tgt;ISSERTATIO MEDICA INAUGURALIS

exhibens

^»lllios PERITONAEITIDIS CASÜS,

IN NOSOCOMIO AMSTEL0DAMEN8ISUBURBANO

OBSERVATOS.

.1

f »o » s»à

my

M

Igt;TSSERTATI0 MEDICA INAUGURALIS

EXHIBENS

^JNNOLLOS PERITONAEITIDIS CASÜS,

^^ NOSOCOMIO AMSTELODAMENSI SUBURBANO OBSERVATOS,

QUAM,

FAVENTE SUMMO NUMINE,

AÜGTOKITATE RECTORIS MAGNIFICI

GERARDI JOAIVNIS MULDER,

MAG. PHIL. NAT. MED. DOCT. ET PKOF. OKD.

NEC NON

CONSENSU

ET

quot;'issiMAB FACULTATIS MEDICAE decreto,

IPia® (amp;iaüO)W l])(D(0!ï(DIÜÜ!ïm

Bisque in MEDICINA honoiiibus et privii.egiis,
ÏW ACADEMIA RHEKO-TRAJECTIiVA,

RITE AC LEGITIME CONSEQUENDIS,
Ï'DBLICO AC SOLEMNI EXAMINI SÜBMITTET

Amstelodamensis.

AD DIEM XXVII M. JUNI7, HORA I,
IN AUDITORIO MAJOni.

AMSTELODAMI,
APUD J. C. SEPP ET FIL.

CIOIOCCCLIII.

quot;m:

é

MATRI

®ptiiiiae carissimae

SACR ü M.

'Mé

L. S.

^'quot;■icunque studiis suis laurea doctorali capessenda

i^'n-erti imponere cupit, specimene inaug^iraVi conscribendo

satisfaciat, necesse est. Cid igitur neeessitati et

^^ lt;^vadere non potui. Cum autem temporis brevitate

^^^wjwe causis coactus, diu in conscribenda dissertatione

^^sari non potuerim, propositum mihi fuit casus morbi

^'^^''inUos enarrare, quibus observandis in Nosocomio Sub-
fi^l

snb auspiciis Clar. vookhelm schneevoogï op-
^^^^ '^»'ihi data est copia. Quodsi hocce libella conscrihen-
^e scientiae ne tantillum quidem prodesse compertum
^^^^am, tamen credo hosce casus non plane indignas esse
^^^^ commemorem. Licet enim natura plerique casus
^quot;•^dopere différant, tamen commtme quoddam habent,
peritanaeitidem in eorum decursu esse ortam, il-
^'^que ifi pie^isqy^ß casïbus eadem vel saltem simili e
natam, perforatione scilicet peritonaei cum sub-
^î'gt;ienti effnsione in serosae cavitatem. Quod autem,

*i li

CASUS PRIMUS.

Mistoria morbi.

quot;Joannes t. G..., annos natus 69, negotiis suis aëris
J'^^'is valdopere expositus, Nosocomium intrat suburba-
die 3 m. Decemhris 1851.

debilis, pallidas, macie correptus. Queritur de
atque dolore in regione scapulari sinistra. In-
ibi anthraeem permagnum, supra quem cutis atte-
colorisque luridi, Incisione cruoiformi facta, sat
^S'^a purig copia effluit, maxima pro parte per telam
^^^iJlosam subcutaneam diffusi. Caeterum in nullaquaque
animadvertitur laesio notatu digna.
ej. mens. Febre corripitur intermittente tertiana.
9 mens. Jan, 1853. — Post aliquot iterates febris
°^ystnos, parotis dextra magnopere intumescit nec-
^ttactu dura atque dolorosa fit. Sequente die, vi-
prostratis, tumor post hirudinum applicationem non
; e contra tota facies erysipelatosa, tumida.
Sicca. Febris non recessit. Versatur aeger in
soporosa.

-Dgg 1 Q

^^ mem. Cutis erysipelate affectae color rubro-

coeruleus, ejusque superficies humore subcutaneo effuso
marginibus circumscriptis elevata apparet. Quotidie autem
erysipelas magis proserpens, jam caput et collum occu-
pât. Febris nihilominus remissio. Sopor idem. Praescr.
Sulph. Chin. Scrupulum unum, Caphurae grana quatuor,
ad pulveres n». dnodeeim.

Die 16 ej. mens. — Erysipelas hisce diebus bullosum
factum atque latius adhuc proserptum, totam faciem
crustis jam obtegit. Alvus et urina involuntariae. Me-
dicatio eadem. Insequentibus diebus febris magis magis-
que remissiones observantur; fit lingua magis humida;
nec amplius soporosus decumbit aeger.

Die 22 ej. mens. — Evanuit erysipelas. In angulo
dextro maxillae inferioris formatur abscessus, e quo post
tres dies, punctione facta, magna puris copia prodit.

Die 30 ej. mens. — Recrudescente febre, iterum erysi-
pelas faciei, eadem forma ut antea, apparet. Tument
glandulae submaxillares, necnon tonsillae. Post tres dies
novus anthrax in angulo scapulae sinistrae. Fit aeger
in diem debilior. Praescr. Decoct. Corticis Peruviani c-
Calamo Aromatico, pulveribus pristinis haud omissis.

Die 11 mens. Februar. — Rursus febre cum erysipelate
faciei corripitur aeger noster. Idem fere decursus ut an-
tea; eadem fere medicatio; gangraena ex decubitu autem
oritur. A die inde 20 hujusce mensis universe aliquantuH»
melius se habet aeger et, licet febre valdopere exhaus-
tus, lentissime ad reconvalescentiam. vergere videtur.

Die 3 mens. Martii. — Accusât dolorem in abdominis p»'

'iete. In regione subumbilicali oflendimua tumorem du-
rum, dolorosum, nec palpatione, nec percussione bene
circumscriptum ; cutis supra tumorem immobilis cum eo
arete cohaeret.

Applicantur Hirudines n» vj et deinde unguentum nea-
Politanum et cataplasmata. - Post quatuor dies non am-
Plius adeo durus nec tarn late extensus tumor. Dubium
^xoritur, num adsit fluctuatio in profundiori tumoris
parte. Cutis supra tumorem magis rubet. Insequentibus
diebus autem tumor magis magisque imminuitur. Sen-
fluctuationis si unquam adfuit, plane evanuit.
'iamen aegri post hosce varies casus valdopere in
pejus versa conditio. Macies, anaemia in diem augen-
^»ir. Sensim sensimque fit faciei expressio apathica,
®'upida; sensuum débilitas, delirium mite, sopor; alvus
urina semper involuntariae.

Die 12 ej. mens. — Fades magis collapsa, hippo-
^ratica. Ictus pulsus non amplius sentiuntur. Abdo-
»»en tympanitide intestinorum quodammodo tumidum. Fit
^eger magis comatosus, moriturque die 14 ej. mensis.

Sectio Cadarefis Claris P-

Aperte cranio, arachnoideam nitore carere, ejusque
«avitatem majorem seri copiam continere patet. Cerebrum
'Psum sanum videtur, nisi gyri quodammodo sint atro-
Phiei. Ventriculi laterales sero paullulum dilatati.

Pleura pulmonalis in utroque latere pseudo^membra-

nis pleurae costali adhaeret. In posteriori thoracis parte

in utroqne latere serum sanguinolentum, parva licet
copia, continetur. Lobi pulmonum superiores oedematosi,

inferiores liypostatici.

Pericardium serum non continet; cor ipsum parvum,
laxum, superficiem tela adiposa magna pro parte obtectam
offert. In valvulis mitralibus et semilunaribus aortae
puncta ossificationis offenduntur, non ita tamen ut inde
oriatur insufficientia. Aorta ipsa in plurimis locis atbe-
romate correpta, ita ut in regione Inmbali canalis ossei
speciem prae se ferat. In cordis dextri cavitate coagula
gelatinosa flavo-rubescentia, mollia adsunt.

Abdomen. — Hepar globosum, granulatam. Lien parvus
pulposus. Renes flaccid!, substantia corticalis atrophica;
capsulae sine parenchymatis laesione divelli non possunt.
In regioni umbilicali offenditur abscessus musculos rec-
tos inter et peritonaeum parietale. Abcessus introrsum,
peritonaeo parietali perforato, apertus, pus inter ansas in-
testinales adjacentes effudit. Intestina cuncta in una.»
massam crebris adhaesionibus coacta, eo loco, quo absces-
sus in pariete abdominal! adest, peritonaeo parietal! ta®
arete adhaerent, ut paries abscessus posterior non am-
plius a peritonaeo parietali sed potius ab adjacente part®
serosae intestinalis videatur esse constituta. Ipsius P^-

ritonaei vasa capillaria per totum abdomen sanguine val

repleta. Color peritonaei inde rubro-fuscus, imo in «J»'
nullis locis, praesertim abscessui vicinis fere niger;«bi
que peritonaeum est turbidum, incrassatum.

Magna copia fluidi ichorosi flavo-grisei coloris, coagu-
^^ gelatinosa continentis, in cavo abdominis offenditur.
lötestinorum parietes sunt adeo fragiles, ut levi tractioni
cédant et quam facillime divellantur. Membrana mucosa
intestinalis pallida, caeterum nil notatu dignum offert.

Epic vis i

Notabilem hic babemus casum sanguinis crasis vitiatae.
Videmus nempe senem, anthrace correptum, cutaneae affec-

^'onis specie, quae plerumque vitiata diaetae ratione, domi-

luci nec aëri patentibus, victu insalubri oritur, quae
^'»nes causae sanguinis crasin post brevius longiusve tem-
P^i'is spatium pessumdare valent. Simul in eodem individuo
et illic deinceps abscessus videmus metastaticos ortos,
^^Og ejusdem absque ullo dubio dyscrasiae sequelas habere
Sed quod ante omnia nobis adesse dyscrasiam pro-
^^^at, erat Erysipelatis species ista, cui notabilior in-
^hratio subcutanea subest, quaeque et colore coeruleo-
^quot;^ente, et hyperaesthesia cutis, et natura proserpente
^'^'^inguenda est. Haecce species, quae in Nosocomio
insalubritatis fama merito gaudenti, saepius ob-
^^'^^atur multisque aegris mortem affert, praesertim in
obtinet, qui jam aliis morbis et quidem febribus
^®^®rmittentibus exhausti sunt quorumque crasis pessumdata
Insuper se una cum diathesi furunculosa aliisque
quot;dyscrasiae symptomatibus manifestare solet, ita ut du-
non supersit, non tantum cutis morbum idiopathi-

cum, dermatonosin, quemadmodum fdchs vocat, haben
posse. In nostro individuo praeter alia et anthraces et
abscessus et febres intermittentes et erysipelas simul ade-
rant. Crasin inde pyaemicam exortam esse non dubito
quin asseram; quomodo autem orta sit, explicatu difBci-
lius esse lubens confiteor.

Pus, qua tale, endosmotico modo per vasorum capill®' quot;
rium parietes penetrare atque sangnini admisceri posse
vix ac ne vix contendi potest. Quod autem pus ip'^
sum facere nequit, puris plasmati contingere potest;
porro lumina vasorum patentia sive puris element»,
sive pus ipsum assumere possunt, necnon etiam pro-
cessu locali quodam inflammatorio puris formatio
ipsis vasis capillaribus locum habere potest. Deniqu®
m sanguinis crasi ejusque elementis ipsis opportuni'
tas haerere potest, qua pyaemia exoriatur et pus iquot;
diversis locis praeparetur. Quidquid obtinuerit, si*^®
unus sive plures pyogeneseos modi in nostro casu 1quot;'
cum habnerint, neminem dijudicare posse credimiiS'
sed quisque libenter confitebitur hic casum exquisituöquot;
pyaemiae se obtulisse. Verosimiliter si in Nosocquot;
mio non diutius degisset aeger idque post anthrad®
sanationem statim reliquisset, non tali morbo affect''®
nec talibus symptomatibus necatus foret. In hoc em®®
individuo anthrax ad febrem intermittentem, febris
termittens ad erysipelas et ad abscessus metastaticquot;*
praedisposuit.

In cadavere duplicem conditionem notandam invC

quot;■»Us» unam nempe, quae provectiori aetata saepius obti-
ßere solet, quemadraodum gyrorum cerebri atrophiam,
arteriarum atheroma, cet., alteram, quae sequela acceden-
tis morbi dici poterat atque sanguinis dissolutionem in-
dicat: serum sanguinolentum in thorace, hypostasin pul-
•Qonum, cor laxum, coagula in corde gelatinosa, lienem
Pi^lposum cet.

Quod ad medicationem attinet, duo praesertim sunt
^hservanda, unum quod universe in pyaemia sed prae-
in hacce forma, ubi Erysipelas cachecticum una
febre adynamica invadit, antiseptica et tonica, Ca-
Phuram cum Sulphate Chinini et Corticem Peruvianum
®cilicet, hoc in Nosocomio semper optimo cum successu
Pï'opinantur: alterum, quod hic forsitan putet aliquis nos
^tîus abscessum in abdominis pariete aperire debuisse
fortasse peritonaeitidem prohibere potuisse. Fieri
Potest, licet nihilominus mortem proximam opinaremur,
praeterea fluctuationis sensus tantopere erat obscu-
color cutis aliis causis, quemadmodum cataplasmati-
tam facile attribui poterat, infiltratio parietis abdo-
quot;^nialis, dolor, ceteraque ibi tam cito evanuerunt, ut de
P^öctione non amplius sermo esse posset. — Ceteroquin
^®grum tandem peritonaeitide exstinctum esse, non est
dubitemus.

CASUS SECUNDUS.

Historia morbi.

HenkicaH..., annos nata 39, ancilla, non nupta, die
23 mens. Febr. 1853. in Nosocomio suburbano recipitur.

Semper antea prospéra se fructam valetudine déclarai.
Menstruatio, anno aetatis decimo quinto postquam intra-
verat, semper secundum normam locum habuerat; postremis
vero quatuor mensibus non amplius prodierat. Ab hoc
inde tempore fluorem album accusaverat et nonnunquam
doloribus lancinantibus in regione hypogastrica vexari
coeperat, ultimis imo diebus urinam urentem et san-
guinolenti coloris nonnisi guttatim escernere potuerat.
Alvi constipationem adesse narrat.

Habitum externum parum characteristicum prae se fert
aegra. Emaciatio nulla, cutis color albo-flavesens, ge-
nar um rubor circumscriptus. Abdominis examen, pal-
patione et percussione institutum nihil indicat, nec in
ullo loco dolorem excitât. Hymen adest. Digitus indes

vaginara ad longitudinem duarum phalangum immissus
■^assam animadvertit in vagina quasi dependentum,
^'tactu njollem, dolorosam, unde facile destillat sanguis,
^uperiora versus massa totam vaginam implet, ita ut
°®liuin uteri, inde obtectum, sentiri nequeat. Exploratie
P®'quot; rectum nihil docet.

31 ej. mens. — Per plures dies sanguis e vagina
^tillavit. Evanescit autem hoe symptoma post solutionis
^'quot;ïöinis injectiones.

5 mens. Martii. — Dolores lancinantes in regione
^ypogastrica aucti. In regione ovarii dextri, pressione
parietem abdominalem sentitur tumor nodosus, resis-
dolorosus. Exploratio per vaginam, ne rursus
^^tmeat sanguinis fluxus, non iteratur. Post tres dies
hucusque semper tardam diarrhoea exsequitur.
'®ëua fit sicca, aphthosa. Febris manifesta.

15 ej. mens, — Tumor in dietn volumine auge-

tuigt;.nbsp;. . .nbsp;.....

nunc etiam in regione ovarii sinistn apparet, con-

massam, superficie irregulärem, hic magis du-

illic magis elasticam. Capitis humani fere volumen

^'^ßptns est. Attactu insignem movet dolorem. Abdo-

'^^n tympaujtj^g intestinorum valdopere tumet. Fluctuatio
'^Ulla.

^it aegrae conditio in diem magis in pejus versa.
® et dolore quotidie excruciatur. Tamen parum
macescit.

25 ej. mens. — Tumor fere totum abdomen im-
ad hypochondria usque adscendit. Margines sunt

obtusi, rotundi. Superficiei inaequalitatem si excipias,
utero per novem menses gravido forma et volumine quo-
dammodo est similis. Levissima pressio dolorem movet
vehementissimum. Aegra dorso decumblt, immobilis.
Subito sensationem accusat quasi aliquid in abdomine
disrumpatur. Exsequuntur hancce sensationem dolores
per totum abdomen extensi, intolerabiles, vomitus, pul-
sus vix perciptibilis, fades decomposita. Occumbit aegra
die sequenti.

Sectio Cadavefis C^oris p «» 9

Cadaver parum emaciatum. Hypostasis partis poste-
rioris trunci. Putrefactie insignis.

Organa thorads sana videntur. In cordis superficie
macula tendinea palmae manus ambitus observatur.

Paries abdominalis scalpello cruciatim finditur, ita ut
inde oriantur quatuor lobi, quibus reclinatis cavitas ab-
dominalis late patet. Effluit magna quantitas liquidi
foetidi, turbidi, flavo-fusd, multa coagula fibrinosa con-
tinentis. Cuncta organa abdominalia crebris adhaesio-
nibus inter se juncta, unam quasi sistunt massam dif-
formem, quae omento, ad pollicis dimensionem incrassato,
adhaerens, peritonaeo parietali adeo affixa apparet, u»
paries abdominalis per totum decursum scalpello ab ea
dissecari debeat. Peritonaeum ubique colorem habet
nigro-fuscum, multis in lods strato fibrinoso obtectuto-
Hepar drrhosi correptum. Lien, sat parvus, capsulai»

habet rugosam. Renes flaccidi, aubstantiarn corticalem
atrophicam referunt.

Intestinorum ansas, unam in massam conglobatas scal-
Pellus dissolvere non valet. Levissima tractione tunicae
^i^elluntur. Tumor autem ab omni parte adhaesionibus
partibus vicinis liberatur, et ex abdominis cavo
^emitur, ita ut vaginae pars major et vesica, necnon
rectum cum eo simul auferantur, sub qua operatione
quot;^ultae cystides majores minoresque, aliae sero limpido,
aliae vero fluido 'turbido, purulento repletae, disrumpun-
Duce digito, in vaginam immisso, dissecatur tumor
axin uteri in partem dextram et sinistram.
Inde primo loco patet vesicam urinariam et rectum cum
Tumore nil commune habere, nisi quod illi adhaesione
peritonaeitide sint juncta. Illae partes ipsae pror-
sanae videntur. Collum uteri massam mollem, dif-
'orrnem, fungosam sistens, nigro-fusci coloris, in vagi-
caeterum sana, dependet. Cavitas uterina solito
major. Uteri corpus valde incrassatum cum ova-
tubis et ligamentis latis unam constituit massam, in
Ina singulorum organorum vestigia et limites non am-
Plius distingui possunt. Massa haecce, coloris flavo-
^•^bri, tela fibrosa sat resistente constat, in qua crebra
'ubera rotunda, magnitudine diversa, colore albescente
^^ ßiolliori structura insignia, observantur. In periphe-
tumoris parte variae reperiuntur cystides, parietibus
praeditae, liquorem continentes serosam limpi-
plures autem sero purulentam (vide supra). Hae

cystides partem ti^moris superiorem et fere dimidiam
constituunt.

Glandulae lymphaticae in abdomine obviae pleraeque
volumine adauctae. Dissectae eundem characterem eas ba-
bere patet ac tubera in tumore memorata. Post incisionem
variorum tuberum prodit succus lactei coloris et consis-
tentiae. In hoe plasmate microscopü ope observantur
cellulae permultae, multiformes, plures permagnae, ro-
tundae vel in fibrarum formam elongatae, vel caudatae,
plures hyalineae, unum nucleum granulosum vel etiam
plures tales continentes; observantur praeterea nuclei
multiliberi, multiformes, massa granulosa constantes;
denique granula primitiva (elementair-korrels) multa.

Epicrisi*-

Notandum in hocce casu nobis videtur breve temporis
spatium per quod pseudoplasma tantae molis sit efforma-
tum. Si enim anamnesin animadvertimus, inde quam
maxime verisimile fit, tumoris formationem incepisse cir-
citer quatuor menses, antequam Nosocomio reciperetur,
et igitur per spatium quinque mensium permagna ista
moles in abdomine formata est. Neque hoe tantum.
Die ipso, quo aegra Nosocomium adierat, patuit, tumo-
ris supra sympbysin pubis extensi premendo ne vestigia
quidem detegi posse; itaque baud dubium, quin maxima
saltern tumoris pars per unam, quam bic degit, mensem
orta sit.

l.'î

iJe tumoris natura non est quod dubitemus. Forma,
®olor et totus adspectus, qualia in sectione cadaveris me-
quot;loravimus, necnon elementa microscopii ope reperta,
carcinomatis indolen indicant. Cystidum formatio in
®^'ariis saepe obtinet et cum carcinormatis evolutione
^^ ovariis cystidum formatio saepius comes it. Sic Ro-
kitansky describit (1): »ein Medullar Krebs mit Cysten-
^ildung dergestalt combinirt, dass sich in seiner Pe-
'quot;»Pherie theils auf der freien Fläche der Peritonäal-
ïiülse des Ovariums, theils unter ihr und der peripheri-
sphen Schichte des Stroma Cysten entwickeln.quot; Haec
sine dubio eandem formam indicant quam in
Casu, de quo agimus, observavimus. — Alio loco (2)
^^iam carcinomatis formam in ovariis obviam describit,
^bi cystidum formatio cum carcinomate medullari con-
JUncta obvenit. Haec forma, quam nomine Hydropis
quot;^Iveolaris Ovarii insignit auctor, licet cum nostro casu
quot;^lltum commune habeat, tamen multis notis, imprimis
'^ispositione et contento cystidum liquore ab eo magis
differt quam forma prius memorata.

Natura tumoris quodammodo nobis explicat celerrimum
ejus incrementum, Cystides enim inter paucorum die-
^Uoi spatium ad permagnum volumen increscere saepius
observatur. Et si ad carcinomatis species attendimus,
Carcinoma medulläre praeter alias acuta evolutione insigne

Sandbuch der Pathol. Anatomie, iii 602.
Ibid 596.

videtur. Rokitansky apodictice hac de re verba enuntiat: (1)
»Das Medullar-Carcinom ist seiner ersten Entwickelnng
sowohl als seinem Verlaufe nach der acuteste Krebs.''

Notandus adhuc decursus peritonaeitidis rapidus, imo
qui inter 24 horarum spatium aegrae mortem attulerit.
Symptomata enim ortae peritonaeitidis in nostro casu tam
perspicua fuere, ut ipsam horam, qua se primum mani-
festavit, indicare posse nobis videamur. Sensatio aegrae,
quasi subito in abdomine aliquid disrumperetur, verisi-
millimam hypothesin reddunt, unam ex cystidibus in
ovario obviis eo momento disruptam esse. Cystides
enim fere omnes parietum tenuitate insignes erant. Ta-
lis in saccum peritonaealem effusio subitanea acutissimam
inflammationem inde ortam optime explicat.

(1) Handbuch der Patkol. Anatomie, I, 373.

CASUS TERTIUS.

Historia morbi.

Matthaeus m..., annos natus 59, vir nuptus, opera-
î^ius, per 8 vel 9 hebdomades febre intermittente quar-
tana-vexatus, postea oedema crurum contraxerat. — Auxi-
lii medici implorandi causa, die 1 mens. Februarii 1853
Ïï^osocomium suburbanum adit. (Nota tu dignum, illum
ante duos jam annos in eodem Nosocomio degisse et
tempore symptomata broncborrhoeae chronicae, hy-
dropis et bypertropbiae cordis se manifestasse).

Habitus aegri bydraemicus, cacbecticus. Macie est
'^orreptus. Cutis arida, lurida. Tussis frequens, sicca.

Thoracis examine physico instituto, in regione lobi
»iiferioris pulmonis dextri sonus percussionis subobtusus
'^bservatur. Strepitus vesicularis ibi minus facile quam
in reliquis thoracis partibus aure percipitur. Rhonebus,
•lunc sibilans, nunc crepitans aut mucosus per totum
'boracem stethoscopii ope auditur. Sonus percussionis
regione cordis obtusus latins, quam par est, extensus.

Ictus cordis manu thoraci imposita non sentiuntur. Cor-
dis soni quasi ex profundo audiuntur. Sonus primus

protractus est.

Abdomen valdopere tumet. Hepatis margo inferior
infra costas spurias latitudine duorum digitorum sese
extendit. Pressione abdomen pultis consistentiae se prae-
bet. Dubium num adsit fluctuatio. Extremitates inferi-
ores oedematosae. Urina limpida albumen non con-
tinet.

Per totam mensem Februarii aegri conditio non multum
mutatur (quotidie assumit Mixturam tonicam cum Muriate
Ferro-Ammoniacali) imo potius in pejus vertitur, quum
aegri adspectus in diem fiat magis bydraemicus. Urina
semper albumine caret.

Die iO mens. Martii. — Queritur aeger de dolore in re-
gione praecordiali. Exploratione patet dolorem pressione
adaugeri. Percussione autem nec palpatione causa dolo-

ris dilucidari potest.

Die 16 ej. mens. - Alvus liquida exorta. Femora et
crura magis quam antea tumida. Urinae excretio par-
ca. Amara et Ferrum quae hucusque nil praestiterant,
omittuntur et Solutio Tartari Boraxati cum Oxymellis
Scillitici uncia dimidia et praeterca Vinum Rubrum quo-
tidie propinantur.

Exeunte mense ascites fit manifesta. Soni cordis dif-
ficillime percipiuntur. Post cibos sumptos semper op-
pressionis sensum accusat aeger; vomitus autem nuuquam
intrat.

16 metis. Maß. — Dysphoria et débilitas in diem
^■Wgentur, Heet in localibus symptomatibus magna mu-
non obtineat.

19 ej. mens. — Subito collapsus intrat. Dolores
Vehementes lancinantes per abdomen, praecipue in lum-
^ali regione concentrati, exoriuntur. Oculi exstincti,
^ies hippocratica, pulsus ictus vix percipiendi, euncta
■^^rtena instantem indicant. Occumbit aeger eo ipso die
^ora 6 vespertina.

Sectio Cadavefis C1*ovis SS: p. m.y

Sterno cum costarum partibus cartilagineis remoto,
^Pertum se offert cavum thoracis. In utroque sacco pleurae
^i^ira circiter seri limpidi sanguinolenti coloris est collecta.
^'iltDones magnum offerunt volumen, post incisionem au-
Valdopere collabuntur. Sunt valde anaemici, prae-
partes quae costis adjacent. Hic et illic magnam
Pigmenti copiam continent. Paucis pseudomembranis pleu-
lt;2ostalibus adhaerent. In apice pulmonis sinistri, loco
^''cmascripto, tela contracta est et fibrosa apparet, quasi
J^ctnra substantiae obtinuisset. Num cicatrix pristinae
®^vernae? Tubercula nusquam obvia.

I'ericardium seri limpidi magnam copiam continet. Cor
'''diverse bypertropbicum, praesertim autem ventriculus
^^öister, cujus cavitas dilatata parca coagula fibrinosa
^^Qtinet. Valvulae secundum normam constitutae.

^®patis volumen adauctum latitudine, crassitudine vero

2

diminutum. Substantia est anaemica, coloris grisei,
consistentiae paullo mollioris, digiti impressionem facilius

servantis, sat sicca.

Lien pulposus, volumine parum adauctus, colore et
consistentia faecibus vini comparandus.
Renes valde hyperaemici, caeterum sani.
Ventriculi cavitas, cliymo repleta, solito multo am-
plior. Membrana mucosa in sacco coeco et secundum
curvaturam majorem, tumida, pigmentosa. Variis in lo-
cis ecchymoses animadvertuntur. In pariete ventriculi
posteriori prope pylorum invenitur massa tuberosa car-
cinomatosa superficie palma manus major. Constat pseu-
doplasma tuberculis majoribus minoribusque, formae ovalis
vel subrotundae singulis inter se in unam massam con-
glomeratis. Membrana mucosa ad margines pseudoplasmatis
terminatur, nec supra tumorem extensa est. Sub pseu-
doplasmate tunica ventriculi muscularis magnopere in-
crassata apparet. Serosa pro parte saltern sana videtur.
Loco circumscripto, floreni circiter magnitudinis, serosa lobi
hepatis sinistri parti serosae ventriculi subjacent! adhaeret.
Adhaesio facile solvitur et nunc apparet, illo loco parietis
ventriculi ne vestigia quidem amplius adesse sed carci-
nomate luxuriante .ilium esse destructum. Tela celMosa
circumjacens nigro-fuscum habet colorem et constituit, ut
ita dicam, abscessum sinuosum ichore repletum. In ip-
sam telam hepaticam malum se non extendit. Est tan-
tum serosa hepatica loco adhaesionis valde incrassata et
inaequalis. Notandum est tubercula cultro sat magnam

resistentiam opponere et non, ut oculis nudis videbatur,
tela fibrosa maxima pro parte constare, contra — mi-
croscopica indagatione patuit, telam constare fere non
öisi nucleis magnis, plerumque oblongis, fere quadran-
gularibus, granulosis, dum perpaucae tantum fibrae ob-
servabantur. In nonnullis autem locis, praesertim ubi
ventriculi paries perforatus apparat, tubercula scalpello
minorem resistentiam opponunt. Hic pigmentum majori
copia invenitur, hic et illic sub forma punctulorum ni-
grorum sparsum. Microscopii ope cellulae multae, mul-
tiformes, nucleatae inveniuntur, licet tamen nucleis nu-
mero cédant.

Duodenum sanum; attamen pylorus coarctatus, quippe
qui digitum medium vix admittat. Mucosa intestinorum
tenuium injectionibus systematis capillaris tumida atque
rubra, praesertim in regione coecali. Crassorum intesti-
norum mucosa sana. Peritonaeum ubique (praesertim
Mesenterium et serosa intestinalis) nitore caret; bic et
illic injectionibus capillaribus rubro-fusco colwe insi-
gnitum est. Superficies scabra. Cavitas peritonaealis
circiter libras tres fluidi purulenti, male olentis flavo-
füsci coloris continet.

Epicrisis.

Hujus historiae morbi conspectus baud difficile reddi
potest. Spectat enim casus hominem, corde bypertropbi-
co praeditum, jam ante plures annos febribus intermit-

tentibus et subséquente hydrope et bronehorrhoea chro-
nica vexatum. Una alteraque affectione apparatus di-
gestionis valdopere erat perturbatus, hepar hypertrophi-
cum, lien pulposus facta erant. Quid mirum hydrae-
miam inde ortam totamque materiae metamorphosin pes-
sumdatam esse, et inde hydropericardium et hydrothora-
cem exstitisse? Addas fungum ventriculi, cujus prima
vestigia, licet nullo modo eruenda, tamen verisimiliter
jam a primo tempore inde, quo Nosocomio receptus erat,
exstiterant, et facile intelliges hic omnem medicatio-
nem inanem se praestitisse, mortemque averti non po-
tuisse. Erat autem cura nunc symptomatica quemad-
modum contra tussin nocturnam molestam, agrypniae
causam, nunc magis rationalis contra morbosam crasin
(Amara, Ferrum). Caeterum casus memoratus docet quam
difficilis durante vita diagnosis carcinomatis ventriculi
esse possit. Querebatur quidem interdum aeger noster de
sensu ingrato in regione praecordiali, sed, licet diligen-
ter topica exploratione et perpensis physiologicis factis
doloris causam investigare eonati simus, veram indagare
causam nunquam potuerimus. Oppressionem interdum
post cibos assumtos ortam nunquam symptoma majoris
momenti habuimis, quia haecce dyspepsia in permultis
aegris observatur, qui diutius jam morbo quodam correp-
ti jacent.

I

Ex iis, quae in cadavere invenimus, dubium moveri
potest, utrum peritonaeitis universa ex inflammatione
serosae locali, eo loco quo fungus ventriculi aderat,

sit, an potius obtinuerit e perforatione et inde orta
^fiusione in saccum peritonaei. — In nostro casu hoc
locum habuisse credimus et quidem praesertim ob acutis-
®iaium decursum inflammationis, quippe quae inter 12 ho-
vitae finem inposuerit.

I^urante aegri vita saepe mirati sumus albuminuriam
adesse. Multae enim aderant causae, quae in aliis
^Qdividnis albuminuriam movere valent; cordis vitio enim
laborabat; diu in Nosocomio suburbano degerat, quod
^llis momentis, quae albuminuriam movere possunt, addi
debet, ratione habita febrium intermittentium ibi ende-
®®icarum, quibus etiam aeger noster tamdiu vexatus
denique etiam cachexia insigni laborabat. — Au-
^®psia probatum est, quod ex urina examine durante vita
®oncluderamus, nempe renes ad adspectum sanos se
praebuerunt.

CASUS UUARTUS.

Hist Of ia mofhi.

Jacobus b.,., annos natus 18, fistularum ex herbs
nicotiana confectarum fabricator, Nosocomio suburban»
recipitur die 14 mens. Martii 1853.

Aeger, statura puer potius quam adolescens, valdopere
macet. Habitus cachecticus, scrofulosus. Cutis arida?
sqalida. Per totum corpus variolarum cicatrices obviae-
In crure dextro ulcera adsunt, ex pustulis ecthymatosis
orta, fundo sqalente, gangraenoso, marginibus crustaceis-
Haecce ulcera ante 14 dies pustularum sub forma s®
primum manifestasse enarrat aeger.

Crus ulcerosum pannis, Aqua Chlorata madefactis, ob-
tegitur; interne autem Oleum Jecoris Aselli et diaeta
lauta, nutriens administratur.

Ultimis mens. Martii diebus queri incipit aeger ^^
diarrhoea cum doloribus colicis et tenesmis ad alvu®'
Narrat autem se similibus symptomatibus jamdiu vexatu®quot;
esse antequam Nosocomium intraverat.

Die 7 mens. Aprilis febre corripitur intermittente

tidiana; mox autem, Sulphate Chiûini assumto paroxys-
non amplius apparent. Diarrhoea et tenesmi interea
Clysmatibus Emollientibus 'cum Laud. Liq. gtt. duodecim
fédérant et ad diem usque 9 hujusce mensis se non am-
Plius manifestaverunt. Nunc autem vehementius recru-
'^cscunt, lingua laevis, laete rubens; anorexia; fréquentes
•■enesmi ad alvum ; abdomen, praesertim in regione ileo-
^oecali, ad attactum dolens.

12 ej. mem. — Deliria nocturna exoriuntur, facies
Pallida manet; subsultus tendinum. Pulsus parvus, fre-
l'^entissimus ; alvi excretio parca, licet frequens, liqui-
'^issima. Dolores colici eidem manent. Abdomen pla-
attactu non amplius dolorosum. Praescr. Pulveres
cum Acet. Plumb, granîs duobus et Acet. Morphii grano
Ulcéra cruris dextri interea Aqua Chlorata, et
Heinde solutione Nitr. Arg. bene lauta, plane sanata sunt.

15 ej. mens. — Manent symptomata laesae func-
''loois intestinalis. Alvus liquida coloris normalis, muco
interdum sanguine permixta; genarum rubor circum-
scriptus^ febris continua. Sudores nocturni. Pro pul-
^cribus supra memoratis, denuo solutio Salebina prae-
®cribitur. Quandoque tussis brevis sicca accedit. Ex-
Pcctoratio nulla. Auscultatione in dextro thoracis latere
papillae regione auditur respiratie bronchialis et vocis
®*^nus per thoracis parietem ibi magis perspicue, quam
P^r est, aure admota percipitur. Eadem symptomata, li-
minus intense, in eadem lateris sinistri regione ani-

quot;^advertuntur.

Die Iß ej.mens. — Facies magis collapsa; lingua exsu-
dato crasso, squalido obtecta, sudor profdsus, viscidus.
Praescr. Sol. Emoll. c. Aq. Chlor, uncia dimidia.

Die 19 ej. mens. — Febris ultimis diebus minus ma-
nifestae exacerbatio horrore comitata. Facies contracta.
Apex nasi coeruleus, frigidus. Tenesmi ad alvum et
urinam.

Die 20 ej. mens. — Denuo febris exacerbatio, horrore
comitata. Singultus.

Die 23 ej. mens. — Dolores colici adaucti. Abdomen
parum tumidum. Semper febris adest. Nausea et vomi-
tus. Delirium mite. Praescr. Emulsio Amygdalarum
dulcium.

Die 24 ej. mens. — Frequens tussis. Expeetoratio par-
ca, mucosa. Sudamina miliaria, valde conferta, hya-
linea, sero limpido repleta, trunci superficiem anteriorem
et extremitates superiores occupant. Labia Migine ob-
sessa. Facies decomposita. Pulsus filiformis. — Die in-
sequenti comatosus occumbit.

Sectio Cadavefis. C^ofis 3€ p. m.')

Cadaver valdopere macet. Sudamina in trunco et extre-
mitatibus superioribus obvia, quodammodo opacioraquam
durante vita apparent, numero et volumine non mutata^
Fluidum, quod continent leviter turbidum, hic et illic
purulentum.

Pleurae pulmonales et costales in utroque latere pau-

tantum adhaesionibus sibi invieem adnatae. Lobi
Piilmonis sinistri superioris tertia pars inferior solito den-
mfiltrata apparet. Incisione crepitatio nulla, imo
^^ pressione quidem aër prodit. Est tela rubro-grisea,
sicca, paullulum granulosa, fragilis. Eeliquae par-
lobi superioris et lobi inferioris ejusdem lateris tela
^Ide oedematosa. — Lobi superioris dextri pars infe-
ct lobus dexter médius pneumonicam infiltrationem
'^l^ierunt, illi prorsus similem, quae in altero pulmone
^'inuit. Caetera pars pulmonis dextri oedemate correp-
In pericardio seri limpidi parva quantitas observa-
Cordis parvi uterque ventriculus coagula fibrinosa
®°ûtinet firma, albo-fiavescentia, nitescentia. Valvulae
normam constitutae.
■Abdomen tumidum. Fluctuatio non perspicua. Hepar
adauctum, planum, molle, degenerationem adipo-
subiisse videtur. Lien forma nec structura a norma
Ren sinister, solito major, densus. Substan-

tia o

®iquot;ticalis hypertrophica, llavescens, piramides coarc-

tenet, ita ut hic et illic fere evannerint. Ren dex-

volumine multo minor, structura caeterum sinistro si-
•ûilis.

^ ®''itonaeum colorem habet squalidum, fuscum. Co-

iste praesertim observatur in mesenterio et intesti-

' ®P''iaiis in regione ileo-coecali, ubi fere niger dici
potest 1

• in cavo abdominis magna liquoris foetidi,
lehorosi

copia eat collecta, coagula parva sed multa
'quot;«tinentis.

Ventriculi, duodeni et jejuni membrana mucosa sanum
praebet aspectum; in ilei autem parte inferior! hyperae-
mica est tumidaque. Hac in parte multa ulcera inveni-
untur, tam ulcuscula minima, folliculosa, superficialia,
quam ulcerationes magis in latum et profundum vergen-
tes. Majorum ulcerum fundus inaequalis, exsudato ob-
tectus. Formam habent ulcera ovalem, secundum direc-
tionem tractus intestinalis decurrentem; margines sunt
integri, atro-coerulei. Glandulae Peyerianae intumescen-
tia et colore distinguendae. Variis in locis adspectus
serosae intestinalis, ubi mucosae ulcera subjacent, majori
capillarium injectione et crassitudine ulceris formam et
circuitum sat accurate indicat. Tribus in locis perito-
naeum est perforatum, ita ut cavitas intestinalis directe
cum abdominis cavo cohaereat. Harum aperturarum
maxima satampla est, ut digiti indicis apex facile pene-
trare possit. Margines laete rubentes, integri apparent;
aperturae valvulae Bauhini propinquae inveniuntur. —
Membrana mucosa intestini coeci valde est hyperaemica
et multis in locis ulceribus magis minusve destrucla.
Ubi magnum profundumque in coeco ulcus adest, serosa
intestinalis subjacens cum parte vicina peritonaei parie-
talis arete cohaeret. In colo adscendente paucae adhuc
ulcerationes perparvae superficiales observantur. Rectum
versus autem non amplius sunt perspicuae et plane eva-
nescunt.

Kpicrisis.

Casus memoratus exemplum offert praeclarum dubiae
•^'agnosis durante vita. Licet enim compertum habere-
gravem adesse intestinorum laesionem et sympto-
öiata pertinacia verisimillimam redderent hypothesin, ul-
lt;^erationem obtineri, tamen et de sede et de natura ul-
®®rum certam durante vita sententiam proferre non ausi
^'^njus et diagnosis fluctuavit inter diarrhoeam typhosam
^yaenterieam, catarrhalem aut tuberculosam. Symptomata
abarum funetionum laesione nobis naturae ulceratio-
n's explicandae non sufficere videbantur. Plura qui-
symptomata ut subsultus tendinum, delirium mite,
faciei adspectus, virium prostratio, apathia, typhum re-
lt;^olebant, sed haecce symptomata in variis aliis intesti-
norum morbis etiam occurrere possunt. Tali diagnosi
praeterea varia obstabant; diarrhoea enim non in decursu
quot;lorbi exorta, sicut in typho obtinere solet, sed jam an-
'^equam in Nosocomio recipiebatur aeger, adfuerat; tenesmi
^ alvum affectionem intestinalem potius in intestinis
^rassis anum versus, praesentem demonstrare videbantur
(dysenteria). — Diarhoea tuberculosa num adesset, sae-
P'Us quaestio nobis in mentem venit. Aegri aetas et ha-
bitus hancce suspicionem non prorsus alienam esse indi-
^abant, licet initio tuberculosis pulmonalis symptomata aus-
^quot;Itatione ernere non possemus (ubi enim tubercula miliaria
telam pulmonalem dispersa adsunt, saepius nec percus-
«lone, nec auscultatione aliquid erui potest). Quum autem
P'^stea telae pulmonalis densioris factae symptomata lucidin?

se manifestarunt, diagnosin tuberculosis pulmonalis et
intestinalis non solum non rejiciendam, sed potius veri-
similem esse statuendam opinati sumus. Huicce diagnosi
ipsarum faecium natura non contraria erat; nempe ple-
rumque alvus erat coloris normalis, liquida, interdum
muco et sanguine mixta, quemadmodum in diarrhoea tu-
berculosa saepius locum habet.

Patet igitur ex iis, quae memoravimus, certam dia-
gnosin nos facere non potuisse et hoc praesertim inde
pendere nobis videtur, quod eadem symptomata in diver-
sis genere morbis occurrere possint, et quod laesio or-
gani alicujus quidem symptomatibus saepe se ostendat,
symptomata ipsa autem non semper pro laesionis natura
diversa différant. — Quod attinet ad symptomata typbosa
supra memorata, verba clarissimi andbal (1) nostra fa-
cimus : » Il n'est guère de maladie, dans laquelle on ne
puisse voir se développer quelquefois la fièvre typhoïde
et beaucoup plus souvent de simples accidents typhoï-
des, ou, en d'autres formes, les différons symptômes aux-
quels piNEL donnait le nom d'ataxiques et d'adynami-
ques.quot;

Sectio cadaveris dubia, quae durante vita de diagnosi
mota erant, non prorsus sustulit. Dysenteriam quidem
non adfuisse sane patuit et forma affectionis mucosae
intestinalis et loco, quo ulcéra obvia erant. In tuber-
culosis suspicione nos errasse autopsia comprobavit. Nec

(1) Clinique Médicale. iii. 344.

enim pulmonum, nec intestinorum tubercula aderant.
^Icera intestinalia iis in locis observabantur, quo ul-
®era typhosa aut ulcera, quae ex catarrho mucosae origi-
petunt, obvia esse solent. Paucis verbis exponere
'^onemnr ad utram harum formarum ulcera sint refe-

'■enda.

l^escriptionem ulcerum catarrhalium, quam dat Roki-
tansky praeparato nostro anatomico-pathologico ac-
^OQiodare non potuerimus. Erant enim ulcerum margines
^öütiquam sinuosae aut irreguläres, nec etiam suffossae.

icet universe membrana mucosa tumeret, nusquam in
tela submucosa pus inventum est.

Forma et natura ulcerum, licet non ab omni parte, tamen
quot;^ulto magis cum luceribus typhosis comparanda erant (2)
^Ira tamen videtur amplitudo foraminum, e perforatione
tunicarum ortorum. Rokitansky enim hac de re sermonem
^^^ït hujuscemodi (3). »Insbesondere ist die Lücke im
^^uchfell des Darms klein, Nadelstich-, Hirsekorn-, Hanf-
^orngrossj selten grösser.quot; In nostro autem casu sat
^quot;tipla erat una ex aperturis, ut apicem digiti indicis pe-
^etrari sineret.

Causa peritonaeitidis in hocce casu fuit absque dubio
^Qtestini perforatio et inde contenti effusio in saccum
P^i'itonaealem. Talis autem perforatio peritonaeitidem

(1)nbsp;Handbuch der Patholog. Anat. iii. 233. seq.

(2)nbsp;Ibid. 243.
i^) Ibid. 250.

sistere solet acutissimam, fere semper lethalem. Hu-
jus rei exempla oiFerunt casus primus, ubi puris ex ab-
seessu parietis abdominalis in cavum peritonaei effusio
serosae inflammationem provocavit; deinde casus secundus,
ubi cystis ovarii, pariete disrupto, contentum in abdo-
minis cavum efFudit; denique casus tertius, ubi carcino-
mate ventriculi parietum destructio et perforatio orta
est. In hisce enim casibus peritonaeitis decursum habuit
acutissimum. Licet igitur in hocce casu quarto historic
morbi ipsum momentum non indicet, quo intestini perfora-
tio locum habuerit, tamen in ultimo morbi stadio obti-
nuisse verisimiilime mihi videtur.

Restât ut de miliaribus verba faciamus, Unde milia-
rium eruptio pendeat, non semper patet. Tamen expe-
rientia docuit, eruptionem praesertim obtinere post sudo-
res profuses. Nonnunquam miliaria sistunt idiopathi-
cum morbum, plerumque autem symptomatice in decursu
variorum morborum, inter quos primo loco inflammatio-
nes membranarum serosarum memorandae sunt, occurrunt.
Haecce si animadvertimus, non mirum videtur in nos-
tro casu miliaria exstitisse ; aderat enim peritonaeitis,
et cutis secretio erat fere semper profusa et viscida.

Miliaria symptomatica mali ominis haberi solent. Ani-
madvertendum autem, morbos, in quibus se manifestant,
saepius jam per se ad graviores pertinere (pleuritidem?
pericarditidem, peritonaeitidem), ita ut etiam si non ad-
sint miliaria, prognosis statuatur infausta. Sic etiam
in nostro casu res se habuit.

Notantum adhuc casum nostrum quodammodo repugnare
lt;^ivisioni, quam fuchs statuit (1). Hicce enim duas spe-
miliarium assumit: pectoralem et abdominalem; in
Nostro autem casu sudamina totum truncum et extremi-
^ates superiores occupaverunt.

Hie Jcranickafien Veränderungen der Haut und ihrer Anhän-

904.

CASUS QUINTUS.

Mistofia Morbi.

Cornelius v. d. B...., vir nuptus, annos natus 60,
operarius, ad Nosocomium suburbanum sese convertit die
29 mens. Martü 1853. Enarrat se ab inde mens. Sep-
tembri anni praeterlapsi dolore interdum excrueiari modo
pungente, modo lancinante, in cordis scrobiculo; praeterea
perhibet se per multos jam annos tussi cum crebra ex-
pectoratione laborare, cui nonnunquam accederent dys-
pnoea insignis et cordis palpitationes dolorem praecordialem
valde augentes.

Scoliosin ostendit aeger mirabilem. Facies et manus
venosae. Examen thoracis docet strepitum vesicularem
ubique in regione pulmonali adesse, addito roncho, nunc
sibilante, nunc mucoso. Percussione sonus obtusus in
regione cordis latius quam par est extensus, observatur.
Ictus cordis vix percipiendi. Cordis soni obtusi, ex
profundo audiuntur. Sonus primus in flantem strepi-
tum protractus videtur. Pulsus parvus, irregularis. Oe-
dema crurum; ascites. In scrobiculo cordis, paullulum

«^nistra versus, ad margines costarum spuriarum eleva-
® Panetis abdominalis elastica observatur.

Pressione adaugetur dolor, quem eo in loco percipit
^eger.

^I'rimïs diebus ejus conditio non magnopere mutatur.

yspnoeae et palpitationum paroxysmi post hirudines in
J'^gulo applicatas multo minus vehementes.

10 mens. Aprilis. - Patet iterata auscultatione et per-
^^quot;ssione symptomata hydropis pericardii et peritonaei in-
«revisse. Praescr. Solutio Tart. Boraxat. cum Oxym.
uncia dimidia.

^^ Symptomata oppressas respirationis et circulationis au-
^^ brevi tempore post recrudescunt et in orthopnoeam
^^quot;gentur. Symptomata in regione praecordiali eadem
^^«ent ut antea. Dolor ibi adauctus videtur. Hirudi-
levamen afferunt nullum.

^ires autem in diem magis prosternuntur. Dolorem
l^^num accusât aeger. Sensim sensimque fit facies eol-
hippocratica, livida. Lente sed certe ad orcum
Procedit. — Occumbit die 28 mem. Aprilis.

Sectio Cadavefig Chonis 36 p, m.y

^^ Cadaver emaciatum. Ascites. Crura oedematosa, val-
tumida. Pulmones ambo pleuris costalibus et
japbragmaticis firmis pseudomembranis adhaerent. Pul-
^nbsp;lobi superiores anaemici (praesertim sinister),

P ysematosi, cumprimis in parte anteriori. Lobi in-

feriores sunt oedematosi et majorem sanguinis copiam
continent. Aëri et sero expressis fit pulmonum volumen
minimum (Atrophia senilis). Bronchorum mucosa tumida,
rubra.

. Pericardium plus quam libram unam seri limpidi con-
tinet. Cor hypertrophia correptum, imprimis pars dex-
tra. Cavitas cordis dextri solito amplior. Substantia muscu-
laris firma, densa. In valvula mitrali parva ossificatio-
nis puncta observantur, non ita tamen ut inde insuffi-
cientia valvulae oriatur. Caeterae valvulae, aorta et
arteria pulmonalis sana videntur.

Abdomen permagnam seri limpidi fiavescentis copiai»
continet. Peritonaeum leviter rubens, laeve, mtiduffl»
Sanum. Ubi abdominis cavum aperitur, latitudine triui»
digitorum infra sterni processum ensiformem in lucefl»
prodit materies purulenta. — Accurata indagatione p»'
tetmateriem hancce purulentam prodire ex abscessus ca-
vitate, cujus parietes superiores centro tendineo diaphra-
gmatis, sinistri et posteriores liene et parietis ventricul'
parte adjacente (pylore et parte curvaturae majoris), de^'
tri vero lobi sinistri hepatis parte adjacente, anteriö'
res demum peritonaeo parietali constituuntur. Hae siö'
gulae partes inter se adhaesionibus pseudomembranosJ®
ita sunt conjunctae, ut inde abscessus subrotundus, p^*'
gillaris, ab omni parte clausus, formetur. Pars pyloric*
ventriculi adhaesionibus superiora versus est dimot»'
Abscessus parietes sunt rubro-fusci, asperi, mult'^
coagulis fibrinosis in ejus cavitatem dependentibus quot;1''

'®ssi. Materies, quae totam cavitatem replet, et cujus '

pars, ineisis abdominis parietibus, effluxit, pure
'^^»stat, laudabile quod dicitur.
I'aries ventriculi ab oesophago inde secundum curvatu-
minorem ad pylorum usque forfice diffinditur. Con-
cavum ventriculi magnam chymi tenuis copiam.
•^iiica mucosa, universe tumida, pallida. Insaeco coeco
''^Onullae inj actiones capillares necnon ecchymoses obser-
^Dtur. Prope pylorum in majori curvatura adest tu-
ad palmae manus amplitudinem circiter extensus, se
'ens sub forma pluriam tubercalorum, magnitudine
qaam forma diversorum, maxima pro parte eonfla-
et massam quamdam uniformem constituentinm.
®®ndoplasma ortum et evolutum esse videtur in tela
®^l«losa submucosa; membrana mucosa enim partim sal-
supra pseudoplasma protensa. In nonnullis locis
®mor formam ulceris habet profundi cum margine ele-
pigmentoso, unde hic et illic tumoris superficies
^^'^^quot;pnnctata apparat. Incisione snccus lacteus in
'^Cem prodit, in quo microscopii ope cellulae, nu-
^ et massa granulosa apparent. Notandum, praesertim
®^lQlarum formas diversas occurrere easque numero longe
quot;Majores quam nucleos, qui saepius desiderabantur. Laminae
^^erriinae tumore excisae, praeter elementa memorata, fi-
''nm rete exhibent. Tunica ventriculi muscnlaris in
parte pylorica valde incrassata videtur, et laminam
^®Pectu vitream quodammodo constituit. Quo loco pro-
degeneratio vergit, ventriculi tunicae in stratum

a*

homogeneum, tenue, molle, nigro-fusci coloris, externe
asperum, exsudato obtectum, mutatae, abscessus supra
memorati partem efficiunt. Ipse pylorus coarctationem
nullam subiit. Mucosa intestinalis per totum decursum,
hic et illic injectionibus capillaribus leviter rubra, uni-
verse sana videtur.

Hepar globosum, sat durum, granulosum. Lien quo-
dammodo hypertrophicus.

Een dexter volumine auctus. Substantia corticalis
griseo-flavo colore a piramidibus valde diserepans, hy-
pertrophica. Piramidnm bases penicillorum ad instar
distensae. Ren sinister sanas.

Sanguis e vasis majoribus effluens est liropidus ra-
bro-fusci coloris.

JEpicfisis.

In casu memorato primo loco animadvertendum est
scoliosin insignem, cum vitio cordis et emphysemate
pulmonum simul obtinuisse. Inter hasce enim conditio-
nes saepissime nexus quidam observatur, licet de causa
talis nexus non semper constet. Dilatatio cordis dextri
emphysematis pulmonalis saepius est sequela, ita qui-
dem ut vasorum systema capillare in tela pulmonal!
emphysematosa compressum vel obliteratum, sanguini, a
corde dextro pulmones versus protruso, liberum transitnm
non permittat, unde cordis ventriculus dexter nimia con-
tentione sensim sensimque nunc passive dilatatur, nunc

autem hypertrophia excentrica, ut in nostro casu, cor-
'■'Pitur.

quot;^itia cordis autem, cur in scolioticis saepius obtineant,
^quot;Plex mihi causa statuenda videtur. Primo enim loco
•lubitari, nequit, quin sanguinis per vasa thoracica majora
quot;•»•culatio, ubi curvata est vertebrarum columna, modo
•^^re mechanico difficilior reddatur et inde cordis vitia
®i'ïgmem saepius petant; altero autem loco animadver-
^endum est, vitia cordis in scolioticis sequelas esse posse
^'öphysematis pulmonalis, cui morbi specie scoliosis ansam
potest. Rokitansky (1) demonstravit cavitatis tho-
''^cicae motu inspiratorio inaequabilem dilatationem em-
%semati pulmonali ansam praebere. In scoliosi autem
momentum aetiologicum emphysematis pulmonalis
^l^am maxime adest, quia costarum mutata curvatura et
^'■ectio thoracis distensionem inaequabilem sequelam ha-
necesse est.

flisce praemissis nexum studeamus symptomata morbi
et mutationes pathologicas, quae post cadaveris sec-
'onem se obtulerunt. Gastrodynia, de qua jam quere-
'^^tur aeger, cum Nosocomium intraret, verisimilem red-
conjecturam, pseudoplasma eo tempore jam in ven-
''■icülo adfuisse ; aegrum autem numquam dyspepsiam
®®lt;5Usavisse, inde explicari potest, quod pylori, quamquam '
aderat tumor, nulla coarctatio sit secuta.
I'ericardium ei diaphragmatis parti affixum erat, quae

Handbuch der Pathol. Anat. Ill 67.

superiorem abscessus abdominalis parietem constituebat,
et inde facile intelligitur, palpitationibus interdum inva-
dentibus, oppressionis praecordialis sensum, quem accu-
sabat aeger, valdopere esse adauctum. Praeterea e symp-
tomatibus, in regione praecordiali obviis (Conf. Histo-
riam Morbi) verissimillime videtur abscessum non pau-
cis ante mortem diebus exstitisse, sed jam adfuisse cum
in Nosocomio receptus est aeger.

Ipsius abscessus formatio denuo exemplum nobis prae-
bet diversissimarum mutationum anatomico-pathologica-
rum, quas sequelas habere potest peritonaeitis, quemad-
modum etiam diverses morborum decursus, qui inde se-
quuntur, dénotât. Perforationem serosae ventriculi et inde
effusionem contenti in abscessus cavitatem non obtinuisse,
natura fluidi abscessum implentis (pus enim erat) satis
patet. Sine ullo dubio carcinoma, ubi altius per ventri-
culi parietes penetravit, peritonaeitidis circumscriptae
causa fuit, e qua variorum organorum adjacentium ad-
haesiones ortae et cavitas abscessus ad instar formata.
Hocce processu igitur peritonaeitis acuta, lethalis prohi-
bita; ventriculi paries enim adeo jam attenuatus et na-
tura mutatus ut nullum dubium esset, quin mox per-
foratio secuta foret.

Mirum adhuc videtur plasma exsudatum puris indo-
lem induere, dum contra in loco valde propinquo car-
cinomatis organisationem iniret; carcinoma enim et ab-
scessus tenui tantum membrana a se invicem separata
erant. Denique commemoremus huncce casum, nec non

^»sum tertium sententiam confirmare Clar. rokitanskt.

^icentis (1). , Der Magenkrebs besteht in der Mehrzahl

Fälle allein im Organismus;quot; in utroque enim casu

generatie carcinomatosa non nisi in ventriculo re-
Perta est.

Handbuch der Pathol. Anat. III 206.

CASUS SEXTUS.

Mistofia mofbi.

Catharina K..., annos nata 27, nupta, constitutio-
nis tenerae, per multos annos sat prospéra frueta erat
valetudine, licet saepius colica menstruali et fere sem-
per alvo tarda laboraret. Anno 1852 per tres menses
febre quartana vexata erat. Eodem anno prima vice
gravida facta, temporibus exactis, die 20 mens. MarU-
1853 infantem peperit sanum. Partus ipse rite absol-
vitur. Primis puerperii diebus optime sese habet. Lo-
chia normalia, post diem puerperii nonum non ampliaS
cruenta se ostenderunt. Lactis secretio sufficiens, ut ad
nonum diem usque infanti mammas praebere posset ;
alvi excretio ab inde partu nulla, nec ulla ciborum as-
sumtio. Die nono autem, postquam ira vehementer
commota erat, lactis secretio subito destitit. Mo«
symptomata laesae psycbicae functionis se manifestare
incipiunt, fit puerpera tristis, melaneholica. Die inse-
quente magnopere animus excitatus, inquiétas. Infanteo»

il

removeri vult. Vestes sibi exait; lectuiii servare nevult.
^ibos et medicamenta sumere récusât. Postremis die-
nulla obtinuit alvi depositio. Manet in tali con-
^itione ad puerperii diem decimum octavum et hocce
die (7 mens. Aprilis) in Nosocomio suburbano re-
^'Pitur.

Macieui et anaemiam ostendit insignes. Facies palli-
da» quodammodo coilapsa. Pupillae coarctatae; oculi,
'Cet fere immobiles, in nullum objectum directi videntur.

in lectulo, caput genibus, thoraci admotis, fulcit.
habitus, facies, corporis motus, cnncta anxietatem et
P®ychicam excitationem indicant. Tegumenta a corpore re-
quot;'ovet. Pulsus parvus, celer, frequens, Respiratio normalis.

rons calida. Extremitates frigidae. Mammae parum tur-
8®scentes. Abdomen molle, fere non tumidum. Uteri corpus
^Pra symphysin ossium pubis palpatione nec percas-
indagandum. Pressione ibi nullus movetur dolor,
''gua sicca, parum rubra. Qaaestionibus propositis
non respondet. Tantum queritur de cephalaea.
H'uentihus tribus diebus non magna obtinet sympto-
^atuin mutatio. Decumbere nevult. Sedet in lectulo,
®adeni adhuc conditione qua antea. Querelas nullas edit
®'ian)si interrogata) nisi de cephalaea. Extremitates
®®mper frigent. Adspectu se praebet aegra anxia,
terriculis persequeretur. Alvi excretio parca. In-

'^^ibus diebus post conditio tantum in eo mutata quod
tardam alvus liquida exceperit.

Die 15 ej. mens. — Macies, collapsus sensim adaa-
gentur. Psychica conditio prorsus eadem manet. Alvas
liquida. Lingua sicca, rubra. Pulsus debilior. Extre-
mitates semper frigidae. Nullius corporis partis dolor
nisi capitis. Nil loquitur aegra, manum tantum capiti,
cephalaeam ut indicet, admovet.

Die 16 ej. mens. — Collapsus adauctus. Extremitatuoi
et fere totius corporis frigos cadaverosum mortem instan-
tem indicant. Mentis cruciatibus sequenti die mors finem
imponit.

Sectio cadaveris (Jtovis p. m.)

Cadaver valde emaciatum. Cranio aperto vasa menin-
gea sanguine venoso repleta se manifestant. Ipsae me-
ninges sanae. Parva seri limpidi quantitas in sacco
arachnoideali ofienditur. Cerebrum ipsum quodammodo
hyperaemicum apparet, ita ut incisum superficiem hie et
illic rubro-punctatam referat. Ventriculi laterales par-
vam seri limpidi copiam continent. Cerebri substantia
sat mollis, caeterum sana. Pulmones nusquam adhae-
rentes, -lobi superiores collapsi, inferiores hypostasi cor-
repti videntur. Cor sanissimum. Coagula flavo-rubes-
centia, gelatinosa, in ventriculo sinistro obvia.

Intestina tympanitide expansa. Cavum pelvis minoriS
pure tenui repletum est. Peritonaei duplicaturae, ib»
obviae, injectionibus colorem rubro-fuscum, variegatuoJ
induerunt, et, ubi sibi adjacent, plastica adhaesion«

junctae. Sarsum peritonaeitis se non extendit ultra
Pulvis cavitatem.

Uteri parietes incrassati, solito multo molliores, fra-
ëiles, coloris flavo-fusci. Membrana uteri macosa nigro-
®°erulea se praebet, emollita. Collum et vaginae sape-
pars et vesicae urinariae mucosa easdem subiëre
•quot;utationes. Cavitas uteri vix major, quam in utero
quot; gravido; continet parvam cruoris copiam. Ostium
fere occlusum. Ovaria et tubae tumida, emollita.
subserosa ubique sero sufFuso tumet. Renes solidi.
parte saperiori substantiae corticalis renis dextri, tela
circumscripto in substantiam flavo-fuscam mutata, in-
quot;^quot;fata et granulosa apparet (infarctus metastaticus). Tela
•^'»■cornjacens hyperaemica. Lien et hepar sana. Mem-
a^^a mucosa intestinalis universe sana. In colodescen-
^^'^te tnmida et hyperaemica ofFenditnr. Faeces parcae,
in colo obviae. Venae nterinae sanguine
^ido semiimpletae vel prorsus collapsae ; nusquam coa-
S^l's obstructae.

Ep icris i».

^«jusce casus decursum si explicare velimus non
nobis videtur sequentes ponere quaestiones.
• Quaenam fuit causa symptomatum variorum, quae
^ hocce casu sese manifestarunt

Qualis fuit nexus causalis variarmn laesionum, quae
Puerperae organismo obtinuere?

Ad 1. Negari nequit, conditiones psychicas in or-
ganismum animalem magnam vim habere. Sic e. g'
terror, laetitia vel moeror, repente exorta, interdum mor-
tem subitaneam sequelam habuere. Sic etiam saepi«®
observatum est, capillos per unius noctis spatium, nbi
animi pathema vehementins adfuerat, albescentes esse
factos. Notum praeterea, salivam animalium vexatornin
proprietates adipisci posse venenatas. Talia cam anx-
madvertimus, non est quod miremur, iram vehementer»
in puerpera, (in qua voce populi, systematis nervorum
laesae functiones facilius exoriantur) tantas et tam mi'
seras provocasse laesiones organicas.

Ad 2. Nunc nobis dijudicandum erit, quinam fueri'
nexus inter varia symptomata et laesiones anatomicas JD
casu nostro, et quo ordine sibi singula symptomata sin'
insecuta. — Post animi pathema primo loco destitit lac-
tis secretio, et hic ponere licet, quin etiam verisimillime
est, affectionem systematis nervorum centralis revera pro'
hibitae secretiones causam fuisse reflexu in nervum syn3'
pathicum (animi pathemata enim in secretiones varias mU'
tandas magnam vim habere, supra jam exemplis illustr»'
vimus.) Mammarum secretione sistente, subito varia®
materies, quae lactis secretioni inserviebant, in sanguio®
retentae sunt; hinc igitur ansa data est mutatae materie'
metamorphosi in aliis organis, et nil mirum quod iquot;
hocce casu malum in uterum redundaverit. Uterus enUquot;
in puerperio majori gaudet materiel metamorphosi, et b»quot;
ipsa jam re laesionibus facilius est est obnoxius. Opport^'

'^'tas autem ad affectionem uteri etiam alia de causa adaucta
nam lactis secretio in statu normali quodammodo deri-
^atio (sit venia verbo) ab utero dici potest. Quum enim
puerperio uteri tela degenerationem subeat adiposam,
major in sanguine adipis copia obvia fit. Nunc au-
ab altera parte secretione lactis magna adipis copia
® sanguine eliminatur, et tali modo aequilibrium servatur.

J)

'aeterea tamen alia adhuc praedispositio verisimillime
^'ifuit. Tarditas enim coli et obstructio alvi pertinax
morbosam hujus inte.stini jam prius adfuisse
Uterus autem et colon sinistrum nervorum
■^asorum dispositione tam arcto juncta sunt vinculo, ut
plerisque casibus lae.siones sibi invicem communi-
(1). Dicta Organa id sibi proprium habent, quod,
affectae, reflexionis in modum vehementer reagant
cerebrum et medullam oblongatam. Sic etiam in nostro
melancholiam ortam esse credimus dicta reflexione

âK

'itero et colo. Haecce explicatio autem valde proba-
fit, si animadvertimus, quae de Melancholia Sym-
^atbica scripsit Clar. scheoeder v. d. kolk (2), Cau-
enim primariam melancholiae sympathicae semper
afFectione genitalium internorum et coli sinistri quae-
'quot;^ndain esse, demonstravit, quod porro casu melancholiae

quot;y'fpathicae,

a se ipso observato, ubi etiam morbosa

Ned, Lancet, 1851, pag. 25. Schroeder v, d. kolk, Waar-
quot;^^'ng betreffende eene Melaucholica.
ïbid. pag. 30 seq.

4f)

uteri et coli sinistri conditio primaria fuerat causa, il-
lustrât.

Denique cum data explicatione reliqua symptomata bene
congruunt, circulatio quam maxime modificata, congestio
cerebri ex cepbalae continua perspieua, manus vero pe-
desque semper frigidissimae; haecce enim signa melancho-
licis valde propria esse soient.

TANTUM.

THESES.

I.

Jure inflammatio dici potest, modificata nutritio.
II.

Cor et vasa majora non singula proferunt sonum et
primum et secundum.

48
UI.

Sola auscultatione morbi cordis organici dignosci
nequeunt.

IV.

Recte scHRANï, ubi dicit carcinomata elementa
histologica specifica nulla praebere.

V.

Indicatie therapeutica non a morbi nomine sed a
propria aegri conditione peten da.

VT.

Eflectum depletionis sanguinis localis, licet nequa-
quam negandum, in plerisque casibus a quantitate san-
guinis detracti sola explicare nou possumus.

VII.

-üiiatatio pupillae, ope belladonnae per absorptio-
iiem in vasa explicari nequit.

tn Cataracta curanda keratotomia ceteris operationis
'«ethodis postponenda.

IX.

^unctio abscessuum congestivorum, ab abernetiiy
Proposita, utique commendanda.

X.

Nullum certum datur signum ipsum momentum
quot;Nortis indicans.

XI.

^oetu vivo ne instituatur kephalotripsia.

XII.

lö sedandis haemorrhagiis post partum remedia ,ta
externa internis praeferenda.

Assentimur Clar. schrobbEe van der kolk, cir-
cumvolutionem funiculi umbilicalis ab impetu sanguinis
in arterias hypogastricas et umbilicales explicanti.

XIV.

Tenenda sunt verba zimmermannii : /rMan sieht
die Natur in ihrem wahren Lichte nur, wenn man
sie durch kein System sieht.quot;