam in Constit. Romanus Pontifex Urba-nus VIII nullum et inane pronuntiat quidquid in bis non servata forma sacrorum Canonum, Ooncilii Tridentini, et Constitutionum Clementis VIII ac Gregorii XV attentari contigerit.

109. Quo autem fidelius ordinationes ecclesiasticae in bac materia serventur, Urbanus VIII irritanti suo decreto poena-lem sanctionem adjunxit. „In virtute sanctae obedientiae, ac sub privationis poena vocis activae et passivae, nee non ofiiciorum quorumcumque , ac inhabilitatis ad illa et alia in futurum obtinenda, nee non excommunicationis ipso facto incurrendis poenisquot; vetat regularibus, non servata dicta forma recipere, erigere, fundare, vel alias quoinodolibet instituere seu incoepta finire et absolvere monasteria. Quae equidem ultima recensetur poena, excommunicatio scilicet latae sententiae, iiodie sublata dicatur, quum Plus Papa IX Constitutioni suae Sedis Apostolicae moderationi eandem non inseruerit (cfr. Tract. JJe celebr. miss. n. 85).

11Ü. Recensitae supra solemnitates juris liaud adhi-bendae sunt, dum monasterium vel ternptum conventuale ampliare, collapsum restaurare, vel totuin conventum trans-ferre in alium ejusdem locisitum, non obstante cannarum privilegio (v. Ferr. Concenius art. 1 n. 12 et 47. cfr tarnen

Monacelli tit. 6 Form. 18 v. 5 sqq), appetimt regulares, nisi specialis suscepta obligratio ecclesiam ampliari vetet non rogata venia Episcopi. (v. supra n. 2-3; Ferr. Ecclesia art. § n. 25, 20 et Conrentus art. 1 ». 11, 12,51, 52; Barbosa •Tnr. Eccl. /. 2 c. 12. n. 78; Tamburinus J)e Jur. Ahbatum torn 3. d. 5. qu 1. n. 9.) Neque solemnitatibus iis opus est ut erigatur grangia vel hospitium proprie dicta, vel domus pastoralis, aut ruralis ad quam rusticationis aut recreationis gratia interdum se conferant religiosi; eteuim aedes ejus-modi hand destinatae regulari et eonventuali vitac instituto nequaquam monasteriis adnumerari queunt; inerae sunt domus privatae; quo fit, ut vel Missue Sacrificium in iis offerri non liceat nisi impetrata venia Sedis Apostolicae. (cl'r. Reiff. 1. c. n. 47; van Gameren I. c. p. 267.) Quod si grangiam, hospitium, domum pastoral em aut ruralem convertere regulares in conventum optant, de erigendo novo monasterio agitur, omnibusque propterea solemnitatibus obtemperandum est.

111. Sed evenit quandoque, ut regulares sponte legi-timeque monasterium deserant alio transmigrantes, saepi-usque accidit, ut iniqua vi suis sedibus expellantur. Pos-suntne deinceps, quin exhibitas solemnitates denuo ad-nnpleant, ad pristinas sedes redire?

Resp. 1. Institutum religiosum, cum sponte legitimeque deserit suum conventum, locumque mutat; acquisito antea jure illic babendi monasterium, sen jure domicilii, privari apparet. Quouiam vero jus istud non aequiritur nisi ea lege, ut exposita praecepta serventur: manifestum sit, non posse proposito in quaestione modo pristina derelicta locaoccupari. Ad suppositum eventum ref'eratur declaratio S. C. Ep. et Reg. 1 7 Nov. 1617 apud Ferr. (/. c. n. 8) et Monacelli {I. lt;■. n. 13): ^Cum Archiepiscopus Turritanus sacram banc Congregationem consuluisset, an in reassmnptione Conven-tiuun Fratrum Minorum de observantia suae Dioecesis, quos ipsi jam pridem deseruerant, servandum sit decretum fel. record. Clemen. Papae VIII super novorum conventuum

erectione editum, Illustrissimi ejusdem Congregationis PP. id omnitio servandum esse censuerimt.quot;

Resp. :i. Institutum religiosum, quod suo conventu injusta vi spoliatur, finibusque ejus loci expellitur, non amittit jus proprietatis sen nsus monasterii, non perdit jus domicilii; his enim legitima tantum i. e. Sedis Apos-tolicae auctoritate orbari potest. Quapropter data occasione redire postea valent regulares ejus instituti, eujus erat conventus; occupaturi jure proprietatis aut usus dimissum monasterium, vel aedificaturi illic jure translationis (v. n. 110) alium conventum, quin ulla ex praedictis solemnitatibus ligentur. Quod si interim Sancta Sedes, misera temporum conditione adacta, factam conventus spoliationem approbaverit; instituto regular! jus translationis in alium ejusdem loci situm reliquisse, omnino censenda est. Cum enim odïa restringi conveniat {rey. XV in 6), huic regulae praesenti in casu is locus detur oportet, ut invita approbatio Pontificia arctissimis limitibus, uno scilicet proprietatis jure, contineatur. (De his copiose agit Bouix J)e jure reg. vol. 1. p. 309 et 354 sqq.)

Quoniam integri monasterii pars ecclesia est^ idcirco legitima facultas aedificandi conventum sanctimonialium comprehendit jus eidem adjungendi ecclesiam. Referri ad bujus facultatis aptam explicationem possunt quatuor res saepe recensitae beneque cognitae.

I. Prior ordine consensus est, lege ecclesiastica prae-scriptus; qui ni obtineatur erectio vimnllam non habet. Porro Episcopi consensum necessarium esse, ex Tridentino decreto liquet: „nee de caetero similia loca erigantur sine Episcopi, in eujus dioecesi erigenda sunt, licentia prius obtenta.quot; Num eundem ilium in finem Apostolicae Sedis assensus postuletur, ut nempe valida sit erectio, disputatur. Sunt, iique baud spernendi Doctores, seu Gavantus (Manuale v. Monïalmm monasterium n. 3) Tamburinus (De jure Alha-fissarun torn 3. cl. 33. q. 1. n. 6.) Barbosa [Collect. Doet,

in Cone. Tricl. s. 25, c. 3. n. 28, 29), qui pari uiodo pro monialium ac pro religiosorum erigendo monasterio con-sensum Romani Pontificis exposci autumant; eamque sen-tentiam deducunt ex propositis ante sub n. 103 juris sacri documentis. Sunt alii, qui nulla juris sacri lege id prae-ceptum si76 aperte sive iniplicite contineri arbitrantur; statuuntque sacros canones atque L'rbani VIII constitutio-nem , ex quibus id praeceptum derivant adversarii, minime tangere moniales. In illis etenim de JUenclicanfibus sermo est et de Regidarïbus; ast sanctimoniales non veuiunt nomine mendicantium, atque nomen regularis, sine addita „mulierisquot; aliave simili voce, in materia odiosa solos viros spectat. (cfr. Pignatelli tom. I. cons. 179 73 et torn. IV. cons. 74. n. 5; Acta S. Sedis I. p. 729.) Et testatur Fagn. s. Congr. censuisse ,/Episcopum non prohiberi ordinaria authoritate monasterium monialium erigere.'' (cap. Non amplius, de institutionibus n. (19.) Ex qua Doctorum con-troversia animadvertamus, de ipsis viris religiods cum necessitas Pontificii consensus res dubia sit, multo magis de sanctimonialibus dubiam esse; et, cum posita erectione monasterii virorum absque beneplacito Apostolico , standum sit pro valore actus, idem firmiori argumento de prae-senti re affirmari.

113. Sed est tamen alio pacto necessaria liabenda licentia Summi Pontificis ; quod sequenti ratione exponit Fagnanus (in cap. Grave. De officio Ordinarii n. 53) ; ^Consuevit quandoque dubitari, an Episcopis liceat ordinaria auctoritate Monasterium Monialium erigere in vim dicti cap. 3 sess. 25 de Reg. Practica est, ut erectiones fiant a Sede Apostolica, turn propter gratias, indnlgentias, privilegia et exemptiones, quae ab ilia impetrantur; tum propter f'acultatem educendi Abbatissam ex aliis Monasteriis pro novi Monasterii insti-tutione. Cum enim hacc facultas fuerit Episcopis adempta per Constitutionem Pii V, super clausura Monialium, ut idemmet Pius V declaravit; ilia non consuevit concedi nisi pro Monasteriis erigendis Auctoritate Apostolica. Supplica-

tiuues autem remittuntur a Sanctissimo ad Congregationem Episcoporum et Regularium, in qua examinantur conditiones et ([ualitates ad id requisitae, nempe ut erectio non fiat pro pauciori numero, quam duodecim Monialium Chorista-rum; ut dos constituatur non in censibus, sed in bonis stabilibus frugiferis, ae liberis ab omni onere, et fidei-commisso purificato, aut purificando; et non minoris red-ditus pro dicto numero duodecim, quam 300 Ducatorum aureorum, et majoris pro locorum qualitate, ultra dotes ordinarias a puellis deferendas: ut Monasterium erigatur intra uioeuia in loco salubri, ac libero a prospectu; ut fabrica, clausura, ecclesia interiori et exteriori, loco pro Novitiis distincto, atque omnibus officinis, sit sufficienter instructum, et alia id genus.quot;

114. Quapropter cum ad novum monasterium sive viro-rum sive mulierum, ut ibi vita religiosa conventualis insti-tuatur, ex alia domo Superior cum regularibus transferan-tur; transferri autem moniales, quin concesserit S. Sedes, omnino nequeaut; inde accidit ut esto valide erigi dicatur monialium monasterium solo adhibito Episcopali consensu, res equidem licite absolvi non possit absque licentia Apostolica.

Transferri moniales prolnbet lex clausurae, cujus mode-ramen sibi reservavit Sedes Apostolica, exceptis so lis magni incendii, leprae ac epidemiae seu pestis casibus. (v. S. Pii V const. Decori et honesfati.) Inveniuntur etiam monasteria, licet rarissima sint, quae non Papali, ut aiunt, sed Episcopali clausura ligantur; pro his in clausura libere dispen-sat Episcopus , ita ut et ipse propria auctoritate ex eo con-ventu ad aliam domutn moniales transferat. (V. Acta S. Sedh I. p. 737 et 734.)

115. II. Non egere videtur peculiari expositione causa erigendi sanctimonialium monasterium; nam res ipsa dictat, maximam commendationem mereri conventus sacrarum vir-ginum, quae totae bonis operibus intentae, sine iutermis-sione pro populo orantes, dieque et nocte inhaerentes re-rum coelestium contemplationi, summa gloria per Romanos

Pontilices cunctosque Patres celeorantur ,,ut flos ecclesiastici germinis, decas atque urnamentum gratiae spiritualis laeta judoles, laudis et honoris opus integrum atque incorruptum, Dei imago respondens ad sanctimoniam Domini, illustrior portio gregis Christi.quot; (Beu. XIV const. Salutare anni 1742.)

116. III. De dote, qua victui Monialium provideri debet, specialis cura in erigeudi? monasteriis liabenda est; nova euim doimis vitae religiosae in perpetuum dicatur; magno sanctimonialium numero alimeuta suppeditauda sunt, magnum numerum quum accurata disciplinae observantia re-quirat; mouiales autem claustris inclusae, con templationis exercitiis deditae, uec mendicando nee laborando cibum sibi quaerere possunt.

Duplici medio prospicitur perenni congruoque victui mo-nialum. Nam a) S. Sedes, ut Fagnanus nos docuit, sup-plicationi de erigendo conventu aunuens, praecipit simul ut pro numero soiorum choralium duodenario non miuori coustituatur dos ex bonis stabilibus frugiferis, ab omui onere liberis, quae 300 saltern ducatorum aureorum reditus singulis annis conferant. h) Ipsae puellae cum vota emit-tunt dotem exhibere tenentur, quae justa mensura deter-minari solet ab Episcopo. Quae dos indicatur Fagnani verbis „ultra dotes ordinarias a puellis delerendas.''

Talis autem ab initio non fuit Ecclesiae disciplina de dote solvenda ab ipsis monialibus. Olim nempe sub reatu Simoniae peccati, vetitum erat quidquam exposci sive a viro sive a muliere, vitam regularem amplectente, si mouasterium ipsi necessaria alimeuta subministrare posset. Quod legere est in Nicaeua Synodo II et in Clementis III capde ]Je regnfa-rihus .35 de S'monia, ac Innocentii III cap. Düectus 30 et cap. Qnoniam 40 eod. tit. Cum conventus ad inopiam redigeretur, non infrequens erat usus, ut ipsae moniales cibo mendicato vescereutur. Postquam autem Bonifacius VIII indicta clausurae lege {cap. Pericnloso. J)e quot;0a/u regnlarinm in 0) rnoniales intra septa monasterii ablegasset quae egestate premebautur, tempns oraiioni caelerisque piis

exercitiis praestitutum, labori manuum saepe impendere, et quandoque, ut victui suo consulerent, legem ipsam clau-surae transgredi cogebantur. Quae quidem res quantopere pietati regulari nocuerit, per se apparet. Talis erat rerum conditio, atque talis turn de clausnra tum de dote disciplina Ecclesiae tempore convocati Tridentini Concilii. Expedire Patribus visum est, utramque intactam servare legem, ast opportuna adhibita ordinatioue commodiorem efficere utriusque observantiam. Propterea decreverunt {sess. 25. c. 5. de reg. et mon.) ut ad rationem proventuum, ex redditibus vel consuetis eleemosynis coUigendomni, certus cuique monasterio tum virorum tum rnulierum assignetui-numerus regularium in posterum servandus, qui ex dictis proventibus congrue all posset ; ,/In praedictis autem mo-nasteriis. et domibus tam virorum, quam mulierum, bona immobilia possideotibus, vel non possidentibus, is tantum numerus constituatur, ac in posterum conservetur, qui vel ex reditibus propriis monasterii, vel ex consuetis eleemosynis commode possit sustentari.quot; Sic utriusque legis executioni cautum tune erat. Quoniam vero labentibus annis immi-nuebantur sanctimonialium conventuum redditus, factum est ut sensim redierit pauperibus monasteriis miser pristi-nus status. Ex eo tempore voluit Apostolica Sedes per S. Congregationem Concilii temperari Tridentinam legem. Statuit ideo, ut imminutis conventus reditibus, nee paribus amplius sustentando determinato numero sororum, dos pen-deretur a monialibus, quae in demortuarum locum subro-garentur; permisitque, ut ultra praefinitum numerum reci-perentur moniales, soluta ab his dote, cujus fructibus ali possent. Nee in isto disciplinae moderamine se sistere Ecclesia potuit. Nam experientia compertum cum esset, ipsa vel ,/opulentissima Monialium monasteria paulatim ad inopiam vergere . . hinc . . prudentissime cautum est, ut omnia [monasteria].. ab omnibus omnino puellis, Reli-gioni nomen dantibus, dotem recipiant.quot; (B. XÏV De S. Jh I. 11 r. fi. v. 2.) Etenim „non est expectanda, sed prae-

cavenda arcta, et extrema monasteriorum necessitas, ne secus ea sequantur gravissima mala, quae in animarum dispendium gravem monasteiiorum inopiam plerumque comitantur/' (/. c. n. 5.)

117. Hic usus non probatur van Espenio, qui in Tract. de vitio mnoniae circa ingressnm religionis c. 3. asserere non veretur, simoniam committi juris naturalis et divini ab iis monasteriis, „quorum proveutus sunt sufficientes, ut numerum aliquem religiosorum susteutent, et tarnen nullum gratis ad monasterium admittunt.quot; Quod ostendere conatur ex propositis Innocentii III de simonia decretalibus, in quibus Pontifex simoniaca labs focdatum declarat, qui-cumque pro religionis ingressu pecuniam ex pacto aut recipit aut solvit in commodum monasterii, quod caetero-quin nulla premitur egestate. Sed insanire solet van Espen de Regularibus scribens. No vit quisque discrimen esse inter simoniam juris divini sen naturalis et juris ecclesi-astici. Atqui exigere vel recipere quidquam pro ipso ingressu sen admissione in religionem, tamquam ejusdem pretium, id cum s. Thoma (2.2. q. 1Ü0 art. 3 ad 4) indu-bitanter dici debet peccatum simoniae juris divini; sed recipere et exposcere aliquid pro victu, quod religiosis exhibcre sibi assumit monasterium^ id nulla lege divina sive positiva sive naturali prohiberi ultro apparet. Idipsum equidem, cum monasterium suis sumptibus posset religiosorum indigentiis prospiccre, Sedes Apostolica (Clemens III et Innocentius III c. supra n. 116) jure ecclesiastico sub simoniae rcatu aliquandiu prohibendum esse censuit. Quae tarnen lex gravissimis suadentibus causis, veluti ante dicta innuunt, abrogata ab eadem S. Sede postea fuit. Atque prop-terea morem exigendi dotetn, qui ubique receptus est, ,/Sacra Congregatio Concilii die 18 Sept. 1083, a simonia immunem pronnntiavit, uti habetur lib. 33 decretor. pag. 310 atergo; eademque quaestione in una Bononiensi iterum examinata die 14 Aprilis 1725 Sacra Congregatio in eadem perstitit sen-tentia.quot; [De Sm. D'toer. 1. c. n. 1 cfr Quaestio canonica 435.)

IIS. IV. Quae de duplici monasteviorum sanctimonialium dote animadvertimus, satis manifeste docere videntur, ejus-modi monasteria in congerendis rebus, quae ad vitam houeste ducendam postulantur, haud quidquam aliis cou-ventibus afferre detrimenti. Qucdsipeculiari ratione de damuo quis sciscitetur aliis ecclesiis forte imminenti, ego quidem nullum quodmentionem mereatur eisdeiu instare opinor. Non enim. quod in teiuplo regularium virorum accidit, pi ares sunt in ecclesiis monialium sacerdotes, qui Sacrificia offerant, verbum Dei praedicent, excipiant fidelium confessiones ; non in illis corpora defunctorum fidelium humo mandantur ; non ad illas, experientia teste, frequens esse solet accessus populi. Quam ob causum, ni aliarum ecclesiarum jura spiritualia, temporalia aut mixta novo conventui monialium illegitime attribuantur, non facile de inferendo cujuscum-que nominis detrimento conquer! quis poterit. Cui tamen damni cujuspiam periculum instat, eidem aditus adjudicem ecclesiasticum patet.

119. Superest in hac materia quaestio, an praedictae Constitutiones Clementis VIII, Gregorii XV, Urbani VIII, de vocandis aliorum conventuum superioribus , quaeque alia ibi dantur praecepta, ad monialium erigendos conventus pariter pertineant. Et affirmando respondent Taniburinus (Be jure Abbatissarum torn. 4. d. 33. q. 1. n. 5), Barbosa (Collect. DJ). in. Cone. Trid. s. 25. c. 3. n. 29), Ferraris (Conventus art. 1. n. 31), s. Liguori (App. Be privilegiis c. 4. n. 88), ita declaratum fuisse dicentes a S. C. die 19 Dec. 1620. Ast negando respondent Pignatelli (/. c. Cons. 179 n. 73), Monacelli (l. c. n. 17, 18), et qui ab eo ad-ducitur Pasqualigo; primum, quoniam in moniales nee nomen quadrat, quo subditi illis constitutionibus desiguantur (v. supra n. 112), nec ratio constitutionuni, quae est peri-culum nimii detrimenti aliis inferendi conventibus (v. supra w. 118); deinde, quia S. C. cum ea recenset, quae in hoc negotio praestanda sunt, nullam ejus rei mentionem facit, sicuti refert idoneus in his fidusque testis Monacelli: ,/Au vero

eensnra, clictaiTim Cciistitutii.nuiu couiprehenclat fVmdationes Monasteriorum Monialium : Tamb.. Donat. de regular, lom. 1. par. -Z tract. 1. j. 21 teiient, quod sic. Sed tu una cum Pasqual. ad controv. de Franch. par. I. n. 478 et -1.89, contrarium sequere, sicuti et ipse sequor. Quia Monasteria Monialium non fundantur in paupertate sed cum assigna-tione, et redditibus certis, qui sufiiciant pro illarum manu-tentione; cessatque omne aliud praejudiciuin a Constitutio-nibus Apostoücis, et DD. cousideratuin tam quoad quaestum, quam quoad perceptionein Sacrameutorum, ac eleemcsjnia-rum pro Missis, nee non Sepultarae. Et lianc sententiam verissimam esse demonstrat praxis Sae. Congr. quae requi-sita Constitutionum Apostolicarum, de quibus nunc loqui-mur, non exigit pro Monialibus, sed Labita informatione, et consensu Episcopi Ordinarii, ac constito fabricam Monas-terii esse capacem, et in omnibus suis partibus absolutam, dotemque esse tutam, ac tufficientem saltern pro duodecim Monialibus, concedit gratiam fundationis, nemine alio vocato, ut decies, et vigesies per spatium 14 annorum, vidi, prae manibus Decreta habui, et extendi.quot; (v. Fagn. supra n. 113.)

Ex quibus iterum concludamus, nullam liaberi certain sal-tem legem, qua praeter consensum Episcopi alia tandem ex controversis solemnitatibus ad erectionis valorem requiratur; ita ut hoc etiam staute dubio valida babenda sit institutio monasterii monialium, omissis licet solemnitatibus istis facta.

De consensu superioris hie usui sunt, dicta sub u. 24; itidem de causa, de dote, de praejudicio, exposita sub §§ 2. 3. 4. Et si nova ecclesia sit parochialis, constituenda dismembrationis decreto, servandae insuper siuit leges, hujusmodi divisioni propviae (supra § 5).

Ad Constitutiones vero Clementis VIII, Gregorii XV , Ur-bani VIII quod attinet, eas referri ad hujus generis ecclesias non posse censeo; quoniam .banc materiam baud quaquam spectare mibi videntur. Illae etenim de casu agunt, quo erigenda est domus, iu qua alendi sunt duodecim saltern

regulares; praesens antem locus supponit, non erigi con-ventum regularium, sed regulare templum dumtaxat.

sea adunatio personarum, ad Christianas perfectionem ten-dentium, usurpari potest tuin de regularibus personis, turn de saecularibus. In const. Gregorii XV Cum alms syno-nyma sunt: monaster hint, conventus, domus, congregatio, sociefas religiosorvm seu regularium; in const. L'rbani VIII Romanus Pontifex itidem, ordo, covgregatio, societas reli-giosorum ejusdem sunt significationis. Attamen hodierno usu vox congregatio ordinarie indicat adunationem personarum saecularium, ad instar regularium viventium. Et ea est significatio, quam praesenti loco spectamus.

122. Quapropter congregationum nomine hie intelligimus societates virorum atque mulierum nullis omnino seu sim-plicibus dumtaxat emissis votis, ad christianam perfectionem tendentium. Nulla prorsus vota nuncupant sodales Oratorii seu Congregationis s. Philippi Nerii, quibus et pro arbitrio licet coetui nuntium mittere. Aliarum vulgo congregationum socii votis simplicibus perpetuis aut temporalibus ligare se solent.

128. Sed animadvertendum hie discrimen est inter vota simplicia et solemnia. Nomine et qualitate illa dumtaxat solemnia sunt, quae ut talia per Romanum Pontificem con-stituuntur seu acceptantur. Ut talia vero Romanus Pontifex non acceptat, quae a fidelibus in saeculo Deo fiunt, quaeque in congregationibus emittuntur, et insuper quae in ordi-nibus regularibus nonnulli socii nuncupant. Caeterum solis ordinibus religiosis, quamquam baud cunctis eorum mem-bris, Sancta Sedes Apostolica votorum solemnium gratiam concessit. Efficiunt, (ita ordinante lege ecclesiastica) ut voventes nexu quasi indissolubili constricti sint; Romanus enim Pontifex, qui solus ea solvere valet, vix umquam, qiiantumvis licet suadeant rerum circumstantiae, ab iis liberare solet: insuper solemne votum paupertatis incapaces

regulares facit possidendi et acquirendi bona temporalia; voto castitatis matrimonium subsequens diiimitur, et ante-cedens ratum solvitur; votum obedientiae, pro diverso actionum genere, aut vov^rentem privat habilitate suscipiendi suo arbitratu obligationes, aut superiori copiam facit irri-tandi easdem.

Vota, quae non ut solemnia acceptantur a Romano Pon-tiüce , simplicia sunt. Peculiarem quampiam vim nee illis lex ecclesiastica universe attribuit, quae in congregatio-nibus liunt; ita ut communibus regantur legibus tum di-vinis tum humanis , naturae voti generatim accommodatis. Sat facili negotio, cum justa causa subest, solvuntur vel a Romano Pontifice, vel a Superiore Congregationis, vel ab Episcopo. Natura sua non irritant contractum matrimonium ratum, prohibent vero, quin dirimant, contraheuduni; non privant proprietate bonorum et radicali dominio; nee ea subjectione, qua votis solemnibus fit, capacitatem contrahendi et promittendi submittunt voluntati superioris. Diximus natura sva, quia majorem vim Sedes Apostolica ipsis addere potest, additque monnumquam; id autem an fecerit, ex peculiaribus ordinationibus determiuandum est.

124. Eumdem Congregationes cum Ordinlbus religiosis, in quibus solemnia vota liunt, finem generalem consectan-tur; ordinarie voto paupertatis, castitatis, obedientiae se obstringunt; vitam agunt communem praeside Superiore certisque sub legibus, a Sede Apostolica ut plurimum ap-probatis; multiplici spirituali labori se diligentia indefessa devovent, uberrimosque sanctae Dei Ecclesiae proferunt fructus. Quam ob rem ad instar regularium viventes, vero religioso spiritu se imbuere, virtutes religiosas sibi com-parare, ad summum perfectionis apiceni pari cum regula-ribus passu ascendere queunt.

125. Licet autem Congregationum sodales maximam simi litudinem gerant speciemque regularium, non ii tarnen sunt, quos Ecclesia regulares et religiosos apellat; cum eorumdem societati desint solemnia vota. Ecclesia, inquam, regularibus

non accenset membra institutorum, in quibus vota dumtaxat simplicia imncupantnr. Idque dubitari non posse, manifestam est ex decretis S. Congnis Episcoporum et Regularium, quae constanter, quoties de hac quaestione luit interrogata, repo-suit, sodalitates virorum atque mulierum, vota simplicia nuncupantiuin, vere regulares 11011 esse. Recens hujusmodi decretum tulit in causa nieritissiniae Congregationis SS. Re-demptoris. Quum scilicet quaesituin esset; ,/Aii et quoinodo declarandum sit, congregationem pvesbyterorum n. n. gau-deve qualitate vere regulari, ant saltem id ex gratia con-cedendum sit in casu?quot; mature discussa quaestione, die 16 Septembris 18(ï 1- responsum fuit: ./Quoad primam partem non esse vere regulares, quoad secundam non expedire.quot; (v. Lucidi I. c. vol. 2. p. 104 sqq.) Eodemque sensu S. Poenitentiaria decrevit die 23 Januarii 1821; „Novas Galliarum moniales, quae institutum aliquod religiosum sectantur, in quo secundum ejus acceptionem atque ap-probationem ab Apostolica Sede factam , professionem so-lemnem ac solemnia vota emittere deberent, et nihilominus per teraporum circumstantias . . vota dumtaxat simplicia modo nuncupant, moniales profecto istas, . . in ordine ac religione sua vere professas dici ac censeri non possequot;, atque propterea canonica et pontificia clausurae lege (de qua quaerebatur) per Bonifacium VIII in cap. Periculoso, De statu regularium in 6 et per Tridentinum Concilium sess. 35 c. 5. de lie gul. solis monialibus religionem suatn prof ems injunctam, minime adstringi.

Quapropter institutorum hujusmodi sodales annumeran-tur non regularibus sed saecularibus personis. Pontifex Alexander VII in Brevi Juv commisso 22 Sept. li^;55 de Ccngregatione Missionariorum s. Vincentii a Paulo declarat; „ut dicta Cougregatio uon censeatur propterea [quia exem-ptionis privilegio fruitur] in numero Ordinum religiosorum; sed sit de corpore cleri saecularis.quot; Institutum SS. Re-demptoris in decretis Apostolicis vocatur, Presbyterorum saecularium Congregatio. S. Poenitentiaria, ad quaestio-

nem ex Gallia propositam; ,/Aii votum ingrediendi religio-neiii [moiiialium] Sedi Apostolicae adlmc sit reservatuin,quot; die 2 Januarii 1836 rescribit: „affirmative : sed votum mulieris, cujus intentio respexeii; ad monasteria prout nunc in Galliis exisiunt, non est reservatum; quia seilicet monasteria eadem a Sede Apostolica, attentis peculiaribus circumstantiis, non tamquam ordines vere et proprie reli-giosi, sed uti piissiinarum familiae feminarum aestimantur.quot;

126. Quoniam igitur Congregationes, quae nulla prorsus vota aut simplicia tantummodo emittunt, in numero ordi-num sen societatum aut congregationum regularium hand quaquam sunt habendae; atque ilii pariter, qui nomen iis dederunt, regulares non sunt; ea propter ad instituta illa eorumque socios non pertinent jura, privilegia, ordinatio-nes et leges, solis institutis et personis regularibus con-cessa et injuncta. Sic ad Congregationes nou spectant leges atque poenae de clausura servanda, de reservatione voti ingrediendi religionem; sic etiam ad valorem votorum non pertinet Tridentina lex scss. 25 c. 15 de praecedenti Kovi-tiatus anno, et de aetate Ifi annorum, possuntque novitii valide donare bona et renuntiare juribus, quin servent de-cretum Tridentinum capitis 16 /. c.

Non potiuntur inquam Congregationes juribus et privi-legiis regularium, non ligantur regularium ecclesiasticis legibus, nisi ita statuat Sancta Apostolica Sedes. Eamdem porro nulla adbuc generali ordinatione id fecisse compertum est. Quapropter quae sint jura bujusmodi, quae privilegia, quae mandata, ex regularium instituto communicata cuipiam Congregatioui, non aliter pro hujusmodi instituto quam ex decretis Pontificiis, et regulis atque coustitutionibus per Sanotam Sedem approbalis, couiici posse videtur.

127. Quod si quis jam quaerat, an promulgaverit Ecclesia generales leges, quibus ipsa Congregationum instituta regantur; exigui admodum numeri eas esse respondendum est, ita ut in pertractandis quaestionibus singularibus ordi-narie speetaiidmn sit, quid regulae et constitutioues, a Sede

Apostolica approbatae , de re contineant; quid Episcopus (si congregatio potiatur sola Episcopi appro bation e) jure suo constituerit; quid velint generalia prjncipia juris; quid rei natura, de qua agifcur (v. g. quid votum), comportet; quid de negotio (v. g. de ecclesia aedilicanda) habeant leges generales.

138. Posita hac de Congregationibus saecularibus expo-sitione, ad materiam redeamus huic loco propriam, ad conditiones scilicet in aediticandis Congregationum ecclesiis servandas.

Domus Congregationis saecularis per se integra est, licet ecclesiam adjunctam non habeat, ita ut facultas aedifi-caudi domum, institute hujusmodi data, per se non com-preliendat facultatem adjungendi domui ecclesiam. Per se, dico, ulterius enim id effici debet ex regulis et constitu-tiouibus approbatis per Summum Pontificem, ex fine Congregationis, ex causa propter quam copia extruendi domum facta est.

Caeterum Congregatio, cui sola obtigit approbatie Epi-scopalis, quaeque propterea non est exempta a jurisdic-tione Episcopi, indiget Ordinarii consensu, ut vel domui templum adjungere, vel in alio Dioecesis loco erigere ecclesiam possit, nam regitur hoe negotium communi omnibus non exemptis lege canonis Quicumque 44, eau. 16 q. 1 : //Quicmnque voluerit in sua proprietate ecclesiam aedilicare et consensum et voluntatem Episcopi liabuerit, in cujus parocliia est, licitum sit.quot; (v. supra n. 25.) De causa, de dote, de praejudicio aliis ecclesiis non inferendo, judi-candum est ex dictis sub n. 31 sqq. Quod si cum ecclesia insimul domus aedificabitur, in qua degant Congregationis sodales, caveri proeul dubio debet, magnum forte detri-mentum afferatur monasteriis, quae in eo loco aliisque vicinis existunt; non necessario tamen oportere, ut in hoe curando negotio res geratur accommodate ad supra dictas Pontificias ConsLitutiones arbitror; quoniam Pontifices snas illas leges solis Regularibus injungunt.

Congregatio , quae approbationem consecuta est S. Sedis Apostolicae, consensu indiget vel Summi Pontilicis, vel Episcopi; quod determinatur ex ipsius Congregationis legibus et ex ejusdem subjcctione ordinariae Episcoporum jurisdic-tioni ejusve exemptione ab ea (v. supra n. 2-1). De causa de dote, de praejudicio teneantur explicata sub n. 31 sqq. Neque ad liane Congregationuin speciei» extendi vi sua posse putamus memoratas Pontificum Constitutiones, quippe quae solis regularibus impositae sunt; atque propterea opinamur etiam , non invalide domum Congregationis erigi, nee Urbani VIII poenis locum esse, cum dictas Constitutiones in erigenda domo negligi contingit. lisdem tarnen ducibus, siquidem ad rem aptissimis, prins de damno nee ne secu-turo inquiri quam venia aedificandi tribuatur, maxime conducet, ne secus, quod improbandum est prorsus, ex concessa licentia et insequenti opere privatio congruae sustentationis regularibus inimiueat, hique idcirco inferen-dam intolerabilem sibi noxam conqueri, susceptumque opus, mediis a jure datis, impugnare cogantur. (v. infra n. 131, sqq.).

129. Qui ob praejudicium , quod praevidet, erectionem novae ecclesiae ferre gravatur, buic, ut legitiina via de damno repellendo agat, leges dant facultatem, nisi per Romanum Pontificem res ordinata est, ceu accidit in erigenda ecclesia Cathedrali et Coliegiata (v. supra n. 19 et 20). Quod si tarnen reluctans dolose agit, seu iniquae contradictionis sibi conscius , facit injuste et reparare omnia damua tenetur.

Similiter, qui aediiicandae ecclesiae repulsam irratioua-liter ant injusle ab Ordinario tulisse se aestimat, vel datae licentiae appositam ab Ordinario conditionem inolestam

nimis esse credit, eidem per iegitimum juris medium ut optatum asseqnatur , aduiti tribuitur.

Duae igitur quaestiones hie considerandae sunt; prima, de illo , qui vel penitus vel ex parte repulsam passus est; secunda de illo , qui praejudicium veretur.

130. I. Quid agere potest, cui aut injuste, uti censet, denegatum est aedificare, aut sub onerosa nimis lege con-cessum ?

Is instituta apeilatione rem deferre potest ad Metropo-litam vel Romanum Pontificem. (cfr. supra n. 31 et Barbosa Jar. eed. I. 2. e. 3. n. 5; Reiffenstuel l. c. n. 7; Leurenius l. c.p. 1. q. 38. A Mostaso I. c. I. 5. e. 3. n. 31; Monacelli Formularium vol. 1. tit. 6. form. 10. n. 3; Ferraris v. Ecclesia art. 3. n. 15; De Luca Be regular, disc. 39; Pignatelli t. Leans. 179. m. 45) Regularibus monasterium aedificare volentibus si licentiam Ordinarius negat, debet is ex Const. S. Pii V. Etsi menclieantium § 23 causam ob quam recusat, iisdem manifestare.

Huic quoque licet appellare Metropolitam vel Romanum Pontificem ; insuper potest novum opus nuntiare; de damno dato litem inferre; aliquando querelam nullitatis instituere.

133. Efficit appellatio in hac nostra re, ut causa devol-vatur ad judicem competentem, qui appellatus est, et iu-terea suspendi debeat opus nisi sit novae parochiae qua-cumque via faciendae institutio. (v. cap. Ad andientiam supra n. fi3 et Ben. XIV Gonst. Ad militantis Ecclesiae § 16. cfr. Fagnanus in diet. cap. Ad andientiam n. 13.)

Judex, ad quem. appellare otnni in casu licet, Romanus Pontifex est; ab Ejus nu tem decreto sen sententia ad ne-minem alium appellari potest; ,/Et quoniam divino Apostolici primatus jure Romanus Pontifex universae Ecclesiae prae-est, docemus etiam et declaramus, eum esse judicem su-premum lidelium, et in omnibus causis ad examen eccle-siasticum spectantibns ad ipsius posse judicium recurri;

Sedis vero Apostolicae, cujns auctoritate major nou est, judicium a rtemine fore retractandiim, nequc cuiquam de ejus licere judicare judieio.quot; (Couc. Vatieanum Const. Fan/or aeternv.s cap. III. De rï et ratione Primatus Roman] Ponfifuis.)

Quod attinet deinde ad Metropolitan!, judicem intermedium, hic appellari posse videtur, atque propterea rei judicandae potestatem habere, cum Episcopus, sic aedificari concedens, processit atque procedere potuit jure ordinario tantum, ideoque generatim, quoties Ordinarius permisit construi ecclesiam (v. supra n. 18), nisi tarnen per Sedem Apostolicam posita exceptio incidat, nam a decreto erectionis monasterii appellari debet ad S. Congr. Episcoporum et Regularium, sic ordinante Greg. XV in Const. Cmn alias § 4. — Praeterea ad Metropolitan! appellare a decreto Episcopi licet, cum hie jure turn ordinario turn delegato veniam potuit dare; ergo si decrevit dismembrari parochiam non exemptam. (v. supra n. 66.) — Sed Metropolitae appel-landi facultas abest, ideoque huic judicandi potentia, cum Episcopus solo jure delegato copiam aedificandi lacere potuit; videlicet in divisione parocbiae exemptorum. (v. Fagn. I. c. n. 47 et 48.)

Ut appellatio legitma sit, sen designatos supra effectus liabeat, necesse est perficiatur intra decern dies numerandos a die cogniti decreti Episcopalis: „Statuimus, ut ab elec-tionibus, postulationibus, provisionibus et quibuslibet extra-judicialibus actibus (in quibus potest appellatio interponi) quisquis ex eis gravatum se reputans, per appellationis beneficium gravamen illatum desideraverit revocari, intra decern dies (postquam sciverit) si velit, appellet: postdecendium vero eidem aditus non pateat appellandi.quot; (cap. Conoertationi 8 Dc appellat, in 0.) Dies isti fatales dicuntur, quum inde-clinabiles sen inexorabiles appellantibus sint. Sed et alia servari in appellatione debent, de quibus suo loco dicemus.

133. Potest, cui damnum inlertur, aliud praeterea juris remedium opportune tempore adhibere, quod nnntiatiovem novi opens leges vocant. Est, haec, prohibitie operis, quod

qiiis facere molitur vel in nostro solo vel cum damno rent rn nostra rum aut publicaruin.

Efjldt, nisi jus aedificandi notorium est, quemadmodum in dismembratione parochiae contingere solet, ut aedificans pergere non queat, aat si pergit demolire aedificatiun te-neatur, donee nuntiatus causam vincit, vel nuntiatio ex-tinguitur aliqua canonica via, e. g. legitima revocatione, vel nuntians acceptavit cautionem de opere destruendo cum nuntiatus causa ceciderit. (cfr. tit. 33. Be novi opens nunc.)

Ut sit legitima, sen effectum habeat, necesse est eo tempore instituatur, quo opus nondum perfectum, sed incho-atum actu saltern praeparatorio est. Instituitur au tem vel implorata auctoritate judicis ecclesiastici, ut ipse scilicet opus interdicat; vel monendo solis verbis, aut verbis et re, ipsum aedificantem, opificesve ejus, ut desistatur ab opere.

134. Qui damnum patitur (modo legitime nou consen-serit), simpliciter etiain, si placet, apud competentem (v. supra n. 132) ecclesiasticum judicem instituere potest actionem de damno dato, quin dies fatales a cognito Episcopi decreto in liac servare obligetur; non est enim appellatio, ideoque nec opus suspendit: ,/81 per contradictionem de-bitam, vel alia juris remedia petierit revocari gravamen, ei (dummodo medio tempore his non consenserit) lapsus decendii non obsistat.quot; (cap. Concertationi cit.)

135. Tandem, cui praejudicium intertur, praesto est querela mdlitatu, si videlicet omissa substantiali aliqua solemnitate templum erigitur. Fit autem querela haec sig-nificando competenti judici (cfr. supra u. 132), et probando eidem, essentialem in erectione solemnitatem praetermissam esse. Neque hie actus appellatio est, atque propterea nec opus suspendere videtur, nec obnoxius esse diebus fatalibus.

bus ferendis locum non spectare novam ecclesiam, quae collapsae loco extruitur (de quo inferius ubi de reparatione dicturi su mus), sed ecclesiam spectare, quae non excipit aliam. Atqui de hoc genere ecclesiarum cum quaeritur, quis impensas ad aedificandum facere teneatur, obligatum ilium censeo, qui aedificari petiit, seu qui aedificat, seu cnjus nomine aedificatur, nisi in promptu sint bona ant pecuniae in ipsum ilium finem ab aliis collata. Quare cum persona particularis petiit, sibi indulgeatur aedificare tem-plum , ipsius sumptibus fiat oportet. Cum persona moralis, impensas ea novae ecclesiae faciat; sic dioecesis ecclesiae Cathedralis, parochia parocbialis, religiosi conventualis. Quodsi ecclesia alicubi populo fideli omnino necessaria est, hie autem sumptus ferre nullo pacto valet, Episcopo pro-prio incumbere videtur, ut quantum oportet et ex superfluis mensae reditibus vires suppetunt, populo opituletur; nam in cap. Tna nos 6 De eccl. aedrf. et repar. Coelestinus III sic ordinat: ,/Praeterea , quia occasione juramenti, quod de rebus ecclesiae non alienandis te asseris praestitisse, in locis tui Episcopatus, in quibus populi habitantes oratoriis egere videntur . . ecclesias formidas erigere; Fraternitati tuae mandamus, quatenus illius juramenti occasione nul-latenus praetermittas , quin populo indigenti super basilicarum institutione studeas salubriter providere.quot;

i37. Remunerandi meritissimi operis causa, utque alli-ciantur fideles ad fundandas, dotandas, aedificandasque ecclesias, lex sacra, imponendo ecclesiis servitutis onus, jurispatronatus privilegium instituit.

Patrono datum est, ut rector ecclesiae suae non alius instituatur, quam is (dummodo idoneus sit) quem ipse

Superiüri praeseutaverit (cap. Nobis 25 de jnrepatronahis. cfr. Trid. 14. c. 13 et s. 25. c. 9. de ref.), utque in ecclesia sua hononlicentius prae aliis tractetur (cap. 3ö5/.9 cit.); eidem impositum est, ut ecclesiam suam tueatur et detendat ue fraudetur bonis, [can. Filiis 31. eau 1(!, q. 7); tandemque concessum, ut si atl inopiam vergat', ecclesia illa teneatur, detractis cultui exercendo necessariis expen-sis, patronura suum ex proventibus, qui supersunt, ho-neste alere. (cap. Nolis cit. et can. contra 29 et can. Q/ii-cumcine 30. can 16. q. 7)

138. Acquiritur juspatronatus, disponente lege ecclesi-astica, ex fundatione, ex dotatione, ex constructione ecclesiae, (Trid. «. 14. c. 12 et .v. 25 c. 9 de re/.) factis cum assensu Episcopi. (cap. Nobis. De jvre patronatus) Obtineri praeterea ex praescriptione et privilegio Apostolico potest.

139. Ex fundatione. ,,Fundare⁵ proprie est fundum dare, in quo ecclesia aedificetur. Sed latiori acceptione significat, et fundum dare et construere ecclesiam, ut in cap. Nobis citato et in Trid. s. 25 c. 9 de reji; quemad-modum construere aliquando idem indicat ac aedificare et fundare, uti in can. Filiis 31 can. 16 q. 1. (Ita passim observant auctores cum Fagn. in cap. Qnoniam De jure patronatus n. 24) Dictum est fundare idem esse ac fundum dare; propterea animadvertitur: ,/Est vero ne-cessarium ad acquirendum juspatronatus, ut qui fundum aut solum dederit ad construendam ecclesiam, omnino dominium transferat; alias enim si dominium directum sibi reservaverit, utileque tantum ad ecclesiam aedificandam transferat, minime juspatronatus acquiret, nam ecclesia nequit hoe modo aedificari, ut postea a fundante aliquando possit repeti; unde nee in fundo empliyteutico valet ecclesia aedificari, nee ex fundatione hujuscemodi juspatronatus acquiri. Lambertinus de jure patron. I. 1. p. 1. q. 2. art. 2. u. 2; Massobrius in Praxi, praetud. 7. dub 18; Harbosa de jure eecles. I. 3. c. 12. n. 28 et de officio Episcopi 3. p. allegat. 70. u. 3.quot;' A Mostaso. De causis piis I. 5. c. 5. n. 53.

Ex dotatione. Dos (v. supra n. 37) esse debet Integra sen congrua, inque eum ipsum (mem, vit scilicet ecclesia dotetur, a donante seu donantibus collata. Siquidem qui ininnta dona ecclesiae tribuunt, vel magna sic donant , ut pro arbitratu, vel in lincni queindam alium designatum, administratores datis utantur, non dotantes sed simpliciter benefactores sunt dicendi. Atqui non donantibus aut bene-factoribus, sed dotantibus leges sacrae juspatronatus con-cedunt. Debent ergo res dari titulo dotis, sicque Integra conferri dos. (v. Lambertinum l. c.l. 1. p. \ .q. fi. art. 1. n. 10 sqq.). — Dotatio, sicuti lex ordinat, fieri debet an-tequam construatur et. consecretur ecclesia (cfr. supra n. ;58). Qui compulsus (v. supra n. 42) deinde porrigit dotem, ex dotatione hujusinodi invita forte non evadit patronus; qui autem sponte, patronus efficitur. (Ita Fagn. I. c. n. 30. 40)

Ex constructione. Ut hoi; titulo juspatronatus vindicetur, oportet aedificium absolutum sit. Qui opus impcrt'ectum relinquit, privilegimn non assequitur; ejus autem est, qui suis sumptibus absolvit. — Quod si duo pluresve cornmu-nibus impensis fabricam construunt, omnes adipiscuntur juspatronatus; quemadmodum et iIli, qui plures junctim fundum, in quo aedificetur, largiuntur, vel dotem congerunt.

140. Qui aedificat templum, sibi vero reservat dominium, et similiter qui dotat, sibi autem reservat dotis re-petendae facultatem, nequaquam jurepatronatus eum potiri censeo; is enim cum perpetuus et universalis mos sit, ut aedificans, vel dotans templum permittat Ecclesiae proprie-tatem, de eo ipso more jurispatronatus institutie et collatio intelligenda videtur. Sicque in propositum casum, quoniam juspatronatus est servitus Ecclesiae libertati imposita, cadere putaverim regulam 15 in 6, qua dicitur „odia convenit restringi.' Quodcumque autem sibi quis constitueret jus repetendi aut fundum, aut dotem, aut aedificium, repetere nihilominus, facta dedicatione, hand quidquam liceret, quemadmodum sequitur ex regula 51 in 6: „Seniel Deo dicatmn, nou est ad humanos usus ulterius transferendum/'quot;

Juiisperiti etiam, miniuie per se stare dominium cum ja-repatrouatus suppouere videntur, cum docent patronum ^non esse dominum ecclesiae; patronum non habere ecclesiae dominium.quot; (v. Lambertinus I. a. I. 2gt;. q. 1. art. 7. n. 1 sqq., Vivianus Praxis jurispaironatus p. 1. I. 1. c. 2. n. 13. cfr. A. Mostaso supra n. 139)

14)1. De tribus memoratis jurispatronatus titulis quaestio estj an singuli seorsim sumpti satis sint, ut juspatronatus acquiratur, an vero copulative requirantur seu onmes simul esse debeant. Certant ab utraque parte doctissimi juris-periti; eosque recenset Barbosa Jur. eccl. I. 3. c. 12. n. 60, 61. Sententiae negantis, omnes junctim postulari, partes imprimis agit Lambertinus [1. c. I. l.p. 1. q. 3. art. 1. n. 2 sqq); sententiae affirmantis Abbas cum Fagn. {I. c. n. 26 sqq.) Ex quo deducere licet, rem dubiam esse; in dubio autein isto per se libertatem ab onere servitutis praedicari posse, quoniam possessio seu praesumptio Ecclesiae libertati favet.

142. Fact is cum assensu JEpiscopi. Ex sola fundatione, dotatione, constmctione, non oritur juspatronatus, etenim insuper requiritur, ea tiant consentiente superiore dioece-sano. (v. Barbosa I. c. n. 2. 38. 59.)

Omnibus rebus sic apte peractis, confici solent autbenticae litterae, quibus demonstretur, siquando necesse fuerit, acquisitum juspatronatus ejusdemque natura. Demonstratur enim jus istud potissimum ex authentico hujusmodi docu-mento, et etiam ex immemoriali possessione exerciti ejus juris ad usque postrema tempora, (cfr. Trid. s. 25. c. 9. de ref.) Ejusdemque natura. Potest enim aediücans, etc., statuere , ut jurepatronatus fmantur cognati, agnati (quo jus evadit (jentilitima, familiare), vel baeredes (haereditarnim); vel jus adhaereat certae rei (reale), vel designatae sit personae (personate); vel ut sit juspatronatus ex liis mixtum, v. g. haereditarium reale, gentilithim reale.

143. Dicta hactenus sic breviter contrabamus; sufficere acquirendo juripatronatus, ut unus, pluresve, fundum tri-

Cui addamus, hand opus esse, ut fundans, dotans, con-struens expresse sibi reservet juspatronatus, sufiicere vero ut id expresse non remiserit (cfr. Fagn. in cap. Nobis n. 4. de jnrepatronj.

144. Acquiri diximus juspatronatus etiain ex praescrip-tiove, quae immemorialis esse debet (v. Trid, s. ^5 c. 9. de ret.): et ex privilegio Apostolico, non ex Episcopali, quum generali legi, qualis est libertas ecclesiarum, ter-minos ponere Episcopus nequeat.

145. .Turispatronatus effectus, scu jura patronoruni, notis his versiculis enuntiantur:

Primus versiculus recenset triplex, quod patrono est, genus juris; honorificum, onerosnm, utile; secundus de-signat clarius, quid juris in singulis sit; in honorifico est praesentare et praeesse, in oneroso est defendere, in utile ali.

Praesentare. (cap. Nolis et Trid. supra) Quod verbum liane legem continet, ut rector ecclesiae patronatae non alius instituatur quam ille idoneus, quem tempore legitimo (v. supra v. 92) ipse patronus praesentaverit Superiori. Necessaria eapropter vocator haec institutio, opponiturque liberae, quam Superior facit non constrictus lege hujusmodi. Spectat id jus ecclesias omnes, exceptis Catiiedralibus, Collegiatis , Conventualibus, quorum Praelatos praesentare patroni uequeunt, nisi peculiari indulgentia id permiserit S. Sedes Apostolica. In ipsis tamen ecclesiis illis juspatronatus alios spectare clericos potest.

Praeesse. (can. Piae mentis. 26. can. ]6. q. 7. cap. Nobis cit.) Id est , patronus praecedere debet alios (non equidem Dominum loci, eumque jurisdictionem in locum habentem) in processionibus suae ecclesiae, in suscipienda paceet thurificati-one, aliisque similibus actibus; obtingit 1111 dignior in ecclesia

locus, sedes hoiiorabilior; praeterea insigne familiae sculpivel depingi in ecclesia patronata solet. (v. Gard. vol. 2. deer. 1292)

Defendere (can. Filiis. 31. cov. 16. q. 7.) Est patrono impositum tueri ecclesiae bona a dilapidatione et ab usu fundatoris fmi contrario ; itemque ab omni impugnatione tnin in tuin extra judicium, non suis equidem sed ecclesiae patronatae iinpensis.Memorato tarnen titulo nullam potestatem aut jurisdictionem in ecclesiam ejusve bona, redditus, aut ministros, patroni habent; ita ut clericos instituere vel remo-vere, possessiones et alia ecclesiastica bona distribuere non valeant (cap. Praeterea. 4. de jvrepatr.), nee pensionem aliudve onus exigere (cap. Praeterea. 2o. tit. cit.), nee in iis quae ad sacramentorum administrationem spectant se occupare, neque visitationi ornamentorum ecclesiae, aut bonorum stabilium, sen fabricarum proventibus se immiscere (Trid. 24. c. 3. de re/.), neque in perceptione fructuum, proventunm, obvenlionum, nnllatenus, nullave causa vel occasione se ingerere (Trid. s. 25. c. 9. de re/.), nisi qua-tenus id eis ex institntione ac fundatione competat.

Ati egeiivs. [can. Contra 29 et can. Quicumque 30. eau. 16. q. 7.) Statuitur lioc privilegio, ut cum patronus, ad inopiam vergens, juxta qualitatem status et personae snae ex bonis propriis , vel officio aut opificio honesto, vitam ducere amplius non potest, ecclesia patronata teneatur ex proventibus snperiluis ipsi victum statui sno congruum praebere. Quae quidem subsidia competunt etiain patro-norum nxori et liberis ac familiae. V. Reiffenstuel ad tit. de jurepatron. n. 110 sqq.

146. Extinguitvr jnspatronatus, si ecclesia penitus de-struitur, aut dos perit; si patronus concedit ecclesiam lieri Cathedralem, Collegiatam, Conventnalem (cap. Nolis cit); — si non servato moderamine inculpatae tutelae occidit vel mutilat rectorem vel alium clericum suae ecclesiae (cap In qnihusdam 12. De poems tit. 37); —si fit haereticus, schismaticus, aut apostata (cap. lin. de haQreticis)-,— si venditio-nis, ant alio titnlo contra canonicas sanction es jnspatronatus

in aliuin transterre praesurnit (Trid. s. 25. c. lt;h ref.); — si extingnitur familia, cui soli attributuin erat; — si patronns libere remittit suum jus (cap. Si düigenti. do foro competent]); de quo observandum est, renuntiari posse juripa-tronatus haereditario ; sed ad geiitilitimn personate quod attinet., (in quo singuli descendentes jus proprium et per-sonale liabent) eidein renuntiare utique posse viventes, quin tarnen descendentium deinceps ex eadem familia juri id noceat (ct'r. Card, de Luca de jurepatronatws disc. 18 n. 3; disc. 31. «• 16; disc. 51. n. 21). — Deleri etiam jus-patronatus potest per praescriptionem longissimi vel lougi temporis, cum nempe, ut canonistae docent, bis saltern rector ecclesiae sine praesentatione institutus est, dummodo patronus non fuerit legitime impeditus. Quapropter ex limitatione hac liquidum est, in jurepatronatus gentilitio personali parum prodesse praescriptionem contra jus descendentium. — Tandem privilegium, de quo dicimus, cessat, cum Summo Pontilici, in cujus voluntate jura omnia eccle-siastica pendent, id tollere placuerit.

147. Religionis Catholicae liostes, qui StatuiCivili copiain largiuntur publicandi bona Ecclesiae temporalia, modo cou-tendunt (ut quotidie cernere est) nullum Ecclesiae, utpote spirituali societati, jus obtingere acquirendi et possidendi bona temporalia; modo jus istud Ecclesiae permissum, ita enervant, in his Ecclesiam a Status Civilis imperio depen-dentem statuentes, ut occupari, cum placuerit, per rem-publicam civilem res ecciesiasticae possint. Non illud sane inquirunt, quod Deus statuit, qui omnis juris est fons om-nisque potestatis origo et auctor, sed quo mendaci colore iniqua, quam appetunt, tegatur Ecclesiae spoliatio.

innixa ordinationi, haec est, accepisse Ecclesiam a Domino acquirendi et possidendi, fruendi et administrandi plenam facultatem. Quod quidem (alia ad aliurn locum differendo) ex proprietatibus Ecclesiae atque missione, quam a Domino habet, manifeste monstratur. Etenim a) divinus Ecclesiae Conditor visibiletn earn fecit societatem, in qua Sacrorum ministri sint, cultus externus Deo exhibeatur , opera charitatis et pietatis exerceantuv. Quae res quum curari et praestari ab Ecclesia, Deo ordinante, debeant, ast sine bonis temporalibus baud possint, perfectumque eapvop-ter in ipsa bonorum temporalium dominium postulent, necesse est dicatur, Ecclesiam ex divina constitutione pleao potiri acquirendi et possidendi, fruendi et administrandi jure. Quam ob causam spiritualis ilia, quam objiciunt, societas, ut spirituali, a Deo sibi praescripta, legatione fungatur , res temporales acquirendi et possidendi facilitate indiget, eamdemque in imposito officio accepit. —• Insuper b) Ecclesiam suam Dominus fecit societatem perfectam, seu talera, quae alteri societati haudquaquam subjiciatur ac sibimetipsi consequendo fini sufficiat. Quare ut ipsa propriis mediis seu bonis, et independent! prorsus ratione, sua curet et promoveat, Deus voluit, seu recensitis juribus adornavit. — Tandem c), quum Ecclesia supernaturalis societas sit, atque supernaturalia sint jura eidem a Domino data, quam lon-gissime banc abessc a civilis reipublicae imperio conspi-cuum est. Ad haec si consideretur , res ecclesiasticas Deo dicatas esse et sacro religionis usui, et illud luculenter ap-paret, jura hujusmodi atque bona majori inviolabilitate gaudere ac quaevis civilia, sen publica seu privata bona; proptereaque bonorum ecclesiasticorum direptores jure me-ritoque omni aetate subiisse peculiaris sceleris, commissi videlicet sacrilegii, turpissimam notam.

149. Quapropter Ecclesia ipsi Deo, minimeque principibus civilibus (quod tarnen nonnulli inepte docent), accepta retert enuntiata jura; ad earn pertinent bona acquisita eorumque libera dispensatio; statui civili nullae in his partes datae

sunt; nullo sub praetextu se iisdem immiscere valet. Quo pertinent damnatae in Syllabo propositiones : ,/Ecclesia non est vera perfectaque societas plane libera, nee pollet suis propriis et constantibus juribus sibi a divino suo Fundatore collatis, sed civilis potestatis est definire quae sint Ecclesiae jura ae limites, intra quos eademjura exercere queat.quot; XIX. „Ecclesiastica potestas suam auctoritatem exercere non debet absque civilis gubernii venia et assensu.quot; XX. ,/Ecclesia non liabet nativum ac legitimum jus acquirendi ac possidendi.quot; XXVI. „Sacri Ecclesiae ministri Romanus-([ue Pontifex ab omni rerum temporalium cara ac dominio sunt ornmno excludendi.quot; XXVIÏ. „Reipublicae status, utpote omnium jurium origo et fons, jure quodam pollet nullis circumscripto limitibus.quot; XXXIX.

150. Hand plane congruunt catholicorum scriptorum sen-tentiae de subjecto dominii in Ecclesia, i. e. de quaestione, penes quem in Ecclesia rerum temporalium proprie dominium sit. Dominium inquam directum, nam rerum omnium dispensatio et administratio est in plenaria potestate Sedis Apostolicae; rerum autem usus ususque fructus, nisi aliter decernat iisve utatur Surnmus Pontifex, est vel personae, vel instituti, vel Ecclesiae aut particularis aut universalis, pro donantium voluntate; quod ipsa ecclesiastica lex sancivit praecipiendo, ut „ea quae ad certum usum largitione sunt destinata Melium, ad illum debeant, non ad alium, salva quideni Sedis Apostolicae auctoritate, converti.quot; (Con. Vien. in Clem. (iuoniam contingit. de relig. dom.) De directo autein, ut dixi, dominio, sen proprietate, est inter Doctores controversia.

151. Ejus itaque dominii subjectum plures Doctores cum Navarro (in Apologia de reddit eccles.) statuunt ipsum in-visibile Ecclesiae Caput, Christum Dominum; nam in can. Qui Christi. 1. et can. Qui abstulerit. 6. eau. 12. q. 2. res ecclesiae vocantur „pecuniae Christiquot;, et in cap. Cum secundum. 16. De praeb., et cap. Cum ex eo. 34 Be elect, in 6 appellantur „patrimonium Christiquot;'; in Cone. Trid. h. 25 c. 1

tie ref. bona ecclesiastica „res Deiquot; esse dicnntur. Verum isti dieendi modi aliis Doctoribus id unum significant, bona ilia Dei et Christi Domini cultui dicata esse et in honorem Ejus expendenda, atque eatenus pecnliari ratione ad jus pertinere Christi Domini. Quare multis ex his scriptoribus potius placet bonorum proprietatem attribuere visibili Ecclesiae Capiti, Pontifici Romano (vdtr. apud Fagn. in cap. Relatum. Ne clerici vel monachi), quippc cui _vplenitudo potestatis de rebus ecclesiasticisquot;, atque , plenaria bonorum ecclesiasticorum dispositioquot; in jure aperte asseritur; quae quidem locutiones perfectum dominium designare videntur (v. cap. Proposuit. 4. De concessione ■praebendae; cap. Licet. 2. De praeb. in 6 ; Clementina Si duohus. 1. Ut lite pendente). Sunt autem Doctores, qui dicta Pontificia potestate spectari putant dispensationem et administrationem bonorum, neutiquam vero proprietatem, quemadmodum s. Thomas habet (2. 2. q. 100.a/-/. 1.ad. 7.) ,/quainvis res Ecclesiae sintejus ut principalis dispensatoris, non tamen sunt ejus ut domini, et posses-soris.quot; Quamobcausam rerum dominium esse dicunt penes Ecclesiam universalem vel particularem, aut penes instituta religiosa, pro voluntate eorum, qui bona dederunt (v. Turre-cremata apud Suarez Def. Jidei cath. I. 4. c. 18. ct'r. Molina De jnditia. dhp. 142); ejus quum bona sint, ad quem ea transtulit donantis voluntas. Et hi jux-is dicta exhibent; animadvertunt eiiim in can. Expedit. 13. cm. 12. q. 1. ser-monem esse de facultatibus „ecclesiarnmquot;, et in cap. Causa. 13. De verb, siynif. oblationes, decimas, primitias in bonis „ecclesiammquot; numerari, et in can. Qui Christi. 1. et can. Qui abstulerit. 6. can. 12. q. 2. bona ecclesiastica dici turn bona Dei et Christi, turn bona ,/Ecclesiae.quot;

152. Magna igitur controversia est, quam tamen (sit venia coepto) arbitror posse sedari. In singulis enim opinionibus aliquid veri esse puto, et ex omnium conjunctione enasci concordiam. Aliquid veri in singulis esse opinor, quoniam indubitato sacri canones, conciliorum decreta, Romanorum Pontificum constitutiones, bona ecclesiastica vocant tnm res

Dei atque patrimonium Christi, tum res Ecclesiae universalis, turn ecclesiarum particnlarium, atque plenariam quoque in ea Sedi Apostolicae adscribunt potestatem. Aliquid veri sensu exposito dixi; sed itidem aliquid falsi addendum aestimo, quantum videlicet singulae singnlas improbare nituntur , nam omnes junctim quodam pacto servari desidero. Est nainque, ceu arbitror. in his tum peculiars dominium sin-gularum ecclesiarum, tum universalis Ecclesiae condominium admittendum; atque prae oculis habenda mirifica illa unitas Ecclesiae; de qua Apostolus 1 ad Cor. 12, qua nulla pars per se stat, sed omnes partes ad invicem con-junctae snnt sub capite invisibili Jesu Christn, atque visi-bili Romano Por.tifice. Ex qua quidem mystici corporis Christi unione id consequitur, ut id quod unius partis est, ad alias etiam, ad totum corpus pertineat, ideoque et ad caput visibile et invisibile , in cujus honorem et cultum omnia expendenda sunt. — Quae igitur uni parü dantur, peculiari titulo ejus sunt; propterea suae esse dicuntur possessiones Ecclesiae Romanae, suae aliis ecclesiis, suae parochiis, suae institutis religiosis, nullae domibus fratrum s. Francisci Capucinorum et Minorum de Observantia, utpote acquirendi et possidendi incapacibus (v, Trid. Conc, s. 25. c. 3, de reg. ei mon.; Kicolai III. caput Exiit. 3. de veri. signif. in 6; Joannis XXII. caput Ad Conditorem 3. eod. tit. in Extrar, ubi et possessiones illae Sedi Apostolicae assiguantür). Quaeque ergo pars acquirit, sibique possidet peculiari titulo, quem non liabet alia pars. Quidquid autem quaeque liabet, id totius corporis est ratione uuionis, qua omnia membra conjunctim unum corpus faciunt Ea propter donantes rem particuliari ecclesiae, et universal! earn donant, ipsique remota saltem intentione sic dare dicendi sunt; propterea etiam possessiones singularum sive ecclesiarum sive institutorum, appellantur bona Ecclesiae, quumque adimuntur, spohari dicitur Ecclesia; eodemque sensu (ut videtur) Pius Papa IX. rogatus a Napoleone imperatore III ut ditionis ecclesiasticae possessionibus re-

nuntiaret, vespondit inter alia: ^nullo plane niodo Nos posse ejus annuere consilio, propterea quod insuperabiles praeselerat difficultates, ratione habita Kostrae et huius Sanctae Sedis dignitatis , Nostrique sacri characteris, atque ejnsdem Sedis jurium, quae non ad alicnjvs regalis familiae successioiiem, sed ad ornnes catholicos pertinentquot; (v. Ep. En-cycl. dd. 19 Jan. 1860). Eamdem ob causam quidquid singulorum est, capitis etiam est, idque nobiliori sane tilulo. Sed insuper plenaria rernm omnium dispositie, ex divina ordinatione, capiti visibili Romano Pontifici ob-tigit, non plenarium dominium; nam in dicta Epistola de ipsis Apostolicae Sedis possessionibus Pius IX scribit- „non posse per Nos cedi quod Nostrum non est.quot; Quapropter in re, de qua dicimus, tuin dominium proposita ratione turn condominium admittendum esse, arbitrati sumus; cui congruunt quae ait Molina (/. c. n. 6), videlicet: „dominium ejusmodi bonorum esse penes ecclesiam particularem, cujus sunt, ut penes ecclesiam Eborensem, Toletanam, Romanam etc. nomine ecclesiae, communitatem ipsam intelligendo cum suo capite, aut subordinatis capitibus. Quatenus autem unaquaeque ecclesiarum particularium pars est universalis ecclesiae, dominium bonorum ecclesiarum particularium esse penes ecclesiam universalem, cujus Summus Pontifex est caput universale.quot;

153. Ea, quae hactenus de rebus ecclesiasticis dispu-tavimus, pertinere ad aedes etiam sacras ultro intelligitur. Quare id unum animadvertisse satis sit. ecclesias peculiar! dominii titulo pertinere ad communitates ecclesiasticas, ceu dioeceses, parociiias, ordiues regulares, quae easdem aedificarunt vel quibus donatae fuerunt. Excipienda tarnen sunt templa domuum Capucinorum et Minorum de Obser-vantia, quorum dominium penes Sedem Apostolicum est (cfr. supra n. 152).

154. Inquirere jam placet, possitne persona parlicularis, familia, communitas civilis, tenere dominium directum templi. Directum dico, nam per consecrationem aut bene-

dictionem, quibus religioso cultui templa in perpetuum traduntur, facultas liberae dispositionis ususque evanescit.

Ponamus pritnum, suis sumptibus tales personas aut dicta collegia templum aedificasse. Jus Romanum easdem dominio privave videtur; liabet enim, ,,Nullius autem sunt res gacrae et religiosae et sanctae; quod enim divini juris est, id nullius in bonis est. Sacrae res sunt, quae per Pontifices Deo consecratae sunt, veluti aedes sacrae et donaria, quae rite ad ministerium Dei dedicata sunt.quot; {Instit. lib. 2. tit. 1. § 7). Quocirca per ipsum consecrationis actum, ni ante traditae essent, earumdem proprietas amittebatur. Vult etiam jus ecclesiasticum, ut templa in dominio talium non sint: „Nulli liceat ignorare, omne, quod Domino con-secratur, sive fuerit homo, sive animal, sive ager, vel quidquid semel luerit consecratum, sanctum sanctorum Domino erit, et ad jus pertinebit sacerdotum.quot; (Bonifacius Papa in c. 3. can. 12. q. 2); et, ,/Piae mentis amplectenda devotio est, qua se Julius nobis in re Juliana sui juris fundasse perhibetur Ecclesiam, quam in honorem s, Viti confessoris ejus nomine cupit consecrari. Hanc igitur, frater charissime (si ad tuam dioecesin pertinere non am-bigis) ex more convenit dedicari, collata primitus douatione solemn!, quam ministris ecclesiae destinasse se praefati muneris testatur oblator, sciturus sine dubio, pro.eter pro-cessionis aditum, qui omni christiano debetur, nihil ibidem se proprii juris iabiturum.quot; (Gelasius Papa in can. 26. cau. 16. q. 7)

Puto tamen in his exceptionem esse admittendam, quin prohibeat regula 51 in 6 : «Semel Deo dicatum, non est ad usus humanos ulterius transterendumquot;; quae scilicet construentibus unum usum et dispositionem profanam, minime vero dominium dedicati templi, adimere videtur. In Eugenii II et Leonis IV can. Monasterium 33. cau. 16. q. 7. sic legimus; «Monasterium vel oratorium canonice erectum a dominio constructoris eo invito non auferatur.'' Moris etiam est, ut oratoria, quae in aedibus vel prope

aedes magnatorum inveniuntur, licet consecrata aut solem-niter benedicla sint, velut domiuiuui privatum liabeantur; quemadmodum et calices et aliae res sacrae et beuedictae, Deo idcirco dicatae, quae ibi sunt. Insuper Doctores non-nulli quasi obiter advertunt, censeri aedificantes tradere Ecclesiae novam, quam construxerunt, fabricam. Tandem in causa judicata per s. Congr. Concilii die 27 Febr. 1864 (v. Acta S. Sedis vol. 1. p. 217 sqq,) sermo est de templo s. Sebastiani, cuidam Municipio proprio, in ecclesiain pa-rochialem erigendo, quin in dubium vocetur jus proprietatis municipii. Quae si recte dixi, illud praeterea adderem, jus ecclesiasticuin neininem invitum privare fabrica, quam pro sua libera pietate propriis impensis erexit.

155. Quibus notatis, ad quaestionem sic responderi posse autumaverim. a) Vult ecclesiastica lex, ut templanon sint in doininio aedificantiuin, sive commnnitatum civiliurn, sive personarum particularium. Ex quo deducerem, absque licentia Surami Pontiücis cultui divino dedicari non posse,, antequam donata sunt Ecclesiae, b) Cum autem construens sibi reservavit proprietatem, ejusdem dominii templum pars esto. Quod tarnen dominium intra lines nudae possessionis continetur, ita quidem ut dominus nee alienare nee uti templo queat. Subsecutae enim, quam voluit, dedicationis hie effectus est, ut templum profanis usibus et commercio ademptum, cultui divino, sub jurisdictione Superioris eccle-siastici (v. Canones sub causa 10. j. 1.), in perpetuum tradatur.

Porro ut plurimum res sic sese liabet, ut qui suis sump-tibus templum aedilicavit, illud inter res Ecclesiasticas transferat aut expresse, aperto scilicet quopiam actu, aut tacite, ad divinum nempe cultum fabricam offerendo. Atque haec, aedificantibus templa et tradentibus ea divino cultui, tacita saltern mens quum esse consueverit, ut omni dominii jure in Ecclesiae commodum se abdicent, inter res ad Ecclesiam pertinentes talia templa recensentur et vindicantur.

licae licentia occnpasse, et absque ejusdem ratihabitione tenere templum ; is neutiqnam doininus est, quippe cum occu-patio, quocumque titulo facta, penitus invalida sit. (v. reg.

157. Cujus quidem forrnae ante Constantini tempora ecclesiae fuerint ignoratur, quum omnes totius orbis Romani devastatac in persecutione Diocletiana et Maximiniana fuerint, nee ullus sit inter aetatis ejus scriptores, qui ecclesiarum delineationem memoriae prodiderit. Facili tamen conjectura, ceu scite animadvertit Sala (in Card. Bonae Rerum lit. I. 1. c. 20. § 4), inducimur ut putemus, christianos reddita Ecclesiae pace, secundum pristinum typum templa con-struxisse, quoniam turn eadem , quae an tea, in ecclesiis erant officia obeunda , exercendae functiones, mysteria con-summanda, tum ab ea aetate tam in oriente quam in oc-cidente ejusdem formae ecclesias fuisse constat.

158. De structura igitur ecclesiarum, quae antiquis ternporibus inde a Constantini aetate fuerit, dicturi, exordium ab earumdem situ capiamus.

Ut locus orationis et sacrificii monstraretur ceu elevatio hominis supra terrena et ascensio mentis ad Deum , qui in altis habitat, veteres cliristiani ecclesias aut in loco eminentiori aedificare solebant, aut earum bases ita attol-lere, ad ecclesiae pavimentum ut tribus saltern vel quinque gradibus ascensus fieret.

Insuper sic ordinarie erant disposita templa, ut fores haberent ad occidentem patentes, ara vero in parte orientali aequinoctiali posita esset; utque propterea orantes in aede sacra fideles orientem respicerent. Cujus quidem moris causae plures exhibentur. Quia videlicet Dominus, moriens

in cruce, oceidentem respiciebat, nos ad orientem conversi oramus , quasi in faciem intnentes crucifixi pro nobis Domini ; et quia ,/ipse ascendit in coelum coelorum ad orientem'' {Ps. 67), nos ad orientem convertimur, ut eum ascendentem votis ac precibus deducamns; et quoniam ipse ab oriente venturus creditur ad judicium, ,/Sicut fulgur exit ab oriente, et paret usque in occidentem, ita erit adventus Filii hominisquot;, nos ad orientem precamur, quasi venturum judicem expectantes. Deinde; quia Deus lux est, orantes ad earn coeli partem, unde lux venit, significamus nos filios lucis esse , et in oratione illustrari a sole justitiae, Christo Domino. Tandem, quoniam paradisus, unde ejectus est homo, erat ad orientalem plagam, eo revertendi mens cupida oculos dirigit. (v. s. Thomas 2. 2. q. 84. art. 3; Bellarminus De cuUu Sand. c. 3; Tostatus in Matt. c. 6. q. 91) Quamquam itaque modus iste con-struendi ecclesias congruens valde esset, rationem tamen locorum et circumstantiarum aedificantes habebant; exem-pla enim ecclesiarum, omnis generis situm habentium , passim in historia ecclesiastica leguntur. (Sala I. c.)

159. Figura fabricae externa veteres ecclesiae multum discrepant. Alia siquidem templa quadrata oblonga ad instar navis erant constructa (Spo^ix»), qualem fuisse perhibent ecclesiam s. Sophiae Constantinopoli; alia erant rotunda, {Kohivèparx), quale super sanctum Domini Nostri Salvatoris sepulcrum Hierosolymis Constantinus imp. aedificavit; alia octangularia {czruQopx), cujusmodi Antiochiae construxit idem imperator; alia in formam crusis {erinvposiov), quale in honorem ss. Apostolorum erexit Constantinopoli.

160. Partes interiores duae initio fuerunt; una, navis quae et aula, templum, vxov; in qua distinctis locis sepa-rabantur viri, in boreali, a mulieribus, in australi parte, ibique virgines a nuptis, monachi a saecularibus; altera, sanctuarium, tsparsiov, fiypix, suggestus (locus eminens), gradibus, cancellis, atque velis a navi divisa, sacerdotibus patebat et ministris; in hujus suprema parte, apsis dicta.

prope parietem erat thronus Episcopi et sedes presbytero-rum, remote autem magis a pariete erat sanctum sanctorum , in quo sacrificium offerebatur.

Subsecuta est deinceps multis in ecclesiis tertia pars; ita ut constarent templa sanctuario, nave, et narthece inte-riore (pars ad formam narthecis sen ferulae constructa). Haee cancellis itidem et velis a navi separabatur.

161. Pars exterior erat atrium, seu vestibulum; spatium scilicet quadratum, porticum habens in fronte, vel in omnibus saepe lateribus. In atrio erant aquae salientes, seu putei ac conchae, ubi fideles ecclesiam ingressuri manus et os lavabant. Porticus , per quam ad interiorem ecclesiae narthecem aditus patebat, narthex exterior, ante-templum, Trpovxoc, Trpovx dicebatur.

Partibus exterioribus insuper annumerandae sunt exedrae, seu aedes ecclesiis annexae, baptisterium scilicet et diaco-nicon ceu pastophorium, secretarium, salutatorium , ubi SS. Eucharistia et sacra supellex asservabatur atque Epi-scopus sedebat cum se pararet ad sacra facier.da; item scbola et bibliotheca pro studiis clericorum. (v. Sala I. c. § 4. 5. 6. et lib. 1. c, 17. § 4)

Spatium sat longi temporis effluxisse a Constantini aetate videtur, priusquam coeptum est Turres campaniles ecclesiis apponere; nee enim ipsae vel statim subsecutae sunt cam-panarum ad convocandum populum usui, cujus quidem vestigia saeculum sextum praecedentia, hactenus non ha-bentur. Praeclara autem templorum pars turres existunt profecto, magnificum dantes aedibus decorem, region! circumjacenti vitam et amoenitatem, animis fidelium reli-giosissima sensa. Vertex enim sublimis aspicientibus coelum monstrat; crux, redemptionis signum, nos consolatione replet; gallus excitat ad vigilantiam; horologium vitae labentis me-minit; campanae ut orantes ad Deum confugiamus hortantur.

16:2. Descriptus usus, quem in erigendis templis veteres sectabantur, licet Constitutiones Apostolicae ejusdem men-tionem faciant, baud tamen indeclinabilis norma nostris

temporibus est; tota enim res, modo ecclesia navim corn-prehendat et sanctuarium, permittitur prudenti Episcopi judicio, qui, ne quid fiat aut effingatur, quod a Christiana pietate, religionis praeceptis remotum sit, curans, atque conditionis locorum, summae expensarum, qualitatis templi, amplitudinis fabricae habens rationem, de situ, de forma interna et externa, de genere stucturae ceu gothico, dorico, ionico, corinthio, praecepta dare, renunque conficiendarum adurnbrationes ad suum judicium avocare potest. Quod conspicuis argumentis demonstratur. Etenim sunt Episcopi in sua dioecesi, salva Romani Pontiticis auctoritate, primi bonorum ecclesiasticorum administratores (cfr causa 12. q. 1.); s. Carolus Borromaeus, accnratissimus legum peri-tus, fidelissimus exactor, earn facultatem multoties Episcopis adscribit, eademque ipsemet facultate turn in magnis turn in parvis rebus copiose usus est (cfr S. Caroli Borr. Insfruc-tiones fabricae ecclesiae et sujiellectilis ecclesiasticae); tandem de aedituum ecclesianun juribus edixit Greg. Pontifex XVI: z/ad eorum munus quod attinet, neminem ignorare volumus, iliud pendere omiiino ex auctoritate Episcopi, nihilque ab aedituis ecclesia geri umquam posse, nisi quod fuerit iis ab Antistite demandatumquot;. (Epist. ad Ep. Heliopol. Vic. Ap. Gibraltariae, 12 Aug 18-11)

Proposita Episcoporum potestas spectat potissimum eccle-sias, quae non exemptae sunt ab Ordinariorum auctoritate.

163. Sunt in jure sacro plura praecepta de loco, ubi ecclesia consistat. Agunt enim de loco, intra cujus limites templum erigatur; indicant situm in tali loco eligendum; spatium determinant, quo distare quaedam inter se ecclesiae debent; in fundo alieno seu quoquo modo gravato aedificari

vetant; dominum fundo suo spoliari permittimt quandoque; cadavera exhumari, locum et atrium ab Episcopo designari, abeoque, seu delegate sacerdote, crucem ibidem figi impe-rant. De quibus jam est dicendum.

164. Locus in quo templum erigatur. Officii episcopalis munera, maxime residendi obligatio, ipsam Dioecesin ceu locum monstrant ubi erigatur ecclesia Cathedralis (cfr. Trid. Gone. s. 33. c. 1. de re/.)-, majestas antem dignitatis Epi-scopi nobiliorem in dioecesi locum eligi admonet. Eapropter lege ecclesiastica sancitum est, ut templum cathedrale con-stituatur non _ffin castellis aut modicis civitatibusquot;, sed in bonorabili urbequot;, et ,/in frequentioribus civitatibus ..ne, quod sanctorum Patrum divinitus inspirata decreta vetuerunt, viculis et possessionibus, vel obscuris et solitariis muni-cipiis , tribuatur sacerdotale fastigium.quot; [can. Episcopi, et can. I Hud sane. dist. 80; et cap. Ejpiscopalia. de privilegiis.) Designare locum sen civitatem, Sedis Apostolicae est; cui soli obtingit instituere dioeceses et cathedrales ecclesias. Porro civitas, ad quam Episcopus titulatur et denominatur a Sancta Sede, locus est ecclesiae Cathedralis. (cfr. can. Episcopi dist. 1)

165. Ecclesiae etiam Collegiatae dignitas ex Sedis Apostolicae praxi insignem locum postulat (cfr. supra n. W), qui pariter a Pontifice Romano in hujusmodi ecclesiae erec-tione designatur.

166. Quemadmodum pastoralis officii muneraimprimisque residendi obligatio Episcopos morari jubent intra Dioecesis suae terminos, ibidemque propterea esse templum Episcopale, ita eaedem illae rationes et parochum in parochia (cfr. Trid. I. c.), et ecclesiam parochial em intra cujusque parochiae fines consistere manifeste postulant.

167. Religiosorum domus regulares, ideoque et Con-ventvales ecclesiae, erigi possunt in iis tantum locis, ubi in numero duodecim ex reditibns ct consuetis eleemosynis sustentari, idque sine detrimento aliorum religiosorum ibi degentium, congrue valeant (cfr. supra n. 184 sq.).

Ut sanctiinonialiuin securitati provisum sit, Tridentinum Concilium (s. 25. c. 5 de reg.) monasteria earum , atque propterea monialnm ecclesias , intra urbes vel oppida fre-quentia contineri desiderat; nee, teste Fagnano (cfr. supra n. 113) erigendi licentiam Sancta Sedes concedere solet, nisi in loco salubri ac libero a prospectu intra moenia urbis vel oppidi sint erigenda.

168. Caeterae ecclesiae in iis dumtaxat locis erigi pos-sunt, ubi, ut erigantur, Summus Pontifex vel Episcopus permisit.

169. Sifns in loco eligendns. ,,Ecclesias per congrua et utilia facite loca.quot; Ita monet canon Ecclesias 28. eau. 16. q. 1, et caput Ecclesias 13. de consecr. dist. 1; sed et ipsa cultus religiosi natura hortatur, eligendum esse locum, in quantum commode potest, quietum, decentem, populi usui accommodatum, peculiar! inundationis vel in-cendii periculo non obnoxium. Quietem, orantibus et mi-nistrantibus necessariam, turbant plateae nundinis et coin-merciis destinatae , domusque in quibus negotia strepitantia vel infamia exercentur; quieti et decentiae obstant cauponae et alia hospitia vilium personarum; itemque stabula et si-milia sordida loca; tandem foenilium vicinia peculiare in-cendii periculum adfert. Quapropter doctores, nixi sacrarum Congregationum decretis, hand dubitantes tradunt, jure ecclesiastico expelli e domibus vicinis posse artifices prope ecclesiam obstrepentes atque personas infarnes (meretrices) et sordidas, perturbantes divina officia; itidemque exigi ut amoveantur foenilia, ut stabula arceantur, aliaque hujus-modi loca immunda, quae vel construi prope ecclesias lege Basilicam 21. c. de oper. puhl. prohiberi censentur. Nec quidquam nolentes juvari aiunt ordinatione legis Altius 8. c. de serv. et aqua, qua in suo quisque facere permittitur quod placet, quoties fit principaliter ad propriam utilitatem, etiamsi exinde incommodum vicino accessorie proveniat—; haec ordinatio quum de jure inter particulares personas statuat, minime vero spectet jus ecclesiarum, quo quod

turbet quietem, deceiUiaiii offendat, causet peiiculuui, arceri decernitur. (v. Ferr. v. Ecclesia art. 5. n. 44. sqq.; Pignatelli tom. 4. consult. 77.)

Hisce addit s. Car. Boit. I. c.: „cautio item sit, ut situs ejiisuiodi quaeratur, ubi ecclesia exaedificari queat insulae in star; nenipe ab aliarum aedium parietibus intervallo aliquot passuum.. disjuncta ac separata, quemadmodum anti-qui instituti est, ratioque certe postulat.quot;

170. Distantia. Ordinibus religiosis S. Sedes varia concessit privilegia, quae prohibent, quominus intra certum ab existente monasterio spatium, nova aediücetur aut regula-ris, aut presbyterormn saecularium in conimuni viventiurn, publica ecclesia (v. Ferr. I. c. art. 3 n. 21 s(]q. et Examen bist. p. 5 IS n. 14). Quibus favoribus imprimis annu-meratur privilegium distantiae 140 caniianun, quarum longitudo est octo palniorum; inensurari autem per aërem non per terrain debent. (v. Gregorii XIII constitutio Sal-vatoris, et Cleinentis IV A/t consequendum) Alia similia privilegia recenset Barbosa {Jur. Eed. I. 2 c. 2 n. 73 sqq).

Neinini. esto ecclesiae patronus sit vel loei magistratus, concedi potest, ut portam habeat, qua e domo sua ingre-diatur ecclesiain aut aedes pastorales, vel ut fenestram lia-beat, qua e domo sua in ecclesiam prospiciat; nisi forte in limine fundationis ecclesiae fundator, seu aliquis insignis benefactor, sibi reservaverit jus transitus vel prospectus ejus modi; nec permittere fas est, nisi annuerit S. Secies, ut super ecclesias loca ad babitandum, dormiendum, deam-bulandum existant. Quae omnia sic declarata aperte sunt s. Congregationum decretis, indicatis apud Ferraris I. c. art. 5.

1.sqq., itemque apudMonacelli I.e.tit. h. form. S.«. 14, 15. Juvat ex collectione Gardellini duo S. C. Rituum decreta proponere de cubiculis supra capellam, in qua Missae Sa-crificium celebratur. Primum exhibet sub n. 1325: ,/Depu-tati Seminarii Cajacen. supplicarunt declarari: an liceat clericis Seminarii habitare diu, noctuque, et etiam dormire in domibus aedificatis super Cappellis dexterae navis Eccle-

siae Cathedralis, in quibus quotidie celebratnr? Et S.Cong, respondit: ^non licere, sed omnino prohibendum.quot; Die 11 Mail 16-11.quot; Altenim sub n. 477 0: „Seminarii Arbo-rensis sacellum ita fuit ab initio aedificatum, ut superius haberet cubiculum, in quo interna dispositio Seminarii ip-sius in praesentiarum exigeret, ut aliquis de noctu etiam moraretur. Ast quum hodiernus Archiepiscopus probe noscat id ab ecclesiasticis sanctionibus omnino prohiberi; hinc Sacrorum Rituum Congregationem supplex adivit Apostoli-cum exquirens Indultum. Eminentissimi... reseribenduin censuerunt: Detur decretum in Lycien. die 26 Aprilis 1834. Nimiruin petitum elargiti sunt Indultum, liac tamen adjecta lege, ut super Altare Baldachinum apponatur et removea-tur, si fieri potest, eustodia Sanctissimi Saeramenti, qua-tenus ibi asservetur. Die 12 Martii 1836.quot; Hanc ecclesiae disciplinani S. Carolus Borr. prae oculis habuisse dicatur, cum permitti ediceret /. c., ut res ecclesiae ab omni sacri-legii, furti, incendiive periculo tutiores sint, habitationem custodum seu sacristarum extruere prope ecclesiam vel loco sacristiae superiori.

171. Aedificari ecclesiam in fundo alieno sine Domini consensu, jura turn divina turn hurnana vetant, quippe quum rei alienae sit iniqua usurpatio. Sed nec aliquo modo fundus gravatus sit, sacri canones exigunt (v. cap. Eccle-sias 13. Be consecr. Bid. 1), ne religionis exercitium pos-sit turbari. Si tamen in alieno fundo ecclesia fuerit aedi-ficata, solum cedere ecclesiae, ast justum priori domino esse rependendum pretium, doctores scribunt. (v. A Mos-taso de can si» jpiis I. 5. c. 2. n. 26. et c. 3. n. 16. et Barbosa I. c. I. 2. c. 2. n. 16.)

172. Coacta fundi venditio. Fundus qui ad aeditican-dum ant ampliandum ecclesiam (itemque monasterium, scholam, hospitale, quodcumqu pium institutum) electus est, divendere Dominus, suppositis supponendis, constrin-gitur; cogendus, si repugnat, juris remediis. Quamquam eniin ordinarie invitus quis vendere rem suam uontenetur,

ad id tarnen efficiendum cogi potest aliquando, cnm reli-gionis publico bono congruens est. Quae necessitas conununi doctorum seutentia ex juris Romani ordinationibus deriva-tur; niti autem videtur notissimae regulae, qua bonum publicum bono privato anteponere jubemur (v. A Mostaso ü. c. 2. n. 5. sqq., et Ferraris l. c. art. ;i. n. 53. sqq.) Eamdemque liane obligatiouem multi scriptores reterunt ad venditionem doinuutn etiam et praedioram, quae alicujus sunt ecclesiae aut loci pii (v. Ferr. I. c. n. 56. et A Mostaso l. c. n. 10 sqq). In quo inolestiam haud facescere dicunt regulam vulgarem, qua privilegiatus uti suo privilegio adver-sus similiter privilegiatum non valet; siquidem ea lex vim non exerat, cum alterius privilegium est potentius, et ma-iorem habet rationem et justitiam, ceu bic evenire suppo-nitur. Ast vulgo necesse est prius impetrari Apostolicum consensum, quam bona ecclesiastica, praedictum licet in finem, alien ar i valide queant. (v. infra n. 329 et 341).

Dictum est dominum, ut vendat, adstringi posse, suppo-sitis mpponendis. Sunt etenim in coacta venditione justi-tiae et aequitatis regulae servandae, ne boni publici lex, quae justitiam et aequitatem tuetur, perimat vendendi obligationem. Quapropter a) fundus sit necessarius, ut loco congruo et utili aedificetur aut amplietur ecclesia, monasterium, aliusve pins locus. Abest igitur cogendi fa-cultas, cum congruus utilisque alius locus, ubi construa-tur, in promptu est, vel cum aedes, congruo utilique loco consistentes, ad alium commodiorem situm transferri appe-tuntur. b) Non pro arbitratu eligi quaeque domus pos-suut aut praedia , sed illae dumtaxat quae viciniores sunt loco, ubi construi vel extendi aedes debent; ut aliae enim vendantur boni publici i^-atio non postulat. c) Solvatur pretium, quod justum est ^non solum secundum pretium ipsius rei, sed amplius respectu voluntatis ipsius domini; nam cum invitus vendere cogatur, pretio aestimabilis est illa coactio: quamobrem non solum est pretium solvendum respectu rei, sed respectu voluntatis [baud equidem im-

moderatae] domini, quatenus ab eo res extorquetur; ut explicaut Guzman .. Gratian .. Giuvba.. Mieres .. Thesaurus .(A Mostaso I. c. n. 22). Justum pretium insaper ingrediatur aliud quodcumque detrimentum, venditor! co-acto ex alienatione oriundum. Quale contingere facile potest cum pars, non integer fundus, expetitur. Praestatur indemnitas augmento pretii, fundi integri emptione, aliis modis. (cfr A Mostaso A c. n. 26 ex Barbosa et aliis).

173. Exhumari debent, dummodo ab aliorum corporibus discerni valeant, cadavera, in solo ecclesiae sepulta, excom-raunicatorum vitandorum, ethnicorum, alioruraque infide-lium, terrain sanctam polluentium (v. cap. Consuluisti, et cap. Ecclesiarum, de consecr. dist. 1. et cap. Sacris. de Sepulturis); insuper, cum fieri potest, amovenda videntur cadavera illorum, qui sepultura ecclesiastica indigni sunt; et tales etenim, quominus in loco sacra jaceant, proliibet lex. Cadavera fidelium catholicorum relinqui ibi, saltern ex Episcopi licentia, possunt; ut enim fideles, Christiana sepultura digni, in ecclesiis tumulentur, Episcopi, servata s. Pii V Constitutione Cum pr'mum Apostolatus. 1 Aprilis 1566 , permittere valent. (cfr. Ferr. v. Sepultura et S. C. R. de-cretum in Bertinoren, et Calaguritana apud Gardell. sub n. 326 et 1460.) Sub altari vero vel ejusdem scabellis sen pradellis, aut prope altare, cadavera relinquere nefas est (Rit. Rom. Be exequiis); manetque interdictum altare, donee ibi jacent. (v. S. R. C. decreta apud Gardell. sub n. 326. 818. 1460. 1828.

174. Tandem „nemo ecclesiam aedificet, priusquam Pon-tificis judicio locus et atrium designetur.. et per eum, vel ejus auctoritate, per sacerdotem crux in loco figatur, et lapis primarius in fundamento ponatur.quot; (Pont. Rom. Be bened. et impos. prim, lapidis.)

175. Supellectilis ecclesiasticae nomine significaricunctae res materiales possunt, quae in ecclesiis ad sacri cultus exercitiiun adhibentur. Hujusmodi sunt, altare, vasa sacra, fons baptismalis, campanae, indumenta. Flagitat usus, cui serviunt, res istas tales esse, ut peculiari suo fini sint accommodatae, religionis dignitatem coinmendent, animisque fidelium ingerant rei divinae aestimationem et reverentiam. Quod tandem in conficienda ecclesiae supellectili ut assequa-mur, tria sunt, praeter finem usumque cuique objecto pro-positum, ob oculos habenda: congrua scilicet materia; artis religiosae structura; ecclesiasticae seu liturgicae legis prae-scriptio, quae sane frequenter ipsam rerum tum materiam tum formam determinat. Cum autem leges silent, tunc sitne congrua materia, monstrat usus et dignitas actionis, cui res lamulari debet; sitne apta structura et vel ipsa materia, edocemur per artis religiosae discipliuam, quae non solum res singulas suis regulis vult accommodari, sed uuiversam etiam cujusque ecclesiae supellectilem esse jubet genere seu stylo eauidem , ducta norma a genere aedificii. Primas equidem partes lex liturgica tenet, ita ut, si quando pugna esse possit, haec anteponi debeat.

Propositis hisce principiis, cum de artis religiosae prae-ceptis tractare nostrae disciplinae non sit, neque ad eam spectet rei liturgicae illas leges explanare, quae ad ipsam sacrae aedis structuram non pertinent, investigare tantum-modo placet, quid servari aut praecipiatur aut commende-tur in conficienda supellectile, quae ipsius aedis sacrae velut pars existit. Ordiamur a dignissimo ejus generis objecto.

176. Altare. Non plane constat, ex qua materia primi christiani altaria construxerint. Fert tarnen communis eru-ditorum opinio, altaria primitus [extra Catacurnbas ?] erecta

lignea fuisse; adsunt enim de his quaedam vestigia, et commodius altaria hujusmodi de loco in locum transferri atque persecutionis tempore facilius ut familiaris supellex considerari poterant (v. Sala ad Card. Bonae lier. lit. I. 1. c. 20. § 1.) Cum autem laetiora illuxissent Ecclesiae tempora, cliristiani altaribus turn ligneis, turn lapideis, argenteis etiain atque anreis usi sunt.

Quemadmodum materia sic et forma priscis temporibus diversa et varia erat; nam mensa altaris vel quadrato aedi-ficio, tumuli formam referent!, incumbebat, vel una, aut duabus, pluribusve fulciebatur columnis, vacuo mensam inter et pavimentum spatio relicto ; cui rei argumento sunt antiquissima altaria, quae Romae in sacris Cryptis videntur.

Data tandem et ubique servata lex, quae sic statuit: yAltai-e, in quo SS. Sacrificium celebrandum est, debet esse lapideum, et ab Episcopo consecratum: vel saltem ara la-pidea, similiter ab Episcopo ut supra consecrata, in eo inserta, quae tam ampla sit, ut Hostiain et majorem cali-cis partem capiat.quot; [Ruhr. Gen. XX. Miss. Hom.). In Ecclesia Orientali, pennittente expresse S. Bede Apostolica (cfr. Ben. XIV Const. Imposito nobis § 5. data 29 Martii 1751), loco arae lapideae, de qua Rubrica secundo loco, super altaris mensa aptatur linteum quoddam Episcopali benedictione consecratum, in cujus angulis Sanctorum reliquiae reconditae sunt; quod linteum incertae nunc, ut videtur, signiticationis voce, Antimension appellatur.

Ex propositis Rubricae verbis, quod attinet ad structuram, in promptu videtur conclusio, duo dumtaxat altarium genera lege permitti. _u Alt are debet esse lapideumita inchoat ordinatio. Quo primum genus indicatur; illud videlicet altare, cujus tam mensa lapidea sit, quam stipes seu basis, cui mensa ope caementi fixe conjungitur. Haec autem basis, ut ex doctrina S. C. R. concludere est, ob-structa esse debet; sine foranline ullo; quum vacuum altare, ex speciali tantum gratia tolerari posse definierit. (v. deer, apud Gardell. sub n. 2723) Quod igitur dicta

ratione compactum est, nt videlicet, mensa lapidea immote stipiti lapideae adhaereat, altaris fixi nomen habet. Taliter autem construi illud debet, quod, ex Pontificalis Romani lege, in consecratione templi dedicandum est; nee vero id unum, quod consecrationi ecclesiae abesse nequit, sed praeterea quodcumqne totum consecrari quis desiderat; veluti ex ritu consecrationis, in Pontificali descripto, satis percipitur. Forma stipitis quadrata oblonga prae caeteris communiori usui aptari videtur, quin equidem lex ecclesi-astica, quantum assequi potui, earn ipsam aediücii figuram praescripserit.

Quae deinceps in Rubrica sequnntur: „vel saltem ara lapidea . . in eo insei'taquot;, secundum genus monstrat; altare scilicet, si placet, non lapideum, sed e.g. mensa lignea, in quo ara lapidea sen petra inseratur. Id etiam genus cum stabile est et inamovile, ceu parieti aut pavimento colligatum, altare fixum dicitur; sicque extructum capax existit gratiae altaris privilegiati. (v. Tact. de ceJebr. miss. n. 133 et 197). Quod si quia roget, sitne sancitum lege, ut in ecclesiis non alia secundi generis altaria sint praeter stabilia et inamovibilia; legem talem de ecclesiis ignorari censeo, quamquam de oratoriis privatis, a S. Sede indullis, S. C. R. id edixerit, declarando videlicet, posse in iisdem ligneum altare, non impetrato alio indulto, aedificari, „dum-modo altare cum sacro lapide parieti colligatum, amovibile non sit, et altaris portatilis imaginem non prae se ferat.quot; (Deer. 3. Dec. IGtil apud Gardell. n. 2140. cfr. Van Gameren, de oratoriis p. 201). Romae quidem certis saltem incurrentibus solemnitatibus, nominatim B. Mariae Virg. mense Maio, altaria nee stabilia nee inamovibilia conspici-untur, baud repugn ante ecclesiastiea auctoritate, erecta.

Facies anterior dicti utriusque generis altarium decorari structura lignea, lapidea, serica, auro, argento solet; in-super, ut lex habet, „Pallio quoque ornetur coloris, quoad lieri potest, diei festo vel officio convenientisquot; (Rubr. cit.); quam tauien Rubricae regulam mulli coarctant ad faciem

altaris non decenter excultam. (cfr. De Herdt. s. liturgiae praxis t. p, 1. in fine n. 5 7. et s. Lig. de Euchar n. 395.)

177. Altaris Ciborium, et Baldachinum. Ornabant veteres altare majus, et a pulvere cadente protegebant, eximio opere, quod Cilorii, umbraeuli, tegiminis, nomen gerit. Ex lapide, ex metallo, ex alia materia, confectum erat, et desuper cruce munitum. Quatuor attollebatur columnis, to-tumque tegebat altare. De hujus Ciborii genere Anastasius Bibliothecarius in Leone III Papa scribit: „Fecit in Basilica B. Petri Apostoli super altare majus Ciborium cum columnis suis quatuor ex argento purissimo deauratoquot;; et in Leone IV: /.Sacrum construxit altare et Ciborium cum cruce.quot; (v. Du Cange v. Ciborium; et Sala l. c.) Ex Ciborii parte concava pendebat, alligata fnniculo, sacra pyxis continens S. S. Sacra-mentum; ut ex pluribus antiquissimis scriptoribus notum est, inter quos Udalricus, qui lib. 1. c. 9. Consuetudinum Clv-niacensium de Hostiis agit, ,,quae inPyxide, et aurea Co-lumba super Altare pendente, jugiter servantur.quot; Vdtr apud Catalan! Rit. Hom. commentariis illustraium tit. IV. c. 1. § 5, et Sala l. c. et ad lib. 2. e. 17 § 6; ubi et alia testimonia sunt. Inteliigitur ex his magnifici operis ejus piissima ratio, eximiusque splendor ornatus. — Emndem plane in finem atque ciborio, veteres Baldachinis utebantur. Haec umbracula erant, pendentia supra altare; confecta vero ut plurimum, ceu Du Cangius refert, ex panno ditissimo, Baldakinus sen Baldekinus dicto, „quod Baldacca seu Ba-bylone in occidentales provincias deferretur.quot; (v. ad v. Baldakinus) Talis itaque mos erat veteri Ecclesiae consnetudine receptus. — Nostrae aetatis disciplina tum Ciborii ineminit tum Baldachini, atque usus utriusque ornamenti etiamnum perseverat; quemadmodum exempli gratia Romae videre est, ubi splendidissima Ciboria conspiciuntur, atque Balda-china variae formae, ceu quadratae, rotundae, semirotun-dae, et ex varia materia, ceu ligno, serico, holoserico compacta, multis altaribus impendent. Quid autem hodie lex statuat jam est docendum. Atqui non revocatam a

S. Sede veterem regulam puto, qua regulariter altare majus Ciborio vel Baldachino contegatur. Itaque a) Caereniü-niale Episcoporum {l. 1. c. ]2, § 13. 14.) praecipit, ut cum diebus et festis solemnioribus Episcopus in Ecclesia Cathe-drali missam solemnem celebrabit, altare, cui ciborium abest, Baldachino operiatur, cujus formam et colorem aperte determinat. En de dicta solemuitate jussio Caeremonialis, altaris ornatum praescribentis: ,/desuper vero in alto appen-datur umbraculum, quod baldachinum vocant, fonnae qua-dratae, cooperiens altare, et ipsius altaris scabellum, coloris caeterorum paramentonun... Si autem adsit., Ciborium, non est opus umbrae ulo.quot; b) S. Rituum Congregatio docet, baldachino ornandum esse altare, in quo S. S. Sacramentum asservatur. In cujus rei argumentum sequens decretum in causa Senen. diei 23 Maii 1846 habemus apud Gardellini l. c. n. 5044: „Quum Equites Marcus, et Alexander Sara-cini... e fundameutis excitarint Parochialem Ecclesiam, ut Ecclesiasticas sanctiones adimplere adamussim valeant, Sa-crorum Rituum Cougregationem enixe rogarunt, ut declarare dignaretur, num super omni Allare, in quo Sanctissimum Sacramentum asservatur, apponi omnino debeat Baldachinum? Et Sacra eadem Congregatio... comperiens usque ab anno 1697 quinto Kalendas Mali in una Cortonen. san-citnm fuisse, ut Baldachinum omnino apponatur super Altare, in quo augustissimum Sacramentum asservatur, rescri-bendum esse censuit: Detur decretum in una Cortonen. diei 2 7 Aprilis 1697.quot; Quapropter de lege manifesta constat. Si quis equidem contrariam consuetudinem appellaverit, is per me excusationem usus habeat; ast nobis proposita monstrant, quis perpetuus fuerit mos venerandus Ecclesiae, quidque velit piissima lex in negotio, quod insigni ornatu altare decorat, solemnesque Sanctissiino Sacramento per-solvit honores.

178. Ad situm altaris majoris quod attinet, sicuti olim ita nunc locus ejus in presbjterio seu sacrario est; remo-veri a muro superioris partis sacrarii debet, ut, cum con-

secratur ab Episcopo, satis saltern spatii sit ad circuitus faciendos. (v. Pont. Bom.) In aliis etiam ecclesiae partibus altaria eriguntur, pariet! vel columnae innitentia; immo, permittente Episcopo, in mediis templis aras ad tempus collocari fas est (v. Decretum S. C. R. apud Gard. sub n. 4388); quod quidem pro ecclesiis exemptis superiores regulares concedere posse censeo.

178. Altar is Tabernaculum. Sanctissima Eucharistia re-condita in pyxidibus, columbae, turris, calicis figuram habentibus, aut jugiter pendebat supra altare, aut serva-batur in armario, quod vel collocatum erat in secretario ecclesiae, aut in medio altaris ad basin crucis, vel confixum parieti altaris aut ecclesiae, üe hoe veterum more monu-menta videantur apud Catalani et Sala l. c. Disciplina, qua nunc utimur, in Rituali Romano sic mandat: Pyxis asservetur ,/or na to in tabernaculo, clave obserato. Hoe autem tabernaculum conopaeo decenter opertuin, atque ab omni alia re vacuum, in altari majori vel alio, quod veneration! et cultui tanti Sacramenti commodius ac decen-tius videatur, sit collocatum; ita ut nullis aliis sacris fune-tionibus aut ecclesiasticis officiis impedimentum afteratur.quot;

Plura in his de tabernaculi armario praecepta sunt: sit ornatum; clave obseretur; tegatur conopaeo; sit ab omni alia re vacuum; eollocetur in altari majori, vel, cum ex-pedit magis, in alio.

Placet Rubricae Ritualis verba attentius considerare, quae-que ex aliis legibus ad rem pertinent, adducere.

Ornato in tabernaculo, quemadmodum reverentia pos-tulat divinissimo Sacramento debita, s. Pyxis servari jube-tur. Quod autem de ornatus genere et de materia armarii hie praetermittitur, in alia lege habemus, in decreto scilicet S. C. Episcoporum diei 26 Oct. 1575: „Tabernaculum re-gulariter debet esse ligueum, extra deauratum, intus vero aliquo panno serico decenter contectum.quot; Deauretur igitur exterior facies necesse est; insuperque, ut mos habet nee ulla lege vetatur, ornari aliqua picta vel sculpta sacra

imagine, v. g. Salvatoris e cruce pendentis vel ultimam coenani celebrantis, potest. Sed non licet ante ostiolmn tabernaculi collocare vas florum, quod tamen in humiliori et decentiori loco reponere non prohibetur. (v. Deer. S. C. R. diei 22 Jan. 17 01 apudGard.«. 3775.) Haec de omatu exteriori, de quo mox sermo redibit. — De materia proposituin decre-tum habet: „Tabernaculum regulariter debet esse ligneum.quot; Quapropter lignum aliis materiis anteponit; sic autem prae-fert, ut aliam materiam minime vetet, velutiscite animadver-titur a Cavalieri (Rit. Horn, expensum c. 6. deer. 10, n. 2): ,/dum adhibet dictionem regulariter, absit, censeatur inhi-bitum, illud confici ex alia nobiliori materia, cujusmodi sunt marmora, aliique pretiosi lapides.quot; Cujus ordinatioms haec ratio sit. Humida saepe sunt marmora et metalla; idcirco sacrae Hostiae, in tabernaculis ejus generis recon-ditae, facile humectantur; quapropter praestare videtur, ut conficiatur tabernaculum ex ligno, non nuceo, quod pariter humiditatem gignit, sed populeo ant siniili polite elaborate et inaurato. Quod si ex auro, argento, aeneo, marmore construitur, expedit suadente Gavanto {App. ad ruhr. p. 5. de mensuris), suisque praecipiente s. Carolo Borromaeo (I. c.), intrinsecus circumamiciri tabernaculum tabulis po-puleis, ut ab humiditate S. S. Eucharistia illo amictu plane defendatur. — De omatu interiori decretum jubet: „intus vero aliquo panno serico decenter contectum.quot; Quis panno serico color esse debeat, decretum non docet. S. Carolus {I. c.) tradit: „Panno serico rubri coloris, si ambrosiani ritus Ecclesia sit; aut albi, si Romani, intus ab omni parte vestitum atque ornatum sit.quot; — Strvcturae formam lex eccle-siastica non definit. Propterea permittitur ,/forma vel oc-tangula, vel sexangula, vel quadrata, vel rotunda, prout decentius et religiosius accommodata videbitur ad Ecclesiae formam.quot; (S. Gar., Borr. et Gavantus I. c.)

Pergit rubrica; clave obserato, ut scilicet S. S. Eucharistia in tuto sit a profanationis periculo. Quod quidem pericu-lum ut jugiter procul sit, negligentes, ad quos pertinet.

custodiae officium, gravi poena mulctari jubentur. „Statuimus , ita decernit Innocentius III in Conc. Lateranen., ut in cunctis Ecclesiis Chrisma et Eucharistia, sub fideli custodia clavibus adhibitis conserventur; ne possit ad illa temeraria manus extendi ad aliqua horribilia, vel nefaria exercenda. Si vero is, ad quem spectat custodia, ea incaute reliquerit, tribus mensibus ab officio suspendatur: et si per ejus incuriam aliquid nefandum inde contigerit, gra-viori subjaceat ultioniquot;. {cap. Sfatnimns 1. De custodia Eucharisliae etc.) Ejus autem est cura custodiae, cuius est munus rectoris in aede sacra ubi Sanctissimum asser-vatur; parochi exempli gratia in ecclesia parochiali, supe-rioris localis in ecclesia conveiituali religiosorum, rectoris monialium hujusve locum tenentis in sanctimonialium ecclesia. Quo referuntur declarationes Sacrarum Congregationum collectae a Lucio Ferraris sub v. Tahernacnlmn: „Claves tabernaculi nee relinqui debent in sacristia, nee a laico servari, sed a solo sacerdote. Sacra Congr. Rituum 23 Febr. 1593. Imo ipsa retinere debet parochus privative ad sacristam et capellanum. S. Congr. Concilii in Neapoli-tana 14 Nov. 1693. Monialibus non committitur clavis tabernaculi S. S. Sacramenti, sed penes eum sacerdotem semper esse debet, ad quem spectat cura illud adminis-trandi. S. C. Concilii in Vallisoletana 12 Jan. 1604.quot;

Deinde in rubrica est: Hoe autem tabernaculum conopaeo decenter operium. Vestiri itaque conopaei (behangsel, voorhangsel , gordijnen) tegmine tabernaculum jubetur. Ejus materiam et colorem indicat S. Congr. Rituum in causa Briocen. 21 Julii 1855. Interrogata S. Congregatio fuit; „Utrum tabernaculum, in quo reconditur SSmum Sacra-mentum, Conopaeo cooperiri debeat, ut fert Rituale, et quatenus affirmative: 2. Utrum Conopaeum istud confici possit ex panno, sive gossypio, sive lana, sive cannabe contexto. 3. Cujusnam coloris esse debeat? aliis opinan-tibus, ut Baruffaldus, Conopaeum debere esse coloris albi, utpote convenientis SSmo Sacramento, aliis autem, ut Ga-

vantus, ejusdem coloris, cnjus sunt pallium Altaris, et caetera paramenta pro temporis, festique ratione, praeter colorem nigrum, qui mutatur in colore violaceo in exequiis defunctorum.quot; Respondit S. C.: „Quoad primam quaestio-nem affirmative; quoad secundam pariter affirmative; quoad tertiam, utramque sententiam posse in praxim deduci, maxime vero sententiam Gavanti, quae pro se habet usum Ecclesiarum Urbis. (v. Gard. sub n. 5221.) Ex qua effi-citur, confici posse conopaeum ex lana, ex gossipio, ex cannabe, quin excludatur pannus serieus, qui sine dubio ullo permittitur; deinde , pannum albi coloi'is semper usur-pari posse; permitti etiam, quin imo anteponi, colorem Missae convenientem, praeter nigrum, cujus loco vel albus vel violaceus adliibendus est. Quibus ordinationibus Gardel-lini subjecta in nota adjungit animadversionem, oportere semper, ut parva crux ex conopaei crispati vertice emineat. — Praeceptum de velando praedicta ratione tabernaculo, cum Sanctissimum in eo repositum est, haud obscure tradit, non posse quidquam tabernaculo imponi, ceu reliquias, imagines, flores. Neque desunt perspicua de hac re S. C. Rituum decreta. Sic cum rogaretur: „An toleranda vel eliminanda sit consuetudo, quae in dies invalescit super-imponendi Sanctorum reliquias, pictasque imagines Tabernaculo, in quo Augustissimum Sacramentum asservatur, ita ut idem tabernaculum pro basi inserviatquot; respondit die •31 Martii 1821 general! decreto, approbato atque expedito jussu Pontificis Pii VII: „assertam consuetudinem tamquam abusum eliminandam esse.quot; (Gard. sub n. 4578). Idem-que interrogata deciaravit die 12 Martii 18£6 de reliquiis S. Crucis aliisque Passionis Domini. (Gard. n. 4777.)

Post haec jubet rubrica, tabernaculum ah omni alia re vacuum esse; quo fit ut solum S. S. Sacramentum in eo asservare, nec aliud quidpiam, ceu sacrum oleum, reliquias, reponere ibi liceat.

Tandem in alt art majori, utpote omnium digniori, col-locari mandatur; Sanctissimo enim Sacramento nobilissitnus

in ecclesia locus necessario attribuendus est. Poscit tamen ipsa quandoque reverentia, divino Sacramento debita, in alio altari collocetur. Quam ob causam rubrica pergit: vel in alio, quod venerationi et cultui tanti Sacramenti commodius ac decentius videatur, sit collocatumj ita ut nullum sacris functionibus, aut ecclesiastics officiis impedimentum afferatur; cujus rei aestiniatio et sententia Episcopi judicio per de-cretum S. C. R. in causa Av/jud.ac Fraeforiae 21 Julii 1696 permittitur. (v. Gard. sub n. -3392. ad 3.) Nemini igitur licet, nisi Sancta Sedes id permiserit, collocare S. S. Sa-cramentum in Sacristia, in armario pariet! ecclesiae confixo, vel alio quovis loco praeterquam in altari majori vel alio, si probaverit Episcopus. — Est in Caereinoniali Episco-porum, de ecclesiis cathedralibus ordinaiio, quae plane quadrat in postrema exhibitae rubricae verba. In illis nempe ecclesiis altare SS. Sacramenti ordinarie diversum esse ab altari majori animadvertit; valdeque opportünum esse docet, ut illud non collocetur in majori, vel in alio altari, in quo Episcopus, vel alius solemniter est Missam, seu Vesperas celebraturus. _;/Quod si, ita tandem pergit, in altari majori vel alio, in quo celebrandum erit, colloca-tum reperiatur, ab eo altari in aliud omnino transferendum est, ne propterea ritus, et ordo caeremoniarum, qui in hujusmodi Missis et officiis servandus est, turbetur.quot; Qua-propter ecclesiae cathedralis functionibus et officiis magis congruere judicatur, ut non asservetur in majori altari, quin tamen id praecipiat lex. Quum vero solemniter ab Episcopo celebrandum est in altari ubi Sanctissimum asser-vatur, lex in aliud transferri mandat. Ex quibus conse-quitur intelligentia decretorum S. C. Episcoporum 10 Febr. 1579 et 29 Nov. 1594 apud Cavalieri I. c. deer. 12 c. 102: „Tabernaculum Sanctissimi Sacramenti in Cathedralibus non debet esse in altari majori propter functiones Episcopales, quae fiunt versis renibus ad altare: in paro-chlalibus vero et Regularibus debet regulariter esse in altari majori tamquam digniori.quot;

Ad extremum de praesenti loco addamus, maxime conveniens saltern esse, ut servetur mos benedicendi tabernaculum adhibita formula Ritualis Romani; quamvis de tabernaculo benedictione sacrando frustra forsitan certam legem quaesieris.

179. Pons haptismalis. I. Locus. Prima Ecclesiae aetate fideles immersione baptisabautur ubicumque inveniebatur aqua; ceu in mari, in flLimine, in stagno, in fonte. Sic Philippus baptisabat Eunuchum, descendentes in aquam, ad quam iter agentes pervenerant (Act. App. 8. 36 sqq.); sic s. Justinus in Apologia II refert, quod qui sunt ad suscipiendum baptisma recte dispositi ^eo adducuntur ubi est aqua, atque eo regenerationis mode, quo ipsi rege-nerati sumus, regenerantur.quot; Sic ex Tertulliano discimus s. Petrum baptisasse in Tiberi, s. Joannem in Jordane, similemque usLim viguisse passim: „Nulla distinctio est, mari quis an stagno, flumine an fonte, lacu an alveo diluatur; nee quidquam refert inter eos, quos Joannes in Jordane, et quos Petrus in Tiberi tinxit.quot; {De hap-tismo cap. 4.) Celebrior sane, omnibusque antepositus locus, Jordanes fluvius erat. Particulares etiam fontes, aquam saltern a sacerdotibus benedictam, adhibuisse post Apostolicam aetatem Ecclesiae ministros, dicendum esse arbitror; in antiquis enim Romae catacumbis non deest inter sancta Religionis monumenta fons baptismalis, et sermo apud veteres patres est de aqua baptismatis, sacerdotali benedictione sacranda. Etenim in s. Cypriani epistola 70 ad Januarium haec legimus: „oportet ergo mundari et sanctificari aquam prius a sacerdote ut possit baptismo suo peccata hominis, qui baptisatur, abluere.quot; In domibus quoque privatis infusione baptisabantur aegroti lecto {xï.tr/i) decumbentes; clinici propterea et grabbatarii dicti. Hi vero quum mortis potissimum timore expetisse baptismatis lava-crum censerentur, atque debiliori propterea fide inibuti, irregulares arcebantur ab ecclesiasticis gradibus. — Desiit paulatim, ex quo pax Ecclesiae data est, baptisari extra necessitatem in locis ad conferendum hoe sacramentum

peculiari ratione non adaptatis. Construi uamque ab eo tempore coeperunt aedicula aedesque sacrae tingendis fide-libus deputatae. Baptisteria vocabantur et Illwminatoria, Piscinae, Aulae baptismales, Baptismales ecclesiae. Solis initio Cathedralibus templis baptisteria erant (cfr. n. 50. sqq.); multiplicato fidelium numero attributa sunt civitatum prin-cipalioribus ecclesiis, baptismales propterea dictis, itidemque vicorum et agrorum ecclesiis ilhs, quae plebes dicebantur, quibusque plures subjectae erant parochiae. Minister sacer, qui talem ecclesiam regebat, quum aliarum paroeciarum sacerdotibus praeesset, Archipresbyter appellabatur; subdi-tarum vero parocbiarum numerus quum decem esse soleret, Decani etiam nomen gerebat; sed insuper, quum baptismalis eidem esset ecclesia, ideoque infideles ibi fierent christiani, Decanus Christianitatis dictus est. Pedetentim denique bap-tismalium ecclesiarum numerus multum crevit. Ex quo nempe parochi omnes facti sunt ordinarii baptismatis minis-tri, cuncta passim templa parocbialia suum baptismalem fontein acceperunt. Cuncta passim, suut enim adhuc parocbialia templa, quibus proprius abest fons baptismalis. Porro in solis baptisteriis, seu fontibus baptismalibus, confeiri sa-cramentum regenerationis praescribit lex, excepto tarnen necessitatis casu, quo iucidente ubique baptisare licet, exceptis etiam filiis Regum et Magnorum Principum, qui in Palatii capella aut oratorio baptisari permittuntur. (cfr. Clementina unica. De haptismo, et Rit. Rom. De temp.

II. Situs, forma, ornatus, materia. Ut plurimum prin-cipio separata baptisteria erant ab ecclesiis , prope tamen easdem sita; deinceps in ipsis potius ecclesiis coinmuniter constructa sunt, permissa equidem construentibus utriusve loci libera electione; quae adhuc Ecclesiae disciplina maneL Ordinat enim Rituale Romanum {l. c.) ■ „proprius Baptismi administrandi locus est Ecclesia, in qua sit Fons Baptismalis , vel certe Baptisterium prope Ecclesiam.quot; Baptisteria quae continebantur ecclesiarum ambitu, ordinarie ad ingre-

dientiuiu seu portae laevam sita erant; quaudoque ad dex-teram; in ipsa quoque superiori parte navis ad aquilonem construebantur; certum etenim fixumque canonica lege locurn non habebant. Nee habent sane hostro tempore; nam id unum lex in Rituali Romano statuit; — sit Baptisterium prope ecclesiam , vel fons baptismalis in ecclesia — (non sit igitnr alibi v. g. in sacristia. Cfr. Deer. S. C. R. in causa s. Jacob] de Chile diei 16 Aprilis 1S61): ,/Sit decenti locoquot; ecclesiaej non sit ex. gr. sub scala, qua in odenm ascen-ditur. — Materia innltis in locis marmorea, forma rotunda erant; sicuti et ibntes in medio aedis positi. — Ornabantur variis sacris picturis, maxime baptismum Christi Domini referentibus. Sic depingi solebat in pariete s. Joannes Christum baptisans, et appendi vel collocari supra fontes columba in figuram descendentis Spiritus Sancti. Insuper ex more sumendae statim post baptisma Sacrae Commu-nionis, erigebantur saepe in baptisteriis altaria, ut Sacriii-cium celebrari posset et consecrari ad renatorum Commu-nionem. — De his omnibus, de situ , de materia, de forma, de ornatu baptisterii fontisque baptismalis, lex jam habet: //Baptisterium sit decent! loco, et forma, materiaque solida, et qnae aquam bene contineat, decenter ornatum, et can-cellis circumseptum, sera et clave munitum, atque ita obseratum, ut pulvis vel aliae sordes intro nou penetrent; in eoque, ubi commode fieri potest, depingatur Imago S. Joannis Christum baptisantis.quot;

ISO. Sedes confessionalis. Ex perenni canonica disciplina, ue forte sinistrae famae oriatur aliqua suspicio, locus exci-piendis confessionibus destinatus, nisi aliter exigat causa rationabilis, ipsa ecclesia est. Nee in angulis, in obscuris aut secretis ecclesiae partibus Sacramentum poenitentiae nünistrare, maxime mulieribus, umquam licitum fuit. Prope altare antiquitus confessiones audiebantur. Quod ex veterum confessionis formulis (confiteor coram Deo omnipotente et coram hoc altario sancto), ex vitis sanctorum, et synoda-libus decretis liquet. (Cfr. Martene. De antiqvift Ecclesiae

riühus torn. 1. tit. 0 art. 7 , et Catalani Bit. Rom. torn. tit. 3. c. 1.) Non utebantur quondam sede, duabus tribusve partibus constante, ast in simplici sella assidenti presby-tero supplex sese peccator ad genua provolvebat. Fusis super poenitentem precibus nonnullis eum coram se sedeie jubebat sacerdos, et interrogatum de doctrina Christiana respondere, tandemque confiteri peccata sua. Qui sedendi mos , dum poeniteus peccata confitetur, in Ecclesia Orientali etiamnum servari dicitnr. Incidente infirmitate vel alia rationabili causa, extra ecclesiam, in domibus privacis, confessiones excipi leges sinebant, sed patenti in loco, patefacta cubiculi janua, maxime cum sexus muliebris poeniteus existeret. (v. Catalani e. § 7. et 8.) Quamquam igitur peccatorum confessio maximam secreti servandi obligationem imposuerit semper, palam nihilominus et in conspectu publico eam paragendam esse, sive domi fiat sive in Ecclesia, canones antiqui voluerunt. Cujus praecepti ratio turn in publicae poenitentiae niajori merito et aedificatione, tum in pravis suspicionibus aliisque miseriis, quibus, ex hominum mah-tia, Sacramenti hujus ministerium exponitur, repom sane debet. Eamdemque banc disciplinam sequioribus aevis non emolliendam, sed immo conünnandam et corroborandam Ecclesia putavit. De qua nostri temporis disciplina, qua publica Sacramenti poenitentiae administratio regitur, jam est dicen-dum. Orditur praescriptio sic: ,/In Ecclesia, non autem in privatis aedibus [sacerdos] confessiones audiat, nisi ex causa rationabili, quae cum incident, studeat tamen id decenti ac patenti loco praestare.quot; Quapropter statuit mandatque ca-nonica lex, ecclesiam esse locum ubi confessiones audiendae sunt, seu in ecclesia confessiones audiendas esse. Ex quo praecepto licet sponte sequatur, non exerceri id munus posse in privatis aedibus, attainen ob singularia, si ejusmodi abusus oriretur, pericula, aedes illae, ut confessionibus audiendis prohibitae, peculiari ratione memoratae censeantur. Excipit lex eventus (v. g. casus infirmitatis), in quibus ratio recte informata, ex causa rationabili, recedere suadebit

debet si potest, (si nempe non obstat ant urgentis periculi aut surditatis, alinsve mali impedimentum,) id decenti ac patenti loco praesfare. Et ecce in verbo putenfi perennis Ecclesiae voluntas, ut palam et aperte, patefacta loci janna, in ipsis privatis aedibus poenitentiae ministerium exerceatur. Pergit Rubrica: „Habeat in Ecclesia sedem confessionalem, in qua sacras confessiones excipiat; quae sedes patenti, conspicuo et apto Ecclesiae loco posita, crate perforata inter poenitentem et sacerdotem sit instructa... Poenitens ... flexis genibus signo crncis se muniat.. Mox Confessa-rius ...quot; Quapropter sacerdoti non solum ecclesia desig-natur ut locus perfungendo huic muneri destinatus, sed eidein praecipitur insuper, haheat in Ecclesia sedem con-fessionalem, atque in ea [in qva) sacras confessiones excipiat. Dicitur; in Ecclesia. Constat autem Ecclesia presby-terio et aula sen navi; ex quo efficitur, illicitum esse perfungi hoe munere in sacristia et contigno quocumque ecclesiae loco, nisi vel a) rationabiiis causa, v. g. surditas, excuset (quod ex propositis mox Rubricae verbis de audienda con-fessione extra ecclesiam concludi potest), simulque janna pateat; vel 1/) poenitens sit clericus, qui pro more univer-sali legem sic interpretante, extra ecclesiam ad Sacramen-tum poenitentiae admittitur. Qnae sedes patenti, i. e. non intercepto, non occluso, — conspicuo i. e. omnium oculis aspectabili — et apto Ecclesiae loco i. e. idoneo turn pro Sacramenti dignitate et natura, turn pro interna ecclesiae conditione — posita sit, ita ut vel prope altare vel alibi sedem ponere, cujusque competentis auctoritatis arbitrio permittatur. Quoniam igitur patenti et conspicuo in loco seu palam confessiones andiri debent, neque locus, ubi confessarius et poenitens est, abscondi permittitur, idcirco vetitum esse puto, in camera aliqua occlusa confessiones audire atque locum poenitentiae aut velo aut porta, quae transpectum non praebet, intuentium oculis eripere. Sed accipe quod de hac re S. Carolus Borr. 1. c. tradit: Forma,

ad cnjns praescriptum confessionalp extruendnm erit, haec est:., ex tabulis sectilibus.. totum sit; septum scilicet iis et a latere utroque, et a tergo, et a parte superiori eisdem intectum; a parte anteriori apertum omnino, neque ullo modo occludatur. Habeat tarnen, praesertim in frequentioribus Ecclesiis, ostium ex crate cancellisve ligneis.. cum sera, clavique, ut cum confessarius in eo non est, ne ibi cum irreverentia ministerii qnod ibi agitur, laici vagique et sordidi homines sedeant, otioseve dormitent.quot; Prosequitur lex: crate perforata inter poenitentem. et sacerdotein sit in-struda. Qua praescriptione augentur cautelae veterum , qui nulla inter poenitentem et sacerdotem facta separatione confessiones excipiebant. Cratern perforatam, sen in qua sint aperturae ut vox audiatur, adhiberi lex praecipit. Ma-teriain, ex qua cratis sit, non determinat; mensuram vero aperturarum, addito verbo perforata (doorbooren, doorsteken) satis definit; de quo iterum S. Carolum Borromaeum audire placet: _u affigatur, in quit, lamina ferrea plena fora-minum, quae singula instar ciceris minuta parvaque sint.quot; Tandem in proposita Rubrica superest: „Poenitens flexis genihus signo crueis se muni at. . . ; quo sedendi veterum mos sublatus est, qui aegrotis tamen aliisque impeditis, uti sponte apparet, etiamnum permittitur.

181. Secies, Cathedra, Thronus Episcopalis. Antistiti Or-dinario officia sacra peractnro, vel adf utnro iisdem, parabatur olim eximia sedes in absidis i. e. conchae seu tribunae parte superiori; saepe etiam, ut antiqua monumenta ferunt, in medio templo; recentioribus saeculis turn in concha turn ad dexteram altaris. (v. Catalani in Pont. Rom. Proleoom. c. v. et in Gaerem. Up. I. 1. c. 13. § 2; item Sala I. c. I. 1. c. 20 § 7.) E ligno aut lapide constructa, alte extollebatur, ita ut per gradus ad earn ascensus fieret. Scnlptorum leonum tergis insidebat, et sericis pretiosis linteis aut tapetibus magnificis vestiebatur. Stabant ad dexteram et sinistram, baud elata a pavimento, subsellia presbyterorum. Supra sedem Episcopi, Divinum Salvatorem referentis, depingi

solebat in coiichae pariete effigies Chvisti Domini; supra pres-byterornm sedilia, Apostolos figurantium, imagines Apos-tolorum. Vetustissimi ejus moris vestigia, mussivo opere praeclarissime efformata, in Basilicis Romanis Latevanensi, s. Pauli, s. Pudentianae, aliisque templis, hactenus manent. Cur in loco eminentiori Episcopus sederet, s. Augustinns in Ps. 126 explicat sic: ,/altior locus positus est Episcopis, ut ipsi superius tendaut et tamquam custodiant populum... Quomodo enitn vinitori altior lit locus ad custodiendam vineam, sic et Episcopis altior locus factus, et de isto loco periculosa redditur ratio.quot; Cui explicationi et illud superaddi posse videtur, esse [scilicet Episcopos turn custodes ovium, turn Regis Vict oris, Christi Domini, locum tenentes, qui saeculi hujus ac inferni potentias sua morte superavit. Earn quoque ob causam prae caeteris sedilibus praealta sit sedes Episcopi et in formam solii regalis compacta, regio amicta ornatu, devictasque conculcans potestates, figura leonum expressas. — Haec de veterum disciplina; nunc de recentiori restat. Sicuti quondam ita nunc Cathedra erigitur in qua-cumque ecclesia Antistes Ordinarius sacris solemnibus per-functurus vel iisdem adfuturus est. In Cathedrali templo, quoniam Praesul in ea residet, fixa et iinmota persistit; in aliis templis, absoluta solemnitate, amovenda est. (Vtr. deer. S. C. R. in Bosanen. diei 26 Aprilis 1834. apud Gar-dell. sub. it. 4720, ibique dissertatie ad calcem decreti.) Faldistorinm etiam adhibere Episcopus Ordinarius potest, quamquam in Cathedrali ,/regulariter uon in faldistorio, sed in propria Episcopali sede stare et sedere debetquot; sub officiis solemnibus. (Caerem. Ep. l. 1. c. 12. n. 11.) Porro quem locum in ecclesiis occupare debeat Sedes, qua forma et materia construi, quo ornatu diebus et testis solemnioribus decorari, praecipit Caeremoniale Ep. I. 1. c. 13. Ejusdem locum diversum esse dicit pro diversa positione altaris. Hoc si valde remotum sit a pariete tribunae i. e. conchae, atque chorus post altare constitutus, Sedes Episcopalis, quemadmodum antiqui moris est, e regione altaris appli-

catur parieti, ita ut Episcopus in ea sedens respiciat recta linea mediam altaris partem']; tuncque habebit hinc inde sedilia canonicorum. Si autem altare adhaereat absidis parieti, vel ab eo sit modico intervallo separatum, ipsa Sedes Episcopalis ei-it collocanda a latere Evangelii. (Ita ii. 1 et 2.) — De forma, materia, ornatu haec ordinat: Tribus gradibus ad earn ascendatur, qui pannis aut tapetibus tegan-tur.quot; De quo obiter animadvertamus, suppedaneum Sedis non esse gradum, atque propterea jussisse Sacram Congr. Rituum, in causa Meipinten, ut Thronus Episcopalis, sex gradibus elevatus, reduceretur ad tres gradus et unum suppedaneum. (v. decreta apud Gardell. sub n. 4103. 4145.4163 ad 8.) Observemus insuper, quod de gradibus panno aut tapete tegendis Caeremoniale mandat, id referri ad officia et festa solemnia; caeterum regulam esse, non posse tapete contegi throni gradus, quando gradus altaris nudi sunt. (v. Gardell. sub. n. 917 et 928.) Pergit Caeremoniale; „Sedes erit praealta, et sublimis, sive exligno,sh^re ex marmore, aut alia materia fabricata in modum Cathedrae, throni im-mobilis ..; quae debet tegi, et ornari aliquo panno serico concolori cum aliis paramentis, non tarnen aureo, nisi Episcopus esset Cardinalis: et super earn umbraculum, seu baldachinum ejusdem panni, et coloris appendi poterit, dummodo et super altari aliud simile, vel etiam sumptuosius appendatur; nisi ubi super altari est Ciboriuin.quot; Et haec, quae de Sedis ornatu mandantur, officia et festa solemnia spectant. Quae quidem omnia clara sunt, nee est quod explicatione eget; id unum specialiter attendas velim, non posse throno Episcopali imponi umbraculum seu baldachinum , cum altari baldachinum aut ciborium abest.

Utuntur quandoque Episcopi alia sede ad audiendas condones. Haec potest habere unum gradum cum suppedaneo (v. Gardell. sub n. 3878. ad 8.) Utuntur etiam, ut supra diximus, faldistorio. Est autem proprie sedes plicabilis, ceu ipsum nomen, compositum e vocibus Germanis plicare, et stuhl, sedes, clare docet. fV. Du Cange ad v.

Faldistorivm). De ejusdem forma seu structura haec S. Car. Borr. (lt;?. c.) habet: „Faldistorium non amplum, ueque alte exstructum, ut sedes cathedraque Episcopalis, sed longe depressius esse debet,; nee praeterea a tergo, neque a latere quidquam habeat, quo sedens Episcopus nitatur.quot; De si(u in eccle?ia, de ornatu diebus et testis soleinnioribus, de altitndine ejusdem, haec praecipit Caeremoniale Ep. 1.1. c. 12, „Faldistorium . . parum distaus ab intimo gradu altaris, a latere Epistolae, ita ut, Episcopus celebrans, in eo sedens, habeat ad dexteram suam altare . . . coopertum sit undique ad terram serico ejusdem coloris, cujus erunt caetera para-menta, et sub dicto serico tegumento aptetur pulvinum. Regulariter autem faldistorium hujnsmodi ponitur in plano, seu pavimento Presbyterii... Si.. faldistorium in pavimento positum remaneret nimis depressum, possit ei supponi ali-quod suggestum, seu tabulatum aequalis altitudinis a terra cum intimo gradu altaris, si super eo sessurus est proprius Episcopus celebrans, qui tamen regulariter non in faldis-torio, sed in propria Episcopali sede stare, et sedere debet.quot; 7i. 10 et 11.) Ealdistorii, in usum Episcopalem, antiqui-tatem, formam ejus et altitudinem apud veteres, inter caetera monuinenta docet codex Vaticanus Saeculi IX. ,/Visitur ibi sedens S. Martinus Episcopus in sella quadrata, nimirum quatuor ligneis fulcris aurei coloris fabrefactis compacta, sine fulcimento ad reclinandum dorsum, habetque suppe-daneum, et super sellam pulvinar, in quo assidet S. Martinus Pontificalibus ornamentis indutus.quot; (Sala l. c.)

182. Jus adhibendi in ecclesia Cathedram habent etiam Praelati inferiores illi, qui Pontiflcalium usu fruuntur. Quales sunt ex. gr. Abbates mitrati. Servare in exercitio Pontiflcalium debent peculiaria praecepta, quae continentur in Alexandri VII decreto diei 27 Sept. 1659, conflnnato Ben, XIV litteris diei 31 Martii 1744. (Vdtr apud Gai'dell. sub n. 2003. 4155.) Mandat de re nostra decretum sub n. 2 : „Cathedram seu Sedem fixam, et permanentem in eorum Ecclesiis ne detineant , sed tribus ipsis diebus, quibus ex antiqnis decretis

tantuimnodo Pontificalia celebrare est'ipsis permissiuu, ino-bili sede sen cathedra utantur, quam nihilominus simplici sericeo pauno coloris festivitati congnientis obducere po-terunt, non auro contexto, aut phrygio, aut basylico opere exornato.quot; Sub «.3: ,/Baldacliinura adhibere supra sedem poterunt non pretiosum, aut aureuin , sed simplex, et eo, quod Altari superimponitur materia et opere inferius; ad ipsam autem per duos tantum gradus in Presbyterii super-ficie stratos ascendatur.quot; Tandem sub n. 8: „Mitram pre-tiosam, nisi illis expresse a S. Sede indultam, non adinbeant. Sub Mitra pileolum nigri tantum coloris induant. Baculum pastoralem albo velo appenso deferant; ab iisque et aliis Pontificalibus etiam de Ordinariorum iicentia extra Ecclesias sibi subjectas prorsus abstineant, et neque in Processionibus, quae ab eorum Ecclesiis per vias extra ambitum, vel Paro-chiam ducuntur, insigniis praedictis utantur, vel penes se perferri faciant.''

183. Sedes in officiis solemnibus sacerdoti celehranti et minis fris destinata. Duas potissimum juris sacri leges de praesenti re proponere juvat. Prima est Caeremonialis Epis-coporum (^. 1. e. 12.«. 23), quae vult: «In ecclesiis colle-giatis... scamnum oblongum, coopertum aliquo tapete, aut panno, aptari a latere Epistolae, in quo sedeat sacerdos celebrans cum Diacono et Subdiacono.quot; Altera est decretum generale S. Congregationis Rituurn, diei 17 Septembris 1822. (apud Gardell. sub «.4590.) Haec, nulla templorum facta distinctione, ad convellendos abusus, velut in Prooemio di-citur, turn in Urbe turn in Orbe ubique vigentes, shnpli-citer sciscitatur de recensito ibi abusu, ordine septimo; ,, An tolerandus sit abusus, qui nimium invaluit, adhibendi in Missis solemnibus pro celebrante, loco scamni cooperti tapete, sedes camerales serico damasceno ornatas, et pro ministris siinilia scabella; vel potius reprobandus atque damnandus ?quot; responditque ad 7 : „Negative ad primam partem; affirmative ad secundam.quot; Quod decretum, ut in calce notatur, S. S. D. Pius Papa VII approbavit „expediri

et public! juris fieri mandavit; Loeorum Ordinariis stricte praecipiens, ut omnimodam illius observantiam urgeant.quot; Quae primo loco exhibita fuit lex, occasionem facile praebet quaerendi, utrum solas tangat collegiatas, an vero alias quascumque ecclesias. Atqui tangere omnes, ita ut Collegia-tae exempli causa tantum positae sint, primum deducitur ex decretis S. C. Rituum, quae interrogata, possintne adhiberi sub officiis solemnibus sedes, debeatve adhiberi scamnum in ecclesia Cathedrali, in ecclesiis Regularium s. Dominici, s. Francisci, jugiter respondit: ,/in hoc servandam esse dispositionem Caeremonialisquot; (vtr. apud Gardell. decretum 19 Maii 1614, decreta 22 Nov. 1653, n. 488. 1684. 1685.) Idipsum deinde apparet ex Instructione Clementina XL Hora-ruin, quae , pro ecclesiis cujusvis classis facta, § XXV sedis cameralis usumvetitum essedicitjuxtadeclarationem S. Con-gregationis Rituum. Idem denique ostenditur ex scriptis Doc-torum, legem Caeremonialis, sine ullo discrimine ecclesiarum, simpliciter applicantium officiis solemnibus, ubicumque agan-tur. (v. Catalani. Caerem. Ep. Comm. Ulustratum I. 1 c. 1 2. § 22. n. 5 et 6. Cavalieri tom. III. c. 8. § 25. Merati in Notis ad Gavantum p. II. tit. 2. Gardellini Comm. ad Instruct. F. P. Clement. XL pro oral. LX hor arum. § 25. n. 1. sqq. De Herdt S. Lit. praxis p. 1. n. 47. Falise Courts ahrege de Liturgie, sect. 3. ch. 1. it. 5.) Quae secundo loco exhibita fuit lex, per se ipsam clara est; utraque autem lioinae cunctis in ecclesiis fideliter servatur. Is igitur templi rector accurate in hoc genere se legi Ecclesiae accommodat, qui, pro agendis officiis solemnibus, a latere Epistolae scamnum oblongum collocat, tapete aut panno coopertum. Scamnum habere potest, habetque Romae, postergale; pannus serieus sit permittitur, isque rubei vel alterius decentis coloris.

Qui Episcopo solemniter celebranti assistant, subdiaconus scilicet et diaconus Missae, duo Canonici diaconi ad Thronum, Presbyterque assistens, sedere in scamnis vel scabellis de-bent [Caerem. Ep. lib. 1 cap. 2 n. 1 ; cap. 8. n. 2; cap. 7. u. 2 et 6), minimeque possunt in sede camerali, non obstante

ipsa immemoriali consuetudine. (Vtr apud Gardell. sub. n. 4590 decretum S. R. C. ad 3 et 4, additaque a Gardel-lini animadversio.)

184. Sedes laicorum in templis. Initio Ecclesiae sedebant in templis soli sacerdotes, iis videlicet momentis qnibus divini officii mbrica id exigeret; non sedebant, stabant vero, fide-les reliqui. Ejus legis monumentum est in Optati Milevitani libro IV contra Donatistas, ubi scribit, quod populns „in Ecclesia non habet sedendi licentiamquot;, item in pluribus s. Cypriani epistolis, qui laicos stantes vocat ,/quod scilicet juxta priorum saeculorum disciplinam in Ecclesia starent. Data quidem Ecclesiae pace, sive ob infirmos ac debiles, sive ob prolixitatem precun functionumque Ecclesiarum, quarum taedio affecti homines stare in Ecclesiis non possent, sedilia seu subsellia turn in Orientis turn in Occidentis Ecclesiis esse coeperunt.quot; (Catalani in Caerem. Ep. lib. 1. c. 13. § 13.) Sed flexis etiam genibus, ut pristinus ipse fervor eximius per se docet, primi cbristiani orabant. Tertullianus, de impetrata sitientibus Marci Aurelii copiis prodigiosa pluvia, habet: „Quando non geniculationibus, etjejunationibus nostris etiam siccitates sunt depulsae ?quot; Isque orandi modus commenda-batur maxime: „Genuum inclinatio (inquiebat s. lustinus Martyr) in precationibus magis peccatores Deo commendat, quam si stantes orent, magisque ea res Divinam permovet commiserationem.quot; (Apud. Bened. XIV. Inst. 01. n. 3.) In templorum autem nave, extra sanctuarium, laici durantibus sacris officiis, sive genuflectentes, sive stantes, sive sedentes, manere cogebantur. Quae quidem ab exordio Ecclesiae in-ducta disciplina [Caerem. Ep. lib. 1. c. 13.». 13), non abrogata umquam, perseverat adhuc. ,/Nulli laicorum liceat in loco, ubi sacerdotes reliqiüve clerici consistunt, quod Presbyterium nuncupatur, quando Missa celebratur, consistere; ut libere ac honorifice possint sacra officia exercere.quot; Ita mandat canon Sacerdotum. T)e consecr. dist. II j idemque praeceptum multis continetur S. C. Rituiim decretis, quae inveniuntur apud Gar-dellini sub n. 233. 257. 413. 2215. 2269. 2320. 2372. 2414.

Quapropter divitis et pauperis, magistratus et populi, nullo facto discrimine, laicis cunctis aditus sanctuarii prohibetur. Quod et expresse statuit lex; nam sedes pro ipsis „nobilibus atque illustribus viris laicis, Magistratibus ac Principibus, quantumlibet magnis et primariae nobilitatis,... debent extra Chorum et Presbyterium collocari.quot; {Caerem. Ep. I. c. cfr. deer. apud Gardell. sub n. 1238. 1394.) Nee ipsis vel im-peratoribus olim aditus ad sanctuarium inter divina officia patebat; quemadmodum ex facto s. Ambrosii novimus, qui imperatori Theodosio, extra sanctuarium irejusso, locum ante cancellos presbyterii assignavit. (v. Theodoretum. Hist. Heel. I. 5. c. 17.) Hodie reges et principes, qui summa rerum potiuntur, in presbyterio, divina dnm celebrantur mysteria, sedere possunt; sedes namque imperatorum et regum, qui populis summo imperio praesunt, Caeremoniale Episcoporum, ut textum adspicientibus liquet, non excludit extra sanctuarium. (v. Pignatelli torn. 3 consult. 3 n. 9; Catalani l. c. n. 18 ; Gardellini in Clement. Instruct. § 27. n. 3.) Id autem Catalani contigisse, i. e. principibus illis locum in pres-byterio permissum esse, ait: „quoniam iis jus non resistit, cum possuntministrare Episcopo exercendo officiumsimplicis Subdiaconi, licet non habeant sacrum ordinem, et ideo non reputantur in hac materia mere laici, nee turbant liierarchi-cum ordinem, ut docet Chassaneus in Catalocjo Gloriae mundi, parte V. consid. XXIV. n. CXV, et notat Lotterius l?i. 1 qnaest. XIII, num. XXVIII et seq. Ideoque intra Presbyterium ponitur sedes regia, quia Rex ratione sacrae uncti-onis, de qua in Cap. 1. De sacra unctione, recensetur inter personas sacras, ut advertunt Castaldus, De Imperatore. quaest. XVIII, num. VI, et Glossa num. Ill, Cod. De novo cod,ice componendo. Quae ratio non habet locum quoad alios Principes, quantumlibet magnos et primariae nobilitatis, quibus semper lex obstat, qua prohibentur ministrare Altari, et consequenter ingredi locum proprium Ministrorum.quot;

185. Factum moderamen vetustae, quam memoravimus, standi disciplinae; aliis verbis, ordinatio generalis, quae

antiquam abstulit sedendi prohibitionem, hand impertitnr laicis jus afferendi propriam sedem (Ferr. v. Ecclesia, art. 5. n. 7), vel occupandi sedes Ecclesiaej sed, patroni Ecclesiae privilegium si excipias, (cfr supra n. 1 54) cujus equidem, cum uecessarium ducit, sedem amovere Ordinarius potest, prudenti Episcoporum arbitrio permittit disponere usum et jura sedium. ,/Quaesivit Episcopus Marianensis: utrum laicis aliquod jus adquiratur in sedibus, et scamnis, quae in Ecclesiis tenere consueverunt, ita ut ab ipso Episcopo remo-veri non possint? Et S. C. respondit: Laicis jus in praedictis non adquiri, quominus Episcopo non liceat ex causa super his disponere.quot; (Die 22 Nov. 1642 apud Gard. sub m. 1418). Regit igitur id negotium Episcopus, vel, ut assolet, Rectori cujusque ecclesiae regere concedit. Quapropter tolerat Episcopus aut veniam elargitur, ut sede propria fideles utantur vel sede ecclesiae; locum collocandis sedibus seu scamnis definit; quodque hodie vel concessit vel decrevit, si strictum jus cernitur non provida administrandi ratio, eras cum placuerit, rescindit et revocat.

186. Quamobrem ex facta ah Episcopo legitime sedis co-pia potest quisquam jus sedendi ab aliorum occupatione tueri, non potest se Episcopo, datam veniam revocanti, opponere. (v. Monacelli. Form-, tit. 5. form. 8. n. 4. 5, et Pignatelli torn. 9 consult. 147. n. 12. sqq.)

Num autem ex longo nsu et praescriptione jus sedendi in propria sede, vel in sedilibus aut scamnis ecclesiae, manare queat, dubitatur. Affirmat Ferraris [1. c. n. 14 et 15) cum aliis, quos exhibet {n. 11); ita ut Episcopus, stante longo usu vel saltem praescriptione, tollere id jus non valeat. Quod tamen intelligendum videtur: ,/nisi sic exposceret ser-vitium vel commodum Ecclesiae, vel laicus praetenderet habere illud jus quoad proprietatemquot; sedis, non quoad solum usum (vtr. I. c.n. 12). Negat Pignatelli {l.c.n. 18); „protritum enim est, inquit, quod ea, quae dependent a libero arbitrio et a mera voluntate, non possint praescribi, etiam per lon-gissimum tempus.quot; Mea quidem sententia, parum, quod in

hac re attinet ad exercitium potestatis Episcopalis, intei-est inter ambas, quales proposui, sententias. Dum enim secunda, nihil obstante vel longissimo sedium usu seu praescriptione, integram liberamqne Episcopo vindicat potestatem; prima, si ex causa commodi vel servitii ecclesiae agitur (quo quidem in casu jus privati hominis bono publico cedat oportet), haud negare idipsum Episcopo videtur. Atqui manifestum est, non nisi considerate et circumspecte, justaque ex causa acturos in mutationibus et innovationibus dudum recepti hujusmodi moris Episcopos esse. Satis itaque sit, non impediri longissimo usu Episcopum, quominus ex justa causa, ceu servitii vel commodi ecclesiae, imnmtet usum scammornm aut se-dilium. Id quoque significasse S. R. Congregationem dicamus, cum, ut supra vidimus, Marianensi Episcopo jus esse decrevit, ex causa disponendi de sedibus, quas in Dioecesis suae ecclesiis laici tenere conmevernnt. Ex ipso itaque longissimo usu seu praescriptione parum juris adversus Episcopi im-mutationem efficaciter nasci, turn propter rei controversial^, turn propter indicatum in affirmantium sententiamoderamen, responsumqne S. C. Rituum, merito concludi possecensemus.

Solet in regionibus multis, permittente aut ordinante Episcopo, divendi et locari itsus scamnorum et sedium, ita ut pactio seu quasi pactio de iis agatur. Non coguntur sane fideles locum ejusmodi aut emere aut conducere in templo. Sitne autem honestus aut licitus ille vendendi et locandi mos, imprimis jam quaeramus. De ejus quidem moris honestate ut recte aestimetur, ratio babenda est tum pactionis objecti, finis et oneris, turn praescripti legum , quae ad ipsum referri possunt. Atqui, ad objectum quod attinet, non distrahitur pretio res spiritualis, aut sacra, aut sancta, quod simoniacum esset; non ipsa quaepiam loci consecrati aut benedicti pars, quae cum sit benedicta extra commercium humanum posita est; sed venditur, locatur pretio usus sedilis aut scamni esto fixe certo in loco collocati. Deinde, destinatur pretium, ut provideatur decenter necessitalibus templi, cultus, ministro-rum, utque ipsa sedilia, laicis apparata, comparari et retici

queant. Ad haec, ecclesia oneratur obligatione, ut sedem, ut locum ilium non tradat aut permittat alteri. Tandem, positiva quapiam canonica lege locare aut vendere usum scamnorum et sedium nee concedi nee prohiberi invenitur. Quod si is casus sit, ut proprias sedes laici in ecclesia collocent, onus tamen quod ecclesia assumit, utjushabendi ibi et utendi tueatur (v. Suarez. De Simonia. lih. 4. cap. 28), vel ut certo et honorabiliori loco sedes maneat (v. Reif-fenstuel in lib. 3. Vecretalium. tit. 28. Be sepultuiis. n. 69), divendi et locari licite potest. Idcirco nullius legis viola-tionem in proposito more contingere arbitror; quamquam forte venditio, si in perpetuum fiat, baud quadrare di-cenda sit, judice Pignatelli l. c. n. 12, in praeceptum de non imponenda ecclesiae perpetua servitute, nisi permittat aut lex aut Sedes Apostolica; atque insuper, perpetua bu-jusmodi juris dimissio improbari videatur per decretum S. C. Episcoporum in Januensi diei 28 Junii 1583 : „Non si dee permettere quella proprieta de' luoghi, cbe alcuni si persuadono di havere nelle Chiese, quasichè loro fossero Eriditari, come sono le case, e le possessioni, cbe si com-prano.quot; (Apud Pignatelli l. c. n. 12, et Ferraris l. c. n. 9.)

Porro acquiritur dicta venditione et locatione jus, quod perturbari currente praefinito legitimo tempore, nisi interim incurrat titulus canonicus (v. g. si omittit emptor aut conductor solvere pretium, vel ipsa eo loco ecclesia indiget), minime potest; quoniam contractu ligatur utraque pars. Cum destructum est vetus et aedificatum novum temnlum, existimare quis posset, perempta simpliciter esse jura ex venditione et locatione in veteri templo acquisita; quoniam in veteri, non in nova ecclesia sedes empta vel conducta fuit; eveniet tamen, ut partem saltem pretii restitui, vel quae factae modo sunt in annos sequentes solutiones reddi, manifesta exigat aequitatis et justitiae lex. Cum templum ampliatur, reponi emptae et conductae sedes eo loco debent, quem, babita ratione mutati templi, occupabant antea.

Tintinnabuli et campanae summum discrimen esse in diversa vasis figura, nomina satis declarant. Nolae saepe vocantur in monumentis christianis tintinnabula, ducto nomine aNola, Campaniae in Italia civitate, ubi laudatissima conficiebantur. Campanae nomen itidem a Campania eamdem ob causam originem trahere videtur. In capite Solent. De consecr. dist. I, in cap. 1 et 2 de officio cusiodis, et in Pontificali Romano, campanae appellantur sigiia, metonymico scilicet sensu, quoniam signo sunt orandi et celebrandi divini officii. Do-cemur ex Veteris Testamenti libris, judaeis bene cognita fuisse tintinnabula, adhibita vero secundun Domini prae-ceptum Exodi 28. 33, 35: „Ad pedes ejusdem tunicae, per circuitum, quasi mala punica facies, . . mixtis in medio tin-tinnabulis ... ut audiatur sonitus quando ingreditur et egre-ditur Sanctuarium.quot; (cfr Eccli 45. 11.) Ad congregandum populum, festosque dies celebrandos, tubis usi sunt: //Fac tibi duas tubas argenteas ductiles, quibus convocare possis multitudinem.quot; (Num. J 0. cfr Levit. 23. 24.) Gentiles etiam tintinnabula usurparunt, populi ad deorum cultum, ad labores, ad aliud quodvis negotium , convocandi gratia, (v. Plautum, Plutarchum, Porphyrium, alios, apud Bona I. c. cap. 22. § 4, et Catalan! in Pont. Rom. torn. 1. cap. 20.) Primi christiani, quamquam temporis celebrandi divini officii cer-tiores quodam medio, ceu voce aut scripto, facti fuerint, non potuerunt tamen inter saevas priorum saeculorum an-gustias publico quopiam sonitu, tintinnabuli v. g. clangore, ad ecclesias acciri. Elapsa vero persecutionum aera, publico sonitu nunciata fuisse sacrorum exercitia, per se intelligitur. Institutis autem monasticis tubae tune et mallea excitatoria, ecclesiis lignorum collisiones imprimis placuisse videntur. In S. Pachomii enim, Climaci aliorumque monachorum ordina-tionibus memorantur tubae ad collectam vocantes, et mallea eumdem in finem cellarum ostium percutientia; in Concilii Nicaeni II actione IV narratur, pulsatis sacris lignis populum convenisse ad Deiparae Virginis aedem. Num insuper, mox a Constantini triumpho, tintinnabuli et campanae voce

acciti fuerint ad templa fideles, majores non tradiderunt. Putantque christianae antiquitatis cultores plures, usum tintinnabuli in finem vergente saeculo quinto apud monachos percrebuisse; et adhibitae apud veteres christianos cam-panae monumentum, quod indubitatae sit significationis et fidei, saeculo quinto aut sexto antiquius non haberi. Est illud vita S. Columbani Abbatis, ex qua deprehenditur, pulsante compana sanctum virum se contulisse ad ecclesiam. (vtr. Bened. XIV List. 20, quique ibi adducunturMabillonius, Martene, Pagius.)

188. Usus et finis campanarum. Convocando populo quurn campanae prae aliis instrumentis aptissima sint, ecclesiae omnes in partibus occidentalibus, ubicumque iniqua v^ris non obstaret, campanis instructae sunt; quae magnitudine et sono discrepantes, jucundo concentu concordantes, insigni temploruin tuin utilitati sunt turn ornamento. Non aequalem tarnen numei'um cunctae ecclesiae habuerunt. Haud pares dignitate nee pares esse decebat campanarum numero. Ca-thedralibus ecclesiis ad minimum quinque, collegiatis tres, parochialibus duae et tres, oratoriis publicis una vel duae attributae sunt. Conventualia templa, ex quo ecclesiae sunt facta, in quibus populus publicam synaxiu sacram agat, jus nunciandi palam sacra officia acciendique fideles ultro consecuta sunt. Deinceps autem, quum delata esset Cathedra-lium et aliarum ecclesiarum ad S. Sedem de nimio clangorc querela. Pontifex Joannes XXII in Extravagant! Quia cunctos. De officio custodis statuit: — ut religiosi mendicantes una pro singulis ecclesiis cainpana contenti sint, nisi plures hactenus campanas sine lite et contradictione habuerint. — Labentibus tarnen annis universalis consuetudo, ut ex variis regionibus canonislae testantur, Joannis XXII constitutioni derogavit. Oratoriis privatis tam saecularium quam regularium (cfr supra n. 99) publice habere et pulsare campanas, ex Coelestini III cap. Patentibus. De privilegiis et excessihus privilegiatorum unanimi doctorum sententia inhibetur. Cujus interdicti ratio est, quouiam ordinationes ecclesiasticae referunt oratoria

ilia ad privatum dumtaxat cornmodum, campanas autem ad publicos conventns populi. Verum tarnen ut iis serviat cam-pana non publica, id eorum destination! non repugnat, nec legi ad versa tm'. (cfr Fagnanus in cap. Paicntes cit., et Schmier Jurisprudeniia canouico-civilis lib. 3. Tract. 1. cap. 1. n. 174.)

Toto vertente anno pulsare campanas licet. Tres vero liebdomadae majoris dies excipiendae sunt. Ex vetusta scilicet consuetudine est, ut triduo ante Pascha ob memoriam Dominicae Passionissileantcampanae et campanulae, earum-que loco ligneae antiqui temporis tabulae pulsentur. Red-ditur campanis sonitus cum Sabbato Sancto Hymn us „Glqria in excelsis Deoquot; cantatur. Qua in re hunc Pontificiae dis-positiones ordinem servari jubent, ut primutn in digniori loci ecclesia, deinde in reliquis campanae pulsentur. (v. Le-onis X Constit. 22. § 14; Caerem. Ep. I. 2. c. 27; S. C. R. decreta penes Gardell. sub u. 3670. 5080.)

Hactenus de usu, quod attinet ad loca et dies, quibus pulsari campanas permittitur. Restat de usu dicamus, quantum fundendae orationis vel celebrandi officii nunciae exis-tunt. Multiplex est usus campanarum pro multiplici fine, quem iisdem appetit Ecclesia. Adhibentur videlicet ut an-nuntient celebrari officia et exercitia sacra (Caerem. Ep. I. 1. c. 6. gt;/. 3); agi jejunia, festa, visitationes, synodos episcopales (Caerem. Ep. t. 1. c. 31. n. 10); in majori Missa elevari SS. Sacramentum (Caerem. Ep. /. 1. c. 6. n. 3); defern SS. Eucharistiam ad aegrotum (Caerem. Ep. /. 1. c. 6. u. 3); sepeliri mortuum (Rit. Rom. De e.reqnm); sicque, inter caetera, monent populum saepe, venerari SS. Eucharistiam, orare pro agonisante, pro defuncto.

Hortantur insuper matutino, meridiano ac vespertine tempore, ut fideles salutent Beatissimam Mariam Virginem (Caerem. Ep. I. 1, c. 6. n. 3), et prima noctis hora pro defunctis orent, detentis in purgatorio. (Clemens XII in Apost. Litt. Coelcsfes Ecclesiae thesauros diei 14 Aug. 1736.)

Adhibentur campanae ad alium praeterea sacrum usum, de quo statim sermo erit. Animadvcrtarnus intci'iin, quod ,,De

consensu Episcopi campanae benedietae pulsari possunt ad usus profanos, ad quas non sequuntur causae sanguinis, et praesertim si communitatis expensis constructae fuerint, quantumvis tale jus non sibi reservasset.quot; Ita S. C. Ep. et Reg. 31 Jan. 1589 apud Cavalieri Commentaria. torn. 3. cap. 15. deer. 115, qui in propositum decretum inter alia notat: „Sunt autem causae sanguinis, ad quas sequitur mors alicujus, ut dare signum alicujus jugulandi, vel sus-pendendi, convocare ad arma, ex quibus conflictus fieri debeat, et aliae similes. Ad priorem tamen causam tolerari puterit, si tale signum detur ad monendum populum pre-cari Deum pro noxii anima; ad secundum, si congressus fieri deberet contra Ecclesiae hostes, et ad omnes quas-cumque alias, si summa cogat necessitas, cui cunctae parent leges. At quid si etiam pro causis sanguinis commu-nitas sibi jus reservasset? Mhilominus pulsandae non erunt; hoc enim ipso, quod benedicuntur, Ecclesiae legibus red-duntur subjectae, quibus cum contraire nequeat neque Episcoporum auctoritas, utique ne quidem horum consensus suffragari posset; ad eas itaque causas, quae sanguinis non sunt, et bono publico utilitatem, vel commoditatem confe-runt, ut convocare communitatem ad consilium, populum ad extinguendum ignem, vel ad arcenda danma aliqua, mi-lites ad arma pro militaribus exercitiis etc, cum inconve-nientiam fere nullam ad sacram benedictionem habeant, facile permitti poterit campanarum benedictarum sonus. Quae dicta esse volumus, quatenus non habeatur campana non benedicta, quae aeque bene, et commode ad praefatos usus pulsari valeat.quot;

189. Benedictionis campanarum vetustas, honestas. Ecclesia, perpetuo solita benedicere rebus divino cultui addictis, ab ipso forte inducto companarum usu easdem benedictione dicare sacro operi coepit. XJtut autem se res babeat, Al-cuinus saeculo octavo scripsit: ,/Neque novum videri debet, campanas benedicere, etungere, eisque nomen iinponere.quot; Benedictio ablutionibus constat aqua lustrali; unctionibus

oleo sacro et chrismate; precibus, quibus beneücia pro fideli-bus a Deo postulantur; atque declicatione facta Deo in hono-rem alicujus Sancti. Rebus istis ritus continetur, quem Ecclesia praescripsit. — Addiderunt alia mores populorum, quae sanctionibus Ecclesiae approbata non fuerunt; tolerata equi-dem tacite, quum innocua sint. Habet enim vigens ubique consuetudo, ut ab ipso illo Sancto, in cujus honorem Deo dicatae sunt, campanae nominentur; liabet alia consuetudo nonnullorum seu tractuum seu locorum, ut patrini desig-nentur, qui ministro consecranti nomen campanae, id est, dicti Sancti, proponant, utque nova veste tegatur campana consecrata. Factum est, cum ex omnibus bisce actionibus, in unum collatis, benedictio campanae consimilis deprehendatur baptlsmi pueris collati, ut tribuerint fideles consecrationis ri-tui, addiüsque ex usu populari caeremoniis, nomen baptis-matis, et baptisari dicant campanas. Mirari equidem multam licet, arreptos eos ritus moresque a Centuriatoribus Magde-burgensibus (in Ceniuria X. cap. VI), aliisque haereticis fuisse, ut gravissimi criminis accusent Ecclesiam, quasi vero cam-panarum benedictio sit scelus nefandum, et Sacramentum putetur, quo dimittitur peccatum et infunditur gratia. Atqui nihil in his esse, quod jure reprehend! possit, t'acillime demonstratur. Quod si enim primum universim, de bene-dictione, quam rebus pluribus Ecclesia impertitur, sitae bonesta, sciscitari velimus, illico in promptu est tum res-ponsio s. Pauli in I ad Tim. cap. 4. dicentis: /.quia omnis creatura Dei. . . sanctificatur per verbum Dei et orationemquot;, tum exemplum Christi Domini, quem legimus Marci 6. 41. benedixisse panes et pisces, et Lucae 24. 31. benedixisse panem, in cujus fractione discipuli cognoverunt Eum. Qua-propter dum Cliristo duce et Apostolo magistro Ecclesia, Christi vices in terris agens, benedictionem rebus elargitur, eamdem nihil agere quod corripiendum sit, manifeste ap-paret. Cum deinde ipsum ritum benedicendi campanas in-tuemur, constare eumdetn comperimus orationibus cum ablutionibus et unctionibus, quae benedicendo fiunt. Fla-

gitant orationes, Deo factae, pecnliaria pro populo beneficia; significant lotiones et unctiones, segregari campanas a pro-fanis rebus, dicari divino cultui. In qui bus, quod repre-hendatur, nihilumest. Ad reliqua quod attinet, manifestum est imprimis, baud posse mores agendi et loquendi, qui populi sunt, adscribi Ecclesiae ritui, cujus non sunt. Sed nee ipsi illi mores quidquain, quod corripiatur, continent. Etenim campanam appellare a nomine Sancti, in cujus honorem Deo consecrata est, nec ratio vetat nec ulla alia lex. Potiori jure piisima dicatur consuetudo imponere cam-panis Sanctorum nomina, ut non bruto metallisono, sed cieri ad templa quodammodo coelitum ore videamur, et, Sanctorum quasi commendetur tutelae vas metallicum Divi-nae laudis instrumentum. (Ren. XIV. Inst. 47. «. 33.) Quum campana consecrata, reverentiae ergo, nova veste induitur; et patrini rogantur et adhibentur, honoris causa, vel primarii loei vel alii, qui dona contulerunt ad ferendos sumptus conflatae campanae, aut qui collaturi sunt, ant collaturi creduntur; quid demum in his deprehenditur, quod a lege honestatis alienum dicatur, esto rogari patrinos, urbana quandoque doni dandi invitatio sit? Tandem de praedicta inter fideles usitata loquendi ratione, id scitum est, Eccle-siam quidem in nullis vel precibus vel libris suis benedictio-nem campanarum aut designare baptisini nomine, aut pro-ponere ut sacramentum; fideles autem, cum benedictionem eam vocant baptismum, baptisarique campanas dicunt, bene novisse nec campanae peccatum dimitti, nec sanctificantem infundi gratiam; imitarique veterum populorum dicendi formulas, qui sive Graeci, sive Latini, sive Judaei (cfr 2. Es-drae 4. 23; Judith 12. 7.), ablutiones, purificationes, irrigationes iisdem illis vocibus saepe designabant. (VtrCa-talani l. c.; et Bellarminus De Hom. Fontifice l. 4. c. 12.)

190. Finis henedictionis. Princeps ratio instruendi templa campanis earumdem est aptitudo excellens convocandi un-dique ad orationem fideles. Connectitur cum ipsa princeps etiam benedictionis finis. Novit quisque qnam necesse sit

Demn oremus, quantinne intersit ut recta rati one Deo preces faciamns. Quae quidem considerans sollicita mater Ecclesia, cupiensque salutari sno apud Denm patrocinio succurrere nostrae infirmitati, campanas sacrari jussit benedictione, qua ferventibus ipsa precibus Deum obtestatur, ut dum sonitus campanae ad templa compellet, vel ad orandum in vita bit fideles. Ipse fidem populi augere, daemonum mal as artes depellere dignetur; sicque fiat, ut simus promptiores ad orandum, ut non remisse, negligenter, incassum oremus, sed ut oratio nostra, vera cum pietate facta, bona sit et acceptabilis Divivae Majestati. L'bicumque sonuerit hoc tiu-tinnabulum, procul recedat virtus insidiantium, umbra phan-tasmatum....; et cum clangorem illius audierint filii Christi-anorum, crescat in eis devotionis augmentum, ut festinantes ad piae matris Ecclesiae gremium, cantent tibi in Ecclesia Sanctorum canticum novum...quot; (Pont. Rom. Be hened. Signi.) Sed alia insuper in ea, de quadicimus, consecratione. Ecclesia pro nobis humiliter a Deo supplicat. Precatur enim : ,/Praesta quaesumus, ut hoc vasculum sauctae tuae Ecclesiae prae-paratum sanctificetur a Spiritu Sancto, ut per illius tactum fideles invitentur ad praemium. Et cum melodia illius au-ribus insonuerit populorum, crescat in eis devotio lidei, procul pellantur omnes insidiae iuimici, fragor grandinum, procella turbinum, impetus tempestatum : temperentur in-festa tonitrua; ventorum flabra (iant salubriter, ac moderate suspensa; prosteruat aereas potestates dextera tuae virtu-tis../' Deprecatur itaque, ut saeviente ventorum, grandinum, tonitrui, fulguris, imbrium tristi furore, hominum fides ad sonitum campanae augeatur, fiducia in Deum ex-citetur, Ipseque Deus, precibus Ecclesiae fideliumque indul-gens, avertat tempestatis calamitatem. Quam ob rem, praeter populi convocationem, finis benedictionis, finisque sonitus benedictae campanae est, ut ob preces Ecclesiae varia beneficia turn animae turn corpori a Deo impetrentur, varia a nobis mala recedant. Est itaque sonus campanae benedictae, Ecclesiae gernitus ad Deum, ut largiatur quod be-.

nedicens prece multa ab Ipso petivit; estqae admonitio Ecclesiae populo facta, ut quam pro re praesenti a Deo efflagitavit gratiam, eadem populus utatur, iidein ren ovet, orationi insistat. Non infunditur igitur campanae quaedam vis , qua ipsa fidem augeat, tempestatem depellat. Ab uno Deo id expectatur, ut precibus Ecclesiae favens, turn sensa pietatis in populo inflammet, tuin implorata alia beneficia benigne impertiatur. ,/Ille spiritualis effectus non expectatur nisi a Deo per orationes Ecclesiae, quae in illa benedictione funduntur; et licet quoad nos transire videantur, et in re benedicta virtutem non relinquant, semper manent in divina cognitione. Ideoque licet non semper infallibiliter obtineant effectus postulatos, saepe nihilominus impetrant, quando aliae opportunae conditiones concurrunt, quia generaliter hoe promissum est juslae orationi, qualis maxime censenda est ilia, quae nomine totius Ecclesiae funditur.quot; (Suarez. Dejensio jidei catholicae. lib. 2. cap. 16. n. 8.)

191. Necessitas leneclictionis. Mirabitur nemo, dicta cum ob oculos habentur, praeceptum esse canonica lege, ut bene-dicantur campanae, quae divino publico cultui servire debent. Publico dicimus, ne quis oratorii privati campanulam ea lege comprehendi arbitretur; divino cultui addimus, quoniam signa usui non sacro, licet publico, dedita, consecrari pro-hibentur, in eum quum benedictionis preces non quadrent; quod tarnen bene fit, ideoque permittitur consecratio, cum usui turn ecclesiastico turn profano campana destinata est. „An signa, seu campanae pro indicandis horis in horologiis publicis possint benedici eadem formula, qua ex Pontifical! Romano benedicuntur signa Ecclesiarum?quot; Ad 2 „Negative, praeterquam in casu, quo eadem signa nedum pro hora-rum indicatione pulsanda sunt, verum etiam pro sacris actionibus.quot; (Decretum S. R. C. supra cit. sub 18£.) Porro canonica, quam diximus, lex sic proponitur in Pontifi-cali Romano (7. c.): „Signum, vel campana debet benedici, antequam ponatur in campanili.quot; Quod si autem contigerit ut spreta lege, campana non benedicta in campanili posita

sit, minime opus estEpiscopus eanidem consecratum adeat; sed praecipere potest, ut vel auferatur, ejusque sonus impe-diatur (Vtr decretaS. C. apud Monacelli I. c. torn. 4.«. 113 sqq.); vel, si dimitti nequit, ut aliquis sacerdos earn aspergat lus-trali aqua: „Non videtur ullo modo decere, ut Episcopus in habitu pontificali ascendat turrim, ut campanas solemn! ritu benedicat.: posset tamen sacerdos aliquis turrim ascen-dere, et aqua benedicta campanas aspergere/' (S. C. R. die 16 Julii 1594' apud Gardell. sub n. 83).

192. Minister beneclictionis. Actus, qui sacram unctio-nem postulant, geri ab Episcopis vi ordi nis episcopal is effi-caciter possunt; licite Insuper geruntur, cum legitimam ad id jurisdictionem habent. Quam ob causam, Episcopus, per Romanum Pontificem constitutus dioecesanus Antistes, legitimus ex omni parte campanae benedicendae minister est in sua Dioecesi; extra suam Dioecesin, quemadmodum et Episcopus Titularis, si licentiam Episcopi loci habeat. (v. Trid. Cone. sess. 6. cap. 5. de ref.) Simplex sacerdos nee valide nec licite talia facit. nisi potestate instructus a Sede Apostolica. (cfr Tract. Le celebr. Missarum n. 195.) Apostolico autem decreto Praelatis inferioribus, usum Pon-tificalium habentibus, concessum est, ut in locis ipsis subjectis et pro eorumdem locorum ecclesiis dumtaxat, campanas benedicere possint; ut patet ex decreto Alexandri VII apud Gardell. sub n. 2003. ,/18. Ecclesiasticam supellectilem pro servitio dumtaxat suarum Ecclesiarum vel Monasteriorum benedicant. 19. Reliqua Pontificalia extra loca ipsis Abbatibus subjecta, vel pro servitio alienae Ecclesiae, aut in subditos pariter alieuos, etiam de licentia Ordinariorum, exercere non valeant, puta campanarum benedictionem, calicum, et similium, in quibus sacra adhibetur unctio, nec minorum ordinum collationes.quot; (cfr Ben. XIV Inst. 21. n. 14. 17. sqq.)

193. Indulgentiae lucrandae ad campanae pulsum. Prima saluberrimi moris origo, pulsante campana mane, meridie, vespere, salutandi Beatissimam Mariam Virginem, incerta adhuc latet. Inveniuntur scriptores, qui P. Urbanuiu II

(] 088—1099) sa!utare Dei Matrem mane saltern et vespere, excogitasse et commendasse dicunt, ut per universum orbem celeberrimo bello, sub crucis vexillo hostibus illato, felicem a Deo victoriam tideles deprecarentur; piumque id exerci-tium, paulatim obsoletum, restituisse Gregorium P. IX (1227—1241) addita insuper meridiana salutatione. (v. Ben. XIV Inst. 13. n. il.) Alii aliter sentiunt. Officium ca-nonicum s. Bonaventurae, quod recitant Minores, refert, s. Bonaventuram, quum Minister generalis Capitulo ordinis, Pisis habito 1263, praeesset, fratribus auctorem fuisse, fideles hortarentur, ad salutandam Dei Genitricem, quum signum cainpanae, quod vespere post Completorium datur, audirent (Catalani. Caerem. Ep. 1. 1. c. 6 §. 3.); sjnodus Beneventana VI anni 1374 exercitium meridianum et ves-pertinum attribuit Joanni XXII (1316—1334); synodus Sa-lernitana anni 1579 exercitium matutinum Calixto III (1455—1457.) Ut ut ea res se habeat, Benedictus XIII in Lit-teris Apostolicis Injunctae nobis. 14 Sept. 1724 obsoletum sue tempore trinae salutationis institutum novavit, preces fun-dendas resensuit, eisque coelestis thesauri larga munera adjunxit. ,/Omnibus et singulis, sic ait, Christi fidelibus vere poenitentibns et confessis, ac sacra Communione re-fectis, qui mane, aut meridie, seu vespere ad pulsum cainpanae Angelus Domini nuntiavit Mariae, et concept de Spi-ritn Sancto: Ecce ancilla Domini, fat mild secundum verhum tuurn: Et verbum, cara factum est, et Jiabitavii in nobis cum tribus Ave Maria flexis genibus devote recitaverint, et pro Christianorum principum concordia, haeresum extirpacione, ac s. Matris Ecclesiae exaltatione, pias ad Deum preces effuderint, plenariam, in uno die cujuslibct mensis dum-taxat per unumquemque Christi fldelem ad sui libitum eligendo, lucrifaciendam omnium peccatorum suorum indul-gentiam etremissionem misericorditer in Domino concedimus. In reliquis vero anni diebus iisdem Christifidelibus vere con-tritis, quoties id egerint, centum dies de injunctis eis, seu alias quomodolibet debitis poenitentiis in forma Ecclesiae

consueta relaxamus.quot; Aliis insuper Pontificibus Romanis placuit, servata Benedictina mduigentia, de pvecibus reci-taiidis nonnulla turn per se ipsos decernere, turn per S. Covi-gregatiouem Indulgentiarum declarari.

194lt;. Universa paucis coarctabimus. — Indulqenüae lu-crandae, sunt: una plenaria singulis mensibus lucranda die cuivis bene viso; alia centum dierum caeteris mensis diebns comparanda vel ter, si tribus temporibus, vel bis si duobus, vel semel si unica vice oratio fit. Dum tempore jubilaei multae indulgentiae pro vivis acquirendae suspenduntur, praesentes, de quibus dicimus , non accensentur earum numero. (Ben. XIV Const. Cum dos. 17 Mai 1749.) —Fundendae preces, sunt: _;/Angelus Domini... cum tribus Ave Mariaquot;; quibus adjungere versiculum ,,ora pro nobisquot;, vel orationem „Gratiain tuavnquot;' minime opus est; quippe quum S. Sedes ad lucrandum eas indulgentias id haudquaquam postulet. (v. superius posita verba Brevis Tnjunciae.) Quamvis Bene-dicti XIII Apostolicae Litterae non aperte doceant, sitne, ad consequendum indulgentiam plenariam, necessaria quo-tidianaejus orationis precatio, eam tamen auctores communi sententia necessariam existimant. Tempore pascliali dictas preces excipit Antiphona ,/Regina coeliquot; cum suo versiculo et oratione (Ita P. Ben. XIV in Notiücatione La SanfUa di No-stro Siynore d.d. 20 Aprilis 17-42. Vtrin tine vol. 13. Buil. Bened. editionis Mechlinien. et apud Ferraris v. Indulgentia art. 6. n. 20), ut in Breviario Romano inveniuntur. (S. C. Ind. apud Prinzivalli Resohitiones seit Deer et a anthentica S. C. Ind. sub n. 052.) Qui antiphonam eam memoria non tenent, satis-faciunt oiando „Angelus Domini...quot; (Notiticatio cit. et S. C. Ind. die 18 Febr. 1835 apud Ferraris in appendice ad vol. IV pag. 1461. Ed. Migne.) Insuper pro obtinenda indulgentia plenaria, requiritur confessio, S. Communio, et oratio ad men-tem Ecclesiae. (Breve Injunctae iio/jïs.) — Ratio orandi, esl: semel saltern in die, ad impetrandam indulgentiam plenariam, insuper corde contrito, ad pulsurn campanae, tlexis genibns (Breve Tvjunctae vohii); sed stando reapere, i. e. de sero,

cujusque Sabbati etiam Quadragesimae, totaque Domimca die (Notificatio cit. et deer. S. C. Ind. diei 12 Februarii 1833 apud Ferraris in fine vol. 4. pag. 1457. Ed. Migne), et Paschali tempore. (Notificatio cit. et deer. S. C. Ind. 18 Febr. 1835 apud Fei-r. vol. 4. p. 1461. Ed Migne.) Cuui itaque lucrandae indulgentiae conditio sit, ut alio tempore a stantibus, alio a genuflectentibus oratio fiat, inde consequitur, ut is, qui non servaverit eum moduni orandi, sive ex inscitia id eve-nerit, sive ex impotentia, aut alia quacumque causa, non adipiscatur indulgentiam. (S. C. Ind. apud Ferr. 1. c. pag. 1462.) — De pnlsu campanae nonmilla animadvertenda restant. Benedictus P. P. XIII, die 5 Dcc. 1737 (apud Prin-zivalli sub n. 63, et Ferraris v. Indulgenüa art. 6 n. 19) ,/benigne indulsit, ut Regulares omnes, aliique in Religiosis doinibus commorantes, si, dum campanae pulsantur, aliquod opus exercent, quod ad Regularem observantiam pertineat, nihilominus supra memoratas Indulgentias acquirere possint, dummodo statim ac opus praedictum expletum fuerit preces supra memoratas flexis genibus devote recitent.quot; Ad haec Pius P. P. VI (apud Ferraris v. Inchclgentiaart. 6. n. 30 Ed. M.) ,/concessit, ut in iis locis, ubi deest campanarum usus, omnes et singuli Christifideles, corde saltem contriti, qui ter in die, scilicet primo diluculo, circa meridiem, et sub vesperam recitaverint piam precem, quae incipit Angelus Domini etc., cum tribus salutationibus Angelicis, vel Regina coeli etc., tempore Paschali.., omnes et singulas indulgentias lucrari valeant, quae recitantibus easdem preces ad signum campanae a Summis Pontificibus liactenus concessae sunt.quot; Formula „qui ter in die.. recitaverint piam precem ... omnes et singulas indulgentias lucrari valeant.. quot; non novi quidpiam pro locis, ubi deest campanarum usus, decerni putemus; in aliis enim locis, ubi campanarum usus est, ter etiam, tribusque illis temporibus, eae preces fundendae sunt, ut omnes et singulae indulgentiae impe-trentur. Verba „in iis locis, ubi deest campanarum ususquot; P. Maurel (Le Chretien éclairé sur la nature et l'usage des

Indulgences) gallica fecit sic; ,/dans un lien ou on ne sonne par TAngelus.quot; Quae late magis patent quam latina Pontificis verba, nec congruunt forte menti Pontificis, qui, ut extre-mum decreti «Ex aedibus s. Congregationis. Stephanus Borgia S. C. de Propaganda Fide Seer.quot; docere videtur, res-pexisseputandus est loca Missionum, quibus campanae saepe absunt. Tandem de pulsu campanae observemus, declarasse S. C. In duigen tiarum, ad effectum lucrandi indulgentias dic-tis precibus adnexas, non postulari campana benedicta sit. (v. Acta S. Sedis vol. 1. p. 630, et Nouv. Révue tbéol. vol. 4.)

195. Ut suis cruciatibus purgantes animae subleventur Clemens P. P. XII in Apostolicis Litteris Coe/estes Ecclesiae thesauros d. d. 14 Aug. 1736 (apud Ben. XIV Inst. 61, et Ferraris v. Indvlgentia art. 6. n. 31) baec constituit et decre-vit: . de Omnipotentis Dei misericordia,. . omnibus et singulis utriusque sexus Christifidelibus, qui sub horam noctis, ad pulsum campanae, Psalmum De Profwndis, vel semel ora-tionem Dominicam, et salutationem Angelicam cum versiculo Requiem aetemam etc. in suffragium animarum Christi fide-lium defunctorum, flexis genibus devote recitaverint, quo die id egerint, centum dies de injunctis eis, seu alias quo-modolibet debitis poenitentiis in forma Ecclesiae consueta relaxamus. Insuper eisdem Christi fidelibus vere poeniten-tibus, etconfessis, ac Sacra Communione refectis, qui per annum praemissa peregerint, ac pro Christianorum Principum concordia, haeresum extirpatione, ac Sanctae Matris Ecclesiae exaltatione pias ad Deum preces effuderint, plenariam in uno die cujuslibet anni dumtaxat per unumquemque Cliristi fidelem ad sui libitum eligendo lucrifaciendavn, omnium peccatorum suorum indulgentiam, et remissionem misericorditer in Domino concedimus.quot; De qua Clementina gratia observasse satis sit; primo, verba „sub horam noctis'; proponi a Benedicto XIV [l. c.) et in decreto Pii VI, de quo statim, his aliis vocibus prima noctis horaquot; et circa primam noctis horamquot;; praeterea, decrevisse Clementem XII (v. Ferraris t. e. art. 6. n. 21, et Maurel 1. c.) comparari recensitas

iudulgentias, etianisi vel ante vel post primam noctis horam signo catnpanae oratio illa indicetur; postremo, statuisse Piutn P. P. VI in adducto decreto 18 Martii 1781, „nt in iis locis, ubi deest campanarum usus, omnes et singuli Christi fideles corde saltern contriti, qui.... circa horam priinam noctis recitaverint Psalmum Be Profunclis etc, vel. . orationem Doniinicam et salutationem Angelicam, omnes et singulas indulgentias lucrari valeant, quae recitantibus easdem preces ad signum campanae a Summis Pontifici-bus hactenus concessae sunt.quot;

196. Mer ces campanae. Pulsare campanam actus est pertinens ad exequiarum ritum, a Sede Apostolica praescrip-tum in Rituali Romano, ubi ,/datis certis campanae signisquot;, cadavera deferri jubentur ad Ecclesiam (cfr Exequiarum or dó). Certis signis discern! inter se adultorum et parvu-lorum, virorum et mulierum, laicorum et clericorum exe-quiae possunt. ,/In funere parvulorum ut plurimum non pulsantur campanae; quod si pulsentur non sono lugubri, sed potius feslivo pulsari debent.quot; (Rit. Rom. De exequiis parvulorum..) Nonnullis in locis, quaemadmodum et Romae contingere puto, campanae, succedentibus multis vicibus, pulsantur pro muliere ictibus duobus, pro viro tribus, pro clerico tot ictibus, quot defunctus ordines susceperat.

Justam, pulsatae in exequiis campanae causa, mercedem exigere et accipere, nisi peculiaris Dioecesis disciplina secus statuit, honestum plane licitumque dicatur. Actiones scilicet funerum et exequiarum in duplici secernuntur classe. Aliae sunt mere spix'ituales, et a solis Ecclesiae ministris exerceri possunt, quales sunt preces in exequiarum ritu praeceptae; aliae vero non sunt spirituales, et a laicis fieri possunt, veluti effodere terram, cadaver deferre, humo tradere , campanas pulsare. Pro primis sine simoniae labe nihil in pretium potest exigi. Secundae vero cum materia simoniae esse non possint, nihil vetat quominus pro iisdem aliquid in pretium accipiatur. (Ita Cavalieri. Opera Litur-f/ica. torn. 3. cap. 15. decreto 7.)

Yerum quantitatein justae mercedis praestituere, arbitrio cujusque pulsantis, vel ecclesiae, in cujus commodum cedit, non pennittitur; earn determinat aut Episcopus (per se vel per rectorem ecclesiae), aut consuetudo rationabilis. Epis-copis quidem ea potestas est, quoniam primi in suis Dioe-cesibus sunt post Romanum Pontifieem arbitri eorum, quae ad sacra spectant. Consuetudo rationabilis, cum eidem non repugnat Episcopus, in cujus voluntate locales consuetu-dines pendent, idem valet; talem vim cum Ecclesiae disci-plina consuetudini largiatur. Id ipsum, de re, in qua ver-samur, resolvit Sacra Cong. Episcoporum et Regnlarium decreto d.d. 5 Maii 1C17 et 28 Maii 1638 (apud Cavalieri I. c., et Ferraris v. Campana. n. 31.) statuens: ,/Quoad mercedem campanae, quae pulsatur occasione funerum, servanda est consuetudo.quot;

Posita vero mercedis lege, tunc cui persolvendi praefixatn taxam animus et voluntas est, eidem denegari a rectore ecclesiae non potest, nt, quamcumque petierit, campana pulsetur; nam definiente Sacra Congregatione Ep. et Reg. die 19 Junii 1583, ,/est abusus non tolerandus, quod campana aliqua pro solis nobilibns pulsari reservetur; sed pulsari debet pro quibuscumque petierint.quot; (apud Cavalieri I. c. deer. 8, et Ferraris I. c. n. 32.)

,/Pauperes (ita praecipit Rit. Rom. De Ewequiis), quibus mortnis nihil, aut ita parum snperest, nt propriis im-pensis humari non possint, gratis omnino sepeliantur.quot; Pertinet autem ad praescriptum sepeliendi ritum ,/datis certis campanae signis'' defunctos humo mandari. Quamob-rem exigere a pauperibus aliquam campanae mercedem plane illicitum est.

Anirnadcersio. Propositus sub n. 16 rerum tractandarum ordo exigeret, ut praesenti loco de domibus ageretur, sitis prope ecclesias; sed de his disciplina sacra satis exposita est sub n. 169. 170,

197. Loei hujus inscriptio ,/Jura Ecclesiarumquot; doceat, consideravi hie templa velut personam quamdam capacem juris. Velnt personam dico, quoniam ecclesiae, licet cen-seantur jura habere et privilegia, sunt res inanimatae, quae juris cujuscumque et privilegii incapaces in se sunt , possi-dent vero jus per relationem, ut aiunt, extrinsecam. Non ipsae enim subjectum juris sunt, sed veri nominis persona aliqua, vel individua vel moralis, in ordine ad ipsas. Re-feruntur quippe jura templorum ad Deum et ad homines. Exempli gratia. Cum acquirere posse dicuntur et conservare temporalia bona, id referendum est ad Deum, ad universam Ecclesiam, ad particulares ecclesias et societates. (V. supra n. 150 sqq.) Cum jure donantur, ut quaedam fiant in illis ecclesiastica munia, id ad clerum illorum peculiariter per-tinet. Et ita de caeteris juribus et privilegiis existimemus.

Porro jura, de quibus disserere statui, sunt: jus acqui-rendi, conservandi, administrandi bona temporalia; jus immunitatis; jus exercitii cultus religiosi.

198. -Jus acquirendi, conservandi, administrandi res temporales. Placet jurium eorum font em prius inquirere, quam articulatim ipsa jura exponamus. Is autem protinus absque molestia ulla invenitur, quum Divinam Ecclesiae institutionem, eidemque donatas a Deo proprietates cogi-tamus. Potest profecto, qui omnium quae sunt, absolutus Dominus est, societatem spiritualem condere, quae in se perfecta, nec ullo alieno, ceu civili, imperio subdita, res suas proprias ordinet et moderetur, quin ullas in his partes aliena potestas habeat. ,/Sit nomen Domini benedictum a saeculo, quia sapientia et fortitude ejus sunt, et ipse mutat tempora et aetates, transfert regna et instituit.quot; (Daniel cap. 2.) Atqui talem societatem Deus voluit esse effecitquo

suani Ecclesiam. In dependen tern earn ab alieno imperio, cumulateque mediis, juribus, regendique potestate expedi-tam condidit; gubernandae ejus causa Pastores elegit, summa plenaque potentia omnibus turn pastoribus et gregi, turn ovibus et agnis praeficiens Petrum, quique sunt in Petri Primatu successores. Romanos Pontifices. Fons igitur primarius, ex quo jura ecclesiastica profluunt, ipse Dominus Deus est, Conditor Ecclesiae. Petro autem, summisque Pontificibus, cum contnlerit Dominus Ecclesiam dirigere et regere, jura et facilitates omnibus dispensare; idcirco a Petr-i Cathedra jura ecclesiastica in omnes proxime dimanant, a prae-stita per ipsam jurisdictione decreta Pastorum valorem et firmitatem mutuantur, in ejus voluntate, quantum Divina lex patitur, jura omnia pendent. Quam ob rem, quae ecclesiis particularibus est concessa facultas acquirendi, retinendi, administrandi bona temporalia, quodque habent jus immunitatis, religiosi cultus exercitii, baec omnia, quatenus directe non promanant ex divina lege, Romano Pontifici aut decernenti. aut Pastoribus Ecclesiae decer-nere permittenti, ut primario post Christum Dominum jurium ecclesiasticorum fonti, attribuenda sunt. Repetenda ideo nequaqnam ab aliqua Principum civilium concessione, hi quum nulla a Deo jurisdictione potiantur in Ecclesiam. Tenetur Princeps civilis, siquidem Divina voluntate et ordi-natione obligatus, revereri Ecclesiae imperium, agnoscere, nec perturbare Ecclesiastica jura; cumque baptisatus Ecclesiae filius evasit, ea, quae Matris suae sunt, tueri et defendere sub moderamine Petri Sedis. Cui quidem officio obsecun-dantes religiosi pi-incipes, jura templorum acquirendi, con-servandi, administrandi res temporales, turn agnoscere tum edictis suis protegere non dubitarunt. Alii autem, fictitiam potentiam sibi animo effingentes, templorum jura originem trahere a politica concessione putarunt, seque tollere eadem posse et moderari arbitrati sunt. In quo, ingenti sane ecclesi-arum detrimento, misere erraverunt, actionem scilicet errori accommodantes, agentesque cujus agendi copia non erat; nulla

potestate in jura, nulloque dondnio eminenti in res Ecclesiae, quum traantur. Quod siquis civiliter imperans respuat jus acquirendi, quod ecclesiis est; ideoque contractus vel nuda pacta, quibus adipisci quidquam templum debet, rescindat; et obligatos ad bona tradenda, suis legibus, judiciis, admi-nistris, ne faciant, tueatur; templis sua jura nihilominus manent; debitores bona tradere lege divina et ecclesiastica constringuntur; ipse autem imperans civilis cliristianus tamdiu excommnnicationi subjacet, quamdiu facta Integra restitutione absolutionem a Romano Pontifice acceperit. (Trid. Cone. s. 22. c. 11. de ref. cfr Pn P. P. IX Const. Apostolicae Seclis moderation?.)

192. Haec de fonte; inquiramus jam de exhtentia dic-torum jurium in particularibus ecclesiis, dilata tamen quaes-tione de administratione bonorum ad sequentem 15 para-graphum. Atqui ecclesias cujusque classis, v. g. parocliiales, collegiatas, conventuales reipsa capaces factas esse, seujus habere acquirendi et retinendi sen conservandi res tempo-rales, quisque ostendere facile poterit, qui leges recordatur de dotaudo novo templo supra propositas. Addamus, multis idem jus decretis in Corpore Canonico enuntiari sub titulis Decretalium De donationibus, Be peculio clericorum, De tex-tamenfis, Be rebus Ecclesiae non alienandis.

Ab initio talis non fuit disciplina sacra. Per longissimum temporis tractum viguit mos, ut res omnes, a fidelibus oblatae, devolverentur ad Ecclesiae Pastores, primnm Apo-stolos, deinde Episcopos, adhibendae turn in proprium vitae usum, turn in cleri totius, in ecclesiarum, et pauperum utilitatem. Nec statim ab erectis ruri parochialibus ecclesiis desiit vetusta consuetndo. Earum enim rectores, oblationes quascumque bonorum mobilium, atque rernm immobilium jura, ad Cathedralem ecclesiam, in potestatem Episcopi deferre tenebantur; ita ut una Cathedralis ecclesia jus acquirendi, conservandi, et administrandi baberet. Cujus rei testimonium est apud Berardi [Comment, in Jus Eccl. Univ. turn. 2. p. 10) ex Nicepboro Calixto {Lib. 1. Hist. Eed.

Theodori Lectoris n. 13); ,/Gennadius [Patriarcha Constan-tinopolilanus] oeconomum Ecclesiae constituit Marcianum. , Hie simul atque oeconomus factus est, decrevit, ut, quae in unaquaque ecclesia offerebantur, clerici ejusdem ecclesiae acciperent, cum ad id tempus Magna Ecclesia [cathedralis] universa accipere soleret.quot; Docet insuper hic Nicephori locus, latente ad minus saeculo quinto, ejus aetatis quum Patriarcha Gennadius sit, coepisse immutari pristinarn dis-ciplinam ; quo factum est; ut primum ruri, in oppidis, pagis et vicis, atque deinceps in urbibus Episcopalibus, parochiales aliaeque ecclesiae jus consecutae sint, sibi ipsis acceptandi et conservandi bona, quae üs dabantur a fidelibus (cfr causa X. q. 3. c. Placuit. 1.); reservata tarnen Episcopo certa ex reditibus quantitate. (cfr causa 10. q. 3 c. 8. Inter caetera. et c. 13. Illud.) Haec hactenus. Historicum hunc conspectum absolvamus in memoriam revocando, ecclesias particulares, ceu mystici corporis Christi membra, jus habere acquirendi atque possidendi acquisita bona; ita ut rerum, quas obtinent, condominium penes totum corpus sit, ad-miuistrationis autem plenaria potestas, una cum jure supremo utendi et fruendi, penes Romanum Pontificem (ctr supra n. 150 sqq.)

200. Ad modum acquirendi quod attinet; possunt ecclesiae justis omnibus mediis uti, quibus bona temporalia acquiri solent; veluti donatione inter vivos, mortisque causa, tes-tamento, legato, promissione, praescriptione; de quibus alio loco dicere propositum est. De praescriptione id modo notemus, constitui per canones, aj ut datis caeteris conditio-nibus ecclesia in dominium adipiscatur rem immobilem pri-rati, per possessionem triginta annorum (cap. Sanctorum. De praescriptionibus); item Ecclesiae Romanae, per possessionem centum annorum (cap. Cum dilecta, De confirmatione utili vel inutili; cap. Cum vobis, cap. Ad audientiam, cap. Si diligenti, De praescriptionibus; cap. Si qui, De praescript. in 6.); alterius vero ecclesiae, per possessionem annorum quadraginta (cap. Illud, et cap. Q.uia indicante, De praes-

cript.; et cap. Accidentilus, De privilegiis); b) non posse laicos praescriptiouis medio acquirere templa et religiosa loca, neque ad se deferre, ut a quoquam quid exigant, jura ecclesiarum, v. g. jus percipiendi ecclesiae decimas, oblationes, primitias, (excipitur jus patronatus); quoniam possidendi talia jura incapaces sunt (cap. Causarn, De praescript. et auctores passim); c) posse autem laicos prae-scriptione se liberare ab onere solvendi ecclesiae decimas, oblationes, primitias, itemque res immobiles ecclesiarum acquirere per praescriptionem centum annorum, si ad Ec-clesiam Romanam, quadraginta autem annorum, si ad alias ecclesias pertinent. Argumento sunt proposita ex Decreta-libus capita.

201. Cöwwmïn ecclesiarum bona, religionis sanctae plu-rimi interesse liquet, ut scilicet ecclesiis perpetuo suppetant res ac jura temporalia, quae ad obeundum divinum cultum, et sustentandos ministros requiruntur. Eapropter tum latis legibus, tum propositis poenis, tum aliis diligentiis multis, Sedes Apostolica vigilantissime semper operam dedit, vota fidelium, patrimonium pauperum, res Dei, nulla seu direp-tione, seu dilapidatione, seu negligentia pereant, sedimmo industria conservatione uberrimum capiant incrementum.

Conservantur igitur bona ecclesiarum fideli observantia legum, quae praescribunt, provida ratione res administrari, accuratam singulis annis gestae administrationis rationem reddi (cap. Quia contingit. De religiosis domibus, in Clement.), templa per Sacrorum Antistites visitari (Trid. Conc. s. 2.4. c. 3. de ref.); quaeque jubent, ut sua singulis ecclesiis bona maneant (cfr tit. De rebus eccl. non alienandis. et cit. Clement. Quia contingit), ut res ecclesiasticae non alienen-tur (cit. tit.), ut bona ecclesiae nequeant pro alienis debitis obligari (cap. Si quorumdam, De solutionibus), ut quum laesa fuerit ecclesia, invocare valeat restitutionem in integrum (tit. De in integrum restitutione); quo quidem jure contra ipsam praescriptionem, per quatuor annos a completo pos-sessionis tempore, uti potest, ut et ilia recuperet, quae

praescriptio ademit (v. s. Lig. De just, et jure n. 514), Leges , quae administrationem regunt, quaeque redditionem rationis et visitationem, mox infra explicabimus; ordinati-ones reliquas alio loco exposituri.

203. Jus immunitatis. Immunitatis (libertatibus Ecclesiae adnumeranda) dici solet privilegium, quo locus, res, persona ecclesiastica, a communi aliqua obligatione vel onere eximitur. Trifaria est; ob triplex nempe subjectum, cui adhaeret, in tres species divisa. Personalis dicitur, quae clericorum personae data, eximit eos a jurisdictione laica. Bealis, qua res ecclesiasticae eadem exemptione fruuntur. Localis, qua loca sacra et religiosa idem jus habent, insuperque a locis sacris excluduntur actus et usus, qui eorumdem sanctitati baud conveniunt.

Concessa est existitque memorata immunitas, ceu sacris canonibus ostenditur, qui earn servari jubent, multaque definiunt, quae ad usum eins et violationem referuntur. (cfr tit. De immun. ecclesiarum.) Tridentinum Concilium de immunitatis origine divina et ecclesiastica docet, ,/Eccle-siae et personarum ecclesiasticarum immunitatem, Dei ordi-natione et canonicis sanctionibus constitutamquot; esse. [sess. 25. cap. 20. de ref.) Ex quo efficitur, turn existere immunitatem, turn non oriri ipsam ex saecularis imperii sta-tuto 1), nec ad partem Ecclesiae limitari sed complecti universam. Porro Tridentiui Concilii verba intelligi possunt vel sic, ut Deus tribuerit Ecclesiae suae potestatem et praeceptum instituendi jus immunitatis, utque id effecerit Ecclesia; vel sic, ut ipse Deus immediate instituerit immunitatem, permiserit autem Ecclesiae declarare divinam legem, seu regere immunitatem eamque arctare et ampliare prout rerum ratio expostulare videbitur. (cfr Suarez. Def. ficlei cathol. lib. 4. cap. 8. et 9.) In utraque explicatione, immunitas Dei ordinatione et canonicis sanctionibus constituta

1) Propositie in Syllamp;bo proscripta sub n. XXX sonat: „Ecclesiae et personarum ecclesiasticarum immunitas a jure civili ortum habuit.quot;

est. Quamquaui igitur leges civiles plus minusve agnoverint olim et confirmaverint jus immunitatis ecclesiasticae, non indigebat San eta Sedes aut concessione aut indulgentia civili, ut ordinationes de inimunitate condere posset, eas-demque firmas esse et inviolabiles jubei-e. Quum enim Ecclesia societas perfecta sit, a statu civili independens, pro-priumque habens imperium, divina institutione fundatum, idcirco potestatem ejus et jura, attributa eidem a Deo, revereri societas civilis tenetur; id agens, legi paret; id omittens, laedens v. g. immunitatem, fines ingreditur, jus violat alterius status independentis, non subditi invadentis imperio. Haec de immunitatis ecclesiasticae existentia, origine et firmitate sufiiciant. Ad beneficia, quae localis et realis continet (de personali alio loco), jam veniamus.

203. Localis immunitas comprehendit praeter immunitatem a jurisdictione saeculari (de qua inferius, ubi de reali), privilegia duo. Primum jubet, debita reverentia affici ecclesias, et ab omni propterea in ipsis actu abstineri, qui loci sanctitati repugnare possit. Secundum, exemptas ecclesias statuit ab obligatione tradendi, ipsis veljustitiae administris, debitores et criminum reos in iis consistentes, itemque bona, quae in eis reposita sunt; ita ut tales vel homines vel res e loco sacro extrahi non possint. Primum privilegium, jus honoris et reverentiae appellabimus; secundum jus asyli vocatur. Posterius in priori contineri dici potest, dividi autem ab eo solet.

204. A. Jus honoris et reverentiae. Praecipit Concilium Nicaenum, res sacras et divino cultui dicatas, debito honore afiiciendas et venerandas esse. Qui honor et reverentia principaliter ad ipsum Deum refertur. Templum enim, utpote res inanimata, non est capax honoris et reverentiae propter seipsum. Consecratum autem, benedictum, aut alia ratione deputatum divino cultui, dignum est quod honoretur propter Deum, qui in eo speciali modo habitat et cujus cultui peculiariter destinatum est. Ob relationem igitur extrinsecam, ob relationem ad Deum atque cultum divinum

honore et reverentia dignae sunt ecclesiae j omnisque erga eas indecentia caveri debet. Quo praecepto, quantum affir-mativum est, universim exigitur, ut divinas aedes, cum eas ingredimur, cum in iis versamur, etc, reverentia externa et interna tractemus. Non jubet tamen, ecclesiam adeamus honorandi eam et venerandi gratia. Quantum negativum est, prohibet quidquam fieri, quod in loci sacri irreveren-tiam vel injuriam cedere possit. Cujus generis illicitae multae actiones legibus canonicis indicantur, quae in templo factae, sacrilegii sive levis sive gravis speciem induunt. (cfr Suarez. Be Sacrum. Luch. disp. 81. sect. 8, et De reli-gione. tract. 2. lib. £.)

Peculiariter sacris canonibus probibentur actus, quibus polluitur templum (cfr Tract. Le celebr. Miss. n. 205. sqq.); itemque furta in templis: /■Sacrilegium committitur aufe-rendo sacrum de sacro, vel non sacrum de sacro, aut sacrum de non sacro.'^J' (causa 17. q. 4. can. Quisquis) Deinde, convivia: „Non oportet in basilicis seu in ecclesiis agapen facere, et intus manducare, vel accubitus sternerequot; (Dist. 42. c. 4); „ludi tbeatrales, et spectacula in quibus introducuntur monstra lavarum.quot; (cap. Cum decorem. De vita et honestate clericorum); seditiones, ,/Nullus in locis eisdem, in quibus cum pace ac quiete vota convenit cele-brari, conclamationem moveat, impetumve committatquot; (Gre-gorius X in Cone. Lateran. cap. Vecet. De immunitate ec-clesiarum.. in 6); conventus seu concilia saecularia de rebus temporalibus et politica gubernatione: „Cessent in locis illis universitatum et societatum quarumlibet concilia, conciones et publica parlameuta.quot; (cap. clecet. cit.); nego-tiationes: „Cessent in ecclesiis earumque coemeteriis nego-tiationes, et praecipue nundinarum ac fori cujuscumque tumultus.quot; (cap. decet.)-, judicum saecularium placita 1) seu judicia tum criminalia tum civilla: „omnis in eis saecularium

1) Placitum, sententia, opinio, decretum: a. placeo, qua significat sentire, censcre, tenere. (Forcellini. Totius Latinitatis Lexicon.)

judiciorum strepitus conquiescat, nulla ibi causa per laicos, criminalis maxime, agitetur, sint loca eadem a laicorum cognitionibus aliena.quot; (cap. decet). Quae autem in ecclesiis agitantur laicorum judicia, invalida sunt: „processus judi-cum saecularium, ac specialiter prolatae sententiae in eisdem locis omni careant robore firmitatis.quot; (cap. decet.) Nego-tiationes vero et contractus lege ecclesiastica noninfirmantur. Tandem actibus illicitis jure sacro adnumeratur, particularia tam clericorum quam laicorum supellectilia in ecclesiis admittere: „Firmiter prohibemus ne hujusmodi supellectilia in ecclesia admittantur, nisi propter hostiles incursus, aut incendia repentina, seu alias necessitates urgentes, ad eas oporteat habere refugium.quot; (Innoc. Ill in cap. Relvnqui. de custodia Euch); itemque ex doctorum communi sententia accenseri debet, conversio ecclesiae in usum bellicum, nisi fiat in casu necessitatis, occurrentis tempore belli defen-sivi. (vtr canonistae in cap. Cum. ecclesia. Be immun.)

Permittuntur in ecclesiis judicia ecclesiastica (causa 2. q. 2. eau. 6. Praeceptum); itidem permitti Auctores dicunt, disputationes litterariaset collationes graduumacademicorum, quibus Refifenstuel (ad tit. Be immunitate ecclesiarum §. 1. n. 16.) aliique addunt, negotiationes, quae „principaliter fiunt ad promovendam devotionem fidelium, qualis est ven-ditio candelarum . . dummodo fiant sine strepitu, et per-turbatione, aut impedimento cultus, et officii divini; nee principaliter intendatur lucrum . . Hinc fit, quod etiam sacra, seu potius materiam sacrorum v. g. Numismatum, imaginum, et aliorum ad devotionem servientium, ven-dentes stent extra ecclesiam.'⁵

205. B. Jus asyli 1). Dictat ratio, animisque impressus sensus religionis, congmere valde templorum sanctitati, eisdemque debitae reverentiae, ut, quantum fieri potest,

1) Asylum «jyAcv ab oc, priv. et trvï.otco, spolio, rapio; vel quasi atyron, ct, priv., et Gvpco₅ traho, quod e tali loco extrahi neminem las sit. (Forcellini).

ab inferenda ibidem vi abstineatar, quique ad iniserentis Dei tabernaculum confugiunt, tutum in eo habeant locum consistendi. Quapropter Romani Pontiöces accepta divinitus potestate, asjli privilegium sacris aedibus vindicarunt, et traduxerunt illud ad ea etiam loca, quae visa sunt religiosa reverentia et obsequio digna, vel propter usum, cui sunt addicta, vel propter dignitatem eorum, qui in illis habitant.

Inquirunt autem doctores, sitne accommodanda praesenti immunitati doctrina Synodi Tridentinae, de immunitate Dei ordinatione et canonicis sanctionibus constituta. Negant alii, nullum quum inveniant sive in sacra scriptura sive in traditione argumentum, quo divina ordinatione constituta dicatur. Affirmant alii, nullam videntes rationem, ob quam, generalibus Tridentini verbis banc immunitatem contineri, infitiandum sit. (v. Reiff. 1. c. §. 1. n. 22 sqq.) Nobis animadvertisse sufficiat; a) baud quidquam nocere litem inviolabili juri Ecclesiae in asyli immunitatem, ab omnibus observandam; qnod ex dictis de societate independenti ejus-demque regimine manifestum sit; l) extra controversiam esse, potuisse saltem rectoria potestate, divinitus tradita, decerni per Romanos Pontifices asyli privilegium. ld autem quum omnes annuant, nihil obstare videtur, quominus Bei ordinatione et canonicis sanctionibus, haec immunitas constituta dici possit; inducta scilicet per Sedem Apostolicam vi potestatis;, ordinationis, divinitus datae. Connexa haec investigatio est quaestioni, utrum dicta immunitas sit immediate juris divini positivi, instituta scilicet in Ecclesia ab ipso Domino. Argumenta quum deficiant, quibus juris sic divini positivi monstretur, placet eligere negantem sen-tentiam; sic tamen, ut dicatur immediate juris ecclesiastici, mediate divini, descendentis scilicet ex jure divino, ex potestate plenaria, Pontificibus Romanis a Deo donata. (cfr Suarez. de relig. tract. 2. I. 3. c. 8. n. 11.)

206. Non adhaeret asyli previlegiumipsis deliuquentibus; non fnit sceleribns concessum. Reverentiae causa templo et cuivis loco religioso debita, uiïixuui mlt sacris aliiscjue

religiosis aedibus. Est propterea non personale, sed locale; abdicari a nullo potest; ideoque reus consistens in loco refugii permittere non valet ut capiatur ibidem; sed exire cuique integrum est, et se suo judici tradere.

Quapropter, in quaestione, quam agitant auctores (v. Fag-nanum iu lib. 3. I) eer et. cap. Inter alia. n. 65. sqq.), an prohibitio extrahendi reos, tangat solos judices saeeulares, me adscrlberem magis illorum opinioni, qui ecclesiasticos etiam tangi ea lege aestimant. Nullos enim aperta aliqua lex excipit, et ratio legis ,/vis ne inferatur in loco sacroquot; tam ecclesiasticos judices complectitur quam saeeulares. Quod etiam hodie, ut Fagnanus animadvertit, certo satis jure demonstratur ex Gregorii XIV const. Cum alias; quoniam in illa Episcopis facultas datur extrahendi reos cum occurrit casus per legem exceptus, seu a jure asyli exclusus. His jam notatis, breviter in conspectu ea ponarnus, quae ex disci-plina Ecclesiae pertinent ad loca et personas, quae asyli beneficio fruuntur, ad delicta, quae exceptasunt, ad vires, seu effectus, quas jus asyli habet.

207. Loca, quae asyli jure hodie fruuntur, sunt: omnes ecclesiae, auctoritate Episcopi erectae, etiam non conse-cratae aut benedictae, (cap. Ecclesiae. 9. de immunit) et quamvis pollutae vel interdictae sint; item sacristia, turres, porticus et atria (cfr eau. 17. q. 4. can. Si quis contumax 20, et can. Id constituimus 36^; quin et locus, iu quo, primo lapidesolemniter jacto, ecclesia aedifieanda est (s.Congr. Immunitatis in Januen* 5 Oct. 1688); insuper oratoria Episcopi auctoritate constituta, ac perpetuo divinis addicta, non autem oratoria, quae sunt in domibus privatorum, quamquam in iis cum venia Sedis Apost. res divina pera-gatur (S. C. Immun. apud Giraldi, Expositie Jur. Pont. p. 1. sect. 637 pag. 471); similiter palatium Episcopi, domus, quae ad parochiam pertinet et in qua parochus habitat, domus canonicales clericorum et sodalitiorum, quae earumdem ecclesiis adjacent (cfr can. Id definimus c. 17. q. 4; et can. Qnisquis 21 ibidem, et decreta S. C. Immnn apud Giraldi

I. e.); xenodocliia, nosocomia, orphanotrophia religiosa, i. e. erecta auctoritate Episcopal! (Greg. XIV Const. Cum alias); coemeteria (cap. Ecclesia 5, cap. finale Be immunitate eccles; et const. Cum alias); domus regularium (can Quis-quis. cit, et Const. Cum alias). Hisce adjungitur persona sacerdotis. S.S. Eucharistiam portantis, qui ad se conlii-gienti asylum praestat, exceptis tamen detentis in carcere, ad qnos S. S. Communio defertur. Jus asyli templorum, extenditur (in solo Ecclesiae proprio v. can. Sicut anti-quitus. cit.) ad passus quadraginta circum ecclesiatn catiie-dralem, et ad passus triginta per circuitum inferioris ecclesiae (causa 17. q. 4. can. Sicnt antiquiius. 6, et can. Bejinh'it -15), exclusis equidem ab eo jure laicalibus douii-bus, quae infra dictos passus existnnt. Quam extensionem nunc antiquatam esse, tradit card. De Luca [disc. 12. n. 21. miscell.) et dumtaxat obtinere censet Pignatellus [consult. 120. torn. 1.) ubi consuetudine recepta est. (Giraldi I. v. Devoti Instit. Can. I. 2. tit. 7. seel. 1. n. 29)

208. Personae quaevis, in dictis aedibus existentes, pri-vilegio asyli fruuntnr, mode except! criuiinis causa eo jure non careant. Ipse enini locus a vi inferenda immunis est. Quare excommunicatus etiaiu et haereticus idem jus habet; judaeus item et gentilis; quum in immuni territorio sint Ecclesiae, in quo aliena jurisdictio exerceri non potest, jiisi consentiente territorii Principe, Romano Pontifice. Exceptos autem nonnulli putant religiosos et clericos. Alii vero meliori jure, ut videtur, aliter sentiunt. Canones enim pro-hibentes extralu reos ab ecclesia, general! formula utuntur, non distinguentes clericum aut religiosum a laico; et, pri-vilegium asyli constitutum est ratione reverentiae, qua aedes sacrae et religiosae affici debent, ita ut cuique suffra-getur, sive sit religiosus, sive clericus, sive laicus. Minus equidem illis favere dicendum est; quamquani enimjudici laico, ob immuuitatem personalem, tradi nequeant, in i2iso tamen loco immuni a suo superiore ecclesiastico judicari possunt et pnniri, ti-ansferii insnper, ut pnniantur ad alium

itiununem locum (v. cap. Universitatis. De sententia excom-municationis; cap. fin. Be regularihus; cap. Dilectus. Be simonia; can. 16. q. 6. can. JJe I apsis. 5; can. 2. q. 2. can. Praeceptum. 6; cap. (ina fronte. üe appellationihus; cap. Tuae. De poen is; cap. Novimus. Be verborum slgnificatione; cap. Cum fortius. De calvmniatorihus; cfr Fagnanus I. c. 7i. 70. sqq.)

209. Deli eta excepta. Romani Poutifices primitus inde-finitum, acl delicta quod attinet, jus asyli constituisse vi-dentur. (v. Bened. XIV. De Syn. üioec. 1. 13. c. 18.) Cum autem, crescente malitia, privilegium graviovibus commit-tendis flagitiis ansam praebere censebatnr, satins duxerunt, qnaedam crimina excipere, quorum rei, si ad ecclesiam confugissent, asyli jnre nequaqnam ganderent (v. can. Si cut antiquities cit; cap. Immunitatem. De immun. eccles., et cap. Pro humani. De homicidio.) Iterumque deinceps, quum ad improborum excessus compescendos expedire visnm esset, antiqnis exceptionibus novas apponere, Romani Pon-tifices Gregorius XIV in Bulla Cum alias, et Beuedictus XIII in Const. Ex quo clirina, asyli beneficio multa alia delicta orbarunt. Quamobrem excludnntur hodie, publici latrones, et illi „qui agros depopulantur; qui hominem in ecclesia, vel ejus coemeterio interficiunt, ant ei membra amputant; sicarii, qni scilicet alieno jussu alicui mortem inferunt, et qui tanti facinoris causa eornm operam conducunt, ant eos domi excipiunt; homicidae, nisi vel casus, vel justa sui defensie homicidio causam dederit; judaeus, qni sus-ceptam ante christianam religionem deseruit; haereticus, nisi ad ecclesiam confugerit ob aliud crimen, quam hae-reseos; laesae majestatis reus; qui vim inferunt confugien-tibus ad ecclesiam, atque eos inde violenter abducunt; qui in litteris Apostolicis falsi crimen admiserunt; qui Montem pietatis, aut alia similia loca administrantes, falsi autfurti patrato crimine, ita publicam arcam minuunt, ut poenae mortis subjiciantur; qui aureas et argenteas monetas pri-vatim cudunt, aut vitiaut et corrumpunt; qui mentito Curiae

nomine sese in alienas domos infemnt et intrudunt, atque ibi rapinas faciuut et liomines trucidant, aut membra cae-dunt.quot; (Devoti l. c. §. 30. cfr B. XIV. fnsf. 4J.)

210. / ires, tffedits. Ut pia in Deum, propitiaqne in peccatores ordinatio, qua sacrae et religiosae aedes ab infe-renda in iis violentia tutae decernuntur, praestitutum finem assequatur, cautiones plures legi suae Ecclesia apposuit.

De crhninihits nempe non excepth ju bet primo, ut delin-quentes, qui confugiunt ad. Dei, infinitae majestatis et mise-ricordiae, sacras aut religiosas aedes, recipi debeant, nee possint inde repelli; nam canon Befinivit l. c. et caput Inter alia. De immnn. eccles. rectoribus curam imponunt de vita et membris confugientium. Atqne parum sane aut nihil efficeret jus asyli, non tali obligatione munitum. — Vult deinde, ut locus immunis ea, quae sunt ad vitae usum necessaria, confugienti praebeat, cum delinquens propria non habet, vel ab aliis non potest accipere; quos nee abi-gere, cum talia afterunt licet, (arg. jura cit.) Haec nisi in praecepto essent, cogeretur reus vel fame perire vel relin-quere locum refugii. —Praeterea mandat, ut nulli fas sit, reum ab asylo extrahere (jura exhibita), abductus autem restitui debeat. (can. Sicut antiqvitics. cit, et cap. Con-qnerente. De restitutione spoliatorum.) — Insuper statuit, ut delinquens nequeat mortis vel poenae corporalis condem-nari; alia tarnen affici legitima poena; i. e. muletapecuniaria, vel, juxta plures, poena exilii. (cfr Fagnanus l. c. n. 16. sqq.) Lex in cap. Inter alm habet, „non est violenter ab ecclesia extrahendus, nee inde damnari debet ad mortem vel poenam. Super hoe tarnen, quod inique fecit, est alias legitime puniendus.quot; Non congruunt doctores in quaestione, utrum haec de morte et poena corporali dispositio limitetur ad tempus, qno in asylo reus moratur, an comprehendat insuper casum, quo sponte exierit quin tarnen tradiderit se judici. (v. Reiftenstuel l. c. § 6.) A remotis certe tein-poribus mos est, ut exiens a justitiae administris captus, poena legis civilis plectatur. — Ad haeu, proliibitio adjuncta

est ne spolietur delinquens rebus suis, quas asportavit secum. (can. sicut antiquitus 6, et can. Dejinivit 35. I. c.) In qua ordinatione omnes praeterea res, quae in aede sacra aliis licitis occasionibus deposita fnerint (v. supra n. 204) donantur peculiar! jure immunitatis. (cfr can. Quisquis cit.) — Postremo , Immunitatem asyli ecclesiastici ausu temerario violare jubentes, aut violantesquot; incurrunt poenam excoin-muuicationis reservatam Summo Pontifici. (Pii P. P. IX Const. Apos/olicae Sedis moderationi. 4 Id. Oct. 1869.) Formula ausu temerario indicat, „eiuii tantum excommnnicationem incurrere, qui ab aliis minime coactus, prudens ac sciens immunitatem asyli ecclesiastici aut violare jubet, aut exe-qnendo violat.quot; (S. C. Inquis, die 15 Junii 1870 in Acta S. Sedis vol. 6. p. 433.) Quare ministri justitiae, qui jubere, atque milites, qui extrahere coguntur, immunes sunt a dicta poena.

De criminibus exceptu statutum est, inqninatos tali scelere nullatenus frui asyli privilegio; educendos propterea esse, meritis poenis mulctandos. Sed ne quis imprudens in hac re error committatur, Sancta Sedes praecipit, ab eccle-siastico jndice prius inquirendum esse, an illius generis crimen, a confugiente in locum asyli, perpetratum sit. Quod si ex processu informativo acquiratur certitudo moralis ob-noxium esse talis delicti; deindeque recepta fuerit ab offi-cialibus curiae saecularis obligatio restituendi asylo reum, cum criminis patrati indicia dilui contigerit, tum demum ipsius judicis ecclesiastici auctoritate, ac praesente viro ecclesiastico, quem ipse designaverit, reum ex asylo dimo-vendum esse, (cfr B. XIII. Const. Ex qvo divina.)

211. ImmunHas realis. Significatur immunitate hac, fuisse concessam ecclesiis earumque possessionibus, cleri-calibus etiam bonis, exemptionem a jurisdictione laica. Voce ecclesia hie intelligimus aedificium templi, voce possessio, quidquid ad templi dominium pertinet; utrumque boni ecclesiastici sen rei ecclesiasticae nomine comprehendemus. Dictio cleric alia hona indicat res cleri tum saecularis, tum regularis

ïitriusque sexus; jurisclictio laica actus auctoritatis civilis. Templorum immnnitatem quum subjecta nobis materia spec-tet, personarum ecclesiasticamm realetn immunitatem ab hoe loco segregamus.

Demonstrari proposita rerum ecclesiastiearum im-munitas potest sequentibus argumentis. Primo; ait Triden-tinum Concilium, cum de Ecclesiae juribus comparate ad rempublicam civilem decernit, ,/Ecclesiae et personarum ecclesiasticarum immunitatem Dei ordinatione et canonicis sanctionibus constitutamquot; esse. (s. 25. c. 20. de ref.) Quibus verbis contineri ecclesiarum realem immunitatem turn ipsa formula generalis „Ecclesiae imnumitasquot; docet, si enim Ecclesia immunis est, ergo et bona, quae ei propria sunt; turn adjecta innuit admonitio. Principes ne permittant, ab officialibus aut inferioribus magistratibus immunitatem Ecclesiae „aliquo cupiditatis studioquot; violari; tum doctorum monstrat consensus in referenda Concilii doctrina ad realem et personalem immunitatem Ecclesiae. Secundo, Innocen-tius III in Concilio Lateranensi non tenere declarat consti-tutiones civiles de alienatione bonorum ecclesiasticorum, quum ,/laicis, quamvis religiosis, disponendi de rebus Ecclesiae nulla sit attributa potestas.quot; (cap. Cum /aids. 13. Be rehis eccl. alienandu vel non. cfr ejusdem Pontificis cap. Ecclesia S. Marian. 10. T)e constitntionihus.) Tertio, pertinent ecclesiastica bona ad societatem civili potestati nullatenus subditam; ergo exempta sunt a jurisdictione saecularis principis. Vel, si quis niavult, ecclesiae, earum-que bona pertinent peculiari titulo (cfr supra n. 151. sqq.) ad communitates non civiles sed ecclesiasticas, ad commu-nitates quatenus membra sunt Ecclesiae, membra corporis Christi mystici; Ecclesia autem non subest auctoritati civili, sed Pontifici Romano, ergo nec ejusdem templa, nec bona templorum. (v. Suarez. Be rel. tract. 2. lib. 4. cap. 17. 18.) Idcirco ob immunitatem ex Dei ordinatione et canonicis sanctionibus oriundarn (cfr supra n. 202.) i. e. ob immunitatem juris non solum ecclesiastic! sed etiam divini, ex-

cluditur a bonis ecclesiasticis omnis actus civilis jurisdic-tionis. Potest vero Sumtnus Pontifex (non autein Episcopi, quum in legem sibi superioris nihil valeant) per piivilegium, quale est concordia inter S. Sedein Apostolicam et saeculares Principes, magistratui politico jurisdictionem in bona et personas ecclesiasticas concedere. (cfr supra n. ;iüü.) Quod equidem privilegium, veri pacti indolem non liabens, cum illud S. Sedes nocere bono Ecclesiae deprehendit_; valide liciteque revocat. (v. Suarez. Def.jiclei. 1. 4. c. -31. n. lO.sqq.)

31 j. Dicta immunitas generalibus exemplis, consequen-tibus ex proposita Concilii Lateranensis et Tridemini doc-trina, sic illustretur. Non obligantur bona ecclesiastica legibus, mandatis. dispositionibuscivilibusquibuslibet; libera sunt ab administratione civili, a judiciis, a tributis tum ordinariis, tum extraordinariis, quocumque nomine vocentur, sive v. g. dicantur pensiones, sive gabellae, sive vectigalia. Libertatis ejus declaratio manifesta est in Bonifacii VIII capite Qnamquam, Be censibus in 6. „Cum igitur, inquit, Ecclesiae, Ecclesiasticaeque personae ac res ipsarum nun solum jure humano, quin et divino a saecularium per-sonarum exactionibus sint immunes... „Idem traditur in Concilii Lateranensis capite Non minus, et capite Adverms, De immnnitate; pariterque in Alexandri IV capite Quia nonmdli, De immunitafe in 6. Tandem id demonstretur ex S. Sedis prohibitione solvendi tributa, esto, in casu necessitatis reipublicae, facilitates laicorum impares sint, nisi insimul liabita prius S. Sedis licentia. Permiserat Concilium Lateranense anni 1179 (v. cap. Non minus cit.), ut in casu necessitatis Episcopus cum clero subsidium e bonis ecclesiasticis conferre reipublicae civili posset. Verum ob factas imprudentias, subsequens Concilium Lateranense anni 1216 necessarium esse decrevit, prius consulatur Sedes Apostolica. (cap. Adverms cit.) Quam legem deinceps Benedictus XI in capite Quod olim, Be immun. in Extravag, et Urbanus VIII in constitutione Hom anus Pontifex. §. 6. contirmavit.

Oonciliorum Generalium decretis, multarum rigionuni im-perantes eiviles res Ecclesiae pares vel fere pares in re tributaria rebus subditorum fecerunt, coegeruntque Eccle-siam tributa realia solvere.

214. Haec de tributis universim dicta sint. Positaenim distinctione inter tributuni imponendum bonis postquani Ecclesiae propria facta sunt, et aliud impositum bonis an-tequam in Ecclesiae dominium transferrentur, animadver-tenduni est, controversiam esse inter doctores, sintne bona ecclesiastica ab utroque tributi gene re libera. Consentiunt omnes, non posse tributa irnponi bonis postquam devenerunt in Ecclesiae dominium; quippe cum ab iis saltern manifeste libera declarenturin citatis Concilii Lateranensis et Pontiiicum Benedict! XI, Urbani \ III, et Innocentii III decretis. Imposita in iis legitur poena excommunicationis tum in exigentes turn in solventes nova tributa. quam sustulit Constitutio Pii P.P. IX Apo.it. Set lis moderationi. — Sed de secundo tributorum ge-nere, utrumne bonis acquisitis imposita maneant, dubitatur; exceptis tamen _;/decimis., oblationibus fidelium., domibus., areis., hortis juxta Ecclesiam positis., [et] manso [dotis]quot;, de qui bus in capite Sancituw. 1. De censibus aperte definitur, nullum tributmn praeter ecclesiasticum solvendum esse. De caeteris itaque ad secundum genus pertinentibus, multi doc-tores opiuiantur, manere ilia translatis bonis imposita, saltern si tributa perpetua, certa et invariabilia sunt (v. Fagnanus in cap. Non minns. De immuu. n. 9, Lucius Ferraris, v. Bona. art. 2. n. 4. sqq.; Barbosa Juris, eccl. nnir. 1. 1. c. 39. §. 5. v. 35. sqq. Devoti 1. c. lib. 2. tit. 20.); nam, ut asserimt, noluit Sancta Sedes ab illis tributis eximi res ecclesiasticas. Cujus rei argumentum reperiunt unum in regula juris „ tran sire rem cum onere suo'' (v. cap. Ex litter is. 5. Be pignorihns, et cap. Cum non sit. 33. De decimis); aliudque in Pontificis Urbani can. Trihutum 22. cau. 23. q. 8 , qui sic mandat: //de exterioribus Ecclesiae, quod constitutum antiquitus est, pro pace etquiete, qua nos tueri et defen-sare debent, Imperatoribus persolvendum est.'' Verba de

exterioribus Ecclesiae significant bona, ad dotem et solum ecclesiae non pertinentia (vtr supra dispositio capitis Sanci-tnm); verbum antiquitus referunt ad tributa ab antique bonis inhaerentia, quasi dicat Pontifex, de exterioribus per-solvi debet imperatoribus tributum, quod bonis illis jam impositum erat antequam ecclesiastica lierent. (Ferr. 1. c. n. 6 et Fagn. 1. c.) Tertium argumentum petunt ex capite Sancifum citato, quod enumeratis rebus exceptis, seu exterioribus, de quibus ecclesiasticum dumtaxat vnlt solvi tributum, ita pergit: ,/Et si aliquid amplius habuerint, inde senioribus servitium impendant.quot; Servitium idem esse ac tributum, seniores eosdem ac principes et magistratus loco-rum, videri potest apud Gonzalez (Commentana perpetua. ad cap. SancHnm) et Du Cange (vo. Senior. Servitium.) Alii vero doctores (Suarez. JJef Jidei. 1. 4. c. 20 et 21; Reiffen-stuel 1. c. §. 10. n. 238. sqq) liberas esse arbitrantur res ecclesiasticas ab ipsis etiain tributis, quae prius imposita rebns erant quam ecclesiastico dominio traderentur. Quam exemptionem sequi per se putant et probari ex translatione rerum in dominium Ecclesiae, societatis independentis. Per ipsum videlicet translationis actum ponuntur extra potestaten! laicorum; liberantur a jiu-isdictione, ideoque a tributis ejus societatis, cui hactenus inhaerebant; quemadmodum avulsa regui pas liberatur a jurisdictione prioris principis, et consequenter ab obligatione eidem solvendi tributa. Deinde, ut ex Sedis Apostolicae voluntate res ecclesiasticas hodiedum reapse liberas esse ostendant, decreta (citata sub n. 212) adhibent Concilii Lateranensis et Tridentini, quae prolatis adversae sententiae capitibus posteriora sunt; adduntque Innocentii III caput Ecclesia s. Mariae. 10. Be constitutio-nibus, in quo docet, „quod laicis (eliam religiosis) super ecclesiis et personis ecclesiasticis nulla sit attributa facultas.quot; Si nulla; ergo de rebus ecclesiae tributa nee nova nee an-tiqua exigere valent. Sicque demum fieri aiunt, ut ultro in nihilum redigantur adversariorum rationes. Ad regulam autem ,/vem transire cum onere suoquot; peculiariter animad-

veitimt. miilain ipsi, pro liac re vim inessej ijiioiiiani iicl' per seipsam tributis, de quibus agitur, applicari potest, haec quum reruin translatione in aliaiu societatem incle-pendentem sponte pereant; nee per Ecclesiae leges, pro-positas supra ejus regulae sedes, praesenti tributonun generi accomniodatur. — bed occurrnnt primae sententiae pat 10ui lespoudentes, decreta sen principia Coiiciliorum Latc-ranensis el Tridentini, itemque Innocentii UI capitis Ecclesia b. Mariae, generalia in se esse profecto , at([ue apta, quae ad tributonun quodlibet genus acconunodentur. Verum caput rei in hoc esse, velitne scilicet Apostoliea Sedes, ut ad omnia sine diserimine tributa referantur. (v. supra n. 202.) Atqui, Sedem Apostolieani in ipsis Lateranensis Concilii aliisque Smnmomm Pontifieuin decretis accoinmodare illa dumtaxat ad tributa impouenda bonis ecclesiasficis; ita ut veteres canones, quantum alia tributa speetant, non aboliti aihuc sint. Describendae disputationi finem imponimus afterentes Fagnani, testis iidissimi, testimonium. Asseverat 1. c., firmatam per S. Rotae tribunal (in Brundisina. Gahellae 13 Febr. 1604) i'uisse doctrinam, qua imposita bonis ac-quisitis tributa realia, si perpetua sunt, certa et invariabilia, statui politico deberi dicuntur; eamque deeisionein, uti magistralem in hac materia, passim ampleeti S. Congre-gationem super eontroversiis jurisdietionalibus. Quod iti-dem ostendit Giraldi (1. c. sect. 0;3-l.. pag. 403) plura exliibens decreta b. Congr. Immunitatis, quibus servari jubetur dicta Rotae in Brundisina resolutio.

215. Distingui a tributis, quae vi jurisdietionis politicae exiguntur, onera debent, bonis imposita vi dominii. Potest bonum, quod ecclesia acquirit, gravatum olim a legitimo possessore luisse pensione aut eensu, qui needum extinctiis sit. Potest rei, cum tradebatur, onus impositum esse a vendente vel donante, acceptum ab ecclesia. Hujusmodi onera rebus legitime iuhaerentia, persol vi sane debent. Dum enim piopter jura soeietatis independentis, ecclesiae immunes factae sunt a status civiiis imperio, haud quarjnam immu-

nitateni acquisivisse putentiir a servanda virtutis jastltiae lege, quae prohibet pacta violari, et sperni vetat conditiones iisdem appositas, nisi idoneae potestatis voluntate extincta sint. Congruunt in lus doctores, atque liquida est canonica lex in capite Cum dilecti, De donaüonïbm, et in cap. I e-rum, De condïtionïbus appositis; in regula juris yi-em tran-sire cuin onere suoquot;; et in Concilio Tridentino s. 25. c. 5. de ref: „Quando igitur ex beneflcioruin quorumcumque erectione sen fundatione, aut aliis constitutionibus, qualita-tes aliquae requiruntur, sen certa illis onera sunt injuncta; in beueficiorum collatione, seu in quacumque alia dispo-sitionCj eis non derogetur.quot; Onera tarnen , quae ecclesiae manso, decimis, domibus, areis, hortis juxta ecclesiam posilis , adhaerent, perimi per condonationem vel redeinp-tionem, lege jubente, debent, canones eniin statuunt, de his „ne aliquod servitiuni faciant, praeter ecclesiasticmn.quot; (v. Doctores ad cap. Sancitum cit.)

216. Jus exercencli cultum religiomm. Minime necessa-rium est peculiar! cura hic argumenta monstrare, quibus stabiliatur jus, quod Ecclesiae est, exercendi libere et mo-derandi ea, quae sacri cultus sunt; quibusque pariter ostendatur, neniiui ceu individuo een societati potestaten! esse, itnpedire sacri cultus aut moderaraen aut exercitimn. Meminisse satis est, Regein, cui omnia vivunt et obedire tenentur, soli Ecclesiae illud commislsse officium. Quaprop-ter sine mora sermonein convertimus ad disciplinam Ecclesiae, quantum jura sacri cultus distribuit inter varias species templorum. Cujus loei ut clara sit expositie, recta imprimis quarumdam vocuin intelligentia requiritur. Explicandae voces, sunt: jus, exercitiurn cultus religiosi, jus parochiale, functio parochialis, functio ecclesiastica seu sacerdotalis.

■Jus. Legitima alicui competens facultas quidquam agendi, juris nomine appellari consuevit. Respondet juri, quod in uno inest, obiigatio aliis imposita nou turbandi, i. e. non impediendi juris exerciliurn. Isti alii intelligendi sunt, in quorum voluntate dictae faciiltatis inoderameu non pendel.

Potest copia agendi quidquam communis omnibus esse. Potest nonnullis esse propria. Ex quo fit, ut facnltas ad nonnullos illos privative (quod ad caeteros attinet) perti-nere dicatur. — Sint liaec universim dicta; in materia enim, in qua versamur, lex ecclesiastica non quamque agendi facultatem juris nomine appellat, ut protinus patebit.

Formula excratmm cultus religiosi, utique externi, eos designat actus, quibus nomine Ecclesiae ministri ejus quid Deo exhibent, vel quid divinum ad nostros usus assumunt. (s. Tli. 2. 2. q. 81. art. 3. ad 2.) Hujusrnodi sunt, offerre Sacrificium , conferre sacramentum, consecrare, benedicere, explere funera ecclesiastica, processiones et supplicationes instituere.

217. Jus parochiale; functio parochialis; functlo ecclesiastica sen sacerdotalis. Facilitates, quibus templa fruuntur, atque impar mensura quae variis generibus est, referendae sunt, de origine cum sciscitamur, ad antiquissimam , factam per Episcopos, donationem et distributionem sacrorum mune-nun. In jurisdictionis scilicet potestate, Antistitibus per vS. Apostolicam Sedem collata, inerat, inestqueadhuc, copia ex-plendi religionis ministerium tum per se ipsos, tum, exceptis actibus ordinis episcopalis, per secundi gradus clericos. Prima quidem Ecclesiae aetate, in uno Cathedrali templo sacra ministrabantur; continebat universa jura sacri minis-terii; in eo ipse potissimum Episcopus pro universi ovilis dioecesani grege rem divinam operabatur. Ut deinceps necessitas vel utilitas exigebat, Praesules tum in nrbe epis-copali tum ruri templa dicari divino cultui curabant, le-gatites ordinarie clericos Cathedralis ecclesiae, qui demandata eis inunera ibi obirent, confecta vero sacra actione rever-terentnr. Paulatim certos stabilesque in variis templis mi-nistros esse voluerunt, atque, habita ratione peculiaris finis cujusque teinpli, munera spiritualia, demptis potestate ordinis episcopalis et jurisdictione in foro externo, inter templa partiti sunt. (v. supra n. 50. sqq.) Dum tamen Antistites comnmnicabant cum aliis clericis de sua spiritualis ministerii

potest ale_; nunciuin mittere hand valebant facultati, (iiiaEiji-scopus in omnes sibi subditos, in omnibus Dioecesis locis, per se vel per aliuni ministerio sacro defungi permittitur. Constitutus eniin est per Sedein Apostolicam pastor totius dioecesani territorii; cui officio ex ejusdem Sedis volnntate dicta potestas inliaeret. Qnapropter licet clero, pro de-signatis templis communicasset snas facilitates Episcopus, ipse nihilominus mimine vetabatur sacramenta ubique miuistrare, quaeque alia rei divinae sunt, exercere, et, quod uni ecclesiae contulerat, ad aliam pariter extendere.

Porro in triplicem ordinem dispertitas fuisse ministerii facilitates, sacrae disciplinae canonicae historia docet, ut eleganti, quamquam non omnibus numeris accurata expo-sitione animadvertit Berardi. (('ornraevtaria in Jus eccles. nniversum. tomo I. Dissert 6.) Segregarunt scilicet ex sa-crorum munerum tliesauro imam partem, velut omnibus aptam ecclesiis; aliam parochialibus templis decretam, con-ferendam equidem alteri quoque ecclesiae ad beneplacituin Episcopi; tertiam tandem partem, solis constitutam parochialibus templis, nec ab Antistite nisi raro justaque ex causa coinmittendam aliis. Haec sapientissima distributio larga manu in omnes sacra munia effundens, parochiales eccle-sias, ut exigebat pastoralis officii indoles et praestantia, largiori prae caeteris liberalitate prosecuta est, easdem enim omnibus distribuendis facultatibus donavit.

Tribus liis munerum generibus indiderunt jurisperiti tria nomina propria, vocando facilitates, quae ad propositae partitionis primum membrum reterendae sunt, functioned eccleslasticas et mcerdotales, utpote communicabiles omnibus ecclesiis et sacerdotibus; quae ad secundum, fnnctiones parochiales, quoniam per se parochis solis destinatae; quae ad tertium, jura parochialia, quippe soli pastorali officio inhaerentia.

218. Sancta Apostolica Sedes non solum, ut mox inve-niemus, iisdem illis nominibns in liac materia utitur, sed ip-sam distributionem suprema auctoritate comprobavit, suaiu-

que esse voluit; ita ut, quod olim episcopale statutiun erat, ideoque dependens ab Episcopi voluntate, evaserit generalis, ipsos Episcopos obligaus, lex Ecclesiae. Est autem hujus-inodi. Jura parochialia adparoclios privative pertinent, paree ab Episcopo et gravi tantum ex causa permittenda alteri; functiones parochiales etiain ad parochos spectant, quas tarnen Episcopus, cum ex rationabili causa placuerit, consue-tudo quoque et pactum seu conventio aliis clericis et ecclesiis deferre potest; tandem, functiones sacerdotales in omnibus templis licite peraguntur, quantum auctoritas ecclesiastica, consuetndo, conventio id non prohibeat, vel peculiaris aliquis actus specialem non exigat Episcopi indulgentiam.

219. Superest modo, antequam ad varias ecclesiarum species haec accommodemus, nominatim indicare facilitates, quae in singulis partitionis mernbris continentur. Quaetamen jura hodiedum parochialia dicantur, quaeque munia functiones parocbiales, placet magis infra exponere. De functi-onibus sacerdotalibus ubique vel Ileitis vel non, pretiosum decretum est S. C. Rituum anni 17 03, 1704, quod diserte approbatum fuit a Sancta Sede, universalenique vim procul dubio habet. In eo functiones parochiales (praeeminentiae atque praerogativae ibidem dictae) et sacerdotales distin-guuntur et recensentur; de juribus parochialibus autem licet meutio sit, non memorantur sigillatim. Decreti forma ne perturbet; de qua inferius. Nunc in functiones parochiales , et sacerdotales mens est tigenda.

Jurium Parochialium, Functionum, et Praeeminentiarum inter Parochos, et Confraternitates Laicorum, earumque Cappellanos et Officiales.

Ad debituni imponendum finem controversiis, quae inter Parochos, et Confraternitates saeculares , earumque Cappellanos, et Officiales super juribus parochialibus, et functio-nibus ecclesiasticis nonnullisque praeemiuentiis, seu prae-

rogativis frequenter exoririsolent, in S. R. C. ab Emo , etRmo Ü. Card. Colloredo propositis infrascriptis Dubiis, videlicet:

]. An Confraternitates Laicorum legitime erectae in Ec-clesiis Parochialibus habeant dependentiam a Parocho in expleudis functioiiibus Ecclesiasticis non Parochialibus?

2. An dictae Confraternitates erectae in Cappellis, Ora-toriis tarn publicis, quam privatis adnexis Parochialibus Pjcclesiis, et ab eis dependentibus habeant dictam dependentiam a Parocho quoad dictas functiones?

3. An Confraternitates erectae in aliis Ecclesiis publicis habeant quoad easdem functiones aliquam dependentiam a Parocho, intra cujus Parochiae limites sitae sunt Ecclesiae?

4. An Confraternitates erectae in oratoriis tum publicis, turn privatis sejunctis ab Ecclesiis Parochialibus , quoad dictas functiones Ecclesiasticas habeant dictam dependentiam a Parocho?

5. An benedictiones, et distributiones Candelanun, Cinerum , et Palmarum sint de jnribus mere Parochialibus?

6. An benedictiones Mulienun post partum, Eontis Bap-tismalis. Ignis, Seminis, Ovorum, et similium sint de juribus mere Parochialibus?

S. An celebratio Missae solemnis feria V in Coena Domini sit de dictis juribus Parochialibus?

9. An prima pulsatio Campanarum in Sabbato Sancto sit de dictis juribus Parochialibus?

10. An celebratio Missarum solemnium per annum sive pro vivis, sive pro defunctis, sit de dictis juribus Parochialibus?

11. An expositio quadraginta horarum, et benedictio, quae fit super populo, sit de dictis juribus mere Parochialibus ?

13. An expositio, quae lit cum Reliquiis, et Sacris Ima-ginibus, et benedictio, quae cum eis fit super populo, sit de dictis juribus Parochialibus?

a dubio 5. ad 12. expressae, peragi possh.t in Oratoriis privatis, contradicente Parocho?

14. An in dictis Oratoriis privatis Confraternitatiun per confratres statis horis recitari possint liorae Canonicae cum cantu, vel sine, absque alia licentia Parochi?

15. An in dictis Oratoriis privatis sit licita celebratio Missae privatae, assentiente Ordinario loci, et contradicente Parocho ?

16. An Cappellani Confraternitatum possint populo de-nuntiare Festivitates et Vigilias occurrentes in liebdomoda absque licentia Parochi ?

17. An Parochus, invitis confratribus, docere possit Doctrinarn Christianam in praedictis Ecclesiis, et Oratoriis publicis, vel privatis a Parochiali divisis, et separatis?

18. An in saepedictis Ecclesiis pnblicis Confraternitatum possint haberi publicae condones, etiam per totum cursum Quadragesitnae, vel Adventus cum licentia Ordinarii, et absque licentia Parochi?

19. An in eisdem Ecclesiis possit celebrari Missa sive lecta, sive cantata, ante Missam Parochialem, sive lec-tain, sive cantatam?

20. An ad Parochum spectet facere Officium funebre super cadaveribus sepeliendis in saepedictis Ecclesiis, et Oratoriis pnblicis Confraternitatum?

21. An intra ambituin earumdem Ecclesiarum fieri possint Processiones, juxta cujusque Confraternitatis In-stitutum, absque interventu, vel licentia Parochi?

22. An eaedem Processiones iieri possint extra ambi-tum dictarum Ecclesiarum, absque licentia illorum Paro-chorum, per quorum territorium Iranseundum est?

23. An in dictis Processionibus Cappellani Confraternitatum possint deferre stolain?

24. An Episcopo accedenti ad Ecclesias publicas Confraternitatum , quae non sint Regularium, neque proprium Rectorem beneficiatum habeant, porrigendum sitaspersorium a Parocho, in cnjus territorio sunl sitae dictae Ecclesiae?

:J5. An eanimdem Ecclesianun, et Confratenntatum Rec-toves, et Capellanos possit Parochus, cessaute special!, ac legitimo titulo , et ex solo jure Parochialitatis, compellere invitos ad assistendum fanctionibus Ecclasiae Parochialis ?

26. An in saepedictis Ecclesiis Confraternitatum neque Parocliialibus, neque Regularibus, retineri possit S. S. Eu-charistiae Sacrainentum sine speciali ludulto Sedis Apostoiicae?

27. Praesupposita facilitate retinendi, an possit infra annum publice exponi, sine licenlia Ordinarii?

28. An possit Parochus se ingerere in administratione oblationuin, eleemosynamm in saepedictis Ecclesiis recol-lectarum, vel capsulae pro illis recipiendis expositae clavem retinere ?

29. An in Ecclesia Parochiali Confratres vei eorum Cap-pellani iinniiscere se valeant, invito Parociio, in ejusdem Ecclesiae functionibus si ve Parocliialibus, sivenon Parochiali bus?

yO. Au Confraternitates sive sint erectae in Eeclesia Parochiali, sive extra illam , possint pro libitn , et juxta uni-uscujnsque peculiaria statuta Congregrationes suas facere, absque interventu, vel licentia Parochi?

31. An possint propria bona administrare, ac de illis disponere, absque ulla dependentia a Parocho?

32. Quando Parochus eisdem Congregationibus intersit de mandato Ordinarii, et tamquam ejus delegatus, an possit suffragiuni decisivum ferre? Et quatenns affirinative

Ad 0. Negative, sed Benedictiones Mulierum, et fontis Baptismalis fieri debere a Parochis.

Ad 9. Negative, prout jacet, sed spectare ad Ecclesiam digniorem ad fonnam Constitutionis Leonis X. n. 22. §. 14.

Ad 10 Negative, prout jacet, sed licere confratribus dumtaxat in festivitatibus solemnioribus ejusdem Ecclesiae , vel Oratorii, ut in Brundisina sub die 1. Julii 1601.

Ad 12.. Negative, et quoad Benedictiones cum Reliquiis, et Imaginibus serventur Decreta.

Ad 20. Affirmative, quando tumulandus est subjectus Parocho, intra cujus lines est Ecclesia vel Oratorium.

Et ita, salvis tarnen conventionibus, et pactis in erectione Confraternitatum forsan factis, concordiis inter partes initis, et a S. Sede approbaüs, indultis, constitutionibus synoda-

libus, et provincialibus, et consuetudinibus immemorabi-libus, vel saltern centenariis, declaravit, ac decrevit: ,/Si SSmo Domino Nostro^' videbitur. Die 10. Dec. 1703.

Et facta deinde per me Secretarium de praedictis de-cretis SSmo Dom. Nostro relatione, praevia eorumdem integra lectura Sanctitas Sua laudavit, benigneque appro-bavit, et publicari, et, non obstantibns quibuscumque aliis in contrarium facientibns, servari mandavit. Die 12 Men-sis Januarii 1701.^ (apud Gardellini sub n. 3670.)

230. Sunt de proposito decreto quaedam animadvertenda, quaedam inquirenda. Nunciat inscriptio decreti, et in ipso comprehensae quaestiones docent, sermonem esse de relatione parochos inter et confraternitatum ecclesias seu oratoria eorumque capellanos et officiales. Eam ob causam inquirere expedit, an aliarum quoque sacrarum aedium conditioni eadem illa statuta congruant. (v. infra n. 224.) — Deinde in contextu apparet duplex propositis dubiis data forma; generalis, et particularis. In octo scilicet dubiis, ([uae con-tinentur numeris quinto ad duodecimum, generali pacto rogatur, sintne munia in iis ostensa, de juribus parochia-libus; reliqua dubia quaestiones peculiariter coarctant ad confraternitatum oratoria et ecclesias; petunt enim, an ea, quae proferuntur, licita sint in dictis confraternitatum aedi-bus. Ex quo fit, ut merito pressius indagetur, possintne decreta seu declarationes ad utramque seriem data, caeteris etiam ecclesiis adaptari. (v. infra n. 224.) — Praeterea, quoniam in ecclesiis non parochialibus quandoque fiunt sacrae actiones, quas decietum ad parochos spectare definit, locus qnaestioni est, qua ratione actiones hujusmodi licite ibi peragantur. (v. infra n. 225.) — Ad liaec, quum ipsi locorum Ordinarii dispositionibus S. C. Rituum parere obligentur; necesse est investigemus, an Episcopi quidquain statuere valeant, quod repugnet dictis decretis, i. e, an per memorata decreta temperata fuerit potestas, quam superius (in tine numeri 218) Episcopos obtinere scripsimus. (v. infra n. 225.) Tandem, quum majori minorique facultatum numero

ecelcsias dor.are Episcopi valeant, e re praesenti futurum est investigare, quaenara in ecclesiis et oratoriis publico cultui per Episcopum addictis, munera sacra perfungi fas sit (v. infra n. 226.) Quinque has quaestiones in sequen-tibus animadversionibus exponere animus est.

211. Prae oculis habita relatione subjectionis et libertatis, qua jungi inter se ecclesiae possuut, decretum distinguit ccclesias et oratoria, in quibus confraternitates erectae sunt, duplicis generis; dependentia scilicet a parocho et indepen-dentia. Dependentia sunt oratoria, in ipso parochial! templo sita , dependentes item ecclesiae et oratoria, quae intra limites parochiae erectae, parochial! ecclesiae sunt adjunctae seu annexae. Tndependentes vocantur ecclesiae et oratoria, quae licet inclusae parochiae iimitibus, tamen ab ecclesiae parochial! disjunctae sunt. Prioris generis S. Congregatio subesse parochis declarat in ecclesiasticarurn functionum exercitio (ad dub. 1. et 2.). Quae quidem subjectio exinde oritur, quod penes parochum regimen est talis oratorii et ecclesiae, (v. Bened. XIV Institufw 105. n. 112.) Posterioris generis non subjacere parochis decernit in exercendis functionibus ecclesiasticis. (ad dub. 3. et 4.) Cujus rei causa est, quia ecclesiae et oratoria eiusmodi, quaecumque sint, libera a parochorum regimine existunt. (cfr. Inst. cit. n. 108.)

Mentio etiam in decreto fit oratoriorum tum publicorum turn privatorum, in quibus confraternitates sunt erectae; posteriora prioribus aequiparantur; ita ut facultatibus paria sint. Hujus ordinationis ratio infra patebit, quo loco de oratoriis disseremus-

222. Dictis independentibus ecclesiis et oratoriis non quaevis permittuntur sacra munia.

a) Esse namque parochorum declaratur, benedicere mu-lieres post partum, et fontem baptismalem (ad dub. 6.); itemque celebrare Missam solemnem feria V in Coena Domini, (ad dub 8.) Attributae autem sunt Parochis dictae bene-dictiones, siquidem maxime affmes eorumdem parochiali officio; colligatae videlicet muneri, quod de sacramentis

matrimonii et baptismatis, parocho incnmbit. Solerrmis in Coena Domini celebratio (quemadmodum et ipsa per annum solemnis Missa) signum est peculiaris dignitatis parochi, cohaerens videlicet cum praestanti parochorum conditione, qua ipsi maxime personam Episcopi in parochiis figurant. [Inst. cit. n. 92.) Praeter ilia parocho adscribitur, facere officium funebre super cadaveribus sepeliendis in confra-ternitatum ecclesiis et oratoriis publicis, quando tumulandus est subjectus parocho, intra cujus fines est ecclesia ilia vel oratorium, (ad dub. 20.) Quod itidem parochorum erga defunctos parochianos muneri conjuactum est.

h) Praeterea prohibetur, in iisdem aedibus celebrare Mis-sas solemnes exceptis festivitatibus solemnioribus confra-ternitatis ecclesiae vel oratorii (ad dub 10.); offerre Missam sive lectam, sive cantatam, ante Missam parochialem, nisi aliter Episcopus disponat (ad 19)j processiones instituere extra ambitum ecclesiae vel oratorii, nisi de licentia Ordinarii, aut parochi per cujus territorium transeundum est (ad 22); deferre stolam in processionibus, quae fiunt (de licentia cfr Inst. cit. n. 126. 127) extra propriam ecclesiam (ad dub. 23); retinere SS. Eucharistiae Sacramentum in ecclesia aut oratoi'io sine speciali indulgentia Sedis Aposto-Hcae (ad dub. 26), acceptaque tali indulgentia publice exponei-e sine licentia Ordinarii, (ad dub. 27.)

Propositis iis, quae interdicuntur, sequitur jam ea col-ligamus, quae in ecclesiis et oratoriis confraternitatum per-missa sunt. Quum autem post publicatum decretum experti sint nonnulli doctores, contrahere nimis permissarum func-tionum seriem; necesse est prins, duce Benedicto XIV, eam exhibere et expugnare sententiam. Duplici diversa formula, supra monuimus, decretum profert functiones concessas dictis ecclesiis; vel scilicet aperte declarando tales actus ibi praestari posse, vel decernendo eos uon esse de juribus parochialibus. Hunc secundum dicendi modum apprehende-runt nonnulli isti doctores, ut facultates minorum ecclesiarum imminuerent. Posita nempe distinctione inter jura et fnnc-

Hones parochiales, posteriori recensita formula minime sig-nificari dixerunt agendi licentiam; quum illae ipsae actiones dictis locis prohibitae esse possint ut functiones ad parochos pertinentes, atque reipsa in antiquioribns decretis plures ex illis actibus parochorum esse declarentur. Ast falli illos Benedictus XIV in cit. Inst. n. 102 sqq. fuse demonstrat, 1) ex scopo decreti, tollendi scilicet omnes ambiguitates; qui scopus ipsis primis decreti verbis ,/Ad debitum imponendum finem controversiisquot; manifeetatur; 2) ex clausula ,/sed spectare ad parochosquot;, quam declarationi „non esse de juribus paro-chialibusquot; apponit Congregatio, dum, licet de juribus pa-rochialibus proposita functio non sit, tamen aliam ob causam exerceri earn prohibet in dictis aedibus (cfr ad dub. 6. et 8); 3) ex response „satis provisum in superioribusquot;; cujus ar-gumenti vis sic explicetur. Responsum ilia verba ferunt ad dubium 13, in quo quaerebatur, an prolatae in prae-cedentibus dubiis functiones permittantur ecclesiis et ora-toriis confraternitatum. Dicendo: „ satis provisum in superioribus'^ Congregationis Patres significant, id quod petitur constare ex modo datis responsis. Responderant autem ad alia simpliciter ,/non esse de juribus parochialibusquot;, ad alia ,/non esse de juribus parochialibus, sed spectare ad parochos.quot; Quapropter hoc considerato loquendi discrimine nihil aliud restat,, nisi ut verbis „satis provisum..Congregatio docere dicatur, perfici eas functiones posse, quae simpliciter et sine adjuncto de juribus parochialibus non esse decreverat. Addit tandem Pontifex (n. 107.) certissimum esse, «quod Sacrae Congregationes, caeterique Judices Ro-mae in causis propositis.. perpetuo decreverunt, eas functiones peragi licere in Ecclesiis, et Oratoriis Confraternitatum.⁰ Antiquiora objecta decreta nihil nocere, siqnidem novo general! decreto sublata, modo animadverterat 1. c. n. 98. — Pergere jam licet. Quare dicinms:

c) Conceduntur confraternitatum independentibus ecclesiis et oratoriis turn publicis tum privatis, benedictiones et distributiones candelamm, cinerum, palmarum (ad dub. 5),

ignis, ovorum et similium (ad dub. 6.); celcbratioMissanuu solemnium in festivitatibns solemnioribus ecclesiae vel ora-torii sodalitatis (ad dub. 10); expositio quadraginta horarum , et benedictio, quae fit super populo (ad dub. 11.); expositio , quae fit cum Reliquiis vel sacris Imaginibus, et benedictio, quae cum eis fit super populo, (ad dub. 12.) Permittit insuper decretum, in memoratis ecclesiis et oratoriis recitari boras canonicas cum et sine cantu (ad dub. 14.), celebrari Missam privatam, assentiente Episcopo (ad dub. 15.), de-nuntiari festivitates et vigilias in hebdomada occurrentes (ad dub. 16), haberi publicas conciones cam licentia Epi-scopi (ad dub. 18.), processiones institui in ambitu ecclesiae (ad dub. 21.), porrigi a capellano aspersorium adventanti Episcopo (ad dub. 24.); oblationes, eleemosynas et propria bona administrari, et clavem capsularum retineri (ad dub. 28. et 31.); confratrum quoque congregationes haberi absque parochi licentia, sive erecta sint sodalitia in loco independent! sive dependenti a parocho. (ad dub. 30.)

223. Haec, quae prohiberi vel permitti per decretum anni 1703 animadvertimus, si conferuntur cum decretis antiquioribus, evenire potest, ut olim S. R. C. aliter statuisse aestimandum sit. Exempla reperiuntur apud Barbosam (Be parocho. parte 1. c. 12. n. 8. 9. 10. et Leurenium (Forum henejidale. parte 1. q. 442.) Nequit tamen propterea hujus decreti ordinatio vel negligi vel in dubium vocari; nam resolutiones, quae decretum anni 1703 aetate praecedunt, si luiic adversantur, nullius moment! ac ponderis sunt ba-bendae (Inst. cit. n. 98.); refertur enim in fine decreti; ,/Sanctitas Sua., approbavit, et publicari, et, non ohstanti-hns qvihuscumqne aim in contrarium facientihus, serrari mav-darit.quot;

224. Deinceps indagandum est, an in caeteras indepen-dentes ecclesias et oratoria publica valeant, quae de con-fraternitatum aedibus exposuimus. Atque eadem, universe loquendo, in ipsas valere arbitror.

ordine functionum, parochialimn scilicet et ecclesiasticarum, simpliciter definivit, quaenam ut sacerdotales permittantur, quae vero ut parochiales prohibeantur dictis ecclesiis (v. Inst. cit. n. J03. 111.) Eadem autem illa distinctionis lege cae-terae reguntur ecclesiae. Id est, ilia quae ecclesiastica munia sunt, permittuntur omnibus; quae parochialia, per se solis parochialibus ecclesiis. (v. Inst. cit. n. 109. 110. 111.) Ast universe loqnendo aliis itidem ecclesiis congruere ino-nuimus. (-^uod ut clarius percipiainus, res distinctis mem-bris sic proponatur.

Quae dictis locis, in quibus confraternitates erectae exis-tunt, permittuntur (ctr litt. c.), eadem ilia obire licet in aliis ecclesiis et publicis oratoriis, ecclesiastica auctoritate ad divinum cultum deputatis. Communis mos idostendit, et Benedictus XIV diserte asseverat {Iiist. cit. n. Illy, cum ait, declarari per decretum anni 1703 ,/sacerdotale id esse censendum, quod non parochiale decernitur: illud autem concedi etiam liectorihns aliarum Ecclesiarum., et Capellanis Sodalitatum, quamvis ipsarum Ecclesiae Parochiae liiniti-bus comprehendantur.quot; Insuper S. R. C., cum de talibus functionibus interrogatur, permitti eas in aliis dictis ecclesiis saepius respondit. (ctr apud Gardellini Causa Comen. anni 1714, sub n. 3874, et Causa Mile vitana anni 1749, sub n. 420(5.)

Deinde, quae in decretis tovvaamp;egeneralis (v. supra n. 220.) ad parochos spectare declarantur (ctr litt. a.), illa non tantum ecclesiis, in quibus confraternitates erectae sunt, sed caeteris etiam per se interdicuntur. Quod enim est parochis proprium, id aliis est per se interdictum. ,/Certum est, praeter jura Parochialia, functiones quoque alias recenseri, quae cum iisdem juribus ita implicitae, et connexae sunt, ut soli Parocho lieeat ipsas in sua ditione emrcere? (Inst. cit. n. 109.) Haec autem, quae prohibita sunt in dicta forma generali, universe loquendo et per se ad alias etiam ecclesias accommodanda esse diximus, quoniam jura sinunt, ut una alterave ex dictis functionibus et alii praeter parochus fun-

gantur. (De his infra suo loco.) Sic in ecclesiis inajoribus Missam solemnem feria V. in Coena Domini celebrare, et funera agere licet defunctorum , qui in illis vel gentilitium sepulcrum habent, vel sepeliri elegerunt. Pariter benedictio fontis Ilectori ecclesiae baptismalis attributa erit, si ecclesia parochialis proprium tbntem baptismalem non habet.

Tandem reliqua sacra munia, quae in decretis tbrmae particularis (v. supra n. 220) obire in confraternitatum ecclesiis et oratoriis nefas esse declaratur (cfr litt. b.j, vetita etiam per se putentur aliis ecclesiis; ilia munia quum pa-rochialibus sint adnumeranda. Quod enim est paroclüs proprium, id aliis est per se interdictum. Parochialia autem sunt; siquidem vel lionorandae dignitatis parochialis causa fuerunt ab initio parochis reservata, ceu Missarum solem-nium celebratio (Inst. cit. n. .1.20) et processio per territorium parochiae; vel ob causam templis parochialibus propriam, ipsis attributa, ceu asservatio SS. Eucharistiae, a parocho infirmis ministrandae, et prohibitio Missae ante Sacrum parochiale, ne populus Missam parochialem negligat, in qua institutio doctrinae christianae dari, et denuntiationes varii generis fieri solent. Quare autem stolae delatio saepe dictis capellanis prohibeatur, cum hi extra ambitum ecclesiae de licentia procession! praesunt; intelligere minime potui; quum stolam deferre non videatur parochis aut munus ant privilegium proprium. Sed de hoc uberius infra. Universe loquendo et per se ilia interdicta animadvertimus; nam ecclesiis majoribus quaedam ex illis, ut mox notabimus, concessa sunt.

225. Moderamen huic functionum distributioni afferri potest, quemadmodum in fine decreti signiiicatur: ,/Et ita, salvis tamen conventionibus, et pactis in erectione confraternitatum forsan factis, concordiis inter Partes initis, et a S. Sede approbatis, indultis, constitutionibus synodalibus et provincialibus, et consuetudinibus immemorabilibus, vel saltem centenariis, declaravit, ac decrevit, si Sanctissimo Domino Nostro videbitur.quot; Hisce subseqnitur adjecta Pon-

tificia approbatio. Quapropter quae ecclesiis non parochia-libus in decreto negantur, v. g. celebratio sacri solemnis feria Vmajoris hebdomadae, benedictio mulievis postpartum, itidemque alia, quae iisdem permittuntur, acquiri vel amitti possunt per conventionem factam in erectione confraternitatis sen ecclesiae; per concordiam inter litigantespartesinitam, si fuerit a Sede Apostolica approbata; perSummi Pontificis, per Episcopi Ordinarii indultum; per statuta synodalia; perconsae-tudinem, si haec immemorialis fuerit, aut saltern centeuaria. Ex quo manifeste etiam conspicitur, apertam Sedis Apostolicae voluntatem esse, ut per exhibitum decretum jurisdictio Episcoporum non infringatur, nee impediantur Episcopi, ut aliquid ejusdem ordinationibus contrarium statuant, sinempe legitima causa suadet ac Dioecesis utilitas aliud exigit (Inst. cit. n. 94. sqq.), cum postulet ipsa ratio, ut a disciplina recte constituta non pro solo arbitratu recedatur.

226. Ad extremum hnjus expositionis mentem in exliibita decreta referentes sciscitari juvat: Quaenam in oratorio publico seu ecclesia non parocliiali licite peragi sacra mu-nia possint, ex quo Ordinarius eidein dederit pnblici cultus exercendi beneficium. Respondemus autem sic:

1.) Si ecclesiam aut oratorium simpliciter deputavit Ordinarius ad cultum divinum, nihil prohibens peculiariter aut permittens; ilia peragei-e ibidem fas est, quae in proposito decreto aut absoluta ratione permittuutur, aut addita clausula „nisi aliter Ordinarius statuat.quot; Quae res manifesta sit.

2) Quod si aut praeter ilia quid concesserit, aut ex illis quid denegaverit, aut conventio aliqua icta sit, major vel minor erit facultatum numerus pro pacto convento et pro ordina-tione Episcopi, penes quem potestas est augere et minuere copiam functiounm, saltem pro non exemptis ecclesiis.

3) Si simplici approbationi Episcopus adjecit clausulam „sine parochialium jurium praejudicio/' nullum peculiare privilegium tali ecclesiae concedi mihi videtur. Sola nanique proprie dicta jura parocliiali a illis verbis contineri, nec func-tiones parocliiales cxchuli, inlitiandum arbitror. Eunctiones

enim parocliiales oumes attribaeve ecclesiae non parochiali , beneficium adeo exorbitans a moribus coinmunibus est, ut nee ipsis majoribus ecclesiis concedatur, ideoque specialem profecto mentionem pro inferioribus exigat.

227. Sequitur jam distincte in conspectu ponamus, quae tacultates singulis templis, considerata propria cujusque indole sen specie, ad quam pertinet, ordinario jure per se competant; per se, moneo, quia S. Sedes, Episcopus, pactum, concordia, consuetudo in his moderamen quoddam afferre possunt. Primo de oratoriis dicemus privatis et pu-blicis; dein de ecclesiis conventualibus; postea de collegia-tis; tandem de parochialibus; postremo de Cathedralibus.

228. I. Oratoria prirata. Jus cuique esse, ante mo-nuimus, constituendi in domo sua oratorium, seu locum precibus fundendis addictum. Quod genus oratoriorum in domihus privatis inter loca mere profana, non pia,nonre-ligiosa, non sacra, recensendum, divini ministerii exercitio eadem prorsus ratione ineptum est atque reliquae domus privatae partes. Quod si Sancta Sedes, cui soli liaec po-testas est, indultum celebrandi ibi etaudiendi Sacrum dederit, ipsumque oratorium, ita jubente indulto, recognitum seu approbatum fuerit ab Episcopo; in una hac Missae sanctis-simae praerogativa reliquis domus partibus antecellit. Locus enim profanus privatus manet, ideoque similiter ac alia profana privata loca ineptus sacri cultus exercitiis, uno deuipto Missae Sacrificio, absque solemnitate celebrando. (v. Imt. cit. n. 120; et Gatticus. Be Oratoriis domesticis c. 28. n. 10. sqq.) Quapropter reliquae ministerii publici actiones sanctae ab eo ablegantur. Atque frustra, ut aliter dicatur, invocaret quis datam loco approbationem Ordinarii; haec quum simplex sit sententia indonee apparatum locum esse, ut in ea adhibeatur concessa gratia, offeratur scilicet Missae Sacrilicium. Frustra quoque objiceretur, si quae contigit, facta domus benedictio; haec quum qualitatem loci profani privati minime deleat, neque ad exercenda sacra accommodet ita benedictum locum. Nequidquam insuper

monstaretur indulti consueta clausula „salvo quocumque jurium parochialium praejudicioquot; ; quo quidem jurium pa-rochialium peculiaris observantia et cura ostenditur (cfr supra n. 217 et 318.), nulla vero conceditur sive parochialis sive ecclesiastica functio. Quare peculiari aptitudine caret, ut sacrainenta ibi ministrari, verbum Dei praedicarl, bene-dictiones impertm, uno verbo, aliae cultus sacri actiones praeter Missae Sacrificium fieri queant. Infirmi utique con-fessio, communio, confirmatio ibi peragi potest; item in casu necessitatis conferri baptismus; et ex causa rationabili confessio audiri; insuper, ut videtur, benedici lustralis aqua (cfr Merati in Rub. Missalis p. 4. tit. 19. n. 2 et Gatticus 1. c. n. 17); haec vero reliquae aedilicii partes communia cum eo habent. Pariter eadem ilia ratione, qua in quovis alio loco profano, extra Missae Sacrificium, nee adhibitis publici ministerii signis, verba salutis ibi loqui, de jejuniis, de vigiliis, de festis in hebdomodam incidentibus monere licet. An autein in celebrandae Missae indulto comprehen-datur per se facultas distribuendi adstantibus Sacram Com-munionem, dubitatur; permittente tamen Episcopo distri-bui certe potest, (cfr Tract, de celebrat. Miss. n. 223.)

229. Locis protanis privatis adnumerantur illae regula-rium aedes, quae strict! nominis Grangiae et hospitia mere saecularia sunt (v. supra n. 99); item domus recreationis et valetudinis, caeteraeque liis similes, (cfr Fagnanus in Dissertatione De granjiis, earumqne oratoriis 1. 3. Deereta-lium, tit. Be censibus, cap. Anctoritate; Gatticus 1. c. cap. 18. n. 12; Devoti Instit. Canonic. 1. 2. tit. 10. §. 3. nota 5). Quam ob causam nec Sacrificium Missae, nisi concesserit Romanus Pontifex in iis celebrari potest, (cfr Gatticus 1. c. n. 12. 16. 24; Giraldi Expositio Juris Pontificii. parte 2. sect. 69; van Gameren De oratoriis pag. 267) nec alia quaepiam peragi religiosa actio, quam exerceri in domo privata profana vetitum est.

230. Oratoriorum privatorum duplex est genus. Unum est, quod invenitur in domibus privatis; alterum, quod

exurgit in domibus publicis, loca religiosa et pia publica dic-tis. De superiori genere disseruimus; de posteriori est nobis jam explicandum. — Loca religiosa dicuntur domus, Pon-tificia vel Episcopali auctoritate erectae, et obeundis ope-ribas pietatis et misericordiae deditae. Exempla sunt, mo-nasteria et seminaria episcopalia; his enim religionis sanctae operibus vacare praestitutum est atque Pontiticia vel Epi-scopalis auctoritas ad legitime existendum necessaria. — Loca pia vocantur domus, quae constitutae itidem sunt exercendae pietatis in Deum et misericordiae in homines causa, ast non approbatae eum in finem fuerunt per dictam auctoritatem. Exempla habemus in multis hospitalibus, ceu nosocomiis, orphanotrophiis, gerontocomiis, xenodochiis, in locis confraternitatum laicalium, in collegiis juvenum et conservatoriis puellarum. Quae quidem, ut modo apparet, cum erectae fuerint ecclesiastica auctoritate, locis religiosis adnumerantur. Loci etiam pii exemplum est in publicis car-ceribus, quippe qui constituti sunt non solum ut debitas poenas malefactores luant, sed etiam ut excitentur ad vitae emendationem et patratorum criminum poemtentiam. — Loca pia publica, quae ab Episcopo sacri cultus oratoriis possunt donari, accurate hic distingaenda sunt a locis piis privatis, quae in numero oratoriorum domus privalae ha-bentur, ideoque Apostolico indulto indigent. Discrimen, quod inter utramque speciem est, recte quidem, ut mihi videtur, sic proponit van Gameren De oratoriis pag. 308: ,/Privata censeo, quae a privatorum hominum libitu un-dequaque pendent; e contra publica esse, quae a com-munitate aut gubernio eriguntur, vel saltem quibus publica civilis potestatis auctoritas accessit/'

231. Ulis, quae Tridentino Concilio praecedunt teinpori-bus, poterant Episcopi permittere, ut in domibus privatis Sacrificium Missae celebraretur; utque in domibus religiosis et piis publicis obiretuv cultus divinus. Tridentinum Concilium in Decreto De observandis et evitandis in eelehra-tione Missae sess. 22. ademit Episcopis facultatem, qua

concedebant, ut Missa offerretur in privata domo. Sed integram reliquit Episcoporum pristinam potestatem de per-mittendo sacri cultus exercitio in publicis domibus. De hisce enhn nullo in decreto Antistitibus quidquam inter-dicit; nee in sua ordinatione de domibus privatis quid aperte vel tacite, explicite aut implicite proliibet, ea ordinatio quum domus publicas non tangat. (cfr. Fagn. in cap. Auc-toritate. De censibus n. 2-'5. et Tract. De ceJebr. Miss. n. 222.) Quod ut manifestius patescat, quasdam exhibere placet declarationes S. C. Concilii. De locis religiosis Sacram Con-gregationem declarasse refert Fagnanus (ad cap. hi his. De pmnlegns n. 22.), „oratoria existentia in monasteriis vel liospitalibus ordinaria vel apostolica auctoritate fundatis non comprehendi in prohibitione Concilii.quot; De locis p'ns publicis itemque de religiosis eadem S. C. nuper in causa Viglevanen. d. d. 26 Martii 1847. ad generalem quaestio-nein: „An oratoria in liospitalibus caeterisque piis locis absque Episcopi auctoritate erectis constituta in proliibitione Concilii Tridentini comprehendantur?quot; respondit „Negativequot;; et in causaMonasterien, die 5 Aprilis 1851 decrevit: „Quoad loca et religiosas domus vel pro spiritualibus exercitiis erectas cum approbatione Ordinarii, vel publica sine appro-baiione, Episcopmn non indigere facultatibus pro conce-denda licentia Sacrum in eis peragendi.quot; (Apud Lingen et Reuss Causae xelectae in S. C. C. T. •/. propositae. Ed. Ratisbonen. 1871. pag. 858.)

232. Quoniam igitur nee Tridentini Concilii decreto, nee aliis recentioribus S. Sedis Apostolicae ordinationibus coamp;rc-tata fuit Episcopalis, de qua dicimus, antiqua potestas; idcirco penes Episcopos sit dedicare oratoria domuum reli-giosarum et piarum publicarum non solum ad Sacrificium Missae, sed etiam generatim ad cultum divinum, ideoque ad alias praeter Sacrificium divini cultus actiones. Idque ostendatur primo Tridentini verbis (1. c.) adhortantibus Episcopos, ne „patiantur extra Ecclesiam, et ad divinum tantum cultum dedicata oratoria ... sacrificium ... peragiquot;; siquidem

oratoria, quae ad dwirium cuUum et Missae Sacrificinm de-dicari posse hie dicuntur, turn publica oratoria sunt, tum, quod indubitatum est, privata etiam in domibus publicis. Deinde, S. C. C. id oratoriorum genus eum publicis oratoriis adaequat; publica vero ecclesiasticis functionibus patent pro-fecto; „Publica censuit [S. C.] esse ilia, quae in publicis locis constructa reperiuntur, veluti in monasteriis et hos-pitalibus ecclesiasticis.quot; (Fagn. cap. Auctoritate cit.) Tertio denique doctores ita tradunt: ,/Non tantum Missae Sacriti-cium, sed et alias quaedam tunctiones ecclesiasticae in pri-vatis monasteriorum oratoriis peragi interdum poterunt, idque quin ullo opus sit special! privilegio, attenta scilicet illorum indole, quippe quae capellarum pnblicarum rationem praeseferunt. Idem quoque obtinet in similibus locorum piorum sen religiosorum sacellis, quemadmodum de privatis confraternitatum laicalium capellis id diserte constat ex gene-rali decreto S. C. R. diei 10 Dec. 1703quot; (v. Gameren I.e. pag. 286. cfr Gatticus 1. c. cap. 18 et 28.)

233. Quapropter ut primum Episcopus oratoria in domlbus religiosis et piis publicis deputavit ad divinum cultuni et Sacrificiuin Missae, nee vel ipse vel alia canonica causa (v. n. 225) easdem arctiori limite coercuit, patent ilia ecclesiasticis functionibus, quas sub n. 222 litt. c. enumeravi-mus; quamquam tamen functiones, quae specialem induunt solemnitatem (v. g. benedictio et distributio candelarum, palmarum) et frequentiam quamdam fidelium supponunt, solis oratoriis, ubi tota communitas convenire solet, accom-módentur et continendae sint. (v. Gattico 1. c. cap 18. n. 7. et cap 28. n. 11. sqq.) Quod si Episcopus copiam facit an-nuntiandi eo loco verbum Dei, audiendique confessiones, atque Sancta Sedes facultatem largitur asservandi S. S. Sa-cramentum; ornari poterit oratorium pulpito et sede con-fessionali, altare autem tabernaculo. Pariter, pro temporis necessitate, tabernaculum in altari collocatur dum de nocte interrumpitur expositio quadraginta horarum, dumque per-inittit Episcopus ad breve tempus, cujns copiam facere

valet, asservari divinam Eucharistiam (v. 11. 241.) Quo qui-dem tempore distribui etiam potest extra Missam Sacra Communio; alias intra Missam tantum, cum asservari S. S. Sacramentum nequeat. (v. inferius n. 241.)

234. Caeterae sub n. 222 litt. a. et b. designatae func-tiones interdictae sunt (v. n. 224); item quae inter jura parochialia recensentur; ita ut v. g. nec paschalis communio ibi accipi possit, nec primo paschalis die distribui, nec ministrari per oratorii rectorem Viaticum et Extrema Uuctio. Attamen habet ea regula limitationes in oratoriis regula-rium; atque Episcopi peculiares quosdam favores, habita ratione peculiaris indolis oratorii, nonnumquam impertiuntur. Quae res clarius infra patescet. Ut liaec vero et alia quae de hac materia restant, ordinate animadvertantur, brevi sermone nonnulla dicti generis oratoria sigillatim conside-rabimus.

235. In conventibus sanct'monial'mm erigi oratoria procul dubio licet; ast per clausurae legem, quae ipsos sacerdotes extra septa monasterii amandatos retinet, ministerii sacri actionibus orbata existunt. Una Apostolica Sedes potest super clausura papali dispensare, benigneque dispensat qnandoque, ut sorores, quae infirmitate vel senio fractae in monasterii infirmeria decumbunt, S. S. Sacrificii et Coiii-munionis solatio fruantur. (v. Fagn. in cap. Audorltate. l)e censilm, n. 26, et Grattico 1. c. cap. 19.)

Non impedit lex clausurae, quominus Episcopi cultui sacro addicant oratoria, quae in conventibus suis habent mulieres Tertiariae, clausuram papalem non servantes, quaeque in doinibus suis tenent piarum Congregationum virgines, sanctimonialium instar viventes, quum et istae pon-tificia clausura non obligentur. Aliam tamen ob causam Episcopis lianc abesse facultatem putatur; quia videlicet S. Sedes hujusmodi conventus non approbat, sed tolerat tantummodo, utpote contrarios Bullae S. Pil V. Circa pas-toralis. anni 1596; ex quo effici videtur, ut a locorum religiosorum numero ablegandi sint, et praesertim horum

juribus privati meiito dicantur. (cfr Gattico 1. c. cap. 19. n. 14 sqq., van Gameren 1. c. pag. 304.) —Postulat recta hujus rei intelligent]a, ut hic quaedam animadvertamus. Regulares ordinum S. Dominici, S. Francisci, S. Augustini; item Carmelitae, Servitae, ac Minimi a Sancto Francisco de Paula instituti Tertiarias mulieres, juxta Pontificum di-plomata ac privilegia, adscribere possunt. Ex ipsis aliae suis privatis aedibus inunorantur; aliae vero in unodomicilio collegialiter vivunt; subditae onmes jurisdictioni Episcopo-rum. [Inst. 105. n. 76. sqq.)

Priores, ex Leonis X constitutione (Bullar. Rom. t. 1.), virginitatis aut coelibatus votum emittere debent, quod tarnen solemne nequaquam est. Ex Sacrarum Congregatlonuin decretis generalibus, omnino servandis (Ben. XIV. Inst. 29. n. 14 et 15) insuper requiritur, „foeminas habitum actu petentes, esse probatae vitae, bonisque moribus praeditas;. eas suae aetatis annum agere quadragesimum :. tot annuos reditus ex propriis bonis percipere, quot sunt ad earum alimoniam necessarii:. denique, non cum aliiseascohabitare, quam cum personis in primo tantum consanguinitatis, vel affmitatis gradu sibi conjunctis; aliqua vero ex liis condi-tionibus deficiente, debet Ordinarius petitam licentiam dene-gare.quot; (Ben. XIV. J)e S//n. Dioec. 1. 9. c. 15. n. 11.) Ad Episcopum enim spectat facultatem dare Regularibus ad-mittendi feminas, quae habitum actu petunt. „Privilegia enim, quae ad id faciendum olim Regulares habuerunt, ita hodle sunt limitata, ut nulli queant habitum praedictum conferre sine licentia Episcopi.quot; [De S/jn. Dioec. 1. c.)

Posteriores Tertiarias, collegialiter scilicet viveutes, S.Pius V abrogare constituerat, ob eam causam, quod alienos ab ecclesiastica disciplina putaverit mullerum coetus, quae reli-giosum habitum induerent, nullis votis solemnibus nuncu-patis, et quae nullis claustri legibus tenerentur. (Ben. XIV. Inst. 105. n. 60. 61.) Quare in dicta constitutione mandat S. Pius Pontifex: ut votum solemne nuncupent et clausurae se subjiciant; secus nullam in future recipiant sororem.

Quod si fecerint nihilominus, eas ad sic vivendum omnino inhabiles reddit. Attamen multis in regionibus, servato votomm simplicium et immunitatis a claus Lira veteri more, permanserunt conventus tertii ordinis mulierum. Quod Sancta Sedes Apostolica clementer toleravit, eos tauien subjiciens Episcoporum auctoritati. [v. Inst.lQb. n. 76.) Iiaino Beue-dictus XIII in Bulla Pretiosius anni 1727 abolevit propositas S. Pii V ordinationes. Quae tameu anno 1732 restitutae per Clementem XII in Bulla liomanus Pontifex, nec abrogatae adhuc aperto Sanctae Sedis decreto fuerunt.

Ad recentioris aetatis pias congregationes, quae pariter vota soleinnia non emittunt nec clausura pontificia ligantur, plures auctores S. Pii ordinationes acconiniodant, ob linein queni sectatur Pontifex, nolens scilicet esse instituta sororum, quae a votis solenmibus etpapali clausura immunes existant. Nec quidquam nocere aiunt, S. Plum V mentionem facere unius tertii ordinis, siquidem non aderant tunc alii votorum simplicium conventus. (cfr. Ferraris. V. Oratorium, n. 85. et Bouix. Be Jure regularium. vol. 1. Ed. Parisien. p. 220.)

At res interea admodum mutatae sunt. Quo enim tempore vivebat S. Pius V, collapsa, ob neglectam clausurae legem , multis in monasteriis erat disciplina regularis; nec aliud aptum arcendis mails remedium in promptu esse videbatur praeter arctam clausuram monialium. Nostra vero aetate in monasteriis sororum, vel absque pontificia clausura viventium, mirifice refloruit observantiae regularis diligentia; Congre-gationes autem, ab eadem clausura liberae, turn maxima populis beneficia praestant, tum insigni splendescunt reli-giosa pietate. Eapropter S. Sedes Apostolica non solum, uti olim, tolerat hujusmodi conventus, ita ut licite erigantur, sed etiam multa laude congregationes extollere solet, et adimpletis certis conditionibus positivo decreto appro bare nou gravatur. Quam quidem inclytam gratiam in Neerlau-diae finibus benigne contulit Congregationi B. Mariae Virginis Matris Misericordiae, ab Illino et colendissimo Domino Ar-clnepiscopo-Episcopo Buscoducensi, Joanne Zwijsen, erectae,

et iniranda foecundidate a Domino Deo benedictae. Hisce jam explicatis ad rem nostram revertamur. Deduci merito posse ex dictis censemus, adnumerandos memoratos con-ventus piis ad minimum locis esse (cfr Analecta Juris Pon-tificii vol. 5. col. 928.); religiosis certe, approbates a Summo Pontifice; capaces autem omnes, quos Episcopus oratorio donet, peragendis sacrificiis et aliis sacerdotalibus functionibus apto; quas indicavimus sub. n. 233 et 234. (cfr. van Gameren 1. c. pag. 305.)

236. Oratoria in monasteriis religioamp;orvm. Quamquam haec, sicut alia hactenus recensita sacella, ut in eis res divina possit confici, ab auctoritate ecclesiastica designari debeant (cfr Tract, de celebrat. Miss. n. 225), non subjacent tarnen Episcoporum auctoritati. Ab ea enim per Apostolicum pri-vilegium ipsi exempti sunt, in quibus inveniuntur, conventus religiosorum. Sic penes Episcopos esse non videtur, prae-stituere dies, numerum, vel horam Missarum, vel ordinare de aliis functionibus. — Aliter se res habet de domibus virorum, qui regularium instar vit am rel igiosam sectantur. Exemptionis pnvilegio quum hae non gaudeant, earumdem oratoria reguntur Ordinarii praeceptis et legibus. Ita scilicet vulgo decidendum est. Sunt enim et exemptae Congrega-tiones, ceu Patres Excalceati SS. Crucis et Passionis Domini, atque Patres S. Alphonsi de Liguori sodales; in quorum idcirco domestica sacella Ordinarii jurisdictionem non ha-bent. — Quod si contingat, ut confraternitas laicorum erecta sit in templo aut conventu exemptomm, haec qui-dem subest jurisdictioni et visitationi Episcopi. (Bened. XIV De Syn. Dioeo. 1. 13. cap. uit. n. 6. et Inst. cit. n 87 sqq.)

2o7. Palatii Episcopalis oratorium in functionum sacrarum exercitio caeteris oratoriis nihil profecto cedit. Possuntque ibi Antistites munia obire, propria suo officio et dignitati (cfr. Ben. XIVConst. Magnocum animidolore §.1. anni 1751.); veluti confirmare, ordinare, benedicere, consecrare. Nisi tamen lex secus velit. Jubet enim ordinationes generales, statutis a jure temporibus, haberi in ecclesia Cathedrali,

vel si extra civitatem Episcopus moratur, in loci ejus dig-niore, quantum fieri potest, ecclesia. (Cone. Trid. s. 23. c. 8. de ref. cfr B. XIV. Epist. Ad audientiam § 18. anni 175:3; Fagnan. cap. In ordinando. n. 45. Be Simonia; Monacelli 1. c. torn. 1. tit. 3. form. 1. n. 3.) Sed ordinationes non generales in palatii oratorio peragere fas est: „Si non fuerit ordinatio generalis, sed tantam aliquarum personarum, potest ubique Episcopus earn habere, etiam in capella sua privata.quot; (S. C. C. in Meliten. 20 Nov. 1592 apud Giraldi 1. c. p. 2. sect. 95. cfr B. XIV 1. c. et Gardellini n. 4583 in nota.) Insuper, id enim consuetndo monstrat, integrum Praesulibus esse putemus, adire aliarum publicarum domuum capellas, utibi vacent, in gratiam incolarum, Episcopalibns functionibus.

238. Quae in hospitalibus, in domibus piarum congre-gationum, in seminariis, totius communitatis usui oratoria serviunt, saepe donantur privilegio Missae solemnis feria V in Coena Domini, atque libero exercitio functionum, quae ex decreto 1703 egent pecnliari Episcopi licentia. Quibus gratiis additur nonumquam coemeterii proprii beneficium, adduntur quandoque facilitates ad parochorum jura perti-nentes, veluti ministrare domus incolis commnnionem pascha-lem, viaticum, extremam unctionem , obire funeris solemnia.

239. Hactenus oratoria, quae in publicis aedibus sunt, consideravimns quantum jure sacro patent clericorum sacrix actionihus. Sequitur ea consideremus quantum patent jide-lium spirituali usui. Atqui per se intelligitur, lideles ilia oratoria adhibere posse , ut sacerdotalibus functionibus ntan-tur, modo lex Ecclesiae aut Superioris localis mandatum non obstet. Ecclesiastica enim lege, clausuram conventua-lem ordinante, arcentur mulieres ex oratoriis domesticis religiosorum; Episcopi vero aut rectoris praecepto conti-nentur saepe extranei, turn mulieres tum viri, extra oratoria aliarum aedium. Cum autem haec aperta esse contingit publico usui, fideles expetere nequeunt ut functiones exple-antur parochiales, qualis est benedictio post partum, vel

ut fiant, quae sunt juris parochorum, veluti s. comrnu-nirmis die pascliali distributio.

Non apparet ex dictis, sitae datum fidelibus implere in tali oratorio domhiicum Missae audiendae praeceptnm; quod quidem praeceptnm non tantum Missam audiri jubet, sed apto insuper, sen probata ad hune finetn disciplinae eccle-siasticae loco, id praestari postulat.

a). Principio unus aptus locus templum erat Episcopale. Ab erectis deinde paroeciis assignata cuique fuit parochialis ecclesia. Ad eam se conferre omnes parochiani tenebantur, exceptis tamen iter facientibus, aliisque legitima causa im-peditis. Ut satisfieret huic praecepto, statutum erat: „ut dominicis et festis diebus presbyteri, antequam Missas celebrent, plebem interrogent, si alterius parochianus in ecclesia sit, qui proprio contempto presbytero, ibi Missam velit audire. Quem si invenerint, statim ab ecclesia ejiciant, et ad suam parochiam redire compellant. (can. 1. synodi Nanneten. in Decretalium cap. 2. De parochiis.). Memorata lex, de qua sermo est in Concilio Sardicensi (anni 347), vigebat adliuc et per Sedem Apostolicam a fratrum men-dicantium impugnatione vindicabatur decimo quinto saeculo. (v. Sixti IV constit. Vices illivs. in Extravag. 2. De treuga et pace.) Paullatim vero huic sanctioni derogatum est; ita ut non atnplius teneantur fideles die dominico et festo, Missae audiendae causa, in templo parochiali convenire. Optat equidem Ecclesia, ut fideles invitati hodie faciant, quod jussi praestare olim cogebantur. „Moneant [Episcopi] eumdem populum, ut frequenter ad suas parochias, saltern diebus dominicis et majoribus festis accedant.'^J (Trid. Cone, in Decreto de observ. et evit. in celebrat. Miss. sess. 22.)

hj Quoniam pristinae legi, quum generalis esset, derogare poterat sola Sedes Apostolica et consuetudo fidelium, inde fit, ut praeter ecclesias parochiales adimplendo dominico praecepto ilia loca idonea sint, quae talia effecerit ant usus aut Romanus Pontifex. Quapropter cum determinandum est, quae hodiedum aptae sint aedes ad explendum id

praeceptuiri, dux esse potest sola Pontificia ordinatio et legitima consuetudo fidelium. Atqui utraque causa idoneas reddidit conventnales ecclesias regularium. Longo etenim usui accessit declaratio et confirmatio Sedis Apostolicae-Sic Pontifices LeoX, 13 Nov. 1517, S. Pius V, XVII Kal. Sept. 1567 , Clemens Vllf, 1592 expresse decreverunt, posse fideles in Regularium ecclesiis satist'acere praecepto Ecclesiae.

cj. Quod si fideles, satisfactum legi Ecclesiae, non ad alia se contulissent templa, praeter parochialia et regularia, pariterque Romani Pontifices non alias ad eum finem ad-misissent sacras aedes, in praedictis duobus dumtaxat locis posset irnpleri diei fasti obligatio. Ad caetera igitur quod attinet templa, de his quidem Pontificiae ordinationes aperte non loqnuntur. Consuetudo autem effecit (cfr Ben. XIV. De Syn. Dioec. 1. 11. c. 14. n. 10.), ut in omnibus ecclesiis et publicis saltern oratoriis, dictae obligation! sa-tisfieri valeat. Publicis inquam oratoriis; nam domestica in aedibus privatis ad hoc non valent, nisi et quantum id peculiariter concedat Summus Pontifex, quod ex indulti cujusque contextu est judicandum (v. Tract. De celebr. Miss. n. 223); de privatis vero oratoriis pvhlicarum aedivm, si nonnulla excipis, dubitatnr. Quae dubitatio, quia magni numeri oratoria tangit, paullo uberius exponenda est.

d). Ab aedibus exceptis ordiamur. Sacra Rituum Congre-gatio iuterrogata: „An in capella palatii Episcopalis, absente Episcopo, Missa celebrari possit, et praesertim a Vicario generali?quot;, respondit: „ In capella palatii Episcopalis, etiam absente [Episcopo], vel vacante sede, posse Missam celebrari , potissimum vero per Vicarium, nee non diebus festis inibi Sacrum audientes implere praeceptum Ecclesiae; sic in casibus particularibus imposterum responderiquot; mandavit. (Gardell. u. 2103.) Idem dedit responsum 3 Julii 1661 (n. 2107), et 8 Aprilis 1854 (n. 2500.) Pari ratione de-crevit de oratorio confraternitatis ab Episcopo approbato et benedicto, in conventu regularium erecto, omnes scilicet

Missis igitur oratoriis palatii episcopalis et regularium, quibus decreta patrocinantur, de aliis censet Gatticus (l. c. cap. 26. n. 11.) per Tridentini Concilii decretum (1. c.) — de Sacrificio Missae celebrando extra oratoria privatarum domuum, et in solis ecclesiis atque locis ad divinum cultum dedicatis — per illud scilicet decretum oratoria, quae in locis piis divino cultui dicata sunt, apta declarari, ut in iis turn per sacerdotes celebretur Sacrificium, turn per fideles impleatur Missae audiendae praeceptum. Quae posterior tarnen deductio an recte fiat, haud scio. Non enim satis esse videtur, ut locus legitime pateat sacrificlis, sed insuper requiri, ut Sedis Apostolicae ordinatione vel fidelium consue-tudine pateat satisfactioni legis Ecclesiae. Primum manifeste in Tridentino decreto est; secundum non invenio. Sic erant templa regularium et ecclesiae caeterae atque publica oratoria Sacrificiis offerendis ab antiquo tempore idonea. Quod autem in iis satisfiat Ecclesiae legi, id recentioris facultatis est, quam adipisci debuerunt vel a Sede Apostolica vel populomm moribus.

Censent alii auctores comprehendi facultatem, de qua agitur, in Sanctae Sedis declaratione per S. Congr. Concilii data, quam Fagnanus (in cap. Auctor if ate. De censibus n. 25) bis verbis refert: „Publica censuit esse ilia, quae in pu-blicis locis constructa reperiuntur, veluti in monasteriis et hospitalibus ecclesiasticis.'' In publicis autem oratoriis praecepto satisfieri extra controversiam est.

Invocatur tandem consuetudo, quae reapse generalis dicenda videtur, quantum servatur scilicet ab ipsis saltern incolis earum aedium.

Erudite praesentem locum paucis ab hinc annis explica-runt Mélanges Tkéoliqiques (vol. 1.), ostendere conantes, non impleri in memoratis oratoriis praeceptum Ecclesiae. Eumdem postea locum multa sagacitate exposuit D. van Gameren (1. c. pag. 294 sqq. et 311.), cui contraria placet

sententia, quique parum vis inesse dicti libri argumentis existimat. Ad S. CoDgr. Concilü iterata vice haec eadem quaestio delata est, anno videlicet 1778 in causa Grosse-tana, et anno 1862 in causa Bredana, (v. Analecta Juris Pontificii. vol. 6. col. 2279 sqq.), sed rem injudicatam S. Congregatie reliquit. Accommodate tarnen huic disputation! Secretarius Sacrae Congregationis in dissertatione ad causam Grossetanam scripsit: „In publicis oratoriis, in locis firmiter Deo dicatis, in capellis hospitalium Missae audiendae onus impleri, nemo infitiatur.quot; (Apud van Gameren 1. c. pag. 311 et Analecta 1. c.) Interim donec Sancta Sedes aliter disponat vel declaret, tuto servatur Sancti Liguori doctrina, qui in Theol. Mor. 1. 6. n. 357 tradit, quod in oratoriis carcerum, confraternitatum, hospitalium, et communitatum „quicumque audientes missam satisfaciant.quot;

240. Affinis propositae disputationi alia quaestio est. Expedit, ne monitis salutaribus et institutione careant fide-les, ut praeter incolas aedis publicae non ibi permittantur alii Missam diebus dominicis et festis audire. Non id sane dubitatur, sitne superioribus loei publici facultas excludendi ab aedibus homines alienos. Sed quaeritur, possitne Epis-copus oratoria ilia ad satisfaciendum inibi praecepto, inepta reddere. Ut quod mihi, inconsulto forte, videtur candide aperiam, non esse earn Episcopis potestatem suspicor. Cum enim posueris, posse ibi ex Pontificia aliqua ordinatione, puta Synodus Tridentinae ant S. Congregationis Concilü decreto, vel ex universali consuetudine satisfieri ecclesiastico praecepto, legem habes generalem, superiorem potestate Episcopi, quamque propterea temperare Episcopis haud datum est; cum autem posueris, minime posse inibi adim-pleri praeceptum, episcopalis ordinatio locum ineptum non facit. De consuetudine dumtaxat particulari hic sermo non est.

241. II. Oratoria puUica. Sunt haec, aedes divino cultui dedicatae, quae ingressum habent in via publica, et populo fideli patent. Ex his ea, quae maxime desiinata sunt publico üdelium usui, ecclesgt;iis (minoribus, infeiioiibus) adnume-

l-aiitur; quae collegii alicujus vel fatniliae principaliter com-modo, publica oratoria, publica sacella, capellae publicae audiunt. (v. Tract. De cel. Miss. n. 225.)

Potest Episcopus functionum, quae per se ibi permissae aut prohibitae sunt, summam imminuere et adaugere (v. supra ii. 225), dummodo oratorium non sit exemptum a jurisdictione episcopali. Per legitimam quoque consuetu-dinem, conventionem, concordiam, ampliari et contrahi queunt eaedem facilitates. Quas autem per se explere ibi licet fanctiones, recensuimus sub m. 222, 1. c. cfr n. 224; quas per se non licet, ibidem sub litt. a. b. In posteriori serie est concionari et confessiones audire nun accepta peculiari copia; item asservare SS. Sacramentum; quod assidue ut liat, concedere potest unus Romanus Pontifex; ad breve tempus, Episcopus loei ordinarius. Quae sane distinctio indicari videtur decreto S. C. Episcoporum 15 Jan. 1610, „Extra parochiales ecclesias non conceditur retineri assidue Eucharistiaquot;, cnm nenipe ea ordinatio, ut ait Cavalieri, cou-fertur cum aliis decretis veniam Apostolicae Sedis poscentibus. ,/Decreta de conservatioue assidua certe debent intelligi, non de temporanea, et pro aliquibus tantum diebus, quain ab Episcopo indulgeri posse, ostendiuit decreta omnia, quae licen-tiae Ordinariorum adligant expositionem publicam SS. Sacra-ineuti, quae sine liiijus temporali conservatioue fieri non potest. Hue spectat dictio assidue, quam principale tenet decretnm, in quod non casualiter irrepsisse, sed consulto fuisse positam, nobis credere lubet, ut hinc daretur intelligi, inhibitionem sistere in licentia pro conservatioue assidua, non temporali.quot; {RU. exp. t. 3. c. 6. deer. 4.) Idipsum innuit declaratio S. C. C, quae ad qnaestionem ,/Au cum licentia Episcopi, et sine consensu parochi, lieri possit in oratorio confratrum Expositio [Sanctissimi] infra annum, et praecipue quadraginta horarumquot;; respondit (24 Sept. 1718) „Affirmative.quot;(/«^.105. n. 121.) Absentia facultatis excipiendi confessiones in oratorio seu ecclesia, itidemque asservandi Sö. Eucliaristiam, ellicit, ut neque öedes confessionalis ibi

poni, neque tabernaculum in altari collocari possit, nec distribui S. Communio extra Missae Sacrificium. Quod ipsa quidem res suadet, et Sacrae Congregationes decernunt. Sic de oratorio publico S. C. Concilii interrogata: „VI. An liceat retinere sedes coufessionales pro confessionibus audiendis ? VII. An liceat capellano SS. Eucliaristiae Sacramentuin ministrare tain inter Missarum celebrationes, quam in inter-vallo Missarum? VIII. An retinere valeat Tabernaculum in altari pro asservando SS. Eucliaristiae Sacramento dumtaxat de mane, et post Missarum celebrationes Tabernaculum apertum et vacuum retinere?quot; respondit die 28 Junii 1744 et 8 Maii 1745: //Ad VI. Licere de licentia Ordinarii. Ad VII. Affirmative inter Missarum celebrationem, excepta die Paschatis et communione paschali, et amplius. Ad VIII. Negative et amplius.quot; (Apud De Bonis De oraioriis priv. App. cap. 3. n. 20.) Pariter quum pro ecclesia minori petitum esset ex S. C. Rituum: „'6. An in praedicta ecclesia liceat retinere lixas sedes coufessionales ad effectum per idonebs sacerdotes excipiendi confessiones fidelium, invito parocho, in casuquot;, decrevit. ,/Ad 3 Negative,, nisi de licentia Ordinarii.quot; (die 20 Sept. 1749 et 30 Aug. 1755. Gardell. n.4026.)

III. Ecclesiae Religiosorum. Ordines regulares quum eximia sint sanctitatis, doctrinae, zeli animarum instituta, eorumdem sacris laboribus Sedes Apostolica magnopere favet, libenterque eorum opem adhiberi cernit in opus ministerii, in aedificationem corporis Cliristi. Propterea Regularium templis non tantum facilitates spirituales mino-rum ecclesiarum impertita est, sed plura etiam munia at-tribuit, quae ad parochorum functiones et jura referuntur.

Imprimis itaque facultatem babent Regulares exercendi suis in functiones omnes mcerdotales, per Decretum

anni 1703 aliis ecclesiis concessas. Minuere has, ant prae-cipiendo aut prohibendo, Episcopis datum esse non videtur; nam Ordines regulares per Pontificia privilegia ab Ordina-riorum jurisdictione soluti existunt. (cfr Ben. XIV Const. Apostolicnw mivisteriuw, 30 Maii 1753 § 5.)

Adnumerari eeclesiasticis functionibus, ante vidimus, pro-cessiones institueve intra ambitvm ecclesiae. Cujus dictionis intelligentia proponitur sequenti decreto. ,/Saera Rituuni Con-gregatio.. censuit, in Processionibus faciendis tain per Regula-res, quam per Confraternitates ita in postemm servari debere, ut in ecclesiis habentibus claustrum, Processiones fieri non possint nisi intra claustra tantum, et non extra. In ecclesiis vero carentibus claustro, fieri possint intra ambitum, hoe est prope muros ecclesiae, sive exeundo a janna ecclesiae, et intrando per aliam, sive per eamdem, et semiier prope muros ecclesiae. Extra vero ambitum ecclesiae non licere Regularibus, neque Confraternitatibus facere Processiones, nisi de licentia, consensu, aut cum Cruce Parocliiali, exceptis tarnen illis ecclesiis, quae habent in hoe speciale privilegium faciendi Processiones per alia loca, quibus per hoe Decretum S. C. non intendit praejudicare '. (In Hispalen. 26 Febr. 1628 et Savonen 19 Dee. 1671 ap. Gard. n. 723 et 2574.) In festo tamen et octava Corporis Christi permittitur, ex Greg. XIII const. Qmm interdum et duobus decretis S. O. R. in Cassauen dierum 20 Junii 1654 et 8 Apr. 1656 ap. Gard. n. 1705 et 1790, non petita seu paroehi seu Episcopi licentia processiones duci, ubieumque plaeeat, extra ambitum ecclesiarum. lis nempe ordinationibus, sic deelarat S. R. C.: „cautum est, ut aliis in eircumstantiis omnino praerequi-ratur vel consensus vel venia Paroehi, aut Episcopi ad ducendas per Regulares, vel quemlibet alium extra propria claustra supplieationes, in festo tarnen et per octavam SS. Corporis Christi adimitur omnis contradieendi modus, et liberantur Regulares a venia expetendaquot; (S. R. C. die 23 Febr. 1839. ap. Gard. 4851.) Quibus addendum est, ,/Regularibus, obtenta licentia ingrediendi limites Parochiae, non licere facere eorum Processiones eadem fere hora, eadem die, eodem in loco, et per easdem vias, in quibus clerus parochialis ad Processiones procedit, sed semper esse prae-ferendum ipsum clerum.quot; (S. R. C. in Savonen 19 Dec. 1671. ap. Gard. n. 2574.)

Ut concionenUir suis iu ecclesiis regulares et fidelinm confessioiies audiant, exoptat Sedes Apostolica. Sed necesse est, antequam praedicare in sui ordinis ecclesiis incipiant, personaliter se coram Episcopo pvaesentent, et ab eo petant benedictionem. (Trid. Conc. s. 5. c. 2. de ref. et Greg. XV. const. Ivscrutabili 5 Febr. 1622.) Negante Episcopo benedictionem, praedicare nihilominns in sui Ordinis ecclesiis permittuntur (Clemens X const. Superna 21 Julii 1670); contradicente autem Episcopo, prohibentur. (Conc. Trid. s. 24. c. 4. de ref. et Clemens X. 1. c.) Praedicatnri vero in ecclesia non sui ordinis licentia Episcopi indigent. (Trid. Conc. sess. 5. c. 2. de ref.) Ad confessiones quod attinet, nullus Regularis nee licite nee valide saecularitm confessiones andire potest, „nisi ant parochiale beneficium, aut ab Episcopis, per examen, si illis videbitur esse necessa-rium, ant alias idoneus judicetur, et approbationem, quae gratis detur, obtineat, privilegiis et consuetudine quacum-que, etiam immemorablli, non obstantibus.'quot;quot; (Trid. Conc. s. 23. c. 15. de ref.) Tollitur hoe decreto praecedentis aetatis disciplina, qua regularibus necesse erat rogasse, non plane necessarium obtinuisse ab Episcopo approbationem, ceu late exponitur in Bonifacii VIII cap. Super Ca-thedram, Be Sepnlturis, in Extravag, et in Clementina Dvdum § 1. statuimvs, eodem titulo. Confratruni religio-sorum, et novitiorum, itemque famulantium, eorum scilicet qui iiistrncti sunt conditionibus mox exponendis, licite et valide excipiuntur confessiones ab its, qui per praelatum suum regularem approbati sunt. Subditis enim regularibus praelati religiosi eam potestatem , ante Synodus Tridentinae tempora, facere poterant; eamque non abstulit Concilium.

21 3. Plures functioned parochiales Regularibus indultae sunt. Solemnium namque Missarum numerus nec majoribus templi festis nec aliis limitibus coercetur; — solemnia fcriae V in Coena Domini peragere permittuntur, attamen matu-rius quam in ecclesia digniori debent; nam eo die nequeunt campanas pulsare post eampanae ecclesiae dignioris silen-

3574 et 3722).— Fas est ut dictis in ecclesiis SS. Sacramentum asservetur. (v. Ben. XIV. Inst. 105. n. 129 et s. Lig. 1. 6. n. 424'.) Pullica au tem expositio, i. e. detecta S. Hostia vel pyxide, ni consentiat Ordinarius, omnibus et quibusvis ecclesiis, exemptis etiam, vetita est. (v. Ben. XIV. Litt. Accepimus 16 Aprilis 1746 et Inst. 30. u. 9 sqq.) Quare a facienda publica expositione Regulares abstinere debent, exceptis dumtaxat illis diebus, quibus annuit Ordinarius. Excipi etiam debet octava Corporis Domini; interrogata enim S. C. R. ab Episcopo Smirnen, „An regulares intra hebdoma-dani Corporis Christi inter Missarum soiemnia, et ad Vesperas possint exponere SS. Sacramentum absque ejus licentia?'⁵S. C. respondit: ,/posse regulares in casu proposito publice exponere SS. Eucharistiae Sacramentum absque licentia Ordinarii.'⁵ (Die 20 Apr. 1641. ap. Gard. n. 1321.) Privata expositio ut fiat, privatam nempe ob causam et velata pyxide, leges generales non exigunt Ordinarii veniam. Per-mittitur ergo sapienti consilio rectoris ecclesiae. — Copiam habent distribuendi snis in ecclesiis S. Communionem turn intra turn extra Missam ; dempto (primo) die Paschatis, quo in solis parochialibus ecclesiis S. Communionem fldelibus distribui leges volunt, eamque extraneis ministrari in ecclesia regularium prohibent. (v. Ben. XIV. const. Magna am. animi § 22. 2 Jnnii 1751 et Be Syn. Dioec. 1. 9. c. 16.) — pNon possunt regulares in Sabbato Sancto benedicere domos laicorum/' (S. C. C. 23 Nov. 1619 ap. Cavalieri t. 3. cap. 24.) — Nee ipsis concessum est benedicere mulieres post parturn; quae facultas quomodo acquiratur decretum anni 17 03 docet. (v. supra n. 225.)

244. Jura parochialia. Conventus regularium similitu-dinem speciemque Parocliiae gerunt; huic in multis jure sacro assimilantur; quique rector ecclesiae vel monasterii a regular! Praelato constituitur, penes ipsum sunt facul-tates parochiales, adhibendae in conventualem familiam. Potest huic ministrare Communionem pasclialem, ipso etiam

Paschatis die, Viaticum, extremam Unctionem; celebrare quoque suorum exequias, et cadavera in coemeterio mo-nasterii, vel in communi publico, terrae sanctae mandare. (v. infra n. 250.)

Ad quas autem personas referantur dicta pavochialia jura, accuratius est inquirendum. Comprehendit regularium oon-ventus, regulares (clericos et fratres conversos sen laicos), novitios , interdum famulos saeculares, nonnunquam insuper convictores scholae discipulos, aliosque, ut Deum aptius in solitudine colant, vel curandae valetudinis causa, admissos. Refertur propositum privilegium ad ipsos regulares et ad novitios; de quo nemo est, qui dubitet. De caeteris autem quaedam, ut patebit, existit dubitatio.

Olim quidem exemptio ab Episcopi jurisdictione, ideoque ab auctoritate Parochi, extendebatur in regularium con-ventibus ad plures variae conditionis personas, diversis titulis monasterio addictas. Id vero quoniam multa incom-moda et mala afferebat, Tridentina Synodus eos dumtaxat de caetero exemptos voluit, qui regularibus ,/actu serviunt, intra eorum septa ac domos resident, subque eorum obe-dientia vivunt.quot; (sess. 24. c. 11. de ref.) Triplex haec conditio, quain Synodus postulat, insimul praesto esse debet (v. Greg. XIII const. Circumspeda 27 Nov. 1580), ita ut Parocho subjiciatur, ,/qui aliqua ex his conditio-nibus careat, licet in aede versetur, quae pertineat ad monasterium, eique conjungatur, ipsiusque circuitu per muros exteriores includatur: quippe per Domum monasterium , per Septa vero claustra a Tridentina Synodo intelli-guntur. Quod scriptores unanimes affirmant/' (Inst. 55. n. 7.) Ex quibus sequitur, exemptiouem Tridentinam non suftragari illis, qui regularibus actu non serviunt, quales sunt discipuli scholae claustralis, convictores in monasterio; nec illis, qui sub regularium obedientia non vivunt, quales cogitentur contubernales in monasterium admissi, ut pietatis operibus tempus impendant, vel afflictam valetudinem cu-rent; nec illis, qui non resident intra septa ac domos Re-

gularium, qnales sunt opifices in laboribus monasterii oc-cupati, sed habitantes extra ipsum monasterium, extra ipsos limiles clausurae. His igitur, quum ex Syuodi decreto res judicatur, officia paroeuialia ab ipso parocho loei vel ab alio de Episcopi aut parochi licentia, ministranda sunt.

245. Quum ex Synodi Tridentinae decreto res judicatur, monuimus. Opinantur enini Suarez {JJe relnjione tr. 10. lib. 9. cap. 4. n. 16) et Cardinalisquot; De Lugo {Besponsa mo-ralia lib. 4. dub. 33. n. 4), posse ex attribute a S. Sede regularibus privilegio, contubernalibus et discipulis convic-toribus cum aegrotant Extremam Unctionerii absque parochi aut Episcopi licentia conferri. Sed aperte fatetur Card De Lugo (1. c. n. 1), non deduci hanc facult- tem ex Triden-tina eitata ordinatione , quia discipuli convictores „non in-serviunt Patribus, sed potiusipsisinservitur in spiritualibus et temporalibusquot;j nee possideri earn, quod aliqui putant, ex privilegie per Eugenii IV vivae vocis oraculum impertito Fratribus Minoribus Observantibus, quoniam Pontifices Gre-gorius XV et Urbanus VIII taliter concessa ante privilegia revocarunt (1. c. n. 2). Uterque vero auctor facultatem liane reperit in privilegio , relato _vapud Enian. Roder, inter Bullas Sixti Vquot;, qnod monachis Benedictinis Hispanis con-cedit, „ministrare extremam unctionem absque alia parochi aut Episcopi licentia, iis, qui intra septa monasteriorum suorum infirmati fuerint.quot; (Card. De Lugo 1. c. n. 3. Suarez 1. c.) Verum et hoe privilegiuni periisse dieendum est, tum per illud quia pugnat cum posterioris aetatis Tridentino decreto, turn per constitutionem Pontificis Pii IV In prin-cipis Apostolorum, in quo „revocata, cassata et annullataquot; declaravit omnia regularium et caeterorum privilegia, exemp-tiones omnes, quae decretis Tridentinae Synodi adversantur.

De hac ipsa erga discipulos eontubernales parochiali facultate Regularium anno 1864 multis disputatum est coram S. C. Ep. et Reg. (v. Acta S. Sedis vol. 3. pag. 47. sqq). Jurisconsultus, qui regularium partes tuebatur, pro bare S. Congregationi adnisus est, decretum Tridentinum, quo loco

servientes regularibus eximit a paroclü jurisdictione, intel-ligi de illis debere, qui intra tepta cum dep endent ia a regularibus vivunt; quales profecto cum discipuli convicto-res sint, eosdem Tridentina exemptione comprehendi con-cludebat. A vero equidem deflectere lioc propositum censeo. Synodus Tridentina requirit sercitium, incolatum, oledientiam; exhibita juvisconsulti propositio incolatum dumtaxat et obedien ■ tiam, in qua dependentia est; quum itaque desideretur insuper servitium, ideo discipulis aberit Tridentina exemptio. Mons-trare eamdem exemptionem advocatus conabatur ex privi-legio Clericis regularibus de Soinascha indulto, quo „omnibus et quibuscumque personis degentibus et commorantibus in Orphanotrophiis, Seininariis, Acadeiniis, Coliegiisquot; mi-nistrare exeuntium Sacramenta possunt. Id autem privile-gium, au, Tridentino Concilio posterius, ad alios Regulares extendi valeat, haud deprebendere milii datum est. Caeterum S. Congregatio in liac causa senteutiam non tulit; nam immu-nes interim Apostolicum rescriptum discipulos fecerat a pa-rochi potestate. Atque eumdem hunc S. 8edis in Regulares studiosum beniguumque animuni saepe Episcopi imitantui*, copiam iisdem facientes, ut in Conventuurn collegiis discipuli contubernales praecepto pascliali satisfacere et decum-bentes exeuntium Sacramenta recipere a Regularibus possint. Ad ipsam vero juris quaestionem quod spectat, ex disputatis apparet, legem tres requirere in personis saecularibus condi-tiones; abeaut quis liberetur, privilegium Apostolicum exigi, vel indultum Episcopale, vel licentiam parochi; utrumne regularibus universe, sen per viam communicationis, Apostolicum privilegium hodie patrocinetur, rem controversam esse.

246. IV. Ecclesiae Sanctimonialium. Templum quod ap-ponitur Sanctimonialium ecclesiis, quae clausurae Ponti-ficiae legem servant, duas in partes, transverso ut plurimum pariete, vel choro bene munito et clauso , dividi solet. Una pars vocatur ecclesia interior, vel Chorus; in qua Moniales consistunt. Alia vocatur ecclesia exterior et publica; in qua Capelianus Sanctimonialium res sacras operatur.

Ordinante sic Apostolica Sede, moiiialinni couventus alii exempt! sunt ab Episcoporum jurisdictione; alii Episcopis snbditi; omnes vero inimunes a parochorum potestate. Fi-guram parochiae habent; Capellanus, legitime creatus vel ab Episcopo vel a superiore regulari, velut parochus reputatur, et paroeciales facilitates in conventualem faniiliam exercet.

Amplectuntur claustra ipsas religiosas, novitias, insuper saeculares quandoque personas, ceu fanuilas, puellas educan-das, mulieres religiosae solitudinisetpietatisamore, vel aliam ob causam e saeculo profugas. Quae quideni saeculares personae, ut in claustris sanctimonialimn vevsentur, indigent ve-nia S Sedis et approbatione Ordinarii. Nam, sub poena excom-municationis latae sententiae et Romano Pontifici reservatae, lex clausurae prohibet omnibus „cujuscumque generis aut conditionis , sextus vel aetatis fuerintquot; in Monialium monas-terium absque legitima licentia ingredi. (Pii Papae IX const. Apostolicae Sedis moderationi VI) Requirit autem Benedict! XIV constitutio Per binas 25 Jan. 1747 , pro famulabus et pueliis et quibuscumque feminis, praeter veniam Apostolicae Sedis, praevium priusquam admittantur. Ordinarii examen de moribus, fama, caet., ejusque subsecutam approbationem. Admissae feminae servare tenentur legem clausurae, nam statim ac clausurae limites excesserint, regredi prohibentur, novaque licentia egent. (v. Tamburini De jure Abbafissarum et Monialium disp. 192. n. 14 et disp. 24. q. 16. n. 3.)

247. Hisce notatis facultates Capellani exliibendae sunt. Licitum est in templo Monialium exercere functioned m-cerdotales, quae ecclesiis omnibus iudulgentur; concionari etiam et confessiones monialium aliorumque audire, impe-trata, quisquis confessarius sit, sive saecularis sive regularis, jurisdictione ab Episcopo. (Greg. XV. const. Tnscrutabili, Cleniens X const. Superna, Bened. XIV const. Past oralis 5 Aug. 1748). Propterea et in illis templis locus est pul-pito et sedi confessionali, insuper tabernaculo, ut mox apparebit.—Contigit aliquaudo, ut Episcopus, ex causis tangentibus clausurain, plus una Missa singulis diebus cele-

brari vetuerit in ecclesiis licet exemptis sanctimonialiuin. Clausurae custos a S. Sede constitutus (v. Beu. XIV const. Gramssimo 31 Oct. 1749) talia statuere pro ipsis exemptis monialibus valet. (Ferr. CapeUanus monialivm n. 1U; v. Missue Sacrificmm n. 26; Moniales art. 6. u. 1-1). —Con-fraternitates laicorum erigi et institui nou possuut in mo-nialium templis (S. C. Ep et Reg. in Baren 6 Apr. 1595, 15 Mart. 1599, 5 Maii 1615 apud Ferr. v. Confraternifas art. 1. n. 38). Idipsmn in ecclesiis piarum mulierum con-gregationum non expedire receus decretum est; _;/Cuin in Gallia habeantur plures communitates piarum mulierum, quae scholas habent et puellarum aggregationes tenent etiam convictricum, perquam utilis existimaretur erectio confra-ternitatum in earumdem religiosarum mulierum ecclesiis; quaeritur au erigi possint.quot; S. C. Indulg. die 29 Febr. 18(31 respondit: „Non expedire.'' (v. Acta S. Sedis vol. 1 p. 628) 248. ExfmictionihusparocJualibm illae, quae pietati sanctimo-nialium maxime accommodantur, concessae sunt exterioribus earumdem ecclesiis. Asservari in iis licetSS Sacramentum (cfV. Trid. Conc. s. 25 c. 10. De reg et mon.; Ben. XIV. Inst. 105. n. 129 ; S C R ap Gard. n. 1496 ; s. Lig. 1. 6. n. 421); ijuod congruit parochiae qualitati, qua gaudet conventus lamiüa. Vncatim Sanctissimum exponere permissum est prudenti capellani judicio, pithlice autem Ordinarii dispositionibus. (v. supra n. 243). Distribuere S. Oomimmionem tidelibus tuut intra tum extra Sacrificium las est, uno dempto Pa-schatis die. — Missae solemnes, consuetudine ita annuente, celebrari possuut non solum solemnioribus testis conventus, sed aiiis etiam diebus. — Permittitur celebrari soletnne officium feria 5 majoris hebdomadae, quodque ei adliaeret, licet separabile sit, asservari S. S. Sacramentuiti in sepulcro. Cum eniin declaraverit S. C. R. lit Neapolitana die 14 Jtiuii 1659 (v. Gardell n. 1990), quod „non licet in ecclesiis, in quibus non asservatur S. S. Sacramenttnn, celebralio ilissae in feria V in Coena Domini, nee ejusdem augustissiini SacrametUi asservatid iit sepulcro'', inde „ab opposito facile.

eruitur, quod ecclesiis, quae ex legitiina consuetudine, aut privilegio, S.S. Sacramentum assolent asservare, hujus etiam licet asserratio in sepulcro, et celebratio praefatae missae.'' (Cavalier! 1. c. cap. 1. deer. 2.) — Cellas monialium, aliasque clausurae partes, sabbato sancto aut alio tempore aqua benedicta per capellanum conspergi, ipsa vetat clausurae lex.

249. Cui commissum est Capellani munus, ad eumdem jura parochialia exercere spectat. Fungitur his juribus erga moniales, novitias, et famulas, quae propositis tribus con-ditionibus instructae sunt (supra n. 244 sqq.) Nam Tri-dentina ordinatio ad moniales etiam referenda est. Quod conspicuum sit ex Benedicti XIV doctrina. Disserens de communione paschali sic scribit: ,/Deprehendimns etiam in controversiam revocari, an saeculares, qui Monialibus, aut Regularibus inserviunt, ad parochiam, pro sumenda Paschali Communione se conferre debeant, an vero in ecclesiis ip-sorum Regularium, aut Monialium praecepto satisfacere judicentur. Pro quo Tridentinum Concilium tres necessarias conditiones enumerat, ut nempe actu inserviant. .. Quare Parochiam adire debet, qui aliqua ex his conditionibus careat.quot; (v. quoque Ben. XIV Quaest. Canonicam 239 de causa Ulyxponen anni 1721). Aliis personis, licet con-tubernalibus, seu educandis puellis, caeteris, paroecialia officia capellanus praestare non potest, nisi per Apostoli-cum privilegium, indultum Episcopale, aut licentiam paro-chi id eidem attributum fuerit. (v. Mél. Theol. vol 2. p. 249 sqq)

250. Officia parochialia, quibus in conventualem fami-üam fungitur capellanus, sunt; ministrare dictae familiae communionem paschalem (ipso etiam Paschatis die licet), viaticum, extremamunctionem, celebrare exequias_; itemque cadavera in monasterii coemeterio, si extra clausuram est, vel in communi publico tumulare. Monialis sepelienda intra clausuram, ab ipsis monialibus humo mandatur vel a duobus operariis, per Ordinarium approbatis; ingredi eum in finem claustri septa coufessario sen capellano minime fas est (v. decreta ap Ferr. v. Moniales art. 5. n. 51); tumulandam

extra septa moniales deferunt ad claiisurae portam. — Animus erat, ut supra (n. 244) monui, praesenti loco facultatem exponere, quam regulares atque monialium capellani pos-sident, inhumandi conventualis familiae cadavera in com-muni publico coemeterio. Ast mine satius esse dnxi differre banc rem ad eurn locum, qui moxdeparochorumjuribusaget.

251. Propositae conclusiones de juribus paroecialibus, quibus regulares potiuntur et monialium capellani, non valent in pias virorum et mulierum congregationes. His tamen Ordinarii locorum liujusmodi facilitates vel omnes vel nonnullas concedere solent, cum per Sedem Aposto-licam talibus donatae non sunt.

252. V. Ecclesia Parochialis. Edocuit instituti paroe-cialis origo, templa parocbialia in distinctis Dioecesium partibus locum occupasse templi Catbedralis, eorumque rec-tores in animarum habenda cura repraesentare Episcopum. Ampla idcirco t'uit iis data potestas, in qua sane non ea comprelienduntur, quae ad ordinem Episcopalem aut ad jurisdictionem fori externi pertinent, quibusque ordines con-ferre parochus posset, contirmare, consecrare atque ilia perfungi, quae summorum principum sunt, velut leges ferre, judicia ecclesiastica agere, poenas publicas imponere. Sed, cum libero exercitie ordinis presbyteralis, tributaparochis est potestas jurisdictionis fori interni, sen regiminis eccle-siastici domestici, qua, ut pater familias, filios Deo generant, alunt, instituunt, corrigunt, ad vitam aeternam informant per administrationem sacramentorum et sacramentalium, quae non excedunt characterem presbyteralem, et per in-stitutionem doctrinae cliristianae. (cfr De Camillis Instit. Juris Can. tom. ].) Tota haec, quanta parochis commissa fuit domestici regiminis auctoritas, iisdem vi accepti mu-neris pastoralis inhaeret. Ad sola primum templa parocbialia, ad solos parochos est delata; sed pars ejusdem potes-tatis deinceps aliis etiam communicata fuit ecclesiis. De bac vero aliis facta collatione id prae oculis habeamus, illi dumtaxat ecclesiae sen presbytero fas esse praedicare, sa-

crainenta et sacramentalia conferre, cui haec agendi copiam fecerit competens ecclesiastica auctoritas (cfr Suarez in 3 P. s. Th. q. 82. art. 3. disp. 72 sect. 2. n. 2.); atque juris adepti exercitinin continendum esse intra limites impetratae facnltatis. Sic in casu necessario quisque sacerdos ininis-trare exenntinm sacramenta potest; sic ex communi con-suetudine, cuilibet sacerdoti celebranti, nisi proliibeat ecclesiae rector, facultas est distribuendi S. Communionem in aede ad hoc idonea; sic ipsis parochis potestas fit et officium imponitur perfuugendi munere in propria non in aliena parochia. Et quemadmodum alibi, i. e. extra paro-chiam suam parochus nequit sacramenta et sacramentalia ministrare; ita nullibi alius sacerdos, nisi data utrique vel a lege aut privilegio, vel ab homine licentia.

253. Ut ambitum potestatis parochorum, ad rationem factae superius distinctionis, rite exponamus, eamdem am-plecti recordemur i'unctiones ecclesiasticas, fnnctiones pa-rochiales, et jura parochialia.

Functiones omnes ecclesiasticae seu sacerdotales, sicuti concionandi quoque et audiendi confessiones copia, parochis conleruntur hand peculiari aliqua Episcoporum concessione sen mandato, sed ipsa missione ad officium paroeciale seu acquisitione parochialis officii; quippe cmn ex Sanctae Sedis ordinationibus muneri parochiali insertae sint.

254. Quae fnnctionnm parochialum nomine veniunt, universa pariter munia inhaerent parochorum officio, ul-troque cum ipso munere parochis donantur. Hnjus generis sunt, benedictio mulierum post partum fontisque baptis-malis, et sacrum solemne feria V majoris hebdomadae. Quibus addamus benedictionem domumn sabbato sancto, processiones intra fines parochiae, missarum solemnium celebraiionem, asservationem ss. Eucharistiae, caetera.

255. Jvra parochialia. Per ipsam quoque muneris parochialis collationem haec parochorum sunt. Privative ea parochi erga suos possident. Dumque facile parochi possunt fimctionis cujuscumqne sacerdotalis et pastoralis exercitium

alter! idoneo presbytero coinmittere , jura tarnen parce dum-taxat gravique ex causa aliis communicantur, et. ab ipsis etiaiu delegantur et assnmuntur Episcopis. Sic de baptismo et matrimonio S. C. Ep. et Reg. interrOgata, declaravit, — non debere Ordiuarium sine causa valde gravi auferre a propriis curatis celebrationem baptismi et niatvimoniorum, eaque ipse ministrare vel aliis delegare. — (apud Ferraris v. Paroclvs art. 3. n. 16. et De Camillis I. c. t. 3. Ed. Paris, p. 256.) Quapropter nefas est, suos, quibus placu-erit, parochus iiidiscriiiiinatim generatimque alteri parocho in sacramentorum parochialium administratione relinquat, aut permittat; nam ipse proprius parochus debet ,/Oves suas agnoscere . . sacramentorum administratione . . pas-cere.quot; (Trid. Cone. sess. 23. cap. 1. de ref.)

Constant jura parochorum rebus spiritnalibus et tempo-ralibus, videlicet, baptismo; comnmnione paschali; matrimonio; viatico; extrema unctione; decimis et oblationibus, juxta leges et statuta Dioecesium; sepultura suorum, vel, cum hi in alia ecclesia elegerunt sepeliri aut sepulcrum . familiae habent, participatione in proventibus funerum, quae quarta funeralis dici solet. Temporalia hie exponere jura omittimus, ad alium locum ea differentes.

253. A. Bapfismns. Rituale Romannm parocho jus hap-tismi hoc pacto adscribit; „Legitinius quidem baptismi minister est parochus, vel alius sacerdos a parocho, vel ab Ordinario loci delegatus; sed quoties infans aut adultus versatur in vitae periculo, potest sine solemnitate a quo-cumque baptisari.quot; (cfr. can Placuit 2. can 16. q. I.)

254. B. Comm.umo pascfialis. Lateranense Concilium IV (in cap. Omnis vtriusqne sews, de poenifentiis et remissioni-busj, per Clementem VIII (v. Inst. 18. n. 7.) declaratum, fidelibus praecipit, ut postquam ad annos discretionis per-venerint, in sua quisque parochia Communionem in Pascha a parocho sumat; aut permittente parocho aut Ordinario ab alio sacerdote vel alibi, vel, iisdem ob aliquam ratio-nabilem causam concedentibus, alio tempore. Ipsum autera

paschale tempus pro adiinplenda lege Engenius IV in const. Fide dig na quindecim dierum spatio, hoc est a Dominica Palmarum ad Dominicam in Albis interclusit.

Solet prima puerorum, communio tempore paschatis in pa-rochiali ecclesia celebrari. Quo fiat, ut pueri, qui sumen-dae Eucharistiae prorsus idonei recteque praeparati adiin-plere praecepturn paschale eadem ratione qua adulti fideles tenentur, per illam communionem legi ecclesiae satisfaciant. Non praecipit tarnen commune jus, ut prima vice suscep-turus SS. Eucharistiam, ejus agendi causa se recipiat in parochiale templum. Sed hahet generalis laudabilisque consuetudo, quam multae utilitates commendant, quaeque statutorum Episcopalium ordinationibus vulgo roboratur, ut pueri praeparentur et prima vice s. Communione refi-ciantur in ipsa parochial! ecclesia; quin tamen difficiles se praebeant parochi, cum justa incurrens causa excep-tionem admittere suadet. (v. Mél. Tliéol. 1. c. p. 268 sq.)

255. Inventi sunt olim, qui exConcilii Lateranensis capite _;/Omnis utriusque sexusquot; comfessionem annuam sen tempore paschatis ipsi parocho vel habita ipsius parochi licentia al-teri sacerdoti faciendam esse dictitarunt. Errabant vero, cum Concilium exhibito loco statuat, confessionem annuam a fidelibus peragendam esse proprio sacerdoti, vel de hujus licentia sacerdoti alteri. Proprius autem fidelium sacerdos imprimis est Romanus Pontifex, deinde Episcopns loei ordinarius , tandemque parochus. Quocirca deputati ab Epis-copo vel Romano Pontifice aptissimi sunt ex capite citato, quibus annua vel paschalis confessio a fidelibus fiat. Suf-ficit autem confessarius sive saecularis sive regularis sim-pliciter approbatus sit, non imposita eidem temporis paschalis exceptione. (v. s. Thomas Opusculum Contra im-pugnantes religionem; Fagnanus ad cit cap. Omnis utriusque nexus; Ben. XIV. De Syn. Dioec. 1. 11. cap. 14 et Quaest. Can. 429; Clementis X const. Superna anni 1670.)

Fuerunt etiam, qui confessionem fidelium aegrotantium pa-rochis plane reservarent, non concedentes ut religiosi,

ad audiendas confessiones fidelium rite approbati, domos infirmorum confessionis audiendae causa possent adire. Sed in const. Superna 1670 Clemens X deiinivit, fas esse fide-libus aegrotantibus, absque alia aut Episcopi aut parochi licentia, sacramentalem confessionem peragere apud Regu-larem jam seniel ab Episcopo approbatum; hac tamen adjecta lege, ut regularis, qui infirmi confessionem excepit, teneatur de illa illico certiorem facere ejusdem infirmi Parochnm; sufiicere tarnen, ut certioratio hujusmodi fiat saltem per scripturam apud ipsum infirmum relinquendam. (cfr üe.Syn. Dioec. 1. c. et 1. 9. c. 17. n. 9.)

256. C. Matrimonivm. Pari ratione et pacto, quibus reliqua designata sacramenta, ad parochos matrimonium pertinet. Parochi est suos matrimonio conjungere, et quemque idoneum suo loco deputare potest; quin tamen iis juribus Romanus Pontifex et loei Ordinarius carere pu-tandi sint.

Poenali sanctione Clemens V in Clementina ReHgiosi, de privileges et excessibus privilegiatorum, et Patres Trid. Con-cilii (s. 24. c. 1. de ref. matr.) jus, de quo agimus, confirma-runt. Pontifex Clemens excommunicationis poenam statuit in regulares, praesumentes sine parochi licentia, matrimonium solemnisare. Patres Trid. Concilii poena suspen-sionis ipso jure incurrendae plectuntur tum saeculares sacer-dotes tuin regulares, qui non concedente proprio parocho , matrimonio conjungere aut benedicere ausi fuerint: ,/Quod si quis parochus vel alius sacerdos, sive regularis sive saecularis sit, . . alterius parochiae sponsos sine illorum parochi licentia matrimonio conjungere aut benedicere au sus fuerit, ipso jure tamdiu suspensus maneat, quamdiu ab Ordinario ejus parochi, qui matrimonio interesse debebat, seu a quo benedictio suscipienda erat, absolvatur.''

Excommuuicatio Clementina extincta est. Suspensio Tri-dentina perdurat; decernit enim Pius PP. IX in const. Apo-stolicae Sedis moderationi, „quoscumque . . Sacrosanctum Concilium Trideiitiiuuu suspensos . . ipso jure esse decrevit.

Nos pari niodo susppnsioni. . eosclem obnoxios esse volmims et declaramus.quot;'

257. U. riaficum et extrema unctio. In proposita lege Cleiiientina lieliyiosi, couspicue etiam traditur, administra-tionem Viatici et extremae unctionis adnumerandam esse parochorum juribus, eamdemque ab aliis sacerdotibus, extra casum necessitatis, peragi non posse, nisi impetra-verint parochi vel Ordinarii licentiaui. Et ipsi sacerdotes, canonici etiam, dicta exeuntium sacramenta a parocbo sus-cipere debent in cujus parochia morantur. Ad Episcopum id jus parochi non refertur; Viaticum Episcopo ministrat prima Capituli dignitas, extremam unctionem Catliedralis sacrista sen curatus. {Caerem. Ep. 1. 2. c. 31. n. 4.)

Oliin religiosis vetitum erat, huicque legi adjecta poena excommunicationis, ipso lacto incurrendae et Romano Pon-tifici reservatae (Clementina cit iielvjiosï), SS. Eucharistiam sine consensu parochi populo distribuere ^cfr Suarez in ö. p. s. Thomae 1. c. n. 4). Quae proliibitio privilegiis Apostolicis hodie contracta admodum est; quemadmodum hactenus exposita docent, et mox exponeuda cumulatius docebuut. Ipsa vero poena est limitata ad distributionem Viatici; etenim Pius PP. IX in cit const, excommunicationi latae sententiae Romano Pontiiici reservatae subjacere declarat ,/Religiosos praesumentes clericis aut laicis extra casum necessitatis sacramentum extremae unctionis ant Eucharistiae per Viaticum ministrare absque Parochi licentia-quot;

258. Cominuiiioni Eucharistiae per Viaticum afiinis est commnnio, quae devotionis causa injirmis fidelibus domi ini-nistratur. Haec in numero jurium parochialium minime habetur ab auctoribus. Cavendum autem exinde concluda-mus , sacerdotibus omnibus eamdem permissam esse. Nam binae, quas ante diximus, animadversiones hie multum at-teudi debent. Prima est; illos dumtaxat ss. Eucharistiae sacramentum licite expendere, quibus legitima facta est copia; seu, ut Suarez ait [Be rel. tr. 10. 1. 9. c. 3. u. 1), _vnemiuem posse illud licite ministrare lidelibus, nisi ad hoc

habeat jurisdictionern ovdinariam vel delegatam, sen liceu-tiam alicujus ordinarii pastoris; quia, sic pergit, praebere hoc sacramentum fidelibus est unus ex potissimis actibus pascendi illos, et ideo per se pertinet ad pastores, nee potest licite ab aliquo propria auctoritate usurpari.quot; (cfr Tamburinus De jure Ahhatum t. 2. d. 5. n. 1.) Altera est; impetratam distribuendae S. Communionis copiam extendi non posse ultra vires indulti. Quapropter cum data facultas refertur ad templum, ad certas aedes, ad designatum territorium, fieri sane a respectivis rectoribus eorumque vices agentibus concessa administratio potest, ast et contineri debet in ipsis illis locis. Cujus rei exempla sint. Facultas distribuendi S. Communionem, quae est ecclesiae parochiali, limitatur parochiae limitibus; ea, quae est oratorio publico et ecclesiae vel collegiatae vel catliedrali, circumscribitur per se ipsa sacra aede; quae seminarii, hospitalis, congre-gationis piae virorum et mulierum templo per auctoritatem ecclesiasticam solet dari, coercetur per se ipsins domus parietibus; ita ut parocho in sua dumtaxat parochia, rector oratorii et ecclesiae in suo tantum oratorio et ecclesia, rectores dictarum domuum religiosarum in solis suis eccle-siis seu oratoriis et aedibus S. Communionem, devotiouis gratia sumendam, infirrnis vel omnibus vel indulto desig-natis conferre permittantur, ad domos autem lidelium extra parochiam, extra aedem sacram aut religiosam, deferre eamdem minime valeant, nisi talis licentia in accepta i'a-cultate comprehendatur.

Concludamus, non esse penes memoratas ecclesias nec saeculares sacerdotes SS. Eucharistiam devotionis causa infirmis fidelibus ministrare extra dictos terminos, nisi tamen hujusmodi potestas ipsis attributa sit; quod, si um-quam, admodum raro eveniet.

259. Data opera in propositain exemplorum seriein referre omisimus regularium ecclesias. His enim ultra tem-plorum et domuum suarum fines aliquam pro dicto casu facultatem esse, scribunt plures ex doctoribus regularibus,

Suarez 1. c. n. 12; Busembauin et Diana apud s. Lig. 1. 6. n. 240; Elbel Theol. Mor. p. 1. conf. 13. de min. ss. sa-craraenti n. 64; Sasserath Cursus Th. Mor. de Euch. q. 5. n. 21; alii. Contradicunt aperte Catalani Rit. Rom. torn. 1. tit. 4. cap. 4. de com. infirmorum§ 1; Verhoeven De Regul. et saecul. der. juribus cap. 3. pag. 111; Mélanges Théol. 2e série pag. 282 sqq. Cujus loci satis obscuri ut apta explicatio sit, primum accurate ipsam rem, de qua lis est, proponere satagemus; deinde monstrabimus argumenta, quibus con-tendentes inter se auctores utuntur; hisce tandem adjungere placebit nonnullas observationes, quae de lite hac inquirenti occurrerunt et ad rem pertinere visa sunt.

260. a) Status qwaestionis. Aliquam, monuimus, sibi adscribunt regulares facultatem in administranda S. Com- , munione, devotionis causa sumenda, in domibus fidelium. Aliquam facultatem. Nam publice seu adhibita solemnitate, velut ex RitualisRomani lege peragi debet, sacram commu-nionem per vias et plateas ad infirmorum domus deferre, ipsi propositi regulares doctores nequaquam religiosis per-missum, sed unius parochi esse docent. „Consuetudo, in-quit Suarez (1. c.), satis declarat illum modum administra-tionis pertinere ad proprium jus parochorum; et publica ilia solemnitas fit per loca, quae in ordine ad hunc usum subsunt jurisdictioni Episcoporum, et ideo non compre-henditur illud ministerium sub generali concessione, sed requiritur specialis facultas vel Episcopi, vel parochi/' Sed ita addit, „ille modus [solemnis] regulariter non est in usu, nisi ad implendum divinum praeceptum [i. e. pro solo viatico],quot; et potest regularis (sic fere prosequitur) quin procedat cum solemnitate per vias et plateas, com-munionem devotionis causa infirmo ministrare, quum habita licentia domi infirmantis in oratorio privato celebrat.

Asserunt itaque exhibiti doctores, regularibus permitti, ut deferant ad aegrotos fideles SS. Eucharistiam devotionis causa sumendam, cum absque solemnitate per vias et plateas procedi potest (Suarez 1. c. Elbel 1. c.), sicuti nostris in

regionibus fit; itemque distribuere aegrotis [sanisque] S. Communionem, cum in domus privatae oratorio sacrifici-um licite celebrant. (Suarez 1. c, Sasserath 1. c, Busem-baum 1. c, etc.) De qua in posteriori casu permissa nee ne S. Communionis distributione, sermonem ullum haberi non volunt Mélanges Théologiques 1. c, nisi indulfco cele-brandi adjuncta fuerit Pontificia aut Episcopalis venia dis-tribuendi SS. Eucharistiam. In quo tarnen falli mihi vi-dentur. Esto enim in privati oratorii indulto non conti-neatur dictae distributionis venia, regulares suam in posito casu facultatem repetunt non ex illo indulto, sed ex alio; ex privilegio scilicet, quo se donates esse affirmant, dis-pensandi S. Communionem in ipsis domibus fidelium, modo non sit solemniter transeundum per plateas.

260. hj Fundamenta ntrimque sententiae. Regulares auc-tores ut propositam potestatem sibi concessam esse demon-strent, hoc pacto argumentantur: Privilegia mendicantibus, Minoribus scilicet, impertita a Nicolao V, Sixto IV, Leone X veniam continent ministrandi fidelibus SS. Eucharistiam, quin ulla limitatio ab iis fiat ad proprias mendicantium ecclesias, vel ad aliquod templum; nullus ergo locus, ubi data facultate utantur, exceptus est. (Suarez 1. c. n. 11.) Mendicantibus autem quum haec copia facta sit, reliqui idcirco religiosi, nominatimque clerici regulares Societatis Jesu (Suarez 1. c. n. 2), qui in mendicantium privilegiis communicant, eodem illo jure fruuntur. Quam quidem gratiam, in Societatis Jesu commodum, ex duabus Pauli III Bullis confirmat Suarez. Refert, in una constitutione Cum inter cundas 1545, concedi presbyteris Societatis facultatem dicendi Missas ante lucem vel post meridiem, deindeque subdere Pontifieem, ,/Et post sen ante illarum celebrationem, aut alias Christifidelibus Eucharistiae [Sacramentum] .. ministrandi, dioecesanorum locorum, rectorum parochialium .. licentia miniine requisita.quot; Quibus prolatis verbis sic ani-madvertit: „adverbium alias amplissimum est, et extendit facultatem ad omnem modum deceuter ministrandi hoc

Sacvamentum; milium ergo locurn per se excludit.quot; (1. c. n. 11). Ex alia posteriori Bulla Paulus Episcopus anni 1549 haec verba Suarez proponit: „Nee non omnibus, et singulis Christifidelibus, tam forensibus, qnam in civitatibus et locis, in quibus socii praedicti consistunt, commorantibns, ant iliac transeuntibus, Eucharistiae Sacramentum (quod in suis ecclesiis tenere decenter socios praefatos volumus) quocum-que anni tempore, praeterquam in festo Paschatis resur-rectionis Dominicae, et mortis articulo, nisi necessitas nrgeret, eorumdem fidelium parochialium Ecclesiarum Rec-torum licentia minime requisita, accipere libere et licite valeant.quot; (1. c. n. 2.)

Auctores, qui facultatem, de qua agitur, non esse penes regulares arbitrantur, memorata privilegia de distributione SS. Sacramenti in solis regularium ecclesiis intelligi volunt; nam, ait Catalani 1. c, Concilia et Ritualia supponnnt id evi-dentissime, quum ubi de utraque Communione intirmorum loquuntur, sive causa devotionis sive per modum viatici administranda, semper parochum nominent. — Verhoeven 1. c. observat, consequi ex proposita lege Clementina (v. supra n. 257), prohibitum regularibus esse id ministerium, hoc ipso quod earn in rem exhibere non possunt privilegium vel licentiam. — Mélanges Théol. (1. c.) addunt, nefas esse regularibus cum SS. Eucharistia ad aegrotos se recipere publice seu solemniter; velut ipsi confitentur; sed nec clanculo sine solemnitate, quum ex Ritualis Romani praecepto id vetitum sit; insuper, non permitti iisdem, dispensare Sanctissimum in oratorio private, ut supra notavimus.

261. Nonmdlae animadversiones. Prima. Quo tempore Romani Pontifices tribuebantFratribus Minoribus privilegium ministrandi S. Communionem fideli populo, lex ecclesiastica praecipiebat (cfr cap. Sane 10. tit. de celebrat miss), ceu praecipit adhuc, (Rit. Rom. de Com. infirm.) ut S. Communio ad iniirmos deferatur solemn! ratione. Non duos habet lex modos; solemnem seu publicum unum, non solemnem seu occultum alium. Unum dumtaxat modum novit. Is autem

parochis solis reservatus est. Idcirco privilegium dispensandi saeculai-ibns S. Communionem, cuicurnque sacerdoti non parocho tributum, ipsis ultro ecclesiis contineri videtur. Quare in re praesenti difficile est credere concessisse Rom. Pontifices aliquam regularibns facultatem adeundi cum S. Communione domos infirmantium, nisi aperta ad hoe data licentia idipsum quis ostendere valeat.

Secunda. Multam itaque hujus disputationis referre pu-tavi, ut expenderem ipsam formulam privilegiorum. Cujus rei is, qui sequitur, exitus fuit. Privilegia, pro dispen-sanda saecularibus S. Communione, Fratribus Minoribus collata, summatim proponuntur in Compendio privil. men-dicanünm. V⁰ Comrnunicare. Compendii verba mihi exhibet Tamburinus De jure Abbatum torn 2 disp. 5. q. 3. Pontifex Nicolaus V concedit ,/Generalibus et Provincialibus Ministris, et omnibus Confessoribus Ordinis Minorum, deputatis ad audiendas confessiones saecularium, ut possint omnibus quarumcumque dioecesium, quorum confessiones audieriut, Sacratissimi Corporis Dominici communionem dare omni tempore, praeterquam in die Resurrectionis Dominicae.quot; (Comp. § 4.) Idem impertitur Sixtus IV. (Comp. § 13.) Addiderat Leo X idipsum fieri posse, omni tempore praeterquam in die festo Resurrectionis Dominicae, ab omnibus Ordinis Minorum sacerdotibus, licet audire confessiones saecularium non possint. {Comp. § 9.) In his, hucusque ad-ductis, potestas datur, quae universalis est quantum ad tempus, ,/Omni tempore.quot; De loco nulla mentio. Quare recte quis rogaverit, ubinam facultas sit adbibenda. Res-pondet Suarez, adhiberi ubique posse, quum loei non ulla fiat limitatio. Accuratius forte dixeris: loei non fit ulla designatio. Quidquid autem de propositis formulis dicatur, exhibitum privilegium, sacerdotibus non parochis datum, per se obvioque sensu, ut ex prima animadversione pateat, soli videtur S. Communionis dispensationi in templo faciendae congruere, nisi ampliorem Summus Pontifex copiam faciat.

Julius II est. Hie etiam mendieantibns indulsit ministrare SS. Eucharistiam fidelibus. Sed ipse potestatem attributam coercet ad templa regularium. ,/Concessit Fratribus Ordinis Minorum, ut in Ecclesiis suis, quoties opus fuerit, possint ministrare et ministrari facere Sacramentum Eucharistiae curialibus, mercatoribus, peregrinis et transeuntibus, ac aliis quibuscumque personis.quot; {Comp. § 13. apud Tamburl.c.q. 4.) Quod privilegium Suare/.ius quoque commemorat (1. c. n. 5) paulo antequam disserit de quaestione, possitne per regu-lares S. Communio aegrotis afferri (n. 11); ipse autem ex solis .Nicolai V, Sixti IV, Leonis X formulis de re argu-mentatur. Per banc vero Julii II lirnitationem, quam dein-ceps a Paulo IV pariter indulto suo insertam esse nos infra docebit Synodus Dioecesana, efficitur, ut illimitata simpli-citer, quod ad locum spectat, dici nequeant privilegia apos-tolica mendicantium. Et ipsi etiam Minoritae bac addita limitatione suam deinceps intellexerunt facultatem, ut videre est in Syn. TJioec. 1. 9. c. 16. n. 3. Quapropter baud facile quem-quam asserere posse censeo, privilegium mendicantium, quod attinet ad saeculares, indubitanter intelligendum esse de ipsa etiam distributione extra ecclesias, quo fieret, ut Minoritae, privilegii sui gratia, S. Communionem clanculo aegris afFerre, aut in oratorio domus privatae licite cele-brantes, SS. Eucharistiam ibi dispensare possent, alii vero regulares, communicationis privilegii causa, eadem ilia agere permitterentur.

Numquid autem privilegia Pauli III, a Suarezio proposita, facultatem, de qua agitur, continere dicenda sunt? Permittit una Pauli III Bulla (supran. 260) distribuere S. Communionem quocumque anni tempore. Duo tempora excipit, festi diei Pascbatis et articuli mortis. Memorat tempus „quocumque anni temporequot;; de loco silet. Atqui modus unicus, quem lex babet aegris communicandi S. Eucharistiam, quique ad solum parochum pertinet: insuper limitatum, quod Julius II et Paul us IV dedit, aut explicatum ab iis mendicantium privilegium; probabiles rationes sint, ob quas addubitari

possit, an venia Pauli III ad omnem locum, ad aedes sacras et profanas, sit accommodandum; aliis verbis, an ilia pri-vilegii formula, quae cuiquam facultatem praebet ministrandi quocumque tempore SS. Sacramentum, eidem insimul per-mittat id ministerium quocumque loco peragere. — Ex alio privilegio rem clarius confici Suarez opinatur. Concedit alia Pauli III Bulla facultatem, dicendi Missas ante lucem vel post meridiem ,,61 post seu ante illarum celebrationem, aut alias Christi fidelibus ipsis Eucharistiae [Sacramentum] .. ministrandi, dioecesanorum locorum, rectorum parochia-lium .. licentia minime requisita.quot; Ex quo ita argumentatur Suarez; „adverbium alias amplissimum est, et extendit facultatem ad omnem modum decenter ministrandi hoc Sacramentum; nullum ergo locum per se excludit.quot; (I.e.n. 11.) Reapse adverbium alias amplissimum est, significans alium locum, aliud tempus, alium modum, caetera; quin tamen, quum eo utimur, haec insimul omnia semper signilicemus. Quae signiticatio eligenda sit, ex contextu judicatur. Ut autem ad alium locum referatur, sermo de loco fuerit; et sic de reliquis; quod si de tempore solum sermo est, mo-leste ad locum referetur. Sed in re nostra Pontificius sermo totus est in designando tempore. Permittit celebrare ante lucem et post meridiem, ministrare Sanctissimum ante Mis-sam, post Missam, et alias; i. e. alio loco ? vel alio tempore? Primum eligere durum est; secundum animo placet.

Tertia. Sacrarum Congregationum decreta quum inves-tigarem, unum dumtaxat, quod hujus loci sit, reperire datum est in Collectione Gardellini sub n. 407. Interrogatur S. C. Rituum die 20 Junii 1609; „An regulares possint sacramenta deferre ad domos proprias Tertiariorum vel Cen-turatorum in articulo mortis, si sint aggregati eorum Reli-gionibus.quot; Respondet S. C.; „Non posse religiosos ministrare sacramenta in domibus Tertiariorum, seu Centuratorum aggregatorum, praeterquam Sacramentum Poenitentiae; ad-ministrationem vero caeterorum Sacramentorum pertinere ad Curatum.quot;

Qwarta. Praeter exhibitos auctores, praesentem locum expresse tractantes, inveuiuntur alii, qui non facta ejus quaestionis mentione, simpliciter tradunt, quid per Apos-tolica privilegia religiosi valeant in dispensanda lidelibus S. Communione. Tres proposuisse satis sit. In S//n. Dioec. 1. 9. c. 16. n. 3. Benedictus XIV haec habet: „Summus Pontifex Paulus IV permisit Fratribus Minoribus distribuere S. Ëucharistiam in suis ecclesiis omnibus Christifidelibus illam petentibus, sola excepta die Paschatis Resurrectionis Dominicae. Ejusmodi privilegium, confirmatum a S. Pio V ad omues Regulares, per coinmunicationem, ut aiunt, ex-tensum est.quot; — Sclnnalzgrueber, e Soc. J, ad tit. de pa-rochis § II. De juribus parochorum n. 13 sciscitatur: «an extra casum necessitatis nullus alius, praeter paroclium, parochianis illius administrare sacramenta possit'^; respondet autem: ,/de quatuor sacramentis procedit quaestio, videlicet de Euchaiistia. Poenitentia, Baptismo et Extrema Unctione.. Qua in re certum est 2, quod per privilegia sibi a Summis Pontificibus concessa Regulares Mendicantes, et qui cum ipsis in privilegiis communicant, possint in Ecclesiis suis, parochorum licentianon requisita, SS. Ëucharistiam minis-trare fidelibus omnibus, qui bus ejus sumptio non est pro-hibita, excepta Communione Pascliali, et sumptione Sacri Viatici.'³ — S. Liguori in Hom. Apco t. 2. tr. 15. c 3. cle Sacrum. Euchar. ita docet; „ Videamus cuinam licet Ëucharistiam ministrare .. in rigore loquendo, Communionem dis-pensare solius pastoris est.. Caeterum cum Communio non fit nec ob pascbale praeceptum, nec ob viaticum, Religiosi vi suorum privilegiorum possunt in suis ecclesiis Ëucharistiam ministrare.quot; Et 1. c. t. 3. tr. 20. c. 4. de privilegiis Beqularium n. 123 sic. tradit: „Quo vero ad ministrandam Ëucharistiam, Paulus III aliique Poutifices concesserunt Re-gularibus facultatem ministrandi in suis ecclesiis omnibus fidelibus. Excipitur tamen 1 Si Episcopus rationabiliter pro-hiberet aiicui, ne Ëucharistiam sumeret. Excipitur 2 Communio in mortis articulo, aut periculo, dummodo. nop adsit

extrema aut gravis necessitas, et parochus nequeat, aut nolit ministrare;. . Excipitur 3 Communio paschalis.quot;

Quinta. Si quis nunc jam, de exposita re, quid ego quidem, ad exercendum ministerium quod spectat, opinan-dutn esse censeani; privilegium, quod nonnulli regularibus adscribunt, baud apertum esse imprimis dixerirn. Ex quo, sirectedixi, idmejudice consequitur, baud posse, stricte loquendo, regulares, non aliud clarum indultum haben-tes, in domibus fidelium S. Communionem ministrare, nisi aut Ordinarii, aut parochi licentiam acceperint. Est enim certa regula, nemini fas esse, nisi potestaten! vel ordinariam, vel delegatam, aut licentiam obtinuerit, SS. Eu-charistiam distribuere; existit lex generalis in Clementina lieUgiosi, quae regularibus prohibet, quominus populo S. Communionem ministrent. Quapropter quum prohibitum hoc ministerium, plura diversa munia complectatur, necesse est, ut qui ex istis aliquod sibi velit appetere, certain ejus obe-undi facultatem habeat.

262. E. lus exeqiiiarum et inhumationis. Distinguitur saepe inhumationem inter et exequias. Est tamen inhumatio proprie pars exsequiarum. Ex antiquissima scilicet tradi-tione et Ritualis Romani praecepto exequiae comprehendunt, levare corpus e domo mortuaria, funus ad ecclesiam sepul-turae ducere, officium et sacrum exequiale in ecclesia se-pulturae peragere, cadaver in coemeterio recondere. (cfr Rit. Rom. De Exequiis) Voces sepelire et funus sea funeralia agere, quandoque partem exequiarum indicant, quandoque totas exequias amplectuntur.

263. Non habet quaeque ecclesia jus coemeterii, reique funebris facultatem. Sunt haec ecclesiae parocliialis (cap. Cum quis. Be sepulturis in 6. cfr cap. Nos instituta eod tit.); ecclesiae cathedralis (cap. Uhïcumque eau 13. q. 2.); conventuum regularium utriusque sexus (Clement. Dudum. De sepult. cfr DD. ad cap. Fraternitatem. De seji.) Eamdem gratiam S. Sedes, cui voluerit, impertitur. Atque idem facit Episcopus loei Ordinarius, ut ex communi sententia docet

Fagnanus (in cap. Fraternitatem cit. n. 7. cfr Inst. 105. n. 124, et Schmalzgrueber ad tit. Be sepulfuris n. 7). Sed cum datum est indultum Pontificinm vel Episcopale, id accurate inspici debet, ne is, cui potestas facta est, periculo se committat agendi quidquam cujus jus non habet. Quum enim, ut principio notavimus, pluribus distinctis actionibus res funerea constet, indultum plus minusve facultatis potest concedere. (cfr deer. S. R. C. 1703. in resp. ad dub. 20.)

Lege duodecim tabularum jubebatur Romano imperio: ,/hominem mortuum in urbe ne sepelito neve urito.quot; Quern morem primi christiani obseqnentes, coemeteria sua con-stituebant extra civitatum moenia; ut ex catacumbis et cryptis Romanis apparet. Transacta persecutionum aera, quum multorum martyrum sacrae exuviae recondi in templis coepissent, ex pio fidelium desiderio, ut mortui appone-rentur ad martyrum memorias, factum est, ut coemeteria juxta aedes sacras erexerint (Thomassinus Vet. et Nova Hcd. diseip. p. 3. 1. I.e. 66), sicque fideles terrae sanctae trade-rentur ad externos Basilicarum parietes: ,/Prohibendum est etiam secundum majorum instituta, ut in ecclesia nul-latenus sepeliantur, sed in atrio aut porticu aut in exedris ecclesiae.^ (can. 15. cau 13. q. 2.) Defunctis tamen Episcopis, presbyteris, et eximiae sanctimoniae laicis, dabatur locus sepulturae in ipsis ecclesiis: ,/Nullus mortuus intra ecclesias sepeliatur, nisi Episcopi aut Abbates aut digni presbyteri vel fideles laici.quot; (can. 18. 1. c.) Postea usus invaluit, ut omnes sacra sepultura digni, tumulari permitteren Lur in ecclesia. Quod dum multis in regionibus fiebat, in aliis servabatur pristinus mos sepeliendi in coemeterio ad sacras aedes disposito. Quern quidem prae alio morem, veteri disciplinae consentaneum, Ecclesia adamavit semper, ita ut Ritualis Romani ordinatio habeat: ,/ubi viget antiqua con-suetudo sepeliendi mortuos in coemeterio, retineatur, et ubi fieri potest, restituatur.quot; Quaevis ecclesia, jure funerandi donata , suum habebat locum sepulturae vel in ipso templo

vel in loco contiguo ecclesiae. Propterea in ecclesiasticis legibus passim et promiscue sermo est de sepultura turn z/inquot; tum „apudquot; ecclesias.

Hodie autem cogente lege civili, dimiserunt multa templa proprium sepulturae locum, suosque defunctos, approbante Ordinario, terrae mandant in coemeterio pluribus templis communi, remoto ut plurimum ab ipsis sacris aedibus. Qui sane situs obest bono tum viventium tum defunctorum; utrisque cum expediat, ut coemeterii aspectus ingredientes templum commonefaciat, vitam fi-agilem recordentur et defunctos precibus juvent. Excipit hujusmodi commune coe-meterium pristina particularia loca sepulturae; estque id, ad usum saltem quod attinet, non unius ecclesiae parochialis intra cujus limites continetur, sed est cujusque parochiae, cujusque conventus, cujusque templi, quod in ea urbe vel pago jus funerandi possidens, peculiari coemeterio caret. Quisque rector in propi-ia ibi ditione versatur, suosque ibi sepeliendi jus habet. Etenim nihil quidquam praeter locum materialen! in funebri jure per coemeteria communia im-mutatum est, ita ut caetera omnia tum cleri tum populi vetera jura permanserint. (cfr. deer. S. C. C. in Actis S. Sedis v. 3. p. 305.) De hisce juribus jam dicemus; exposituri primo, cui ecclesiae, contingente obitus casu, sepulturae jus sit et officium; deinde, cujus sit levare et ducere funus seu cadaver ad templum sepulturae; post, ad quem rectorem pertineat celebrare officium et sacrum exequiale; tandem, quis jure fruatur ducendi funus in locum sepulturae ibique terrae sanctae imponendi. Prima quaestio cum soluta fuerit, responsum ad subsequentes ultro manifeste patebit. Expedit tamen, propter rei utilitatem, de singulis distincte tractare.

265. Prima quaestio. Cui ecclesiae, contingente obitus casu, sepulturae jus est et officium?

Principio diligenter animadvertamus postrema quaestionis verba. Sepulturae jus complectitur, levare corpus e domo mortuaria, funus ad ecclesiam sepulturae ducere, officium et sacrum exequiale in ecclesia sepulturae celebrare , cadaver

in coemeterio condere. Cnjns itaque rectoris est in parti-culari casu jus sepulturae, illi dnmtaxat nimimeque cuiquam alteri facultas est obeundi illud ministerium. Potest autem per se ipsum vel per alium suis juribus uli. Officium sepulturae significat, necesse esse, ut ecclesia, cui jus est, jure suo fungatur: i. e. ut defunctus tumuletur aut ab ea ecclesia, quam vel ipse elegit vel majores ejus pro se suisque designarunt in sepulturae ecclesiam; talis enim est sacrorum canonum lex, et talis defunctorum suprema voluntas, cui contradicere non licet (cfr capp. Nos instituta, et, Frater-nitatem citt.); aut, si nullam elegit, nee sepulcrum familiare habet, terrae sanctae mandetur a parocliiali ecclesia; cum posito in casu id volnisse censeatur defur.ctus, illudque velit canonica lex. Impedit multis in regionibus lex civilis, quominus obeantur nonnulli ex praedictis ritibus, qui publico per viam explendi sunt; cogente vi praetermittuntur, contrahiturque sepulturae officium ad ea, quibus agendis libera facultas est.

Veniamus jam ad propositae quaestionis responsum. Gene-ratim loquendo jus sepeliendi defunctum fidelem ecclesiae parochialis est (cfr. capp. Nos instituta, Ex parte 5, De sep., et cap. Cum quis, eod. tit. in 6; Clement. Dudum. eod. tit.); quod quidem generale jus eidem vindicatur tum ob praesumptam fidelium voluntatem, tum quia maxime decet, ut cui commissum est spiritualia officia vivis paro-chianis praestare, eidem in defunctos supremum munus obtingat; utque is, qui viventium et morientium curam et sollicitudinem gerit, idem ille in rebus, quae intuitu funeris mortuorum percipiuntur, quamdamremunerationem impetret. Sinunt autem ecclesiasticae leges (1. c.), ut quisque fidelis, a jure non prohibitus, templum funebre sibi decernat ex iis, quae sepeliendi facultate fruuntur; permittunt in super, ut fideles habeant sepulcra condendis familiae membris aut haeredibus destinata. (capp. citt.) Ad haec, pecnliaria quan-doque indulta locis religiosis et piis concedunt, ut sepulcro inferant, qui contubernales in domo moriuntur.

Ex diversis propositis adjunctis in casu particulari diju-dicatur, cui ecclesiae jus sepeliendi attribuendurn sit. Ordo namque, lege sacra constitutus, is est, ut prior et potior jure sit ecclesia a defuucto electa; deinde, cum nullam elegit, ecclesia penes quani est familiare aut haereditarium sepulcrum; tandem, utrumque cum abest, ecclesia paro-chialis. Qui ordo hac sanctions munitur, ut ecclesia, cujus jus violatuiu fuerit, exigere sibi queat tam corpus sepultum, quam beneficia seu emolumenta, quae occasione funeris aliud templum percepit. (capp. 7ï,r parte, Cum lïberum citt.)

266. Cum proprius demortui parochus jure sepulturae non pollet, causa vel electionis alienae ecclesiae, aut sepulcri majorum (cap. Nos mstituta, et cap. Cum quis cit.), vel indulti Apostolici aut Episcopalis (v. Schmalzgrueber Jiis eccles. ad tit. De parochis n. 86 , et Moulart Be sepultum, cap. 3. pag. 245, 6), lex canonica eidem concedit, ut ex be-neficiis seu commodis, quae ad aliam istam ecclesiam, esto exemptam, occasione funeris delata sunt, pars aliqua detrahatur, quae dicitur quarta funeraria, et tribuatur pa-rocho. Hac autem portione exsolvitur omne jus, quod parochus dictis in eventibus lege tenet. Non pertinet ad ipsum celebrare Missam exeqnialem; id ecclesiae tumulantis est. Non tenentur haeredes aliud ei committere exequiale Sacrum ; una exequiali Missa, in sepulturae templo celebrata, suae satisfaciunt obligationi. Nee quidquam praeter quartam funeralem, quae consuetudine et statutis Episcopalibus re-gitur, lex illi statuit, (v. SS. CC. plura decreta apud Moulart 1. c. p. 232. sqq.)

His jam propositis, quaedam de electione sepulturae, de sepulcro familiari, de parochiali sepultura, singulatim dicenda restant.

267. Ut facta electione transferatur jus sepeliendi in electam ecclesiam vel oratorium, necesse est a), aedes illae adipiscendo juri aptae sint. (v. supra n. 262.) Aptitudine carent Monialium ecclesiae, ut consequantur jus sepeliendi cadavera saecularium, absque licentia S. Sedis ; itemque ut

in iis constituantur sepulcra gentilitia vel haereditaria. (cfr Lucidi De visit. SS. liminum vol. 2. pag. 165. n. 137 et Ferraris v. Monrales art. 6. n. 19.)—Necesse est h), ipse eligens jure idoneus sit, qui banc electionem faciat. Si talis est, et semel elegit, voluntatem postea mutare et aliam ecclesiarn designare potest, (cap. Animarum. de sep. in 6.) Idonea, in capite Be vxore, De sep., aperte declaratur uxor, „cum electio ilia ad eum potius statum pertineat, in quo mulier solvitur a lege viri.quot; Idonei, in cap. Licet, cit. tit. decernuntur puberes filii. Universique idonei sunt di-cendi, qui ea facilitate per jus naturale aut ecclesiasticum non privantur. Privantur autem, praeter mente captos, impuberes omnes sextus utriusque. (cap. Licet, cit.) Sed pro impuberibus pater eligere potest, si videlicet is regionis mos existit, ut pater eligat pro impubere; lex enim ait: ,/si id consuetudo terrae habeat. . boo tarnen non potest ubi consuetudo hujusmodi non habetur.quot; (cap. Licet.) Insuper dicto jure carent regulares, „cum veile vel nolle non ha-beant⁵' (cap. JReligiosi. De sep. in 6); sed dicto jure non carent Novitii et famuli contubernales. Postremo nihil valet electio illius, qui ipsa sepultura sacra privandus est; huic enim justa funebria solvi nullo in templo, nullo in coemeterio sacro queunt. (cfr Rit. Rom. I)e exequiis.) — Necesse est, c) electio plane libera sit, nec illegitimis artibus extorta. Lege enim ecclesiastica religiosis et clericis saecularibus sub gravi vetatur, quominus aliquem voto, juramento, vel promissione inducant, ut apud eorum ecclesias eligat sepulturam, vel jam electam ulterius non immutet; — facta sic electio invalida decernitur; — eligens jure eligendi vel aliam ecclesiarn privatur; sepeliendus est ab ecclesia, cujus esset jus, si non electa sepultura obiisset;—restitui intra decern dies debet tam sepulti corpus, si petatur, quanm emolumenta occasione sepulturae percepta. (cap. Animarum cit; Clement Cnpientes; de poenis) Parocbialis ecclesia si talia patravit, consecuta commoda amittit profecto, sed jure iletrabendi quartam funeralem privanda non decernitur.

(v. Deer. S. C. C. 26 Nov. 1864 in Acta S. Sedis vol. 1. pag. 85 sqq.) Praedictae ordinationes olim roboratae erant excommunieationis et interdieti censuris; quae poenae jam sublatae sunt per Const. Pii PP. IX Apost. Sedis moderationi; ipsae vero exhibitae ordinationes permanserunt.

268. Proposita docent manifeste satis, eligendi faculta-tem contineri cujusque pro seipso arbitrio, seu prorsus et mere personalem esse. Ut igitur ex electione contingat alicui templo sepeliendi jus, ipse defunctus dum vivei'et ecclesiam illam designaverit oportet. Id conspicue sacri canones fe-runt, cum jus tumulandi ex electione oriundum, tunc solum largiuntur, quum ipse defunctus sibi statuit funeris eccle-siam. (cfr cap. Nos instituta, Fraternitatem, Cum super. In nostra praesentia, Animarum, Cum quis, Licet, citt, et Clement. Dudum cit.) Nihil vero impedit, quominus electionem sepulturae alteri committere valeas; re enim ab-soluta, tu ipse sepulturam elegisse diceris; nam „Qui facit per alium, est perinde, ac si faciat per se ipsum.quot; (reg. 72 in 6.) Quod si tarnen mandatarius, te vivente, non elegit, ipsa tua morte mandatum expirasse auctores tra-dunt. (cfr Schmalzgrueber L c. n. 21, 22.)

Quam ob causam non potest alius pro alio, ex. gr. pro uxore maritus, pro parentibus filii, pro consanguineis fa-milia, pro testatore haeredes, templum funebre decernere. Unam dumtaxat exceptionem lex statuit, ut pater eligat pro filio impubere, si is regionis mos est; eamdem vero apertis verbis tollit, „ubi Imjusmodi consuetudo non habetur.quot;' Et iterata vice sic S. C. C. resolvit. In causa Ariminensi (14 Maii 1825) defunctus non designavit ecclesiam sepulturae, nec sepulcrum familiare possidet. Defuncti pater, missa ecclesia parochiali, aliam ecclesiam funebrem eligit. Pro-ponitur quaestio, an pater legitime elegerit sepulturam in casu.' Respondetur: ,/Negative.quot; In causa Civitatis Cas-tellanae 28 Januarii 1764 peracto in ecclesia Cathedral! cujusdam uxoris funere, quamquam in alia esset familiae sepulcrum, et exorta hinc lite, capitulum se defendi posse

arbitratur ex consensu superstitis viri, qui consentientibus etiam filiis et haeredibus, funus Capitulo demandaverat. Ad propositum dubium : ,/An cadaver.. potuerit adsportari ad ecclesiam Cathedralem .. ad efFectum peragendi funus,quot; rescriptum est: «Negative: et ampliusquot; (v. Acta S. Sedis vol. 1. pag. 125.) Quapropter cum parentes, haeredes, filii, etc. inhumari faciunt corpus vel celebrari exequias in ecclesia, quae, ex proposita sub n. 365 legis norma, facultatem sepeliendi ejus cadaveris non habet, tune violatio juris contingit, et restituenda sunt universa percepta beneficia. Sed est aliter judicandum, cum de consensu jus habentis talia fiunt.

269. Decernunt nostrates quandoque, inferri se veile in coemeterium alienae parochiae, relinquentes proprio pa-rocho celebrare exequias. In quo nihil sit, quod repre-bendatur; quum res funebris, sen juris eligendi objectum in se divisibile sit, libenterque tumulantium ecclesiarum rectores divisionem sic fieri quiescant.

Interdum etiam accidit, ut praedicta rations rem funebrem dividi, haeredes vel familia constituant aut rogent. Certe non cogitur aliqua lege parochus, ut jus inhumandi abdicet. Cum enim ipse defunctus nihil decrevit, ad solum parochum, absente sepulcro familiari, spectat utiumque ministerium peragere. Idcirco, si familiae desiderio annuit parochus proprius, et defuncti voluntas hand repugnare censenda sit, divisio legitima, secus illegitima existimetur. Nam parochus, ut divisio licita sit, consentire debet, ut dicta ostendunt; itemque defuncti voluntas non contraria censeatur oportet, quum defunctorum in his voluntati contradicere sacri ca-nones non patiantur. (cfr cap. Fraternitatem. cit.)

Ex communi sententia sufficienter probatur per duos testes, deponentes de electione defuncti; per testamentum vel codicillum licet invalidum dummodo valore non privetur ex mentis defectu; et per quamlibet scripturam propriae manus; per unicum etiam testem concurrentibus aliis ad-

* miniculis, ita ut de re conslare dicendum sit. (Schmalz-grueber 1. c. n. 25, 26.) Testimonium parochi vel con-fessarii, quamquam sit dictum unius testis, sufficiens esse videtur, modo in proprium commodum non testentur. (v. S. C. C. deer. apud Moulart 1. c. pag. 106 sqq.)

271. Sepulcrum majorum, familiare, haereditarlum vo-catur locus, a defuncto vel majoribus ejus, pro se et f'amilia vel haeredibus, in sepulturam legitime constitutus. Jus ex eo dimanat familiae membris vel haeredibus, ut ipsi, mini-meque alii, in eo recondantur; jus etiam ecclesiae, ad quam pertinet sepulcrum, ut exequias pro dictis fidelibus celebret, eosque in suo tumulo patribus apponat. Quod si aliam sepul-turae ecclesiam quis elegerit, utrumque ministerium, exe-quiarum scilicet et inimmationis, alienae illius ecclesiae est. (v. Capp. Nos instituta, FraternUatem, Cum quis, Licet, citt.)

Sepulcri familiaris jura non adaptantur regularibus, nam hi „sunt apud sua monasteria tumulandiquot; (cap. lieligiosi. cit.); nee sacra sepultura indignis, illi quum ecclesiastico funere et terra sancta careant; nee canonicis, si Capitulo est propria sepultura in Cathedrali vel Coilegiata ecclesia. Tandem huic exercendo juri locus non est, quando defunctus, alibi mor-tuus, ad sepulcrum gentilitium commode transportari non potest; inhumatur tunc in parochiali ecclesia; vel obstante eodem impedimento, deponitur in coemeterio parochiae, ubi diem supremum clausit (cfr cap. Is qui, De sep, et Rellyiosi cit.); quo casu juribus ecclesiae, in qua sepulcrum familiare est, congruere videtur, ut in ipsa sacrificium exequiale fiat.

272. Ad constituendum legitime sepulcrum familiare vel haereditarium in ecclesiis non exemptis, necessaria est li-centia Ordinarii atque rectoris ecclesiae (est enim species alienationis); in exemptis regularibus, licentia religiosorum (cfr Moulart. p. 171. et Schmalzgrueber 1. c. n. 75); necessaria insuper est subsecuta sepulcri aedificatio. (v. Schmalzgrueber 1. c. n. 75.) Nihil juvat itaque majores aliquo in loco tumulatos esse, vel aedificatum fuisse sepulcrum, vel ecclesiam subesse juri patronatus; necesse enim est, quis-

quam pro se suisque designaverit ecclesiam, et disposuerit sepulcrum, approbante haec legitima auctoritate.

273. ParocJiialis ecclesia jus sepulturae tenet in defunc-tos, qui viventes aliam sepulturam non delegerunt, qui-busque mortuis sepulcrum inajorum non patet (cfr capp. Nos instituta, et, Cum quis citt.) Debent scilicet dicto in casu mortui sepeliri ab ea parochiali ecclesia, cujus paro-chiani sunt, sen cujus in finibus domicilium habent; ita ut illi ipsi, qui alibi occumbunt, ad propriam sint ad-sportandi parochiam, „dummodo absque periculoquot; (cap. Is qui cit.), seu //commode possint.quot; (cap. Religiosi.) Si magnum incommodum obstat, sepeliuntur per rectorem paroclnae, in qua obierunt (cap Is qui), quin tamen jus celebrandi missam exequialem a proprio parocho in ipsum transire videatur. Proposito in casu facultas inhumandi ad ecclesiam cathedralem pertinet, si in civitate vita functi sunt et talis in ea dioecesi est usus.

374. Potest quis habere in uno loco domicilium plenum, in alio quasi domicilium ; item duo plena domicilia. In utroque casu jus sepeliendi spectare videtur ad parochum ejus domicilii, ubi mortuus est (cfr Schmalzgrueber 1. c. n. 39, 40); cumque alibi vita excesserit, transferri ab haeredibus posse ad ipsis bene visum domicilium. — Vagus sepelitur a parocho in cujus ditione expiravit; is quippe ejusdem parochus est.

275. Monasteria locum tenent parochialis templi pro con-ventuali familia, suosque sepeliendi jure fruuntur. (cfr can. Placuit. 1. eau. 16. q. 1, et cap. Religiosi cit.) Quam ob causam regulares, novitii, famulantes convictores in claus-tro, (Trid. Conc. s. 24. c. 11. de ref.) terrae sanctae infe-rendi sunt a conventus rectore. Sed proeul a monasterio defunctis, qui commode ad suos deferri non possunt, justa funebria solvit parochus ejus loci, ubi mortui sunt.

In ecclesia sui tituli sepeliuntur Cardinales, qui Romae obeunt. Episcopi in Cathedrali templo. Canonici in ecclesia Cathedrali aut Collegiata, si proprium ibi sepulcrum Capitulo dispositum est; secus in ecclesiis parochialibus, cum dispersi

per civitatem habitant. Parochi, caetevique clerici, nisi aliam sepulturam elegerint, aliamve in sepulcro familiari ant domo religiosa vel pia legitime possident, sepeliri et illi debeut in coemeterio parocliiae, ad quam vi domicilii pleni vel quasi domicilii pertinent.

276. 8ecunda quaestiu. Cnjus rectoris est levare ec du-cere funus sen cadaver ad templum sepulturae?

Potest cadaver, donee ad ecclesiam sepulturae transpor-tetur, pro libero haeredum arbitratu, vel relinqui in domo mortuaria, vel deponi in quocumque ipsis bene viso temple. (Deer. S. C. R. 22 Junii 1675. ap. Gard. n. 2733.) Nec parochus jus habet exigendi, quod tamen nonnulli putarunt, ut corpus, quod est ab ecclesia aliena sepeliendum, in parochiali templo prius deponatur. Nec alio quopiam titulo id fiat oportet., nisi ipse defunctus vel haeredes id statuerint. (v. Deer, in Inst. 105. n. 25.)

Cum tandem e domo mortuaria vel ex loco depositi effe-rendus est defunctus ad ecclesiam sepulturae, rector hujus templi se illuc confert levatum et translatum cadaver. Is autem rector, si non est ipse ejus ditionis parochus, cadaver loco movere non potest, nisi proprius loci parochus aut ejus delegatus intersit. Eapropter opportune admo-nendus est parochus, ut adventuro alterius ecclesiae rectori corpus committere queat. Accitus si venire renuit vel alium sno loco presbyterum sufficere, efferri corpus potest (Inst. ] 05. n. 25), praetermissa tamen solemni pompa: huic quum locus tantummodo sit, praesente vel consentiente parocho aut Ordinario. (v. infra quaest. 4) Sed decet quam maxime, ut dictus parochus funus associet; nihil tamen necesse est, in via templum parochiale adire. Cum funus pervenit ad ecclesiam sepulturae, parochus, funeris comes, subsistit, si proprio rectori ita placet, ad ostium templi alieni (S. C. R. die 5 Junii 1614 et 27 Jan. 1860. ap. Gard. n. 493 et 2909); nisi id, in parochiae suae finibus situm, nihil praetev jus tumuli habeat; quo casu ingreditur, ut ipse exequias et inhumationem operetur. (cfr Deer. S. C. R. annil703.)

Fas est religiosis, parocho nec admonito nec praesente, defunctos extra conventum regulares ad monasterium tians-ferre. Id tamen cum solemniter facere volunt, licentia indigent parochi vel Ordinarii. (Giraldi 1. c. sect. 415; Ferraris v. Sepultura n. 35; Reiffenstuel ad tit. Be sep. § 1.)

277. Tertia quaestio. Ad quern rectorem pertinet cele-brare officium et sacrum exequiale?

Officium funebre et Missa exequialis peraguntur in ecclesia seu oratorio sepulturae; eademque perfungendi jus habet ipse ejus ecclesiae aut oratorii rector; nisi oratorii vel ecclesiae in re funebri privilegium uno tumuli, seu excavandi sepulcri jure contineatur. (v. Deer. 1703. ad dub. 20.) Pertinent tunc dictae solemnitates ad parochum in cujus finibus est oratorium vel ecclesia, si tumulandus est subjectus illi parocho (Deer. 1. c.); idemque statuendum videtur, etiamsi defunctus non sit adscriptus illi parochiae. (Inst. 105. n. 125.) Poterit autem capellanus oratorii vel rector ejus ecclesiae sacra funebria pe rage re, si parochus vocatus renuit, nec sibi substituit alium sacerdotem. (Decreta in Inst. 105.1. c.)

278. Qnarta quaestio. Quis jure fruitur ducendi funus in locum sepulturae ibique corpus terrae sanctae mandandi?

Expleta re funebri in templo, restat defunctus efteratur in coemeterium et inhumetur. Jus inhumandi eorum est, quorum esse diximus celebrare funebria sacra; iisdemque etiam incumbit perducere funus ad coemeterium, sive id contiguum sit ecclesiae, sive, ut hodie assolet, ab ecclesia remotum. Oritur tamen ex diverse coemeterii situ quae-dam observanda in adhibendo funebri ritu differentia.

Est enim notum ex ante dictis, nequaquam permitti ec-clesiis non parochialibus processiones seu supplicationes ducere extra ambitum vel claustra ecclesiaruvn, nisi veniam dederit aut parochus aut Ordinarius¹; pariterque, quemque parochum, vel ministerii sui munus exercentem, sua ditione concludi- Nulla ig.itur nec parocho objicitur difficultas in solemni transitu ad coemeterium in propria parochia situm ; nec aliarum ecclesianun aut oratoriorum rectoribus in so-

lenini agenda pompa ad coeineterium contigimm ecclesiae aut oratorio. Ast cum locus sepulturae jacet extra paro-chiam vel remotus est ab ecclesia, ingrediendum est fines alienos, ideoque, ut solemnis ingressus sit, requiritur dicta licentia. (v. Inst. 105. n. 50 sqq.) Non prohibentur tamen parochi, per ditionem alienam, nec rogato nec consentiente loci ejus parocho, funus ducentes, stolani publice adhibere crucemque funeream praemittere feretro. Idenim turndecreta S. C. C. et S. C. Ep. et Reg. turn Breve Innocentii XI (quae sunt in Acta S. Serlis vol. 5. peg. 222, 3) parochis licitum esse declarant. Itidem fas est regularibus et capel-lanis sanctimonialium, licet non liabeant copiam funeris sui solemniter agendi, ut stola utantur et ecclesiae suae crux feretro praecedat dum se recipiunt ad coemeterium, etiam commune, situm in alieno territorio. Quod nuper declaravit S. C. C. die 2-1 Jan. 1846 et 24 Febr. 1872 (v. Acta S. Set/Is vol. 7. pag. 161 sqq.) Quapropter stolae crucisque usus cum processionem vel solemnem transitum, vel pompam funebrem , efficere non videatur; idipsum, quod parochis et regularibus atque sanctimonialium capellanis licet, aliarum quoque ecclesiarum et oratoriorum rectoribus permissum censeamus.

In ipso coemeterio, etiamsi commune sit, universi rectores ecclesiarum et oratoriorum, quibus suos ibi inhumare eccle-siastica auctoritate datum est, nulla egent, ut cum pompa incedant, parochi cujusvis nec Ordinarii venia; quippe quum singuli dicti rectores in propria ibi ditione, saltern quoad usum ejus loci, versentur.

279. Parocliorum potestas, quam consideravimus adhuc, refertur ad animarum curam, in ecclesia parochiali maxime gerendam. Sequitur indagemus, quid valeat parochus in aliis templis, comprehensis sua ditione.

Animadvertimus ante, templa haec, habita ratione eorum-dem relationis adparochos, alia dependentia esse, alia in-dependentia. Ecclesiae et capellae dejiendentes sunt, quas effecerunt tales fundationis tabulae; consuetudo, decretum

legitimae auctoritatis. Quae quidem dependentia amplecti potest res spirituales et temporales tum universas, tum quasdam tantum. Quod si, non uil a facta limitatione, aedis simpliciter subditur parocho, penes ipsum ejus regimen est, ipse ejusdem rector existit. Quapropter, servatis indulti Episcopalis pro ilia aede terminis, eaeterisque, si quae sunt, mandatis Ordinarii, parochus ordinat exercitium cultus di-vini; quisquis vero in earn aedem minister deputatur, ob-temperare tenetur parochi ordinationibus. Templorum hu-usmodi exempla sint. In perennem facti insignis memoriam, vel sancti alicujus colendi gratia, eriguntur quandoque ca-pellae, celebrando divino cultui certis diebus patentes, quae parochorum curae et auctoritati aliquando committuntur. Cum paroeciae aliqua portio admodum distat ab ecclesia parochiali; vel cum haec, aedis angustior, impar est con-tinendis fidelibus, saepe ut huic succurratur aliud consti-tuitur templum, eidemque annectitur sub parochi regimine. Vocatur propterea ecclesia succicrsalis, ecclesia annexa, pars , membrum parochialis ecclesiae. De quo quidem aedium ge-nere sermo est in Innocentii III constit. Apostolici minis-tern, 13 Maii 1723. „Quoties ob locorum distantiam sive itineris difficultatem parochiani sine magno incommodo pro saci'amentis percipiendis divinisque officiis audiendis accedere ad ecclesiam parochialem nequeant; tunc quidem memine-rint Episcopi licere sibi pro sno arbitrio invitis etiam rec-toribus, vel intra easdem parochias destinare alias ecclesias, in quibus sacerdotes parochorum coadjutores Sacramenta ministrent et cultum divinum exhibeant; vel novas parochias novasque parochiales ecclesias a veteribus distinctas consti-tuere.quot; Ex quibus Innocentii verbis nemo deducat, in pro-positis dumtaxat ab Innocentio adjunctis ecclesiam ab Ordi-nario erigi posse, obeundo divino cultui et sacramentis populo ministrandis dicatam; nam in principio hujus operis amplam esse in his Ordinarii potestatem, docuerunt nos sacri canones; idemque satis innuitur cognito decreto anni 1703. Nec quisquam concludat, clericos aliarum, quae in parochia

sunt, ecclesiarum aat oratorioruni in persolvendo minis-terio coadjutores esse parochi et ab ejusdem volnntate pendere; cum nulla ecclesia sic dependens sit, nisi talem fecerit fundatio, consuetudo, aut legitima auctoritas, ceu in casu Innocentii contingit.

Independentes sunt aedes, quae non fuerunt legitima via subditae potestati parochorum. Si quis sciscitatur, quae in eas jura parochorum sint, respondemus primo, prohibere paroclios posse, quominus ibi tiant sacri ministerii actiones, quae in functionum etjurium parochialium numero baben-tur, quaeque privilegio quopiam aut indulto iisdem permissae non sunt.(Inst. 105. n. 110); — deinde, parochorum esse rem funeream ibi peragere in casu exhibito sub n. 277; — tandem ex antiqua s. canonum lege (can 15, can 10, q. 1, et cap. 9. De his, quae fiunt a praelatis) cedere parochis, nisi secus voluerit donans, oblationes, quas ibi (ideles Deo offerunt. De qua juris sacri dispositione quaedam animadvertere juvat. Dona, quae singularis alicujus clerici, vel loci sacri autrehgio-si gratia fiunt, vel in alium determinatum finem diriguntur, cedunt clerico, loco sacro, caeteris donatariis juxta mentem donantis. (Clement. Quia contingit. De relig. domibus) Cogita poni cistellas recipiendis eleemosynis pro erigendo altari, pro ornanda imagine, pro alendis egenis, etc. Alia dona, quibus ex donantium expressa vel praesuinenda voluntate certus finis praestitutus non est, ad parochum pertinere voluit antiqua valde Ecclesiae disciplina, quocumque tandem in loco sacro aut religioso intra parochiae limites ea fiant. Hodie vero ex moribus iidelium, locus esse non vide-tur applicationi veteris regulae. Is enim, ex mea quidem sententia, usus est et praesumenda voluntas, ut quas in loco sacro aut religioso fideles hoediedum eleemosynae por-rigunt, ipsius ejus loci commodo sint factae, nisi alia desti-natio appareat; ita ut illae dumtaxat parochis cedant oblationes, quas ad ipsos dirigit aut donantis voluntas, aut consuetudo localis.

nimus, breviter attingendo quaestionem, an sacrum stolae indumentum, quo in cultus divini exercitio utimur, proprium quoddam sit insigne parochialis jurisdictionis aut muneris. Fuit hac de re disputatum in S. R. C., cum anno 1818 die 32 Aug. parochis Tudertinis concessit pro gratia, ut in publicis functionibus, dummodo collegialiter incederent, stola uterentur. Doctiss. ejus S. C. secretarius Gardellini adnexuit eidem decreto (n. 4550) dissertationem, quae aptissunuin nobis responsum exhibet. Pancis contrahain , quae pluribus ille docet.

Qualis nostra aetata forma est ususque stolae, talis pri-oribus Ecclesiae saeculis minime erat. Stola olim erat ves-tis forrnae latae et extensae, qua velut communi ordinis sacerdotalis induinento presbjteri utebantur, quaque prop-terea quotidiana veste distinguebantur sacerdotes a laicis et inferioribus clericis. Quae nostro tempore stolae forma sit, non opus est indicemus; quis usus esse debeat, proponere expedit. Est stola Romano Pontilici vestis ecclesiastica propria, quam in signum supremae universalis potestatis non solum ad aram et sacris in actionibus, se 1 ubique defert, praesertim cum in publicum exit. Cardinalibus, Episcopis, parochis, caeteris clericis non est indumentum distinctiv um dignitatis aut muneris aut jurisdictionis; sed omnibus aeque convenit, in sacramentorum aut sacramentalium opere (idio-que et Verbi Div.pracdicationeloccupatis. Etenimjuxta Ritua-lis Romani et Rubricarum praesentem disciplinam, illi dum-taxat usus stolae permittitur, qui actualiter sacramentum aut sacramentale conficit vel ministrat; illi non permittitur, qui licet sacerdos, immo parochus, sacrae actioni ab alio peractae assistit. Nee Episcopus stola utitur, nisi pontificale ant sacerdotale munus exercens, aliudve praestans, quod servata norma libri Caeremonialis, stola indutus pera-gere tenetur; secus ab induenda stola abstinet. Sic in propria licet Dioecesi cum processionem sequitur, in qua vel canonicus vel alter sacerdos Sanctissimum portat aut sanctorum reliquias, non sibi stolam imponit, quia actu non

exercet officium Pontificale aut sacerdotale. Pari ratione agere parochus debet. Duceus supplicationem, deferens in processione S. S. Eucharistiam vel reliquias, stola ornatus iucedit, quia sacerdotalem exercet functionein, quae stolae usum postulat. Sequentibus processionem seu eidem prae-sentibus, esto pai'oclii siut, nulla lex, nullum privilegium stola se vestire permittit.

281. VI. Ecclesia Collegiata. In lioc genere ecclesiarum duas potissimum species notemus. Aliae saeculares sunt; aliae regulares. Collegiatae regulares iis facultatibus pollent, quibus conventuales potiuutur.

Saeculares magnam similiiudinem gerunt speciemque ecclesiarum regularium, hisce tamen potestate inferiores per se existunt. Functiones sacerdotales seu ecclesiasticas in eis-dem permitti apparet. Sunt enim publica fidelibus patentia templa, divino cultui sacrata. Et disciplinae ecclesiasticae sanctione quum instruendo etiaiu populo et ministrandis sacramentis sint constituta. Verbum Divinum ibi praedica-tur et confessiones. audiuntur, collata ininistris sacris facilitate et jurisdictione ab Episcopo. — Functiones parochia-les duae, forte tres, in iis peraguntur. Nam missae solein-nes, ipsis quoque majoribus S. Ecclesiae testis, ibi cele-brantur (cfr. Leurenius Forum henef. p. 1. q. 441), et feria ö in Coena Domini solemne sacrum iis attribuitur, quoniam id pars quaedam est divinae psalmodiae et eccle-siasticorum ofiiciorum, quibus illae ex institutione sua quo-tidie vacant, (cfr. Cavalieri 1. c- t. -3. c. 1. deer. 2.) Asservare et exponere Sanctissimum possunt durantibus precibus 40 horarum (cfr. deer. anni 1703), et infra totam Octavam festi Corporis Christi (Caerem Ep. 1. 2. c. 33), insuper feria V majoris hebdomadae in sepulcro, et quoties per modicum temporis spatium id concesserit Episcopus (v. supra n. 241). Continua asservatio indiget S. Sedis venia (Sclunalzgrueber 1. c. t. 3. tit. 44. n. 16. S. Lig. 1. 6 n. 424), aut immemoriali vel centenaria consuetudine (Cavalieri 1. c. c. 6. deer. 8), qualem in ecclesiarum collegialium gratiani vigere ait Gat-

ticus (1. c. c. 18. n. 9). Publica et privata expositie legi-bas regitur, expositis sub n. 343. Templum collegiale , quod insimul parochiale non est, caret facilitate aspergendi sabbato sancto domos aqua benedicta, eoque die pulsandi campanas ante parochialem vel aliam digniorem loei eccle-siam (S. C. Ep. in Senogallien. 21 Julii 1578 ap. Ferraris v. Collegium n. 64. cfr Cavalieri 1. c. c. 21. deer. 11) ; tan-demque facilitate benedicendi puerperas. — Jura parochialia non babet (cfr Schmalzgrueber 1. c. n. 21), nisi, quod saepe accidit, parochialis sit ecclesia, aut S. Sedes, Episcopus, consuetudo, jura hujusmodiincapitulariumgratiamcontulerit.

282. VII. Ecclesia Cathedralis. Haec ordine et dignitate inclytisque praerogativis prima et princeps omnium Dioecesis ecclesiarum existit. In ea residet Antistes, (Trid. Conc. s. 6. c. 1; et s. 23. c. 1. de ref.) exstat perenniter Cathedra Episcopalis (v. supra n. 181.), constitutus est Senatus Epis-copi, soleinnia sacra magnifico Episcopalis muneris decore persolvuntur. (Caerem. Ep.) Caeterae ecclesiae enascuntur ex ea, clerum accipiunt sacris in ea ordinibus insignitum (Trid. Conc. s. 23. c. 8. de ref.), Cathedratici impositum tributum eidem solvere debent (cfr Fagnanus in c. Conqne-renfe n. 48 sq. de Officio Or dinar.; et in c. Venerabili n. 16 sq. de censihvs), et locum praeeminentiae in synodis et processionibus, in campanae sonitu feria 5 et sabbato majoris hebdomadae cedere. (snpra n. 188 et 243.) Nee coarctari Cathedrale templum in ducenda processione ambitus sui finibus, sed libere per totam commeare civitatem, decretum fuit a S. C. R. apud Ferraris, (v. Processiones n. 83.)

Solet ecclesia cathedralis insimul parochialis esse; utque civitatis tune majorem et praestantiorem prae reliquis pa-rochiis partem ditione sua amplectatur, maximopere deceus esse apparet. Cum igitur parochialis est constituta, non solum sacerdotalibus seu ecclesiasticis functionibus patet, sedjuribus parochialibus in attributum sibi populum fruitur, et functionibus parochialibus gaudet. In his autem exer-cendis parochialibus functionibus et juribus, Cathedralis

templi ministerium, eadera prorsus ratione ac cujuscumque parochialis ecclesiae potestas, assiguatae sibi ditionis limite concluditur, ultra quem nequit excurrere. Idcirco non po-test sacramenta exeuntium in aliis parochiis ministrare, ali-orum subditos matrimonio conjungere aut benedicere, iisve paschalem communionem, quo legi ecclesiasticae satisfiat, distribuere, vel quid aliud agere, quod ad proprium quem-que parochum spectat. De communione paschali aliqnando dubitarunt; hodie ex Sedis Apostolicae decretis res, qualem diximus, extxa controversiam est (cfr B. XIV. Inst. 18. n. 11. 12 et Card. De Lugo Resp. Mor. 1. 1. dub. 15).

Templum Cathedrale, quod parochialis ecclesiae qualita-tem non habet, ipsis sua sponte parochialibus fanultatibus privatur. Peculiai'ia tarnen indulta vel consuetudo eidem quandoque talia largiuntur Capitularium commodo. Func-tiones sacerdotales iisdem permissae sunt; itidemque func-tiones parochiales, (v. supra n. 254) excepta benedictione fontis baptismalis, domuum sabbato Sancto , et puerperarum.

Monitum. Quum exposita hactenus materia capitis primi (v. supra n. 16) excreverit nimis, reliqua referre ad secundum caput magis placet.

283. Jus temporales res administrandi latissime patet; quarnquam equidem tota, quae in eo potestas est, haud cuique adminiblratori obtingat. Comprehendit, acquirere bona mediis legitimis quibuscumque (cfr. n. 200); conser-vare ea; meliora reddere; tueri; ab injustis possessoribus expetere; iisdem uti; alienare, locare, mutuo eatradere; administros constituere, ab officio suspendere, amovere; iisdem praescribere normam res gerendi, de gesta re in-quirere; rationem excipere; quaeque alia hujus generis sunt.

284. Possidet Ecclesia jus administrandi amplissimum, planeque a societatis civiiis quacumque immixtione liber-rimum. Hanc potestaten! ei Dominus dedit. Propterea sacrosanctis et inviolabilibus Ecclesiae juribus adnume-randa est. (v. n. 198. 2 12) Ex s. Petro, ejusque in Pri-matu successoribus, Pontificibus Romanis, in Episcopos dimanat. Auctoritate Dei Omnipotentis Patris, et Filii, et Spiritus Sancti, et Beatorum Apostoloruin Petri et Pauli, ac nostra, Ecclesiam N de persona N providemus ipsumque illi in Episcopuai praeücimus, et Pastorem; curam et

admiuistrationem ipsius, eidein in spiritualibus et teinpn-ralibus plenarie committendo.quot; (Verba Rom. Pontificis conferentis potestatem Episcopalein v. Syn. Dioec. 1 l 2. c. 5. n 4.) Pariter Superioribus regularibus gubernandarum rerum temporalium Summus Pontifex copiam facit; aliis-que largiri pro arbitratu suo potest. All Episcopis, a caete-ris, quibus cominunicare istud jus Apostolica Sedes per-misit, defertur in alios, quos sibi administros adsciscunt. Cujusque autein facultas et oflickim pendet in Sanctae Sedis voluntate, quae attributam potestatem tollit, adau-get, minuit, regit; administrorum iiiimerum multiplicat, coercet, pront supremo suo juri et Ecclesiae utilitati con-gruere arbitratur.

aS5. Pro varia diversis temporibus Ecclesiae externa con-ditione, varia tuit regundarum rerum ratio. Possessiones in usum Ecclesiae Deo dicandas primi christiani venum-dant; eorum pretia afferunt ante pedes Apostolorum, et dividitur singulis pront cuique opus est. (Act. IV. 34, 35) Collectas fieri ordinant Apostoli, easque transmittunt in-digentibus (1 ad Cor. XVI). Haec prima est administraudi ratio. Bona venduntur, colliguntur eleemosynae, confluunt omnia in manus Apostolorum, quorum provida cura dis-tributiones fiunt. (Act. IV. cfr. VI.) Sed ex quo Apostoli judicant, sibi instandum deinceps orationi esse et verbi ministerio, üiaconos constituunt super opus eleemosynarum. (Act. VI.} Quod quidem genus administrationis sapientissime temporique accommodatissime constitutum ab Apostolis, eorum successores, Episcopi, plura per saecula sequuntur. Oblationes (sic res fidelium appellantur, quia Domino otle-runtur), res nempe mobiles et immobilium rerum pretia et jura afferri pergunt ante pedes Episcoporum, seu ad solos deferuntur Episcopos (eau. 12. q 1. can. 16.) Venum-dantur res itnmobiles dum Ecclesiarum inopia id postulat, dumque eas retineri in Ecclesiae patrimonie impedit oppressie Romani Magistratus. Sed mutatis rebus et temporibus, bona immobilia, quantum adjuncta sinunt,con-

servantur, ut ex bonorum reditibus comparari perenniter valeant, quae necessaria sunt ad divinuin cultum et mi-nistrorum ac indigentium alimoniam. (can. cit) Eo tempore cujusque Dioecesis Episcopus res omnes in sua potestate habet; unus est penes ipsum solum cumulus rerurn et ju-rium, una massa omnium totius Dioecesis bonorum (eau. 13. lt;| 1. eau. 16, 23, 24; et q. 3. eau. 33.) Administrationi ipse praeest (cann. citt); sed ex disciplina inducta per Apos-tolos, confirmata per sacros canones, Episcopus obligatur nominare e clero oeconomum (vulgo Diaconum eligebat), ,/qui dispensetres ecclesiasticas secundum sententiam proprii Episcopi.quot; (Couc. Chalced. in eau. 10. q. 7. eau. 21; cfr Conc. Antioch. eau. 12. q. 1. can. 33, et canon Apost ib. can. 24) Oecouomo addebantur nonnumquam oeconomi; et sibi ipsis pro temporali re curanda Episcopi assumebant auxiliatores. Cum videlicet regimen bonorum amplecte-batur ingentem rerum cumnlum, et dissita valde a civi-tate praedia erant, Episcopus diacono vel diaconis adjungebat subdiaconos comministros. Ut ipse cura im-mediata invigilandi administrorum officio levaretur, Archi-diaconum eligebat, qui in ea re gerenda vices sustineret Episcopi. (cfr. eau. 12. q. 2. can. 33). Ad haec, provida ratione distributio rerum ordinata erat. Oblatae res, reditusque earum, quum destinatae essent divini cultus exercitio et clericorum atque egenorum indigentiis, qua-dripartitam divisionem inde a priscis temporibus statue-runt Romani Pontilices; (eau. 13. q. 3. can. 27. 30) eamque suo tempore paullum forte eollapsam Gelasius I pluribus litteris eonnnendavit. Erat autem hujusmodi. Sequestrata summa, quae ad causas vel expensas acciden-tium necessitatum opus esse perspiciebatur, quatuor tam de reditu quam de oblatione fidelium portiones fieri de-bebant, quarum una cederet Episcopo, alia clericis, tertia pauperibus, quarta fabricae ecclesiarum. Quae quidem partitio facienda erat, considerata cujusque majori mino-rive necessitate, (v. eau. 12. q. 2. can. 33 sqq.) Tres

i f

f- •• .i i ;

.h;;] quot;/'fi

' i

^ f ■ •: :

i -•..jil

'(il II

■i

slii'!'! ||

iifl

Hf If

i.-s ris

t i T

tantummodo nonnullis in regionibus portiones fiebant, relicta clericis et Episcopo obligatione providendi necessi-tatibus pauperum. Nullibi monachis portio assignabatur; hi quum ex propria industria et manuum labore sibi victual et vestimenta quaererent.

286. Ea ipsa aetate, qua Pontifex Gelasius veterem distribuendarum rerum normam confirmat, primordia in-veniuntur hodierni administrorum minorum ordinis, qui pedetentim antiquos oeconomos ubique exceperunt. Versus finem scilicet quinti saeculi ecclesiis cathedralibus auferri incipit jus quo fruebantur in omnia bona Dioecesis atque parochialibus aliisque inferioribus templis ea cedi coeperunt, — alicubi pro parte, alicubi in universum, — quae ipsis donassent fideles. Translata ex cathedrali temple in caeteras ecclesias rerum possidendarum facilitate, translata quoque in earumdem rectores fuit administrandi facultas, quam hactenus diaconi et alii e clero oeconomi in omnia bona possederant. (cfr eau. 10. q. 3. can. 1, 3; et cap. 2 de precariis). Eatenus itaque administrandi ratio immutari coepit et immutata est, quatenus diaconis seu oeconomis ca.thedralibus suffecti fuerunt prai^positi ecclesiarum. Mansit aliquamdiu adhuc quadripartita di-visio, donee sua Episcopis, sua clericis, sua fabricis ecclesiarum, sua hospitalibus bona statuta sunt. Mansit etiam, manetque adhuc antiquissima regula, quae res ecclesiasticas administrari jubet ,/secundum sententiam proprii Episcopi,quot; Nee mittebatur veterum Patrum regula, ut res ecclesiasticae non laicorum sed clericorum regimini committerentur. (eau 16. q. 7. can. 22 sqq.) Paulatim tarnen, quum rei administrativae id congruere visum esset, praepositis ecclesiarum adjuncti alicubi fuerunt administri laici; procuratores, jurati, aeditui, vitrici, magistri fabricae nuncupati. Occupantur in minoribus, iisque clericorum statui et officio molestioribus negotiis, velut in colligendis et exigendis reditibus, in custodiendis rebus temporalibus. Veteres itaque isti vitrici munere in-

feviores valde existunt temporis citerioris aedituis. His etcnini in gubernandis rebus majores partes per ecclesi-asticam auctoritatem datae sunt. Cujus rei causa potis-simum in primo ortu multorum hujusmodi collegiomm quaerenda videtur. Cum videlicet sacrilegae praecedentis praesentisque saeculi depraedationes ecclesiastica bona occupassent, viri rcligiosi laici multis locis in unum coaluerunt, restaurandis Ecclesiae connnodo conservan-disque et excolendis bonis ex animo intenti. Non parum commodi consiliis conatibusque suis Ecclesiae afferentes,

approbati et assumpti ab Ordinariis locormn fuerunt, ut una cum ecclesiarum rectoribus regimen bonorum habe-rent, servatis tamen, praeter leges generales, facultatibus et regulis, quas iisdem attribuerent Ordinarii.

287. Divisio et cessio bonorum quod insigni ecclesiarum cathedralium detrimento esset, propterea ut his necessarii suppeterent reditus, quibus Episcopi, numerosi cleri, fa-bricae, pauperum usui fieret satis, utque insuper argumentum exbiberetur dependentiae aliarum ecclesiarum a templis cathedralibus, vestigiumque maneret eorumdem veteris potestatis, reservata ecclesiae cathedral! fuit pars modo dimidia oblationum, modo quarta legatorum seu mortuari-orum et decimarum. itemque attributi aliquando fuerunt census annui (cf'r cau. 1. q. 3. can. 9; cau. lO.q. l.can 7, 8, 10; cau. 12. q. 2. can. 28, 23 sqq, et q. 3. can. 3;

et 15 de testam; cap. 6 de censibus). Quae quidem onera ferme omnia hodiedum exoleverunt, substituto iisdem jure procurationis, cathedratici, et subsidii charitativi. Procu-. ratio, subministranda ab ecclesiis , refertur ad vitae usum

Episcopi, dioecesim visitantis, aut ecclesiam vel altare consecrantis. (cau. 12. q. 2. can. 45; cap. 16 de offic. jud.

ord; cap. 10 de Simnnia; cap. 23 de censibus; cap. 1 et 2 eod tit in 6; Cone. Trid. sess 24. c 3. de i-ef.) Cathe-draticum, seu Synodaticum, quia in synodo ab ecclesiis solve-batur (cau. 10. q 3. can. 1; cap. 16 de offic. jrul ord..

itemque Eulogia dictum (dist. 18. can. 8), quotannis Episcopo debetur. Olim duo solidi, incerti nunc pretii nummus, pensitabantur. Definitur hodie ejusdem quantitas cujusque dioecesis moribus. Suitsiclkim chantativum a clericis petere quondam Episcopi consueverant, quo casu inopia pre-merentur, vel gravi aiicui negotio occurrere ex bonis men-sae suae non possent, (cap. 16 cit; et cap. 6 de censïb) Seniel dumtaxat durante Episcopatu id cxigere Antistiti-bus nunc datum est. (De expositis confeni imprimis potest Berardi. 1. c. t. II. pag. 1 sqq. et pag. -quot;J-ö).

288. Praeclarissimum in finem tendit bonorum eccle-siasticorum administratio. Curam enim liabet, res in promptu sint, quibus religioso cultu üeus honoretur, mi-nistrorum sacrorum sollicitudine animae salventur, egenis et miseris beneiicentiae auxilium et solatium eveniat. Quum igitur, ob tam egregia et necessaria opera, religi-onis sanctae plurimum iutersit provide utiliterque id negotium geri, Sancta Apostolica Sedes prudentibus curatoribus hoe opus commendari, aptisque ad finem legibus gubernari curavit. In quo explicando loco, quein mme aggredimur, non una ecclesiarum administratioue expositionem conti-nendam esse censui. Dum enim de ecclesiis exhibendao juris sacri ordinationes frequenter res religiosas et pias memorant, obscura nimis nee satis Integra de earum rerum gubernatione scientia menti insideret, nisi accepta ex iilis uotitia ampliori juris expositione perficeretur. Is itaque loei pertractandi ordo erit, ut primum de ecclesiis, et quantum opportuna occasio ferre videbitur, de religiosis insimul piiscjue institutis dispositiones legis canonicae ex-hibeantur, et post haec de rebus religiosis et piis singu-latim sermo fiat.

289. I. Ecclesiae. Quis in quaque dioecesi primus administrator est bonorum ecclesiasticorum ?

Constitutus est quisque iu sua dioecesi Episcopus, salva Romani Pontificis auctoritate, primus administrator rerum temporalium Ecclesiae. Quod ex documentis tnm anti-

quis turn recentioribus demonstratur. Praecipiunt canones Apostolorum, //iit in potestate sua Episcopns res Ecclesiae habeat.quot; (eau. 12. q. 1 can. 24) Repetit Concilium Antio-chenuni; ,/Episcopus ecclesiasticarum rerum habeat potestaten!.quot; Romanus Pontifex episcopatum conferens, novo Antistiti committit, designatae ecclesiae ^curam et. admi-nistrationem in spiritualibus et temporalibns.quot;

Caeteri administratores, ex gr. parochialium aliarum-que ecclesiarum rectores et aeditui, locorumque religioso-rum administri, vulgo ab Episcopis creantur, nisi obstet lex. Potest obstare lex exemptionis, fundationis, consue-tudinis, collationis simultaneae, reservationis suimno Pon-tilici, affectionis et devolutionis. Quo efficitur, ut exemptis id officium conferatur via electionis per communitatem per-actae, vel alia legitima ratione; ut jubente fundationis lege vel consuetudine, administri nominandi quandoque sint a fundatoris consanguineis, ab ipso administroriun collegio, vel ab aliis designatis personis; ut ecclesiarum aliorumve locorum curatores constituere ad Episcopum spectet simulque ad ali-am personam sive moralem sive individuam; tandem ut ipsa Sedes Apostolica officium conferat cui administratio adhaeret, cum v. g. beneficium vacat In mense pontificio, vel cum Pontifex beneiicii collationem ad se avocat, vel cum Ordinarius beneficium praescripto tempore non contulit.

Episcopus administratores, sepositis exemptis, ex officio amovet, et a munere suspendit; parochos quidam cum canonica incidit causa parochurn aut suspendendi, aut dimittendi ex pastorali munere, aut eidem interdicendi, ratione insanabilis profusionis, bonorum regimen (v. Acta S. Sedis. vol. 1. pag. 151 sqq. et pag. 220. sqq.); administratores, qui beneficium habent, vel capellaniam, aut ex testamento vel fundatione res ecclesiasticas ge-runt, qnando legitima occurrit ratio eosdem deponendi vel suspendendi vel alimn substitueudi admiuistratorem,

veluti cum negligenter, imperite, dolose res moderanhir, vel rationem reddere detrectant (cfr. Acta S. Sedis vol f5. pag. 405. sqq; Monacelli 1. c. torn 1. tit. 1, form. 14. n. 6; Ferraris v. Administratio n. 25); tandem administra-tores ad nutum amovibiles, cum ut inviti dimittantur, vel suspendantur, justa saltem aliqua causa incurrit. Idem de aedituis dicamus, quorum „munus pendere omnino ex auctoritate Episcopi, nihilque ab aedituis ecclesiae geri umquam posse, nisi quod fuerit iis ab Antistite deman-datumquot;, Pontifex Gregorius XVI declaravit in Epist. ad Ep. Heliopol. Vic. Ap. Gibraltariae IE Aug. 1841.

Episcopus eas per se ipsum vel per alium exercet actiones (v. g. visitat, rationem excipit), quas illi in-jungit canonica lex. Praeterea invigilat curamque habet, ut leges generales de rebus rite moderandis sedulo ob-serventur. Tandem universalis juris ordinationibus ea superaddit mandata, quae recta et utilia et conjuncta cum bene disposita in sua Dioecesi administratione arbi-tratur. Nam, salvis generalibus legibus et Roinani Pon-tificis auctoritate, res dispensandae sunt//juxta sententiam proprii Episcopi.quot; Salvis generalibus legibus etc. Nisi enim veniam S. Sedis habeat, permittere non valet, ut alius sit rerum usus quam donans decrevit; ut id, quod per-tinet ad unuxn locum, alteri attribuatur; ut res immobiles vel mobiles pretiosae alienentur; ut alia liant, quae re-cense mus sub n. 295.

derari servata generali disclipina Ecclesiae et peculiaribus jussis Ordinarii. In qua regula partes quinque contine-antur; a) juramentum, inventarium, redditio ratiouis; b) rerum cura et usus; c) invalidae actiones; d) mandata Episcopi; e) indemnitas ecclesiae ex negligenti rerum gestione.

Ad bona Ecclesiae rite conservanda, opportuneque juxta propositam iisdem destinationem gubernanda et erogauda, nihil aptius, quam ut administratores juramento devinciri possint, inventarinm conficiant, gestaeque administrationis reddant singulis annis rationem.

Juramentum, quo spondeant se fideliter suscepto officio perfuncturos, exigere ab administris rerum ecclesiastica-rum et piarum Episcopus potest, (cfr deer. S.C.C. ap. Ferraris 1. c. n. 1). Nam ecclesiae atque causae piae jure minorum fruuntur (cap. 1 et 3 cle in integrum reditutione)\ jus autem minorum est, ut dicto juramento tutores divin-ciantur. (v. cap. Quia contingit. de relig. domih.)

Inventarium, seu accuratam rerum recensionem iidem administratores conscribere debent. Quod pariter ex tu-toribus imposito officio, et communicato ecclesiis causisque religiosis et piis minorum jure, demonstretur. (v. Reiffen-stuel ad tit. de procuratoribus i\. 512) Sunt jurisperiti (Soglia Instil, juris publ. et priv. vol. II 1. 2. c. 4. § III; Bouix De parocho Ed. Paris, pag. 615, alii), qui inventarium conscribendi obligationem parochis imponunt, sive ex const. Concilii Viennensis in cap. Quia contingit cit, sive ex Sixti V. const. Provida 29 Apr. 1587 , et Ben. XIII Concilio Romano, ac Pii V litt. Cum primum I.Apr. 1566; quam-quam constitutio Concilii Viennensis, renovata per decretum Concilii Tridentini sess. 7. cap. 15 de ref, de rectoribus ecclesiarum nullam mentionem faciat, et praedicti Ponti-fices suas ordinationes Italiae regionibus dumtaxat prae-scribant, tandemque s. Pii V litterae nequaquam memorent inventarium.

Ratio gestae administrationis singulis annis dicti administratores reddere debent Episcopo, vel si aliis, Episcopo praesente. Statuit enim Concilium Tridentinum s. 22. cap. 9 de ref: „Administratores, tam ecclesiastici quam laici, fabricae cujusvis ecclesiae, etiam cathedralis, hospitalis, confraternitatis, eleemosynae Montis pietatis et

quorutncumque piorum locorum, singulis annis teneantur redderc rationem administrationis Ordinario: constitutioni-bus et privilegiis quibuscumque in contrarium sublatis: nisi secus forte in institutione et ordinatione talis Ecclesiae seu fabricae expresse cautum esset. Quod si ex con-suetudine, aut privilegie, aut ex constitutione aliqna loei, aliis ad id deputatis ratio reddenda esset, tunc cum iis adhibeatur etiam Ordinarius: et aliter factae liberationes dictis administratoribus minime sufiragentur.quot; (cfr n. 303).

294. B. Beriim cura. Pro viribus allaborare quisque administrator obligatur, ut res nullum damnum patiantur et pro earum conditione et natura incrementum capiant (cfr cap. Fraternitatem. De donationibus) Quam ob causam administer, cujus regimini subsunt aedificia, pecuniae, decimae, etc, non curans aediiicia reparari, praedia excoli, expeti debita, recuperari res ainissas, vindicari ablatas, etc, suo non satisfacit officio.

Rerum usns. Impendi debent pecuniae, redditus, bona caetera in eos usus, ad quos ordinantur ex voluntate donantium. Quod lex naturalis conspicue jubet, et lege ecclesiastica aperte defmitur. Vult enim Concilium Vien-nense cap. Quia contingit 1. c. ut //ea, quae ad certum usum largitione sunt destinata fidelium, ad illum debeant, non ad alium, salva quidem Sedis Apostolicae auctoritate, converti.quot; Ex rebus autem, quas Deo dedicant, dirigunt fideles alias in usum, ornatumque templi, aedis pastoralis, in exercitium cultus divini; alias in parochi commodum, in Missarum celebrationem, in eleemosynas egenis desti-natas; etc. Possunt debentque illae pecuniae, proventus, res quaecumque ad praestitutum ipsis finem adhiberi, dirigente dispensationem, si velit, quantumque adminis-tratio ab ipso dependet, Ordinario. Quod sane in expen-dendis illis bonis, ut aedificetur, reparetur, ematur, supel-lex ecclesiastica comparetuv, ut alia fiaut. Ordinarius veile solet; exi'/ens propterea ut suae approbationi subjiciantur expensae faciendae singulis annis. Hand opus est, in his

rogare S. Sedis veniam; haec cum necessaria utplurhnum sit, non in adhibendis rebus juxta donantium voluntatem (cfr Cone. Vienn. cit), sed in distrahendis illis ad alium linem, ad alium locum, quam disignarunt donantes, et in exercendis maxime illis actibus, quos alienationis nomine S. Sedes complectitur; de quibus, in satis longura sermonem quum hi nos vocent, peculiari paragrapho dicemus.

295. C. Invalidae actïones. Bonorum ecclesiastiorum administri regimen exerceant necesse est, servata norma legum generalium et particularium. Qui lias leges violat, delinquit; ast posita actio valida est, si is, qui egit, facul-tatem agendi, non autem licitc agendi habebat; valida erit sed solubilis, si, supposita agendi facultate, damnum notabile ex culpa, ex negligentia illatum ecclesiae est; quos casus attingemus sub n. 297 ; — tandem, invalida est, cum agens caret omnino agendi facultate, vel si con-ditionem a fundatore, a Sancta Sede, ab Episcopo, sub poena nullitatis praescriptam, non implevit. Sic impediunt dispositiones S. Sedis, quominus ecclesiae imponatur aliqua obligatio ex pecunia vel alia re apud rectorem vel alium clericum deposita, nisi conversa fuerit in ecclesiae utili-tatem. (cap. Gravis. De deposito) Nee valet administrator bona ecclesiae pro alienis, i. e. suis alüsve debitis obligare. (cap. Sï quorumdam. De solutionibus) Locationes bonorum ecclesiasticomm, quae repraesentata pecunia vel anticipatis solutionibus fiunt, nullatenus in praejudicium successorum validae intelliguntur. (Trid. Conc. s. 25. c. 11. de ref) Ultra triennium utile locari res ecclesiasticae non possunt. (Extravag. Amlitiosae. De rel. eccl. non alienandls) Irrita est alienatio rei ecclesiasticae sive immobilis, sive mobilis pretiosae, nisi causa legitima in promptu sit, et praescriptac a jure solemnitates, inter quas est venia Sedis Apostolicae, fuerint servatae; de quo, ut monuimus, infra expli-cabitur.

296. D. Mandata Episcopi. Est, praeter expositas ad-huc universales leges, alia universalis lex, quae ecclesi-

asticas res dispensari imperat „juxta sententiam proprii Episcopiquot; (cfr supra n. 289); nisi, quod casus particulares spectat, quidqnam imperet, quod disciplinae generali vel decreto Pontificio adversatur; et nisi ille, cui praecipitur exempüonis privilegium in ea re possideat; quale generatim loquendo inhaeret bonis regularium, aliisque nonnunquam administris ex fundationis lege vel alia canonica causa contingit.

Ex quibus manifeste deducitur, Ordinarii esse regulas praefinire, juxta quas administratio ecclesiastica geratur; et, cujusque administratoris esse regulas praescriptas ob-servare, quantum ad ipsum pertinent; administratoribus idcirco fas esse, non rogato Ordinario ilia peragere, quae tali pacto eorumdem curae Ordinarius reliquit; nefas esse ilia aggredi, de quibus rogari veile significavit. Amplectitur autem dicta lex — res dispensari ab administratoribus debent, juxta sententiam proprii Episcopi — tuin magna, tum parva cujusque generis negotia, spectantia rerum moderationem. Coguntur igitur administratores, in acci-piendo et expendendo, in conservando et custodiendo, in adnotando et rationem exhibendo eam normam sequi, quam Episcopus jussif, adstringuntur pariter ejusdem man-datis in aedibus construendis, reparandis, ornandis; in servanda operis delineatione, in adhibendis rebus, personis, caeteris, quas ipse voluerit. Ex quibus pateat, res eccle-siarum, utut administrorum curae commissas, in Episcopi tamen potestate plurimum pendere.

297. E. Indemnitas ecclesiae ex culpa vel negligentia administrorum. Decernunt administratores de rebus, quarum nee dominium nee saepe usum fructum habent. Proni autem sunt homines bonis alienis, esto suae sollicitudini concreditis, non eam communem curam impendei-e, quatn suismetipsis adhibent. Atqui periculum quoddam ex illis oritur, fore ut qnisquam non satis diligenter res alienas gerat, iisque tum in propriam tum in consanguineorum et ami-Corum utilitatem abutatur. Conveniebat itaque peculiaribus

cautionibus res ecclesiasticas ab administratorum negligen-tia, levitate, dolo tueri. Quod jura sacra praestant per providas leges de inventario, juramento, redditione rati-onis, statuta administrorum incapacitate ad certa gerenda negotia, attributa Episcopis ampla potestate in rerum eccle-siasticarum moderationem, insuperque per remedia, quibus in casu laesionis indemnes ecclesiae serventur.

Nam primo invalida rerum alienatio nullum jus tribuit acquirenti, debetque is, ad quem res pervenerunt, easdem ad ecclesiam vel religiosum piumve locum, cujus sunt, libere dimittere (cap. Si quis. De reb. eccl. alien, vel non; cap. Hoc. De reb. eccl. non alien, in 6 ; Extrav AmhHiosae cit).

Deinde ubi per validum quempiam actum (v. g. validam emptionem, venditionem, locationem, conductionem, prae-scriptionem, elapsum privilegium revocandi quod gestum est), positum ex inconsulta facilitate, prodigalitate, negli-gentia, ignorantia, improbitate, contingit graviter laedi ecclesiam vel locum religiosum aut pium, i. e. grave damnum ea subire, averti laesio potest rogando a judice ecclesiastico rem in integrum restituat, i. e. rescindat positum actum; quo fit ut laesus in eum statum, in quo ante laesionem erat, reducatur. (V. DD. ad tit. De in integrum restitutione) Cui quidem privilegio locus esse non videtur, si in posito valido actu nulla negligentia aut culpa reperitur, atque res justo pretio translata est; ceu accidit, ubi locatis prudenter et aequo praediis, divenditis possessionibus, perfecto contractu, alius veniens emptor vel conductor majus offert pretium (v. Schmalzgrueber ad. cit. tit. n. 7). Caeterum in casu supradictae laesionis invocari legitimo tempore debet restitutio in integrum. Extinguitur enim ordinarie ea juridica actio, cum elapsum est quadriennium a die illatae vel cognitae laesionis; quod judicis existimationi permissum videtur.

Tandem cum administratoris culpa, ecclesiae vel loca religiosa aut pia res suas amittunt, vel ejusdem negligentia damnum patiuntur, restitui res et compensari dainna ejus

sumptibus debent, qui suo defuit officio. Et quemadmodum pupillus in tutoris bona, ita ecclesiae et causae religiosae ac piae, quum minorum jure fruantur (cap. 1 et 3 de in integrum restitvt), tacitam hypothecam habent in bona administratoris_; ut, cum necesse est, illata danina ex iisdein refici queant. (cfr Reiff. ad tit. de pignorihus et alm cau-tionibus n. 22.)

298. II. Loca religiosa et pia. Loca, quae Deo dicantur in religiosum cultum au t in proximi corporale vel spiri-tuale commodum, tres efficiunt species distinctas. Quae auctoritate Episcopali in Dei cultum vel proximi utilita-tem eriguntur, insuperque unctione sancta consecrantur, ea rebus sacris accenseri debent. Loca et instituta, quae dictum in finem Episcopalis auctoritas erigit, ast conse-cratione non donat, ea rerum religiosarum speciem ingredi-untur. „Si locus, inquit Urbanus IV, ad hospitalitatis usum; et pauperum provisionem fuerit (sicut moris est) auctoritate Pontificis destinatus, cum sit religiosus, non debet mun-danis usibus deputari.quot; (cap. Ad haec. de relig. domib.) De-nique loca, quae memoratum in finem a fidelibus Deo dicantur, ast non consecrantur, nee auctoritate Episcopi eriguntur, illa in piarum rerum numero habenda sunt. Quod si fundator erectionem episcopalem excluserit, locus non obstante subsecuta episcopali erectione, simpliciter pius manet. Si non excluserit, erigi ab Episcopo in locum religiosum potest.

Porro res omnes, quae Deum colendi vel proximo benefaciendi gratia offeruntur a fidelibus, et accipiuntur in Ecclesiae dominium, vel eriguntur dictum in finem episcopali decreto, res ecclesiasticae evadunt; subjectae propterea omnibus Ecclesiae legibus, atque donatae cunctis privilegiis et juribus, quae ad res ecclesiasticas pertinent. Ecclesiasticis itaque adnumerantur res sacrae et religiosae. E contra res piae, quum non collatae sint Ecclesiae, manent laicales, nee tanguntur üs Ecclesiae legibus, nee pollent illis beneliciis, quae ex mente Ecclesiae sola eccle-

siastica bona respiciunt. Sic loca hujusmodi non gaudent ecclesiastica immunitate, nec adaptatur illis poena ex-communicationis statuta in alienantes absque Sedis Aposto-licae venia res ecclesiasticas, nec poena Simoniae sola ecclesiastica bona respiciens. Pertinent tamen mortuo domino sen fundatore, non utique ad dominium sed ad regimen Ecclesiae, quatenns est moderatrix christianae charitatis, atque bona Deo dicata, fori sunt ecclesiastici. Potest itaque invigilare, debetque curare, ut piae voluntates fideliter executioni mandentnr. Nullum autem est tempus , quo spiritualis administratio, seu cura animarum, non subsit jurisdictioni Ecclesiae.

Ad peculiaria jam loca religiosa et pia descendentes, concludamus, inter religiosas et eccleslasticas res compu-tari debere monasteria, seminaria, caetera beneficio erec-tionis Episcopalis ornata; inter res aut religiosas aut pias lia-beri, instituta, aedes, bona, quae ordinata sunt educandis et instituendis pueris, curandis pauperibus, senibus, aegrotis, orphanis, aliisque, quaecumque sint, operibus beneficen-tiae. Saepe general! hospitalinm vel hospitiorum nomine haec designantur, quamquam id nomen solis videatur hospitum diversoriis ctymologice convenire. De monasteriorum ad-ministratione temporali hie disserere cum minime opus sit, ad instituta beneficentiae, quae hospitalium nomine vulgo comprehendi diximus, sermo coarctatur.

299. Beneficentia, virtutis nomine decorata, gentili-bus praecipicbat, ut quod est iis utile qui accipiunt, danti non molestum, id aliis tribuatur. (Cicero de officiis lib. 1. c. 16) Lex Christiana praecipit: ,/diliges proxivnum tuum sicut te ipsum.'' Nec refugit christianus, ex mirabili abnegatione, proximi commoda suis propriis anteponere. Est etenim christianae charitati Ions semper vivus, semper dulcis, in Divini Magistri novo mandato, in omnium hominum a Deo creatione secundum imaginem et similitudinem suam, in divina per gratiam filiatione, in immensa dilectione in carnation is, in operibus misericordiae ad peccatorum

et poenarum remissionem, in bonis operibus ad salutem, in pauperibus repraesentantibus Christum; „Quamdiu fe-cistis nni ex his fratribus meis minimis, mihi fecistis.quot; Largitatum ex abundanti illo fonte munifice scaturientium curam susceperunt Apostoli: gesserunt postea Episcopi. Primis autem saecnlis ob temporum iniquitatem contenta Christiana charitas esse debebat distributione donorum, collectarum, segregatae partis rerum Ecclesiae, invisendo miseros et consolando domi suae, recipiendo aliquos in aedibus privatis; sed erigere diversoria publica non poterat, in quibus accommodata cuivis indigentiae ratione, suo benefaciendi genio indulgeret. Data vero christianis libertate, extructae sunt hujusmodi aedes; aliae ab antistitibus ex bonis ecclesiae; aliae a clericis vel laicis ex bonis laicorum, erigente eas Episcopo in religiosa loca; aliae ex privatis seu laicalibus bonis, absente in limine fundationis epis-copali erectione. Hospitia laicalia administrabantur a laicis; ecclesiastica a clericis. Qui quod saepe diaconi essent, aedes illae, earumque possessiones et administratio, a dia-conis Diaconiae nomen habuerunt.

Fuit olim patria quoque nostra dives institutis Benefi-centiae. Consumptis antiquis per cladem rei christianae tristissimam, charitas, quae nunquam excidit, nova erigi curavit, novaque novis, praeeuntibus gloriosis Neer-landiae Antistitibus, addere non cessat. Fas etiam cuique esse canones voluerunt, absque Episcopi aut venia aut conscientia, hospitale erigere. (v. Gonzalez ad cap. Licet, de rel. dom. n. 15, et Reiffenstuel eod. tit. n. 3).

300. Religiosa loca seu instituta, quum res ecclesiasticae sint, applicari illis per se debent omnes leges et ordina-tiones, quibus temporalem ecclesiarum administrationem regi vidimus. Quarum tamen vis temperatur saepe per decreta apposita in limine fundationis, seu conscripta in fundationis instrumento. Quod quidem fieri Ecclesia sapi-enter patitur. (cfr cap. Quia contiugit, et ïrid. Cone. sess. 22. cap. 8, et s. 25. c. 8. de ref.) Quum enim res tem-

poralis exercendo cultui et levandis miseriis necessariac sint, deceus omnino erat, atque permittendum esse Ecclesia censuit, ut qui liberaliter in pias causas bona sua Deo dedicat, is possit datis donis decreta adjungere, quae vel ipsis sacrorum canonum dispositionibus adversantur; dum-modo caeterum honesta, seu, ut aiunt, exorbitantia sive inipossibilia non sint. (v. Leurenius Forv.m henejiciale parte I. q. 28 sqq.) Sic e. g. regimen loci religiosi fnndatores suis haeredibus, vel collegio administrorum a se instituto, legitime committunt, addita facilitate ut demortuis sociis socios substituant. Bummodo exorbitantia non sint. Qualia censeantur, quae nimiam difficultatem facescunt, quae sunt contra bonos mores, quae repugnant fundationis substanliae, quae canonica lege expresse repelluntur vel appositae vi privantur nonnumquam. (cfr. infra n. 303. 8, et Beu XIV. Qu. Can. 248). Quamqnam igitur exposita de ecclesiarum temporali administratione religiosis locis per se convenire animadvertimus, quum tamen fnndatores soleant, data sibi per canones facultate ntentes, peculiaria suae institutioni decreta adjungere; quum insuper jura sacra ordinationes quasdam locis religiosis proprias con-tineant; necesse est, illa prae oculis babentes, eorumdem temporalis regiminis praecipua capita perpendainus.

301. Primus post Romanum Pontificem locorum reli-giosorum administrator, proprius loci Episcopus est. (cfr cap. de Xenodochiis, tit de religiosis domibus ut Episcopo sint svljjectae; et Fagnanus in cap. Ad haec. de relig. domib. n. 26, Schmalzgrueber eod. tit. n. 23; Reiffenstnel eod. tit. n. 4.) Nam iuxta sacros canones Episcopus rerum eccle-siasticarum habet potestatem; et a Sede Apostolica com-mittitur Episcopo cura et administratie Dioecesis in spi-ritualibus et temporalibus (v. supra n. 289). Tantam ergo in religiosorum locorum res Episcopus ex lege potestatem habet, quantam in ecclesiarum bona. Quapropter quum leges generales, ut initio monuimus, de administrandis bonis ecclesiarum latae, itidem in loca religiosa eorum-

que possessiones valeant, et utrisque impositum sit gu-bernari juxta mandata Episcopi; inde consequens est, ut proposita de ecclesiarurn temporali administratione insimul nos docuerint, quae ad temporale regimen locorum reli-giosorum per se referuntur.

302. Nisi itaque fundationis tabulae, vel consuetudo, vel exemptio, aliave legitima causa impediant, Episcopus constituit administratores seu rectores et officiales, aliisve eosdem constituere largitur. (v. Fagn. 1. c. n. 26, 27) Sed in tres annos dumtaxat officium administrandi loca religiosa ex lege conferendum est; aliter tamen ex fundatione fit nonnumquam. Prohibet enim Tridentinum Concilium quominus „administratio seu gubernatio hujusmodi locorum uni et eidem personae ultra triennium deinceps commit-tatur; nisi aliter in fundatione cautum reperiaturquot; (sess. 25. c. 8 de ref).

Quod ad qualitates attinet, quae in constituendis administratoribus requiruntur, Concilium Viennense sub obtestatione Divini judicii, illorum, ad quos hospitalium commissio pertinet, conscientias onerat, ut //gubernatio viris providis, idoneis, et honi testimonii com-mittatur, qui sciant, velint, et valeant loca ipsa, bona eorum ac jura utiliter regere, et eorum proventus et redditus in personarum usutn miserabilium fideliter dis-pensare; et quos in usus alios bona praedicta convertere praesumptio virisimilis non existat.quot; (cap. Quia contingit cit). Viros requirit Viennense Concilium. Ecclesiastic! et laici esse possunt. (cfr Trid. Cone. sess. 22 cap. 8. 9; et sess. 25. cap. 8. de ref). Mulieres tamen liospitali mu-lierum praefici posse, juris interpretes docent, (v. Fagn. 1. c. n. 28 sqq). Regulares, ii maxime, quibus hospita-litatis exercendae finis est, praeponi queunt hospitalibus, quae ipsius religionis sunt. Item, quae annexa sunt curatis ecclesiis, eorumdem curae commissis. (v. Fagn. 1. c. n. 50).

Potest Episcopus deponere ipsos invitos administratores, qui ad nutum ejus amovibiles sunt, iisque regendi munus

interdicere, cum rationabilis causa incurrit; qui vero ad triennium, vel ex fundatoris statuto ad vitaui no-minantur, eos ex officio amovet, vel suspendit, cum negligenter, imperite, vel dolose res gerunt, vel justis Episcopi mandatis obedire recusant, et moniti officium suum sicut oportet non exequuntur. (v. n. 290). ,/Itaquc si praedicti ilii omnes, et singuli, etiamsi laici fuerint, qui administrationein hospitalium liabent,... ab Ordinario moniti hospitalitatis munus, adhibitis omnibus, ad quae tenentur, necessariis, reipsa obire cessaverint; non solum per ecclesiasticas censuras, et alia juris remedia ad id compelli possint; sed etiam hospitalis ipsius administra-tione curave perpetuo privari possint, aliique eorum loco ab iis, ad quos spectabit, substitnantur.quot; (Trid. Cone. sess. 25. c. 8. de ref.)

303. Administratorum officia partibus quinque constare dicamus; ad ilia quum referantur a) juramentum, inven-tarium, redditio rationis; b) rerum cura et usus; c) inva-lidae actiones; d) mandata Episcopi; e) indemnitas loci ex negligent! rerum gestione.

A. Juramentum, inventarinm, redditio rationis. Viennense Concilium (1. c.), itemque Tridentina Synodus (sess. 7. c. 15 de ref) declarat et imperat, teneri eos, ad instar tutorum et curatorum, juramentum praestare et de loco-rum ipsornm bonis inventaria conficere.

Utrumque Concilium insuper statuit, ut „singulis annis teneantur reddere rationem administrationis Ordinario.quot; Quae quidem ut excipiatur, minime opus est Episcopus ipsum religiosum locum adeat; Episcopo enim requirente obligantur administratores afferre libros et in domo ejus rationem reddere (v. decreta S. C. C. ap. Fagn. 1. c. n. 37 et ap. Ferraris v°. Administratio) Addidit Trid. Concilium proposito reddendae rationis praecepto banc excep-tionem; „nisi secus forte in institutione et ordinatione talis Ecclesiae seu fabricae expresse cautum esset.quot; (sess. 25 c. 8. de ref). Id est, nisi Episcopus ab excipienda

ratione aperte in fundatione excludatur. De quo animad-vertere juvat, non esse inter se aequales formulas; ,/excludere Episcopum expressequot;, et; „eertos excipiendae rationi designare virosquot;, quibus non adnumeretur Episco-pus, quin tarnen expresse, ut pariter adsit, repellatur.

Cum itaque hoc altero pacto tundator alios simpliciter viros designavit excipiendae rationis gratia, Tridentinum Concilium, in eodem decreto, adesse Ordinarium jubet sub poena mullitatis actus. //Quod si ex consuetudine, aut pri-vilegio, aut ex coustitutione aliqua loci, aliis ad id de-putatis ratio reddenda esset, tunc cum iis etiam adhibeatur Ordinarius; et aliter factae liberationes dietis administra-toribus minime suffragentur.quot; Quare hujusmodi in casu turn ad deputatos illos alios, turn ad Ordinarium pertinet examinare computa et rationes; itemque condemnare et absolvere seu liberare admiuistratores. Eorum quisque votum habet; vineitque major votorum numerus. (Deer. S. C. C. ap. Fagn. 1. e. n. 41. 42).

Cum prions generis quadam formula fundator usus est, v. g. statuendo ut Ordinarius redditioni rationis non adsit, vel, ut, nemini praeterquam a se deputatis ratio reddatur, tunc Ordinario nefas est exigere, ut sibi vel coram se reddatur ratio administrationis; quod docemur praecepti Tridentini clausula: „nisi secus forte in institu-tione . . expresse cautum esset.quot; Talis autem fundationis lex exitium ipsius operis futura est, cum admiuistratores, ab Ordinarii iuspeetione liberi, uegligunt institutum vel dilapidant bona fundationis. Eapropter sacri canones vim eidem esse uolunt in eventu, quo admiuistratores per-peram gubernant, aut redditus non eonvertunt in usus, ad quos a fundatore sunt ordinati. His in adjunctis, ,/lieet etiam a testatoribus id contingeret iuterdieiquot; (cap. Tua nobis, de testamentis), Episcopus compellere admiuistratores potest ad piam fundatoris voluntatem exequendam, et exigere valet rationem reddant regiminis (Deer. S. C. O. ap. Fagn. in cap. Tvm nobis cit n. 12—18).

304. B. Berum cvra et nsvs. Ne damnum capiant loca, sed immo incrementum, administratores, ceu diligens paterfamilias solet, pro virili curare obligantur. (cap. Quia contingit cit.) Redditus impendere debent in destinatum per fun-datores finem; a quo nee ipse Ordinarius avocare eosdem valet, dempto uno casu, cujus statim mentio fiet. Quod si redditus, eleemosynasve habeant lïberae distributionis, iisque bene utantur, Episcopus pro sue sapienti arbitrio vel idem continuari permittit, vel si magis congruere opinatur, eas-dem in alios usus ordinat. De rebus vero seu redditibus aut eleemosynis, quae non simt lllerae distributionis, cum is casus incidere possit, ut desint, quibus succurri prae-cepit fundator, vel ut fuerint ad parvum numerum re-dacti, Tridentina Synodus banc Episcopis attribuit facul-tatem: Si in loco, ubi bospitalia ad certum personarum genus suscipiendum fuerunt instituta, non amplius ,/similes personae, aut perpaucae reperiautur, mandat adhuc, ut fructus illorum in alium pium usum, qui eorum insti-tutioni proximior sit, ac pro loco et tempore utilior, con-vertantur, prout Ordinario cum duobus de Capitulo, qui rerurn usu peritiores sint, per ipsum delegendis, magis expedire visum fuerit: nisi aliter forte, etiam in hunc eventum, in eorum fundatione aut institutione fuerit ex-pressum: quo casn quod ordinatum fuit, observari curet Episcopus; aut, si id non possit, ipse, prout supra, uti-liter provideat.quot; (sess. 25. c. 8. de rel.)

305. C. Jnvalïdae actiones. Nequeunt bona religiosorum locorum obligari ex debitis administrorum; neque ex deposito, nisi in loci ipsius commodum id cedat. Item locari non possunt ultra triennium utile; nee immobilia aut mo-bilia pretiosa alienari, (const. Ambüiosae cit) nisi fundator talia permiserit. De quibus inferius plura.

306. D. Mandata Episcopi. Subjacent administratores, in gerendo regimine, ordinationibus Episcoporum, exceptis illis actionibus, quas fundator subtraxit Antistitis auctori-tati. Etenim res, quas moderantur, habet Episcopus in

sua potestate. (v. supra n. 300. 301 , et Fagn. in cap. De xenodochlh cit. n. 9, et in cap. Ad haec, n. 26.) Praecipere Ordinarius valet quodcumque ad regimen bene utiliterque gerendum accommodatum putat, Ecclesiae autem generali disciplinae, vel statutis a fundatore legibus, aut operis fini non adviirsatur.

Ut videat Ordinarius, an ad praestitutum finem et latas ordinationes universa dirigantur, jus officiumque habet per se vel per alios (cap Quia contingit cit) visitandi hospi-talia; pauca si excipias. (Trid. Cone. sess. 22. c. 8. de rel.) Libera enim sunt a visitatione Episcopal!:

a.) Hospitalia, ,/quae sub Regum immediata protectione suntquot;; (Trid. Cone. 1. c.) ita ut eormn rectores non tene-antur admittere Ordinarium visitandi causa, sine licentia Regis, accedentem. Protectionis regalis excellentia differt a jure regis administros nominandi; priori, non posteriori lex tribuit impedire visitationem. Differt jus visitandi a jure exigendi rationem. Primum regali protectione tolli, secundum non tolli Tridentina Synodus voluit, (cfr sess. 22. cap. 8 et 9; v. Fagn. in cap. de xenodochiis citn. 17, 18.) Committere hospitalia protectioni Regum valent, non utique administratores, sed fundatores in erectionis seu institutionis instrumento.

b.) Hospitalia, quae lege fundationis exeinpta sunt ab auctoritate Episcopi. Quo tamen fundatoris decreto non impeditur Ordinarius, quominus in casu negligentiae jus visitandi, exigendi rationem, ct praecipiendi seu refor-mandi habeat. (v. Fag. in cap. Tua nobis cit n. 16 et in cap. Ad haec cit. n. 46.)

c.) Hospitalia religiosorum Ordinum exemptorum. Com-missa haec sunt sollicitudini Superiorum Ordinis. Visitare ea non potest Episcopus, nec a regularibus rationem ad-ministrationis exigere. Ita statuit saepe dicta Clementina Quia contingit; cujus dispositio per Tridentinam Synodum non mutata est, uti docet S. C. C. apud Fagnanum in cap. Ad haec n. 47 sqq. Possunt equidem Ordinarii locorum

ex capite Tua nolis. De tesfam. et ex Clementina Ueligiosis eod. tit. regulares, negligentes exequi ultimam testatoris voluntatem, cogere, ut suae obligationi satisfaciant, (v. Fagn. in cap. Tua nobis cit. n. 19 et 49.)

307. E. Indemnitas loei. Congruunt religiosis locis pro-positae supra n. 297 sanctiones sacrorum canonum de indeinnitate ecclesiarum (cfr n. 298 v⁰ Porro)-, ita ut invalidi actus, invalidae alienationes nihil quidquam juris acquirentibus conferant; validi actus rescindi quandoque possint; damnum ex culpa, ex negligentia natum admi-

nistratores reparare cogantur; locus religiosus in admini-stratorum bona tacitam hypothecam habeat.

308. Loca pia. Quamquam haec loca, sicuti et posses-siones et i-edditus eorum non sint donata Ecclesiae, ideo-que non sint ecclesiastica bona, ad dominium vel liberum usum Ecclesiae pertinentia; attamen in jure sacro quaedam sunt de eorumdem moderando regimine ordina-tiones, quibus administri obligantur.

Quarum ordinationem seu legum fundamentum, velut modo dicta manifestum faciunt, minime est quodpiam jus dominii, vel quoddam jus utendi illis locis, fructibusve. eorum; sed est jus moderandi exercitinm christianae cha-ritatis, curandique, ut ea, quae sunt immobili voluntate ad christianam beneficentiam ordinata, ad ipsum illum finem, a testatore seu fundatore decretum, non ad alium usurpentur. Hanc normam in ferendis suis legibus Ecclesia secuta est. Nee alia jura appetens, nee in alüs rem temporalem tangens, id unum agere et praecipere statuit, quod necessarium est, ut ab ultima testatoris voluntate non devietur seu ut impleatur ultima ejus voluntas. Immobilia , et ultima, voluntas animadvertimus. Quous-que enim testator seu fundator vivit, ipse ille loei domi-nus et rector existit; potestque, si placet, voluntatem mutare, et erigendum vel erectum locum in alios usus convertere. Non enim donavit locum Ecclesiae; nee dominium in quamquam seu individuam, seu moralem per-

sonam transtulisse supponitur. Quare vita durante fnnda-toi'is seu testatoris hand ingerit se Ecclesia administrationi temporali: non visitat, non exigit rationem, non nllatn Ordinario protestatem in temporalia tradit, quantacumque negligentia ipse dominus rem geri et consumi patiatur. (v. Fagn. in cap. Ad haec n. 51.53) Tantum rei spirituali invigilat; nam ut animae ibi detrimentum non capiant, nee quid juri-bus sacris contrarium agatur, impedire ipsi semper incumbit.

Mortuo autem fundatore, voluntas morte confirmata, sta-bilis, immobilis facta est; oriturque neccessitas et obligatio eas ipsas demortui dispositiones adimplendi. Ab co itaque momento jus Ecclesiae circa temporalia, seu circa executi-onem ultimae voluntatis, ingreditur et inchoat; Ordinario lex sacra curam committit invigilandi, et, cum opus fuerit, efliciendi, ut fundatoris voluntati satisfiat; administris in-jungit, juramentum fidelitatis praestare, inventarium confi-cere, rationem administrationis Ordinario reddere, eumdem cum visitatum venit admittere, corripienti de mala rerum gestione aliamque iuiponenti obedire, amotos ab Ordinario propter incorrigibilem negligentiam loco cedere. Quae (jui-dem, ut liquet, universae ordinationes ad fidelem ultimae voluntatis executionem pertinent. Hisque exceptis, nihil potestatis circa res temporales sibi arrogat Ecclesia, ceu in aedificando et reparando, in eligendis administratoribus, in distribuendis redditibus, in mittendis ad ea loca indigenti-bus, nisi forte id generis quidquam eidem concesserit funda-tor; aut insanabilis administrorum negligentia eamdem se in talibus occupare cogat. Sed ipsa ilia, quam Ordinario adscripsinms in pia loca potestas, temperari potest legibus fundationis, seu decretis, quae ultimae voluntati fundator apposuit, statuendo, ut ab Ordinarii jurisdictione locus om-nino exemptus sit, vel ut visitari ab eonequeat, vel rationem administrationis nec ipsi nec coram ipso quis reddere teneatur. Hujusmodi tamen fundatoris leges strictae inter-pretationis esse intelligantur j extendi ultra vim verborum seu fundatoris decretum nequeunt; ita ut v. g. cum excludit

visitationem, per unum illud decretnm non excludat red-ditionem rationis. Quidquid vero imperet, baud quaquam potest eflicere, ut Ordinarius, ubi manifeste constiterit de administrorum pravitate vel negligentia, jure privetur visitandi locum, exigendi rationem, reformandi regimen, (cfr supra n. 300 ; cap Tua nobis cit; Fagn. ad illud cap. n. 12 sqq.)

Traditis hisce generalibus animadversionibus , ut in con-spectu ponatur fundamentum , cui innituntur sacrae leges, et norma, quam in bis generatim Ecclesia sequitur, libitum est ad explicanda articulatim Ecclesiae jussa et administrorum tum jura turn officia gressum facere.

309. Primo loco ad quaestionem respondemus, quis constitnere, quis amovere administros piorum locormn valeat, piumque locum gubernare.

Cum morti occubuit fundator aut testator, nequaquam (quod generalis regula esto) sibi arrogat Ecclesia jus con-stituendi administratores, aedificandi et reparandi locum, moderandi aut directe curandi res. Haec eniui pertinere vult primum ad deputatos per fundatorem executores (cfr cap. Joannes de testam), si munus sibi delatum acceptant, quum nemo cogatur acceptare executoris officium, sibi commissum in fundatione. (Fagn. in cap. Tua nobis n. 9) Deinde, cum executor non est designatus, vel qui desig-natus est, munus obire renuit, praedictum jus, universe loquendo, pertinet ad baeredes, si pia institutio fundata est per dispositionem testamentariam. (cfr cap. A⁷os quidem et cap Si haeredes. de testam.)

310. Ast Ecclesia, cum contingit ut peculiari executori fundator non contulerit negotium, sibimet ipsi adscribit potestatem exequendi dispositiones factas per donationem inter vivos; itemque testamentarias quascumque, si nee liaere-dem defunctus reliqnit; insuper testamentarias illas, quae, absque constitutione peculiaris executoris, pro alendis pauperibus aut redimendis captivis conditae sunt. (Novella 131, de cedes, tit. cap. 11 Si quis) Praeterea, cum executio

aliis (i. e. executoribus aut haeredibus) obtingit, jns sibi vindicat invigilandi et efficiendi, ut isti opus aggrediantur et fnndatoris voluntatem expleaut, curandique, cum moniti et adacti ab exequendo abstinent, ut per alios res agatur. Eteuim Tridentina Synodus statuit: „Episcopi etiam tam-quam Sedis Apostolicae delegati, in casibus a jure con-cessis, omnium piarum dispositionum tam in ultima vo-luntate quam inter vivos sint executores.quot; (sess 22. c 8. de ref.) Atqui casus a jure concessus, quod attinet ad pia loca, unus est, cum nemo defuncti executor aut haeres existit; alius est, cum executores aut haeredes, spreto Episcopi monito, adimplere voluntatem testatoris detrec-tant (cfr Fagn. in cap Tna nobis n. 2 et. 5); tertius est, cum, absque nomiuatione executoris, ordinavit fundator pium opus pauperes alendi vel captivos redimendi gratia. (Lucidi 1. c. vol. 2. p. 407 ; Ferraris v. Testamentum art. 3. n. 47. 48. 49) Porro executoribus et haeredibus unus annus permittitur, ut locum pium erigant; semestre autem ut exsolvant pia legata. (cfr Fagn. in cap. Nos quidem cit)

311. Non suspendit aut amovet Ordinarius administra-toi'es a seipso vel ab haeredibus aut executoribus creatos, nisi dilapidantes aut negligentes inveniuntur, atque com-monefacti poeuisve affecti, se nee emendant, nee sponte loco cedunt. (cfr cit. Trid. deer. et cap. Tua noUs). Sus-pensis aut amotis alii subrogantur ab his, quibus de jure id officium incumbit. (v. n. 339. 310.)

312. Deinceps de gerendo administratorio munere, seu de exercendis administrorum officiis sermo instituatur.

Officia determinantur et reguntur decretis fundatoruin, legibus ecclesiasticis, sanctionibusque ad jura et privile-gia minorum pertinentibus. Sunt enim jura et privilegia minorum locis pils communia. Ex quibus fontibus regulae dimanant de juramento, inventario, redditione rationis, de rerum cura et usu, de anctoritate episcopali, de m-validis actibus, de indemnitate piis locis praestanda.

nistros dari, inventarium confici (v. supra n. 293), red-dique singulis annis rationem administrationis Ordinario, nisi secus forte in fundatione expresse cautum sit. (Cone. Vien. in cap. Quia couting'd cit, et Conc. Trid. sess. 23, cap. 9. de ref.) De qua quidem limitatione, caeterisque hue pertinentibus, ea quae sub n. 303 dicta sunt, huic loco applicentur. (cfr Fagn. ibi adductus, insuperque 1. c. n. 59). Cupiente Episcopo, administratores tenentur librum rationum ad ipsuai deferre et in domo ejus rationem red-dere, ut declaravit S. C. Concilii. (v. Fagn. in cap. Ad Jiaec. de religiosis domih n. 37). Vis it audi causa cum acce-dit Ordinarius, ut inquirat et videat an impleatur mens testatoris, eumdem admittere coguntur, (Trid. Conc. s. 22. c. 8 de ref.,) saltern in casu negligentiae. (cap. Tua nobis cit). Ejus insuper correctioni se submittere debent item-que reformation! in iis, quae ad observandam voluntatem fundatoris neeessaria sunt. (S. C. C. ap Fagn. in cap Ad liacc cit. n. 56). Visitare autem Episcopus potest loca pia, quemadmodum et religiosa, tain per seipsum, quam per Vicarium, sen alios visitatores, juxta text, in Clem. Q,iiia contingit et S. C. C. decretum ap Fagn. in cap Ad haec, de religiosis domih. n. 9.

liernm cura et usus. Ea sollicitudiue res guberneutur oportet, quam suis solet rebus diligens pater familias ad-hibere, praecavendo darnna, procurando lucra et commoda loci pii. Ut tales igitur se habere administri debent in conservando et reparando aedes, in locando praedia, in acceptando dona, legata, haereditates, in exigendis debi-tis, in juribus loci pii tuendis.

Bona redditusque in designatum usum a fundatore or-dinata, in ipsum ilium usum adhibenda sunt. Qui quidem usus, quae destinatio, si mutatis adjunctis deficit, bona ilia et redditus adhiberi posse videntur juxta nor-mam, quam in tali eventu religiosis locis servandam praescribit Tridentina Synodus. (supra n. 304.) Liberae eleemosynae dispensantur pro sapientiadministrorum arbitrio.

Mandata Episcopi. Pia loca, quae instituta simt per donationem inter vivos; et ilia, quae per testamentariam dispositionem ad pauperes alendos vel captivos redimendos ordinantur, quin in casu utroque donator aut fundator deputaverit executorem, item ilia omnia, quibus curandis nullus a fundatore deputatus executor seu administrator, nullus defuncti haeres existit, ilia inquam pia loca, quum Episcopali executioni commissa sint (cfr n. 309, 310), subjecta dicantur Episcoporum potestati eodem pacto, quo loca religiosa eorumdem auctoritati parent.

Satis rara equidem illius generis pia loca sunt, quum fundatores et testatores institutis a se locis praeficere exe-cutores seu administratores soleant. Quapropter lex, vulgo accommodanda, haec est, ut praeter jus visitandi et rati-onern quotannis exigendi, potestas Episcopalis mandandi, corrigendi, reformandi illis solis jussis contineatur, quae ut satisfiat voluntati fnndatoris neccessaria sunt; ita ut praecipere aut prohibere nihil quidquam valeat, cum ultima voluntas penitus adimpletur; ast jubendi et interdi-cendi et reformandi facilitate potiatur, cum administratores suo desunt officio, (v. S. C. C. deer. ap. Fagn. in cap Ad haec cit. n. 56).

Invalidae act tones et loci indemnitas. Possunt administratores bona alias peritura, quaeque servari nequeunt, ven-dere, pecuniamque convertere in res stabiles, in censum, in alias possessiones, prout bonorum venditorum propositae destinationi magis congruit. Caeterum absque legitimo consensu nequeunt bona immobilia et mobilia pretiosa alienare, jura dimittere, condonare nomina.

De mdemnitate ecclesiis praestanda quae sub n. 297 dicta sunt, ca et locis piis debent applicari. Ab illis igitur hie repetendis abstinere placet.

314. Explicationi hactenus traditae, de administrorum loci turn sacri turn religiosi atque pii juribus et officiis, adnectere propositum est quaestiones nonnullas, quae refe-runtur ad jus administrorum exigendi, tenendique, dona-

tione? et legata, quaeque pariter tangunt obligationem donatoruin, haeredum, executorum, solvendi debita, non repetendi donata.

Prima quaestio. Suntne inferiores administri capaces per se (i. e. absque speciali superiorum delegatione) ac-ceptandi promissiones, donationcs, legata?

Reap. 1. Imprimis administratores locorum piorum capaces eorum actuum dicendi sunt. Quemadmodum enim singularibus hominibus, ita collegiis hominum jus naturale facultatem permisit acquirendi ideoque et acceptandi res temporales; dummodo publica auctoritas, in cujus arbitrio certa bona pendere queunt, lege sua pro his non excluserit ab administrandi officio facultatem acceptandi. Ex qua lege fieret sane, ut acceptatio, nisi superioris consensus impetretur, invalida omnino sit. Ast terminum talem juribus locorum piorum non posuit Ecclesia; ponere nequit Status Civilis, quoniam i^-es piae , quum sint in christianae pietatis exercitiuni Deo dicatae, ordinem rerum superna-turalem ingrediuntur, superantque propterea imperium civilis potestatis. (cfr n. 298. al. Porro.)

Resp. 2. Administratores locorum sacrorum et religiosorum itidem facilitate acceptandi potiuntur; jus etenim pro locis illis acceptandi oblata bona, quae in Cathedralis Ecclesiae commodum acceptari antea debebant, fuit Ipsis, mutata disciplina, aperte attributum. (v. supra, n. 199 et 286) Quod quidem jus primum per Episcopos iisdem fuisse permissum videtur, et postea tantum per generalem dis-ciplinam agnitum et assumptum. Perturbari istud per iniquam vexam civilium legum potest, ast vere et juste tolli, temperari, impediri nequaquam valet; quum eccle-siastica bona eorumque administratio nulla aut ratione aut pacto subdita sint civiliter imperantium voluntati.

315. Secunda quaestio. Quibus praeceptis huic negotio propriis jus acceptandi regitur?

Resp. 1. Regitur imprimis general! praecepto legis na-turalis et ecclesiasticae, quod vult ut ea, quae sunt loco

administrate) utilia, appetantar, quae noxia declinent^^l^,; quodque propterea jubet acceptari quae prodesse, recusari quae obesse judicant administri. Ex quo tamen si rec-torum negligentia, aut culpa, damnum notabile oriri con-tingit, iliatae laesionis reperandae per restitutionem in integrum et alia juris remedia locus est. (v. supra, n. 297, 307, 313.)

Regitur deinde peculiari praecepto ecclesiastico non suscipiendi onera perpetua Missarum sine Ordinarii vel superioris regularis consensu et licentia in scrlptis conce-denda. (v. Deer. Urb. VIII Cum saepe contingat, et Innoc. XII Const. Nuper §. 8. cfr Tract, de celebr. Miss. n. 80). Ex ejus vero licentiae aut omissa petitione aut denegata concessione, non irrita efficitur facta acceptatio; quia Pou-tifices Urbanus et Innocentius non tolluut facultatem acceptandi, quam complectitur administratorium munus; hujus exercitio quum simplicem honestatis nonuam prae-scribant. Sed neque Episcopis aut Superioribns regulari-bus per praedictam rectorum culpabilem negligentiam excidit facultas, quam ex decreto Urbano et constitutione Innocentiana tenent, non approbaudi videlicet cum satius ducunt onus Missarum, jubendique idcirco, ut donatoribus reddatur, quod absque legitimo consensu acceptum fuit. Valida itaque sed non firma, sed resciudibilis, proposita illicita acceptio est. De qua re sic scribit Lucidi. 1. c. vol. 2. p. 417 : „Integrum est Ordinario acceptationem rescindere, et reipsa non ita pridem in Assisien . . diei 17 Maij 1861. S. C. Episc. et Reg. acceptationem cujus-dam legati a deputato loci pii sine licentia Episcopi non-nullis ante annis peractam et in loci pii libros relatam, etiamsi Episcopum hac de re saltern inscium non fuisse colligeretur, nullatenus comprobandam esse respondit, ex eo quod detrimentum potius, quam utilitas, aut saltern non paucae difficultates ac lites ex ea acceptatione non sine causa praetimerentur.quot;

giosi facienda, praescriptionibus Ordinariormn, quas lii jure suo edicere valent, (cfr supra n. 289 et 300) qui-busque igitur administratores obtemperare coguntur. Loci pii rectoribus nihil de liis vulgo praecipere possunt Epis-copi, utpote liberis a potestate Ordinariorum. Exceptos casus indicant dicta sub n. 313 al. Mandata Episcojn.

Resp. 2. Non regitur, ut praecedens quaestio docet, acceptatio, de qua disserimus, principis civilis u!la lege; ita ut dictis locis praecipere non valeant, copiam accep-tandi rogent, vel titulo translati rerum dotninii tributum largiantur. (v. const. Urh. VIII Jtomanus Pontifex ap. Luc. Ferr. vⁿ. Bona ecclesiastica art. 2) Quin iino, quamquam juris Romani leges, quae rem temporalem spectant, Ecclesia suas esse voluerit (cfr cap. 1. de novi operis nnntlat, et cap. Super specula, dc prirAlegiis), non assumpsit tamen in his ejus juris ordinationem, qua donatio excedens qnin-gentos solidos vim non habet, nisi fuerit insinnata principi.

316. Contingit nonnumquain, cum ecclesia aedificanda est vel pium aliquod opus erigendum, rogari lideles con-tribuere quidquam velint ad novum opus excitandum. Formula, qua rogantur a parocho, ab aliis administris, quamque probantes nomine suo consignant et certa pecuniae summa, hujusmodi est, ut nuntient xü\propositum se habere solveudi, vel promittere se daturos, vel donare quam indicant, licet in praesentiarum non porrigaut, summam pecuniae. Brevi inquirere placet utrumne exactibusistisquae-piam nascatur subscribentibus eorumque haeredibus obligatio.

At([ui sincerum propositnm, rogatu vel admonitu parochi vel administratoris significatum , largiendi certain summam, quamvis haec cum opus suscipitur ex aequitate debita sit, nullam inducit sub peccato obligationem, nullum jus administratoribus confert.

Vera promissio administratoribus data, et ab his, ut in posito casu supponitur, acceptata, promittentem sub veniali saltem peccato obligat. Cui stare propterea debet, nisi justa causa deinceps liberetur. Hand sublata vero

per justam causatn, nec soluta per promittenteni, pari lege per haeredes adimplenda est, nisi appareat sponden-tem voluisse personaliter se ipsum solum obligare. Vera promissio monuimus; etenim non raro hujusmodi promis-sio nudum est piumque in mente spondentis propositum, qui earn ob causam in foro interno, ubi fides habetur pro et contra se loquenti, ex proposita px-omissione non obligatur; sed in externo foro, quum ibi verbis elocutis non alienum sensum ast suum datum esse snpponi debeat, obligari verosimiliter judicabitur, nisi demonstrari possit, promittentem cuin pollicebatur putavisse, non imponi per actum ilium obligationis vinculum. Administratoribus data. Si quis Deo promittit, quidquam se daturum piae causae, voti sacro vinculo ligatur et promissis voti lege satisfacere debet. Et ah his, ut in posilo cam supponilur, acceptata. Ut enim promissio valere queat, itemque probabilius donatio (de qua statim) ad piam causam facta, acceptatio necessaria est (cfr S. Lig. Tli. Mor. 1. 4. n. 726); dum e contra legati dominium statim a morte legantis acquiri-tur legatario, quamquam ignoranti, ideoque antequam acceptet legatum. (Ex lege 77 cum. pater, §. 3 Sur do, et, lege 80 Legatum in Dig. libro 31, tit. 1) Administra-tores legitime et efficaciter pro causa sua pia (quo nomine intelligitur etiain sacra et religiosa) acceptare ante osten-dimus. Verum evenit etiam ut et alii, qui piae causae quam fovent, administratorio munere non funguntur, dic-tas subscriptiones colligant. Nurnquid ex facta Ins pro-missione, donatione, nascitur promittentibus, donantibus, obligatio? Expedit quidein ab Ordinario tales ad quaes-tuandum pro pia causa legationem vel copiam habere; quod instituendae collectae proficere solet, magisque iir-marn reddit quam promittentes et donantes suscipiant obligationem. Magis firmam dicimus, quoniam unicuique, etiain non deputato, probabilius lege datum est, nomine causae piae valide acceptare; (cfr S. Lig. Ho. Ap. tr. 10. n. 131. et Tii. Mor. 1. 4. n. 72C) sicque nascitur obligatio.

Donatio inter vivos obligat donantem ej usque haeredes; firma et irrevocabilis est, ante ipsam quoque rei donatae traditionem. (cfr lex Si apud 2, et lex fin. Codicis lib. 8. tit 56 de revocand. donat v. Schmalzgrueber ad tit de doncd n. 55). Duo antem casus, in quibus revocari tri-buitur donatio, incidere possunt, quos expositos babes in Cl. inei collegae Can. et Prof. J. W. S. van Egeren Fasciculo de contractu donationis pag 56, et in Tract, meo de celelrat. Missar. n. 147. Porro et hie contingere potest, quod supra advertimus, donantem videlicet censuisse, non obligari se facta verbis urbana donatione; quapropter ac-commodentur huic casui, quae mox tradita de promissione fuerunt.

317. Ex scriptis schedulis, quae post mortem quandoque rcperiuntur, ex testamentis et legatis piis (quibus scilicet in religiosum cultum, vel in proximi spirituale aut corporale commodum bona Deo dicantur), forma legis civilis destitutis (informia eo sensu audiunt) dubia aliquando prodeunt et controversiae de vi ejusmodi actuum et de jure et obligatione ex illis oriunda.

Sciscitemur igitur, quantum ad ea, quaenam ut obli-gatio imponatur hie necessaria sintj quaenam propterea sufficiant, ut exsolvi ab haeredibus sen executoribus legata debeant, atque exigi a praedictis, de quibus agi-tur, administris.

Resp. Duo requiruntur et sufficiunt. Primum est: Constet certo argumento, juri natural! satis est probato, dispositionem, quae exhibetur, ejus, cujus dicitur, defuncti esse. — Secundum est: Talis sit exhibita dispositie, ut defunctus per earn reapse donationem relinquat aut relin-quere arbitretur. — Quae sunt uberius exponenda.

318. l^um est. Constet certo argumento, juri naturali satis est probato, dispositionem, cujus dicitur, defuncti esse.

Constet certo argumento; quum unus ille, qui rerum, de quibus agitur, dominus est, possit per testamentum aut legatum de iis decernere; atque nemo absque domini

certa voluntate, aliena bona consequi debeat. Juri natu-rali satis est probata. Q.uibus verbis indicatur qualitas argmnenti; poniturque, minime postulari argumenta, quae aut jus Romanum exigit aut civile niodernum; sufficere vero argumentum jure naturali completum.

Non exigi cujuscumque civilis juris argumenta, immo legum civilium jussis nullam in liac re auctoritatem attri-bui posse, aperte definit Pontifex Alexander III in capite Belatum, de testamentis. Agens de piis ultimae voluntatis decretis, baec sancit: „Relatum est, quod, cum ad ves-trum examen super relictis Ecclesiae causa deducitur, vos, nisi septem, vel quinque idonei testes intervenerint, inde postponitis judicare: Mandamus, quatenus cum aliqua causa talis ad vestrum fuerit examen deducta, aam non secundum leges, sed secundum decretorum statuta tracte-tis, tribus aut duobus testibus legithnis requisitis.quot; Cum igitur jubente liac universali lege (v. supra n. 64) de relictis Ecclesiae, vel alteri piae causae (quod per voces „causa talisquot; indicari juris interpretes docent) tractari debeat non secundum leges, sed secundum decretorum seu Ca-nonum statata, per id expressis verbis exclusas videmus juris Romaui et juris civilis moderni ordinationes de ultima ad causas pias voluntate. Ex quo efficitur, ut v. g. licet jus civile sub nullitatis decreto testamentum velit certo testium numero flrinari; et, testamentum, quod in-choatum dumtaxat est, non absolutum ante mortem, viri-bus carere declaret; quodque institutionem baeredis non continet, ut irritum abjiciat omnino; nihilominus legata pia, in tali testamento conscripta, nullatenus invalida existant ob omissas illas, aliasve, civiles ordinationes. Sunt enim istae, quasi non sint, pro nihilo hie habendae.

319. Non postulari modo ostendimus, servata fuerint juris civilis cujuscumque formae seu praecepta. Restat demonstremus, sufficere quodque argumentum juri naturae probatum. Cujus quidem generis plura sunt; ceu duo testes, scbedula testantis seu legantis manu scripta vei subscripta.

nutus, et verbum ore prolatmn, Sed quomimis haec omniaj ut perfecta probandi vi praedita admitti possint, im-pedire videtur dicti capitis Relatum sanctio, qua ,/tres aut duo testesquot; velnt legitimum argumentum proponuntur. Per illud enim inducimur cogitare , legitimam probationem terminari argumento, ex testium declaratione petendo.

Valent equidem alia etiam argumenta. Quod ut osten-datur, onmisque insimul suspicio pugnae inter hanc doc-trinam et dicti capitis ordinationem evanescat, sedulo advertamus, posse videlicet per caput Relatum, duos testes proponi aut taxat'we, quo fiat ut probatio duobus testibus taxetur, i. e. hoc uno probandi modo circumscribatur; aut cle-monstrative, quo, ex aptorum argumentorum serie, declaratio duorum testium monstretur exempli gratia tantum. Atqui liac posteriori ratione se rem habere, non tantum suadet Doctorum communis sententia (cfr. Card. De Luca de testam. disc. 14. n. 5. et disc. 15. n. 2; S. Lig. Theol. Mor. 1. 4. n. 933), sed evincunt S. Rotae, S. Congrega-tionis Episcoporum et Regularium decisiones. (v. Lucidi I. c. vol. 3 pag. 405). Ex doctoribus satis sit audire S. Lig. haec docentem: ,/Quoad dispositiones pias, certum est, quod si constet haeredi voluntas testatoris, sive per verba, sive per nutum, aut scripturam, tenetur haeres in con-scientia vel cedere haereditatem loco pio vel legata solvere.quot; (1. c.) Ex decretis Romanis omnium loco sit resolutio S. C. C. in causa Ariminensi anni 1856 , 13 Sept. in qua conditi legati pii non aliud erat argumentum praeter schedam inanu ipsius defuncti exaratam. Hie itaque quum in testamento, nullis testibus praeseutibus, manu propria exarato atque subscripto, attribuisset quoddam causae piae legatum; haeredes id informe esse, defunctique voluntatem non fuisse perfectam conquest! sunt, irritumque legatum declarari a S. C. C. petierunt. Sacra Congregatio „Lee-turnquot; repondit; Qua quidem sententiae formula , rem perpensam esse, precesque audiri non meruisse significat.

testimonium duorum hominum, alia etiam rationi tiatu-rali probata argumenta; jam demonstratum sit.

Perofamus modo ad quasdam animadversiones de vi argumentorum juris naturae. 1. Testimonium duorum, qui sese audientibus legatum pium a defuncto conditum esse deponunt, vim liabet in foro turn interno turn externo, dummodo competens judex id legitimum esse pronuntia-verit; non enim prius obligatur executor vel haeres objecto testiinonio credere, quam apta ecclesiastica potestas fidem illi dandam esse declaraverit. Quo quidem peracto, si disposito exhibita veram continet supremae voluntatis donationem, exsolvi legatum sub reatu peccati injustitiae debet; cogique ad id executor vel haeres per ecclesiasticum superiorem potest. Testimonium unins quamvis viri proba-tissimi, tam certam fidem non facit, ut propter illud unum possit executoribus aut haeredibus imponi dicta obligatio. (cfr. S. Lig. 1. c. n. 934) — Porro ad ipsos testes quod attinet, non exiguntur in illis qualitates, sola civili lege praescriptae:■ satis est jure naturali in re, de qua agitur, testificando idonei sint. Ex quo consequitur, baud oportere, ut rogati adfuerint cum pium testamentum ant legatum condebatur; et, mulieres a ferendo legitimo testiinonio non repelli; et, minime posse quemquam testari in propria causa. Discerni equidem debet propriam causam inter atque causam ecclesiae vel loci religiosi aut pii, ad quem testis, v. g. parochus aut rector, pertinere potest, (cfr. Fagn. in cap. Cum esses, et cap. Itelatum, de testam; Card. De Luca 1. c. disc. 14. n. 4.) — 2. Nidus aegroti sufficiens argumentum est, atque haeredi et executori obli-gationein parit, si ipse executor aut haeres ex nutu isto cognovit moribundi voluntatem; certam enim tunc scientiam habent illi, penes quos officium est condita legata solvere. Sed si quis alius, ab aegroto significatum ea ratione fuisse legatum, declarat; cum sit testimonium unius, non tenentur haeredes se huic depositioni accommodare. Duo autem cum id asserunt, integrum haeredibus est, prius

quam rem tradant, ab ecclesiastico judice sententiam expetere, an sit prolato testimonio fides adhibenda. Casus legati, per nutum conditi, is statui potest. Haeves, executor, quisve alius, decumbentem interrogat, an ecclesiae, an pauperibus relinquat certum bonum; nutuque annuendo aegrotus respondet. —• 3. Quod de nutu, id idem de Verbo ore prolato animadvertamus. — 4. Schedulae scriptac certo argumento sunt dum apparet, scriptas easdem esse vel subscriptas ab ipso, qui modo defunctus est, ejusdem-que supremam voluntatem comprehendere. (v. infra n. 322 et 323).

321. 2^um est. Talis sit exhibita dispositio, sea dispo-sitionis enuntiatio, ut defunctus per eam reapse donatio-nem relinquat aut relinquere arbitretur. Quapropter, etiamsi legitime ostendatur exhibitam dispositionem ejus esse, cui adscribitur, contingere tamen potest, nt defectu peractae donationis nullum habeat jus pia causa, nulla haeredibus obligatio incumbat. Oportet enim dispositi-onis actus, quantum ad defuncti voluntatem, perfecta, completa donatio testamentaria sit. Nam per hujusmodi actum dumtaxat res ex testamento, ex legato ad alium transire potest. Quare non sufficit, quae dicitur, velleitas a moribundo manifestata; non sufficit scriptam vel elocu-tum donandi propositurn; nec immo sufficit exhibiti propositi praeparata aut inchoata exemtio. Pone hominem qaemdam significasse animum legandi designatae a se causae piae certam possessionem; jussisse idcirco accersiri notarium; eodemcjue adrentante hominem mortuum esse. Quo in casu coeptum proposituin in factam donationem non transiit; erat donatio in via, ad terminum, quamquam properans, non pervenit. Ast pone alium, postquam voce vel scripto declaravit, donare se illi loco certam rem, notarium advocari voluisse solemnisandi ejus, quem declaravit, actus gratia; interimque e vivis excedere. Hie actum donationis completum fecit. Adest defectus solem-nitatis, qui ad valorum hand requiritur; non adest defec-

tus completae voluntatis seu donationis, qui solus, si adesset, nullum esse actum eiïiceret.

322. Haec liactenus. Restat. peculiari sermone proposita principia adaptemus schedulis scripto exaratis, post scriben-tium mortem inventis.

Necesse est primo loco - constet, schedam illam ejusve subscriptionem ipsius defuncti esse. Quod quidem proba-tur instituto examine per eos, quibus demortui scriptura cognita est; vel collata inventa schedula cum aliis scriptis defuncti; itemque probatur per testes, qui declarant, fuisse v. g. se intuentibus schedulam scriptam aut subscriptam. In qua quidem re investiganda vel dijadicanda ordinavie non latent, quae oboriuntur, difficultates.

323. Oportet secundo, comprehendat schedula ista per-fectam voluntatem, seu completum donationis actum- Non enim siifficit exarata litteris velleitas, aut scriptum pro-positum. Utrumne autem, ut perfecta seu completa in schedulis voluntas videatur, talis reipsa in mente scriben-tis fuerit, vel fuisse putari debeat, dilïicilius definitur. Etenim baud absonum est cogitare, evenisseque praeterea constat, ut nihil aliud voluerit scribens litteris mandare, quam id quod facere aliquando sibi proponebat. Quam-(obrem qua via hujusmodi in casibus ex mea sententia) incedendum sit, jam videamus.

324f. In schedulis illis ipsa dispositionis formula, seu voluntatis significatio, distinguatur a schedae forma externa, qua intelligimus anni, mensis, loci indicium, imprimisque nominis subscriptionem; haec enim saepe aliis in signum ponitur; ita ut verosimilius si adest subscriptio, quam si abest, judicare tribuatur intendisse scribentem aliis nuntiare, earn, quam scripsit,definitain suam voluntatem esse.

Forma externa aliquando servata reperitur, aliquando omissa. Dispositionis formula quandoque completum actum donationis enunciat, quandoque hand completum, vel dubium. Completus actus sit: _wvolo, ut haeredes, me defuncto, e-xsolvant ecclesiae meae parochiali mille florenorum sum-

mam, quam ex nunc pro tunc me eidem legare declaro.quot; Incompletus sit; ,/propositum meum est orphanotrophio mille florenos post mortem meam relinquere.quot; Talis qui-dem actus, ut jus concedat, nihil valet. Dubius: ,/pro ecclesia mea parochiali post mortem mille floreni.quot; Et; ^puerorum in hoc pago catholicae scholae destino domum ibi sitarn, me mortuo acquirendam.quot; Item; ,/haheant pau-peres me defuncto summam centum florenorum.quot; Duhiae sunt tales dicendi formulae. Utrumme enim velit sic scri-bens, juvandae v. g. memoriae causa, notare, propositum sibi esse legandi aliquando has res, an ipsum legatum in ilia modo adnotatione condere, verba non docent. 325. Concludendum nunc me judice sic est: a. Si dispositio in se completa est exhibens scilicet in ad-hibitis verbis veram perfectamque donationem mortuarium, insupergue forma externa est completa saltern in subscriptione nominis, actum hujusmodi per se ipsum solum, absque alio videlicet adminiculo, rem conficere putari potest; nisi contrarium in casu ostendatur. Esto autem experientia com-pertum sit, schedulas sen aduotationes tales, licet numeris omnibus undequaque perfectas, in mente scribentium meram quandoque cousilii adumbrationein continere; eas-dein taaien per se solas sufficere, nec aliud praeterea adminiculum desiderari concludendum videtur ex decisio-nibus et animadversionibus apud Card, de Luca. (1. c. disc. 14. 15. 16.) Porro adminiculum, quo res conficia-tur, si quis insuper desiderat, inveniri potest in ipsa schedula, cum videlicet scribens expresse nuntiat, in ea, quam oonscribit, scheda, censendum ab haeredibus esse contineri supremam voluntatem. Hujusmodi etiam adminiculum subministrari externis adjunctis potest; pone sclie-dulam scriptam a defuncto esse in ultima infirmitate, nec de alio actu conficiendo locutum esse; vel occurrere testem, qui jurejurando asseverat, aliquando dixisse defunctum, schedulam se scripsisse, qua vitae cursu absolute grutiü-canda erit talis ecclesia, talis pius locus. Atqui dicti generis

interno vel externo adjuncto rem manifestissimain fieri opinor. Censeo praeterea , clarum ejusmodi indicium, si in scripto legitur, vel a fido homine datum est, vel ex temporis cir-cumstantia prodit, omnem pariter litem tollere de formulis per se duhiis, quae videlicet turn simplex propositum per se significare queunt turn completum legatum. (v. supra) Eas enim hic et nunc comprehendere ulthnam voluntatem, ideoque nullatenus propositum dumtaxat scribendi eamdem aliquando, dicta signa paudunt.

h.') Si dispositie in se completa est, externa autem forma (videlicet subscriptio) neglecta, res valde amlngua optiino jure dicatuv, nisi quoddam ex propositis statim admini-culis in promptu sit; quo pariter dubiae formulae expli-catio tune invenietur.

c.) Si tandem utrumque imperfectum est, postulari ple-nam probationem, qualis per duos testes obtinetur, aestimo.

Quapropter cum evenit schedulas istas, ut haeredes ad solvendum per illas cogantur, sufficient! vi carere, ex aliis signis erit tune veritas indaganda. Eam ob causam Cardinalis De Luca animadvertit (disc. 13); ^Decisio pendet ex singulorum casuum individuis circumstantiis pru-denti beneque regulato arbitrio ponderandis, ad effectum inspiciendi, an vere testator devenerit ad actum testandi, ejusque voluntas redacta sit ad terminum, vel adhuc esset in via, atque in terminis velleitatis, et praeparationis.quot; Quibus et illud adjungere libet; non posse haeredibus, dum non certo de re constat, legem imponi, exsolvendi quod dicitur legatum; expedire autem, cum solida pro-babilitas causae piae favet, ut aequa concordia ineatur; itemque expedire cum de legato liquet, sed quis legata-rius sit, inter duas pias causas probato dubio coutenditur, ut lis committatur prudenti Sanctae Sedis arbitrio, quae ex plenitudine potestatis legitime de piis legatis disponere valet.

336. Numquid is, qui causae piae solvit, quod errans se eidem debere existimat, legitime deinceps repetere solutum potest?

Respondet Ben. XIV ia Qu. Can. 28; „qui aliquid solvit pro causa pia, putans se esse obligatum ad solven-dum, quando in veritate obligatus non erat, non potest repeters quod solvit, jnxta elegantem ülpiani textum in L. Cum is, qui, 32. § Mulier si in ea ff de condictione indehiti.quot; (cfr. Qu. Can. 35 in fine) Textus Digesti seu Pandectae is est : ,/Mulier, si in ea opinione sit, ut credat se pro dote obligatam, quidquid dotis nomine dede-rit, non repetit, sublaia enim falsa opinione, relinqidtur pietaiis causa, ex qua solutum repeti non poter it.quot; Certe non licet piae causae acquirere quidquam mala aut dubia fide; quod autem bona lide acquint, illius est; quodqueerrans quis solvit seu largitus est, repetere nequit; i. e. in re sic tradita locus condictioni indebiti non tribuitur.

327. Ut proposita temporalis administrationis tractatio compleatur, exponi restant tria loca: alienatio bonorum Ecclesiae, reparatio et visitatio.

Primum praesenti paragrapho facturi, ab explicatione summaria verborum: „Alienatio rerum Ecclesiaequot; incho-amus. Alienatio est actus, quo in alium transfertur rei dominium (ceu venditions fit), vel rei usus, ususque fructus (ceu locatione), vel aliud quodpiam jus in re (ceu oppignoratione, hypotheca). — Vocabulo res signifi-cantur tum quaecumqne res immobiles et mobiles, tum praeterea, quae alterutri (mobilium aut immobilium) generi inhaersnt, actiones, obligationes, et jura. — Ecclesiae res sunt illae, quae ad Ecclesiam pertinent; i. e. sunt res ecclesiasticae, ideoque sacrae et religiosae. Verum, quod sedulo observandum est, in legibus de alienations res ecclesiasticae quandoque pias dicuntur; et tales, ud appa-ret, reipsa sunt. Attamen leges istae non agunt, nec prop-tersa intelligendae sunt de rebus simpliciter piis, sed con-

cernunt res sacras ae religiosas tantum, (cfr Leurenius Forum eccles. ad tit De reh. Eccl. alten, vel non q. 141).

328. Necessitas conservandi sollicite temporalia ecclesi-astica bona, prohibendique quominus eorumdem alienatio fiat, dimanat ultro ex divina missione, qua perpetuum munus Ecclesiae incumbit curandi Dei cultum, evangeli-sandi populos, pauperibus succurrendi. Ab ipsis equidem Ecclesiae incunabulis, obstante primorum temporum tum inopia tum decreta per Romanos bonorum ecclesiasticorum confiscatione, non potuit constitui disciplina talis; tempo-reque satis longo Episcopis permissnm est bona ecclesia-rum absque discrimine alienare.

Laetiora tempora quum illuxissent, res conservari coeptum est, et ex fructibus et redditibus eorum quotidianis neces-sitatibus provider), (cfr canon 15 et 16. causa 13. q. 1.) Atque mox aperta lege interdictum fuit alienari eccle-siastica bona, quae magni valoris essent; hac tamen eidem apposita exceptione, ut distrahi bona pretiosa permitte-rentur, si necessitas vel justa ecclesiae utilitas, aut pietas incurreret. Quo quidem casu postulabat lex, ut Antistitis consensui accederet cleri tractatus, conniventia et sub-scriptio (v. canon Sine exceptione 52. causa 12. q. 2); nonnullis in regionibus consensus etiam Provincialis Synodi. (cfr canon Placnit 51. 1. c.) Cum igitur justa incideret causa fas erat Episcopis alienare bona non pretiosa seu exigui aut modici valoris (cfr canon Terndas 53 causa 12. q. 2); et cum cleri insuper consensum haberent bona etiam pretiosa. (cfr can. Sine exceptione ct, et cap. Ut super, De rei. Ecclesiae alienandis vel non) Quod ad inferiores admini-stratores pertinet, his jura permittebant, res ecclesiae alienare, dummodo existente justa canonica causa licentiam ad id tribueret Episcopus. /.Abbatibus, Presbyteris, cae-terisque ministris de rebus ecclesiasticis, vel sacro minis-terio deditis alienare, vel obligare absque permissu, et subscriptione Episcopi sui nihil liceat.quot; (can. Abbatibus 41, cfr can. Flacuit 51. causa 12. q. 2) Ast sensim abusa nimis

est humana inflrmitas pemiissa ilia alienandi facilitate ; im-primisque leviori saepe judicio in promptu esse decrevit necessitatis et justae utilitatis causam. Quapropter tristi experientia postulante, Sancta Sedes datam olim potesta-tem multis niodis temperavit; (cfr cap. 1 et sqq tit. T)e reb. Eed. al. vel non) tandemque legem indixit, qua ex-ceptis quibusdam casibus, shnpliciter sancitur, ut nemo alienare bona immobilia et mobilia pretiosa queat. (cfr Pauli II const Ambiliosae, inter Extravagantes communes; et, caput 2. T)e reb Eccl. non alien in vl, quod est Greg. X const. Hoc consultissinio in Cone. Lugdun. lata). Ad ilia igitur distrahenda, in promptu nec ne habeatur pie-tatis, utilitatis aut necessitatis ratio, oportet primum impetrari Sedis Apostolicae beneplacitum. Quibus universe sic positis, singularia jam capita diligenter pertractemus.

329. Quaenam ecclesiastica bona alienare cunctis admi-nistratoribus, Romano Pontifice inferioribus, jure communi prohibetur ?

Resp. Generatim loquendo (quasdam enim esse excepti-ones monuimus, easque mox trademus n. 344) jure communi administratoribus cunctis prohibetur alienare bona immobilia et pretiosa mobilia, quae servando servari pos-sunt. (Ex const Ambitiosae cit.)

330. Dicit constitutio : bona immobilia. Cujus generis sunt non solum aedificia et agri, sed etiam res solo cohaerentes, ut sjlvae, arbores; item servitutes praediorum, ceu jus piscationis, venationis, pascui; insuper jura incorporalia, orta ex re immobili aut eidem inhaerentia, ceu ususfructus, census, pensio, decimae, hypothecae, nomina debitorum ').

331. Addit constitutio: pretiosa mobilia. Discrimen itaque faciendum est. inter mobilia pretiosa et non pretiosa, de cujus tamen discriminis exacta intelligentia non congruunt Doctorum sententiae- At ex recentioris temporis declara-

i) Solent tituli debitorum nomina vocari, praesertim in iis debitis, in quibus hominum noraina scripta sunt.

tionibus Romanis res definiri posse videtur. Ex illis enim id habemus, ut pretiosa censenda sint, quae superant valorem viginti quinque scutatorum aureorum, seu qua-draginta circiter scutorum Romanomm, quae nostrae monetae centum florenis aequivalent; posse tarnen consuetu-dinem quadraginta saltern annorum alienationes permittere majoris pretii. Sic enim decreta docent. In Terracina 1 Maii 1840 responsum est: „Servanda esse decreta S. C. E. E. et R. R. diei 23 Martii 1611 et S. C. C. in Baren. 12 Aprilis 1698 j nempe: non posse Episcopum concedere facultatem ultra viginti quinque scutata aurea de camera.'' Et in Forosempronien. 21 Julii 1827 S. C. C. rescripsit, probandam esse consuetudinem quadragenariam, ut Epis-copi veniam darent alienandi bona valoris scutatorum quinquaginta.quot; (/ 125) (v. Trombetta. Praxeos Uegulae pag. 144; et Lucidi De visit. S. S. liminum vol. 2. pag. 504.) Quae igitur quadraginta scutatorum pretio inferiora sunt, bonis non pretiosis adnumerantur. Quod tamen pretium non ex sola rei materia aestimari debet. Pretiosa enim esse res potest, seu quadraginta saltern scutatis valere, tum ob materiae qualitatem et quantitatem, uti in gemmis evenit, in auro, in argento, in caeteris; tum ratione artis, ut in eximiis sculpturis, picturis; ant causa antiquitatis, sen praeclarae memoriae, seu reverentiae de-bitae benefactoribus, etc. Accensentur pretiosis mobilibus integri greges ovium, armenta boum, praecepe equorum; item bibliotheca copiosa; item reliquiae sanctorum, quae etsi pretio materiali non aequentur, sunt tamen pretio-sissimae ultraque ornne pretium. (Luc. Ferr.)

332. Quamvis const Amhitiosae solis mobilibus apponat adjectivum pretiosa, vetans scilicet alienare bona „immobilia et pretiosa rnobiliaquot;, attamen ex canone Terrulas cit et ex S. C. C. decretis (ap. Fagn. in cap. Nul li, de reh. Heel. non al. n 25. 26) extra controversiam est, eodem pacto earn de pretiosis immobilibus intelligendam esse; ita ut v. g. terrulas, aediculas, arbores, servitutes, hypo-

333. Temperatur proposita inhibitie vocibus; pretiosa, quae servanda servari possunt. Quamobrem pretiosa, quae servando servari possunt, distrahi vetautur; secus autem pretiosa, quae, ut serventur, apta aut distinata non sunt. Ilia dicuntur servando servari posse, quae manen-tem vel longam durationem habent, neque ordinata sunt ut distrahantur; talia sunt res omnes immobiles, ut aedificia, agri; talia etiam sunt quaedam ex rebus mobilibus, ceu supellex lignea, lapidea. Illa dicuntur servando servari non posse, quae diu (ultra triennium, notant doctores) non subsistunt, quin decidant, veterascant, corrumpantur; quaeque distinata sunt ad usum, quo consumuntur; ut poculenta, esculenta, sin-gulae pecudes. (v. Zallinger ad tit. De reb. Eccl. al. vel non § 152; Schmalzgrueber ad eumd. tit. n. 38; S. Lig. Theol. Mor. 1. 3. n. 187. Nota VI).

quotidianos usus ut convertatur. Est res, quae ipsomet suo usu consumitur; quae natura et destinatione sua non servatur sed expenditur. Recte igitur earn adnumerari dicunt rebus, quae nequeunt servari, et in quas non cadit constitutionis Ambitiosae prohibitio (v. Reiffenstuel ad tit. de reb. Eccl. al. vel non. n 15; Pirrhing ad eumd. tit n. 13; Schmalzgr. 1. c. n. 50) Attamen alienatio pecuniarum, seu usus, ad quem adhibeatur, non est relicta libero prorsus administrorum arbitratui. Sunt enim pecuniae quaedam expendendae in eum determinatum finem, quem iisdem praefixit aut donantis voluntas, aut legis Ecclesiae praeceptum; quaedam vero liberiori usui per-mittuntur; de qua re inferius sermo redibit.

335. Quae in promptu sint oportet, ut alienatio cunctis prohibita administratoribus, licita evadat?

Resp. Oportet canonica causa praesto sit, et canonica forma servetur. Canonica causa est, quae legibus seu

canonibus Ecclesiae probatur; per canonicam torman cer-tae intelliguntur solemnitates, quas in alienandis rebus sacri canones servari pracipiunt. De utraque distincte agamus.

I. Canonica causa. Administrator non est dominus consti-tutus bonornm, sed providus dispensator dumtaxat, et data ei potestas est non in destructionem sed in aedifica-tionem. Quamobrem ipsum rationis lumen sen jus naturale palam docet, nefas administratoribus esse, nisi idonea causa incurrat, alienare bona, quae eorum sollicitudini de-mandata sunt. Quae lex ut recte impleatur. Ecclesia in sacris canonibus non solum scripsit, requiri pro alienatione justam causam, sed insuper, quae justa in his causa baben-da sit, deterniinavit. (v. canon Sine exceptione cit, et cap. Duchm. de reh. Eccl. non al. in 6) Ea vero huic legi vis est, ut alienatio, quae sine canonica causa fit, per ipsum ilium defectum irrita prorsus existat. (Ex cap. Jhidum cit v. Schmalzgr. 1. c. n. 70; cfr. S. Lig. 1. c. nota IV) Quod si alienantes putaverint bona fide inve-niri canonicam causam, quae tamen minime extitisse de-prehenditur, positum actum alii auctores propterea nullum existimant, alii nihilominus validum babent. (Schmalzgr. 1. c. n. 71). Ad triplex genus referre canonicas causas possumus, videlicet, ad necessitatem, ad evulentem utilitatem, ad pietateni) (canon Sacrornm, can. Aurum, can. Gloria, cau. 13. q. 2; cap. Dudum cit, Clementina Monasleriorum, de rebus Eccl. non alien) quamvis nonnulli Doctores quar-tum insuper genus statuant, quod dicunt incommoditatis; sed genus istud in causa utilitatis sua sponte continetur.

Occurrit causa necessitatis ecclesiae, dum exstanti ecclesiae necessitati provider! aliter quam per alienaüonem non valet. Exempla sint: ecclesia gravata est aere alieno, quod exsolvi debet; aedificandum est templum; aedes sacra ruinam minatur; constituendum est coemeterium; abest decens supellex ecclesiastica ad rem divinam faciendam; desunt reditus ad alendos ininistros; grave quoddam ma-

lum ab ecclesia avertatur oportet; nee istis in casibus alio pacto curari necessitas potest, nisi alienaiido rem ecclesiasticam. — Occurrit causa evidentis utilitatis ecclesiae, cum haec ex alienatione manifeste bonum capiet; sed non occurrit, cum nee commodnm feret nee damnum. Vendere aedem ruinosam, terram incultam aut infoecundam in emphyteusin dare, aut alio meliori modo dis-trahere; agrum, a domo rusticana ecclesiae remotum, cum propinquo ejusdem valoris permutare; rem insigni bene-factori cedere absque notabili damno ecclesiae; haee in ipsum ecclesiae bonum vergere solent. — Occurrit causa pietatis, cum ejus virtutis necessario in praesentiarum exer-eitio vacari nequit, nisi res ecclesiastica alienetur; v. g. ad alendos pauperes tempore famis; ad redimendos Chris-tianos ex inlidelium captivitate; ad gerendum bellum pro Ecclesia.

336. Porro dum hujusmodi causae ad alienandum im-pellunt, ut plurimum quandoque interest animadvertere, quis ex variis alienandi actibus, quae ex variis ecclesiae rebus, eum in finem apprehendatur. Praecipit enim sapiens administratio, impositumque administris officium, prae oculis jngiter habeantur commoda ecclesiae.

Quare ad actum alienationis quod spectat, si rei ob-jectae exigentiis abunde satisfit elocando bonum, iinponendo rebus censum, constituendo emphyteusin, bonum ne di-vendatur, nisi peculiaris accedens ratio secus suadeat.

Ex rebus pariter eligantur, quae minus utiles sunt. Propterea prae mobilibus per se conserventur immobiles, quippe quae soleant esse „quasi fundamentaquot; ecclesiarum, in his, quae ad necessitates quotidianas pertinent, (v. Sna-rez De rel. tr. 8. lib. 3. cap. 26. n. 18). Caeterummonentibus auctoribus et flagitante ecclesiarum commodo, bic ordo rerum alienandarum servetur. Si ecclesia habet mobilia superflua, illa prae aliis disirahantur; atque primo non sacra; deinde sacra; quae quidem si transferuntur in aliam ecclesiam, alienari possunt relicta iis sua forma et figura.

si vero in laicoruui usus, conflari et confringi debent; jubente sic lege Leonis Imp Hoc jus (v. in can. La enim. causa 10. q. 2), canonisata per Ecclesiam (cfr. Fagn. ad cap. Nulli, dc rel. Eed. non al. n. 8; Lucius Ferr. V⁰ Callr; Pyrrhus Corradus Praxisdisp. Ajiosf. 1. 9. cap 9. n. 14). Si ecclesia non habet mobilia superflua, recurrendum est ad immobilia; quia sine mobilibus necessariis non potest ecclesiae serviri; immobilibus autem utilioribus anteponun-tur ea, quae minus utilitatis afferunt. (Corradus 1. c.)

337. II. Forma canonica. Hac intelliguntur certae so-lemnitates, quas sacri canones, ut alienatio sit valida, servari mandant, (cfr. cap. Irrita; de his epiae fiuut a Praelato.)

In antiquis Ecclesiae canonibus requiruntur : auctoritas Episcopi (cfr. can. Sine exceptione cit, et can. Ahhatibus 41. causa 12. q. 2), tractatus cum clero (can. Sine except, cap. Budnm., de rel. Eed. non al. in 6), cleri consensus et sub-scriptio. (11. cc.) Auctoritas Episcopi vel Praelati regu-laris (pro religiosis in hac re exemptis ab Episcopal! auc-toritate) intervenit sive ipse alienet, sive aliis veniam alienandi largiatur. — Tractatus Episcopi cum clero, (aut Praelati cum religiosis) circa alienationem suffragium ha-bente, est collatio, an adsit causa necessitatis, utilitatis, pietatis; an expediateam, quae proponitur, rem alienare; an congruum sit rem conferre expetenti personae; et quae alia hujus generis sunt. — Cleri consensus, seu ut audit etiam cleri conniventia, est actus, quo praedic-tus clerus significat, placere ut proposita alienatio fiat. — Subscriptio est instrumenti alienationis per eosdem clericos facta proprio nomine subsignatio. Ejus necessitatem con-suetudo multis in locis infirmavit.

Clerus, ad quem dicti actus pertinent, eum esse dixi-mus, qui circa alienationem suffragium habet. Porro Cathedrali Capitulo doctores attribuunt suffragium cum distrahenda est res Cathedralis templi; est enim capitulum ejus templi clerus; itemque cum ipse Episcopus rem

inferioris ecclesiae alienaturus est (cfr. Clement. 2, de reh. Eed. al. vel non; et cap. Hoc consultissimo cit), nisi agatur de commidatione terrae unius ecclesiae cum terra alterius. (cfr. cap. Nioli, De reh. eed. al. vel non) Sed cum ipse inferioris templi clerus bonum alienabit, non requiri docent suffragium Capituli Cathedralis, postulari vero ut consentiat vel capitulum Collegialis ecclesiae, vel rector ecclesiae parochialis, vel praepositus oratorii, vel beneficiatus, vel quisquis alius, ad quem administra-tio respectivi illius boni spectat. (cfr. Pirrhing 1. c. n. 45; Reiff. 1. c. n. 25; Schmalzgr. 1. c. n. 82)

Quum autem Capituii consensus necessarius est, vocari ad tractatum debent quotquot vocem habent in Capitulo; neque sufficit separatim cum singulis rem tractare, sed oportet in unum conveniant et inter se conferant (v. cap. Dudim cit); consensum dederit major saltem suffragantium pars_; quique consenserit, subscribat, vel duo saltem alio-rum nomine, (v. Reiff. 1. c. n. 29.) Ut patronus consentiat non requiritur; sed apud superiorem impugnare coepta potest, (cfr. Lucidi 1. c. p. 511.) — Id, quod de causa et forma canonica docuimus, pertinet etiam ad religiosos, qui, si exempti in his sunt ab auctoritate Episcopali, con-sensensu indigent ejus Praelati, v. g. provincialis, qui ipsis locum Episcopi tenet.

338. Quaernnt doctores, an dictae solemnitates neces-sariae sint cum res alienantur seu transferuntur ab una in aliam ecclesiam. (v. Leurenius 1. c. q. 143; Reiff. 1. c. u. 49; Schmalzgr. 1. c. n. 22; Luc Ferraris 1. c. n. 13. 14; Schmier Jurisprudentia canonico civilis. 1. 3, tr. 1, p. 2, c. 4, n. 103; Engel Collegium universi juris 1. 3, tit. 13, n. 16)

Putantque alii, probabiliter non necessarias esse, quia in cap. Non licet 1. de reh. Eed. al. vel non permittitur Episcopo , ut si terram unius ecclesiae commutare voluerit cum terra alterius ecclesiae, ,/Cum consensu ambarum partium faciatquot;, et quia finis prohibitionis, alienandi

ecclesiastica bona, est comtnodum ecclesiae universalis, non vero ecclesiarum particularium. Alii vero necessa-rias aestimant; nam in cap. Dudum cit Pontifex Innocen-tius IV factam alienationem decimarum ah una in aliam eccleaiam decernit non valere, „quia tractatus solemnis et diligens, qui in talibus concessionibus et alienationibus rerum ecclesiasticarum exigitur, non fuit habitus in eadem.'' Et canon Sine exceptione simpliciter prohibet, nullo posito discrimine, //ne quis Episcopus de rebus Ecclesiae suae quicquam don are, vel commutare, vel vendere audeatquot; nisi servatis solemnitatibus. — Mihi quidem argumenta secundae sententiae lirma; primae vero inepta videntur. Dum enim posterioris sententiae unum argumentum im-plicite, aliud expresse solemnitates pro casu nostro pos-tulat; ratio prioris sententiae, de fine alienationis, haud vera apparet ex quo confertur cum exhibitis Innocentii IV verbis ex capite Dudum, quod in ipsis alienationibus de ecclesia in ecclesiam solemnitates prorsus necessarias esse statuit; ratio autem permissae commutationis in cap. Non licet, nedum assumptum a prima sententia probet, con-trarium potius ostendere videtur. Vult enim id caput, ut, in commutationibus terrae inter ecclesias, adhibeaturcum aucto-ritate Episcopi consensus utriusque ecclesiae; en duas ex qua-tuor solemnitatibus. Alienatio per Episcopum facta cum consensu partium, ultro supponit de re distrahenda tractatum; en tertiam solemnitatem. Sufficiant haec, ut constet non mitti in eo capite, sed immo exigi pro dicto casu solemnitates , dempta forte subscriptione, de qua dicere opus non est. Quas ob causas, secundae sententiae me ad-scribere placet.-

339. Recentiora Ecclesiae decreta, statutis poenis, prae-scribunt consensum sive beneplacitum Apostolicae Sedis. (Greg. X cap. Hoc consultissimo, et Pauli II cap. Ambitiome citt) De cujus quidem praecepti in sacris legibus existentia minime disputant auctores; sed de ejusdem robore et in-terpretatione tum animadversiones turn controversias habent.

Animadvertunt, religiosos non eximi ab hac lege per privilegia, quibus fraebantur quidam ordines quo tempore constitutio Amhitiosae promulgata est. Cum enim privile-giorum suorum causa dubitassent olim de ea obligatione uonnulli regulares, Urbanus VIII per decretum diei 7 Sept. 163-1 privilegia hue spectautia sustulit, dictaeque obligationi subjecit regulares in Europa versantes. (v. Corradus 1. c. 1. 9. c. 1. n. 10, Ben. XIV lust. 69. n. 8.) Excipiuntur tamen monasteria, quae immobiles res pos-sidere non valent. (v. infra n. 314 litt. e) — Animadvertunt etiam, per impetratum Sedis Apost. bene-placitum non tolli justae causae necessitatem ac legem, quae efficit, ut, absente causa, absit valor alienationi. Haud quaquam enim permittunt aut patiuntur Romani Pontifices, ut irrationabile damnum ecclesiis inferatur, ideoque ut deficiente justa causa, alienatio robur babeat. (v. Pirrbing 1. c. n. 55 j Leurenius 1. c. q. 183; Schmier

I. c. n. 98; Schmalzgr. 1. c. n. 120) Distinguendum esse putat s. Liguori (an recte, non judicaverim) hoc mode: jfintellige si fiat [alienatio sine causa] in usus profanos; secus si in aliam ecclesiamquot;. (I. c. nota V) — Insuper observant, alienationes factas cum reservatione leneplaciti Apostolici, valere uti conditionales, ast tradi interea rem non posse, nee acquiri, quin incurratur poena constitu-tionis Amiidosae; quod, exhibitis S. C. E E. et R R de-cretis, Trombetta monstrat. (v. 1. c. pag. 122 sqq.)

340. Sed baud congruunt doctores iu aliis quaestionibus. Quasdam hoe loco exponemus.

Sunt, qui poscunt una cum Apostolico consensu sta-tutas antiquitus solemnitates; quod tum hae tum ille in sacris legibus praescribuntur. (Fagn. ad cap. Nnlli n.

II, 12; Reiff. 1. c. n. 23; Ferraris 1. c. art. 2. n. 5 sqq; Giraldi Expositio juris Pontificn p. I. in cap. Irrita; S. Lig. 1. c. nota V)

Sunt alii, quibus sufficit unus S. Sedis absolutus consensus. (Pirrhing 1. c. n. 55; Corradus 1. c. lib. 9, cap. 1, n. 32, 33; Schmalzgr. 1. c. n. 116 sqq; alii) Quod explicant sic: „Papa plenissimam habet potestatem dispo-nendi de bonis ecclesiasticis, tamquam supremus eorum administrator. Igitur solemnitatibus juris ligari non potest, quin valida sit alienatio ipsius consensu facta; sed ipse consensus et autboritas Papae defectum solemnitatum jure requisitarum suppletquot;, nam „dispensare in his censetur , si licentiatn alienandi absolute concedat.quot; Non censetur dispensare cum conditionalem consensum tribuit, i. e. li-centiae rescripto inserit clausulam si rta est, similenl-ve aliam; pariter censeri non debet dispensare cum certam propositi alienationis casus notitiam, v. g. ex capta infor-matione, non habet. Ita Pirrhing 1. c., Schmalzgr. 1. c. n. 118, 119, aliique. Non docent igitur hi auctores, pos-terioris aetatis constitationes de beneplacito Apostolico abstulisse prisci temporis canones de aliis solemnitatibus. Neque absonum esse quis censeat, ut praeter Pontificis veniam requiratur inferiorum auctoritas et consensus, nam in capite Hoc conswltmimo Pontifex Gregorius X, sub nullitatis lege prohibet, quominus Praelati bona immobilia et jura ecclesiarum sibi commissarum laicis alienent „absque capituli sui consensu et Apostolicae Sedis licentia speciali.quot; Sed ponunt, indulgendo absolute alienationem, insimul dispensare Pontificem super antiquae disciplinae solemnitatibus, si propositae alienationis certam notitiam habet. Tota igitur controversia versatur tandem in quaes-tione facti, an suum tribuendo in re bene cognita abso-lutum consensum. Pontifex pariter super caeteris solemnitatibus dispenset. Quod quidem afiirmantibus objici posset tum Gregorii X praeceptum, ut in alienatione, per Episcopum laicis facienda, Apostolicae veniae adjungatur consensus capituli, tum dispositio quaedam constitutionis Ambitiosae Pauli II. Postquam enim Pontifex legem san-civit beneplaciti Apostolici, palam declarat, banc

consütui, /.praedecessorum nostrorum constitutionif)us, prohibitionibus, et decretis aliis, super hoc editis, quae ten ore praesentium innovamus, in suo nihilominus robore permansuris.quot; Cujus formulae obvius sensus, quantum ad rem de qua agimns, is esse dicatur, ut velit Pontifex servari insimul Sanctae Sedis pristina praecepta de saepe dictis solemnitatibus, v. g. capitis Duclum, cap. Irrita, cap. Hoc consultissimo cit.

Nihilominus (sitque haec practica conclusio), quando-quidem res ex Pontificis licentiam concedentis voluntate pendeat, animum dispensandi abunde satis significasse putaverim, quum postulato primum de causae justitia examine et relatione, deinde absolutum alienandi indul-tum concedit. Praeterea concludamus, servandas esse, ex utraque sententia, priscas solemnitates, cum S. Sedes im-pertitur consensum conditionalem; item, cum certam alie-nationis faciendae notitiam non habet, velut accidit, cum Episcopi ex generali quadam ad tempus sibi data Aposto-lica facultate, rem ecclesiasticum alienari permittunt; et cum Pontifex in proposito peculiari casu, non praemisso de causae justitia examine, petitam alienandi copiam facit.

341. B. An consensus Pontificius requiritur in alienatione rerum ab una ad aliam ecclesiam?

Resp. 1. Nonnulli auctores docent, non exigi prohabi-liter Pontificium consensum, quia hunc casum non comprehend! arbitrantur prohibitione constitutionis Amhitiosae. (Barbosa p. 3. de officio et pot. Episcopi. allegat. 95. n. 55, 56; Castropalao p. 2, tract. 12; Engel 1. c. n. 16) Quod consequi putant turn ex argumentis, de quibus dixi sub. n. 338, tum ex eo quoniam Pontifex in constitutionis exordio queritur, alienationes „profanis usibus applicari.quot; Monent autem ipsi, praxin Rom an am adversari suae sen-tentiae.

Doctores alii, ceu Reiff. 1. c. n. 49, sqq.; Luc. Ferr. 1. c. n. 13, 14; Schmalzgr. 1. c, n 22, P. Corradus 1. c-

cap. 10, n. 1, sqq., propugnant exigi posito in casu, siquidem contento in dicta prohibitione, ve-niam Sedis Apostolicae. Nullius hie us as sint argu-menta sub n. 338 proposita; quum juris textus ibi al-legati, non agant de Apostolico consensu, iis temporibus nondum praescripto. Sed proprium huic loco argumentum id est. Fatentur utriusque opinionis faatores, Sanctam Sedem, penes quam est auctoritativa legum interpretatio, ita in-telligere et exequi constitutionem Amhitiosae, ut in ipsa contineri praesentem casum inauifestum sit. Pyrrhus Cor-radus 1. c. sub n. 8 exhibet ejus rei testimonium. Lucius Ferraris 1. c. n. 14 affert declarationem S. C. C. in una Napolitana 24 Jan. 1732: „Sacra Congregatio dubio proposito mature discusso, censuit permutationem inter duas ecclesias absque solemnitatibus factam, effectuatain minime sustineri, et rectores ipsarum incidisse in poenasquot; Extravagantis Amhitiosae. Idem definiisse S. C. die 19 Mart. 1685. de alienatione unius monasterii cum altero, scribit Ferrari Summa Inst it ut. Canonicarum, tomo 2, n. 702.

Resp. 2. Excipiuntur, lege ita decernente, nonnulli casus, in quibus inconsulto Romano Pontifice Episcopi possunt res transferre ab una in aliam ecclesiam. Sic Tri-dentina Synodus Episcopis permittit, certis in eventibus unire beneficia ecclesiae parocliiali (sess. 24, cap. 13 de ref); item applicare seminario Episcopali et incorporare portionem proventuum ecclesiasticorum et beneficia aliquot simplicia (sess. 23, cap. 18 de ref.); itidem ex ecclesiis, quae nequeunt restaurari, transferre beneficia, ideoque et lundationes, ad aliud templum (sess. 21, cap. 7 de ref).

342. C. An consuetudo contraria (quadraginta annorum) potest auferre necessitatem beneplaciti Apostolici?

Unanimi sententia jurisperiti docent, leges vulgo abrogariet temperari usu contrario posse, dummodo usus ille tempore canonico (v. g. 40 annorum) duraverit, et rationa-bilis sit. V. g. legis abrogatio non nimis noxia futura est, vel, abnuit legislator futuro contrario usui quodvis robur-

Non raro autem discovdes doctores sunt, cum attentis duabus illis conditionibus judicandum est, num aboleveritaut temperaverit contraria consuetudo legem. Idipsum in prae-senti etiam casu contingit. Refert diversas sententias Pontifex Ben. XIV in Synodo Dioec. lib. 1 2 , cap. 8, n. 9. „Cum.. nonnul la sint loca, in quibus haec constitutio [Ambitiosae] non est moribus recepta, disputatur inter Doctores, an ea nihilominus suas ibidem habeat vires; affirmantibus plerisque, aliis negantibus, caeteris vero distinguentibus inter alienationis contractus firmitatem, et poenas contra-hentibus ab eadem inflictas: ajunt quippe, alienationem sustineri nequaquam posse, quia beneplacitum Apostolicum requiritur, tamquan ejusdem forma, sine qua actus, ubi-cumque gestus fuerit, subsistere nequit; contrahentes vero in locis, ubi praedicta constitutio recepta non est, non obtento Sedis Apostolicae consensu, a censuris aliisve poenis absolvunt in eadem statutis.quot; (cfr. Corradus 1. c, lib. 9 , cap. 1, n. 7; Luc. Ferr. 1. c. art, 6, n. 11 j Engel 1. c. n. 15, 24; Schmalzgr. 1. c. n. 122 sq; Giraldi 1. c. in cap. Nulli) Concludit Pontifex suadendo, ut priusquam Antistites ejusmodi consuetudinem divellere aut confirmare aggrediantur, Sedis Apostolicae sensum exquirant, ejus-que responsum expectent.

343. D. Ad alias quod spectat, priscas videlicet solemni-tates, majori concordia jurisinterpretes tradunt, abrogatis illis (excepta subscription e) nimium imminere ecclesiis detri-mentum, quam ut contrariae consuetudini robur in eas attribuatur. (v. Pirrhing 1. c. n. 9, Schmalzgr. 1. c. n. 8, Fagn. 1. c. n. 10)

Hactenus dicta spectant prohibitam cunctis administrato-ribus alienationem. Sequitur de exceptionibus , seu rectius, de permissa alienatione sermo instituatur. Ante autem exhibere juvat priorem partem Extravagantis Ambitiosae, quam ad propositum respondeamus. Paulus Venetus Papa II (anno 1468 Romae). Ambitiosae cupiditati, illorum praecipue, qui divinis et humanis affectati, damnatione

postposita, immobilia et pretiosa mobilia Deo dicata, ex quibus Ecclesiae, monasteria et pia loca reguntur, illus-tranturque, et eorum ministri sibi alimoniam vindicant, profanis usibus applicare, aut cum maximo illorum ac divini cultus detrimento exquisitis mediis usurpare prae-sumunt, occurrere cupieutes, omnium rerum et bonorum Eoclesiasticorum alienationem, omneque pactum, per quod ipsomm dominium transfertur, concessionem, bypotbecam, locationem et conductionem ultra triennium, nee non infeudationem vel contractum emphyteuticum, praeterquam in casibus a jure permissis, ac de rebus et bonis in em-phyteusim ab antiquo concedi solitis , et cum ecclesiarum evidenti utilitate, ac de fructibus et bonis, quae servando servari non possunt pro instantis temporis exigentia, bac perdetuo valitura constitutione praesenti fieri prohibemus: praedecessorum nostrorum constitutionibus, prohibitionibus, et decretis aliis super hoc editis, quae tenore praesentium innovamus, in suo nihilominus robore permansuris. Si quis autem contra hujus nostrae prohibitionis seriem de bonis et rebus eisdem quicquam alienare praesumpserit, alienatio, hypotbeca, concessio, locatio, conductio et in-feudatio hujusmodi, nullius omnino sint roboris vel mo-menti.quot;

344. II. Quae res et qui actus non comprebenduntur alienatione, omnibus administratoribus interdicta?

Non comprehenditur, 1) alienatio rei immobilis vel mo-bilis non pretiosae (const. Ambit, et canon Terrulas citt.). Sed bic cavendum esse a pravo quodam artificio auctores monent. Non potest scilicet res, quae unum totum con-stituit atque pretiosa est, in partes modici valoris distri-bui, ut tota sensim absque beneplacito Apostolico distra-hatur. Quod quidem turn affective, turn effective repug-nare constitutioni dicamus. Tali itaque consilio non licet per partes dividere agros, sylvas, prata, greges. (v. S. Lig. 1. c. Nota VI; Schmalzgr. 1. c. n. 45)

3. Alienatio et conductio bonorum pretiosorum ad trien-nium (v. Const. Amhitiosae); quod est, aiunt una sententia Doctores, ad triennium utile; ita ut res, quae singulis annis tacit fructus, in tres tantum annos; alia quae alternis facit, aut tertio vel quarto quoque anno, in sex, novem, duo-decim annos locari valeat; sicque eapropter ligna caedua, quae sint quinto dumtaxat anno, ut ampu-tentur matura, in quindecim annos recte locentur et conducantur. (v. Fagn. 1. c. n. 43) Non proliibet igitur dicta constitutie locationes rerum pretiosarum ad triennium. Dicitur pretiosarum, quia res modici valoris locari possunt ad quodcumque tempus. Proliibet vero irritasque efficit locationes, quae hunc terminum praeler-grediuntur. Quamobrem, qui locationis contractum sim-pliciter ad longius tempus protrahunt, actum ponunt in-validum, et censurae excommunicationis (de qua iuferius) subjiciuutur.

Quaesitum autem luit inter jurisinterpretes, an possint, illaesa constitutione, res ad triennium locari, addita sti-pulatione, ut finito triennio, si non fuerit denunciata voluntas cessandi a locatione vel conductione, nova trien-nalis locatio incipiat. 1) Est in tali contractu abso-luta locatio rei ad primum quod inchoabit triennium, insuperque conditionalis locatio ad triennium subsequens, si interim contractus non revocatur. Plus igitur quam lege permittitur continet. Non defuit tamen inter auctores , cui licitus undequaque et validus visus est. Postquam vero S. C. EE et RR prohibitum contractum iteratis vicibus declaravit, invalidam insuper adjectam sti-pulationem, et cum executioni mandatur, censurae con-stitutionis Amhitiosae obnoxiam, relinquenda perfecto ea sententia est. (v. decreta apud Trombetta 1. c. pag. 126

1) Quod pactum di Disdetta vocant, i. e. pactum de verbi revoca-tione. A disdire, verbum revocare, nomcn derivatum est.

sqq.) Non licet itaque talem contractum inire. Stipu-latio, quae ad sequentia triennia refertur, corruit; sed locatio, quantum ad primum triennium relata est, robur habet. (v. Trombetta 1, c., ibique adducti Garcia, Be be-neficiis p. 2, cap. 1, n. 61, sqq, et Ventriglia, Praxis fori ecclesiastici tomo 1, adnotat 1, § 1, n. 10.)

Alia quaestio est, num debeat, quod constitutio Am-bitiosae statuit de locatione rerum et bonorum ecclesiastico-rum, intelligi pariter de locatione fructuum et redituum. Pyrrhus Corradus 1. c. 1. 9. c. 1. n. 3; Garcia 1. c. n. 32, 36; Trombetta 1. c. pag. 132, aliique docent statuta ejus constitutionis spectare ipsos etiam fructus et reditus. Ar-gumenta sunt. Prohibet constitutio „omnium rerum et bonorum ecclesiasticorum alienationemquot;; atqui fructus et reditus ecclesiastici profecto sunt res ecclesiasticae. Deinde, posito generali illo vetito alienationis omnium rerum et bonorum_;constitutio excipit inter caetera „fructus et bona, quae servando servari non possuntquot;; ergo ipsa constitutio rebus, quas ob oculos habet, fructus aperte adnumerat. Tandem, per sacram Rotam «in una Comen Locationum 20 Maii 1600 coram Illmo Pamphilio fuit resolutum: nempe quod sicut Ecclesiae bona non possunt locari ultra triennium, ita nee fructus.quot; (Ap. Garzia et Trombetta 1. c.) Quae quidem argumenta tantam vim habere mihi visa sunt, ut aberrasse putaverim S. Lig cum (1. c. nota Vil) scripsit: //non prohibetur fieri locatio fructuum usque ad vitam beneficiarii, cum succcssor non teneatur stare tali locationi, ut Croix ibid cum Mol. Paul. Sylv. Abb. Gov. et Delbene.quot; Absque molestia conceditur, non teneri (sal tem si annus locationis nondum inceptus est, si non consiti adhuc agri, si fructus nondum pendent) successorem stare locationi bonorum, quae ad mensam ') beneficiarii, rectoris ecclesiae, caete-

i) Mensa (gallice mense) dicitui', quidquid ex bonis alieujus homi-nis, muneris, aut instituti est; quidquid ad mensam instruendam i. e. ad vescendum et caetera ■vitae coinmoda pertinet. Inde, mensa Epis-copi, Capituli, benelicii, et.

rorum pertinent, quamque praedecessor iniit nomine proprio et in suam utilitatem. Obligatio enim, oriunda clerico locanti beneficialia bona, personalis communi infcerpreta-tione dicitur, ideoque et expirans morte locantis. Secus est dicendum (quod obiter notemns) de locatione bono-rum et fructumn quae ipsius ecclesiae sunt, quique propterea ecclesiae nomine locantur; ecclesia enim non moritur; ejusque obligatio neque rectoris neque alte-rius cujusquam obitu perit. Ex dicto autem revocandi jure, quod successori, ut quantum aequitas sinit illaesus servetur, attributum est, non consequitur, nee eidem adjuncta est facultas locandi fructus ultra triennium. Qui-bus addi potest, quum tempore Pontificis Benedicti XIV quidam clerici suorum beneficiorum reditus, fructus, pro-ventus ad vitam vel longum tempus, sub nomine cedendi commodum ve! utilitatem percipiendi fructus, distraherent, recepto ab emptore per unam vel plures solutiones pretio, Pontificem expresse renovasse contra eos, quocumque sub nomine vel titulo fructus sic distrahentes, censuram ex-communicationis aliasque poenas statutas in alienantes bona Ecclesiae, (v. const. Universalis 29 Aug. ITil) Simi-lem quaestionem de pensionis ecclesiasticae venditione et locatione tum ad tempus tam ad vitae exitum, S. Apos-tolica Sedes anno 1840 resolvit, prohibendo per generale decretum tales contractus iniri. (Ap. Trombettal. c.pag. 136) De pretio locationis antecipate nee ne soluto aut solven-do , Paulus II in sua, de qua dicimus, constitutione n.i hil quidquam sancivit. Posthac autem cum appareret, mag-nam ecclesiis perniciem inferri, si earum bona repraeseu-tata pecunia in successorum praejudicium locari contingit, Sancta Trid. Synodus decrevit: „omnes. . hae locationes, si antecipatis solutionibus fient, nullatenus in praejudicium successorum validae intelligantur.quot; (sess. 25, cap. 11, de ref.) Qua quidem lege, ceu manifestum est, nullatenus repudiatur pactum, ut absolnta parte triennii termini, liat elapsae locationis solutio.

4 Alienatione, cunctis administratoribus per const Am-bitiosae interdicta, non comprehenditur infeudatio bonorum ■vel cessio in eraphytensin in casibus a jure permissis, dnm-modo tamen ab antiquo in emphytensin tradi ilia ipsa consue-verint, fiatque emphyteusis cum ecclesiarum evidenti utilitate. (const, cit) Talia igitur bona, quum ad ecclesiam revertun-tur, denuo in feudum vel emphyteushi; ast evidenter ecclesiae utilem, concedi possunt. Sed hodiedum, quod hujusmodi cessio solet ecclesiae non utilis esse, interdicta vulgo per ipsius constitutionis ordinationem videtur. Fuit insuper pro hibita per S. C. EE et RR ap. Trombetta 1. c. pag. 137 sqq.

5 Alienatio boni pretiosi, cum ilia ex temporis rerumve conditione (v. g. instantis per legem depraedationis) urgen-tissima est, nec rogari beneplacitum Apostolicnm iuterea potest, (v. s. Lig. 1. c. nota VI; Schmalzgr. 1. c. n. 42; Card. De Luca, de alrenat. disc. 1, n. 119) Item in casu notoriae utilitatis ecclesiae, si expectato consensu Ponti-ficio transiret interim occasio alienandi (s. Lig. 1. c.) Pa-riter cum alienatio tit ex imposita legitime necessitate, non autem ex voluntate; v. g. ecclesiae relicta sunt bona ad certum tempus dumtaxat; vel cum onere restituendi res cum adesse continget certa adjuncta; vel bona legitime subjecta sunt retractui Icgali aut conventionali, velut evenit in extinctione liypotbecae, censuum, in impositione retro-venditionis. (Card, de Luca. 1. c. n. 126)

6. Venditio bonorum immobilium pretiosorum, quae monasterio Capucinorum aut Minorum de Observantia relicta sunt (cfr. Trid. sess. 25, cap. 3, de ref). Haec necessitate legis, ut aiunt, i. e. jubente lege ecclesiastica, di-vendi debent. (V. caput Exiit. §, Non enim vemimile est. De verhorum signif. in 6 ; et Fag, ad cap. Nulli. n 27, 28.) Idem doctores statuunt de domibus professis Societatis Jesu, Cannelitarum Discalceatorum, et Clericorum Regu-larium Theatinorum; quum illae omnes ad vendendum dumtaxat, acquirere possint bona immobilia; retinere ilia sen possidere nullo pacto valeant. Venduntur per syndi-

cos monasterii; debetque venditio fieri, pi-aevia edictorum affixione, maiori oblatori. (V. Deer. S. C. C. in Ben. XIV, Inst. 69, n. 8, et infra n. 349 sqq)

a) Dubitatur, an rebus, quas alienare vetitum cuique adininistratori est, accenseri debeat res, quam distrabi ipse donator, cum ex liberalitate earn cederet, permisit.

Atqui ex sancto Liguori probabili sententia (l. c, nota II), eaque, ut videtur solide fundata, actibus prohibitis dicta alienatio accensenda non est. (cfr. Card, de Luca 1. c., n. 138; et vide supra n. 300.)

b) Dubitatur etiam, nuni inter praedictos actus referri debeat hypotheca generalis bonorum.

Prohibet const. Ambitiosae „ hypothecainquot; imponere ec-clesiasticis rebus pretiosis. Est autem hjpotheca contractus, quo res aliqua creditori in securitatem debiti obligatur sine actuali traditione rei. Res si traditur, contractus pignoris adest. Duplex distinguitnr hypotheca. Generalis, qua obli-gantnr omnia bona debitoris, vel, ut videtur, quoddam bonorum genus, v. g, omnis suppellex argentea; specialis quae rem singularem afficit. Non oritur vulgo ex hypotheca general! tantum periculum detractionis, quantum ex speciali. In quo fortasse causa est, cur jus antiquum (in cap. Nulli cit), de generali tacens, specialem hypothecam vetuerit.

Disputant autores, an jure novo Panli II prohibeatur utrumque genus. Inhibitam mansisse specialem, fatentur omnes. Vetari insimul generalem, tenent Bonacina, Do-natus, alii ap. Schmalzgr. tit. de pignorihis n. 15. Hi namque omissam a Paulo IT animadvertentes vocem specialis, simpliciterqne ab eo interdictam „hypothecamquot;, concludere eligunt, utramque inhiberi per Pontificem. Ast Fagnanus in cap. Nulli n. 30 sqq; Schmalzgr. 1. c, n. 16, 17, et tit. 13, n. 20, 21; Reiffenstuel tit. de pigno-rïbus n. 34, sq, aliique defendunt, non prohibitam esse generalem hypothecam. Quum enim veteri jure sola pro-

hibeatur specialis hypotheca, eodem sensu jus novum debere intelligi, nisi id aperte contrarium statuat. Et ipso hoc sensu fuisse suo tempore a S. C. C. acceptam constitu-tionenij refert Fagnanus (S. C. C. a secretis) l. c., n. 32.

c) Dubitatur praeterea, utrumne in meraoratam Pauli II legem peccare dicendi sint, qui donationem, haeredita-tem, legatum repudiant, antequam haec fuerint acceptata. Controversia in eo versatur, an repudiatio hujusmodi di-cenda sit rei ecclesiasticae alienatio. Si ita, repudiate rem pretiosam est impingere in dictam legem, ideoque insimul contrahere censuras ejus et poenas. Sin secus, repudiatio quamquam illicita quandoque et restitutioui obnoxia (v. ante n. 297), in earn legem non offendit, neque idcirco poenis ejusdem gravatur. Dictum est in quaestionis formula : ,/antequam fuerit acceptataquot;; nam post acceptationem res certo ecelesiastica est, et sic, qui repudiat, alienat. Dictum insuper est: ^qui repudiantquot;; qui enlm cederent alteri rem vel eamdem permutarent disponendo de re tamquam sua, actum ponunt, qui manifeste involvit acceptationem; ideoque hi alienant rem ecclesiasticam.

Multis de proposita involuta quaestione disserunt Reiff, ad tit. de hls, qnae finnt a Praelatis n. 35, sqq, et Schmalzgr. 1. c, n. 13. Nobis satis sit exhibere distinctionem, qua judice S. Liguori verlor sententia utitur. Docet haec, re-pudiari valide oblatas res, nisi per legatum obveniaut, quoniam res in legato ecclesiae attributa transit in ecclesiae dominium statim ab obitu legantis, quin intercedat acceptatio. (V. supra n. 316.) Est itaque repudiatio legati, alienatio rei ecclesiasticae. Quapropter si pretiosa res est, repudians et invalide agit et poenas contrahit; dummodo tamen excipiatur Episcopus aut Superior regularis repudians onus perpetuum Missarum; est enim penes eos, ex Urbani VIII et Innocentii XII decretis, repudiare etrepudiari facere valide et licite talia onera, sive per donationem inter vivos aut mortis causa, sive per legatum ea offerantur.

prehenduntur alieuatione interdicta cuique administratori; vel quod idem sit, alienationes proposuimusj quae perfici possunt non rogato Sanctae Sedis Apostolicae beneplacito. Quaestio nunc in promptu est, num alienationes istae per-mi ttantnr omnibus absque discrimine administratoribus ecclesiasticis; et, num forma quaedam in iis explendis postuletur et causa. Utrumque perpendamus.

An dictae alienationes permittuntur Episcopis, Vicario Generali, Vicario Capitulari, caeteris administratoribus?

Resp. 1. Episcopi fruebantur olim potestate alienandi bona turn pretiosa turn non pretiosa mobilia et immobilia. Hodie minori facultate gaudentes, exercere valent quinque acfus enumeratos sub n. 344, pariterque permittere, ut alii administratores id idem faciant. In quo efficiendo non iinpe-diuntur obligatione jurisjurandi, quod de bonis non alie-nandis in sua consecratione emittunt; illud quum ex meute petentis Sedis Apostolicae referatur ad alienationem beneplacito Romani Pontificis reservatam. Caeterum Episcopi alienare possunt dictis in casibus bona mensae suae; itemque vel ipsi vel una cum Capitulo res templi Cathe-dralis_; insuper bona viduatae ecclesiae inferioris (cap. Budum, de honis Ecclesiae non alien, in 6); tandem bona ecclesiae inferioris non viduatae, si canon Terrulas eau. 12. q. 2, quantum ad ecclesias inferiores, intelligendus est non solum de concedenda rectoribus alienandi licentia, sed etiam de facienda alieuatione per ipsos Episcopos.

Quod de Episcoporum potestate dictum est, idipsum Vicariis Apostolicis juridictionem quasi episcopalem ha-bentibus, atque Praelatis seu Abbatibus vere nullius 1) adaptetur.

!) Sunt inter Praelatos (Episcopis) inferiores, alii, qui praesunt certo coetui persouarum commorantium intra septa alicujns ecclesiae vel monasterii cura passiva exemptione a jurisdietione Episcopi. Sunt alii liabentes jurisdictionem activam in territorium, quod intra lines alicujns dioecesis sitnm est. Sunt et alii, fruentes jessisdictione activa

Resp. 3. In Vicarii generalis munere, seu in generali mandato, quo quis vicarius generalis constituitur, non est ea, de qua agimus, potestas. Quam ob rem nihil in his valet, nisi Episcopo placeat per peculiare indultum eidem communicare facilitates, quibus Episcopos jure ordinario pollere ante diximus.

Resp. 3. Vicarius Capitularis, quum Sede Episcopali vacante ordinariain teneat Episcopalem jurisdictionem, in alienandis rebus id efiicere potest, quod ordinaria potes-tate Episcopus, ideoque et aliis alienandi copiam dare. Sed excipi debent bona vacantis mensae Episcopalis, ac vacantium ècclesiarum et beneficiorum. (cfr. cap. Novit. Ne sede vacante aliquid innovetur.) Quod aperte docet rescrip-tum S. C. EE et RR ad Vicarium Capitularem Pontis Curvi anno 1788 datum. Existimabat is posse se, ordinaria episcopali potestate praeditum, alienare vi canonis Terrulas bona vacantis mensae Episcopalis. Ast nuntiat eidem S. C. id vires Capitularis Vicarii excedere, quoniam canon Terrulas non derogat „capiti Novit, quod vetat alienationem bonorum Mensae sede vacante; et propterea non habet locum dispositio canonis Terrulas cum agitur de bonis pertinentibus ad Mensam; quemadmodum nulla-tenus locum habet in bonis ecclesiarum inferiorum et beneficiorum, quae vacantia sint.quot; (ap Trombetta 1- c. pag. 145.)

Resp. 4. Administris inferioribus id imprimis licitum in iiac re dicamus, quod iisdem ex donatorum voluutate legitime attributum invenitur; — insuper res locare ad triennium utile, ceu epistola docet S. C. EE et RR anni 1801 ap. Trombetta 1. c, pag. 31: ,/Questi miei Emi

in territorium, nullius dtoeeesis limitibus inclusura. Vocantur hi Praelati vel Abbates liabent jurisdictionem quasi Episcopalem in territorii

sui clerum et populura, possuntque ibi generatim quidquid potest in sua dioecesi Episcopus, iis exceptis, quae pendent ab Ordinis potestate. (V. Syn. Dioec. Ben. XIV, lib. 13, cap. uit. n. 2.)

Signori mi comandano di scrivervi, clie sebbene perl'affitto triënnale nou proibito dalla Estravagante Ambitiosae non sia necessaria.. la licenza dell' Ordinario; . . quot; — tandem fortasse etiam distrahere res, quae servando servari ne-queunt; quae facultas dimanare videtur ex memorata con-stitutione.

Plura his ad liberam inferiorum rectorum potestatem referre, ego quidem nequaquam audeo. Continet me canon Terrulas, qui Episcoporum auctoritati alienationes non pretiosas reservat, quique non solum de immobilibus sed Ben. XIV judice (Inst. 69. n. 9) de ipsis mobilibus intelligi debet. Minime su'ulatus fuit ille canon per const. Ambitiosae (v. deer. S. C. C. ap. Fagn. ad cap. Nulli n. 25, 36); ita ut pristina in eo stabilita de bonis non pretiosis disciplina etiamnum perseveretA Et ipsi 4 exempti regulares, (quamquam Pirrhing 1. c. n. 46, alii-que secus tradant), quibus peculiare in bis S. Sedis indul-tum concessum non fnei-it, alienare ex SS. CC. decretis non valent res immobiles modici valoris. Q,uam doctrinam Cardinalis Archiepiscopus Bononiensis Cl. Lambertini, idem qui postea Ben. Papa XIV, agens de alie-natione supellectilis sacrae non pretiosae, mobilibus modici pretii nihil baesitans accominodat, et observari in sua dioecesi praecipit. Sunt decreta S. C. EE et RR apud Giraldi 1. c. ad cap. Nulli. Unum memoremus. Prior monasterii Silvestrinorum Saxiferrati Nu-cerinae Dioecesis, pluribus vicibus alienavit cum licentia sui Generalis bona monasterii usque ad valorem scutorum Septuaginta. Proponitur hic casus S. C. respondetque anno 1653: ^non licuisse, et absolvatur.quot; Episcopo autem Nucerinae scribit: ,/Non approvano questi Eminentissimi, che circa all^j alienazione de' beni de' conventi possano li superiori regolari valersi della facolta, che nel canone Terrulas vengono concedute ai Vescovi..quot; Cardinalis Lambertini in sua Inst. 69 n. 9, haec docet; ,/Ex his omnibus aperte constat neque alienari, neque in pignus ti-adi

pusse yretiosam supellectilem Ecclesiarum Saecularium, ac Regularium, Sodalitatuni, et cujuslibet Loei Pii, nempe argentea, vel aurea vasa, calices, patenas, ostensoria, pyxides, lampades, argentea candelabra, ampullas, conse-crata vasa, aspersoria, thuribula, quae inter pretiosain supellectilem adnumerantur, licet vasa, quae consecrationem requirunt, nondum sacrata fuerint, vel aliqua ex ipsis sacrari numquam debeant. Nam illud potissimum alienationem eorumdem vasoruin impedit, quod ipsa ad Ecclesiam, aut Pium Locum pertineant. Constat, inquam, nihil ex his omnibus vendi, aut pignorari posse, nisi legitima causa Pontiticis auctoritate, judicioque probetur, aut facultas nostra prins ohtenta fuerit, cwn de rehus inferioris pretii agendum est. Üuippe neqne Paidi 11 deereturn, quod incipit Am-bitiosae, neqne ulla alia canonica sanctio jus Episcoporum im-minuit, quod ex canone Ter rul as 12, quaest. 2 desumitur. Ita Fagnanus Sacrae Congregationis sententiis adductus testa-tur. Regulares, qui privilegio canonis Terrulas uti volunt, eamden a Nobis facultatern omnino petere debent, si illam a Sede Apostolica non obtinuerint, vel necessarium minime existiment ad Pontificem confugere, cum de tenui pretio res agatur. Id non seniel a sacris Congregationibus con-stitutum fuit.quot;

Sed forte nunc quaeret quisquam, quo tandem pacto dicta haec componi cum constitutione Ambitiosae possint; quae duin cunctis administratoribus multa prohibet, cae-tera, quae non prohibet, iisdem permittere videtur. Atque haec quidem existimatio, accoinmodata Episcoporum facul-tatibus, rectissinia sit. Horum pristiua potestas omnia complectebalur; inansit itaque illis quodcumque lex non abstulit; sicque optimo jure, vetitis deductis, determi-natur Episcoporum in his rebus potestas. Sed hac ratione de administris inferioribus disseri non tribuitur, hisce quum sine Episcopali venia quidquam alienare olim interdictum esset. Arbitror autem, illis ex mente Pont. Pauli II permitti alienationes non vetitas in dicta constitu-

tione, si excipiuntur, quae in canone Terndas Episcopis reservatae sunt. Propterea ex ipsa constifcutione adscriben-dam iis censui locationein triennalem, forte etiam aliena-tiones rerum, quae servando servavi nequeunt; obtingente tarnen Episcopis potestate regendi exercitium eorum actimm.

■347. Haec de prima proposita quaestione, nimirum de administratoribus, quibus certae alienationes pemiit-tuntur. Sequitur secunda:

Resp. 1. de forma. In permissis alienationibus, quae per Episcopos efficiuntur satis est una Episcopi auctoritas. Sic alienantur bona mensae Episcopalis; bona ecclesiae Cathedralis, cujus temporale regimen penes unum Episco-pum sit; bonae viduatae ecclesiae inferioris; quo ultimo tarnen casu Episcopus, ex praecepto capitis Dudnm, de reb. eed. non alien, in 6 , constituere fortasse prius debet defensorem jui-ium viduatae ecclesiae, qui certo constitu-endus est cum suscipitur alienatio, quae juris solemnitates postulat. Proposituni responsum fundatur capite Terrulas, insuperque stabilita ab antiquo rerum gerendarum norma, et jurisperitorum interpretatione. (v. Leurenius 1. c. q. 162).

Inferior en administri possunt, non rogata Ordinarii ve-nia, et omissis cognitis aliis solemnitatibus, alienare i-es, quae donatae sunt apposita clausula, ut alienare eas va-leant hand petito cujuscumque consensu, baud servata solemnitate ulla; deinde, vendere bona, quae necessitate juris alienari debent; locare insuper ad triennium utile res, quas ipsi moderantur; forte etiam bona, quae servando servari nequeunt. Sed accommodare illos suos alienationis actus debent ad ilia, quae Ordinarius prae-scripserit, in hoc genere mandata. Ut caeteros alienationis actus ponant, opus habere videntur licentia Ordinarii. In quo ita scribendo invitus avellor a s. Liguori doctrina (1. c. nota VI), qui, nisi me decipiam, inferioribus ad-

ministratoribus permittit, ante dictos actus ferme omnes ponere, quin eomm de his rebus consilium probaverit Episcopus. Maxime in caput Terrulas ea sensa impingere arbitror.

Resp. 2. de causa. In ipsis alienationibus beneplacito Apostolico hand obnoxiis, justam causam requiri dicamus. Qui enim res moderantur, rerum dominium non tenent, quo valeant pro voluntatis arbitrio alienare, sed mero oeconomico munere funguntur, quo consectari debent, quae sunt suae administrationi utilia, proptereaque turn in alienationibus turn in caeteris actionibus commodi nor-mam prae oculis habere. Congruit hisce canonica lex capitis Terrulas postulans aperte, ut distractioni rerum exiguarum, minusque ecclesiae utilium, comes adsit necessitatis, vel saltem ex jurisinterpretum explicatione, justae utilitatis cansa. Facile tamen, ceu arbitror, ejus-modi causa in promptu est; quum, in praesenti rerum genere, de eo agatur frequenter, quod conservatum nihil parumve prodest ecclesiae, alienatum vero commodum affert ex reddito pretio. Sicque re considerata explicatam habeo doctrinam s. Liguori, scribentis (1. c. nota VI), quod ,/sine causa speciali'^, alienationes, de quibus hie tractamus, „licitequot; effici queant.

348. Expositae doctrinae de licita et illicita alienatione convenit adjungere quaestionem, an cuique conferri per alienationem possint res ecclesiasticae.

Ex juris Romani ordinationibus, quas ceu legem eccle-siasticam doctores exhibent, transferri nulla res ecclesias-tica potest in haereticum vel judaeum (Auth. de eccl. tif.u-lis. Fov. 130. collat. 9. cap. 14 Jubenms)-, nec templa et monasteria in fidelium privatorum usum (Auth. de alien, et emphjt. collat. 9. Nov. 120. cap. 7. Hoc vero. cfr. canon 2. Ea enim. causa 10. q. 2); ita ut specialis super hac lege dispensatio necessaria sit, nec sufficiant ad vetitam illam translationem consuetae solemnitates. (v. Schmalzgr. 1. c. n. 53 ; Pirrhing 1. c. n. 33; Leurenius 1. c. q. 161)

349. Adjudicate. Doctrinam de solemnitatibus et causis, quae necessariae sunt ut obtineatur legitima alienandi facul-tas, excipittractatus de adjudicatione, qua res, alienarijam permissae, tandem transferantur in aliquem. In quo quidem agendo negotio id ex propria bonis ecclesiasticis destinatione et administrorum oeconomico munere clarissimum est, in-hiberi ut infra reale justumque pretium res ecclesiarum adjudicentur. Non desunt de hac re decreta ecclesiastica satis antiqua. Ex quo autem Pontifex Benedictus XIV Sedem Apostolieam conscendit, editae sunt per sacram Romanam curiam plures instructiones et dispositiones, quibus aptissima vatione adjudicatio bonorura ecclesiasticorum ordinatur. Appetunt illae luculenter, ecclesiis procurare justum pro suis rebus pretium, earumdem commoda quantum fas est augere, pretii solutionem tutam reddere, licitatoribus col-lusiones, fraudes, ipsasque querelas praeripere. Condidit praefatus Pontifex in Motu-proprio Essendo ben gravi dd. 22 Nov. 1742 integram legum seriem, quas administris Camerae Apostolicae seu Fisci Aposfcolici in facienda bo-norum locatione servare mandavit. Praecipiunt disponunt-que leges illae publicum locationis edictum, licitationem seu oblationem pretii, rei deliberationem majori et meliori obla-tori, privilegium et jus vigesimae et sextae; de quibus infra.

Fuerunt ordinationes illae mox traductae ad alienatio-nes bonorum ecclesiasticorum ubicumque faciendas. Nam ipso in vivis agente dicto Pontifice Sacra Congregatie EE et RR instructionem Episcopis misit, in qua jubentur ut ,/servent in omnibus provide et juridice disposita a SS, D. N. in suo Motu- proprio: De legibus servandis in conce-dendis locationibus bonorum Camerae Apostolicae dato sub die 22 Nov. 1742 quam instructionem et Pius Papa VI approbavit. (v. Trombetta c. pag. 90.) Ab illo autem tempore Sacra EE et RR Congregatio non tantum dijudicat juxta dictam normam quoscumque alienationum contractus ad se delatos, (cujus generis decretorum numerus valde ingens est) sed etiam declarare et adhortari non

cessat, quod exhibitum Motu-proprio ceu ,/legem universa-lemquot; habeat, cui accommodari contractus locorum piorum debent (Deer. 2 Maii 1816); et, quod ,/in adjudicandis rebus ecclesiasticis observandae sunt leges latae a Bene-dicto XIV in suo Motu-proprio edito die 23 Nov. 1742.quot; (Deer, generale dd. 18 Martii 1835 ap. Lucidi I. c. vol. 2. pag. 505 ; Trombetta I. c. pag. 10; Acta S. Sedis vol. 1. pag. 251 sqq.) Nec una Congregatio EE et RR, sed etiam Congregatio interpretum Concilii Tridentini eamdem normam sequitur, (v. Lucidi I. c. pag. 507. n. 283 et Trombetta I. c. pag. 14 et 16.)

Dictum est pertinere eas leges ad bona ecclesiastica; quod quidem exhibita decreti generalis 18 Martii 1835 verba : „in adjudicandis rebus ecclesiasticis observandae sunt leges latae a Benedicto XIVquot; pandunt. Quapropter dum in alio decreto diei 2 Maii 1816 et in ipso hoc de-creto 18 Martii 1835 accomodari illis jubentur contractus locorum piorum, contrahi haec denominatio debet ad loca sacra et religiosa, semotis locis mere piis, quibus leges istae adaptandae non sunt.

Sed insuper animadvertatur oportet, propositam normam tangere eas dumtaxat alienationes, quibus Apostolicus consensus opus est, quum palam de talibus dumtaxat con-tractibus Pontificium Motu-proprio et exhibita decreta dis-ponant. Si quis equidem in alia facienda alienatione inchoat adjudicationis iter a primo dictae normae actu, nunciando videlicet per edictum rem adjudicandam esse meliori oblatori, pergere eadem via teneri videtur. En de hac re instructionem S. Congregationis EE et RR anni 1801, de qua sermo jam ante fuit : „Questi miei Emi Signori mi comandano di scrivervi, che sebbene per FaffiMo triennale non proibito dalla Estravagante-Ambitiosae-non si a necessaria I' affissione degli Editti, ne la licenza del-I'Ordinario, potendo il beneficiato, o Luogopio fare 1'affitto di sua an tor it a,... nulladimeno è sempre lodevole die si pre-nietla I'affissione degli Editti; e premettendosi inducono

1'obbligo di dovere scegliere il migliore oblatove, e anno luogo all' addizione in diem per la Vigesima, e all' am-missione della Sesta...quot;

Nee, juxta praxin sacrae Romanae Curiae, indicatis le-gibus subjacet alienatio sacrae supellectilis, quae adjudicari simpliciter debet favore majoris oblatoris, non tarnen minori pretio a peritis taxato. (v. Trombetta l. c. pag. 227.)

350. Ipsam adjudicationem nunc exponere aggrediamar. Quinque illi sint partes, quae verbis juri propriis audiunt, aestimatio rei, edictuni, oblatio pretii, deliberatie, experi-mentum vigesimae et sextae.

a) Aestimatio rei. Sapiens imprimis haec ordinatio appa-ret, ut rei alienandae valor prius per idoneam taxationem aestimetur, quam venalis, aut locanda, aut alio contractu distrahenda exhibeatur. Hoc pacto scilicet cavetur, ne parum considerate et viliori pretio adjudicatio fiat. Cujus-que equidem hominis aestimatio, idonea haberi minime potest. Immo inepta dicenda est ipsa censuaria taxatio, quae tributorum exactioni moderandae serviens, approxi-mativum quemdam exliibet non realem rerum valorem. Tuta autem in hoc negotio norma, congruensque Sedis Apostolicae ordinationibus, est viri periti aestimatio : „Verus modus a jure approbatus dignoscendi varum valorem et justum pretium, est per electionem peritorum, ut est communis opinio.quot; (S. Rota Rom. ap Trombetta l. c. pag. 23.)

5) Edktum. Facta peritali taxatione, res locanda, venalis , etc, publico per edictum nunciatur. (Motu-proprio n. 1) Nam Ecclesiae bona, non occulta quadam pactione, sed publice distrahi expedit valde. Advocasse enim rei acqui-rendae cupidos, prodest appetendo majori ecclesiae com-modo, praecluditque locum multis querelis. Ad haec anti-quissimus iste mos in Ecclesia est, velut ostendit lex canonisata Hoc jus, in canone Ea enim cit. Quapropter facienda alienatio palam nunciatur, i. e. edictum affigitur,

quod rem potior! oblatori venalem, locandam, etc, publice indicat, aestimatum pretium docet, rnonetque quotquot anibiunt rem, ut indicate die et loco oblationem pretii exhibeant in scheda clausa et obsignata. Edictum hujus-modi vocatur deliheratoriuM, affixum nempe animo alienandi seu deliberandi (om af te wegen?, pour délivrer), i. e. assignandi rem majori et meliori licitatori. Affigi et aliud potest, quod dicitur simpliciter invitaiormm, quo videlicet monentur emptores, conductores, consilium esse explorandi rei pretium, et considerandi deinceps utrum nec ne majori et meliori oblatori assignanda sit.

Deliberatorii autem edicti vis et sequela non est ven-ditio, locatio, sed est promissio et obligatio vendendi demum, sen locandi rem potiori oblatori, approbante oblationem competente superiore, caeterisque servatis de jure servandis. Invitatorium vero edictum nullam hujusmodi legem impouit ecclesiae, (cfr. deer. S. C. EE et RR 24 Aug. 1866 in Acta S. Sedis vol. 3 pag. 418 sqq.)

c) Ohlalio pretii. Hie adjudicationis actus vocatur quan-doque licitatio. Licitari dicitur, qui pro re acquirenda majus alio pretium offert. Dicitur quandoque auctio, quae vox ab augere derivata, significat publicam rei distrac-tionem, in qua proposito pretio addicitur res ei, qui id pretium plus caeteris auget. Offerre pretium, licitari, augere, actus sunt ementium, conducentium. Nuncupatur etiam suhhastatio, quae in publica majori oblatori adju-dicatione, actus est praeconis. (uitroeper) Nomen traxit ex Romano veteri more, quo hastam eo loci ponebant, ubi erat venditio publica habenda.

Fit autem in adjudicationibus ecclesiasticis licitatio seu oblatio pretii non viva voce, sed scriptis et obseratis sche-dulis certo die et loco exhibendis. (Motu-proprio n. 1) Nec alium licitandi modum in re, de qua dicimus, admittit sacra Romana Curia, (v. decreta ap. Trombetta 1. c. pag. 18 sqq.)

at ar, quae iiiceita est; qualis sit; liceu centuiu supra majorem quamque oblationeui. Öed inscripto certo pretio adjungi potest oblatio augment! supra aliorum licitationem; v. g. liceor mille florenis, insuperque centum supra majorem oblationem aliorum. De hac autem posteriori lici-tatione jubent decreta, ut proposituin augmentum addatur non aliorum oblationibus, sed summae ab ipso illo lici-tatore statutae, ita ut in proposito casu obtulisse dieendus sit mille et centum florenos. — Incertis ideoque repellendis licitationibus accensentur conditionatae, quae videlicet ab incerto eventu pendent; cujusmodi sit: oflero mille, si adjudicationis tempore domum meain vendiderim. Conti-nentur et praecipiuntur baec in generali decreto S. C. EE. et Rfl. dd. 18 Martii 1835: „II. Oblationes fieri debent in quadam summa certa et explicita sine ulla conditioner aut augmento, quod ex eventu pendeat; ac proinde si quis obtulerit ex. gr. decern nummos scutatos vel supra meliorem quamcumque oblationem, vel supra eas oblationes, quae ad certain summam pervenerint, oblatio isthaec rejicitnr veluti captiosa, et utilitati Locorum pioruin ad-versa. III. Si quis vero in eadem oblatione, postquam summam certain obtulerit, polliceatur etiain se soluturum ex gr. decern nummos scutatos vel supra aliain quamcumque oblationem, vel supra eas oblationes, quae certa summa contineantiir, tum augmentum decern nummoruin scutatorum, non aliorum oblationibus , sed certae summae ab eodem oblatae addendum erit.quot;

Quod tandem attinet ad licitationis setinelas, quemadmo-dum ex edicto delïberatorio, ut ante monuimus, dimanat ecclesiae obligatio vendendi sen locandi rem majori et meliori oblatori, ita ex oblatione pretii nascitur licitatori-bus obligatio non se poenitendi , sen non revocandi oblationem. (v. Trombetta 1. c. pag. 52 sqq.) Ex edicto autem mere imitaiono quamvis ecclesia nullam contrahat obligationem, ita ut non teneatur rem adjudicare, non eum caeteris licitatoribus praeferre, qui melior est . pos-

sitque et. «mines a bj ie ere,, aitarnen de licitatorum obliga-tione, in praesenti de qua agimus (rerum scilicet ecclesi-asticarum) materia, secus esse dicendum videtur; teneri nempe iicitatores stare oblato pretio, si id inagis ecclesiae placet, (cfr. Trombetta 1. c. pag. 7 7 sqq.)

(I.) Deliheratio. Statuta die schedae aperiuntur, eum in finem ut res deliberetur in favorem majoris et nielioris oblatoris, salvo tarnen arbitrio ecclesiae, cum nulla ex scliedulis justum pretium continet, prorogandi per novum edictum licitaudi tempus. (Motu-proprio n. 2.) Majoris et melioris oblatoris. Quibus verbis monemur, non majorem dumtaxat oblati pretii summam considerari debere, sed etiam licitatoris indolem et conditionem. Potest profecto is, qui major ex licitatoribus est, facile non melior esse. Sit itaque licitator justi pretii par solveudo, fiduciamque mereatur, vel necessarias idoneasque cautiones praestet. Ex talibus autem is eligendus erit, qui inajus pretium offert. ,/Non major dumtaxat . . quantitas , sed reliquae spectandae sunt conditiones, quae ineliorem conjnnctim reddont oblationein.quot; (Deer. S. C. C. in Senogallien. Emphyteusis. 18 Sept. 1790) Sequitur ex his, in facienda deliberatione repudiandas esse oblationes, quas pro nomi-nanda persona quis facit, nisi illico persona nominetur; quum aliter, sitne par solvendo planeque acceptabilis, exis-timari non valeat.

e.) Experimentuw, vigesimae et seatae. Facta deliberatione et data eidem approbatione per competentem superiorem, differri viginti diebus debet instrumenti stipulatio. (Motu-proprio n. 3) Postea conscribi instrumentum potest, quin tamen, qui rein acquisivit, firinum statim habeat ejusdem rei dominium. Quae quideni consequuntur, atque mox uberius proponere consilium est, ex ordinationibus privi-legii jurisque vigesimae et sextae. Ut videlicet experi-ineutum capiatur, an possit res meliori prae oblato pretio distrahi, decreta ecclesiastica baud consummatum negotium esse voluut ex quo facta est deliberatio, eidemque subse-

cufa approbatio coinpeteniis superioris; siiperes.se ciiiquc copiam statnunt, addendi majori oblatae summae, vicesi-mam iuvjiis partem et ultra, itemque sextam et ultra sextain partem. (Motu-proprio n. 3 et (gt;.) Adinstar ininorum Ecclesia dictis privilegiis gaudet; quod quamquain adda-bitaverint olim nonuiüli doctores (Monacelli 1. c. u, 7. sqq, aliique), recentis aelatis Romana decreta certum fecerunt.

Primo faciendo augineutOj vigesimae scilicet et ultra, patent viginti dies immediate sequentes diem approbatae deliberationis. (Motu-proprio n. 3) „VI. Cuique licet obla-tionem ejus, cui res adjudicata esr, intra viginti dies ad vigesimam et ultra augere/' (Deer. S. C. EE et RR. 18 Martii 1835.) Cum igitur lactam meliorem licitationem parte saltern vigesima augeri contigerit, signiticari id delibera-torio, i. e. cui res deliberata est, debet (Motu-proprio n. 5); nam optionem per dies decern habet iste suscipiendi oblatum augmentum, vel deserendi rem. //VII. Si quis intra hujusmodi terminum vigesimam obtulerit, tune ei cui res adjudicata fuit, significanda erit; eique decem dies permittuntur, infra quos declaret, velit- nee ne vigesimam acceptare.quot; (Deer. cit.) In qua quidem ordinatione eaten us a Benedicti XIV Motu-proprio sub n. 5 receditur, quatenus illud deliberatorio non simpliciter optionem per-mittit, sed facultatem impertitur augendi oblatam niajorem summain. Porro, si currente decendio se acceptare vigesimam non declarat, rem deseruisse judicandus est.

Transactis viginti diebus neque obiata interim vigesima, deliberatorius jus habet sese pro vero ac legitimo rei lici-tatae domino gerendi, adeoque ejus possessionem inire et instrumentum stipulari non impeditur. (cfr. Motu-proprio n. 3, 5, 6 -, Lucidi 1. c. pag. 507. n. 284) Ast obiata dicto tempore vigesima, expectari debet per decern optio-nis dies; quibus tandem absolutis, instrumentum fieri potest cum ipso deliberatorio vel cum illo majori licitatore, pro suscepta vel rep ulsa vigesimae summa; ceu dicta pan-duut.

Secundu faciendo augmento, sextae scilicet et ultra, patent trcs menses, numerandi vel a die approbatae deliberatioms, cum videlicet nemo vicesiinam obtulit, vel a die adjudicatae rei vigesimario, si vicesima oblata est. (Motu-proprio u. fi) „VII. Pro offerenda sexta spatium trium mensium conceditur; hie terminus decurrit a die , quo primutu res adjudicata est, si nemo vigesimani obtulerit; si vero oblata fuerit, decurrit a die, quo oblatori vigesimario res adjudicata tuit.quot; (Deer, cit.) Vigesimarius hoc loco intelligatur vel ille, qui jure optionis vigesimam acceptavit, vel ille, qui eam obtulit. Sexta autem pars, estquantitasaequivalens saltern sextae parti majoris oblationis deliberatorii, vel, si fuerit, vigesioiarii. (Motu-proprio n. 6.)

Completo trium mensium spatio, factum augmentum illi nunciatur, cui hactenus res adjudicata existit; ipse enim durantibus decern diebus, jus optionis habet. (Motu-proprio n. , et deer. S. C. EE et RR 2 Aprilis 1803 ap. Trom-betta 1. c. pag. 97)

•350. Privilegium seu jus vigesimae appellatur etiam jus addklmnh in diem. Addicere alicui aliqnid in diem, est ita alteri rem adjudicare, ut si intra certum tempus melior conditio non ofleratur, contractus firmus evadat. Eaigitur lege quodammodo adjudicantur res ecclesiasticae potiori oblatori. Cerium tempus in praesenti materia sunt dicti viginti dies; quod quidem temporis spatium uec Episcopus coercere aut ampliare valet, (v. Lucidi 1. c. pag. 509 n. 289, et cit. Deer. 18 Martii 1735. n. II) Melior coxdilio est augmentum vigesimae saltern partis et ultra. Contractus non statim Jirmns evadit.

Quoniam enim praeter privilegium vigesimae seu addic-tionis in diem, inhaeret ecclesiasticarum rerum alienationi in-super privilegium sextae, quod alio nomine dicitnr privilegium restitutionis in integrum,, exinde lit, ut quamquam elapso vigesimae termino confectum fuerit instrumentum stipu-lationis , atque res jam in actuali ementis vel conducen-tis possessione. sit, nihiloniinus contractui rescindendo

locus habeatur, cum intra dictos tres menses oblatum fuerit auginentum, exaequans sextain ad miniuum partem nltimae majoris oblationis. Oportet autem omnino sit sexta saltern pars. Quemadmodum enim pro primo augmento nullius roboris est oblatio summae vigesima parte minoris, ita pariter nihil juvat pro secundo augmento licitari summam utut ingentem, quae sexta parte inferior est. Interrogata S. C. EE et RR: „Utrum ad legitimam vigesimae et sextae oblationem requiratur ea pecuniae vis, quae vigesimam et sextain jam oblati pretii partem saltem exaequet; an vero sufficiat quodcumque augmentum titulo vigesimae et sextaequot;, respondit: , Affirmative ad pri-mam partem, negative ad secundam.quot; (Deer. cit. 18 Martii 1835)

Absoluto, ut expositum est, vigesimae et sextae experi-mento, contractus firmus et irrevocabilis manere debet sive in perpetuum sive per totum illud tempus quod com-plectitur; nee rescindi ab ecclesia amplius potest, nisi ex causa laesionis ultra dimidium quatenus de jure et prout de jure. (Motu-proprio n. 7) Haec hactenus.

•351. Ut suscepta autem de adjudicatione institutio com-pleatur, restat de expensis, quas parit alienatio, dicamus. Eiuut enim expensae ut impetretur beneplacitum Apos-tolicum, ut edicta affigantur, ut scribantur a Notario publico acta adjudicationis, etc. De his inquirere juval;

Resp. 1. Supposita opportuno tempore facta de expensis stipulatione, ultro patet, quam quisque ferre debeat expen-sarum partem. Talis namque stipulatio fieri potest; facta-que partes obligat.

Secluso autem de his pacto _A,res ad juris communis tramites reducenda erit. Jam vero jus commune, decisi-ones ac sententiae in earn confluunt notissimam regulam, ut — ad ilium pertineant. expensae, de cvjus interesse et uti-litate agitur. — Sed quemadmodum in contractibus synal-lagmaticis sen bilateralibus agitur de interesse et utilitate

utriusque partis; ita expensae de jure communi ah vfraqtie parte pro medietate feremlae venmnt.quot; (Trombetta 1. c. pag. 201 , 202) Si quis vero ultra expensas solitas necessarias, ex inconsiderantia vel uegligentia peculiares causat, is unus eas solvere tenetur.

Ex proposita regula, quae praeeipit, vit seeluso pacto expensae ad illutii pertineaut, de cujus utilitate et interesse agitur, quandoque concludere est, nti in re de qua agi-nais, dimidiain earum siunmam incumbere singulis ex duabus contrahentium partibus; quandoque conclndi debet, expensas ouines ad unam partem spectare, ad earn scilicet cujus unius gratia factae sunt. Sic snmptus, rei aesti-mandae causa necessarii, si aestiniatio unice fit ne viliori pretio res adjudicetur, ad eum, cujus erat res, pertinere dicantur. (cfr. Trombetta 1. c. pag. 208 sijq.) Sic etiam cum ponis rem hypotheca vel censu gravatam; qui rogat ab ea obligatione illam suarn rem liberari, idem ille totas expensas ferat necesse est. (cfr. Trombetta 1. c. pag. 207) Resp. 2. Qui absoluto experimento vigesimae, instru-mentum contractus a Notario conscribi curavit, sed per sextae experimentum jure suo et re privatus est, is exi-gere non potest, ut vel ecclesia, quae alienavit, vel ille, qui augmento sextae rem consecutus est, eorum suinp-tuuni quidquam restituat. (Motu-proprio n. 6) Expectando negotii exitum, praecavisset amissas expensas. Eorum sumptuum. Quae quidem formula monet ut si quid aliud solvit , quod ex propositis regnlis ad snmptus emptoris vel conductoris pertinet, soluta repetere valeat. (v. Trombetta 1. c. pag. 211 sqq; et Lucius Ferraris Vquot; Ohlationes, qui tamen auctor multa ibi habet pugnantia cum recentiori disciplina Ecclesiae.)

ü52. V. Prelii ex ra alienata mus. Quod ex rerum ecclesiasticarum alienatione et adjudicatione pretium ac-quiritur, baud potest cuivis tribui, illius cum sit, ad quem res pertinebat. Praeterea qui pretium acqnisivit, impendere illud pro arbitrio minime permittitur, sed in

emn duntaxat usuiu, d uera statuit aut rem donantis voluntas aut competens ecciesiasdca ordinatio. Tandem pre-tium, quod saepe futuris necessitatibns asservari leges voluut, non satis est quaciunque ratione servetur, quan-doquidem de tuta et frugifera asservatione curandum esse, ipsa hortatuv bononuu ecclesiasticorum destinatio. In quibus sunt tres hujus loei partes. Prima, ad quem per-tineat rei alienatae pretium. Altera, quis sit pretii accepti legitimus usus. Tenia, quae pretia servanda sint, et quo modo ea velit ecclesiae lex servari. Atque posterioris utriusque partis terniinos paullum dilatando, ad ipsas re-refemus caeteras pecunias et obventiones, quae aliis viis solent iu Administratorum manus conlluere.

Hesp. Quandoquidem alienare res statuto aut accepto pretio, tandem est res inter se commutare, rei enim sub-rogatur pretium, ipsa ratione duce intelligimus, perti-nere pretium ad ilium , cujus erat res. Conferatur itaque oportet loco sacro , religioso, aut pio, cum ex rebus iis-dem addictis quamquam alienari contigit.

Res autem , quae adhaerent cuipiam muneri, quae v. g. destinatae sunt alendo aut remunerando parocho, quum alienatione distrahuntur, earum pretium attribui debet modo uuuieris ejus ministro — ceu vulgo statuendum est de alienatis rei fructibus — , modo autem ad ipsum mu-nus pertinent, ut dicendum vulgo erit de alienata re vel parte rei, ex qua fructus seu reditus in alimenta, in prae-niimn lungentis ministri, hauriuntur. Talis est etenim communis ecclesiae disciplina et donantiuni mens , ut fructus ad ministrum, res ad officium seu munus spectent. Quae quamvis ita sunt perspicua, ut res majori explica-tione non egere videatur, (amen incurri hic in quam-dam difficultatem potest, quam sciscitaiido sic exhibemus:

Cujus esse vult lex ecclesiastica pretium alienatae rei, quae sub liumo latebat-puta materiae cespitum, ferri, Inti,

lapilloruin, arenae-, qua eflbssa melior evasisse l'undus solet ;^JItem, cujus est pretium alienatae snperficiei agri, prati ecclesiastici ?

Resp. Sine ulla difficultate percipitur, ipsins loei saeri, religiosi, pii, pretium esse, si fundus, ager, pratum, unis loci illius necessitatibus addicta est.

Sed si adliaeret cuipiam muneri, quoniam de duobus jam agitur, non illico patet, pretiumne conjungi debeat muneris ejus possessionibus, an permitti, ut occupe-tur a fungenti ministro. De quo fortasse ex rei primaeva destinatione, vel ex donantis steiuto, discerni tribuetur.

Absente vero tali norma, pretium alienatae snperficiei, quum nihil aiiud videatur esse nisi pars ipsins fundi , nullaque ratione in fructuum numero baberi val eat, quippe quum ex ejusdem cultura fructus nascantur, accedere omnino ipsis officii possessionibus dicamus: uisi cogites exiguam quamdam vel terrae copiam, vel sunnnam pecuniae , quae ipsi ministro relinquatur. Huic autem in praedicto casu quos fecit sumptus exsolvi debent, itidemque damnum reparari et amissio naturalium fructuum.

Id idem , quod de pretio snperficiei docuiinus , a fortiori₎ut aiunt, poterit concludi ex jam dicendis de effossornm pretio. — Meliori scilicet jure de reins, quae sub humo latent dubitari potest, an sint accensendae fundi fructibus; nam jus Romanum lapicidinas, cretifodinas, arenas, tain-quam fundi fructus, usufructuario assignat. (v. Dig. lib. 7. de usufrwetu et qnemadmodum. tit. 1. lege 9) Non posse tarnen praedictas res, sub humo jacentes , ex disciplina Ecclesiae fructibus adnumerari, si effbssio magna et extra-ordinaria est, nee propterea pretium rerum fungenti ministro conferri, sed partem habendas esse fundi ac perti-nere ad ipsam possessionem officii, certo argumento cognosci arbitror ex quodam judicio S. Congregationis EE et RR, quod legere est in opere Acta S. Sedis vol. 4. pag. 165 sqq. Causa haec erat. Pars agri prae-bendae. canonicalis mentosa continebat lapides, arenam ,

cretam, alias materias hujusmodi. Recondita haec hunio mineralia vendidit canonicus, effossaque et asportata pretio soluta fuerunt. Contigit ex hae opera agrum non deteriorem sed iino meliorem et fertiliorem evasisse. Verum orta dubitatio est de accepto pretio, an niinirum beneficii esset, an beneliciarii. Fuit interrogata S. C. //An, quo-modo, et ad quern pertineat pretium in casu ?quot;; at-que re mature discussa die 6 Maii 1868 respondit: ,/Pecuniam solutam in pretium inagnae et extraordi-nariae effossionis lapidum, arenae et cretae spectare bene-ficio, et investiendam esse, et ad men tem.quot; Mens erat, ut daretur canonico indemnitas pro expensis factis et pro amissione fructuum naturalium.

Resp. 1. Rei alienatae pretium, quod vel locus sacer aut religiosus jure suo impetravit, quodve muneri seu benefi-cio obtigit, vel minister consecutus est, non potest ab bis quemcumque in usum libere expendi, quum accommodari usus debeat voluntati donatoris. Ecclesiae legi, peculiari S. Sedis decreto. Ex quibus quaedam specialia praecepta derivantur. Quamobrem:

Resp. 2. Si certurn pretii usum Apostolica Sedes deter-minavit in alienationis decreto, is ipse unus legitimus est quamquam recedat ab ecclesiastica lege vel donantis ordi-natione, quum utraque in Romani Pontificis voluntate pendeat. (v. supra n. 294, et De celehrat. Missarum n. 143) Et ordinarie profecto per Apostolicam concessionem certo usui pretium alligatur. Cum enim debeat in supplici libello causa canonica necessitatis, utilitatis, aut pietatis exhiberi, quae quidem causae connnuniter pretii deter-minatum usum proponunt, inde fit, ut approbata per Pontificem petitione ipse insimul pretii usus determinatus existat. Quapropter, qui ad aediiicandum vel restauran-dum templum, distrahere rem ecclesiae aut loei religiosi petiit et adeptus est, is impetrata facultate nequit uti ad

clebita deleuda, ad coemeterium constituendum, ad alias curandas quascumque necessitates, quin committat in legem, et poenas prohibitae alienationis contrahat.

Si Apostolica licentia non continet pretii usum, qnod con-tingere ponamus in data facilitate vendendi dornum ruinosam, agrum incultum, definivi legitimus nsns debet ex donato-rum voluntate 3t disciplina ecclesiastica, facto imprimis discrimine inter pretinm ex alienatione fructunm et pretium ex alienatione rerum, e quibus fructns percipiuntur.

Ad pretium ex alienatk fructihius qnod attinet, qunm soleant fructns loei sacri, religiosi, pii, partim ordinari ad certum specialem usum, partim liberi usus esse; quum-que fructunm pretia ipsos frnctus repraesentent; idcirco priorum pretia eidem peculiari fini, cui fructus, serviunt, et posteriorum pretia cuicumque loei illius necessitati et verae utilitati patent. ïfon est tarnen necesse, perceptos fructus eorumve pretia singulis annis consumere; providae enim administrationi et jnri sacro congruit, ut ca, quae abundant ex apte institute regimine, in re tutaet frugifera collocentur. — Fructus ex bonis ecclesiasticis ad alendos clericos destinati, ideoque et pretia eorum, a ministris illis impendi possunt ad vitam clericalem honeste agendam; quique supersunt distribui debent in pauperes, vel alia pia opera. Nee mini-me licet, idque ex religiosa bonorum ecclesiasticorum destinatione manifestissimum sit, superfluos reditus impen-dere in luxum, in convivia, in alios profanos usus, aut consanguineis eosdem elargiri, nisi vere pauperibus, tum-que ut minus egeant, non ut ditescant. (v. canones sub causa 12. q. 1, et Trid. Conc. sess. 25. c. 1. de ref.)

Ad res quod attinet, cum hae ordinatae sint, ut colen-dae religionis et benelicentiae gratia reditus ferant, prop-terea (nisi secus velit donantis dispositio) pretia earum quum sint rebus ipsis subrogata, cum eodem illo line jugiter conjuncta manent , ideoque tutis in rebus frugifera facienda sunt, veluti ipsa docet ratio, praescribitque Ecclesiae lex, ut sub tertia mox tractanda quaestione osten-

demus, uberiusque quae ad id negotium pertinent expli-cabimus. Sed ante inquirere placet:

355. Cui nsui caeterae servire debeant pecuniae et obventiones, quae aliis viis, een donatione et quacumque alienatione, in administratorum manus confluunt.

Resp. Earmn legitimus usus ut monstretur, eadem liat de pecuniis, quae facta est de tructibus distinctio. Sunt nimirum aliae, certo peculiari nsui ex largitione fidelium vel Sedis Apostolicae decreto addictae; suntque aliae, pertnissae libero regiminis usui.

Quae ad primum genus pertinent (pone datas peculia-riter emendi rem immobilem, comparandi supellectilem, reparandi templum, aleudi pauperes gratia), eae adhiberi ad praestitutum finemdebent, nee possunt ad alium, nisi veniam largiatur Sedes Apostolica; quemadmodum aperte docet sacrosanct! Concilii Viennensis lex, definiens ut „ea, quae ad certum usum largitione simt destinata iide-lium, ad illum debeant, non ad alium, salva quidem Sedis Apostolicae auctoritate, converti.quot; (In Clem. cap. Quia contingit. de relrgio-ik domïbus) Hujusmodi quidem veniam Tridentina sancta Synodus Ordinariis impertitur, quantum ad redditus hospitalium, si illi, quibus succurri praecepit fundator desunt, vel fuerint ad parvum numerum redacti. (v. supra n. 304) Per solam vero donantium vel Summi Pontilicis voluntatem, quod ex adducta Viennensi lege pateat, pecunias, (ructus, certo peculiari usui definite conjungi posse arbitror, minime autem per Episcopi de-cretum esto de cleri consensu latum, quod quidem Reif-fenstuel ad tit. de reh. Eccl. alien, vel non n. 15, et Pirr-bing eodem titulo n. 15, contradicentibus aliis, ceu Schmalzgrueber ad eundem tit. n. 52, opinari videntnr. Quoniam enim „Omnis res, per quascumque causas nas-citur, per easdem dissolviturquot; (reg. juris I), eapropter et is ipse Episcopus, qui tale decretum de pecuniis (liberis) condidit, et successor ejus recedere ab illo valet, non i'ogato Apostolicae Sedis consensu.

Quae ad secundum genus, pecunias videlicet et fructus liberi usus, pertinent, illae possunt, ceu earurndem os-tendit destinatio, in quodvis commodum consumi, quod illi loco accomrnodatar; i. e. in id omne, quod eidem aut necessariurn est, ant utile, aut decens; dum tamen, ante monuimns, ratio prudentis administrationis hortatur, et sacrae leges jubent, ut quae apte '/aleant, in rebus tutis et frugiferis collocentur.

356. Exhibita regula de erogandis liberis reditibus et pecuniis ut clarius intelligatur, ex Suarezio (Ih reL Tract. 1. lib. 3. cap. 36. n. 8. sqq.) animadvertamus, duplici ratione, emendo scilicet et gratiose donando pecunias caeterosque reditus consumi posse. — Emptio, in latiori quam vulgo solet significatione accepta, comprehendit actus, quibus pro pecunia, etc., turn acquiritur aliqua res vel aliqua opera, turn redimitur aliquod onus. Qua-propter in re, de qua dicimus, comprehendit eum pecu-niarum usum, quo fiant vel acquirantur, quae loco sacro, religioso, pio, necessaria, utilia, decentia, dici prudenter possunt, observatis videlicet loci, cujus sunt, indole et facultatibus. Ad emptionem igitur spectant, acquisitio rerum stabilium, sumptus fabricae, supellectilis, expensae rei familiaris, remuneratio ministrorum, opiflcum, ex-tinctio debiti, census , hypothecae, caetera. Talibus itaque curandis vacant dictae pecuniae profecto, liciteque usur-pantur. — Gratiosa donatio, legitimis circumscripta finibus, prodest sane religionis et beneficeutiae institutis, ideoque et ipsa licita dicatur. Legitimis inquam circumscripta finibus: etenim communiter nec loci ipsius indigentias postponere eidein fas est, nec mensuram ab Ordinario decretam excedere, nec uno et solo hberalitatis titulo largitiones facere. Etenim administrator non est pecunia-rum fructuumque dominus, sed dispensator fidelis et prudens, cujus minime est liberales donationes ex alienis facere, sed pecunias et res in his impendere, quae ad loci sibi commissi utilitatem et commodum conducunt.

Quare dum ilia donatio prohibetur, quae ex sola libera-litate fit, nou prohibetur alia, quae fit ex misericordia in pauperes, quaeque ex gratitudine in eos, qui obsequia praestant vel praestituri sunt. Utraque enim virtus tuin prodest multum institutis sanctae religionis, tuin ea maxime decet.

357. Tertia quaestio. Quae pretia, quaeque universim pecuniae et obventiones servari debent, et quo pacto ea vult discipliua Ecclesiae servari?

Resp. ad 1 partem. Ea servanda sunt, quae aut mens seu voluntas largientium , aut peculiaris Apostolica jussio, aut ecclesiastica lex servari praecipit.

Ex mente autem liberaliter largientium servanda sunt data ut serventur; v. g. collata in dotem ecclesiae, ministrorum. Q,uodsi contingit alienari ilia, eumdem in finem servetur oportet acquisita ex iis res; ut ante dicta satis pandunt. (cfr. supra n. 353 sub initio et n. 354 iïi fine.)

Ex peculiari Apostolica jussione servanda sunt quae-cumque servari ipse Pontifex vel Romana sacra Congre-gatio maudat. Nee infrequens est jussio ejus generis. Etenim cum Sancta Sedes rei alienandae copiam imper-titur ad aedificandum, ad debita extinguenda, ad alium hujusmodi usum, quo consumuntur pretia, mandare sa-pientissime et ad eavendam bononun immiuutionem accom-modatissime solet, ex redditibus loei sacri, religiosi, quam-dam quotannis vim pecuniae segregari, donee in promptu sit summa alienato pretio aequalis; investienda, mox dieemus, in tutis frugiferis rebus. Antistites etiam Or-dinarios, cum utuntur Apostolica, iis concessa inter-dum facilitate, permittendi videlicet alienationes in finem vel a rerum earum destinatione alienum , obligari putaverim, ut permissae distractioni adjungant legem redintegrandi alienatas res. Praedictiun enim morem quum sacra Romana Curia velut stabilem regulam sequa-tur, ideo delegati, qui vices Ejus in eo negotio agunt,

eidem illi regulae adstricti videntur. (cfr. Tract, de disp. matrim. n. 135) Inhaeret praeterea administratoribus turn snpe-rioris turn inferioris gradus obligatio operam dandi, ut non imminuatur, quoad ejus fieri potest, sed imrao auge-atur locorum, quibus praesunt, possessio. Atqui praeter-missa redintegrationis diligentia, necesse est ex hinc tacultates diminutae maneant; adhibito autem tali studio, in priorem facile statum et cumulum reducuntur.

Lex ecclesiastica latins patet, plus ainplectitur, quam mens sen voluntas dona largientium et peculiaris, de qua dictum est, Apostolica jussio. Nimirum ex legis Romanae, ideoque (cfr supra n. 293 et 315 R. 3) ex legis ecclesi-asticae praescriptione, oportet tutores et administratores ,/si pecunia sit, quae deponi possit, curare, ut deponatur ad praediorum comparationem.quot; (Dig- lib. 26, tit. 7 dc admin, et periculo tutorum, lege 3) Ait haec ordinatio pvimnm : „si pecunia sitquot;, nullum ponens pecuniarum discrimen; ita ut tangat pecunias quascumque, turn eas nempe, quae ex donatione, ex haereditate, ex legato, ex alie-natione sunt, turn eas, quae ex abundantibus reditibus generis cujusque. Addit deinde _vquae deponi possitquot;, hac limitatione significans, eatenus pecunias quasque deponi pro praediis coinparandis se jubere, quatenus jnstum pecu-liari in casu obstaculum non impediat. Quominus autem administratores nostri deponere queant praesentem pecu-niam, obstaculo esse potest Sanctae Sedis mandatum aut licentia ut alia ratione adhibeatur, itemque largientium mens sen voluntas, qua pecuniis alius certus finis vel liber usus propositus sit. Quod si nunc utramque exhi-bitam legis partem conjungimus, id consequimur, ut, nisi justa obstet excusatio, debeat omnis pccunia, quae in promptu est, deponi, ut praediis comparandis serviat. Idipsum quoque sacrarum Congregationum decreta docent, jubentia scilicet deponi pecunias ex legatis, ex divenditis fundis (v. Lucidi 1. c. vol. 2. pag. 512), esto modici va-loris sint (v. Trombetta 1. c. pag. 156), ex dotibns moni-

alium (Lucidi 1. c. Ferraris V⁰ Alienatio. art. IV. n. 37, sqq), ex abnndantibiis reditibus. (Trombetta 1. c. pag. 178)

•358. Resp. ad 2 partem, quae est de pacto, quo ser-vari dicta pretia, pecuniae, reditus, debeant. Investiri autem seu collocari illa vult Ecclesiae lex in rebus sta-bilibus, tutis, frugiferis, vel cum ejus faciendi occasie prorsus abest, in censu. Id est, debet end ex iis res stabilis, tuta, frngifera, vel cum id fieri nullatenus potest, emi iis debet jus percipiendi ex aliquo lundo annuam pen-sionem in fructibus vel pecunia. Quod nunc est demonstrandum, et explicandum uberius.

Lex modo proposita ex Digestis liquida est. De admi-nistratoribus et tutoribus statuit; ,/eos oportet.. si pecunia sit, quae deponi possit, curare, ut deponatur ad praedi-orum comparationem.quot; De quo obiter in banc rem obser-vemus, nnn praecipi lege, ut statim ac in promptu est, pecuniain rem immobiiem convertatur, sed deponendam esse jubet, donee v. g. idonea incidit occasio, vel apta summa ac-creverit comparando quam primum praedio. Deponi debet apnd aedem sacram vel personam tide et facultatibusidoneam. (cfr. Urb. VlII deer. Cum saepe) Praedictae Digestarum legi addebatur iu Codice mandatum, ut depositae pecuniae foeneri darentur, cum idonea praedia inveniri non possent: ,,aurum argentumque.. si in pupilli substantia reperiatur, in tutissima custodia collocent ; ita tamen . .. ut aut predia idonea coiu-parentur, aut si forte (ut assolet) idonea non potuerint inveniri, juxta antiqui juris formam usurarum crescat accessio.quot; (lib. 5. tit. 37 tie admin, tutorum, lege 24.) Sed baec de procurando foenere lex aboleia est per Novellae 72 caput 6; ejusque loco capite 7 statutum, ut possint tutores caute investigare et comparare reditus bonorum, seu census. — Propterea jurisperiti docent, necesse esse ex pecuniis, quae deponi possunt, emi res stabiles, tutas, frugiferas, vel talis cum haberi neqmt, securos census, (ctr. Lucidi 1. c. pag. 512; Trombetta 1. c. pag. 171 sqq; Acta S. Sedis vol. 5. pag. 196: v. Lucius Ferraris Vo

Tutela n. 109; Buseinbaum ap. s. Lig. Th. Mor. 1. 4; n. 341; Bonacina De contractïbus disp. 3, qu. 19, puncto 4.) — Tradunt etiain diserte decreta Sedis Apostolicae, pecunias, de quibus agimus, collocandas in rebus immo-bilibus esse, nee facile in ipsos census adliibere ea sinunt; prouti legere est apud Lucidi, Trombetta, Ferrari 11. cc. Ac de pecuniis quidem, caet.erisque rebus mobilibus, quae donatae sunt cum onere perpetuo Missarum, Urbani VIII decretum Cum. saepe contingat dd. 27 Junii 1625 consti-tuit, non aliter quam in bonis immobilibus frugiferis eas iuvestiri posse. — Proposita argumenta firmari ratione possunt, ex officii administratorii indole petita. Inest quippe in eo curae obligatio, ut res gesta, quantum elïici potest licetque, incrementum capiat et incolumis a damno servetur. Ex quo propterea in hac re praecipitur administris, pecuniam, quae frugifera reddi potest, ne otiosam esse patiantur; deinde, ut tuto imprimis medio ex pecuniis illis fructus appetant. Tuta autem, cateris-que melior via percipiendi jugiter fructus sen reditus, emptio est rei immobilis, frugiferae, securae. Quam-obrem monet ipsa officii indoles, ut praedictae pecuniae in re stabili, frugifera, tuta collocentur. Km-ptionem rei stabilis sequitur, ut reliquis praecellens, emptio census , seu juris petendi reditus ex praedio, v. g. ex agro, ex domo. Prior autem collocandi modus praestat altero; nam summa, quae in censu col-locatur turn facilius deperditur, turn redimi a venditore potest. Quod si fiat, reddita pecunia fructus non facit donee interim novis curis et expensis aliud investimentum com-paratum sit. Sunt autem inter ipsas res immobiles, aliae prae aliis meliores. Prata enim et agri melius in pro-positos fines quam aedificia valent. Idcirco illae, cum praesto sunt, nrae his eligantur. (cfr Tract, de celehr. Miss. n. 85.) Quae praeter emptionem rei immobilis et census restant fructuum viae, deterioris conditionis existunt. Talis est v. g. pecuniam mutuo dare, quamqnam is contractus

hypotheca muniatur; talis etiam , debita publica emere; in illis enim turn communia census pericula latent, turn proprium peculiare periculum invenitur ut decrescat faci-lius penitusque intereat collocata in his summa pecuniae. Quapropter ematur oportet res stabilis, frugifera, tuta. Hujusmodi equidem si opportuno tempore non invenitur, vel si deposita pecuniae summa minor est, dudumque mansura videtur, quam ut praedium comparari queat, emere congruit jus percipiendi reditus ex stabili, frugifero, securo bono.

359. Sunt itaque duo dumtaxat genera legitima pecu-nias locorum sacrorum, religiosorum, piorum, collocandi; unum per emptionem rei stabilis, alterum per emptionem census. Cumque illud ordinarium esse velit lex, hoc subsidiarium, posterius apprehenditur, si uti non datur priore. Sed diligenti investigatione constare debet, nullum priori locum esse. Quare a proposita lege non liberal omissa inquisitio, inconsulta praecipantia, cupiditas liau-riendi majus lucrum ex censu; sola liberare potest Apos-tolica dispensatio, vel, elucens ex actu donationis, largientis voluntas. Decretorie enim lex ordinat praedia comparari, nisi ,/Ibrte idonea non potuerint iuveniriquot;; et Sanctae Sedis responsa, cum in collocandis pecuniis versantur, censum constanter planeque improbant, nisi manifeste appareat idoneas immobiles res, ut ernantur, inveniri omnino non posse, (v. decreta ap. Trombetta 1. c. pag. 190 sqq.)

360. Quamobrem contra legem Ecclesiae peccare dicendi sunt, a) qui non habita ex Sancta Sede vel actu donationis legitima Jacultate, comparant ex pecuniis loci sacri, religiosi, pü, syngrapha debiti publici, vel eas foenori tradunt. Qui tamen ad tempus dumtaxat posteriori hoc modo utuntur, pecuniam scilicet, convento lucro , apud fidum hominem collocantes, dum apta incurret occasio eamdem investiendi in re stabili frugifera vel securo censu , hand transgredi videntur exhibitas leges. Jubent namque isiae pecunias deponi donee investiri in re stabili frugifera

queant; deponi ea.s voluut; penes aedein sacram (puta in aerario ecclesiae, loei religiosi, pii) vei personam lide et facultatibus idoneain (Decretum Urbani VIII Cum saepe contingat); sed, quantum ad hujusmodi depositionem, ipsa S. Congregatio EE et Ril non raro concessae veniae alienandi praeceptum inserit, ut rei pretium apud emptorem statuto interusurio detineatur, usque-dum in fundo stabili collocari valeat. (v. Lucidi I. c. pag. 313.) — h) lilicitum pariter esse dicamus, pecunias, quae investiri possunt et debent (cfr. n. 357), adhibere ut debita extinguantur, ut aedes reparentur, ut agri fertiliores eva-dant. His vero negotüs vacant tum pecuniae ad ipsum illum finem destinatae, turn pecuniae liberi usus. (v. n. 355, 356.)

361. De lege collocandi pecunias in re immobili aut in censu satis expositum sit. Restat census naturam, requisita, vim, ob oculos ponamus.

Resp. 1. Census, est jus percipiendi pensionem annuam ex re frugifera vel ex industria personae. Jus istud emi-tur dato pretio. Emens dicitur creditor et ceusualista; vendens, debitor et censuarius. Pensio annua statui potest tam certa pecuniae vis, quam certa mensura fructuum naturalium.

Resp. 3. Cum ex re frugifera, v. g. ex agro,exdomo, pensio solvenda decernitur, census est realis, in re etenim fundatus existit; cum autem ex industria, labore, opificio personae, census personalis audit. Quod si igitur ponas, centum florenorum pretio comparari ab ecclesia jus percipiendi quinque florenos annuos ex certo prato, ex aede, censum habes realem; at si cogitas dato pretio personam obligari, ut ex arte sua pendat certuin annue reditum, personalem censum cogitasti. Census personalis, quam-quam videatur in se honestus et licitus, (cfr. s. Lig. Theol. Mor. 1. 4 n. 810.) tarnen ecclesiastici moris non est, menti etiam S. Sedis adversatur (v. Ben. XIV De Syn.

Dioec. 1. 10. c. 5. o. ï.) et prohibitus fuit S. Pii V con-stitutione Cnm onus, anni 1568, impressa apnd Ferraris Vo Cevswt art. I. n. 17.

Est et alia hie indicanda divisio census; nam et redi-mihilis census est et irredimihüix. Redimibilem vocant, qui invita parte altera toll! valet. Talis est per se, sen ex natura sua, pro debitore; cum is restituto pretio se liberare semper queat ab obligatione solvendi een sum. Sed talis non est per se, seu vi hujus ipsias contractus, pro cre-ditore; effici tarnen potest per adjectum speciale pactum, quo eidem attribuatur, resignato censu, repetere quod sol-vit pretium. Irredimibilem censum nuncupant, quatenus altero invito non extinguitur.

Apparet inter contractum lucri ex censu et contractum lucri ex mutuo, ilicet hypotheca firmato, id maxime ex dictis adhuc interesse, quod pensio census baurienda sit ex una ilia re ant iudustria, quae designata est ut fons pensionis, dum lucrum mutui solvi debet ex quibuscum-que facultatibus mutuatarii. Cum quo aliud discrimen cohaeret, nimirum in censu rem et industriam perire emptori, contra in mutuo rem interire accipienti; ita ut, cum fontein censui constitutum destrui contingat vel nullum amplius fructum facere , emptor non possit exigere neque pensionem neque solutum olim pro censu acqui-rendo pretium; in mutuo autem cum perit res tradita, accipiens obligatus maneat tum solvere statuin lucrum, turn restituere rem peremptae similem. Hisce explicatio-nibus propositum erat, ut clarius intelligeretur id inves-timenti genus, qnod in emptione census consistit, et quo uti interdum sinit disciplina Ecclesiae.

a) ut vendatur res frugifera, quaeque par sit produ-cendo venditam pensionem; — h) Ut vendatur et ematur census justo pretio, aestimatione periti taxando; i. e. pas-

tulat, ut in emptione venditione census servetur aeqna-litas inter pretium et annuam praestationem. Etenim in-jnsti sunt emptores venditores justum pretium mei-cis non servantes; injusti quoque vendentes fructus futuros praedii, quod aut fructus nullos facit, aut divenditam fructuum copiarn nou profert, aut modo obligates suos fructus alteri haljet; — c) Ut contractus praeter naturam census ad-ïecti, justa solutione compensentur (v. S. Lig. I. c. n. 845, et Ferraris 1. c. n. 12); oportet enim et hie aeqiia-litas sit inter empti juris valorem, et ejus juris pretium. Quae quidem pacta vulgo versantur in juribus, quibus venditor pensionis jure naturae frmtur. Sunt ilia pretio aestimabilia et emi vendi juste possunt. Tale est pactum, ut debitor nequeat redimere censum. Quod quidem onus, quum illi ex natura census minime incumbat, compensari i. e. emi debet aut pretio speciali per emptorem solvendo, aut statuta vendenti mensura minori pensionis annuae. (cfr. s. Lig. n. 847. VIII) Talis quoque est conventio, ut praedictum redimendi jus, quod solus debitor census adversus compartem possidet, communicetur cum emente. Quae iterum juris amissio in vendente censum et acquisitio in emente; quoniam pretio aestimabilis est, idee oportet ven-ditori aut tribuatur peculiare pro his pretium, hand restitueu-dum, si emptor deinceps contractum census tollit, aut eidem imponatur minor annua pensio. (cfr. s. Lig. 1. c. n. 843 et 813) Tale insuper est pactum , ut Integra pensio vel ejusdem pars debeatur, cum ad tempus res non est pro-latura reditus. Est pariter in hoc statuta obligatio , ad quam venditor census per se non tenetur; aequa idcirco ratione compensari praedictis mediis debet, (s. Lig. 1. c. n. 847. Dub. 2.) Talis tandem sit stipulatio, ne res, cui adhaeret census, a debitore alienetur; de quo idem valet quod de caeteris dictum est.

363. Quae constituto censu obligationes et jura utri-usque contrabentis sunt ex lege naturali ?

sionem, ejusque fontem incolumem servare ; i. e. domum censuam non destruere, agrum censitum non reddere sterilem. Quae si culpa sua accidant, aliam idoneam rem, causa damni injuste illati, substituere tenetur. — Jura ejus sunt, ut. cum sibi placuerit, reddito pretio rediniat susceptum censum, quin teneatur eamdem redimendi facultatem emptori permittere; deinde, ut alienare prae-dium censitum valeat; tandem, si contingit rem perire, vel fructus non facere, vel iniqua vi usurpari, ut immu-nis sit a solvenda pensione.

Emptor cavere debet, ne turbet jura venditoris. Hisce vero illaesis servatis , potest pensionem anno quoque exi-gere, nec pati constringitur, ut debitor susceptas obliga-tiones violet.

3fi4. Habentes nunc jus naturale inquiramus quid hue accesserit ex lege ecclesiastica.

Resp. Tulit legem de constituendo et de constituto censu Martinus V (in Extrav. Com. cap. 1. de emptione et vendit), Callixtus III (1. c. cap. 2), Nicolaus V in const Sollicifudo, tandemque s. Pms V, qui anno 1568 consti-tutionem Cum onus promulgavit, in qua praedecessorum man-data complectens alias insuper statuit ordinationes, quibus fraudulenti et usurarii contractus census arceantur. Mandat praecipitque 1) ut census constituatur dumtaxat super re stabili et designata (§. 1.); quo insimul censum persona-lem migrare jubet; 2) ut census ematur pecunia nume-rata coram notario et testibus (^. 2.); quo Pontifex facultatem tollit emendi censum ex pecunia antecedenter debita; 3) ut solutio pensiouis non fiat anticipate, aut sic in pactum deducatur (§. 3.); siquidem periculum erat, ut re sterili effecta, censuarius indebitam pensionem solvent; 4) ne obligetur vendens ad casus fortuitos (§. 4.), quibus scilicet res destrui potest aut infructuosa reddi;

Resp. Non fuerunt aliquo umquam Apostolico decreto sublatae; sed neque ut contraria consuetudine tollantur, prohibet ulla ceu Pontificii cen Divini juris ordinatio. Quapropter ubi vigenl , ibi certo observandae sunt; at nbi contrariis moribus fuerunt aboletae , ibi non obligant. Referunt autem Doctores contrario eas usu abrogatas esse in Hispania, in duobus regnis Siciliae, in Gallia, in Germania, in Belgio , uec etiam Roinae servari. (v. s. Lig. 1. c. n. 849 ; Luc. Ferr. 1. c. n. 21.) Quocirca, quum hisce multarum regionum moribus additur quae et alibi ex temporum calamitate contigit debilitata in bujus-modi praescriptionibus disciplina Ecclesiae, concludi posse suspicor, leges s. Pii V contrario usu satis general! ami-sisse vim obligandi.

Resp. Sunt 1) causae generales, quae scilicet turn censui turn caeteris obligationibus extinguendis valent; ceu, lapsus temporis pro tinieudo censu determinatus; praedii emptio vel donatio ecclesiae , quae jus in annuam pensionem tenebat; remissio obligationis census per S. Sedem aut venia S. Sedis debitori facta. Dicimus per S. Set/em, et venia S. Sedis, quia remissio nostri census est alienatio juris, boni ecclesiastici, quae vulgo Apostolicum beneplacitum exposcit. Simplex autem reductio census ad minorem pensionem accensenda videtur alienationibus, non cuique administratori vetitis, modo bona fide, absque collusione, et ex causa necessitatis vel utilitatis fiat. (cfr. Ben. XIV Qu. Can. 38, 154, 271.)

Sunt 2) causae speciales, extinguendo nimirum censui propriae. Enumerantur, primo interitus praedii, cui in-sidet census; deinde praedii snbsecuta sterilitas; tandem redemptio census.

Praedii interitus (v. g. domus combustio, agri conversio in lacum) extinguit censum, quia ex ipso illo fundo, non ex alio, quum pensio solvenda sit, ille autem mülos jam reditus proferat, locus est vulgari regulae: „nemo dat, quod nou habet.quot;'' Ex culpa tarnen si periit, il latum censui damnum reparari accommodate justitiae principiis debet. Quocirca inculpabiliter pereunte re, et ipsa pensio perit. Nee probabilius (nisi convento, pro indebita hac obligatione, pretio speciati) transit tunc pensionis lex in alia bona generali hypotliecae, census ergo, subjecta. Siquidem adhibita ea cautio solum valet, ut securus ab evictionis (vrijwaring) consequentiis census reddatur, i. e., ut ex aliis bonis solvatur census, super re vel aliena, vel alio censu gravata, forte constitutus. Ita docet s. Lig. 1. c. n. 847, Dub. 3, qui recte nee pactum permitti arbitratur, quo pereunte re inaneat obligatio solvendi pensionem, quoniam lieri nequit, ut statuatur pretium aequivaleus pensioni quae perpetua est, cuique constanter desunt fructus. (cfr. 1. c. Dub. 1.) Interitioni praedii aequiparatur usurpatio violenter l'acta, ita ut sublata spe restitutionis, extincta sit pensio.

Praedii suhsectda sterilitas eamdem ob causam et eadem ratione ac interitio rei a solvendo censu liberat. Cum autem non totam perire rem accidit, non totam sterilem effici, probabilius ex parte superstite frugifera debetur vel tota pensio vel portio ejus pro sufiiciente ad id vel insufficiënte copia fructuum. (cfr. s. Lig. 1. c. Dub. 2.) Sed constitutio S. Pii V § 10 statuit, ut parte rei vel perempta, vel infructuosa eft'ecta, census pro rata pereat. Cum tandem contingit annus infructuosus, non debetur pensio, nisi peculiare pactum aliud decernat. (supra n. ■363.)

Censnn redemptio. Haec fit i'estituendo acceptum pro solvendo censu pretium. Vultque Piana constitutio §11, id quod aequissimum est, ut duobus mensibus ante mo-neatur censualista. Pretii restituendi jus lege naturali possidet vendens; amisisse autem speciali pacto potest. Pretii exigendi jus, praeterquam post denuntiatam a debitore

extinctionem census, creditor non habet; distincta tamen conventione acquirit nonnumquam. (v. supra n. 362 et n. 344 al. 5. Alienatw hour pretiosi)

Per alienationem praedii non extinguitur census; insidet enim rei; ultroque cum ilia transit ad novum dominum. Sitne fas autem, inscio censualista, praedium censitum alienare, auctores quaerunt. Respondentque ut si vendenda sit res, prius moneri et rogari ille debeat, an velit eodem quo alii pretio fundum ernere (v. S. Lig. 1. c. V, et Luc. Ferr. 1. c. n. 13.); quandoquidem censualistae, propter minorem, quae forte imminet, census securitatem et ma-jorem eumdem percipiendi molestiain, referre multum potest, penes quern sit praedii dominium, et consequenter solvendae pensionis obligatio. De quo negotio decrevit S. Pius V § 5, rem censitam libere et sine aliqua solutione alienari posse; „ubi autem vendenda sit, volumus dominum census aliis omnibus praeferri, eique denuntiari conditio-nes, quibus vendenda sit, et per mensem expectari.quot; § 6.

366. In contractu census, de quo adimc explicavimus, vendit quis jus percipiendi annuam praestationem ex qua-darn sua re frugifera. Consiynativus dictus est, fortasse ex consignatis litteris, quibus constituitur. Est alius contractus census, quo quis transfert ipsam rem, reservata sibi annua pensione. Ex facta reservatione, census reser-vativus nuncupatur. Et hie contractus licitas est; sus-ceptusque ab ecclesia, obligat. Quantitas annuae prae-stationis determinatur habita ratione aetatis, sanitatis (s. Lig. 1. c. n. 844), animique liberalis erga ecclesiam. Extinguitur, facta per ilium remissione, qui fruendi jure pollet; elapso statute censui tempore; iusuperque arbi-tror, turn pereunte re et sterili effecta, si certae designa-tae rei stabili affixus est, turn redemptione, cui faciendae utraque pars consentiat, et S. Apostolica Sedes, in casu alienationis pretiosae, suum beneplacitum largiatur.

367. Possuntne administratores, non rogata Episcopi venia, licite et valide pecunias investire?

Resp. Jus sacrum praecipit pecuiiitis investiri; non prae-cipit i'ogari ad id veniam. Quapropter valide liciteque huic agendo aptos esse administratores dicamus. Quum tarnen penes Episcojios sit dirigere adiiiinistrorum actiones, eas-que vel lege geuerali perinissas, idcirco si Episcopale de ere-tuin statuerit, probauduin esse ab ürdinario investiendi consilium, illegitima erit aliter facta alienatio. Congruit responsum S. C. C. decretis apud Lucidi 1. c. pag. 512. 513.

008. VI. Effectus legithme et illeyil/imae alienationis. Legi-tima alienatio est, quae servata lege naturali et positiva, quae servatis omnibus de alienaüone praeceptis, peragitur. Illegitima est, quae in aliquam legem peccat. Efficit prior, ut valida et licita sit instiluta alienatio. Eflicit posterior, ut peccato se inquinaverint tum alienans turn accipiens, scienter legem violantes; insuper eflicit ordinarie , ut in-validum posuerint actum; atque propterea, ut reparari res debeat; tandem iacit aliquando, ut contraxerint, poe-nam ecclesiasticam. Auctoribus saepe illegitima alienatio idem est ac irrita, legitima idem ae valida.

■369. I. F.lfectas hgrtimae uUenationis. Legitima alienatio valide et licite transfert rei dominium, usum, usum fruc-tum. Earn diximus esse legitimam, quae omnes conditi-ones complectitur, lege tam naturali quam ecclesiastica requisitas. Poscit lex naturalis, aptus sit alienans, i. e. fungatur officio administrandi eam rem vel poliatur eidem attributa per administratorem alienandi facultate; deinde Justa sit alienandi causa, nam alienans, quum dominio ejus rei careat , disponere de eadem ut administrator dum-taxat, i. e. consentanee administratae rei commodo, valet; tandem in se validus sit consensus tum alienantis tum accipientis, etenim deliciente consensu nullus contractus consistit. Poslulat lex ecclesiastica, — praeter idoneum jure ecclesiastico alienantem, canonicam causam, validum consensum — aliquando licentiain Episcopi, aliquando tractatum et consensum cleri, aliquando beneplacitum Apostolicuui, aliquando udjndicationem in ante dicta fonna

agendam; quae sunt ex hactenus propositis nota. Haec autem cutn adesse debent, abesse vero contingunt, contractus vires non habet.

369. Porro, sic legitima alienatio transfert rei dominium, etc, ut cum deinceps apparet iilata ecclesiae alienanti gravis laesio, actioni restitutionis in integrum locus sit. (cfr. supra n. 297) Quae quidem gravis laesio dimidium justi pretii excedere debet, si norma fuerint in adjudicando bono expositae Renedictinae regulae. (v. n. 35ü)

Ut autem rogetur eflicaciter ea rescissio contractus et annuatur ejusdem petitioni a judice ecclesiastico, requiri videtur ut adsit negligentia vel culpa in alienatione (v. n. 297), atque necesse est ut supplicatio rescissionis fiat intra terminum quatuor subsequentium annorum; qui tarnen terminus, elapso quadriennio non attenditur, si, ut ait Pontifex Gregorius IX in cap. Ecclesiae; de res tit. in integrum in 6, ,/rationabilis causa subsit, quae Superiorem movere debeat ad idem beneficium concedendum.quot; Exempla ratio-nabilis ejus causae, quibus res insimul clarius percipitur, haec ponnntur: si laesio est valde enormis (v. g. ultra dimidium); si rector aut praelatus, cujus contractu ecclesia graviter laesa est, toto illo quadriennio vixit vel praepo-situs ecclesiae fuit, quum facile accidat, ut ipse ille rector nolit, quod factum est, infectum reddere; si plnres interim sibi successerunt rectores, quia ex muneris bre-vitate recte praesumuntur non potuisse satis inquirere et deprehendere damna sub antecessoris regimine ecclesiae iilata; si tandem fraude vel metu impedita fuerit dicta rescissionis petitio. (cfr. Schmalzgr. ad tit. de in integrum restit. n. 39; Reiff. eod. tit. n. 67 sqq.)

Quum restitutio in integrum ita fieri debeat , ut cuique jus suum integre detur, idcirco ecclesia suam accipit rem, emptor solutum pretium; ecclesiae attribuuntur fructus, quos protulit res, emptori solvitur stipendium laboris, culturae, industriae, nee non summa expensarum, quas fecit in rei utilitatem. Quae quidem computatio ita fit ex

cap. Ad nostrum;'de reins Eccl. alien, vel non, ut collatis fructuum valore et danda emptori aut conductori indem-nitate, ipsi vel relinquatur tota fructuum quautitas, vel his detrahatur portio, vel eisdem addatur augmentum. (v. Leurenius ad tit. cit. qu. 191)

370. II. Effectus illegitimae alienationis. Ut supra fecimus acturi de prohibita et permissa alienatione, ita hie credo esse faciendum, ut nimirum prius legem principem hue spectantem recitemus . quam uberiori sermone de effectibus legitimae et illegitimae alienationis dicamus. Est ilia lex in posteriori parte constitutionis Ambitiosae, sicque or-dinat: „Si quis autem contra hujus nostrae prohibitionis seriem de bonis et rebus eisdem quicquam alienare prae-sumpserit, alienatio, hypotheca, concessio, locatio, con-ductio et infeudatio hnjusmodi, nullius omnino sint ro-boris et momenti. Et tam, qui alienat, quam is, qui alienatas res et bona praedicta receperit, sententiam ex-communicationis incurrat. Alienanti vero bona Eccle-siarum, monasteriorum, locorumque piorum quorumlibet inconsulto Romano Pontitice aut contra praesentis constitutionis tenorem, si Pontifical! sea Abbatiali praefulgeat dignitate, ingressus Ecclesiae sit penitus interdictus. Et si per sex menses immediate sequentes, sub interdicto hu-jusmodi animo (quod absit) perseveraverit indurato, lap-sis mensibus eisdem e regimine et administratione suae Ecclesiae vel monasterii, cui praesidet in spiritualibus et temporalibus, sit eo ipso suspensus. Inferiores vero Prae-lati, commendatarii, et aliarum Ecclesiarum Rectores, beneficia vel adininistrationem quomodolibet obtinentes, prioratibus , praeposituris, praepositatibus, dignitatibus, personatibus, administratiouibus, officiis, canonicatibus, praebendis, aliisque Ecclesiasticis cum cura et sine cura secularibus et regularibus beneficiis, quorum res et bona alienarunt duntaxat, ipso facto privati existant, illaque absque declaratione aliqua vacare censeantur, possintque per locorum ordinarios, vel alios, ad quos eorum colla-

tio pertinet, personis idoneis (illis exceptis, quae propterea privatae fuerint) libere de jure conferri, nisi alias dis-positioni Apostolicae Sedis sint specialiter aut generaliter reservata; nihilominus alienatae res et bona hujusrnodi ad Ecclesias, monasteria et loca pia, ad quae ante aliena-tionem hujusmodi pertinebant, liberae revertantur. Nulli ergo omnino hominum liceat hanc paginam nostrae pro-hibitionis et innovationis infringere, vel ei ausu temerario contraire. Si quis hoe attentare praesumpserit, indigna-tionem oinnipotentis Dei, et beatornm Petri et Pauli Apos-tolorum ejus se noverit incursurum. Datum Romae apud sanctum Marcum, Anno Dom. incarn. MCCCCLXVIII. Cal. Mart. Pontif. nost. An. 4.quot;

371. Quatuor sequelae, ut monuimus, enasci possunt ex illegitiina alienatione: peccatum, nulla alienatio, repa-rationis necessitas, poena ecclesiastica. Singulas distincte explicare propositum est.

Peccatum. Alienari res ecclesiasticas, nisi canonica causa praesto sit et canonica forma adhibeatur, severe prohibet Ecclesiae lex. Quod quidem ostendunt supra adducti ca-nones n. 335 sqq., atque manifestum est ex propositis mox verbis decreti Amhitiosae: „Si quis hoe attentare praesumpserit, indignationem omnipotentis Dei, et beato-rum Petri et Pauli Apostoiorum ejus se noverit incursurum.quot; Vetat insuper diseiplina sacra, certis in casibus res ecclesiasticas aliter adjudicari quam servatis legibus ad id latis ; interdicit etiam violari Ordinariorum justa praecepta. (v. n. 396) Quisquis ideo ex jussionibus illis quam-quam transgreditur, actum ponit qui est per se peccatum grave in re gravi, leve in levi; per se, inquam, quia vim admittit omnium circumstantiarum, quibus malitia augeri, minui, tolli potest.

Non alias illegitima distractio sequelas generat praeter peccatum, si neglecta fuerit ordinatio, quae illicitum dum-taxat negotium facit; quod minime evenit v. g. in praeter-missa canonica causa aut forma, sed contingere potest in

373. Nulla alienatio. De qua const Ambitiosae haec edicit: ,/Si quis autem contra hujus nostrae prohibitionis seriem de bonis et rebus eisdem quicquam alienare praesump-serit, alienatio, hypotheca, concessio, locatio, conductio et infeudatio hujusmodi, nnllius omnino sint roboris et momenti.quot; Ut ea, quae hue spectant, distincta ra-tione explicentur, duas hujus loci partes esse dica-mus. Prima comprehendit quaestionem, quandonam invalide facta dici debeat alienatio. Secunda duplex est, continens quaestiones de vi nullitatis, quantum ad forum internum et externum, et quantum ad obligationem, ex tali contractu, alienanti et recipienti oriundam.

Resp. Quando aliqua de conditionibus deest, pertinen-tibus ad ejus valorem. An autem quaeqnam hujusmodi conditio desit, non aliter judicari potest, quam collata unaquaque, quae accidit, alienatione cum praeceptis eidem adaptandis; plus enim in una requiri quam in alia, ex ante dictis scitum est. Omnes profecto quaecumque sint, dotibus egent juris naturae; invalidae propterea dicantur, cum alienans non fuerit ex lege naturae idonens, aut consensus non validus, aut absens canonica causa. Quae-dam insuper exigunt, ad sui valorem, Superioris licen-tiam, quando nimirum alienans nee ipse est Ordinarius, nee, lege ita jubente, absque venia Ordinarii valide po-test alienare. De quo casu id animadvertamus, ali-quando videlicet per legem generalem administratoribus in-ferioribus negari facultatem alienandi, een accidit in alienatione rei immobilis et mobilis non pretiosae, quae servari potest; aliquando facultati, permissae iisdem per legem generalem, adjungi abEpiscopis, pro recto exercitio ejus juris, conditiones, irritantes ni serventur eum ipsum actum, quem jus commune concedit. Sic cum Episcopus mandat, addito nullitatis decreto, ut pecuniae collocari

nequeant, nisi praehabito suo consensu, utve bonorum locatio ad triennium irrita sit, nisi efficiatur juxta normain praeclictae adjudicationis; actibus illis robur abesse videtnr cum non fuerit impleta Episcopalis jussio. (cfr. Trom-betta 1. c. pag. 23 et Lucidi pag. 512, 513) Aliae alienationes exigunt praeterea tractatum et consensum cleri, Sedis Apostolicae beneplaeitum. Aliae insuper postulant, ut adjndicatio ad certas leges exigatur.

Resp. Utuntur hie auctores, ceu formula positae quaes-tionis monstrat, distinctions inter forum internum et externum. Contingere enim potest in legibus, cum statuunt actum quemdam viribus destitui, nisi certa praecepta im-pleantur, ut eumdem pro foro externo velint esse irritum, pro interno autem validum relinquant (si jure naturali talis est) donec judicis sententia nullus declaretur. Ex quo fit, ut superior ecclesiasticus non possit talem actionem validam habere, eamque nullam esse declarare de-beat; duin interim, quoadusque Superioris auctoritas non intervenit, contrahentes tuti pro conscientia perseverant in facta conventione. Propterea sciscitantur hic doctores, an alienatio, quam leges invalidain decernunt, talis sta-tim, i. e. ante judicis ecclesiastici decretum, in ipso foro conscientiae habenda sit, ita ut v. g. qui rem accepit, eamdem alienanti illico offerre teneatur.

Communi sententia respondent, nihil quidquam in ipso conscientiae foro valere alienationem, cui abest vel aptus jure naturae alienans, vel verus utriusque consensus, vel justa sufficiens causa; hujusmodi contractus quumexipsa lege naturali, ideoque in conscientia viribus destituatur.

Unanimi -judicio pariter docent, alienationes, cum irritae sunt deficiente conditione solius legis ecclesiasticae, robore privari pro externo foro. Sed de illis dum quaeritur, an idem decerni pro foro interno debeat ante decretum sou sententiam judicis, alii affirmant alii negant;

discordes scilicet de vi comprehensiva formularnm legis, quibus invalidae statuuntur. Negaut vim pro foro interno inter caeteros Pirrhing ad tit. de reh. eed. alien, vel non, n. 36; Reiffenstuel eod. tit, n. 53; Schnialzgrueber ad eumd. tit. n. 133. 134; qui et contrariae opinionis doctores exbibent.

374. Nos decretorium argumeutum non habentes, in-quiramus de obligatione quantum ad contractus ejus generis. Posita enim speculativa quaestione — an res ec-clesiastica trausferri valide pro foro interno possit per contractum, qui praeditus est dotibus omnibus juris natu-ralis, privatus autem existit conditione vel conditionibus legis ecclesiasticae —, superest quaestio de honestate ac-tionis; qua rogatur, utrum consideratis justitiae praecep-tis, fas sit agere, quod dubites an injustum sit; utrum-ne, si dubitans egeris dubiusque maneas , restituere co-garis. Atqui bene s. Lig. (cle contract, n. 729 et 761) praecipere videtur, illicitum esse cum dubio, etiamsi positivo , rei alienae possessionem capere ; atque teneri eum, qui dubia tide cepit, eamdem restituere. Quocirca, qui conscius praedicti dubii vel irritantis legis ecclesiasticae, conduxit bona ultra triennium , vel emit fundum pretio-sum, deficiente beneplacito Ajjostolico, non tantum pec-cavit ineundo prohibitum contractum , sed etiam restituti-onis onere gravatur. Talis inquam, ejus conditio sit, qui praedicta dubia sen mala tide egit; qui enim bona tide , is acquirendo non deliquit, neque acquisitum, nisi ex judicis sententia cogatur, reddere debet, (v. Sclnnalzgr. 1. c. in fine n. 133) Q,uod ad ilium attinet, qui illegi-time alienavit, pretiumque pro ecclesia consecutus est, et ipse peccavit, et curandae reparationis lege adstringi-tur. Dum autem utrique inhaeret reparandi obligatio, lex positiva impertitur orbatae ecclesiae seligere modum, quo reparatio fiat; quod jam explicandum est.

375. Reparatio. Ordinat const Amhitiosae: ,/alienatae res et bona hujusmodi ad ecclesias, monasteria et loca

pia, liberae revertantur.quot; Est reparatio praeceptum eccle-siasticae legis, et virtutis justitiae munus, utcuique jus suum sit, et nemo aliena re tamquam sua illegitime utatur. Sunt ecclesiae orbatae tria media, quibus male acta res reparari valeat: convalidatio contractus , actio personalis adversus administratorem, qui alienavit, et actio realis adversus possessorein rei. Ex tribus illis mediis, cum contractus solo jure positivo nullus est, ecclesia quocT mavult potest adhibere.

Quamquam igitur is qui accepit, restituere rem paratus sit, non obligatur ecclesia eamdem acceptare, si e re sua esse putat convalidari contractum. Quae facultas in ec-clesiam dimanat ex privilegio per legem Romanam mino-ribus concesso ; quo valent hi stare inito a se contractui irrito sed utili, possuntque cogere pacti socium, ut et ille conveuto constans sit. (Inst. lib. 1, tit. 21 , de auctor, tutorum § 1). Monstrat canon Si quae 42, eau 12, qu. 2, disciplinam sacram traduxisse istud jus ad irritas alie-nationes ecclesiarum. Suggeritque ilium favorem ipse finis, quein appetit lex positiva, praescribens solemnitates. Vult enim haec propositis suis conditionibus suffragari non no-cere commodo ecclesiarum. Noceret tarnen, si contractus ecclesiae utilis, sed ex omissa solemnitate nullus, deseri deberet simpliciter. (v. Reiff. 1. c. n. 34, 55; Cor-radus Praxis disp. apostol. lib. 9. cap. 6 , n. 37 , 40 ; De Camillis Indit. juris can. tom. 2. pag. 346 ; Ferrari Summa instit. can. tom. 2. n. 705). Et nunc mediorum expo-sitionem videamus.

a) Convalidatio. Quandoquidem, data opportunitate , appetere administratores id obligentur , quod magis ecclesiae prodest, ideo satagant necesse est validum efficere contractum, qui ex praetermissa juris positivi solemnitate nullus existit. Validus fit praestita per illum ratiliabiti-one, penes quem est omissam solemnitatem ponere. Cogita praetermissum cleri consensum, Episcopi licentiam, beneplaci-tum Apostolicum ; ratihaberi contractus dicetur, data per

summum Poutificem , vel per Episcopum aut clerum, ad quem res spectet, contractus initi approbatione. (v. cap. Quoiies. 2; de pactis, et cap. cum nos; de his, quae jiunt a Praelato sine consensu Capitulï) In qua quidem ratihabi-tione probabiliter vis est retro agens, seu retroactiva; (v. Schmalzgr. 1. c. n. 138, 139) ita ut, facta ratibabitione, contractus censeatur validus t'uisse ab initio; quo quidem lit ut fructus, quos interim protulit res, ad emptorem, ad conductorem, probabiliter pertineant.

Alienatio, quae viribus caret ob vitium juris naturae, valida redditur novo idoneo consensu; ad quem tarnen praestandum ecclesia, ex proposito privilegio, defectum juris positivi spectante, socium contractus cogere nonvalet; qui-que si praestatur, vim retro activam non exercet. (v. Schmalzgr. 1. c.)

b) Actio personalis. Q.uum iuvalidus contractus reperitur noxius ecclesiae, curandum est, quod administratorium munus hortatur, ut impetretur ex personali vel reali ac-tione reparatie. Utramvis cupiat, ecclesia optare potest (cfr. Cod. lib. 2; tit. £5 ; si tutor vel curator intervenerit); optet igitur, quae magis utilis aut opportuna videatur. Utramque insimul etiam inteutare potest, sed accepta per unam indemnitate, desistere ab alia debet. Personalis est, quae dirigitur adversus alienantein, aut demortui haeredem, ut illatum damnum reparet (v. can. monemus 18, eau. 12, qu. 2; et cap. J£xpraesentium 3; de piynoribus).

c.) Actio realis est, quae instituitur contra rei possesso-rem, ut res cum fructibus ad ecclesiam redeat. Tenecur, qui bona fide rem acquisivit, condemnatus restituere cum re fructus extantes. Qui autem mala fide; is extantes et consumptos fructus restituere debet, atque sine ulla com-pensatione ecclesiae relinquere accessoria seu melioramenta, quae rei attulit. (v. Pirrhing 1. c. n. 70; Reiff. 1. c. n. 62, sqq.; Schmalzgr. 1. c. n. 11-9; Ferraris Vo. Alienatio art. 5. n. 7. sqq.)

sorio scilicet et in petitorio. Qui apud judicem revocat rem titulo possessionis, contendens nempe reddendam esse, quia in possessionibus ecclesiae erat cum fuit illegitime alienata, is judicio possessorio utitur. Qui revocat rem titulo dominii; reddendam petens, quia in dominio ecclesiae erat cum fuit illegitime alienata: ille judicium peti-torium adliibet. Facilior et planior probatio possessionis quam dominii quum esse soleat, propterea communiter expedit judicium possessorium optari.

376. Tncumbit cura reparationis Superiori ecclesiastico (v. cap. Aclaudientiam, 9; de rel. eccl. alien, vel non); item-que administratori male alienanti, ejusdem sociis et successo-ribus, ceu conspicuum est ex officio, quo funguntur. His autem incuriis, revocari in judicio res potest per Capitu-lum et quoscumque presbyteros (cap. si quis presbyterorum, 6, tit. cit). Idem jus est patrono, quippe quem defensio juriuin ecclesiae spectet (v. ante n. 114); pariterque pa-rochianis attribuendum videtur, ut cum caeteri tacent, de reparando damno, ecclesiae parocliiali illato, agere apud judicem ecclesiasticnm valeant. (cfr Schmalzgr. 1. c. n. 155.)

Sed ordinarie, cum quadraginta anni a capta possessione effluxerunt, atque res alienata apta est quae praescribatur, possessor bonae fidei cuicumque adversus se intentatae actioni opponere titulum praescriptionis poterit. (v. supra n. 200, et Schmalzgr. 1. c. n. 158 sqq.) Dicimus ordinarie; etenim possessiones ecclesiae romanae non alia quam centum aunorum praescriptione acquiruntur; aedificia sacra et religiosa impervia sunt praescriptioni, pariterque bona ilia ac jura ecclesiastica, quae sic illegitime sub-mittuntur laicis, ut hi constituantur aut agnoscantur uti eorumdem domini, patroni, vel advocati. (cap. Hoc con-suUissimo 3 , de reb. eccl. nan alienandis in 6.)

37 7. Cum deperdita sunt, subtracta, furto ablata, vel abscondita latent bona aut jura ecclesiastica, atque detentores ignorantur, haec quae sequitur legitiina recuperandorum via est. Diligenter ast frustra postquam quaesiti sunt,

qui tenent rem, Episcopus potest per edictum publicum adhortari et compellere fldeles ad revelandum. Potest praeterea monitionibus praemissis statuere in illo edicto, ut qui rei conscii intra designatum terminum rem vel detentorem non revelat, ipso facto sit excommunicatus. (Cone. Trid. sess. 25, de ref. cap. 3. cfr Reiff ad tit de furtis n. 47.) Inventi detentores, nisi ultro restituant, actione jndiciali coguntur.

378. Poeva ecclesiastica. Olim leges sacrae poenis ani-madvertebant turn in alienantes et recipientes bona ecclesiastica sine consensu Episcopi, sine causa canonica, tum in clericos omittentes praelatos denuntiare, qui laicis res ecclesiae illegithne alienabant. itemcjue in laicos impel-lentes ad distractiones hujusmodi. (v. can, Si qnis Episcopus 8, can . 10, q. , 2; can. Apostolicos 13, can (Iv.is-qnis 19, can Now liceaf 20, can De rebus 22, can 12, q. 2; cap Q,ui res 2, cap Si qv.is 6, de reh. eccl. al. vel non; cap Hoc consultissimo 2, de rel. eccl. non alien; Clementina I Monasferiorum, de relms eccl. non alien.) Hodie sunt contractae poenae ad omissum illicito consensum Apostolicmn, ita ut non quivis alienans et recipiens illegithne res ecclesiasticas plectatnr poena spirituali, sed qui facit illnd praetermisso, dum adhibendus fuisset, Aposto-lico consensu. Regitur haec sanctio poenalis Pauli II decreto Ambitiosae et Pii PP IX gloriosissime regnantis constitutione Apostolicae Sedis moderationi. Decernitur a Paulo II:

a) Poena excommunicationis in alienantem et recipientem res Ecclesiae, non impetrata, necessaria in casu, S Sedis ve-nia; h) in Episcopos et Abbates, talia perpetrantes, poena interdict! ingressus ecclesiae, insuperque, in perserverantes eos voluntarie per sex menses sub hoc interdicto, poena suspensionis a regimine ecclesiae et, monasterii; c) in clericos inferiores, administrationem boni ecclesiastici haben-tes, privatio, ipso facto incurrenda dignitatis, officii, be-neficii, saecnlaris et regularis cum et sine cura, cujus

res alienarunt; in qua quidem pvivatione earn vim Pontifex inesse statuit, ut absque aliqua declaratione vacent dicta munera, conferrique debeant alteri idoneae personae, nam inhabilem jubet esse, qui deliquit. Accessit huic poenae, ex TJrbani VIII decreto 7 Sept. 1624 (ap. Ferraris Vo Alienatio art. IV. n. 30), ut regulares, praeter priva-tionem officiorum et inhabilitatem ad ilia, quam ipso facto subeunt, etiam vocis activae et passivae jacturam ipso facto patiantur.

Temperamentum quoddam hisce poenis attulit Pii P P IX const. Apostolicae Sedis moderationi; de qua jam est dicen-dum. Monet in constitutionis principio Pontifex, „ut ex quibuscumque censuris sive excommunicationis, sive sus-pensionis, sive interdicti, quae per modum latae senten-tiae, ipsoque facto incurrendae hactenus impositae sunt, nonnisi illae, quas in hac ipsa inserimus, eoque modo , quo inserimus, robur exinde habeanfc.quot; Qua monitione docemnr, Bmo Patri statutum esse, tollere per constit quasdam latas oliin censuras, minime tamen tollere poe-nas, quae censurae non sunt. Qua propter si decreti Amhitiosae excommunicationem, interdictum, suspensionem, quae censurae sunt, inserere Pontifex suae constitution! omittit, hinc sublatae penitus eae dicantur oportet. Non sic autem de praetermissa mentione privationis officii, inha-bilitatis, vocis activae et passivae disserere tribuitur; ejus enitn generis poenas, censuris accensendas nequaquam, constitutio non tangit, non tollit.

Porro de re nostra constitutio banc poenam edicit: _vExcommunicationi latae sententiae nemini reservatae sub-jacere declaramus: . . . III. Alienantes et recipere prae-sumentes bona ecclesiastica absque Beneplacito Apostolico, ad formam Extravagantis Amhitiosae De reb. Eccl. non alienandis.quot; Deletae igitur jacent censurae omnes ante-actis temporibus latae , excepta excommunicatione. Quam-obcausam sancita hodiedum stat a) in clericos saeculares et in regulares privatio ipso facto cum inhabilitate, et

vacatio, absque aliqua declaratione, dignitatis, officii, beneficii, etc. quo funguntur, cujnsque rem alienarunt non accepta, cum indigerent, Pontificia venia; privatio etiam voois activae et passivae in regulares, qua fit, ut nee eligere imposterum nec eligi valeant; h) excommuni-catio. De qua, quae sit ejus vis quum jam inquirere restet, verba const Pianae diligenter inspiciamus.

Primum determinat Pontifex indolem poenae. Excom-municatloni latae sentenliae. Ex quibus consequitur, delicto, quod Pontifex punire statuit, sic adhaerere excommuni-cationem, in ipsa modo ilia formula pronunciatarn, ut nulla interposita mora, nullo expectato judicio, statim a perpetrato crimine incurratur. Pergit determinando indolem; nemini reservatae subjacere declaramns. Quo, qui con-traxerint earn poenam, absolvi ab ea permittimtur pro foro interno per quemcumque sacerdotem, qui jurisdictio-nem habeat; pro foro autem externo per proprium Ordi-narium.

Indicata indole, determinat poenae illi obnoxios : Alie-nantes et recipere praesumentes. Qua ultima voce edicitur aperte , id quod Pontifices, statuentes censuras, tacite saltern veile auctores docent, ut qui invicibiliter poenam, aut delictum, cui adjuncta poena est, ignorant, illi im-munes sint ab excomaiunicatione. Sed insuper dicta vox, scientiam postulans, liberal ab excommunicatione eos, qui ignorantes vincibiliter crasse, supine, i. e. dubitantes sed veritatem indagare maxima negligentia omittentes, illegitimam alienationem faciunt. — Priora verba excipiunt neminem; ita ut ipsos Cardinales et Episcopos, quamvis sub excommunicatione Amlitiosae non comprehensos, afficere videantur. Etenim Pius Pontifex initio constitutionis de-clarat, censuras eidem insertas ,/hac ipsa Constitutione Nostra, non secus ac si primum editae ab ea fuerint, vim suam prorsus accipere debere.quot; Auctores vero com-muniter docent, teste s. Lig. de cemuris n. 15, excommu-nicationi, in violantes legem a Sede Apostolica decretae, sub-

jacere ipsos Cardinales et Episcopos, nisi in lege peenliariter excipiantur; secus est dicendum de interdicto et suspen-sione, quia de his caput Quia periculosum, de sent excom. in 6 aliter statuit; sed poenae istae ad praesentem locum, supra monuimns, non amplius pertinent. — Sequitur: hona ecclesiasHca. Non plectit igitur excoinmunicatio alienantes et recipere praesumentes bona, quae in rerum ecclesias-ticarum numero non sunt. (cfr. n. 298) Neque, quod pi-aecedentia docent, excommunicatio eos ferit, qui in-vincibiliter ignorant, se ecclesiastica bona alienare aut adi-pisci, vel praetermissum esse consensum Apost, vel aliena-tionem lege ecclesiastica prohiberi, vel excommunicatione plecti. —Absolvitur lex his verbis: absque heneplacitoAposto lico, ad formam Extravagantie AMRITIOS^E... Et his quidem coarctatur poena ad casus, in quibus juxta const AmUtiosae necessaria est S. Sedis licentia. (cfr. ante n. 329 sqq. et n. 344) j aliis in casibus alienatio sit illicita, immo invalida, delinquentes non subsunt excommunicationi.

379. Excusatio a poenis. A. lynorantia. Dicta hactenus docent, excommunicationem, de qua disseriraus, supponere scientiam; ita ut eximatur ab eadem , qui alienat vel recipit ecclesiasticas res, nesciens invincibili aut vincibili, esto crassa ignorantia legis aut poenae, prohiberi talia jure ecclesias-tico, vel excommunicatione plecti, qui ea agunt; itidem-qne nesciens, descripta ignorantia facti, res esse ecclesiasticas, vel non impretatum fuisse consensum Apostoli-cum. De ignorantia affectata, — qua quis consulto, ne cognita veritate turbetur aut abstrahatur ab agendo, scientiam fugit, — controversia est, an aequivalere scientiae putanda sit, ita ut excuset aut non excuset ab incurrenda excommunicatione. Aliis affirmare, aliis negare placet. S. Lig (in Theol. Mor. 1. c. n. 48) ait de opinione.. quae affectate ignorantes liberat a poena: ,/hanc . . sententiam non audeo dicere improbabilem, sed primae magis adhaereo saltern ut communiori.quot; (cfr H. Ap. 1. c. n. 8.) Est excommunicatio, terribilis tristissima poena, quae ne tempore

vel exiguo castiget, curare quisque debet. Quapropter, esto utraque sententia probabilis dicatur, tarnen quum praedicta in ignorantia alienans vel recipiens, hac poena gravatus forsan ex is tal:, sapienter aget petendo ad caute-lam absolvi; quod sane beneüciuni quisque modo confes-sarius conferre valet. — Quae dicta sunt de excomniu-nicatione conveniunt pariter explicatae supra privationi. (v. s. Lig. Theol. Mor. 1, 5, n 187 Nota I.)

B. Imperfectio actus. Ut incurratnr poena, oportet integer actus, qui propositis poenis vetatur, completus sit; i. e. ut recipiens sit in pacitica rei possessione. Quare pactum ineuntes, non contrahunt poenam statim ac incepta est alienalio, (pone, rem venalem expositam, pretium obla-tum) aut quasi ad terminum ducta (v. g. adjudicata res); necessarium est alienatio completa sil, i. e. res tradita, ac-cepta, in pacitica recipientis possessione. Quo quidem contingit, ut qui interim coepta revocat, immunis perse-veret a poena; qui contra compleri patitur, miser muleta tus existat.

C. Leve et nullum peccalum. Poenis gravibus delicta solum gravia feriuntur. Liber ergo a gravi peccato, liber quoque ab expositis poenis est.

D. Qui usurpat vel alienat rem ad alterius officium vel administrationem pertinentem, non incurrit poenam privati-onis Pauli II, bene tarnen poenam excommunicationis Pii PP IX, vel potius ex Trid. C. s. 33. de ref. c. XI poenam excommunicationis ipso facto contrahendam, Romano Pomitici reservatam, insuperque, si clericus est, privati-onem beneficiorum, et inbabilitatem ad ea.

•3S0. Utile mihi visum est, quamquam quodammodo actum agere videamur, adextremum bujus tractatus, brevi coliigere officia administrantium loca pia laicalia (v. n. 398 et 308), quantum alienationem rerum spectant.

Derivantur haec ex ipsa indole administratorii muneris, quo, observatis fundatorura mente et praeceptis, fungi vectores debent; insuper ex ordinationibus sacris, et ex

Romanis legibus, quae de pa pi 11 avium honorum regimine statuunt, quasque locis illis applicat ecclesiastica disciplina.

Haud perire loca illa, sed manere et iloresceve quum ea velint fundatores lexque sacra el roman a. idcirco;

a) Alienari eorumdem possessiones nequeunt, nisi id rationibus loci congruat. Ex quo apparet necessitas justae causae pro alienatione facienda. Sed et consensum Supe-rioris leges exiguut. cum alienari optantur res pretiosae immobiles, inobilesque, quae servari possunt, nisi secus statuerit donans; qui quidem consensus per Summum Pon-titicem dandus videtur. In qua tamen de consensu supe-rioris habenda lege non comprehenditur locatio ultra trien-nium, nee, uti puto, hypotheca, emphyteusis, et casus necessitatis, de quibus sub n. 344.

b) Quamquam minima opus sit in alienando eorum locorum res adjudicationem Benedictinam usurpari, nihilo-minus ut publica quadam ratione et meliori licitatori adjudicentur necesse est. — Expensae, quae in id negotium fiunt, solvuntur juxta normam descriptam sub n. 351. — Acceptum pretium repraesentat ipsam alienatam rem, sponte appetit eumdem finem, ideoque debet sicuti et caeterae pecuniae et obventiones, nisi competens Superior aliter statnat, in designatum a donatore finem adhiberi. — Quae-cumque pecuniae deponi et investiri possint, simt depo-nendae et investiendae eo modo, quo ante diximus.

c) Potest locus, cum graviter laesus est per contractum validum, restitutionem in integrum petere. Si nullus est contractus (quod quidem accidit pro utroque foro, ubi deest aliqua de conditionibus juris naturae; pro foro saltern externo ubi praetermissus fuit consensus necessarius Superioris) reparari omnino res debet, potestque triplici praedicta ratione. — Delinquunt administratores contractu illegitimo bona distrahentes; quin tamen ullo in casu ex-commumcationem, aliamve poenam ecclesiasticam incurrant.

380. Quaecumque sunt perpetuo sanctae religionis usui dicata, necesse est ea conserventur sedulo, et dignitate atque decora splendescant semper. Idcirco debent sacrae Dei aedes integrae, incolumes, nitidae servari, sacra su-pellex copiosa satis et decora in promptu esse, caeteris omnibus rebus, quae ad divinum cullum pertinent, pro-vida diligentia impendi. Quae quidem cura administra-tores postulat sui muneris studiosos, atque copiam pecuniae, ferendis ad id sumptibus magnam satis. Eapropter disciplina sacra non solum ad explendum vigilanter officium rectores hortatur, sed etiam rebus conservandis et instaurandis aptos expensarum fontes conjungi curat. De primi generis ordinationibus hie tractare cum minime ne-cessarium sit, in exponendis secundi generis praeceptis, quae scilicet de subministrandis sumptibus mandant, totus sermo versabitur. Cujus loei quinque erunt praecipuae quaestiones. Prima, de significatione vocis ^reparatioquot;; secunda, de expensarum fontibus ordinariis et extraordi-nariis; tertia, de rebus, quibus fontes isti serviant; quarta peculiaris quaestio, de amplianda ecclesia parochiali; quinta, de partibus administratorum inferiorum, et de partibus Episcopi in exequendo proposito opere.

Significare ea vox videtur, id, quod vitiosum est aut dejectum, in pristinuiri statum restituere. Etenim primo leges sacrae, ut designent opus, de quo praestando bic agitur, illa verba adlnbent, quae memorata significatione absolvuntur. lltuntur vocibus reparare, restaur are (can. Mos est 30, eau 12, qu 2; can ünio 3, eau 10, qu 3; cap Quicumque I de ecclesiis aedificandis vel reparandis; Trid Conc sess 7, cap. 8 de ref.), quae denotant aliquid rursus parare, renovare, de novo excitare; item voce

cmendare (cap. Qnicumqne cit), qua significatur, aliquid menda, vitio, purgare; etiam verbo instanrare (Trid Conc sess 21, cap. 7 de ref.) quod est, instar novare, ad pris-tinam similitudinem aptare; praeterea verbo reficere (Trid Conc 1. c.), quo dicitur, rursus fieri aliquid, in priorem statum reduci. Ad haec opus, quod peragendae repara-tioni leges proponunt, collapsas est dirutasque res novare, vitiumque habentes reficere; quemadmodum exhibita juris loca ostendunt.

383. Ex quibus recta videri posset conclusio, non tangi reparationis legibus alia opera, quae dictarum vo-cutn significatione non comprehenduntur. Quod si vere dicendum est, non accommodantur eae leges novo plane ornatui (cfr Lucidi 1. c. pag. 63), nee ampliationi ecclesiae; non potest ad faciendos ampliationis sumptus cogi, cui sola incumbit reparatio; non aniittit sua jura patro-nus, renuens expensis suis latius aedificari templum. In-veniuntur tarnen auctores, Ripa, Aufrerus, Peckius (ap-Gonzalez tit de eccl. aedif vel repar cap I, n 6, et Schmalzgr eod tit, n 43), qui in lege reparandi censent contineri obligationem ampliandi, cum nimirum necesse est latius extrui ecclesiain [parochialem ?] adaucti populi causa. Sed Gonzalez 1. c. secum expendens, aüud om-nino esse ampliare, aliud reficere, negandum censet quod illi adstruunt.

In tractatu suo de causis piis 1 5, c 6, Amostaso ait, duplicem ob oculos habendam esse causam damnorum. Res enim damnum patiuntur vel hominis culpa, vel, citra culpam hominis, vetustate, aut aëris, aquae, terrae injuria.

Resp. 1. Instaurationis sumptus dare debetj (jui dedit damnum; v. g. is, qui res inflammavit, fregit, destruxit, et negligens administrator, qui eas collabi passus est. Mandant enim omnes leges, illata damna sarciri. Sic jus

divinum Exodi 13 et 2:2, Lucae 5. SLc jus ecclesiasticam in canone Si quis 14, eau 17, qu 4; ubi Higinus Pontifex decernit: „Si quis ecclesiam igne combussit, quinde-cim annis poeniteat et earn sedulo restituatquot;; et 1. c. canone Quisquis 17, § 4, Joannes Papa: ^.Si qni uionas-teria, et loca Deo dedicata, et Ecclesias infringunt, et deposita, vel alia quaelibet exinde abstrahunt, damnum nnvies componant.quot; Sic jus Romanuin in Codicis lib 5, tit 37, lege 30, statuit, res tutoris negligeutis esse mino-ribus obligatas, ut damna reparentur, quae sunt ex malo regimine nata. Fuitque haec ipsa ordinatio, de tacita hypotheca in possessiones tutorum, pet' legem Ecclesiae traducta ia res adininistrantiiim loca sacra, religiosa, pia. (v. cap. 1 et 3 de in integrum^resütutione, et supra n. 397).

Si contingat , non posse restitutionem ex inferente damnum impetrari, propterea quiescei-e nequeunt administri ut res laesae maneant. Perseverante restitutionis obliga-tioue in damnificantibus, vel in administratoribus, qui decidere res et interire eas injuste passi sunt, instauratio interim fieri debet (v. Ben. XIV Inst. C. n. 33, et Gonzalez 1. c. n. 7.) ex illis fontibus, qui reficiendae rei, vetustate, procella, inundatione, terrae motu, etc, vitiatae, collapsae, consumptae, serviunt; quorum mox rnentio est in sequenti response. Parcere autem istis fontibus licebit, cum fidelium liberalia dona, ad reparandum data, impen-sarum summam exaequant.

Resp. 3. Cum nemo igitur est, qui restituat, nee sump-tibus copia necessaria suppetit ex fidelium liberali donatione, adeuntur fontes, quos disciplina sacra monstrat, servaturque orde fontium, quem ilia disposuit. Quae ut accurate docearnus, diversa ecclesiarum genera singulatiin consi-deranda sunt.

385. A. Reficiendo Cathedrali templo patent plures fontes; videlicet, reditus fabricae; obligatie instaurandi, adhaerens quandoque certis personisj quarta pars redituum mensae Episcopalis; reditus praebendales cauonicorum;

proventns bonorurn ecclesiasticorum inferioris cleri Cathe-dralis; iidem reditus totins cleri; contributio dioecesanorum.

Primo loco adhibentur reditus fabricae Catbedralis. Habet ea, habentque caeterae ecclesiae, reditus quosdam, comparandis et tuendis rebus sibi necessariis addictos. Prodeunt ex quotidianis fidelium oblationibus, maxime ex dote, sine qua ordinarie ecclesias aedificari et consecrari jura vetant. (v. supra n. 37 sqq) Hi autem proprii cuique proventus, cum instauratio aliqua necessaria est, ante adhiberi debent (quantum caeteri in dies faciendi sumptus permittunt), quam ad alios fontes transeatur. (cfr can. decrevimus 10, eau 10, qu I, can prise is 3, can imio 3, eau 10, qu 3).—Quum ex catliedi-alis templi dictis facul-tatibus nullae praesto sunt pecuniae, sumptus pendere illi debent, qui ad restauranduin templum statuto aliquo (v. g. legato), pacto, vel tandem legitima consuetudine adi-guntuv. — Tales si absunt, Episcopus largiri tenetur quartam partem redituum mensae suae (can. qnatuor 27, eau 12, qu, 2), modo reliquae tres partes congruum Episcopo victum parent; secus enim ex quarta parte de-trahit , quo opus habet. — Collatae sic copiae cum facien-das impensas non aequant, compelli pro reparanda Ca-thedrali canonici possunt; ut hi videlicet, ex superfluis honesto victui reditibus praebendarum, opem confex^-ant. (cap. finale, de his, quae jiunt a ma]ore parte capitulï). — Si adhuc sumptibus impar pecunia manet, tribuere alii debent superfluos proventus, quos ex bonis Cathedralis templi assequuntur. — Post, cum neccesse est, toti clero irnponitur lex succurrendi, allatis abundantibus fructibus bonorum ecclesiasticorum. — Tandem omnes dioecesanos ad faciendos sumptus cogere Episcopus valet.

386. Hunc contribuendi ordinem, attentis Ecclesiae statutis, plures doctores ponunt; quodque majus est, in-quit Lucidi 1. c. vol I, pag. 62, eumdem sequitur S. Congregatio Concilii, ut videre est in causa Terrac. et Setin, 17 Martii 1781. Auctoritate ergo obbgat, Sed et

ratione commendatur valde. Praeelara videlicet aequitas quaedam est in eo fontium delectu, qui vult, ut exhaustis, quantum licet, fabricae proventibus, et absente peculiari cujusquam (v. g. ex legato) obligatione, tandem clericis et laicis propositus in concurrendo locus statuatur. Aequnm scilicet et sapiens esse apparet, ut, dum omnes dioece-sani vinculo quodam spiritualis necessitudinis Cathedrali templo conjuncti sunt, eidemque propterea, cum opis indiget, succuvrere jubentur, initium a principali vinculo, a Capite fiat, et per ordinatam conjuuctionis seriem ad postrema familiae membra descendatur.

387. B. Reparandae Collcgialis ecclesiae impensis vacant primum reditus fabricae; dein obligatio, si cui imposita est ex statuto peculiari, ex pacto, vel legitima consue-tudine; post, proventus superllui praebendarum canonica-lium ejus ecclesiae; tandem reditus abundantes, quos inferior clerus ex bonis ejus templi possidet. (v. Lucidi 1. c. pag. 63).

388. C. De restauranda ecclesia parochiali Tridentinum Concilium sess. 21, cap 7 , de ref, Episcopis sic praecipit: „Parochiales vero Ecclesias, etiamsi jurispatronatus sint, ita collapsas refici et instaurari procurent ex fructibus et proventibus quibuscumque, ad easdem Ecclesias quomo-documque pertinentibus; qui si non fuerint sufficientes, omnes patronos, et alios, qui fructns aliquos ex dictis Ecclesiis provenientes percipiuiit, aut, in illorum defectum , parochianos omnibus remediis opportunis ad praedicta cogant; quacumque appellatione, exemptione, et consue-tudine remota.quot;

His aliisque consideratis j uris Ecclesiae praeceptis, Sacra Congregatio Concilii (v. Lucidi 1. c. pag. 65, 66) et Be-nedictus XIV (Inst. C) sequent! ratione suum cuique locum fontibus assignat. Sumptus suppeditare debent primo ipsi fabricae reditus; — deinde illi, qui constitutione ali-qua, aut pacto, aut tandem legitima consuetudine ad instaurandum obligantur; — post, expensae petuntur ex

superflua parte congruae snstentationis parochi, vel ex rediti-bus rectoris principalis, si talis est, nihilque praeter congruam sustentationem vicario suo attribuit. Una cum parocho juvare tenentur quotquot accipiunt abundantes fructus ex bonis ecclesiae; tenentur ideo etiam pensionarii, nisi pensio concessa fuerit immunis a tali onere. (v. Inst. C. n. 13, 22; et Gonzalez 1. c. n. 7) — Ilisce succe-dunt patroni, qui necessarias expensas subministrare debent, si juspatronatus veliut retinere; nolentes eniin impensas dare, jure suo excidisse declarari pos sunt. Earn ob causam ut de electo consilio pateat, congmus debet iisdem terminus deliberando praefigi. — Sequitur tandem injungenda cunctis parochianis contribuendi obligatio; quae (saltern ubi talis mos est) afficit ipsos forenses (id est, eos, qui bona in parochia possidentes, extra ejus ditionem, foris, habitant), ita ut debeant pro conductoribus solvere, (v. Inst. C. u. 15; et Lucidi 1. c. pag. 66)

389. Descripta cleri obligatio conjungi cum ea lege videtur, qua clerici tenentur in pios usus (ceu in pauperes, in cultum divinum) adhibere quaecumque, deducta ho-nesta sustentatione, supersunt ex fructibus bonorum ecclesiae. Accommodate ad earn legem decens plane ordinatio erat, ut, quae templa clericis suis abundanter commoda temporalia sufficiunt, eadem ilia, cum subsidio indigent, exteris piis usibus anteponantur. — Parochianorum obligatio conjuncta est cum ipsa destinatione parochialis tem-pli, quae quidem ea est, ut providam sollicitudinem ha-beat spiritualis necessitatis et utilitatis fidelium. — Epis-copos nullo pacto afficit obligatio reparandi ecclesias parochiales, veluti Tridentinum decretum pandit, et in allegata Institutione C monstratur.

390. Posset ex dilata parochialis ecclesiae in tempus interminatum reparatione animabus facile accidere magna pernicies. Earn ob causam noluerit Tridentina Synodus, ut onus impendendi sumptus, cuiquam impositum ab Epis-copo, incertae morae permittatur suspensivae appellatio-

nis; decreveritque propterea suae legi liane clausulam addere: ,/quacumqne appellatione, exeuiptione, et contra-dictione remotaquot;, qua uni devolutivae appellationi, relin-qnenti interim solvendi obligationem, locus manet.

391. D. Caeterarum ecclesiarum et oratoriorum puhliconm restaurationi ad? trie tl sunt, primo reditus fabricae; se-cundo, qui ex statuto aliquo, aut pacto, tandemque ex consuetudine legitima huic oneri alligantur; tertio, expo-sita ratione, rector, qnique alii participes fructuum sunt bonorum illius ecclesiae. Congruunt haec cum ante exhi-bito ordine fontium. A quo recedi debet, quantum ad simplices ecclesias et publica oratoria, si jurispatronatus onere gravantur. Cum enim exequendo operi impares sunt proventus fabricae, nee quisquam ex legato, etc, statim ferre sumptus tenetur, ipse patronus, ante ree-torem caeterosque, impensas dare debet. Id idem valet de capellis et altaribus, quae in ecclesiis paroehialibus et regularibus dependent a patrono. (Decreta S. C. Ep. et Reg., ac S. C. C. invenies apud Lucidi 1. c. pag. 67. 68)

392. Reliquum est de propositus adhuc reparationis fontibus quaedam animadvertamus. Seiscitemur itaque,

Respondendum ad propositam quaestionem hac ratione esse arbitror. 1. Impendi illi reditus possunt, qui ex dote, vel ex fidelium liberalitate, ad instaurationem vel liberos usus ordinantur; insuper pars superstes fructuum, quos suis ministris instauranda ecclesia exsolvit. (de qua uberius statim.) — 2. Impendi non possunt ipsi fundi (nisi ut alienentur eum in finem dati sint), qui dietos reditus et fructus efferunt. Nam lex eeclesiastica solos reditus, fructus, proventus, permittit dicto operi. (cfr textusTrid.n 388) Quare ut fundi adhibeantur, necessariaest vel SummiPontificis vel Episeopi licentia, ut ante dicta docuerunt. — 3. Cessari neque potest ab implendis oneribus; nee Missae possunt

vel ad tempus reduci, ut interim ex oneribus quiescentibus vel reductis copia pecuniae congeratur. (cfr Lucidi 1. c. pag. 66) Etenim ejus agendi facultas, quae uni Romano Pontifici, ex doctrina Sjnodus Viennensis saepe proposita, competit, nulla Ecclesiae ordinatione, ni fallor, vel ipsis Episcopis conceditur.

Resp. Canonici, rectores, clerici, quum eos reparandi lex attingit, obligantur sumptus impendere ad ejus ecclesiae restaurationem, ex cujus bonis proventus capiunt, vel in qua beneficium habent. (v. can. « monachus 22, eau 16, qu. I, et cap. quioumque I, cap de his 4, de eccl. aedif. vel repar., ac decreta ap Lucidi 1. c. pag. 62 et 65)

Resp. Restaurandi obligatio alligata est illi proventuum parti, quae, computato honesti victus annuo sumptu. cuique superest ex reditibus bonorum reparandae ecclesiae; seu ut dicitur in capite de his citato ,/de bonis, quae sunt ipsius ecclesiae, si eis supersint.quot;

Scripsimus, obligatio alligata est parti, quae computato honesti victus annuo censu, cuique super est. Quapropter, quos parcius vivendo, quam per computum eum fas est, quis servat, illi reditus non alligantur dicto oneri. Sunt autem impensis victus honesti adnumerandae impensae alimen-torum, vestium, habitationis, caeterae honesti clericali usui congruentes. Sed illis nequaquam accensentur sumptus pro alendis consanguineis, aut pro servanda generis con-ditione.

Quae cuique superest ex fructibus honorum reparandae ecclesiae. Ex quo deducitur immunes a dicta obligatione esse reditus bonorum patrirnonialium; proventus etiam, quos ex alia ecclesia quis consequitur; itidemque honoraria missarum manualium, jura stolae, oblationes fide-lium clerico factae. Quibus omnibus communis est exemp-tionis ratio haec, non esse ilia fructus provenientes ex bonis instaurandae ecclesiae. Sed insuper immunes dica-

mus alios reditns, qui acquiruntur ob labores non adstric-tos officio, beneficio. Exemplum sit, lucrum pro habendis concionibus, quae ipsi officio, quo quis fungitur in ilia ecclesia, conjunctae non sunt. Quum enim eorum super-flua pars per sacram disciplinam piis usibus non attrihu-antur (cfr Fagnanus in cap Si quis, de p ecu Ho cleric), exernpti pariter illi reditus videntur a reparationis onere. — Dam autem dicimus, adhaerere obligationem abundantibus re-ditibus bonorum reparandae ecclesiae, idipsum intelligi debet de obventionibns etiam illis, quae substitutae fue-runt bonis ecclesiasticis. Obventiones enim ejus generis ipsa bona ecclesiastica repraesentant, eorum tenent locum, inestque propterea in illis eadem destinatio et obligatio. Quod quidem applicandum aliquibus in regionibns est pensitationi, quae per gubernia civilia clericis fit. De qua re inveniuntur S. C. Poenitentiariae decreta apud Carriere de justiiia et jure n. 194. Tria exhibeamus. Ad quaestionem : „An honoraria sacerdotlbus a gubernio dataj seu ex fnnctionibus ecclesiasticis provenientia, sint bona ecclesiastica?quot; S. C. P. rescripsit die 9 Jan. 1823 „alias fuisse a selecta congregatione S. R. E. Cardinalium re-sponsum: quod si agatur de pensionibus constitutis loco reddituum , quos beneficiarii antea percipiebant ex fundis, seu dote suorum beneficiorum, eos censeri redditus eccle-siasticos, non quasi-patrimoniales.quot; Ad aliam quaestionem banc : „An salaria, quae in Belgio a gubernio solvuntur pastoribus et canonicis induant naturam beneficiorum seu bonorum ecclesiasticorum, et annexam habeant obligationem inhaerentem his bonis, scilicet strictam et canonicam obligationem expendendi superflua pauperibus seu piis causis, et residentiae, sub poena non faciendi fructus suos?''; S Poenitentiaria die 19 Januarii 1819 „perpensis expositis respondet, jam alias a S Sede de consilio se-lectae Congregationis responsum fuisse, affirmative.quot; Tandem ad quaestionem: „An responsio pro Belgio, diei 19 Januarii 1819 . . . extendi debeat ad oblationes fidelium?

„S Poenitentiaria die 9 Aug. 1821 „super noviter expo-sitis respondendum censuit . . . negative.quot;

Resp. Cum reparandi obligatio accessit ad clericorum gradus v. g. ad canonicos, ad rectorem et alios insimul templi clericos, atque tota memorata pars necessaria est ad opus peragendum, impendi tota debet; etenim lex Ecclesiae non portionem partis, sed partem totam, restaurationibus addicit. Quod si tota pars non requiritur, quisque portionem, pro rata reddituum, con-ferre ad complendum opus tenetur. Quisque v. g. imper-tiri ex abundantia debet dimidiam partem, (v. B. xiv Qu. Can. 205); Pirrhing ad tit c/e eccl. aedif vel repar n 15; Amostaso 1. c. n. 26, 27) Cujus quidem rei arbiter et judex Episcopus est. (v. infra n. 396)

e) Ubi concurrendi onus ad dioecesanos vel parochianos descendit, numquid in eorum numero et clerici habendi sunt; et qua adhibita norma determinatur, quantum quisque in dioecesi vel paroclna conferat?

Resp. Canonici, rectores, clerici, qui non habentes partem superstitem, quam conferant, liberi a dandis sumptibus hactenus fuerunt, pares jam habendi videntur laicis, atque obligari propterea, ut opitulentur ex quibus-cumque reditibus valeant. (cfr Amostaso 1. c. n. 37 et auctores ab eo propositi Gutierrez, Salgado, Marta, ür-rutigoyti, Balmaseda.) — Aestimationem contributionis, juxta facultates cujusque faciendam, Episcopus habet. (Schmalzgrueber 1. c. n. 47, 64; Leurenius 1. c. qu. 999; v. infra n. 396.)

Quibus extraordinariis remediis, cum ordinaria desunt vel insufficientia apparent, sumptus coinparantur?

Resp. 1. Rogari facultas ex S. Sede potest vendendi censum bonis ecclesiae imponendum, alienandi ecclesiae

possessiones, suspendendi per tempus onera legatornm, reducendi Missarum numerum.

Resp. 3. Episcopus, ceu arbitror, jure suo potest aliaram ecclesiarum administratoribus praecipere, ut ex liberis redditibus eleemosynam reparandae panperi ecclesiae largiantur (v. Amostaso 1. c. n. 63, et supra n. 356); potest mittere, qui per dioecesin liberates fidelium elee-mosynas colligant; potest insuper, quod Amostaso 1. c. n. 58, Schmalzgrueber 1. c. n. 41, Barbosa 3 p. allegat. 64 in fine n 4, Reiffenstnel 1. c. n. 28, Luc Ferraris Vo Ecclesia art. 3, n 70, Pirrhing 1. c. n. 19 docent, redditus ecclesiasticos vacantium beneficiorum et officiorum in suae Dioecesis ecclesiis, attribuere pauperi reparandae ecclesiae, (cfr Bonif. vin caput Praesenti 9, de officio Ordinal', in 6).

peritorum doctrina, fontes illi addici possunt 1) reficiendae ecclesiae, singulisque ejus partibus, supellectili etiam re-ligiosae (v. g. altari, sacris vestibus), caeteris ad divinum cultum rebus necessariis; 2) aedibus Episcopi (uti ante -sub littera A); parochi (ut sub litt. C) •, rectoris minoris ecclesiae (uti sub litt. D). (cfr Luc. Ferr. 1. c. n. 71. 72; Schmalzgr 1. c. n. 64, 65; Pirrhing 1. c. n. 16; Reiff- 1. c. n. 26 : Barbosa de officio et pot. Episcopi p 3. alleg. 64. n. 6; Leurenius 1. c. n. 3.; Lucidi 1. c. pag. 65, 66, 67, 69; Ben. xiv Inst. C. n. 21) Ex qua objectorum multitudine liqueat, non posse, cum fabricae redditus, instaurando v. g. tecto, sufficiunt ast et consumuntur, abstineri ab adeundis aliis fontibus; quum enim plures res, quae ad divinum cultum pertinent, frequentibus et quotidiauis ferme sumptibus egeant, necesse est quaedain copia in arcis nummariis inveniatur.

Nota. Ecclesiam parocJiialem dicimus, quia difficile con-tinget, aliarum ecclesiarum ampliationem necessariatn esse; nisi quis excipere velit ecclesiam auxiliatricem seu an-nexam templo parochiali. quae tarnen, cum pars illius sit, non constituit exceptionem.

Resp. Si mens legum Ecclesiae ea est, ut in praecepto reparandi praeceptum latius aedificandi comprehendatur, scitum ex ante dictis est, cujus expensis id opus peraga-tur. — Sin secus aestimanduin est, cui Gonzalez quidem potiu assentit, ampliatio esse videtur nova constructio; ideoque expensarum onus lis incumbere, ad quos pertinet impen-sas ministrare novae parocliialif. ecclesiae. Quapropter, dicta in hypothesi nisi quis alius ex liberalitate vel obli-gatione rem aggrediatur, onus spectat primo loco ad ipsos fabricae redditus; secundo, ni fallor, ad partem superstitem parochi et cleri ejus ecclesiae; tertio cogi possunt paro-chiani; quarto obligari videtur ipse Episcopus, ut fructus abundantes operi impendat. (cfr. cap. Tua nos, de eccl. aedrf vel repar et Gonzalez l. c. in fine n. 6). — Idem is ordo conveniat in dandis sumptibus aedificandi templi auxiliaris; cum v. g. nimium populus excrevit, qnam ut aedibus parochialibus contineri valeat.

Resp. Administratorum inferiorum est attendere aedi-ficiorum, supellectilisque vitüs; curam habere ut repara-tiones fiant; easdem, quantum per Ordinarium licet, aggredi et perficere. Maxime, autem refert, si satisfacere diligenter suo muneri velint, atque futuris parcere largioribus im-pensis, ut nihil, quamvis exiguum, contemnant. Quod si incurius quis permiserit ecclesiam, supellectilem, domum pastoralein labefactari multum, eidem ipsi, demortui vero haeredibus, incumbit restituere sumptus ex neglecta repara-tione natos. (v. B. XIV Inst. C. n. 21, 32, et supra n. 381 sq.)

Ordinarii est praescribere normam restaurationum; sta-tuere de impendenda copia pecuniae; decernere de laboribus aut faciendis aut omitttendis; judicare de sumptu dando per clerum, per parochianos, quum dicta eos tangit obligatio; uno verbo jubere de omnibus, quae referuntur ad res, ejusdem jurisdictioni subjectas. Ipse enira in sua dioecesi primus est et supremus post Romanum Pontificem bono-rum ecclesiasticorum administrator, ejusque praeceptis, habita ratione legum generalium dandis, obtemperare cuncti, Episcopis in hac re subjecti, administratores tenen-tur. Quamquam idipsum ante sub n. 289, 291, 296, cumulate demonstravimus, expedit tria referre Tridentini Concilii decreta, quae ad rem faciunt. Sessione 7, cap. 8 de ref, statuit: ^Locorum Ordinarii ecclesias quasciinique... singulis annis visitare teneantur, et opportunis juris remediis providere, ut, quae reparatione indigent, reparenturquot; Deinde, sess. 21, cap. 7 de ref, Episcopis mandat: ,/paro-chiales Ecclesias... collapsas refici et instauri procurent ex fructibus et proventibus quibuscumque.quot; Tandem sess 24, cap 3 de ref, haechabet: „Episcopi ipsi . , fabricarum redditus in usus Ecclesiae necessarios et utiles, prout sibi expedire magis visum fuerit, expendi curent.'' Primo decreto S. Synodus clausulam addit: ,/appellationibus, pri-vilegiis, consuetudinibus, etiam ab immemorabili tempore praescriptis .. penitus exclusisquot;; secundo autem „quacumque appellatione, exemptione, et contradictione remotaquot;; qui-bus sane salubriter cavetur, ne, magno divini cultus et ecclesiarum detrimente, Episcopalium praescriptionum executio instituta appellatione, vel aliis objectis impedi-mentis, inopportune differatur.

397. Loca religiosa et pia proprios in redditibus suis tontes restaurationis liabent. Hisce exhaustis. cum nemo est, qui succurrere cogitur, invocanda est cleri fideliumque benignitas. — Eadern, quam statim docuimus, Episcopiet inferiorum administrantium cura est reparationis locorum religiosorum; quum Episcopus eamdem in ilia ac in aedes

sacras potestatem teneat. (v. supra n. 301.) Loca autem pi a per ipsos rectores ordinarie reparari valent, quin Episcopus quidquam constituere de ea possit. (v. supra n. 313). — Exceptiones, oriundae ex lege vel qualitate fuudationis loci religiosi expositae sunt supra n. 306; item-que ex qualitate loci pii n. 31C et 313.

398. Necessaria boni superioris quaiitas est, iudagare conditionem rerum et personarum, quae concreditae exis-tunt suae solhcitudini. Detegit ille et agnoscit quid tuendum sit, quid corrigendum, facileque delectum videt stimulorum et remediorum, quibus bono suffragetur, malo resistat. Cni faciendae investigationi et acquirendae scien-tiae duplex potissimum viapatet: visitatio et relatio. Utra-que initiuin ducit ab ipsis Apostolis; Dixit ad Barnabam Pauliis^: revertentes visitemus fratres per universas civi-tates, in quibus praedicavimus verbum Domini, quomodo se habeantquot; (Act. App. 15, 36.); et: ,/Significatum est enim mihi de vobis, fratres mei, ab iis, qui sunt Chloes, quia contentiones sunt inter vos.quot; (I ad Cor. i. 11.) Visitatio fit per ipsum superiorem, vel quem alium, ab eo depu-tatum. Relatio per Vicarios foraneos maxime, aliosque viros ecclesiasticos, lit scriptis litteris aut viva voce; id-que in vel extra Synodos.

De visitatione dumtaxat exponere hujus loci est. Arti-culatim distincteque considerabimus visitatores, normam visitandi Tridentinam, procurationem, objecta.

399. I Visitatores. Qui ecclesiasticam visitationem facit, is ipsas res adit et personas ut oculis omnia lustret; conditionem rerum et locorum intueatur; mores cleri et po-puli adspiciat; pravitates evellat; üdem confirmet et cultus ac disciplinae exactam observantiam. (Trid. Conc. sess.

Resp. Penes Romanum Pontificera fuit eritque semper visitare, cum lubet, nniversas, quae sunt per totum orbem ecclesias. Ex divino enim inimoto et immutabili jure banc potestatem cum Primatu jurisdictionis possidet. A remo-tissimisautera saeculisipsam hanc facultatem SSedes exercuit per legatos, ceu Nuntios, Vicarios, Visitatores Apostolicos, tum ordinarios turn extraordinarios. Cujus quidem rei multa in sacris annalibus exempla reperiuntur; pauca saltern memorasse conducet. S. Innocentius Pontifex anno 412 novum Vicarium Illyricianum delegat, id se facere declarans: ,/Praedecessores nostros Apostolicos imitatos.quot; (v. Pii VI Responsio .. . super Nwnciaturis Apostolich cap. 8, sect. 3, n. 41). Nec aberat Vicariis illis, una cum vi-caria Pontificis jurisdictione, visitandi potestas; nam in diplomate Apostolico s Bonifacii Papae haec verba sunt: ,/Te ergo, Frater carissime, omnis cura respectat earum Ecclesiarum, quas tibi vice Sedis Apostolicae a Nobis cre-ditas recognosces, nt et prava corrigas, et dhsipata com.ponas.quot; (Ibidem n. 54) Saeculo nono legatione Sedis Apostolicae per Germaniam functus est s. Bonifacius martyr, visitandi pariter regendique jure donatus. (Ibid. n. 89) Saeculo de-cimo ad visitandas Mediolanensium ecclesias s. Petrus Damianus missus est: et saeculo decimo sext s. Carolus Borrom easdem in Mediolanensi provincia sustinuit partes.

Episcopi, sectantes vestigia Apostolorum, perlustrasse leguntur, inde ab erectis parochiis, omnem ditionem, suo regimini cornmissam. (cfr Thomassinus. Vetus et nova Ecclesiae disciplina p. II, 1. 3, caj). 77). Metropolitis jus olim erat invisendi dioeceses Episcopornm suffraganeorum; Exarchis et Primatibus, ecclesias Metropolitarum; Patri-archis, Exarcbarum et Primatuum territoria, (cfr. Thomas-sinus 1. c. Nunc Metropolitarum antiquum jus limitatum est ad unum casum, quo causa visitandae dioecesis suffraganei cognita est et probata in provinciali synodo. (Cone. Trid.

sess. 24, cap. 3, de ref; Urb. VIII const Exponi nobis. n. 370) Exarchamm et Primatuum prisca jura vulgo evanuerunt, manente ut plurimum solo honorifico titulo. Patriarchis autem in oriente remansisse videtur species quaedam jurisdictionis pristinae.

400. Quemadmodutn nostra aetate fit, ita priscis tem-poribus tuin ipsi Antistites, tuin alii eomm nomine et auctoritate dioecesim invisebant. Praescribebat sacra lex, annnis vicibus totain dioecesim visitari. jubebat insuper, ut ipse Episcopus parochias visitatum adiret, suaque prae-sentia et monitis excoleret gregem; ast impeditus, munere sno fungeretur per legatum. (causa 10. qn. 1. can. decre-vimus 10, Episcopum 11, placuit 12). Visitatio haec a Graecis Perioclea, a latinis saepe Circuitio dicebatur; unde procuratio, visitanti debita, Circada nuncupata est. (Syn. Dioec. 1. 4. c. 3. n. 2).

Priini visitatores, qui ab Episcopis delegati fuerunt, vel simplices erant periodeutae seu circuitores, vel Cliorepis-copi. Celebre de constituendis circuitoribus decretum est Synodi Laodicenae (saecnli IV), quae mandat, ,/non debere in vicis et villis Episcopos ordinari, sed visitatores ¹), id est, qui circumeant constitui.quot; (Dist. 80. cap. 5). Instruct! jurisdictione rusticanas parochias lustrabant et parva oppida, inspecturi cleri populique mores, aediumque sacraruin et religiosarum statum, condituri etiam vicaria potestate et edicturi ordinationes, quas ad disciplinae sacrae et morum rectam observantiam consentaneas censerent. — Sublatis circuitoribus et chorepiscopis, eorumdem visitandi officium per Episcopos translaturn fuit in Archipresbyteros, Archi-diaconos et Decanos rurales. (v. Thomassinus 1. c, et Syn. Dioec. 1. 3. c. 3. n. 7). Contigitque alicubi, ex lon-gaevo usu deinandandi Archidiaconis, Decanis, aliisque inferioribus, visitandi potestatem, ut bi jure ordinario se

perscrutari quasdam ecclesias posse contenclerint. Eapropter constituit Tridentina Synodus, ut Archidiaconis, Decanis, et caeteris, qui visitandi quaedam loca facultatem legitime) titulo assecuti erant, acquisita jura manerent. Imminuta tarnen ea voluit, decernens nimirum, visitatores illos deinceps indigere consensu Episcopi (sess. 24, cap. 3 de ref.), nee de causis matrimonialibus ac criminalibus jus dicere posse, (sess. 24 cap. 20 de ref.) Jussit praeterea, ut Episcopo wvisitationis factae intra mensem rationem reddere, et depositiones testium ac integra actaei exhibere teneantur,// (sess. 24. cap. 3. de ref.)

401. Uti nunc, ita et olim arctissima relatio erat inter visitationem et synodum. Praebet enim diligens visitatio amplam saepe ad deliberandum et ordinandum synodis materiam. Sed illud pristinis temporibus proprium est, ut, praeter dioecesanas synodos, quae absoluta dioecesis visi-tatione agebantur, aliae parvulae locales synodi ipso visitationis tempore fierent. Mixti scilicet clericorum liabe-bantur conventus, quibus propositum maxime eratcriminum reos denuntiare et salutaribus poenis afficere. ludiciales hi coetus tantopere bonis moribus prodesse visi sunt ut none saeculo coeptum sit constituere in iis certos probatae fidei et honestae conditionis viros, numero plerumque septein, qui jurisjurandi vinculo ligati per totum annum soliicite investigarent, quae correctione et reformatione digna essent, et ea fideliter referrent visitator!, de bis interroganti. (v Ben. XIV Synodus Bioec. 1. 3. c. 3; et Regino Be ecclesiasticis disciplinis libro 2.) Accusatorum et Testium synodalium nomine vocantur. Prima eorum-dem lineamenta exbibet Hincmarus Archiepiscopus Remensis, qui medio saeculo nono florebat. Formam eorum perfectam in dicto suo Libello proponit Abbas Prumiensis, Regino, qui labente eodem saeculo scripsit. Per omnes quidem Occidentis regiones aliquando recepü fuisse videntur, quum de constituendis ejismodi in locali synodo viris apud Gratianum canon existat. (v. causa 35,

qu 6 , can 7) Relaxata valde haec disciplina saeculo decimo tertio fuerit, quum ab ea aetate Synodis Provin-cialibus et Dioecesanis couimittatar testes synodales eligere eorumque relationes excipere. Evanuit hodie id genus juratorum testium; eorum autern invigilandi parocliiis Bollicitudo imposita est Fiscalibas Episcoporum et Decanis ruralibus. {syn. Dioec 1. 4. c. 3.)

402. Sed de visitatoribus dioecesium accuratius jam praesentes Ecclesiae leges intueamur. Quaeramus igitur: Ad quem hodie pertineat Dioecesis visitatie.

Rep. a) Statuit Ecclesiae lex incumbere propriae dioecesis visitationem singulis Episcopis, quemcumque in hierarchicis Episcopatus gradibus locum teneant. Vultque eadem lex ut Episcopi per seipsos id opus expleant, aut, legitime impediti, opera Vicarii aut visitatoris utantur. Decernit enim Tridentina Synodus, visitare ne praetermittant „Patriarchae , Primates, Metropolitani et Episcopi propriam dioecesin per se ipsos; aut si legitime impediti fuerint, per suum generalem vicarium aut visitatorem.quot; Esttamen casus, in quo ipse Episcopus hoc officio fungi cogitur. Si nimirum in dioecesi capitulum est, ab Episcopi juris-dictione exemptum, illudque visitari Episcopus voluerit in annua visitatione dioecesis, rem explere per se vel per alium potest (sess. 24. cap. 3, de ref); si autem capituli ejus visitationem seorsim instituere cupiat, per se ipsum visitare tenetur. (Trid. Conc. sess 6, cap. 4, de ref; cfr Sy» Dioec 1. 13. cap 9', n. 6)

h) Sede Episcopali vacante Vicarius Capitularis potest dioecesis visitationem suscipere, modo elapsus sit annus a die ultimae visitationis ab Episcopo vel delegate peractae, ut saepius decisum fuit a S Congregatione Concilii, signanter in Ostunen 28 Julii 1708 , quum proposito dubio: „An et quando Vicarius Capitularis possit visitare⁵', rescripsit: ,,Affirmative post lapsum anni.'' Et die 13 Sept. 1721 sequentibus dubiis: „Au Vicarius Capitularis Scardonen facere possit visitationem civitatis et dioecesisquot;, responsum

fnit: (.Ad primum et secundum Affirmative, dummodo elapsus sit annus a die ultimae visitationis factae ab Or-dinario.quot; [Sj/n. Dioec. I 3, cap 9, n 6) Ex quo deducen-dum videtur, quoniam ipse Vicarius Capitularis, dum annus ab ultima visitatione exactus non est, visitandi potestate caret, ut nec aliis, v. g. decanis, ejus faciendi copiam interea permittere vaieat; nequit enim Vicarius facultatem, quam non habet, delegare.

Haec de Vicarii potestate seu jure visitandi. Ad ohlrga-tionem quod spectat, Lucidi I. c., vol I, pag 128 haec docet: „An vero post elapsum annum vicarius capitularis visitationis explendae obligationem habeat, quaestio est, quam nec doctores, nec S Congregationes communiter expendere solent: nam vacationem cathedrae episcopalis ultra congruum tempus, non nisi extraordinariis ex causis, protrahi contingit, quibus leges hand prospicere solent.quot;

c) Praelati inferiores, qui dicuntur tertiae speciei et territorium proprie dictum NnUius habent (cfr supra n 313), ad annuam visitatinnem suae dioecesis constringuntur. Qui autem sunt secundae speciei, quamvis lato quodam loquendi modo subjecta ipsis ditio Nullius dici possit, et eo nomine a Trid Cone sess 24 cap 9 de ref appelletur, nihilominus neque obligationem nequejus habent visitandi id territorium; quod quidem lustrari debet ab Episcopo viciniori, id est, ab eo, cujus cathedralis ecclesia proxi-mior illi ditioni est. [Syn. Dioec. lib 3, cap 5 in fine; Lucidi 1. c., pag 128; Crispinus 1. c, cap. 20, § I, n. 9 in nota; De Luca Adnot ad Cone. Trid, disc 5, n. 22).

d) Archidiaconi, decani, et alii inferiores in iis eeclesiis, ubi ab antiquo visitationem exercere legitime consuevernnt, ibidem visitare possnnt. (Trid Cone sess 24 cap 3 de re()

e) ,/Abbates, qui sunt Ordinum capita, ac caeteri prae-dictorum Ordinum superiores, Episcopis non subjecti, quibus est in alia inferiora monasteria prioratusve legi-tima jurisdictio, eadem ilia sibi subdita monasteria et prio-ratus , suo quisque loco atque ordine, ex officio visitent,

etiamsi commendata existant...quot; (ïrid Conc sess £5, cap 20, de regul. et monialïbus; cfr cap In singulis, de statu monachorum et canonicorum regularium)

403. Qtr 3. Quae in visitatoribus dioecesium inest potestas; quibusque igitur decretis obtemperare visitati coguntur ?

Resp I. Sacrosancta Tridentina Synodns exponens sess 24, cap 3, de ref, cujus rei gratia mittantur visitatores, docet insimul quam potestaten! iisdem agnoscat: „Visita-tionem autem ommum istarum praecipuus sit scopus, sanam orthodoxamque doctrinam, expulsis haeresibus inducere, bonos mores tueri,pravos corrigere, populum cohor-tationibus etadmonitionibus ad religionem, pacein, innocenti-amqne aceendere; caetera pront loens, tempus et occasio feret, ex visitantinm prudentia ad fidelinm frnctum constitnere.quot; Haec Synodi formula conspicne nunciet; ex Tridentino deereto visitatoribus inesse potestatem jubendi, prohi-bendi, immutandi, comgendi; servatis certe minimeque laesis tam divinae quam ecclesiasticae legis ordinationibus. Quae qnidem potestas, qnamvis sit ampla valde, non continet tamen instituere processus judiciales. Quod ex decreti praescriptione, ut „visitatio celerrime absolvaturquot; (v. infra n 405) abunde satis ostendi auctores animad-vertnnt, et S Congregatio Concilii declaravit. (v Fagn in cap. dilectns, de rescriptis n 44, sqq.) Quae causae igitur ex juris Ecclesiae praescripto ordinem judicialein postulant, eae fugiunt Tridentinam visitatoris potestatem. Ejus generis haec exempla sint. Non impertitur S oynodus infligere censuras excommnnicationis, suspensionis, interdict!; non tribuit parochum suo munere privare, aut deponère beneficiatum. Sed quidquid absque judiciali indagine juberi, prohiberi, corrigi, in re vel persona visitationi subjecta, leges sacrae patiuntur, ejus faciendi copiam visitator babet. Quocirca, Fagnano interprete, (v. 1. c, n 23) visitatori tacultas est incorrigibiles clericos suspen-dei-e ad tempus ex informata conscientia; est enim ista

suspensie remedium correctoriuin, potestque extrajudici-aliter (habita equidem certa et suöicienti scientia) imponi, que-madmodum Tridentina Synodus decrevit sess 14, cap I de ref.

Resp 2. Praeter descriptam Tridentinam potestatem in visitatoribus multis inest alia insuper potestas. Episcopi nempe, Vicarii capitulares, Praelati tertiae speciei, in ipsa jurisdictione, qua subditis suis praesunt, fontem liabeut facultatum, qui latius Tridentino fonte patet. Ex quo accidit, ut in subditorum visitatione ld otnne valeant, quod jurisdictio, qua in suos fruuntur, illis agere tribuit; ideoque et processus jadiciales instituere, ex officio parochos amovere, poenas infligere. Ab agendis tarnen hujusmodi negotiis in visitatione abstinere debent; quippe quum velit Tridentina Synodus ut visitatio celer-rime abquot;Solvatur. (v. infra n 405) Indicatus autem fons, in solos subditos patens, occlusus memoratis pastoribus est, quum ex copia ipsis facta, non subditos (i. e. qui sunt exempti, aut nullius dioecesis) visitant. Apud tales sola valent Tridentina potestate; eamque adplicare illis dumtaxat queunt rebus et personis, quas data licentia vel delegatio designat. De quo infra men-tionem faciemus.

Resp. 3o Proposita hactenus si diversis visitatorum gradibus accommodare lubet, haec cuique mensura sit potestatis.

Episcopi, Vicarii capitulares, Praelati tertiae speciei, quum subditos suos visitant, instructi existunt turn ea potestate, quam Tridentinum impertitur, turn illa, quam ex jurisdictione in suos possident; quum vero non subditos invisunt, missi scilicet a Concilio Tridentino vel Sede Apostolica, solis potiuntur Tridentinis facultatibus; nisi forte Romanus Pontifex aliis adaugere eas dignatus sit.

Archidiaconi, Decani, caeterique inferiores, quibus Tridentina Synodus legitime acquisitum antiquitus jus visitandi reliquit, potiuntur pariter Tridentina potestate (exclusis tamen expresse in sess 24, cap 20 de ref, causis

matrimonialibus); nam ad illos etiam (ut legenti patebit) decretum manifeste refert, quae statuit de scopo et officio visitatorura.

Mensura potestatis in Vicario generali, decano, caeteris, quos mittit Episcopus, ut suo nomine dioecesin perkis-trent, pendere videtur (habita ratione praedictae distinc-tionis inter subditos et non subditos) in delegantis Episcopi arbitrio. Cogitur hic efficere, ut tota dioecesis (sess 24, cap 3, de ref) tempore canonico lustrata sit in omnibus, quae obnoxia sunt visitationi. Quod equidem negotium , si placet, ita certe dividere potest, ut aut sibi quaedam reservet, aut quod uni negat, alteri impertiatur; satis quum sit, per se vel per alios canonicam visitationem egisse. — Quibus positis concludendum videtur, ut Episcopus, quum ipse dioecesin vel partem dioecesis non visitans, alteri id munus haud limitatum committit, omnem huic permittat potestatem, quam adhiberi vult Tridentina Synodus visitationis tempore. Quocirca a) visitator, cujus officium ab Antistite certis limitibus non circumscribitur, uni ver sa agere possit, quae in Tridentino decreto conti-nentur; ideoque stricte loqueudo penes ipsum forte etiam est incorrigibiles ad tempus suspendere, quamvis prudentia duce aggredi talia minime debeat, ne metam mentemve delegantis praetergrediatur. b) Visitator, cui minorem potestatis mensuram Episcopus fecit, continere se desig-natis limitibus debet; cui majorem dedit, uempe in subditos Episcopi, is descriptis Tridentinis tacultatibns majorem potestatem habet.

Resp. Totam dioecesin quolibet anno Episcopi per se vel per suos visitatores perlustrare tenentur; ast „si quotannis totam, propter ejus latitudinem, visitare non poterunt, saltem majorem ejus partem; ita tarnen, ut tota biennio per se vel visitatores suos compleatur.quot; (Trid Cone s 24, c 3 de ref.) Visitatum redeunti Episcopo, ejusve delegato, cum annus nondum elapsus est, interdici

accessus et visitatio nullatenus potest. Quae enini lex eidem jubet semel singulis aut binis annis dioecesin in-visere, ea minime limitat potestatem Episcopi, qua plus una vice, et quoties justa ex causa libitum est, adire et visitare suo jure subditos A^alet. (cfr Fagn in cap Cum venerahilis, cle censihus n 3; Pirrhing in eumd. tit. n 94; Syu Dioec 1 10, c 10, n 6.) Id autem cavet lex, ut sic rediens expetat procurationem; de qua mox dicemus. (v Fagn 1 c, et deer SS, CC, in Syn Bioec 1 c.)

Quae est norma, quam explendae singulis aut binis annis visitationi Tridentina Synodus praestituit ?

Resp. Vult S Synodus, ut scopo visitationis attendatur, et certas dotes visitatio habeat. Scopus est crimina et abusus circa fidem et mores inquirere; inveuta remediis opportunis emendare; divino cultui prospicere; et caetera ad sanctae religionis necessitates pertinentia, disponere. Dotes sunt, charitas et zelus, modestia, celeritas, siunp-tuum inutilium et lucri fuga. De singulis sit brevis expositio.

«) Scojms. Sessione 24, cap 3, de ref. Concilium ita docet: „Visitationum autem omnium istarum praecipuus sit scopus, sanam ortliodoxamque doctrinam, expulsis haeresibus inducere, bonos mores tueri, pravos corrigere, populum cohortationibus et admonitionibus ad religionem, pacem, innocentiamque accendere; caetera prout locus, tempus et occasio feret, ex visitantium prudentia ad fidelium fructum constituere.quot; Sessione 7, cap 8, de ref, visitatoribus jubet providere, ut templa, „quae reparatione indigent, reparentur; et cura animarum, si qua illis immineat, aliisque debitis obsequiis minime defraudentur/'

Quamobrem visitator Episcopalis „non tantum ecclesias et clerum, sed etiam laicos et populum quoad crimina et delicta, atque praeceptorum observantiam, fidemque orthodoxam visitare, ac debite corrigere potest et debet;^ conspicuumque est, „illos visitatores munerl suo minime satis-

facere, qui de ecclesiis et clericis tantum solliciti,popalum penitus negliguut, et debitam cuvam non adhibent, quomodo impune grassantia publica vitia et scandala, scandalosae-que consuetudines convenientibus mediis tollantur, impe-diantur, et eradicentur; praesertim cum auctoritas Epis-copalis [cujus nomine deputati agunt] in his pro munere officii debite interposita, plus quam copiosae efficiant conciones Pastomm.quot; (Reiff. ad tit de censibus, exactionibus et procurationibus n 69, 70).

Praedicti finis tutius apiscendi causa mittebatnr olim Archidiaconus vel Archipresbyter, qui diem adventus Episcopi nunciaret, animos visitationi idoneos redderet, et ne longior esse cogeretur Episcopi mora in parochiis, res minores de cleri convocati consilio expediret. Quem antiquum morem Antistites sectari etiamnum possunt, Nunciari saltem aliqua ratione clero et populo diein adventus visitatoris Canonistae suadent,ut se praeparare quisque visitationi possit; adduntque justam utique causam interdum impellere posse, ut inopinato visitans accedat. Episcopus potest deputare etiarn sacerdotes missionarios saeculares vel regulares, „qui ante ipsorum adven-tum praedicationibus verbi Dei et administratione sacra-mentorum Poenitentiae et Eucharistiae, spiritualem populorum pro tectum, et animarum salutem, qui potis-simus est Pastoralis visitationis scopus, studeant promovere.quot; (B. XIV const. Firmandis 1744. § 5.) Mandatque Apostolica Sedes, „ut praedicti Missionarii etiam a Regularibus Parochis seu curatis libenter excipi debeant, omnibusque rebus juvari, quibus ad in-junctum sibi onus adimplendum , opus illis esse contigerit.'' (Ibidem).

Porro ut ilia, quae consentanee ad praedictum finem salubriter constituta sunt tempore visitationis, fideliter postiiac efficiantur, Sancta Sedes unam vim devolutivam concedit appellationi, quae fit a decretis extrajudicialiter in visitatione latis: „nee in bis, ubi de visitatione aut

morum correctione agitur, exemptio, aut ulla inhibitio, appellatio, seu querela, etiam ad Sedem Apostolicam, interposita, executionem eorum, quae ab his mandata, decreta aut judicata fuerint, quoquo modo impediat, aut suspendat.* (Trid. Conc. sess 24 cap, 10, de ref; cfr B. XIV const Ad mUitantis, 1742.) — Pluribus Antis-titibus mos quoque est, ut post sex menses ab expleta visitatione dedita opera inquirant, an singula decreta, in actu visitationis edita, rite executioni mandata fuerint; quae inquisitie contro-visita nuncupatur. (Lucidi 1. c. pag. 137.)

li) C/iaritas paterna-, zelus christiamis. Finibus descriptis S Synodus sic pergit: «Quae ut facilius feliciusque succe-dant, monentur praedicti omnes et siuguli, ad quos visi-tatio spectat, ut paterna charitate christianoque zelo omnes amplectantur/' (sess. 2i, cap. 3. de ref.) Amantis ergo piique patris formam ut visitantes induant praecipitur. Ex quo aperta sit Concilii mens et voluntas, ut visita-tores, rigorem omnem nisi secus velit necessitas, a decretis suis amaudantes, cohortando et admonendo con-firment bonos, malos et negligentes corrigant. Ad id spectat etiam Innocentii IV decretum (in cap. Romano, ecclesia, de censibns in 6) jubens visitatoribus, ut quum de vita et conversatione ministrantium in ecclesiis et locis aliis , divino cultui deputatis, ac caeteris inquirunt, ad emendationem delinquentium per salubria monita et absque exactione juramenti diligenter intendant. Idemque id signiücat S Congregatio Concilii permittens visitantibus, adhortari enixe fideles, ut crimina, quae committuntur , detegant; prohibens autem, quominus in virtute obe-dientiae, muitoque minus addita poena, id postulent. (v. Barbosa de oj). et pot. Ep. p. 3, allegat 73, n 29; Ferraris Vo Visitare n. 82; Lucidi 1. c. pag. 134; Crispinus Trattato delta vinta pastorale cap. 5, § 1, Edit Neapol. 1855.)

c) Modestia et Celeritas. Prosequitur S Synodus: „Ideo-qne modesto contenti equitatu famulatuque, studeant quam

Habet modestia siuim decorum, ita ut quod Praelato moderate convenit, inferioris modestiam excedat. — Ce-lerrima debet esse visitatio, quantum expedita ratione omnia fiant, longiora negotiapost visitationem cognoscantur, et extraneis rebus non trahatur id ministerium. Hisce equi-dem minime accenseri debet Sacramenti Confirmationis collatio, quae ab antiquissimis temporibus, nostra etiam aetate, (cfr. Pontif. Rom. Ordo ad visitandas par och as) visitatione continetur. —• Diligentia celeritati comes sit praecipitur, ne quod corrigendum aut novandum est ne-, gligenter omittatur, aut quod fugiendum temere fiat. — Est diligentis celeritatis officium ab agendo processus judiciales abstinere, atque propterea haud ventilare causas, quae ordinariijudiciiprolixas et diuturnas ambages exigunt. Quamvis itaque, ut diximus ante, in proprios subditos Epis-copus causas hujusmodi tempore visitationis aggredi valeat, nihilominus id agere alienum apparet a decreto Concilii, quod vult ut omnes visitatores celerrime negotium confidant, et poenarum loco paterna coirectione utantur. Quod si, adversus mentem Tridentinae legis, processus judiciales agunt sententiamque pronunciant, condemnatis non inter-cluditur, causa visitationis, aditus consuetus ad suspen-sivam appellationem.

fi?) Sumptuum mufilium et Inert fuga. Juris sacri historia graves in hac re abusus refert, ex temporalium cupidine natos. His, ut radicitus extirparentur nee reviviscerent umquam, severam magnae temperantiae legem Tridentina Synodus objecit. Statuit in ea primo, quae sint fugienda, quae-que accipi prohibeantur visitatoribus. „Interimque caveant, ne inutilibus sumptibus cuiquam graves onerosive sint; neve ipsi, aut quisquam suorum quidquam procurationis causa pro visitatione, etiam testamentorum ad pias causas, praeter id quod ex relictis piis jure debetur, aut alio quovis nomine, nee pecuuiam, nee munus, quodcumque

sit, etiam qualitercumque offeratur, accipiant: non obstante quacumque consuetudine, etiam immemorabili.quot; Conspicua haec sunt, et nihil est, quod explications egeat. Inhibetur visitantibus, quominus inutilium sumptuum sint causa, et quominus ipsi vel quisquam suorum, pecuniam aut munus quodcumque pro ipsa visitatione, aut alio quovis titulo, quodcumque sit et qualitercumque offeratur, accipiant. Eapropter nec Cathedraticum occasione visita-tionis, sed extra visitationem solvendam esse, S. Congre-gatio Concilii dccrevit. (v. Syn. Dioec 1. 5, c. 6, n. 5; Fagnanus in cap. Veneralili, de censibm n. 16). Ea dum-taxat accipi permittuntur, quae ex piis legatis jure de-bent,ur Episcopo. Videt quisque futurum esse ex sobrietate visitantibus sectanda, ut visitatio nemini gravis sit; iti-demque ex praescripta pecuniae munerumque recusatione, ut nulla munificentia, nullis donis nec spe donorum obnubilate oculo, cum omnibus absque discrimine agatur.

Postquam jussit Concilium recusandas pecunias esse et quaecumque munera, pergit ponendo exceptiones, sen ordinando quae licite accipi queant. //Exceptis tamen victualibus, quae sibi ac suis f'rugaliter moderateque pro temporis tantum necessitate, et non ultra, erunt minis-tranda. Sit tamen in optione eorum, qui visitantur, si malint solvere id quod erat ab ipsis antea solvi, certa pecunia taxata, consuetum; an vero praedicta victualia subministrare: salvo item jure conventionum antiquarum cum monasteriis, aliisve piis locis, aut ecclesiis non parocbi-alibus inito, quod illaesum permaneat.quot; Atque haec quidem, quae fas est accipere, jorocurationis licitae nomen in jurisprudentia sacra habent. De quibus statim duae erunt quaestiones; nam ante observari superest, fieri ex Tri-dentina ordiuatione posse, ut nihil omnino accipere visitator queat: ,/In iis vero locis seu provinciis, ubi consuetudo est, ut nec victualia, nec pecunia, nec quidquam aliud a visitatoribus accipiatur, sed omnia gratis fiant, id ibi observetur.quot;

Quaestio I. Quae accipere procurationis licitae nomine visitantibus permittitur ?

Resp. Decernit Tridentina lex, a) victualia frugaliter et moderate visitantibus ministranda esse. Saepiusque declaravit S. C. C. et Epp. ac Regg. visitatos nec pro vecturis quidquam debere. (v. ap. Lucidi 1. c, pag. 141.)

b) Addit suae ordinationi Tridentina Synodus, posse eos, qui visitaatur, eligere an victualia ministrare velint an pendere taxatam pecuniam, ante Tridentini tempora ab ipsis solvi consuetam. — Ex quo plures conclusiones in promptu sunt. Primo, non obligari visitatum ut praebeat et victualia et pecuniam; deinde, visitantem victualia insimul et pecuniam mimime accipere posse, neque tum cum pauperibus reditibus mensa episcopalis laborat; (v. S. C. C. decreta ap Lucidi 1. c. pag. 139, et in Syn. Dioec. 1. 10, c. 10, n. 6) insuper, unius visitati, non visitantis esse, inter victualia et pecuniam optare , (S. C. C. deer ap. Lucidi 1. c.) nisi tamen secus permiserit S. Apostolica Sedes; cujusmodi concessio, anno 1845 Leodiensi Episcopo facta, invenitur in Mélanges Théol. série 6, pag. 604.

c) Tandem salvas esse vult Concilium antiquas, ante Tridentina tempora, factas conventiones cum monasteriis, aliisve piis locis, aut ecclesiis non parochia-libus.

Dignitatis gradui cum congruere procuratio debeat, propterea S. C. C. definivit. „VicarioCapitularideberi tantum medietatem procurationum, quae Episcopo solvi consue-verunt.quot; {Syn. Dioec 1. c.)

407. Legi suae de illicita et licita procuratione Tridentini Patres banc poenam adjungunt: //Quod si quispiam, quod absit, aliquid amplius in supra dictis omnibus casibus accipere praesumpserit; ispraeter dupli restitutionem intra mensem faciendam, aliis etiam poenis juxta con-stitutionem Concilii generalis Lugdunensis, quae incipit, Eaigit.... mulctetur.quot; Alias istas poenas sic proponit Lug-

dunense Concilium: //Ex tunc Patriarchal, Archiepiscopi, Episcopi, duplum ipsum ultra praedictum tempns restituere differentes, ingressum sibi Ecclesiae sentiant interdictum. Infe-riores vero ab officio et beneficio noverintse suspensos, quous-que de duplo hujusmodi gravatis ecclesiis plenariam satis-factionem impendant; nulla eis in hoc dantium remissione, liberalitate seu gratia valitura.quot; (v. cap. Exigit, de censihus in 6) Verbum praesumpserint, quo Tridentinum decretum utitur, copiose exposuimus supra n. 378, sqq.

Resp. Ab omnibus clericis, ecclesiis, locis religiosis et piis, subditis Episcoporum visitationi. — Excipiuntur ecclesiae, quae paupertatis ergo visitatorem procurarenon valent (ctr eau I, qu 2, can. I; cau. 10, qu 3, can. 7; cap. 6 , de censihus; Fagn. in cap. Verierabili, de censihus n. 33); hospitalia pro babiliter, quorum reditus pauperum usibus destinati sunt (v. Fagn. 1. c, n. 34 sqq); ecclesiae, res religiosae et piae, clerici, manentes sitaeve in loco, ubi visitator residet (v. deer. S. C. C. ap. Fagn.1. c.; Giraldi 1. c, sect 594; Crispinum 1. c, §3; Lucidi 1. c, pag. 142), quam exceptionem consequi auctores docent ex verbis Tridentini decreti, jubentis victualia ministrare „pro temporis tantum necessitatequot;; visitans enim in loco propriae habitationis minime indiget aliorum victualibus, quum domi suae possit facile victum sumere. Excipiuntur etiam monasteria monialium , nisi in earum ecclesiis beneficium sit (v. Lucidi 1. c, pag. 142); itemque regulares, qui subditi Episcoporum visitationi, a solvenda procuratione immunes per peculiare privilegium facti sunt (Lucidi 1. c, pag. 140), quale privilegium habent regulares, qui in parvioribus conventibus Ordinario subjiciuntur. (Giraldi 1. c, sect 597.)

Comprehenduntur objectorum nomine loca, res , personae, munera. Ingentem numerum faciunt, maximaque

ex parte subjiciuntur Episcoporum visitationi et decretis Ponunt jurisperiti certos objectorum ordines, singulisque latum indicem adnectuntur. Alii duos ordines statuunt, loca nempe et personas (v. Gavantus Praxis compendiaria visitandae civitatis et dioecesis)-, alii quatuor, loca, res, personas, munera. {v. Fagnanus in cap. Conquerente, de off. ordinarii in fine.) Nobis placet quatuor objectorum ordines adhibere; longos indices praetermittere; quamdam tarnen brevem in conspectu ponere objectorum descrip-tionem, qua facile plura alia objecta quisque inveniat. Cupientibus longiores indices inspicere opera praedicta cumulate satisfacient; insuper commodo magno erit. aureus libellus Crispini delta visita pastorale. Triplex trac-tanda quaestio sit: una, quae doceat objectorum multi-tudinem et varietatem; alia, quae monstret objecta, adstricta episcopali visitationi; tertia, quae ambitum visitationis peculiarium quorumdam locorum exhibeat.

Resp. Sunt universa, de quibus discernere valet eccle-siastica potestas. Quatuor in classes distribui possunt, in loca, in res ad loca pertinentes, in personas, in munera personis propria.

a. Loca. Amplectatur prima haec series fabricam seu ipsum in se materiale aedificium. Eo igitur sensu com-prehendifc cuncta loca sacra, religiosa, pla Christiana; ceu ecclesias cathedrales, collegiales, parochiales, regulares, ecclesias simplices, oratoria, sacraria, domus clericales, canonicales, parochiales, monasteria, conventus piarum congregationum, seminaria, hospitalia, aedes confraterni-tatum, scholas, coemeteria. Visitatio ea adspicit foris et intus; intuetur eorum formam, situm, dispositionem, or-natum, an quid in iis sit imperfectum, non conclusum, male tutum, non firmum, dilapsum, indecorum, immun-dum; condit tandem imponitque et in his, et in sequen-tibus objectis, opportunas ordinationes.

Sacrosancta in Ecclesiis Eucharistia, et tota supellex, quae ad divinum Altaris Sacramentum refertur; dein sacra olea, fons baptismalis, sedes confessionalis, pulpitum, odeon et organum, et universa, quae clericis, laicis, confraternita-tibus serviunt; inspiciuntur libri pastorales, libri fundati-onum et missaruni, tituli possessionum, litterae indulgen-tiarunij reliquiarum, privilegiorum, bona, jura, obligationes, reditus, expensae. Considerat visitans, an in promptu sint, quae desiderantur, an asserventur idonee, an apte regantur, au aliquid alienatum fuerit, an quae res neglecta, deformis, indigna, immunda, lacerata.

c. Personae. Investigatur an clerici, an regulares, ar. laici, ad leges status clericalis, religiosi, laicalis vitain debitt. agant; clerici quidem agendo quae praescripta illis, fugiendo, quae per sacros canones et peculiaria statuta prohibita sunt; regulares sectando consilia evangelica con-sentanee ad Ordinis regulam et constitutiones; laici satis-faciendo ofüciis audiendi Missam, custodiendi festos dies, adimplendi paschalem obligationem; audiendi Verbum Dei, vitandi scandala et christianae vitae infensos mores.

cl. Peculiaria personarum munera. Quum sua sint munera propria clericis, sua religiosis, sua laicis, visitatorum est turn inquirere, an quisque officii proprii obligationes recte adimpleat, turn diligentibus animos addere, torpentes ex-citare, delinquentes corrigere.

P. N. Tota Dioecesis est unum corpus, cujus caput, in omnibus a Romano Pontifice dependens, Episcopus est. (can Scire deles, eau 7, qu I; cap Qwomzö!?» in plerisque, de off. Ordin.) Oportet ideo ut omnia loca, res, personae, munera, quae in dioecesi ad potestatem ecclesiasticam pertineant, subesse dicantur episcopali ju-risdictioni et visitationi, nisi quae sint ex ordinatione aut privilegie Sanctae Apostolicae Sedis ab eadem liberata. Propterea regnlae instar ponitur, Episcopis de jure com-

muni esse fimdatam intentionem super jurisdictione in omnibus ecclesiis et locis piis, tam regularibus quam saecularibus, quae intra dioecesin consistunt. (v. cap. Venerabili, de cenuhvs; cap. Be xenodochiis, cap. Cum vene-ralilis, de relig domibus.) Liberatio ab auctoritate Episcopi modo latior est modo angustior pro variis limitibus, qui vel in ipso privilegii diplomate, vel in aliis ordinationibus Apostolicis positi inveniuntur. Nec, qui liber est a jurisdictione, is insiinul semper liber est a visitatione Episcopi. Utut autem, quem concessit Sancta Sedes, liberationis, sen exemptionis favor latus sit, vix unquam gratiftcatos immunes reddit a plena totaque jurisdictione et visitatione Episcopi. Sic regulares, quamquam exemptione admodum ampla potiantur, nihilonunus certis in casibus eorumdem loca, res, personae, munera, jurisdictionis et visitationis episcopalis ministerio adstringuntur.

Sed insuper contingere potest, quod pro Angliae et Neerlan-diae ecclesiastica provincia contigisse scitur, ut propter pecu-liaria alicujus tractus adjuncta, Apostolica Sedes arctiores, quam habet jus generale, exemptioni limites posuerit; quo fiat, ut v. g. ecclesia curata, cui Regularis praepositus est, visitentur ad instar ecclesiarum, quas saeculares parochi regunt.

Sepositis itaque salvisque peculiaribus Apostolicae Sedis ordinationibus, nos lumc unum , non mediocre molestum, laborem suscipimns, quo ex disciplina general! depro-mamus, qua late exempta loca, et alia quaedam indicanda, visitatoribus Episcopalibus pandi debeant.

Aggrediamur modo propositam quaestionem, quae scilicet objecta pateant Episcopali visitationi et decretis.

Resp. 1. Omnia et singula, quae visitationi ecclesias-ticae obnoxia sunt et intra dioecesis fines continentur, subire visitationem episcopalem debent, nisi, (et quatenus propterea), ab eadem liberentur per ordinationes et privi-legia Apostolica.

copi, in cujus dioecesi consistunt, exenipti regulares et saeculares, quaedam loca nullius et liospitalia religiosa simpliciterque pia. De eorumdem itaque locis, rebus, personis, muneribus, utrum, quantuiuque cominittantur visitationi episcopal!, jam est inquirendum.

412. I. Firi regular es. A. Monasteria, ideoque et templa conventualia sen claustralia, quum haec pars sint monasterii, non comprehenduntur, exceptis excipiendis, memorato Episcoporum officio et jure. Quae quidem lex applicanda est turn aedificiis et rebus pertinentibus ad ea, turn personis et muneribus, quibus inibi funguntur.

aj quasdam res seu actiones; veluti, publice expo-nere SS. Sacramentum (Ben XIV const Accepimm 10 Aprilis 1146); observare et evitare, quae ad majorem Sacrificii decorem et cultum praecipienda duxerint Episcopi (Trid Cone sess 22 deer, de ohseroandis et evit. in celebratione Missae); sine approbatione Episcopi apponere insolitam imaginem in ecclesia vel monasterio; exponere novas reli-quias, publicare nova miracula (Trid s. 25, cle invocatione, veneratione, et Religuiis Sanctorum, et sacris imaginihus), publicare indulgentias (s.25, c. 9, de ref), erigere confra-ternitates (const Clementis VIII Quaecvrnque 1 Dec. 1604) etiamsi via aggregationis fiat (Ben. XIV Inst. 105, n. 89), excipere confessiones saecularium (Trid. s. 23, c. 15, de ref; v. supra in fine n. 242), praedicare saecularibus verbum Dei (s. 5, c. 2; s. 25, c. 4, de ref; v. supra 1. c.); observare in ecclesia dies festos, praescriptos ab Episcopo (s. 25, c. 12 de regul)-, recitare in Missa col-lectas, quas Episcopus recitari mandavit (Deer. Gen. S. C. Rit. 31 Martii 1821, ap Gardellini sub. n. 4578); habere in monasterio lectionem Scripturae sacrae (Trid. s. 5,c. I, de ref); corrogare eleemosynas in dioecesi. — Inhis et qui-busdam aliis subjacent regulares Episcopo; qui propterea, quum opportunum existimat, de his inquirere valet.Uberiores eleuchos exhibent Lucidi vol. 2 pag. 42 sqq, Giraldi 1. c.

sect. 191, Fagn in cap Grave, dc officio Or din, Ferraris V⁰. TUxemptio art. 2. Ex qui bus ad proposita jungere duas animadversiones placet. Prima sit de audienda mulierum confessione. Scribunt Giraldi et Lucidi, Episcopos ex epistola encyclica Cong. S. Inquisitionis diei 14 Dec. 1694 prohibere confessariis regularibus posse, ut mulierum confessiones audiant extra confessionale, nec in ejus parte anteriori, sed a latere cum crate perforata, et hoc situm sit in loco publico, ut videri ab omnibus queat. Secunda sit de corrogandis per Dioecesin eleemosynis. Referente Fagnano 1. c., n. 45, S. Congregatio Concilii decrevit „Fratres Ordinum mendicantium non posse quidem ab Episcopis prohiberi, quominus per se ipsos, in dioe-cesibus, ubi habent conventus, eleemosynas quaerant; sed tamen si extra loca, ubi monasteria existunt, quaeritare voluerint, teneri suorum Superiorum licentiam Ordinario ostendere. Ac si extra dioecesin, teneri etiam illius con-sensum obtinere. Caeterum nulli esse permittendum, ut eleemosynas quaerant per alios, quam sui Ordinis fratres.quot;

Excipe h) delicta regularium extra monasterium (Trid s. 6, c. 3, de ref), aut extra domum parochialem (cfr. B. XIV const Apostolicum ministerium § 15, et Fagn. in cap Grave n. 16) commissa.

Excipe c) cum claustralibus suis ecclesiis monasteria parva, quae videlicet post Urbani VIII const Romanus Pontifex anni 1624 erecta, duodecim regulares non continent. Sub-sunt ilia visitationi, correctioni, et omnimodae jurisdictioni Ordinarii, tamquam Sedis Apostolicae delegati, juxta In-nocentii X const. Vt in parvis 10 Febr. 1654, et S. C. decreta, quae decernunt, ut ,/Ordinarii loci visitationi, atque omnimodae jurisdictioni talia monasteria erecta absque eo, quod duodecim fratres in eis valeant habitare, et de facto habitent, subjecta esse intelligantur.quot; (s. Lig. R. Ap. tr. 20 n. 88) Instituta equidem Congregationis Somaschen-sis, dicto duodenario numero carentia, S. Sedes exemit a visitatione etc Episcopi. (Acta S. Sedis vol. 2, pag. 154 sq.)

Excipe d) monasteria virorum, quae regulari nexu Pro-vinciae destituuntur, nee generalibus Capitulis subsunt (Trid. s. 25, c. 8, de reg.); itemque monasteria commen-data, in quibus regularis disciplina non viget (s. 21, c. 8, de ref.); quae visitari possunt ab Episcopo tamquam Sedis Apostolicae delegato.

413. B. Parochiales seu cv.ratae ecclesiae regnlanum et ministri curam animarum exercentes, partim subjiciuntur Episcoporum inquisitioni, partim ab ea hberae sunt. Quae disciplina disposita invenitur in Trid. Syn. s. 25, c. 11, de regul. et monlal., et in nonnullis Romanorum Pontificum constitutionibus, maxime Gregorii XV Inscrutabili 1622 et Ben. XIV Fv-mandis 1744, Tridentina Synodus sic ordinat: ,/In monasteriis seu domibus virorum seu mu-lierum, quibus imminet animarum cura personarum saecu-larium, praeter eas, quae sunt de illorum monasteriorum seu locorum familia, personae, tam regulares quam saecu-lares, hujusmodi curam exercentes, subsint immediate in iis, quae ad dictam curam et Sacramentorum administra-tionem pertinent, jurisdictioni, visitationi, et correctioni Episcopi, in cujus dioecesi sunt sita.., excepto ..quot; (1. c.) Ut hujus decreti et Pontificiarum constitutionum, ad rem spectantium, aptam intelligentiam consequamur, quatuor in partes seu quaestiones hunc locum dividere expedit. Inquiremus primo, quae regularium ecclesiae subsint episcopal! visitationi; deinde, quae personae; post, quibus in rebus et officiis seu actibus; tandem, quae templa istis legibus non tangantur.

414. Quaestio 1. Quae regularium ecclesiae, ex dicta Tridentini Concilii et Apostolicae Sedis ordinationibus, ad-stringuntur visitationi Episcoporum?

Resp. Ecclesiae curatae seu parochiales regularium utriusque sexus; tum conventuales seu claustrales, tum non conventuales, i. e., quae alibi, extra monasterium, positae sunt (v. supra n. 98); itemque succursales seu auxiliatrices earum.

Dicimus primo brevi formula Ecclesiae curatae. Triden-tinus textus habet, ecclesiae ,/quibns imminet animarum cura personarnm saecularium, praeter eas, quae sunt de illorum monasteriorum seu locorum familia.quot; Ex quo consequitur, jus visitandi haud accommodari ad ecclesias, quae animarum curam habent erga solam conventus familiam. (r. supra n. 243) Multum autem refert intellexisse quae sint ecclesiae, quibus animarum cura imminere dicenda est. Atqui tales esse agnoscique arbitror ex conjuncto illis exercitio munerum, quae Trid. Synodus pertinere ad animarum curam docet s. 23, c. ï, deref.; quibus videlicet commissum est ,/Oves suas agnoscere, pro his Sacrificium offer re; verbique divini praedicatione, sacramentorum ad-ministratione, ac bonorum omnium operum exemplo pascere, pauperum, aliarumque miserabilium personarum curam paternam gerere, et in caetera munia pastoralia incumbere.Quibus itaque munera haec conjunguntur, illae curatae ecclesiae sint; quibus autem adhaeret seu permissum est, exempli gratia, verbum Dei saecularibus praedicare, sacramentum confessionis et Eucharistiae mi-nistrare, quin propriae illis oves extra conventualem familiam sint, illae non habeantur in numero ecclesiarum cuVatarum, de quibus hie sermo est. — Addimus in responso, seu parocMales; ecclesiae enim eo designatae nomine, in constitutionibus Apostolicis curam praedictam habere et visitationi episcoporum addictae dicuntur. — Utriusque secrus regularium , inquit Tridentina lex, ita ut parochiales ecclesiae tam virorum quam mulierum, quibus deserviunt regulares, eadem disciplina regantur.

415. Sequitur turn conventuales seu claustrales, turn non uonventuales. Quod ita ostendatur. Imprimis praedicta subjectio aperte tangit parochiales conventuales; ea namque in Trid. decreto imponitur ^monasteriis seu domibus virorum seu mulierum, quibus imminet animarum cura.quot; Templum autem conventuale pars monasterii est.

terio. Pateat hoc ex const. Firmandis, quae § 3 sicdocet: „Animarum curam.. exercentes in iis ecclesiis, quae monasteriis seu domibus virorum aut mulierum adnexae sunt., sacri Tridentini Concilii praescripto s. 25, c. 11, de regul., subesse debent, immediate in iis, quae ad dic-tam curam, et sacramentorum administrationem pertinent, jurisdictioni, visitationi, et correctioni Episcopi, in cujus dioecesi praedicta monasteria sunt sita.quot; Deducatur insuper ex const. Clementis XI Cum sicut 30 Jan. 1705, qui Ar-chiepiscopo Manilanensi et aliis Episcopis in insulis Philip-pinis id ipsum jus erga non claustrales parochiales eccle-sias Praedicatorum, Minorum S. Francisci de Observantia, Eremitaram S. Augustini et Clericorum regularium Socie-tatis Jesu competere declarat. Argumento esse etiarh potest decretum S. C. C. in Omolucen 7 Junii 1755 (ap. Lucidi 1. c., pag. 5), quod episcopali visitationi patere edicit Praemonstratensium, Cisterciensium et Benedictinorum parochialia templa in dioecesi Omolucensi unita et adnexa exemptis monasteriis. Tandem exhiberi potest. Tridentina lex s. 7, c. 7 de ref, definiens, ut „Beneficia ecclesiastica curata, quae., monasteriis.. unita et annexareperiuntur, ab Ordinariis locorum annis singulis visitentur.quot;

Tangi iisdem ordinationibus snccursales seu auxilïatrices opinor; hae cum pars, cum membrum parochialis ecclesiae existant.

416. Quaestio 2. Quae personae, ex dicto decreto Tridentino et Apostolicis constitutionibus subjiciuntur visitationi Episcoporum?

Resp. Personae tam regulares quam saeculares, hujus-modi curam exercentes (Trid 1. c.), sive alias ecclesiastica sacramenta, aut unum ex illis ministrantes. (const. Greg. XV Imcrutahllï) Dicitur tam regulares quam saeculares, hvjus-modi curam exercentes. Tales imprimis sint rectores eccle-siarum parochialium; etenim illi curam animarum habere dicuntur in Trid Concilio, quibus commissum est „oves suas agnoscere . . .quot; Sed non soli rectores, alii praeterea.

qui gerendae curae participes sunt, visitationis lege attin-guntur. Quod manifestius patebit statim.

Sequitur in responso: sive alias ecclesiastica sacramenta, aut unum ex illii ministrantes. Sunt verba constitutionis Inscrutahili, quae visitationi episcopali addicit exemptos turn parochos, turn adjutores, turn quotquot alii sint, in dictae curae officiis vel sacramentorum administratione se licite vel illicite ingerentes. Decernit enim: ,/Ut deinceps tarn regulares, quam saeculares, quomodolibet exempti, sive auimarum curam personarum saecularium monasteriis, sen domibusregularibus, autquibusvis aliis ecclesiis, velbeneficiis, sive regularibus, sive saecularibus incumbentem exerceant, sive alias ecclesiastica sacramenta, aut unum ex illis ministrent, praevia Episcopi licentia, et approbatione; sive quoquomodo in dictae curae exercitio, aut in eorum-dem sacramentorum, vel alicujus ex illis administratione de facto, absque ulla auctoritate, se ingerant; in his, quae ejusmodi curam, seu administrationem concernunt, omnimode jurisdictioni, visitationi, et correctioni Dioece-sani Episcopi, tamquam Sedis Apostolicae delegati, plene in omnibus subjiciantur.

417. Quaestio 3. Quibus in objectis parochiales regu-larium ecclesiae, nee non pradictae personae, subjiciuntur jurisdictioni, visitationi et correctioni Episcoporum?

Resp. Tridentina synodus, generali admodum formula utens, s. 25, c. 11, decernit, ut, qui propositis in ecclesiis animarum curam exercent, subsint Episcopo „in iis, quae ad dictam curam et sacramentorum administrationem pertinent.quot; Docuerat s. 23, c. I quaenam peculiaria officia, dimanantia ex pracepto divino, ad curam animarum referantur; nimirum ^oves suas agnoscere, pro his sacrificium offerre; verbique divini praedicatione, sacramentorum administratione, ac bonorum omnium operum exemplo pascere, pauperum, aliarumque miserabilium personarum curam paternam gerere, et in caetera munia pastoralia incumbere, quae omnia nequaquam ab iis praestari

et impleri possunt, qui gi-egi suo non invigilant neque assistant.quot; — Constitutie Firmandis tum generalem Tri-dentinae legis formulam exhibet, tum particularia objecta et munera recenset. Ex quibus fit, si conferre cum indi-catis ordinationibus positos objectorum quatuor ordines lubet, ut, sepositis aedificio multisque rebus ecclesiae, atque ministrorum obligationibus regularibus, itemque domo parochiali regularium (v. Fagn. in cap. Grave n. 16 et Ben XIV const. Apostolicum ministerium § ] 5) sub-jectio et visitatio contineatur munere et actibus curae animarum et administrationis sacramentorum, rebnsque illis, quae in perfungendo hoe munere nsurpantur.

Cujus disciplinae ut accuratior intelligentia habeatur, sedulo contemplari const. Firmandis conducit. Partitur haec visitationem in localem et personalem, referens ad personalem tum ministros sacros, tum populum subditum parochiali ecclesiae.

Primum de locali haec habet; ,/In exequeuda vero Pastorali visitatione ecclesiarum parochialinm, quae a regularibus administrantur, minime quidem licet Episcopo omnia ecclesiarum hujusmodi altaria visitare, sed illud dumtaxat, in quo Sanctissimum Eucharistiae Sacramentum asservatur, et consequenter sacrum ipsum tabernaculum: fontem quoque baptisterii, si adsit; item confessionale, in quo parochus ad audiendas confessiones residere solet; pulpitum ecclesiae, e quo parochus jus habet, verbi Dei, juxta praecipuum ministerii sui munus, annunciandi; Sacrarium pariter ecclesiae, ad inspiciendum locum, in quo asservatur sacra supellex, pro sacramentis tam intra ecclesiam, qnam extra illam decenter administrandis; sepulcrum excipiendis subditorum Parochiae corporibus addictum, coemeterium parochianorum humandis cadave-ribus destinatum; turrim campanariam, dummodo in ea sint campanae ad parochiam proprie spectantes; ac demum, praeter res supra enunciatas, omnia sacra vasa, quibus vel Particulae consecratae servantur, vel sacra olea sive

in Baptismo, sive in extrema Unctione adhibenda, vel aqua Baptisterii, vel alia rite benedicta, quae pro ingre-dientium aspersione ad Ecclesiae fores poni consuevit.quot; {§. 7.)

Quae deinde constitutio de personali visitatione tradit § 8, 9, 10, 16, breviter sic contracta sunto. Inquirere imprimis visitator potest de expletis muneribus, quae cura animarum continentur; inter caetera, an parochus eves suas agnoscat; pro his Sacrificium diebus de prae-cepto applicet; an iisdem diebus populum verbi Dei prae-dicatione et pueros chrisüanae doctrinae instructione pascat; an sacramenta diligenter ministret, v. g. an exci-piendis fidelium confessionibus debite vacet, aegrotantibus et in extremo vitae agone laborantibus spiritualia sub-sidia sedulo praestet, et sacramenta Ecclesiae tempestive conferat; an pueros et puellas ante Confirmationem et primam Communionem opportunis instructionibus eru-dierit, an de matrimonio sollicitam curam gesserit, an recte ordinatos retineat libros tum baptisatorum, ubi fons baptismalis adsit in ipsius ecclesia, tum sacro chrismate confirmatorum, libros etiam matrimoniorum, et status animarum. Ad personalem parochi visitationem pertinet quoque, an titulo legitime curam animarum exerceat, an residentiae lex ab eo observetur, an ad synodum vocatus iverit an congregationes seu conferentias super casibus conscientiae haberi solitas frequentet. _vüno verbo quid-quid Episcopus^a Parocho saeculari exquirere atque exigere solet ac debet, id omne, regular! observantia unice excepta, a Parocho regulari exquirere et exigere potestquot;. (§. 10). 1)

418. ^Atque ubi hunc muneri suo defuisse compe-rerit, opportuna decreta condere et pronunciare, ac meritas in eumdem poenas statuere; in quo nihilominus Episcopi facultates minime privativae sunt, sed Praesul regularis

') Ex proposita regula concludit et declarat S C C ap Lucidi 1 c pag. 7, Episcopum prohibere regularibus parochis posse, ne excedant taxam ab ipso praescriptam in emoliiraentis baptismatum , matrimoniorum, funeralium.

jus cumulativum cum ipso habet; ita tarnen, ut, si alitei' a Superiore regulari; aliter ab Episcopo decerni contingat, hujus non vero illius decretis sit standuin.'' (§. 10).

419. Ad parochianos ecclesianmi regularium quod attinet „decernimns, Episcopo plenam et privativam jurisdictionem coinpetere in parochianos.quot; (§ 10.) Et; „privativnm Epis-copi jus est in parocliianorum mores inquirere, ac si quae inter ipsos scandala oborta fuerint, auditis proborum ac prudentum virorum sinceris relationibus, de iis cognoscere, eaque opportunis remediis resecare et reforinare: nee enim superioribus regularibns in hujusmodi saecularcs parochiae subditos ulla competit jurisdictio.quot; (§ 10).

420. Numquid exeinptos coadjutores parocliormn, ati|iie res et actiones, de quibus ante sub n 412 excipe a) dictum est, visitatio canonica comprehendit?

Resp. Posset ex modo proposita doctrina constitutionis F Ir mandis dubitatio nasci, an coadjutores regulares resque et actiones indicatae ad visitationem referantur, quuiti exlübitus Benedictinus locus de illis sileat. Verum juris-dictioni, visitationi et correction! Episcopurnni subesse coadjutores in iis, quae ad enram animarinu et sacramen-torum administrationem pertinent, clare edocemur ex eadem const Firmandis § 3, et Gregorii XV constit Inacrutahi/i, cujus de hac re decretum videatur supra u. 410.

Ne dubitetur pariter de applicanda eadein lege memoratis ante rebus et actibus, quantum ecclesiis parocliialibus congruunt. Quam enim regulares, ex peculiari rationa curae animarum et administratiouis sacramentorum, parocliialibus ecclesiis conjunctae, Episcopo subje.ctionem debent, de ilia dumtaxat sermo est in const. Firmandis. Sed quae sint res et actiones, in quibus regulares she intra sive^ extra ecclesias obtemperare Episcopis tenentur, i)ro-posita sub n 412 enumerant.

421. An ecclesiae curatae saeculares, in quibus animarum cura exercetur a regularibus, subesse dici debent liinitatae locali visitationi?

Resp. Regularium parochialibus ecclesiis jure sacro impositam esse limitatam localem visitationem didicimus. Ponamus jam teinplum parochiale, quod ordinis regularis non est sed dioecesis, quod non est unitum regularibus, quod non est de pertinentiis ad regulares sed ad saecu-lares. Adde eidem praefici ab Episcopo regularem Prae-monstratensem, vel annuente S Sede (v ante n 82) quem-dain ex alio ordine religiosum virum. In hac non coer-ceri propositis limitibus potestatem visitationis arbitror. Episcopo subest ipsa ecclesia cum omnibus rebus, juri-bus, privilegiis, obligationibus; idcirco plenae ejusdem vigilantiae et inquisitioni eamdem patere concludamus. Nee sola cura animarum sed insuper alia, quae in templo exercentur et fiunt, obnoxia judicemus decretis et visita-tioni Episcopi.

422. Quid tandein statuendum est de ecclesia curata nnita regularibus, cui autem servire contingit solos sae-culares?

Resp. Applicatur huic dispositie sessionis 7 capitis 8 de ref, qua visitari ab episcopo potest et debet turn aedi-ficinin et res ad illud pertinentes, tum cura animarum, turn aliae obligationes, quae eidem incumbunt. (cfr. Qn. Can. 367 et Fagn in cap. Dilectus, de relifj. domihus.)

423. Quaestio 4. Quae parochiales regularium ecclesiae una cum exemptis ministris excipiuntur a jurisdicti-one, visitatione et correctione Episcopi?

Resp. Trid Concilium s. 25, c. 11 de regul. sic decrevit; ,/excepto monasterio Cluniacensi cum suis limitibus, et exceptis etiam iis monasteriis seu locis, in qui bus Abba-tes Generales i), aut Capita Ordinum sedem ordinariam principalem liabent, atque aliis monasteriis sen domibns, in quibus Abbates, aut alii regularium Superiores juris-dictionem Episcopalem et temporalem in parochos et pa-

1) Nou sufficit Abbatis cujuslibet resident ia; oportet Abbas sit totius Ordinis seu Generalis, (const. Firmandis § 18.)

rochianos exercent: salvo tauieii eorimi Episcoporum jure, qui majorem in praedicta loca vel personas jurisdictionem exercent.quot; Quo quidem jure possunt Episeopi vel per consuetudinem, vel per Sedis Apostolicae beneplacitum donari. Plura de quaestione decernuntur in const Fir-mandis § 13—19.

424. C. Oratoria regularmm pvhlica, sen simp/ices ecclesiae (id est, quae neque claustrales sunt monasterii duo-deciin religiosorum, neque parochiales) quomodo depen-deant ab inquisitione episcopal!, videndum restat.

Duas in classes jurisperiti ea dividunt pro ministrorum, qui hujusmodi regularium aedibus inserviunt, saeculari vel regulari statu. Utraque autem classis simpliciter sen plane obnoxia visitationi canonicae putanda est. Id docent auctores et decreta SS CC declarant, (v. Ferraris vo. Ca-pella n. 50, vo. Visitare n. 44; Bouix De Episcopo vol.2, pag. -30; Van Gameren de oratorm pag. 112, sqq.) Pri-ora, ilia videlicet, in quibus saeculares ministerium sacrum explent, memorato vinculo ligari dicuntur per de-cretum Tridentini Concilii s. 7, c. 8, de ret'., collatum cum declaratione S C C 15 Febr. 1596 (vtr. in Can. 367), itemque per legem ab Innocentio X. sancitam in const. Vt in parvis, qua ecclesiae regularium non adjacen-tes monasterio duodecim religiosorum adstringuntur om-nimodae jurisdictioni, visitationi et correctioni Episcoporum. Posteriora, in quibus sacrum ministerium exercent ipsi regulares, eidem obnoxia disciplinae statuuntur. Cu jus subjectionis et baec causa esse videtur, quod duodecim regularium conventui non adjaceant. Proponitur haec ipsa argumentatio in Q.u. Can. 520, ubi de visitanda ecclesia regularium disputatur, in qua sacris operantur regulares, et in Qa. Can. 367, ubi de ecclesia regularium, in qua saeculares divinae rei operam navant; utramque litem S Congregatio dirimit attribuendo Episcopo jus vi-sitandi.

Aliae non gandentes exemptionis privilegio, relictae simt ordinariae Episcoponirn auctoritati. Quarum in numero accenseri etiam debent illae ex Tertiariis, quae non einittunt soleninia vota. (cfr. B. XIV Inst. 101, n. 76). Aliae, privilegium hujusmodi tenentes atque S. Sedi immediate sabjectae, ab Elpiscopis tamquam Apostolicae Sedis delegatis gubernantur. (Trid. Conc. s. 25 , c. 9 , de regul.) — Utriusque speciei monasteria, et consequenter eorumdem interiores et exterioras eeclesiae (v. supra n. ■2-1.6), ad visitationis Episcopalis plenarium exercitium spec-tant; priora jure ordinario, posteriora jure delegato.

Aliae tandem exemptae ab episcopali jurisdictione, vi-rorum regularium 1) regimini commissae sunt. (Trid. Conc. 1. c.) Cujusmodi esse dicamus Moniales ordinis S. Domi-nici, S. Francisci, S. Augustini, item Carmelitarum, Ser-vitaruin, Minimorum S. Francisci de Paula, vota solem-nia nuncupantes. Est autem penes Episcopos, tamquam Apostolicae Sedis delegatos, talium monasteria el. ecclesias, ipsasque sanctimoniales, sine regularium interventu, vi-sitare in tis omnibus, quae clausuram concernunt. (Trid. Conc. s. 25, c. 12, de reg., Fagn. in cap. Grave cit n. 56; S. Lig. T/.col. Mor. lib. 5, n. 51 et 56; decreta ap Lucidi 1. c. p. 20o). Praeterea, quod obiter notemus, Gregorius XV in const, sua 18 concessit, ut Episcopi, accitis prae-lectis regularibus, possint a bonorum administratoribus, sive saeculares sint sive regulares, exigere rationem gesti regiminis; itemque, ut una cum praepositis regularibus praesint electioni novae antistitis mouasterii_c; insuper statuit ut approbari ab ipsis debeant regulares confessarii, a praefectis regularibus praepositi monialibus. (v. B. XIV hmt. 29, n. 1.) Ad liaec Tridentinum Concilium s. 25, c. 17, de regul Episcopis mandat explorare voluntatem virginis, antequam professionem emittat ,;an coacta, an 1) Quandoquc etiam alicni Episcopi. (Lucidi 1. c., p. 203;.

seducta sit, an sciat quid agat.quot; Tandem dum praelato regular! fas est, subject! monialiuin monasterii septa se-mel in anno occasione visitationis ingredi, id eidem, esto necessitas urgeat, pluries non aliter permittitur, quam cum praesentia Episcopi dioecesani, aut alterins personae ecclesiasticae, ab ipsomet Episcopo specialiter deputandae. (B. XIV in Syn. Dioec. lib. 9, cap. 15, n. 6, ex Alexan-dri VII const. Felici.)

426. III. Exempt!, sacculares. Memorat jus sacrum instituta, templa, capitula collegiata et cathedralia, Apostolicae exemptionis quodam favore praedita. (Cfr. Trid. Cone. s. 7 , c. 7 et 8; s. 14, c. 4; s. 22, c. 8 ; s. 25 , c. 6, de ref.) Episcopis parere in iis debent, quae ex recen-sitis sub n. 412 Excipe a) eorumdem res, personas et munera tangunt, in aliis insuper, quae monstratis ibidem elenchis Lucidi et Giraldi exhibentur. Quodque rei, in qua versamur, maxime proprium est, ex Trid. Cone, capite 8, sessionis 7, de rei'. Locorum Ordinarii, tamquam dele-gati Apostolici, visitare ecclesias saeculares exemptas turn parochiales tum non parochiales, singulis annis debent, et op-portimis remediis providere ,/Utquae reparatione indigent, re-parentur; et cura animarum, si qua illis immineat, aliisque debitis obsequiis minime defraudeutur; appellationibus, pri-vilegiis, consuetudinibus, etiam ab immemorabili tempore praescriptis, judicum deputationibus et illorum inhibilioni-bus penitus exclusis.quot;

PJx quo primum apparet, permitti visUatoribns episco-palibus examinare ecclesiarum aedificia, et res materiales ad easdem pertinentes, item de persolutis Missarum cae-terisqne oneribus inquirere, de expleto curae amimarum exercitio scrutari, quaeque apta et ad rem accommodata aestimant, decernere; secundo, exemptos impediri, quo-minus titulo peculiaris licet privilegii aliusve juris, ante Tridentinum Concilium impetrati, canonicam visitationem declinent. Ante Tridentinum Concilium dicimus; postea enim Romani Pontifices peculiaria privilegia nonnullis sae-

cularibus institutis seu Congregationibus impertiti sunt de quibus jam est dicendum.

437. Saecularium Congregationum genera duo distin-guamus; alia, quae nullam sibi vindicare queunt exemp-tionem ab auctoritate Episcoporum; alia quae pollentquadam exemptione. Primum genus, quod illud Romanus Pontifex nullo decreto abstulit Episcoporum jurisdictioni, nullo actu suae auctoritati reservavit, commissum ultro relinquitur ordinario Episcoporum regimini et visitationi. Genus posterius potitur quadam exemptione ex triplici, ui fall or, causa; quia nempe Sancta Sedes institutorum hujusmodi approbavit constitutiones, vel ipsam Congregationem sim-pliciter exemptam decrevit, vel peculiar! ratione templa ademit Ordinariorum jurisdictioni. Quae cuique causae vis insit, videamus.

Approhatio Apostolica constitutionum, quae in forma specifica fit (de qua v. Syn. Dioec. 1 13, c 5, n 11, et citati ibi auctores) religiosa statuta, quae Episcopalia hac-tenus erant, facit Pontificia esse; adimitque propterea hujusmodi Congregationem in his, de quibus constitutiones loquuntur, (nisi approbatio secus disponat,) episcopalis jurisdictionis et visitationis officio. Quod addubitari non posse videtur, ex quo Pontifex B. XIV in litteris Emanav/t 31 Jan. 1758 (v in App. altera ad tom IV Bullarii Bened) praedicta ratione interpretatus est approbationem Oratorio S Philippi Nerii datam. Quapropter ex constitutionum Apostolica approbatione consequi dlcamus exemptionem in disciplina religiosa, in officiis conventualibusin aliis, de quibus constitutiones agunt; nisi tamen Pontificia approbatio aut ipsae confirmatae constitutiones exemptionem limitent; cujusmodi limitatio quaedam scripta dicitur in appro-balls constitutionibus Congregationis B. Mariae Virginis Matris Misericordiae Tilburgis erectae. In reliquis perse-verat canonica Episcopis subjectio. Qui propterea singulis annis Congregationum illarum ecclesias, jure ordinario visitare per se vel per alios debent et opportunis remediis

providere, nt quae reparatione indigent, reparentur; et cura animarum, si qua illis immineat, aliisque debitis obsequiis minime defraudentnr. (cfr. de his Breve

Generalis exemptionis formula earn vim habeat, ut Con-gregationibus hujusmodi earumque ecclesiis exemptio generalis concedatur ab ordinaria tum jnrisdictione turn visita-tione Episcoporum; ast hi nihilominus ecclesias visitare possint et debeant, missi sen delegati ad istud opus per Trid Synodus decretum cap 8, s 7, de ref; „Locorum Ordinarii ecclesias quascumque quomodolibet exemptas, auctoritate Apostolica, singulis annis visitare teneantur, et opportnnis juris remediis providere; ut quae reparatione indigent, reparentur; et cura animarum, si qua illis immineat, aliisque debitis obsequiis, minime defraudentnr.quot;

428. Atinbuta nominatim ecclesiis exemptio tollit tum ordina-riam tum ipsam delegatam potestatem, quantum scilicet eas-dem tolli indulto significatur. Cujns rei exemplum proponere ju vat.

Romani Pontifices praeclaros remuneraturi labores, insigni exemptionis privilegio donarunt Congregationem SS-mae Crucis et Passionis D. N. J. C., erectam a s. Paulo a Cruce, et Congregationem SSmi Redemptoris a s. Al-phonso Maria de Liguorio fundatam. Priori concessum indultum sic habet: „Die 21 Septembris 1771 SSmus Dominus Noster, audita relatione infrascripti Secretarii, in uberiorem elucidationem constitutionum Clericorum Excalceatorum SS. Crucis et Passionis Domini Nostri Jesu Christi, primum a S. M. Benedicto XIV per suas Litte-ras in forma Brevis sub datum diei 18 Aprilis 1740, postmodum clementissime quoque a Sanctitate Sua, per suas Litteras Apostolicas editas die 10 Novembris anni 1709 approbatarum et confirmatarum, et praesertim §§ VI et XV mox dictae Constitutionis declaravit, quod eas dumtaxat domos, in quibus permanent duodecim ex dictis clericis de familia, et in quibus regularis retinetur observantia,

tam ecclesias quam domos ac Regulai-es ipsos degentes, exemptos et immunes esse a jurisdictione, visitatione et cor-rectione quorumcumque Episcoporum atque Ordinariorum, in quorum respectivis civitatibus ac dioecesibus dictae domus reperiuntur, gaudeantque iisdem privilegiis et exemptio-nibus, quibus, ex Apostolicae Sedis benelicentia, aliae Congregationes Regularium donatae sunt, exceptis tum iis, quae ad curam animarum, et Sacramentorum admi-nistrationem pertinent, tum casibus, in quibus Episcopis atque Ordinariis jure delegato competit jurisdictio, ad formam SS Canonum, Concilii Tridentini et Constitutionum Apostolicarum, atque ita Sanctitas Sua in perpetuum ser-vari atque exequi mandavit.quot;

Ipsa ilia exemptione fruitur institutum SSmi Redemp-toris. Cum etenim de boe dubitatum esset et anno 1864 die 16 Sept. Sacrae Congregationi EE et RR proposita quaestio: //An et quae exemptio ab Episcopali jurisdictione ad Congregationem SSmi Redemptoris spectet in casuquot;; respondit; „Attento speciali privilegio praedictae Congregationi concesso, affirmative, juxla formam et modum Rescript! diei 21 Sept 1771 editi favore Clerico-rum Excalceatorum S Crucis et Passionis D. N. J. C.quot;

429. Quapropter utraque Congregatio pari privilegio gaudet: cujus ea est, si bene intelligo, potestas, ut illas dumtaxat domus, una cum ecclesiis adjacentibus et soda-libus incolis, in quibus duodecim clerici de familia con-ventus degunt et regularis disciplina servatur, ab Episcopali auctoritate immunes statuat; utque eadem exemptione aü auctoritate Episcoporum fruantur, iisdemque in liac exemptione contineantur limitibus, quibus instituta regu-laria. Ex quo fit, ut memoratae earum domus et adjectae ecclesiae Episcopali visitationi clausae existant, exceptis casibus indicatis supra n. 412; ut insuper templa paro-chialia eadem ratione, qua regularium parocbiales eccle-

siae, Episcopo visitanti apertae sint; itemque caeterae ecclesiae et publica oratoria ab Episcopo dependeant.

430. IV. Loca nullius. Haud possident Episcopi facultatem visitandi loca vel ditiones, quae subdita Praelato habenti jurisdictionem activain in clerum et populum, avulsa et separata sunt a cujuslibet Episcopi dioecesi [v. supra n. •346 et 424); sed loca aut ditiones subjectae, ut dictum est, Praelato, quin avulsae sint a dioecesi, visitantur a vici-niori Episcopo, (v supra n 402) eadem ratione, ni fallor, qua caeterae dioecesis ecclesiae. Quamquam enim sint auctores, qui excipiunt tcclesias curatas regularium, in tali territorio sitas, (v Crispinus 1. c, cap. 10) nihilominus nequaquam excipiendae videntur, quum Tridentina Syuo-dus s. 25, c. 11 de regul decernat, visitari regularium templa curata debere ab Episcopo ,/in cujus dioecesi sita suntquot;; quae lex in dicti ten-itorii ecclesias curatas regula-res manifeste et ultro quadrat.

431. V. Hospitalia religiosa et simpliciter pia. Quoniam superius n. 298 sqq expositum abunde fuit, qua depen-dentia referantur loca liujus generis ad potestatem Epis-coporum, satis sit ad ejus loci tractatum remittere, ut ex illo concludatur, quae Ordinariis insit canonicae visi-tationis potestas. Sed unum id addendum est, capellas et capellanos Regum subjici Episcoporum jurlsdictioni et visitation!, nisi peculiare indultam aliter statuat. cfr. Trid. Cone. s. 24, c. 11, de ref; cap. Cum capella, deprivilegiis, et Fagnanus ad ilium locum.

432. Qtr. 3, quid comprehendat visitatio clausurae Sanctimonialium, visitatio Seminariorum, et Confraterni-tatum.

Resp. I. Clausura intelligitur locus, qui jarua, tecto et septis monastei'ii occlusus, solis monialibus reservatur. Idcirco locus, qui supra tectum est, extra januam, extra septa, non pertinet ad clausuram. Praecipuum scopum clausura sibi propositum habet segregare mouiales ab hominum consortio, ut (quod concupiverunt) liberius ora-

tioni vacent, Deoque soli aniniuin intendant. Quam ob eausam leges Ecclesiae tam sanctiinonialibiis prohibent extra clausuram se recipere, turn aliis personis vetant ingressum intra septa, solisque permittunt consanguineis in primo et secundo gradu sanctimoniales alloqui. (v. cap. S, de vita of honestate vlericorum; Ferraris Vo. Moniales art. 4, ii. 8, sqq; Lucidi vol. 2, pag. 135, sqq; Crispinus 1. c., cap 19, § IV.) Praeterea cnrari volunt, ut moniales nee videri ab aliis nee videre alios valeant; ideoque effici, ut prospectum in monasterii fenestras vel interiora penetralia vicini non habeant, vicissimque monialium prospectus extra clausuram impediatur. (Decreta vtr ap. Lucidi 1. c., p. 133 sq.) Tandem portae exteriores, chorus, crates, fenestcllae, etc, sic disponi debent, ut conveniant decretis ecclesiasticis praedictum in (inem praescriptis; de quibus videatur Crispinus 1. c. Praedicta omnia compre-liendnntur visitatione clausurae.

Visitator autem ,/paucis, iisque senioribus ac religiosis') personis comitatusquot; (Greg. XIII const. Duhiin), ad inspi-cieudum sintne cuncta ad clausurae leges exacta, monas-terium et ecclesiam perlustrat foris et intus ipsasque moniales de observantia clausurae interrogat.

Resp. 2 de Seminarüs. Ut elïbrmentur pii idoneique sacerdotes, qui vitiis carentes populo virtutis specimen sint et indefessi auctores, sancta educatione opus est et disciplina; boni namque et strenui operarii non nascun-tur, sed excoli debent. ld autem quum difficile factu sit absque bene constitutis clericonun collegiis seu Seininariis, idcirco ad instituenda Seminaria, aptisque instruenda pie-tatis et scientiae regulis. Concilium Tridentimun Episcopos veliementer exhortatur. (s. 23, c. 18.) Sciens autem quan-topere intersit, ipsa Antistitum industria et sollicitudine baec instituta foveri, bas plantationes irrigari, aimuam frequentemque Seminariorum visitationem ab illis postulat.

Ideoque ut saltern bis vel ter singulis annis hoe munere fungantur, S. Lig necessarium esse censet. (V. Regolamenti per li Semenarii. Riflessioni utili a'Vescovi).

Continet annua visitatio examen imprimis oeconomicistatus (Trid. Cone. 1. c.) Pertinet ad frequentem visitationem generalis ex moderatoribus facienda inquisitio de exacta obser-vantia statutorum, tuin specialis exploratio singulorum adolescentium vitae, indolis, et in studiis profectus (B XIV const. Uhiprimum. 1740j cfr. Trid. Conc. s. 23, c. 7, deref,); interrogatio etiam magistrorum et officialium, num quidquam animadvertendum habeant in boni splritualis aut temporalis commodum; inquisitio tandem de vitae ratione inser-vientium seminario.

Resp. 3. Confraternitates sen sodalitia laicorum, quum non fuerint ademptae Episcopis, constitutae sub Ordinariorum jurisdictione et visitatione existunt, (cfr. Clem. VIII const. Cluaecumque 7 Dec. 1604) sive in ecclo.siis exemptis sive alibi sedem habeant. Constatque ex sacrarum Congregationum decretis, universas res, quae ab ipsis sodalitatibus admini-strantur, Episcoporum visitationi obnoxias esse. Quae igitur bona, expensae, reditus, eleemosynae, fundationes, obli-gationes, capellae, altaria, supellex, in ipsis etiam regula-rium domibus aut ecclesiis, subsunt confratrum regimini, oportet ea committantur examini visitatorum episcopalium. Ast quae pertinent ad Regularium curam et administrationem, veluti ipsa saepe sodalitii capella, ara, supellex, non ingre-diuntur elenchum visitationis episcopalis. Decreta hue fa-cientia indicantur a Luc Ferraris V⁰ Confraternitas art. 3; B. XIV in Inst. 105, n. 87 sq., et in Syn. Dioec. 1. 13; cap. uit, n. 6. Ex quibus unum exempli gratia proponere lubet, quod ex S. C. Concilii prodiit in causa Nucerina Paganorum 23 Juniil7i9; _wSacra etc. inliaerendo declarationibus jam factis censuit, confraternitates laicorum in ecclesiis Regularium exemptorum institutas, subesse jurisdictioni et visitationi Episcopi, illasque ab eo visitari posse, nee non illo-rum capelias in iisdem ecclesiis Regularium existentes, in

his tarnen, qua confraternitatum administrationem respiciunt, Et si confrateruitatibus incuuibit onus manulenendi Altarc, et illius cultum, Episcopum posse visitare circa ea, quae respiciunt ipsam manutentionem, cultum, et ornamenta Altaris, seu Capellae, onera Missarum, atque divinorum officiorum ibidem celebrandoruin et circa ea omnia, quae ad obligationem eorumdem confratrum relationem habent.quot;

433. Haec tamen ordinatio forte referri non potest ad confraternitates seu congregationes B. Mariae Virginis ab Angelo salutatae, in domibus et collegiis Societatis Jesu erectas, et Primae Primariae aggregatas. Tradunt enim Acta S. Sedis, de his agentia vol. 2, pag. 31 sq, Sacram Congregationera Rituum sub. Paulo V declarasse: — congregationes, quae in domibus aut collegiis Societatis Jesu institutae sunt, decreto Clementis VIII minime compre-hendi; ideoque Patres Societatis posse erga illas procedere, easque acceptare, et regere citra dependentiam ab Ordi-nario non aliter quam antea solebant. —

434. Immutari ecclesiae, itemque beneficia, turn maxime dicuntur, cum duas inter se conjungi, cum dividi eas, cum in qualitate aut oneribus transformari, cum supprimi accidit. In quibus plura ponuntur genera immutationum: unio et incorporatio, divisio et dismembratio, alteratio, suppressio.

Sunt sacrae leges admodum alienae ab immutandis ecclesiis et beneficiis. Quod locus, in quo versamur, ultro monstrabit, conspicuumque est ex disciplinae canonicae praeceptis, il-laesa esse cupientibus, quae bene constituta sunt (Trid. Cone, s. 24, c. 17, et s. 25, c. 5 de ref.), resque universas,

ex fidelium largitionibus natas, tractari consentanee ad ipsam donantium mentem. (Clem. cap. Quia contingit, de rel. domih.) Atqui facile a jussis illis vecedi in praesenti negotio posse, sponte apparet.

Quum tarnen incidant nonnumquam casus, cum utile multum, immoque necessarium est, statuin ecclesiae mu-tari; nee ea insit legi disciplinari natura, aut fidelium donationibus potestas, (cfr. Tract, de celebr. Miss. n. 143) ut temperari non valeant, ubi commodum divino cultui id esse Sancta Sedes censuerit; propterea hoe pacto dis-posita res per Romanos Pontifices fuit, ut quasdam im-mutationes permissas, quasdam prohibitas esse statuerint. Quae disciplina est nobis exponenda.

Ab unione eique adjecta incorporatione initium duce-mus; exposituri unionis species, effectus , auctores, con-ditiones, solutionem.

435. Species. Duplex potissimum unionis partitio usu venit. Potest a) unio facta ad tempus, potest facta in perpetuum cogitari. Eapropter pro durationis termino, qui praefigitur, temporalk audit et perpetun. Et quia temporalis fit in favorem alicujus personae, ad vitam ejus, perpetua vero in gratiam ecclesiae, benelicii; inde prior etiam personalis, posterior realis vocatur. b) Potest unio plus, potest minus, ecclesiae statum mutare. Idcirco pro majori minorive immutationis quantitate, unio ant extinc-tiva dicilur, aut aeque principalis, aut subjectiva. Cum scilicet in ministerio suo spirituali et bonis temporalibus una ab alia dependens decernitur, seu tamquam acces-sorium principali subjicitur, unio suhjectwa, accessoria ex-surgit. Fit ex decreta hac principatus et subjectionis relatione, ut una ecclesia nominetur principalis et matrix; alia accessoria et filialis. — Cum ex unione ecclesia utraque intacta manet, seu principalis, independens, perseverat; ast uni dumtaxat, eidemque rectori imposterum commit-tenda est; unio aequalis, aeque principalis habetur. — Tandem cum duae ecclesiae (v. g. parochiales) aut duo bene-

ficia extinguuntur, et ex duabus suppressis una nova constituitur, extinctiva unio est.

436. Effectus unionis. Facit unio extinctiva (quae et translativa, et unio per confusionem, per extinctwnem dicitav) ut bona, jura, privilegia, obligationes utriusque suppres-sae ecclesiae in novam illam tertiam transferantur, in ea confundantur. Quod si fieri nequit ut jura et privilegia, ex utroque templo aut beneficio confluentia, insimul consistant, missis aliis meliora et praestantiora retinentur.

Unio aeque principalis (quae ec unio aequalis et per aequa-litatem nuncupatur) id unum efficit, ut unus idemque rector utrique conjunctae ecclesiae praefici amodo debeat, qui et duorum antea rectorurn redditibus fruitur et ol-ficiis obligatur.

Facit unio subjectiva, (cui et accessoriae et inaequalis unionis nomen est) ut ecclesia vel beneficium accessorie unitum, amisso proprio nomine et titulo beneficii, natu-ram induat ecclesiae cui unitur, fiatque ejus membrum, ejus praedium; ita ut, quamquam onera, jura, proventus annexae ecclesiae non cessent, quaecumque tarnen sunt spiritualia et temporalia pertineant ad ecclesiam princi-palern. (cfr. cap. Extirpandae 30, de praelcndis et dignita-tibus, et Trid. Conc. s. 25, c. 8 de ref.) „Induit, ut dictum est, naturam ecclesiae, cui unitur.quot; Quamobrem saecularis sic regular! unita, regularis evadit; regularis sic saeculari, in saecularem convertitur. (Cfr. Schmalz-grueber ad tit. de praeh. et dignit. n. 153.) ,/Non cessant onera unitae ecclesiae;quot; quo efficitur ut unitae parochiali inserviri modo solito debeat per vicarium (cap. Extirpandae cit), utque unitis sic duabus ecclesiis parochialibus, inter caeteras obligationes, lex duplicis missae pro populo im-posita perseveret. (cfr. Tract, de celebr. Miss. n. 20. 21.) Dictus vicarius cum moritur, non evadit ecclesia vel beneficium vacans, nee ejus collatio fit; desiit per uuionem beneficium esse, aut ecclesia quae seorsim conferatur; facta est alterius praedium; vicarius non est rector, sed velut usu-

Iructuarius tantum; rector residet in priucipali ecclesia. (Cfr. Garcias. de heneficiis part. 12, cap. 'i, n. •']; Schmalzgi'. I.e. n. 151.) „Quaecuinque sunt spiritualia et temporalia pertinent ad ecclesiam principalem.quot; Atque ita evenit, utquemadmo-dum de adimplendis oneribus spiritualibus ntriusque cnrani habere tenetnr, sic bona et reditus in conunodum ntriusque adiiibeat. Proposita haee de edcclibus sufficiant; plura liabet Leurenius Forum hrnnf. p. o. (j. 883, Sclnnalzgrue-ber 1. c. n. 15:3 sciq., et Garcias de henejicm parte 12 cap. t.

137. Incorporatio ejnsqve effecfvs. Est liaec, descripta unio accessoria inodo proprie inodo improprie dicta, (v. Leurenius 1. c. (j. 879. Etenim aliquando aunectit spiritualia s'unul et temporalia; ((uo casu vera unio subjec-tiva est. Aliquando apprehendit jungitqne sola temporalia; i[uo casu impropria est. Aliquando una cum spiri-tualium et temporalium annexione subnüttit ecclesiam, clerum, populumque, ad eum pertinentem, (ecclesiam parocbialem una cum clero et populo) (jiiasi episcopali jurisdiction! abbatiae, monasterii, collegii, quocum uiii() lit; tumque superat accessoriam unionem.

Exinde triplex incorporationis species distinguitur. Una est incorporatio vel unio plenimmo jure; quae eflicit, ui, penes monasterium, abbatiam, collegium, id omne sit, quod est spiritualc et temporale ejus ecclesiae; ut prae-terea consequatur in earn, in clerum et populum, (jiiasi episcopalem jurisdictionem, qua jus liabet nominandi, instituendi et approbandi pro spirituali ministerio vicarium, cui congrua sustentatio ex reditibus subministranda est; qua insuper ecclesiam, clerum et populum visitat et re-git, qua, uno verbo, agit omnia, (juae in sibi subditos potestate jurisdictionis agere Episcopo competit. (Cfr. supra n. 402, 423). — Alia dicitur unio plena jure et vtruque jure, cujus ea vis est, ut ntriusque ordinis, spiri-tualis scilicet et temporalis, res et negotia adnectantur monasterio, abbatiae, collegio. Est liaec , qiiam diximus,

unio subjectiva propine dicta. Imponit onera spiritualia, confert commoda temporalia, insuperque jus designandi et instituendi ecclesiae unitae vicarium, qui tarnen in curatis ecclesiis ad curam animarum approbari, suoque tempore in ea cura visitari debet ab Episcopo. (Cfr. cap. Cnm. et plantare 3, de privilegiis et excessihus privile-giaforum; Trid. Conc. sess. 25, cap. 11 de reg.) Cae-teras unitas ecclesias (quae scilicet parochiales non sunt) subesse omnimodae Episcoporum jurisdictioni, visi-tationi et correctioni, ante exhibita (n. 424) decreta nos docuerunt; ex quo tarnen, ni fallor, hand concludi debet, monasterio abesse potestatem visitandi aut jus praesen-tandi rectorem talis ecclesiae. — Alia tandem appellatur unio non plena Jure, sen quoad temporalia tantum. Haec temporalimn dumtaxat rerum administrationem, usum et visitationem, praeteieaque jus patronatus monasterio, etc. affert; spiritualia Episcopo subjecta relinquit. Talis ita-que unio cum contingit, haec Episcopi et monasterii, etc, quantum ad unitam ecclesiam, relatio est, ut, dum mo-nasterium habet jus praesentandi vicarium Episcopo, ad-ministrandi bona, percipiendi reditus, et exigendi ratio-nem de temporalibus ecclesiae, Episcopus jure fruatiir instituendi et approbandi vicarium, jubendi et exigendi rationem de iis, quae ad spiritualia pertinent, (v. cap. In Lateranensi 31 , de praeb. et drgnit, et can. Sane qnia 6, causa 16, q. 2. cfr Fagnanus ad cap. Cnm et plantare, n. 5 sqq. et Engel Collegium universi juris canonici tomo I, App. de privilegiis et juribus.) Idem id, quod supra de ecclesiis non curatis pleno jure unitis, hic ani-madvertendum est.

438. Narrat sacra Canonum historia contigisse olim plurimas hujusmodi cnm collegiis, monasteriis, abbatiis uniones tam ex Summorum Pontificum et Episcoporum pio studio cultum divinum promovendi aut necessitatibus monasteriorum, et collegiorum succurrendi, (cfr. cap. Tua nnper 8 et cap. Pastoralis 9, de his quae fiunt a Praelato

sine consensu capitnlï), quani ex facta per nobiles bonorum ecclesiasticorum restitutione. Hi videlicet, eo praesertim iminensae perturbationis tempore, quo stirps Carolina regno excidit, multas ecclesias, maxime parochiales, occu-paverant, earumqne bonis et redditibns tamquam propriis utebantur, inque suos liaeredes transmittebant. Perterre-facti tandem severis Summorum Pontificum comminatio-nibus, gravibusque censuris, alii ecclesias vendidemnt; alii pure simpliciterque reddiderunt Episcopis. Alii iterum his permiserunt sacrum ministeriuiu, sen altare, ut dice-batur, ecclesiamm, quo Antistitibus constituere ad cultum divinum rectores, eos \isitaie, suisque ordinationibus in re spirituali regere libera facultas erat; sed bona tempo-ralia, aedificia, agros, decimas, sen ecclesiam, ut dicendi mos erat, nobiles usurpatores et detentores vel sibi re-tinebant, vel tradiderunt regularibus. Alii turn altare tum ecclesiam, i. e. turn spiritualia turn temporalia, transferebant in conventus regularium. (Cfr. cap. Cur a pastorali 11, de jure patronatus, et cap. Cum et plantare 3, de privil. et excessih. privil.) Cujus rei saepe culpa fuerunt collapsi mores saecularis cleri; quamquam enim tristi ea aetate nec ipsi regulares mundi prorsus ab omni labe essent, laudando tamen vitae genere ut plurimum utebantur. Acquieverunt primum Episcopi obstinatae huic et iniquae voluntati laicorum, quum iis tum non esset vel auctoritas vel potestas, qua efficerent, ut clero saeculari, legitimo domino, bona restituerentur; et expe-diret admodum ecclesias et altaria tradi monasteriis, quam diutius a laicis profanari. (Tliomass. Vefus et Nora Eccl. disciplina p. 3, 1. I, c. 10.) Postmodum vero decreverunt Episcopi et Romani Pontifices, ut religiosi accipere altaria et ecclesias a laicis non possent, nisi consentiente Epis-copo vel Romano Pontifice (cap. In Lateranensi 31, de praeb. et dig nit; cap. Cum ApmtoUca Sedes 7, de his quae fumt a Praelato; cap. C-ura Pastorali 11, de jure patronatus; cap. Cum et plantare, 3, de privil?)-, quaeque antea sine

legitimo assensu consecuti regulares erant; iis pacifice frue-rentur (can. Quaesitum est 4, causal, q. 3), saltern si cano-nica praescriptio accessisset (cap. Cnra pastorali cit.); sin minus ea dimitterent Episcopis. (cap. Cum et plantare cit.)

Resp. Romani Pontifices, quum summa plenaque juris-dictione Ecclesiae praesint, unire ubique locorum quas-cumque ecclesias et quaecumque beneficia tum ipsi valent tum aliis copiam dare id idem faciendi. Qua potestate sua munifice utentes statuerunt., ut alii etiam in Ecclesia superiores quamdam uniendi potestatem habeant.

Episcopi locorum ordinarii: ,/Sicut unire Episcopatus, atque potestati subjicere alienae, ad Summum Pontificem pertinere dignoscitur, ita Episcopi est ecclesiarum suae dioecesis unio et subjectio earumdem/' (Caelestinus III in cap. Sic ut unire 8, de excessibus Praelatorum; cfr. Ho-norii III cap. Exposuisti 33, de praeh.; Honorii III cap. Consultatiouihus 4, et Innocentii III cap. Pastoralis 7, de donationihcs.) Ita docent auctores universi.

Deinde Praelati habentes territorium separatum cum jurisdictione quasi episcopali. Sunt enim hi potestate jurisdictionis pares Episcopis, ideoque eadem praediti uniendi facultate. (Cfr. Schmalzgr. 1. c. n. 180; Fagn. in cap. Sicut unire cit. n. 16 sqq., et B. XIV in Syn. Dioec. 1. 13, C. uit., n. 2.) Multi tamen huic sententiae adversantur. (Cfr. L. Perr. 1. c. n. 14, sqq.)

Vicario Capitulari, sede vacante, aliis placet adscribere jus de quo dicimus, quoniam jurisdictio episcopalis ne-cessaria, cujus exercitium est praesens unio, vacante sede transit in capitulum (v. Schmalzgrueber in tit. de praehen-dis et aignit n. 175 sq., Leurenius Forum betief. p. 3, q. 908; Garcias de benef. p. 12, c. 2, n. 67; Reiff. ad tit. Ut ecclesiastica beneficia sine diminutione conferantur, n. 64; Pirrhing ad tit. de praeh. et dignit n. 207; Luc. Ferraris

Vo. Unio benefic. n, ll)j aliis placet negare, quia in cap. Nor,it, Ne secle vacante Innocentius III prohibet quidquam sede vacante innovari. (cfr. Fagn. ad cit. cap. Norit.) Animadvertunt prioris sententiae patroni, vetitum illud a Pontiflce referri ad casus, in quibus laedi possunt jura Episcopi; ait enim: ,/Attendentes igitur, quod episcopali sede vacante non debet aliquid innovari, cum non sit, qui episcopale jus tueaturquot;; proptereaque putant, uniri a Vicario Capitulari ecclesias et beneficia posse, nisi ta-liter agens detrahat quid juri Antistitis.

Legati a latere, caeteri Apostolici Nuncii, quibus S. Sedes id concesserit, eodem jure potiuntur.

Arcbiepiscopos talia in dioecesibus Suffraganeomm agere non posse, declaratur in cap. Sicut unïre cit; et in Vicarii generalis mandato id juris genus non esse constat, nisi fuerit eidem ab Episcopo peculiari ratione conces-sum. (v. Luc. Ferr. 1. c. n. 10, 13, et passim auctores.)

440. Qtr. 2. Quae est vis potestatis, qua gaudent Episcopi, aliique Episcopis in hoc munere aequales?

Resp. Ea est, ut quasdam suae dioecesis ecclesias et beneficia unire perpetuo, citra tamen jus habentis praeju-dicium, valeant.

Dicitur quasdam; non omnes enim attingit eorum po-testas, uti discemus sub sequenti quaestioue. — Sequitur, dioecesis suae; quoniam quae sunt propriae et alienae dioecesis nequeunt conjungere, licet utriusque dioecesis Epis-copus de agenda unione conveniat. (Cfr. Trid. s. 14, c. 9. de ref.) Nequeunt etiam fines propriae dioecesis mu-tare; ideoque non adnectere ecclesias separate territorio, sen permittere eas Praelatis, babentibus quasi episcopalem jurisdictionem. — Pergitur, ecclesias et beneficia; quibus sub intellige oratoria publica, capellas publicas., loca religi-osa, et loca ilia pia, quae subesse contingit omnimodae Episcoporum jurisdictioni. (Cfr. supra n. 310 v. inferius n. 446.) — Additur, perpetuo. Siquidem in perpetuum dum-taxat (cfr. cap. Exposuisti 83, de praeh. et dignit.), mini-

meque ad tempus, ad vitam (cfr. Trid. s. 7 , c. 4, et s. 24, c. 17 de ref.) unire permittuntur. (Garcias 1. c. c. 2, n. 84; Reift. ad tit. Ut ecclesiastica beneficia sine dimi-nutione conferantur, n. 58, L. Ferr. 1. n. 47, et reliqui communiter.) Quo quidem ecclesiasticae disciplinae statute cavetur, ut prohibita beneficiorum pluralitas, unionis temporalis titulo locum habeat. — Postremum est, citra jus hahentis praejudicium. Quia non datur tollere per unionem jura, quae cuiquam acquisita sunt. (v. cap. Exposuidi cit, et cap. Consultationihus cit, et Trid. Cone. s. 21, c. 5; s. 23, c. 18 deref. cfr. infra n. 454, sqq.) Idcirco quumannectuntEpis-copi, pone indigenti setninario, ecclesiam aut beneficium vi-vente ejusdern rectore, is actus non habet ante effectum, quam vacante posthac ecclesia aut beneficio, vel, ut dici solet, non nisi post cessum (dimissionem) aut decessum (mortem) jure fruentis. Pariter cum ecclesiae aut beneficii collatio devoluta est fortuito (i. e. ratione mensis vacationis, ra-tione loci obitus, ratione neglecti collationis termini) ad S. Sedem, non potest unio efficaciter expleri, nisi post-quam Romanus Pontifex jure conferendi usus est, atque nominatus ab eo rector per cessum vel decessum ecclesia aut beneficio privatus. Idem evenit cum ex provisione Apostolica quis gratiam expectativam super quadam ecclesia aut beneficio habet; necesse est, qui gratificatus ita fuit vel ecclesiam propterea consecutus, prius per cessum vel decessum adepto jure orbetur, quam unio efficaciter fiat. (v. Schmalzgr. I. c. n. 173; Fagn. ad cit. cap. Sicut unire, n. 19, sqq.)

441. Qtr. 3. Quae uniones ab uno Romano Pontifice, quae ab Episcopis, aliisque his paribus, explentur?

Monitum. Est sane unio ecclesiarum et beneficiorum (excepta unione aeque principali) species alienationis, et in cap. Tna nuper 8, de his, quae jlv/nt a Praelato, sine consensu Capituli vera alienatio dicitur. Quocirca existi-mare quis posset redire hie quaestionem, propositam ante sub n, 341, sitne, qui in const. Amhitiosae praesci'i-

bitur, necessarius consensus Romani Pontificis, cum alie-natio fit ex una ad aliam ecclesiam; seu, sintne Romano Pontifici eatenus reservatae uniones. Non redit equidem. Intellecta scilicet de aliis speciebus alienationis, veluti de emptione, de permutatione, de locato, de hypotheca, de caeteris contractibus, agitatur ill a quaestio, quamquam haud pari eventu, jurisperitorum disputationibus; sed intellecta de unione, divisione, dismembratione, sic ex una omnibus sententia solvitur, ut generatim dicendo hanc facultatem Episcopi fungantur valideque exerceant, dummodo antiquioris juris solemnitates servent, quibus consensus Pontificis Romani non accensetur. Immo doc-tissimus Card, de Luca {de alienationibus disc. I, n. 44; de canonicis disc. 34, n. 4; et in Annotation, ad Cone. Trid. disc. 8, n. 12) aperte docet, id quod tacite significant caeteri, constitutionem Ambitiosae non tangere uniones, divisiones, dismembrationes ecclesiarum et beneficiorum. (cfr. etiam Leur. 1. c, q. 954; et Schmalzgr. 1. c, n. 203.)— Fuit autem prisca Antistitum in faciendis unionibus po-testas, paullulum a S. Sede temperata. Quapropter re-gula, quam in exhibendo response ducem sequemur, ea sit, Episcopos, aliosque in hac potestate Episcopis pares, unire suae dioecesis ecclesias et beneficia posse, exceptis illis, quae eorumdem potestati non subesse voluerunt Romani Pontifices. Quae quidem postremae uniones ab una Apostolica Sede expleri queunt.

Resp. I. Demptis unionibus, quas perficere ad S. Se-dem pertinet, caeterae Episcopis, aliisque superioribus ecclesiasticis, permittuntur.

a) ünire ecclesias et beneficia, quae Sedi Apostolicae perpetuo, seu immutabiliter, seu omni in casu, reservatae aut affectae sunt. Huic generi imprimis accensentur ecclesiae cathedrales (cap. Siout unire cit), beneficia consis-torialia, et primariae in capitulis dignitates. In has quidem Episcopi sua uniendi facilitate nihil valent. Inveni-

untur inter caeteras, perpetuo itidem reservatas Romanis Pontificibus, ecclesiae curatae et beneficia simplicia, quae, ex speciali juris concessione, duobus in casibus, in casu scilicet indigentis curatae ecclesiae et in casu indigentis capituli, Episcopis certa ratione relinquuntur. Statuit enim Trid. Synodus s. 21, c. 5, de ref., ut „possint Episcopi, etiam tamquam Sedis Apostolicae delegati, juxta formam juris, sine tamen praejudicio obtinentium, facere uniones perpetuas quarumcumque ecclesiarum parochialium, et bap-tismalium, et aliorum beneficiorum curatorum, vel non curatorum, cum curatis, propter earum paupertatem, et in caeteris casibus a jure permissis, etiam si dictae ecclesiae vel beneficia essent generaliter vel specialiter reser-vata, aut qualitercumque affecta.quot; Et s. 24, c. 15, de ref. concedit, ut in ecclesiis cathedralibus et collegiatis insignibus, ubi praebendae simul cum distributionibus quotidianis non sufiiciunt sustinendo decenti canonicorum gradui, liceat Episcopis cum consensu Capituli aliquot beneficia simplicia non tamen regularia praebendis unire haud obstante quae unique reservatione generali vel speciali aut affectione.quot; — Insuper poterant olim Episcopi ex Trid. s. 23, c. 18, de ref. erecto indigenti clericorum collegio seu seminario unire aliquot beneficia simplicia, etiam perpetuo reservata aut affecta; sed per Clementis VIII decretum anni 1601 excepta fuerunt beneficia reservata perpetuo. (v. Syn. Dioee. 1. 9, c. 7, n. 5.) Porro ut caeterorum beneficiorum cum seminariis unio, quae Episcopis in s. 23 c. 18, de ref. permissa est, valide fiat, necessaria sunt: erectio actualis seminarii (domus parata, magistri et scholares in ea existentes); vera indigentia; statuta primum taxa ad rationem saltem trium annuorum scutorum, aut si haec summa non sufficit, quinque scu-torum pro qaolibet centenario fructuum, imponenda tum mensae episcopali, tum capitulari, ac dignitatum, cano-nicatuum, beneficiorum et aliorum, quos recenset Trid. Syn; tandem consilium praevium quatuor deputatorum.

(dr. Trid. 1. c.; Syn. Dioec. 1. c. n. 2, 3, 8; Rigantius Commeni. in reg. Cancell. XIII. n. 55 sqq.)

Spectare diximus ad unum Rom. Pontificem unioues ecclesiarum et beneficiomm, quae S. Sedi perpetuo reser-vatae sunt. Quae enim haudquaquam sunt reservatae, illae comprehenduntur per se (i. e. nisi alia obstet lex, velut dicenda pandent) Episcoporutn potestate. Quae prae-terea ad Romanum Pontificem devolvuntur fortuita reser-vatione aut affectione, qualis est ilia mensis, loei (v. Syn. Dioec. I. c. n. 5), praeterlapsi collationis termini, illae non subtrahuntur juri Episcoporum, modo postea idoneo tempore talium annexio fiat. (v. supra n. 440, et Fagn. ad cap. Sicut unire n. 22 sqq.)

443. h) Unire ecclesias aut beneficia, quae sunt divermt (lioecesis. (Trid. s. 14, c. 9, de ref.) — Unire ecclesias et beneficia, ab Episcopi jurisdictione exempt as, aliis ec-clesiis aut beneficiis; quod ipsa exemptionis significatio sponte ostendit. — Ecclesias et beneficia liberae collationis unire accessorie patronatis, nisi legitime abdicetur jus-patronatus (Trid. Conc. s. 25, c. 5, de ref.), vel induca-tur alternativa, qua una vice libere, altera ad praesen-tationem patroni fiat collatio. (v. Schmalzgr. 1. c. n. 1G8, L. Ferr. 1. c. n. 63.)

444. c). Unire ecclesiam vel beneficium mensae episcopali aut capitulo. (Clementina Si una, de rel. eed. non alien, cfr, Trid. s. 24, c. 13, de ref.) Potest tamen Episcopus, ex s. 24, c. 15, de ref, praebendis canonicorum beneficia simplicia tum reservata tum non reservata incorporare, ubi tenues nimium praebendae insimulque distributiones quotidianae evaserunt. Sed ista licentia, de uniendis perpetuo reservatis cum praebenda tenuiori, train non debet ad unionem talium beneficiorum cum frabrica aut sacristia ecclesiae cathedralis. (v. decretum S. C. C. ap. Fagn. in cap., Exposuisti, de praeh. n. 23.) His ex anti-quiori jure Episcopus conjungere potest, quae non sunt perpetuo, vel nullatenus reservata. (v. Garcias 1. c, p.

445. d). ünire ecclesias parochial en monasteriis, abbatiis, dignitatibus, praebendis ecclesiae cathedralis vel collegiatae, aliis beneficiis simplicibus, bospitalibus, inilitiis, (Trid. s. 24, c. 13; et s. 25, c. 16, de ref.) collegiis sen semi-nariis clericorum. (s. 23, c. 18, de ref.) Hac igitm* lege non prohibentur Episcopi unire monasteriis, etc, ecclesias non curatas, et beneticia simplicia, (v. cap. ConmUaiionibus, cap. Pastor alls, de donationibus, et cap. 1'an tor alls, de his, quae ftnnf a Praelato, sine consemu capituli. cfr. Garcias 1. c, n. 77; Leurenius 1. c, q. 890).

446. e). Unire beneficium non heneficio (P. Corr. Praxis benef. 1. 2, c. 8, n. 79, 80; Schmalzgrueber 1. c, n. 165; Leurenius 1. c, q. 887), v. g. altari, fundationi, non erectis in beneficium. „Nihilominus posse fieri uniones beneficiorum locis piis ac religiosis (puta bospitalibus, seminariis, aliisque collegiis, quae beneficia non sunt) in eorum dotem, augmentationem, conservationem, pro pro-gatione fidei, vel juventutis ad scientias instructione, extra dubium est. Tond. 1. c, p. 3, c. 151, n. 5; Gonzalez ad reg. 8, gl. 5, § 7, n. 46.quot; (Leurenius I. c. cfr. Schmalzgr. n. 165).

447. Conditiones. Optimo jure, animadvertimus n. 434, aversatur disciplina sacra uniones ecclesiarum et beneficiorum. Nee propterea eas agi permittit, nisi quaedam causa necessitatis vel utilitatis exigat, et nisi iusuper certae serventur cautiones (forma et solemnitates dictae), quibus, ne quid teinere fiat vel minus juste, prudenter impediatur. Has turn necessarias causas, tum praescrip-tam formam sen solemnitates amplectimur conditionum appellatione. Utraque conditio inshnul adsit, pro valore requiritur; ita ut, cum una licet deest, unio valorem ullum non habeat. (v. Leurenius 1. c, q. 901.)

cansam; et nequidquam valere statnunt unionem, quae sine justa causa expletur; atque pariter vi carere illam decernunt, quae facta est ex causa, justa quidem habita, sed posthac falsa reperta. (v. Trid. Cone. s. 7 , c. 6, de ref.) Porro justas causas continent in evidentis necessitatis ant utilitatis exigentia. Inquit enirn Ilonorius III (in cap. Exposnisti cit) uniones perpetuas fieri posse: „si evidens necessitas vel utilitas exigat.quot; Sed judicium, an in occur-rente casu legitima causa necessitatis ant utilitatis adsit aut non adsit, discretioni illorum relinquunt, qui uniendi facilitate potiuntur. (cap. Exposnisti cit.)

Exempla justae causae in sacris canonibus habemus, inopiam reddituum, panpertatem ecclesiae parochialis, qua impos est satisfaciendo debitis oneribus (Trid. s. 21, c. 5, et s. 24, c. 13, de ret.); item capituli, qua susti-nendo decenti gradui canonici impares sunt (Trid. s. 24, c. 15, de ref.); item seminarii, qua necessariis nequit sumptibus satisfacere. (Trid. 123, c. IS, de ref.) Aliud exemplum nobis ponunt in nniendis duabus ecclesiis vicinis, quarum alterutra tantain passa est populi dimi-nutionem, ut pauci de plebe restent (causa 16, q. I, can. 48). Aliud de uniendis duobus monasteriis, ubi unum desolatum existit (cap. Quia monaderium 2, de rdig. (lomihus.) Aliud de uniendo monasterio cum alio ordine, nbi religiosi plane incorrigibiles sunt, atque, his ejectis, monasterium reformari in suo ordine nequit. (cap lldatum 7, Ne clerici vel monachi saecufarihus negotiis se immisceanl.)

449. Quapropter cum hactenus tradita diligenter in-tueor, formulam scilicet qua Ilonorius III causas unionis proponit („si evidens necessitas vel utilitas exigatquot;), et casns sen exempla, quae in legibus inveniuntur; baud frequens legitimae nnioni locus mihi esse videtur; hanc-que in Honorii regula significationein esseautumo, ut ea dumtaxat causa nnioni apta censeatur, quae ex evidenti (nnllatenus dubia) necessitate ecclesiae oritur, vel ex evidenti utilitate, quae necessitati similis sit. Indicatis exemplis

addatur ea duarum ecclesiarutn aut beneficiorum inopia, ut duobus rectoribus victui necessaria parare nequeant; et is in una ecclesia reddituum defectus, ut alere suum rectorem non possit.

450. Dum igitur a doctoribus audimus (v. Schmalzgr. 1. c. n. 186; Leurenius 1. c. q. 912) legitimam causam esse „augmentum cultus diviniquot;, huic sententiae me ad-scribere non repugno, si augmentum cultus divini in ecclesia aliqua prorsus necessarium sit, ut v. g. facta inops satis-faciat deinceps incumbenti sibi servitio divino; secus tarnen, si augmentum cultus divini ponatur in majori non ne-cessario cultus decore, aut in majori non necessaria offi-ciorum frequentia. Atque liane causarum explicationern ipsi unioni ecclesiae vel beneficii cum monasteriis accom-modandam arbitror, quln data olim copia, cum de molestis admodum restitutionibus ecclesiarum agebatur, jam nunc unionibus cum monasterio facilius explendis serviat.

451. Quae de causis necessariis docuimus ea haud re-feruntur ad potestatem Summorum Pontificum; quibus competit nulla quamquam existente causa, si placet, ec-clesias et beneficia conjungere. Taliter equidem minime agit Sancta Sedes Apostolica; nam aperte decreverunt Ro-mani Pontifices subintellectam se cunctis rescriptis suis veile hanc vis irritantis conditionem: ,/Si preces veritate nitantur.quot; (v. cap. Ex parte 2, de rescriptis); ita ut si non subsistere propositam unionis causam accidat, nullius plane valoris unio sit habenda. (Cfr. Garcias 1. c. n. 115; P. Corr. 1. c., 1. 2, c. 3, n. 92, sq. et c. 15, n. 79, sqq.)

452. Forma, seu solemnitates. Qtr. 1 , quae exigantur solemnitates, et cur eas requirat lex.

Resp. Tres disciplina sacra vult servari solemnitates, quae legi Ecclesiae de cobibendis non necessariis unionibus apprime serviunt. Ut scilicet fraus omnis abigatur omnisque vel innocens error, requirit imprimis, praevia fiat causae cognitio; i. e. examinetur et probetur coram Ordinario causae Veritas, quae est totius agendi negotii

fundamentutn. Insuper, ne data uni gratificatie) laedat forte alterius jura, praecipit ut vocentur interesse liaben-tes, nee unio expleatur ni consentiant. Tandem, ut episcopale decretum in tanti ponderis negotio firmetur cleri judicio et approbatione, postulat Capituli consensnin. Sunt itaque tres necessariae solemnitates : causae cognitio, vo-catio et assensus interesse habentium, consensus capituli.

453. Qtr. 2, num ad valorem uuionis solemnitas quae-(jue requiratur, et in quo consistere quaevis dicenda sit.

Resp. 1. Exigi praeviam. causae cognitionem ut unio vires habeat, canonistae communi sententia tradunt. (v. P. Corr. 1. c., 1. 2, c. 15, n. 78, et c. 3, n. 99; Barbosa Juris eccles. 1. 3, c. 16, n. 39; Schmalzgr. 1. c., n. 182; Reiff. 1. c., n. 77; L. Ferr. 1. c., n. 18.) Ejus autem solem-uitatis uecessitas monstratur ex c. Exposvisti 33, de praeh. „Sicnt discretione praevia videris expedirequot;, et ex Trid. Conc. s. 7, c. 6 de ref.: ,/uniones perpetuae . . . quae deinceps ad cujusvis instantiam fient, nisi eas ex legiti-mis, aut alias rationabilibus causis, coram loci Ordinario vocatis, quorum interest, verificandis, factas fuisse const,iterit, per subreptionem obtentae praesumantur: ac prop-terea nisi aliter a Sede Apostolica declaratum fuerit, vi-ribus omnino careant.quot;

Consistit dicta cognitio in diligenti inquisitione et pro-batione causae, coram Ordinario, vocatis quorum interest, l'acienda; velnt exhibitum Tridentini decretum ordinat.

Quum per Romanum Pontificem, aut per deputatum a S. Sede, unionem fieri contingit, haec eadem cognitio causae, ex proposito conciliari decreto, necessaria videtur; nisi secus veile Pontificem liqueat.

454. Resp. 2. Vocatio et consensus interesse hahentinm refertur pariter ab auctoribus ad unionis valorem. Atque oportere illi vocentur, ut valida sit conjunctio, conspicere est ex adductis Tridentini Concilii verbis. Requiri insuper ut iidem omnes consensum praebeant, concluditur ex cap. Snggestuni 20, de jurepatronatus et ex regula 29

in 6 „Quod omnes tanjjit, ab omnibus approbari debet.quot; (v. ReifF. 1. c., n. 72; Schmalzgr. 1. c., n. 183; L. Ferr. 1. c. n. 22.) Vocandi autem sunt, ut videlicet iis prae-sentibus causae judicentur, utque gravamina, si quae sint, discutienda proponant, et de praestando vel negando consensu deliberare, negotio penitus coguito, valeant.

i55. In quo consistat vocatio et consensus, verba ipsa pandunt. Qui vero interesse habentes hie dicendi sint, qui non sint, breviter est explicandum. Quisque interesse habens hie intelligatur, cujus aliquod jus in ecclesiam vel beneficium deleri per unionem continget. Sic per unionem acces-soriam, quum haec efficiat ut unita ecclesia vel beneficium amodo sit simplex praedium alterius, utque ideo imposterum vacare sicut antea non possit, jus deletur (si quod eiden adhuc inhaesit) conferendi illain ecclesiam aut beneficium, itemque eligendi et praesentandi ad ilia. Idcirco quorum jura hujusmodi periclitantur, sive homines singulares sint sive collegia, illorum vocatio, et consensus in hunc juris interitum exiguntur. (cap. suggedum cit.; Trid. Syn. s. 24, c. 15, de ref.; et auctores passim.) Adnumerari quidem hisce patronos turn ecclesiasticos turn laicos manifestum est. Attamen an, ordinante sic lege, ecclesiasticos patronos, si qui sint, vocasse sufficiat, nec consensisse requi-ratur, doctores, diversa de hoc loco sentientes, inter se disputant. Ex omissa scilicet in Trid. Concilio (1. c.) eommdem consensus mentione alii opinantur satis esse vocentur (ReifT. 1. c. n. 75; Luc. Ferr. 1. c. n. 26); alii non obstare banc omissionem, et cousensum requiri pu-tant. (P. Corr. 1. c. 1. 2, c. 8, n. 81; Garcias 1. c. n. 202.)

456. Hactenus de interesse habentibus, qui sint, ex-positum est. Restat de aliis, qui non sint, dicamus. Sunt illi, quibus nulla imminet ex unioue juris laesio. Suntitaque, memorandi ante alios, rector ecclesiae imien-dae, beneficiatus, populus. Nulla profecto injuria fit rec-tori aut beneficiato, quippe quum ad usque eorumdem

cessum aut decessum res in eodem piistino statu perse-veret. Nee ulla infertur populo injuria, quocumque tandem modo unionem ecclesiae parochialis fieri cogitemus; nam turn in extinctiva, turn in aeque principali, tuin in accessoria curari apte debet religiosa populi salus; nee aberit eventus nonnumquam, ut cedat unio in majus commodum parocliiae. Quaproptcr in Clement. 3., de reh. eccl. 11011 alien, statutum invenitur, nequaquam impugnari posse unionem ecclesiae ,/ex eo, quod rector ipsius ad iioc vocatus, vel si vacabat, defensor ei super hoe datus non extiterit.quot; Et concordi sententia canonistae docent (v. Schmalzgr. 1. c. n. 190; Reiff. 1. e. n. 76, sqq.; Ri-gantius ad regulam Cancellariae 23, n. 58 sqq.; Garcias 1. c. n. 316; P. Corr. 1. c. n. 84; L. Ferr. 1. c. n. 27 sqq.), baud oportere ut rector ecclesiae, ut beneficiatus, ut defensor (si vacat ecclesia aut beneficium), ut plebs vocetur, vel unioni, quam Episeopus meditatur, annuat; quamquam, ut sponte comparentes audiantur, aequum prorsus esse existiment.

457. Haee quae sunt dicta de vocatione et consensu interesse liabentium in nnione episcopali, convenire etiain Apostoiicis unionibus putentur, uisi vel ex ipso negotio, vel ex unionis decreto, vel alia quapiam ratione appareat de contraria meute Pontificis.

458. Resp. 'i. Consensus Capituli pertinet ad valorem unionis, quam Episeopus ordinaria potestate eflicit. Hujus auctorum communis doetrinae argumentum est in Clement. 2. cit. et in cap. Past oralis 7, de donationïbus. Eam-demque banc solemnitatem seu formam adbiberi vult Tri-dentina Synodus (s. 21, c. 5, de ref.) euin ex decreto Episeopi ecclesia vel beneficium unitur ecclesiae paroehi-ali; itemque simplex beneficium tenuiori praebendae. (s. 24, c. 15, de ref.) In unione autem, quae fit gratia Seminarii ex cap. 18, s. 23, de ref. haee remissa fuit solemnitas eidemque substitutum consilium quatuor depu-tatorum, quod exigere, ut valida sit unio, Episeopus

Consensu capitulari non indiget Episcopas, unioneni facturus ex Pontificia connnissione, quae de necessitate ejus consensus penitus taceat. (v. Garcias 1. c. n. 150, sq.; Schmalzgr. 1. c. n. 187.) Cum cnim Pontificis voluntas est, ut fiat unio, cadit omnis contraria voluntas capituli. Pariter consensui et dissensui capitulari locus non est, cum S. Sedes permittit unionem expleri, quae ordinariae episcopalis potestatis terminos superat. Sed quando jure turn ordinario turn delegate ad conjungendum procedere Eplscopus valet, prohibetur fortasse quominus negligat dictam solemnitatem. De his vide supra n. 68.

459. Solutio. Nihil aequius esse apparet, considerata mente fundatorum etdonantium, quam ut, permittentibus deinceps adjunctis, constitutus ecclesiarum etbeneficiomm nexus demutn solvatur. Eapropter provide statuit disci-plina Ecclesiae factas uniones i^-escindi posse; requiri autem, ut valida sit solutio, expleri eamdem per supe-riorem competentem, legitima ex causa, certisque serva-tis solenmitatibus. Hie itaque locus ut rite intelligatur;

Resp. 1. Efficit ut utraque ecclesia, utrumque beneficium, reponatur in eo statu, quo ante unionem erat. (Cfr. cap. Novit cit, et Fagn. ad illud caput n. 43, sqq.; v. Gai-cias 1. c. n. 309.)

Resp. 2. Accommodate ad principium, quod est in Di-gestorum lib. 42, tit I, de re judicata, lege 14: //Quod jussit vetuitve praetor, contrario imperio tollere et repetere licetquot;, et consentanee ad caput I de regulis juris: //Omnis res per quascumque causas nascitur, per easdem dissol-viturquot;; idem ille unionem solvere potest, qui potuit earn nectere. (Schmalzgr. 1. c. n. 199; Garcias 1. c. n. 302; P. Corr. 1. c., 1. 2, c. 15, n. 50; Fagn. ad cap. Novit cit. n. 34, sqq.) Quod ita intelligatur, ut Romanus Pon-

tifex valeat cimctas rescindere nniones; Episcopus vero eas, quae pendentin ordinaria sua pot estate. Quas enim constituere non potuit nisi delegatus a S. Sede, easdem nee destruere valet nisi pariter ad id delegatus fuerit.

Resp. I. Fieri dissolutio potest ob easdem rationes, ob quas unio; proptereaque cum evidens necessitas aut utilitas earn exigit. Incurrit evidens necessitas et utilitas, quando v. g. unio olim utilis, deinceps coeperit noxia esse, quia cedit modo in detrimentum religionis, in dam num populi. Insuper dissolutio fieri potest, si ea cessat ratio propter quam fuit unio facta; v. g. desiit ecclesiae inopia, crevit numerus fidelium. (v. Schmalzgr. 1. c.)

Resp. 2. Debent in solvenda unione eaedem quae in facienda solemnitates adhiberi. (Garcias 1. c., n. 307 , 308; P. Corr. 1. c., n. 52, sqq.; L. Ferr. 1. c., n. 84; Schmalzgr. 1. c; etc.) Necesse est igitur, causa cognos-catnr seu verificetur; interesse habentes, ne solutio fiat, vocentur et proposito consentiant; capitulum pariter an-nuat solutionis nisi tamen ex data Pontificia connnissione ant delegatione negligere talem lormain liceat.

400. Posita est unio in disciplina ecclesiastica ut sit remedium succurrendi opportune necessitatibus spirituali-bus et temporalibus indigentis tenipli, beneficii, instituti ecclesiastici. Diriguntur ad eosdeni hos lines dismembratio et divisio. Prior ut suppetias in re temporali conferat ecclesiae aut beneficio, imparl curandae fabricae, nutrieu-dis ministris; altera ut praestet opem in oneribus spiri-tualibus, vires superantibus alicujus ecclesiae aut beneficii. Permixtim quandoque dictae voces usurpantur; propria tamen cuique , satisque discrepans significatio est.

Resp. I. Dismembrare est auferre ab ecclesia aut be-neficio partem bonorum aut fructuum, eamque alteri, quae redditibus eget in perpetuum (v. infra n. 464.) con-ferre. V. G. In quadam ecclesia reditus fabricae nimium tenues, reditus capellaniae admodum pingues sunt; ex abundante succurritur inopi. üuae sunt in ecclesia capellaniae, dives una, cui tollitur portio, pauper altera, cui confertur. (v. Garcias 1. c. c. 3, n. I, et c. 2, n. 3; Schmalzgr. I.e., n. 301; Reiff., 1. c., n. 2t; Pirhing I.e., n. 222.)

Resp. 2, Effectus dismembrationis est amissio partis bonorum vel reddituum uni imposita, et incorporatio illius partis alteri concessa. Non efficit dismembratio, id quod unio facit, ut differatur executio ad cessum vel decessum rectorir- aut beneliciati; extemplo enim res separatas ad alterius possessiones transfert. Nee mutat dismembratio naturani ecclesiae aut beneficii; unam non subjicit alteri; duabus non praeficit eumdein rectorem ; nee jus eligendi, praesentandi, conferendi aufert.

legis humanae limitibus, penes Romanum Pontificem est. Potiuntur Episcopi limitata facultate. Nam licet generatim prohibita iisdem dismembratio sit, tarnen ex cap. Avaritiae lü, de praeh. et dign. et ex communi jurisperito-ruin doctrina, statuendum est, dismembrari servatis ser-vandis per Episcopos in suo territorio ea posse, quae non interdixit lex ecclesiae eorum potestati. (v. Garcias 1. c., c. 3; Schmalzgr. 1. c., n. 201; Reiff. 1. c., n. 26.) Mo-nemus „servatis servandisquot;, quum, ut tollatur ex abun-dantia cujuspiam ecclesiae portio, postuletur legitima causa adsit, et certa forma servetur. Dicimus , per Episcoposquot;, et aequivalere putamus alios, quos retulimus sub. n. 439, ecclesiasticos superiores. Tandem coarctamus facultatem ad „ea, quae non interdixit lex Ecclesiae eorum potes-

tati.quot; Dum enim Episcopi v. g. permittuntur partem fructuum beneficii parochialis conferre egenti seminario, (Trid s. 23, c. 18, de ref.) insuperque vicariis quamdam ejusdem beneficii congruam portionem attribuere, et ca-thedratici solvendi legem ecclesiae parochiali applicare; — proliibentur (exceptis rebus et redditibus exigui aut mo-dici valoris) bona aut redditus ecclesiae parochialis, item-que beneficia aut oratoria eidem conjuncta, incorporare monasteriis, abbatiis, dignitatibus, praebendis ecclesiae cathedralis vel collegiatae, aliis beneficiis simplicibus, lios-pitalibus, vel militiis. (Schmalzgr. 1. c., n. 166; Reiff. 1. c., n. 31; Garcias 1. c, c. 2, n. 87 , 88, et ibi S. C. C. decreta.) Pariter Episcopo hand datum videtur, dismem-brare bona et redditus exemptae ecclesiae; quamvis tali facilitate in gratiam pauperis seminarii gaudeat. (Trid. s. 2quot;, c. 18, de ref.) Potest ex redditibus mensae epis-copalis aut cathedralis ecclesiae portionem quamdam elar-giri pils locis; quinquagesimam vero partem excedere ordi-narie prohibetur. (cap. Apostolicae Sedis 9, de donationibus. cfr. Fagn. ad cap. Paxtoralis 9 , de his quae fimt a Praelafu sine consensu, capikdi, n. 6 sqq.) Vide tamen Sijn. Dioec. I. 12, c. 8, n. 13. Postremo, quod attinet ad ecclesiarum, beneficiorum, fundationum, locorum religiosorum ac piorum redditus et bona, liodie, ex Clementina Quia canting it, de relig. domihus, contineri episcopalem dismembrandi poten-tiam arctis valde limitibus censeo. Ordinavit enim ibi Clemens V, ut ^ea, quae ad certum usuin largitione sunt destinata fidelium, ad ilium debeant, non ad alium (salva quidem Sedis Apostolicae auctoritate) converti.quot;

Resp. Kequiritur quod ad causam attinet, ut evidens necessitas vel utilitas exigat dismembrationem; i. e. in-quiunt Schmalzgr. n. 201 et ab eo adducti Card, de Luca et Leurenius, ut necessitati vel utilitati illi opportune provideri alias nequeat. — Quod ad formam attinet, reqniritur ea servetur, (dempto Apostolicae Sedis consensu)

quae faciendis alienationibus proposita est. (v. supra n. 337.) Quamobrem postulatur etiam consensus rectoris ecclesiae, consensus beneficiati, vel, ecclesia aut beneücio vacantibus, consensus statuti defensoris. Ita Garcias 1. c., c. 3; Leurenius 1. c., q. 934 et 955; P. Corr. 1. c., I. 3, c. 2, n. 2; Schmalzgr. I.e., n. 202, qui Episcopis concedunt, neglecto praedictorum consensu, rem explere, si repugnantiam non justam aestimant.

Resp. Solvitur per eosdem superiores, per quos unio; occnrrentibus iisdem causis, cessante ipsa etiam dismembra-tionis causa; servatis tandem solemnitatibus in alienatione adhibendis. Atque aequum esse ut dismembratio solvatur cum per adjuncta licet, manifestum est ex traditis de unione. (v. n. 459.) Propterea decreverit expresse Trid. Cone. I.e., remitti portionem, seminariis datam, in totum vel pro parte debere, quantocius alia via impensae vel omnes vel pars earum seminario suppetunt.

465. Mutatio limitum parochiae. Videtur dismembratio-nis quaedam species esse finium parochialium immutatio, qua scilicet pars alicujus parochiae adjungitur alteri.

Vult autem disciplina ecclesiastica, (si hunc locum bene inteliigo), ut stabiles immutabilesque perseverent terminati semel parochiarum limites. (cfr. can. Licet 5, q. 3, can. 16; et cap. Super eo 4, de parochis et alienis parocJiianis. v. ad eum tit. Pirhing n. 9 et 10.)

Q,uapropter (idque legibus statutum est aperte) nulla praescriptione mutari possunt, qui sunt certi, seu certo designati, fines parochiae. (v. cap. Super eo cit; cfr. ad tit. de parochis Schmalzgrueber n. 22 sqq., Reiffenstuel n. 9, Pirhing n. 8, sqq., Engel ad tit. de praescriptionlhus, n. 8.) Nec Episcopi ordinatione mutari posse videntur, nisi tamen utatur Sedis Apostolicae licentia; et nisi, dividendo legitime, ex una duas faciat; forte etiam, nisi incurrat in ca-sum, quo pars quaedam parochiae posset legitime in no-vam parochiam erigi, sed, dum inopia id facere vetat,

congrue populi necessitatibus providebitur adjuugendo earn partem alteri vicinae parochiae. (v. ante n. 78, et Nouv. Rér/ue Théol. vol. V, pag. 628.) Quo casn formam adhi-bere opus est, dismembrationi parochiae propriam. (v. supra n. fi7 , 68.)

Incerti parochiarum limites figuntur praescriptione (Schmalzgr., Pirhing, Engel 1. c.) triginta annorum (Leu-renius 1. c., part. I, q. 161); itemque ab Episcopis deter-minari posse dicantur, quippe quibns jus est assignare certos tines cuique parochiae. (Cfr. Trid. Conc. s. El, c. 13, de ref.)

Domus, quae in continibus duarum parochiarum sita est, ad eam parochiani pertinet, in cujus territorio porta, aut, si duae pluresve sunt, porta principalis, aditus principalis liabetur. (ReifF. 1. c. n. 10; Luc. Eerr. vo. Paroclna n. -37, et auctores cit. in Acta S. Sedis vol. 7. pag. 6 09.) Illa autem ex duabus pluribusve principalis porta censeatur, quae cum originali et architectonico pro-spectu aedificii concordat, (v. Acta 1. c.) Quare non niutat tines parochiae, seu non effugit proprii hactenus parochi jurisdictionem, qui praeter portam principalen!, aliam aperit in eo domus latere, qui in alterius parochi territorio sistit. (Clr. Nouv. Revue Théol. vol. VI. p. 48.)

Resp. Dividere est, ex una ecclesia, ex uno beneficio, dnas pluresve constituere. Exempli gratia. Et'flciuntur ex una ecclesia parochiali, duae; ex una capellania, duae. Continet ordinarie divisio dismembrationem; i. e. cum divisio fit, non sola onera dividuntur ordinarie, ast red-ditns etiam explendis oneribus destinati. Ordinarie, in-quain; non semper enim id contingere explicata superius de parochiarum divisione pandunt. (v. n. 87.) — Quis sit effectus divisionis, ex propositis Jam satis mani-festum est.

Resp. Penes Romanum Pontificem est, eaque libera ab humanae legis quocumque vinculo.

Penes Episcopos est, sed territorio, cui praesunt, cer-tisque ordinationibus circumscripta. Prohibet Alexander III (cap. Majorihus 8, de praeh. et dignit.) secari et dividi ecclesias et beneficia. Postea vero id ipsum agere Epis-copis impertitur Innocentius III (cap. Vacante 26 cit. tit.) dummodo legitima causa occurrat. (Cfr. Fagnanus in cap. Nisi esseni; de praeh. n. 65; Schmalzgr. eod. tit. n. 304; Pirliirg n. 227; Reift'. tit. Ut eccles. beneficia n. 23; Garcias 1. c. c. 4, n. 3; Leurenius 1. c. q. 957.) Sed acces-serunt deinceps huic juri moderationes; ita ut eadem bic de divisione, ac supra de dismembratione regula valeat; videlicet, servatis servaudis dividi per Episcopos in suo territorio ilia posse, quae lex ecclesiastica baud interdixit eorum potestati. Sic ex una ecclesia parochiali, licet exempta sit, facere queunt duas parocbias. (Trid. Conc. s. 23, c. 4, de i'el'.; cfr. ante n. 66.) Ast nequeunt aliam ecclesiam exemptam aut beneficium exemptum di-videre; neque beneficium parochiale scindere in curatum et non curatum; (Trid. s. 25; c. 16, de ref.; cfr. Leuren. 1. c. q. 948; ReifT. 1. c. n. 31; Garcias 1. c. n. S8, ibi-que decreta S. C. C.) neque ita quidquam dividere ut ad usum, a fundatoris vel donantium meute alienum, dirigatur (v. n. 462 in fine.)

Resp. 1. Talem causam in promptu esse voluut auc-tores (Leurenius 1. c, q. 958, Schmalzgr. 1. c, n. 205 , Pirhing 1. c, n. 233), ut nisi fiat divisio, adimpleri debite nequeant obligationes, quae beneficio vel ecclesiae inhaerent. Qua norma duce Tridentinum Concilium decreverit, fas esse Episcopls, in casu magni populo incommodi ex loco-rum a templo parochiali distantia aut difficultate, ecclesias parochiales dividere. (v. ante n. 70, sqq.)

Resp. Idem sit alterare ecclesiam, ac alteram, aliatn, sen alterius formae (indolis) eamdem facere. Ecclesia fit alia (idemque de beneficio tene) cum ex patronata evadit libera; cum ex simplici, parochialis; cum regularis, ex saeculari; saecularis, ex regulari; cum ex inferiori con-ditione ascendit ad snperiorem (v. g. Collegiatae, Episco-palis, Archiepiscopalis); cum ex superiore ad inferiorem descendit. Item alterari dicitur fundatio, cum ex. gr. missarum ei adhaerentium numerus contrahitnr; hospitale, cum aliis usibus bona applicantur. Hac similesque eccle-siarum et beneficionim mutationes ob oculos sunt, cum de alteratione sermo est; quamquam duin unitur ecclesia alteri, dum dismembratur, aut dividitur, alia etiam facta dici queat.

Resp. Romanus Pontifex supremo plenoque regiminis ecclesiastici jure praeditus, nullaque impeditus humana lege, transformat, pro bono arbitrio et servatis iis cau-tiombus, quas ipse elegerit, statum cujusque ecclesiae et beneficii; attribuitque aliis Superioribus, quae sibi in hoe genere placuerit, potestatem. Porro quasdam alterationes facere sibi uni reservavit; quasdam permisit Episcopis.

471. Unus Romanus Pontifex evehere potest ecclesiam ad gradiun collegiatae, episcopalis, archiepiscopalis, quique sunt reliqui gradus hierarchiae ecclesiasticae. ld demon-stratur ex capite Qiiod translationem 4, de officio legati, et c. Novit I, ne sede vacante, (v. supra n. 19, 30.) Istae quidam, ejusdemque generis aliae leges sacrae, agnnt ad litteram de erigendis Episcopatibns.

Quaeri propterea potest, num. erecta dioecesi et deter-minata definite per Romanum Pontificem aut per Episco-pum cathedrali ecclesia, Antistes deinceps valeat cathedralc

templum suo gradu privare, aliamque, illaeso hujus rectoris jure, cathedralem eligere. De quo proposito doctores, quantum sciam, non dissernnt. Ego autem sentio, non posse, quam Summus Pontifex cathedralem fecit, e suo deijici gradu, nisi per ipsnm Romanum Pontificem. Idemque dicendum esse arbitror de alia cathedrali, evecta ad eum gradum al) Episcopo; quum canonice adeptam indolem tutari cuique ecclesiae lex generalis videatur, relictis Episcopo certis alterationis casibus, quos inter referendum esse praesentem alterationein non invenio.

472. Ad unum Romanum Pontificem per tin et transferre ecclesiam regularem ex uno ad alium religiosum ordinem, itemque ecclesiam regularem convertere in saecularem, dummodo eventus excipiatur, quo necessariae alicujus monasterii faciendae reformationi absunt regulares. Statuit nempe jus sacrum, ut, cum disciplina monasterii collapsa est, inhabitantes religiosi ad observantiam regulae com-pellantur per Episcopum; bis vero incorrigibiles repertis, iisque expulsis, alii advocentur ejusdem ordinis; eoque itidem in cassum tentato medio, monasterium offeratur ex alio ordine regularibus: tandemque et bis conatibus frustra adhibitis; transferatur ad saeculares clericos. (v. cap. Inter quatuor 5, de relij domih, et cap. Relatum 7, Ne clerici vel monachi-, cfr. Fagnan. ad ilia capp.) Is quidam casus adesse, isque ordo servari debet, ut ab Episcopo convertatur regularis ecclesia in saecularem; ast minime opus est casus iste inveniatur, cum proposituni est reddere saecularibus ecclesiam, quae non est regularis, quaeque unita non fuit aut incorporata ordini, sed ad tempus dumtaxat permissa regularium ministerio. (v. Gard. de Luca. De regularibus discursu 64, n. 9.) Posset bic dis-sei'i etiam de adliibendis nee ne per saeculares ecclesiis, quae vacant expulsis regularibus. Sed illud inferius, ubi de Suppressione est agendum, explicabitur. (v. n. 494.)

47-'}. Unius etiam Romani Poutificis est convertere ecclesiam parochialem in simplicem. (Trid. s. 25, c. Ifi,

de ref.) Quare ad Episcupos hand pertinere concludamus, ut extinguant parochiani; item ut parochiale teinplum, quod v. g. aecrescente populo augustius evasit, vel iu loco incommodo situm est, juribus parochialibus privent, parochiamque tranferant in aliud teinplum (v. B. XIV Quaest. Can. 128.); nisi antiqua ecclesia parochialis in eo statu versetui^-, ut congrue ampliari vel refici nequeat (v. Acta S. Sedis vol. I, p. 217 sqq.), vel obligati ad reparandum impares ex inopia sunt satis faciei) do muneri suo. (v. Trid. s. 21, c. 7, de ref.)

474. Competit Episcopo, quum parochiam divisit, ut simplex templum sen publicum oratorium, sibi subditum existensque in nova paroecia, constituat et declaret templum parochiale, inodo faciat illaeso ejusdem rectore et annuen-tibus interesse habentibus. Potest etiam, quod inodo animadvertimus, ecclesiam simplicem in parochialem con-vertere, cum templum parochiale instaurari dictis ex causis non valet.

475. Fas est Episcopo ecclesiam saecularem, quae non sit parochialis (Trid. s. 34, c. 13, de ref.), regulari-bus concedere (v. Cap. Ad audientiam 5, de eccles. aedïf, vel repar. Cfr. Fagn. in cap. Non amplnis, de institutionihus, n. 08); sed necesse est annuat capitulum, quandoquidein de alienanda per Episcopum re ecclesiastica agatur; insuper opus est consentiant, si qui inveniuutur, interesse habentes, ne scilicet iura cujusquam laedantur; tandein, praejudiciuni non patiatur rector ecclesiae, nam: ,/si clerici saeculares in ea adhuc superesse noscnntur, volu-mus eis, duin vixerint, ibi vel alibi necessaria provideri.quot; (Urb. Ill iu cit. cap. Ad audientiam.)

476. Declarat Episcopus liberam a jurepatronatus eva-sisse ecclesiam, cum patronus jus suum amisit, vei eidem abdicavit legitime, (v. ante n. 146.)

477. Nequit bona, quae ad certnin usum destinata sunt a donantibus, aliis usibiis accommodare. [Clement. cit.) Potest autem, occurrente casu et servata forma,

indicatis decreto Trid. Syn. (s. 25, c. 8, deref), redditus hospitalium in alios usus convertere: ,/Quod si hospitalia liaee ad certum peregrinorutn, aut infirmorum, aut alia-rum personarum genus suscipiendum fuerint instituta; nee in loco, ubi simt dicta hospitalia, similes personae, aut perpaucae reperiantur, mandat adhuc, ut fructus illorum in aliurn pium usum, qui eorum institutioni proximior sit, ac pro loco et tempore utilior, couvertantur, prout Ordinario cum duobus de Capitulo, qui rerum usu peritiores sint, per ipsum deligendis, magis expedire visum fuerit: nisi aliter forte, etiam in hunc eventum, in eorum fundatione aut instituiione fuerit expressum: quo casu, quod ordinatum fuit, observari curet Episcopus; aut, si ld non possit, ipse, prout supra, utiliter provideat.quot;

478. Non valet Episcopus, nisi idipsum permittat S. Sedes vel aperte concesserit fundator, numerum Missarum contrahere. (v. Tract, de celebrat. Missarum. n. 150 , sqq.)

Resp. Sequelae alterationis templi quaenam sint, deter-minatur considerando jura et praerogativas ejus, ad quod ascendit vel descendit, generis templorum. Crescit una ecclesia, minuitur altera. Quae v. g. ex parochiali fit simplex, solis deinceps fruitur juribus et praerogativis, quae simplicis sunt. (v. supra n. 241.) Quae ex simplici evadit parochialis, juribus augetur et priviligiis templorum parochialium. Quae ex saeculari efficitur conventualis reli-giosa eam juribus superat, quae, simplex ecclesia manens, religiosis aut in dominium et usum, aut in usum dum-taxat conceditur. Prior enim (conventualis) gaudet juribus paroecialibus erga conventualem familiam, jure asservandi S. Sacramentum, jure etiam exempdonis a visitatione Episcopi. Posterior vero hisce destitui videtur. Caeterum ambas pares esse opinor in exercendis reliquis functionibus tum ecclesiasticis tum parochialibus, (v. supra pag. 207 sqq.) itemque in utendis gratiis et indulgentiis. Qua de re magni momenti est recens declaratio S. C. Indulgen-

tiarum d. d. 20 Julii 1878. Interrogata scilicet, an in ecclesiis, Societati Jesu in usnm attribntis, dominio penes Episcopum perseverante, Cliristi (ideles lucrari possint indulgentias, quae a S. Sede Apostolica concessae sunt visitantibus ecclesias Societatis Jesu occasione quorumdam testorum, ex. gr. s. Ignatii, s. Aloysii, etc.; — S. C. respondit affirmative, in ecclesiis publicis, legitime in con-stantem et plenum usum Societati concessis, et dummodo penes eas Patres Societatis Jesu resideant, et ministeria propria ibi obeant. (v. Acta S. Sedis vol. 4. pag. 325, sqq.)

480. E. Suppressio. Hujus immutationis facienda expositie similis est praecedentium explicationibus. Easdem habet quaestiones, quae eadem etiam objecta spectant, videlicet; ecclesias, beneficia, hospitalia, monas'eria, uno verbo sacra, religiosa, pia loca. De monasteriis quidem sunt nonnulla hie observanda peculiariter; quae idcirco, collecta in unum, exhibere ad finem placet.

Resp. I. Suppressio est extinctio legitima ecclesiae, beneficii, breviter loci sacri, religiosi aut pii. Id itaque genus immutationis plus caeteris subvertit rerum ordinem, quem constituit ecclesiastica auctoritas ordinavitque muni-ficeutia fidelium; plus igitur caeteris caveatur oportet.

Resp. 2. Tenent Romani Pontifices ad faciendas sup-pressiones plenam ex Primatu jurisdictionis potestatem. Fruuntur et Episcopi, ex S. Sedis concessione, quadam in hoe genere poten tia.

Romanus Pontifex extinguere Episcopatus valet, religi-osos ordines, parochias, ecclesias, iiospitalia, confraterni-tates, et quaecumque alia pendentia in juribus sacris Ecclesiae. Qua quidem potestate uti inteidum cogitur, adactus morum temporumve iniquitate, majoi'isque conse-quendi boni, aut avertendi mali, gratia. Sic ut tandem pessimorum sceierum fons extingueretur, S. Sedes ordinem Templariorum suppress!t; utque in Gallia pax redderetur

Ecclesiae, veteres ibi Episcopatus initio hujus saeculi extinxit; ut delictum enorme condigna poena plectatur, privandam Sede Episcopali minatur civitatem, cujus in-colae proprium Episcopum trucidaverint. (can. Ha non. 25, q. 2, eau. 35.)

Quod ad potestatem Episcoporum attiuet, hanc regulam teneamus. Ex quo parochiae, ecclesiae, beneficia, mo-nasteria, confraternitates, quaecumque alia instituta (cfr. Acta S. Sedis vol. 4, pag. 81, sqq.) canonice erecta sunt, canonica eorumdem existentia agnoscitur muniturque ge-nerali ecclesiastico jure. (v. supra n. 434.) Haud igitur immutare uniendo, dismembrando, dividendo, alterando, suppriinendo, statum cujuspiam Episcopus valeat, nisi quantumque permiserit lex, S. Apostolica Sedes, vel honesta (v. ante n. 300) fundatoris aut donantis voluntas.

Porro in suppressionis materia obnoxiae Episcoporum potestati certo in casu sunt ecclesiae non curatae; ecclesiae curatae; praebendae canonicales; monasteria. Num plus virium habeant Episcopi, iguorare me ingenue i'ateor. Cerlo in casu. Concedit neinpe ïridentina Synodus (s. 21, c. 7, de ref.), ut per Episcopos supprimantur templa non curata, quae collapsa sunt et ob eorum inopiain (v. Su-perius n. 391) nequeunt instaurari. — Permittit insuper eodem decreto, ut supprimere queant templa parocliialia, quae ex nimia egestate eorum, ad quos pertinet restaura-tionis obligatio (v. supra n. 388), relici non possunt. — Tandem indulget (s. 24, c. 15 de ref.), ut in ecclesiis catliedralibus et collegiatis insignibus, ubi praebendae et distributiones quotidianae non sui'üciunt sustinendo decenti caiionicorum gradui, liceat Episcopis vel aliquot simplicia beneficia, non tarnen regularia, praebendis unire, vel, si hac ratione provideri non possit, aliquot ex praebendis supprimere. — Permissam Episcopo suppressionem mo-nasterii exposuimus sub n. 472.

deünitae legibns, adstrictuni est; secl perpetuo, in faciendis suppressionibus, Roinani Pontilices necessitate et insigni Ecclesiae comniodo ducibus utuntur.

Episcopalis suppressionis apta causa non alia est praeter earn, qnarn S. Sedes pro singulis exhibitis casibus assignavit; videlicet instaurandi templi impossibüitas ex inopia dimanans, vel etiam, ut videtur, consequens ex angustia, fatiscentia, aut indecentia, quae per novarn instaurationem curari non valet; (cfr. Acta S. Sedis. vol. I. pag. 217, sqq.) deinde, quod attinet ad praebendas, impossibilitas providendi per unionem beneficiorum sim-plicium decenti canonicorum victui; postremo , quoad nio-nasteria, impossibilitas reformandi conventum per regulares.

P. N. Omittimus hic, utpote memorata superius, cona-mina, (piae prius institui debent quam dicatur fieri omnino non posse ut reparetur templum, (v. supra n. 388, sqq.) ut subveniatur canonicorum inopiae (n. 481), ut mona-sterium per regulares reformetur. (n. 472.)

Resp. Legum jussa, ad Episcoporum potestatem coar-ctanda, exigunt in suppressione ecclesiarum non parochi-aliurn, vocari eos, quorum interest (Trid. s. 21, c. 7, de ref); mandant transferri beneficia, bona et onera, ad ecclesias matrices aut alias locorum eorumdem seu vici-norum, pro Episcopi arbitrio; praecipiunt in ecclesiis, in quas beneficia translata sunt, erigi altaria vel capelias sub iisdem invocationibus, vel jam erectis altaribus conjungi emolumenta et onera prioribus ecclesiis im-posita. (Trid. 1. c.) — In exequenda suppressione ecclesiarum parochialium nullam peculiarern formam servari praecipiunt; jura, onera, emolumenta transferri mandant ad matrices seu viciniores ecclesias. (Trid. 1. c.) — Ordo in suppressione monasterii reformandi servandus, supra n. 472 indicatus est; conventus et ecclesia attribuitur per Episcopum saecularibus clericis.

Resp. Potest snppressio rem penitus extinguere; potest partem ejus tollere. Quod si primum fiat, jura omnia et privilegia et onera perdit. Sic v. g. supprimitur collapsa ecclesia parochialis. Si secundum, pars perit onerum, jurium, privilegiorum. Sic supprimi solet conventus et ecclesia regularis; ut cessent videlicet jura etc regulari templo, ut tali, propria, sed caetera maneant. Traduntur bona et onera aliis vel locis vel personis. Summus Pontifex, cum ipse supprimit, transfert ea quo voluerit ipse. Cum Episcopus supprimit, transferre ea debet, quo jubent Ecclesiae leges, propositae sub praecedenti numero.

Resp. I. Monasteria, ab Episcopo suppressa, itidem eorum templa cedunt clero saeculari: „quamdiu monasteria per regulares remanere potuerint ordinata, non simt ad saeculares clericos transferenda. Sed si regulares defuerint, propter eorum defectum, in eis saeculares clerici poterunt ordinari.quot; (cap. Inter quaiuor, de relrg. domibus.)

Templa, propter descriptam causam suppressa, destrui ex Episcoporum licentia possunt, et lapides, ligna, om-nisque superstes materia, convert! in usus profanos non sordidos, itemque ipsum etiam solium, in quo erigi debet crux, quae sit perenne signum positae ibi quondam ecclesiae. Sic enim pergit Tridentina ad Episcopos de his directa ordinatio: ,/Cum facilitate tam dictas parochia-les, quam alias ecclesias dirutas, in profanos usus non sordidos, erecta tarnen ibi cruce, convertendi.quot; (s. 21, c. 7, de ref.)

Dudum quidem perstitit in Theologorum et Canonista-rum scriptis vetus opinio, prohiberi scilicet, ut dirutae ecclesiae materies usibus pro fan is serviat. Quae sententia nitebatur canoni Ligna 38, de comecrat, dist. I, et regulae juris 51 in 6: „Semel Deo dicatum, non est ad usus humanos nlterius transferendum,quot; Deserenda vero sententia fuit, ex quo Trid. Synodus copiam Episcopis fecit.

usni profano, non sordido, ecclesias dirutas perniittendi. Sunt Tridentina verba cnique legenti conspicua satis; plus postulanti proponi potest S. Caroli Borroin. doctrina in Conc. Prov. Mediolanen I et V ad tit. de Ecclesns: „Lapides, coe-menta, tigna, omnisque materia ecclesiae dirutae profa-nataeve ad usum quoque profanum, non sordidum tarnen, avcrti adhiberique arbitratu Episcopi liceat.quot; Exliiberi insuper potest S. C. decretum apnd Giraldi 1. c., pag. 881, quod sic docet: ,/Cuin quaesitum esset: an rnvinae ecclesiae, quas concessum est in profanos usus, non sor-didos, convertere, possint converti in viarum publicarum aedificium, sen etiam in privatanim domuum usus. Con-gregatio censuit, hoe totum relinquendum esse arbitrio Ordinarii.quot;

Pecuniam ex illo usu collectam S. Car. Borrom. conferri vult judicio Episcopi in sumptus utiles Ecclesiae; lapides vero altarium a profano usu segregari. (1. c.)

Hesp. 2. Memorata Tridentina ordinatio, statuens de f'acultate diruendi ecclesiam et in profanos usus conver-tendi diruta, haud inpertitur iicentiam alienandi non dirutum aedificium. Quamobrem alienatio talis referatur ad legem, quae vetat res pretiosas distrahi absque venia Sedis Apostolicae. (cfr. B. XIV Q. C. 142.) Nee simplex facultas alienandi ecclesiastica bona sufficiens sit, ut in usum privatorum ecclesia transferatur. (v. supra n. 348.)

486. Reaedijlcatio ecclesiae. Discrepat multum a sup-pressione reaedilicatio obsoletae, destructae ecclesiae. Con-cedente legitimo superiore novum pro veteri templo ex-struitur quum vetus aut obsoleta aut augusta nimis in-staurari apte non valet, vel ab hoste, aut incendio, vel alia causa simili, devastata est. Non perire jura et pri-vilegia destructi templi (cathedralis, collegialis, parochi-alis, regularis . simplicis), monasterii, liospitalis, sed in novam transire ea, sive idem sive alius novis aedibus situs tribuatur, docent jurisperiti. (Reiff. ad tit. de privile-fflis n. 171 sqq.; Leurenius ad eumd. tit. q. 456 ; Schmalzgr.

eod. tit. n. 148, et tit. de poenitentnx ut remnsionihiis n. 134; Pirhing tit. de privil. n. 198 sq.; Suarez de legïbus 1. 6, c. 5, a. n. 5. cfr. Fagn. in cap. Cum injuncto, de novl ojteris nuntlatione.) Novum enim aedilicium, servato titulo et indole, idem cum veteri destructo esse censetur.

Nihilominus, ut indulgentiae non pereant sed revivis-cant in novo templo, necesse est novum extruatur vel eodem vel fere eodem loco. Quod conspicue docet S. C. Indulg. decretum 9 Aug. 1843 apud Prinzivalli sub. n. 557: — V. Houben sacerdos Begginagii Hasseletensis Dioecesis Leodiensis petit a Sac. Congr. solntionem dubiorum, de quibus infra.

1°. An cesset indulgentia Sanctissimi Rosarii, vel aliae indulgentiae, si nova aedificetur ecclesia fere in loco, ubi vetus existebat?

Sac. Congregatio respondit „Negative, dummodo sub eodem titulo aedificetur.quot;

2°. An cesset Indulgentia si nova ecclesia aedificetur in coerneterio, non in loco veteris ecclesiae?

3°. An cesset Indulgentia si nova ecclesia aedificetur in alio loco, non in coerneterio veteris ecclesiae'r

487. Swjopressio monasteriorum. Significari per earn po-nimus decretum Pontificium, extinguens regularetrr coetum, privans regulari indole conventus et ecclesias. Arttplec-titur suppressio aut totum religiosum ordinem, arrt unum vel plura monasteria, arrt sola etiam ternpla pertinentia ad regulares. Fieri ab uno Romano Pontifrce potest; rnodo excipiatur casus necessariae ast impossibilis refor-mationis monastei-ii; de quo supra sub. n. 472. Qua-mobcausam ea dumtaxat legitima est, quam S. Sedis facit. Illegitima igitur, quam attentat et adhibita vi execiuilur civilis magistratus. De utraque est nobis dicendum.

488. Legitima. Qtr, quis sit effectus suppressionis or-dinis, monasterii, ecclesiae regularis.

Resp. I. Cum aS.Sede supprimi contingit iotus aliquis ordo, dissolvitur et esse desinit institutum regulare. Cessant regu-laris subjectionis et imperii relatio, ordinis officia, adminis-trationes et commuuitates ; cessant domus et ecclesiae regu-lares esse; reducuntur religiosi ad saecularem statuin, vel regulares manent et obstricti reguiae, pro arbitrio Summi Poutificisj assignatur bonis certa per S. Sedem destinatio. (v. Cleinejjtis V Bulla Vox in exceho audita ed lamentatio-nis, data Viennae XI Cal. Aprilis, supprimens Ordinem Templariorum '); S. Pii V constt. Q.uemadmodum sollicitus. anni 1571, et Quoniavi. anni 1571, dccernentes et ordi-uantes suppressionem ordinis fratrum Humiliatoium; In-noc. X const. Commism. anni 1650, extinguens ordinem S. Basilü de Armenis, et Imtaurandae. idib. Octobris 1652, extinguens parvos conventus; Clementis XIV Hreve Bo-minus ac Redemmbr supprimens Societatem Jesu.) Cadunt igilur jura, privilegia, gratiae, indulgentiae, quae Ordini, ejusdemque suppressis monasteriis, ecclesiis, sodalibus ex regulari statu adhaerebant. (v. sq. num. 490.)

189. Resp. 2. Cum a S. Sede suppressio decernitur et declaratur unius vel plnrkim monasteriortm, dissoluta jacet suppressi conventus communitas, domus et ecclesia privatur regulari conditione, gratiisque, juribus et privi-iegiis, inhaerentibus regulari statui. De rebus et personls, prout in Domino expedire judicaverit, disponit Sedes Apostolica.

490. Resp. 3. Cum a S. Sede statuitur suppressio iempli regularis, sive haec contineatur in suppressione monasterii, sive separatim üat, excidit templum e regulari statu, privaturque ideo regularibus suis juribus, privile-giisque et gratiis. Quapropter cessant quaedam praeroga-livae, ecclesiis regularibus propriae, cessant functiones

¹) Impressa habetur in plurimum laudando operc PP. Soc. Jesu: Studieu.., Ie Jaargang. II. Opheffing der Tempeliers, door S. van den Anker, 's Bosch. 1868; itemque inultis de ea agitnr in recens edilo libro: T)e (iholilïono ordinis Temphn'iormn. Dissertatie historica Ds. Itrnatii Van Os.

parochiales et jura parochialia, templis hujusmodi impertita (v. superius pag. 207 sqq.); cessant exemptio, gratiae caeterae et indulgentiae regulares. V. G. Erat ecclesia Societatis Jesu, adjunctam propterea tenens indulgentiam plenariam in festo S. Ignatii lucrandam. Quoniam vero esse nou desinit templum, divino cultui dicatum, amissa indole regulari, non tolluntuv iunctiones sacerdotal es, pertinentes ad simplices ecclesias (v. n. 222, sqq.), non cadunt jura, quae ex alio titulo ecclesiae obtinguut, v. g. jus sepeliendi membra familiae, quae gentilitium ibi sepulcrum habet; non extinguuutur, si parochialis ecclesia est, Iunctiones et jura, quae templi parochialis sunt (v. supra n. 252 , sqq.) —• Haec omnia in suppressione ordinis, monasteri-orum, ecclesiarum regularimn comprehendi dicamus, ni secus constituentSedes Apostolica. Quod si deinceps contingat templa suppressa redire legitime ad pristinum regularem statuin, reviviscunt solita saltern regularis templi privilegia et jura; itemque pristinae indulgentiae. (v. deer. S. C. Indulg, 20 Julii 1868, in Acta S. Sedis vol. 4, pag. 325.)

491. illegitima. Nullius prorsus roboris et valoris suppressio est ordinis religiosi, monasterii, ecclesiae, quam civilis magistratus decernit, et expulsis regularibus exequi-tur. Incidunt ejusdem auctores in excommunicationem latae sententiae, Romano Pontiüci speciali modo reser-vatae, quam sub. n. XI recenset Pii P.P. IX const. Apostolicae Sedis moderationi, quamque statuit Trid. Conc. s. 22, c. 11, de ref.

Manent itaque regulares, liaud suppressi sed oppressi, bonorum suorum do mini; perseverant personae atque res omnes esse regulares. Nihiloininus consequitur expulsionem regularimn e domibus suis et ecclesiis quaedam pro ipsis personis, domibusque et ecclesiis, temporaria jurium, privilegiorum, gratiarum privatio seu suspensio, velut ex decretis sacrarum Urbis Congregationum luculenter apparet. Norma autem generalis, qua sacrae Congregationes utun-ur, ut in casu determinent suspensionis vires, in eo esse

videtur. ut quum loco alicui, propter coetum personarum, ibi degentium et mimstrantium, certa sunt jura, certae gratiae, haec, expulsis illis nee ministrantibus ibi, quies-cant donee revertantur.

Qua posita animad versione videamus de illegitimae sup-pressionis sequelis, tangentibus turn regulares ipsos, tum eeclesias eorum.

492. a) Be ecclesns, qtr I, Quae sint sequelae noxiae juribus, functionibus, indulgentiis ecclesiarum.

Hesp. I. Jura et funetiones, templo regular! propria, suspensa dicamus, cum communitas extra eonventum dispersa est . nee religiosi suo illi templo deserviunt.

Obnoxium igitur templum est visitationi Episcopi (v. Responsa juridica S. Poenitentiariae Apodolicae, diei 12 Sept. 1872 in Acta S. Sedis vol. 7. pag. 147 sqq); quiescere videtur jus asservandi SS. Sacramentum, celebrandl solemnia officia hebdomadis sanctae, sepeliendi fideles (cfr. Acta S. Sedis vol. 7, pag. 25 sqq), nisi et alio quain regularis status titulo haec ad templum pertineant. Suspensum est jus monasterio inhaerens ministrandi conventualis familiae membris sacramenta exeuntium, ita ut regulari infirmo et mortuo supremum officium praestare debeat loei paro-chus. (V. Acta S. Sedis vol. I, p. 164, sqq).

Resp. 2. Jaceut etiam indulgentiae, regulari ecclesiae con-eessae, v. g. Portiunculae, et caeterae; (v. num. 5. Inslructio-nis S. Poenif. Apcae diei 18 Aprilis 186 7, in Acta S. Sedis vol. 3. p. 153), de quibus in decreto S. C. Indulg. diei 29 Maii 1841 apud Prinzivalli n. 510 sic quaeritur et declaratur: „Fratres ordinis Minor. Reformatorum civitatis Placentinae quaerunt a Sac. Congregatione: Utrum in ecclesiis Seraphici Ordinis, quae tempore gallicanae sup-pressionis ablatae fuerint a praefati ordinis subjectione, quaeque sub cura modo tenentur a presbyteria saeculari-bus, quin regulares ullo modo suis juribus renuntiassent, Indulgentiae vulgo Portiunculae, atque aliae vigore praefati ordinis concessae, adhue a fidelibus lucrari possint, eo

declarasse afifirmatur? — Sac. Congregatio auditis Consul-torum votis, respondit „Non constare de Summi Pontificis Pii VII san. me. declaratione, ac proinde „Negative.quot; Hujus rei gratia obiter animadvertere juvat, Pium Papam VII per Breve Exponi nobis diei 20 Junii 1817 confirmasse et quatenus opus esset, de novo concessisse indulgentias omnes, et singulas peccatorum remissiones, ac poeniten-tiarum relaxationes vulgo de Portiuncula nuncupatas, ecclesiis tam fratrum quam monialium ordinis seraphici, in regno Galliarum existentibus '), quae antehac dum a dictis fratribus regebantur ea indulgentia locupletatae erant; et per aliud Breve Alias nos diei 4 Maii 1819 praedictam indulgentiam in eisdem. ecclesiis transtulisse ad Dominicam immediate post diem secundam Augusti, nisi haec dies in Dominicam incidat. (v. Acta S. Sedis vol. I. p. 685 sqq.)

Resp. 3. Jura, quae superioris regularis sunt, v. g. praesentandi, nominandi parochum regularem, (v. Acta S. Sedis vol. 3, p. 140) haec ille, cum efficaciter valet, exercere posse videtur.

493. Q,tr. 2, quandonam suppressae ecclesiae dictis juri-bus, functionibus, indulgentiis, ad tempus privatae existant.

Resp. Docuimus supra: „Cum communitas extra con-ventum dispersa est, nee religiosi suo templo deserviunt.quot; Quamdiu enim, licet ejecti sint regulares e monasterio, aliquis sacerdos ejusdem ordinis legitima auctoritate prae-positus est templo, tamdiu regularia ecclesiae ejus privi-legia et jura, quae non ab ipsa communitate exercenda sunt (quale est jus sepeliendi regularem), perdurare opinor, si privilegium exemptionis a jurisdictione et visi-tatione Ordinarii excipiatur.

De indulgentiis id peculiariter definitur in Instructione cit. S. Poenit. Apcae n. 5: „Indulgentiae in ipsius ordinis

') In praecedenti causa civitatis Plaeentinae non agebatur de urbc Galliarum reguia oomprchensn (Acta 1. c.)

ecclesiis, quibus affixae et assignatae fuemnt, quamdiu iisdem ecclesiis sacerdos ejusdem ordinis legitima auctori-tate praepositus fuerit, perdurare, ut antea, omnino censean-tur.quot; Ipsa etiam exemptio conventus et ecclesiae in Italia manet, donec tres saltem regulares, quorum unus ad minimum sit sacerdos, in monasterio habitant et ecclesia ordinis ntuntur; vel in domo proxima conventui commoran-tur itemque inserviunt propriae ecclesiae, (v. cit. Uesponsa juridica S. Foenit. Apostel. Acta S. Sedis vol. 7, p. 117 sqq.)

494. Qtr. 3. Possuntne, usquedum religiosi revertuntur, occupari per Episcopum templa, quae ab ejectis regulari-bus deserta sunt?

Resp. Nullum ego quidem reperire canonem potui aut decretum, quo Episcopus tantam sibi vindicet protestatem. Nee valere in banc rem arbitror caput Inter quatuor, de relig. dornib, in quo Pontifex Innocentius III scribit: ,/quamdiu monasteria per regulares remanere potuerint ordinata, non sunt ad saeculares clericos transferenda. Sed si regulares defuerint, propter eorum defectum, in eis saeculares clerici poterunt ordinari.quot; Quod enim ibi statuitur peculiarem casum spectat reformationis monasterii, de quo ante n. 472 diximus.

Quare prins ad S. Sedem recurrendum esse putaverim, quam id Episcopus exequatur, (cfr Hesp. jurid. S. Poen. Apcae, 1. c.) Si tamen res morain non patitur, cum videlicet ecclesia regularis insimul parocliialis est, eadem-que omnino indiget Episcopus pro exercenda cura pasto-rali, locus sit regulae „Propter uecessitatein illicitum efficitur licitumquot; (cap. 4. de regulis juris), et de occupata ecclesia Romanus Pontifex doceatur.

495. £. Be regularibus. Proponere hie expedit, quae sit regularium, vi expulsorum, relatio ad superiores reli-giosos, quaeque ad Ordinarium loei, ubi morantur.

membra tolli nequaqiiam per illegitimam suppressionem valet. Quisque igitur ejectus perseverat subditus esse suis turn superioribus turn regulis. Avulsus autem a vita communi regulari, impotens est ea perficere, quae com-munem regularium operam exigunt, v. g. choro adesse, capitulo assistere; impotens etiam est, qui hactenus alebatur ex conventus annona, perfecte custodire pau-pertatis votum. Quantum idcirco pro nova vivendi rations fas est, tenetur disciplinam regularem et obliga-tiones, quae ex religiosa professione sequuntur, obser-vare, et obedire superioribus. (v. n. 2 Instruct, cit.) Qui habitum religiosum deponere coguntur, illi ,/Sub veste signum aliquod gerant regularis professionis, ne ex hac revera exiisse videantur.quot; (Pius VI in epist. Ex litteris data 15 Dec. 1790 ad Ep. Brunensem. v. in Collect, hre-vium PU VI vol. I.)

Curare praepositi debent, ut regulares expulsi, prae-sertim vero clerici professi, in alia vel proprii vel alte-rius instituti monasteria se recipiant, et quatenus id fieri nequit, in peculiarem aliquam domum, a superioribus designatam , congregentur, ibique regulam, quam professi sunt, meliori quo fieri potest modo, observent sub pecu-liari superiore ibi constituendo. (v. Pii PP. VI epist. cit. et n. I. Instruct, s. Poenit. Apost. cit. 18 Aprilis 1867 in Acta S. Sedis vol. 3. p. 151 sq).

Resp. Quisque regularis, degens extra claustra, quoad regularum observantiam et obligationes, quae ex religiosa professione sequuntur, superioribus religiosis subditus manet; sed quoad politiam et disciplinam ecclesiasticam jurisdictioni subest Ordinarii, in cujus territorio degit. (n. 2. cit. Instruct) Quae jurisdictio baud continet, ut Ordinarius, iudependenter a beneplacito superioris regularis, expulso religioso, licet separatim a confratribus viventi, injungere permanenter et irrevocabiliter possit

executionem muneris vel officii ecclesiastici. (v. Hesp. juri-dica s. Poeuit.Apost cit.) Nee ipse regularis posset susci-pere tale onus absque dispensatione Apostolica; quae quidem pro Italiae regionibus jam nunc data existit. Con-cessum nempe ibi est, ut regulares solemniter professi, capellanias, aut unum dumtaxat beneficium, etiam resi-dentiale, vel cum cura animarum, de consensu et ad nutum Ordinarii loei, ac annuentibus superioribus suis, in administrationem assequi et retinere legitime possint, quod tarnen dimittere tenentur statim ac ab iisdem superioribus ad claustra revocati fuerint. (n. 16. Instruct, cit.)

497. Est et alia peculiaris pro Italia ordinatio, tangens expulsorum subjectionem Ordinariis. Cum scilicet ex suppressis religiosis saltem tres, quorum unus ad minimum sit sacerdos, vel in ipso monasterio vel in domo aliqua particular!, ut dictum est, cohabitant, domus talis et ecclesia regularis, eidem proxima, si eam tenent, nee non religiosi ibidem degentes, eadem immunitate gaudent a jurisdictione Ordinarii, qua antea fruebantur. (n. 3. Instruct, et Hesp. jurid. cit) Mulieres vero regulares, a propriis claustris expulsae, quantumvis exemtae, et etiam in novis domibus conviventes, omnino subsunt juris-dictioni Ordinarii loci, in quo morantur. (n. 7 cit Instruct?)

498. Cesante illegitimae suppressionis iniqua vi, rever-sisque ad exspoliatos regulares conventibus et ecclesiis, redit pristinus status una cum juribus universis, privi-legiis et gratiis.

Ea nos luctuosa tempora vivimus, quibus in Ecclesiae Catholicae ingens detrimentum undique per gubernia civi-lia vel expulsos videmus vel expelli suis ex sedibus reli-giosos ordines. Tribuat 111e, cujus in manibus regnorum sortes sunt, quique nutu potest componere. fluctus et tempestates sedare, ut tot precibus exoptata rerum mutatio protinus adveniat, moxque ilLucescant foecundissimae repa-rationis lelicia aeva.

// 251. Caput II. Administraüo; Alienatio; Rcparatio, adde: Visitaüo // 208. tatcm, lege: tarnen.

// 293. Quaenam ccclesiastica bona; lege-, IQuacnamccclcsiastica bona. » 299. Cap. Nioli, lege: Cap. Non licct.

* 307. Alienatio et conductio, lege-. Locatio et conductio. // 313. jessisdictiono, lege: juvisdictione.

CAPUT I. Erectio et aediimcatio eccxesiakum. 5 I. Auctoritas competentis superioris.

Cujus auctoritatc erigatur ecclesia cathedralis, collcgiata, parocliialis, rcgularis, succursalis, oratorinm publicum ct privatum..................13 sqq

Ejus indoles et vis. — Causa erigendi ecclesias cathedrales, collegiatas, parochiales, convcntuales, alias sacularos et regulares......... ........21 sqq,

Ejus intellectns; ratio; praeccptum. — Quo tempore debeat constitui; — quanta esse: — quo raodo reddi secura; —

Quid consilii, cum nulla imminet stricti juris laesio, nimia tarnen inopia veteris templi. — Quid cum instat spiri

Delinitio ct dcfinitionis cxplicatio. — Quae ncccssaria sint ad constitucndum legitime parocliiam........37 sqq

itemquc interesse habentium. — Nccessarius quandoque consensus Capituli...............42 sqq

Quem familiarum numerum cxigat novae parochiac constitutio. 48 Quae tantum pars separari a veteri parochia cucat. — An fas

sit separandam partem adjungcrc alteri commodiori parochiac. — An possit Episcopus ibi engere ccclesiam auxiliatri-

ccra; an vicariam perpetuam. — An novae parochiac curam conferre monasteriis vel aliis institutis ecclosiasticis. ... 48 sqq.

III. Bos necessana. — Unde novae ecclesiae, ejusdemquo ministris sacris dos congrua comparetur. — Plures mon-strantur fontes. — Agitur dc dote praestanda per novos parochlanos , et do haurienda congrua portioiifa ex redditi-

Varia genera ecclesiamm regulariu.n. — Ecclesia publica est pars monasterii. — Quae ideo domus fruantur jure

IV. Alsil aliormn praejndicimr. — Propterea vocandietaudiendi superiores aliorum convcntuum; quandoque etiara loei inco-lae. — An vocandi et audiendi sint rectores aliarum eccle-siarura. — Erecüo illegitima; cjusque sequelae. ... 70 sqq. Exhibitae juris dispositiones non tangunt monasterii ampliatio-

III. T)os sufficiens pro numero duodenario sororum choralium.-Nihilominus pwellae vota emittentes certain dotem conferre tenentur; dc qua proponitnr antiqua et nova Ecclesiae disci-

IV. Absit aliorum praejudicium; quod tarnen vix timendum est. — Non videntur necessario vocandi et audiendi aliorum convenluum superiores, etc............82 sq.

C. Do observandls legibus in erigenda ecclesia regularium extra convenlum posit a..............83

D. Ecclesiae Congregatiomm saeculanum. — Intellectus voca-buli Congregatio. — Discrirnen inter vota solemnia et simplicia. — Similitudo inter Congregationcs saeculares et Ordincs regulares. — Illarum sodales non sunt religiosi proprie dicti. —

Sequelae ex Ulo statu comparate ad conditionom regularium. — Ecclesia non est pars necessario integralis do-muum Congregationis. — Observanda ut erigatur hujus-modi ecclesia................87 sqq.

§ 7. Depulno injuria e ex nova ecclesia orimidue. Jus reluctandi infercndo praojudicio. — Obligatie injustc reluctantls. — Jus prosequendi aedificandae ecclesiae consilium. 89 sq. Quid agere possit, cui aut injuste , ceu aestimat, denegatum est aedificare, aut sub onerosa nimis lege concessum. —

Quae media illi suppetant, cui praejudicium infertur . . 90 Appellatio. — Quid interposita effleiat. — Ad quem ap-

An quis servans sibi dominium fundi vel ecclesiae, aut jus repetendi dotem, acquirat juspatronatus. — Item an acqui-

Necessarius consensus Episcopi. — Unde monstretur acqui-situm juspatronatus, ejusdemque natura. — An necessaria sit expressa jurispatronatus reservatie ........ 96 sq.

Jus dominii in Christi Ecclesia esse ostenditur. — Investi-gatur, subjectum dominii direct! an sit Caput Invisibile Ecclesiae: an Caput visibile; an Ecclesia universalis, vel

Locus in quo erigatur templum catliedrale , collegiatum, parochiale , regulare religiosorum et sanctimonialium, etc. —

Situs in loco eligendus. — Distantia servanda inter quas-dam ecclesias. — Absint ccrtae portae, fenestrae; item-que loca ad habitandum, dormiendum, deambulandum

Aedificatio in fundo alieno. — Coacta venditio fundi, ne-cessarii ad aediflcandum, aut ampliandum ecclesiam . . 114 sqq Cadaverum exhumatio. — Designatio loci et atrii, etc. per Episcopum.................110

Supellectilis notio. — De ejus materia et forma regulae generales.................117

Altare. — Ejus materia, forma. — Altare fixum consecran-dum; altai'o fixum, capax indulti arae privilegiatae. —

Altaris tabemamlnm. — Disciplina antiqua et nova. — Ta-bcrnaculi materia; ornatus exterior et interior; forma; clavis;

Vons baptismalis. — Baptismi conferendi loca prisca ct lio-dierna. —Baptisterii ct fontis situs ; forma; ornatus; materia. 127 sq. Sedes confessional is. — Locus excipiendi coni'cssiones ecclesia est; in casu infirmitatis, etc, domus privata, patefacto cubi-culi ostio. — In ecclesia, non in sacristia, audiendac sunt confossiones in sede confessionali. — Exceptiones. — Situs

Sedes episcopalis. — Disciplina vetus ct recentior. — Quibus in ccclesiis ct in qua earum parte Episcopo Ordinario eri-gatur aut permanens aut momentancus thronus. — Ejus

In qua parte ecclesiae ponantur. — Jus afferendi sedem vel occupandi sedes ecclesiae pendct in arbitrio Episcopi. — An pracscriptione acquiratur. — Moris vendendi sedes et locandi honestas; excepta, ut vidctur, venditione in perpetuum. —

Casus aedificati novi, vel ampliati veteris tcmpli .... 138 sqq. Tintinnabnla vetcrum. Campanae christianorum. — Campanarum cujusque tcmpli numerus. — Dies, quibus pulsantur. —

Multiplex usus saccr. — Usus profanus. — Bencdictionis campanarum vctustas; honestas; finis; necessitas; minister. 143 sqq. Indulgentiae lucrandae ad campanac pulsum. — Salutationis „Angelus Dominiquot; origo; indulgentiae; fundendae preces; ratio

Jus aequirendi, conservandi, administrandi res femporales. — Hujus juris fons; pocnae; existentia; modi aequirendi res. — Man-

Localis immunitas. — Ejus comprchcnsio. — Jus honoris ct reve-rentiae ccclesiarum. — In illis prohibiti et permissi actus. —

Jus asyli. — Ejus juris ratio; origo ecclesiastica et divina; subjectum. — An vinciat solos saecularcs judices. — Loca,

tur. — Ejus immunitatis plures casus indicantur. —Quaestio de obligatione tributorum. a) Non debentur, imposita rebus,

postquam occlesiasticae evaserunt. — Poenae antiquae abo-litio. — b) Reliqua tributa, ilia scilicct, quae rebus imposita erant antequam ecclesiasticae flerent, certas res non afliciunt — c) De caeteris rebus disputatur; obnoxiae tarnen illis tributis di-ccndae sint. — Tractantur alia onera rebus Ecclesiae inhaerentia. 171 sqq. Jus exercendi cultum reliyiosum. — Exponuntur voces jus; exer-citium cultus religiosi; jus parochiale; funclio parocliialis;

Quando functioncs parocluales in ecclesiis non parochialibus licite (iant. — An quidquam statucre Ordinarii valcant,

quod repugnet dicto decreto. — Quae functioncs licite pera-gantur in oratorio publico seu ecclesia non parochiali, ex quo Ordinarius eisdem dedit publici cultus cxercitium. . . 190 sq.

I. Quaenam munia sacra pcragi possint in oratoriis privatis seu dumesticis laicorum, in grangiis, et hospitiis more saecu-

Oratoria in domibus publicis, quantum ad usum spiritnalem fidelium; imprimis Missac dicbus de praecepto auditionem. — An possit Episcopus oratoria ilia ad satisfaciendum dicto praecepto inepta redders............201 sqq

III. Munia sacra in ecclesiis regularium. — Functioncs sacerdo-tales. — Functiones parochialcs. — Jura parochialia. — Ad

IV. Munia sacra in ecclesiis sanctimonialium. — Ecclesia interior et exterior. — Ecclesiae rector scu quasi parochus. — Claus-trorum incolae. — Functiones sacerdotales. — Functioncs parocliiales. — Jura parochialia. — Ad quas personas ca

V. Munia sacra in ecclesia parochiali. — Potcstatis parochorum delineatio generalis. — Functiones ecclesiasticae. — Functiones parochialcs. — Jnra parochialia.........217 sqq

A. Baptismus. — B. Commnnio pjaschalis. — Quid de prima com-munione puerorum. — Quid do annua confessione proprio sacerdoti, aut hujus licentiam habenti. — Quid de infirmorum confessione Regularibus.............219 sq.

D. Viaticum et Extrema JJnctio. — Poena in religiosos id jus violantes. — Communio dovotionis causa num infirmis domi suae ministrari possit per clenim saecularem. — Disputatie an haec facultas sit aut non sit in clero rcgulari. — Status quaestionis. — Fundamenta utriusque scntentiae. — Non-

E. Jvs exeqniarum cl inhumationis. — Actiones, quae in exe-quiis centinentur. — Ad quas ecclcsias pertineat jus fune-bre. — Ubi coemeterii locus sit. — Coemctcrium pluribus

Electio sepullttrae. — Quae ecclesia eligi possit. — Quis cligero valeat. — Libera debet esse clectio, nec illegitimis artibus extorta. — Ordinationes do electione non plano libera. —

Poenarum recens abolitio. — Eligcndi facultas cuique mere personalis est, in proprium dumtaxat «sum conccssa. — Ex electione divisio facta inter inliumationem et sacrum funebrc. —

Sopulcrum majornm, familiare, haeredUarimn. — Jus ex eo dima-nans. — Carcntcs eo jure. — Ilequisita ut legitimum sit hujus-

Parochialis ecclesia. Qui ab ea sepeliri debeant; qui non debeant. 240 Quaestio 2. Cujus rectoris est levare et ducere funus seu cadavcr ad templum sepulturae. — Exponuntiir quae liuic

Quaestio 4. Cujus est ducere funus in locum sepulturae et inhumarc. — Solemnis et nou solemnis transitus per alienam

Quid parochus valeat in alia templa, comprcliensa sue terri-torio; quid in dependentia, quid in independentia a parocliiali

Qui actus ad earn referantur. — Qui sint administratores ccclesiastici, et unde dimanet eorundem potestas. — Prisca

I. Ecclesiamm administratores. — Quis in quaque dioecesi primus administrator est. — Quis inferiores creat, et quas ob cau-sas suspendit eos et amovet ex officio. — Quod officium est

D. Mandatorum Episcopi observantia. — Quid Episcopi in re administratoria valeant.............2C1 sq.

E. Indemnitas ecclesiae laesae ex culpa vel negligentia admini-strorum. — Libera rei diraissio ab acquirente earn invalide. —

11. Loei religiosi et pii administratores. — Locorum, quae Deo dicantur, tres species; sacrae, religiosae, simpliciter piae. —

Quae ex liis sint res ecclesiasticae, et quibus hae legibus regantur. — Quae non sint ccdcsiasticac, et quibus legibus

Loca relvjiosa. —Leges, qnibus regitur administratie. — Earum temperamentum ex fundatorum decretis, modo exorbitantia

Administrorum creatio; qualitates; depositio; muneris dura-tio. — Singula officia, juramentum', etc, exponuntur; itom-

Loca pin. — Eons et norma legum ecclesiasticamm. — Juris discrimen vivo et mortuo iundatore. — Administrorum creatio; amotio; — singula ofïicia........... 273 sqq

Au inleriores administri ecclesiae, loei religiosi et pii capaces por se ipsos sint acceptandi promissiones, donationos, legata. —

Quibus praeceptis huic negotio propriis, jus acceptandi regatur. 279 sqq An signifleantibus se ecclesiae, loco religioso, aut pio quid-quam donare, promittere, dandi propositum habere, oria-tur tradendi obligatio, itemque haeredibus eorum .... 281 sqq Ex testamentis et legatis piis, licet informibus, incumbit haeredibus solvendi ot administris exigendi obligatio, dnabus positis condilionibus;

Iraa est, constet cerio argumento, juri natural! satis est probato, dispositionem ejus, cujus dicitur, defuncti esse.— Non exigitur itaque servata fuerit fnrma ciTilis. — Sufïicit quodvis argumentum juri naturae probatum. — Argumenta

2da est, talis sit exhibita dispositie, ut defunctus per eam reapse donationem relinquat aut rclinquere arbitrctur. — Non siifficit igitur manifestata donandi velleitas, non enun-ciatum donandi firmum propositum; non praeparata aut

An is, qui causae piae solvit, quod errans se eidem deberc existimat, legitime deinceps repetcre solutum possit . . . 290 sq.

Proponitur unde dimanet necessitas conservandi bona tem-poralia. — Exhibetur disciplinae sacrae succincta historia . 291 sqq.

Romano Pontijice inferiorihus, jure communi prohibetur. — Generatim , pretiosa mobilia et immobilia, quae servando servari possunt. — Cui rerum genen sint pecuniae adnumerandae . 293 sqq. Ut alienatio , cunctis prohibita administratoribus, licita evadat,

Causa canonica. — Hujus requisiti ratio. — Triplex causarum genus explicatur. — Quis eligendus actus alienationis. —

An impctrata S. Sedis venia oporteat alias solemnitates servari. — An consensus Pontificius requiratur in alienatione rerum ab una ad aliam ecclesiam. — An consuetudo con-traria possit auferre necessitatem bcneplaciti Apostolici. —

II. res et qui actus nan comprehcndantur alienatione omnibus administratoribus interdicta. 1. Alienatio rei immobilia et mobilis non pretiosae. 2. Alienatio rei pretiosae, quae servari non potest. 30G

3. Locatio et conductio rei pretiosae ad triennium. — An possint res ad triennium locari addita stipulatione di disdetta. —

Quid de locatione Iructuum et rcdituum. — Sucvessor nou tenotur stare locationi praedecessoris, dummodo etc. — Pi'o-

4. Infeudatio bonorum in casibus a jure permissis, dummodo etc. — 5. Alienatio boni pretiosi moram non patiens, etc. — 6. Venditio boni immobilis pretiosi, rolicti mona-steriis, quae retinere hujusmodi bona non valent .... 310 Quid de rebus, quas distrahi donator permisit. — Quid de hypotheca generali. — Quid do repudiatione donationis, haereditatis, legati.............quot; ^

III. An praedktae res et actus permittantur Episcopis, Vicario generali, Vicario Cajpiiulari■ caeteris administratoribus. — An in illis quaedam forma postulctur et causa. — An cuique per alienationem conferri possint res ccclesiasticae.....313 sqq

IV. Adjudicatio. — Quid sit. — Quo tendant ccclesiasticae ordinationes do ea. — Universalis earum ordinationum obli-

a. Aestimatio rei. — Quis hujus scopua sit, — Quae apta aes-timatio..................321

Tempus cxperimento vigesimae patens. — Nuncium delibera-torio. — Confectie instrumenti. — Tempus experimento

Privilegium vigesimae vocatur etiam privilegium addictionis in diem. — Quid ea proprie sit; — qua ratione bic adliibe-atur. — Privilegium sextae dicitur etiam privilegium restitu-tionis in integrum. — Ejus ratio. — Dies et vis eompletae ad-judicationis................. 326 sq.

V. Pretii ex re alienata usiis. — 1. Ad quem pertinet pretium rei alienatae. — Cujus esse vult lex eeelesiastica pretium alienatae rei, quae sub hamo latebat, (puta materiae ces-pitum, ferri, luti, lapillorum, arenae) qua effossa melior evasisse fundus solet. — Item, cujus est pretium alienatae superficiei agri, prati ecclcsiastici.......... 328 sqq.

2. Quis est pretii acquisiti legitimus usus. — Cui usui servire debent pecuniae et obventiones, quae aliis viis, ceu donatione, in administratorum manus confluunt. — Ex liberis redditibus,

3. Quae pretia, quaeque universim pecuniae et obventiones servari debent. — Quo pacto ea vult lex Ecclesiae servari. — Investimentum in rebus stabilibus, tutis, frugiferis; — in-vestimentum in censu. — Actiones quae in banc legem peccant. 335 sqq. Quid est census, et quae sunt ejus divisiones. — Quid in constituendo censu lex naturalis praecipit. — Quid accessit ex

lege ecclesiastica. — An S. Pii V praescriptiones hodie obli-gant adhuc. — Quibus causis jura et obligationes census

VI. Effeohis leyitimae et illegitimae alienationis. — Quae aliena-tio legitima sit; quae illegitima.

2. Effectus illegitimae alienationis. — Textus constitutionis Amiitiosae posterior pars. — Quatuor illegitimae alienationis sequelae; a) Peccattim. — b) Nulla alienatio. — Quandonam invalide facta dici debeat. — An vis nullitatis tangat forum tam internum quam externum. — c) Reparatio; — per con-validationem; — per actionem personalem ; — per actionem realem. — De bonis deperditis, subtractis, furto ablatis, absconditis. — amp;) Poenae eeclesiastieae. —Excasationes apoenis. 349 sqq. Alienatio bonorum, quae ad loca simpliciter pia pertinent. 301 sq.

I. Significatio verbi reparare. — II. Sumpivum fantes. Reparatio ecclesiae cathedralis , collegiatae , parochialis, caete-

Qui ecclesiarum reditus impendi ad earum restaurationem queant. — Quibus instaurandis ecclesiis pateant cleri pro-ventus. — Quibusnam cleri proventibus ea obligatio adliae-reat. — An superflua tota pars impendi restaurationibus debeat. — An in parochianorum numero clerici habendi sint. 369 sqq.

Quibus extraordinariis remediis, cum ordinaria desunt aut insufficientia apparent, sumptus comparentur. . , . . . 372

IV. Ecclesiae parochialis necessaria ampliatio, cuj us expensis fieri debeat................... 373 sq.

V. Partes Ejnscopi et inferiortim administrator hm in reparationis negotio 374 Reparatio locorum religiosorum.......... 375 sq.

Historia disciplinae. — Ad quem hodie pertinet Dioecesis visitatio. — Quae in visitatoribus dioecesium inest potestas; quibusque igitur decretis obtemperare visitati tenentur. —

II. Norma visitationis Tridentina. — Scopus; — cliaritas paterna; — zelus eliristianus; — modestia et celeritas; — sumptuum inutilium et lueri fuga......... 385 sqq

III. Frocuratio. — Quae accipere procurationis licitae titulo visitantibus permittitur. — Sanctio poenalis. — A quibus

IV. Oljecta visitationis. — Quae sunt visitationis ecclesiasticae objecta. — Quae objecta subsimt episcopali visitationi et decretis..................391 sqq

1. Viri regular es. — A. Monasteria et templa conventualia. — Exemptio. — Exceptiones............ 395 sq.

Quae Regularium ecclesiae adstringantur visitationi episcopali. — Quae personae. — Quibus in objectis. — Parochiani. — Coadjutores. — Res et actiones non exemptae ecclesiarum

rum cura exercetur a regularibus, pateant visitationi Epis-copi. — Item ecclesiae curatae regulares, quibus serviunt

Quae parocbiales Regularium ecclesiae una cum exemptis ministris excipiantur a visitatione Episcopi......404

3. Exempti saeculares. — Congregationes non exemptae et exemptae. — Imprimis Congregatio S. Pauli a Cruce, etCongr.

TInionis auctores. — Quibus est potestas uniendi ecclesias et beneficia. — Quae est vis potestatis, qua gaudent Episcopi,

aliique Episcopis in hoc munere aequalos. — Quae uniones ab uno Romano Pontifice; quae ab Episcopis, aliisque his

Conditiones. — An et quare causa requiratur, et qualis sit oporteat. — Quae exigantur solemnitates ; et cur eas reqnirat lex. — Num quaeque ad valorem solemnitas postuletur, et

B. Dismemiratio. — Quid sit; et quis ejus effectus. — Pones quos talis potestas. —Quae causa, quae forma necessaria.—

Mufatio limitum parochiae. — Domus in confmibus duarum parochiarum................436 sqq.

D. Alter alio. — Quid est alterare ecclesiam. — Quid in ea re valeat Romanus Pontifex; quid Episcopus. — Quae sunt

E. Suppressio. — Quid sit; et cui talis potestas. — Quae causa exigatur. — Quid de forma in exequendis suppressionibus leges jubeant. — Quas habeat sequelas suppressio. — Quis sit usus suppressi aediflcii. — Ueaedificatio ecclesiae. —• An dirutae jura et indulgentiae in novum templum transeant. 443 sqq. Suppressio monasteriorum legil'ma. — Sequelae ex suppressione

Suppressio monasteriorum illegitima. — Sequelae 1) quantum ad ecclesias. — Quae sint sequelae noxiae juribus, functionibus, indulgentiis ecclesiarum. — Quandonam suppressae ecclesiae dictis juribus gt; functionibus , indulgentiis ad tempus privatae existant. — Possintne, usquedum religiosi revertuntur, occu-pari per Episcopum tcmpla, quae ab ejectis regularibus

2) Sequelae quantum ad religiosos. — Quae sit relatio inter expulsos Rcgulares et Superiores eorum. — Quae relatio dic-tornm Regulaiium ad Episcopos.......... 453 sqq.