EEN EXPERIMENTEEL ONDERZOEK^BIJ HET-RUND
VAN DE VERANDERINGEN IN DE LONGEN NA INTRA-

EEN EXPERIMENTEEL ONDERZOEK BIJ HET RUND
VAN DE VERANDERINGEN IN DE LONGEN NA INTRA-
VENEUZE INJECTIES VAN CALCIUMVERBINDINGEN

m.

t»; ■■
M: ■

WP'

EEN EXPERIMENTEEL ONDERZOEK BIJ HET RUND VAN DE
VERANDERINGEN IN DE LONGEN NA INTRAVENEUZE INJECTIES
VAN CALCIUMVERBINDINGEN

PROEFSCHRIFT

TER VERKRIJGING VAN DEN GRAAD VAN
DOCTOR IN DE VEEARTSENIJKUNDE

AAN DE RIJKS-UNIVERSITEIT TE UTRECHT
OP GEZAG VAN DEN RECTOR-MAGNIFICUS
DR. C.G.N. DE VOOYS, HOOGLEERAAR IN DE FACUL-
TEIT DER LETTEREN EN WIJSBEGEERTE, VOLGENS
BESLUIT VAN DEN SENAAT DER UNIVERSITEIT
TEGEN DE BEDENKINGEN VAN DE FACULTEIT
DER VEEARTSENIJKUNDE TE VERDEDIGEN OP
DONDERDAG 22 JUNI 1933, DES NAMIDDAGS TE
4 UUR. DOOR

LAURENS HOEDEMAKER

DIBRENARTS. GEBOREN TE BERGSCHBNHOEK

....

gi'-tii/.quot; J ' V .

-crl';
SüV^vI'i'vHw-.ï

■ V. tv

Aan mijn Ouders.
Aan mijn Verloofde.

Wv ■

Ml.-

-■W-.

quot; r'-' V

Bij het beëindigen mijner academische studie, door de voltooiing van dit
proefschrift, zij het mij vergund allen, die tot mijn wetenschappelijke vorming
hebben medegewerkt, hiervoor mijn welgemeenden dank te betuigen.

In de eerste plaats geldt dit U. Hooggeleerde SCHORNAGEL, hooggeachte
Promotor, voor de vruchtbare critiek, die U over mijn werk wilde geven en voor
de vriendelijke wijze waarop U mij gelegenheid hebt gegeven dit proefschrift in
Uw Instituut te bewerken. Steeds zal de aangename en leerrijke tijd. dien ik voor
dit onderzoek in Uw laboratorium mocht doorbrengen, in mijn herinnering blijven.

Hooggeleerde SJOLLEMA, gaarne betuig ik U mijn dank voor de gelegenheid
die U mij hebt gegeven de verschillende chemicaliën in Uw laboratorium en in
de Apotheek te doen vervaardigen.

Hooggeleerde VAN DER KAAY, ook U wil ik mijn groote erkentelijkheid
uitspreken voor den steun, dien ik bij het bewerken van dit proefschrift en in het
bijzonder bij de uitvoering der experimenten van U ondervond. Zonder Uw hulp
»aa het mij zeker onmogelijk geweest, het voor dit onderzoek benoodigde materiaal
te verzamelen.

Zeergeachte HOOGLAND, zeer bijzondere gevoelens van dankbaarheid ver'
vullen mij jegens U voor de hulp en de belangstelling waarmede U mij steeds
terzijde stond. De vele keeren, dat ik met U over mijn werk mocht spreken, zijn
quot;oor mij een groot voorrecht geweest; de wijze, waarop U mij aanspoorde tot
zelfstandig en critisch werken, dwingt mijn bewondering af.

Ook U, zeergeachte TEN THYE, ben ik eveneens veel dank verschuldigd
quot;ooe het vele wat ik gedurende de laatste jaren van U mocht leeren.

Zeergeleerde SEEKLES, Uw belangstelling in mijn werk en den steun dien ik
daarbij van U mocht ontvangen, zal ik steeds met groote dankbaarheid gedenken.

Tenslotte dank ik Mej. HEYL en Mej. STAPENSEA, de Heeren VAN
DE BILT. WITMANS en VAN VEENENDAAL, alsmede het personeel der
kliniek voor Verloskunde zeer, voor de onmisbare hulp tijdens mijn onderzoek en
bij het vervaardigen van dit proefschrift verleend.

tr-.-'

INHOUD.

HooMatuknbsp;BUdi.

I. Inleiding......................................11

II. Literatuuroverzicht..............................13

III.nbsp;Materiaal en techniek............................22

IV.nbsp;Het macroscopische en microscopische beeld der nor-
male longen....................................24

V.nbsp;Intraveneuze injecties van calciumverbindingen ...nbsp;28

VI.nbsp;Het macroscopische en microscopische beeld der longen
na intraveneuze injectie van calciumverbindingen bij
kalveren........................................33

VII.nbsp;Het onderzoek der longen na intraveneuze injectie

van calciumchloride bij enkele volwassen runderen .nbsp;106

VIII.nbsp;Het haematogene pigment........................111

IX. Samenvatting....................................119

Conclusies............................................133

Literatuurlijst..........................................135

Microfoto's.

m

HOOFDSTUK I.

Inleiding.

Nadat de laatste jaren de doelmatigheid van het intraveneus
toedienen van calciumchloride bij runderen, lijdende aan kalfziekte
en grastetanie was gebleken, heeft deze behandelingsmethode een
uitgebreide toepassing gevonden. Er kwamen echter verschillende
moeilijkheden aan het licht, welke een nader onderzoek noodig
maakten. Het bleek namelijk dat. terwijl in de meerderheid der
gevallen de patiënten na één injectie vlot genazen, in enkele
gevallen recidieve voorkwam, waardoor een herhaling der behan-
deling noodzakelijk was. Bovendien kwam het voor, dat na intra-
veneuze injectie van de normale hoeveelheid calciumchloride. in de
gebruikelijke concentratie, de patiënt tijdens of kort na de injectie
stierf, zonder dat van eenige fout in de techniek sprake kon zijn
geweest. Deze minder aangename verschijnselen waren voor
Sjollema, Seekles en van der Kaay aanleiding om vergelijkende
proeven te doen met verschillende calciumzouten en met combinaties
van calciumzouten met andere therapeutica. Bij deze proeven, welke
gedaan werden op jonge kalveren, werd meermalen waargenomen,
dat de dood enkele uren na de injectie optrad. Mede in verband
met de waargenomen verschijnselen na de injectie die op long-
oedeem wezen, werd er toen ter tijde door deze onderzoekers op
gewezen, dat de dood van deze proefdieren zeer waarschijnlijk
voornamelijk een gevolg zou zijn van het effect der injectie op de
longen. (Tijdachr. v. Dierg. 1931. Bd 58. Blz. 254.)

Deze veronderstelling maakt het dus waarschijnlijk, dat intra-
veneuze toediening van calciumchloride aanleiding kan zijn tot
veranderingen in de longen, die den dood van het dier tot gevolg
kunnen hebben. Een onderzoek zoowel macroscopisch als ook
microscopisch van de longen naar het al of niet aanwezig zijn van

dergelijke veranderingen, was in verband met de uitgebreide toe^
passing van de calciumchloride-therapie. wel van belang. Mocht
inderdaad blijken, dat een intraveneuze injectie van calciumchloride
longveranderingen ten gevolge kan hebben, die het leven van het
dier direct of indirect bedreigen, dan zou dit een groot bezwaar
kunnen worden tot handhaving van deze therapie.

Door mij is een onderzoek ingesteld naar het pathologisch-
anatomische beeld der longen na intraveneuze calciumchloride-
injectie om hierdoor een antwoord te kunnen geven op boven-
vermelde vraag.

Bij de experimenten, tijdens dit onderzoek gedaan, hebben zich
moeilijkheden voorgedaan en zijn er nieuwe vragen gerezen. Vele
van deze. hoewel op zich zelf misschien zeer interessant en zeer
zeker een onderzoek waard, zijn door mij niet tot een oplossing
gebracht. De reden hiervan is. dat de meeste van de hierboven
bedoelde vragen op het gebied der pharmacologie liggen.

Toch heb ik gemeend de verschillende door mij verzamelde
gegevens tijdens de controle der dieren na de injectie, bij de diverse
gevallen te moeten vermelden. Ten deele omdat deze gegevens in
enkele gevallen noodig waren om het pathologisch-anatomische
beeld der longen beter te begrijpen, ten deele om er op te wijzen,
welke ernstige afwijkingen reeds klinisch bij deze dieren zijn te

constateeren.

HOOFDSTUK II.

Literatuuroverzicht.

Zoekt men in de literatuur naar mededeelingen omtrent
secundaire longveranderingen ten gevolge van intraveneuze chloor-
calciumbehandeling, dan zoekt men vrijwel te vergeefs. Wel is
calciumchloride reeds sinds lang, zoowel subcutaan als intraveneus
toegepast met het oog op de vaatdichtende werking die aan het
calcium wordt toegeschreven. De publicaties hierover zijn op zich-
zelf echter reeds zeer interessant, te meer nog daar bij mijn eigen
onderzoek juist tegengestelde resultaten van de calcium-injecties
werden verkregen.

Chiari en Januschke kenden reeds in 1911 de vaatdichtende en
ontstekingsremmende eigenschap van het calcium. Januschke deed
proeven met honden. Bij zware jodiumvergiftiging van den hond
ontstaat hydrothorax; 0,8 gram kaliumjodide per K.G. lichaams-
gewicht intraveneus geïnjiceerd doet de dieren in 12 tot 36 uur
sterven. Bij de sectie vindt men regelmatig uitgebreide Pleura-
exsudaten. dikwijls gepaard aan longoedeem en vocht in het peri-
cardium. Door subcutane injecties van calciumchloride kan men deze
vergiftigingsverschijnselen geheel voorkomen. Chiari en Januschke
trekken de conclusie: Vaatpermeabiliteit en calciumgehalte hangen
nauw samen. Calciumonttrekking verhoogt de vaatpermeabiliteit.
De werking van het calcium moet men beschouwen als een vaat-
dichtende werking. Reeds in hetzelfde jaar is deze door Chiari en
Januschke vermelde eigenschap van het calcium door Levy tegen-
gesproken.

Levy merkt o.a. op dat bij subcutane applicatie van 5% steriele
oplossing van calciumchloride dikwijls een phlegmoon ter plaatse
optreedt. Hierbij ziet men een uitgebreide vloeistofophooping van
licht haemorrhagisch karakter op de plaats van de injectie. Deze

waarneming alleen is voor Levy reeds een reden om aan de
exsudatieremmende werking van calciumchloride te twijfelen. Latere
publicaties steunen echter het door Chiari en Janaschke ingenomen

standpunt.nbsp;, ,

Von den Velden meent eveneens dat calcium een dichtende

werking op de vaten uitoefent. Door calcium-onttrekking met behulp

van oxaalzuur, natriumsulfaat en natriumtartraat is een verhoogde

vaatpermeabiliteit te verkrijgen. Bij een patiënt met Polyserositis

tuberculosa werd punctie verricht en 1200 c.c. vocht uit de pleura-

holte verwijderd. Na 2 uur werd de patiënt plotseling benauwd.

begon te hoesten hetwelk gepaard ging met zeer hevige expecto-

ratie Intraveneuze injectie van 5 c.c. 5% CaCl^ oplossing bracht

verbetering. Ongetwijfeld was de benauwdheid het gevolg van

vloeistofophooping in de longen. Twee patiënten werden door Von

den Velden 3 gram kaUumjodide per dag toegediend (per os). Na

eenige dagen trad jodismus op. Daarna werd behalve de 3 gram

KJ nog 4 gram calciumlactaat per os verstrekt (niet gelijk gegeven).

jodismus verdween en trad niet meer op.

Rosenow deed eveneens proeven om de invloed van parenteraal
toegediend calcium op de doorlaatbaarheid der vaatwanden na te
gaan Subcutaan of intraveneus toegediende fluoresceïne oplossing
Ln men bij het konijn in de voorste oogkamer waarnemen als dit
hier wordt uitgescheiden. Eenige minuten na de injectie ziet men
Ln loodrechte groene streep in het oog. Zijn de dieren met calcium
voorbehandeld. dan duurt het aanzienlijk langer voordat men dit
verschijnsel waarneemt. Het schijnt dus dat de vaten aanzienlijk
minder doorlaatbaar zijn. Niet alleen is dit het geval bi, normale
ciliairvaten. maar ook bij pathologische toestanden. Steekt men een
steriele koperdraad in het oog dan ziet men bij een normaa dier
na 24-36 uur steeds duidelijke ettervorming; bij met calcium
behandelde dieren slechts een fibrineafzetting en hoogstens een
geringe ettervorming. Ook dus volgens Rosenow moet men het
«Icium een vaatdichtende en wellicht een ontstekingsremmende

werking toeschrijven.

Bernhard vermeldt enkele indicaties tot het gebruik van intra-
veneuze CaCl2 injecties bij den mensch. Hij schrijft o.a. »Was die
entzündungshemmende Eigenschaften anbelangt, die das Kalzium
haben soll, so war nach intravenösen Injektionen eine überraschende

Einwirkung auf das Lungenödem in fast allen der auf diese Weise
behandelten 22 Fällen zweifellos unverkennbar. Mögen beim Zu-
standekommen des Lungenödems auch zirkulatorische Momente
eine grosse Rolle spielen, sicherlich ist aber eine entzündliche
Komponente bald mehr, bald minder mitbeteiligt. Und wenn nach
Versagen aller Herz- und Gefässmittel nach einer Injektion von
Kalzium, dessen Herzwirkung nach früher Gesagtem nicht all zu
lioch anzuschlagen ist, das Lungenödem schwindet, dann ist man
tatsächlich versucht, diese Wirkung damit zu erklären, dass eine
weitere Ausschwitzung von Exsudat in die Lungenalveolen nicht
Hehr erfolgt ist, mit andern Worten, dass eine Einwirkung auf den
entzündlichen Prozess bzw. eine Abdichtung der Gefässwande
stattgefunden hatquot;. De doseering, die Bernhard aangeeft, is 10 c.c.
10% CaCl2 oplossing.

Lehner deed eveneens proeven om de vaatdichtende werking van
calcium te bewijzen. Intracutane injectie van een 1% morphine-
oplossing deed een „Quaddelquot; ontstaan van 11—16 mm. omgeven
door een hyperaemische hof met een radius van 16 mm. Werd
intraveneus 10 c.c. 10% CaCl2 geïnjiceerd en 15 min. hierna de
morphineoplossing dan waren deze cijfers: Quaddel 10—12 mm.,
radius van de hyperaemische hof 10 mm. Werd de morphine-
oplossing 30 min. na de calcium-injectie intracutaan ingespoten dan
vond hij: Quaddel 9—10 mm., radius van de hyperaemische hof
8 mm. Men ziet dus. dat na intraveneuze injectie van calcium-
chloride de neiging tot ontsteking van de huid is verminderd. Lehner
®erkt hierbij op, dat de tegenwoordige opvatting (1925) is, dat
^gt;et slechts de verhoogde vaatpermeabiliteit, maar ook de verande-
ringen van de weefselcellen bij het ontstaan van het oedeem een
belangrijke rol spelen.

In de verschillende artikelen, welke hierboven zijn genoemd.
Wordt dus steeds gewezen op de ontstekingsremmende, resp. vaat-
dichtende werking van calciumchloride. Eenigszins hiervan afwij-
kend, is de reeds oudere mededeeling van Loeb, Fleisher en Hoyt
over den invloed van calciumchloride op de vorming van trans-
sudaten. Brengt men bij konijnen intraveneus groote hoeveelheden
NaCl 0,85% in, dan wordt een deel van de geïnjiceerde vloeistof
'n de sereuze holten uitgescheiden. Gelijktijdig neemt de urine-
secretie toe, evenals de uitscheiding van vloeistof in den darm.

Wordt bij deze konijnen gelijktijdig met de NaCI injectie calcium-
chloride toegediend, dan blijkt de uitscheiding door de nieren
belangrijk minder te zijn dan bij de contróledieren. Het calcium-
chloride heeft eveneens een remmende invloed op de vloeistof-
uitscheiding in den darm. Deze laatste werking is echter geringer
dan die op de nieren. In tegenstelling hiermee vermeerdert CaCl2
de transsudaatvorming in de peritoneaalholte. De endotheliën van
de vaten of van het peritoneum worden dus in tegengestelden zin
beïnvloed als de nier- en darmepitheliën. De vermeerderde uitschei-
ding in de sereuze holten is niet alleen indirect ten gevolge van de
uitschakeling van nier en darm, maar ook een directe werking.
Werden de nieren vcui te voren buiten functie gesteld, dan was
hetzelfde verschil tusschen NaCl 0.85% alleen en NaCl CaCIg
op te merken. Tenslotte wordt in deze publicatie nog medegedeeld,
dat door toevoeging van CaCl2 de frequentie en intensiteit van het
longoedeem bij het konijn merkbaar vermeerdert.

Uitgezonderd dus de pubhcaties van Levy en wat betreft het
longoedeem ook die van Hoyt, namen alle hierboven vermelde
onderzoekers een exsudaat-, resp. transsudaatremmende werking
waar van calciumchloride. Jammer is het, dat niet steeds wordt
vermeld, welke doseeringen gebruikt werden.

Over het longeffect van chloorcalcium-injecties zijn, zooals blijkt,
de mededeelingen niet talrijk, en de enkelen die nog eenigszins in
die richting doelen {Hoyt en Bernhard) spreken elkaar nog tegen.

Toch is er, vooral in de nieuwere literatuur, op het gebied van
reacties in de longen wel het een en ander te vinden, dat in ver-
band met dit onderzoek, van voldoende belang is, om het hier in
het kort te memoreeren. Het betreft hier vooral de hyperplastische
celreacties uitgaande van het longmesenchym, zooals deze beschre-
ven zijn door Domagk, Oeller, Jakob, Töppich, Ehrich en Jelin.

Domagk (1924) spoot een muis intraveneus in met 0,2 c.c. ge-
doode staphylococcencultuur. Dit gebeurde acht dagen achtereen.
Bij de laatste injectie stierf het dier onder shockverschijnselen. Het
microscopisch onderzoek leverde wat betreft de longen het volgende
op: Verbreede alveolairsepta met verhoogd celgehalte door coccen-
bevattende endotheelcellen. Enkele capillairen zijn door de endo-
theelcellen volkomen gesloten en bloedleeg. Groote cellen met

gelobde kern liggen plaatselijk in samenhang met endotheelcellen.
In de alveolairlumina geen cellen. Domagk vraagt zich af of de
plaatselijke zwelling van het capillairendotheel misschien de oor-
zaak van shock kan zijn. De ademnood, die daarbij optreedt, zou
door de zwelling van het capillairendotheel en de daaruit voort-
vloeiende belemmerde circulatie zijn te verklaren.

Oeller (1924) schrijft eveneens over dergelijke waarnemingen.
Hij spoot caviae intraveneus in met kippenbloed. Werd het proef-
dier 10 minuten na de injectie gedood, dan kon Oeller reeds een
verhoogde celrijkdom waarnemen in de longen. Dit schrijft hij echter
niet toe aan een celvermeerdering maar aan een duidelijker te voor-
schijn treden van de reeds aanwezige („in Funktiontretenderquot;)
vaatwandcellen. Ongeveer 30—60 minuten na de injectie verbree-
ding der longsepta vooral door vermeerdering van „adventitiellen
Begleitzellen der Kapillarenquot;. Na 2—4—6 uur gaan de talrijke
nieuwgevormde groote basophiele lymphoïde vaatwandcellen snel
over in kleine gedrongen vormen, met kleine donkergekleurde kern
en basophiel protoplasma. Deze donkere, kleine cellen kunnen ter
plaatse aanwezig blijven. Vele komen er echter los en men neemt
ze dan in de longen waar als lymphocyten.

Naast deze adventitiëele reactie zag Oeller ook een endotheliale
reactie; 20—30 min. na de injectie treedt een matig sterke des-
quamatie van het vaatendotheel op in de vorm van groote, ronde,
zwak basophiele cellen met groote ronde of niervormig ingebochte
kern. Ze komen morphologisch vrijwel overeen met de monocyten
van het bloed en zijn hier dan ook zeer moeilijk van te onder-
scheiden; 2—4—6 uur na de injectie kunnen endotheelwoekeringen
optreden. Daar Oeller meende, dat de eigenlijke reactie pas optreedt
nadat de kippenbloedcellen door lever en milt zijn opgenomen en
net haemoglobine vrij komt. herhaalde hij de proef met gehaemoly-
seerd kippenbloed. Inderdaad bleek nu een snellere reactie aan-
wezig te zijn. Reeds na 10 min. waren er nu in de longen mitotische
en amitotische celdeelingen van de adventitiëele elementen waar
'e nemen.

Töppich (1925) zag snelle reacties in de longen na intratracheale
toediening van tuberkelbacillen. Hij beschrijft zoowel bij normale
als bij reeds tuberculeuze caviae een snelle vorming van „Abwehr-
zellen . Er treden zoowel mononucleaire als overgangscellen op;

deze omgeven de bacillenhoopjes en nemen er enkele op. Dezelfde
cellen neemt men ook waar in den wand der capillairen (endotheel-
cellen), deze promineeren in het lumen der alveolen, zij zijn echter
nog door elastische vezelen omgeven („Durchtrittsbilderquot;). Deze
cellen zijn dus afkomstig van den capillairwand. Ze komen niet uit
het bloed want de capillairen zijn al spoedig gesloten. De uitge-
treden cellen veranderen in polynucleaire leucocyten. Het verweer
ten opzichte van de tuberkelbacillen gaat dus uit van de capillair-
endotheelcellen en capillair-adventiacellen. Alveolairepitheel kan
volgens Töppich geen rol spelen. Dit is reeds spoedig na de intra-
tracheale injectie door inwerking der tuberkelbacillen ten gronde
gegaan.

Ehrich (1929) deed proeven met konijnen. Deze dieren werden
herhaalde malen intraveneus ingespoten met gedoode staphylo-
coccen. Hij beschrijft reacties in de longen, die volgens hem uitge-
breider zijn dan die hij in lever en milt waarneemt. De veranderin-
gen die optreden zijn voornamelijk gelocaliseerd in het vaathouden-
de bindweefsel. Het eerst ziet men een toenemend aantal cellen
van het histiocytentype en reticulo-endotheelcellen in de adventitia
der kleine vaten. In het peribronchiale weefsel treedt een zekere
graad van proliferatie op. In de kleinere vaten, vooral in de venae.
is prohferatie tusschen media en intima op te merken. Deze proli-
feratie bestaat voornamelijk uit reticulaire cellen, maar er zijn ook
steeds een aantal ronde cellen aanwezig. Tengevolge van deze cel-
vermeerdering wordt de intima het lumen ingedrukt. Het lumen
wordt nauwer en verdwijnt tenslotte dikwijls geheel. Gedurende
dit reactieve proces worden de alveolairsepta breeder, soms diffuus,
soms meer pleksgewijs. De alveolairlumina worden kleiner. In de
septa treden groote mononucleaire cellen op. Deze ziet men niet
alleen in de septa maar ook intracapillair. Ehrich besluit: De hier
beschreven longreactie is dus van lymphocytair-plasmacclachtigen
aard en gedeeltelijk het gevolg van histiocyten-proliferatie en
reactie van het reticulo-endotheel in het vaatrijke bindweefsel.

Ook Jelin (1930) zag mesenchymale reacties optreden na paren-
terale toediening van eiwitten. Zijn waarnemingen begonnen echter,
in tegenstelling met die van Oeller en Domagk. pas längeren tijd
na de injectie. Als proefdieren werden caviae gebruikt. Jelin spoot
deze dieren intraperitoneaal in met serum, dat uit het eigen bloed

van elk proefdier werd gemaakt. De dieren werden na verschillende
tijden, varieerend van 24 uur tot 105 dagen, gedood. Wat betreft
het microscopisch onderzoek der longen, schrijft Jelin het volgende:
..De alveolairsepta zijn geïnfiltreerd, hoofdzakelijk met polyblasten
en eenige polymorphkernige leucocyten. Om de bloedvaten en
bronchiën zijn celvermeerderingen aanwezig. Na langer tijdsver-
loop na de injectie treden er cellen op met langgerekte kern, welke
beschouwd moeten worden als overgangsvormen tot fibroblasten.

Jelin wijst op de overeenkomst tusschen de door Oellec waar-
genomen longbeelden na kippenbloedinjecties en dit onderzoek.
Blijkbaar zijn de longveranderingen, welke beschreven zijn als
zijnde het gevolg van haemoglobine, haemolyse van kippenbloed-
lichaampjes enz., in werkelijkheid de reactie van het organisme op
parenterale toediening van eiwit.

De hierboven vermelde publicaties komen in zooverre met elkaar
overeen, dat al deze onderzoekers meenen, dat na parenterale toe-
diening van eiwitten of andere lichaamsvreemde stoffen (antigeen
met eiwitachtige natuur, levende bacillen) een reactie optreedt van
het mesenchym. Enkele zagen een zeer snelle reactie, waarbij spe-
ciaal de vaatwanden een bijzondere rol speelden.

Vrijwel lijnrecht tegenover deze opvatting staat die van Gerlach,
Pinkelday en Seemann.

Gerlach en Finkelday stelden zich tot taak de proeven met paren-
terale toediening van kippenbloed {Oeller) na te doen en het long-
beeld op gezette tijden te contróleeren. Zij begonnen hun onderzoek
met het bestudeeren van een aantal normale longen. Daarna ver-
zamelden zij het materiaal van de met kippenbloed behandelde
dieren.

Hun onderzoek leverde hun de volgende resultaten: De kippen-
bloedcellen verdwijnen in ongeveer 30 minuten uit de longen. Later
Vindt men nog enkele van dergelijke bloedlichaampjes in de longen
en wel ten eerste die ter plaatse door histiocyten verwerkt worden
ten tweede die, door cellen gephagocyteerd, opnieuw de longen
binnen worden gesleept. Een adventitiëele-lymphoid-plasmacellu-
laire reactie {Oeller) bestaat volgens Gerlach en Finkelday niet.
Wat Oeller beschreven heeft moet beschouwd worden te vallen
binnen de grenzen van het normale longbeeld. Capillairendotheel en
alveolairepitheelcellen spelen slechts een geringe rol. Ook bij van

te voren gesensibiliseerde dieren werd van de zijde der longen
geen celvermeerdering enz. waargenomen. Deze dieren stierven

ten gevolge van shock.

Seemann schrijft dat. gezien van algemeen biologisch standpunt,
een binnen 10—15 minuten optredende celreactie in tegenspraak
is met alle tot nu bekende ervaringen op het gebied van celvermeer-
deringen. Seemann herhaalde de proeven van Oeller en kwam even-
als Gerlach en Finkelday tot de conclusie, dat deze waarnemingen
berusten op vergissingen, welke als oorzaak hebben de onvoldoen-
de kennis van het normale longbeeld.

De reeds hierboven genoemde publicatie van Ehrich verscheen
echter nadat Gerlach en Seemann hun kritiek over het werk van
Oeller en Domagk hadden uitgesproken.

Ehrich begon zijn onderzoek als een gewaarschuwd man en han-
delde dan ook als zoodanig. Het normale longbeeld bestudeerde hij
aan de hand van 27 konijnenlongen. Desniettegenstaande bevestigt
hij de meening van Oeller en Domagk. Op zijn beurt meent hij het
afwijkende standpunt van Gerlach, Finkelday en Seemann toe te
moeten schrijven aan het geringe aantal dieren dat zij bij hun
proeven met kippenbloedinjecties gebruikten.

Aschoff bestrijdt de opvatting van Domagk en Töppich als zij
aan het capillairendotheel verschillende reactieve eigenschappen
toeschrijven. Wat het phagocytaire vermogen van het capillairen-
dotheel betreft, wijst Aschoff op de onderzoekingen van Kusuma,
Westhues en Seemann. Het blijkt, dat er geen sprake is van een
dergelijke eigenschap van het capillairendotheel. Wat vele onder-
zoekers als phagocyteerende endotheelcellen beschrijven, zijn in
werkelijkheid groote histiocyten van het bloed, die uit de lever
afkomstig zijn. Ook bij gesensibiliseerde dieren moet men aan het
capillairendotheel der longen geen bijzondere rol toeschrijven. Men
is, volgens Aschoff, niet gerechtigd om, zooals Domagk. de ana-
phylactische shock of eclampsie door endotheliale reactie te ver-
klaren. Dat men deze veronderstelling in de kliniek heeft over-
genomen en zelfs zoo ver is gegaan, dat men de asthmatische
aanvallen uit bijzonder reactievermogen van het longcapillair-
endotheel wil verklaren, is een groote fout.

Maximow beschouwt evenals Aschoff de vaatendotheliën in het
volwassen organisme als volledig gedifferentiëerde elementen, welke

geen bloedcellen en ook geen histiocyten of polyblasten kunnen
voortbrengen. In de vroege stadia der ontogenese bezit het endotheel
van de gewone vaten nog de volledige ontwikkelingspotenties van
het mesenchym. Deze worden echter voortdurend kleiner. Ten
deele blijven zij nog behouden in de histocytaire „Uferzellenquot;.
Poot en Herzog spoten intraveneus kleurstoffen in en zagen dit in
het capillairendotheel opgenomen. De met kleurstof beladen cellen
konden dan vervolgd worden. Zij zagen later kleurstofbevattende
polyblasten. Maximow herhaalde deze proeven. Het bleek hem dat
de endotheelcellen steeds aan elkaar verbonden bleven. Zij vormen
zich niet om tot polyblasten. De kleurstofdeeltjes gaan echter tus-
schen het intacte endotheel door en worden door de z.g.n. pericyten
opgenomen, die zich ten deele tot polyblasten kunnen omvormen.
Töppich en Oeller beweren, dat zij in eenige minuten stormachtige
celvermeerdering kunnen waarnemen. Een stormachtige vermeer-
dering van endotheel of andere cellen in het lichaam van gewervelde
dieren is echter volgens Maximow een onbekend iets. De tegen-
spraak in de beoordeeling van de ontwikkelingspotenties van het
vaatendotheel hangt zeker ten deele van de omstandigheid af, dat
vele onderzoekers tot het endotheel ook de „Uferzellenquot; rekenen.

HOOFDSTUK III.

Materiaal en technick.

Daar mijn onderzoekingen gedaan werden om tot conclusies te
komen omtrent eventueel aanwezige longveranderingen ten gevolge
van intraveneuze, calciumchloride-injecties bij runderen, lag het
voor de hand om de verschillende experimenten met runderen uit
te voeren. Om finantiëele redenen was het echter niet mogelijk om
met volwassen runderen te werken. Daar dus een kleiner en goed-
kooper proefdier gewenscht was. gebruikte ik bij mijn proeven
jonge kalveren. De leeftijd van deze dieren was ongeveer 1 week.
De reden dat dergelijke zeer jonge kalveren werden gebruikt, was
voornamelijk omdat wekelijks in de kliniek voor Verloskunde, voor
een ander doel. een aantal van deze dieren aanwezig was. Door de
medewerking van Prof. van der Kaay was ik in de gelegenheid, om
bij mijn onderzoek van deze dieren gebruik te maken.

De reeds in de inleiding genoemde proeven van Sjollema, Seekles
en van der Kaay werden eveneens gedaan met jonge kalveren. De
longen van verschillende van deze proefdieren waren in de verza-
meling van het Pathologisch Instituut aanwezig en werden welwil-
lend ter mijner beschikking gesteld.

Ter bestudeering van het microscopische beeld der normale
longen, verzamelde ik de longen van 36 kalveren; 42 kalveren
werden intraveneus calciumchloride geïnjiceerd; 3 kalveren werden
behandeld met calciumgluconaat. Bovendien was ik in de gelegen-
heid enkele longen afkomstig van secties van met calciumchloride
behandelde volwassen runderen te verzamelen.

Het grootste gedeelte der proefdieren is vrij kort na de injectie
gestorven of gedood. Slechts 11 van de 45 kalveren leefden langer
dan 24 uur. n.1. twee ruim 30 uur. één 65 uur. twee ruim 100 uur,
één 5 dagen, één 6 dagen, twee één week en twee 3 weken.

Het was oorspronkelijk mijn bedoeling ook eenige dieren resp. 10
dagen, 2 weken en 4 weken te laten leven. Daar echter een aan-
zienlijk aantal kalveren kort na de injectie stierf en tenslotte Coli-
bacillose onder de overlevenden optrad, moest ik hier helaas van
afzien.

Na den dood der proefdieren werden de longen zoo spoedig
mogelijk uit het lichaam genomen.

Voor fixatie gebruikte ik formaline (5—10% formaldehyde).
Daarna volgde insluiting in paraffine (na behandeling met alcohol
70%—96%—100% en xylol). Herhaaldelijk bleek echter, dat de
(vloeibare) paraffine onvoldoende indrong door de groote hoeveel-
heid lucht, die het weefsel nog bevatte. Om de lucht hieruit te
verdrijven, werden de stukjes in alcohol 70% gelaten, totdat zij
hierin zonken: dit duurde soms 1—2 weken.

De para f finecoupes werden gekleurd met haemaluin-eosine en
volgens van Gieson. Bovendien werd in enkele gevallen de kleuring
van May^Grünwald-Giemsa (Pappenheimer) toegepast.

De paraffinecoupes werden verder nog gebruikt voor eenige kalk-
reacties volgens Kóssa.

Met bevries-coupes van enkele gevallen voerde ik de oxydase-
reactie van Winkler-W. H. Schnitze en verschillende pigment-
reacties uit.

HOOFDSTUK IV.
Het macroscopische en microscopische beeld der normale longen.

Zooals in het literatuuroverzicht reeds werd medegedeeld bestaan
er zeer uiteenloopende meeningen over het normale longbeeld. Ver-
schillende onderzoekers wijzen met nadruk op de groote variaties,
die men hier kan vinden. Enkele willen de snelle reacties (binnen
30 min.), welke in de longen van proefdieren zijn waargenomen,
geheel aan deze variaties toeschrijven. Het is dus van groot belang,
dat men, alvorens conclusies te trekken t.o.v. een eventueel aan-
wezige celrijkdom resp. celvermeerdering, zich op de hoogte stelt
van het microscopische beeld der normale longen van de gebruikte
proefdiersoort. Voor dit doel verzamelde ik de longen van 36 kal-
veren. De leeftijd van deze dieren was, evenals die welke met
calciumchloride werden behandeld, ongeveer 1 week. Tijdens het
leven werden alle contróledieren door mij onderzocht om zeker te
zijn, dat hier sprake was van klinisch normale dieren. De dieren
werden op de bekende humane wijze gedood n.1. door verbloeding,
na bedwelming met behulp van een schietapparaat. Zooveel moge-
lijk werd er zorg voor gedragen, dat bloedaspiratie in de agonie
niet plaats vond. Na den dood werden de longen zoo spoedig
mogelijk uit het lichaam genomen, waarna de macroscopische be-
oordeeling volgde.

Hierna volgde fixatie van deelen der longen in formaline.

Het macroscopische beeld.

Bij de macroscopische beoordeeling valt reeds direct het zeer
varieerende beeld op, wat de samenvalling der longen betreft.
Naast vele goed samengevallen longen vindt men. via alle denk-
bare tusschenvormen. een aantal groote, bleeke, volumineuze longen
met vrij sterk emphyseem.

Een foetale of vermoedelijk foetale atelectase werd slechts bij
twee dieren in de topkwabben gevonden. Dit is niet in overeen-
stemming met wat men gewoonlijk over het aanwezig zijn van
atelectase bij jonge kalveren vindt vermeld. Of de wijze van dooden
hier misschien een rol speelt, is moeilijk te beoordeelen.

Vrij dikwijls treft men een matig sterk emphyseem aan, vooral
in de voorste kwabben. Daarnaast is het aanwezig zijn van emphy-
seem, soms meer diffuus, soms meer plaatselijk, in de hoofdkwabben
geen zeldzaamheid. Het ontstaan hiervan kan vrij zeker tot de
agonie worden teruggebracht.

De bronchiën en trachea bevatten dikwijls een geringe hoeveel-
heid schuimende vloeistof. Alhoewel dit verschijnsel meestal wordt
beschouwd als een bewijs voor het aanwezig zijn van longoedeem,
kon ik op de sneevlakte vrijwel nooit een spoor van longoedeem
ontdekken. Is er inderdaad een agonaal oedeem aanwezig, dan is
•Jit toch zeker zeer gering.

Tijdens de agonie treden bij vele dieren braakverschijnselen op.
Maaginhoud wordt dan ook meerdere malen in de trachea gevonden.

Enkele longen zijn bloedrijker dan men gewoonlijk waarneemt.
I^e oorzaak hiervan moet gezocht worden in onvoldoende verbloe-
ding van de betreffende dieren. Ook de correspondeerende bloed-
rijkdom der overige organen wijst in deze richting.

Het microscopische beeld.

Zoowel macroscopisch als microscopisch blijkt dat de pleura niet
op alle plaatsen dezelfde dikte heeft. Op de dorso-laterale zijde
der hoofdkwabben is de pleura het sterkst ontwikkeld. Macrosco-
pisch valt de meer grijze kleur van dit gedeelte op.

De coilagene vezelen van het subpleurale en interlobulaire bind-
weefsel zijn in de paraffinecoupes dikwijls uiteengerukt. Zonder
twijfel moet men deze beelden als kunstproduct beschouwen.

Afgezien van de fibrocyten vindt men in de groote bindweefsel-
schotten slechts enkele verspreid liggende cellen. Veelal zijn dit
mononucleaire cellen van wisselende grootte.

De bronchiën bevatten soms roode bloedcellen, soms een niet
nader te definieeren detritusmassa. Beide kunnen zonder bezwaar
beschouwd worden als geaspireerd in de agonie. In bronchiën.

welke overigens geen abnormalen inhoud bevatten, zijn meerdere
malen enkele gedesquameerde cellen aan te treffen.

Geringe peribronchiale celophooping nam ik in verschillende nor-
male longen waar.

Daar deze contröledieren alle uitgebloed waren, bevatten de
bloedvaten doorgaans slechts geringe hoeveelheid bloed. In het
weinige nog aanwezige bloed treedt bij onvoldoend snelle fixatie
spoedig vrij bloedpigment op. Het endotheel der groote bloedvaten
is soms van den wand losgelaten. De nog onderling aan elkaar
verbonden endotheelcellen vindt men dan in het vaatlumen terug.
Kleine dikwandige vaten zijn dikwijls sterk gecontraheerd. Men
ziet het endotheel dan als donker gekleurde cellen op de door den
vaatwand gevormde ruggetjes samengetrokken. In de kleinste vaten
en capillairen zijn de endotheelcellen soms als groote, zwak baso-
phiele, in het lumen der vaatjes promineerende, cellen waar
te nemen.

Bij de beschrijving van het macroscopische beeld werd er reeds
op gewezen, dat de graad van samenvalling der longen vrij sterk
wisselt. Ook microscopisch kan men dit waarnemen. De celrijkdom
der alveolairsepta loopt eveneens sterk uiteen. Naast smalle, zeer
weinig cellen bevattende septa, vindt men, via iets celrijker beelden,
een aantal longen waarvan de septa breed zijn en veel cellen bevat-
ten. Bijna steeds vindt men ook in de celrijke longen vrij regelmatige
beelden. Tot op zekere hoogte blijkt er een correlatie te bestaan
tusschen den macroscopischen graad van samenvalling en den
microscopisch waar te nemen celrijkdom der septa. Theoretisch is
dit wel te verklaren, daar men hier toch met een uitermate elastisch
weefsel te doen heeft.

In het meerendeel der gevallen vindt men. ook in de longen met
celrijkere beelden, een groote uniformiteit van celtype. Veelal neemt
men cellen waar met zwak basophiele ovale kern. Afgezien van het
capillairendotheel en de alveolairepitheelcellen zal vooral het mesen-
chym. en wel in het bijzonder de capillairen begeleidende adventi-
tiëele elementen, een rol spelen in den celrijkdom der septa.

Soms trof ik in de septa behalve de zoo juist genoemde cellen een
aantal donkergekleurde kleine mononucleaire (lymphocytachtige)
cellen aan. Buitendien werden in enkele gevallen eenige eosino-
phiele resp. pseudoëosinophiele leucocyten geconstateerd.

Bij één kalf. dat tijdens het leven klinisch geen afwijkingen ver-
toonde, vond ik een long met zeer onregelmatige, celrijke beelden.
Op enkele plaatsen was een geringe ophooping van leucocyten
aanwezig.

Samenvattende, leert het bestudeeren van deze longen van nor-
male kalveren ons:

1.nbsp;Dat men bij een geringe peribronchiale celophooping niet van
een reactief proces kan spreken.

2.nbsp;Dat men, wat betreft het endotheel der kleinere vaten en
capillairen, zeer voorzichtig moet zijn met het beschrijven van
.,lichte zwellingquot;, enz.

3.nbsp;Dat regelmatig celrijke septa binnen de grenzen van het nor-
male beeld liggen.

Dat enkele lymphocytachtige cellen ook in de longen van kli-
nisch normale kalveren voorkomen.

HOOFDSTUK V.

Intraveneuze injecties van caldumverbindingen.

Zooals ik in Hoofdstuk III reeds vermeldde, werd bij 42
proefkalveren calciumchloride en bij 3 kalveren calciumgluconaat
intraveneus geïnjiceerd. Steeds werd van calciumchloride het
gekristalliseerde zout gebruikt (CaCl2 6 aq.) en wel in 10% steriele
oplossing.

Daar thans bij kalfziekte en grastetanie calciumchloride gecom-
bineerd gegeven wordt met magnesiumchloride, leek het mij ver-
standig om bij een gedeelte der proefdieren ook deze combinatie
te gebruiken. De toegediende hoeveelheid calcium varieerde van
14 gram tot 2.4 gram per 30 KG lichaamsgewicht. Rekent men het
gemiddelde gewicht van onze runderen op 500 KG, dan komt de
bij kalfziekte en grastetanie gebruikte 40 gram CaCl2 6 aq. 15
gram MgCla 6 aq. overeen met 2,4 gram CaCl2 6 aq. 0,9 gram
MgClz 6 aq. per 30 KG.

Een overzicht van de toegepaste doseeringen laat ik hier volgen:

tabel i

Hoeveelheid calciumzout per
30 K.G. lichaamsgewicht

14 gr. CaCl, 600 mgr.
cardiazol
14 gr. CaCl,
12 gr. CaCl,
10 gr. CaCl,
8 gr. CaCl,
7 gr. CaCl, 6 gr. MgCl,
7 gr. CaCl,
6 gr. CaQ,
Calciumgluconaat aequlvalent
met 6 gr. CaCl,
5 gr. CaCl,
4 gr. CaCl,
4 gr. CaCl, 1.5 gr. MgCl,

3 gr. CaCl,
3gr.CaCl, 1,125 gr. MgCl,

2.4 gr. CaCl, 0.9 gr. MgCl,
*) 1 kalf na 6 dagen ge-
storven (Enteritis).
**) 1 kalf na 5 dagen ge-
storven (Enteritis).

De intraveneuze injecties vonden op de gebruikelijke wijze plaats
niet behulp van slang en trechter. (Nadat het bloed uit de gestuwde
Vena jugularis via canule en slang in de trechter is opgestegen en
in de slang aanwezige lucht is ontweken, wordt phys. NaCl opl.
in de trechter geschonken. Daarna de oplossing van calciumchloride
en vervolgens weer phys. NaCl opl.)

Vóór de injectie werden de pols- en ademhalingsfrequentie opge-
nomen. Na de injectie werden de dieren steeds eenigen tijd gecon-
tröleerd. Zooals uit bovenstaande tabel blijkt stierven 17 kalveren
korten tijd na de injectie. 2 dieren stierven tengevolge van een
darmontsteking, terwijl de overige na korteren of längeren tijd
werden gedood.

Over de verschijnselen na de injectie kan ik kort zijn. Seekles.
Sjollema en van der Kaay schreven hierover een artikel in het
-Archiv für wissenschaftliche und praktische Tierheilkundequot; (1932.
ßd. 64. Blz. 536). Hun waarnemingen geef ik hier in het kort weer:
a. De werking van calciumchloride op het hart. Tijdens de
injectie treedt een bradycardie op. welke eenige minuten tot een

half uur duurt. Dikwijls neemt men arythmieën waar. Een tweede
daling der frequentie ziet men bij het optreden van de (tweede)
toename der ademhalingsfrequentie (6—45 min. na de injectie). Na
\]/2 uur is de pols frequentie meestal weer tot het normale terug-
gekeerd. Daarna treedt een aanzienlijke stijging op, welke meerdere
uren duurt.

b. De werking van calciumchloride op de longen. Tijdens de
eerste daling der polsfrequentie treedt dikwijls een voorbijgaande
ademhalingsversnelling op. Zeer spoedig is de ademhalingsfrequen-
tie weer tot het normale teruggekeerd. Men ziet 6—45 minuten na
de injectie plotseling een tweede frequentiestijging. Onmiddellijk
hierna volgt een sterke daling der polsfrequentie. De pols wordt
zeer zwak. De dieren staan met den kop dicht bij den grond; de
ademhaling is van abdominaal type. Op het hoogtepunt der dyspnoe
vallen de dieren dikwijls neer. Na toenemende ademnood sterven zij.

Bij de door deze onderzoekers uitgevoerde proeven met jonge
kalveren, werd bij een deel een acute hartedood waargenomen en
wel bij de dosis:

21,3 — 14 gr. CaClz per 30 KG.........100%

12— 9 gr. CaCla per 30 KG.........55%

8,1—6 gr. CaClg per 30 KG.........19%

5,1_ 3 gr. CaCl2 per 30 KG . van de 18 proefdieren 1 bij

de doseering 5,1 gram.

Wat betreft de longverschijnselen werden de volgende waar-
nemingen gedaan.

TABEL II

Bij de laagste doseering (3 gram per 30 KG) werd geen acute
hartsstilstand, noch doodelijk verloopende dyspnoe waargenomen.

Bij mijn experimenten met de lagere doseeringen kwam eveneens
geen geval van acuten hartedood voor. Wel stierven echter meer-
dere dieren na verschijnselen van ernstige dyspnoe.

tabel III

Direct vallen hier de zeer uiteenloopende resultaten op. In de
eerste plaats bestaat er een vrij groot verschil tusschen de gegevens
Van Seekles, Sjollema en van der Kaay en mijn waarnemingen. In
de tweede plaats is het percentage sterfgevallen bij de doseering
2.4 gram CaClg 0.9 gram MgClj per 30 KG aanzienlijk hooger
dan bij 3 gram CaCla 1,125 gr. MgCla.

Voor het verschil in uitkomsten van de proeven van Seekles c.s.
fflij is geen afdoende verklaring te vinden. Wel gebruikte ik,
behalve het calciumchloride, een geringe hoeveelheid magnesium-
chloride. Uit Tabel I ziet men echter, dat bij twee dieren intraveneus
Werd geïnjiceerd 7 gram CaClg 6 gr. MgCl2 en bovendien bij
^ee dieren 4 gr. CaCla 1.5 gr. MgClj. Van deze vier proef-
kalveren stierf er geen tengevolge van de injectie. Men kan dus
bezwaarlijk het groote verschil in reactie aan het magnesiumchlo-
ride toeschrijven. Daarom is men tenslotte wel genoodzaakt aan
te nemen, dat hier waarschijnlijk factoren in het spel zijn, welke
niet kennen. Een aanwijzing in deze richting is, dat alle dieren
de eene week sterker reageerden dan de andere. Zoo werd b.v. op
17 October '32 bij drie kalveren intraveneus calciumchloride geïnji-
ceerd, Eén der dieren werd iets benauwd, hetwelk echter van voor-
°')gaande aard was. De beide andere vertoonden slechts weinig
verschijnselen. Daarentegen stierven op 14 November drie andere
kalveren alle ± 314 quot;ur na de injectie.

Zou men de reden van dit verschillend reageeren op de injectie
willen zoeken in weersgesteldheid, voeding of dergelijke omstan-
digheden, dan zou het om zooveel mogelijk vergelijkbare waarden
te verkrijgen, aanbeveling verdienen om een groot aantal proef-
dieren tegelijk te gebruiken. Het was dan ook mijn plan om met
minstens tien dieren tegelijk te experimenteeren. Het Admini-
stratie-Bureau der Veeartsenijkundige Instituten maakte hier echter
bezwaar tegen, zoodat ik mij genoodzaakt zag, steeds met hoogstens
drie dieren te werken, hetwelk zeer waarschijnlijk heeft bijgedragen
tot het zoo even genoemde zeer sterk wisselende resultaat.

Dat het percentage sterfgevallen bij de doseering 2,4 gram CaCl2
0,9 gram MgCl2 zooveel hooger is dan bij 3 gram CaClz 1,125
gram MgCl2 vindt wellicht ook hierin ten deele zijn verklaring. In
een periode, dat een groot percentage der dieren bij de dosis 3 gram
CaCl2 kort na de injectie stierf, ging ik noodgedwongen naar de
lagere dosis over, zonder daarmee echter gunstiger uitkomsten te
verkrijgen.

HOOFDSTUK VI.

Het macroscopische en microscopische beeld der longen na
intraveneuze injectie van caldumverbindingen bij kalveren.

Beschrijving van een prototype.

Daar het geen bijzonder voordeel zou bieden om elk der onder-
zochte gevallen in extenso te beschrijven, omdat dit tot onnoodige
herhaling aanleiding zou zijn. heb ik één geval uitvoerig beschreven,
terwijl de overige slechts kort zijn weergegeven.

geval 21.

D 3785. 31 October 1932.

Gewicht van het proefkalf: 36 KG.

Doseering: Intraveneus geïnjiceerd (Vena jugularis) 3 gram
^aCla 1.125 gram MgClg per 30 KG lichaamsgewicht (10%
oplossing van CaClg).

Verloop:

(Zie tabel.)

TABEL IV

S 2
J g

T.

38,9® C.

39,-4» C.

39,7« C.

39,7« C.

Bijzonderheden

Onregelmatige pols

Het kalf hoest
Onregelmatige pols
Schuim uit den mond
Zeer benauwd I

Regelmatige pols

Steeds benauwd I

Het dier is vanaf 15 minuten na de injectie voortdurend benauwd
geweest; 41/^ uur na de injectie houdt de ademhaling op. Het hart
klopt nog even door met afnemende frequentie. Daarna blijft ook
het hart stilstaan.

De sectie van het dier kon door bijzondere omstandigheden niet
volledig en lege artis worden uitgevoerd. Wel werden direct na den
dood de organen uit het lichaam verwijderd en macroscopisch
beoordeeld.

Bij het openen der borstholte bleek er veel helder (niet bloederig)
transsudaat in de pleurazakken aanwezig te zijn. Uitgezonderd de
longveranderingen waren er overigens geen macroscopisch waar-
neembare afwijkingen.

Onderzoek der longen.

Macroscopisch: Groote, zware en zeer bloedrijke longen. Zeer
vochtige sneevlakte. Sterk oedeem van het interstitium; in de smal-
lere bindweefselschotten ziet men dikwijls haemorrhagisch oedeem.
Op

verschillende plaatsen, zoowel subpleuraal als op sneevlakte
neemt men enkele bloedinkjes waar. De topkwabben zijn minder
oedemateus; daar echter gering emphyseem. Veel schuimende vloei-
stof in de luchtwegen.

Microscopisch: Het subpleurale en interlobulaire bindweefsel is
verbreed door oedeem. Dikwijls liggen er roode bloedcellen diffuus
in de oedeem vloeistof verspreid (haemorrhagisch oedeem). Er zijn
slechts enkele plaatsen waar de bloeding meer op den voorgrond
treedt dan het oedeem en men vrijwel diffuse doorbloeding van het
bindweefsel ziet.

Verschillende in het interstitium gelegen lymphruimten, ook dc
Perivasculaire en peribronchiale, zijn verwijd en in hun lumen is
bloed aan te treffen.

Behalve de fibrocyten liggen er in de groote bindweefselschotten
enkele en in de interlobulaire vrij talrijke infiltraatcellen. Enkele
van deze hebben pigment gephagocyteerd.

bronchiën: Alhoewel macroscopisch veel schuimende vloeistof in
bronchiën en trachea werd waargenomen is microscopisch hiervan
bijna niets meer te zien. De bronchiën welke in de celrijke gedeelten
l'99en, bevatten soms enkele groote mononucleaire cellen.

Bloedvaten: De groote bloedvaten bevatten slechts weinig bloed.
In enkele vaten is het endotheel los van den wand: wellicht is dit
het gevolg van onvoldoend snelle fixatie.

^espiratorisch parenchym.

De in de alveolairsepta gelegen capillairen zijn alle sterk met
bloed overvuld. terwijl er op enkele plaatsen bloeding in de septa
aanwezig is. Het bloed is in de alveolen uitgetreden en vult deze
dan geheel op. Slechts in enkele gedeelten en dan meestal nog in
Vrij omschreven plekjes neemt men dit waar. Meer uitgebreid is
bet oedeem der septa, waarbij ook oedeemvloeistof in de alveolen
aanwezig is.

De alveolen zijn over het algemeen behoorlijk luchthoudend.

echts op enkele plaatsen ziet men een aantal alveolen, die sterk
samengevallen. De celrijkdom der alveolairsepta is nogal wis-

seiend. Het is door de overvulde capillairen soms moeilijk om een
goeden indruk te krijgen van het al of niet celrijk zijn van enkele
gedeelten. Toch ziet men hier. naast veelal weinig cellen bevat-
tende gebieden, enkele plaatsen met beshst celrijke septa. Op laatst-
genoemde plaatsen en ook vooral langs smallere bindweefsel-
schotten en soms om bronchioli en kleine bloedvaten treden cellen
op welke in het interlobulaire bindweefsel als infiltraatcellen werden
betiteld. Deze cellen hebben een ronde of iets ovale kern, welke
soms aan een zijde een weinig is afgeplat of soms zelfs iets is
ingebocht. De kern ligt meestal excentrisch. De grootte van het cel-
protoplasma is variëerend. Op de plaatsen waar geringe ophoopin-
gen van dergelijke cellen aanwezig zijn. ziet men meestal slechts
een betrekkelijk smalle zoom protoplasma; liggen ze echter geïso-
leerd, b.v. in het losse bindweefsel, dan kan het celprotoplasma vrij
groot zijn. Soms is dit rond. soms onregelmatig gevormd. Enkele
cellen hebben pigment gephagocyteerd. De plaats waar deze cel-
vermeerdering optreedt, alsmede het celtype dat wordt gevormd,
wijzen er op. dat wij hier te doen hebben met een woekering van
adventitiëele elementen. Wil men de cellen die hier ontstaan een
naam geven, dan is ..histiocytquot; of ..polyblastquot; wellicht de meest
geschikte. Enkele van deze histiocyten hebben reeds pigment
gephagocyteerd.

In de celrijke en meestal oedemateuze gedeelten, ziet men veel
cellen vrij liggen in het lumen der aveolen. Enkele van deze bevat-
ten twee kernen. Een gedeelte van deze cellen is morphologisch
geheel identiek met de in de septa aanwezige infiltraatcellen. Het
ligt niet in de bedoeling van dit onderzoek om ons te mengen in de
strijdvraag over de herkomst der alveolairphagocyten. Daarom zal
ook bij de overige gevallen het aanwezig zijn van cellen in de
alveolen slechts even worden genoemd. Is er een morphologische
overeenkomst tusschen de in de septa aanwezige infiltraatcellen en
de in de alveolen vrijliggende cellen, dan wordt dit vermeld, terwijl
voor de overige cellen welke in de alveolen worden gevonden in
het midden wordt gelaten in hoeverre deze als alveolairepitheliën
of als mesenchymale cellen moeten worden beschouwd.

Bij de beschrijving van de verschillende gevallen is als volgorde

gekozen de levensduur der dieren na de injectie. Zijn er dieren
waarbij de tijd van de injectie tot den dood dezelfde is, dan is voor
deze gevallen de rangschikking gekozen van de hoogste tot de laag-
ste toegepaste dosis calciumchloride.

Ten behoeve van de overzichtelijkheid zijn deze 45 gevallen
onderverdeeld in 7 groepen. Al vormt elke groep geen op zich zelf
staand geheel en al is deze indeeling min of meer geforceerd, toch
lijkt het mij dat de voordeelen van deze groepeering wel opwegen
t^g^n de onvermijdelijke bezwaren, welke hieraan zijn verbonden.
Hen zijn in de volgende groepen onderverdeeld:
Proefdieren welke binnen 1 uur na de injectie zijn
storven of gedood. Geval 1—6.

Proefdieren welke tusschen 1 en 2 uur na de injectie
zijn gestorven of gedood. Geval 7—11.
Proefdieren welke tusschen 2 en 4 uur na de injectie
zijn gestorven of gedood. Geval 12—17.
Proefdieren welke tusschen 4 en 6 uur na de injectie
zijn gestorven of gedood. Geval 18—22.
Proefdieren welke tusschen 6 en 8 uur na de injectie
zijn gestorven of gedood. Geval 23—33.
Proefdieren welke tusschen 8 en 110 uur na de injectie
zijn gestorven of gedood. Geval 34—39.
Proefdieren welke tusschen 110 uur en 3 weken na de
injectie zijn gestorven of gedood. Geval 40—45.

Groep a.

geval 1.

D 3061. Gewicht: 30 KG.

^oseering: 14 gram CaClj per 30 KG lichaamsgewicht,
^er/oop; 30 seconden na het begin der injectie blijft het hart
stilstaan. Na eenige oogenblikken van toenemende benauwdheid
^oudt ook de ademhaling op.

Onderzoek der longen.

J^^croscopisch: Vrij goed samengevallen longen. Gelijkmatig

oloedrijk.

Microscopisch: Matig alvcolairemphyseem. De alveolairsepta
zijn smal en bevatten weinig cellen. Geheel het beeld van normale
longen.

GEVAL 2.

D 3151. Gewicht: 32 KG.

Doseering: 8 gram CaCla per 30 KG lichaamsgewicht.

Verloop: Ruim 1 minuut na de injectie blijft het hart stilstaan.
De ademhaling gaat door en de frequentie stijgt. Na verschijnselen
van toenemende benauwdheid, sterft het kalf ± 7 minuten na de
injectie.

Onderzoek der longen.

Macroscopisch: Vrij goed samengevallen, overal luchthoudend
longweefsel. Flink bloedrijk, ook op sneevlakte. Geen oedeem waar
te nemen.

Microscopisch: Subpleuraal en interlobulair bindweefsel met zeer
gering oedeem, vooral peribronchiaal en perivasculair. In het inter-
lobulaire bindweefsel echter geen bloeding van eenige beteekenis.

De alveolairsepta zijn onregelmatig celrijk. Naast enkele leuco-
cyten vindt men woekering van adventitiëele elementen op verschil-
lende plaatsen bij kleine bronchiën en vaten en in de nabijheid van
interlobulaire bindweefselsepta. Men ziet op deze plaatsen op-
hooping van jonge histiocytachtige cellen. Deze cellen zijn. in
wisselende hoeveelheid, ook in de alveolairsepta aan te treffen.
Er bevinden zich enkele cellen vrij in de alveolen. De capillairen
zijn met bloed overvuld; er is echter geen duidelijke bloeding.

Men kan reeds beginnende pigmentafzetting opmerken. Een
aantal cellen heeft al pigment gephagocyteerd.

GEVAL 3.

D 3166. Gewicht: 32 KG.

Doseering: 6 gram CaCl2 per 30 KG lichaamsgezicht.

Verloop: A. P. i)
Vóór de injectie.......40 112.

ï) Hier en in volgende beschrijvingen wordt steeds met ,.A.quot; en „P.quot; bedoeld:
Ademhalingsfrequentie en Polsfrequentle pee minuut.

A. P.

Direct na de injectie..... ? 78. i)

4 min............ 48 108.

15 min...............96 ? Zeer benauwd.

27 min............Stop 130.

Vanaf dit oogenblik geen ademhaling meer. De hartslag gaat
eenige minuten door met afnemende frequentie. De pols is tot het
laatst toe vrijwel regelmatig geweest. Het proefkalf is 30 minuten
na de injectie gestorven.

Onderzoek der longen.

Macroscopisch: Sterk oedeem en groote bloedrijkdom, vooral van
de hoofdkwabben. Bloedingen op sneevlakte. Sterk emphyseem,
plaatselijk bulleus, van de voorste kwabben.

Microscopisch: In het subpleurale en interlobulaire bindweefsel
sterk oedeem en bloeding, zich uitbreidende tot in de peribronchiale
en perivasculaire lymphruimten. Ook in de alveolairsepta ziet men
oedeem en bloeding. Op vele plaatsen zijn de alveolen geheel door
oedeemvloeistof en bloed gevuld.

De alveolairsepta zijn onregelmatig celrijk. Naast een gering
aantal leucocyten. vindt men vrij veel histiocytachtige cellen. In de
lumina der alveolen zijn enkele groote mononucleaire cellen op te
merken. Plaatselijk flink emphyseem.

Er is reeds uitgebreide pigmentafzetting met beginnende phago-
cytose.

geval 4.

D 3757. Gewicht: 28 KG.

Doseering: 3 gram CaClz 1.125 gram MgClj per 30 KG
lichaamsgewicht.

Verloop: A. P.
Vóór de injectie......28 111.

JO min. na de injectie .... 92 72.

min........... 60 60. Onregelmatige pols.

Een deel der proefdieren werd niet door mijzelf na de injectie gecontróleerd.
2oodat de hier vermelde gegevens ten deele ontleend zijn aan waarnemingen van
^deren. Bij deze opgaven vond ik dikwijls de polsfrequentie vermeld zonder
daarbij de ademhalingsfrequentie (of omgekeerd) Is opgegeven. De ontbre-
ende gegevens duid Ik daarom In deie beschrijvingen met een vraagteeken aan.

A. P.

25 min. na de injectie .... 45 88. Zeer benauwd!
35 min........... 42 80.....

40 minuten na de injectie houdt de ademhaling op. Er komt veel
schuim uit den mond en den neus. De hartslag wordt zwakker,
dalende frequentie. Na ± 1 minuut blijft ook het hart stilstaan.

Onderzoek der longen.

Macroscopisch: Groote. zware, slecht samengevallen longen met
zeer sterk oedeem, vooral van de hoofdkwabben. Zeer bloedrijke en
vochtige sneevlakte. De topkwabben zijn minder oedemateus, daar
echter wel eenige bloedinkjes op sneevlakte waarneembaar; boven-
dien in deze gedeelten vrij sterk emphyseem.

Microscopisch: Subpleuraal en interlobulair bindweefsel met

oedeem en bloeding.

De alveolairsepta zijn over het algemeen verbreed. De celrijkdom
der septa is evenwel niet overmatig groot. De verbreeding is
hoofdzakelijk het gevolg van de zeer sterk verwijde en overvulde
capillairen. Op verschillende plaatsen intraseptale bloeding en
oedeem. Bloed en oedeemvloeistof in de alveolen. Alhoewel hier
geen celrijke septa aanwezig zijn, ziet men toch meerdere histiocyt-
achtige cellen.

Er is veel pigment, ten deele vrij in korrels, ten deele reeds door
cellen gephagocyteerd.

GEVAL 5.

D 3168. Gewicht 26,5 KG.

Doseering: 6 gram CaClg per 30 KG. lichaamsgewicht.

Het proefkalf is 55 minuten na de injectie gestorven.
Onderzoek der longen.

Macroscopisch: De longen zijn vrij oedemateus en zeer bloedrijk.
Op sneevlakte min of meer diffuse doorbloeding. Emphyseem.

Microscopisch: Het interlobulaire bindweefsel is verbreed door
sterk oedeem en bloeding. Vooral de peribronchiale en perivascu-
laire lymphruimten bevatten veel bloed.

De alveolairsepta eveneens met oedeem en bloeding. Wat betreft
de celrijkdom der septa, ziet men celrijke naast minder celrijke
gedeelten. Op verschillende plaatsen zijn vrij sterke adventitiëele
celwoekeringen aanwezig. Ter plaatse ontstaan ophoopingen van
jonge histiocytachtige elementen. Deze cellen zijn echter ook in de
nimder celrijke gebieden diffuus in de septa verspreid. In de tunica
propria en submucosa van enkele bronchiën ziet men soms dit zelfde
celtype. Weinig leucocyten in de septa. Een gering aantal mono-
nucleaire cellen van wisselende grootte is in vrije toestand in de
alveolen op te merken.

Betrekkelijk weinig pigment, ten deele door cellen gephagocyteerd.

geval 6.

D 3203. Gewicht: 27 KG.

^oseering: 4 gram CaClg per 30 KG. lichaamsgewicht.
Verloop:nbsp;A. P.

de injectie . .
^ min. na de injectie
min.

17nbsp;......

'' mm.......

22 min.......

min. „

c,nbsp;......

mm.

,nbsp;minuten na de injectie gestorven, Eenige oogen-

gt;Kken voor den dood kwam er veel bloederig schuim uit den mond
®n den neus.

Onderzoek der longen.

^Macroscopisch: Zeer zware en bloedrijke longen met ongelijke
oedverdeeling. Op de sneevlakte is sterk oedeem waarneembaar,
luchtwegen.

^'croscopisch: De subpleurale en interlobulaire bindweefsel-
^ otten zijn verbreed door oedeem en bloeding. In dit geval treedt
speciaal het oedeem sterk op den voorgrond. Toch zijn er ook wel

plaatsen met duidelijke bloeding. Vooral de verwijde perivasculaire
en peribronchiale lymphruimten bevatten nogal wat bloed.

De alveolairsepta vertoonen zeer wisselende beelden. Sterke
stuwing der capillairen. Er is oedeem en bloeding in de septa, die
zich uitbreiden tot in de lumina der alveolen. Ook hier is, evenals
in het interstitium. het oedeem sterker dan de bloeding. Er zijn
heele gebieden waar alle alveolen gevuld zijn met oedeemvloeistof.

De celrijkdom der alveolairsepta is niet overmatig groot. Door de
sterk overvulde capillairen, het oedeem en de bloeding zijn er geen
bijzonder fraaie beelden van celvermeerdering waarneembaar.

Op de plaatsen met oedeem liggen enkele cellen vrij in de
alveolen.

Ondanks de bloeding is er zeer weinig pigment in de septa
aanwezig.

Overzicht Groep A.

Deze groep wordt gevormd door zes gevallen, waarvan de kal-
veren alle binnen 1 uur na de injectie zijn gestorven. Bezien wij
deze zes gevallen eens nader, dan valt in de eerste plaats op dc
zeer varieerende dosis welke den dood van deze dieren veroor-
zaakte. De hoogste en bijna de laagste doseering, welke werden
toegepast, zijn direct in deze groep vereenigd.

De gegevens van de verschijnselen na de injectie toonen aan,
dat de eerste twee kalveren ongetwijfeld zijn gestorven ten gevolge
van een z.g.n. „acute hartedoodquot;. Anders is het echter met de
gevallen 3 tot 6 waarbij 10—14 minuten na de injectie de adem-
hahngsfrequentie toenam, gevolgd door een in de verschillende
gevallen wisselend sterke benauwdheid.

Al zijn hier slechts zes gevallen in deze groep ondergebracht,
toch zien wij dus dat de gevallen 1 en 2 een afzonderlijke plaats
innemen ten opzichte van de rest van deze groep. Dit blijkt ook
weer uit het macroscopische beeld der longen. Geval 1 en 2 toonden
beide vrij goed samengevallen longen, terwijl bij geval 3—6 meestal
sterk oedeem werd geconstateerd.

Wat het microscopische beeld der longen betreft, zijn er in
geval 1 geen afwijkingen aanwezig. De levensduur na de injectie
is hiervoor dus blijkbaar te kort geweest. Anders is het echter met

geval 2. Ondanks de korte levensduur ziet men hier al een begin
van adventitiëele celvermeerdering bij kleine bronchiën en vaten
en langs interlobulaire bindweefselsepta.

De overige vier gevallen vertoonen tot op zekere hoogte onder-
ling overeenkomende beelden. Sterk oedeem en bloeding in de inter-
lobulaire bindweefselschotten zich voortzettend tot in de peribron-
chiale en perivasculaire lymphruimten, oedeem en bloeding in septa
en lumina der alveolen en beginnende celvermeerdering zijn hier

te constateeren.

44

Groep B.

GEVAL 7.

M 1967. Gewicht: 30 KG.

Doseering: 12 gram CaClg per 30 KG lichaamsgewicht.

Verloop: A. P.
Vóór de injectie......... 28 102.

Direct na de injectie is de polsfrequentie per 10 sec.:
0 — 5 — 5 —4 —5—1—3 —8— 11 — 11 — 15 — 15—
14 — 13 — 14.

A. P.

8 min. na de injectie.......? 96.

26 min.............. 56 78. Benauwd.

Het proefkalf is 68 min. na de injecüe gedood en verbloed.

Onderzoek der longen.

Macroscopisch: De longen zijn tamelijk goed samengevallen.
Voor een uitgebloed dier zijn zij echter vrij bloedrijk, met ongelijke
bloedverdeeling. Geringe hoeveelheid schuim in de trachea. De
sneevlakte is iets vochtig, zonder dat echter duidelijk oedeem is
waar te nemen.

Microscopisch: In het interlobulaire bindweefsel is op enkele
plaatsen geringe bloeding, echter geen duidelijk oedeem. Ook in de
alveolairsepta ziet men enkele kleine omschreven bloedinkjes. Er
zijn enkele plaatsen, vooral oppervlakkig onder de pleura, waar de
alveolen weinig luchthoudend zijn. Al zijn de alveolairsepta niet
bijzonder celrijk, toch ziet men onder de aanwezige cellen vrij veel
mononucleaire cellen en enkele leucocyten.

Er is zeer weinig pigment in de septa aanwezig.

GEVAL 8.

D 3150. Gewicht: 31.5 KG.

Doseering: 8 gram CaC^ per 30 KG lichaamsgewicht.

Verloop:
Vóór de injectie . . .
3 min. na de injectie

7nbsp;min.

9nbsp;min.

30nbsp;min.

50nbsp;min.

A. P.

68nbsp;100.

52nbsp;quot;66.

72nbsp;68.

156nbsp;42.

46nbsp;46. Zeer benauwd!

46nbsp;80. Onregelmatige pols-

Het proefdier is ± 70 minuten na de injectie gestorven.
Onderzoek der longen.

Macroscopisch: Zware, slecht samengevallen en opvallend bloed-

^'jlce longen. Schuimende vloeistof met bloederige kleur in de

groote luchtwegen. De sneevlakte vertoont een sterk haemorrha-

gisch oedeem van het interstitium, hetwelk als fijne streepjes in de

longkwabjes is te vervolgen.

Microscopisch: In het interstitium oedeem en bloeding, waarvan

jn dit geval speciaal de bloeding sterk op den voorgrond treedt. De

yniphvaten zijn verwijd en soms sterk met bloed gevuld. Talrijke

zwaar met pigment beladen cellen liggen in het bloed verspreid.

®rder in het interlobulaire bindweefsel plaatselijk eenige infiltraat-
cellen.

Ook in de septa en in de lumina der alveolen uitgebreide bloe-
'ng zoodat verschillende longkwabjes vrijwel diffuus zijn door-
bed. Vrij celrijke alveolairsepta met weinig leucocyten. Aan den
rand der interlobulaire bindweefselsepta en ook in de nabijheid
^an kleinere bronchiën en vaatjes zijn adventitiëele celvermeerde-
^'ngen op te merken. Er ontstaan ter plaatse jonge cellen met
istiocytachtig voorkomen. Overigens vindt men deze cellen ook
'n wisselende hoeveelheid in de septa der alveolen verspreid. Tal-
cellen ziet men vrij in de lumina der alveolen liggen. Dit zijn
^en deele cellen van het zooeven genoemde type, maar voor het
grootste deel zijn dit cellen met grooter celprotoplasma. Verschil-
ende bevatten twee kernen.

r is vrij veel pigment in de septa. dat vooral door de groote
«mononucleaire cellen is gephagocyteerd.

geval 9.

1966. Gewicht: 26 KG.
^oseering: 10 gram CaCla per 30 KG lichaamsgewicht,
^er/oop:nbsp;A. P.

de injectie .... 28 108.

? 60. Zeer onregelmatige pols.
42 78.
„snelquot; 120. Zeer benauwd.
quot; quot; M .. 52 7 „ „
proefdier is 83 minuten na de injectie gedood en verbloed.

Onderzoek der longen.

Macroscopisch: Behoorlijk goed samengevallen, echter vrij bloed-
rijke longen met ongelijke bloedverdeeling.

Microscopisch: Het subpleurale en interlobulaire bindweefsel
plaatselijk met oedeem en bloeding. Beide echter niet bijzonder
uitgebreid. Toch is in de perivasculaire en peribronchiale lymph-
ruimten nogal wat bloed aanwezig. Men treft in het interlobulaire
bindweefsel slechts enkele infiltraatcellen aan.

In de septa en de lumina der alveolen is geringe bloeding op
te merken. De septa bieden overigens, ook wat de celrijkdom betreft,
nogal variëerende beelden. In enkele gedeelten, vooral dicht onder
de pleura zijn de alveolen maar weinig luchthoudend. Naast de ook
in vorige gevallen genoemde histiocytachtige cellen, ziet men hier
een verhoogd aantal leucocyten.

Er is slechts weinig pigment in de alveolairsepta aanwezig.

GEVAL 10.

D 3060. Gewicht: 27 KG.

Doseering: 14 gram CaCl2 per 30 KG lichaamsgewicht 600
mgr. cardiazol.

Verloop:nbsp;A. P.

Vóór de injectie..... 7 132.

? 72. Iets onregelmatige pols.

24 84.
.frequentquot; 138. Zeer benauwd.
. 126 96. Toestand veel beter.

Het proefkalf is 90 minuten na de injectie gedood en verbloed.

Onderzoek der longen.

Macroscopisch: De longen zijn bloedrijk met ongelijke bloed-
verdeeling. Nogal wat kleine bloedingen, vooral in de oppervlakkige
lagen. In de trachea is een weinig schuim aanwezig. De sneevlakte
is vochtig, alhoewel er geen duidelijk oedeem is waar te nemen.

Microscopisch: De coupes van dit geval vertoonen ongeveer de-
zelfde beelden als die van geval 9. In het interlobulaire bindweefsel
is hier echter geen duidelijke bloeding.

Ook in dit geval zijn in de alveoléiirsepta vrij talrijke, meest
Diigreerende, leucocyten op te merken.
Er is tamelijk weinig pigment.

geval 11.

D 3152. Gewicht: 29,5 KG.

^oseering: 8 gram CaCl2 per 30 KG lichaamsgewicht.
Verloop:nbsp;A. P.

Vóór de injectie...... 36 102.

? 60. Onregelmatige pols.

I^irect na de injectie

® ®in.......

21 min.......

34 min.

. ......

mm.......

97 min. ..

Het proefdier is 107 minuten na de injectie gedood en verbloed.
Onderzoek der longen.

Macroscopisch: Vrij goed samengevallen, overal luchthoudend
ongweefsel. Eenigszins bloedrijke en iets vochtige sneevlakte,
donder dat echter duidelijk oedeem is waar te nemen.
Microscopisch: Zeer sterke bloeding en oedeem in het intersti-
hetwelk zich tot in de perivasculaire en peribronchiale lymph-
'quot;'oiten heeft uitgebreid. Vele grootere bronchiën en vaten zijn
aeheel door bloed omgeven.

e alveolairsepta met wisselende beelden. Naast gering tot matig
gedeelten, zonder oedeem of bloeding, zijn er enkele plaatsen
^^^ sterke bloeding in de septa en de lumina der alveolen. Vrij veel
onge adventitiëele elementen en leucocyten.

n de gedeelten met bloeding matige hoeveelheid pigment.

Overzicht Groep B.

tegenstelHng met de vorige groep zijn de vijf in deze groep
samengevatte proefdieren alle met een vrij groote hoeveelheid
'umchloride ingespoten. De waarnemingen na de injectie komen
Zooverre met elkaar overeen, dat deze vijf dieren evenals de

laatste der vorige groep alle eenigen tijd na de injectie een min of
meer frequentie ademhaling en benauwdheid vertoonden.

Door de verschillende gevallen te rangschikken volgens den
levensduur na de injectie krijgt men zooals hier, gevallen waarbij
de proefdieren zijn gedood en waarbij deze zijn gestorven naast
elkaar in één groep vereenigd. Ondanks de groote hoeveelheid
calciumchloride die werd toegediend, stierf er slechts één dier; de
andere werden gedood.

Wat het onderzoek der longen betreft, is er slechts tot op zekere
hoogte een uniformiteit in deze groep aanwezig. Het oedeem en
de bloeding zijn zeer wisselend in uitbreiding. Ook de celrijkdom
der septa loopt nogal uiteen. Toch ziet men hier in doorsnee cel-
rijker beelden dan in groep A. Bovendien is nog opmerkenswaard,
dat in de drie laatste gevallen, in tegenstelling met de acht aan deze
voorafgaande gevallen, een verhoogd aantal, meest migreerende,
leucocyten aanwezig is.

f
4

53

TABEL GROEP B.

Groep C.

GEVAL 12.

2 min. na de injectie

6 min.......

11 min.......

21 min.......

1 uur ......

1 u. 15 m.

A. P.

36nbsp;102.

72nbsp;96. Onregelmatige pols.

36nbsp;102.

100nbsp;52. Benauwd!

80nbsp;60.

68nbsp;63.

72nbsp;57.

Het dier is ongeveer 2^ uur na de injectie gestorven.

Onderzoek der longen.

Macroscopisch: De longen zijn slecht samengevallen, bloedrijk en
zeer oedemateus. De trachea is gevuld met schuimige vloeistof. Op
sneevlakte ziet men duidelijk oedeem van het interstitium.

Microscopisch: Alhoewel macroscopisch duidelijk oedeem van
het interstitium werd geconstateerd, is hier microscopisch zeer
weinig van terug te vinden. Wel is op vele plaatsen het bindweefsel
uiteengedrongen, maar oedeemvocht is niet waar te nemen. De
mogelijkheid bestaat echter, dat hier een zeer eiwitarme vloeistof
aanwezig is of misschien is het oedeemvocht reeds voor de fixatie
van het materiaal verdwenen.

In het interlobulaire bindweefsel ligt een gering aantal roode
bloedcellen diffuus verspreid. De capillairen in de alveolairsepta
met wisselend sterke vulling. Enkele gedeelten met flink gevulde
capillairen, maar daarnaast zijn er ook gedeelten waar de capillairen
voor een niet uitgebloed dier beslist weinig bloed bevatten. Er is
slechts één klein omschreven plekje met bloeding in de septa en de

lumina der alveolen.

De alveolairsepta zijn celrijk. Naast talrijke migreerende leuco-
cyten liggen er veel jonge adventitiëele cellen (histiocyten) diffuus
in de septa verspreid.

Men ziet betrekkelijk veel cellen los in de alveolen. Dit zijn ten

deele cellen welke morphologisch geheel overeenkomen met de zoo-
even genoemde histiocyten, ten deele zijn dit grootere mononu-
cleaire cellen. Beide hebben op enkele plaatsen pigment gephago-
cyteerd.

Al is er geen duidelijke bloeding, toch is hier vrij veel pigment
aanwezig.

geval 13.

D 3802. Gewicht: 40 KG.

I^oseering: 2.4 gram CaCl2 0.9 gram MgCl2 per 30 KG
lichaamsgewicht.

Verloop: a.nbsp;p.

^óór de injectie....... 24nbsp;84.

5 min. na de injectie..... 120nbsp;50.

10 min............ 156nbsp;60. Zeer benauwd.

20 min............ 120nbsp;36.....

min............ 70nbsp;62.....

50 min............ 52nbsp;54. Veel schuim uit

uur........... 84nbsp;66. mond en neus.

2 uur...... ..... 72nbsp;68. Zeer benauwd.

Het dier is ±3 uur na de injectie gestorven.

Onderzoek der longen.

Macroscopisch: Groote. zware en zeer bloedrijke longen. Sterk
haemorrhagisch oedeem, vooral van het interstitium. Veel schuimige
vloeistof in bronchiën en trachea.

Microscopisch: Interstitium met sterk oedeem en bloeding. De
J^apillairen in de alveolairsepta zijn met bloed overvuld. Op verschil-
lende plaatsen bloeding.

^e celrijkdom der septa is nogal wisselend. Enkele gedeelten
'quot;et een groot aantal cellen. Naast plaatselijk vrij veel leucocyten.
men ook hier weer talrijke histiocytachtige cellen. In de alveolen
enkele vrijliggende, dikwijls met pigment beladen, groote
Mononucleaire cellen op te merken.

Geringe tot matige hoeveelheid pigment in de bloedrijke gedeelten.

^P één plaats in de fibro-elastische plaat der pleura is een vrij
sterke kraakbeenvorming aanwezig.

GEVAL 14.

D 3772. Gewicht: 28 KG.

Doseering: 3 gram CaClg 1,125 gram MgCl2-per 30 KG
lichaamsgewicht.

Verloop:nbsp;A.nbsp;P.

Vóór de injectie..................24nbsp;124.

5 min. na de injectie..............75nbsp;72. Benauwd!

15 min............................100nbsp;72.

20 min............................38nbsp;40. Hoesten.

40 min............................20nbsp;32.

1nbsp;uur..........................27nbsp;55.

IH uur..........................30nbsp;78.

2nbsp;uur..........................28nbsp;114.

3nbsp;uur.......... . .nbsp;44nbsp;195.

Het proefkalf is uur na de injectie gestorven. De twee laatste
uren voor den dood was het dier zeer benauwd; steunde bij iedere
ademhalingsbeweging. Vlak voor den dood kwam er veel bloederig
schuim uit den mond en den neus.

Onderzoek der longen.

Macroscopisch: Groote en zware longen met sterk oedeem van de
hoofdkwabben. Subpleuraal en op sneevlakte zijn bloedingen waar
te nemen. In de voorste kwabben minder oedeem, daar echter ook
bloedinkjes.

Microscopisch: Het interlobulaire bindweefsel met sterk oedeem
en bloeding, hetwelk zich voortzet tot in de peribronchiale en peri-
vasculaire lymphruimten. Op verschillende plaatsen ziet men enkele
infiltraatcellen in het interlobulaire bindweefsel. Sommige van deze
met een eosinophiele korreling.

In de alveolairsepta zijn de capillairen sterk met bloed overvuld.
Er is op deze plaatsen uitgebreid oedeem en sterke bloeding ten-
gevolge waarvan vele alveolen met oedeemvloeistof en bloed zijn
gevuld. Behalve de in vorige gevallen beschreven histiocytachtige
cellen zijn ook hier weer veel leucocyten aanwezig. In tegenstelling
met andere gevallen, waar meestal migreerende leucocyten werden

waargenomen, ziet men hier veel leucocyten met de typische hoef-
ijzervormige kern.

In de alveolen vindt men vrij veel vrijliggende, meestal groote
mononucleaire cellen.

Er is een matige hoeveelheid pigment, hetwelk reeds ten deele
door cellen is gephagocyteerd.

1.125 gram MgClj per 30 KG

P.
80.
120.

96. Hoesten. Benauwd.

Onregelmatige, zwakke hartslag.
84. Steeds benauwd.
84.
72.
68.
88.
120.

2 quot;ur............ijö l^U.

Het dier ligt geheel apathisch en is vrijwel moribund. Zeer koude
ledematen. Gedood. uur na de injectie. (Slecht verbloed.)

Onderzoek der longen.

^^croscopisch: Groote, zware en slecht samengevallen longen
®et ongelijke bloedverdeeling. Sterk oedeem van alle kwabben,
loederig schuim in de luchtwegen.

Microscopisch: In het door oedeem sterk verbreede subpleurale
en interlobulaire bindweefsel liggen roode bloedcellen diffuus ver-
spreid. Slechts zelden ziet men de bloeding meer op den voorgrond
lieden dan het oedeem. Ook in de perivasculaire en peribronchiale
y®Phruimten hebben zich het oedeem en de bloeding voortgezet.

zijn slechts enkele infiltraatcellen in het interlobulaire bind-
quot;^«efsel op te merken.

e capillairen in de alveolairsepta zijn overvuld met bloed. Op

verschillende plaatsen oedeem en bloeding in de septa, doorgaande
tot in de lumina der alveolen.

Overigens zijn de septa niet bijzonder celrijk. Behalve enkele
leucocyten zijn er ook slechts betrekkelijk weinig hystiocytachtige
cellen.

Geringe afzetting van pigment, hetwelk voor het grootste deel
door cellen is opgenomen.

GEVAL 16.

D 3801. Gewicht: 36 KG.

Doseering: 2.4 gram CaClg 0,9 gram MgCl2 per 30 KG

Het dier is ± uur na de injectie gestorven.

Onderzoek der longen.

Macroscopisch: Zeer sterk haemorrhagisch oedeem van alle long-
kwabben. Het interstitium is als fijne donkere streepjes in het
longweefsel te vervolgen.

Microscopisch: Het interstitium is verbreed, door oedeem en
bloeding. Vooral de bloeding treedt in dit geval zeer sterk op den
voorgrond. Talrijke zwaar met pigment beladen cellen liggen in de
doorbloede bindweefselschotten verspreid.

Ook in de alveolairsepta is naast oedeem uitgebreide bloeding
aanwezig.

De celrijkdom der alveolairsepta is door de overvulde capillairen
en de bloeding nogal moeilijk te beoordeelen. Er zijn echter ver-
schillende plaatsen watar zeer zeker een celvermeerdering aanwezig

is. Naast een matig aantal leucocyten, hier weer vrij veel cellen
®et histiocytachtig voorkomen.

Vooral op de plaatsen met oedeem der septa en speciaal daar
waar oedeemvloeistof in de alveolen is uitgetreden, zijn enkele
cellen vrij in de alveolen aan te treffen.

Sterke pigmentafzetting. Veel cellen hebben pigment gephago-
cyteerd.

geval 17.

D 3803. Gewicht: 37 KG.

Doseering: 2,4 gram CaCl2 0,9 gram MgCl2 per 30 KG

lichaamsgewicht.

Ver/oop;nbsp;A.nbsp;P.

Vóór de injectie..............20nbsp;96.

^0 min. na de injectie..........48nbsp;104.

12 min. ....................96nbsp;40. Benauwd.

24 min.nbsp;..........78nbsp;78.

35 min..... [[ ..........36nbsp;74.

70 min.nbsp;quot; ..........32nbsp;68.

90 min.......................52nbsp;78. Zeer benauwd.

2 uurnbsp;\\ . ... .nbsp;56nbsp;84.....

Het dier is ±314nbsp;injectie gestorven.

Onderzoek der longen.

Zoowel macroscopisch als microscopisch zijn ongeveer dezelfde
heelden aanwezig als bij het vorige geval. De groote interstitiëele
septa met iets minder op den voorgrond tredende bloeding. Daar-
entegen is de bloeding in de septa en in de lumina der alveolen
uitgebreider.
Overigens is er hier weinig pigment aanwezig.

Overzicht Groep C.

Van de zes gevallen van groep C neemt de eerste door de groote
^sis een aparte plaats in ten opzichte van de overige vijf gevallen,
^t de verschijnselen na de injectie betreft, komen de gevallen
17 vrijwel met elkaar overeen. In afwijking met wat men ge-

woonlijk bij deze proefdieren na de calciumchloride-injectie waar
kan nemen, kregen deze dieren bijna direct of anders na slechts
enkele minuten reeds een frequente ademhaling. Alleen het proef-
dier van geval 15 werd gedood en wel in moribunden toestand.

Het macroscopische beeld der longen vertoont groote overeen-
komst. Alle longen zijn groot, bloedrijk en sterk oedemateus. Men
ziet microscopisch ook weer sterk oedeem en bloeding (behalve in
geval 12) in septa en lumina der alveolen. Opmerkelijk is dat alleen
in geval 12, het eenige geval uit deze groep met hooge doseering,
beslist celrijke septa worden gevonden; overigens ziet men hoog-
stens matige celrijkdom.

Overeenkomstig de laatste gevallen van Groep B, is hier in
bijna alle longen een verhoogd aantal leucocyten in de septa aan-
wezig.

quot;■fr-,...

Groep D.nbsp;[

GEVAL 18.nbsp;'

D 3185. Gewicht: 30 KG.

Doseering: Calciumgluconaat in een hoeveelheid aequivalent met
6 gram CaCl2 per 30 KG lichaamsgewicht.

Verloop:nbsp;A.nbsp;P.

Vóór de injectie..............72nbsp;136. Geëxciteerd.

11 min. na de injectie..........120nbsp;72.

22 min........................124nbsp;44. Benauwd!

43 min....... .....112nbsp;112.

53 min........................104nbsp;124.

\]/2 uur......................72nbsp;96. Zeer benauwd.

± 2 uur......................69nbsp;108.....

Het dier is ruim 4 uur na de injectie gestorven.

Onderzoek der longen.

Macroscopisch: Bloedrijke, oedemateuze en slecht samengevallen
longen met matig sterk emphyseem. Haemorrhagisch oedeem van
het interstitium. Kleine bloedingen subpleuraal en op sneevlakte.

Microscopisch: Het subpleurale en interlobulaire bindweefsel is
verbreed door sterk oedeem en sterke bloeding. Vooral perivascu-
lair en peribronchiaal is op verschillende plaatsen veel bloed aan-
wezig. Enkele met pigment beladen cellen in het bloed. Overigens
zijn er in het interlobulaire bindweefsel weinig infiltraatcellen.

De capillairen in de alveolairsepta bevatten zeer veel bloed.
Enkele omschreven plekjes met bloeding in de septa en in de
lumina der alveolen. Tot groote doorbloede gebieden is het hier
echter niet gekomen. Wel ziet men op vele plaatsen gering oedeem.

De alveolairsepta zijn onregelmatig celrijk. Enkele gedeelten
met vrij celrijke septa en daarnaast enkele plaatsen met beslist
weinig cellen. Wat betreft het celtype, ziet men in de eerste plaats
vrij veel migreerende leucocyten. Verder zijn er zoowel in de
celrijke als in de minder celrijke gedeelten veel histiocyten, welke
dikwijls vrij in de alveolen zijn terug te vinden.

De in de vorige gevallen beschreven grootere mononucleaire
cellen, ziet men hier vrijwel niet.

Weinig tot matige hoeveelheid pigment.nbsp;^

1,125 gram MgClg per 30 KG

A.nbsp;P.

22nbsp;100.

28nbsp;88.

76nbsp;54.

110nbsp;66.

72nbsp;64. Benauwd.

50nbsp;60.

32nbsp;58. Zeer benauwd.

24nbsp;48.....

40nbsp;78. Subcutaan geïnjiceerd

20 mgr. atropine.

34nbsp;160. Benauwd.

40nbsp;200.

30nbsp;180.

Het dier is ± ^ uur na de injectie gedood (verbloed). Was toen
^'•ijwel moribund.

Onderzoek der longen.

Macroscopisch: Slecht samengevallen longen met ongelijke bloed-
verdeeling. Enkele kleine bloedinkjes. Haemorrhagisch oedeem,
Vooral van het interstitium. Schuimige vloeistof in de luchtwegen,
kwabben emphyseem.

Microscopisch: Het subpleurale en interlobulaire bindweefsel met

ric oedeem, grootendeels haemorrhagisch. De capillairen in de
®'vcolairsepta zijn met bloed overvuld.

quot; de septa en in de lumina der alveolen oedeem en sterke
bloeding.

Afgezien van de min of meer gecollabeerde gedeelten, zijn de
^ eolairsepta weinig celrijk. Toch ziet men nog wel eenige histio-
cellen, naast betrekkelijk weinig leucocyten. Er is plaat-
flink emphyseem.

^ de bloedrijke gedeelten vrij veel pigment.

D 3167. Gewicht: 29 KG.

Doseering: 6 gram CaClg per 30 KG hchaamsgewicht.
Verloop:nbsp;A. P.

Vóór de injectie......... 28 136.

Direct na de injectie....... ' 78.

96 84.
Zeer langzame ademhaling.
Plotselinge ademhalingsversnelling.
. . . . 126 56. Benauwd.

140.
126.
165.

Het dier isnbsp;^^ de injectie gestorven.

Onderzoek der longen.

Macroscopisch: De longen zijn sterk oedemateus en bloedrijk.
In de hoofdkwabben is de bloedrijkdom zoo groot, dat het gelijkt |
op diffuse doorbloeding. Daarnaast matig sterk emphyseem.nbsp;'

Microscopisch: De groote bindweefselschotten zijn buitengewoon
sterk verbreed door oedeem en bloeding. Dit is wellicht sterker 1
dan in een van de vorige gevallen. Men ziet beelden variëerend van ^
haemorrhagisch oedeem tot vrijwel diffuse doorbloeding. In het |
bloed zijn talrijke met pigment beladen cellen aanwezig. Bovendien ?
neemt men enkele infiltraatcellen (histiocyten) waar. Ook de peri-
vasculaire en peribronchiale lymphruimten zijn verwijd en soms met
bloed gevuld.

Wat het respiratorisch parenchym betreft, ziet men enkele ge-
deelten met zeer uitgebreide, vrijwel diffuse doorbloeding. Tevens
is er op bijna alle plaatsen een wisselend, maar over het algemeen
sterk oedeem aanwezig. De alveolairsepta zijn celrijk. Betrekkelijk
weinig leucocyten en veel histiocyten. Veel cellen Hggen vrij in de
alveolen. Voor het grootste deel komen deze cellen morphologisch
overeen met de in het bindweefsel en de septa aanwezige histio-
cyten. Vele hebben pigment gephagocyteerd.

Er is in de septa veel pigment aanwezig.

geval 21.

D 3785. Zie bladz. 33.

geval 22.

D 3195. Gewicht: 29 KG.

Doseering: 7 gram CaCla 6 gram MgClg per 30 KG lichaams-

gewicht.

Verloop:
^óór de injectie . .

'reet na de injectie

De ademhalingsfrequentie is na
quot;ijectie steeds normaal gebleven. Het kalf is niet benauwd

geweest.

^et dier is uur na de injectie gedood en verbloed.

Onrferzoe/c der longen.

In de kleinere bronchiën een geringe hoeveel-
^schuim. Iets emphyseem. Bloedaspiratie.
blnbsp;Op enkele plaatsen gering oedeem en geringe

ennbsp;^^^ interlobulaire bindweefsel. Ook in de perivasculaire

lymphruimten soms nog geringe hoeveelheid
^ In het interstitium een beperkt aantal infiltraatcellen.
•massanbsp;bevatten geaspireerd bloed en een geringe detritus-

Geen peribronchiale celvermeerdering.

sterke hyperleucocytose. In sommige
thrombusachtige vormsels,
selijitnbsp;gebieden met overvulde capillairen. Slechts plaat-

matjnbsp;bloeding in de alveolairsepta. De septa zijn onregel-

9 celrijk. Naast betrekkelijk weinig leucocyten ziet men vrij

veel histiocyten, vooral in de celrijkere gedeelten. Op deze plaatsen
liggen ook meerdere cellen vrij in de alveolen.

Matige hoeveelheid pigment, ten deele door cellen gephagocy-
teerd.

Overzicht Groep D.

Deze groep bevat dus vijf gevallen. Het eerste (geval 18) wijkt
van de andere af, doordat dit dier behandeld werd met calcium-
gluconaat inplaats van met calciumchloride. Het is wellicht goed
om er hier direct op te wijzen hoe onbevredigend het resultaat van
dit experiment is geweest. Frequente ademhaling en benauwdheid
waren even sterk als na de injecties met cakiumchloride.

Wat overigens de verschijnselen na de injectie aangaat, ziet men
dat geval 22 een uitzondering maakt op wat men gewoonlijk waar-
neemt. De ademhalingsfrequentie is bij dit dier voortdurend nor-
maal gebleven, terwijl er ook geen benauwdheid is opgetreden. Het
macroscopische beeld der longen wijkt ook van de andere af. door-
dat er slechts zeer gering oedeem aanwezig is. terwijl bij de overige
het oedeem weer behoorlijk sterk is.

Microscopisch neemt men waar. dat de celrijkste beelden in deze
groep weer worden aangetroffen in de longen van de kalveren
welke met groote dosis calciumzout werden behandeld. Hoewel er
bij geval 22 geen benauwdheid of frequente ademhaling werd
geconstateerd, zien wij toch onregelmatig celrijke alveolairsepta.

Het aantal in de septa aanwezige leucocyten is geringer dan in
de vorige groep werd aangetroffen.

■quot;^«Äiö:

Groep E.

D 3194. Gewicht: 31 KG.

Doseering: 7 gram CaClg 6 gram MgClg per 30 KG lichaams-
gewicht.

A.

Normaal
Normaal
Normaal
Normaal
64
36
68
68

O UUl „ Mnbsp;• *nbsp;----

Het proefkalf is 6 uur na de injectie gedood (verbloed). Het dier
is niet benauwd geweest.

Onderzoek der longen.

Macroscopisch: Gering emphyseem. Bloedaspiratie.

Microscopisch: In de groote interstitiëele septa is slechts zeer
gering oedeem aanwezig. Wel is het interstitium behoorlijk celrijk.
Men ziet veel mononucleaire cellen vooral langs de peripherie der
longkwabjes. Ook op enkele plaatsen peribronchiaal neemt men
geringe ophooping van cellen waar.

In het lumen van verschillende kleinere vaatjes ziet men dikwijls
mononucleaire cellen, welke morphologisch geheel overeenkomen
met de cellen die men elders in de longen aantreft. Steeds is echter
het endotheel der vaten geheel normaal.

De alveolairsepta zijn zeer celrijk. Deze celrijkdom is het gevolg
van adventitiëele celvermeerdering, waarvan men zich dicht bij de
overgang van de alveolairsepta in het interlobulaire bindweefsel
het best kan overtuigen. Bovendien zijn er ook nog vrij veel leuco-
cyten in de septa verspreid.

Vooral in de celrijke gedeelten ziet men dikwijls cellen vrij m

de alveolen.

Er is slechts weinig pigment in de septa aanwezig.

D 316L Gewicht: 28 KG.

Doseering: 6 gram CaCl2 per 30 KG lichaamsgewicht.

A.nbsp;P.

20nbsp;102.

?nbsp;63. Onregelmatige pols.

40nbsp;72.

80nbsp;66.

88nbsp;68.

84nbsp;66.

69nbsp;72.

30nbsp;150.

21nbsp;156.

c ^ tf ttnbsp;tfnbsp;, • • -

Het proef kalf is 6 uur na de injectie gedood en verbloed.

Onderzoek der longen.

Macroscopisch: De longen zijn vrij goed samengevallen. Iets
ongelijke bloedverdeeling met enkele bloedrijkere gedeelten. Zeer
gering oedeem.

Microscopisch: In het subpleurale en interlobulaire bindweefsel
's slechts zeer gering oedeem aanwezig. Op sommige plaatsen liggen
enkele roode bloedcellen in deze bindweefselschotten verspreid. Er
zijn hier weinig infiltraatcellen.

De capillairen in de alveolairsepta zijn onregelmatig bloedrijk.
Men vindt enkele gedeelten waarin voor een uitgebloed dier beslist
veel bloed aanwezig is. Slechts in enkele kleine omschreven gebie-
den is geringe bloeding in de septa en de lumina der alveolen te
constateeren. In de alveolairsepta is ook nog gering oedeem aan-
wezig. De wisselend celrijke alveolairsepta bevatten naast weinig
leucocyten veel mononucleaire cellen (histiocyten). Vrijliggende
cellen in de alveolen zijn er maar uiterst weinig. De enkele die men
nog ziet. zijn meestal morphologisch geheel identiek met de in de
septa aanwezige histiocyten.

Er is slechts geringe hoeveelheid pigment aanwezig, hetwelk ten
deele door cellen is gephagocyteerd.

D 3160. Gewicht: 30 KG.

Doseering: 5 gram CaClg per 30 KG lichaamsgewicht.

Verloop:nbsp;A. P.

Vóór de injectie . .
3 min. na de injectie

12 min. „
22 min. „
33 min. „
47 min. „
± 3 uur „
±4H u.

Het proefkalf is 6 uur na de injectie gedood en verbloed.

Onderzoek der longen.

Macroscopisch: De longen zijn matig goed samengevallen, echter
ongelijk bloedrijk (door aspiratie?). Gering oedeem en gering
emphyseem.

Microscopisch: In het subpleurale en interlobulaire bindweefsel
zeer gering oedeem. Geen bloeding.

De capillairen in de alveolairsepta met wisselende vulling. Enkele
plaatsen met nog vrij sterk gevulde capillairen. Hier ook nog

geringe bloeding.

De celrijkdom der septa is in dit geval wel bijzonder variëerend.
Behalve enkele atelectatische gedeelten ziet men dikwijls zeer cel-
rijke gebieden, vooral om kleine bronchiën en aan de peripherie
der longkwabjes langs de smalle interlobulaire septa. Dit is dikwijls
zoo sterk dat van de lumina der alveolen ter plaatse niets is over-
gebleven. Hoofdzakelijk is deze celrijkdom toe te schrijven aan
sterke adventitiëele celvermeerdering; ook in het interlobulaire
bindweefsel en om kleine bloedvaatjes kan men dit duidelijk waar-
nemen. Toch zijn er op enkele plaatsen ook vrij veel leucocyten
verzameld.

Naast deze celrijke gedeelten zijn er ook plaatsen met weinig
celrijke septa, waar dikwijls nog gering oedeem is op te merken.
Toch ziet men ook op deze minder celrijke plaatsen tamelijk veel,

diffuus in de septa verspreid liggende, histiocyten. Tot buiten-
gewone ophoopingen is het hier niet gekomen.

Er is betrekkelijk weinig pigment in de alveolairsepta aanwezig.

GEVAL 26.

D 3222. Gewicht: 29 KG.

Snelle ademhaling.
Hoesten.

Het proefkalf is 6 uur na de injectie gedood en verbloed.

Onderzoek der longen.

Macroscopisch: De longen zijn matig goed samengevallen. Gering
oedeem en ongelijke bloedverdeeling. Vooral de voorste kwabben
zijn bloedrijk. Vrij sterke bloedaspiratie.

Microscopisch: Subpleuraal en interlobulair bindweefsel met
gering oedeem. Geen bloeding van eenige beteekenis. Op enkele
plaatsen celrijke beelden, vooral aansluitend aan celrijke alveolair-
septa.

In den wand van verschillende groote bronchiën ziet men een
geringe ophooping van jonge adventitiëele cellen.

De capillairen in de alveolairsepta bevatten een wisselende hoe-
veelheid bloed. Er zijn enkele bloedrijke gedeelten met geringe
bloeding. Dit is echter zonder noemenswaardige uitbreiding. Op
verschillende plaatsen nog gering oedeem in de septa.

De alveolairsepta zijn celrijk. Men ziet vrijwel alle septa ver-
breed. Toch vallen enkele plaatsen op door het groote aantal cellen
dat aanwezig is. Dit is, evenals in het vorige geval, aan de peri-

pherie der kwabjes, langs de smalle interlobulaire septa en om
kleine bronchiën en vaten. Naast veel mononucléaire cellen (his-
tiocyten) ziet men vrij veel leucocyten. Slechts op weinig plaatsen
liggen eenige cellen vrij in de alveolen.

Er is slechts vrij weinig pigment in de septa aanwezig.

GEVAL 27.

D 3223. Gewicht: 32 KG.
Doseering: 4 gram CaCl2

1,5 gram MgCl2 per 30 KG

Onderzoek der longen.

Macroscopisch: De longen zijn matig goed samengevallen. Gering
oedeem. De voorste kwabben zijn iets bloedrijker dan de rest der
longen. Bloedaspiratie.

Microscopisch: De groote bindweefselsepta zijn op enkele plaat-
sen oedemateus. Geen bloeding. Soms neemt men nog enkele
infiltraatcellen (histiocyten) waar.

Vele bronchiën bevatten geaspireerde brokjes, bestaande uit
plantendeelen en bloed. Slechts bij enkele bronchiën is geringe
peribronchiale celophooping te constateeren. Er is in de groote
bloedvaten weinig bloed. In vele vaten is het endotheel van den
wand losgelaten en lintvormig geplooid in het lumen terug te
vinden (lijkverschijnsel!). Een groot bloedvat is geheel met witte
bloedcellen, hoofdzakelijk leucocyten, gevuld (postmortaal =» be-
zinking?).

De alveolairsepta zijn wisselend bloedrijk. Enkele gedeelten met
sterk overvulde capillairen. Er is echter geen bloeding in de septa;
wel ziet men hier nog gering oedeem. De alveolairsepta zijn breed
en celrijk. Naast matig veel leucocyten zijn het weer vooral de
histiocyten welke de celrijke beelden veroorzaken. Plaatselijke bij-
zonder sterke celvermeerdering, zooals in de beide vorige gevallen,
treft men hier niet aan. De meeste van de in de alveolen vrijliggende
cellen komen morphologisch geheel overeen met de in de septa
aanwezige histiocyten.

Er is slechts betrekkelijk weinig pigment aanwezig.

geval 28.

D 3819. Gewicht: 37 KG.

Het dier is 6 uur na de injectie gestorven (niet uitgebloed).

Onderzoek der longen.

Macroscopisch: Groote, zware, oedemateuze en zeer bloedrijke
longen. Ook de topkwabben zijn vrij oedemateus. Veel bloederig
schuim in bronchiën en trachea.

Microscopisch: Er is oedeem in het subpleurale bindweefsel,
waarin roode bloedcellen diffuus verspreid liggen. Ook het inter-
lobulaire bindweefsel met sterk, veelal haemorrhagisch, oedeem. Dit
gaat op enkele plaatsen over in vrijwel diffuse doorbloeding. De

lymphbanen zijn verwijd en bevatten dikwijls bloed. Ditzelfde geldt
voor de peribronchiale en perivasculaire lymphruimten.

De alveolairsepta vertoonen zeer wisselende beelden. Over het
algemeen bevatten de capillairen veel bloed. Er is bloeding en
oedeem in de septa, zich uitbreidend in de alveolen. De celrijkdom
der septa is in doorsnee gering. Er zijn slechts enkele gedeelten
met celrijkere beelden. Vooral op deze plaatsen ziet men toch ook
weer vrij veel histiocytachtige cellen. De cellen die men hier vrij
in de alveolen aantreft, zijn bijna alle van hetzelfde type.

Er is, ondanks de bloeding, maar betrekkelijk weinig pigment,
hetwelk grootendeels door cellen is gephagocyteerd.

GEVAL 29.

D 3177. Gewicht: 28 KG.

Doseering: 5 gram CaCl2 per 30 KG lichaamsgewicht.

Verloop:
Vóór de injectie . . .
2 min. na de injectie
4 min. ..

12 min.
30 min. „
1 uur „
± 11/^ uur „
± uur „
± 5y2 uur ..

±. 514 uur M

Het kalf had voor de injectie reeds geringe diarrhee. Direct na
de injectie kon het dier niet meer staan en was zeer suf. Na
ongeveer 4 uur werd de algemeene toestand iets beter, om echter
na ± 53^ uur weer minder goed te worden.

Het kalf is SYiuur na de injectie gedood (onvoldoende verbloed).

Onderzoek der longen.

Macroscopisch: Vrij slecht samengevallen en iets bloedrijke
longen. Gering oedeem en emphyseem.

Microscopisch: In het subpleurale en interlobulaire bindweefsel is
vrijwel geen oedeem aanwezig. Wel ziet men nog enkele infiltraat-
cellen.

De capillairen in de alveolairsepta zijn overvuld met bloed. Er is
echter geen oedeem of bloeding van eenige beteekenis. De bloed-
rijkdom der capillairen is in dit geval te verklaren uit het feit dat
dit dier onvoldoende verbloed is. (Er bevond zich o.a. een groot
stolsel in het rechter hart.) De alveolairsepta geven een celrijken
indruk. De celrijkdom en het celtype zijn vrij moeilijk te beoor-
deelen door de sterke overvulling der capillairen. Men ziet wel
verschillende mononucleaire cellen, echter slechts een gering aantal
leucocyten.

Er is weinig pigment in de septa aanwezig.

GEVAL 30.

D 3187. Gewicht: ?

Het proefkalf is uur na de injectie gedood en verbloed.

Onderzoek der longen.

Macroscopisch: De longen zijn vrij goed samengevallen. Geen
oedeem. Ongelijke en vrij sterke bloedrijkdom van de voorste
kwabben.

Microscopisch: Het subpleurale en interlobulaire bindweefsel is
zeer weinig oedemateus. Wel is het bindweefsel op vele plaatsen
celrijk.

In de alveolairsepta wisselen bloedrijke en minder bloedrijke
gedeelten elkaar af. Er is echter geen bloeding in de septa.

De alveolairsepta zijn zeer celrijk. Vooral om kleine vaten en

bronchiën en langs de interlobulaire septa zijn soms fraaie beelden
van adventitiëele celvermeerdering op te merken. Men ziet op deze
plaatsen talrijke histiocyten optreden. Echter ook in de alveolair-
septa vindt men, naast vrij weinig leucocyten, ditzelfde celtype.
De enkele cellen welke vrij in de alveolen liggen, zijn meestal
morphologisch geheel met deze cellen identiek.

In de bloedrijke gedeelten matige hoeveelheid, overigens is er
slechts weinig pigment aanwezig.

GEVAL 31.

D 3186. Gewicht: 31 KG.

Doseering: Calciumgluconaat in een hoeveelheid aequivalent met
6 gram CaCl2 per 30 KG lichaamsgewicht.

Verloop:
Vóór de injectie . . . .
1 min. na de injectie
6 min.
14 min.
35 min.
46 min.

± 114 UUT

± 2 uur
±. 4 uur
±. 5 uur
614 quot;ur

A. P.

44nbsp;108.

52nbsp;72.

52nbsp;100.

80nbsp;80.

84. 72. Zeer benauwd!

44nbsp;64.....

80nbsp;116. Toestand beter.

70nbsp;136. Iets minder goed.

80nbsp;160.......

48nbsp;140. Toestand beter.

?nbsp;204. Lijkt geheel normaal-

i

D 3176. Gewicht 32 KG.

Doseering: 5 gram CaCl2 per 30 KG lichaamsgewicht,

Het proefkalf is 7 uur na de injectie gedood en verbloed.

Onderzoek der longen.

Macroscopisch: De longen zijn vrij slecht samengevallen en nogal
oedemateus. Ook in het interstitium ziet men oedeem. Op de bloed-
rijke sneevlakte neemt men kleine vleeschkleurige haardjes waar
(atelectase? — pneumonie?). quot;

Microscopisch: Het interstitium is oedemateus. Er liggen in het
oedemateuze bindweefsel slechts enkele roode bloedcellen verspreid.
Plaatselijk vrij veel infiltraatcellen.

De alveolen zijn op enkele plaatsen onvoldoende ontvouwen.

Vrij bloedrijke septa door overvulde capillairen. Op enkele plaat-
sen geringe bloeding en ook nog gering oedeem zich voortzettende
•n de lumina der alveolen. Men ziet vaak aan den rand der septa
met pigment beladen cellen, welke echter zoodanig door het pigment
zijn gemaskeerd, dat er van het celtype weinig meer is waar te
nemen.

De alveolairsepta zijn overigens niet overmatig celrijk. Behalve
de, in vorige gevallen beschreven histiocyten, treft men hier naar
verhouding vrij veel leucocyten aan.

Er is slechts weinig pigment, uitgezonderd op de bloedrijke
plaatsen.

0.9 gram MgCl2 per 30 KG

D 3820. Gewicht: 37 KG.
Doseering: 2,4 gram CaCl2

Het proefkalf is 7 uur na de injectie gestorven. Vanaf 20 minuten
na de injectie tot aan den dood toe is het dier steeds benauwd
geweest.

Onderzoek der longen.

Macroscopisch: Groote, zware, bloedrijke longen met sterk
oedeem, vooral van het interstitium. Bloedingen zoowel subpleuraal
als op sneevlakte. Veel bloederig schuim in alle luchtwegen.

Microscopisch: Het subpleurale en interlobulaire bindweefsel met
zeer sterk, veelal haemorrhagisch oedeem, hetwelk onderbroken
wordt door plaatsen met vrijwel diffuse doorbloeding. Er zijn
slechts enkele met pigment beladen cellen in het interlobulaire bind-
weefsel.

De perivasculaire en peribronchiale lymphruimten zijn sterk ver-
wijd en dikwijls met bloed gevuld. Het endotheel der groote bloed-
vaten is op vele plaatsen los van den wand (Lijkverschijnsel!).

De capillairen in de alveolairsepta bevatten veel bloed, terwijl er
oedeem en bloeding in septa en lumina der alveolen wordt ge-
vonden.

In verschillende gedeelten zijn de alveolairsepta celrijk door veel
mononucleaire cellen (histiocyten) en enkele leucocyten. Dikwijls
ziet men mononucleaire cellen vrij in de alveolen. Het grootste deel
dezer cellen heeft pigment gephagocyteerd.

Er is matige hoeveelheid pigment in de alveolairsepta aanwezig-

Overzicht Groep E.

Van de elf in deze groep ondergebrachte gevallen, stierven
twee dieren tengevolge van de injectie, terwijl de overige werden
gedood. Ook hier ziet men vrij sterke variatie in de doseering. Het
eerste geval (23) komt sterk overeen met het laatste van de vorige
groep. Hier valt het nadeel van deze groepeering wel bijzonder
op. Twee gevallen welke in doseering, verschijnselen na de injectie
en ook in het macroscopische en microscopische beeld der longen
bijna geheel overeenkomen, zijn door het zeer geringe verschil in
levensduur na de injectie in twee verschillende groepen onder-
gebracht. Verder zien wij in deze groep weer twee dieren welke
met calciumgluconaat werden behandeld.

Uit de beschrijvingen van het macroscopische beeld der longen
valt op dat, uitgezonderd bij de twee dieren die na de injectie stier-
ven, het oedeem sterk is afgenomen. De celrijkdom der alveolair-
septa is daarentegen nog toegenomen en bereikt hier zijn hoogte-
Punt. Ook in de longen der dieren welken een lage dosis calcium-
chloride werd geïnjiceerd, vindt men in deze groep bijna steeds
celrijke septa. (Geval 26, 27 en 33.)

{

TABEL GROEP E.

TABEL GROEP E (vervolg).

TABEL GROEP E (vervolg).

Doseering per

30 K.G.

lichaamsgewicht

Verschijnselen na de
injectie

Direct na de injectie kan het

dier niet meer staan.
Na 5Vi «««■ frequente adem-
haling.

Calciumgluconaat
In een hoeveelheid
aequivalent met
6 gram CaQ,.

Na 18 min. snelle adem-
haling en benauwd.

Calciumgluconaat
In een hoeveelheid
aequivalent met
6 gram CaQi.

Na 14min. toenemende adem-
halingsfrequentie.
Na 35 min. zeer benauwd.

Na 27 min. plotselinge adem-
halingsversnelling.
Na 33 min. zeer benauwd.

2.4 gram CaCl,

0.9 gram MgCl,.

Na 10 min. frequente adem-
haling. Na 20 min. zeer be-
nauwd.

Onderzoek der longen ,

Microscopisch

Interlobulair
bindweefsel

oedï;nbsp;Gering

en emphyseem.

Sterk overvulde capillairen (on-
voldoende verbloed). Matig cel-
rijke septa. Weinig leucocyten.

G^n®^ ««quot;gevallen.

«quot;kebloedrijkdom der
kwabben.

Vrijwel
zonder
oedeem.
Enkele infll-
traatcellen.

Capillairen met wisselende
vulling. Celrijke septa. Weinig
leucocyten.

Op de bloed-
rijke plaatsen
matige hoe-
veelheid.
Overigens
weinig.

gt; »'echt Mmengevallen.

Gerinn P^y®««™-

oedeem. Bloed-
aspiratie.

Als geval 30. Matig celrijke
septa. Bloedaspiratie.

^d^ni. Atelectase?
»Pneumonie?

Overvulde capillairen. Plaatselijknbsp;Weinig, uit-
geringe bloeding en oedeem. gezonderd

Weinig celrijke septa. Vrijnbsp;op de bloed-

veel leucocyten.nbsp;rijke plaats

Bloed,?quot; oedeem,
quot;^^'ngen subpleuraal en
op »neevlakte.

Overvulde capillairen. Oedeem Matige
en bloeding. Plaatselijk celrijke hoeveelheid,
septa. Enkele leucocyten.

Groep F.

D 3759. Gewicht: 29 KG.

Doseering: 3 gram CaCla 1.125 gram MgClg per 30 KG
lichaamsgewicht.
Verloop:

Vóór de injectie..................24 92.

10 min. na de injectie..............20 96.

15 min............................24 136.

18 min. „ ■...........116.

20 min ............108 102. Benauwd!

30 min.' quot; 1' 1' ..............92 120.

35 min...................145.

45 min............................42 132.

60 min............................48 132.

uur..........................44 96.

16 uur..........................32 110.

Het proefkalf is uur na de injectienbsp;gedood en verbloed.

Onderzoek der longen.

Macroscopisch: Vrij goed samengevallen longen met iets onge-
lijke bloedverdeeling. De bronchiën bevatten een weinig schuim.

Gering emphyseem.

Microscopisch: Interlobulair bindweefsel vrijwel normaal. Er is
geen duidelijk oedeem meer waar te nemen. De groote bloedvaten
bevatten slechts geringe hoeveelheid bloed. De capillairen in de
alveolairsepta zijn echter voor een uitgebloed dier op enkele plaatsen
nog flink gevuld.

Overal zijn de alveolen behoorlijk luchthoudend. De celrijkdom
der septa is niet overmatig groot. Zeker vallen de hier aanwezige
beelden, wat de celrijkdom betreft, binnen de grenzen van het
normale. Het celtype komt echter nog niet geheel overeen met dat
van normale longen. Op vele plaatsen ziet men rondkemige cellen
in de septa. Weinig leucocyten.

Slechts geringe hoeveelheid pigment.

D 3220. Gewicht: 32 KG.

Doseering: 3 gram CaCl2 per 30 KG hchaamsgewicht.

Verloop:nbsp;A.nbsp;P.

Vóór de injectie.........40nbsp;118.

3 min. na de injectie..............64nbsp;96.

7 min............................32nbsp;111.

12 min............................52nbsp;60.

23 min....... ..............128nbsp;45. Benauwd!

34 min............................120nbsp;80.

46 min............................84nbsp;102.

i: 1 uur..........................48nbsp;112.

uur.. .. ..............36nbsp;172.

5 uur..........................30nbsp;180.

24 uur..........................30nbsp;112.

30 uur..........................28nbsp;116.

Het proefkalf is 30}^ uur na de injectienbsp;gedood en verbloed.

Onderzoek der longen.

Macroscopisch: Vrij goed samengevallen longen met iets onge-
lijke bloedverdeeling. Enkele puntbloedingen onder de pleura.
Geen oedeem.

Microscopisch: In het interlobulaire bindweefsel is zoo goed als
geen oedeem of infiltratie meer waar te nemen.

De capillairen in de alveolairsepta bevatten nog vrij veel bloed.
Er is slechts in enkele omschreven gebieden geringe bloeding. De
alveolairsepta zijn onregelmatig celrijk en er zijn vele plaatsen met
nog behoorlijk celrijke beelden. Men ziet maar weinig polymorph-
kernige leucocyten. daarentegen nog talrijke mononucleaire infil-
traatcellen.
Er is slechts weinig pigment aanwezig.

GEVAL 36.

D 3219. Gewicht: 28 KG.

Doseering: 3 gram CaClg per 30 KG lichaamsgewicht.

Verloop:nbsp;A. P.

Vóór de injectie..................24nbsp;106.

8 min. na de injectie..............28nbsp;92.

16 min............................30nbsp;78.

31 min............ .nbsp;72nbsp;60.

40 min............................44nbsp;132.

13^ uur .........................28nbsp;96.

3H uur „ ..................24nbsp;120.

5 uur..........................24nbsp;140.

24 uur..........................20nbsp;92.

30 uur .. ..................20nbsp;92.

Het dier is na de injectie niet benauwdnbsp;geweest.

Na 30^ uur gedood en verbloed.

Onderzoek der longen.

Macroscopisch: De longen zijn vrij goed samengevallen. Iets
ongelijke bloedverdeeling. In de rechter hartekwab is een vrij groot
atelectatisch gebied. Eén klein slijmpropje bij de bifurcatie. Geen
oedeem.

Microscopisch: In het subpleurale en interlobulaire bindweefsel
is vrijwel geen oedeem en slechts op één plaats geringe bloeding
aanwezig.

De groote bloedvaten bevatten maar weinig bloed. In enkele
vaten thrombose.

De capillairen in de alveolairsepta bevatten een wisselende hoe-
veelheid bloed. Er zijn enkele gedeelten met flink gevulde capil-
lairen, Soms ziet men nog gering oedeem in septa en alveolen.

De celrijkdom der septa is groot. Men ziet naast betrekkelijk
weinig leucocyten veel mononucleaire cellen van wisselende grootte.
Toch treedt ook hier het celtype, dat in vorige gevallen als histio-
cyten of histiocytachtige cellen werd aangeduid, het meest op den
voorgrond. Dikwijls ziet men morphologisch hiermee overeen-
komende cellen vrij in de lumina der alveolen.

Er is een atelectatisch gedeelte. In de bronchiën, welke zich in
dit gedeelte bevinden, is een jonge bronchitis aanwezig. In het
lumen dezer bronchiën ziet men talrijke polymorphkernige leuco-
cyten verzameld.

Matige hoeveelheid pigment is er in de alveolairsepta aanwezig,
dat voor een groot deel door cellen is gephagocyteerd.

GEVAL 37.

D 3758. Gewicht: 26 KG.

Doseering: 3 gram CaClg 1.125 gram MgClg per 30 KG
lichaamsgewicht.

Het proefkalf is 65 uur na de injectie gedood en verbloed.

Onderzoek der longen.

Macroscopisch: De longen zijn matig goed samengevallen. Iets
vochtige sneevlakte. Gering emphyseem.

Microscopisch: In het interlobulaire bindweefsel is op één plaats
nog zeer geringe bloeding met pigmentafzetting.

De alveolairsepta zijn smal en bevatten weinig cellen. Zoowel
'n het interlobulaire bindweefsel als in de alveolairsepta zijn geen
infiltraatcellen meer aanwezig. De beelden, die men hier waarneemt,
vallen zeker binnen de grenzen van het normale.

Er is zeer weinig pigment in de septa aanwezig.

geval 38.

D 3756. Gewicht: 24 KG.

Doseering: 3 gram CaCl2 1.125 gram MgCl2 per 30 KG
lichaamsgewicht.

• Het proefkalf is 101 uur na de injectie gedood en verbloed.

Onderzoek der longen.

Macroscopisch: Slecht samengevallen longen met iets ongelijke
bloedverdeeling. Emphyseem.

Microscopisch: Het subpleurale en interlobulaire bindweefsel
zonder afwijkingen.

De capillairen in de alveolairsepta bevatten weinig bloed. De
alveolairsepta zijn smal en weinig celrijk. De beelden die men hier
waarneemt komen overeen met het normale longbeeld.

Er is zeer weinig pigment aanwezig.

GEVAL 39.

D 3283. Gewicht: 33 KG.

Doseering: 3 gram CaClj per 30 KG lichaamsgewicht.

Verloop:
Vóór de injectie . .
3 min. na de injectie
13 min.......

25 min.......

50 min.......

± 3 uur......

514 ......

48 uur ......

A. P.

48nbsp;84.

80nbsp;48.

132nbsp;32. Iets onregelmatige pols-

Benauwdheid.

124nbsp;42. Benauwd.

100nbsp;52.

44nbsp;106.

32nbsp;108. Normaal.

24nbsp;126.

Het proefkalf is 102 uur na de injectie gedood en verbloed.

Onderzoek der longen.

Macroscopisch: Matig goed samengevallen longen met iets onge-
lijke bloedverdeeling. Iets vochtige sneevlakte. Matig emphyseem.

Microscopisch: In het subpleurale en interlobulaire bindweefsel
is geen oedeem of bloeding meer op te merken. Vele bronchiën
bevatten een waarschijnlijk geaspireerde detritusmassa.

Zoowel in de grootere bloedvaten als in de capillairen der
alveolairsepta bevindt zich slechts weinig bloed. Op één plaats is
nog zeer geringe bloeding in enkele alveolen waar te nemen.

De alveolairsepta zijn nog vrij celrijk. Men ziet nog veel mono-
nucleaire infiltraatcellen in de septa verspreid en soms zelfs nog
langs de peripherie van enkele longkwabjes opgehoopt. Er zijn
echter slechts weinig polymorphkernige leucocyten.

In de septa is vrij weinig pigment, dat bijna steeds door cellen
is gephagocyteerd.

Overzicht Groep F.

In vergelijking met de vorige groepen is de levensduur na de
injectie van de zes proefdieren uit deze groep zeer uiteenloopend.
De toegepaste doseering komt echter onderling geheel overeen. Bij
allen werd 3 Gram calciumchloride per 30 KG lichaamsgewicht
toegediend. Ook de verschijnselen na de injectie komen hier sterk
overeen. Alle dieren kregen frequente ademhaling en werden be-
nauwd. Het macroscopische beeld toont wisselend sterke samen-
valling der longen, terwijl geen oedeem meer valt te constateeren.
De celrijkdom der alveolairsepta is het eenige in deze groep waarin
de verschillende gevallen zeer sterk van elkaar afwijken. Soms zijn
nog celrijke septa aanwezig, terwijl in twee gevallen beelden gevon-
den worden als in normale longen.