Concilium Provinciale Ultrajectense, liaud ignarum mali quod libris ac scriptis perversis quasi totidem ve-nenatis poculis cum summo Eeligionis catliolicae civilis-que Eeipublicae dctrimento incautis lectoribus propina-tur. Tit. III. cap. III. de lectione et editione lïbrorum verba faciens, inter alia decernit: „ Parocliis ct Sacra-menti Poenitentiao ministris enixe commendamus, ut ni-liil omittant eorum, quae prudens zelus suggerat ad venenata pocula a fidelium labiis removenda.quot; — Ut Paroclii et Confessarii hoc suum munus pmdenti zelo expleant, seu — quod idem est — in applicatione prin-cipiorum neque per excessum neque per defectum pec-cent, sed ea sapienter dextereque in praxim deducant, jam dudum in Praelectionibus Theologicis ac Canonicis ea dedimquot;us quae rei istius respectu magis expedire vi-debantur.

in Appendice variis documentis hue sper.tantibus, bre-viori quo fieri potest modo (prolixam enim omnibusque numeris absolutam disputationem exhibere, non sinit Institutionis ratio, quam praefatum Concilium Tit. IX. cap. II. in Seminariis teneri mandat) pro majori alum-norum facilitate, forte et aliorum utilitate, typis man-dari curavimus. Taxit Deus, ut hie noster labor quid-piam conferat ad meliorem muneris memorati adimple-tionem!

„ III. De veteri Ecclesiae disciplina quoad librorum prohibitionem, deque origine et perfectione Indicis Tridentini.

„ YI. De regula seu agendi norma a Ministris Sacris in muneris sibi impositi executione practice sectanda.

II. Quid per libertatem typograpliicam passim intel-ligatur, et quomodo sic accepta definiri ac dividi possit ?

YI. Quis Deeretorum illornm sensus sit, sen quae et qualis artis librariae libertas ibidem proscripta sit ? VII. Quid practice judieandum aut tenendum sit de il-lorum, etiam quorumdam Catliolicorum, agendi ra-tione qui, Decretis istis non obstantibus, artis typograpliicae libertatem, prout ea modernis Gu-berniorum Constitutionibus inscribi solet, tueri ac promovere non verentur?

Ut materia liujus capitis comperta magis babeatur, tria in antecessum sint dicta: 1° Hie non agidelibertate naturali, seu libero liominis arbitrio, vi cujus, po-sitis omnibus ad agendum requisitis, potest ipse velle et non velle j scd de libertate morali, seu libero et ex-

pedito potentiae istius exercitio. 2° Libe.rtatem moralem, aliam esse veram, qua homo, sub tutela justarum legum, libertate sua natural! expedite uti valeat ad finem ipsi divinitus praestitutum; aliam vero esse, falsam, sive_per-ditionis vulgo dictam, qua nempe bomini libertatis na-turalis usus, seu potius abusus, contra vel certe prae-ter finem eidem praefixum, vindicatur aut impune con-ceditur. 3° Libertatis naturalis abusum nusquam consti-tuere verum jus, sive legitimam potestatem sic agendi; nee talem — quidquid garriant Pseudopolitici temporis moderni — unquam fieri posse. Deus et Dominus nos-ter, creando hominem liberum, non fecit ilium inclepen-dentem a regula morum; concedendo eidem liberum arbi-trium, adjccit mandata et jiraecejpia sua (Eccl. XV. 15). Itaque, ut cum Eev. Pat. Boone S. J. loquamur, „1'homme a beau se debattre et s'ecrier: Je suis lihre; oui, rcpond - elle (I'Eglise), vous êtes libre, mais sous la main de la justice divine, qui vous punira si vous avez la hardiesse d'abuser de la liberté qui vous a cté donnée pour faire le lien, et non pas pour faire le malquot; (Opuscules T. II. p. 246).

ad I. „La presse, inquit egregie Mgr. de Segur in opusculo, cui titulus La liberté § 46, est une admirable invention, qui multiplie et rend mille fois plus fecon-des la pensee et la parole. C'est la parole écrite. Com-ine la parole, la presse doit être entièrement devouée au service de la verite. Avec la parole, nous pouvons mentir, tromper, blasphemer; mais nous n'en avons pas lo droit. II en est de même de la presse: sa liberté con-sistc a pouvoir, sans entraves, servir la grande cause

de la verite; de la verite religieuse avant tout, parce que c'est la première et la plus importante; puis de la vérité sociale, politique, scientifique, historique, etc. Demander autre chose pour la presse, c'est demander la licence de la presse, et non plus sa libertc.quot; Qua-propter — quod ad primam quaestionis partem attinet — ipsamet ars typographica, in se spectata, nobilissimum quoddam inventum est, quod natura sua Eeligionis ac scientiarum profectui maxima commoda afferre natum est, quemadmodum ipsum etiam Concilium Lat. V. (de quo infra cap. III. q. I.) in terminis proclamat. — Quantum ad alteram quaestionis partem, artis istius libertas, pres-sius sumpta, quatenus np. jus seu legitimam potestatem aliquid faciendi denotat, non consistit in libera erroris ac mali propagatione; sed in potestate sou facultate, absque ullo injusto impodimcnto , veritalis ct honi augmento sponte ac libere deserviendi. Quidquid libertatis nomine aut praetextu arti tjpograpliicae tanquam jus ultra vin-dicatur vel attribuitur, libertinitas, licentia, defectus est, qui metu majoris mali quandoque tolerari poterit (infra ad III et alibi); ast verum jus, seu legitima po-testas sic agendi nou est nec ulla lege aut voluntate liumana fieri potest. „ Quod liberum arbitrium, ait ve-rissime divus Thomas Summa Theol. p. I. q. 62 Art. 8 ad 3^mm, diversa eligere joossit servato ordine finis, hoc pertiuet ad perfectionem libertatis ejus; sed quod dig at aliquid divertendo ab ordine finis, quod est peccare, hoc pertinet ad defectum libertatis.quot; Et rursus 2^a. 2^ae. q. 57 art. 2. ad 2^um ita scribit: „Si aliquid de se re-pugnautiam habet ad jus naturale, non potest voluntate

K. ad 11. Libertas artis typograpliicae passim sumitur pro immunitate a quovis obstaculo seu legis vinculo artis istius exercitium coliibento aut restringente. Libertas ilia, sic accepta, cum Bouix {de cur. Rom. p. III. cap. III. § I.) definiri potest: „ facultas libros imprimendi et evulgandi absque praevia alicujus auctoritatis revisione et licentia.quot; Seu brevius: „facultas scripta edendi absque praevia censura.quot; — In ratione principii potest ea dividi in ecclesiasticam, civilem, et mix tam, prout ejus-modi immunitas a praevia censura, auctoritate ecclesias-tica, civili, vel utraque simul, conceditur aut permit-titur. In ratione vero ohjecti, alia est plena seu illimi-tata, alia limitata seu moderata tantum, in quantum nempe quaelibet scripta, etiam pessima, absque censura praevia in vulgus edi permittuntur, vel libertas hujus-modi certis limitibus circumscripta est.

Ad III. E. 1° Ejusmodi artis typograpliicae libertas, quantum ad ceusuram ecclesiasticam, pro Ecclesiae subditis de jure nullibi existit, nec unquam exstitit. Enimvero Ecclesia Christi, pro officio sibi divinitus demandato fidei ac morum depositum sartum tectum custodiendi, non modo libros nocivae lectionis constanter prohibuit ac probibet; at insuper probe sciens repressionem poenalom baud satis esse, ut fidei morumque integritas a contagione praeser-vetur, pro meliori muneris sibi impositi executione ip-sam etiam librorum, scriptorumve impressionem et evul-gationem salutaribus legibus ac decretis quasi sepo cir-cummunivit. (Latius infra cap. III. et IV.) — Quodsi aliquando ob peculiaria rerum, temporum, locorumve adjuncta leges istas non urgeat,vel etiam mctu majoris mali contrarium siuat, liocipsum veluti perfectio seu sta-

bilis agendi norma liaberi nequit. Hie el alibi in ejus-modi conniventiis valet regula 78 juris in 6°: „In ar-gumentum tralii nequeunt, quae propter necessitatem aliquando sunt concessa.quot;

R. 2° Quantum ad censuram cimlem, varia fuerunt, et etiamnum sunt libertatis istius fata. ISTotum quippe ac pervulgatum est, librorum scriptorumve censuram a Guberniis civilibus ultra terminos ipsis praestitutos (quid juris bac in re iisdem competat, dicetur infra cap. II. q. IV.) nonnunquam fuisse exercitam; imo et bodiedum iniquo modo quandoque exerceri, arrogata sibi potestate censurandi etiam ilia quorum approbatio vel improbatio unius Ecclesiae propria est. At vero si per excessum hac in re peccatum sit, vel etiam in praesens peecetur; ex alia parte eertum est, nunc temporis plurimis in locis per defectum delinqui, facta scilicet cuivis plena potestate cogitationes suas atque opiniones absque praevia li-centia typis evulgandi, abusus etiam repressione ad pau-ciores, quam par est, casus redacta. Hujuscemodi li-bertatem seu immunitatem a praevia censura civili (qua-lem et Constitutio Neerlandica anui 1848 art. 8 omnibus attribuit verbis istis: „ Niemand beeft voorafgaand verlof noodig, om door de drukpers gedaebten of gevoelens te openbaren , behoudens ieders verantwoordelijkheid volgens de Wetquot;) in certis rerum adjunctis metu majoris mali tolerari posse; immo et quodam sensu laude dignam esse, quatenus nempe (salvo Ecclesiae jure) censuram eorum, in quibus do Ecligione rebusque sacris et ecclesiasticis agitur, Potestati saeculari non vindicat, sed Ecclesiae, cujus solius est do talibus scriptis judicium ferrc, integram rclinquit, cum probatis auctoribus ultro fatemur. Verum istiusmodi, boni ac mali, veri ac

falsi, imprimendi libertatem, etiam moderate sumptam, certisque limitibus circurascriptam, liaberi non posse ut principium, seu rem in se veram ae bonam, superius dicta (ad I.) palam faciunt, et sequentia (de quibus infra q. V. et VI.) magis edocebunt.

Ulud interea hoc loco notatum sit, plures ejusmodi libertatis patronos sibimetipsis saepenumero baud coliae-rere. Quid enim videmus? Dum omnibus plenam typo-grapbiae libertatem asserunt aut assertam volant, — dum eo titulo aut praetextu pessima quaeque contra fidem et mores, contra Dominum et Cbristum ejus, contra Ec-clesiam et ministros illius, excusant aut certe impune imprimi et evulgari sinunt, —iidem isti libertatis typo-grapbicae corypbaei ac duces baud raro exoptare, imo et comprobare non verentur, Episcopos ceterosque rei ca-tbolicae defensores in promulgatione Litterarum Apostoli-carum, aliorumve scriptorum evulgatione iniquo modo impedirij mulctas etiam ac carceres in eos decerni quibus vel verbum excidit, quod summi Imperantis aut le-gis civilis vituperationem redoleat. Nonne baec bistoria est, quam plures, liheralis nomine gloriantes, in prae-senti omnium oculis exbibent ac demonstrant ? Profecto cum Juvenali bic dicere fas esset: „ dat veniam corvis, vexat censura columbas.quot;

R. ad IV. Inter errores hac in re vigentes praesertim notandum est, quid libertatis istius respectu in princi-piis anni 1789 statutum seu edictum fuerit, et quid ex tempore illo Pseudoliberales moderni doceant ac defendant. In famosa Declaration e, qua memorato anno in Galliis, a Conventu nationali istius Eegni, bominis ci-visque jura proclamata sunt, Art. XI. sic babetur: „ La

libre communication des pensces et des opinions est un des droits les plus précieux de l'homme; tout citoyen peut done parler, ecrire, imprimer libreraent, sauf a répondre de 1'abus de cette liberté dans les cas determines par la loi.quot; — lisdem placitis plus minus im-buti, Pseudoliberales nostri aevi affirmare non dubitant: a) Artis typographicae libertatem, praestantissimum istud moderni progressus civilitatisque donum, ubivis gentium efflagitandam ac promovendam esse, b) Praeventivam li-brorum censuram a recti juris principiis abliorrere; jus quoque illius exercendae liabendaeque ipsimet Ecclesiae denegandum esse, c) Abusus ct mala effrenatae liberta-tis abunde compensari per libros bonos una simul in lucem editos. d) Palsum quoque esse quod passim obji-citur, plenam np. potestatem omnibus attributam, quas-libet opiniones cogitationesque palam publiceque manifes-tandi, conducere ad populorum mores , animoamp;que fa-cilius corrumpendos, atque Indifferentismi pestem pro-pagandam. Faucis, quod jam pridem ceu unum ex pre-tiosissimis liominis juribus a Conventu nationali in Gal-liis proclarnatum fuit, illudipsum Pseudoliberales hodierni temporis variis circumlocutionibus, saltern virtualiter et implicite, statuunt ac praedicant. Verum (sit lioc per transennam luc dictum) dum cam artis librariae libertatem tanquam jus, splendidissimumque progressus donum, summis laudibus extollunt, unum est, quod in sua sa-gaeitate praetermittunt, nimirum libertatis abusum ho-mini, ulpote libero arbitrio praedito, utique possibilem esse; nunquam verö jus aut perfectionem vocitari posse, uti supcrius jam notatum fuit.

paulo post Pius VI in Consisterio Secreto 29 Martii 1790 elocutus est. Taciti quoque praeterimus, quae idem Pontifex , ejusdemque Sucessores Pius YII, Leo XII et Pius YIII cum respectu ad jura in iis promulgata deinceps decla-rarunt. (Hac de re inter alios videri potest Auguste On-clair in opere cui titulus De la revolution et cle la restau-ration des vrais principes sociaux, ïom. Ill p. 237—243). At vero quod ad libertatem typograpliicam speciatim attinet, tria documenta Sedis Apostolicae prae caete-ris attentione digna sunt. Primum suppeditant Litt. En-cyclicae Greg. XVI Mirari vos 15 Aug. 1832,inqui-bus — facta prius recensione aliorum errorum, qui ex putidissimo Indifferentismi fonte proflüuut — rei istius respectu sic edicitur: „Hue spectat deterrima ilia, et numquam statis exsecranda et detestabilis libertas artis librariae ad scripta quaelibet edenda in vulgus, quam tanto convicio audent nonnulli eiflagitare ac promo-vere. Perliorrescimus, venerabiles Pratres, intuentes, qui-bus monstris doctrinarum, seu potius quibus errorum portentis obruamur, quae longe ac late ubique dissemi-nantur ingenti librorum multitudine, libellisque, et scrip-tis mole quidem exiguis, malitia tamen permagnis, e quibus maledictionem egressam illacrymamur super faciem terrae. Sunt tamen, proli dolor! qui eo impudentiae ab-ripiantur, ut asserant pugnaciter, banc errorum collu-viem inde prorumpentem satis cumulate compensari ex libro aliquo, qui in Lac tanta pravitatum tempestate ad Eeligionem ac veritatem propugnandam edatur. Nefas profecto est, omnique jure improbatum, patrari data opera malum certum ac majus, quia spes sit, inde boni aliquid liabitum iri. Numquid venena libere spargi, ac publico vendi, comportarique, imo ct obbibi debere, sa-

nus quis dixerit, quod remedii quidpiam habeatur, quo qui utimtur , eripi eos ex iuteritu identidem contingat ? quot; — Alterum documentum praebet Allocutio Pii IX i\^r«m-quam fore 15 Dec. 1856, in qua SS. D. N. verba fa-ciens de nova Constitutione Regni Mexicani, implicite adstruit, quod dein in Syllabo pp. 79 ab eo magis explicate sancitum fuit: „ plenam (scilicet) potestatem omnibus attributam quaslibet opiniones cogitationesque palam publiceque manifestandi conducere ad populorum mores animosqne facilius corrumpendos ac Indifferentismi pes-tem propagandam.quot;— Tertium documentum exhibetur in celeberrima Encyclica Quanta cura 8 Dec. 1S64. Sum-mus Pontifex Pius IX in ea disserens de absurdo Na-turalismi systematc, vi cujus nonnulli asserere non du-bitant, „ optimam esse conditionem societatis, in qua Imperio non agnoscitur officium coërcendi sancitis poenis violatores catliolicae religionis, nisi quatenus pax publi-ca postulctquot;, in liunc modum pergit: „ Ex qua omnino falsa socialis regiminis idea baud timent erroneam illam fovere opinionem catliolicae Ecclesiae, animarumque sa-luti maxime exitialem a ree. mem. Gregorio XVI Prae-decessore Nostro deliramentum appellatam, nimirum li-bertatem conscientiae et cultuum esse proprium cujuscum-que liominis jus, quod lege proclamari, et asseri debet in omni recto constituta societate, et (N. B.) jus civi-bus inesse ad omnimodam libertatem nulla vel ecclesias-tica, vel civili auctoritate coarctandam, quo suos con-ceptus quoscumque sive voce, sive typis, sive alia ra-tione palam publiceque manifestare , ac declarare valeant. Dum vero id temere affirmant, baud cogitaut et consi-derant, quod libertatem perdilion is praedicant, et quod si liumanis persuasionibus semper disceptarc sit libcrum,

numquam deesse poterunt, qui veritati audeant resultare, et de humanae sapientiae loquacitate confidere, cum banc nocentissimam vanitatem quantum debeat fides et sapien-tia cbristiana vitare, ex ipsa Domini nostri Jesu Cbristi institutione cognoscat.quot;

Itaque ut ea, quae bisce documentis a Sede Aposto-lica declarata aut decisa sunt, paucis complectamur: li-bertas tvpograpbica, a Pseudoliberalibus tantopere ven-tilata, secundum Ecclesiae doctrinam de se babenda est ut res „ deterrima, numquam satis exsecranda, et de-testabilisquot;; quae plurimum conducit „ ad populorum mores animosque facilius corrumpendos, ac Indifferentismi pestem propagandamquot;; adeoque, quam uno verbo me-ritö dixeris „ lïbertatem perditionisquot;.

Ad VI. II. 1° In comperto est, praefatam libertatis typograpbicae reprobationem seu condemnationem non re-spicere diram necessitatem, in qua Status civiles reperiri possunt, ac quandoque reperiuntur, metu majoris mali concedendi omnibus artis librariae libertatem seu im-munitatem a praevia censura civili. Hocipsum — ut alia praetereamus — ipsemet Pius IX qua Princeps temporalis pro suis Statibus fecisse legitur. In statute fundamen-tali, quod 14 Martii 1848 pro sua ditione temporali evul-gavit, rei illius intuitu. Art. XI sic babeturLa censure preventive actuelle, administrative ou politique, a, Tégard de la presse, est abolie, et sera remplacée par des mesures repressives, qui seront déterminées par une loi spécialequot;. Cfr. Kersten Journ. Hist. Tom. XV. p. 27.

2° Id quod SS. Pontifices, qua Pastores et Doctores omnium Cbristianorum pro suprema sua Apostolica auc-toritate reprobarunt ac condemnarunt, est ipsumjtM'iwa-

pium libertatis, seu contentio eorum qui asserere nou dubitant, artis typographicae libertatem seu immunita-tem a praevia censura in se bonam esse, ubique locorum exoptaudam ac promovendam.

3° Hisce tanquam certis statutis et admissis, dubium (si modo ita dici possit) quaudoque movetur de latitu-dine seu extensione istius condemnationis. Putant non-nulli, Liberales catliolici vulgo nuncupati, in memoratis Sedis Apostolicae doeuinentis plenam sive illimitatam artis librariae libertatem, scripta quaelibet, utut mala et perversa, in vulgus edendi, solum damnatam esse; at-que adeo moderatam istiusmodi libertatem, qua np. li-centia falsum ac verum, bonum ac malum typis vulgandi, certis limitibus circumscribitur, praemissis non obstanti-bus, ut quid in se bonum et iunocuum , aut saltern non reprobatum, tuta conscientia admitti,imo etdefendiposse. Ast banc eorum opinionem a vero abludere, exploratum certumque censeri potest. Enimvero quamvis in documen-tis supra allegatis sermo sit de libertate „ scripta quaelibetquot; edendi, — de plena potestate „ quaslibet opinio-nes cogitationesque palam publiceque manifestandi quot; — de jure „ ad omnimodam libertatemquot;, etc.; ambigi tamen nequit, quiu ex mente SS. Poutificum quaevis libertas erroris ac mali, etiam moderata certisque limitibus de-terminata, in se reprobetur et condemnetur. Sane, quo tendunt memorata documenta ? Quid SS. Pontifices in iis sibi praestituunt ? Depositum fidei undecumque sartum tectum custodire, — populorum mores ab omui contagiono praeservare, — salutarem vim, quam Ecclesia catbolica ex divina sui auctoris institutione non minus erga singu-los liomines, quam erga nationes , populos, summosque eorum Principes exercere debet, intactam retinere, — ver-

bo, Ecligionis catholicae veritatcm ac necessitatem, Sta-tusquo civilis christianam informationem, adversus absur-dum Indifferentismi et Naturalumi systcma tueri ac pro-pugnaro; adeoque erroris inalique libertatem, non solum quoad extremos excessus, sed funditus in suo principio convellere ac solio deturbare. Si quod dubium ea de re antea moveri potuit, illud jam dudum cessare debuit, postquam ipsemet Pius IX in epistola 4 Nov. 1868 ad scriptores epliemeridis Le CatJiolique data, aperte declara-vit, ejusmodi largiorem documentorum Apostolicae Se-dis interpretationem haud congruere cum vero et sincero eorum sensu. Epistola ista est tenoris sequentis: „ Di-lecti Tiliij Salutem et Apostolicam Benedictionem. An-cipites illae captiosaeque opiniones, quae libertatis ille-cebris obductae , jamdiu a falsa pbilosophia invectae fue-

runt, qui nullam in iis fallaciam aut perniciem suspi-cati, imo accommodatissimas eas censentes praesenti populorum progressui et veluti sponte inde manantes, propugnatores earum facti sunt et propagatores, rati a communi in easdem consensu commotarum rerum com-positionem esse pariendam. ]N^Torunt equidem ipsi , cogi-tatum lioc suum irrideri a perturbationum artificibus; no-runt , opiniones illas pluries a Decessoribus nostris re-probatas fuisse et a Nobis etiam clariore damnatione con-fixas; verum proprio indulgentes placito, largiorem Apos-tolica scita interpretationem pati posse ducunt, et opiniones illas certis coërcitas limitibus a sana doctrina minime abliorrere existimantes, eas adhuc per se innocuas prae-dicant, atque etiam utiles, aliosque sic exemplo et auc-toritate sua in easdem inclinant, latentia in ipsis ma-lorum semina fovent, et, praeter mentem propositum-

que suum dissidia serentes, vires infirmant, quas unani-mes conjunctasque in communes hostes converti oporte-ret. Gaudemus igitur, quod Vos in certamine suscepto adversus religionis et auctoritatis osores hujus Sanctae Se-dis documenta fideliter sectari constitueritis, eorumque nativum ac sincerum sensum exhibere populo, ut vera sanaque imbuatur doctrina latentemque noscere discat fal-laciam sententiarum, quae tarn insidiose proclivitati cu-piditatibusque aevi praesertim nostri blandiimturquot;. Etc. Plura liuc spectantia videri possunt in opero P. P. Bael-den, cui titulus La morale cle 1'Etat p. 74 seq.; item in opusculo cl. de Scgur La liberie § XXIX.

E. ad VII. Ut de tali agendi ratione rite judicetur, distinctione opus est. Aliud quippe est — uti superius jam indicatum est — ejusmodi libertatem, etiam liml-tato sensu acceptam, tueri ac promovere veluti princi-pivm, sen rem in se bonam ac veram; aliud, earn tueri ac promovere ut bonum relativum , seu potius ut quid minus malum, quod nempe, attentis peculiaribus rerum locorumque circumstantiis, metu majoris mali toleran-dum, vel etiam praeferendum censetur.

In prima bypothesi, quum talis agendi ratio Decre-tis Pontificiis directe manifesteque adversetur, certum indubitatumque est, ejusmodi personas, nisi forte ignoran-tia seu bona fides (quae tamen in re adeo nota facile supponi non potest) eas excuset, officio suo deësse. „Quoniam vero satis non est, ita decernit Cone. Va-ticanum sess. III. in fine, haereticam pravitatem vitare, nisi ii quoque errores diligenter fugiantur, qui ad illam plus minusve accedunt, omnes officii monemus, servandi

etiam Constitutiones et Decreta, quibus pravae ejusmodi opiniones, quae isthic diserte non enumerantur, ab liac Sede proscriptae et prohibitao sunt.quot; Admonitio haec, licet immediate respiciat opiniones illas, quae cum erro-ribus ibidem proscriptis quamdam retinent analogiam (cfr. Ciasca Exam. crit. Apol. p. 262), ob causae pari-tatem applicanda quoque est ceteris opinionibus a S. Sede solemniter damnatis ac prohibitis. Hie profecto a pari, imo a fortiori, valet id quod SS. D. N. Pius PP. IX. in Litt. Apost. 21 Dec. 1863 generatim declarat et do-cet: ,, Sapientibus Catliolicis baud satis esse, ut. . .. Ecclesiae dogmata recipiant ac venerentur; verum etiatn opus esse, ut se subjiciant turn decisionibus, quae ad doctrinam pertinentes a Pontificiis Congregationibus pro-feruntur, turn iis doctrinae capitibus, quae communi et constanti Catholicorum consensu retiuentur, ut tlieologicae veritates et conclusiones ita certae, ut opiniones iisdem doctrinae capitibus adversae, quamquam haercticae dici nequeant, tamen aliquam theologicam mereantur cen-suram.quot; (Cfr. Cone. Pro v. app. XXX. p. 153.) — Ut autem judicium, de tali agendi ratione ferendum, magis determinetur, tria in specie statui possunt: l⁰Peccatum istud, absolute loquendo, non habere propriam malitiara haeresis, quia proxima materia bujus culpae non est propositio baeretica; sed qua tale ex vi objecti pertinere ad vitium curiosUatis, oppositum virtuti studiositatis seu sobrietatis, quam in liujusmodi rebus sectari tene-mur juxta illud S. Pauli: non plus sapere quam oportet sapere, seel sapere ad sohrietatem. (Confer Suarez de Fide disp. XIX. sect. VI. n. 3—5.) 2° Ob negatam subjec-tionem, qua Catliolici in conscientia obstringuntur omnibus Sedis Apostolicae decisionibus, committi insuper

gravissimum inoledientiae peccatum. „ Qui secus sentiret ac doceret, ita scribit auctor operis Acta apucl S. Sedem T. III. p. 03 j quam Pontifex docuit, gravissimae inobe-dientiae reus esset liabendus; non enim intellectum sub-mitteret supremo Ecclesiae divinitus constitute Magistro eas propositiones reprobanti et damnanti.quot; 3° Peccatis istis saepenumero conjungi accidentalem malitiam: puta contra charitaiem ob scandalum aliis datum; contray«.s-titiam, si forte quis ita agens ex officio veritatem docere teneretur; vel etiam contra fid.em, si np. quis actionis suae consequentiam perspiciens, eidcm niliilominus per-tinaciter inliaereret. Profecto qui, neglecto aut postlia-bito solemni R. Pontiflcis judicio, ejusmodi libertatem veluti rem in se bonam ac veram tueri aut defendcre non metuunt, eo ipso (ut de infallibili magisterio E. Pontiflcis ex cathedra loquentis Mc non dicamus) in dogma plenae potestatis Eomani Pontiflcis evidenter iinpin-gunt. „ Silentio praeterire non possumus, inquit Pius IX in celeberrima Encyclica Quanta cura S Dec. 1864, eorum audaciam, qui sanam non sustinentes doctrinam contendunt, illis Apostolicae Sedis judiciis et decretis, quorum objectum ad bonum generale Ecclesiae, ejusdem-que jura, ac disciplinam spectare declarator, dummodo fidei morumque dogmata non attingat, posse assensum et obedientiam dctractari absque peccato, et absque ulla catliolicae professionis jactura. Quod quidem quantopere adversetur catliolico dogmati plênae potesiatis Eomano Pontifici ab ipso Cliristo Domino divinitus collatae uni-versalem pascendi, regendi, et gubernandi Ecclesiam, nemo est qui nou clare aperteque videat et intelligat.quot;

In altera hvpothesi — qua de re juxta superius dicta in memoratis documentis a Sede Apostolica nihil est

decisum — actionis ejusmodl moralitas ex principiis et regulis communibus eruenda ac colligenda est. Jam vero cum probe notum sit, e duobus malis, quorum alterutrum necessario subeundutn est, ad evitandum majus, minus tuta conscientia eligi, imo plurimorum judicio etiam li-cite suaderi posse (cfr. Ligorio L. III. n. 57); nihil certe damnationis in eo esset, qui casu quo rectum cen-surae civilis exercitium sperari non posset, metu majoris mali, seu iniquae vexationis alias tiraendae, artis typogra-phicae libertatem praeferret. Cavendum tamen est, ne sic agendo ejusmodi rerum ordinem in se approbare aut lau-dare videatur. ,, Si dans certaines circonstances, ita de libertate cultus et impressionis scribit Card. Pacca in Litteris 16 Aug. 1832 ad D. de la Mennais, la prudence exige de les tolerer comme un moindre mal, de telles doctrines ne peuvent jamais être presentees par un ca-tliolique comme un bien ou comme une chose desirable.quot; (Vide Kersten Journ. hist. T. III. p. 453.) — Quodsi forte contingat (contingit autem saepius), quod rationes seu motiva, quorum respectu vir quidam catholicus, caete-roquin principii illius falsitatem probe agnoscens ac con-fitens, libertatem typograpbicam, ob peculiaria rerum adjuncta, ut minus malum praeferendam esse censet, in se forent falsa aut insufficientia; opus certe utile — maxime si spes fructus affulgeat — erit, ejusmodi virum op-portuna instructione ad meliora sensa adducere: si tamen convinci nequeat, ipsum ob suum errorem, utpote qua talem non damnatum aut proscriptum, de gravi pec-cato arguere non auderem, dummodo bona fide et ex animi persuasione opinioni suae adhaereat seu insistat. Exstat Responsum quoddam S. Poenitentiariae anni 1820, cujus congruentiam ob causae paritatem perspiciet quis-

que. Quaerebatur (ita rem refert Bouvier in sua Theol. ï. I. p. 474. ed. 8quot;): „Beatissime Pater, N. Confes-sarius in Galliis, S. V. humillime consulit, num ipse queat et debeat absolvere illos ecclesiasticos qui se sub-jicere recusant condemnationi quam Sancta Sedes edidit quatuor celeberrimarum propositionum cleri Gallicani. Ita multae tollentur quaestiones et conscientiae quiescent?quot; Eesponsum fuit: „Sacra Poenitentiaria, diligenter per-pensa proposita quaestione, respondendum censuit, De-clarationem Conventus Gallicani anni 1682, ab Apos-tolica Sede improbatam quidem fuisse, ejusque Conventus acta rescissa, nulla atque irrita declarata; nullam tarnen tbeologicae censurae notam doctriuae in Declaratione ilia contentae inustam fuisse: propterea nihil obstare quo-minus sacramentali absolutione donentur sacerdotes illi qui bona fide et ex animi persuasione doctrinae illi adbuc (tempore scil. illo, ante definitionem Cone. Vaticani) adhaerent, modo absolutione digni aliunde videantur.quot; Conferri bic possuut liesponsa anni 1872 p. 194—198, ubi similis quaestio quoad aliam materiam tractatur.

mum, sed utile ac necessarium esse; indicando et refutando 3) praecipuas adversariorum objectiones.

conveniat, et quid 2) speciatim quoad librorum prohibitionem Episcopis a Sede Apostolica in-junctum seu demandatum sit?

E. ad I. Quid juris hac in re Ecclesiae competat, ad tria capita baud incongrue reduci potest:

Pro}}. l^a. Fide certum est, quemadmodum teste Li-gorio de proh. Lib. cap. II. n. 1° communiter tradunt Theologi, „Quod Ecclesia, et pro ipsa ejus caput Eo-manus Pontifex, utpote Cbristi Vicarius, jurisdiction em a Domino acceperit probibendi fidelibus lectionem librorum , sive de religione impie tractantium, sive contra bonos mores, aut Ecclesiae disciplinam aliquid conti-nentium.quot; Veritas baec — ut multa paucis complectamur — tribus argumentis confirmari potest:

a) Ex natura supremae potestatis, qua Ecclesia Cbristi adinstar Status beue ordinati divinitus instructa est. (cfr, Soglia Inst. can. p. II. § 1 — 12). Nimirum quotquot imperium sive supremam potestatem inter homines te^ nent, non modo jure possunt, verum etiam vi mune-ris, quo funguntur, omnino debent ea omnia removere ac tollcrc, quae communitati ipsis subjectae detrimen-tum afferunt j atqui nemo non intelligit, reipublicae cbris-tianae plurimum nocere libros supra memoratos, (quod et infra ad II. amplius demonstrabitur): jure igitur me-ritoque ipsamet Ecclesia, pro suprema potestate qua divinitus donata est, libros ejusmodi interdicere ac pro-bibere potest.

b) Ex missione seu officio Ecclesiae demandato, do-cendi gentes, ac fidei morumque intcgritatem sartara tec-tam custodiendi. Hocipso quod Christus Dominus Imjus-modi obligationem Ecclesiae suae imposuerit, eidem po-testatem quoque contulit ad finem ilium assequendum necessariam et opportunam; at vero, ut cum Baronio seribit S. Ligorio 1. c., „frustra Ecclesia laboraret in Laeresibus extirpandis , bonisque moribus fovendis, nisi unde scatet errorum ac vitiorum colluvies, fons penitus obstruereturquot;; aliis verbis, nisi libri perversi ct noxii, de quibus supra, a fidclium manibus removerentur: tenendum ergo est, Ecclesiam ab ipso Domino accepisse potestatem probibendi librorum eorum lectionem. Certe, ut Episcopi Bclgii in pastorali Instruct. 5 Aug. 1843 § 3. recta notant, „le dogme qui attribue ti I'Egliso le pouvoir divin de défendre ... la lecture des livrcs contraires a la foi et aux moeurs, se présente d'une manière si evidente a notre raison, que celle-ci no con-cevroit pas mume, sans ce pouvoir, la mission essen-tielle de I'Eglise. En effet, comment apprendre è, tons les peuples a croire et a pratiquer tout cc que J.-C. a révclé, docentes eos servare omnia quaecumque mancla-m volis; comment les preserver des ravages de Terreur et de la corruption , si I'Eglise n'avoit pas le droit d'arrêter Tune et l'autre dans les mauvais livres qui en sont la source la plus féconde?quot; — Nec quispiam dicat, necessarium non fuisse, ut Ecclesia tali potestate donaretur, quoniam fidclium cuique ipsamet naturae lex vetet librorum noxiorum lectionem. Enimvero, licet naturae lex probibeat, ne quis legat libros, quibus ejus-dem fides aut mores detrimentum capiunt, vel etiam sine ratione excusante periculo exponuntur, ipsa tamen non

docet, qui nominatim libri ut tales habendi sint. Hinc si sola daretur legis naturalis prohibitio, saepius contin-geret, a fidelibus legi libros vere nocivos, eorumque peri-culum non adyerti, nisi dum virus suum jam infude* rint. Itaque ut fidei morumque integritas debite custo-diatur, praeter legem naturalem necessaria est Ecclesiae directio libros noxios in specie designans.

c) Ex continuo Ecclesiae usu et praxi. Cum S. Pau-lus verbum Dei Epliesi nuntiaret, „ multi ex eis, qui fuerant curiosa sectati, contulerunt libros, et combus-serunt coram omnibusquot;, uti scriptum est in Act. Jpost. XIX. 19.

Factum istud insigne monumentum esse moris Ecclesiae pravos eripiendi libros e manibus fidelium cum Gret-sero monet Devoti Inst. Can. T. 11. p. 280. Et sane — ut quaedam antiquitatis documenta proferamus — jam in Canonibus Apostolicis (de quorum auctoritate alibi disseritur cfr. Soglia p. I. § 48) inter alia n⁰ 59 sta-tutum legitur; „ si quis falso inscriptos impiorum libros tanquam sacros in Ecclesia ad populi et cleri corruptio-nem publicaverit, deponitorquot;. Librum Arii, quem Tkaliam inscripsit, anno 325 in Cone. Nicaeno condemnatum, ejusdemque lectionem prohibitam fuisse, norrant Socrates et Sozomenus. „ Concilium, ita habet posterior Scrip-tor Hist. eccl. L. I. cap. 20, turn Arium, turn suae opinionis fautores pariter abdicavit, decrevitque ne veni-ret Alexandriam. Quin etiam et verba, quibus ejus ex-plicabatur opinio, et librum quem de eadem ediderat, inscripseratque ïhaliam, legi vetuit.quot; Anno 398 in Cone. Carthag. IV. (apud Gratianum Dist. 38 cap. 1) sic or-dinatum fertur: „ Episcopus gentilium libros non legat: liacreticorum autem pro necessitate et tempore.quot; Notis-

Nota. Non desunt eruditi viri, uti scribit cl. Perrone de fid. spe et char. p. I. n. 584, qui censeant, decretum istud, quod nomine S. Gelasii vulgatum est, jam coep-tum fuisse sub Damaso, continuatum a S. Leone Mag-no, amplificatum a Gelasio, ac demum absolutum sub Hormisda, eo quod in pluribus codicibus modo uni modo alteri liorum Pontificum tribuatur. Quidquid vero de hoc sit, illud extra dubium positum est, tum ejusmodi decretum genuinum esse, tum in eo ineluctabile documen-tum exbiberi illius potestatis, qua Ecclesia ac Eomani Pontifices usi sunt in pravorum librorum prohibitione.

hibendi libros perversos ac noxios, sed scriptorum etiain impressionem legibus suis moderandi. — ïbesis ista eo-dem probatur argumento, quo superius secundo loco prima propositie stabilita fuit. Profecto, ut depositum fidei ac morum iu Ecclesia Dei integrum conservetur, satis non est malos prohibere libros. Hujusmodi prohibitio, utut utilis ac necessaria, experieutia teste, baud sufficit ad arcendum perversionis periculum: editis quippe pravis libris, fidelium multi tentatione abripiuntur, atque, non obstante Ecclesiae prohibitione, eosdem legere non timent. Quocirca ut Ecclesia munere sibi imposito rite fun-gatur, scriptorum etiam impressioni invigilare tenctur, atque adeo et potestate eamdem legibus suis moderandi praedita sit, oportet. Hinc et ipsa, probe sciens, sero medicinam parari, cum mala per longas invaluere moras, inventa arte tjpographica, non destitit omnem im-pendere curam, ne quod salubriter inventum erat, in contrarium cohverteretur, scriptorumque impressionem nullo non tempore salutaribus legibus circummunivit. (Latins infra cap. III. et IV.).

Fropositio 3^ia. Jus Ecclesiae quoad librorum proliibi-tionem et impressionem extenditur ad omnia, quae fini ipsius proprio, qui est cultus Dei et salus animarum, quomodocumque officere censentur. Prohibere igitur po-test, non solum libros aut scripta de se perniciosa, sed et bona quae aliunde ob causam extrinsecam noxia aut periculosa censentur, puta libros aut scripta ab Haere-ticis de re profana composita, Scripturae S. lectionem in lingua vulgari, et alia ejusmodi. Prohibere etiam po-test, ne ulla imprimantur scripta absque nomine auc-toris aut praevia Ordinarii approbatione, etc. — Sen-tentia liaec, in continua Ecclesiae praxi fundata, sequi-

tur ex fine eidem Ecclesiae divinitus praestituto. Christus Dominus Ecclesiam suam instituens, ut per earn, cultus Dei, animarumque salus procurarentur, non potuit non veile media ad finem istum necessaria; adeoque et potestate ipsam donavit prohibendi quaevis nocitura. Jam vero quis non videt, liaereticorum libros, in quibus nihil mali occurrit, lectorem facile allicere ad legendum prava ipsorum opera? Quis non novit, in Sacra etiam Scriptura plura liaberi quae indocti et instabiles depra-vant ad suam ipsorum perditionem ? Quis non intelligit, anonymos libros prae ceteris natos seu idoneos esse ad infundenda errorum ac corruptelarum venena ? Quis tandem ignorat, typograpliiae libertate plures turpiter abuti cum maximo fidelium detrimento? Jure igitur merito-que ipsamet Ecclesia pro munere sibi injuncto ea omnia prohibere aut moderari valet.

E. ad II. Juris illius esercitium non modo legitimum, sed et utile ac necessarium esse, patet

1° Ex errorum vitiorumque portentis, quae libris ac scriptis perversis cum ingenti animarum damno longe lateque disperguntur. Norunt quotquot sunt aequi rerum aestimatores, quanta morum corruptio jam dudum iu-valuerit; quantum regnet sacrosanctae religionis nostrae vilipendium ac contemptus; qua animositate mali quique in Deum ejusque Ecclesiam agantur; qui errores de Ecclesia ejusque juribus, de societate civili turn in se turn in suis ad Ecclesiam relationibus spectata, do ethica na-turali et Christiana, de matrimonio christiano aliisque rebus ecclesiasticis, bonorum etiam mentes invaserint. Cui vero causae haec omnia, et alia id genus plura, adscri-benda sunt? Audi Gregorium XVI, (cujus verba supc-

rius jam allata ob eorum opportunitatem Lie repeterc mihi liceat.) „ Perhorrescimns, inquit in Litt. Eucycl. Mirari vos, intuentes, quibus monstris doctrinarum, seu quibus erroram portentis obruamur ingenti librorum mul-titudine, libellisque et scriptis mole quidem exiguis j ma-litia tamen permagnis, e quibus maledictionem egressam illacrjmamur super faciem terrae.quot; Eidem causae, pesti-feris np. libris ac scriptis, Pius PP. IX. attribuit impias doctrinas quas ubique gentium grassari dolemus. „ Optime scitis, A'enerabiles Pratres, ita ait in notissima Encyclica 8 Dec. 1864, liisce temporibus omnis veritatis justitiae-que osores, et acerrimos nostrae religionis hostes, per pestiferos libros, libellos, et cphemerides toto terrarum orbe dispersas populis illudentes, ac inalitiose mentieu-tes alias impias quascumque disseminare doctrinas.quot; Dicen-dum igitur est, quod Ecclesia, cujus est curam gerere, ut cunctis sana religio moresque integri sint, pro recta muneris istius adimpletione non solum possit, sed et cleleat probibere libros ac scripta quae sanae fidei mo-rumque integritati noxia censentur ; quin et librorum impressioni (qua in re, experientia teste, tot ac tanti abusus committuntur) omni modo invigilare teneatur.

Patet 2° ex SS. Litteris, argumento ducto a minori ad majus. Si teste Apostolo I. Cor. XV. 33. corrum-piint mores bonos colloquia mala; si homines a fide alieni sedulo vitandi sunt juxta illud S. Jois II. Epist. 'f. 10: si qtiis venit ad vos, et hanc doclrinam non affert, nolite eum recipere in domum, nee Ave ei dixeritis; si mandante Domino, Mattb. TIL 15. attendendum seu ca-vendum est a falsis prophetis, qui veniunt ad vos in vestimentis ovium, intrinsecus autem sunt hqii rapaces ; majori sane ratione prohibenda, arcenda, cxscindenda

sunt scripta perversa, utpote iis omnibus poriculosiora. Hlc profecto urget illud Poetae dictum : „ Segnius liaerent dimissa ijev aurem, quam quae sunt oculis subjecta fide-libus.quot; Plura videsis penes S. Ligorio app. deproh. Ui. cap. I. n. 2; item in past. Instr. Episcoporum Belgii-superius citata.

2) Praeter objectiones antiquatas, quas indicant et solvunt Tlieologi (cfr. Ligorio 1. c. cap. IV. Perrone de Jide spe et char. p. I. n. 591—G13. et alios), in praesens duae praesertim notandae sunt.

Prima est .generalis, respiciens librorum proliibitionem in genere. Tivimus, ita aiunt, in tempore progressus ac civilitatis; legendum igitur est pro et contra, ut nos-catur scientiarum status, atque cum moderno progressu ac civilitate pari gradu incedatur. Yivimus, ita addunt, in tempore emancipationis ac libertatis; omnia igitur legenda sunt, ne velut retrogradi haberi velimus. Consequenter, sic iemere concludunt, ob lias et alias rationes librorum prohibitie ac censura, nedum utilis et necessaria dicatur, habenda potius est nociva diebus nos-tris, nee ipsi quidem Ecclesiae concedenda aut permit-ten da.

E. ad primum. Datur progressus materialis; concede totum: imo cum Pio IX, in litt. 20 Feb. 1S63 ad Napel. III. datis, addere libet: ,, que nous applaudis-sons aux progrès materielies, et que nous désirons en outre que les peuples soient en état de jouir paisible-ment de leurs efforts, tant a cause du profit qu'ils en retirent, que de Toccupation qu'ils y trouvent.quot; Datur progressus intellectualis ac moralis; nego prorsus. Qui-cumque innumera Philosophorum systemata quoad prima-

rias veritates in ordine intellectuali ac morali, puta quoad Deum ejusque naturam, quoad mundum ejusque origi-neuij quoad liominem ejusdemque destinationem, quoad etliicam ejusque principia, etc. etc., serio perpenderit, cum Apostolo (ad Eom. I. 21. 22.) exclamare cogitur: evanuerunt in cogitationïbus suis, et obscuratum est in-sipiens cor eorum: dicentes enim se esse sapienles, siul-ti facti stmt. Caeterum, dato etiam. non concesso, pro-gressum at civilitatem revera tantam esse, quanta prae-tenditur, inde non sequitur, privatum quemque in rebus fidei et raorum, postliabito Ecclesiae judicio, pro libitu pro et legere posse; namque, ut cum Nat. Alexandre

bene notat S. Ligorio 1. c. cap. IV. n. 5°, „ probare doctri-nas librorum, non unicuique commissum est, sed tantum Episcopis, quos Spiritus Sanctus Ecclesiae praefecit, et maxime Summo Pontilici Christi Yicario, ac totius gregis Cliristi supremo Pastori.quot; Nee quidpiam valet ratio ad-jecta, sic np. agendum esse, tit noscatur scientiarum status etc. An forte putaut ejusmodi scioli, ob rationem adeo futilem maximum liominis bonum, aeternam animae salutem, certo perditionis periculo licite exponi posse?

E. ad secundum. Ut ejusmodi emancipatio aut liber-tas quidquam probet, prius ostendendum foret, eam in se veram ac bonam esse: ex falso enim sequitur quodlibet. Dein si specioso libertatis titulo quaevis legere fas esset, pari jure dici posset, apostasiam et taeresiin, blasphemias, et alia hujusmodi, licite committi posse, quum et haec crimina moderno tempore civili jure impune grassentur. Meminerint tandem qui talia temere dicunt, nos coram Deo judicandos non esse secundum saeculi placita, sed secudum fidei principia et legem Ejus, qui dixit: quid prodest liomini, si mundum universum lucre-

tur, animae vero suae detrimentum paiiatur. Non timeamus igitur nomen retrogradi, sed cum S. Paulo potius di-camus: si adhuc hominibus placerem, Christi servus non essevi. — Ad haec, qui talia cffutiunt, regulariter re et opera sibimetipsis contradicunt. Quaeso enim, an pari aviditate bonos et malos libros legant devorentque ? An pari studio, quo malis et vetitis inliiant, scripta apologetica religionis Catliolicae scrutentur ac ruminent? — Postremo, id quod scriptum est in Genesi quot;VUL 21. sen-sus et cogitatio humani cordis in malum prona sunt ab adolescentia sua, unusquisque in semetipso experitur; per-timescendum igitur omnino est, ne in conflictu ven et falsi, boni et mali, falsum ac malum praevaleant. Quodsi quisque nostrum cum S. Paulo fateri debeat, non quod volo bonum, hoc ago; sed quod odi malum, ïllud facio; quauto magis illud continget in eo, qui sponte sua peri-culum incautus adit. Tune profecto verificabitur illud Ec-cli. (III. 27): qui amat periculum, in Ulo peribit.

Altera objectio speeialis est, concernens diaria, eplie-merides, et alias ejusmodi publicationes periodicas. In chartis istis publicis, inquiunt audacter, de rebus poli-ticis primarie agitur, quibus sese immiscere Ecclesia non potest aut debet: earum igitur probibitio et cen-sura vel ex hoe capite Ecclesiae prorsus deneganda est.

E. 1° Neg. Antec. Quae enim res politicae sunt, quas plura diaria publica, vulgo liberalia nuncupata, quotidie aut saltem frequentissime versant? Ecclesiam ejus-que ministros quovis modo exosos reddere;—instituta religiosa couviciis suis proscindere ac consectari; — vi-ros catbolicos de Ecclesia bene meritos deprimere, fidei autem liostes et apostatas ad nubes extollere; — piis institutionibus ac sodalitatibus omnimoda obstacula po-

nere, sectas vero occultas a Sede Apost. toties dam-natas palam publiceque fovere; — quidquid contra Ec-clesiam ejusque jura attentatur, laudibus celebrare, aut certe cum jactatae libertatis dispendio excusare; etc. etc.

— En politicam, de qua in plurimis eorum primarie agi-tur! Et Ecclesiae jus non esset, se rebus istis immis-cendi! „ Cette politique-la, ut cum egregio Scripto pe-riodico (Etudes religieuses, hisloriques et littérairei) lo-quamur, regarde la religion, puisqu'elle Tattaque en face; done I'Eglise a le droit de la juger et de la con-dam ner.quot;

R. 2° D. N. C. A. N. C. Ut Ecclesia pro munere sue fideles doceat, quod pabuli genus appetere, quod ut no-xium ac mortiferum vitare debeant, scriptis etiam poli-ticis invigilare potest ac debet. Ees ista, intime con-nexa cum iis quae ad I. et II. bujus capitis dicta sunt, confirmari potest ex Eesponso S. Sedis, quod laudata Studia referunt in bunc modum : „En 1832, quelques faux politiques de Suisse soumirent au Saint Siége ces trois questions: 1° les journaux sont-ils soumis a la censure de I'Ordinaire, inome en ce qui regarde les opinions politiques? 2° Cette censure peut-elle atteindre les articles oü sont racontés des evénements bistoriques ? 3° S'otend-clle a toute espèce d'ccrits, quelle qu'en soit la forme et la teneur ? La reponse a ces trois questions fut affirmative. Et en effet, les pasteurs ne pourraient pas juger des paturages qu'ils doivent oftrir ou inter-dire a leur troupeau, si leur autorité ne s'ctendait pas sur tous les écrits qui s'attaquent a la foi et aux moeurs.quot;

— Eesponsum hoc, quod np. a S. Sede per S. C. Inq. fuit datum, partim etiam refertur in ultimis edit, comji. Theol. mor. P. Gary T. II. in nota ad n. 982.

Ad III. E. 1° Librorum censura, sen approbatio ante eorum impressionem [salvis tamen peculiaribus consti-tutionibus quoad certas librorum species de quibus infra cap, IV. q. III. 2)] juxta Eegulam X Indicis in Urbe spectat ad Vicarium S. Pontificis, et Sacri Palatii ma-gistrum, vel personas a Sanctissimo Domino iSostro de-putandas; in aliis vero locis ad Episcopum, vel alium babentem scientiam libri vel scripturae imprimendae, ab eodem Episcopo deputandum, ac Inquisitorem haereticae pravitatis ejus civitatis, vel dioecesis, in qua impressio fiet.

R. 2° Libros prokibere, eosque Indici pro universa Ecclesia inscribere, pertinet ad solum Eom. Pontificem aut Concilium oecumenicum. Negotium istud ipsemet Pontifex regulariter expedit per S. Congr. Indicis; ali-quando vero per Congr. S. Off. seu Univ. Inq., vel etiam speciali Brevi aut Bulla immediate per semetipsum exequi-tnr. Cfr. Soglia Inst. can. p. II. § 23, item Hevmans de eccl. Lib. proh. n. 192. 193.

R. 3° Libros prohibere, etiam illos qui regulis gene-ralibus aut jure communi permitti videntur, eosque indici particulari inserere pro suis respectivis Dioecesibus vel territoriis, liberum quoque est locorum Episcopis et Inquisitoribus. (Vide reg. X Indicis al. 13.) Quinimo ad normam Instructionis, dementis VIII auctoritate regulis Indicis adjectae, illud etiam Catholicae fidei con-servandae necessitas extra Italiam ab iis postulat, „ut eorum librorum indicetn confici, et publicari curent, qui per eorum regna, atque provincias , liaeretica labe infecti, ac bonis moribus coutrarii vagantur.quot; (Vide ibidem Tit. I. de prok. librorum § III.)

Sedis Apostolicae acta prae caeteris attcntione digna sunt. Primum est Leonis XII diei 26 Martii 1835, quod est tenoris sequentis : „ Sanetitas sua mandavit in memoriain revocanda esse universis Patriarcliis, Arcliiepiscopis, Epis-copis, aliisque in ecclesiarum regimen praepositis, ea, quae in Eegulis sacrosanctae Synodi Tridentinae jussu edi-tis, atque in Observationibus, Instructione, Additione, et generalibus Decretis Summorum Pontificum Clcmentis YIII, Alexandri VII, et Benedicti XIV auctoritate ad pravos libros proscribendos abolendosque Indici Librorum probibitorum praeposita sunt, ut nimirum, quia prorsus impossibile est libros omnes noxios iucessanter prodeuntes in Indicem referre, propria auctoritate illos e manibus fidelium evellere studeant, ac per eos ipsimet fideles edo-ceantur quod pabuli genus sibi salutare, quod noxium ac mortiferum ducere debeant, ne ulla in eo suscipiendo capiantur specie ac pervertantur illecebraquot;. — Alteram est Decretum S. C. Indicis 24 Aug. 1SG4, quo Epis-copis denuo inculcatur, „ ut juxta mandatum Leon. XII in proscribendis malis libris, qui in sua Dioecesi eduntur, sedulam operam navént; iis praesertiui in lo-cis, in quibus promptae coërcitionis urgeat necessitas; deferendo ad Apostolicum judicium opera et scripta, quae profundius examen exigunt, vel in quibus ad sa-lutarem effectum consequendum supremae auctoritatis sen-tentia requiritur. Ne vero quis praetextu defectus juris-dictionis aut alio quaesito colore Ordinariorum senten-tias et proscriptiones ausu temerario spernere, vel pro non latis habere praesumat, eis Sauctitas sua concessit, ut in liac re, eiiam tanquam Apostolicae Sedis delegaii, procedantquot;. Cfr. Directorium Dioec. Nostrae anni 1865 p. 58.

Nota. Personae superius memoratae sunt illae , quibus vi muneris vel ex special! mandato jus et officium est, libros aut scripta cum potestate sive jurisdic-tionis auctoritate censurandi ac proliibendi. Censura au-tem doctrinalis ab aliis quoque personis, signanter a facultate Theologica alicujus catliolicae universitatis, legitime exeri potest; ejusmodi vero sententia, seclusa spe-ciali concessione in contrarium, tanti solum valet, quanti ratio aut motivum judicii. Vide Hejmans in op. cit. n. 108. et alios ibidem allegatos.

Ad IV. E. 1⁰ Certum in primis est, Principes saecu-lares suis in statibus prohibere, quin et impedirc posse libros et scripta de rebus mere profanis agentia, quando-cumque hujusmodi libri aut scripta civilis socictatis fini, puta publicae tranquillitati aut temporali civiumbono, vere adversari aut nocere censentur. „ Haud inficior, in-quit inter alios doctus Devoti Inst. can. T. II p. 282, £tiam laicos Principes cavere suis legibus posse, ne quis legat, retineatve libros, qui adversantur iis rebus, quae eorum curae, potestati, administrationi commissae suntquot;. Et sane, si quaevis suprema potestas in rebus sibi sub-jectis ea decernere valeat, quae ad finem ipsi praesti-tutum necessaria vel opportuna sunt, etiam memoratum jus Potestati saccular! denegari nequit, nec umquam, teste Zaccaria, eidern dcnegatum fuit. „ Quod valeant saeculares Principes (ita scribit praefatus auctor Hist, po-lem. L. II Diss. 2 Cap. 2. n. 3) suis in statibus libros profanos prohibere, quibus legitime ipsorum regimini of-fendicula et oppositiones excitantur, nemo est qui umquam in dubium vocaveritquot;. — Certum praetersa est, Principem saecularem qua Ecclesiae(Cfr.Conc.

Trid. Sess, XXV cap. 20 de ref.) jure posse, imo de se — in quantum np. rerum adjuncta sinunt — etiam te-neri sua auctoritate sancire ac tueri librorum quorum-cumque proliibitionem ab Ecclesia jam prolatam. Id quod Pius PP. YI in Alloc, 29 Martii 1790 de christianis Principibus generatim effatus est, in praesenti materia spe-ciatim applicari debet: „ Ministri Dei sunt Eeges in bo-num, Ecclesiae filii sunt ac patroni, quorum est eam-dem ut paren tem diligere, «j usque causam ac jura cus-todirequot;.

E. 2°. Ex altera parte certo firmiterque tenendum est ad Potestatem saecularem non pertinere judicium de rebus fidei aut morum, ceterisque negotiis quae ad cultum Dei vel salutem animarum proxime referuntur (liaec enim materia nni Ecclesiae divinitus commissa fuit, cfr. Soglia p. II Libro III per totum); atque adeo Principem civilem dijudicare non posse, qui libri aut scripta sub respectu religioso approbatione aut improbatione digna sint; muitoque minus Ecclesiae judicium in rebus istis damnare,. ejusdemve Decretis refragari aut obsistere valere. „Aliter res se habet, ait idem Zaccaria 1. c. n. 4°, quoad libros de religione ac materiis ecclesiasticis tractautes, aut in quibus (etsi de re profana potissimum agant) aliqua in-terjecta sunt religionem respicientia. Horum libiorum prohibitie, quantum ad dogma religionemque attiriet, non-nisi ecclesiasticae potestati subjacet.

E. 3°. Quoad quaestionem speciatim agitatam: an et quatenus Princeps saecularis libros aut scripta de religione tractantia proliibere queat ob motivum temporale, puta quod per ea turbae aut seditiones in societate ci-vili exeitentur vel timendae sint ? illud quidem in com-perto est, hujusmodi praetextu laicam potestatem prohi-

here non posse libros ant scripta, qnorum lectionem Ecclesia approbat, fidelibusque commendat aut licitam de-clarat. Enimvero quod „ in conflictn legum utriusque potestatis jus civile praevaleatquot;, Liberalismi commentum est, aPio IX in Syllabo pp. XLII solemniter proscriptum. At verOjUbi de liujusmodi libi'o vel scripto ipsamet Ecclesia nihil quidquam pronuntiavit, cum eodem Zacca-ria dici ac statui poterit: „ non quereretur Koma sen Ecclesia , si librum, etiam de rebus sacris et ecclesiasticis agentem, ex quo tamen in aliquo Statu orirentur per-turbationes, prohiberet saecularis Princeps, (hinimodo ]».-dicium de doctrina Ecclesiae relinqueret, èt ad solum finem consulendi interea publicae tranquillitati ac prae-pediendi perturbationes, prohibitionis decretum ederet.quot;

Plura liuc pertinentia videri possunt penes Bouix de cur. Rom. p. Ill cap. II pag. 426 — 435. Heymans (fe eccl. libr. proh. n. 100 — 103. Devoti Inst. can. T. II p. 282 seq. et alios.

De veteri Ecclesiae disciplina quoad ¹ Lx orum proMbitionem, deque origiue et perfectioue Indlcis Tridentlni.

III. Quid egerit Pius IV, ut ipsorum voto fieret satis, indicando contentum seu ordinem Indicis ab eo editi ?

IV. Quaenam deinceps a Sede Apostolica acta sint, ut Index Tridentinus perficeretur, suoque fini magis ad-aptaretur ?

E. ad I. Ne fidei depositum morumve integritas in discrimen adduceretur, constans Ecclesiae mos fuit, proliibere, condemnare, quin et igni concreraare libros et scripta perversae aut nocuae lectionis. Morem hunc prisca Ecclesiae monumenta (quorum quaedam superius cap. II ad I allegata sunt, et plura videri possunt apud Bouix de cur. Bom. p. 400—417) comperte attestan-tur. Primis tarnen saeculis, quemadmodum ex iisdem documentis colligere est, disciplina ista ob minorem li-brorum copiam repressim solum modo, et quidem, ut plurimum, singillatim exeri solebat. Verum incunte sae-culo XVI, cum artis typographicae facilitate librorum col-luvies in dies accresceret, pia Mater Ecclesia, disciplinam suam temporum necessitudini semper accommodans, tanto malo efficaciora remedia opponenda esse duxit. Itaque, ut librorum pestis radicitus evelleretur, a tempore isto etiam praeventivo modo procedi coepit, injuncta scilicet librorum scriptorumque censura, antequam imprimeren-tur aut typis vulgarentur. Ut pariter noxiorum librorum lectio magis amoveretur, oeconomia Indicis, seu metho-dus in libros jam editos data opera inquirendi, eosquo etiam in genere proliibeudi (quae res jam dudum in usu erat, confer dicta cap. II ad I), sub idem tempus ma-jora incrementa cepit. — Quoad primum, seu praeviam librorum ceusuram, duac Constitutioncs istius temporis

praesertim notandae veniunt. l^a est Alex. VI Inter inul-tiplices 1 Jun. 1501, in qua omnibus et singulis artis librariae impressoribus sub poena excommunicationis sententiae latae inliibetur: „ ne de caetero libros, trac-tatus aut scripturas qualescumque impritnere aut imprimi facere quoquomodo praesumant, nisi consultis prius super hoc Archiepiscopis vel Vicariis aut Officialibus,... ac eorum speciali et expressa impetrata licentia, gratis concedendaquot;. 2^a est LeonisX, anno 1515 iu Cone. Lat. V sess. 10^a hoc modo lata: „ Nos itaque, ne id quod ad Dei gloriam, ac bouarum artium propagationem sa-lubriter est inventum (nimirum ars libraria) in contra-riuin convertatur, ac Cliristi fidelium saluti detrimentum pariat, super librorum impressione curam nostram lia-bendam duximus, ne de caetero cum bonis seminibus spinae coalescantj vel medicinis venena intermisceantur. Volentcs igitur de opportune super his remedio provi-dere, hoc Sacro opprobante Concilio, .... statuimus et ordinamus, quod de caetero perpetuis futuris temporibus nullus lihrum aliquem seu aliam quamcumque scripturam, tam in Urbe nostra, quam aliis quibusvis civitatibus et dioecesibus imprimere seu imprimi facere praesumat, nisi prius, in Urbe per Viearium nostrum et Sacri Palatii magistrum, in aliis vero civitatibus et dioecesibus per Episcopum , vel alium habentem peritiam scientiae libri, seu scripturae hujusmodi imprimendae, ab eodem Epis-copo ad id deputandum, ac inquisitorem haereticae pra-vitatis civitalis sive dioecesis, in quibus librorum impressie hujusmodi fieret, diligenter examinentur, et per eorum manu propria subscriptionem, sub excommunicationis sententia gratis et sine dilatione imponendam, ad-probentur. Qui autcm secus praesumpserit, ultra libro-

rum impressorum amissionem et illorum publicam com-bustionem, ac centum ducatorum fabricae principis Apos-tolorum de Urbe sine spa remissionis solutionem, excom-municationis sententia innodatus existatquot;. — Quoad alteram , seu Indicis oeconomiam, satis erit commemorare, quid rei istius intuitu sub idem tempus a Paulo IV praestitum sit. Hie Pontifex probe intelligens, praeviara librorum scriptorumque censuram baud sufficere ad com-pescenda mala inde profluentia (plures enim rebelles, spreta Ecclesiae lege, libros perversos typis edere perge-bant), primo quidem S. Congregationi Uuio. Inquis., nu-per sub Praedecessore suo adversus haereticam pravita-tem in Urbe erectae, onus imposuit, inquirendi in pra-vos ac noxios libros, cognoscendique, quibus emendatie, et quibus proscriptio debeatur. (Cfr. Gonst. Bened. XIV Sollicita septimo Idus Julii 1753). Quia verb et bac ratione rerum necessitudini non satis provisum vi-debatur, paulo post, anno 1557 , eidem Congregationi in mandatis dedit, ut pro majori fidelium utilitate ac commodo generalem conficeret Indicem, eumque confec-tum eodem anno evulgavit sub titulo : „ Index auctorum et librorum, qui tanquam haeretici, suspecti autperni-ciosi ab Officio S. 11. Inquisitionis reprobantur, et in uni-versa Christiana republica interdicunturquot;. — Hisce non contentus, idem Pontifex mox alium magis amplum librorum Indicem summa cura (consultis np. voluminibus Bibliotliecae Vaticanae, adhibitis quoque aliarum regio-nurn particularibus Indicibus, etc. Cfr. Pallavicini Hht. Cone. Tricl. L. XV. cap. 19. n. 9) concinnari jussit, quem —suppresso priore — 30 Dec. 1558 edidit, at-que initio anni subsequcntis in publicum emisit sul) hac inscriptionc: „ Index auctorum ct librorum, qui ab Of-

ficio Sanctae^Romanac et Universalis Inquisitionis caveri ab omnibus et singulis in universa christiana republica mandantur, sub censuris contra legentes vel retinentes libros proliibitos, in Bulla quae lecta est in Coeua Do-mini expressis, et sub aliis poenis in decreto ejusdem Sacri Officii contentisquot;. Hic tarnen Index, quia in nonnullis rigi-dior censebatur, mox panlisper moderatus fuit per Morni-tum, ejusdem Pontificis auctoritate anno 1561 editum sub titulo : „ Modificatio Indicis librorum prohibitorumquot;. Plura videsis penes Luc. Ferraris V. Libri prohiliti § 11. in appendice. Eouix de cur. Rom. p. 454 seq. Per-rone de jide, spe et char. p. I. nquot; 5S6. Hey mans de eccl. Lib. proh. n. 162. et alios.

E. ad II. Patres Tridentini apprime conscii, fidei morumque puritatem, cujus tuendae causa convenerant, consistere seu obtineri non posse, nisi et libris, quorum ope — stantibus etiam anterioribus Sedis Apostolicae or-dinationibus — insana do'ctrina longe lateque diffunde-batur, de edendo novo Indice diu multumque cogita-runt. Manum tarnen operi admovere non sunt ausi, quo-niam res ista non ita pridem a Paulo IV perfecta esset. Pius PP. IV per suos legatos de liac Patrum perplexitate edoctus, extemplo Litteras in forma Brevis dedit, qui-bus eosdem ad executionem operis concepti plurimum exliortatus fuit. Eebus ita compositis, Patres conscripti sess. XVIIIj quae est secunda sub memorato Pontifice, in liunc modum statuerunt: „ Censuit (Synodus), ut de-lecti ad banc disquisitionem Patres de censuris librisquc, quid facto opus esset, diligenter considerarent, atque etiam ad eamdem Synodum suo tempore referrent: quo facilius ipsa possit varias ct pcregrinas doctrinas, tan-

quam zizaiiia, a cliristianae vcritatis trilico separare, deque liis commodius deliberare et statuere , quae ad scrupu-lum ex complurium animis eximendum et tollendas mul-tarum querelarum causas , magis opportuna videbunturquot;.

Patres ad lioc delecti, numero decern et octo, post ingentes labores unius anni cum dimidio, adscitis etiam lectissimorum Tlieologorum consiliis, opus sibi deman-datum absolverunt sub finem anni 1563. Defuit tamen tempus (die enim quarta Decembris ejusdem anni Con-cilio finis fuit impositus) , ludicem confectum pro rei gravitate debite examinandi , eunique conciliariter ap-probandi. Quocirca sess. XXV in Decreto cle Indice li-hrorum rei istius terminatio Summo Pontifici fuit relic-ta. „ Sacrosancta Sjnodus, sic dicitur ibidem, in se-cunda Sessione, sub Sanctissimo Domino nostro Pio IV celebrata, delectis quibusdam Patribus commisit, ut de variis censuris, ac libris, vel suspectis vel perniciosis, quid facto opus esset considerarent, atque ad ipsam Sanc-tam Svnodum referrent: audiens nunc liuic operi ab eis extremam manum impositam esse, nee tarnen, ob libro-rum varietatem et multitudinem, possit distincte et commode a Sancta Synodo dijudicari; praecipit, ut quidquid ab illis praestitum est, Sanctissimo Eomano Pontifici exhibeatur j ut ejus judicio atque auctoritate terminetur et evulgetur.quot;

R. ad III. Ut Patrum Tridentinorum voto fieret satis, Pius IV memoratum Indicem per novam Commissionem ad lioc nominatam dcnuo examinari fecit, ac dein die 24 Martii anni 1564 in Bulla Dominici gregis auctoritate sua Apostolica confirmavit, publicavitque. — Hie Index, Tridentinus vulgo dictus, utpote qui a Patribus

delectis istius Concilii primum confectus fait, practer decern Eegulas generales (quae et liodie in recentioribus editionibus leguntur) comprehendebat catalogum aucto-rum ac librorum nominatim proliibitorum; hie vero catalogus rursum in tres classes, ordine alpliabetico dis-positas, dividebatur, quemadmodum in Indice Paulino jam partim observatum fuerat.

In prima classe non tam libri, quam librorum scrip-tores continebantur, qui np. aut haeretici, aut nota bac-resis suspecti erant: liorum enim catalogum (ut narrat Porsrius, qui in eo negotio praecipuas partes habuerat) fieri oportuit, ut omnes intelligant, eorum scripta non edita solum, sed edenda etiam, proliibita esse.

In secundam classem non auctores, sed libri erant relati, qui propter doctrinam, quam continent, non sa-nam, aut suspectam, aut quae offensionem etiam in moribus tantum fidelibus adferre poterat, rejiciuntur, etiamsi auctores, a quibus prodiere, ab Ecclesia nun-quam desciverint.

Tertia vero et ultima classis eos libros complecteba-tur, qui sine scriptoris nomine in vulgus exierant, et earn doctrinam continebant, quam Rom. Ecclesia tan-quam catliolicae fidei aut morum integritati contrariam, refutandam ac repellendam decernit.

E. ad IV. Ut Index Tridentinus perficeretur, suoqucfini magis adaptaretur, postero tempore a S. Sede nonnulla ordinata fuere, quorum praecipua haec sunt:

1° S. Pius V specialem Commissionem , a Pio IV Prac-decessore suo nominatam ut Indicis Trid. examini ope-rain navaret, erexit in perpetuam Congregationem, Indicis nuncupatam; data etiam facilitate libros noxios S.

Pontificis nomine prohibendi, et catalogo librorum pro-hibitorum inserendi. Cfr. Bouix cle cur. Rom. p. 452 efc 457.

2° Clemens YIII, anno 1596, novum evulgavit In-dicem, passim appellatum Appendicem Indicis Tridentini, in tres classes pari modo divisum. Adjecit insuper, prae-ter observationes in Eegulam quartam et nonam Indicis Tridentini, nee non in Tlialmud aliosque Hebraeorum libros, specialem Instructionem pro iis, qui libris turn proliibendis , turn expurgandis, turn etiam imprimendis, diligentem ac fidelem,ut par est, operam sunt daturi.

3° SubUrb. VIII, anno 1633, cura et labore Fran-cisci Magdaleni Capiferri prodiit prima Indicis editio, in qua, praetermissa classificatione Tridentina, auctores et libri prohibiti uno ordine alpbabetico dispositi erant. Idem Pontifex jam ante, cum respectu ad eos qui in Statu Pontificio degunt, scriptaque sua alibi imprimi faciunt, confirmavit Decretum S. C. Inq. 18 Septembris 1625, quod deinceps in „ Observationibus ad regulam decimam Alexandri Papae VII jussu additisquot; fuit innovatum.

4° Alexander VII finis istius intuitu tria praestitit: nimirum ad normam Indicis sub Urbane in lucem editi, anno 1664, novam ejusdem editionem fieri curavit, quae, paucis immutatis, anno subsequenti denuo prodiit. Ipsius jussu additae sunt Observationes quaedam ad Eegulam decimam. Ab ipso damnata etiam fuit sequens proposi-tio: „ Libri prohibiti donee expurgentur possunt retineri usquedum adliibita diligentia corriganturquot;.

5° Bened. XIV, anno 1753, celebrem dedit Consti-tutionem Sollicita, qua methodus seu norma, in examine et proscriptione librorum servanda, amplissime describi-tur. Anno 1757, die 13 Junii, cum respectu ad regulam quartam Indicis, approbavitDecretum S. C.Ind. quo non-

44.

nullae Bibliorum versiones, in lingua vulgari, omnibus conceduntur (qua de re infra cap. IV ad II 2) uborius dicetur). Prodiit etiam sub ipso , anno 1758 , novus Index sic inscriptus: „Index librorum prohibitorum , Sanc-tissimi D.' N. Benedict! XIV Pontificis Maximi jussu recognitus atque editusquot;. Ejusdem tandem auctoritate a Eiccbinio adjecta sunt quaedam generalia „ Decreta de libris proliibitis nec in Indice nominatim expressisquot;.

6° Ex tempore illo plures successive editi sunt Indices, puta duo sub Pio VII annis 1806 et 1819, item duo sub Gregorio XVI annis 1835 et 1841. In postre-mis bisce editionibus, praeter Mandatum Leonis XII 26 Martiil825 , et Monitum Sacrae Congregationis 4 Martii 1828, nec non 7 Januarii 1836 (de quibus infra cap. IV. q. VI), singulis fere libris post annum 1596 proscrip-tis additum est Datum condemnationis; caeteris vero ap-posita fuit nota: hul. Tricl. vel Ajop. Inch Ttid. vel I cl. hid. Trid., vel I cl. app. Ind. Trid., ad significandum ejusmodi librum jam relatum fuisse in Indicem Tridenti-num a Pio IV publicatum, vel in Indicem a Clem. VIII editum, vel pertinere ad l^am classem librorum, qui juxta superius dicta (ad III) ratione auctorum erant vetiti. Demum, praeter varias reimpressiones alibi factas , anno 1852 cum speciali approhat. S. Pont. Fii IX prodiit in Sicilia nota Indicis Eomani 1841 editio, cum supple-mento librorum qui a 1° Sept. 1840 ad 6^um Sept. 1853 fuere condemnati.

II. Quaenam in Itegulis Tridentinia summatim consti-tuta sint, et quid 2) in posterioribus Obsen-ationi-ius ad regulam quartam, nonam et decimam ordina-tum seu declaratum legatur ?

III. Quis fuerit scopus Instructionis Clementis VIII, et quid 2) in ea aut alibi, praeter statutum regulae decimae Indicis, nominatim cautum sit quoad editio-nem aut impressionem q uorumdam librorum in specie ?

IV. Quid sibi proposuerit Bened. XIV in Const. Sol-licita, et quae idcirco per ipsum praescripta sint?

V. Quot et quae librorum species, aut alia bujusmodi objecta, prohibeantur in Becretis, ejusdem Bene-dicti auctoritate Indici adjectis ?

VI. Quaenam Episcopis in mentem revocentur in Man-data Leon. XII anni 1825, et in üforóo Sac. Con-gregationis 4 Martii 1828, ac 7 Januarii 183C?

VII. Quo modo aut forma Decreta particularia, quibus certi libri aut opera Indici inseruntur, ferri sole-ant? 2) quando posterior modus de jure adliiben-dus sit? 3) quid clausula donee corrigantur vel ex-purgenlur significetur ?

:iut nominatim in Indicem relatis ? — 2) an talcs libri eorum domino licite reddi queant ? — 3) utrum tuta conscientia retineri aut legi possint, si forte quis moraliter certus sit, nullum inde pericalum sibi imminere?

IX. An nomine libri, cujus impressie, lectio, retentie, etc. jure est vetita, veniant quoque libelli, concio-nes, epistolae, diaria et alia liujusmodi scripta?

X. Quae poenae contra vetitam librorum impressionem, lectionem, retentionem, etc. in jure sint latae? 2) quid de poenis istis ab Alex. VII, anno 1664, in Constit. Speculatores decretum sit? 3) quid eadem de re ultimo tempore a Pio IX in Const. Ajiosto-licae Sedis 12 Oct. 1869 sancitum fuerit.

E. ad I. Index librorum proliibitorum, qualis liodie Sedis Apostolicae auctoritate editus viget, duabus partibus constat: prior complectitur leges seu decreta generalia, quibus prohibentur certae quaedam librorum species, ct varia circa librorum impressionem servanda praescribun-tur; posterior continet catalogum librorum nominatim proliibitorum. — Sub priori parte occurrunt; 1° Eegulae In-dicis sacrosanctae Synodi Tridentinae jussu editae. 2° Ob-servationes ad regulam quartam et nonam Clementis Pa-pae VIII jussu factae. 3° Observationes ad regulam de-cimam Alexandri Papae VII jussu additae. 4° Instruc-tio Clementis VIII auctoritate regulis Indicis adjecta. 5⁰ Constitutio Sollicita Benedicti Papae XIV. 6° Decreta de libris prohibitis nec in Indice nominatim expressis, ejusdem Benedicti auctoritate edita. 7° Mandatum Leo-

nis XII 26 Martii 1835 cum Monito Sac. Congrega-tionis 4 Martii 1828, et altera 7 Jan. 1836.

E. ad 11. In Eegulis Tridentinis (quae, pro majori lectoris utilitate, una cum Observationibus ad regulam quartam, nonam et decimam, in fine hujus opusculi Appendice I in extenso exliibentur) haec summatim constituta sunt:

Eeg. I. Libri omnes, quos SS. Pontifices aut Concilia oecumenica ante annum 1515 damnarunt, etinhocln-dice non sunt, eodem quo olim modo damnati esse ccn-seantur.

Eeg. II. Haeresiarcharum libri, cujuscumque nominis, tituli, aut argumenti existant; aliorum etiam liaeretico-rum libri, qui de religione ex professo tractant, prolüben-tur ac damnantur omnino. — Caeteri vero liaereticorurn libri, puta qui de religione non tractant, vel catliolice scripti sunt tam ab illis qui postea in liaeresim sunt lapsi, quam ab iis qui post lapsum ad Ecclesiae gremium re-dierunt, debite examinati et approbati permittuntur aut permitti possunt.

Eeg. III. Yersiones Scriptorum etiam ecclesiasticorum, a damnatis auctoribus hactenus editae, permittuntur, modo nihil contra sanam doctrinam contineant. — Versiones tamen Novi Testamenti, ab iis confectae, nemini conce-dantur; Veteris au tem Testamenti viris tantum doctis et piis, judicio Episcopi, sub certis conditionibus concedi poterunt. — Si quae vero annotationes cum liujusmodi, quae permittuntur, versionibus, vel etiam cum Vulgata editione, circumferuntur, expunctis locis suspectis, permitti eisdem poterunt, quibus et versiones.

tliolico factae, de judicio Episcopi ant luquisitoris cum consilio Parochi ant confessarii iis concedi poterunt, quos intellexerint ex ejusdem lectione in lingua vulgari non damnum, sed fidei ac pietatis augmentum capere posse. — Eegulares vero, nonnisi facultate a Praelatis suis lia-bita, earn legere possunt.

Reg. quot;V. Libri, haereticorum opera editi, in quibus nulla aut pauca de suo apponunt, sed aliorum dicta col-ligunt, puta Lexica et alia bujusmodi, permittuntur, sublatis tamen aut emendatis iis quae purgatione indigent.

Eeg. V[. Libri, vulgari idiomate de controversiis fidei Catbolicos inter et Haereticos disserentes, iis tantum con-ditionibus permittuntur, quibus (ad normam regulae IV) conceditur lectio Scripturae Sacrae in lingua vulgari. Etc.

Reg. YII. Libri, res lascivas seu obscoenas ex profes-so tractantes, prohibentur omnino; at vero propter ser-monis elegantiam et proprietatem permittuntur antiqui ab Ethnicis conscripti, qui tamen nulla ratione pueris praelegendi erunt.

Reg. VIII. Libri, quorum principale argumentum bo-num est, in quibus tamen quaedam inserta sunt, quae ad liaeresim, seu imjnetatem, divinationem, seu super-stitionem spectant; libri etiam non damnati, quibus a daranatis auctoribus appositi sunt prologi, summaria, seu annotationes, expurgati concedi possunt.

Reg. IX. Libri et scripta magica, divinatoria et alia bujusmodi, prorsus rejiciunturj permittuntur tamen judicia et naturales observationes, quae navigationis, agri-culturae, seu medicae artis juvandae gratia, conscripta sunt.

quoad librorum aliarumve scripturarum impressionem., Peruntur dein specialia mandata de libellorum manuscrip-torum evulgatione, — de modo quo librorum approba-tio fieri debeat,— de typographeorum ac bibliopoliorum visitatione, — de librorum venalium indice, quern li-brarii, ceterique librorum venditores habere tenentur, — de librorum introductione seu importatione, eorumque cum aliis communicatione , — de hereditaria librorum acquisitione eorumdemque usu et alienatione; — de poena horum transgressoribus imponenda, et obligatione obser-vandi examinatorum statuta aut mandata, — de Epis-coporum potestate prohibendi libros, etiam illos qui his regulis permitti videntur, — etc. Sequitur tandem regula-rum omnium sanctio poenalis in hunc modum: „ Quod si quis libros haereticorum, vel cujusvis auctoris scripta, ob haeresim , vel ob falsi dogmatis suspicionem damnata atque prohibita, legerit, sive habuerit, statim in excora-municationis sententiam incurrat. Qui vero libros alio nomine interdictos legerit, aut habuerit, praeter peccati mortalis reatum, quo afiicitur, judicio Episcoporum severe puniatur.quot;

2) Quantum ad llegulam quartam, ea quidem subsequent tempore partim fuit restricta, partim vero miti-gata seu relaxata. Quandoquidem Sixtus PP. V. animad-vertens, quod in dispensanda facultate, quae ibidem Epis-copis, Inquisitoribus ac Kegularium Praelatis attribuitur, remissius ageretur in damnum salutiferae prohibitionis, memoratam facultatem per S. Congr. Inquisitionis sibi re-servari mandavit: ne vero iidem (Episcopi, etc.) arbitra-rentur, ob immutatam regulae istius reimpressionem, sibi restitutam esse anteriorem potestatem, Clemens VTII in

Observatione ad regulam 4^am, Indici suo pracmissa, mo-nitos ipsos voluit, nullam hocipso iisdem de novo tribui facultatem. Ab altera parte Bened. XIV, post unum et medium saeculum a praefata Clementis Observatione, quantum liceret, salutares Scripturae fontes aperire cu-piens, die 13 Junii 1757 approbavit sequens S. C. Ind. Decretum: „Quod si hujusmodi Bibliorum versiones vulgar! lingua fuerint ab Apostolica Sede approbatae, aut editae [de consensu tamen et approbatione Ordinarii, cfr. q. Ill 2)] cum annotationibus desumptis ex sanctis Ecclesiae Patribus, vel ex doctis, catnolicisquc viris , con-cedunturquot;. „ Et quidem (ut statutum Provinciale, in Cone. Ultraj. p. 113 ea de re editum, liic simul com-memoremus) abunde suppetunt versiones istac ecclesias-tica auctoritate approbatae et sapientissimis ditatae ad-notationibus: cum tamen nequo obvius plane esse pos-sit illarum intellectus eis, qui in rerum sacrarum studio versati nou sunt, consulendum erit fidelibus, ut et pro illis legendis retinendisque a. Paroclio vel Confessa-rio licentiam expostulent.quot;

Quoad Eegulam nonam in Observationibus Clementis VIII tria ordinata seu declarata sunt: a) contra legeh-tes aut retinentes libros hac regula prohibitos procedi posse, non modo per Episcopos et Ordiuarios, sed etiam per Inquisitores locorum, ex Constitutione Sixti V contra exercentes Astrologiae judiciariae artem, etc. pro-mulgata Nonis Januarii anni 1586. b) Thalmudicos, Ca-balisticos, aliosque nefarios Hebraeorum libros, omnino damnatos ac prohibitos censeri. c) Librum Hebraeorum Magazor, qui continet partem officiorum et caeremonia-rum ipsorum, etc. nullatenus permitti aut tolerari de-bere, nisi lingua hcbraica editum.

Tandem in Observationibus Alex. VII ad Kegulam decimam duo praeordinata sunt: a) Eos, qui in Statu Pontificio degunt, non posse libros a se compositos alio transmittere, seu alibi imprimi facere, sine licentia Card. quot;Vicarii, si in Urbe, vel Ordinarii loci, si extra earn existant. b) Pro examine et approbatione librorum ad-hibendos esse viros, doctrinae et morum integritate probates, ab omni suspicione gratiae intactoa, unius boni publici, Deique gloriae studiosos, etc.

E. ad III. Scopus Instructionis dementis VIII (quara infra Append. II integram reperies) bic erat: non modo arcere libros in Indice et Eegulis Tridentinis jam veti-tos, sed illud etiam cavere, „ ne vel iidem denuo pul-lulent libri, vel similes alii emergant, et propagentur, qui incautas Fidelium mentes occulto veneno inficientes, justa , ac merita damnatione digni judicenturquot;. Quocirca in ea ipsa tribus Titulis seu Capitibus nonnulla sanciun-tur ab iis, quorum interest, in prohibitione, correctione et impressione librorum inviolate observanda.

2) Praeter ea, quae de editione aut iinpressione librorum in Kegula 10^a Indicis universe constituta vel inno-vata sunt, ea de re quinque Ordinationes prae caeteris attendendae sunt:

1⁰ Decretum Cone. Trid. sess. IV de editione et usu sacrorum librorum, in quo sic edicitur: „ Posthac sacra Scriptura, potissimum vero haec ipsa vetus et vulgata editio (quam scil. initio istius Decreti pro authentica ha-bendam esse declaraverat), quam emendatissime imprimatur ; nullique liceat imprimere, vel imprimi facere quos-vis libros de rebus sacris sine nomine auctoris, neque jllos in futurum vend ere, aut etiam apud se retinere.

nisi primum examinati probatique fuerint ab Ordinario, sub poena anathematis, et pecuniae in canone Concilii novissimi Lateranensis apposita. Et, si regulares fuerint, ultra examinationem et probationem hujusmodi, licen-tiam quoque a suis superioribus impetrare teneantur, recognitis per eos libris, juxta formam suarurn ordinatio-num. Qui autem scripto eos communicant, vel evulgant, nisi antea examinati probatique fuerint, eisdein poenis subjaceant quibus impressores.quot; (Conferri hie possunt quae de re ista dicta sunt in tractatu de censuris in particu-lari p. 116. 117.).

2° Bulla Confirmatoria Cone. Trid. Beneclictus Deus, in qua severe prohibetur, „ ne quis sine auctoritate nostra (Sedis i\post.) audeat nllos commentarios, glossas, annotationes, scholia, ullumve omnino interpretationis genus super ipsius Concilii decretis quocumque modo ederequot;, etc.

3° Statutum Clem. VIII, quo in praedicta ipsius/«-structione cap. Ill § I et II superius Trid. decretum hoc modo ampliatum fuit: „Nullus liber in posterum excudatur, qui non in fronte nomen , cognomen , et pa-triam praeferat auctoris. Quod si de auctore non constet, aut justam aliquam ob causam, tacito ejus nomine, Epis-copo, et inquisitori liber edi posse videatur, nomen il-lius omnino describatur, qui librum examinaverit, at-que approbaverit.....

„ Eegulares , praeter Episcopi, et Inquisitoris licen-tiam (de qua Regula decima dictum est) meminerint teneri se, Sacri Concilii . Tridentini decreta, operis in lucem edendi facultatem a Praelato, cui subjacent, obtinere. Utramque autem concession em, quae appareat, ad prin-cipium operis imprimi faciant.quot;

4° Constitutio Clem. VIII Cum Sacrorum Bibliorum 9 Nov. 1592, qua districte inhibetur, „ ne (Sacrorum Bibliorum vulgatae oditionis textus) intra decern annos a data praesentium numerandos,.... alibi, quam in va-ticana typographia a quoquam imprimaturquot;. Elapso au-tem praefato decennio, ea cautio adhibenda dicitur, „ ut nemo hanc Sanctarum Scripturarum editionem typis man-dare praesumat, nisi habito prius exemplari in typographia vaticana excuso.quot; Imo, nec sufficere quidem vide-tur, sequi quamlibet vaticanam editionem, quae cura ejusdem Pontificis annis 1592, 1593 et 1598 prodie-runt; verum ad perfectiorem mendorum expurgationem oportet insuper adhibere tres indices correctorios, qui, annuente eodera Pontifice, editioni ultimne praefixi sunt. Cfr. Heymans de eccl. libr. proh. n. 335.

5° Bullae Pii V Quo primun anni 1570, Clementis VIII Cum in Ecclesia 10 Maj. 1602, et Urbani VIII Divhiam psalmodiam 25 Jan. 1G31, quibus inter alia vetatur: Missale Eomanuin , Breviarium, aut alia quae inde ortum habent, puta diurnalia, officia parva B. M. V., officia majoris hebdomadis, etc. aliter imprimere, quam juxta exemplar Vaticanum, et de expressa Ordina-riorum licentia in scriptis data, quae fidem faciat de col-latione facta cum originali Eomano; cujus etiam licen-tiae copia initio vel in calce eorum semper imprimatur. — Praestat luc in memoriam etiam revocare Decretum generale S. C. R. 26 Apr. 1834, quo declaratum fuit: „ Pontificias Constitutiones (Pii V, Clem. VIII et Urb. VIII, quae in fronte Breviarii Eomani reperiuntur) in suo robore permanere, et abusum non esse tolerandumquot;. Locorum Ordinariis fuit insuper injunctum, „ ut pro suo munere invigileiit, ut dcnuo uon cudautur supradicti

Liturgici libri sine attestatione a Pontificiis Constitioni-bus praescripta, efc quoad illos, qui hujusmodi attestatione destituuntur, et ab anno praesertim 1788 acdein-ceps cusi fuere, aliquod exemplar ex supradictis examini probatae personae ecclesiastieae subjiciant, quae illud conferat cum iis, qui in Urbe juxta morem sunt im-pressi (exceptis tamen Breviario anno 1828 typis Conte-dini, ac Missali anno 182G praelo De-Eomanis cusis, in quibus nonnulla menda irrepserunt), .acceptaque fideli narratione Eevisoris, quando illud adamussim concor-dare cum praedictis inveniatur, suo clero declarent ipsi Ordinarii Breviaria, Missalia etc. illius impressionis perfecta esse, adeo ut illis licite et sine ulla dubitatione uti quis valeatquot;.

Kola. Quamquam libri hoc et superiori loco com-memorati de jure imprimendi siut juxta exemplar Vatica-num \ huic tamen requisite non videtur rigorose insisten-dum, nisi pro primis eorum editionibus: Quandoquidem ipsamet Indicis Congregatio jam dudum in Docreto 1 Feb. 1601 declaravit, M'malium emendationein fieri posse „ad praescriptum exemplaris, sub Pio V primo editi, aut ad ejus normam incorrupte atque exacte impressiquot;.

E. ad IV. In Constitutione Sollicita (cujus textus in fine, Appendice III, integer refertur) Benedictus XIV occurrere voluit publicis injustisque querelis, quibus mul-tae librorum proscriptiones, praesertim quorum auctores catholici sunt, in reprehensionem adducebantur, tanquaia si temere ac perfunctorie in Tribunalibus Eomanis ea res ageretur. Quocirca certas, firmasque regulas in ea proposuit, juxta quas deinceps librorum examen, judi-ciumque perageretur. (Vide ibidem § 3°).

E. ad V. In Becretis (ejusdem Benedicti aactoritate Indici adjectis) de libris prohihitis nee in Incliee nomina-tim expressis, data prius adjectionis istius ratione, toti-dem paragraphia quatuor objecta seu negotia amplius determinantur ac describuntur;

§ I a 1° — 9^um recensentur nonnulli haereticorum libri de religione ex professo tractantes, qui ad tramitem Eegulae II. Trid. omnmo damnantur. Sub 10° assignan-tur compilationes quaedatn, juxta Eegulam V. Trid. conditionate tantum permissae aut permittendae. In fine, autem alinea ll^a speciatim edicitur: ut prohibitos ha-bendos quoque esse Instrnctionum et Eituum Sectae Ma-Lometanae libros omnes.

§ II referuntur libri prohibiti certorum argumento-rum, quorum scilicet pertractatio aut defensio a Sede Apostolica fuit speciatim prohibita.

§ III enumerantur nonnullae imagines, nee non in-dulgentiae ab Ecclesia prohibitae.

§ IV indicantur quaedam ad Eitus sacros spectantia, puta benedictiones, exorcismorum formulae, Litaniae, Missalia, Officia, Eitualia, ac Eosaria, quae, debita approbations carentia, tanquam prohibita haberi debent.

N. Pro ampliori Decretorum istorum notione, vide inferius Append. IV, ubi in extenso proponuutur.

E. ad VI. Mandatum Leonis XII 26 Martii anni 1825 superius cap. II. pag. 34 jam relatum est. Ita-que ne actum agere videamur, illudipsum heic pro in-serto habeatur. — Monitum vero Sac. Congr. Ind. 4 Martii 1828 est tenoris sequentis: „Sacra Congregatio in mentem revocat omnibus Patriarchis, Archiepiscopis, Episcopis, Ordinariis, et Inquisitoribus locoram id quod

n. II, his verbis; Haereticorum lihri, qui de Ueligione ex professo tract ant, omnino damnantur. Et ea quae man-davit S. M. Clemens VIII in instructione de proLiben-dis libris sequentibus verbis: § VI. In univernum autem de malls, et perniciosis libris id declaratur, atque sta-tuitur, ut qui cert a aliqua lingua initio editi, et deinde proMbiti, ac damnati a Sede Apostolica sunt; iidem quo-que, in quamcumqve posted vertantur linguam, censeantur ah eadeni Sede, ubique gentium, sub eisdem poenis inter-dicti, et damnatiquot;. — In altero Monito ejusdem Congr. 7. Januarii 1836 sic habetur: „ Censuit eadem Sacra Congregatie, revocanda iterum esse in omnium memo-riam, quae alias decreta sunt, vernaculas nimirum Bi-bliorum versiones non esse permittendas, nisi quae fue-rint ah Apostolica Sede approbatae, aut editae cum ad-notatiombus desumptis ex sanctis Ecclesiae Patrihus, vel ex doctis catholicisque viris (ex decreto S. Congregationis Indicis, 13 Junii 1757, in addit. ad reg. Indicis): iis praeterea omnino insistendum quae per regulam quartam Indicis, et deinceps ex mandato S. M. Clementis VIII, in earn causam praestituta sunt.quot;

- Nota. Tenori posterioris Moniti inhaerentes, putant quidam, nec hujusmodi Bibliorum versiones per se esse permissas; at pro licita etiam earum lectione licentia opus esse. Hoc tamen passim, ac merito, rejicitur; undo et Cone, nostrum Prov. p. 115, non mandat, sed solum consulit lidelibus, ut et pro illis legendis retinen-disque a Paroclio vel Confessario licentiam expostulent.

E. ad VII. Decreta particularia, quibus certi libri aut opera Indici inseruntur, duplici modo aut forma

ferri soleiit: nimirum vel simpliciter seu absolute, dum liber aut opus proliibetur omnino; vel modaliter seu conditionaliter tantum, addita scilicet clausula: donee cornyatur, vel expurgetur.

2) Posterior modus juxta Const. Bened. XIV Sollicita § 9, adhibendus est, „ quotiescumque agatur de libro auctoris Catholici, qui sit integrae famae, et clari no-minis, vel ob alios editos libros, vel fortc ob eum ip-sum qui in examen adducitur, et hunc quidem proscribi oporteat.quot; Plura videsis loc. cit.

3) Memorata clausula duo significat: 1° Librum sic damnatum, qua talem vere esse prohibitum, nee interea licite retineri posse (confer dicta cap. III. pag. 44.) 2quot; Ejusmodi correctionem a nemine private judicio, atque auctoritate fieri posse, sed rem totam ad Sacram Indicis Congregationem esse deferendam; prout monet Thomas Antoninus Degola in sua ad Indicem praefatione.

E. ad VIII. Libri prohibiti (quorum np. lectio aut retentio, attentis principiis supra traditis una cum causis excusantibus, de quibus inferius cap. V. q. III. erit sermo, respectu habentis vere est vetita) de jure tradendi sunt „ locorum Ordinariis aut haereticae pravitatis Inqui. sitoribusquot;; quemadmodum in consueta formula, qua S. C. I. libros proscribere atque Indici inserere solet, expresse statuitur. Vide etiam Schmalzgr. L. V. Tit. VII. n. Gl. Gousset Exposition des principes du droit canoni-que p. 144. seq. Rev. Theol. Tom. V. part. II. pag. 480. Etc. — Attamen cum legis intentum etiam alio modo obtineri possit, multorum judicio ex parte habentis seu possidentis satis est, eos comburere, vel etiam tradcrc alteri, liccntiam legendi libros habenti, sub con-

ditione aut pacto non repetendi, priusquam ipsemet ejus-modi licentiam obtinuerit. Cfr. Ligorio L. YII. n. 298, item de proh. lib. cap. V. n. 11 et Eeiffenstuel L. V. T. VII. n. 127—129.

2) Ex supradictis sponte sua fluit, ejusmodi libros nec eorum domino licite reddi posse, nisi forte hie licentiam eos legendi liabeat, aut prudens tiraor gravis in-commodi aliter suadeat. Cfr. Gury Theol. T. 1. n. 241.

8) Etiam moralis certitudo, qua quispiam fundate credit, ex libri prohibiti lectione aut retentione nullum perversionis periculum sibi imminere, ejusmodi lectionem aut retentionem, absque Superioris licentiu,, legitimare nequit. Katio est, quod cessante fine legis in casu particulari, propterea juxta communissimam sententiam lex ipsa non cesset. Cfr. Dens de leg. n. G2. item Ligorio de proh. libr. cap. V. n. 1. Dein, dato etiam, quod certo in casu periculum perversionis vera absit, non ideo in re, de qua agimus, finis legis totaliter ces-sat: liic enim, teste Ligorio 1. c,, non solum est prae-servare legentem a periculo seductionis, sed et liaereticis aliisque improbis scriptoribus auferre ansam, pernlciosa typis demandandi. Perniciosa autem sunt et manent, esto quod uni aut alteri per accidens non noceant: deficit ergo et alia conditio, ut quis memorato titulo librum proliibitum tuta conscientia legat vel retineat.

E. ad IX. Ees confessa est, quod spectata juris na-turalis proliibitione, de qua inferius cap. V. q. II. verba fient, istiusmodi minora scripta aeque, imo liaud raro magis illicita ac vetita sint, quam opera majoris volumi-nis; adeoque sub -illo respectu librorum nomine procul dubio veniaut. — Utrum vcro Jure ecclesiastico pari modo

prohibita sint, eoque sensu librorum nomine iutelligan-tur, quaestio intricata et anceps est. Hinc ut certa ab incertis separemus, dicimus l^u. Certum est, quod in ratione impremonis libris aequiparentur: etenim in Cone. Lat. V. sess. X., cujus decretum in Eegula X. Indicis fuit innovatum, in terminis dicitur: „Nullus librum

xnere seu imprimi facere praesumat, nisi etcquot;. Unde et S. C. Inq. in Responso, superius cap. 11. pag. 32 jam relato, edixit; Ephemerides seu diaria subjici debere censurae Ordinarii.

2°. Certum quoque videtur, ejusmodi opuscula et scripta comprehendi in prohibitione Trid^a, de qua supra pag. 52 fuit dictum; „ nullique liceat imprimere, vel imprimi facere quosvis libros de rebus sacris sine nomine auctoris, neque illos in futurum vendere aut otiam apud se retinere, nisi primüm examinati probatique fuerint ab Ordinarioquot;. In Declaratione S. C. C., cujus meminit Eeiffenstuel L. V. T. VII. n. 43, item Luc. Ferraris in Biblioth. V. Lihri proliibiti n. 36, et quam ex Mar-zylla referunt Scriptores Nouv. Rev. Théol. T. II. p. 615, expresse dicitur, nomine librorum ibidem intelligi ,, etiam lectiones, annotationes, disputationes, conciones, et alia similia.quot;

3°. An vero scripta hujusmodi in ratione lectionis aut rctentionis etiam caeteris in casibus, seu generatim, libris comparand» sint, theoretice disceptari potest. Negant plures hoc praesertim motivo, quod talia scripta proprio sensu libri non sint, atque adeo, cum ex reg. 15 Juris in 6° „odia restringi convenitquot;, censeri nequeant in lege ecclcsiastica de libris prohibitis vere contineri. Alii vero, ct probabilius quidem, affirmant hisce argumentis:

a) Quod talia scripta regulariter magis periculosa sint, quam ipsi libri j nam quo brevior est scriptura, eo faci-lius propagatur et legitur, atque adeo si virus contineat, facilius etiam legenti propinat: consequenter Kic potius applicanda sit regula 88 Juris in 6° „certum est, quod is committit in legem , qui legis verba complectens, contra legis nititur voluntatemquot;. Argumentum istud non-numquam breviori modo exprimitur per aliud Jurispru-dentiae principium; „ ubi eadem est legis ratio, eadem est juris dispositioquot;. b) Quod Declaratio S. C. C. circa Decretum Trid. data, ob rationis paritatem etiam Eegulis et Decretis Tndicis applicari possit ac debeat. c) Quod in sanctione poenali Regularum ludicis (Reg. X. alinea penult.) in terminis dicatur: „ si quis libros haereticorum,

adeoque etiam in suprioribus Regularum dispositionibus, etsi de libris passim sermo sit, minora opuscula videantur intelligi. Plura videsis penes Eeiffenstuel L. V. T. VII. n. 40—45. Schmalzg. eodem libro ac titulo n. 53. 54. Lacroix L. VII. n. 337. Ligorio L. VII. n. 293 et de proh. lib. cap. V. n. 7. Billuart T. VII. p. 150. Heymans de eccl. lib. proh. n. 278. seq. Theol. Mechl. de cas. reserv. p. 26—28. et alios. — In hac rerum iu-certitudine nihil obstare videtur, quominus prior opinio in ïoXione, poenae, in qua de Jure benignior interpretatio est facienda (cfr. reg. 49 Juris in Qquot;), practice admitta-tur, prout Be cens. inparticulari p. 18 cum S. Alphonso notatum fuit; verum sub respectu moralitafu seu liceita-tis — quia hie manifeste adest casus, in quo benignior sententia non liberat a peccato, sed majori peccandi peri-culo hominem exponit — juxta monitum, quod S. Ligorio in sua Theologia toties inculcat, posteriori sententiao

prorsus inhaerendum videtur. Hinc ipsutn Cone, nostrum Provinciale, postquam de libris proliibitis nonnulla edixit ac statuit, p. 113 acrius invehitur in pravas Ephemerides, omnesque fideles pro Deo et propter Deum obtestatur, „ ne eas legant, aut, quod gravitatem peccato adderet, propria pecunia sustententquot;. Ipsi etiam Episcopi Belgii in sua Instructione pastorali, quam 5 Aug. 1813 de mails libris edidêre, § VI absolute statuunt ac decernunt: „1°. Nous renouvelons f.utant qu'il est en Nous, les defenses faites par VEglise, sous peine de péchu mortel, d'impriraer, de vendre, colporter, distribuer ou donner tous livres, journaux, revues, feuilles périodiques, con-traires a, la foi ou aux moeurs, sous quelque denomination ou format que ce soit.

„ 2°. Nous renouvelons également la defense faite h. tous les enfants de 1'Eglise, d'acheter les dits ouvrages, de les accepter, lire, conserver, próner, conseillerquot;.

E. ad X. Poenae ecclesiasticae, ea de re latae, ad quinque capita reduci possunt:

1°. Veniunt illae, quae in Conc. Lat. V. sess. 10» statutae, et initio Eegulae X. Indicis renovatae sunt in eos, qui librum, aut aliam quamcumque scripturam, imprimere seu imprimi facere praesumunt absque debita approbatione. „ Qui secus praesumpserit (sic legitur ibidem) , ultra • librorum impressorum amissionem et illorum publicam combustionem, ac centum ducatorum fabricae principis Apostolorum de Urbe sine spe remissionis so-lutionem, ac anni continui exercitii impressionis suspensi-onem, excommunicationis sententia innodatus existatquot;.

2°. Occurrit sanctio Tridentina sess. IV. cap. 2, qua „ sub poena anathematis et pecuniae in canonc Concilii

novissimi Lateranensis appositaquot; prohibetur ne ullus im-primat aut imprimi faciat libros de rebus sacris sine nomine auctoris, neque illos in futurum vendat, aut etiam apud se retineat, nisi primüm examinati probatique fue-rint ab Ordinario.

3°. Excommunieatio R. Pontifici reservata, in Bulla Coenae in eos lata, qui haereticorum. vel apostatarum libros liaeresim continentes vel de religione tractantes, sine auctoritate Sedis Apostolicae scienter legunt aut retinent, imprimunt, seu quomodolibet defendunt. (Confer de cens. in partic. p. 16.)

4°. Poenalis ordinatio , quae in fine Eegulae X. Indicis hisce verbis apposita legitur: „quodsiquis libros haereticorum, vel cnjusvis auctoris scripta, ob liaeresim aut falsi dogmatis suspicionem damnata atque prohibita, lege-rit vel habuerit, statim in excommunicationis senten-tiam (non tamen reservatam) incurrat. Qui vero libros alio nomine interdictos legerit aut habuerit, praeter pec-cati mortalis reatum,quo aiRcitur , judicio Episcoporum severe puniaturquot;.

5°. Speciales poenae, quas SS. Pontifices apponere solent in Bullis aut Brevibus, quibus certos libros aut opera immediate per semetipsos proscribunt ac damnant.

2) In Const. Speculatores 5 Martii 1664, qua Alex. YII Indicem a se editum confirmavit, banc adjecit clau-sulam: „ sub poenis in Constitutione recolendae memoriae Pii IV.,.... super Indicis Tridentini confirmatione edita, contentis: ad quas, varietatis veterum decretorum, pro ponendis transgredientium poenis, tollendae gratia, om-nes et singulas, per Constitutiones Apostolicas et decreta anteriora hujusmodi quomodolibet inflictas, harum serie reducimus : firmis tamen manentibus his, quae de aucto-

ribus et libris damnatis in litteris Apostolicis, die Coenae Domini publicari solitis, sancita suntquot;.

3) Quodsi praefata Constitutione poenae, ob vetitam librcrum impressionem, lectionem, retentionem, etc. in-currendae nonnihil limitatae sint, major earum moderatio recenter contigit in Const. Pii IX Apostolicae Sedis 12 Oct. 1869. Ad normam illius— manentibus in suo robore caeteris poenis a censura sententiae latae diversis ; quae tamen, utpote sententiae ferendae, vel externam executionem ex parte rei supponentes, non censentur de facto contrahi, nisi Superioris sententia interces-serit — ex capite isto duobus tantum casibus censura sent, latae ipso jure incurritur. Videlicet 1quot; excommuni-catio E. Pontifici speciali modo reservata, cui ïit. I. Art. II. subjacere dicuntur „ omnes et singuli scienter legentes sine auctoritate Sedis Apostolicae libros eorum-dem (de quibus Art. Iquot;) apostatarum et haereticorum haeresira propugnantes, nee non libros cujusvis aucto-ris per Apostolicas litteras nominatim prohibitos, eos-demque libros retinentes, imprimentes, et quomodoli-bet defendentes.quot; (Confer de cens. in part. p. 16—21). 2° Excommunicatio nemini reservata, cui juxta additio-nem ad Tit. IV subjacent illi, „qui libros de rebus sacris tractantes (etiam bonos) sine Ordinarii approba-tione imprimunt, aut imprimi faciunt.quot; Vide latius de cens. in part. p. 115—117.

I. Unde constet, Indicem librorum prohibitorum de se obligatorium esse pro universa Ecclesia; et quibus motivis seu praetextibus 2) illudipsum a nonnullis in dubium vocetur, refutando ?

II. An et quando librorum impressio, lectio, reten-tio, etc. jure naturae sit vetita; assignando 2) casus praecipuos, in quibus ex capite illo graviter peccari possit ac soleat ?

III. Quot et quae dentur causae seu modi, quibus Indicis obligatio, saltern ex parte, vere cessare possit; explicando modos principaliores, quibus id contingere soleat ?

IV. Quaenam de dispensatione, seu licentia legendi libros proliibitos, speciatim animadvertenda sint?

E. ad I. Indicis obligationem probaturi, agimus de ilia sub respectu juris ecclesiastici tantum : in comperto quippe est, plures Indicis prohibitiones (ut inferius ad II explicabitur) jure naturali inniti, de cujus universali obligatione nullus sane dubitat, aut certe nemo ratio-nabiliter dubitare potest. Seponimus etiam causas seu modos, quibus Indicis obligatio (juxta dicenda ad III) saltem ex parte revera cessare potest.

editus, totique Ecclesiae impositus. Equidem Pius PP. IV in Bulla Dominici gregis 24 Martii 1564, qua Indicem Tridentinum solemuiter confirmavit, ita loquitur: „ip-sum Indicem, una cum regulis ei praepositis auctori-tate Apostolica tenore praesentium approbamus, impri-mique ac divulgari, et ab omnibus universitatibus ca-tholicis, ac quibuscumque aliis ubique suscipi, casque regulas ohsermri, mandamus at que decernimus. Inhiben-tes omnibus et singulis, tam Ecclesiasticis personis, saecularibus et regularibus , cujuscumque gradus, ordi-nis, et dignitatis sint, quam laicis, quocumque bonore ac dignitate praeditis, ne quis contra earum regularum praescriptum, aut ipsius probibitionem Indicis libros ullos legere, babereve audeat.quot; Et Clemens VIII in Const. Sacrosanctum, qua suum Indicem evulgavit, hoc modo decernit: „ Nos tam eadem Pii, praedecessoris, Consti-tutionem et Indicem ac regulas, quorum omnium te-jiores haberi volumus pro expressis, quam baec ipsa illis addita, prout inferius descripta sunt, omnia et singula, auctoritate Apostolica tenore praesentium approbamus, et praesentis scripti patrocinio communimus, atque ab omnibus, tam universitatibus quam singularibus personis ubique locorum existentibus, sub eisdem poenis, in dicta Pii Constitutione contentis, observari praecipiiyus el mandamusquot;. Nec alia sunt, quae de Indicis obligatione edi-xerunt ac decreverunt Alex. VII in Const. Speculatores anni 1664, et Bened. XIV in Const. Quae ad catho-licae 23 Dec. 1757.

Probatur 2° ex iteratis declarationibus, quae postero tempore quoad Indicis obligationem a Sede Apostolica emanarunt. „In communem notitiam revocatum volumus, inquit inter alios Greg. XVI in Litt. Encycl. 8 Maji

1844, standum esse generalibus regulis et decessorum iiostrorum decretis , quae Indici proliibitorum librorum praeposita habentur; atque adeo non ab iis tantum li-bris cavendum esse, qui nominatim in eumdem Indi-cem relati sunt; sed ab aliis etiam, de quibus in com-memoratis generalibus praescriptionibus agiturquot;.

Probatur 3° ex formula, qua S. C. Ind. libros perversos condemnare et Indici inscribere consuevit. Decreta ipsius sunt sequentis tenoris : ,, Sacra Congregatio Eminentissi-morum ac Eeverendissimorum Sanctae Eomanae Ecclesiae Cardinalium......Indici librorum pravae doctri-

nae, eorumque proscriptioni, expurgationi, ac permis-sioni in universa christiana republica praepositorum et delegatorum, liabita in Palatio apostolico Vaticano, dam-navit et damnat, proscripsit proscribitque, vel alias dam-nata atque proscripta in Indicem librorum referri mandavit et mandat opera quae sequunturquot; : (designantur lüc libri aut opera). Quo facto sic pergitur: „ Itaque nemo cujus-cumque gradus et conditionis praedicta opera damnata atque proscripta, Quociuutjuc loco, et quocumquc idioma-te, aut in posterum edere, aut edita legere, vel retinere audeat, sed locorum Ordinariis, aut liaereticae pravitatis inquisitoribus ea tradere teneatur, sub poenis in Indice librorum vetitorum indictis.quot; Yide Gousset Expos, des principes du droit can. p. 144.

Hacc cum ita sint, mirum non videbitur, quod.Concilium nostrum Provinciale (pag. 112) ea de re nullum dubium moveat, sed pro gravissimo officio quod Epis-copis incumbit doctrinae morumque integritatem custo-diendi, divinas et ecclesiasticas leges in fidelium mentes revocet, ut a pravorum lectione librorum quam longis-sime abliorreant.

2) Motiva aut praetextus, quibus nonnulli minus recte sentientes, de Indicis obligatione dubitare, aut certe actiones in eo vetitas sibi permittere praesumunt, sunt prae ceteris haec sequentia:

l^um Defectus promulgalionis. — Hoc vero inotivum nullius momenti esse, vel inde patet, quod a probatis auctoribus (cfr Soglia Inst. can. p. I § 24. Bened. XIV de Syn. Dioec. L. XIII cap. 4. n. 2. Ligorio L. I n. 96, et alios) communiter admissum sit, promulgationem Ko-mae solito more factam satis esse, ut lex aut Constitutio Pontificia ubique loco mm obliget; maxime quidem, dum talem esse voluntatem S. Pontificis ex ipsa Constitutione aut aliunde constat; atqui Indicis promulgationem Eo-mae consueto modo fuisse factam , imo et talem fuisse mentem SS. Pontificum, ex Constitutionibus Indicis con-firmatoriis aperte constat; etenim — ut ex multis quid seligam — in Const. Pii IV Dominici gregis in terminis dicitur: „per recitationem banc, publicationem et affi-xionem (in locis consuetis Romae peractam), omnes et singulos, qui his litteris comprehenduntur, post tres menses a die promulgationis et affixionis earum nume-randos, volumus perinde adstrictos, et obligatos esse, ac si ipsisniet illae editae lectaeque fuissentquot;: ergo etc. — Dein, ut haec hominum, in Ecclesiam rebellium, placita magis submoveamus, illud etiam addi potest, Indicem librorum prohibitorum, non tantum Eomae, sed in nostris quoque Tractibus jam pridem promulga-tum esse, uti videre est penes Heymans de eccl. lib.prol. n. 242 seq. item Rev. Théol. ï. II p. 197 seq. — Tandem quod ad Decreta particularia attinet, quibus identidem libri aut opera perniciosa nominatim in Indicem referuntur, hacc quidem nova promulgatione non

indigent, utpote quae regulariter novum jus non con-stituunt, sed mere designant libros in Eegulis aut De-cretis generalibus jam iinplicite contentos (cfr Steyaerfc Aphorism, p. II Disp. XXII. n. 8): in hujusmodi au-tem casu, sive ad declarationem juris antiqui, non re-quiri novam publicationem, communis et certa senten-tia est. Vide Eeiff. L. I Tit. II n. 133. item Scbmalzg. Dissert, prooem. § 9. n. 377.

2^um petitur ex defectu accejotationis. — Hoc motivum nullius quoque valoris esse, ex eo liquet, quod leges Pontifici.^e pro earum obligatione subditorum acceptatione de se non egeant. Cfr Soglia Inst. can. p. I. § 25. Ligorio L. I. n. 136. Dens de leg. n. 9. Praeterea objec-tio ista falso innititur fundamento; exstant quippe do-cumenta numero plura, quibus edocemur, Indicem lib. prob. hie et alibi jam dudum fuisse receptum. Vide inter alia Cone. Prov. Meclil. III. anni 1607 (Dioecesis Buscod. tunc temporis Provinciae eccl. Meclil. suberat), in quo T. I. cap. VII. rei istius respectu sic legitur ordinatum: „ Moneant diligenter Parochi sibi subditos, libros liaereticos, vel ex professo lubricos, nullo modo legere vel habere licere; eisque proliibitiones, quae ha-bentur in Indicibus librorum proliibitorum, Sedia Apos-tolicae auctoritate post Concilium (Trid.) editis, crebro insinuentquot;.

3^lum sumitur ex contraria consuetudine maltis in locis vigente. — Eespondetur, ut legis obligatio contraria consuetudine vere abrogetur, debet ista omnium consensu esse rationabilis et legitime praescripta. Cfr Soglia p. I. § 21 a V. itaque .... Sed contraria consuetudo in materia, de qua agimus, primo quidem rationabilis non videtur esse, utpote quae licentiam seu occasionera pec-

candi manifeste praebet. Unde et S. C. C., prout narrat cl. Gousset Expos, des principes du droit canonique p. 147, in Decretis Cone. Prov. Ehem. anni 1857 certain clansulam, in qua quoad librorum lectionem con-trariae consuetudini nimis concedi videbatur, deleri jus-sit , eique substitui hacc verba; „ caeterum serventur regulae Indicisquot;. Deinde, dato etiam non concesso, bu-juscemodi contrariam consuetudinem de se non esse irra-tionabilem; illud certe in comperto est, eidem variis Constitutionibus Pontificiis iterate derogatum fuisse. Inter alios Bened. XIV, in Const. Quae ad catholicae anni 1757, Indicem a se confirmatum, ab omnibus, et singulis personis, nbicumque locorum existentibus, invio-labiliter, et inconcusse observari praecipit et mandat, „ non obstantibus .... consuetudinibus etiam immemora-bilibus, caeterisque in contrarium facientibus quibus-cumquequot;. Denique contra priscam aut novam consuetudinem, a tempore Benedicti forte hie aut alibi induc-tam, illud insuper animadvertendum est, earn nullo unquam tempore potuisse legitimepraeserihi, seu alteram deesse conditionem, ut contra legem praevaleat. Nam, ut alia praeteream , ejasmodi praescriptioni obstant totidem Decreta, quibus singulo fere anno S. C. Ind. libros nonnullos in Indicem referre, et sub poenis in eo contentis damnare consuevit: haec enim, ut merito scribit Bouix de cur. Rom. p. 520 , „sunt reclamatio contra oppositam consuetudinem, et huic consuetudini derogant, antequam effluxerit tempus ad legitimam consue-tudinis praescriptionem requisitumquot;. Cfr etiam Soglia p. I. § 21 a V⁰ Altera consuetudinis....

4^Hm deducitur ex mutatione materiae et finis cessatione-Probibitiones Indicis, dicunt nonnulli alta sapientes,

sunt alterius temporis, quo homines minus instruct! egebant viae duce, qui eos ab errore et deceptione tuere-tur; verum in medio luminum ac libertatum praesentis aevi ejusmodi proliibitiones anomaliam constituunt. — Respondetur 1°. Ut haec argumentatio quidpiam valeat, primum demonstrandum esset, jactata lumina libertates-que in se vera ac bona esse: hoc verb abesse multum, superius cap. I. q. V. et cap. II. q. II. 2) palam fecimus. Respond. 2°. Argumentum istnd nimium probat; ergo nihil. Inde quippe pari jure inferri posset, leges civiles anomaliam redolere; et tamen nullo umquam tempore tot et tales latae sunt, quot et quales moderno aevo de qua-libet materia eduntur. Resp. 3°. Ipsa haec adversariorum contentio v'eram anomaliam in se continet; in quantum np. judicium de legum necessitate aut utilitate in sub-ditos transfert.

5^um motivum, quo tandem bone multi ab Indicis pro-hibitione se liberos existiment, fundatur in praetensa utilitate seu commodo, quod ipsorum judicio ex librorum scriptorumque prohibitorum lectione hauriri potest. Novi, inquiunt, religionem meam; scio, quid judicandum ac tenendum sit de quaestionibus ibidem agitatis; juvat igitur adversariorum scripta legere, ne studio partium obsequi videamur, etc. — Resp. 1⁰. Triste indicium est, quod quis, saeculorum experientiam vib'pendens, cum tanta arrogantia loqui praesumat. Nonne, historia teste, maximi viri, doctrina et pietate conspicui, puta Eutyches, Bardesanes, Avitus, Bullingerus, et tot alü, ob lectionem pravorum librorum a veritate et recto vi-tae tramite aberrarunt ? Quis praeterea ignorat, integras etiam nationes pravorum librorum ope haeretica labe fuisse infectas ? Cogita Hispaniam et Lusitaniam, quae,

teste S. Hieronymo, quondam Priscillianistarum libris fidei jacturam fecerunt; cogita Boliemiam, quam impius Wiclef scriptis magis quam praedicatione erroribus suis imbuit; (cfr hlc Instruct. Pastor. EE^rum Belgii 5 Aug. 1843 § V.) Et quilibet sciolus, qui vix prima Eidei prin-cipia libavit, arbitraretur, sese absque damni periculo pessima quaeque tuto legere posse!? Resp. 2ⁿ. Ne videa-mur studio partium obsequi, opus non est in rebus cer-tis ac notis adversariorum scripta cum periculo aberrandi perlegere. Quid est enim studium partium ? Est quoddam errorum vitium, quo non id, quod sana ratio dictat, sed quod propriis commodis, vel parti cui favemus, utile censetur, verum esse edicitur. Jam vero nos Catholici depositum fidei ac morum cum plena certitudine possi-dentes, adversariorum scripta metu perversionis abliorren-do, non verum dicimus, quod propriis commodis, aut parti cui favemus, utile censetur, sed quod sana ratio dictat; in tali igitur agendi ratione non est species studii partium. Eesp. 3°. Quaeri insuper hlc posset, utrum illi qui sic blaterant, forte putent, primam nostram matrem Evam, cui praeceptum divinum de non comedendo fructu vetito apprime erat notum, prudenter ac sapienter egis-se, rem istam cum tentatore conferendo ? Scimus exitum conversationis.

E. ad II. Certum exploratumque est, plures Indicis pro-hibitiones jure naturali inniti. Cfr Ligorio de proh. libr, cap. IV. n. 31. Perrone de Fide, spe et char. p. I. n. 623. Heymans de eccl. lib. proh. n. 299 seq. — Quando-nam vero in praesenti materia contra jus istud reapse peccetur, difficilius dictu est, quum res ilia, turn a circumstantiis praesertim objecti et subjecti, turn a causa

ob quam nonnulla fiunt, plurimum dependeat. Equidem, dubio procul, adinstar regulae statui potest: librorum aliorumve scriptorum impressionem, lectionem, reten-tionem, venditionem, evulgationem aut colportationem, etc. jure natural! esse vetitam, quotiescumque ejusmodi facto quispiam voluntarie se aut alios in fide vel mori-bus revera laedit, vel etiam sine justa ac proportionata causa exponit periculo perdendi fidei integritatem aut morum lionestatem. Et liaec quidem prohibitio sub gravi aut levi urget pro diversitate peccati aut periculi quod incurritur j simul et causae ob quam sic agitur.

2) Concilium nostrum Provinciale p. 112 verba faciens de libris, qui propter legentis scandalum ac subversio-nis errorisque periculum a jure ipso naturali ac divino proliibentur, generaliter enuntiat atque declarat: tales profecto eos omnes esse „ qui de obscoenis aut contra religionem et bonos mores ex professo tractantquot;. Casus vero speciales, in quibus prae ceteris ex capite illo gra-viter peccari potest ac solet, sunt : 1° Lectio aut pro-pagatio (puta impressie, venditio, evulgatio, colportatio, etc.)libromm libellorumque, quibus liaereticorum vel impiorum errores data opera defenduntar, fallaciter dis-seminantur, vel etiam ipsorum convicia, quibus Eccle-siam ejusve doctrinam et ministros lacessere non timent, incautis lectoribus velut totidem veritates seu justae crimi-nationes subdole obtruduntur. 2° Lectio aut propagatio plurium Romanensium, vulgo malorum nuncupatorum, quibus nonnullae, praesertim vero juniores personae utri-usque sexus, baud raro morum innocentiam amittunt, ac plene pervertuntur. 3°, et praecipue quidem, lectio aut propagatio multarum Epliemeridum, liberalmm passim dictarum, quae, si modo obsceen a non tradant (quod

tamen in pagellis quandoque obtingit) , calumniis in Ec-clesiam scatere solent, ipsa etiam dogmata catholica non raro malitiose traducunt aut impie blasphemant; moderns vero principia, in Litt. Encycl. Quanta cura 8 Dec. 1864, et Syllaho iisdem annexe, solemniter proscripta, longe lateqne diffundere ac dilatare student. Multos enim , etiam Catholicos caeteroquin probos beneqne affectos, ejusce-modi pestiferis lectionibns, praesertim si continue aut saepius instituantur, sensim ac pedetentim corrumpi, a Eeligione catbolica averti, omnigenis praejudiciis im-bui, verbo , fidei aut morum jacturam revera facere, aut saltern absque justa et proportionata causa proximo il-lius periculo exponi, lugenda experientia nimium com-probatur. Ad haec ipsemet Pius IX, probe sciens,quas animarum strages Diaria istius generis ciere solent, in Litteris 30 Juiiiil871ad Card. Vicarium datis, fideles edoceri mandat, lectionem imjusmodi Diariorum, quae et Romae post Urbis invasionem eduntur, sub gram pec-cato esse vetitam. Et Card. Patrizi in Circulari ad Pa-rochos Eomanos 6 Julii ejusdem anni, mentem S. Pon-tificis latius explicans, in bunc modum scribit: (sequor versionem gallicam) ,, C'est done la volonté du Saint-Père, que les paroissiens soient avertis, en public et en particulier, de ne pas prêter Foreille a des maitres de mensonge qui, sous le faux prétexte de politique et de progrcs, dierclient a leur ravir le prccieux trésor, c'est a dire la foi catholique, pour y substituer 1'athéisme on la tolerance religieuse et leur promettent, comme dit l'apótre saint Pierre, la liberté, tandis qu'euxmêmes sont esclaves de la corruption, libertatem promittentes, cum ipsi servi sint corruptionis (II Epist. II. 19.) Et les organcs de ces libertins et de ces incrédules sont juste-

ment certains journaux imprimes specialement aEome, avec le but, outre la calomnie et la medisance, da re-pandre le ridicule sur ce qu'il y a de plus saint et de nier les vérités reveles par Dieu lui-memequot;. Caeterüm etiam hoc serio attendi debet, quod si modo justa ratio dari possit — remota tamen proxima peccandi occasione per media apta — semetipsum exponendi periculo pecca-ti, nusquam habeatur vera causa actu peccandi, vel, quod idem est, occasionem proximam gravis peccati actu continuandi. Cfr Ligorio L. VI. n. 457. Itaque et experientia, èt auctoritas, et sana ratio dictant, lectio-nem aut propagationem Diariorum, de quibus supra, ob damnum spirituale, aut certe proximum illius peri-culum, quod inde subitur vel aliis absque justa causa praebetur, saepenumerb jure naturali graviter esse vetitam.

Nota. Quod superius dictum fuit de lectione et propa-gatione ejusmodi scriptorum, applicari quoque debet causis inoralibus seu coopcrantibus, dummodo consuetae con-ditiones ad veram cooperationem reapse adfuerint. Nam si alicujus actio, v. g. inscriptio (abonnement), nihil efficeret seu contribueret ad lectionem aut editionem cu-jusdam perversi libri vel diarii; aut justa et gravi de causa, ob quam se permissive habere potest ad pecca-tum alterius, tantum poneretur; talis agendi ratio, de-ficiente scil. influxu aut culpa, non constitueret veram cooperationem , adeoque qua talis a peccato excusari posset. Yide Ligorio L. IV. n. 437 in casu simili.

E. ad III. Causae aut modi, quibus Indicis obligatio (non loquimur bic de impedimentis voluntarii) ex toto vel saltem ex parte cessare potest, sunt iidem, quibus lex generatim cessare dicitur. Cfr Dens de leg. n. 55—74.

In praesenti vero materia prae caeteris notandae sunt necessitas sive impotentia, cessatio finis in communi, et clispensatio sive superioris licentia in casu particulari.

Ex primo capite^ sive necessitatis aut impotentiae causa, excusari videntur nonnullae Indicia transgressiones, in quibus saltern de facto passim conniveri solet. Puta

a) Impressio, sine praevia Ordinarii approbatione, li-brorum scriptorumve, quae de rebus politicis, oecono-micis, pliysicis, etc., verbo, de rebus quae religiosi aut moralis argumenti non sunt (uti loquuntur Acta apud S. Sedem T. VI p. 146 in appendice), mere agunt. Pro-fecto in tanta scribendi edendique prurigine, quanta ho-diedum habetur, moraliter impossibile censeri potest, ea omnia praevie cum debita maturitate judicii examinare et approbare. Hinc ipsemet Pius IX in Litteris 2 Junii 1848, ad Episcopos ditionis Pontificiae datis, rei istius obtutu legem ecclesiasticam de librorum impressione sic moderatus fuit, „ ut soli ii libri eaeque solae scriptorum partes censurae remanerent subjecta , in quibus speciatim de religione aut moribus ageretur.quot; (cfr Heymans de eccl. lib. proJt. n. 267). Pari modo, eademque de causa ut videtur, etiam in Cone, nostra Prov. p. 114 praevia Episcopi liceutia exigitur, aut certe expressis verbis prae-scribitur tantum pro impressione librorum, qui de rebus sacris quodammodo tractant.

b) Lectio ac retentio librorum, qui in Eegulis aut Decretis generalihus Indicis non absolute, sed modaliter seu conditionate solum probibentur, prout e. g. supe-rius cap. IV. q. II. in expositione Eeg. II. III. V. et VIII. Tridentinae visum fuit. Bona sane ac provida est Ecclesiae ordinatio, qua et haec aut similia non promiscue permittuntur, ut omne subversionis periculum effi-

cacius avertatur; verum in praesenti rerum statu mora-liter impossibile perinde censeri potest, omnes liujusce-modi libros ad normam praecepti ecclesiastici examinare et expurgare, antequam eommdem lectio vel retentio fidelibus concedatur aut permittatur. Praeterea quum cor-rectae et emendatae editiones saepenumero desiderentur, fieri etiain potest, ut Catliolici ab usu librorum illorum sine gravi scientiae detrimento, aliisve incommodis, abs-tinere se nequeant. Quocirca eo etiam titulo, seu necessitatis causa, cum Archiep. Baltiin. p. m. Mgr Ken-rick [Theol. mor. Tract. XIII n. 59) dici poterit: „ Vide-tur Ecclesiae benignitas id indulgere, ne irretiantur ani-mae alioquin piae. Caeterum providendum sedulo ne per-versionis oriatur occasio; ideoque omni studio laboran-dum, ut libri expurgati habeanturquot;.

Praefatae considerationi parfim forsan attribui potest ac debet, quod ipsum etiam Cone, nostrum Prov. p. H2,divinas et ecclesiasticas leges in fidelium mentes revocans, ut a pravorum librorum lectioue quam longis-sime abhorreant, libros supra memoratos silentio prae-tereat, tria solum scriptorum genera commemorans, a quibus, tanquam omnino probibitis, iisdem sedulo ca-vendum est: videlicet libros, qui a Sede Apost. per S. I. C. danmati et reprobati, seu nominatim in Indicem relati sunt; — libros, qui propter legentis scandalum ac subversionis errorisque periculum a jure ipso natural! ac divino prohibentur; — pravas epbemerides et alias ejuscemodi scriptiones, quae nimirum vel lasciviis refer-tae sunt, vel calumniis in Ecclesiam scatent, vel sacra Christiana dogmata blaspliemant, vel socialis ipsius con-suetudinis fundamenta impetunt.

scripta, de se absolute proliibita, permitti seu indulgeri possunt; ü nempe, quorum lectio aut retentio officii aut mercaturae causa vare necessaria est, aut saltern sine gravi incommodo (utrum ita sit, ipsi viderint; imo sae-penumero jure meritoque dubitari potest) praetermitti nequit, dummodo necessitas seu incommodum istud — remota semper occasione proxima gravis peccati per media apta — proportionatum sit periculo fidei aut morum, quod inde incurritur vel aliis praebetur j aliis verbis, dummodo jus naturae, juxta superius dicta q. II. et inferius cap. VI. q. IV. dicenda, sit widequaque integrum ac salvum.

Ex secundo capite, sive oh cessalionem finis in com-muni, non amplius urgere videtur quod antea in Regu-la VI. Trid. salubriter sancitum erat de controversiis Ca-tliolicos inter et haereticos vulgari idiomate agitatis; ete-nim cum ipsi haeretici liodiedum errores suos vulgari lingua spargare soleant, eadem lingua confutatio fiat, nihil obstara, quin potius multa suadere videntur. Cfr Parrone de Fide, spe et char. p. I n. 616, item Hay-mans op. saepius cit. n. 206. — Pari da causa, taste Perrona I.e. n. 617, permitti quoque possunt quidam haereticorum libri, etiam de religione ex professo trac-tantes, in quibus np. communi consensu nihil noxii continetur, quandoque etiam rei christianae ac catholi-cae utilia profaruntur. Exemplo sint: Tractatus de religione Hugonis Grotii, Systama tlieologicum Leibnitii, Historia Innocentii III ab Hurtar adhuc acatholico exa-rata, Vita S. Greg. VII a Voigt adita, Epistolaa Cob-bet de raformatione Anglicana, at alia id genus plura. Sacluso nempe subvarsionis pariculo in communi, alter etiam proliibitionis finis, qui est improbis auferre ansam, parniciosa typ is demandandi [cfr cap. IV. q. VIII. 3)],

una simul cessare censetur: cum in casu dato ejusmodi opera baud perniciosa videantur.

Ex tertio capite, seu ex dispensatione legitime obten-ta, libri aut scripta, etiam absolute caeteroquin probi-bita, rite et licite legi ac retineri possunt, dummodo limitationes apponi solitae accurate serventur, et jus naturae omnimode, etiam quoad alios, in salvo sit.

E. ad IV. Quantum ad dispensationem praefatam , seu licentiam legendi libros probibitos, quatuor prae ceteris animadvertenda sunt:

1° Cujus sit concedere ejusmodi licentiam? Juxta Const. Urb. YIII Apostolaius officium 2 Apr. 1631 ejusmodi licentia dari nequit nisi a S. Pontifice et Congr. Sancti Officii, aut specialiter deputatis ab ipsis. „Ke-que de caetero, sic dicitur ibidem, similes licentiae nisi a Congregatione Sancti Officii, dum singulis bebdoma-dis coram Nobis babetur, vel ab aliis per Nos etiam in eadem Congregatione specialiter deputandis concedan-turquot;. Postero tempore idem jus attributum fuit S. Con-gregationi Indicis, babetque etiam Magister Sacri Palatii pro Eoma ejusque districtu (confer Bouix de cur. Rom. p. 570). Caeteris vero personis, ipsis etiam Episcopis extra casum magnae necessitatis, fas non est, ejusmodi licentiam jure projorio concedere: imo, teste Ligorio L. VII n. 299, in Bullis Julii III Cum meditatio, Pauli IV Quia in futurorum, ac Pii IV Cum pro munere, ipsa quoque librorum vetitorum lectio iisdem interdicitur, prae-terquam senioribus, et commissariis baereticae pravitatis.

Quaer. 2⁰. Utrum Episcopus, cui a Sede Apostolica specialis facultas concedendi memoratam licentiam, ad certum tempus, puta ad quinquennium, attributa fuit.

ejusmodi licentiam concedere valeat ultra tempus facul-tati suae praefinitum? Certum in primis est, ipsam facultatem concedendi licentiam — adjecta etiam facul-tate subdelegandi — cum Vicario General! aut aliis idoneis sacerdotibus communicari non posse ultra tempus praefixum ; hie profecto urget commune dictum: „nemo dat quod non habet.quot;— Certum praeterea est, ipsam etiam licentiam legendi etc. ab Episcopo non posse indefinite concedi, si forte ejusmodi concessio —prout aliquando contingit — eidem „ ad tempusquot; solum per-mittatur. Cfr Nouv. Rev. Théol. T. II p. 659—661.— Ubi vero talis limitatio quoad modum concedendi licentiam in facultate quinquennali non est apposita, nihil obstare videtur, quominus licentia ista ultra tempus fa-cultati praefinitum concedatur aut protraliatur; ejusmodi quippe licentia naturam liabet dispensationis , seu rela-xationis legis in casu particular!; cujus proin duratio dimetienda non est ex tempore, quo facultas ipsam concedendi Episcopo fuerit impertita. Cogita hie alias dis-pensationes, puta in voto, in irregularitate, in impedi-mentis matrimonii, etc. ab Episcopo ex simili facultate quinquennali tributas.

Nota. In praefatis supponitur, quod Episcopo, prae-ter potestatem legendi ac retinendi libros prohibitos, data sit facultas liujusmodi licentiam aliis concedendi. — Quodsi Episcopus ad certum tempus, v. g. quinquennium , facultate legendi ac retinendi, eamque in totum vel in. parte aliis communicandi ^ tantum praeditus esset, res magis anceps videtur, et cum Eeiffenstuel L. V. T. VIL n. 60, cui inter alios adstipulatur cl. Feije n. 617 de imp. el clisp. ed. 2^a, dicendum forsan est:

„ tempore et casu, quo facultas legcndi libros .,. Or-dinario specialiter concessa, de facto non amplius, quam per unum duntaxat, vel alterum annum durat, ipsemet non amplius habet potestatem per quinquennium legendi, et retinendi libros (proliibitos); ergo earn nee aliis ulte-rius concedere potest, juxta illud vulgatum: Nemo potest dare, quod non Jialet.quot;

Quaer. 3°. Utrum quis licentia legendi libros proliibitos , per Episcopum ex delegata facultate ipsi facta, uti queat extra propriamDioecesim commorans? Praeclarus et doctissimus Suarez in Tract, de leg. L. YIII. Cap. XXVI. ii. 13 ponit principium generale, quod viam demonstrat in resolutione liujus quaestionis tenendam. „Quando actus, ita scribit 1. c., est prohibitus jure communi, et non particulari statuto alterius territorii, dispensatus a suo Episcopo circa talem actum, per particulare privilegium, potest licite uti tali privilegio extra territorium, nisi ex speciali ratione coutingat dispensationem ad locum limi-tari.quot; Principii istius ratione babita, dicimus: 1° Vili-centiae de qua supra, licitum non esse extra propriam Dioecesim seu in alieno territorio legere aut retinere libros, ibidem statuto pariicvlari forsan prohibitos. 2⁰Ejus-modi licentiam satis esse, ut quis ubique locorum legat libros jure communi proliibitos, quando Episcopus ex speciali facultate sibi facta eamdem absque restrictione ad locum seu Dioecesim rite concessit. Eo sensu cum Hey-mans da eccl. lib. proh. n. 343 dici potest: „ licentia haec personalis est, adeoque personam legentis quocumque co-mitatur; ita ut, vi licentiae Eoma obteutae, nee minus , ut videtur, si ab Episcopo, vi quinquennalium, sine restrictione conccdatur, libros, Komac prohibitos,

ubique legere concessum intelligatur.quot; 3⁰ Memoratam li-centiam non sufficere, ut quis extra Dioecesim legat aut retineat libros jure communi vetitos, quandocumque a concedente ad Dioecesim restringatur, puta si in formula dispensationis haec aut similis clausula apponitur: „ ita tamen ut libri ex nostra Dioecesi non efferantur.quot; 4° U-trum vero Episcopi istiusmodi licentiam illimitate, aut limitate tantum, impertire queant, pendet ex tenore fa-cultatis, qua praediti sunt. — Quantum vero ad clausu-tam in facultatibus quinquennalibus apponi solitam : „ u-tendi iisdem facultatibus in locis tantum ejus (Episcopi) spirituali jurisdictioni subjectisquot;, non una est DD. sen-tentia. Sunt qui velint earn nihil indicate aliud quam ut exerceantur erga Dioecesanos j putant alii, iisdem Epis-copum uti non posse nisi in sua Dioecesi existat; alii tandem requirunt subditi quoque existentiam in Dioecesi. Cfr Eeye de imp. et dtsp. n. 547. quot;Verum, utcumque res ilia se habeat, hoc quidem attento Decreto S. Off. 22 Nov. 1865 (quod referunt Acta apml S. Sedem ï. II. p. 670 sq.) in comperto videtur esse, memoratam clau-sulam non respicere usum licentiae obtentae, sed ipsam licentiae seu dispensationis concessionem-, adeoque in casu, de quo agimus, personam, cui ab Episcopo, caeteroquin legitime, licentia libros vetitos legendi ac retinendi absque restrictione ad locum fuerit impertita, eadem etiam extra Dioecesim licite uti posse.

Quaer. 4° quid in licentia alicui data legendi libros prohibitos, significetur clausula apponi solita „ ad effec-tum eos impugnandiquot; ? Verba ista non continent con-ditionem sine qua non, qua np. non posita, quis exci-deret facultate sibi facta; sed sensus illorum plurimo-rum judicio mere modalis est, quo scilicet exprimitur

concessionis motivum, seu finis a concedente secundario intentus: consequenter, si quis v. g. eos legat ex mera curiositate, proplerea dici nequit venia sibi data desti-tui aut ea graviter abuti. Cfr Ligorio L. quot;VIL n. 291, item Heymans de eccl. lib. proh. n. 345.

De regula seu agendi norma a ParocMs et Confes-sariia in muneris sibi impositi executicue practice sectanda.

II. Quid Confessario, poenitente hac de re se accusante, vel ipsum consulente, speciatim attenden-dum seu agendum sit, ut ipsum pro munere suo rite dirigat ?

III. An et quando, tacente poenitente quem Confessa-rius vetitis scriptis irretitum merito suspicatur, ipse etiam Confessarius tacere possit vel debeat; aut contra in poenitentis vel aliorum gratiam interrogare te-neatur de iis, quae terit, scriptis ? addendo 2) quid consequenter eidem Confessario, aliunde de poenitentis agendi ratione moraliter certo, praestandum sit in hoe aut simili casu: vir quidam catbolicus, quaevis scripta, etiam pessima diaria continue legere solitus, ea de re in confessione Sacramentali ne verbum dicit, sibi persuadens, seu bona fide

IV. Quaenam omni in casu, etiam iis qui officii ant mercaturae causa libris vel scriptis de se vetitis vix aut nevix carere possunt, imo et illis qui li-ccntiam legendi libros prohibitos rite obtinuere, ex ipso juris naturalis dictamine attendenda seu curanda sint; adeoquo data occasiono per Confes-sariuni iisdem inculcari debeant?

E. ad I. Tria sunt, quae hac in re Minister sacer pro recta muneris sui adimpletione generatim comminisci debet:

1° Juxta gravissimum monitum, quod cum S. Al-plionso proponit Gury Theol. T. II. n. 985, in prae-senti materia ordinarie expedire rigidiores opiniones se-qui. Profecto si universe verum est, hie specialiter ur-get dictum sancti istius viri, quem nuper Pius IX Doc-toris laurea condecoravit. „ Ubi agitur (sic scribit in Prax. Conf. n. 65) de periculo peccati formalis, . . . • Confessarius quanto magis rigorem cum poenitente adhi-bebit, tanto magis ejus saluti proderit; et contra, tanto magis cum illo immanis erit, quanto magis benignus erit in permittendoquot;.

2° Pidelium esse in his quae librorum lectionem, etc. respiciunt, Confessarii mandatis obsequi. S. Cong. Inq. anno 1832 ab Episcopis Helvetiae interrogata: „ An fideles', salva conscientia, legere possint Ephemerides vel libros, qui censuram Ordinarii non subierunt ? Eesp. Eecurrant ad Confessariumquot;. Cfr Gury 1. c.

3° In ipsa fidelium directione, quemadmodum in pro-oemio hujus Tractatus cum ipso Cone. Prov. notatum imt,pnidenti zelo procedendum esse; atque adeo a Ministro sacro rationem liabendam esse, turn prohibitionis eccle-siasticae ac divinae quae in casu adest, turn eausarum excusantium quae forte interveniunt, turn dispositionis ipsius personae, quacum res agitur, an np. in bona aut mala fide degat, an cum fructu admoneri possit nec ne, etc., turn etiam modi, quo quis vetitis scriptis ir-retitus fuerit; inde enim practica agendi norma in casu particulari tota dependet, prout ex sequentibus palam fiet magis.

E. ad II. 1° Confessarius tali in casu primo videre debet, an ea, de quibus poenitens se accusat, aut ip-sum consulit, in se fortasse licita sint, aut saltem ob justam aliquam causam (de qua supra cap. V. q. III.) a gravi peccato excusari queant; an contra jure naturali vel ecclesiastico de se graviter vetita sint, quin liabea-tur justa excusationis ratio. In prima hypothesi factum, de quo agitur, simpliciter concedi aut saltem metu gra-vioris peecati permitti poterit, dummodo N. B. jus naturae undequaque salvum seu in tuto sit. (Infra q. IV). In altera hypothesi eidem (Confessario) sedulo cavendum est, ne similia umquam approbet aut positive indulgeat.

2° Quodsi forte in posteriori hypothesi rationabitis quaedam (non tamen per se excusans) videatur subesse ratio legendi retinendique libros de se prohibitos, procurari poterit licentia seu dispensatio legendi libros prohibitos, quae certe in hujusmodi rerum adjunctis, sub debita cau-tione, non denegabitur. Dum vero, nec justa excusationis causa, nec rationabile dispensationis motivum, cen-

setur adesse, poenitentis actio, puta lectio, retentie, etc. librorum hujusmodi, pro viribus impediri debet, aut saltern metu majoris mali tolerari tantum poterit.

3° hnpediri debet (in casu quern supponimus) : a) quan-do poenitens prohibitionis, etiam ecclesiasticae tantum, probe est conscius, aut saltern de ea fundate dnbitat. b) Dum inscius aut ignarus est prohibitionis; attamen cum spe fructus, aut saltem sine metu majoris mali commode admoneri potest, c) Qualiscumque fuerit poenitentis dispositio , ubi agitur de libris aut scriptis fidei aut moribus valde noxiis (quorum principaliora superius cap. V. q. II indicata sunt); praesertim si ejus-modi libros aut scripta continue aut saepius legat, vel ad ea, scribendo, imprimendo, edendo, divulgando, nomen dando, aut alias, vere et efficaciter cooperetur. Yerum enim vero talis agendi ratio, quin justa (uti supponitur in casu) excusationis causa subsit, si modo fidei integritatem aut morum lionestatem actu non lae-dat, saltem regulariter juxta illud Eccl' III. 27 qui amat pcriculum, in Ulo peribit, ita periculosa est, atque ideo jure natural!, nedum ecclesiastico, sic vetita ac prohibita, ut nesciam quo titulo aut motivo a gravi pec-cato excusaretur, aut certe a Confessario, cujus qua medici etiam est poenitentem suum a lapsu praeservare, tuto ac licite permitteretur. Latius infra q. III. E. 3° litt. c.

4° Tolerari poterit (in eodem semper casu, de quo supra): si ab una parte libri aut scripta, de quibus agitur, de se valde noxia non sint, vel alia conditio superius supposita defuerit, puta quod obiter aut raro le-gantur, vel ad ea vere et efficaciter non concurratur; et ab altera parte ipsemet poenitens in bona fide degens,

cum spe fructus admoneri non possit, sed majora potius mala ex illius admonitione timenda sint. Caeterum etiam hoc in casu — quemadmodum bene notant Theologi — Confessarii est, poenitentem suum monitis ac suasioni-bus eo adducere, ut Ecclesiae disciplinam (superius cap. IV traditam) quoad librorum impressionem, lectiouem, retentionem, etc. in omnibus ad amussim servet, aut saltern nihil faciat in contrarium, quin vera excusationis causa (de qua supra cap. Y. q. III.) in casu particulari subsit.

E. ad III. Quaestio haec (quae alibi in Responsis anni 1872 p. 294 seq. pertractata fuit) intime conuectitur cum duplici Confessarii munere, procurandi scilicet con-fessionis integritatem, et instruendi poenitentem qui in ignorantia aut errore degit contra legem vel obligatio-nem in materia gravi (qua de re videri possunt Dens de Sac. Poen. n. 154; Theol. Mechl. de Foenit. n. 59 et 102; Ligorio L. YI. n. 608 seq.; item Gurj T. II. n. 610 seq.) Ejusdem vero resolutio pendet plu-rimum, tum a modo seu ratione, qua quis istiusmodi scriptis irretitus est, — turn a causa seu motive, ob quod talia scripta ab ipso teruntur, — tum a periculo ac scandalo, quod inde subit aut aliis praebet, — tum etiam a diversa poenitentis dispositione, an np. versetur in bona aut mala fide, utrum diligens aut negligens fue-rit in conscientiae examine, an monitis Confessarii sit obtemperaturus nec ne, etc. Sit itaque

1⁰ Confessarius tacere potest, dum omnibus serio per-pensis, habita praesertim ratione dispositionis ipsius poenitentis, prudenter judicat, poenitentis reticentiam a gravi culpa excusari posse, et aliunde nihil haberi, cuj us ratione

secundum infra dicenda sub 3^!o litt. b. et c. interro-gatio seu admonitio fieri debeat.

2° In praefatis rernm adjunctis tacere etiam deiet, si forsan ex poenitentis admonitione nullus fructus spe-rari possit; sed potius majora mala metuenda sint.

3° Confessarius in poenitentis aut aliorum gratiam interrogare tenetur: a) quando probe novit, vel etiam merito ac fundate putat, poenitentis reticentiam ob ne-glectum examinis aut aliam ejusmodi causam a gravi culpa excusari non posse. „ Quodsi Confessarius, ita scribit Bened. XIV in Encycl. 26 Junii 1749 § 19, probe norit (etiam per probabilem conjecturam tantum, uti patet ex contextu) poenitentem aliquibus peccatis gravari, quae nondum aperuit, sive ex oblivione, quod imos conscien-tiae recessus non satis exploraverit, sive ex crassiori ig-norautia, quae tamen culpa non vacat, cum putet sibi licere, quod reipsa nefas est; e re erit Confessarii, ne alioquin neceasaria integritate confessio fraudetur, caute ac prudenter in memoriam poenitentis revocare, quae omisit, illumque monere ac corrigere, ut rite comparatus sacramenti Poenitentiae fructum percipiat.quot; — b) Dum fundate putat, reticentiam peccati in se graviter mali ob poenitentis ignorantiam seu bonam fidem a mortali culpa excusari quidem posse; ipsum vero talem esse, qui de pravitate actionis suae cum spe fructus, aut certe absque periculo majoris mali, commode admoneri queat. Eatio est, quod Confessarius, ut minister Dei et medicus ani-marum, peccata etiam materialia impedire teneatur, quo-tiescumque sine gravi incommodo id fieri potest. — c) Dum merito ac fundate suspicatur, ipsum poenitentem, qua-liscumque sit ejusdem dispositio, iis quae terit scriptis in fide aut moribus reapso grave detrimentum pati, vel

proximo perdendao fidei aut morum integritatis perlculo exponi, vel etiam ex suo silentio in pravo opere obfir-matum iri cum gravi aliorum scandalo. Enim vero licet confessarius justa de causa aliquando permittere possit jpericulum peccati, remota tamen occasione proxima per media apta; numquam certe (nisi forte ad breve tempus, si np. admonitio hie et nunc sine fructu fieret, et prae-videretur brevi facienda cum successu) permittere poterit peccatum formale in suo poenitente, vel ipsum in occasione proxima gravis peccati relinquere, vel ilium suo silentio obfirmare in malo cum aliorum j forte etiam pro-lium aut domesticorum, scandalo. Bona autem fides ex parte poenitentis — qua de causa metu majoris mall nonnumquam in ipso etiam tribunali poenitentiae plura indulgenda aut connivenda sunt — in praedictis rerum circumstantiis vix aut nevix supponi potest, aut certe a confessario permitti nequit. „ Cum poenitens, ita Bened. XIV 1. c. §. 20, aut crimina ignoret, quae tamen nosse debet; aut in iis versetur facti circumstantiis, quae Confessario dissimulante, peccatorem in pravo opere obfir-

concors Theologorum sententia est, confessarium teneri monitis ac interrogationibus poenitenti opem ferre.quot; Dein (quibusdam interpositis do obligatione Confessariorum ad-monendi superiores, qui officio suo desunt) idem Pontifex hoc modo pergit: „ quae quidem saluberrima sententia pari jure eos omnes Confessarios perstringit, qui poenitentes audiunt, quorum mores ac vitae exempla in proxima peccati occasione versantur,.... neque interim ulla tanguntur cura, ut miserum criminosae vitae statuin aperiantquot;. Vide etiam Gury T. II n. 611, ubi si-milia cum S. Ligorio statuuntur, item Labis in opere

2) Agendi norma, quam Confessarius in casu posito tenere debet, ex iis quae superius generatim statuta sunt, prono alveo descendit. Primo quidem praetensa artis typo-graphicae libertas, qua vir iste morem suum cohonestare cupit, a Sede Apostolica iterato condemnata ac reprobata est j vide inter alia Litt. Encycl. Greg. XYI Mirari vos 15 Aug. 1832, item Pii IX Quanta cura % J)ec. 1864; ilia igitur qua talis (alia autem causa in casu non alle-gatur) a peccato eximere nequit, sed potius juxta effa-tum Principis Apostolorum habenda est quasi velamen malitiae. I. Epist. 11. 16. Deinde quod vir iste sibi per-suadeat, seu bona fide existimet, specioso libertatis titulo quaevis scripta, etiam pessima diaria, tuto et licite legi posse, error aut deceptio est, quam confessarius in liu-jusmodi facti specie nullo pacto permittere aut dissimulare licite potest. Nam, seclusa etiam prava cooperatione in alterius peccato — quae tamen regulariter aderit, tum ob sustentationem talium scriptorum, tum ob scandalum, quod alii, forsan etiam proles et domestici, inde patiun-tur — illud quidem experientia teste compertum est, continuam quorumvis scriptorum, etiam pessimorum dia-riorum, lectionem absque necessitate aut justa causa (prout in casu supponitur) fieri non posse, quin fidei aut morum jactura fiat, aut certe gravissimum aberra-tionis et subversionis periculum incurratur. Id quod Pius VI in Litt. Encycl. 25 Dec. 1775 de impiis scriptori-bus sui temporis attestatur, pari, imo majori jure coae-taneis nostris applicandum est. „ Eraudulenti isti sapien-tes, sic legitur ibidem, tantam dogmatum perversitatem iis verborum ac sententiarum lenociniis emolliunt et oc-

cultant, ut infirmiores (qui plurimi sunt) quasi quadam esca capti, miserandum in modum irretiti, aut fidem prorsus abjiciant, aut labefactari magnopere sinant.quot; Non potest ergo Confessarius ejusmodi virum in tali opinione relinquere, sed pro munere suo ipsum instruere debet de pravitate actionis suae, periculumque proponere, cui inani libertatis titulo sese voluntarie objicit. Denique dissimulante Confessario, vir iste baud dubie in pravo opere obfirmaretur non sine aliorum scandalo; monente autem Confessario, etsi in praesenti timendum forte sit, ne pro majori scientia majori peccato se commaculet, sperare tarnen licet, fore, ut postea, adjuvante Domino, ad meliorem frugem se recipiat.

E. ad IV. Ubi agitur de librorum pronibitorum lec-tione, retentione, etc. omni in casu tria sunt, quae ex ipso juris naturalis praescripto serio attendenda diligen-terque curanda sunt: 1° Numquam dari veram causaml, ut quis tali agendi ratione, utut necessaria, fidei aut morum jacturam faciat, vel — quod idem est — in occasione proxima graviter peccandi perraaneat. [Confer dicta cap. V. q. II. 2) ]. 2° Si qui officii aut mercatu-rae causa , aliove simili titulo, ejusmodi libris aut scrip-tis sine gravi incommodo fortasse carere nequeant; illud saltem omnino requiri et exigi, ut periculum fidei ac morum absit, aut certe per media opportuna fiat remo-tum. 3° Sedulo prospiciendum atque cavendum esse, etiam iis qui licentiam legendi libros prohibitos rite ob-tinuerunt, ne domesticis aut aliis quibuscumque personis damnum spirituale inde oriatur. Eeferre bic lubet, quid rei istius respectu edixerint Episcopi Belgii in Tast. Instruct. 5 Aug. 18-13. „Lorsque dans l'iutérêt de la

science, sic dicitur ibidem § 6. n. IV, ou pour 1'ac-complissement des devoirs d'unc profession, d'un état honnête, des fidèles croiront nécessaire de lire ou de consul ter soit un livre, soit un journal, ou quelqu'autre publication périodique, utile en partie a ceux qui culti-vent cette science ou exercent eet état, cette profession, mais en partie dangereuse pour les principes religieux ou les moeurs, ils devront s'adresser a leurs curés ou a leurs confesseurs, afin d'obtenir par leur intermédiaire la permission requise.....Ceux qui auront

obtenu cette permission, devront toujours prendre les précautions nécessaires pour qu'il n'en résulte aucun dommage ni pour eux, ni pour les personnes de leur maison.quot;

Libri omncs, quos ante annum MDXV ant Summi Pontifices, aut Concilia oecumenica damuarunt, et in hoc Indicc non sunt, eodern modo damnati esse censcantur, sicut olim dam-uati fuerunt.

Haeresiarcharum libri, tam eorum, qui post pracdictum annum hacreses invenerunt, vel suscitarunt , quam qui liaerc-ticorum capita, aut duces sunt vel fuerunt, quales suut Lntherus, Zwinglius, Calvinus, Balthasar Pacimontanus, Scliwenekfeldius, et his similes, cujuscumque nomiuis, tituli, aut argument! existant, omnino prohibentnr.

Aliorum autem hacreticorum libri, qui de Eeligione quidem ex professo traetant, omnino damnantur.

Qui vero de Eeligione non traetant, a Theologis Catholicis, jussu Episcoporum, et Inquisitorum examinati, et approbati, permittuntur.

Libri etiam eatholice eonseripti, tarn ab illis, qui postea in haeresim lapsi sunt, quam ab illis, qui post lapsum ad Ecclesiae gremium rediere, approbati a Facultate Tlieologica alicujus Universitatis Catholicae, vel ab Inquisitione generali, permitti poterunt.

Versiones Scriptorum etiam Ecclesiasticorum, quae hactenus editae sunt a damnatis Auctoribus, modo nihil contra sanam doctrinam. contineant, permittuntur.

Librorum autem veteris Testamenti versiones, viris tantum doctis, et piis, judicio Episeopi coneedi poterunt; modo hu-jusmodi versionibus, tanquam elueidationibus Vulgatae edi-tionis, ad intelligendam sacram Seripturam, non autem tanquam sacro textu utantur.

Versiones vero novi Testamenti ab Auctoribus primae Classis hujus Indicis factae, nemini concedantur, quia utilitatis param, periculi vero plurimum lectoribus ex earum lectione manare solet.

Si quae vero annotationes cum hujusmodi, quae permittuntur, versionibus, vel cum Vulgata editione circumferun-tur, expunctis locis suspectis a Facultate Theologica alicujus Universitatis Catholicae, aut Inquisitione generali, permitti cisdem poterunt quibus et versiones.

Quibus conditionibus totum volumen Bibliorum , quod vulgo Biblia Vatabli dicitur, aut partes ejus, concedi viris piis, et doctis poterunt.

Ex Bibliis vero Isidori Clarii Brixiani prologus, et prolegomena praecidantur; ejus vero textum, nemo textum Vulgatae editionis esse existimct.

Cum experimento manifestum sit, si sacra Biblia vulgari lingua passim sine discrimine pemittantur, plus inde, ob Lominum temeritatem, detrimenti, quam utilitatis oriri;liac in parte judicio Episeopi, aut luquisitoris stctur, ut cum consilio Parochi, vel Confessarii Bibliorum, a Catholicis Auctoribus versorum, lectionem in vulgari lingua eis concedere possint, quos intellexerint ex hujusmodi lectione non damnum , sed lidei, atque pietatis augmentum capere posse, quam facultatem in scriptis habeant.

Qui autem absque tali facultate ea legere, seu habere praesumpscrit, nisi prius Bibliis Ordinario redditis, peeca-torum absolutionem percipere non possit.

Bibliopolae vero, qui praedictam facultatem non habenti Biblia idiomate vulgari conseripta vendiderint, vel alio quovis modo eoncesserint, librorum pretium, in usus pios ab Epis-copo convertendura, amittant; aliisque poenis pro delicti qua-litate, ejusdem Episcopi arbitrio, subjaeeant.

Kegulares vero, nounisi facultate a Praelatis suis habita, ea legere, aut emere possint.

Libri illi, qui haereticorum Auctorum opera interdum pro-deunt, in quibus nulla, aut pauca de suo apponunt, sed aliorum dieta collignnt, cujusraodi sunt Lexica, Concordau-tiae, Apophthegmata, Similitudines, Indices, et hujusmodi, si quae habeant admixta, quae expurgatione indigeant, illis Episcopi, et Inquisitoris, una cum Theologorum Catbolico-rum consilio sublatis, aut emendatis, permittantur.

Libri vulgari idiomate de coutroversiis inter Catliolicos, et Haereticos nostri temporis disserentes, non passim permittantur, sed idem de iis servetur, quod de Bibliis vulgari lingua scriptis statutum est.

Qui vero de ratione bene vivendi, eontemplandi, confitendi, ac similibus argumentis vulgari sermone conscripti sunt, si sanam doctrinam contineant, non est eur prohibeantur; sicut nee sermones populares vulgari lingua babiti.

Quod si bactenus, in aliquo regno , vel provincia, aliqui libri sunt prohibiti, quod nonnulla contineant, quae sine delectu ab omnibus legi non expediat; si eorum Auctores Catholici sunt, postquam emendati fuerint, permitti ab Epis-copo, et Inquisitore poterunt.

Libri, qui res lascivas, sen obscenas ex professo tractant, iiarrant, aut docent, cum non solum fidei, sed et morum, qui hnjusmodi librorum lectioue facile corrumpi solent, ratio Labenda sit, omnino probibentur; et qui cos habuerint, severe ab Episcopis puniantur.

Antiqui vero ab Etlinicis conscripti, propter sermonis elegantiam, et proprietatem, permittuntur: nulla tarnen ra-tione pueris praelegendi ernut.

Libri, quorum principale argumentum bonum est, in qui-bus tarnen obiter aliqua inserta sunt, quae ad haeresim, seu impietatem, divinationem, seu superstitionem spectant, a Catholicis Theologis, Inquisitionis generalis auetoritate, ex-purgati, coneedi possunt.

Idem judicium sit deprologis, snmmariis, seu annotationi-bus, quae a damnatis Auctoribus, libris non damnatie appositae suntj sed posthac nonnisi emcndati excudantur.

Libri omnes, et scripta Geomantiae, Hydromantiae, iEro-mantiae, Pyromantiae, Onomantiae, Cliiromantiae, Necro-mantiae, sive in quibus continentur sortilegia, veneficia, augu-ria, auspicia, incantationes artis magicae, prorsus rejiciuntur.

Episcopi vero diligenter provideant, ue Astrologiae judi-ciariae libri, tractatus, indices legantur, vel habeantur, qui de futuris contingentibus, successibus, fortuitisve casibus, aut iis actionibus, quae ab humana voluntate pendent, ccrto aliquid eventurnm affirmare audent.

Permittuntur autem judicia, et naturales observationes, quae navigationis, agriculturae, sive medicae artis juvandaa gratia, conscript» sunt.

In librorum , aliarumye scripturarum impressione scrvetur, quod in Concilio Lateranensi sub Leone X, Sess. X, statu-tum est.

Quare si in alma urbe Eoma liber aliquis sit imprimen-dus, per Vicarium Summi Pontifieis, et sacri Palatii Magis-trum, vel personas a Sanctissimo Domino Nostro deputan-das, prius examinetur.

In aliis vero locis ad Episcopum, vel alium habentcm scientiam libri, vel scripturae imprimcndae, ab eodem Epis-copo deputandum, ae Inquisitorem haereticae pravitatis ejus civitatis, vel dioecesis, in qua impressio fiet, ejus approbatie , et examen pertineat, et per eoram manum, propria subscriptione, gratis, et sine dilatione imponendam, sub poenis, et censuris in eodem decreto contentis, approbetur; hac lege, et conditione addita, ut exemplum libri imprimendi authenticum, et manu auctoris subscriptum, apud examina-torem rcmaneat.

Eos vero, qui libellos manuscriptos vulgant, nisi ante examinati, probatique fucrint, iisdem poenis subjiei debere judicarunt Patres deputati, quibus impressores; et qui eos habuerint, et legerint, nisi auctores prodideriut, pro auc-toribus habeantur.

Ipsa vero hujusmodi librorum probatio in scriptis detur, et in fronte libri, vel scripti, vel impressi, authentice appareat; probatioque, et examen, ae caetera gratis fiant.

Praeterea in singulis civitatibus, ac dioecesibus, domus, vel loci, ubi ars impressoria cxercetur, et bibliotliecac librorum venalium sacpius visitentur a personis ad id deputandis ab Episeopo, sive ejus Vicario, atque etiam ab Inquisitore haereticae pravitatis, ut nihil corum, quae prohibentur, aut imprimatur, aut vendatur, aut habcatur.

habcant in suis bibliothecis Indicem librornm venalium, quos habentj cnm subscriptione dictarum personarum; nee alios libros habeant, aut vendant, aut quaeunque ratione tradant, sine lieentia eommdem Deputatorum, sub poena amissiouis librorum, et aliis arbitrio Episeoporum, vel Inquisitorum imponendis; emptores vero, lectores, vel impressores, eorum-dem arbitrio puniantur.

Quod si aliqui libros quoscunque in aliquam eivitatem in-trodueant, teneantur iisdem personis deputandis renuntiare; vel si loens publieus mercibus ejusmodi constitutus sit, mi-nistri pnbliei ejus loci pvaedictis personis significent, libros esse adductos.

Nemo vero audeat librum, quem ipse, vel alius in eivitatem iutroduxit, alieui legendum tradere, vel aliqua ratione alienare, aut commodare, nisi ostenso prius libro, et habi-ta lieentia a personis deputandis, aut uisi notorie constct, librum jam esse omnibus permissum.

Idem quoque servetur ab haeredibus, et exequutoribus ultimarum voluntatum, ut libros a defuneto relictos, sive corum Indicem, illis personis deputandis afferant, et ab iis licentiam obtineant, priusquam eis utantur, aut in alias per-sonas qnacumque ratione eos transferant.

In his autem omnibus, et singulis poena statuatur, vel amissionis librorum, vel alia, arbitrio eorumdem Episeoporum, vel Inquisitorum, pro qualitate contumaciae, vel delicti.

Circa vero libros, quos Patres deputati aut examinarunt, aut expurgarunt aut expurgandos tradiderunt, aut eertis con-ditionibus, ut rursus excuderenter, concesseruut, quidquid illos statuisse constiterit, tam Bibliopolae, quam ceteri observent.

Liberum tarnen sit Episcopis, aut Inquisitoribus generali-bus, secundum facultatem, quam habent, cos etiam libros, qui his Ecgulis permitti videntur, prohibere, si hoc in suis regnis, aut proviuciis, vel dioecesibus expedire judieaveriiit.

Ceterum nomina cum librorum , qui a Patribus deputatis purgati sunt, turn eorum, quibus illi hanc provinciam dcde-runt, eorumdem deputatorum Socrctarius Notario sacrae universalis Inquisitionis Eomanac dcscripta, Sanctissimi Domini Nostri jussu tradat.

Ad extremum vero omnibus Eidclibus praccipitur, ne quis audcat contra harum Kegularum pracscriptum, aut bujus Indicis prohibitionem, libros aliquos legere, aut habere.

Quod si quis libros Hacreticorum, vel cujusvis auctoris scripta, ob luacresim, vel ob falsi dogmatis suspicionem dam-nata, quot;atque proliibita legerit, sivc babuerit, statim in cx-commnnicationis sententiam incurrat.

Qui vero libros alio nomine interdictos legerit, aut babuerit, praetcr peccati mortalis reatum, quo afRcitur, judicio Episcoporum severe puniatur.

Animadvertendum est circa svprascriptam quartam Reyularu Indicis fel. ree. Pii Papae IV nullam per hanc impressionem, et editionem de novo tribui faculiatem Episcopis, vel /nquisi-toribus, aut Regularkmi Superioribus, concedendi licentiam emendi, leejendi, aut retinendi Biblia vulgari lingua edit a, cum li acte mts mandato, et usu sanctae Romanae, et universalis Inquisitionis sublata eis fuerit facultas concedendi hujusmodi li-centias legendi, vel retinendi Biblia migaria, aut alias sacrae

Scripturae, tam novi, quam veteris Testamenti partes, quavis ■enigari lingua editas,

Quod si hujusmodi Bibliorum vcrsioncs vulgari lingua fuc-rint ab Apostolica Sede approbatae, aut editae cuin annota-tionibus desumptis ex sanctis Ecclesiae Patribus, vel ex doc-tis, catholicisque viris, conceduntur. Deer, Sac. Congregaiio-nis Ind. 13 Junii 1757.

Circa Regulam nonam ejusdem Indicts ab Episcopis, et In-quisitoribus Christijldeles sedulo admonendi sunt, quod in legen-tes, aut retinentes contra Regulam liane lïbros hujusmodi Astro-logiae judiciariae, dimnationum, et sortilegiorum, rerumque aliarum in eadem Regula expressarum, procedi potest, non modo per ipsos Episcopos, et Ordinarios, sed etiam per In-quisitores locorum, ex Constit. fel. ree, Sixti Papae Quinli contra exercentes Astrologiae judiciariae artem, et alia quae-cumque dimnationum genera, librosque de eis leg ent es, ac tenen-tes, promulgata, sub Dat. Romae apud Sanctum Petrum, Anno Incarnat. Domini MDLXXXV1 Nonis Januarii, Pontificatus sui Anno primo.

Quamvis in Indice praedicti Pii Papae quarti, 'Tlialmud 11e-braeorum, ejusque glossae, annotationes, interpretaiiones, et ex-positiones omnes prohibeantur; sed quod, si absque nomine Tlialmud, et sine injuriis, et calumniis in Religionem Christia-nam aliquando prodiissent, tolerarentur: quia tarnen Sanctissimus Dominus Noster Domimis Clemens Papa VIII per suam Constitu-tionem contra impia scripta, et libros Hebraeonm, sub Dat. Romae apud Sanctum Petrum, Anno Incarnat. Dom. MDXCll pridie Kal. Martii, Pontificatus sui anno secundo, illos pro-hibuit, atque damnavit; mem ipsius non est, eos propterea

ullatenus etiam sub illis conditionihus permittendi, aut tolerandi ; sed specialiter, et expresse statuit, et vidt, ut Uujusmodi im-pii Thalmndici, Cahalistici, aliique nefarii Ilehracorum libri omnino damnati, et prohibiti maneant, et censeantur; atque super eis, et aliis libris hujusmodi praedicta Constitutio per-petuo et inviolabiliter observetur.

Ad haec sciant Episcopi, Ordinarii, et Inquisitores locorum, librum Magazor Hebraeorum, qui continet partem officiorum et caeremoniarum ipsorum, et Synagogae, Lusitanica, Ilispa-nica, Gallica, Germanica, Italica, aut quavis alia vulgari lingua, praeterqnam Jlebraea, editmn, jamdiu ex speciali de-creto rationabiliter prohibitum esse. Idcirco provideant, illum nullatenus permitti, aid tolerari dehere, nisi llaebraica lingua praedicta.

Observandum est circa Begulam decimam, quod degentes in statu Sedi Jpostolicae mediate vel immediate subjeeto, tion possunt transmittere libros a se compositos, alibi imprimendos, sine expressa approbatione, et in scriptis Etninentissimi, ac Meverendissimi D. Cardinalis Sanctissimi Domini Nostri Vicarii, et Magistri sacri Palatii, si in Urbe; si vero extra Urbem existant, sine Ordinarii loei illius, sive ah hts deputatorum facultaie et licentia, Operi infigenda.

Qui vero super impressionem lïbrorum, ordinariani, aut de-leg alam auctorilatem exercent, dent operam, ne ad examen li-

101

103

hrorum Jmjumodi, personam affect id Auctorum quomodolihet ad-dictas, praesertim vero propinqidtate illos, aut alia, quantum-vis a longe petita ea sit (veri, et sinceri judicii corruptrice) necessitudine contingentes admittant: super omnia autem ai oh-latis sibi in Jianc operant per eosdem Auctorea censoribus ca-veant; sed Us demum utantur, quos doctrina, morumque inte-gritate probatos, ah omni suspicione gratiae intactos, ac si fieri potest, Auctorïbus ipsis ignotos, et unius boni puhlici, Deique gloriae studioso» cognoverint. Quo vero ad auctores Regulares, cujuscwnqiie Ordinis, et Instituti sint, illud praeterea obser-vandum, ut ne eoruni scripta, vel opera aliis ejusdem Instituti Hegularihus examinanda committantur, sed alterius Ordinis, et Instituti viri pii, doclique, et a partimi studio, atque ab amo-ris, et odii stimulis prorsus remoli, eligantur; per hoc autem non tollitur, quin intra eorumdem Jtegularimn Ordinem, per Iteligiosos ejusdem Ordinis, Snperiorum siiorum Jussu, prae/ati libri examinari debeant.

PRO IIS, QUI LIBIII3 TUM PROHIBENDÏS TUM EXPURGANDIS, TUM ETIAM IMPRIMENDIS, DILIGENTE5I, AC PIDELEM, UT PAR EST, OPERAM SUNT DATUEI,

Ad Eidei Catholicac conservationem non satis est, qninam cx jam editis libris damnatae lectionis sint, cognoscere (quod ludice, et Eegulis confectis per Patres a generali Tridentina Synodo delectos praecipue sancitum est), nisi illud etiam cavea-tnr, ne vel iidem denuo pullulent libri, vel similes alii emer-gant, et propagentur, qui incautas Eidelium raentes oceulto veneno iuficientes, justa, ae merita damnatione digni judi-centur.

Ut igitnr quieumque posthac, sen veteres, seu novi libri edentur, quam maxime puri, et tarn in iis, quae ad fidem, quam quae ad mores pertinent, incontaminati existant, quid circa malorum librorum interdictionem, ad eos penitus abolen-dos, tam ab Episcopis, et Inquisitoribus, quam a ceteris, quorum ad id in Ecclesia Dei studium valere, et auctoritas potest (praeter ea, quae Tridentinorum Patrnm Eegulis supra-dictis decreta sunt), publica utilitas exigat, capitibus infra positis, diligentius sancitur, iisdemque statuitur, quae omnino in posterum, turn ab iisdem Episcopis, et Inquisitoribus, aliis-que, ut praefertur, in malorum librorum interdictione, et abo-litionc, turn a correctoribus in librorum, ac ccterorum quo-

rumcumque scriptorum corroctione, ntque emendatione, turn a typographis in ipsorum librorum impressione (poena pro arbitrio Episcopi, et Inquisitoris adversus eosdem typogra-phos constituta) inviolate sunt observanda.

Curent Episcopi, et Inquisitores, ut statim atque hic Index fuerit publicatus, eorum jnrisdictioui subjecti ad ipsos descripta singillatim deferant nomina librorum omnium, et singulorum, qnos apud se in eodem Indice proliibitos quis-que reperiet.

Ad hujusmodi vero libros sic significandos, infra certum tempus ab Episcopo, vel Inquisitore praeseribendum omnes cujnacumque gradus, et conditionis extiterint, sub gravipoena, eorum arbitratu infligenda, teneantur.

Eomae vero haec omnia, certo a se, propositie edictis, praescribendo tempore , praestari curabit sacri Palatii Magister.

Si qui ernnt, qui librum unum, aut plures ex proliibitis, qui ad praescriptum Regularum permitti possunt, certa ali-qua ex causa potestatem sibi retinendi, aut legendi fieri ante expurgationem desiderent, concedendae facultatis, extra ür-bem jus erit penes Episcopum, aut Inquisitorem ; Eomae, penes Magistrum sacri Palatii.

Qui quidem gratis cam, et scripto manu sua subsignato tribuent, de triennio in triennium renovandam; ea in primis adhibita consideratione, ut nonnisi viris dignis, ac pietate, et doctrina conspicuis, cum delectu, ejusmodi licentiam lar-giantur; iis autem in primis, quorum studia utilitati publi-cac, et sanctac Catliolicae Ecclesiae usui esse, compertum habueriut.

Qui inter legendum quacoumque repererint animadversione digna, notatis capitibus, et foliis, significare Episcopo, vel Inquisitor! teneantur.

Illud etiam Catholicae fidei conservandae necessitas extra Italiam, maxime cum ab Episcopis, et luquisitoribus, turn a publicis Universitatibus, omni doctrinae laude florentibns postulat, ut eorum librorum Indicem confici, et publicari cu-rent, qui per eorum regua, atque provincias, Laeretica labe infecti, ac bonis moribus contrarii vagantur , sive illi propria nationis, sive aliena lingua, conscripti fuerint.

Utque ab eorum leetione, seu retentione, certis poenis, ab eisdem Episcopis, et Inquisitoribus propositis, eorumdem regnorum, ac provinciarum homines arceant.

Ad quod exsequendum Apostolicae Sedis Nuntii, et Legati extra Italiam, eosdem Episcopos, Inquisitores, et Universi-tates, sedulo excitare debebunt.

lidem Apostolici extra Italiam Nuntii, sive Legati, nec non in Italia Episcopi, et Inquisitores, earn curam suscipient, ut singulis annis catalogum diligentcr collectum librorum in suis partibus impressorum, qui aut prohibiti sint, aut expur-gatione iiidigeant, ad sanctam Sedem Apostolicam, vol Con-gregationem Indicis ab ilia deputatam, transmittant.

Episcopi, et Inquisitores, seu ab iisdem subdelcgati, et dcputati, tam in Italia, quam extra, penes se liabeant sin-gularum nationum Indices; ut librorum, qui apud illas dam-nati, ac prohibiti sunt, cognitionem habentes, facilius pro-spicere possint, an etiam a suae jurisdictionis terris eosdem recognitos arcerc, vel retincre debeaut.

105

Ia universum autcm de malis, et perniciosis lib ris id dccla-ratur, atque statuitur, ut qui certa aliqua lingua initio editi, et deinde prohibit!, ac damnati a Sede Apostolica sunt, ii-dem quoque in quamcumque postea vcrtantur linguam, cen-seantur ab eadem Sede, ubique gentium, sub eisdem poenis interdicti, et damnati.

Habcant Episcopi, et Inquisitoros conjunctim faeultatem quoscumque libros juxta praescriptum liujus Indicis expur-gandi, etiam in locis exemptis, et nullius; ubi vero nulli sunt Inquisitoros, Episcopi soli.

Librorum vero expurgatio nonnisi viris eruditione, et pie-tate insignibus committatur, iique sint tres; nisi forte, cou-siderato genere libri, aut eruditione eorum, qui ad id deli-gentur, plures, vel pauciores judicentnr expedire.

Ubi emendatio confecta erit, notatis capitibus, paragra-phis, et foliis, manu illius, vel illorum, qui expurgaverint, subscripta, roddatur eisdem Episcopis , et Inquisitoribus, ut praefertur; qui si emondationem approbaverint, tunc liber permittatur.

Qui negotium suseeperit eorrigeudi, atque expurgaudi, cireumspicere omnia, et attente notare debet, non solum quae in cursu oporis manifeste se offerunt, sed si quae in scho-liis, in summariis, in marginibus, in indieibus librorum, in praefationibus, aut epistolis dedicatoriis, tanquam in insidiis, delitescunt.

Quae autem eorrectione , atque expurgatione indigent, fere liacc sunt, quae sequimtur :

Propositiones haereticae, erroneae, hacresim sapicntcs, scan-dalosae, piarum aurium offcnsivae, temerariae, schismaticae, seditiosae, ct blasphcmae.

Quae contra Sacramentorum ritns, et caeremonias, contra-que receptum usum, et consuetudinem sanctae Eomanae Ecclesiae novitatem aliquam inducunt.

Profanac ctiam novitates vocum ab hacreticia cxcogitatac, et ad fallendum introductae.

Verba dubia, et ambigua; quae legentium auimos a recto, catholicoque sensu ad ncfarias opinioues adduccre possunt.

Verba sacrae Scripturae non fideliter prolata, vel e pravis haereticorum versionibus dcprompta; nisi forte afferrentur ad cosdem haereticos impuguandos, et propriis telis jugulan-dos et convincendos.

Expungi etiam oportet verba Scripturae sacrae, quaecumque ad profanum usum impie accommodantur: turn quae ad sen-sum detorqueutur abliorrentem a Catliolicorum patrum atque doctorum unanimi scutentia.

Ad haec rcjiciuntur omnia, quae superstitiones, sortilegia, ac divinationes sapiunt.

Item quaecumque fato, aut fallacibus signis, aut cthnicae fortunac, humaui arbitrii libertatem subjiciunt, oblitcrentur.

Item quae famae proximornm, et praesertim Ecclesiastico-rum, et Principum detrahunt; bonisque moribns, ct Chris-tianac disciplinae sunt contraria, expungautur.

Expungendae sunt ctiam propositiones, quae sunt contra libertatem, immunitatem , et jurisdictioncm Ecclesiasticam.

Item quae ex genlilium placitis, moribus, exemplis tyran-nicam politiam fovent, et quam falso vocant rationem status , ab Evangclica, et Christiana lege abliorrentem inducunt, deleantur.

Facetiae etiam, aut dicteria, in perniciem, aut praejudi-cium famae, et existimationis aliorum jaetata, repudientur.

Et si quae obscenae imagines, praedictis libris expurgandis impressae, aut depietae extent, etiam in litteris grandiuscu-lis, quas initio librorum, vel capitum imprimi moris est: hujus generis omnia penitus obliterentur.

In libris autem Catholicorum recentiorum, qui post annum Christianae salutis mdxv conscripti sunt, si id quod corrigendum oecurrit, paucis demptis, aut additis, emcndari posse videatur, id corrcctorcs faciendum curent; sin minus, omnino auferatur.

In libris autem Catholicorum veterura nihil mutare fas sit, nisi ubi, aut fraude haereticorum, aut typographi incu-ria, manifestus error irrepserit.

Si quid autein majoris momenti, et animadversione dignum oecurrcrit, liceat in novis editionibus, vel ad margines, vel in scholiis aduotare; ea in primis adhibita diligentia, an ex doctrina, locisqne collatis, ejusdem Auctoris sententia diffi-cilior illustrari, ac mens ejus planius explicari possit.

Postquam codex expurgatorius confectus erit, ac mandato Episcopi, et Inquisitoris impressns, qui libros expurgandos habebunt, poterunt de eorumdcm licentia, juxta formam in codice traditam, cos corrigcre, ac purgare.

Nullus liber in posterum excudatnr, qui non in fronte nomen, cognomen, ct patriam praeferat Auctoris. Quod si de Auctore non constet, aut justam aliquam ob causam, tacito ejus nomine, Episcopo, et Inquisitori liber edi posse videatur, nomen illius omniuo describatur, qui librum exa-minaverit, atque approbaverit.

In his vero generibus librorum, qui ex variorum seripto-rum dietis, aut exemplis, aut voeibus compilari solent, is, qui laborem colligendi, et compilandi susceperit, pro Auctore liabeatur.

Eegulares, praeter Episcopi, et Inquisitoris licentiam (de qua Eegula dccima dictum, est), meminerint tencri se, sacri Concilii Tridcntiui dccreto, operis in lucciu edondi faculta-tem a Praelato, cui subjacent, obtinere.

Utramque autem concessionem, quae apparent, ad princi-pium operis imprimi faciaut.

Curcnt Episcopi, et Inquisitores, pocnis etiam propositis, ne impressoriam artem exercentes, obscenas imagines, tur-pesve, etiam in grandiusculis litteris imprimi consuetas, in librorum deinceps impressione apponant.

Ad libros vero, qui de rebus Ecclesiasticis, aut spintua-libus conscripti sunt, ne cbaracteribus grandioribus utantur, in quibus expresse appareat alicujus rei profanae, nedum turpis, obscenaeve species.

Qui etiam invigilabunt summopere, ut in singulorum impressione librorum nomen impressoris, locus impressionis, et annus, quo liber impressus est, in principio ejus, atque in fine adnotctur.

109

Qui operis alicujus editionem parat, integrum ejus exemplar exhibeat Episcopo, vel Inquisitori: id ubi recognove-rint, probaverintque, penes se retineant. Quod Komae qui-dem in Arcbivo Magistri saeri Palatii; extra Urbem vero, in loco idoneo, quern Episcopus, aut Inquisitor clegerit, reservetur.

Postquam autem liber impressus erit, non lieeat cuiquam venalem in vulgus proponere, aut quoquo modo publieare, antequam is, ad qucm. haec cura pertinet, ilium cum manu-scripto apud se retento diligcnter contulerit, lieentiamquc, ut vendi, publicarique possit, eoneesserit.

Idque turn demura faciendum, cum exploratum habebitur, typographum fidcliter se in suo munere gessisso, ncque ab exemplari manuscripto vel minimum disccssisse.

Curent Episcopi, et Inquisitores, quorum muneris erit fa-cultatem libros imprimendi concedere, ut eis examinandis spectatae pietatis, et doctrinae viros adhibeant, de quorum fide, et integritate sibi polliceri queant, nihil eos gratiae da-turos, nihil odio, sed omni humano affectu posthabito, Dei dumtaxat gloriam spectaturos, et fidelis populi utilitatem.

Talium autem virorum approbatio, una cum licentia Episcopi, et Inquisitoris, ante initium operis imprimatur.

Typogvaplii, et Bibliopolae coram Episcopo, aut Inquisi-tore, et Eomae coram Magistro saeri Palatii, jurejurando spon-deant, se munus suum catholice, sincere, ac fideliter exe-quuturos, hujusque Indicis decretis , ac regulis, Episeoporum-que, et Inquisitorum edictis, quatenus eorum artes attingunt, obtemperaturos; neque ad suae artis ministerium quemquam scienter admissuros, qui haerctica labe sit inquinatus.

110

Quod si inter illos insignes, ac ernditi nonnulli rcpcrianlur, fidem ctiam Catholicam , juxta formam a Tio IV. fel. ree. prae-scriptam, corumdcm Supcriomm arbitrio, profiteri tcneantur.

Liber Auctoris damnati, qui ad praesenptum Eegularum expurgari permittitur, postquam accurate recognitus, et pur-gatus, legitimeque permissus fuerit, si denuo sit imprimen-dus, praeferat titulo inscriptum nomen Auctoris, cum nota damnationis, ut quamvis quoad aliqua liber recipi, Auctor tameu repudiari intelligatur.

In ejusdem quoque libri principio, turn veteris proliibi-tionis, turn recentis emendationis, ac permissionis mentio fiat; exempli gratia; Bibliotheca a Conrudo Gesnerio Tigurino damnato auctore, olim edita, ac proMiUa, nunc jmsu Stipe-riorum expuryata, et permissa.

Ill

Sollicita ac provida Eomanorum Pontificum praedecessorum nostrorum vigilantia iu earn semper curam incubuit, ut Christi-fideles ab eomm librorum lectione averteret, ex quibus ineauti ac simplices detrimenti quidpiam capere possent, imbuique opinionibus ac doctrinis, quae vel morum. integritati, vel Ca-tholicae religionis dogmatibus adversantur. Nam, ut vetustis-simum mittamus saueti Gelasii I decretum, quaeque jam pri-dem a Gregorio IX, aliisque Pontificibus hac de re statuta fuerunt, ignorare neminem arbitramur, quae fuerint a prae-decessoribus nostris Pio IV, sancto PioV,et Clemente VIII diligentissime praestita, ut saliiberrimum opus a sacrosanctae Tridentinae Synodi Patribus susceptum, mature discussum, ac pene ad exitum perductum, de vetitae lectionis librorum Indice conficiendo atque vulgando, non absolverent solum at-que perfieerent, sed sapientissimis ctiam decretis, ac regulis communirent. Quod quidem negotium Apostolica Sedes con-tinenter urget, ac promovet; ad id deputatis duabus sanetae

Eomanae Ecclesiae Cardinalium Congregationibus , quibus onus inquirendi in pravos, noxiosque libros impositum est, cognos-cendique, quibus emendatio, et quibus proscriptio debeatur. Id muneris Congregationi quidem Eomanae universalis Inqni-sitionis a Paulo IV commissum perhibent, idque adlmc ab ea exerceri peigit, ubi de libris ad certa rerum genera pertinen-tibus judicandum occurrit. Certum est autem, sanctum Pium V primum fuisse Congregationis Indicis institutorem, quam sub-sequentes deinde Pontifices Gregorius XIII, Sixtus V et Clemens VIII confirmarunt, variisque privilegiis et facultatibus auxerunt: ejusque proprium, ac fere unicum officium est, iu examen libros vocare, de quorum proscriptione, emendatione, vel permissione capieuda est deliberatio,

Qua maturitate, consilio, ac prudentia in Congregatione universalis Inquisitionis de proscribendis, vel dimittendis libris deliberetur, cum neminem latere putamus, tum nos ipsi plane perspectum, ac diuturna experientia compertum habe-mus; nam in minoribus constituti, de libris nonnullis in ea censuram tulimus, et consultoris cjusdem Congregationis mu-nere diu perfuncti sumus: postremo inter sanctae Eomanae Ecclesiae Cardinales cooptati, Inquisitoris generalis locum in ea obtinuimus ac demum ad apostolieam Sedem, meritis licet imparibus evecti , non modo Censorum aniraadversioues in libros nonnullos aliquando legere, ac ponderare, sed etiam in Congregationibus, quae singulis feriis quintis coram Nobis lia-bentur, Cardinalium sententias, atque suffragia, antequam de iisdem libris quid decernatur, audire, et excipere consuevi-mus. Haud minoris diligentiae testimonium ferre possumus, adeoque debemus, pro altera Congregatioue Indicis, cui generaliter ineumbit, ut supra diximus, de quorumvis librorum proscriptione decernere. Dum enim in minoribus versaremur, cum primi, tum secundi Censoris, seu Eclatoris officium in ca

Congregatione non semel obivimus; ex quo autem supremum Pontificatum gerimus, nullius libri proscTiptionem ratam ha-buimus, nisi audito Congregationis Secretario, qui libri ma-teriam, Kevisorum censuras, Cardinalium judicia, et suffragia accurate nobis exponeret.

Sed quoniam compertum est nobis, atque exploratum, multas librorum proscriptiones, praesertim quorum auctores Ca-tholici sunt, publicis aliquando, injustisque querelis in repre-hensionem adduci, tanquam si temere ac perfunctorie in Tri-bunalibus nostris ea res ageretur; operae pretium duximus, hac nostra perpetuo valitura Constitutione, certas firmasque re-gulas proponere, juxta quas deinceps librorum examen, ju-diciumque peragatur; tametsi plane affirmari possit, idipsum jampridem, vel eadem prorsus ratione, vel alia aequipollenti, constanter actum fuisse.

Porro Eomanae universalis Inquisitionis Congrcgatio ex plu-ribns constat sanctae Komanae Ecclesiae Cardinalibus a Summo Pontifice delectis, quorum alii sacrae Theologiae, alii Cano-nici Juris doctrina, alii Ecclesiasticarum rerum peritia, mune-rumque Eomanae Curiae exercitatione, prudentiae demum, ac probitatis laude, conspicui habcntur. His adjungitur unus ex Eomanae Curiae Praesulibus, quem Assessorem vocant: unus etiam ex Ordine Praedicatorum, sacrae Theologiae Magister, quem Commissarium appellant; certus praeterea Consultorum numerus, qui ex utroque Clcro saeculari ae regular! assumun-tur; alii demum praestantes doctrina viri, qui a Congregatione jussi, de libris censuram instaurant, iisque Qualificato-rum nomen tributum est. De variis in praefata Congregatione, iisque gravissimis rebus agitur, in primis autem de causis fi-dei, ac de personis violatae religionis reis. At cum librum aliquem ad eam , tanquam proseriptionc dignum , deferri con-

tigerit, nisi ad Indicis Congregationcm, ut fieri plerumquc so-let, judicandum remittat, sed pi-o rcrum, temporumque ra-.tione, sibi de illo cognoscendum esse arbitretur; nos, inhae-rentes decreto lato ab eadem Congregatione feria quarta ka-lendis Julii anni millesimi septingentesimi quinquagesimi, at-que a nobis eonfirmato feria quinta insequeute, hae ratione et methode judicium institui mandamus.

Primo nimirum uni ex Qualificatoribus, aut Consultori-bus a Congregatione designando, liber tradatur, quem is at-tento animo legat, ae düigenter expendat; tum censuram suam scrip to consignet, locis indicatis et pagiuis, iu quibus notati errores contineutur. Mox liber cum animadversionibus Eevi-soris ad singulos Consultores mittatur, qui in Congregatione pro more babenda singulis feriis secundis in aedibus sancti Officii, de libro, et censura sententiam dicant: ipsa deinde censura, cum libro, et Consultorum suffragiis, ad Cardina-les transmittatur, ut hi in Congregatione quae feria quarta haberi solet in Fratrum Praedicatorum Coenobio sanctae Ma-riae supra Minervam nuncupato, de tota re definitive pro-nuntient. Post ab Assessore sancti Officii acta omnia ad Pou-tificem rcfcrantur, enjus arbitrio judicium omne absolvetur.

Cum autem sit veteri iustitutione reccptum, ut auctoris Catholici liber non unius tantum Eelatoris perspecta censura , illico proscribatur, ad normam pracfati dccreti mensis Julii anni millesimi septingentesimi quinquagesimi, volumus earn consuetudinem omnino servari; ita ut si primus Censor librum proscribendum esse judicet, quamvis Consultores in eamdem sententiam conveniant, nihilominus alteri Eevisori ab eadem Congregatione electo liber et censura tradantur, suppresso primi Censoris nomine, quo alter judicium suum liberius exponat. Si autem secundus Revisor primo assentiatur, tune utriusque

animadversiones ad Cardinales mittantur, ut iis expensis de libro decernant; at si secundus a primo dissentiat, ac librum dimittendum existimet, tertius eligatur Censor, cui, suppresso priorum nomine, utraque censura communicetur. Hujus au-tem relatio, si a priore Consultorum sententia non abludat, Cardinalibus immediate communicetur, ut ipsi, quod oppor-tunum fuerit, decernant. Sin minus, iterum Consultores, per-speeta tertia censura, suffragia fcrant, idque una cum omnibus praefatis relationibus, Cardinalibus exbibeatur, qui, re ita mature perpensa, de, controversia denique pronuntiare de-bebunt. Quotiescumque autem Pontifex, vel ob rei, de qua in libro agitur, gravitatem, vel quia id auctoris merito, aliis-que circumstantiis tribuendum censeat, libri judicium coram se ipso in Congregatione feriae quintae habendum decreve-rit; quod saepe a nobis factum fuit, et quoties ita expedire judicabimus, in posterum quoque fiet; tunc satis fuerit ex-hibere Pontifici, et Cardinalibus libri censuras, et Consultorum suffragia, omisso examine Congregationis feriae quartae, ejusque relatione, quam per Assessorom Pontifici facicndam diximus: nam Cardinalium suffragiis coram ipso Pontifice fe-rendis, atque hujus definitiva sententia, vel alio opportuno consilio in eadem Congregatione capiendo, res absolvetur.

Altera quoque Indicis Congregatio plures complcctitur Cardinales ipsi a Pontifice adscriptos , iisdemque dotibus praeditos, quibus sancti Officii Cardinales pollere solent; quum etiam eorum aliquos in utraque Congregatione locum habere contingat. Ex iis unus ejusdem Congregationis Praefec-tus existit; Assistens vero perpetuus est Magister sacri Pala-tii; Secretarius autem, a prima Congregationis institutione usque in praesentem diem, ex Ordine Fratrum Praedicatorum a Summo Pontifice pro tempore eligi consuevit. Sunt praeterea ex utroque Clero saeculari, et regulari ejusdem Congregationis Consultores, et Rolatorcs selecti, ct quidem, ubi aliquis

librorum relationes coram Congrcgatione semel, bis, tertio, laudabiliter peregerit, turn ipsa Congregatie Pontificcm ro-gare solet, ut ejus auctoritate iu Consultomm numerum re-feratur.

Sub ipsa Pontifieatus nostri primordia, ca nes subiit cogi-tatio, ut ccrtam aliquam, et immutabilem mctliodum pro examine, judicioque librorum in hac Indicis Congrcgatione ser-vandam statueremus. Qua de rc non mode consilium exqui-sivimus dilccti filii nostri Augeli Mariae sanctae Komanae Ecclesiae Cardinalis Quirini nuncupati , cjusdcra sanctae Eomanae Ecclesiae Bibliothecarii, et dictae Congregationis Pracfecti, qui pari prudentia et doctrina suum nobis sensum scripto declaravit; verum etiam antiquiores aliquot ejusdem Congi-egationis Consultores coram dilecto iilio Joscpho Au-gustiuo Orsi, Ordinis Praedicatorum , tune ipsius Congregationis Secretario, nunc autem Palatii Apostolici Magistro, convenire jussimus, suamqnc sententiam aperire, quae pariter scripto concepta, nobis jam tune exhibita fuit. Cumque baec omnia diligenter apud nos asservata fuerint, nunc demum veterem deliberationem uostram resumentes, quemadmodum ea, quae ad librorum examen, atque judicium iu primo dicta Congrcgatione sancti Officii peragendum, pertinent, auctoritate nostra constabilivimus, ita etiam ca, quae ad Congrcgationem Indicis , et ejusdem generis ucgotia apud cam tractanda fa-ccre possunt, opportunis dccrctis constituere volcntes, prac-laudati Cardinalis Praefeeti consiliis, dictorumque Consulto-rum votis inbaerendo, baec deinceps servanda deccrnimus.

Cum Congrcgatio Indicis ad librorum censuram unice, ut dictum est, instituta, non ita crebro convocari'solcat, ut altera sancti Officii Congregatie, quae ob causarum et nego-tiorum multitudinem singulis licbdomndis ter liaberi consue-

117

118

vit; illius propterea Sccretario pcculiare munus, et officium rocipicndi librorum denunciationcs, ut fieri jam ante consue-vit, eommittimus et demandamus. Is autem a libri delatore percunctabitur diligenter, quas ob eausas illum prohiberi pos-tulet, tum librum ipsum baud perfunctoric pervolvet, ut de propositae accusationis subsistentia cognoseat; duobus etiam in cam rem adhibitis Consultoribus, ab ipso, praevia Summi Pontificis, ant Cardinalis Pracfeeti, vel ejus, qui Praefecti vices supplet, approbationc eligendis : quorum eollato consilio, , si liber censura et nota dignus videatur, unus aliquis relator ad ferendum de co judicium idoneus, illius nempe facultatis, de qua in libro agitur, peritus, eadem, quam nuper innui-mus, ratione eligendus erit, qui scripto rcfcrat animadversio-nes suas, adnotatis paginis, quibus singula ab ipso rcprcliensa continentur. Sed antequam ejus censura ad Cardinalium Con-gregationem feratur, haberi volumus privatam Consultorum Congregationem, quam olim Farvam dixerunt, nos autem Prae-paratoriani vocabimus, ut Eelatoris animadversionibus ad librum collatis, de earum pondere judicium fiat. Hujusmodi Congregatio semel omnino singulis mensibus, aut etiam sac-pins, si oportuerit, ab ipso Congregationis Seeretario convo-canda erit, vel in suis cubiculis, vel opportuniore, ut ipsi videbitur, loco, intra praedicti Cocnobii aedes, ubi is com-moratur. Eique semper intererit Magister sacri Palatii pro tempore existens, una cum sex aliis e numero Consultorum, singulis vicibus, pro qualitate argumenti et materiae, de qua disputandum erit, ut supra de primis duobus Consultoribus et de Kelatore eonstitutum est, a Seeretario eligendis, prae-ter Secretarium ipsum, cujus partes erunt in tabulas referre Consultorum sententias, quas deinde ad Congregationem Cardinalium mittet, cum Eelatoris censura. In generali demum Congregatione omnia ilia servari debobunt, quae superius sta-tuta sunt pro Congregatione sancti Officii circa librorum examen. Ac quemadmodum ad Assessorem sancti Officii pertinet

de actis in Congregationc Summum Pontificem certum reddere; ita ad Secrctarium Congregationis Indicis spcctabit, quoties haec librum aliqucm proscribendum, aut emendandum cen-suerit, ej nsdem Pontificis assensum, praevia diligenti actorum omuium relatione, exquirere.

Quoniam vero in Congregationc Indicis de sola librorum prohibitione agitur, nonnulla hoe loco adjungenda judicavimus, cidem Congregationi potissimum usni futura, quae tarnen ab altera etiam Congregatione sancti Officii, dum in hujus quo-que generis causis se immiscct, nbi similes rerum circum-stantiae se offcrant, acque observanda crunt. Quotiescumque agatur de libro auctoris Catholici, qui sit integrae famae, et clari nominis, vel ob alios editos libros, vel forte ob eum ipsum qui in examen adducitur, et hunc quidem proscribi o-porteat; prae oculis habcatur usu jamdiu recepta consnetudo probibendi librum, adjecta clausula : donee corrigatur, sen donee expurgetur, si locum habere possit, nee grave quidpiam obstet, quominus in casu. de quo agitur, adhiberi valcat. Hac autem conditione proscriptioni adjecta, non statim cdatur de-cretum , sod suspensa illius publicatione, res antea cum auctore, vel quovis altcro pro co agente et rogante, communicetur, atque ei quid delendum, mutandum, corrigcndumve fucrit, indicetur. Quod si nemo auctoris nomine compareat, vel ipse, aut alter pro eo agens, injunctam correctionem libri dctrectet, congruo definito tempore decretum cdatur. Si vero idem auctor, ejusve procurator, Congregationis jussa fecerit, hoc est novam instituerit libri cditionem cum opportunis castigationi-bus ae mutationibus; tune supprimatur proscriptionis decretum : nisi forte prioris editionis exemplaria magno numero distracta fuerint, tune enhn ita decretum publicandum crit, ut omnes intelligant, primac editionis exemplaria dumtaxat intcrdicta fore, secundac vero jam emendatae permissa.

Conquestos scimus aliquando nonnullos, quod librorum judicia , et proscriptiones, inauditis auctoribus, fiant, nullo ipsis loco ad defensionem concesso. Huic autem querelae respon-sum fuisse novimus, nihil opus esse auctores in judicium vo-care, ubi non quidem de eorum personis notandis, aut con-demnandis agitur, sed de consulendo Eidelium indemnitati, at-que avertendo ab ipsis periculo, quod ex nocua librorum lec-tione facile incurritur; si qua vcro ignominiae labe auctoris nomen ex co aspcrgi contingat, id non directe, sed oblique ex libri damnatione consequi. Qua sane ratione minime impro-bandas censemus hujusmodi librorum prohibitiones, inauditis auctoribus factas; quum praesertim credendum sit quidquid pro se ipso, aut pro doctrinae suae defensione potuisset auctor afferre, id minime a censoribus, aut judicibus ignoratum, neglectumve fuisse. Nibilo tarnen minus, quod saope alias, summa aeqnitatis, et prudentiae ratione, ab eadem Congrega-tione factum fuisse constat, hoc etiam in posterum ab ea servari magnopere optamus, ut quando res sit de auctore Catholico, aliqua nominis et meritorum fama illustri, ejusque opus, demptis demendis, in publicum prodire, et prodesse posse dignoscatur, vel auctorem ipsum suam causam tueri volentem audiat, vel unum ex Consultoribus designet, qui ex officio operis patronicium defensionemque suscipiat.

Quemadmodum vero, ubi de Congregatione sancti Officii agebamus, eidem nos semper interfuturos recepimus, quoties-cumque de libro, cujus materia gravioris momenti sit, judicium agatur; quod erit Nobis facillimum, cum eadem Congregatio qualibet feria quinta coram Nobis habeatur; sic et ludicis Con-gregationi praesentiam nostram impendere parati sumus, quo-ties rei gravitas id promereri videbitur. Neque enim id opus esse dicendum est, cum vel haeretici hominis liber denuntiatur, in

120

quo auctor errorcs Catliolico dogmati advcrsantcs consulto tra-dit, aut tuctur; vel opus aliquod in examen adducitur, quo rectae morum regulae labefaetantur, ac vitiis et comiptelis fomenta praebentur. In bis enirn casibus ne illas quidem, quas supra scripsimus, aecuratiorcs eautelas adbibere necesse erit; sed haeretico dogmate, vel pravo moris incitamento semel com-perto, proscriptionis deeretum illico saneiondum erit, juxta primam, seeundam, et septimam Xudicis Ecgulas, sacrosancti Tridentini Concilii jussu editas atque vulgatas.

Cum in praelaudata Congregatione sancti Officii sevcrissimis legibus cautum sit, ne de rebus cjusdcm Congregationis quis-quam cum alio extra illam loquatur; nos banc eamdcm silen-tii legem a Eelatoribus, Consultoribua, et Cardinalibus Congregationis Indieis religiose custodiendam praeeipimus. Illius tamen Secretario potestatem facimns, ut animadversiones in libros censurae subjectos, eorum auctoribus, vel aliis illorum nomine agentibus, et postulantibus, sub eadem decreti lege communicare queat, suppressis semper Denunciatoris , Censo-risque nominibus.

Examinandis, corrigendisque libris peropportuna sunt, quae decern Kegulis Indieis a Patribus Tridentinae Synodi confec-tis, atque editis continentur. In Instmctione autcm fclicis re-cordationis Clemcntis Papae VIII eisdem Eegulis adjccta. Tit. de correclione librorum § V. Episcopis, et Inquisitoribus cura committitur, ut ad librorum edendorum examen spectatae pie-tatis et docirinae viros adhiheanl, de quorum fide et integri-tate sihi polliceri queant, nihil eos gratiae daluros, nihil odio, sed omni hmnano affectu poühahito, Bei duntaxat gloriam spec-laturos, et fidelis populi utilitatem. His porro virtutibus, ani-mique dotibus, si non majori, at pari certe de causa, prae-stare oportot bujus nostrae Congregationis Eevisorcs, et Con-

sultoros. Cumque eos omnes, qui nuno hujusmodi munera ob-tinont, talos esso non ignoremus; optandum, sperandumque est, non absimilos deinceps futuros, qui ad id eligentur; homines nimirum vitao integros, probatae doctrinae, mature ju-dicio, incorrupto affectu, ab omni partium studio, personarum-que acccptione alienos; qui acquitatem, libertatemque judicandi, eum prudentia et veritatis zelo conjungant. Cum autem eorum numerus nunc certus, et eonstitutus non sit, ab ejusdem Con-gregationis Cardinalibus consilium exspectabimus, atque ca-piemus, num eum. pro futuris temporibus definire oporteat, vel expediat: hoe tarnen jam nunc decernentes, quatenus eorum numerus definiatur, ut tam Eelatorcs, quam Consulto-res, ex utroque Clero, saeculari nempe etregulari, assuman-tur, alii quidem Theologi, alii utriusque juris periti, alii sacra et profana cruditione pracstantes, ut ex eorum coetu, pro varietate librorum, qui ad Congregationem deferuntur, idonei viri non desint ad ferendum de unoquoque judicium.

Ipsos autem Relatores, Consultoresque, tam nunc existen-tes, quam in posterum quandoeumque futuros , monemus, ac vehementer hortamur, ut in examine, judieioque librorum, sequentes Eegulas diligenter inspiciant, accurateque custodiant.

I. Memincrint, non id sibi muneris onerisque impositum, utjjibri ad examinandum sibi traditi proscriptionem modis omnibus eurent, atque urgeant; sed ut diligenti studio, ac sedato animo ipsum expendentes, fideles observationes suas, veras-que rationes Congregation! suppeditent, ex quibus rectum judicium dc illo ferre, ejusque proscriptionem, emendationem, aut dimissionem pro merito dccernere valcat.

dubitemns, ut ad referendum , et consulondum in praedicta Congregatione, ii solum admittantur, qui scientiam rerum, quas libri delati respeetive continent, diuturno studio aequi-sitam possideant; deeet enim de artibus solos artifices judi-care; nihilominus si forte eveniat, ut alicui per errorem materia aliqua discutienda committatur, ab illius peculiaribus studiis aliena, idque a Censore, aut Consultore electo, ex ipsa libri lectione deprehendatur; noverit is, se ncque apud Domn, ncque apud homines culpa vacaturum, nisi quampri-mum id Congregatioui, aut Sccretario aperiat, seque ad feren-dam de hujusmodi libro ccnsuram minus aptum professus, alium magis idoncum ad id muucris subrogari curet: quo tantum abcst, ut existimationis suae dispendium apud Pontificem, ct Cardinales passurus sit, ut maguam potius probitatis et caudoris opiuioncm, ct laudem sibi sit conciliaturus.

III. De variis opinionibus atque sententiis in unoquoque libro contentis, animo a praejudiciis omnibns vacuo, judicau-dum sibi esse sciant. Itaque nationis, familiae, seholae, insti-tuti affectum cxcutiant; studia partium seponant; Ecclesiae sanctac dogmata, et commuuem Catliolicorum doctrinam, quae Conciliorum generalium decretis, Komanorum Pontificum consti-tutionibus, Orthodoxorum Patrum atque Doctorum consensu continctur, unice prae oculis habeaut; hoe de caetero cogi-tantes, non paucas esse opir.iones, quae uni seholae, institute, aut nationi ccrto ccrtiores videntur, et nihilominus, sine ullo fidei, aut religionis detrimento, ab aliis Catholicis viris rejiciuntur atque impugnantur, oppositacque dofenduntur, sciente ac permittente Apostolica Sede, quae unamquamque opinionem hujusmodi in suo probabilitatis gradu rclinquit.

IV. Hoe quoque diligenter animadverteudum monemus, haud rectum judicium dc vcro auetoris sensu fieri posse, nisi omui

ex parte illius libcr legatur; quacque diversis in locis posita, et collocata sunt, inter se comparentur; nniversum praeterea auetoris consilium, et institutum attente despiciatur; neque vero ex una vel altera propositione a suo contcxtu divulsa, vel seorsum ab aliis, quae in eodcm libro continentur, eon-siderata et expensa, de eo pronuntiandum esse; saepe enim accidit, ut quod ab auctore in aliquo operis loco perfuneto-rie.aut subobscure traditum est, ita alio in loco distincte, copiose, ac dilucide explicetur, ut offusae priori sententiae tencbrae, quibus involuta pravi sensus speciem exldbebat, penitus dispellantur, omnisque labis expers propositio di-gnoscatur.

V. Quod si ambigua quaedam cxciderint auctori, qui alio-quin Catholicus sit, et Integra religionis doctrinaeque fama, aequitas ipsa postularc vidotur, ut ejus dicta benigne, quantum licueiit, explicata, in bonam partem accipiantur.

Has porro, similcsque regulas, quae apud optimos Scrip-tores de his agentes facile occurrent, semper animo proposi-tas habeant Censores et Consultores; quo valeant, in hoc gra-vissimo judicii genere, conscientiae suae, auctorum famae, Ecclesiae bono, et Fidelium utilitati consulere. Duo autem rc-liqua sunt in eum finem plane opportuna, quae hoc loco ad-jungenda omnino esse judicamus.

Prodeunt aliquando libri, in quibus falsa et reprobata dogmata , aut systemata, rcligioni, vel moribus exitiosa, tanquam aliorum invcnta, et cogitata, exponuntur, et referuntur, absque co quod auctor, qui opus suum pravis htijusmodi mer-cibus onerare sategit, ea refutandi curam in sc recipiat. Pu-tant vero, qui talia agunt, nulli sesc reprclicusioni aut con-

surae obnoxios esse, proptcrea quod de alienis, ut aiunt, opinionibus nihil ipsi affirment, scd historicc agant. At quid-quid sit de corum animo, et consilio, deque personali in eos animadversione, de qua viderint, qui in Tribunalibus ad coercenda crimina institutis jus dicunt, dubitari certe non po-test, magnam ejusmodi libris in Christianam rempublicam la-bem ac peruiciem inferri; cum incautis lectoiibus venena pro-pineut , nullo exliibito, vel parato, quo praeserventur, anti-doto, subtilissimum hoe liumanae malitiae inventum, ac novum seductionis genus, quo simplicium mentcs facile impli-cantur, quam diligentissime Eevisores advertant, ac censurac subjiciant; ut vel hujusmodi libvi, si aliqua ex ipsis capi pos-sit utilitas, emendentur, vel in vetitorum Indicem omnino referantur.

In ea, quam superius laudavimus, Praedeeessoris Nostri dementis Papae VIII Instructionc, Tit. de correct, lihr. §. 2 sa-pientissime cautum legitur, ut qiiae famae proximorum, et prae-sertim Ecclesiaslicomm, et Priucipum, detrahunt, bonisque mo-rilms, et Christianae disciplinae sunt contraria, expungantur. Et paulo post: facetiae etiam, aut dicteria, in perniciem, aut praejudicium famae, et existimationis aliorum jactata, re-pudientnr. (Jtinam vero in aspectum, lucemque hominum, li-bri ejusmodi in hac temporum liceutia et pravitate non effer-rentür, in quibus dissidentes Auctorcs mutuis se jurgiis con-viciisque proscinduut, aliorum opiniones nondum ab Ecclesia damnatas censura perstringunt, adversaries, eorumque scholas, ac coetus sugillant, et pro ridiculis ducunt, magno equidem bonorum scandalo, haereticorum vero eontemptu, qui digla-diantibus inter se Catholicis, seque mutuo lacerantibus, plane triumphant. Etsi vero fieri nou posse intelligamus, ut dispu-tationes omnes e mundo tollantur, praesertim cum librorum numerus continenter augeatur; faciendi euim plures lihr os nullus est finis, ut est apud Ecclesiasten, cap. 12; compertum

praetcrea Nobis sit, magnam aliquando utilitate mcx iis capi possc : modum tarnen in defendendis opinionibus, et Christia-nam in scribendo moderationem scrvari merito volumus. Non inutiliter (inquit Augustinus in Euchirid. cap. 59 prope fi-nem) exercentur ingenia, si adhihealur disceptatio moderata, et absit error opinantium se scire, quod nesciunt. Qui veritatis studium, et purioris doctrinae zeium, quo suarum scriptionum mordacitatem excusent, obtendere solent, ii primum intelli-gant, non minorem habendam veritatis, quam Evangelioae mansuetudinis, et Christianae charitatis rationem. Charitas autem de corde puro,benigna est, patiens est, non irritatur, non ae-mulatur, non agit perperam, (utque addit idem Augustinus lib. contra Litteras Petiliani cap. 29. num. 31.) sine snperhia de veritate praesumit, sine saemtia pro veritate certat. Haec magnus ille non veritatis minus, quam caritatis Doctor, et scripto, et opere praemonstravit. Nam in suis advcrsus Ma-nichaeos, Pelagianos, Donatistas, aliosque tam sibi, quam Ecclesiae adversantes, assiduis conflictationibus, id semper di-ligentissime cavit, ne quempiam eorum injuriis aut conviciis laederet, atque exasperaret. Qui sccus scribendo, vel dispu-tando fecerit, is profecto nee veritatem sibi praecipue cordi esse, nee caritatem sectari se ostendit.

Ii quoque non satis idoneam justamque excusationem af-ferre vidcutur, qui ob singulare, quod profitentur, erga vete-res Doctores studium, eam sibi scribendi rationem licere ar-bitrantur; nam si carpere novos audeant, forte ab laedendis veteribus sibi minime tempcrassent, si in eorum tempora in-cidissent; quod praeclarc animadversum est ab auctore Ope-ris imperfecti in Matthaeum Hom. 43: Cum audieris, inquit, aliquem ieatificantem antiquos Doctores, proha qualis sit circa siws Doctores; si enim ïllos, cum quiius vivit, sustinet et honor at , sine dubio ïllos, si cum illis vixisset, honor asset; si ate-tem suos contemnit, si cnm illis vixisset, et illos contempsisset.

Quamobrem firmum ratumque sit omnibus , qui adversus alio-rum sententias scribunt ac disputant, id quod gravitcr ac sa-pienter a Ven. servo Dei praedecessore nostro Innocentio Papa XI praescriptum est in Decreto edito die secunda Martii anni millesimi sexcentesimi septuagesimi noui: Tandein, inquit, ut ah injuriosis contentionihus Doctores, seu Scholastici, aid alii qiiicumqne in posterum abstineant, nt pad et cariiati consula-tur, idem Sanctissimus in virtute sanctae ohedientiae eis prae-cipit, ut tam in lihris imprimendis, ac manuscriptis, qiiam in thesibus ac praedicationilus, caveant ah omni een sur a et nota , necnon a giiïbuscumqiie comiciis contra eas propositiones, quae adliuc inter CatJiolicos controvertuntur, donee a sancta Sede re-cognitae sint, et super eis judicium proferatur. Coliibcatur ita-que ea Scriptorum licentia, qui, ut aiebat Augustiuus lib. 12. Conf. cap. 25. num. 34. Sententiam suam amantes, non quia vera est, sed quia sua est, aliorum opiniones non mode improbant, sed illiberaliter etiam notant, at que traducunt. Non feratur omnino, privatas sententias, veluti certa ac definita Ecclesiae dogmata, a quopiam in libris obtrudi, oppositas vero crroris insimulari; quo turbae in Ecclesia excitantur, dissidia inter Doctores aut seruntur, aut foventur, ct Cbris-tianac caritatis vincula persaepe abrumpuntur.

Angelicus scholarum priuceps, Ecclesiaeque Doctor S. Thomas Aquinas, dum tot conscripsit numquam satis lau-data volumina, varias necessario offendit Philosopbonim, Thco-logorumque opiniones, quas veritate impellente refellere de-buit. Ceteras vero tanti Doctoris laudes id mirabiliter cumu-lat, quod adversariorum neminem parvipendere, vellicare, aut traducere visus sit, sed omnes ofHeiose, ac perhumani-ter demereri; nam si quid durius, ambiguum, obscurumvc corum dictis subesset, id leniter, benigneque interpretando, cmolliebat, atque explicabat. Si autem religionis ac fidci causa postnlabat, ut corum sententiam explodcrct, ac rcfutaret.

tanta id praestabat modestia, ut non minorem ab iis dissen-tiendo, quam Catbolicam veritatem asscrendo, laudem merc-rctur. Qui tam eximio uti solent ac gloriari magistro (quos magno numero esse, pro singulari nostro erga ipsum cultu, studioquc, gaudcmus) ii sibi ad aemulandum proponant tanti Doctoris in seribendo moderationem, Uonestissimamqne cum adversariis agendi, disputandique rationcm. Ad hanc ceteri quoque sese componere studeant, qui ab ejus schola, doetri-naque recedunt. Sanctorum enim virtutes omnibus in cxem-plum ab Ecclesia propositae sunt. Cumque Angelicus Doctor Sanctorum albo adscriptus sit, quam quam diversa ab co sen-tirc liceat, ei tarnen contrariam in agendo, ac disputando rationem inire omnino non licet. Nimium interest publieae tranquillitatis , proximorum aedifieationis, et caritatis, ut e Catholicorum scriptis absit livor, acerbitas, atque scurrilitas, a Christiana institutione, ac disciplina, et ab omni honestate prorsus aliena. Quamobrem in hujusmodi scriptorum licentiam graviter pro munere suo eensuram intendant Eevisores libro-rum, eamque Congregationis Cardinalibus cognoscendam subji-ciant, ut earn pro zelo suo, et potestatc coërceant.

Quae hactenus a Nobis proposita ac constituta sunt, Pracdeccssorum nostrorum decrctis plane consona, Congrega-yonum quoque nostrarum legibns, et consuctudinibus com-probata, in librorum examine, ac judicio instituendo, Apos-tolica anctoritate deinceps servari decernimus: mandantes uni-versis, ct singulis, qui in praefatis Congregationibus locum obtinent, seu illis quomodolibet operam suam praestant, ut adversus praemissa sic a nobis statuta nihil edicere, innovare, decernere, aut intentare praesumant, absque Nostra, vel Suc-cessorum nostrorum pro tempore existentium Eomanorum Pontificum expressa facilitate.

Nou obstantibua coutrariis quibusvis, etiam Apostolicis Constitutionibus, et ordinationibus j necnon carumdem Cou-gregationum, etiam Apostolica auctoritate, seu quavis firmi-tate alia roboratis Decretis, usibus, stylis, et consuetudini-bus, etiam immemorabilibus, caeterisque in contrarium fa-cientibus quibuscumque.

Nulli ergo omnino hominum liceat paginam hanc Nostro-riim Decretorum, mandatorum, statutorum, voluntatum, ac derogationum infringere, vel ei ausu temerario contraire. Si quis autem hoe attentare praesumpscrit, indignationem Ora-«ipotentis Dei, ae beatorum Petri et Pauli Apostolorum ejus sc noverit incursurum.

Datnm Eomae apud sanctam Mariam Majorem anno Inearna-tionis Dominieae millesimo septingentesimo quinqnagesimo tertio , septimo Idus Julii, Pontificatus nostri anno tertio dccimo.

129

Cum nou omnes libri, qui vi Coustitutionum Apostolica-rum, aut Decretorum Congi-cgationum S. Officii, et Indicis prohibiti sunt, singiilatim describi in ludice propter eorum iugcntem numerum possint, uecessarium visum est, hujus-modi libros ad carta quaedam capita revocare, ac per mate-rias, de quibus agunt, eorum veluti Indicem conficere, lit, si quod circa librum aliquem in Indicc non descriptum, aut in Eegulis ejusdem. Indicis non comprehensum, exoritur du-bium, intelligi possit, utrum inter prohibitos sit computandus.

Libri ah Ilaereticis scripti, vel editi, aut ad eos, sive ad lujldeles periinentes prohibiti.

3. Apologiae omnes, quibus eorum crrores vindicantur, sive explicantur, et confirmantur.

3. Biblia sacra eorum opera impressa, vel eorumdcm An-notationibus, Argumcntis, Summariis, Scholiis, et Indicibus aucta.

6. Carmina, Narrationes, Oratioues, Imagines, Libri, in quibus eorum fides, ac religio commendatur.

7. Catecheses, et Catechismi omnes, quamcuraquc inscrip-tionem praeferant sive librorum Abeccdariorum, sivc Expli-cationum Symboli Apostolici, Praeceptorum Decalogi, sivc Instructionum, ac Institutionum Religiouis Christiauae, Locorum Communium, etc.

8. Colloquia, Conferentiae, Disputationcs, Synodi, Acta Synodalia de fide, et fidei dogmatibus ab eisdem edita, ct in quibus explicationcs quaceumque eorum errorum continentur.

10. Dictionaria autcm, Vocabularia, Lexica, Glossaria, Thesauri, et similes libri ab iisdem scripti, sive editi, ut Henrici, et Caroli Stephani Joannis Scapulae, Joannis Jacobi Hofmanni, etc., non pcrmittuntur, nisi delctis iis, quae ha-bent contra Eeligioncm Catholicam.

1. De materia Auxiliorum Livinorum libri, vel composi-tiones ex professo, vel incidenter, aut practextu commcn-tandi S. Thomam, vel quemlibet alium Doctorem, aut alia quavis occasione tractantcs, imprcssi nulla obteuta licentia a Congregatione S. Officii.

3. De Beatae Mariae Virginis Conccptione libri omnes, Conciones, Disputationcs, Tractatus imprcssi post annum 1617, in quibus asseritur, B. Virgincm Mariam cum orginali peccato conceptam esse; ycl in quibus affirmatur, opinautcs, B. Virgincm fuisse in originali peccato conceptam, esse haere-ticos, vel impios, vel peccare mortaliter.

131

tionis Concilii Tridentini, carumqiie Collcctiones tam impres-sae, qnam imprimendae, ementito ipsius Congregationis nomine.

4. De Controversia exorta inter Episcopum Chalcedonen-sem, et Eegulares Angliae libri omues, et singnli tractatus impressi, sive manuscripti, et omnia alia, quae spectant directe, vel indirecte ad praedictam controversiam. Per hoe antcm Decretnm nihil intendit sacra Congregatio statuere de meritis causae, vel ulli auctovi, aut operi ignominiam aliquam, vel notam malae doctrinae inferre.

5. De doctrina libri Cornelii Jansenii Episeopi Tprensis , qui inscribitur Augmtinus, libri omnes, ct libelli, aut epistolae tam impressae, quam manuscriptae, sen in posterum edondae, ct publicandae, in quibus ilia eo modo damnata, quo earn damnavit Alexander VII, vel ut est in V Propositionibus damnata, propugnatur, vel quomodolibet approbatur, aut defenditur.

6. De Constitutione Unigenitus Clementis XI libri, aliaque scripta, in quibus illa subdole eluditur, temere carpitur, aut contemnitur, et impugnatur.

Item Libri, sive libelli vel seripti, vel typis editi, aut edendi in defensionem Libri inscripti: Le nouveau Testament en Franqois avec des Reflexions morales sur cJtaque verset, aut alio titulo: Abrégé de la Morale de VEvangile, etc.

Item Actus, sive Instmmenta Appellationum quaecunque a Constitutione Unigenitus ad Concilium generale; nee non Judicia Thcologorum , aut Facultatum Theologicarum, sive Academia-rum, earumque Deliberationes , Consultationes, Acta, Deere-ta; quorumcunque ctiam aliorum Mandata, Ordinationes, Arresta, Epistolae, Interprotationes etiam, et Declaration es, ae scripta quaelibet, quibus explicationis, aut alio quovis praetextu aliquid dicitur, vel scribitur, quo dictae Consti-tutionis robur, atque auctoritas, et obligatio minui, aut infringi possit.

quibus cadem duella defenduntur, suadcntur, docentur. Si qui vero hujusmodi libri ad controversias sedandas, pacesque componendas utiles esse possunt, expurgati, et approbati permittuntur.

8. De Joannis Calit asserti Anachoretae praetensa sancti-tate, miraculis, vatieiniis, visionibus, aliisque hujusmodi sig-nis libri, codices, ct folia quaecumque sive manuscripta, sive impressa.

Item Omnia et singula transumpta, seu copiae tam impres-sae, quam manuscriptae Decreti a Vicario Generali Cassanensi emanati, per quod idem Vicarius ausus fuit definitive pronun-tiare, eumdem Joannem fuisse in quasi possessione cultus, atquc ideo in eo manutenendnm.

10. De Lamiuis plumbcis Arabico sermone, et antiquis characteribus conscriptis, ac in cavernis montis Illipulitani, dicti Sacri, prope Granatam repcrtis , et de Seripturis in tur-ri Torpiana ejusdem civitatis inventis, libri omncs, Tracta-tus, Kesponsa, Consulta, Commeutarii, Glossae, Additamen-ta, Annotatioues, et quaecumque alia, sive manuscripta, sive typis impressa. Alii vero libri, sive tractatus, qui ad alia argumenta spectant, obiter vero de bis Laminis, vel dc ea-rum doctrina tractant, permittuntur, expunctis locis, quae de Lis Laminis agunt.

11. De SS. Apostolis Petro, et Paulo libri omnes tam impressi, quam manuscripti, in quibus asseritur, et defeu-ditur, quod S. Petrus, et S. Paulus sunt duo Ecclesiae Principes, qui unicum efficiunt: vel sunt duo Ecclesiae Catholicae Coryphaei, ac supremi Duces summa inter se unitate con-juncti: vel sunt geminus universalis Ecclesiae vertex, qui in unum divinissime coalucrunt: vel sunt duo Ecclesiae summi Pastores, ac Praesides , qui unicum caput constituunt, atque haec ita explicantur, ut ponatur omnimoda acqualitas inter

133

S. Petrum, et S. Paulum sine subordiuatione S. Pauli ad S. Petrum in potestate suprema universalis Ecclesiae.

12. De vera, et non interrupta successione filiorum S. Prancisci, et de vera forma Caputii ejusdem libri omnes impress)', et qui inconsulta sacra Congregatione imprimentur, tractantes banc eamdem controversiam.

tiones, in quibus Deo, aut Sanctis, aut Sacramentis, aut Catholicae Ecclesiae, et ejus cultui, aut Apostolicae Sedi quomodoeumque dctrabitur.

1. Imagines cum laiireolis, aut radiis, sive splendoribus eorum, qui neqne canonizationis, neque beatificationis honore insigniti sunt a Sede Apostolica.

2. Imagines Domini Nostri Jesu Christi, et Dciparae Vir-ginis Mariae, ac Angelorum, Evangelistarum, aliorumquc Sanctorum, et Sanctarum quarumcumque sculptae, aut pic-tae cum alio babitu, et forma, quam in CatLolica, et Apostolica Ecclesia ab antiquo tempore consuevit, vel etiam cum babitu peculiari alicujus Ordinis Eegularis.

3. Imagines, Numismata insculpta pro Confraternitatibus Mancipiorum Matris Dei, Italice Schiavi delta Madre di Dio, sodales catenatos exprimentia.

Item Libelli, in quibus eisdem Confraternitatibus regulae praescribuntur. Confraternitates autem, quae eatenulas distri-buunt confratribus, et eonsororibus , bracbiis, et collo circum-ponendas, atque gestandas, ut eo siguo Beatissimae Virgini emancipatos se esse profiteantur, et quarum institutum in co mancipatu praeeipuc versatur, damnantur, et extinguun-

134

tur. Societatibus vero, quae ritum aliquem, aut quodcumquc aliud ad mancipatum cjusmodi pertinens adhibeut, praecipi-tur, ut id statim rejiciant.

4. Imagines, catcnulac, folia, libelli pro usu Coufraterni-tatum sub invocatione SS. Sacramcnti, B. Mariae Vi^ginis Im-maculatae, et S. Josephi sub titulo Gregis boni Pasloris erec-tarum, et in quibus repraesentantur homines penduli a Christo, a sacra Pyxide, a 33. Virgine, a S. Josepho, et a quovis alio Sancto.

5. Imagines, ubi repraesentatur puer Jesus in sublime cla-tus, et sub ipso tres Ecclesiae Doctores, et in locum alio-rum trium (qui repraesentantur in Imaginibus ejusdem for-mae jam pridem impressis) substituti sunt tres Presbyteri Ee-gulares cum his versibus; Jesu Doctorum intima, qui nubes ignorantiae pellis virore yratine, etc.

6. Imagines sive depictae, sivc sculptae, sive impressae Joannem Cala quocumque sanctitatis, vel beatitudinis signo rcpraesentantcs.

7. Imagines, ubi repraesentatur B. Yirgo cum Filio in medio duorum Sanctorum Societatis Jesu, quorum uni tradit li-brum, alii Eosarium cum hac inscriptionc: Beipara Virgo cum Filio inspirat, commendatque Societati Jesu institutionem Soda-litaium, et Officii, liosariique usum.

8. Inscriptiones omnes Imaginum SS. Francisci, et Antonii de Padua, in quibus dicitur, formam habitus, qua depicti sunt, esse eamdem, qua ipsi usi fuerunt: vel in quibus as-seritur, in hoc, vel illo ordinc S. Francisci esse veram, le-gitimam, et non interruptam ejusdem S. Patris in filios suc-cessionem.

9. Indulgentiae omnes concessae corouis, granis, seu cal-culis, crucibus, ct imagiuibus sacris ante decrctum dementis VIII an. 1597 editum de forma ludulgentiarum.

Item Indulgentiae omnes concessae quibuscumque Ecgula-rium Ordiuibus, Confraternitatibus secularibus, Capitulis, Col-legiis, aut eorum Superioribus, ante constitutionem ejusdem

Clementis VIII Quaecumque d. 7 Decemb. 1604, etPauliV Romanus Pontifex d. 13 Maii 1606, et Quae saluhriter d. 23 Novembr. 1610 rerocatae sunt, atque fipocryphae haben-dae, nisi ab iisdem Summis Pontificibus, aut eorum succes-soribus renovatae ac confirmatae fuerint.

10. Indulgentiae concessae coronis S. Birgittae ab Alexandre VI, declarantur apocryphae, et nullius roboris ac mo menti, sine praejudicio tarnen Indulgentiarura a Leone X dictis coronis concessarum VI. Id. Jul. 1515

11. Indulgentiae concessae crucibus S. Thuribii ab Urbano VIII, tanqnam falsae habendae sunt.

12. Indulgentiarum libri omnes, Diaria , Summaria , Libel-li, Folia, etc., in quibus earum concession es continentur, non edantur absque licentia S. Congregationis Indulgentiarum.

1. Benedictiones omnes Ecclesiasticae, nisi approbatac fuerint a sacra Kituum Congregatione.

2. Exorcismorum formulae diversae ab iis , quae pracscri-buntur in Eegulis Eitualis Eomani, et earumdem usus, absque praevio examine coram Ordinario.

3. Litaniae omnes, praeter antiquissimas, et communes, quae in Breviariis, Missalibus, Pontificalibus, ac Ritualibus continentur, et praeter Litanias de B. Virgine , quae in sacra aede Lauretana decantari solent.

4. Missalis Eomani omnia exemplaria alterata post edictum Pii V, praesertim quae Venetiis apud Junctaa; Sessas, Mys-serimm, et ad Signum Syrenae, atque Europae, et quoscum-que alios impressa sunt ab anno 1596.

5. Officia B. Mariae Virginis, vel Sanctorum, aut Sancta-rum, aliaque hujusmodi absque approbatione S. Eituum Congregationis edita, vel cdenda.

136

occasione oxortis, Libri, Libelli, Eelationes, Theses, Folia, et scripta quaecumque post diem 2 Octobris 1710 edita, in quibus ex professo, vel incidenter, quomodolibet de iis tractetur, sine expresa, et speciali licentia Eomani Pontificis in Congregatione sanctae, el universalis Inqnisitionis obtinonda.

7. Eituali Eomano additiones omnes factae, aut faciendae post reformationem Pauli V, sine approbatione Sac. Congrc-gationis Eitnum.

8. Eosaria quaecumque de nero inventa, aut invenienda, sine opportuna S. Sedis facilitate, quibus authenticum Eosa-riiun Deo, et B. Mariae Virgini sacrum antiquaretur.

IV. Qui errores liac in re praesertim notandi sint? . 10 V. Quaenam rei istius respcctu a Scde Apostolica de-

VI. Quis Decretorum illorum sensus sit, sou quae ct qualis artis librariae libertas ibidem proseripta sit? 11

VII. Quid practice judicandum aut tenendum sit do illorum , etiam quorumdam Catholiconim, agendi ra-tione qui, Decretis istis non obstantibus, artis typographicae libertatem, prout ca modcrnis Gu-berniorum Constitutionibus iuscribi solct, tueri ac promovcrc non vercntur?........17

I. Quid juris quoad librorum prohibitioncm et impres-sionem Ecclesiae competat, singulum probando. 22

II. Unde pateat, juris illius exereitium non modo legiti-mum, sed utile ac necessarium esse; indieando et refutando 2) praecipuas adversariorum objectiones. 27

III. Quibus pcrsonis ecclesiasticis juris istius exereitium conveniat, et quid 2) speciatim quoad librorum prohibitioncm Episcopis a Sede Apostolica iujunc-tum seu demandatum sit?........33

Be veteri Ecclesiae disciplina quoad librorum prohibitio-nem, deque origine et perfectioue Indicis Tridentini.

III. Quid egerit Pius IV, ut ipsorum voto lieret satis, indieando contentum sou ordinem Indicis ab eo editi ? 43

tuta sint, et quid 2) in posterioribus Ohservalioni-lus ad regulam quartam, nonam ct dccimam orduia-tum seu declaratum legatur?.......47

III. Quis fucrit scopus Instructionis Clcmentis VIII _v et quid 2) in ea aut alibi, praeter statntum rcgulae decimae Indicis, nominatim cautum sit quoad cditio-nem aut impressionem quorumdam librorum in specie? 5 2

IV. Quid sibi proposuerit Bened. XIV in Const. Sol-licita, et quae idcirco per ipsum praeseripta sint ? 55 V. Quot et quae librorum species, aut alia hujusmodi objecta, prohibcantuv in Decretis, ejusdem Bene-dicti auctoritate Indici adjectis?......5G

VI. Quaenam Episcopis in mentem revocentur in Man-dato Leon. XII anni 1825 , et in Monito Sac. Con-gregationis 4 Martii 1828, ac 7 Januarii 1836? 5G

VII. Quo modo aut forma Decreta farticidaria, quibus certi libri aut opeia Indici inseruntur, ferri sole-ant? 2) qnando posterior modus de jure adhiben-dus sit? 3) quid clausula donee corritjauitir vel ex-purgentur significetur?..........57

VIII. Quid de jure agendum sit cum libris generatim aut nominatim in Indicem relatis ? — 2) an tales libri eo-rum domino licitc reddi queant ? — 3) utrum tuta eon-scientia retineri aut legi possint, si forte quis morali-ter certus sit, nullum inde periculum sibi imminere ? 5 8

IX. An nomine lihri, eujus impressie, lectio, retentio, etc. jure est vetita, veniant quoque libelli, concio-nes, epistolae, diaria et alia hujusmodi scripta? 59 X. Quae poenae contra vetitam librorum impressionem , lectionem, retentioncm, etc. in jure sint latae? quid 2) de pocuis istis ab Alex. VII, anno 16G4 , in Constit. Speculatores decretum sit? 3) quid cadcm de re ultimo tempore a Pio IX in Const. Jjoosto-Ucae Sedi-ï 12 Oct. 1869 sancitnm fuerit, ... 62

I. Unde constet, Indicem librorum prohibitorum de se obligatorium esse pro universa Ecclesia; et quibus motivis seu praetextibus 2) illudipsum a nonuullis in dubium vocetur, refutando? ... 65

II. An et quando librorum impressio, lectio, retentie, etc. jure naturae sit vetita; assignando 2) casus praecipuos, ia quibus ex capite illo gravitor peccari possit ac soleat?........ . 72

III. Quot et quae deutur causae seu modi, quibus Indkis obligatio, saltem ex parte, vere cessare possit; explicando modos principaliores, quibus

IV. Quaeuam do dispensatione, seu licentia legendi libros prohibitos, speciatim animadvertenda sint? 79

Se regula seu agendi norma a Parochis et Confessariis in mune-ris sibi impositi executione practice seclanda.

I. Quaenam in praesenti materia Minister sacer generatim comminisci debeat?...........84

II. Quid Confessario , poenitente hac de re se accusante, vel ipsum consulente, speciatim attendendum seu agendum sit, ut ipsum pro munere suo rite dirigat? . 85

III. An et quando, tacentc poenitente quem Confessarius vetitis scriptis irretitum merito suspicatur, ipse etiam Confessarius tacere possit vel debeat; aut contra in poenitentis vel aliorum gratiam interrogare teneatur de iis, quae terit, scriptis? addendo 2) quid consequenter eidem Confessario, aliunde de poenitentis agendi ratione moraliter certo, praestandum sit in hoc aut si-inili casu: vir quidam catholicus, quaevis scripta, etiam

pcssima diaria continue legere solitus, ea tie rc in confessione Sacramentali no verbum dicit, sibi pcrsua-dens, seu bona fide existimans, hoc ipsum ob artis typographicae libcrtatem sic tuto fieri posse? . . .87 IV. Quacnam omni in casn, etiam iis qui officii aut mer-caturae causa libris vel scriptis de se vetitis vix aut nevix carere possunt, imo et illis qui licentiam legendi libros prohibitos rite obtinuere, ex ipso juris natu-ralis dictamine attendenda seu curanda sint; adeoque data occasione per Confessarium iisdem inculcari de-bcant? ...............91

App. I. Kcgulae Indicis Cone. Trid. jussu editae . . 93 Observationes ad Kegulam quartam et nonam

App. II. Instructio Clem. VIII auctoritate Kegulis Indicis adjecta pro iis, qui libris turn prohi-bendis, turn expurgandis, tum etiam impri-

App. III. Benedicti XIV Constitutio, qua methodus prae-scribitur in examine et proscriptione libro-

mBSRamp;mm

■ /' ' .;

/«- - 4

quot;. •.( ;;. s

quot;rquot;quot; gt; r

i ■ r v

[-• -■ ■ ; !N ; - ^

\\yj ■ r

■

■ ■ A.

_x . '. / • - ■ , Li U'