DISSERTATIO
'JURIDICA INAUGURALIS

db

OPEBIS NOVI NUNTIATIONE.

aj^lMlBï (■»T^Ktrk iTKi

» ^ M J V a / M t Jt O T-na nnbsp;ja

■ ■ '

aaciJUM fix T'A

■'■«O WJMM ITM H!« ,

ij^ï

■ »P^ JMf

ITnbsp;{l lt;f n/

; .ïBtniaatu-^

Ik

C.quot; «Ml lir wó'i

DISSERTATIO

JURIDICA INAUGURALIS

Dl

OFERIS NOVI NUNTIATIONE,

ANNUENTE SUMMO NUMINE,
ex auctoritate RECTOUIS magnifici

GERAllDI JOHANNIS MTJLDEH

«ATH. «4G., PHIL. Kil., «'D. »OCT. JT fROP. ORD..
nic «on

ampli88imi SENATUS ACADEMICI consensu

KT

nobilissimae FACULTATIS JUEIDICAE decreto,

|)ro (ßrabu Doctoratus

■ UXSIIKQDR IR

JURE ROMANO ET HODIERNO HONORIBÜS AC PRIVILEGIIS

IN ACADEMIA RIIENO-TRAJECTINA,

bite et legitime consequendis ,
PUBLICO AC SOLEMNI EXAMINI SUBMITTIT

CLEMENS POLIS,

mosa-trajectihds.
A. D XXXI IW MajJ, ann! MDCCCLIII, hora I.

— -

TRAJECTI AU HIIKNUra,

apod VAN HEIJNINGEN amp; POST DITERWEER.

MUCCCLIII.

Tgt;-igt;is niimiliivii vr. c. j. hom.aan.

PARENTIBUS OPTIMIS, CARISSIMIS.

»•■JV'iTj

' ; ■ ' s • ■

■ i^Vv ƒ

imm-

PRAEMONENPA.

Cum jusRomanum in nostra Academia copiose et eleganter doceri
merito gloriemur, ideoque huic scientiae pro magna temporis parte
semper laeto animo incubuerim, jam summos honores in utroque
Jure ambiens, in tractanda una alter ave Juris Romani parte
vires periclitari constitui. Adii Virum Clarissimum Lintclo
de Geer, qui, qua solel uti humanitate erga cives academicos,
statim mihi obtulil nonmdla argumenta, e quibus, propter insti-
tuti elegantiam, prae caeteris mihi placuit operis novi nun-
tiatio. Quomodo difficile conamen mihi successerit dijudicet
benevolus Lector, meminerit modo Göthianum illud : »Zu vol-
lenden ist nicht die Sache des Schülers, es ist genug wenn er
sich übtquot; ').

Studiis igitur Academicis mox finem impositurus dulci fungor
pietatis officio, vobis, Parentes Carissimi, pro tot tantisque in me

T^K^wrrnr

collalis heneßdis gralias agens. Pcrsuasum vobis habealis me
semper id aclurum, ut tanto amore tantaque cura dignum me
praestem.

Nec vos praeteitnitlendi estis, Viri Doctissimi, quotquot Prae-
ceptores habui in Athenaeo Mosâ-Trajectino, sinceram accipiatis
grati animi testificationem. praesertim vos, Viri Doctissimi J.
Graaf et J. G. Hulleman, qui. Juvenilem benevolentiam captan-
tes, non solum egregia vestra institutione, sed etiam amicissimis
vestris consiliis, studiorum amore me imbuistis.

Vobis quoque gratias ago, Viri Clarissimi, quorum lectionibus
in Academia frui mihi contigit, imprimis Vobis, qui FacuUati
Juridicae adscripti estis.

Nominatim autem te compeilare lubet. Vir Clarissime Lin tel o
de Goer, Promotor Aestumatissime, qui semper maxima bene-
volentia me prosecutus es, nec unquam insigni tua doctrina,
tironis praematuram in recliorem flectere sententiam denegasti.
Scias velim in posterum nihil mihi fore dulcius, quam benefici-
orutn tuorum recordationetn.

Tandem vobis valedico, quotquot amid in Academia mihi
extitistis; amidtiae nostrae semper memores sitis, animorum-
que conjunctio in locorum diversitate maneat incolumis! Va-
leatis !

IMIOÖEMIUM.

NOMEN, ORIGO, FONTES, SCRIPTORES.

Ad rcmedia, quae Jure Romano comparata sunt, ut dam-
num, quod ex alienis rebus factisve metuimus, avertamus,
pertinet operis novi nuntiatio. Antequam autem de ea
agamus pauca de eius nomine praemittenda sunt. Quid
in ea re significet vox opus nos docet L. 1. § 12. D.
h. t. ; //IIoc autem ediotum non omnia opera complectitur,
sed ea sola quae solo conjuncta sunt, quorum aedificatio
vel demolitio videtur opus novum continere. Idcirco pla-
cuit, si quis messem faciat, arborem succidat, vincam pu-
tct, quamquam opus faciat, tamen ad hoe edictum non
pcrtinerc, quia ad ea opera quae in solo fiunt pertinet hoe
edictum.quot; ')

') 'De hac lege agcmus infra Cap. I. § 3. Dc rcliquis voois opus
siguificationibufl, vid. Brissonius, de, Ve.rborum stynif. h. v. Er-
nesti, Clav. Cic. h. v. Dircksen, Manuale Latinitatis h. v.

NnnliatUj vero iiulicat prolnbitione.n, ila ut nuntiare
novum opus sit proliiberc iie uovum opus liât, cf. L. fi.
$ 12. 1). Comm. divid. Pro vcrbo nuntiare, passim quo-
que occurrit denuntiare et pro nuntiatio, dmnntiatio, cf
§ 5. J), h.t. L. un. Cod. cod. ').

Adjectivum vero novi videtur ponendum esse post sub-
stantivum uper in et dicendum : noperis novi nuntiatio^''
sic enim est in lege Galliae Cisalpinae et in toto Diges-
torum titulo qui de nostra agit materia. Qui autem utuntur
nomine »novi operis nuntiatio'' nituntur rubrica tit.
XL. libri VTIl. Cod., quae tamen utrum genuina sit an
falsa dubitatur. Multi enim putant legem illam unicam
rcvcra ad titulum praeccdcntcm pertincre de acdiliciis pri-
vatis ').

') Hnbcnt qiioi)iie nonmilli Codd. renuntiatum in L. 5. § 17. D. j,.
sed crcdimus cum Kämmerer, Disscrtatw de. operis novi nuntiatione,
11. 15. illud verbnm librariorum ncRligcntia dopravatum esse et rcsti-
tuondum dcmmtiatum vel potius nuntiatum cum correctore cod. Florent.
J'rorsus enim aliud si^nificat renuntiare, vid. Brissonius, h v Fa-
tcmlum tamen in cod. Florentine quoque in L. 16. h. t. rennntiatiouc
losr. non vero in L. 13. § 1. „t ,,„,„t Direkten. De rcliquis vocis,
nuntiare, nuntmtio signincationibus vid. Kriss. 1 1 i„ y

Recen .ores fore omncsnbsp;„0« nu^uiatio. Wiedcrhold tamen et

Kfinliardt, adjectivum pracponunt.

») Tta v. e. Giphanius, Comm. VIII. lilr.C. p. 314. cf. quoque
Perczius m Cod. Lib. VJII. h.t. et Hasse, Rhein. Mmeum für
Jurtspr. III. p. 579. Semd quotjue occurrit „nuntiatio operis.quot; Ita
ncmi« habet Cod. Flor, in L. 23. D. h.t. Alii tarnen Codd. habent
„operi non personae,quot; quod magis probandum vidctur.

OjKîris autem novi nuntiatio est : fïrohihUio verbis facta
operis futur i in private vel in publico impedienâi {jralia,
si forte cx illo opere ivjuriam aul flamnmn aliqnod me-
tuitnun '). Qui nuntiat nnnlians a Jctis vocntur, etiam
nuvtiator uti in L. 5, § fi. et L. 20. § 18. D. h. t.; nwn-
tialum vocant cum cui nuntiatur.

De imntiationis origine parum constat. Putat llassius ')
esse antiquum Juris civilis institutum, praesertim propter for-
mae scveritatcm, quae tamen severitas magna non fuisse vi-
detur. Ccterum nullus liberae reipublieae Jctus in ea materia
laudatur; antiquissimnsqui in fontibus nostris nominatur est
Labeo, unde magis probanda videri possit sententia eorum,
qui statuunt Juris praetorii peculiare fuisse institutum

1'ontes nostrae materiae sunt :

r. Lex (ialHae Cisalpinac c. XIX, ubi jam proximo o.
n. n. conjuncta est cum cautione damni infccti, ut
(juoque in Digestis *).

2quot;. Titulus 1. Libri XXXIX. Dig., qui fragmenta de
eo argumente continet.

.'3quot;. Constitutio Justiniani, quac invenitur in tit. XI.

') Ita fcrc quoque Donellu8, Lib. XLVI. c. 25. Op. p. 841. Alias
aliorum dcfinitioncs vide apud Engelhardt, Dt O. N.N. p. 4 et 5.

») Hasse, 1. 1. p. C27.

8) Ita Reinhardt, Erläuterung des Pandektentitels de N. 0. N.
p. 1. Uurchardi, Lehrb. des 11. Ii. II, p, 588. Kämmerer, 1.1.
p. 3.

*) De liujus rei causa cf. Leist, Versuch einer Geschichte der Rom.
lierhtsHyst. p. 39j aliter .Jac. Gotkofrcdus, Ojmsc. p. 13.58.

Libri VUL Cod. qua mutavit jus antiquum de
cautione ex o. n. n. interponenda, et veterem sus-
tulit dubitalionem.

Titulus XXV. Libri XLTII. Dig., ubi agitur de
remissione nuntiationis.

Praeterea saepius recurrendum erit ad fragmenta in ti-
tulis de Damno infecto (XXXIX. 2) et Quod vi aut clam
(XLTII. 24) collecta, prouti quoque cum operis novi nun-
tiatione cohaerent quodammodo Tit. Cod. de Aedificiis
privatis (VIII. 10) et Novella 63 ]hpi xatvoTo/ztwv tk?
énl Boclatjaccv «tt^wç. Quorumdam locorum interpretatio
Graeca est in Basilicor. libro LVIII. 10. Synopsi p. 489.
Harmenop. II. 4, quae aliquam utilitatem praebet.

Ex scriptoribus, qui, cum de toto jure civili agerent,
operis novi nuntiatiouem quoque attigerunt, prae aliis me-
morandi sunt Cujacius'), Donellus »), Duarenus »)
et inter recentiores Vangerow ¹). Dcnique inde a fine
seculi decimi sexti, usque ad finem seculi decimi octavi,
magna prodiit copia librorum de nostra materia specialiter
tractantium, quos collectos vide in Lipenii Bibl. T. IT.
sub v. Nuntiatio. Non tamen inutile fore credo, si eorum
praecipui hoc loco indicentur :

«) Cujacius, in Optr. X. p. 1170. E.l. Neap.
») Donellus, in Comment. .Juris civilis L. XV. c. 4.'5.
') Duarenus, in Oper. p. 677.

1nbsp; Vnngerow, iJitf. für Pand. Vöries. III. cap. V. § 676. p. .-,04.

Bardiii, Dissert, de N. 0. N. Tübing. 1665.

G. H. Mylius, Diss, de N. 0. N. Lips. 1741.

J. L. Conradi, Consensus legum super nuntiatione uovi
operis. Lips. 1756.

E. C. Westphal, Interprett. Juris civilis de libertate
et servitutibus praediorum. Lips. 1773. cap. 13.

Post illud tempus nulluS est Jctus qui ex professo de
0. n. n. scripserit usque ad annum 1807. Tum enim
Kämmerer Heidelbergae edidit diss, inauguralem juri-
dicam de bac materia. Eum secutus est Reinhardt,
Ausfür liehe Erläuterung desnbsp;N. O. N,, Stuttgart,

1819, quem magna pro parte vertit latino sermone En-
gelhardt, Diss, de O. N. N., Lipsiae, 1821. Plus uovi
continent: Hasse, Ueber die Operis novi Nunciatio. Rhei-
nisches Museum für Jurispr. III. Bonn. 1829 et novissime
VViederhold, Das Inter dictum UIi possidetis und die Novi
Operis Nunciatio, Hanau, 1831.

His praemissis jam transcundum ad ipsam operis novi
nuntiationem explicandam.

CAVUT PRIMUM.

DE OPERIS NOVI NÜNTIATIONIS NATÜRÄ.

§ I-

QUI NUNTIAUE l'OSSrNT.

Statim in limine operis jam nobis occurrunt diversae
intcrprctum sententiae. Nonnulli cnim, ubi opus in pri-
vate factum est, suo nomine tantum eos nuntiare posse
aflirmant qui expresse memorantur in fontibus juris, alii
contra ad alios quoque jus nuntiandi proferunt et ita ad-
dunt emphyteutam et bonae fidei possessorem. Eo referri
potest Lauterbacli '), qui suo nomine nuntiare posse dicit
eum ad quem res pertinet, quoties juri in re, quod nuntians
habet, vel liubere se putat, novum opus nociturum est.

') Lautcrhach, Coll. 'JTteoretic. Prtictic. Pand. ad h. tit. N®. 13.

Coinpctit ergo nuntiatio domino, sive plenum liabcat, sive
minus plenum dominium, directum vel utile, unde recte
nuiitiat supcrticiarius, emphyteuta, sive verum vel lictum ha-
bcat, undc bouae fidci possessor nuntiare potest, sive ex asse,
sive pro parte dominus sit, quare socius adversus vicinum recte
nuntiat, porro creditor pigneraticius, illique qui in fundo,
ubi opus novum paratur, servitutcm habent, sive urbanam
sive rusticam. Sic ille, cui consonat Biccius '),nuber'),
Jlellfcld alii, novissimc Reinhardt Rccontiorcs
magis rem tentarunt certa quadain regula, circumscriberc
et principium invenirc, quod Icti vetcrcs hac hi rc secuti
videantur. Kümmerer ad rem explicandam omnia
jura ill re in duas discrevit classcs, quarum prior continet
Jura projjrietatis, eoque refert jus domini, supcrficiarii,
cmphytcutae et creditoris pigncraticii. Secunda classis
continet Jura usus, in cäque ponit cos qui habent jus
servitutis jjracdii aut personalis. Quid tamen ad rem ex-
plicandam faciat illa divisio non apparct, nam omncs
quidem, qui in priori classi occurrunt suo nomine nuntiare

') Biccius, Coll. Jurid. arycntur. p. 67'J. Brunneniau udco ml
L. 3. § 3. I), h. t. coiuluctori ad longum tempus nuntiationem iron-
ccilit.

=lt;) llubcr, Praelect. ad hunc Tit. Nquot;. 2.
») llcllfeld. Juris/»-, for. § ltgt;73.

S Keinhardt, Ausfuhr liehe. Erlüuterunij di.» PamkctentiteLi de N.
0. N., Stuttg., 181«.). \gt;. 17.

Kiimmerür, Diss, de O. N. .V., Ilcidcllicrg, 1807. p. 33.

possunt, sed in secundû classe sunt duo, quorum alter suo,
alter tantum alieno nomine nuntiare potest.

Aliam melioremque llassius ') posuit regulam ; quam
paucia exponere conabor : dicit L. un. § 3. D. do
Remiss. : „Jus habet opus novum nuntiandi, qui aut
dominium aut servitutem habet.quot; Si admittamus in hac
lege servitutem, uti plerumque, tantum significare ser-
vitutem praediorum, ex ea colligere possumus, ex Ul-
piani mente per opus novum duplici modo fundo dam-
num dari posse : aut cum ipse fundus diminuatur, aut
cum juri servitutis, quae illi debetur, noceatur, quod jus
ubi quis tuetur, quatenus qualitatem fundi efficiat, revera
quoque videtur fundum suum defendere. Haec autem fundi
tuitio utroque casu conceditur tantum ipsi domino jus
quasi sui fundi persequenti, ita ut, si aliis quoique praeter
dominum ipsum jus nuntiandi detur, dominium tamen
unicum nuntiationis fmidamentum esse appareat '). Ita
Hassius.

Verba autem Ulpiani in L. un. § 3. D. de llcmiss. ci-
tata, revera indicant, non tantum dominum, sed etiam
eum, qui cum dominus non sit tamen servitutem habet,
adeoque servitutis petitionem instituere potest, jus quoque

«) liasse, ßheimsche« Museum für Jurisprudenz. III. p. 579

») Dixit llassius : „Dus Recht der Nuntiatio war, strcug genom-
men, nicht gewissen Personen , sondera» auf gewisse Weise analog den
Prädialservituten, dem Prädium, der Res gegeben.quot; Hoc salte.n nimis
artificiosum videtur, nec ad rem explicandam uecessarium.

habere opus novum nuntiaiidi '). Sic illa verba regulam
certam nobis indicant, ex qua Jcti ad quaestionera nosLm,
qui nuntiare possint, rcspouderint. Et hoc omnino con-
firmatur iis quae de superficiario legimus in L. 3. § 3. D. h. t.:
//Si ego superficiarius sim, et opus novum fiat a vicino^
an possim nuntiare? Movet quod quasi inquilinus sum'
Sed Praetor mihi utilem in rem actionem dat et ideo et
servitutum causa actio miki dahilur, et operis novi nun-
tiatio debet mihi concedi.quot; Superficiarius igitur nuntia-
tionem habet, quia habet actionem servitutum causa, nempe

utilem confessoriam, eam habet quia ei datur utilis in rem
actio *). Similiter de creditore pigneraticio loquitur Gaius
111 L. 9. D. h. t. : //Creditori, cui pignons nomine praedium
tenetur, permittendum est de jure, id est de Servitute opus
novum nuntiare, nam ei vindicatio servitutis daturquot;
Haec igitur vera causa est, quare nuntiare possit. Quae-
rere quis possit, quare non sufiiciat ei utilis petitio fundi,
quam habet creditor et propter quam ei utilis petitio ser-
vitutis conccditur, uti docet Julianus in L. 16. D. de
Servit. : //Ei qui pignon fundum accepit, non est iniquum
utilem petitionem servitutis dari, sicuti ipsius fundi utilis

') Bachofen, Pfandr. p. 104.
*) Cf. L. 1, § 9. D. de Superfidebus.

») Eo rcferri quoque potest L. un. § 5. D. de Remiss, si pro „de-
te.ntionemquot; cum Cujacio et Bachofen 1. 1. p. 10.5. not. 7. Icgas
npetüionem.quot; Alias aliorura conjecturas vide apud Schutting, Notae
cd Diyesta nd h. I.

petitio datur.quot; Causa sita est in divorsa natura utriusque
actiouis. Utilis enim petitio fundi, quam creditor habet,
est actio hypothecaria, qua non tanquam dominus agit, sed
fundum sibi obligatum petit, hoc intendens, fundum sibi
obligatum esse eumque, quo tempore obligarctur, fuisse dé-
bitons in bonis, nec debitum sibi esse solutum, ita ut in
ea actione non quaeratur de jure posscssoris, sed de sola
obligatione, uti dicitur in L. 30. § 1. D. de Exceijt. rei
judic. Hac actione vero Servitutes fundi pignori dati pc-
terc non potest, quia servitus, quae quasi qualitas fundi
est, non potest per se obligari, earn ergo petit creditor por
utilem confessoriam, qua non tanquam creditor a'nt, sed
quam quasi dominus, domino aequiparatus hac in re, in-
stituit. Quia igitur in vindicanda Servitute domino assi-
milatur, propterea habet operis novi nuntiationem. Haet;
eadem debent valere de cmpliyteuta, quod confirmât Juli-
anus haec addens : //Idem servari con venit et in eo, ad
quem vectigalis fundus pertinet,quot; quatenus scilicet hie
etiam utilem petitionem servitutis habet, item dc bonae
fidei possessore ') deque eo qui pracdia proviiicialia pos-
sidet. Huic enim etiam utilis confessoria datur, cf. L. 3.
Ü. de Scrv. et aqua et testatur id Ulpianus in L.

gt;) Bonae tiilci jK)s8cssorciH ct ciiiphytcututu nuiitiarc posse, ucgut
liciin l)ut.'h in Lextco Juridtco, quotl cd. Weiskc VII. p. .quot;yfö.
Cl', ruelitu, Curs, da- /nsl. II. i). 814.

pr. D. h. t. //In proviuciaii etiain praedio si quid liât,
o{)eris novi nuntiatio locum habebit.quot;

Imprimis autem ea, quae vetcres Jcti de usufructuario
disputarunt, probant, eos operis novi nuntiationem iis tantum
concessisse, qui petitionem servitutis habent. Etenim Ju-
lianus petitionem servitutis usufructuario concedens, ci
etiam operis novi nuntiationem permittere debuit, uti legimus
in L. unie. § 4. D. de llemiss. //Item Juliano placet fructu-
ario vindicandarum servitutum jus esse, secundum quod opus
novum nuntiare poterit vicino et reraissio ntilis erit. Ipsi autem
domino praedii si nuntiaverit, reraissio inutilis erit, neque
sicut adversus vicinum ita adversus dominum agere potest,
jus ei non esse invito se altius aedificarc, sed si lioc facto
ususfructus deterior fiat, petere usumfructum debcbit.quot;
Qui locus pro parte geminatus exstat in L. 2. D. h. t.
Pendet igitur operis novi nuntiatio a vindicatione servi-
tutum, quam si concédas usufructuario, erit concedenda
ei operis novi nuntiatio proprio nomine '). In vindicatione
enim servitutis domini instar agit, propterea quoque con-
tra dominum ci vindicationem negat Julianus. Qui autem
domino assimilatur in petitione servitutis, habet operis novi
nuntiationem. Propterea quoque Julianus ait remissio-
nem, si vicinus nuntiaverit, utilem esse, si domino ipsi

') Male Noodt vi Digest, od. Ilugucnin p. 154 intclligit Ju-
lian um, dc nuntiatione procuratorio nomine fucieiidu ab usufructu
ario.

inutilem, quae verba Cujacius ') trausponenda putavit,
liac motus ratione, quia remissio utilis ibi demum est,
ubi nuntiatio non tenet, tenet vero ubi nuntianti jus est
prohibere, ne se invito fiat. Proinde contra usufructuarium
nuntiantem vicino inutilis erit, quatenus usufructuarius nun-
tiandi jus habet, sed si domino nuntiaverit, quia jus nun-
tiandi non habet, utilis remissio, quia jam deficiente jure
nuntiandi remitti possit nuntiatio. Potest tamen etiam con-
tra disputari, hanc scilicet Juli ani mentem fuisse, ut ubi
nullum jus nuntiandi, sperni possit nuntiatio, nec opus esse
ut remissionem a Praetore petas, nec adeo eam necessariamnec
utilem esse, utilem enim tantum esse, ubi ob jus nuntiandi
ipsa nuntiatio valere quidem posset, revera autem nunc
eainjuriâ facta est, adeoque utilis est*). Hanc nunc omit-
tentes quaestionem animadvertimus, Juliani sententiam
improbasse alios Jctos, qui vindicationem servitutum usu-
fructuario negarunt. Tn L. 1. pr. D. Si ususfructus
petatur, legimus Marcellum, probantem Labeonis et
Nervae sententiam, opinatum fuisse, usufructuarium
servitutem quidem vindicare non posse, sed usumfruc-
tum vindicaturum atque ita vicinum, si non patiatur
eum ire et agere, teneri ei, quasi non patiatur uti frui.

») Cujacius, 06s. I. c. 16. cf. ad L, 2. D. de 0. N. N. Opera, X.
p. UfsO. cd. Neap.

») Cf. Duarcnus, Comm. ad hunc tit. Prael. VI. Op. 1. p. C88.
Mcrcnda, Contr. Juris. Vll. c. 30 p. 36. Wcstpljal, Dc lib. et
serv. praediorum. cap. XIII. p. 32.Î.

Conscquetis erat ut Iii Jcti ei operis novi nuntiationem
contra vicinuni negarent, quod revera facit hos secutus
Ulpianus. L. 1. § 20. 1). h. t. : .Usufructuarius autem
opus novum nuntiare suo nomine non potest, sed procu-
ratorio nomine nuntiare poterit, aut vindicare usumfructum
ab eo qui opus novum faciat, quae vindicatio praestabit
ei quod eius interfuit opus novum factum non esse.quot; Vi-
demus ita quo pertineat regula ab Ulpiano tradita, quam
a Julian0 fortasse repetere licet ob verba. L. un. § 4.
J). de Remiss. : //Idem Julianus dicit de ceteris, quibus
aliqua servitus a vicino debetur.quot; Hoc enim utens prin-
cipio, non tantum iis, qui in utih rei petitione domino
assimilantur, operis novi nuntiationem concessit, sed quo-
que illis, quibus tantum ad instar domini servitutum vin-
dicationem tribuit, creditori pigneraticio et usufructuario,
qua in re tamen alios jurisconsultos de usufructuario dis-
sentientes, et quidem jure, habuit.

Haec de his, qui si opus fiat in privato suo nomine
nuntiare possint, traduntur. Superest ut quaeramus, qnibus
nuntiatio concedenda, ubi aliquid .«« publico fiat. Hac de
re L. 3. § 4. D. h. t. loquitur : /,Si in publico aliquid fiat
omnes cives opus novum nuntiare possunt.quot; Et hujus re-
gulae rationem dat Paulus in L. 4. eod. : //Nam rei-
publicae interest quam plurimos ad defendendam suam
causam admittiquot; '). Quod dicitur de loco publico, de sacro

') Cf. Ihering, Gtist des Röm. Rechts. I. p. 186, 196.

quoque et religioso rinave Ihuninis dicendum est, haec enim
cum publico conjunguntur in L. 1. § 17. D. h. t. De his
omnes cives dicuntur posse nuntiare, ergo non peregrini,
nequc incolae '), nec servi. Caeterum requiritur ut cives
sint idonei, et ita excipitur expresse pupillus in L. 5. pr.
1). h. t. : '/De pupillo quaesitum est, et Julianus lihro
Xll. Big. scripsit pupillo non esse operis novi nuntia-
tionis exsecutionem dandam, nisi ad ipsius privati com-
modum res pertineat, veluti si luminibus cius officiatur,
aut prospectui obsit.quot; Nec tutore auctore nuntiare poterit,
quia hoc ad administrationem non pertinet. Populäres enim
actiones non sunt in administratione patrimonii, atque ea-
dem ob rci naturam de prodigo et furioso curatorem ha-
bentibus dicenda. Sed praeterea, cum o. n. n. in publico
persecutio popularis sit actio, consequens est eam etiam
denegari mulieri propter L. 6. D. de Pop. act., ac proindc
omnibus, quibus per edictum postulare non licet per L.
4. D. eod., pluribus vero nuntiantibus, Praetori esscelec-
tioncm magis idonei per L. 2. Ü. eod.

») Contrarium habet Kümmerer, 1. 1. p. 64. qui quoque putat pe-
roRrinos nuntiare posse, si coruni intcrsit et prohibeantur iis rebus uti
opere novo, quac omnibus ct jure gentium couccssae sunt.

J5

§

qurnusxam opi,s novum nuntiari possit.

Quum jam constet quibusnam competat o. n. n. videa-
mus de iis quibus talis nuntiatio fiat. Nec tamen hic
quacrimus de his, qui in L. 5. § 1. amp; 8. ]). },. t. occur-
runt, coram quibus pronuntiari debeant nuntiationis verba,
quod ad formam nuntiationis refertur, sed contra quos
valcat o. n. n. Et respondet Ulpianus in L. 10. h. t. :
-Operis novi nuntiatio in rem fit, non in personam,quot; hoc
est 0. n. n. revera fit operi, non personae, caque tene-
tur is, ad quem res pertinet, s. dominus, s. possessor
loci, in quo nuntiatum est '), quare additur : ,,Et ideo
furioso et infanti fieri potest nec tutoris auctoritas in ea nun-
tiatione exigitur,quot; obligatio enim fit ex rc, non ex consensu.
Non igitur quaeritur quis possideat, quin imo .et ad-
versus absentes etiam ct invitos et ignorantes operis novi
nuntiatio procedit,quot; L. l. § 5. 1). h. t., et si moriatur
ïB, cui nuntiatum est, ejus heres, si pracdium vcndat,

cin'^if''quot;nbsp;Nuntiatio ruht wie

quot;Bann auf dem Werk, und dauert fort ungeachtet aller Veränderung
'1er rcrson des Eigcntlmmcrs oder des Unternehmers desselben quot;

emtor iiuutiatione teiicbitur, cf. L. 8. § 7. et L. 23.
D. h. t.

CaeteruQi nuntiationem in rem fieri apparet quoque ex
cdicti verbis, quae refert Ulp. in L. 20. pr. D. h. t. :
//Praetor ait, quem in locum nuntiatum est ne quid
operis novi fieret, qua de re agitur, quod in eo loco an-
tequam nuntiatio missa fieret, aut in ea causa esset ut
remitti deberet, factum est, id restituas.quot;

llujus tamen regulae duae sunt, quae videri possint,
exceptiones. Prior quae est in L. 3. § 1 amp; 2 D. h. t. :
^ 1. //Si in loco communi quid fiat nuntiatio locum
habcbit adversus vicinum. Plane si unus nostrum in
communi loco faciat, non possum ego socius opus novum
ei nuntiare, sed eum prohibebo communi dividundo judicio
vel per Praetorem.''

§ 2. //Quod si socius meus in communi insula novum
opus faciat et ego propriam habeam cui noceatur, an opus
novum nuntiare ei possim? Et putat Labeo non posse
nuntiare, quia possim eum alia ratione prohibere aedificare,
hoc est vel per Praetorem vel per arbitrum communi di-
vidundo. Quae sententia vera est.quot;

Dc casu proposito in § 2. videtur dubitatio inter Jctos
fuisse '), uti ostendunt verba : nEt putat etc^ llationi
autem quam aflert Labeo, haec quoque addi potest, quae

est in L. 5. § 5. D. li. t. : „Si pluriun. res sit, in qua
opus novum fiat, et uni nuntietur, recte facta nuntiatio
est, omnibusque dominis ') videtur denuntiatum.quot; Si
igitur nuntiaret aliquis socio suo, revera nuntiaret com-
rauni praedio et sua ipsius nuntiatione teneretur, quod est
absurdum.

Altera est exceptio in L. 5. § 7. D. h. t. : //Si quis
ipsi Praetori velit novum opus nuntiare, debet ut interim
testetur non posse se nuntiare; et si nuntiavit postca et
quod retro aedificatum erit destruendum erit, quasi re-
petito die nuntiatione facta.quot;

Duplex hujus legis occurrit interpretatio : Hasse ')
dicit, si solito more in re praesenti fieri nuntiatio non
potest, hujus rei testatio debet fieri apud Praetorem,
et si postea in re praesenti nuntietur, omne illud de-
struendum erit, quod post illam testationem aedificatum
ent '). Uli tarnen interpretation i prorsus ipsius legis citatae
verba obstare videntur. Praeterea nulla fere erit eius prac-
tica utilitas : si enim nuntians opus adire a domino aut
jussu domini vi impediatur, habebit iiiterdictum quod vi
aut clam si dominus in opere pergat quo idem con-

•) Nuntiatio enim in rem fit.
*) Hasse, 1. c. p. 587.

») Ita fere quoque M Uhlenbruch, Doctr. Pand. II. § 461, qui dicit
illam testationem esse publicam 0. N. N. Vid. infra Cap, II § 3.
Sic quoque Reinhardt, I. 1. p, lo § 4.

sequetur ac interdicto demolitorio ex operis novi nuntiati-
one. Si autem aliquis, qui non est in opere dommi operisvc
nomine '), te volentem venire ad prohibendum sine ullo
dolo malo meo vi impediverit, iniquum erit, mihi damnosum
fore quod nequaquam mea culpa factum sit. Unus tantum
superest casus, qui certe fere nunquam locum habebit;
si omnes nempe qui sunt in opere tales sunt homines qui
rei intellectum non habeant ¹). Improbanda igitur mihi vi-
detur ista Hassiana interpretatio.

Melior est ea, quam proponunt Cujacius '), Duare-
nus *) et cum iis Wiederhold quot;), Vangerow ®), Küm-
merer''), Engelhardt et Westphal qui ita expli-
cant, si vicinus mens Praetor est et aedificat, mihi non licet
opus novum nuntiare, sod adhibitis testibus ipsi dicam mc
nuntiare non posse : Praetor tum necesse habet cessare,
nam si nunticm post finitum magistratum dcstruetur
omne illud, quod post testationem factum erit. Ilujus
interpretationis diversam dant rationem. Dicunt Cuja-

«) Cf. L. 5 § 3. D. h. t.
») Cf. Cup. 11. § 1.

8) CujaciuB, liecit. solemnes. Ad Tit. l libri XXXIX. D. Ed.
Ncapoli 1722. vol. X. 1184.

*) Duarenus, 1. 1. In TU. de 0. N. N. cap. V et prael. VIII.
») Wiederhold, 1. 1. pag. 72.
ß) Vangerow, 1. 1. pag. 508.
quot;lt;) Kümmerer, 1. 1. p. 145.

8)nbsp;Engelhardt, 1. 1. p. 21.

9)nbsp;Wcstphttl, 1. 1. p. 231.

cius et Duareuus : Praetori aedificanti nuntiari nou
licet, nam nec eum licet in jus vocare quamdiu est m
magistratu, per L. 2. D. de In jus vocando et L. 48. D.
de Judiciis et ubi quisque agere etc. Nam nuntiatio
Iicet actus extrajudicialis sit tendit tamen ad judicium ').
Aliam rationem habent Wiederhold et Vangerow :
Quum nuntiatio vim suam sumat ex Praetoris edicto,
et igitur quodammodo considerari possit tanquam pro-
hibitio a Praetore facta, consequens est ut Praetori ipsi
nuntiari non possit, quum absurdum sit aliquem sibi ipsi
prohibera.

Et haec et illa ratio aeque bona est et concurrcre illae
possunt ac aperte ostendunt Praetori aedificanti non licere
nuntiare.

§ 3.

quando nuntiari possit.

Ut autem valeat O. N. N. requiritur ut eius naturae
sit opus, ut per earn impediri possit, turn etiam ut bonam
habeamus nuntiandi causam.

Opus autem, quod impedire volumus per O. N. N., debet

') Quare etiam puto neque parentibus neque patronis sine pcrmissu
Praetoris opus novum nuntiari posse, et hue etiam fortasse rcfetri
poterit quod dicitur iu l. 16 h. t., dc qua vide infra nj., ii. § 3.

2*

esse opus futurum, ne fiat. Adversus perfecta enim et
absoluta et praeterita opera nuntiari non poterit, sed orit
recurreudum ad interdictum quod vi aut dam, aut ad ea,
quae de loco sacro vel religioso vel de llumine ripave
publica, si quid illicite factum sit, proposita sunt, per ]j.
1. § 1. D. h. t. Quid vero sit opus praeteritum i. e.
factum nos accuratius docet Ulp. in L. 21. § 3. 1). h. t.:
quot;Opus autem factum accijümus, non si unum vel alterum
caementum fuit impositum, sed si proponatur instar quod-
dam operis et quasi facies quaedam facta operis.quot;

Sequitur tamen ab altera parte ex nuntiationis forma,
ut' nuntiari possit, hoc requiri ut jam factum sit aliquod
operis initium. Nam ex L. 5. § 4. D. h. t. nuntiatio debet
fieri in re praesenti, in ipso opere i. e. dum fit opus;
quodsi igitur nondum inchoatum sit opus, nuntiatio locum
habere non poterit. Simplex igitur voluntas operis novi
faciendi non suffi cit, sed recte nuntiabitur si v. c. jam tra-
bes, lapides, caementa aliaque ad aedificandum inferantur
in fundum.

Ueinde requiritur ut opus sit solo conjunctum, per L. 1.
§12. D.h. t. : //Hoc autem edictum non omnia ojwra com-
plectitur, sed ea sola quae solo conjuncta sunt, quorum
acdificatio vel demolitio videtur opus novum continere. Id-
circo placuit, si quis messem faciat, arborera succidat, vineam
putet, quamquam opus faciat, tarnen ad hoc edictmn non per-
tincre , quia ad ea opera quae in solo fiunt pcrtiuct hoc edictum.quot;

Tota igitur pendet res a significatione soli, qua voce
intelligunt Jcti areain, cui aedificium suporponitur (L. 21.
D. de Pign. act. L. 2. C. de Rei vind.), quod et ideo par-
tem esse aedium dicunt (L. 49. D. de Rei vind.). In solo
autem fieri opera dicuntur quae solo conjuncta sunt, veluti
SI quis aedificium ponat in solo '). Ergo in O. N. N. non
veniunt nisi aedificia, quod etiam confirmant multarum
legum verba : sic in L. 1. § H. B. h. t. .aedificando
aut detrabendo.quot; In eadem lege § 12. .aedificatio vel
demolitio.quot; In eadem L. § 18. .aedificet.... aedifican-
tem.quot; In L. 5. § 8. D. h. t. .in nostras aedes quid
immittat aut in loco nostro aedificet.quot; In eadem L. § 10.
'/in nostrum aedificare, in nostrum immittere vel prospi-
cerequot; etc.

Facit tamen aliquam difficultatem L. 1. § 12. cit. ubi
legimus, arborum caedem non pertinere ad opera, quae in
solo fiunt; contrarium enim dicitur in L. 7. § 5. D. Quod
vi aut clam : .Notavimus supra, quod, quamvis verba in-
terdicti late pateant, tamen ad ea sola opera pertinere inter-
dictum (sc. quod vi aut clam) placere, quaccunque fiant
in solo; eum enim, qui fructum tangit, non teneri inter-
dicto quod vi aut clam; nullum enim opus in solo facit.
At qui arbores succidat, utique tenebitur : et qui harundinem
ct qui salictum ; terrae enim et quodammodo solo ipsi cor-

') Brissonius, De Verb. Signif. od. Ilcineccii, Halae-Ma-.lc-
burg, 1743, p. 1260. Dirckscu, Manuale, h. v. p. 898.

rumpcndo manus infert. Idem ct in vineis succisis. Cae-
tcrum qui fructum aufert furti debet conveniri. Itaque si
quid operis in solo fiat, interdictum locum habet.quot;

Ilanc controversiam tollere studuerunt Jcti alii alio
modo. Duareni ') sententia hue fere redit : ex mente
Ulpiani, in L. 7. § 5. D. Quod vi aut clam, videndum,
utrum quis arborem caedat fructûs gratia an vero ob aliam
causam. Qui enim fructus percipit non tenetur interdicto,
c. g. si quis caedat arborem quae caedua est : est enim
haec in fructu per L. 7. § 12. Soluto matrimonio. Dc
tali casu putat Jctum cogitasse in L. 1. § 12. D. de O.
N. N. Contra vero ex verbis Ulp. inL. 7. § 5. cit. //terrae
enim, et quodammodo solo ipsi corrumpendo manus infertquot;
efficit, eum cogitare de arbore ita caesa ut quasi solum co
corrumpatur, quia non caeditur, tanquam in fructu, sed
propter aliam utilitatem. Si igitur arbor succisa non est
in fructu et operis novi nuntiatio et interdictum quod vi
aut clam locum habebit; verum si est arbor in fructu,
neque o^Kiris novi nuntiatio neque interdictum quod vi aut
clam locum habere jxjterit. Ita Duarenus, cujus tamen
interpretatio nimis artificiosa et praesertim nimis arbitraria
videtur. Ulp. enim in L. 1. § 12. cit. generaliter loqui-
tur de arbore succisa, sine ulla distinctione, utrum in
fructu sit necne; nec est ullum indicium, quod hanc eius
fuisse mcntem ostendat.

1) Duarenus, rrackctio IV. De 0. A'. N. Opera, p, 687.

Aliam opiiiiouem proposuit Donellus '). Putat difle-
rentiam inter utramque legem derivandam esse ex ipso
proposito actionis. In O. N. N. enim hoc agitur, ut res-
tituatur id quod factum est. Ut autem re vera restitui
possit, quod factum sit, requiritur, ut sit aedificium, quod
aut exstructum sit aut depositum, quum contra in inter-
dicto quod vi aut clam restitutio operis non sit finis actio-
nis, sed si non restituât is, quocum agitur, condemnatio
sequitur in id quod actoris interest, per L. 5. § 7. I). Quod
VI aut clam. Quod autem putat, aedificium tantum restitui
posse, minus recte dictum videtur. Nam si quis v. c.
fossam fecerit, eam restituere poterit non minus, quam is,
qui aedificaverit, aedificmm denuo destruere poterit; quum
tamen hoc casu competat quoque operis novi nuntiatio,
contra vero illo casu, ex ipsius Donelli interpretatione,
tantum interdictum quod vi aut clam obtinere possit ex
L. 22. D. § 1. Quod vi aut clam.

Vera diversitatis ratio repetenda videtur inde, quod in-
terdictum quod vi aut clam latius pateat quam O. N N
ita ut significatio operum in solo factorum quoque latior
placuerit Jctis in illo quam in hoc; nam si ramos quia da
arboribus abstulerit, tenetur interdicto quod vi aut clam
per L. 9. pr. D. Quod vi aut clam Opere vero in solo

') Donellus, I. I. p. 841.

') Cf. Hasse, Rhein. Mus. fùr Jurispr. IV. p. t. § -1.

facto in O. N. N. semper indicare voluerunt aedificiuui.
Opus enim erat aliquo remedio, quo occurreretur calliditati
eorum, qui vi aut clam quaedam molirentur, quare gene-
raliter Praetores interdictum restitutorium introduxerunt,
quo uti possent toties, quoties vi aut clam aliquid factum
in solo esset, cujuscunque id generis fuerit, qua in re ani-
madvertimus facile, quam Jcti hoc interdictum sua explica-
tione produxerint. Contra O. N. N. erat i)eculiaris modus,
quo prohiberetur aedificans, quominus in opere pergerct,
privata denuntialione, quam denuntiationem Praetor edicto
restitutorio eo casu tuebatur, quae tamen nuntiatio, primum
de aedificiis tantum admissa, a Jctis ultra banc speciem
propterea non fuit producta, cum sufficere videretur in-
terdictum quod vi aut clam, quo facile omnia complecte-
rentur. Sic mansit O. N. N. suis finibus circumscripta,
prolati contra fines interdicti quod vi aut clam.

Tandem opus illud solo conjuuctum debet esse Novum.
Nec tamen consistendum in iis, quae habet L. 1. § 11. D. h. t. :
//Opus novum facere videtur, qui aut aedificando aut de-
trahendo aliquid, pristinam faciem operis mutât.quot; Non
enim tum demum opus novum mmtiari licet, si aliquid
mutetur in facie operis jam facti, sed etiam ubi aliquid
prorsus novum aedificetur. Hoc probant tum verba L. 5.
§ 2. D. h. t.: //Sive quis aedificet, sive inchoet aedificarc,quot;
tum magis etiam verba L. 1. § 14. eodem, collata cum
L. 211. D. de V. S. : //Sive autem intra oppida sive extra

oppida, in villis vel agris opus novum fiat, nuntiatio ex hoe

edicto locum habet, s.ve in privato sive in publico opus

fiat.quot; - „Locus m. aedificio in urbe area, rure autem
ager appellatur.quot;

Quod autem dicitur in L. 1. § n. :
opens mutât,quot; nonnulh male ita explicuerunt, ut quoque ob
mutationem internam locus esset O. N. N. Quid autem sit
fades, Sic explicat Erissonius ') : „Facies /xerayopt.cö,
pro cujushbet rei vel corporis exteriore forma et figura,
quae sub adspectum cadit, usurpatur.quot; Formam igitur
externam notât facies, quatenus illa sub adspectum cadit'),
cf. L. Iti. § 1. D. de V. S. Quod etiam eo confirmatur,'
quod ilh, qui aedificium vetus fulciat, non recte opus
novum nuntiatur, uti est in L. 1. § 13. D. h. t. : /,Si
quis aedificium vetus fulciat an opus novum nuntiare ei
possimus? videamus. Et magis est ue possimus; hic enim

non facit opus novum, sed veteri sustinendta remedium
adhibet.quot;

Ubi autem fiat opus novum nihil refert, per L. 1. § 14. D.h.t •
//Sive autem intra oppida, sive extra oppida, in villis vcl
agris opus novum fiat, nuntiatio ex hoc edicto locum ha-
bet, sive in privato sive in publico opus fiat.quot; Nonn ulla

') Brissonius, 1. c. p. 460. Cf. Gellius, N. A. XIII, 28. et
Lexica.

„Nur die in die Siiinc fallende bestimmte Art der RaumcHÜllung,quot;
uti rectc Rcinliardt, 1. c. p. 4.

tamen opera ab (). N. N. excepit Praetor. Non enim com-
petit adversus eum, qui rivos, nec adversus eum, qui clo-
acas etiam privatas velit reficere vel purgare, per L. 5. § 11.
D. h. t. Cf. L. 1. § 6 et 7. et L. 3. § 8. 1). de Hi vis,
Et quidem quia haec opera publicae utilitatis sunt; non
enim refectis rivis, omnis usus aquae auferretur aut corrum-
peretur '), coelumque pestilens fieret, et ruinas minantur
immunditiae cloacarum, si non reficiantur *). Quaerit
Cujacius quot;), utrum nuntiatio novam facienti cloacam facta
valeat? Quod cum Hugolino contra Accursium *)
affirmât, eo praesertim argumento usus, interdictum de clo-
acis usurpatum quoque de eo fuisse, qui novam fecerit
cloacam, per L. 2, D. de Cloacis, Eadem enim est utilitas,
Praeterea Praetor generaliter ea excepit opera, quorum mora
periculum allatura esset, de qua re quaeri apud judicem
debet, an talia opera fuerint, ut contemni nuntiatio de-
beret, per L, 5. § 12, et 13, D. h, t.

Dcnique ut opus novum solo conjunctum O, N. N. im-

•) L. ult. D. lt;le Rivis.
*) L. 1, § 2. D, dc Cloacis.
3) Cujacius, 1. c. p. 118.quot;).
*) In Glossn nd li. 1.

pedire possimus, requiritur, ut bona sit nobis nuntiandi
causa, quae duplex esse potest, scilicet velnbsp;si illud

opus üat contra leges edictave principum, quae ad modura
aedificiorum facta sunt, vel si fiat in sacro, vel in loco
religioso, vel in publico ripave fluminis, quibus ex causis
et interdicta proponuntur, L. 1. § 17. D. h. t., vel ea est
Privata, si opus novum damnum aflert fundo privato, quod
triplici casu fieri potest, uti patet ex L. 5. § 9. D. h. t. :
'/Et belle Sext us Pedius définit triplicem esse causam O.
N. N., aut naturalem aut publicam aut imposititiam; na-
turalem , quum in nostras aedes quid immittitur aut aedi-
ficatur in nostro; publicam causam, quoties leges et senatus-
consulta constitutionesque Principum per O. N. N. tuemur;
imposititiam, cum quis posteaquam servitutem aedibus suis
imposuit contra servitutem fecit.quot; Ilic locus ita intelli-
gcndus, ut dominus quique ei aequiparatur triplici casu
jus habeat nuntiandi : l^. si opere novo ipsius rei s. fun-
di s. aedium substantia afficiatur, v. c. quando quis in
nostro aut aliquid aedificare aut demolire vult. 2o, Si
opere novo periculum oriatur rei nostrae, quia vicinus in
suo aliquid faciat contra leges, senatusconsulta aut con-
stitutiones Principum, cf. L. 3. pr. D. de Mortuo infe-
rendo '). 3quot;. Si opere novo aliquid fiat contra servitutem

') De causa publica alia est intcrpretatio, quam habent Cujacius,
lioncllus ct Duarenus. Illam inteliigunt dc nuntiatione ob utili-

praedio nostro debitain. Hoc tamen de onniibus servitu-
tibus dici non posse, jam patet ex L. 14. 1). h.t., ubi con-
trarium locum habere dicitur in Servitute viae. '/Qui viam
habet, si opus novum nuntiaverit adversus eum, qui in via
aedificat, nihil agit, sed servitutem vindicare non prohi-
betur.quot;

Jam inde a glossatorum aetate quam maxime de illa lege
Jcti disputarunt. Nonnulli codd. habere dicuntur, viam
aedificat et Jcti, qui hanc sequuntur lectionem, exjjlicant
ac si hoc esset reficit, exornat '). Haec vero lectio impro-
banda : in melioribus enim codd. uti in Plorentino, quem
etiam sequitur Haloan der, legitur in via, prouti reccntiores
quoque omnes expresserunt. Hoc autem alii Jcti sic ex-
plicuerunt, ut L. 14. cit. contineret regulam, alii contra
eam de casu pecdiari intellexerunt. Ex ilhs Berger '),

tatem publicam, sed, ut recte monet liasse, 1. c. p. 591., illa interpre-
tatione totus divisionis ordo perturbatur. Sensus enim legis citatae
tum talis esset : Causa nuntiationis est laesio fundi ; fundus ille potcet
esse seu publions (causa publica) sen privatus; et privato rursus du-
plici modo noceri potest, in substantia (causa naturalis) aut in servi-
tutibus (causa iniposititia). Causa autem naturalis ct causa imposititia ,
tum minime recte conjuncta est cum causa publica, quia utraque est
species causac privatae, quae non nominatur et tamen sola causae pu-
blicae rectc opjwni potest.

») Cf. Corasius, Miscell. V. 25. Opera, II. p. 718. qui ait :
„non poteris mihi nuntiare opus novum, tum, quod non iucommode-
tur usus servitutis tuae, sed potius melior fiat, tum, quod locus pristi-
nam facicm non mutet, semper enim iter est, quo quis pedes et eques
con.meare possit.quot;

*) Berger, UesohUione.s legum obstantixan Ed. 5ta. L. 39. Tit. I.

Ü9

Lud. Charoiidas '), Zoesius '), Perezius ') putant,
illum, qni jus servitutis habet, si velit ü. N. N. uti ad-
versus eum, qui contra servitutem ahquid faciat, antea
semper debere probare sibi servitutcm competere, ideoque
primo agendum esse confessoria, llcllfeld ») contendit,
eum qui servittitcm habet non O. N. N. uti posse adversus
dominum praedii servicntis aedificantem, at quidem adversus
aluim, qui ibi aedificaverit. Ilae opiniones jam in Glossa
memorantur. Aliter explicuit Cujacius '), qui putat non
aliis scrvitutem habentibus adversus dominum praedii ser-

vientis o^jeris novi nuntiationem competere, quam quibus jure

servitutis licet intenderejus domino non esse in suo aedifi-
candi, v. c. hi, quibus cessa est servitus altius non tollendi,
vel ne prospectui officiatur, vel etiam hi, quibus oneris fe-
rendi servitus cessa est. Hunc fere sequitur Noodt'), et
Kämmerer '). Aliam viam ingressus est Merenda '),
quem praccesserat Jason quot;), sic intelligens L. 14. cit. ut
co casu O. N. N. cesset, quia is, qui viam debet, locum

') L. Charondas, Verisimilium. L. 1. cap. 5. § 6. (in Ottonis
Thes. J. R. Tom. I. pag. 697.)
*) Zocsius, ad Pand. p. 630.

') Terez. Commentarius in Cod. de O. N. N. No. 4. Tom. 11. p. ro.
♦) Ilellfcld, Jurispr. for. § 1673

Cujacius, Observ. I. 17.
«) Noodt, in Dig. ed. Iluguenin. p. 153.
') Kämmerer, I. 1. p. 121.

quot;) Merenda, Controv. juris. XV. 39. vol. HI. p. 47.
') Jason Maynus, ad prim. part. Dig. nov. (cd. 1622) p. 12,

recto.

mutare potest, quoties id fiat sine damno praedii dominan-
tis. Si igitur aedificando dominus usum servitutis non '
impediat, O, N. N. locum non habere. Aliter disputât
Boehmer distinguit, utrum periculum in mora sit nec '
ne, ut tantum si periculum in mora sit operis novi nunti-
ationem permittat. L. 14. cit. non ultra casum ea descriptum
producendam esse contendunt Reinhardt quot;) et Engel-
hardt Eam denique peculiarem et reprobatam Juli-
ani sententiam continere putant Struvius ¹), Walchquot;)
et Westenberg

Hls omnibus '') probabilior videtur sententia, quam jam
Joannis in glossa proposuit, quamque ibi probavit Ac-
cursius, secuti sunt deinde Donellus, Duarenus, aliique
plurimi, inter recentiores Puchta, Hasse, Wiederhold
et quot;Vangerow, putantes id quod in L. 14. dicitur,intelli-
gendum esse de omnibus servitutibus praediorum rustico-
rum. Omnibus enim locis, ubi de aliqua Servitute nuntiatio
in hoe titulo expresse conceditur, nominantur tantum servi-

1nbsp; Boehmer, Doctrina de nctiotnbus. Scct. II. cap. IV. § 44.
p. 353.

«) Reinhardt, 1. c. p. 20.

8) Engelhardt, 1. c. p. 15.nbsp;^

*) Struvius, Syntag. jur. civ. cum addit. Müllcri. L. 39. Tit. I.
§ 4. Tom. III. p. 4.

Walch, Introd. in controv. jur. civ. p. 712.
6) Westenberg, Principia juris. L. 39.T. 1. § 20. Tom. II. p. .349.
■») Aliam tamen Fabri, Conject. jur. civ. XIX. c. 5. opinioncm
amplexus est Glück, Erl. d. Pand. X. p. 221. quem vide.

tûtes praediorum urbaiiorum. Sic iji L. 2. h. t. Serviius
altina non tollendi. In L. 3. pr. Servitm ne luminibus
ófficiatuT et «e prospectui obsit. Praeterea semper de «e-
dibus sermo est, uti in L. 5. § 8. et L. 3. § 2. D. h. t.
cf. L. 15. 1). de S. P. u. L. 6. § 7. Ü. Si servit, vind. NeJ
obstat L. un. § 3. D. de Remissionibus, in toto enim jure
generi per speciem derogatur ex L. 80. D. de R. J. Hujus
vero discriminis ratio reddi potest ex L. un. § 2. D. de
Remiss. ,/Et nuntiationem ibi demum voluisse Praetorem
tenere, ubi jus est nuntianti prohibere ne se invito fiat.quot;
Ut igitur valeat nuntiatio requiritur, ut quis habeat jus
prohibendi. Qui autem habet servitutem praedii rustici non
tale habet jus prohibendi : intendit enim tantum jus sibi
esse ire agcrc, non vero jus tibi non esse ita aedificatum
habere, uti patet ex L. 9. D. Si serv. vind. Qui autem
habet servitutem praedii urbani recte prohibet aedificantcm
per L. 15. D. de S. P. U. et L. 6. § 7. D. Si serv. vind.
coll. cum L. 7. eodem ').

quot;) Paulo alitor rursus rem explicat vouSavig„y, Gesch. des lilim.
Hechts im Mittelalter 111. p. 745. Ed. 2' dicens : „Die Servituten, deren
Besitz mit dem Besitz der Hauptsache unzertrennlich verbunden ist
(z. B. jus altius iion tollendi), geben das Recht zur Nuntiatio: dieje-
nigen, welche durch sclbatständige Handlungen ausgeübt werden (z. B.
das jus itineris), geben dieses Kccht nicht.quot; Et idem fore jam habere
dicit Glossam ad Vacarium, quae cxstat apud Wenck, Magister Va-
carius, Lips. 1820. p. 222. : „Qui aedificavit in via ubi mihi debetur
servitus, nil in meo facit, quamvis mcam servitutem impediat; qui
vero luniina mea ol)8Curnt, non tantum in alieno aliquid facit, quia

Nec refert au sit proximus viciuus; nam potest deberi
servitus, etsi locus médius intercedat, et igitur propter
eam servitutem novum opus quoque potest nuntiari. Si
autem quis opus velit facere in mari vel in littore, eum
nullo jure prohibemus, quia, licet in suo non aedificet, jure
tamen gentium suum facit, sed nuntiare novum opus pos-
sumus, ut cogamus illum damni infecti nobis cavere, per
L. 1. § 18, D. h. t. quatenus ex illa re damnum nostrae
rei imminet. Tum enim ex illo ipso damno, quod vercmur
nostrae rei, jus probibendi nascitur, adeoque remissionem sie
demum concedet Praetor, si cautum nobis fuerit, si vero
cavere noluerit, restituere eum jubebit.

operis eius cffectus qualitatem rei meae mutât, ei ita in meo facit
aliquid, quia in meum redundat, ideoque ibi possum nuntiare novum
opus, hic non.quot;

CAPUT SECUNDUM.

DE OPEBIS lîOVI ITÜKTIATIONIS FORMA.

§ 1.

DE IIS QUAE UNIVERSE IN O. N. N. REQUIRUNTUR.

Solemiiis nuntiandi forma non fuisse videtur, certe in
fontibus nostris nil tale exstat '). ld solum requiritur, ut
ea fiat verbis ore nuncupatis *): consequens est, mutum nun-
tiare non posse. Quaeritur tarnen, an operis novi nuntiatio
fieri quoque possit in scriptis, si nempe verba nuntiationis
nuntians scripta tradat alicui, qui domini operisve nomine

') Contrarium monet Hasse, 1. e. p. 588. et putat verba, ex inter-
dicti initio in L. 20. pr. D. h. t. relata, sic rcstitui posse : ,,in hunc
locum ne quod novum opus fiat nuntio.quot; Aliter paulo verba concepit
Cujacius in Paratitl. ad h. t. : „denuntio tibi, ne quid in illo loco novi
operis, me invito, facias.quot;

») Cf. L. 5. § 15. D, h. t.

ia opere sit? Quod negandum videtur. Quid enim juris,
si nuntiatus scripta illa verba legere non velit aut non
possit ')? Testes tamen probationis gratia plerumque a
nuntiante adhibitos fuisse probabile est *).

Nec ullum nuntiandi tempus definitum est ; potest enim
fieri nuntiatio omnibus diebus, igitur quoque feriatis per
L. 1, § 4. D. h. t. Nam necessariam ca non habet Prae-
toris aditionem, L. 1. § 2. D. h. t. Nec requiritur, ut in
ipsa nuntiatione specialiter nuntiationis causa exjjrimatur,
quia nuntiatio tenet sive jure sive injuria facta sit, L. 1.
pr. D. h. t.

Fieri autem debet operis novi nuntiatio in ipso opere,
in re praesente; quod idcirco receptum est, ut confestim
post nuntiationem ab opere discedatur, neque aedificetur
amplius. lloc enim spectat nuntiatio, ut statim opus
omittatur, aut restituatur saltem, quidquid post nuntiati-
onem est aedificatum. Si quis igitur nuntiaverit novum
opus domino in foro, nihil agit : nam si valeret nuntiatio
alibi quam in ipso opere facta, dicendum esset, omne illud
contra edictum factum esse, quod dum dominus ad opus
inhibendum veniret, factum esset, L. 5. § 4. D. h. t.
Iiis consequens est, quod dicitur in L. 5. § 16. eod. : //Si
in pluribus locis opus fiat, utrum una nuntiatio sulTiciat,
an vero plures sint necessariae? et ait Julianus lihro

«) Vid. Kämmerer, 1. 1. p. 55.

«) Cf. Vaiigcrow, 1. 1. p. 508.

XLIX. Digestorum : quia in re praesente tit nuntiatio,
plures nuntiationes esse necessarias.quot;

Nuntiatio non tantum ipsius operis domino vel posses-
sori fundi, sed generaliter omnibus iis fieri potest, qui
sunt in re praesentes domini operisve nomine; nec refert
quinam sint, vel cujus couditionis homines, cujusve aeta-
tis, vel sexus, sive ingenui, sive liberti, sive servi, si modo
verba nuntiationis intelligere possint. IIoc autem omnino
requiritur, ut rei intellectum habeant, ut domino possit re-
nuntiari; non igitur potest nuntiari surdo, neque infanti,
neque furioso, sed cuilibet intelligenti facta, veluti fabro
vel opifici, infantem et furiosum tenet, L. 5. § 3, D.
h. t. coll. cum L. 11. eod. Operis novi nuntiatio enim in
ipso opere facta prohibet omne opus deinde ibi faciendum,
sive dominus sciverit, sive ignoraverit eam; adversus cnim
absentes etiam et invitos et ignorantes procedit.

Quum propositum nuntiationis sit, ut opus inhibeatur,
requiritur, ut nuntians bene demonstret, in quem locum
nuntiet; scire enim debet is, cui nuntiatum est, ubi aedificare
possit, ubi ab aedificando abstinendum sit. Quod tamen
sic demum requiritur, si in partem tantum operis fiat nun-
tiatio; nam si in totum fiat opus, sufficit hoc ipsum dicere,
L. 5. § 15. D. h. t. Neque vero requiritur, ut nuntians
sciat, quale sit opus, nam potest generaliter prohibere öjsmj
quod JU, L. I. § 8. D. h. t. Si vero aliquid operis jam
factum fuerit, nuntians illud in testationem redigere debet.

ut appareat, quid post nuntiationem factum sit adeoque sit
restituendum. Q,uod ut probari possit, modules operis
sumere debet is qui nuntiat, qui ut sumantur, ne domi-
nus eum ab opere probibeat. Praetor decernere solet, ex
Ti. 8. § 5. I), b. t.

§ 2.

DK irS QUI AT,TENO NOMINE NUNTIANT.

Non tantum nostro, sed etiam alieno nomine nuntiare pos-
sumus, L. 1. § 3. D. h.t. Sic tutor et curator recte nuntiant
novum opus infantis et furiosi nomine, L. 7. § 1. D. h. t.
Infans enim non intelligens quid agatur, non multum a
furioso distat, § 10. I. de Tnut. stip. '). Si vero infantia
major est, requiritur tutoris auctoritas, ut rata sit pupilli
nuntiatio, L. 5. pr. D. h. t. Idem non dicendum de mi-
noribus viginti quinque annis hi enim recte opus no-
vum nuntiant, nam omnia recte agunt '), quod tamen for-

«) Infans est, qui fari non potest, L. 70. D. de Verb. obi. L. 30.
§ 1. 4. D. de Fideie. libert., quae actas ad septimum annum» pertingere
credebatur, cf. Savigny, System, III. p 29.

*) Contrarium docet Reinhardt, 1.1. p. 21., suam tamen opinionem

non défendit.

«) De quaestione, utrum minor restituendus sit adversus spretam
nuntiationem, vid. Fachinaeus, Controversiat juris. II. Lib. VIII.
cap. 39. et Merenda, Controversiae juris, m. Lib. XVIII. cap. 29.

tasse perinde non valet de minore qui curatorem accepit,
L. 3. C. de In integrum rest. '),

Per procuratorem vero fieri quoque potest nuntiatio ; sed
procurator satisdare debebit dominum ratam rem habiturum,
ceteroquin remissio sequetur, ex L. 5. § 18. D. h. t. : //Qui
procuratorio nomine nuntiavit, si non satisdabit eam rem
dominum ratam habiturum, nuntiatio omnimodo remit-
titur, etiamsi verus sit procurator.quot; Aliquam difficultatem
tamen in illa lege movent verba : i/etiam.ù verus sit jm-
curatorquot; h. e. etiamsi mandatum ei sit Contrarium
enim dicitur in L. 1. C. de Procur. : //Cautio ratihabitio-
nis tune exigitur a procuratore, quoties incertum est an
ei negotium mandatum sit.quot; Quam difficultatem ita ex-
planavit Duarenus '), ut dicat fieri posse, ut aliquis qui-
dem verus procurator sit, nec tamen de eo constet, atque
ideo recte dictum, eum satisdare debere *). Portasse quis
quoque posset h. 1. cogitare de casu singular!, qui excep-
tionem contineret a régula proposita in L. 1. Cod. cit.,

•) Cf. Kämmerer, 1. 1. p. 109.

') Quod variis modis fieri potest. Vid. L. 21. D. Ratam rem ha-
ben. C. de Satisd. L. 65. D. de Proe.
8) Duarenus, 1. 1. Prad. XI.

Aliter Cujacius, 1. I. p. 1187, qui putat, sie satisdare de rato
debere procuratorem nuntiantem, si non constet an ci specialiter man-
datum ut nuntiet, i, e. nisi apud acta crcatus sit, vel dominus id tes-
tetur libello scripto judici, vel per litteras advcrsario scriptas. Aliter
rursus Kämmerer, 1. 1. p. 135 : nihilominus vcrus procurator esse
potest, etiamsi ad hoc negotium speciale non habeat mandatum, quo
casu satisdare debebit.

quod ita explicari possit, ut hoe, quod Ulpiani aetate
obtineret, qua satisdatio Procuratori sic demum solebat re-
mitti, si a praesente constitutus esset, Gaius IV, 98—100,
Vatic. § 317—331 '), Ileffter, Obs. ad Gai. e. XIX.
p. 95, quod certe in O. N. N. vix fiebat, ob peculiarem
nuntiationis naturam, etiam jure Justinianeo hoe casu fuerit
conservatum, et propterea Ulpiani locus ita in Digestis re-
ceptus fuerit, licet tum cautionem de rato multo facilius in
judiciis remitterent, si modo de mandato qualicunque modo
constaret. L. 1. C. cit. enim revera aliud dixisse, atque in
codice nunc dicere jubetur, bene animadvertit Keiler

Quaeritur an speciali mandato ad O. N. N. opus sit?
Quod negandum, cum illud nusquam expresse dicatur,
cumque affirmetur, usufructuarium pro domino procuratorio
nomine nuntiare posse, quum tamen usufructuarius spe-
ciale mandatum non habeat, L. 1. § uit. D. h. t.

Tutor autem et curator non cavent de rato, nisi dubi-
tetur /'an sit tutor, vel an duret tutor, vel an gestus illi
commissus,quot; ex L. 33. D. de Adm. tut. Attamen nego-
tiorum gestor poterit sic demum nuntiare, si de rato ca-
vcat, ad quam cautionem pertinent quoque verba Juliani
in L. 13. D. h. t. : //Quum procurator opus novum nun-
tiat, et satisdat, rem ratam dominum habiturum,et remissio

») Cf. L. 65. D. de Procurât. L. 21. D. Ratam rem haberi.

») Keiler, TJther Litiscontestation, p. 319. cf. Zimmern, i?öw.
Civilproc. p. 476.

in domini personam confertur :(§!.) si dominus opus
novum nuntiaverit intra diem, quae stipulatione ex operis
novi nuntiatione interposita comprehensa est, committitur
stipulatio; sed si praeterita ea die dominus nuntiaverit,
non committitur : nam et ipsi domino, quum semel nun-
tiaverit, non permittitur iterum nuntiare, quamdiu stipulatio
ex operis novi nuntiatione tenet.quot;

Quam legem explicare studuerunt Jcti, alii alio modo.
Illam sic intellexit Donellus : //Stipulatio de opere
restituendo habet interdum diem adjectam, lioc modo si
intra certam diem promissor judicatus erit, aedificandi
jus non habuisse, aut si intra earn diem res ab eo non
defenderetur. Hac die interposita monemur, semper intra
cam diem committi stipulationem, i. e. incipere ex ea sti-
pulatione agi posse; nec obstare si intra eam diem, do-
minus opus novum iterum nuntiaverit, quia quamdiu sti-
pulatio teneret, ea nuntiatio ad inhibendum opus esset
inutilis. Caeterum praeterita ea die stipulationem non
committi placet quamvis dominus iterum nuntiet, quia
tum conditio defecerit.quot;

Alio modo Duarenus ') : //Procurator, ex causa damni
iiifecti, opus novum nuntiat et satisdedit dominum ratum
habiturum. Adversarius satisdedit, ut posset impunc acdi-

'j Donellus, 1. 1. p. 844.
') Duurcnus, 1. 1. Prne.l. XVI. p. 697.

ficare (haec est cautio damni infecti, quae dicitur interponi
ex .0 .N .N) cum adjecto tempore, si quid damni conti-
gerit intra illam diem. Dum adhuc tenet ea satisdatio,
dominus, cujus nomine procurator nuntiaverat, iterum nun-
tiat. An committitur stipulatie de rato? Committitur:
quia iterum nuntiando, dominus docet se ratum non ha-
berequot; •).

Recte tamen Vangerow *) rem explicat, summum se-
cutus Cujacium '), qui docet L. 13. cit. usque ad § uit.
//uno tenore atque una salivaquot; legendam esse et male vulgo
distingui, ita ut casus propositus sit talis : Procurator
opus novum nuntiavit et satisdedit de rato; nuntiatus
satisdedit de opere restituendo, ut in aedificando pergere
posset (stipulatio ex O. N. N.), et huic stipulationi dies ad-
jectus fuit : sc. nuntiatus promisit operis restitutionem,
si nuntians intra certum tempus suum jus prohibendi pro-
basset. Exinde remissio facta ex persona domini ac si ipse-
met dominus nuntiasset. Deinde dominus ipse opus novum
nuntiavit, unde oritur quaestio, an committatur stipulatio
derato necne, hoc est an nuntiatus nunc adversus procura-
torem ex ea stipulatione agere possit? Et lespondet Ju-
lianus, si dominus nuntiaverit, nondum praeterita die.

«) Alias opinioncs vid. in Glossa ad h. 1.
«) Vangerow, 1. I. p. 509.

») Cujacius, Ad Julian. Dig. lib. XLI. ad h, I. (In Operibus
VI. p. 292).

stipulatioue ex O. N. N. coiDpreheusa, committitur stipu-
latio de rato, quum pateat ex ipsa illa nuntiatione, domi-
num non ratum habere quod egit procurator; nam si
ratum habuisset, non magis ipsi intra illud tempus nuntiare
licuisset, quam si ipse priorem fecisset nuntiationem :
'/nam et ipsi domino, quum semel nuntiaverit, non per-
mittitur iterum nuntiare, quamdiu stipulatie ex O. N. N,
tenet.quot; Finita autem die, stipulatione ex O. N. N. com-
prehensa, si dominus nuntiaverit, non committetur stipu-
latie de rato.

Nuntiatio tamen per servum nomina domini fieri non
potest, propter L. 5. § 1. D. h. t. Et male, ut
mihi videtur, servo O. N. N. concedit Kämmerer
propter demini absentiam. Ad suam epinionem defenden-
dam utitur quidem, L. 1. C. Si per vim, sed ea tantum
loquitur de iis, qui absentium nomine possidentes ex pos-
sessione dejecti aut in ea turbati, ad recuperandam posses-
sionem agere possint, inter quam actionem et operis novi
nuntiationem, magnam esse difierentiam, nemo non videt.
Habet tamen aliquem eflectum servi nuntiatio : nam si
vicinus contra earn aedificaverit, dominus habebit inter-
dictum quod vi aut dam, L. 3. pr. D. Quod vi aut dam.
Idemque dicendum, si procurator aut negotiorum gestor,
qui non de rato satisdederint, opus novum nuntiaverint.

') Kämmerer, 1. c. p. 109.

§ 3.

UECENTIOUUM OPERIS NOVI NUNTIATIONIS DIVISIONES.

Ex vulgari recentiorum sententia, O. N. N. distingui
solet realis et verbalis : quae verbalis rursus dividitur in
fublicam aut judicialem ei privatamïxui extrajudicialem^).
Illae tamen divisiones prorsus alienae sunt a juris nostri
auctoribus. Verbalem O. N. N. tum vocant illam, quae fit
verbis ore nuncupatis. Realem autem O. N. N. de ea pro-
hibitione intelligunt, quae fit manu i. e. destruendo opus
inceptum, aut actu illo symbolico, qui vocatur jactus la-
pilli ¹). Quam tamen prohibitionem O. N. N. minime
dicendam esse, aperte patet ex L. 5. § 10. D. h. t. :
//Meminisse autem oportebit, quoties ,quis in nostro aedi-
ficare vel in nostrum immittere vel projicere vult, melius
esse eum per Praetorem vel per manum, i.e.lapilli jactum,
probibere, quam operis novi nuntiatione; ceterum operis

«) Strykius, Usus mod. Pand. ad h. t. IV. p. 2. Ilellfcld, § 1671.
Perez, Prael. in Cod. Lib. VIII. tit. XI. Donellus, 1. 1. p. 843.
Voet, Comm. ad Pand. II. ad h. tit. N». 2. p. 656. Ant. Gome-
zius. Comm. ad leges Tauri. In Legem XLVI. p. 429. Iluber, Prae-
lect. J. Rom. et hodierni ad L. 39. tit. 1. D. § 6. Tom III. p. 1389.
Westenberg, Principia Juris. L. 39. tit. 1. § 11. Westphal, De
libertate et servitutibus praediorum, rap. XIII. p. 213.

*) Cf. Otto, De jurispr. symbol. Exc. II. c. 9. p. 179.

novi nuntiatione possessorem eum faciemus, cui nuntiave-
rimus. Aut si in suo quid faciat, quod nobis noceat,
tune operis novi nuntiatio erit necessaria. Et si forte in
nostro aliquid facere quis perseverat, aequissimum erit
interdicto adversus eum, quod vi aut dam aut uti pos-
sidetis uti.quot;

In illa enim lege tria proponuntur diversa remedia, qui-
bus quis damnum avertere possit, scilicet : prohibitie per
Praetorem h. e. interdictum uti possidetis '), prohibitio per
vsxzxiwm, jactu se. lapilli «), et operis novi nuntiatio pro-
prio dicta. Ille jactus lapilli praeter L. 5. § 10. cit. sae-
pius occurrit in fontibus nostris, prouti in L. 6. § 1. D.
Si serv. vind., in L. 1. § 6. L. 20. § 1. D. Quod vi,

quibus locis semper sermo est de jactando lapillo vel de
jactu lapilli; quamobrem minime probanda videtur lectio
Cod. riorentini, qui habet in L. 5. § 10. cit. per lapilli
ictum, quam quoque Haloander secutus est, quo loco
Basilica tamen vertunt ^là gt;.t'9ou ßoXr;? ut habet vulg.
per lapilli jactum. Quomodo autem per jactum lapilli
prohibitie facienda, variae sunt opiniones. Nonnulli Jcti
putant ex opere novo sumendum lapillum et in terram de-
jiciendum, alii ') dicuut, prohibentem debere lapillos, ad
aedificandum dispositos, per jactum dispergere *). Quas
interpretationes, uti recte docet Heineccius '),neverba
quidem legum citatarum admittunt. Melior est sententia
Donelli ®) aliorumque dicentium: lapillum aliunde sum^)-
tum a prohibente in opus novum, quod vicinus moliri
coeperit, jactandum ''). Animadvertendum vero est, per
jactum lapilli sic demum nos prohibere posse alterum ab
opere, si in nostro aliquid faciat, eoque facto possessionem
nostram tuemur; estque is eflectus, ut si ita prohibitus

«) Basil. L. VIII. 10. § 6. Tom. V. p. 206 ed. Heimb. cf.
quoque Doncllus, 1. 1. p. 843.

») Sic Stryck, in notis ad Lautcrbach coli. Lib. XXXIX. Tit. I.
Cf. Müller, ad Struv. St/nt, jur. civ. h. t. Th. 3. N». 8. Ita quoque
Otto, 1. 1. p. 184.

») Sic Carpsov., Lib. I. Jiesp. 6. N». 4.

*) Sic Stryck, Us. mod. Pand. ad h. t. § 3. p. 3. Lautcrbach,
Coll. th. pract. ad h. t. § 6.

») Heineccius, ad Briss. de V. S. in voce lapillus.

«) Doncllus, 1. c.

•») Ita quoque Kämmerer, 1. 1. p. 40.

facere perseveraverit, vi fecisse videatur, sitque locus inter-
dicto, quod vi aut clam, ita ut haec res plane a nuntiatione
di versa sit ').

Nec minus improbanda distinctio illa, qua nuntiationem
publicam aut judicialem a privata autextrajudiciali secernunt.

Publica aut judicialis ea dicitur, quae fit apud Praeto-
rem. Ad eam plerumque referuntur duae leges, L. 5. § 7.
et L. 16. D. h. t. Si autem L. 5. § 7. ita est interpre-
tanda, prouti supra cap. I. § 2. fecimus, haec de O. N. N.
publica nequaquam agit. Et, etiamsi sequaris llassii,
Mühlenbruchii, aliorumque sententiam* tamen dici non
potest in 1. cit. de nuntiatione publica agi, quum ex horum
sententia, apud Praetorem quidem testatio fieri deberet,
quae tamen sic demum, si postea in re praesenti nuntiatio
secuta fuerit, id efficiet, ut illa posterior nuntiatio ad diem
testationis retrotrahatur. Nec magis hue pertinere potest
L. 16. D. h. t. //Si opus novum Praetor jusserit nuntiari,
deinde prohibuerit, e priori nuntiatione agi non potest,
quasi adversus dictum eius factum sit.quot; Cujus legis sen-
sus est : dubitans aliquis, an habeat jus opus novum nun-
tiandi, aut volens nuntiare parenti autpatrono, cf. caj). I.
§ 2. *) adit Praetorem et ab eo petit, ut sibi permittat

«) Cf. Maranus, Op. p. 431. Male ergo Iluber, Praelectt. III.
p. 1389. etiam jactum lapilli nuntiationis nomine comprchendi affirmat.

*) Burchardi legem illam 16. citatam intelligit, de nuntiatione,
quam Praetor in processu jubere potest, cf. L. 14. D. dc Re jud.

opus novum nuntiare. Praetor illud denegare potest, cf.
L. 19. D. h. t. Si vero nuntiationem concesserit et postea,
cum videt se illam immerito dedisse, prohibuerit, tum
prior nuntiatio nullum habebit effectum ').

Illa igitur lege minime dicitur Praetorem posse nun-
tiare, sed tantum sermo est de decreto Praetoris inter-
posito, ut solito more fieret deinde nuntiatio. Ingeniöse
sane, sed, ut videtur, non certissime, ex hac lege liasse *)
efficere voluit historiam O. N. N. Dicit constare (?) ex
L. 16. cit. antiquitus O. N. N. fuisse decretalem, ex de-
creto Praetoris interponendam, et postea demum edicto
constitutum fuisse, ne amplius Praetoris decreto ad cam
opus esset. Sic igitur videmus revera unam tantum esse
veram O. N. N., quae verbis in ipso opere est facienda,
nec aditionem Praetoris requirit.

») Cf. Kämmerer, 1. 1. p- 49. — Wiederhold, 1. 1. p. 69. —
Vangerow, 1. 1. p. 508. — Mühlenbrucii, 1. 1. Nota 8.
») Hasse, 1. 1. p. 626. sqq.

CAPUT TERTIUM.

DE OPERIS lïOVI NUNTIATIONIS EFFECTU.

§ 1.

QUIS ACQUIIIAT OBMOATIONEM EX O. N. N.

Nuntiationis effectus est, ut is cui nuntiatum est ab opere
abstinere debeat, donee aut satisdatione aut remissione
ea sublata fuerit Jam videndum quis ex tali nuntia-
tione alterum cogere possit ut, si ab opere non désistât,
illud restituât, id est quis acquirat obligationcm ex operis
novi nuntiatione.

Nuntiatio revera nihil est aliud atque denuntiatio ad opus
prohibendum, sed cujus est hic effectus, ut inde alter tenea-
tur ab opere abstinere, et possit cxistere obligatio ut nun-

') Cf. L. 8. § 4. D. h. t.

tiatus restituât si quid contra nuntiationem fecerit, L.
20. Pr. D. h. t. Scilicet in arbitrio est ejus cui nuntiatum '

est, an velit ab opere desistere, et ita nuntianti obtemperarc, '

quo facto ex nuntiatione nulla alia oritur obligatio, an '
velit contra pergere contra nuntiationem et non obtempe- '
rare, et tum oritur obligatio ad restituaidum. Sed ipso eo '
tempore quo nuntiatio fit, haec denuntiatio a parte nunti-
antis, personalem, ut ita dicam, habet naturam. Qui de-
nuntiat, prohibet, sed nondum eo alterum sibi obligatum
habet ad restituendum. Hoc praesertim inde confirmatur,
quia neque singularis, neque universalis successor aliquod
jus ex nuntiatione consequi possint, sicut dicitur in L.
8. § 6. D. Ii. t. : //Morte eius qui nuntiavit extinguitur
nuntiatio, sicut alienatione, quia his modis finitur jus
prohibendiquot; ').

Putant tamen Voetius *) et Duarenus '), si quis

«) Difficultatcm quamdam in illa lege movent verba : „çuia Ms mo-
dis finitur jus prohibendiquot; Jns illud prohibendi est dominium, uti vi-
dimus in Cap. I. § 1., quod jus sane non finitur absolute morte, li-
cet amitatur alienatione; sed illud jus tamen utroque modo in aliam'
personam transit. Practerea valet tamen nuntiatio etiamsi nuntians
prohibendi jus non habeat, p. L. 1. D. h. t. Cum Hassio, 1. 1.
p. 599. igitur ea verba quoque sic interprctari possumus : „weil
dann Niemand mehr da ist der das Recht hat aus dieser Nuntiatio
zu prohibiren.quot; Aut cum Duareno, 1. 1, Prael. 14. p. 696 : „quia
constitutum est bis modis extingui ac finiri nuntiationem.quot; Simi-
liter cnim dicimus cum qui solvit liberari, quia hoc modo tollitui
obligatio.

») Voet, 1. 1. N». 9.

■■') Duarenus, l. 1. P- 682.

nuntiatione et sibi et suis proclesse voluerit, et ita prose
et lieredibus suis nuntiaverit, heredes quoque ex ea nun-
tiatione agere jrasse. Ad quam firmandam sententiara utun-
tur L. 27. § 1. D. de Eeceptis, qui arb. recep. et L. 49. §
ult. eod. Quod tamen minime probandum videtur : in illis
enim legibus agitur de re prorsus dissimili, de compromisse,
quod bue trabi non potest, nec ullo loco in fontibus nos-
tris taie quid de operis novi nuntiatione traditur. Sunt
quoque, qui contendant ex L. 47. pr. D. Fam. ercisc. nun-
tiationem transire ad singularem successorein ; is tamen
locus tantum loquitur de nuntiatione, ex qua jam actum
est: ultima enim verba de actione, non de nuntiatione ipsa
loqui, nemo non videt ').

Nec Gotbofredo assentior, qui putat L. 8. § 6 cit.
obstare L. 20. § 6. D. h. t. //Hoc interdictum (se. ex
operis novi nuntiatione) perpetuo datur, et beredi ceteris-
que successoribus competit.quot; Distingui enim debet inter
nuntiationem ipsara et interdictum restitutorium. Quum
enim illa morte et alienatione intereat, hoc contra heredi-
bus et in universum nuntiantis successoribus datur, si
nuntiatus ante mortem îiuntiantis■ vel traditionem praedii
in opere faciendo perrexcrit. Nam tum nuntianti revera
natum est jus restitutionis petendae eius, quod contra
Practoris edictum factum est, illudque jus simul cum re,

«) Cf. Duareiius, 1. 1. Prael. XIV. p. 690.

cujus nomine nuntiatum est, transit ad lieredcs et succes-
sores.

Practcrea ex illa pcrsonali nuntiationis natura, cxplicanda
quoque est L. 5. § 6. 1). h. t. : //Si plurium dominorum
rei opus noccat, utruin suliiciat unius ex sociis nuntiatio,
un vero omnes nuntiare debcant? Et est verius, unius
nuntiationem omnibus non suflicere, sed esse singulis nun-
tiare necesse, quia ct fieri potest, ut nuntiatoriim alter
liabeat, alter non babeat jus prohibendiquot; '). Cujus legis
sensus non bic est, ut bene monet Hasse '), quasi plu-
rium dominorum unus rectc pro se nuntiare non posset,
sed nuntiatio semper ab omnibus simul fieri dcberet; sed
(juaestio quae co loco tractatur, haec est : an si vicini
opus noceat aedibus, quae pluribus communes sint, cetcri
socii aliquod jus acquirant ex unius nuntiatione? Quod
negat .Ictus, non tantum quia fieri potest ut unus corum
nuntiandi jus habeat, alter non habeat, e. g. si de non
nuntiando pactus fuerit, sed etiam propter personalem illam,
de qua diximus, nuntiationis naturam, quae unum ex al-
terius nuntiatione jus acquirere vctat, etiamsi omnes jus
nuntiandi habeant.

lt;) Quomoilo cum illn c.oiniiarari possit L. 1 5 1gt; Si scrv. viDd.
monct liasse, 1. 1. p. SDO.
«) liasse, 1. l. p.

Qurs EX OPEHIS vovr NUNTIATIONE OBT-IGETUH.

Quia operis novi nuntiatio in rem fit, non in perso-
nam '), si opus factum est, ex ea non tantum obligatur
is, cui novum opus nuntiatum est, sed quilibet, qui sive
sciens, sive ignorans contra nuntiationem fecerit. Neque
a parte nuntiati, uti a parte nuntiantis, morte aut aliena-
tione extinguitur haec obligatio ex opere contra nuntiati-
onem facto nata, sed transit ad heredem et successorem,
uti patet ex L. 8. § 7. et L. 23. D. h. t.

Illa tamen obligatio ex O. N. N. duplex est : aut prae-
standi patientiam destruendi, aut tollendi operis propriis
sumtibus et impensis. Illa generalis est, a quovis enim
nuntians petere potest, ut patiatur destructionem operis
post nuntiationem facti; haec autem magis poenalem liabet
naturam (cf. L. 22. J). h. t.), et is tantum ea tenetur, qui
sciens volensque contra l'ractoris edictum fecerit, sive ijKse
fecerit, sive mandaverit ut fieret, sive factum ratum ha-
buerit, cf. Ii. 20. § 7. D. h. t.

I'oenalia autem illa obligationis ad restituci\dnm natura

') Cf. Caput I. § 2.

inde patet, quod si res sit pluribus communis, omnes s
quidem ad patientiam tencbuntur, sed is demum obligatus s
erit ad restituendum, ex cujus voluntatc opus factum crit,
aut qui ipse aedificando contra Praetoris edictum fecerit,
ex L. 5. § 5. D. h. t. coli, cum L. 18. pr. eod.

Quum igitur restitutio illa propriis sumptibus sit quasi
quaedam poena, quaeritur an dominus ad eam cogi possit, si
nuntiatio fabris aut opificibus facta, ipsi renuntiata non sit,
ct ita opus ignorante domino perfectum sit? Et refert Gome-
zius') triplicem esse doctorum de hac re opinionem : Esse
enim, qui putant, dominum semper ad impensas tencri, nulla
distinctione facta, utrum scivcrit an ignoravcrit nuntiationem '
fabris esse factam. Alii sunt, qui contra contendant ex tali
nuntiatione, dominum neque ad patientiam, neque ad impen- r
sas obligari, nisi ubi nuntiatio in eins pcrvenerit notitiam. •
Tertia, quam dicit magis communem esse, opinio est corum, gt;
qui affirment, dominum ignorantem tencri tantum ad pa- gt;
tientiam, non vero ad impensas, sed ipsos opifices eo casu
impcnsas solvere debere, cum illi fuerint in culpa, qui
non renuntiaverint. Nec opus est, ut multis verbis sc- '
cundam illarum opinionum refellere conemur. Pugnat enim
aperte non tantum cum regula, nuntiationem in rem fieri,»
nou in personam, verum etiam cum ipsius edicti verbis
in Tj. 20. pr. D. h. t., ubi Praetor jubct quidquid contra

lt;) Gomcïius, Comm. ad Ley. Tauri, p. 428.

nuntiationem factum sit restitui. Tertia opinio etiam liodie
suos habet defcnsores, inter recentiores praesertim II as s i-
um ') et Kümmerer ').

llassius ad opinionem suam tuendam, nulla testimonia
aflert, sed ad acquitatem provocat. Dicit enim, si nuntiatio
facta est servo, aut uxori, aut liberis domini, eius quoque
scientiam esse praesumendam; si vero nuntiatum fabris, eius
scientiam non esse praesumendam, quum eorum plerumque
intersit ne renuntient domino, qui propterea tantum pati-
cntiam, illi vero impensas praestabunt. Hoe etiam probat
Kümmerer, qui praeterea addit idem locum habere, si nun-
tiatio facta domino fuerit et fabri cam ignorantes in opere
IXirrexerint, utiturque argumente deducto ex L. 15. § 1.
D. Quod vi aut clam, quo loco casum esse prorsus dissimi-
1cm, nemo non videt. Praeterea utitur quoque L. 2. § 43.
T). Ne quid in loco publico, quae nihil habet aliud atque
regulam, et certe do nostra quaestione nihil probare potest,
uti etiam L. 16. § ult. D. Quod vi aut clam et L. 22. Ü.
h. t., quibus ad eandem opinionem defendendam, ipse
utitur Gomezius. Ilaec igitur quoque opinio nequaquam
probanda videtur : dominus enim noii potest dici magis in
culpa esse, si filius adhuc puer aut uxor negligens ipsi
renuntiarc ncglexerint, quam si non rcnuntiaverint opi-

') liasse, 1. 1. p. col.
') Kämmorer, 1. 1. p. 214.

fices. Praeterea nullum in fontibus nostris hujus distinc-
tionis exstat vestigium, et sibimetipsi dominus imputare
debebit, si fabris et ministris negligentibus utatur ').

Quod autem Kämmerer affirmet, idem locum habere
si domino ipsi, fabris insciis, nuntiatum sit, nulla niti-
tur ratione : dominus enim revera in culpa est, si non justo
tempore fabris renuntiaverit et sibimet ipsi imputet, si co-
gatur impensas solvere propter suam ipsius negligentiam.
J)enique, si illam Ilassii interpretationem admittamus, mag-
nopere diminuetur nuntiationis utilitas. Dominus enim
ipse, aut uxor, aut liberi, cum raro, aut fortasse nunquam
in opere veniant, non erunt nisi fabri quibus nuntiari
possit; si igitur contra nuntiationem, ignorante domino,
aliquid factum fuerit, nuntians destructionis sumptus re-
petere debebit ab ojKirariis istis, sibi incognitis, qui forsi-
tan nihil habent *).

Probanda igitur mihi videtur opinio eorum, qui statu-
ant dominum semper ad restitutionem cum impensis te-
neri, si opus novum opificibus nuntiatum sit, quo etiam

«) Cf. Voet, 1. 1. Nquot;. 7. p. 658.

Nou taiueti mihi probaudum videtur, quod habet Kämmerer, 1.1.
p. 214, dominum suis impensis restituerc debere, nut patientiam prae-
stare et servum noxac dare, si servus sprcta nuntiatione acdificavcrit :
quod quidem locum habet, si lulvcrsnrius contra dominum utatur inter-
dicto (juod vi aut clam ji. L. 7. § 1. D. Quod vi aut clam, quod
tamen non puto profcrcndum esse ad interd. ex o. n. n.; nam magis
civilis videtur esse actio quam interd. Quod vi nut clam, cujus poe-l
luihs natura inde quoque deduci possit, quod sit annule tantum, hogt;-
vero perpetuum.

ducunt loca veteruin '). Ad iinpciisas illas vero recupc-
raiidiis cum ucgligcntibus labris ct opiiicibus actione con-
ducti agere poterit, ex L. 28. C. dc hocato cond. et L. 5.
§ 2. D. Commodati.

Jam videndum, quid juris sit in nuntiati successoribus,
cum univcrsalibus, tum singularibus, ct quidem primum
dicendum de univcrsalibus.

Cum heres in poenam non succédât, nisi post litem con-
tcstatam *), conscqucns est licrcdem, si is, cui novum opus
nuntiatum erat, ante remissam nuntiationem, opere facto,
decesserit, ad restituendum cogi non posse, sed tantum ad
patientiam praestandam. Verum si facto defuncti locuplc-
tior factus fuerit beres, vel interdictum ex (). N. N.,
contra eum datur ut restituât suis sumptibus vcl actio in
factum in id quod ad eum pervenerii, vel in id quod dolo
malo ipsius factum est quominus i)crvenirct, uti dicit Ul-
pianus in L. 20, § 8. 1). b. t. : .Plane si quaeratur : an
in lieredem cius, qui opus fecit, interdictum hoc competat?
sciendum est, Labeonem existimassc, in id quod ad eum
pervenit, dumtaxat dari oportcre, vcl si quid dolo malo ipsius
factum sit, quominus pcrvenirct. Nonnulli putant, tarn *)
in factum esse dandam quam interdictum, quod verum est''

«) Cf. Cujacius, 1. I. p. 1183 ad § Nuntiationem.
») L. 22. I), h. t. ct L. 33. D. de O. ct A.

Cf. Pancirolus, Thes. Var. leclt. II, c. 109.
*) Ita legit Halo an der. Vuig. habct tam actionem in Jhclum esse
'landam, quam interd. ut et ab Area Baudoza Ccstius iu sua cd.

Interdicto quoque cogi poterit lieres, ut suis sumpti-
bus restituât si, uon ignorans nuntiationem esse factam,
iu oiKjrc perrcxerit, aut quod defunctus post nuntiatio-
nem fecerit ratum habuerit, per L. 20. § 7. D. h. t.
Non tamen probandum videtur, quod habet Voetius '), •
et eum secutus Kämmerer : idem dicendum esse de
berede, qui plane ignorans nuntiationem defuncto factam,
ipse in ojiere pcrrexerit, quia heres succedit in omne jus
quod defunctus tempore mortis habuit. Verum quidem hoc
est heredem, sicut praedia cum servitutibus impositis ac-
cipit, ita aedes accipere cum vinculo quasi nuntiationis,
ita ut, si quid contra illam aedificatum fuerit, pati debeat
ut illud restituatur; sed obligatio ad faciendum, ad resti-
tuendum propriis sumptibus ac impensis, est poena illius,
qui aedificando delictum commisit, quod dici non potest '
de herede, qui ignorarts aedificavit : quod enim deUctum
fuisset si defunctus fecisset, non semper est delictum si
faciat heres ').

Cod. Florent, habet, „putant, in factum esse dandam quam interdictum.quot;
Quam Icctioncm tuetur Ctijacius, Obss. V. 17. ct novissimc Wie- '
dcrhold, 1.1. p. 108. qui interpreUintur: „potitis actio in factum quam '
interdictum.quot; Ita etiam Maranus, Paratitl. p. 433. Ratio, quam '
affcrunt, semper scilicet aliquod factum ad restitutionem cum impensis
requiri, non satis valida mihi videtur. Nostram interpretationem prac- ■
ter Pancirolum, 1. c. habent quoque Schulting, Notae ad Pand. ^
VI. p. 154. ad hanc 1. Ilasse, 1. 1. p. 601. Kämmerer, 1.1. p. 21C.

•) Voet, 1. 1. Nquot;. 11- P- 660-

«) Kämmerer, 1.1. p- 215.

') Ita quoque Cujacius, 1. 1. ad § Morte p. 1193. Gomcïius,

Successor quoque singularis non teuetur ad iinpcnsas et
sumptus, nisi ipse sciens fcccrit, aut factum ratum liabu-
erit; nam, uti demonstravimus, in solvendis illis impensis,
poena versatur «). Ad patientiam vero eum teneri patet
ex L.8. § 7. D.h. t. : ^Quodsi is, cui opus novum nunti-
atum erat, decesserit, vel aedes alienaverit, non extinguitur
operis novi nuntiatio.quot; Quod confirmatur exemplo in L. 23.
D. ii. t. : ^Is, cui opus novum nuntiatum erat, vendidit
praedium; emtor aedificavit; emtorem an venditorem teneri
putas, quod adversus edictum factum sit? Ilespondi ;
cum operis novi nuntiatio facta est, si quid aedificatum
est, emtor, id est dominus praediorum, tenetur, quia nun-
tiatio opcri, non personae fit, et is demum obligatus est,
qui cum locum possidet, in quem opus novum nuntiatum
est.quot; — Iluic tamen legi aperte obstare videtur L. 3. § 3.

1.1. p. 426. Contrariam opinionem habet He im bach, in Lexko Ju-
ridko, quod edidit Weiske, VH. p. 591.

') Heimbach, 1. 1. dicit, emtorem indistincte ad restitutionem te-
neri sive sciverit, sive ignoraverit nuntiationem operi factam, quia
sibimetipsi imputare debet, sinon invcstigaverit, utrum opus quod emere
velit nuntiatione gravatum sit necne. Nititur generali praecepto
L. 8. § 7. ct L. 23. D. h. t. Affirmât tamen sibi obstare, L. 3. §3.
I), do Al. jud. mut. causa. Ut autem sese ex hisce «pinis expédiât,
pulcram sane, sod nimis arbitrarlam, fabulam invenit. Putat in L.
3- § 3. cit. omnem omnino actionem contra emtorem dencgari;
Gamm tamen nonnisi aliorum sententiam refcrrc, cx qua patcret tem-
pore classicac jurisprudentiae nondum ccrtum fuisse, utrum nuntiatio
ÏU rem an in personam fiat, et igitur hanc legem nonnisi monumen-
tum esse antiquue controversiae.

1). dc Al. Jud. iiiut. causa. : '/Opus quoque novum, si
tibi nuntiaverim, tuque eum locum alienavcris, et emtor
opus fecerit, dicitur, te lioc judicio (sc. ex alicnationc ju-
dicii mutaiidi causa facta) teneri, quasi neque tecum ex
operis novi nuntiatione agere possim, quia nihil fcccris,
neque cum eo, cui id aliéna veris, quia ei nuntiatum non
sit.quot; Quam antinomiam doctores tollere studuerunt, alii
alio modo '). Oninis tamen evanescit diflicuUas, si verba
§ tertiae conjungamus cum § praecedcnti ejusdem legis,
cujus non sunt nisi continuatio, uti ostcndit vocula (^MOiywe
in § 3 : fltem si locum, in quo opus feceris, cujus no-
mine interdicto quod vi aut clam, vel actione aquae plu-
viae arccndae tenebaris, alienavcris, durior nostra conditio
facta intelligitur, quia si tecum ageretur, tuis impensis
id opus tollere deberes, nunc vero, quum incipiat mihi
adversus alium actio esse, quam qui fecerit, compcllor meis
impensis id tollere, quia ab alio factum possidet, bactenus

Cf. Accursius, in Glossa ad h. 1. F aber, Rationaliain PnnJ,
I. p. 757. Pancirolus, 1. 1. lib. III. c. 2. p. 458, quasi intclligit
peritiJeac. Teisterbant diet. Bilderdijk, Obss. etemenJtl. Lib. 1,
c. IV. p. .36, putat G ai urn tantum falsum, sed in praxi usitatam opi-
nionem refcrre propter verbum dicitur. Cap. XXXIX. p. 211. colon
])0St teneri expuugit, ot comma ponit, ct verba sequentia rroconsulis
omnia esse putat, et tum revera nonnisi Panciroli opiiiiouem refert.
Nie. Cathar., Obss. et conjectt. Lib. II. c. 29. (in Mecrm. lt;/i. VI.
p. 781.) Icgcndum putat non teneri. Caetcrum de baccc controversia
videantur : Cujacius, 1. 1. ad § Et adversus absentes, p. 1177.
Mcrcnda, Contr. juris, Lib. XVIII. c. 26. Kiiuimercr, 1. c.
p. 198. liasse, 1. 1. p. 603 sqi].

istis actionibus tenetur, ut patiatur id opus tolli.quot; Lo-
quitur ergo Gaius de actione ad irnpensas et sumptus
solvendos, et boo dicit : quum tu alienatione aedium con-
ditionem meam agendi deteriorem fecisti, ita ut, quum
antea petere possem restitutionem cum impensis, nunc nou-
nisi patientiam destruendi operis exigere possim, teneberis
actione in factum, in quantum mea interest rem alienatam
non fuisse.

Tandem non magis obstat L. 20. § 3. D. Quod vi aut
clam. Nuntiatio enim fit in rem, interdictum vero quod
vi aut clam oritur ex maleficio personae, quae vi aut clam
opus fecerit, quod vitium, prorsus personale, ad successores
non transit, cf. L. 1. pr. L. 3. § 7. L. 5. D. Quod vi
aut clam.

§

DE INTEUDICÏO, QUOD OUITUH EX OPEHIS NOVI
NUNTIATIONE.

Illi, qui nuntiaverit, si post nuntiationem aedificatum
est, Praetor interdictum dat restitutorium. Interdicti verba
ex edicto exstant in L. 20. pr. D. h. t. //Quem in locum
nuntiatum est, no quod novum opus fieret, qua de re
agitur, quod in eo loco ante, quam uuntiatio missa fuerit,

aut in ca causa esset, ut remitti deberet, factum est, id
restituas.quot; Praetor ita jubet, ut opus factum restituatur
i. c. ut nuntiatus tollat, quod est factum, aut repouat quod
sublatum est, et resarciat omne damnum nuntianti datum;
verbo enim restitutionis omnis actoris utilitas continetur').
Quantum vero interfuerit, aut per jusjurandum, quod in litem
actor juraverit, aut, si jurare non possit, judicis officio ae-
stimandum est '). Illud autem interdictum toties locum
habet, quoties contra rite factam nuntiationem opus aliquod
factum est, quod ut facilius probari possit, ut jam vidimus
cap. II. § 1., si quid operis jam factum fuerit, in testa-
tionem referro nuntians debet, eique licet modulos operis jam
facti Bumere, et Praetor decernere solet ut sumantur et
conferantur, ne dominus nuntiantem ab opere prohibeat.
Nuntiatio debet rite esse facta, i. e. verbis, in ipso opere,
ab eo qui jus nuntiandi habere possit, et de opere quod ca
imjiediri possit. Si igitur v. c. nuntiatio facta est domino
in foro, aut a servo, aut de opere non cum solo conjuncto,
nuntians interdicto uti non poterit, nam nulla erit ab initio,
(iuaeritur, an etiam nuntiatio ex causa manifesto injusta,
e. g. si nuntiatur vicino et vicinus propter servitutem jus
acdificandi habcat, impune contemni possit? Quod multi
doctores affirmant, quorimi tamen argumentationes, non

«) L. 81. 1). dc V. S. coll. cum L. 2. § 43. D. Ne quid in loco
publico. Ciquot;. Brissonius, dc V. S. in voce restituere.

») L. 15. § 0. 1). Quod vi uut clam.

Gl

opus est refutarc '). Ipsarum enim legum in nostro titulo
verba a^xirtc contrarium docent. Sic in L. 1. pr. D. b, t.:
//Hoc cdicto permittitur, ut, sive jure, sive injuria opus
fierct ixjr nuntiationem inbiberetur,quot; in L. 20, § 1. ]).
cod, : /.Qui facit, etsi jus faciendi habuit, tamen contra
cdictum Practoris facere videtur, et ideo hoc destruere co-
gitur,quot; et in § 3. Ibid, : //Ait praetor : quod factum est
restituas, Quod factum est jubet restitui, neque interest,
jure factum sit, an non, sive enim jure factum est, sive
non jure factum est, interdictum locum habebit,quot; in § 4.
Ibid. : //Quidquid autem ante remissionem fit, vel illud,
quod loco remissionis habetur, pro co habendum est, atque
si nullo jure factum esset,quot;

Et hac in re maxima nuntiationis utilitas sita est, quod
hoc interdictum detur, nullû habita inquisitione de jure
aedificandi. In eo dando quaeritur tantum an contra nun-
tiationem aedificatum sit. Si res aliter se haberet, non

') Argnmcntuin quod maximam prae se fort veritatis speciem, praebent
verba „aut in ea causa esset ut remitti deberet,quot; in L. 20. pr. D. h, t.
Quae tarnen verba, uti ea rectc explicat Cujacius, I. 1, p. 1197 ad
L. Praetor ait, nil aliud significant ac „antequam satisdaretur de opere
rcstituendo, vel antequam per nuntiatorem staret, quominus satisda-
tum sit.quot; Et L. 8, § 2, h. t, quam tarnen, si cam comparamus
cum § sq. vidcbimus indicare tantum quando satisdandum, quandoque
rcpromittendum sit, Mcdiam quamdam sententiam habet Donellus,
1. 1. p. 843. Dicit nuntiantem aliquam causam nuntiationis allegare
debere, sin minus nuntiationem impune spcrni posse. Ccterum de
haccc controv. Ctf. Fachinaeus, Controv. juris, Lib, VIII, c. 44.
Merenda, Controv. juris, Lib. XVIII. c. 28. T, III. p. 77.

major operis novi nuntiationis, quam legitimarum actionum
esset utilitas; sed quod factum est onmimodo est restitu-
endum, quia contra Praetoris edictum factum est. Illa
régula tam certa est, ut si quis spreta nuntiatione opus
fecerit, ante restitutionem, ipsi non liceat jus suum aedifi-
candi légitima actione docere, uti disertis verbis dicit L. 1.
§ 7. D. h. t.

Cum hoc interdicto restitutorio, ex operis novi nuntia-
tione, quod recentiores, quatenus ad operis dcmolitionem
tendit, detnolUorimn quoque vocant, concurrit interdictum
Quod vi aut dam per L. 7. § 2. 1). Quod vi aut dam,
ita ut nuntians inter utrumque cligere possit : //Ait Ju-
li an us : qui ante remissionem nuntiationis contra, quam
prohibitus fuerit, opus fecerit, duobus interdictis tenebi-
tur, uno, quod ex O. N. N. competit, altero quod vi aut
dam.quot; Optare nuntians potest, quia oritur ex eàdem causa
(sc. ex aediticatione vel demolitione) et eodem tendit (se.
ad operis restitutionem) '). Verum magnum discrimen inter
utrumque obtinet, quia interdictum cx O. N. N. est per-
petuum per L. 20. § 6. D. h. t. interdictum vero Quod
vi aut clam, intra annum tantum datur per L. 15. § 3
et 4. D. Quod vi aut clam, neque competit contra pa-
tronos aut parentes per L. 5. § 1. L. 7. § 2. D. de Obs.
patr. et parent, praest.

Triplex lamen exceptio contra interdictum ex O. N. N.
datum admittitur. Kt quidem \mvnvim exceptio pacti,(\ViVim
post nuntiationem ut aedificarc liceret partes pactae sint.
Talem pactionem in nuntiatione ex causa privata valere,
patct cx h. 1. § 10. D. h.t. ,/Tnde quaeritur apud Cel-
sum libro Xir. Digestorum: si post opus novum nunti-
atum convciiiat tibi cum adversario, ut opus faceret, an
danda sit conventionis exceptio? Et ait Celsus: dandam,
nec esse periculum, ne pactio privatorum jussui Praetoris
antcposita videatur. Quid enim aliud agebat Praetor, quam
hoc, ut controversias eorum dirimeret? a quibus si spontc
recesserint, debebit id ratum habere.quot; Rationi, quam Cel s us
dat, alia, uti monet Kümmerer '), addi potest : nempc
omnes licentiarn habere, his quae pro se introducta sunt,
renuntiandi, L. 2'J. C. de Pactis. Quapropter quoque
pacisci non licet de nuntiatione ex publica utilitate per
L. 7. § 14. D. de Pactis. //Si paciscar, ne O. N. N. exse-
quar, quidam putant, non valere pactionem, quasi in ea re
Praetoris imperium vcrsetur. Ijabeo autem distinguit, ut,
si ex re familiari operis novi nuntiatio sit facta, liccat
pacisci, si de re publica, non liceat; quae distinctio vera
est. Et in ceteris igitur omnibus ad edictum Praetoris
pertinentibus, quae non ad pubhcam laesionem, sed ad rem
familiärem rcspiciunt, pacisci liccat.quot; Illud autem pactum

') Kiimiticrer, I. 1. p. 227.

in rem scriptum est, ct ideo exceptio, quae ex illo oritur, .
transit ad successores, cum singulares, tum universales '
nuntiati, qui ea uti possunt, non tantum contra nuntian-
tem ipsum, sed etiam contra eius heredes, cf. L. 7. § 8. l
D. de Pactis, et L. 17. § 5. eod.

Tollitur quoque cöectus dati interdicti exceptione, si •
opus tale fuit, quod Praetor, vel propter periculum in mora, !
vel propter publicam utilitatem ab operis novi nuntiatione
excepit; quod quaeri apud judicem debet an talia opera
fuerint, ut conteinni nuntiatio deberet, L. 5. § 11, 12,
13. D. h. t. '). Similiter denique tolliter effcctus, si nun-
tiato propter aliam causam, ex decreto Praetoris, jus acdi-
ficandi competat, cujus rei exemplum est in L. 3. § 8. D. dc
Rivis.: quot;Si quis rivum rcficienti opus novum nuntiat, belle
dictum est, posse contemni operis novi nuntiationem. Quum
enim Praetor ei vim fieri vetet, absurdum est, per operis
novi nuntiationem eum impediri. Plane per in rem acti-
onem dicendum est, posse adversus eum vindicari, jus ei
non esse, et hoc dubium non est.quot;

CAPUT QUARTUM.

ÜUIBÜS MODIS TOILITDR 0. N. 1Î.

§ 1.

DE REMISSIONIBUS.

Cum ita interdictum detur contra eum, qui post nun-
tiationem in opere perrexerit, eius interest, ut ipsa nun-
tiatio tollatur atque ita in opere pergere tuto possit. Quod
ut fiat, a Praetore ') debet petere remissionem, qui, causa
cognita, de ea re decernat. Hoc est quod dicitur in L. 1.
§ 9. D. h. t. //Et post operis novi nuntiationem commit-

') In Edicto Praetor soins nominatur. Just, tempore erft Praefectus
urbi et Rector in provinciis, L. un. C. h. t. In municipiis erat
Magistratus municipalis, cui olim remissionem dare permissum erat,
cf- verba Legis Rubriae dc Gallia Cisalp, c. 19. q. d. re operis novi
nuntiationem II. vir. HII. vir. praefectusve eius municipei non remeisse-
rtt. apnd Uaubold (Spangenberg), Monumenta legalia, p. 145.

tuut se litigatores praetoriae j urisdictioiii Est quidem
illa Praetoris remissio non semper necessaria, sunt enim i
nonnullae causae, ex quibus, sine Praetoris remissione, tol-
litur nuntiatio, de quibus agendum infra § 2 et 3, sed nunc '
tantum quaerimus de bis causis, ex quibus, ut tollatur '
nuntiatio. Praetor remissionem dare debet. Quae sunt nu-
mero tres t 1«. Si nuntians juramentumcalumniae praestare

noluerit.nbsp;Si qui procuratorio nomine nuntiaverit cau-

tionem de rato non praestiterit. 3«. Si paret nuntiantem
jus probibendi non babuisse.

De singulis causis separatim videamus,et quidem primum
de juramento calumniae. Cum ad Praetorem ventum est,
potest petere nuntiatus, ut adversarius juret se non calum-
niae causa nuntiasse, per L. 5. § 14. D. b. t. Non igitur
statim in ipsa nuntiatione illud jusjurandum exigitur: vi-
dimus enim nuntiationem fieri sine Practoris aditione,boc
vero juramentum auciore Praetore Mcvim e. decernenie
Praeiore adeo ut cum nuntiatus, non ipse, sed revera '
Praetor jusjurandum defcrat, jurare non cogatur, uti in '
aliis casibus fieri solet '). Ceterum, negari non potest,

t) Quam Ifigcm male explicat glossa, diccus : „Litigantes sc commit-
tunt h. e. se committerc possunt, ut in arbitratorem, ut practoris arbi-
tratu fiat vel non fiat opus, destruatur vel non.quot;

») Kämmerer, 1.1. P- 203. verba auctore Praetore paulo aliter in-
telligit, nempe ea significare, jusjurandum calumniae hoc casu a'l

Praetore introiluctum esse.

») Conf. L. 34. § D de Jurejurando et L. 37. D. eodem.

illud auctore Praetore, aliquam habere difficultatem; non
tarnen prorsus videtur iraprobabile, fuisse in edicto Prae-
toris clausulam, qua Praetor sie demum nuntiationem te-
uere praeceperit, si nuntians juraverit non calumniae causa
id factum, ita ut sive peteret nuntiatus remiesionem, nun-
tians eam oppugnans petitionem, jurare debuerit, sive ageret
nuntians ex interdicto restitutorio, etiam jusjurandum ca-
lumniae praestare debuerit, ut ad agendum admitteretur. Sic
revera auctore Fraetore jurare debet, eoque jurejurando
negato, ipsa nuntiatio statim remittetur. Sic etiam con-
cepta legitur forma edicti in : Fontes tres juris civilis p. 79.
Ex eo vero, quod dicitur nuntiatum exigere jusjuran-
dum, posset quis efficere, illud non tamen esse necessarium,
et omitti posse, si non exigatur Dubiura tamen non
est, quin Praetor semper, si ipsi visum fuerit, ex officio illud
deferre possit. Et non tantum qui proprio, sed et qui
alieno nomine opus novum nuntiavit, jurare cogitur. Hic
enim jurare debet, non calumniae causa fuisse eum nuntia-
turum, cujus nomine nuntiavit, arg. L. 13. § 13. D, de
Damno infecto '), Ceterum probabile est, eas personas
earumque procuratores eximi, quae solent a jurejurando
calumniae libcrari, arg. L. 25. C. de Ep. et der. L. 7. D.
de Obs. par. et patr. L. 34. § 4. D. de Jurejurando, L. 13.

§ 14. D. de Damno infecto '). Denegati autem jurisju-
randi effectus est, ut Praetor statim nuntiationem remittat'); -
nec interest utrum nuntians jure an injuria nuntiaverit, lt;
cum recusando jurejurando confiteri videatur, se nullo quot;
jure calumuiose nuntiasse.

Secunda causa, propter quam Praetor nuntiationem remit-
tere debeat, est, si qui procuratorio nomine opus novum
nuntiaverit, non praestiterit cautionem derato, L. 5. § 18.
D. b. t. Quam tamen rem cum de ea supra Cap. II. § 2.
fusius tractaverimus, hic praetermittere possumus, ne acta
agamus.

Tertia causa, propter quam intervenit Practoris remissio,
est defectus juris prohibendi in nuntiante, per L. 1. pr. et
§ 2. D. de Eemissionibus : //Ait Praetor : quod jus sit illi
prohibere, ne se invito fiat, in eo nuntiatio teneat. Ce-
terum nuntiationem missam facio. § 2. Et verba Praetoris
ostendunt remissionem ibi demum factam, ubi nuntiatio non
tenet '), et nuntiationem ibi demum voluisse Praetorem '

«) Vid. Kämmerer, 1. 1. p. 204.

«) Minus tamen probandum quod habet Hassius, 1. 1. p. 612, for-''
tasse ipso jure, sine rcmissione , eo casu evanoscere nuntiationem. Ean-
dem opinionem tueri vidctur Wiederhold, 1. 1. p. 111. quum dicit :
Die Verweigerung des Eides, hebt die Nuntiatio auf.quot;

») Sic legit codex Florentinus et Haloander, nisi quod pro/actb !
habet/a«Vo. Baudoza Cestius habet : ceterwn nuntiatione remissa
faciei, et in sequcntibus : remissionem ibi demum factam valere, ubi
nuntiatio tenet, quam alteram varietatem Codd. et Editt. vulg. quoque

tenere, ubi jus est nuntianti prohibere, ne se invito fiat.quot;
Ceterum nuntiationem etiam pro parte tenere, pro parte
remitti posse, quatenus scilicet nuntians jus nuntiandi non
habuerit, patet ex verbis sequentibus eiusdem legis : ,/Re-
missio facta hoc tantum remittit in quo non ') tenuit
nuntiatio.quot; — Nuntians autem probare debebit, se habere
jus prohibendi : quodsi enim nuntiatus probare deberet,
ipsi incumberet probatio negationis, quod pugnaret cum ré-
gula L. 2. et L. 5. 1). de Probb. et praesumptt. Ceterum
patet quoque ex duabus legibus in nostro titulo. JVempe
ex Ji. 1. G. 1). h. t. : //In operis autem novi nuntiatione
possessorem facimus adversarium.quot; Et ex L. 5. § 10. D. eodem :
//Ceterum operis novi nuntiatione possessorem eum faciemus,
cui imntiaverimus.quot; Quae tamen verba antiquiores fere
omnes Jcti inteliigunt de possessione operis, ergo etiam
ipsius fundi, in quo opus positum est '). Cujus rei ra-

habent. Ea verba sic interpretantur : valere id est effectum habere, ubi
nuntiatio tenet; ubi non tenet, remissio non est necessaria, quia po-
test sperni. Quod tamen prorsus faisum, cf. Glossa ad liane legem.

') Ita Codex Florentinus. In aliis Codd. rursus deest negatio, uti
apud Baudozam Cestium.

*) Sic Donellus, 1. 1. p. 843. Duarenus, 1. 1. p. 682. Pere-
ï'us, 1. 1. p. 618. N«. 15. Gomezius, Comm. ad leges Tauri,
p. 429. Voet, 1. 1. N«. 2. p. 656. Inter recentit res Kämmerer,
1- p. 199. Reinhardt, 1. 1. p. n amp; 20. Engelhardt, 1. 1.
P- 24. Glüclc, Pand. X. p. 22G. — Nostram opinioucm habent quo-
que Mühlenbruch, boctr. Pand. II. § 461. p. 472. Nota 7. Hasse,
•• 1. p. 613. W^iederhold, 1. 1. p. 91, Vangerow, 1. 1. p. 514.
Hembach, in Lex. jur id. quod edidit Weiske, Tom VII. p. 501.

tionem reddere studuerunt alii alio modo. Accursius ad
L. 1. § 6. cit. dicit, nuntiantem meticulosum videri, et
quasi sibi desererq, ergoque possessionem amittere debere;
secus autem esse si audactcr prohibuerit, per Praetorem
vel per lapilli jactum. Verum, qui Praetorem adit,magis
videtur meticulosus, quam qui jure suo fretus simplicitcr
tantum probibet '). Nec magis probandum, quod dicit
Duarenus '), ideo transferri possessionem, quia permit-
titur aedificare ei cui nuntiatum est, si satisdare voluerit,
aut ad Praetorem vcnerit, et remissionem accepcrit. Sed
ita melius Duarenus dixisset amissionem possessionis
effectum esse satisdationis aut remissionisnbsp;Et sane

difficile est bonam hujus rei rationem in venire. Ceterum
si illam possessionem de vera possessione intelligimus,ver-
bum facere non sensu communi accipiendum erit, sed ei
tribuere debebimus insolitam sane signilicationem, ut nempe
facere idem sit atque agnoscere, et loca significent nun-
tiantem sua nuntiatione agnoscere possessionem nuntiati

«) Ita quoque Perezius, 1. 1. p. 617. Nquot;. 11; pagina tamen se-
quenti, N». 15. Duarenum sequi videtur.

») Duarenus, loc. citato.

8) Aliter rursus Kämmerer, 1. c. : „Ratio sumenda est, inquit,
ex verbis, L. 5. § 10. ubi sibi opjwnuntur in nostro — in suo. Jam
dixi nuntiationem in specie tum locum sibi vindicare, quotics quis in
suo aedificet, nisi quis etiam hoe casu Praetorem adire velit; nam iu
8U0 aedificantem realiter prohibere nullo modo possumus. Undc per se
palet adversarium, qui jam dominus est ct possessorem fieri.quot; Ilcvcra
igitur nullam affcrt rationem.

eius loci, de quo nuntiat, eo ipso confiteri eum esse loci
possessorem, nec posse amplius negare eum possessorem
esse. Nuntiatio enim modus acquirendae possessionis nun-
quam nuntiato esse potest. Absurdum enim esset, eum,
qui in suo aedificat, et jam possidet, aut eum qui non pos-
sidet ante nuntiationem, nuntiatione demum possessorem
fieri '). Obstat enim doctrina de actjuirenda possessione
in L. 3. § 1. D. de Acq. vel amitt. poss. : //Possessionem
adipiscimur corpore et animo, neque per se animo aut per
se corpore.quot; Quid igitur si is qui aedificat, aut pro quo
aedificatur non habeat animum possidendi? Quid si eum
habere non possit, quia caret voluntate et conscientia, uti
furiosus? Quum tamen fieri possit, ut furiosus sine cura-
toris consensu opus novum faciat, aut fieri jubeat, et igitur
ipsi opus novum nuntietur, cf. L. 10. et 11. D. h. t.
Denique quid dicemus, si talis sit res, quae possessionem
non recipiat, si sit v. c. res publica, vel religiosa? cf L.
30. § 1. D. de Acq. vel amitt. poss. cum L. 1. § 17.
D. h. t. Ilaec omnia tamen quoque opinioni obstant,
quam defendit Cujacius '), qui leges citt. intelligit de

juris possessione, dicens : //Si prohibet per nuntiationem
novi operis, hoc ipso possessor vicinus efficitur, i. e. fateor
eum esse in possession» eius juris ut aedificet, sed me de-
nuntiare ne id faciat ').quot;

Nec magis nuntiatus fieri potest servitutis quasi pos-
sessor, si opus faciat, ut constituatur servitus urbana,
quum ad possessionem talis servitutis affirraativae requi-
ratur, ut opus, quo ea constituatur, factum exstet. Alio
quoque modo rem explicare studuit Reinhardt '). Illud
possessorem facere coiijungit cum restitutione ex interd.
demolitorio, quo tantum restitutio vel demolitio peti po-
test illius, quod post nuntiationem factum est, non tamen
illius, quod jam ante nuntiationem exstabat. Quod tamen
non magis probandum videtur : verum quidem est inter-
dicto demolitorio peti tantum posse restitutionem illius
operis, quod contra nuntiationem factum est, sed quod eo
peti non possit restitutio illius, quod ante nuntiationem
factum est, illud nuspiam dicitur esse elfectum possessi-
onis nuntiati, sed magis inde explicandum est, quod nuntiatio
non retrotrahatur, et Reinhardt prorsus aliénaconjungit.

«) Et ita Cujacius videtur sententiam suam mutasse. Dixeratenim
in Comm. ad L. I. § 6. Si serv. vindicatur : „Si quis aedificat in
nostro nuntiando novum opus eum facimus dominum rei nostrae. Et
hac in re nuntiatio novi operis similis est vindicationi rei corporalis:
nam is, qui rem corporalem vindicat, ab eo, qui cam tenet vindicando
videtur a se possessionem abdicarc et in reum eam transferre.quot;

Reinhardt, 1. 1. ciu.

Si denique conferamus versionem L. 1. § 6. cit. quae
exstat in Basilicorum libro LVIIT. 10. 1. (Tom V p 205
ed. lleimbach.) Ónbsp;id est, prouti

Pabrotus vertit, „qui nuntiat fit actof-' ■) p^ocul omni
dubio videtur, verba legum citatarum ibi reete non de vera
possessione intellecta esse, sed tanquam praeceptum, quis
actons in actione ex nuntiatione, quis rei partes sustineat.

Fateor tamen, aliquem ex L. 5. § 10. cit. contendere
posse, eum qui prius interdicta possessoria haberet aut
prohibere per lapilli jactum posset, post nuntiationem, non
amplius his remediis uti posse; sed cum lleimbachio
opponi potest, valde dubium esse, an illud cum régula L.
1. § Ö. cit. conjungi aut tamquam eius consequentia con-
siderari possit; quia potius res sic intelligenda est, ut
qui per Praetorem vel per manum prohibitus est, potius
suum jus aedificandi probare debeat, quam ut alterum co-
géré possit suum jus prohibendi asserere.

Quum autem is, qui nuntiat, rei partes in nuntiatum trans-
férât, quaeritur, utrum aliqua sit nuntiationis utilitas, an
vero magis expediat simpliciter prohibere, quum ex tali
prohibitione spreta, oriatur interdictum Quod vi, in quo
prohibens non cogatur actoris partes suscipere. Et nun-
tiationem non tantum utilem, verum etiam in nonnullis
casibus necessariam esse, patet ex verbis L. 5. § 10. D.

quot;) Cf. SynopM lUsil. p. 480, Harmcnopul. II. 4. § 4.
*) Heimbach, 1. 1. p. 502.

h. t. //At si in suo quid faciat, quod nobis noceat, tune
operis novi denuntiatio erit necessaria:' llassius '), ten-
tatis variis modis ad rem explicandam, utitur conjectura :
putat illam operis novi denuntiationem in L. cit., non in-
telligendam esse de O. N. N. proprie dicta, sed de denun-
tiatione, quam is facere debet, qui aedificare vult, ne postea
conveuiatur intcrdicto Quod vi aut clam.

Prorsus aliam viam ingressi sunt Wiederhold ') et
ïrancke '). Distinguunt, utrum aliquis opus novum fa-
ciat in alicno, an in suo solo; et putant priori casu, ex
spreta probibitione prohibentem agere posse intcrdicto (iuod
vi, sive habeat, sive non habeat jus prohibendi : quum
tamen aliquis in suo opus faciat, spernere eum ^xisse pro-
hibitionem, nisi appareat prohibentem jus prohibendi ba-
buisse, eumque igitur intcrdicto Quod vi agere non posse,
nisi simul jus suum prohibendi demonstret. Si igitur ali-
quis in suo aedificet, revera inutile fit interdictum Quod
vi aut clam, et necessaria erit operis novi nuntiatio. Quae
tamen distinctio non exstat in fontibus, uti patet ex
L. 1. D. Quod vi aut clam. Denique bene rem explicuit
Schmidt *). Dicitur in L. 3. § 2. D. Uti possidetis
ci, qui in suo aedificare prohibetur, competere interdictum

«) Hasse, AVi. Museum für Jurispr. IV. p. 42.
s) Wiederhold, 1.1. p. 73.

») Fraiieke, Arch. für civil. Praxis. Bd. 22. p. 350 sqii.
Schmidt, in Giesser Zeitschrift N. F. I. p. a47 »iq.

Uti possidetis. Si igitur aliquis, qui in suo aedificat, pro-
hibitus fuerit, debebit quidem in opere cessare, sed statim
aget interdicto Uti possidetis. In illo autem interdicto,
de prohibentis jure prohibendi non quaeritur : statim igitur
condemnabitur, eiusque irrita fiet prohibitio, si modo pro-
hibitus possessionem suam demonstrare possit. Prohibere
enim proprie significat impedire; prohibitio est factum, quo
quis facere impeditur. Primarius prohibendi modus est
vis physica, eamque eâ prohibitione contineri, quam tuetur
interdictum Quod vi patet ex L. 20. § 1. D. Quod vi.
Uli vi pbysicae postea alii prohibendi modi a Jctis assi-
milati sunt, ut patet ex L. 1. § 5—7. D. Quod vi. Pro-
hibitione igitur revera turbatur adversarii possessio, qua
propter is tantum cum ahqua utilitate utetur prohibitione,
qui certus est, se non victum iri in processu possessorio,
quod ex prohibitione oriri potest, sive ipse revera sit juris
aut corporis possessor, sive saltem adversarius non sit.
Quod si locum non habeat, ut efficaciter prohibeat, operis
novi nuntiatio est necessaria.

Qua actione sit agendum post nuntiationem quaeritur.
Et putant Kassius ') et Vangerow nuntiantem agerc
confessoria aut negatoria actione, et igitur sententiam pro-
ferri de jure prohibendi nuntiantis, et de jure aedificandi
nuntiati; ita ut, peracto judicio, iterum legitimis actioni-

quot;) Hasse, 1. 1. p. rgt;U.

Cf. Vangerow, 1. 1, p. 515.

bus agere non potuerint '). Magis tamen probandum vi-
detur, quod habent Mühlenbruch ¹), Göschen ') et
Kämmerer *), fuisse summariam Cognitionen!. Nuntians
summariter suum jus prohibendi probare debet, et Praetor,
causa cognita, sive confirmât, sive remittit nuntiationem.
Eousque enim opus cessare debet, quod non debet fieri per
longum tempus, pertinet enim ad decus urbium aedificia
non derelinqui, cf. L. 20. § 10. D. b. t. Sed, peracto
judicio, cuique litigantium legitimae actiones supercrunt.
De quaestione, utrum tempus aliquod fuerit definitum, intra
quod nuntians jus suum probare debeat, commodius agemus
infra § 8. cum sermo erit de nebulosa Justiuiani con-
stitutione unica Cod. h. t.

Sicut non tantum a domino, sed etiam procuratorio no-
mine nuntiatio fieri, ita et peti potest remissio, per L. 5.
§ 19. D. h.t. Talis autem procurator, cum sustincat partes
defcnsoris, cavere debet non de ratihabitione, sed de operis
novi nuntiatione '), h. e. satisdare debebit, de opere resti-

1nbsp; Recte monet Vongerow, hue trahi non posse L. 19. D. h.t.,
uti facit Wiederhold, 1. 1. p. 114. Verba enim, denegata exsecu-
tione novi operis ad interdictum dcmolitorium spectant. Sensus igitur
hic est : si ob unam altcramve causam, interdictum dcmolitorium nul-
lum cffectum habet, nuntianti adhuc erit facultas utendi legitimis acti-
onibus.

») Müblcubruch, 1. c.nbsp;,

8) Göschen, Vöries, über das gem. Civilrecht, H. 2. §617. p. 619.

*) Kämmerer, 1. 1. p. 205.

») Cf. L. 46. D. de Troc, et def.

tuende, si non jure aedificatum sit, uti ipse dominus in
eadem causa faceret. Si autem a parte nuntiantis in re-
missione interveniat procurator, curare debet Praetor ne falsus
procurator abseuti domino noceat, qua propter satisdabit

de rato: indignum enim est, falso interveniente procuratore,

nuntiantem privari facultate petendi interdictum demolito-

rium (beneficium Praetoris), remissione adversario concessâ,

per L. 13. § 2. D. h. t. '). Si autem remissio adversus
procuratorem nuntiantis impetretur, .nissa fiet nuntiatio,
non quatenus procuratori, sed quatenus domino jus non
est prohibendi, ex L. 13. pr. l). h. t. An fuerit solemnis
formula, qua remissionem concederet Praetor, non constat.
Nuntiantis nomen expresse in remissione fuisse memora-
tum, probabiliter deduci potest ex L. 13. pr. cit.

Impetratae autem remissionis effectus est, ut nuntiatus
tuto opus perficere possit, nisi tamen fortasse impediatur
nuntiatione ab alio vicino facta : remissione enim non om-
nis omnino tollitur nuntiatio, sed tantem ea, de qua actum
fuerit. Si igitur plures sunt nuntiationes, pluribus remis-
sionibus opus erit.

Quaerit Kämmerer '), an praeter jusjurandum calum-

Ita quoque Glo.sa ad haue legem. Aliter Cujacius in Comm. ad
D,g Salvii Jul. Liber XLI, Op. VI. p. 293, qui benejîcium Praetoris
nuelligit de remissione, et dicit Procuratorem cavere debere de rato, ne
nuntiatus amiUat beneficium Praetoris si dominus non ratam Imbeat re-
missionem.

niae, aliquod praesidium habeat nuntiatus contra eum, qui
ex sola invidia et injuste opus novum nuntiaverit? Si
patet injuste nuntiatum esse, nuntiatus statim agere po-
terit confessoria aut negatoria actione '), quâ si vicerit,
nuntians omne damnum nuntiatione datum resarcire de-
bebit, quatenus alterum eâ jure suo uti prohibuerit ').
Utrum tamen etiam superfuerit aliud remedium, post re-
missam quoque nuntiationem, in fontibus nostris non appa-
ret; sed sunt, qui putent, nuntiatum actione injuriarum
contra nuntiantem experiri posse. Vid. L. 13. § 3. ü. de
Injuriis et famosis libellis, cf. Mevius, ad jus Lubec.
HT. 11. 15. N®. 34. 35. Stryck, Usus mod. Pand.\\.i.

§ 18. Kämmerer, 1. 1. p. 221.

§

DE SÏIPUI.ATIONE EX O. N. N.

Alter modus, quo tollitur ipso jure operis novi nunti-
atio, est stipulatio ex operis novi nuntiatione, quam re-
centiores cautionem de demoliendo vocant. Nuntiatus
enim, si nuntiatio facta fuerit propter primtam utilitatem,
poterit aedificare, si nuntiant! caveat, se quod factum

«) Cf. L. 1. § 7. I). h. t.

») Cf L 4 § 2. D. Si servitus vindicctur.

3) lu'jurc Justiuiauco cautio etiam dari potest magistratui, qui cog-

fuerit, boni viri arbitratu restituturum, aut si ita restitutum

non erit, quanti res erit, tantum pecuniae dabit, si hoc
petitori placuerit, L. 21. § 4. D. h. t. Illa autem cautio
cum pleniorem tum promptiorem quam remissio habet ef-
fectum : promptiorem, nam statim tollit necessitatem, ut ad
Praetorem venias et desideres remissionem, L. 5. § 17.
L. 20. § 1. D. h. t. ') pleniorem, nam remissione tantum
tollitur nuntiatio, quatenus nuntians prohibendi jus non
liabeat, cautione vero remittitur in totum et sine excep-
tione, F.. 8. § 2. L. 20. § 11. D. h. t.

Cautio autem haec cum ex Praetoris officio proficiscatur,
praetoria est, per L. 5. pr. D. de V. O. et quidem judi-
cialis per L. 1. § 1. D. de Stip. praet. Tanti autem
stipulatio committitur, quanti judicatum est, L. 12. D,
h. t. Et monet Kassius =quot;), illam stipulationem non tan-
tum spectarc factum promissoris ipsius, verum etiam illius
successorum. Et revera heredis in ea men tionem fieri, pa-
tet ex Ii. 8. ^ 7. D. h. t. An tamen ea stipulatio quoque
cos successores contineat, qui in rei tantum dominium
successerint, dubitare possis, cum expresse non affirmetur,

noscit de jnre prohibendi, L. un. C. h. t. vid. Ileimbach, in Lea:ico
juridico quod edidit Weiske, VII. p. 600,

*) Remissionem tamen etiam post cautionem interpositam peti posse
patet ex L, un. § 2. D. de Remiss.

«) Vid. Schmalhausen, de Cautione damni infecti, p, 8, sqq.
Tr. ad lihenuin, 1851,
') llassius, 1. 1. p. 620.

resquc diflicultate non careat. Si tamen sit affirmandum,
cum Hassio, res erit eodem modo explicanda, ac in cau-
tione damni infecti, ut promissor se effecturum caveat, ut
ab iis etiam opus restituatur, aut se praestiturum quanti
judicatum erit ').

Subjicitur denique in stipulatione de dolo clausula L. 21.
§ 2. D. h. t. Stipulationis autem verba ita rcstituit
Hassius : //Quem in locum nuntiatum est, ne quod no-
vum opus fieret, quod in eo loco aut per te aut heredem
tuum, aut per eum, qui tibi heredive tuo in rem succes-
serit, factum erit, si injuria id factum esse apparebit, aut
res non defendetur, id nisi restituetur quanti ea res crit,
dare spondes ')?quot; Nuda vero repromissio non sufficit,sed
requiritur satisdatio, h. e. cautio fidejussoria, L. 8. § 2.
et L. 21. § 1. D. h. t. nisi tamen repromissione contentus
fuerit is, cui satisdatio debebatur. Eo enim casu repro-
missionem etiam satisdationis appellatione contineri docere
videtur, L. 61. D. de V. S.

Cum autem haec stipulatio rei restitutionem contineat,
individua est. Quare dicitur in L. 2. § 1. D. de Stip.
pract. : //____ ideoque sive actor, sive reus decesserit,

I) Vid. Schmalhausen, 1. 1. p. 93—97.

«) Omisit tamen Hassius doli clausulam, quae sic rcstitui posset:
„et in ea re dolnm malum a tc heredeve tuo, eoque qui tibi in ea re
successcvit abfuturum esse,quot; cf. Kämmerer, 1. 1. p. 230. Doncl-
lus, 1. 1. p. 844. Paulo aliter cautionis formnlam proposuit West-
phal, 1. 1. p. 243.

pluribus heredibus relictis, uno vincente vel victo, totum
opus restitui debebit; quamdiu enim aliquid superest,
tamdiu non potest videri opus restitutum.quot; Si igitur plu-
res aedificant, sufficit si unus •) caveat, pernbsp;§ 5.
D. h. t. Si vero plures nuntiant, curandum est, ut uni
caveatur, si inter eos conveniat : sed si non conveniat,
singulis erit cavendum per L. 21. § 6. D. h. t. Si autem
uni pro omnibus fuerit cautum quanti ea res erit,dubitari
possit, utrum ad totius corporis aestimationem illa verba
refcrantur, an vero ad id quod eins interest qui stipulatur;
qua propter putat Labeo, adjiciendum esse in stipulatione
ut tantum praestetur, quanti uniuscujusque intersit, si
hoc maluerint. Contra tamen Ulpianus opinatur, sufficere
hanc stipulationem, quanti ea res erit, quia refertur ea ad
opens quantitatem. L. 21. § Ult. D. h.t. Cum praetcrea
illa cautio sit practoria, procurator si stipuletur. domino
causa cognita actio competit per L. 5. D. de Stip. praet.
Caeterum tota res pendet ab aequitate et Praetor ambi-
guum sermonem interpretatur, eius enim mens aestimanda
est, L. 9. D. de Stip. praet.

Parum autem refert, utrum nuntians stipulari velit an
nolit, nam si per eum factum est, quominus nuntiatus
satisdet, idem erit ac si omissa fuerit nuntiatio, L. 5. §
17. D. h. t. ita tamen, ut aequitatis habeatur ratio, et

•) Ita legit codex Florentinus et recte. Nonnulli codd. habent unum-
quemque. Vid. Cujacius ad h. 1. 1. 1, p. ngg.

c

uuntians non semper cogi possit ut accipiat cautionem.
Si enim constiterit, non stare per nuntiantem, quominus
cautionem accipiat, nuntiatus ante remissionem in aediti-
catione pergere non poterit ').

Interpositae cautionis effectus est, ut jam securus nun-
tiatus aedificare possit, nec cogatur per interdictum ad
demoliendum, nisi postquam nuntians jus suum prohibendi
probaverit. Cautio igitur illa tamdiu interponi potest,
quamdiu incertum est, utrum nuntians injuriâ prohibuerit
necne. Postquam enim judicatum fuerit, nuntiantem jure
prohibuisse, nequaquam aedificare licebit, ne quidem oblata
cautione. Postquam vero apparuerit nuntiantem jus pro-
hibendi non habuisse, non amplius cautione opus erit, nam
remissione nuntiationis omne sublatum est impedimcntum
aedificandi.

Datur propterea nuntiato, qui satisdedit, heredive eius
ceterisquc successoribus, interdictum perpetuum prohibito-
rium, L. 20. § 7. D. h. t. ne eum nuntians prohibeat aut
turbet opus perficere volentem. Quod non tantum verum
est, si revera satisdatum est, sed quoque ubi per nunti-
antem stetit, quominus satisdatum sit. Si vero aliquando
fitetit per nuntiatorem quominus satisdetur, nunc non
stat, interdictum cessât, L. 20. § 15. D. h. t. Cessât
quoque interdictum, si cautum non perseveret, v. c. si

«) Ita quoque Hassius, Rlmn. Mu,, für Jurüpr. IV. 16.

cautum fuit ad certum tantum tempus illudque tempus
praeterüt, per L. 20. § U. D. h. t. Caeterum edicti
verba exstant in L. 20. § 9. D. h. t. : „Quem in locum
nuntiatum est, ne quid operis novi fieret, qua de re agi-
tur, si de ea re satisdatum est, quod eius cautum sit,
aut per te stet, quominus satisdetur, quominus illi in eo
loco opus facere liceat, yim fieri veto.quot;

Contra procuratorem quoque qui nuntiavit novum opus,
et satis accepit, illud interdictum locum habet, si aedifi-
care prohibeat, qui tum non cavet de rato, ipse enim pro-
hibendo reus est, quapropter ei opponi non poterunt ex-
ceptiones procuratoriae; sed debebit judicatum solvi satisdare,
nam sustinet partes defensoris, L. 5. § 20. et L, 6. D.
h. t. coli, cum L. 45. § 2. U. de Proc. et defensoribus ').
Justinianus tamen, constitutione sua unica Cod. h, t.,
maxima pro parte, utilitatem hujus cautionis sustulit. Vi-
demus enim cautionem praestitam haberi, si factum fuerit
per nuntiantem, quominus caveat nuntiatus; Justinianus
vero constituit, nuntiantem non statim cogi ut cautionem
accipiat, sed semper per tres menses exspectandum esse,
eumque tum demum cogi posse ut cautionem accipiat, si
propter causae ambiguitatem lis non fuerit finita. Hoc

enim est quod dicit L. un. C. h. t. : .--Sancimus, si

quis denuntiationem emiserit, in hac quidem regia urbe

') Cf, Westphal, 1. 1, p, 328,

Praefectum urbi festinare, in provincia vero Rectorem eius,
intra trium mensium spatium causam dirimere; sin vero
aliquid fuerit quocunque modo ad decisionem ambiguitatis
impedimentum, licentiam habere eum, qui aedificationem
deproperat, opus, de quo agitur, efficere, prius fidejussore
ab eo dato officio urbicariae praefecturae vel proviuciaii,
ut, si non recte aedificaverit, omne opus, quod post de-
nuntiationem fecerit, suis sumptibus destruet. Sic enim
et opera non per inanes denuntiationes proliibebuntur, et
recte denuntiaütibus consuletur.quot; Monet nos Eachi-
naeus ') jam inde a glossatorum tempore, diversissimas,
quas enumerat, explicationes hujus constitutionis dedisse
doctores. Interpretationem vero, quam nos secuti sumus,
hodie plerique jurisconsulti sequi soient '). Novissime
tamen Hassius') aliam proposuit interpretationem, quae,

») Fachinaeus, Controv. juris II. p. 347. Lib. VIII. c. 48.
») Sic : Glossa ad hanc legem. Duarenus, 1.1. cap. VI. p. 682.
PrMlect. XI. p. 693. Maranus, 1. 1. ad h. tit. p. 435. Cujacius,
1. 1. ad 1. 21. D. h. t. Op. X. p. 1198. Gomezius, Comm. ad II.
Tauri p. 430. Merenda, Contr. juris Lib. XVIII. c. 25. p. 75.
Terezius, ad Cod. ad h. t. Nquot;. 14. p. 618. Voet, 1. 1. ad h. t.
Nquot;. 10. p. 660. Westphal, 1. 1. p. 234. Thibaut, Syst. des
Pandekten Rechts, I. p. 251. Ed. 6'. Kämmerer, 1. 1. p. 233.
Reinhardt, 1. 1. p. 30. Engelhardt, 1. 1. p. 28. Göschen,
Vorlesungen über das gemeine Civilrecht, II. 2. p. 620. Vangerow,
1. 1. p. 517. Burchardi, Lehrb. des Röm. ReclUs, II. p. 593, qui
tamen credit, sine rcmissione, evanesecre nuntiationem, si non egerit
nuntians intra tres menses.

ä) Ilasse, 1. l- P- 619 ct 622. Illum sequitur Heimbach, in Lex.
.lur. eil. VVeiske, VII. p. 600.

licet majorem aequitatis et practicae utilitatis prae se ferat
speciem, tamen nimis pugnat cura ipsius constitutionis ver-
bis, quam ut eam admittere possimus. Putat in ea lege
nequaquam quaeri, an aedificare prohibitus se quoque jam
ante tres menses peractos, satisdatione a nuntiatione libe-
rare possit, sed hoc constituisse Tmperatorem, ut, ni intra
tres menses nuntians jus suum nuntiandi ijrobasset, re-
raitteretur nuntiatio, excepto tantum illo casu, si probatio
esset tam obscura et difficilis, ut longius temporis spatium
fiagitaret, quo casu, nec post tres menses nuntiatio remit-
teretur, nisi praestita cautione. Ceterum explicationem,
quam proposuimus, confirmât decretum Gregorii IX. c.
ult. X. d. O. N. N. : Is, cui opus novum te nuntiasse
proponis, non obstante cautione, quae offertur ab ipso de
opere destruendo, si non jure aedificatum exstat, tenetur
te per trium mensium spatium exspectare, juris tui prae-
judicium probare volentem 'y Quae diximus, valent ta-
men tantum, si nuntiatio propter privatam utilitatem facta
fuerit. Dicitur enim in L. 8. § 3. D. h. t. nuntiantem,
si nuntiaverit, propter publicam utilitatem, ne quid contra
leges in loco publico fiat, quoniam de co opere alieno jure

'J Glossa, ad h. 1. : „Si statim vult probare pracjudicium suum
vel usque ad tres menses auditur, non obstante cautione, quae sibi
offertur, — et ita in optione denuntiantis, an velit statim docere de jure
suo vel intra tres menses, an statim recipere cautionem. Alii dicunt,
quod est in potestate illius, qui aedificat, dare statim cautionem vel
exspectare, sed contrarium verum est.quot;

contendat, non suo, tanquara alieni juris petitorem repro-
missione contentum esse debere '). Interdura tamen etiam
requiritur satisdatio, si enim nuntiatum fuerit procuratori,
qui alieno nomine aedificat, isque alieno nomine cavere
voluerit, satisdare debebit '). Illa vero repromissio pror-
sus diversum a satisdatione habet efl'ectum, uti patet ex
L. 20. § 13. D. h. t. : //Proinde, si satisdatum non est,
sed repromissum, interdicto huic (prohibitorio) locus non
erit; neque enim permittendum fuit in publico aedificare,
priusquam appareat, quo jure quis aedificet ').quot;

Illa igitur repromissio non facit ut nuntiatus securus
aedificet, quaeritur ergo quam habeat illa utilitatem? Quam
rem egregie explicuit Kassius *). Si enim nuntiatio
facta est, et prohibitus aedificat, sed moritur antequam
nuntians ex interdicto demolitorio agere coeperit, heres
eius ad demolitionis impensas non tenebitur, nisi in quan-
tum ad eum pervenerit, ceteroquin nonnisi patientiam

«) Rccte monet Cujacius, 1. 1. p. 1192. ad L. 8. § 2. D. h. ^
haec verba non prodncenda esse ad eum, qui propter privatam utili-
tatem nuntiat procuratorio nomine. Procurator enim de jure suo veluti
contendit et loco domini est.

«) Et talem esse sensum L. 1. § 6. D. de Stip, praet., nec opus
esse Voctiana conjectura recte monet Schmalhausen, 1. 1. p. H.

») Ex quibus posterioribus verbis apparet in nuntiatione propter pu-
blicam utilitatem revera cessare regulam „nuntiando possessorem faci-
mus adversarium.quot;

♦) Hasse, 1.1. p. 623 sqq. Hassium sccutns est Vangerow, 1.1.

p. 518.

praestabit. Et ita parva sane esse poterit utilitas nuntia-
tionis publici juris tuendi gratia factae. Nemo enim opus,
quod contra leges factum est, si ipsi non noceat, suis
sumptibus destruet. Quapropter Praetor constituit, nun-
tiatum repromittere delete, b. e. cogi posse ut repromittat,
se suis impensis opus restituturum. Ita certe orietur ex
stipulatione obligatio, inter nuntiatum et nuntiantem, quae
ad nuntiati heredes transit, a quibus jam nuntians sump-
tus destructionis petere poterit '). Superest quaestio quo-
modo cogi possit nuntiatus ut repromittat? In fontibus
nostris, nihil hac de re traditur : sicut tamen, cum sti-
pulatio damni infecti postulata est, cavere nolentem Praetor
cogit missione in possessionem rei cuius nomine cautio
petita est, ita probabile est, nuntiantem mitti in posses-
sionem operis, cujus restitutionem repromittere noluerit
nuntiatus *).

') Lex illa 20. § 13. cit. valdc torquet doctt. Ant. Faber, Conject.
in. cap. 8. qui substituere vult verbis „in publicoquot; haec : „in eo loco.quot;
Verba : „prius quam appareat quo jure quis aedificet,quot; interpretatur
,.priusquam satisdatum sit.quot; Rursus alio modo rem explicat Westphal,
1, 1. p. 242. Dicit ex interdicti verbis, satisdatioDcm exigeutibus, Ul-
piauum colligere videri, illud plane non pertinere ad opera in locis
publicis facta, quorum causa nuntiant! non solct satisdari, sed tantum
repromitti; utilitatemque remanerc, quod ei qui repromiserit, dc loco
publico aut de privato, in quo suo noaiine opus fecerit, si perrexerit in
opero, uon mctuendum sit interdictum demolitorium. CaeU'rum si non
tautum iu opere coepto progredi, sed et iutcrdictum contra turbautem
adversarium velit impctrare, opus est satisdatione.

*) De missione in possessionem ex cautione damni infccti uegata cf.
Schmalhausen, 1. I. p. 104.

§ S.

DE RElilQUIS FINIENDI MODIS.

I

Non tantum remissione et satisdatione, sed quoque iJew-
pore vis nuntiationis finitur, si nempe intra anni spatium
jus prohibendi, quo nuntians nuntiaverit, non fuerit pro-
batum, uti dicitur principio L. un. C. h. t. '). »De operis
novi nuntiatione quandam antiquis ortam fuisse dubita*
tionem, nostra cognovit tranquilhtas, dicentibus, si quis
denuntiationem ad inhibendum opus miserit, non posse
eum post annum elapsum, ex quo denuntiatio missa esi,
iterum aedificationem prohibere. Quod dupliciter iniquum
nobis esse videtur; sive etenim non recte opus prohibue-
rit, decet non per totum annum hoc impediri, sive recte
denuntiationem emiserit, etiam post annum licentiam ha-
bere, aedificationem prohibere. Talem igitur iniquitatem
iuhibentes, saucimus, si quis denuntiationem emiserit, in

Haue legem revera ultimam esse tituli Codicis de Aedificiis pri-
vatis, et rubricam fictam ab omnibus codd. abesse notant interprétés,
vid. Biener, Revision d. Justin. Codex, p. 227. Witte, die Legts
restitut. p. 75. Jam glossa dicit : „Quidam habent hic rubricam de Op.
Nov. quot;Nunt. sed non est necessaria, sati» enim pertinet haec lex ad
supcriorem materiam.quot;

hac quidem regia urbe Praefectum urbi festinare, in pro-
vincia vero Eectorem eius, intra trium mensium spatium
causam dirimerequot; ').

Quam quidem legem Hassius ') ita intelligit, quasi

Justinianus constituisset, ipso jure, solo temporis tractu,
non amplius vim suam amittere nuntiationem, sed Prae-
torem eam generaliter, peracto trium mensium spatio, re-
mittere debere, nisi judicaverit propter litis ambiguitatem,
rem tam cito ad liquidum perduci non posse.

Verbum igitur prohiherc in L. citata, de proliibitione
intelligit, ex nuntiatione quae jam facta est Huic vero
interpretationi ipsius constitutionis verba obstare videntur.
Dicit enim Imperator, fuisse antiquorum dubitationem,
utrum post annum Herum pro/iidere Uceret : quod sane
nihil aliud signiücare potest, atque controversiam fuisse,
inter antiques Jctos, utrum post annum nova fieri possit
de eodem opere nuntiatio. De nova enim nuntiatione, non
de jam facta, sermonem esse, indicat vocabulum iterum,
et ubi Justinianus in hacce constitutione loquitur de
elfectu nuntiationis jam factae, non utitur verbo prohibere
sed dicit opus impedire. Inde autem, quod dubitatio fuit

«) Legem hanc ad L decisiones eodem jure referre potnisset Me-
rillius, quo eo retulit L. ult. C. de Bemisg. datam XV. Kal. Nov.
poBt consulatum Orestis et Lampadii anno secundo.
*) Hasse, 1. 1. p. 617 sqq.

») Hanc quoque explicationem probat Accursius, in glossa ad h. 1.

inter Jctos, utrum post annum elapsum nova fieri posset
nuntiatio necne, patere videtur, decursu anni, ipso jure
sublatam fuisse nuntiationem. Hoc saltem nos docet con-
stitutio haec, jure antiquo per totum annum jus suum
probare potuisse nuntiantem, et nuntiatum ante illud tem-
pus in aedificatione pergere non potuisse, nisi remissionem
impetrasset, aut satisdedisset. Hoc vero mutavit Justi-
nianus, et constituit rem, quam citissime et quidem, si
fieri possit, trium mensium spatio esse dirimendam '). Si
vero propter causae ambiguitatem ultra annum trahatur,
illo anno elapso priorem evanescere nuntiationem, sed no-
vam fieri posse. Et hoc magnam habet utilitatem, nam
si nuntiatio in infinitum valeret, facile in oblivionem abiret,
et magnum damnum oriri poterit nuntiati successori, si
ignorans nuntiationem, aedificaverit ').

Tollitur quoque nuntiatio morte nuntiantis, L. 8. § 6.
D. h. t., de qua re jam egimus cap. III. § 1., item si
desiit nuntiantis interesse, quia amisit dominium vel ser-

«) Giphanius, Ennarrati'ones et commentarii in Cod. Lib. VIII.
p. 514. putat Justinianum distinguere, et „in urbe quidem cito et
a Praefecto urbi : in provinciis vero intra tres menses a Praesidibus
esse finiendam.quot;

») Nec magis quam Hassiana interpretatio, mihi probanda videtur
illa, quam habent Giphanius, 1. c., Kämmerer, 1. 1. p. 233,
Vangerow, 1. 1. P- 514, aliique, ante Justinianum credidisse
Jctos per totum annum durari tantum nuntiationem, ita ut posten
novam facere non liceret. Caeterum hac de re cf. omnino Wieder-
hold, 1. 1. p. 110.

vitutem, cujus gratia nuntiaverat, L. 8. § 6. D. h. t.
cf. Cap. III. § 1. Tandem, si post nuntiationem, propter
unam alteramve causam, opus perfici jam amplius non
possit.

CArUT QUINTUM.

OPERIS NOVI NUNTIATIO APUD RECENTIORES.

§ 1.

31IS CANONICUM.

Uti occurrit in Juris Ilomani fontibus, ita quoque in
Juris Canonici libris operis novi nuntiatio memoratur. Qui
enim de ea tractat titulus 32 libri Y. in Gregorii IX.
decretalibus, revera magis quaestiones quasdara dirimit
quam ut novi quid ibi constituntur. Duplex enim fuisse
videtur tum Jctorum dubitatio. Altera an ecclesia aedi-
ficata post operis novi nuntiationem destruenda esset? Quod
affirmant Papae Lucius IIL et Innocentius III. ').

lt;) Vid. Cap. I Cl 2. X. li. t. Rcctc famcn monet Kämmerer 1.1.
p. 215. hujus regulae esse exceptionem in Cap. 3. X. de Ecclesii»
aedificandis (III. 48.). Constituit enim Alexander III. propter ni-

Altera an nuntians cogi possit statim post nuntiationem
cautionem sibi a nuntiato oblatam accipere? Quod negant
Pontifices Honorius III. et Gregorius TX, affirmantes,
nuntiantem cogi non posse, ut statim admittat cautionem,
sed nuntiatum per trium mensium spatium exspectare de-
bere, si juris sui praejudicium probare velit '). Hinc igitur
videmus et nuntiationem, et cautionem eumdem ac in Jure
Romano habere eflectum.

Personae quoque quae nuntiant et quibus nuntiatur,
quum de illis nihil constitutum sit, eaedem manent. Sed
ad eas, quae a nuntiatione excluduntur, jure canonico
referendi quoque videntur excommunicati, propter Cap. L
m 6to de Rescriptis (I. 3.). „Ipso jure rescriptum vel
processus per ipsum habitus non valeat, si ab excommu-
nicato super alio quam excommunicationis vel appellationis
articulo fuerat impetratumquot; ').

Caeterum quod diximus, Jure Romano propter publicam
utilitatem omnes cives nuntiare posse, hoc Jure Cauonico

miam distantiam ecclesiae, posse novam ecclesiaiu in ipsins paroecia
aedificari, et opus pcrfici debere, etiamsi ecclesia matrix illud impedire
voluerit.

M Vid. Cap. 3 et 4. X. h. t. Cf. Stephanus Gratianus, DU-
cfptationu forenses. Tom. II. cap. CCCLXXXIV. N». 4. p. 536.
Genevae 1630. Caeterum dc hac quaestione jam cgimus supra Cap!
IV. § 2.nbsp;f

») Alciatus, Opera omnia, Francofurti, 1617. I. p. 1082. Nquot;. 17,
distinguit et admittit excommunicatum in casibus, quibus nuntians pro
reo est, hoc est quum nuntiat sui ipsius jurü tuendi gratia.

ita accipiendum est, ut omnibus paroecianis concedatur nun-
tiatio, si aliquid fiat in detrimentum communis Ecclesiae,
argumento ducto ex cap. 6. X. de Rebus eccles. al. vel
non. (Hl. 13.). //Sed etiam licet quibuscunque ecclesi-
asticis personis vocem contradictionis ofl'erre, ut et cum
fructibus possint alienata rei)oscere, et ecclesiastica aucto-
ritate fulcire.quot; De hac igitur non magis quam de nun-
tiatione propter publicam utilitatem pacisci licebit, qualis
pactio ne contirmari quidem juramento poterit, cf. Cap. 27.
X. de Jurejurando (11. 24) et Cap. 58 in 6to de 11. J.
(V. 13.). In praxi autem secundum Jus llomanum factam
fuisse nuntiationem, patet ex forma libelli quam proponit
Joannes Petrus de Perrariis ') in sua Praxi aurea
scripta anno MCCCC, qui haec fuisse refert nuntiati-
onis verba : //Denuntio vobis ne in hoe opere ulterius
procedatis, et i\e aliquid per vos vel alium novi operis
faciatis.quot; Et sapienter agere nuntiantem, si mensurari faciat
aedificium coram tabellione et testibus, monet Duran-
dus '), de operis novi nuntiatione agens, in suo speculo
(circa annum MCCXC) secutus, ut Joannes Andreas
in suis additionibus monet, Roffredum'), qui de practicis
auctoribus hoc solus persecutus erat. Communis vero inter

♦) J. P. de Ferrariis, Ih-axia aurea. Tit. 32. p. 611.
») Durandus, Spoe. Juris Universi. IV. 4. de Oper. Nov. Nunt.
II. p. 492.

») Cf. Savigny, G«sch. d. Röm. Rechts. V. p. 199.

doctores fuisse videtur error de triplici nuntiationis divisione
quatenus ea verbis, per judicem et lapilli jactu fieret '), cui
distinctioni suas disputationes superstruebant.

Formam nuntiationis per judicem sic refert De Terra-
riis : „B. Vicarius Domini potestatis Papiae ad petiti-
onem et instantiam Thom. Belli so ni, imposuit et in
mandatis dedit, C. publico nuntio, et servitori communis
Papiae, quatenus vadat ad tale sedimen, ubi fit aedifi-
cium tale ad petitionem Augustini, et ibi praecipiat d.
Augustino et operariis ibi laborantibus, quatenus sub
poena librarum X. applicandarum communi Papiae, quod
non procédant ulterius in ipso opere, sed ab eo omnino
désistant. Quodque idem nuntius modulos et mensuram
recipiat, dicti operis facti, inde référât etc.quot;

Nuntiationem autem jjer jactum lapilli, ita factam fuisse
tradit : ^Dicit nuntians operariis : //prohibeo seu denuntio
ne nitro procedatis, ne aliquid operis faciatis,quot; et his dictis
accipiet secundum aliquos unum lapidem, quem in opus
dejiciet, vel secundum alios ex ipso opere lapidem unum
vel plures auferat et deponat.quot; Hinc quaestioni, an die
feriato nuntiatio fieri possit, sic respondet, ut possit qui-
dem fieri verbo, vel jactu lapidi, per judicem vero non

•) Cf. Durandu«, 1. 1. J. p. de Ferrariig, 1.1. p. 615. Ci-
rouii, Op. in jus Can. ad Beeret. Gregorii IX. Lib. V. ad h. t.
p. 445. Tolosae 1645. Gomeziug, ad II. Tauri p. 482.

l)ossit, si est dies feriata propter honorem Dei '). Porro
in praxi videtur invaluisse, ut qui verbo nuntiaverit, pos-
sessionem perderet, et transferret in adversarium, et ut im-
pune sperni posset operis novi nuntiatio, si notorium esset,
nuntiantem nuntiandi jus non habuisse '). Quapropter
putat De Perrariis nuntiationis causam exprimi debere,
si petat adversarius.nbsp;^

§ 2-

OPElirs NOVI NUNTIATIO IN GAl.MA.

In jure quoque recentiori Galliae nomine n dénonciation
de nouvel oeuvrequot; operis novi nuntiatio fuit recepta. Jam
enim Bouteillier, qui scripsit saeculo XIV', de ea agit
in opere, quod inscribitur »Somme ruraleLibro II.
Tit. 32. et tradit haec fuisse ibi nuntiationis verba :
//Vous faites cy nouvel oeuvre à mon préjudice, je vous

«) Contrarium probat Alciatus, 1. 1. p. 1107. N». 36. : „quia vi-
detur semper subesse periculum in mora propter imminentes rixas et
prohibitioncm facti.quot;

«) Cf. quoque Arismini Tepati Varia» sententiae Juris Canonici
civilis et criminalis, Augustae Taurinorum, 1620.

') Ilujus operis exstat quoqne versio Belgica hoc titulo : Jan Bot-
telgier heeß dit boeck gemaeckt; en is geheeten Summe ruyrael, spre-
kende van allen rechten, ghecorrigeert hy eenen experten practizyn Advo-
caet in den hooghen Raet des Conincx van Castilien, Gamoten enz. te
Mechelen residerende. Locus, qui hic citatur, ibi est Cap. 346.

dénonce, que vous cessiez de faire et désistiez entièrement,
et de ce que fait avez, je fais protestation, que tout soit
démoli et réparé et que amendé soit, si avant que juge,
esgardera qu'il appartiendra.quot; Neque tantum nuntiari po-
tuit domino iisve, qui domini opcrisve nomine in opere
essent, sed omnibus sine distinctione quicunque prae-
sentes in opere invenirentur. Ea vero nuntiatio conjuncta
erat cum lapilli jactu, quod non solum patet ex solem-
nibus his verbis, quibus nuntians petit ut aedificans ab
opere désistât, et restituât quod jam factum est; sed etiam
ex solemnitate quam refert Bouteillier, dicens nuntiantem
haec dicentem, manu tenere debere lapidem quem in opus
projiciat.

Quod idem dicendum de nuntiationis forma, quam tradit

Eontanon '). ,/Il est à noter, que si aucun homme fait
aucun édifice, autrement qu'il ne doit, au préjudice d'un
autre, celui de qui est l'édifice fait doit prendre trois
pierres et lui doit dire par trois fois : vous tel ici ouvrez
au préjudice de moi et en mon dommage, je vous dénonce
nouvel oeuvre et vous défends d'ouvrer à mon préjudice;
et ainsi le doit dire par trois fois et doit illec jeter une
pierre et retenir le nom des témoins etc.quot;

«) Fontanon, EdkU des roys de France I. p. 694. Ed. anni
1585.

») SimUis nuntiatio per lapilli jadum exstat quoque in Glossaria ad
scriptores mediae et injimae latinitatis, quod edidit Carol us du
Fresnc du Gange, II. in voce : Nuntiatio p. 771.

Consequens est alias quoque esse partes in processu,uti
patet ex Bouteillieri verbis: //et sera le faiseur de l'ouvrage
demandeur ce cas et le dénonçant possessionnaire, ou pos-
sesseur de la dénonciation, qui estquot; grande dignité en pro-
cèsquot; ').

Videtur tamen dubium fuisse an semper via ad nuntia-
tionem pateret. Fuerunt enim Jcti qui dicerent, eam fieri
debere intra annum novi operis incepti, fortasse propter
analogiam.cum actione possessoria ç^u^c Aicilnr complainte.
Dicit enim nova consuetudo Parisiensis, art. 96. : //Quand
le possesseur d'aucun héritage ou droit réel réputé im-
meuble est troublé et empêché en sa possession et jouis-
sance, il peut et lui loist soi complaindre et intenter
poursuite eu cas de saisine et de nouvelleté, dedans Van et
jour du trouble à lui fait et donné au dit Jiéritage ou droit

léel contre celui qui Ta troubléquot; ')•

Quum vero ad judicem ventum erat, lis intra tres men-
ses tiniri debuit, quibus peractis, roganti nuntiato judex
permittere debuit ut, cautione data, in opere pergeret. Nec
in opere propter quod facta fuit nuntiatio ullam Bouteil-
lier fecit distinctionem, sed eam admisit adversus omnia
opera, furiosorum quoque et absentium, unumque tantum

•) Ita quoque in vcrsîonc Bclgica : „En sal dieghcnc die dat were
doct maken in deze sake eysscher zyn en dieghcne diet verbiet pos-
sesseur van zynre denunciatie.quot;

«) Cf in primis Warnkönig, Französ. SiaaU- und Rechtsgesch.ll.
p. 308I320. Vide etiam Loysel, Institutes coutum. N«. 749.

casum excepit, propter servitutem viarum et itinerum nun-
tiationem excludens.

Magis quam Bouteillier ad veram nuntiationem ac-
cedit, consuetudo Sedanae ') art. 298, quae dicit ali-
quem opus novum nuntiare posse //en sommant celui qui
voudra édifier de se déporter, ce qu'il sera tenu faire in-
continent après rajournement libellé ou sommation faite
en jugement,quot;donec judex, auditis partibus, et loco et aedi-
ficatione a peritis inspectis, litem dirimat. Quod vero
aedificatum fuit, antequam judex pronuntiaverit, impensis
aedificantis restituetur.

Nova quoque Britanniae consuetudo ') art. 392. de
operis novi nuntiatione agit, eamque permittit antequam
opus perfectum sit; perfecto autem opere, cessât nuntiatio,
sed intra annum et diem post consummationem, operis de-
molitio peti poterit, solutis aedificii impensis. Post vero
annum, si aedificium noceat, vicinus petcre tantum potest
ut servetur indemnis, intra sex annos ab operis pcrfecti-
one computandos. Exceptio tamen est in molendinis et
columbariis, quorum demolitio intra quindecim annos peti
potest. — Tandem fieri quoque posse operis novi nuntia-

') Bourdot de Richebourg, Coutumier général, III. p. 835. Illa
consuetudo est anni 1568.

*) Coutumes générales du pays et duché de Bretagne, réformées en
Pan 1580. Ed. D'Argentré, 1621. p. 72. Est art. .371. veteris con-
suetudinis.

tionem propter servitutem, tradit Perrière ') ad art. 186.
novae consuetudinis Parisiensis.

Patet ex praedictis Bouteillieri tempore, ad faciendam
nuntiationem, non magis quam Jure Romano, judicis re-
quiri aditionem. Quae tamen res paullo post mutata fuisse
videtur. Charondas enim, qui saeculo XVP. Bouteil-
lier ii opus notis illustravit, nos docet suo tempore non-
nisi nuntiationem per judicem usitatam fuisse, cui assen-
titur quoque Bugnyon qui dicit moribus Galliae ad
ipsum actum denuntiandi, qui fit per apparitorem, aut
alias personas publicas, magistratus requiri auctoritatem,
aut s'i magistratus absit, eum, cujus interest opus non
acdificari, id suo marte publicis actis intervenientibus pro-
hibere posse. Non tamen prorsus sublata fuisse videtur
nuntiatio privata auctoritate, uti patet ex nova editione
Denisarti et jam ex Gregorio Tholosano ') qui di-
cit : modestiorem quidem esse et firmiorem per Praetorem
factam nuntiationem, qua in Gallia homines plerumque
utantur, non tamen dicit privatam esse sublatam. Illud-
que etiam patet ex iis, quae dixit Bugnyon, de nunti-
atione absente Magistratu facienda ¹). Vidimus Bouteil-

«) Corps de tous les commentateurs sur la coutume de Parts par Fer-
ri^Tt, avec observations deLeCamus, ii. p. 1535. NO.24. Ed. anni 1714.

») Bugnyon, Legum abrogatarum tractatus, i. c. 186. p. 120.

») Tholosanus, Syntagma juris universi. Lib. IV. c. 29. p. 136.

*) Non igitur opus est, ut admittemus cum Gamier, Traité des
actions possessoires, p. 24. hic esse errorem in Denisarti opere.

lieri tempore iuvaluisse, ut judex cautionem a nuntiato
oblatam admittere deberet, si lis intra tres menses non
fuerit finita, et exstat sententia summae curiae (parlement)
Parisiensis, 26. Sept. 1489, quae permittit, data cautione,
//d'achever les moulins d'Amiens commencés à bûtir sur
le pont, desquels le passage était rendu plus étroit.quot; Il-
lud tamen quoque mutatum, uti patet ex Char on da, et
relictum arbitrio judicantis, utrum velit an nolit admittere
cautionem. Si enim mora periculum aedificanti ac prae-
judicium allatura sit, tunc statim, cautione praestita, judex
ipsi aedificare permittet, secus tamen si periculum allatura
non sit; et ita quoque judicatum fuisse a Senatu Peda-
montano refert Antoninus Thessaurus, Beds. 204.
Illudque confirmatur duabus sententiis summae curiae Pa-
risiensis, 26. Nov. 1513. et 27. Nov. 1514, quibus ro-
ganti nuntiato, ut, cautione data, in aedificatione pergere
possit, illud denegatum fuit ').

Haec sunt fere, quae hac de rc peculiariter monent
Jcti Gallici. Aliud praeterea refert ïirillon in voce
nouvel oeuvre, si scilicet aedificetur in publico, cives
nuntiare non posse, sed tum opus inhiberi debere ab
iis personis, quibus locorum et aedificiorum publicnrnm

cura commissa est. Recte tamen monet Garnier ') hac
in specie distinguendum esse, si enim vicinus damnum
metueret ex aedificatione in loco publico, quin opus no-
vum nuntiare potuerit, neminem dubitasse.

Caeterum nuntiatio illa, quae ex Jure Romano desumpta,
nunquam valde usitata aut ubivis recepta fuisse videtur,
cum potius actionibus possessoriis uterentur, sensim pau-
latimque prorsus in desuetudinem abiisse videtur. In con-
stitutione (ordonnance) enim anni 1C67., et in commenta-
riis ad illam, ne verbum quidem de O. N. N. invenitur,
quapropter cum Garnier *) dici possit, eam revera nun-
tiationem sustulisse illudque remedium aliis actionibus sive
possessoriis sive petitoriis pro re nata acquiparasse. Et
nostro tempore Jure Trancico nuntiationem more illo anti-
quo fieri posse, nemo erit qui aflirmet. Sublata enim est
art. 1041. Cod. de meth. proc. in causis civ. : //Toutes
lois, coutumes, usages et règlements relatifs îi la procédure
civile seront abrogés.quot; Et ita quoque judicatum senten-
tia summae curiae 11. m. Julii 1820, quam refert Gar-
nier % Putat tamen II en r ion de Pausey ') illam
antiquam O. N. N. hodie esse actionem possessoriam
peculiarem. A judice enim Pacificatori peti posse putat,

») Garnier, 1. l. P- 28.

«) Garnier, 1. 1. P-

S) Garnier, 1. t. P- 27.

*) H cur ion de Pan se y, De la compétence des juges de Patx,
Brüx. 1822. p. 272.

ut aedificantcm ab opere desistere jubeat : non tamen, ut
hoc remedium locum habere possit, requirit possessionem
annalem opere novo turbatam '). Troplong ») posses-
sionem quidem requirit annalem, sed actionem quoque ad-
mittit adversus talia opera, quae revera possessionem non
turbant. — Utriusque sententiam non opus est multis
verbis refutare; obstat enim art. 23. Cod. de Meth. proc.
in causis civ. coli. art. 1041. cit. Certe credimus ex jure
Trancico hodierno, per annum jam possidentem, si in hac
possessione aedificatione quadam turbetur, pcti posse ut
opus quod fiat inliibeatur, quodque factum fuerit dcstru-
atur, sed tum requiritur ut eius possessio sit talis, qualis
describitur art. 23. cit. et ut turbata sit opere novo; nec
refert an aedificans in suo an in alieno solo faciat : ju-
dex enim aestimare debebit, utrum factum aliquod dici
possit possessionem turbare an minus. Omnes igitur dis-
tinctiones utrum opus perfectum sit necne, utrum in solo
factum necne, utrum noceat servituti praedii rustici an
urbani, prorsus evanuerunt et cum illis totum operis novi
nuntiationis institutum.

Quum autem res actione sive petitoria, sive possessoria
in judicium deducta est, non quidem nego, judicem interea
jubere posse, ut opus inhibeatur, donec de quaestione ipsa
pronuntiatum sit; quod si fiat, rogante actore, erunt for-
tasse qui dicant illud esse O. N. N.; earn tamen a llo-
mana toto coelo distare, nemo non videt ').

§ 3.

OPEB.IS NOVI NUXTtATrO IN GERMANIA ET IN
PATRIA NOSTRA.

Cum jus Romanum in foro Germanico inde a saeculo
XV. magis introduceretur, operis novi nuntiatio quoque
ibi recepta fuit. Describitur ea jam et duplex eius divisio
indicatur in opere notissimo Ulrici Ten gier '), quod
inscribitur : Leyenspiegel p. 70. (edit. 1560), sub rubrica
„von newen Gehewen'' : //also das der Beschwert selbs an
den Enden desselben newen Baw mündtlich, oder mit
Warzeicben, das man etlich Holtz, Steinmasz, Werckzeug
oder anders olfeutlich davon uimpt, oder durch den llich-

«) Caeterum de hac quaestione cfF. Merlin,nbsp;III. et Qu. rfelt;fr.

VIII. in voce dén. de nouv. oeuv. Zachariae, Cours de dr. civ.
Français, Ed. Aubry et Rau, Brüx. 1850. § 191. Not. 5, 6, 7,8.
p. 185. Garnier, 1. 1. P- 28. sqq. C. II. B. Boot, Spec, de acti-
onum natura et objecto e Jure Ftancico, p. 81. sqq. Lugd. Bat. 1835.

») Cf. Eichhorn, Deutsche St. u. Rechtsgesch. III. p. 352.

ter ferrer zu bawen verbieten lassen, etc.quot; Mansit ea
deinceps sie in usu, testibus scriptoribus practicis recen-
tioribus. Si tamen quis uti velit O. N. N., quae dicitur
verhalis, suadent illi, ut notarium et testes, probationis
gratia adhibeantur, sin vero notarii copia non est, suffi-
cere monent, si coram testibus fide dignis protestatio fiat').
Utrum vero quoque recepta fuerit illa prohibitio, quae
dicitur per jactum lapilli, magna est controversia inter
Jctos '). Videtur tarnen ille prohibendi modus, si quidem
unquam in usu fuerit, simul cum nuntiatione verbali fere
in desuetudinem abiisse, quapropter omnes fere Jcti sua-
dent potius ea nuntiatione uti, quae fit per judicem, qui
ad instantiam eius, cujus interest, sine clausula praecipit
ne quid novi operis fiat

Caeterum jus Lubecense Libro IH. Tit. XII. .■Von

') Vide Lauterbach, Coli, theor. pract. IH. § 8. p. 5. Stryk,
üsus modernus Pandectarum, IV. § 2. p. 2.

») Vide Leyser, Med. ad Pand. VL spec. 426. § i. Müller ad
Leyserum, Obs. 674. Stryk, 1. I. § 4-6. Gothofredus, ad L
5. §10. D.h. t. Lauterbach, 1.1. § 6. p. 3. Kämmerer, 1. 1.

p. 41. sqq.

») Cf. Leyser, 1. 1. § 7. p. 1137. Stryk, 1. 1. § 4. p. 4. Lau-
terbach, 1. 1. § 5. p. 3. Mevius, Com«,, in jus Lubecense ad Tit
XII. libri III. art. 15. p. 655. N». 2. Francof. et Lips. 1744 Käm-
merer, 1. 1. p. 51. Wiederhold, 1. 1. p. 117. Negat tamen
Ileimbach, in Lex. Jur. quod ed. Weiske, VII. p. 105., nunti-
ationem proprio marte hodie adhuc locum habere posse, sed semper
recurrendum ad judicem, quam tamen nuntiationem judicialem, secun-
dum praecepta verae nuntiationis dijudicandam esse dicit.

Privat Gebäuden und Bausachen'' art. 15, de iiuntiatio-
nibus privatis nihil continet, sed eius solum mentionem
facit, quae fit per consulera regentem (der Worthabende
Bürgeraeister). Et similis est dispositio in statutis Ilam-
burgiae P. 2. Tit. 20. § 5. et in lege Municipali, quam
Ludovicus Bavaricus, Imperator cum filiis, civitatibus
Bavariae condidit, quorum verba vide apud Strykium
§ 4 et 6. p. 4 et 5. qui § 5. quoque peculiarem Ilefor-
mationis Noricae tradit dispositionem. In Camera Impe-
riali, in edicto operis novi nuntiationis, mandata inhibitoria

poenalia sine clausula decernebantur ; verum hoc tum de-
mum fieri potuisse tradunt, quando prius locum habuerat
privata nuntiatio, cui aedificans non paruerat et de qua
per documentum publicum constare debuit ').

Caeterum jure Germaniae communi spretae nuntiationis
efTectus idem erat ac in Jure E-omano, uti patet ex acti-
onis formula, quae exstat in quot;Itx^z^amp;xx Leyensjaiegel 1.1.*)
et ex eo quod dicit Gaillius =*) in Camera decerni man-
data demolitoria sine clausula, modo nuntiatio non sit
facta de opere praeterito. Praeter restitutionem tamen in
nonnullis Germaniae regionibus, alia quoque poena punie-

») Cf. Gaill, Pract. Obss. Lib. I. obs. 16. p. 31. N«. 12. Amstc
Iftcdami, 1673. Stryk, 1. 1. p. 8. § tgt;. Formam supplicationis pro
mandato illo inhibitorio vide apud Schwanmann, Proc. Camcralis ,
Lib. I. Cap. X. p. 45. Francof. ad Moenum. 1601.

«) Cf. quoque Stryk, 1. 1. § 15. p. U.

S) Gaill, 1. c. p. 32. N'. 13-16.

batur nuntiatus, qui spreta nuntiatione aedificaverit.
Talis V. c. est dispositie m statutis Hamburgiae P. 2.
Tit. 20. § 5. : //Bauet er aber über Verbot, das soll
er wetten mit 20 Thalern, und dasjenige was er über
Verbot gebaut hat soll er abbrechen.quot; Jus vero Lube-
cense, non statim demolitionem injungit, sed aedificans
muleta punitur, sub qua prohibitio fieri solet, quaeque
relicta est Magistratûs arbitrio; et opifices, si ipsis
nuntiatum sit, plectuntur amissione juris collegii seu
exercendi opificii '). Praeterea, jure Lubeccnsi, ex Judicis
arbitrio punitur quoque qui perperam nuntiavit. Et refert
Mevius poenam illam continere refusionem omnis interesse
ob prohibitam aedificationem et praeterea mulctam. Duae
tamen conditiones requiruntur : 1» ut nuntiatum sit no-
vum opus sine causa {.darzu keine Ursache gehabt),
justa ergo et verosimilis causa, sed ea cuius probatio de-
ficit excusat; 2quot; ut malitiose et ex proposito damnum
vicino factum sit {worsetzUck''').

Jus commune Germaniae nuntianti ad probandum trium
mensium dat spatium. Per illud igitur tempus nuntiatus
in opere cessare debebit, nec cautione data pergere poterit.
Monet tamen Gaillius '), illud propter causarum multi-
tudincm in Camera tarn stricte non observari, sed sufficere
si nuntians articulos nuntiationis debito tempore exhibue-

') Vidc jus Lubecensc art. cit. et Mevius, 1. 1. N». 9, lo amp; 21.
») Gaill, 1. 1. p. 32. N». 17.

rit, eosque ad probandum admitti petierit. Tandem jus
Lubecense quatuordecim dies praetinit, intra quos, uon
tantum actio instituenda est {»klagerC'), verum etiam lis
finienda [ndie Sache auszuführenquot;'') ').

In patria nostra, vera operis novi nuntiatio nunquam
exstitit. Tradit enim Groenewegen ') omnem omnino
operis novi nuntiationem per Praetorem fieri debere, si
eam excipias, quae per man um i. e. lapilli jactum fit, quam
prohibendi solemnitatem apud nostrates usitatam fuisse
narrat Groenewegen '). Nuntiatio vero per Praetorem,
i, e. per mandatum poenale curiae, competebat socio contra
socium, usufructuario contra dominum, eaque nec morte
nec alienatione extinguebatur *). Et nuntiato, praestita
cautione, non licebat in opere pergere, nisi causa cognita
et decreto judicis interveniente, nec in ea re trium men-
sium spatium observabatur ').

•) Cf. Mevius, 1. 1. p. 656. N®. 24, qui refert Jure Saxonico tem-
pus sex septimanarum et trium (45) dierum definitum esse {Sächsische
Frist) ; ct addit moribus Germaniae non modo pignorantialia, sed ali-
quando nudam de demoliendo cautionem, ex judicis arbitrio admitti.
Cff. quoque Stryk, I. 1. § 13. p. 14. Lauterbach, 1. 1. § 35.
• p. 20. Leyser, 1. 1. § 9. p. 1140.

«) Groenewegen, Tract, de legg. abr. Ed. 3'. Amst. 1669. Ad
L. 5. § 10. D. h. t. p. 293.

») Groenewegen, 1. Cit.

*) Id. 1. 1. ad L. 8. § 6. D. h. t.

») Id. ad 1. un. C. h. t. p. 697.

De jure hodierno dubitari non potest : et lapilli jactus
et operis novi nuntiatio per Praetorem sublata sunt, per
art. 1. Legis 16. »j. Maji 1829 (Stbld. W. 33.) et
art. 3. Alg. Bepp. der Wetg. v. h. kon. Qui igitur opus
novum aliquod impedire velit, sive possessorio'), sive pe-
titorio nomine agere debebit, qua in re quodammodo va-
lent, quae supra Cap. V. § 2. de Jure Francico diximus.

') Cf. Diephuis, Het Ntderl. burgerlijk regt, III. p. 124. Nquot;. 211.

»»•-Vs-V-?-».

T H E S E S.

1.

Nulla est antinomia inter L. 23. 1). de O. N. N.
(XXXTX. 1.), et L. 3. § 3. de Al. jud. mut. causa
(TV. 7.).

TI.

Ad explicandam L. un. § 4. D. de Remissionibus
(XLIIT. 25.), non opus est emendatione quam proposuit
Cujacius, Obs. I. c. 16.

TTI.

Ad inhibendum opus, quod adversarius in suo faciat,
O. N. N. omnino necessaria est.

Ill
TV.

Nuda pactio naturalem obligationem non parit.

V.

Minime generalis est regula L. 22. D. de Fidejusso-
ribus et mandatoribus (XLVI. 1.) : ,gt;hereditas personae
vice fungilur, sicut municipium, et decuria, et societas:'

VT.

Patre raortuo, nec inatre tutrice, minor tutoris domi-
cilium sequitur : mater tamen non amittit jus exigendi,
ut minor apud se habitet.

VII.

Art. 845. § 2. C. C. nostri redditus est ex art. 612.
§ 2. C. N., at neglexit legislator regulam, quae principiis
rejectis, nec consequentias retin ere jubet.

VIII.

FiCgatarii, etiamsi legata intra annum post testatoris

mortem exigant, uti tamen non possunt collectiva illa in
jus vocatione, quae describitur art. 4. W. 6. C. de Meth.
proc. in causis civ.

IX.

Pendente lite inter curatorem et decoctoris creditorem,
(cf. art. 813. C. M.), creditor petere non potest, ut de-
coctor judicialem subeat interrogationem.

X.

Accordium a judice homologatum, non tanquam pac-
tum, judicis auctoritate probatum, sed tanquam vera ju-
dicis sententia considerari debet.

XT.

Si scriptura extorta, propter unum alterumve vitium in
forma, neque obligationem, neque donationem, neque li-
berationem pariat, non magis existit maleficium quod
puniatur art. 400. C. P., quam talis maleficii conatus.

XII.

Qui cistam clausam, apud se depositam, vi, aut falsis

aperit clavibus, ex eaque pecuniam, aut alia objecta aufert,
non eommittit furóum, sed delictum quod dicitur aó«^ ^^
cofinance.

Xlll.

Improbanda mihi videtur regula L. 152. § 2 D de

Kegulis juris (L. 17.) et L. 1. § 14. de Vi et vi armat!

(XLIIT. 16.), in maleficio ratihahitionem mundato cogt;n.
parari,

XIV.

Egregie clarissimus A. von Beuerbach, ^.^(ra./i^«^^.«
über die OeffentliMeit und Mündlichkeit der Gerechtig-
keitspflege, I. p. 143. : „Ein Eichter, welcher sich nicht
einmal soviel Kraft, und soviel Liebe zum Wahren und
Rechten zutraut, um sich zu demselben, mit gerader Of-
fenheit zu bekennen; welcher sich zwar nicht seines
Ausspruchs schämt, wohl aber die Blicke scheut, die ihm
begegnen möchten, wenn er diesen Ausspruch als seine
Meinung öffentlich erklären sollte : ein solcher Richter
hat durch solche Geständnisse über sich selbst gerichtet.quot;

XV.

Panis taxatio (broodzetting), sive maximum panis pre-

tium definiat, sive de pondéré aliquid statuat, sive prae-
cipiat nonnisi certo quodam frumento uti, improbanda
mihi videtur. Id tantum licet civitati, ut videat ne im-
misceantur quae civiuin sanitati damnosa forent.

XVI.

Melius fecisset legislator noster, si tideicommissa quae
dicuntur de residue, prorsus abrogasset : obstant enim
oeconotniae politicae praeceptis.

XVII.

Libera juventutis institutie, qualis delineatur art. 194.
al. 4. Legis fundamentalis, omnino mihi laudanda videtur.

XVIIL

Rectius quam art. addititius 3. Legis nostrae fundamen-
talis, se habet art. 138. Constitutionis Belgicae : »K
compter du jour où la constitution sera exécutoire, toutes
les lois, décrets, arrêtés, règlements et autres actes qui
1/ sonù contraires, sont abrogés.quot;

DISSERTATIONIS CONSPECTUS.

Proöeniiuni..........................................'j*

CAPUT PRIMUM.

de oi'eris novr nuntiationis natura.

§ 1. Qui nuntiare possint..................... 5

§ 2. Quibusnam opus novum nuntiari possit........... 15.

§ 3. Quando nuntiari possit................... 19^

CAPUT SECUNDUM.

de operia novi nuntiationis forma.

§ 1. Do iis quae universe in 0. N. N. requiruntur.......33.

§ 2. De iis qui alieno nomine nuntiant........................3g

§ 3. Rocentiorum 0. N. N. divisiones..............42'

CAPUT TERTIUM.

de operis novi nuntiationis effectu.

§ 1. Quis acquirat obligationcm ex O. N. N....................47,

§ 2. Quis ex O. N. N. obligetur....................

§ 3. Do intcrdicto quod oritur cx O. N. N...........59.

CAPUT QUARTUM

quibus modis tollitur o. n. w.

I 1. De ...................................

§ 2. De stipulatione ex Ü. N. N..............

§ 3. De reliquig finiendi modis.................. 88.

CAPUT QUINTUM.

operis novi nuntiatio apud keclintlokes.

§ 1. Jus canonicum........................

§ 2. Operis novi nuntiatio in Gallia...............

§ 3. Operis novi nuntiatio in Germauia et in Patria nostra. . . »04.