|
,....... ... j i.ii ii----------- -T~^-»-yy"
|
||||||||||
|
REMEDIEN J
tegen de contagieufe
S I E K T E
ONDERDE
PAARDEM
EN
HOORNBEESTEN.
|
||||||||||
|
-"''\T. '."'"' >rv*<-
■rrt-' ;■--%
ll * /'I *J>\
|
||||||||||
|
.....;
|
||||||||||
|
V,#- ' 'i*
|
||||||||||
|
Gemeenfte en fccker
M I D D EL
Toor de tegenwoordige ■ ■
s i e c k t 1
O N D E R D E
P A A R D E N
E N
HOORN-BEESTEN.
TOt prefervatif doet men Sout en geftooten Loock in goeden Aiijn, en wafcht de Beeften daar mede dagelijks den Mond , men berookt ook vs morgens en 's avonds de Stallen met Wierook en oude Lappea van Schoenen, Snitzels van Leer of Hoorn van Beefte-voeten, en men moet hun's! morgens en s avonds de Ton-ge vifiteeren. , - ; r
Als men daar een Blaafe of Sweere aan vind, die foo wel boven, onder als aan de zyde komen, moet men de felve met een filver Inftrument openen en fuyver afkrab-ben , dan anderfints fet de kwaal wederom aan, dan neemt men fijn geftooten Peper en Sout wel onder
A a mal-
|
||||
|
(VI
malkander gcmengelt ende wryft daar meede we! de Wonde, waai| rta < mW defejv*e met fijn j*eftooten Saut geheel toedekt, eh laat de Beeften ftaan" een half uure fonder eeterV'Of drinken, waar na men haar wat Seme-leji-jn Water kan gevenjom de verdroogde, en verhitte Tonge watte ververfchen ; andere fmeererf defelve ten dien eynde met Honing, na dat de Wonde met Sout toe-, gedekt is. Naderhand moet men de Wonde tot de vol-komen geneefing toe, ttyeeniaal daags met den hier be ven gemelden Azyn waflfchen, het welke men doet met een Doekje aan een Stokje vaft gemaaktr
Als men volgehs het gedrukte Reeept, de Vitrioolge-Druikt , moet fulks maar eens gefchieden , te weeten na-dat <le .Wonde gefchrapt is, en moet men als de Wonde met de Vitriool tot bloedens toe vryven.
Als men de Blaafe opent, moet men de Beeften , foo veel doenlijk, het Hooft omlaag houden, op dat van de Materie niets in den hals komew
Ter plaatfen, daar de Siekte reeds twee a drie wee-ken geregeert heeft, heeft men nog geeft ondervindmg , dat de;Beeften, die van de Siekte eenszijn gecureert ge-worden.' de f felve Mat fcet tweedemaal; wederom jgekre-gen Heoben i eh Waar men maar 'tydelijk opgepaft heeft % is geen eeriige gefiorven.
Dp Meirfchen hebben van deefe Siekte niets te vree-{en^ jea mdeienmaar wel hiinne handen waffchea, het weM Heifeftmet Azijii gefchied. c Mea heeft deefe kwaal ook wel aan de Varkens on-deryondena maar dog niet veek
|
|||||
|
R§~
|
|||||
|
I *■■■■ \
(s)
-!fREMEDIEN oF HULWID^ELEN
: ':< : ,v - r -.; , nsr." ncm t ,? -- c i ... .; r b
tot de Siektc dewelke in dit jaar i73z \>p-gint te pntftaan en te .d^omineeren
0 finder de ' .". '/ _/.;._
PA A R D E N
EN
HOORN-BEESTEN
beproeft en goetgekeurt in diergelyke
|
|||||||||||
|
s I E K T E,
|
|||||||||||
|
Eerji ontftaan in Duytfcbland en daar na verftfeyd in Neder land ten jare 1681.
En leftmaal ten jaare 1731 in de Generaliteyf van Auvergne en gedeelte van Gannaat.
: * Methode of Geneesmiddekn dewelke ge-
r hmjkt zyn geweeft in'Duytfchlandten
voorfz. jaare i68z.
1 < 'ft I *\ **. »
HEt is in den eerften ten uytterfte important en noot-lakelijk van alle dagen 's morgens en 's avonds te vifiteeren de Tongen der Beeften , en naukeu-*ig fen of die niet en zipi bevlekt ; want de geen.e ge-
A 3 raaJu
|
|||||||||||
|
* .
|
|||||||||||
|
raakt wefende van de voorfchreeve fiekte worden bevoa-den befmet op verfcheyde manieren, te weeten: met Vlekken of Blaafen ter grootte van een boon van fwarte of geele coleur.
Tot geneefinge van welke Siekte het betaamt te doen maaken een Inftrument van fyn Silver op de forme na-volgendegemaaktby de Silvere Smeedentot Loven.
|
|||||||
|
Dit Inftrument fal in het middelfte vaft gemaakt worden aan een Steel van Hout of Yfer^, om met de Punt de Blaafen open te fcheuren, en met het Kammeken de VlekkenofBlaafen voorfchreeven afkrabbende de Tonge wel te fuiveren. Het welk gedaan zynde fal men de af-cekrabde Tonge met fijn ZQut wryven, en die afwaf-fchen met een fluk ongebleikt. Kempe Lynwaad geweikt in fterken Azyn, en daar na de befmette Tonge ftrijken met Honing.
Not*.
|
|||||||
|
^/
|
|||||||
|
<<*)
Nota. Dat het fluk Lynwaad, gedient hebbende tot de Tonge van een befmet Beeft, niet en mag gebruikt worden tot een ander Beeft, maar dat het convenieert het felve Lynwaad te verbranden.
Men moet fig ook onthouden. van te gebruiken het! Vleefch, Vet of Melk van eenige befmette Beeften, maar men zal het felve behooren in de Aarde te begraaven, nog diergelyke befmette Beeften voor Sonnen opgang nog na Sonnen ondergang te laaten uitgaan.
Men moet ook de Beeften laaten vaften een uure na dat de Tonge is gefuivert en gecureert, en deefe Hei-medie dikmaals- hervatten.
In gevalle de Punt van het felve Inflrument, met het welk de Blaafe word open gefcheurt, het Gehemeke van het Beefte quaame te quetfen of leet te doen door het krabben, fal men defelve Punt bedekken met eenig Lynwaad of anderfmts om dit inconvenient te beletten. En als men dit filver Inftrument fal -hebben gebruikt tot een Beeft, fal men het felve te weiken fetten in fterkeh Azyn.
Is ook te bemerken , dat men de uiterfte forge moet draagen, dat 'er niets van de Befmetheid en loopt in de Keele van het fieke Beeft : en de geene forg hebben van diergelyke Beeften te meefteren en fullen van de Medicamenten niet aanraaken als het geene noodfaake* lyk fal weefen voor elk Beeft. En fullen daar na hunnc handen waflchen in eene plaatfe alwaar de Beeften gee-nen toegang en konnen hebben voor hec pericul van fi^ te beimetten.
Noteert ook dafde geene die de voorfchreej^e Beeftei meefteren, om fig te bevryen, fullen moeten gebruike het navolgende, Theriac., Metridat., de Poejers va^ Diptamnusj Tormentil, het gediftilleert Waater van Pin
A 4 pe
|
|||
|
( 8 )
gernelle, Look, Gentiane Wortel,' Bolus '.Afflieft*, Ter-igillat, Myrrha met het Waater van Seabiafe en Tor-mentille, en hunne Handen ftryken met Qlie van Citroen, Geneverbefien of Scorpioen, , h
|
||||||||
|
Andfir Recent am de befmltt? Beejien, te gcneefen.
NEemt flerken Wynazyn, Ruite, Alfem, Look, Zout en Savie, ftoot alles klein en mengelt he$ ondereen, fuivett hier meede wel de Tonge, ea [wafcht deielve met lchoon VYaater,
|
||||||||
|
Ander Recept.
■
NEemt oude Look, Ruite, Roofemaryn, Savie, Nardus, Alfem en Zout van elks een handvol, ftete dit in een aarde Pot met twee potten fterken Azyn, Jaatfe te faamen zieden tot op de helfte. Suivert en walcht hier meede de Tonge, neemt daar na een ftuk gezoute Spek en wryft daar meede de voorfeide Tonge, fuive-rende deielve met het ftuk Lynwaad gelyk voorfeid is,
Ander Recept om de onbefmette Beejien te freferveerett. 1
IVTFemtwitteMalrove, Alfem, Savie, HeidensWond-UL\I kruid , Rofemaryn, Pietercelie , Ruite , Nardus, Donderbaart, Geneverbefien, Peeper en Zout van Kfks een hand vol, laat dit alles lamen zieden in eenen pot Azyn
en
|
||||||||
|
-^^i
|
|||||||||||||||||
|
( 9 )
en drie pottett witteWyn, en geeft alte morgen aan elk, Beeit daar van omtrent een pint.
Andet fcetept tegens de vocrfz. Siekte.
NEemt Zout, Ruite , Wierook , Imperatorie, Look, Roofemaryn, Geneverbefien , alies wel klein ge-ftampt en gem£ngelc> laat het wel trekken of lugjes opzieden in foo veel Azyn als noodfaakelijk is , en iui-vert de Wonde hier meede als vboren.
|
|||||||||||||||||
|
Ander Trefervatif.
|
|||||||||||||||||
|
!N
|
Eemt Solpher Buspoeder van elk evenveel, gemen-gelt met Zout, wryft hier meede de Tonge, er
|
||||||||||||||||
|
o* het Beeft fat gepreferveert weefen. .
Not** dat als men verftaat fa de Siekte is naarde rende moet men de Beeften op ftal houden de tyd vai agt daagen, of anderfints tot dat het pencul vodrby xs el hun ondertuffchen geeven-het voorfchreeve Preferva tif te weeten Buspoeder, bulpher en Zout, als hier bo ve^ ftaat, dit alles klein, en mengelt het te faamen, ei maakt daar van met Waater eene mengehnge * en geef daar van aan elk Beeft eenleepel daags.
|
|||||||||||||||||
|
■ . ..
|
|||||||||||||||||
|
'., V.'!.....■ -
|
|||||||||||||||||
|
m
|
|||||||||||||||||
|
(«>)
Voor de Siekte van Taarden en Hoornbee* fien, dewelke in bet jaar 17 31 ontftaan is in Auvergne, en Jig verfpreyd heeft in het
i'Diftritt van Gannat, ah meede in dit te-genwoordig jaar iyjx befpeurt wordt in verfcheyde Tlaatfen.
"p\Eefe Siekte openbaart fig door een Blaasje, het welk JlJ boven, onder , of ter zyde van de Tong van het fieken Beeft komt: Dat Blaasje is in den beginne wit, word vervolgens rood , en eindelyk by na fwart: Doorgebrooken zynde , blyft 'er een krankeragtige Sv, eer, dewelke fig meer en meer na de Wortel van de Tong uit-brydende , de lelve doorbyt en doet afvallen, foo dat het Beeft kort daar na fterft. Men fiet binnen yier en twin-tig uuren het begin, den voortgang en het einde van die Siekte. ■■%■■ .
De felve is des te gevaarlyker, om datfe fig door geen uitwendig teeken openbaart ; want het fieke Beeft eet, drinkt en werkt na gewoonte, tot dat de Tong uitge-ifallen is.
Het is dan, om de gevaarlyke gevolgeri van deefe Siekte s/oor te komen , nootfaakelyk, dat men alle mogelijke Dplettenheid gebriiykt, dm de Tong van alle de Hoorn-)eeften, ten minlten twee of drymaal des daags te doen rifiteeren, en fulks niet na te laaten om dat de Siekte log ver af is: want de ondervinding leert, dat hoewel e nog eene groote diftantie van de Stad Gannat was, eg-er alle de Gehugten omtrent die Stad, anderhalf uur en wee uuren in de ronte, op een en den felven dag daar ran aangeftooken zyn.
De hulpmiddelen, waar van men fig in Auvergne be-ient heeft, en welke men thans in het gedeeke des
Lands
|
||||
|
^~
|
|||||
|
( n ) Lands van Gannat, dat met deefe Siekte befogt is» ge* braikt r beftaan voor eerft in een prefervatif voor de Bee* ften, die nog niet aangetaft zyn, en dicn Mddel word gemaakt wit de volgende Drogeryen voor yder Bceft,
Ter'takel \
of L3 tDragma. Orvietany Kruydnagelen en
Caneelvanelki "Dragm*. GefiootenTeper-x 1>ragma.
Qembeir ----1 tDragma.
Genever-bejien- [% TDragma. En een gejioote Notemuskaat vm een middelmatige grootte.
Dlt alles word in een wel gedekte Pot met een pint goede jroode "VVyn, of fterk Bier gedaan, om ten minften vyf of fes uuren uit te trekken, en als men het ingeeft, moet men alles wel omroeren, op dat het dikke met het dunne gemengelt is. De ingeving moet niet gefchieden , dan na dat het Beeft vyf of fes tmren ionder eeten is ge-weeft: Defen Drank kan aan de Beeften niet anders dan goet doen: maar fy is niet altyd onfeilbaar in het vcorko-men van de iiekte, dewdke men op deefe wys ^eneefl. Remedie om de Beefien te geneejen Ait de Siekte reeds hebben.
Tndien men een of meer Blaasjens aan de Tong vind, moet men fe terftont met eenennlverenLepelofeeh ftuk Gelds of met de voorfx. Machine doordouwen,. het Vel daar af ligten, en de Wond tot bloedens toe wryven,/ver-volgens moet men fe baayen in warm Water, maar liever met fterkeit Axyn, waar in men alvooren fijn Zout Pe-
per*
|
|||||
|
( I1 ) .
per, geftoote Look en anderefcherpeKruidendoet: Dit
gefchied zijnde dekt men de Wonde met feer fijn Zout,
na dat men fe met Vitriool wel 'gewreven heeft. Indien
men by het vifiteeren der Beeften de Sweer reeds gefor-
meert vind, moet men defelve middelen gebruiken , en
het foo in het een als in het ander geval, tweemaal of dry-
maal daags tot de geneefmg toe, herhaalen. Sommige doen
de Beeflen aan de Hals Aderlaten, als 'er Blaasjes op de
Tong zyn. Zynde deefe Remedie in het jaar 1682. foo
I wel in Duytfchland, als in defe Nederlanden tegen defe
[ Siekte met vrugt gebruykt geweeit, en worden tegen-
[ woordig nog met goeden uytval gebruykt.
Defe lefte voorgaande Hulpmiddelen, tot voorkomin-ge der geVaarlyke Siekte van Paarden en Rundvee , zyn 00k door een Ordonnantie van; fyne Keyferlyke en Ca-tholyke Majeiteyt gepubliceert en geaffigeert in het tier-.togdom van Luxemburg en het Graaffchap van Chiny in het voorleede jaar den 13 December 1731,' als mee-de te vooren door geheel Vrankryk, alwaar de gemelde liekte zig veropenbaart hadde.
Waarfihouwlnge, Daar moet wel agt gegeeven worden, dat gebruyken--de den Vitriool het hoofd van het Beeft moet na de aarde gehouden worden, en niet om hoog, op dat den Slym voor uyt fig kan ontlaften.
'Permtfu Superierum.
: . . . '.- i ' "
TeLEEUWARD EN,
Gedrukt by TOBIAS van DESSEL, Landtfchaps . Drukker der Ed. Mog: Heeren Staten van It? rj Frieslandt. 17&. ,
Met Privilegie,
|
|||