COMMENTATIO LITERARIA

m

JUVEÎVALIS

SATIEAM PRIMAM.

COMMEJVTATIO LITERARIA

IN

JUVENALIS

as M M

QUAM ,

QüOD DEUS BENE VERTAT,

EX AUCTORITATE RECTOEIS MAGNIFICI

GERAKDI JOHANNIS MULDER,

MATH, MAG. PHIL. NAT, ET MED, DOCT. ET, PROF, ORD,
NEC NON

NOBiLissiMAE FACULTATIS PHILOSOPHIAE THE-
ORETICAE ET LITERAEUM HUMANIORUM

DECRETO,

PRO OR^DU DOCTORATVS

sümmisqdb is-

PHILOSOPHIA THEORETICA ET LITERIS HUMANIORIBUS
HONORIBUS AC PRIVILEGIIS

IN ACADEMIA RHENO-TRAJECTINA

kite et legitime consequekdis ,

ERUDITOEÜM EXAMINI SüBMITTET

JOANNES FRANCISCUS HUBERTUS WOLTERS ,

MOSAE - TRAJECTINUS.

A. D. II M. JVI,1I,A, IIIOGCCi:.lII , HORA II.

Silvae-Ducis»

TTPIS MANDAVIT C. N. TEULINGS.
MDCCCLIII,

am

ÂmToaÎAfiT-oïîaaii'^ÂïîEScaADA m ?

-Cs 'nbsp;■nbsp;■nbsp;Î • ^

Praefatio.

Quirn, relicto Äthenaeo Mosae-Trajectino, anno

1839 ad altiora Äcademiae studia me conferrem, litteranm

disciplinae operam navatums, nequaquam suspicahar, fore

ut quatuordecivi demum annis post ad curriculi metam per-

venii-em. Quod quum multis mirum videri possit, hujus morae

causas paucis referre liceat.

Quod aliü inter dum idem mihi quoque accidit, ut Litte-

rarum Humaniorum Candidato praeceptoris mums offerretur.
Lihens equidem ac grate animo id tum suscepi; verum max
sensi me, magno cum meo detnmento, optimorum praecepto-
mm institutione destUutum,nbsp;ea quae adhuc colenda

et persequenda mihi restaba'U, perdiscere passe. Variae enim

\

muneris occupationes ita me usque districtum tenebant, ut
mdlum plane vactmm mihi relinqueretur et liberum tempus.
Quum. aliquanto post anno 1846 in Urhe Venlonae Oymnasii
moderamen mihi delatum esset, novae etiam et majores curae
atque occupationes mihi natae sunt, tot et tantae illae, ut ne
minimum quidem temporis momentum superesset, quod privatis
studiis impendere possem.

Anno tandem 1849, ad munus praeceptoris in Chjmnasio
Silva-Ducensi vocatus, otium illud tam vehementer desidera-
tum et liberum temjms, aliquantulum certe, inveni, ac statim
litterarum studia, per aliquod tempus intermissa, repetii
in iisque tam indefessa assiduitaie elaboravi, ut tandem Docto-
ratus examini siibeundo non imparem me fore confiderem.

Quod quum prosper e successisset, unum adhuc opus resta-
bat, ut nempe summos in Philosophia Theoretica et Litteris
Htmanioribus honores capesserem. Ad quos consequendos, e
legis Academicae praescripto hocce doctrinae specimen con-
scripsi, cui quam multa desint, ipse probe sentio; verum his
facile ignoscet, quicunque difficultatum multitudinem noverit,
quibus ille premitur, qui scholastico munere fungens, gradus

praeterea Academicos petere cogatur. Gravis enim salet esse
hujus officii conditio, ut, qui rite eo fungi cupiat, is multis
variisque assidue distineatur occupationibus, quae omnes fere
animi vires et lange maximam diei partem sibi vindicent.
Haec est causa cur mihi non nisi horos suisecivas disser-
tationi conscribendae dare licuit, quae ipsae saepius et mune-
ris laboribus et damesticis curis interpellabantur. Praeterea,
quad omnes namnt, dissertatio literaria non facüe elucubror
tur ab eo, qui ampla Ubliotheca et copiis lüerariis, ad auc-
torem quemhbet accurate interpretandum necessariis, destitutus
sit, et palam profiieor me tali operi imparem fmse futurum,
nisi adfuissent consilia humanissima Literariae Facultatis Pro-
fessorum, aarissimorum Virorum, eorundemque et benevolentia
animum mihi addidisset et liberalitas suppeditandis librorum
subsidiis laborem meum adjuvisset.

Sed cur, dicat quis, scriptorem intellectu dfficïlem et

obsa^rum, Juvenalem, interpretandum tibi delegisti, quum tot aln
ad manum sint scriptores multo faciliores? Paucis respondebo.
Qua tempore examen Doctorale suhibam, inter quaestiones ab
Ordine LÜerario mihiproposiias, ad quas, utmos est, scripto

respondendum esset, haec fuit: quot; adumlretur historia poësis
satiricae apud Romanos inde ab JEhnio usque ad Juvenalemquot; :
quae quaestio inde nota erat, quod praeter alios scriptores,
quibus Doctoratvs causa operam navaram, Juvenal^s impri-
mis studiose a me lectus erat. Haec igitur quaestio ansam
mihi dedit principum satiricorum scripta attenta animo re-
colendi et conferendi. Qua collatione persuasum mihi esse
coepit, nostrum poëtam, Juvenalem dico, si non principem,
certe principibus proximum esse aestimandum; immo me
quidem ita tenuit, ita delectavit, ut Satiras primam et ter-
tiam commentario instructas dissertationis loco enarrare
statuerem.

Itaque, alacri animo ad opus me accinxi, et nunc quidem
urgente tempore, assentiente et probante Promotore aestama-
tissimo, partem operis emisi, reliquam, nondum satis limatam,
in scriniis reservavi. Quatenus interpretandi conatus mihi
cesserit, aequo lectori judicandum relinquo; hoe unum adji-
ciam, meae me mediocritatis conscium enixe optare, ut hoc
qualecunque specimen benevolos ac faciles judices inveniat.
Si tantum hoc exemplo probavero, haud prorsus sine fructu

in antiquis Uteris colendis me esse versatum, impensae me
operae eerie non poenitehit.

Restât grave idemque jucundissimum mihi officium ex grato
pioque animo profectum, cui ne vix quidem satis facere ver-
bis valeo; at Candida eaque débita reverentia erga optimos
quorum disciplina frui mihi licuit doctores me adducit, ut
sanctissimo hoc officio defungar.

Si quid enim in literarum studiis, quantumcunque sit,
profeci, id omne Vestrae institutioni Vestrisque praeceptis sa-
luberrimis acceptum me debere penitus sentio. Vos me ad
literas calendar incitastis et in studiis meis dirigendis consilio
auxilioque numquam mihi defuistis, Vobis igitur, Viri Cla-
rissimi, OOUDOEVEEE et KÄMSTENE, plurima me ad
ingenii animique cultum debere gratus profiteor.

Neque vero Vos silere me decet, VV. CC. VISSCHER
et OPZOOMER, quorum alterum Historiam patriae et lite-
ras Belgicas enarrantem maxima cum voluptate nec sine fruc-
tu, ut spero, audivi; alter autem, quo tempore in Academia
versabar, Philosophiae cathedra nondum ornatus, tamen ignoto
mihi humaniter viam monstravit, quam in philosophia theore-
Hca tractanda ingrederer.

Pro quibus erga me mentis et Vos et ceteri Doctores, quot-
quot in variis disciplinis duces hahui etfantares, accipite grati
animi significationem! Digna quidem verba, quibus animi
sensum significem, deficiunt; sed prius

Extinguet ortus, referet occasus diem,
quam Vestrorum beneficiorum recordatio Vestrique amor meo
elabetur pectore.

Scripsi SILVAE-DUCIS, M. Junio, MDCCCLIII.

JUVENILIS

SATIRA PRIMA,

Semper ego auditor tantum? nunquamne reponam,
Vexatus toties rauci Theseide Codri?
Impune ergo mihi cantaverit ille togatas,
Hic elegos? impune diem consumserit ingens
Telephus, aut summi plena iam margine librinbsp;5

Scriptus et in tergo, nec dum finitus, Orestes?
Nota magis nulli domus est sua quam mihi lucus
Martis et Aeoliis vicinum rupibus antrum
Vulcani. Quid agant Venti, quas torqueat umbras
Aeacus, unde alius furtivae devehat aurumnbsp;10

Pelliculae, quantas iaculetur Monychus ornos,
Frontonis platani convulsaque marmora clamant
Semper et assiduo ruptae lectore columnae.
Exspectes eadem a summo minimoque poeta.
Et nos ergo manum ferulae subduximus; et nos 15
Consilium dedimus Sullae, privatus ut altum

2

Dormiret. Stulta est dementia, quum tot ubique
Vatibus occurras, periturae parcere cbartae.
Cur tamen hoe potius libeat decurrere campo.
Per quem magnus equos Auruncae flexit alumnus, 20
Si vacat et placidi rationem admittitis, edam.

In primo hoe carmine, quod est tanquam voluminis
Satirarum introductio, poëta causas tradit, quibus ad-
ductus animum ad scribendum appulerit. Festive fingit
se taedio audiendi assiduas aliorum recitationes adduc-
tum esse, ut ipse etiam poëmata pangat et cantoribus
illis pares vices référât. Scilicet se, quamvis unum e
minimis ingeniis, tamen vulgaribus illis poëtis haud in-
doctiorem esse, et aeque ac illos in scholis rhetorum
formatum et eruditum; et quum tarn multi sint, qui
tritas res decantando chartam perdant, nullam esse cau-
sam cur ipse ei parcat.

1) Semper ego auditor tantum'^ Ita antiquiores et
fere omnes recentiores. Smidtius vero omisit signum
interrogationis post tantum, et legit continuato ordine:

Semper ego auditor tantum nunquamne rell.

Male meo judicio. Quisque enim sentiat hujus signi
omissione sententiam frigidiorem et languidiorem fieri.

quod vitium omnis satiricus, in primis Juvenalis, ubi-
que fugit; quare longiorem juncturam non amat,^prae-
sertim quum, ut in hoe versu, cum indignatione qua-
dam loquatur.

Reponam. Male nonnulli id explicuere rejiciam, hoe
sensu: audiendi consuetudinem ut alienam rejiciam? Re-
pariere hoc loco significat, iis, quorum crebris recitati-
onibus toties vexatus esset, vices reddere, sive par pari
referre. Cum qua significatione quadrat illud Virg. Aen.
xii. 878:

- Haec pro virginitate reponit?

ubi reponit, ut Heynius observât, doctius quam rependit
usurpatum est. Hic igitur reponam uleiscendi habet no-
tionem: eos, quorum toties auditor fui, ulciscar recitando
poëma meum ; quod idem sic dicit Horat. Epist. XIX. 39 :
Non ego nobilium scriptorum auditor et ultor?

2) Vexatus toties rauci Theseide Codri. Constructio
participii, reponam vexatus, est talis, qualem amant Graeci:
valet idem atque: reponam s. referam vexationes quas
toties passus sum. Vexatus hic fere est qn-oà. fatigatus;
majoris tamen atrocitatis significatum habet, ut ostendunt
scriptores, quos laudat Heynius ad Virg. Eclog. VI. 76.

Thesdde Codri. Scholiastes ad haec verba annotat:
quot;Cordus (sic) hic poëta fuit vitiosus, qui tragoediam Thesei
scripsit; de quo Virg. {AenYl, 617.) dixit: sedet aeternum-

que sedebit infelix Theseus.quot; Falsa haec interpretatio est,
quae et recentiores quosdam interprétés decepit. Non
enim tragoediam, sed poëma epicum inteUigendum esse
Turnebus,nbsp;XX, 8, jam vidit. Theseidem Codri

inquit, longum poëma de Theseo interpreter multis diebus
recitatum, cum instar esset Aeneidis quot;Virgilianae. Idem
approbarunt recentiores Heinrichius, Weichertus, Smid-
tius, aliique. Fuere enim plures, ut Heyn, ad Virgilii
1. c. docet, qui olim Theseides condiderunt. Ad eandem
fortasse Theseidem spectat infra vs. 53: quot;Heracleas aut
Diomedeas aut mugitum ldbynnthi\ Simile carmen Ama-
zonis memoratur a Mart. Bpigr. IV, 29, 8:

Saepius in libro memoratur Persius uno,
Quam levis in tota Marsus Amazonide.

Scaliger quidem, assentiente Henninio, credit Thesei-
dem et Amazonidem unum forte idemque opus fuisse et
rationem, cur Amazonidis nomen Theseidi potuerit con-
venire , ex ipsa Thesei historia liquere dicit. Id tamen
parum probabile videtur.

Godri. Sic et longe plurimi codices exhibent et a
plerisque, ut Rupertio, Weicherto, Heinrichio, Smidtio le-
gitur. Pauci cum schol, malunt Cordi. Nomen Codri
obvium apud Virgilium, Edog. V, 11. et Eclog. VII, 22.
His locis appellatur pastor invidus, canendi arte valens.
Praeterquam in hoc Juvenalis versu, occurrit etiam Sat.

III, 203: utroque loco eo nomine significatur poeta
obscurus et curtae supellectilis, idemque ambitiosus. Apud
Martialem denique Epigr. II, 57, III, 15 , et alibi Codrus
notatur ut homo obscuri nominis et sordidae paupertatis.
Quibus inter se collatis, probabile fit Codri nomen non
esse habendum proprium veri poëtae nomen, ut Sca-
liger suspicatus est in Scaliger. p. 77, sed potius
nomen illud initio per ludibrium importune et pauperi
carminum recitatori tributum, paulatim factum esse
öerwov, et pariter ac nomen Maevii de quolibet malo
poëta adhibitum esse. Praeferendum hoc lectioni Cor-

dus, quia et temerarium foret, incertae lectionis gratia,

•

tot libris manum emendatricem velle adhibere, et Cordi
nomen sine dubio Romae Cordorum alicui offensae fuisset;
quod studiose noster poëta cavet, ne quem aequalium,
nisi improbum et ignobilem, nomine proprio infamet, ut
e sequentibus quoque apparet. Quis autem poëta eo
nomine a Juvenale significetur, nescimus, idque eo dif-
ficilius est eruere, quum nec Theseidis ulla commemora-
tio exstet.

3) Cantaverit. Ita Heinrichius e codice Hauniensi;
vulgo recitaverit. Illud placet, quia cantare est maxime
proprium de iis, qui cum ostentatione vel ad fastidium
usque versus suos déclamant et quasi cum cantu recitant

Togatas. Togatae fabulae sunt argumenti latini. To-

gatarum nomen duplici significatione, angustiore et latio-
re, usurpatum est. Angustiore significatione, quae priori-
bus temporibus sola exstitit, togata non erat diversa a
tabernaria; latiore comprehendebatnbsp;traheatam,

tahernanam sive togatam proprie dictam. Neukirch, de
Fab. togata Rom. Lips. 1833. Hoc loco latiore sensu
ponitur et universe comoediam Romanam, h. e. argumenti
Romani, significat.

5) Ingens Telephus, rell. TelepU titulo notissima
est Euripidis tragoedia, quam e fragmentis dispersis re-
dintegravit quodammodo Vir Clarissimus J. Geelius.
Ejusdem argumenti latinas fabulas scripsisse videntur
Ennius et Attius. Vid. Ribbeck. Fragg. Latt. reliquiae
p. 262 et 307. Ruperti putabat Juvenalem, quum in-
gentem dicit Telephum, spectasse Horatium, Art. Poet.
95 - 105:

Telephus et Peleus quum pauper et exul uterque
Projicit ampullas et sesquipedalia verba,
Si curat cor spectantis tetigisse querela,
et deinceps:

Si vis me flere dolendum est
Primum ipsi tibi; tum tua me infortunia laedent,
Telephe vel Peleu.

Sed siquid voluit praeter significationem longissimi tra-

goediae ambitus, crediderim, inquit Smidtius, eum po-
tius jocose simul ipsam Telephi proceritatem in mente
habuisse. Ex his autem Juvenalis et Horatii versibus
apparet, personas illas etiam a tragieis Romanis ejus

aetatis frequentatas fuisse.

Summi plena jam margine — Orestes. Orestis, tragoe-
diae satis notae, magnitude eo designatur, quod non
tantum margo sed etiam tergum voluminis, h. e. adversa
pars membranae, litteris impletum esset. Veterum libri
erant vel volumina, cylindri, vel codices s. libri quadrati.
Codices erant e membrana, quae utramque paginam, vo-
lumina plerumque e charta, quae unam tantum paginam
litteris implere solebat. Tragoedia Orestes ea erat longitu-
dine ut et utramque paginam et margines compleret. Note-
mus autem poëtae exaggerationem in perstringenda tragoe-
diae prolixitate, cujus gratia pleonasmonbsp;utitur.

Summi, id est extremi, sive extrema parte conscripti.
Junctura verborum haec esse videtur: Orestes scriptus
(in) margine jam plena summi libri et in tergo, needum
finitus; jam oppositum est sequenti necdum. Adjectivum
plena etiam intelligendum est ad proximum tergo {pleno).
Planius ita dixisset: Orestes, quamquam implens jam
marginem et tergum libri, tamen nondum finitus s. ab-
solutus. Nonnulli plena margine pro ablativo absol. ha-
buerunt, quo durior fit verborum junctura.

7) Nota magis nulli est domus sua. Hoc proverbia-
liter dictum accipiunt interpretes, simili fere sensu quo
dicimus, rem aliquam ut digitos suos nosse. Martialis
alio modo idem sic dicit:

Et teneo melius ista, quam meum nomen.
At Heinrichius vult Juvenalem spectasse dictum Cicero-
nis Epist. I, 1, 16, ad Quin tum Fratrem: quot;Quamquam
illud existimo, quum jam tibi Asia (in qua provincia
Quintus jam tertium annum erat) sicut unicuique sua
domus nota esse debeat.quot; Atqui, quid obstat quo minus
credamus, etiam a Cicerone id tanquam proverbium po-
situm esse?

8) Lucus Martis et Aeoliis vicinum rell. Diversorum
interpretum diversa est hujus loci explicatio. Est autem
lucus Martis in Colchide, in quo fuit pellis aurea ; rupes
Aeoliae intelligantur de insulis, Vulcaniis dictis; vicinum
antrum Vulcani de Aetna, Siciliae monte. Nonnulli exis-
timant hoc antro Hieram, unam e septem insulis Aeoliis,
intelligi. Verum, quum dicit vicinum rupibus Aeoliis, os-
tendit antrum ipsum inter insulas istas non numerari,
sed segregari ab eis, ut vicinum et proximum. Neque ac-
cedere possum Smidtii explicationi, putantis illud vicinum
accipiendum esse non de antro extra Aeolias insulas
collocato, sed de una aliqua harum insularum. Cete-
rum omnes illae imagines reperiuntur in C. Valerii Flac-

ci Argonautim; unde jam pridem viri docti, ut Janus
Parrhasius laudatus Grangaeo, HeinricWo et Weicherto,
putaverunt, Argonauticorum auctorem his versibus a
Juvenale indicari. Quod sane probabile est; tamen no-
tatio haec pertinet ad solam materiem quam tractavit,
non ad poëticum illius ingenium.

12) Frontonis pUtani convulsaque marmora. Quaeritur,
quis Fronto hic intelUgatur. Inter Juvenalis aequales me-
morantur Cornelius Fronto, Julius Fronto, Fronto Ca-
tius. Cfr. Majus in Commentar. praevio ad Fronton. Opp.
p. 26. Non autem assentior Heinrichio, statuent! non de
aequali, sed de aliquo antiquiore haee intelligenda esse.
Si, satirico more, Frontonis alicujus vitia et turpitudines
perstringeret, Heinrichio concederem; nunc autem laudat
viri liberalitatem, qua litteras et artes tuebatur, quod
aegre ferre certe nemo poterat. Probabile est eum
Frontonem designari, qui ter et cum Trajano Consul
fuit, de quo Plin. Paneg. c. 60, et Mart. Epigr. 1.55:

Vota tua breviter si vis cognoscere Marci,
Clarum militiae Fronto togaeque decus.

ConvuUa marmora—columnae. Antiquiores fere omnes
marmora explicant parietes marmorum crustis tectos. Se-
neca ad Lucil. quot;ut parietes advecti trans maria marmoribus
fulgeantquot;. Alii autem, ut nuperrime Smidtius , marmora et

columnas intelligunt columnas mamoreas, ut sit hendia-
dys , figura Juvenali usitatissima. Idque rectum puto.
Participium enim conmlsa melius videtur quadrate, si
intelligantur columnae, quam si parietes marmorum crustis
intecti; rectius columnae sonitu tremefactae dieuntur quam
parietum crustae. E verbis ipsis efficias, de sola porticu
cum platanone, ut Lubinus ait, sermonem esse.

14)nbsp;Exspectes eadem rell. Argumenta illa tam trita,
tam decantata sunt, ut poëtae maximus et minimus, doc-
tus et indoctus, pari modo, nullo discrimine, ea canere
possint. Poëta hoe versu transitum facit ad sequentia,
ut significet sibi, quamvis uni e minimis ingeniis, eandem
veniam esse dandam.

15)nbsp;Et nos ergo manum rell. Ergo recte explicuit
Heineckius : quae quum ita sint. manum ferulae suhduximus,
Brittannicus explicat suUraximus. Est sane haec propria et
usitata significatio verbi suhducere. Hic tamen ista explica-
tione acquiescere non possumus, quum hoe sensu illud ma-
num ferulae subduximus non conveniret cum proximo et nos
consilium dedimus Sullae, quod, ut interprétés jam docu-
erunt, spectat ad declamationes exercitationis gratia in
rhetorum scholis institui solitas. Hanc ob causam ple-
rique, ut Wernsdorfius, illud manum ferulae suhduodmus in-
terpretantur ita: praebere manum ferulae coacti, illam me-

tuentes saepe subduximus. ExpHcationem banc confirmant
auctoritate Hieronymi Apol. ifomnzW. ep. LI, p. 400: quot;et
nos didicimus literas, et nos saepe manum ferulae subduxi-
musquot;; et Macrobii. Ill, 10.: quot;et nos manum ferulae aliquan-
do subduximus, et nos cepimus Pontificii juris auditumquot;.
Horum tamen alter addendo saepe, alter aliquando, signi-
ficationem quodammodo inflexit. Ex his autem effiei
quidem potest, illos poëtae verba sic intellexisse, non
vero demonstrari, hunc revera esse sensum. Equidem
non video, si suhducere significet subtrahere, quomodo,
salva perspicuitate, manum ferulae sMamp;cZwcer-e dici potuerit
pro manum ferulae praebere, quae sunt sibi prorsus con-
traria. Potius existimem suhducere hie idem significare
quod subdere sive submittere manum ferulae, quae sigmfi-
eatio, quamvis minus vulgata, tamen non obstat analo-
giae, secundum quam suhducere, pro diversa vi praepos.
sub, significare potest et retrahere et submittere. Ita legitur

ex. gr. apud Livium, quot;subducere aliquem in concionemquot;.

Tali modo haec sententia et cum praecedente et cum
sequente optime, ut opiuor, cohaereat.

16) Privatus ut altum rell. Erat hoe argumentum
suasionis, ut nempe Sulla, deposita dictatura, gravissimis
solutus euris, altum dormiret, h. e. secure otio frueretur.
Simili sensu etiam Graeci evJitv, ut Soph. Oed. B. 65.
Quod SuUa ultro dictaturam deposuit et in otium reeessit

Puteolos, multorum admirationem movit, teste Plutarch,
in Vit. extr. Quare haec fecunda erat materies, de qua in
scholis rhetorum declamarent discipuli.

18)nbsp;Periturae chartae. Breviter et significanter no-
tat fatuum scribendi furorem, quo plerique nil nisi
chartam perderent. Cur, inquit, chartae parcerem? si ipse
non scriberem, tamen periret: mali enim poëtae scribendis
suis nugis eam insumerent.

19)nbsp;Cur tamen Jioc—campo. Eationem addit, quare
potius satiram quam aliud poëmatis genus scripturus
sit. Translatio petita ab Hippodromo, in quo equi et
currus aguntur. Pulehre huic accommodatum est quod
sequitur : per quem magnus equos Auruncae flexit alumnus.
Currus et equi saepius figurate et Musis et poëtis tri-
buuntur. Exempla aflfert Cl. Karsten, Parmen. Rell. vs. 1,
p. 51. De Lucilio eo pulchrius haec figura usurpatur
ob libertatem et spiritum, quo satirae ejus insignes erant.
Cf. infra vs. 165, et Quinctil. Inst. Orat. X, 1, 94.

21) Placidi. Grangaeus in MS. non infimae notae
invenisse se testatur plaeüi h. e. propositi, idque illi
magis placet quam vulgata lectio placidi. Perperam ;
nam placitum non simpliciter animi proposibum, sed decre-
tum, ^óy/^a, significat, quod h. 1. incongruum.

Quum tener uxorem ducat spado, Maevia Tuscum
Figat aprum et nuda teneat vepabula mamma ;
Patricios omnes opibus quum provocet unus ,
Quo tondente gravis iuveni mihi barba sonabat; 25
Quum pars Niliacae plebis, quum verna Canopi
Crispinus, Tyrias humero revocante lacernas,
Ventilet aestivum digitis sudantibus aurum,
Nec sufferre queat maioris pondera gemmae:
Difficile est satiram non scribere. Nam quis iniquae 30
Tam patiens Urbis, tam ferreus, ut teneat se,
Causidici nova quum veniat lectica Mathonis ,
Plena ipso; post hunc magni delator amici,
Et cito rapturus de nobilitate comesa
Quod superest, quem Massa timet, quem munere palpat
Carus et a trepido Thymele summissa Latino; 35
Quum te summoveant qui testamenta merentur
Noctibus, in coelum quos evehit optima summi
Nunc via processus, vetulae vesica teatae?
Unciolam Proculeius habet, sed Gillo deuncem, 40
Partes quisque suas ad mensuram inguinis heres,
Accipiat sane mercedem sanguinis et sic
Palleat, ut nudis pressit qui calcibus anguem,
Aut Lugdunensem rhetor dicturus ad aram!
Quid referam, quanta siccum iecur ardeat ira, 45
Quum populum gregibus comitum premat hic spoliator
Pupüli prostantis? Et hic damnatus inani

ludicio (quid enim sal vis infamia nummis ? )
Exsul ab octava Marius bibit et fruitur dis
Iratis; at tu victrix provincia ploras!nbsp;50

Haec ego non eredam Venusina digna lucerna?
Haec ego non agitem ?

Jam rationem reddit, cur Lucilii vestigia secutus ad
satiram scribendam animum appulerit; cogunt nempe
eum tot tantaque vitia et probra, quae^Romae vigent,
quorum praecipua, tanquam in transitu, breviter per-
stringit. Quod moecbi nempe uxores ducant et maritorum
jus sibi vindicent, feminae nobiles in arenam descen-
dant, viles libertin! et mali causidici pravis artibus opes
sibi parent et luxu diffluant, delatores nobilissimum
quemque divitiis exuant, adulteri fiant haeredes moecba-
rum, pupilli fortunis suis a tutoribus spolientur, repe-
tundarum rei damnatique maximam retineant partem
pecuniae per vim ac fraudem exactae, et in exilio laute
genio suo indulgeant: haec omnia, inquit, digna sunt
quae satira exagitentur.

22) Quum teuer spado rell. Epitheton aptum et sig-
nificans: spado enim teuer dictus, uti tenera virgo, tenera
conjux; hominem igitur muliebriter efFeminatum notât.

Perstringit hoc dicto simul libidinem mulierum, quae,
quum a Domitiano relata esset lex Julia in adulteros,
moechis suis nubebant; inter moeehos autem erant spa-
dones, quod probatur versibus Martialis a Britannieo ci-
tatis. Simul etiam poëta ridet legem ipsam, cui jam ex-
cogitata esset fraus. Spado, qui generare non valet, vulgo
idem creditur qui castratus; discrimen tamen inter utrum-
que indicat Turneb. Advesrar. XXIX, 5. De spado-
num matrimonio cf. Brissonius de Verlonm signif. s. v.
spado.

Maevia. Impudentia mulierum tempore Domitiani in
venationem et certamen descendit theatrale. Cfr. Tacit.
Annal XV, 32. Sueton. Ner. 12. Maevia, pro quo non-
niilli perperam Naevia, est, ut Heinriehius opinatur, Mae-
via Galla, L. Munatii Planci (qui ad Actium partes An-
tonii reliquit) uxor, propter foeditatem nota. Mart. VII,
58. Maerob. Saturn. II, 4. Hoe loco pro quaeunque mu-
liere impudica, ut supra jam observatum est.

23) Nuda mamma. Xiphilinus aliique ad Amazonum
morem id referunt. Potest quidem, ut Amazonum ritus
nudandae mammae istam imaginem poëtae in animum
suggesserit, non tamen conveniens est, hoc loco id pro-
prie intelligi. Simpliciter accipiendum de femina, quae
omni pudore misso, venationibus sese tradit: nwia mam-
ma habitum procumbentis in feras exprimit.

25) Quo tondente gravis juveni rell. Idem versus
redit Sat. X, 226. Interprétés intelligunt Cinnamum ton-
sorem, qui divitis mulieris muneribus locupletatus, ad
equestrem censum pervenit, postremo in exilium missus.
Ejus meminit Mart. Epigr, quot;VTI, 64. Perperam autem
Crispinum innui putabat DodvreL; ad hunc enim spectant
sequentia. Sonabat. Festive dictum, pro quo Virg.
Eclog. I. 29: quot;tondenti barba cadebatquot;. Gravis, Britaniiicus
explicat: molesta et minime grata; Grangaeus: fastidi-
osa, eo quod imberbes-magno in pretio erant Romae.
Potius, opinor, gravem barbam vocari birsutam, quae
inter tondendum sonet s. stridorem edat.

26 ) Quum pars Niliacae plebis rell. Vilioribus sane
verbis Crispinus designari non potuit. Apud Aegyptios
natus erat infimo loco: hinc indignatio. Quatuor autem
Crispinos notât Calderinus. Primum, qui eques digni-
tate senatoria, Claudio imperante, praefectus praetorii,
consularibus insignibus donatus, sub Nerone crimine con-
jurationis exactus in Sardiniam, accepto jussae mortis nun-
tio, semet interfecit. Auctor Tacitus. Alterum Neronis
privignum, qui puer adhuc patris imperio submersus est,
ut Tranquillus scribit. Tertium, qui temporibus Otho-
nis cum duobus centurionibus tumultu mUitari necatus
est. Quartum, qui ex servili conditione Aegyptius Do-
mitiani indulgentia ad equestrem censum pervenit. Ju-

venalis quartum hunc graviter insectatur, imprimis Sat.
IV, 1, appelans quot; monstrum nulla virtute a vitüs re-
demtumquot;. Martialis ei saepe adulatur; nec mirum, prop-
ter summam illius apud Domitianum potentiam.

27) Tyrias Immer o revocante lacernas. Nullus, quem
viderim, Juvenalis interpres veram verbi revoeare signi-
ficationem animadvertisse videtur, quamquam variis mo-
dis id explicuere. Britannicus verba intelligenda dicit
de lacernis rejectis in humeros, quasi nimis ponderosis,
et comparat hunc versum Statii, Syh. I:

It tergo demissa chlamys.

Farnabius de nebulone intelligit, mollitie adeo fracto ,
ut paenulam in humero propter pondus non retineat, sed
deorsum vergere patiatur, quo fiat ut humerus ipsam
crebro revocet. Possumus, inquit, et hoe de nimia,
nimisque ponderosa lacerna intelligere, quod, ut dictum,
ornatum nimium reprehendat, id est, dum propter nimi-
um pondus lacernae deorsum ab humero tenderent, superius
ad humerum assidue quasi revocarentur. Ita Plaut. Bpid.
m, 3, 55:

Suam qui undantem chlamydem quassando facit
Weberus sic explicat: incedebat ut équités illius tempo-
ris , purpura lacerna indutus, sed ut veri equitis speciem
haberet, eorum quoque negligentiam inter eundum dili-

3

gentem, quum lacernam delapsam mox attraheret, mox
attractam humeri motu dejiceret, affectabat. Revocare
igitur idem significat quod attrahere.

Heinrichii interpretatio haec est: ipse movendo bra-
chium et humerum lacernam revocat, attrahit, quo sig-
nificetur lacerna ex humero fluens, quam videtur abrep-
tura venti vis, nisi revocaret humerus. Haec explicatio
convenit non tantum cum Wakefieldii sententia, sed
etiam parum distat ab interpretationibus supra allatis,
quas tamen Heinrichius ut ineptas rejicit.

His tamen omnibus interpretationibus acquiescere non
possum. Yevbma. revocare sane de vestimento dicitur eo sen-
su, quem indicat Cicero, de Orat.ll, 21: quot;Revocantur ea,
quae sese nimium profuderuntquot;. Sueton. Caes, 45: quot;de-
ficientem capillum revocare a vertice assueveratquot;. Clau-

dian. in Rufin. II, 79: quot;revocat fdvas in pectore pellesquot;.
Huic tamen explicationi minus favet, primum quod humerus
revocare vestem insolentius quam elegantius dicatur; deinde
revocare eo sensu significaret lacernam ita retractam ut non
diffundatur, sed humeris adstricta haereat; non vero praebe-
ret imaginem undantis et fluitantis penulae, ut interprétés
volunt. Verbi revocare simplicior, credo, erit haec explicatio,
ut revocare eodem sensu accipiatur quo referre; quae verba
interdum promiscue usurpantur. Horat. Od. IV, 16,12: quot;ve-
teres revocavit artesquot;. Sueton. Ner. 31: quot;revocavit praemiaquot;.
Tacit. Annal. I, 20: quot;revocare antiquam militiamquot;; quo

sensu usitatum est verbum referre. Quemadmodum autem
referre aliquid usurpatur pro imitando repraesentare, sive uno
verbo imitari, ut infra vs. 65, quot;multum referens de Maece-
nate supinoquot;, simili significatu hie accipiatur revocare,
Sensus itaque erit hic: dum humerus amictu suo refert Ty-
rias lacernas, i. e. dum humeri purpureo amictu fulgent.
Notatur enim his verbis Crispin! luxus, eonspiciendus
in purpureis lacernis, quibus etiam utebantur, qui in
theatre sese ostendere cupiebant. Hinc Martialis:

Edictum Domini deique nostri
Dum laudat modo Phasis in theatre,
Phasis purpureis lueet lacernis.

Et paulo infra:

Illas purpureas et arrogantes
Jussit surgere Lectins lacernas.
Praeterea purpureis vestibus Crispinum valde oblecta-
tum fuisse tradit idem Martialis:

Nescit cui dederit Tyriam Crispinus abollam,
Dum mutat cultus induiturque novos.

28) Ventilet aestivum digitis sudantibus mrum. Britan-
nicus intelligit de aureo annulo e digito eximendo et in
aëra leviter jaetando, ut quasi refrigesceret. Similiter
Ruperti; merito illi reprehensi ab Heinrichio, qui id per-
ridiculum dicit. Quid vero dixisset idem Heinriehius de

explicatione Calderini, qui Crispinum tanta mollitie op-
pressum dicit, ut manus inter incedendum ita languentes
pendere sineret, ut quasi non amplius moveri possent?
At melius jam explicuit Lubinus: inter eundum manus
ad latera agitat et vibrat et in aëra jactat, ostentationis
gratia, ut scilicet annuli conspiciantur. Itaque Ventilat
dîgitîs aurum poëtica est dictum pro: ventilando digitos,
aureos annulos jactat et ostentat. Martial. Epigr. V, 48:

Per cujus digitos currit levis annulus omnes.

Aestivum. Antiquiores fere omnes interprétés uno ore
hoc dictum explicant de annulis, quos tempore aestatis
gestabant. Scio equidem, et Turnebus, Adversar. XX, 2,
aliique satis aperte declararunt, Eomanos eo deliciarum
pervemsse ut duo genera annulorum, hibernos, majoris
ponderis, et aestivos, levioris, haberent. Praeterea ne-
gari nequit, aestivum hoc sensu inveriri. Sed an hoc lo-
co de levi annulorum pondéré sermo sit, vehementer
dubito. Quomodo enim istam significationem concinere
dicemus cum sequenti versu, ubi annulum tarn grandi
gemma in digitis gestare eum dicit, ut vix ferre possit?
Crispinus, ut scimus, e vilissima conditione ad censum
equestrem provectus, vilem sese et contemtum sentiens , ni-
mio ornatu, ut fit, aliorum existimationem sibi parare
studet; oculos igitur hominum in se trahere cupit aureo
annulo magnitudine et pulchritudine gemmae conspicuo ;

denique, qui delicatiorum mos erat, alio anni tem-
pore alio annulo utebatur. Quapropter accedo senten-
tiae Weberi, qui aestivum aurum explicat: annulum au-
reum gemma grandi exornatum, cujus colores aestati con-
veniunt. Haec, ni fall or, interpretatio Crispini moribus
est plane accommodata. Jactat superbus homo, dum
quasi digitos ventilât, annulum aureum et pondéré gem-
mae et coloris pulchritudine insignem. Ceterum Pinz-
geri sententiam, qua aestivum pro adverbio esse dicit
jungendumque aestivum sudantiius, recte rejicit Madvig.
Opusc. p. 56. Quisque enim latine legens adject, aes-
tivum et subst. aurum conjungenda esse sentiat.

Nam. Saepe transitum facit ad majora et gravio-
ra; quo sensu particula hujusmodi ellipsi explicanda est:
Quae dixi jam suffîciant : nam quid opus est illa comme-
morare, quae omnes detestantur, cett.

32) Nova lectiea — Mathonts. Interpretes illud nooa
variis modis explicant. Heinrichius putat poëtam de in-
dustria novam lecticam dixisse, quo significet ejus for-
tasse pretium nondum solutum fuisse. Quaesitum hoc vide-
tur. Potius, credo, satiricus nova lectica prodeuntem facit
causidicum, ut qui antea pedibus incedere solitus, os-
tentationis gratia nunc primum lectica utatur. Hinc eti-
am, ad augendam hominis superbientis imaginem, dici-
tur plena ipso, quo breviter significat dominum inflatum,

tumentem ob pompam, qua nunc primum conspiciendus sit.

Mathonis. quot;Advocati, qui sceleribus dives factus est.quot;
Schol. Idem referunt interprétés, quod unde habeant,
neque ipsi dicunt, neque ego reperire potui. Nam ubique
et infra Sat. VII, 129, sqq., Matho appellatur pauper
causidicus, quem poëta aeque ac alios majore strepitu
et specie majoris census vivere dicit. Eum autem valde
vanum fuisse colligas e Martial. Epigr. IV, 81:

Déclamas in febre Mathon: hanc esse phrenesin
Si nescis, non es sanus, amice Mathon.

Hoc loco est nomen óezixóv. Fuit Matho inter causidicos,
qualis Codrus (vs. 2) inter poëtas, curtae supellectilis,
invidus, ambitiosus, ventosus.

33)nbsp;Magni delator amid. Heliodorum stoicum, qui
Licinium Silanum, discipulum suum, delatione oppressit,
significari dicit vetus Schol. Alii Egnatium Celerem,
qui Baream accusavit ; alii alium. Britanniens Marcum
Regulum intelligit, omnium bipedmn nequissimum, qui
multorum nobilium sub Domitiano caedes molitus fuerat.
Verius autem, puto, Heinrichius existimat poëtam non
certum aliquem hominem notare, sed universum delato-
rum genus perstringere.

34)nbsp;De noUlitate comesa, h. e., quod superest de co-
mesis nobihtatis bonis ; breviloquentia antiquis usitatissima.
Delatores autem parte bonorum donabantur.

35) Ä trepido Thymele mmmissa Latino. Magnam hic
locus dubitationem movit viris doctis, in quo explicando
multum inter se dissentiunt. Proponit Juvenalis imaginem
saevissimi delatoris, quem etiam ceteri delatores timeant.
Duplici modo explicant. Antiquiorum Britannicus, re-
centiorum Euperti , Achaintre , Madvig arbitrantur ,
revera Latinum Thymeles maritum, uxorem suam de-
latori im submisisse, ut furtivo amore illum placaret.
In hac interpretatione ad nomen Thymeles assumendum
est palpat, ut sensus sit: Carus eum palpat muneribus,
Latinus eum palpat Thymele submissa. Jam Turnebus,
Adversar. XX, 8, haue explicationem parum probabilem
habuit, forsan quia verborum contextus id non aperte
dicit, tum etiam qnia, quod Madvigius fatetur, non perspici
potest, qualis fuerit conjunctio hominum illorum, Cari et

Latini, quare hic Thymelen submitteret. TurnebuS igitur
1. 1. Thymelen et Latinum comparationis causa inductos
credidit, ut simile petitum esset a mimo tum noto, m
quo Latinus et Thymele partes agant, unde hic esset
sensus: Carum similiter delatorem istum palpare, quemad-
modum in mimo illo Thymele a Latino adultero submissa
maritum suum palparet. Merito hane interpretationem pro-
■ bat Heinriehius, ideoque, quod necessario faciendum, ei in
ut mutat. Illius mimi argumentum dedit Heinriehius ex Tur-
nebo, qui haec habet: quot;Latinus mimus erat et Thymele
mima, quae cum Latino saepe gestum agebat. Mimi igi-

tur argumentum egit cum ea Latinus, in quo ut in
aliena uxore moechus, paene deprehendebatur vel ma-
rito de adulterio aliquorum delatione suspectus erat; sed
dolosam et astutam moecham ad maritum allegavit, quae
ei os subliniret et periculo Latinum et crimine eximeret.
ld igitur facete Juvenalis ad extremum jacit ex argumento
notissimi illa temp estate mimi: quemadmodum Latinus
deprecatrice moecha est usus, sic pro se quosdam ad
delatorem placandum deprecatores mittere. Tale est illud
Sat. VI, 44: «Quem toties texit perituri cista Latiniquot;, nam
in quodam mimo Latinus adulterum egerat, in cista con-
ditum, subito mariti adventu, ne deprehenderetur et in-
terficereturquot;. Praeterea Juvenalem, ut fere ubique, non
unum alterumve delatorem perstringere voluisse credo,
eed in universum totum id genus hominum. De Latino
mimo sive, ut scbolion ad Sai. IV, 53, archimimo, Do-
mitiano gratissimo, cf. Sat. VI, 44; Sueton. Domü. 15;
Martial. Epigr. I, 5; IX, 29. De Thymele, mima et
optima saltatrice. Sat. VI, 66; VIII, 197.

36) Quum te summoveant. In hoe verbo, quod pro-
prium erat lictorum, superbiae et insolentiae significatio
inest. Minus recte Grangaeus, Britannicus, Ruperti, aKi-
que improprie id dictum acceperunt pro: te justa haere-
ditate exuant. Significat: via te sibi decedere cogant.

37 ) In coelum quos evehit. Solita locutio Latinis. Horat.

Epist. I, 10, 9, quot;Quae vos ad coelum effertisquot;; et Carm.
I, 1, 6, quot;terrarnm dominos evehit ad Deosquot;, h. e. ad
summam felicitatem, ad regium honorem extollit.

42) Accipiat sane mercedem rell. Intelligitur Gillo,
qui deuncem accepit, tanquam mercedem sanguinis et
sudoris, quem impendit in gratiam vetulae. Est acerba
concessio cum exsecratione juncta; alterum enim accipiat
mercedem est concedentis, alterum palleat ut est exse-
crantis; utrumque satirice copulatur. Similiter ex. gr.
Sat. XII, in fin.:

Vivat Pacuvius, quaeso, vel Nestora totum;
Possideat quantum rapuit Nero; montibus aurum
Exaequet ; nec amet quemquam, nec ametur ab ullo !

Etiam in proximis vss. amare aeque ac facete duae dis-
similes junguntur imagines:

Palleat, ut nudis pressit qui calcibus anguem,
Aut Lugdunensem rhetor dicturus ad aram!

Prior harum imaginum significat veram formidinem; al-
tera ostendit ridiculam anxietatem hominis, nimia am-
bitione ducti ; quo simul, velut transeundo, rhetorum cer-
tantium contentio festive carpitur.

44 ) jMgdunensem. ad aram. Lugduni, in Gallia Cel-

tica ad confluentem Araris et Rhodani, aram Augusto
consecratam fuisse, omnibus notum. Liv. Bpit. 137. Dio
Cass. LIV, 32. Caligula ibi edidit miseellos ludos
(Dio Cass. LIX, 22), sed et eertamen Graecae Latinae-
que facundiae, quo certamine ferunt in victores praemia
contulisse victos et eorum laudes canere coactos ; eos,
qui maxime displicuissent, scripta sua spongia linguave
delere jussos, nisi ferulis objurgari aut fiumine proximo
mergi mallent. Qui ergo in boe eertamen descendebant,
incertae eventum rei paUebant. Au Heinrichius recte
credat illud eertamen semel tantum factum esse, valde
dubito; contra verbum dicturus videtur indicare rem non
semel factam, sed usitatam.

46 ) Comitum, h. e. clientium vel servorura. Comi-
tem dicimus eum qui sequitur et comitatur, sive liber,
sive servus, sive masculus, sive femina. Ulpian. et La-
beo , Britannico citati.

47) Spoliator pupilliprostantis. Notetur Juvenalis brevi-
loquentia: tutor, qui pupillum omnibus exuit bonis,
quo hic cogatur prostare et corpore quaestum facere.
Omnes autem, excepta editione O. Jahnii, habent signum
interrogandi post prostantis; in lectione paululum modo
variant. Henninius, Weberus aliique legunt ut Heinri-
chius, cujus lectionem supra descripsi; Britannicus vult,

at hic damnatus, quo verborum sensus non mutatur. Ver-
ba autem, et hic damnatus, copulant eum proximis, exsul
ab octava Marius Mbit. Dubito vero, an tali modo verba
eopulare liceat, siquidem alterum illud, hic damnatus inani
judicio, praecedenti, hic spoliatorpupilli, manifeste opposi-
tum est, oppositio autem haec eorrumpitur jungendo:
hic damnatus—Marius. 0. Jahnius sic edidit:

cum populum gregibus comitum premit hic spoliator
pupilli prostantis, et hie damnatus inani
judicio (quid enim salvis infamia nummis?)
exul ab octava Marius bibit et fruitur Dis
iratis, at tu victrix provineia • ploras ?
Qua interpunctione in verborum junctura nihil mutatur.
Reetius, me judice, quam hi omnes legit Juvenalis edi-
tio, quae sine nomine auctoris prodiit Antverpiae, ex
officina Plantini, A° 1565:

Quid referam, quanta siccum jeeur ardeat ira,
Cum populum gregibus comitum premat hic spoliator
Pupilli prostantis, at hic damnatus inani
Judicio? Quid enim salvis infamia nummis?
Exul ab octava Marius bibit et fruitur Dis
Iratis, at tu victrix provineia ploras.

Equidem verba sic interpungenda arbitror:

Quum populum gregibus comitum premat hic spoliator
Pupilli prostantis, et hie damnatus inani

Judicio? quid enim sal vis infamia nummis?

Exul ab octava Marius bibit et fruitur Dia

Iratis; at tu victrix provincia ploras!

Duo nempe profert exempla hominum, qui turpibus ra-
pinis locupletati impune se jactabant: alterum pupilli
spoliatorem, alterum infamiae damnatum, nimirum ob ra-
pinas vel alia scelera. Addit inani judicio, quum infamia
nihil damni afferat, dummodo nummi salvi sint. His
duobus tertium et insignius etiam exemplum addit: Marium
exilio mulctatum, opibus suis luxuriöse fruentem. TaU
lectione verba optime cohaerent et omnia clara sunt.

49) Fruitur Dis iratis. Cf. Senec. Here. fur. I, 34,
quot;Iraque nostra fruiturquot;. Verbum juris est, inquit Gro-
novius; frui re est fructum commoditatesque ex re aliqua
percipere, in fructu habere. Itaque fruitur Dis iratis ex-
plicat: condemnationem et exilium in lucro ponit; caret
enim negotiis et sollicitudinibus urbanorum. Melius vim
dictionis sensit Lubinus, qui acute animadvertit, satiri-
cum saepe uno enuntiato contraria jüngere, ut in hoc
fruitur Dis iratis, h. e. dum Dii irati sunt, ipse felix est.

51) Venusina lucerna, h. e. satira, qualem poeta
Venusinus, Horatius, elucubravit, vigilans ad lucemam;
notum enim oratores et poëtas solitos esse ad lucernam

opera componere; unde proverbium: olet lucernam, Cf.
Erasmi aliorumque Adagia et Proverbia, ex edit. Zu-
brodtii, p. 200. Altera explicatio, lucernam appellari,
ut quae hominum vitia urat, probari nequit; lucerna
enim lucet, non urit.

Sed quid magis Heracleas
Aut Dioinedeas aut mugitum Labyrinthi
Et mare percussum puero fabrumque volantem,
Quum leno accipiat moechi bona, si capiendi 55
lus nullum uxori, doctus spectare lacunar,
Doctus et ad calicem vigilanti stertere naso;
Quum fas esse putet curam spectare cohortis.
Qui bona donavit praesepibus et caret omni
Maiorum censu, dum pervolat axe citatonbsp;60

Flaminiam puer: Automedon nam lora tenebat,
Ipse lacernatae quum se iactaret arnicas.
Nonne libet medio ceras implere capaces
Quadrivio, quum iam sexta cervice feratur
Hinc atque-inde patens ac nuda paene cathedra, 65
Et multum referens de Maecenate supino
Signator falso, qui se lautum atque beatum
Exiguis tabulis et gemma fecerat uda;
Occurrit matrona potens, quae molle Calenum
Porrectura viro miscet sitiente rubetam,nbsp;70

Instituitque rudes melior Locusta propinquas
Per famam et populum nigros efferre maritos?
Aude aliquid brevibus Gryaris et carcere dignum,
Si vis esse aliquis! Probitas laudatur et alget.
Criminibus debent bortos, praetoria, mensas, 75
Argentum vetus et stantem extra pocula eaprum.
Quem patitur dormire nurus corruptor avarae,
Quem sponsae turpes et praetextatus adulter?
Si natura negat, facit indignatio versum,
Qualemcunque potest: quales ego vel Cluvienus. 80

Institutam vitiorum enumerationem persequitur. Homi-
nes pessimae conditionis, qui bona equis alendis dilapi-
darunt, praetorianis cohortibus praeficiuntur; falsi testa-
mentorum signatores liaereditates capiunt; ab uxoribus
mariti veneno interimuntur; nequissimus quisque dig-
nitate et opibus abundat; nurus a soceris vitiantur et
corrumpuntur: tot denique et tanta vitia Romae vigent,
ut quisque, etiamsi non sit poëta, satiras scribere queat,
ex indignatione omnium istorum flagitiornm.

52 ) Sed quid magis. Supplent interprétés sciiham
vel tractem, et magis accipiunt pro potius. Ellipsis illa

admodum est dura, eujus simile exemplum e probati
seriptoris testimonio atferre valde fuerit difficile. Magis
etiam pro potius dubito au recte dicatur. Quare nescio,
an verbum hoc librarii errore corruptum sit et ita emen-
dandum: quot; sed quid gemas Heracleasquot;? Gemere pro cantare,
praesertim de rebus gi-avibus, obvium.etiam Sat. VII,
71: quot;Surda nihü gemeret grave buceinaquot;, i. e. gravi vel
rauca voce caneret. Aliis etiam locis de argumentis tri-
stibus et gravibus eodem sensu gemere usurpari solet.
Particula sed hane vim habet: at si haec non digna
censeas quae carmine traetentur, quid tanti facis fictas
fabulas, Heracleas, Diomedeas, ut eas décantés? Simili
sensu Sat. VH, 32: quot;sed defluit aetasquot;. X, 184:
quot; sed qualis rediitquot;.

54)nbsp;Et mare percussim puero rell. Comice désignât
de Icaro et Daedalo fabulam. Mugitum LabyrintU et mare
percussum puero Britanniens refert ad Theseidem, de qua
supra ad vs. 2.

55)nbsp;Quum lern accvpiat-si capiendi jus r^W. Lenonem
hie appellari maritum, qui lueri eupiditate ductus uxo-
rem alteri permittit, apparet ex opposite uxori. Sensus
ergo est: quum turpis maritus ob permissum uxoris adul-
terium haeres fiat bonorum adulteri, quae uxoris suae
vice accipit, siquidem eapiendi jus nullum uxori, h. e.

mm

quandoquidem mulier ipsa haeres esse nequit. Ad haec
verba scholion: quot;Si uxor ejus jure impediatur adultero
succedere, ipse maritus leno succedit adultero haeres,
ut per fideicommissum res adulteri ad adulteram ve-
niantquot;. Grangaeus autem et Britannicus aliique haec spec-
tare putant ad Legem Domitiani de probrosis feminis.
Suet. Dom. 8. Recte et merito utrumque improbatum est
ab Heinrichio : nam fideicommisso locus hic esse non po-
terat ; Domitiani autem illa lex in probrosas feminas non
spectabat ad adulteria clandestina. Heinrichius docet spec-
tare haec ad Legem Papiam Poppaeam, de qua Heinecc.
Anti'g. Rom. Ex qua lege mulieribus licuit hona capere, h.
e. haeredes fieri ex asse, si ipsis esset jus liberorum, h. e.
si plures libères haberent, patri autem, etiam solitario,
h. e. si unum filium haberet. Uxor, de qua hoc loco
agitur, non habet jus liberorum, igitur non habet jus
capiendi bona. Maritus, qui ne solitarius quidem est, uxo-
rem cum adultero consuescere patitur, ut, filio nato,
haeres ex asse fiat. Illustrantur haec Sat. IX, 86, ubi
mulier sic alloquitur maritum:

Jam pater es : dedimus, quod famae opponere possis ;

Jura parentis habes, propter me scriberis haeres,

Legatum omne capis, nec non et dulce caducum.

Simile probrum jam Lucilius et Horatius castigarunt.

57)nbsp;Doctus et ad calicem vigüanti stertere naso. Talem
maritum etiam mem orat Horat. Od. III, 6, 25, ubi
incesta conjux pingitur;

Mox juniores quaerit adulteros
Inter mariti vina; neque eligit,
Cui donet impermissa raptim
Gaudia, luminibus remotis;
Sed jussa coram non sine conscio
Surgit marito.

Vigilatiti stertere naso dicitur, qui rem acute videt, sed
quasi dormitans ita se accommodat, ut qui nihil videt.

58)nbsp;Curam spectare cohortis. Weberus cum omnibus
fere antiquioribus sperare; recentiores spectare, quae lec-
tio mihi, ut exquisitior et aptior, praeferenda videtur.
Spectare enim appetendi significationem habet, idem est
quod exspectare, Graecis fiXé^rsiy, ópoiy. Probabile est
verbum sperare, tanquam interpretamentum, in illius lo-
cum irrepsisse. Intelligitur praefectura cohortis praeto-
rianae, ut Sat. X, 94; alii de tribuno dictum accipiunt,
cujus stipendium illo tempore satis lautum fuisse patet
ex Sat. Ill, 132, et Plin. Hist. Nat. XXXIV, 3.

59)nbsp;Qui bona donavit praesepihus. Perperam nonnulli
hoe intellexerunt de stupro et praesepia cxposuerunt
lupanaria et pellices. Accipiendum de insano equi-

4

tandi et aurigandi studio. Eodem sensu Aristopli. Nub. 12:
x^v ••poxi^v èy Tok fiirvotti eT%ev. Plutarch. T. II, p. 370.
Wytt. Bona donavit, h. e. bona insumpsit equis alendis.
Est dictio Horatiana, Serm. I, 2, 56: quot;Qui patrium
mimae donat fundumque laremquequot;.

60) Dum pervolat axe citato rell. In his versibus
aliquid turbatum esse prava interpunctione, neminem lo-
cum attentius considerantem latere potest. Verba varie
ab interpretibus distinguuntur. Henninius ita:

Cum fas esse putet curam sperare cohortis,
Qui bona donavit praesepibus, et caret omni
Majorum censu, dum pervolat axe citato
Flaminlam: puer Automedon nam lora tenebat,
Ipse lacernatae cum se jactaret amicae.
Weberus:

Quum fas esse putet curam sperare cohortis,
Qui bona donavit praesepibus et caret omni
Majorum censu, dum pervolat axe citato
Flaminiam puer Automedon: nam lora tenebat.
Ipse lacernatae quum se jactaret amicae.
Rupertius:

Quum fas esse putet curam sperare cohortis,
Qui bona donavit praesepibus, et caret omni
Majorum censu, dum pervolat axe citato
Flaminiam: (puer Automedon nam lora tenebat.
Ipse lacernatae cum se jactaret amicae).

O. Jahnius :

cum fas esse pntet curam sperare cohortis,
qui bona donavit praesepibns ct caret omni
majorum censu, dum pervolat axe citato
Flaminiam, puer Automedon nam lora tenebat
ipse, laeernatae cum se jactaret amicae ?

Nulla harum lectionum mihi probanda videtur. Ratio
earum haec est: antiquiores nempe interprétés jam inde
a Scholiasta, rem istam spectare putarunt ad Corn.
Fusci et Neronis facinora, et ita enarrant, ut no tari
hominem dicant, qui, consumtis, dum Neroni aurigandi
officium praestet, bonis, audeat praefeeturam cohortis
sperare. Ad hunc igitur referunt verba:

Quum fas esse putet curam spectare cohortis
Qui bona donavit praesepibns, cett.

Verba autem ipse laeernatae intelligi voluut de Nerone,
qui obscœno amore prosecutus est Sporum, quem signi-
ficari voluut nomine amicae laeernatae. Hanc vero per-
sonarum distinctionem non apte congruere ipsis verbis
jam declaravit Madvig. Opusc. 1, 34, seqq. Juvenalis enim
in tota hac satira ca probra tangit quorum exempla ipse
adspexerat, eaque aut universe notât aut hominem ali-
quem, qui pro exemplo totius generis esse possit, arri-
pit. Et taliuni vitiorum exempla certe tempore ipsius
non deerant. Itaque si maxime concedamus ex Neronis

temporibus hanc imaginem esse ductam, non sequitur
ipsum Neronem hoc loco notari. Nusquam enim, ut
Madvigius 1. 1. animadvertit, traditum est, Neronem no-
bilibus aurigis usum; contrario, ipse in circo aurigavit,
ipse equorum agitator fuit, ut revera tota ista explicatio
a Neronis studio aliena sit. Turn jactasse se dicitur
amicae; sed quid est jactare se alicui? Sine dubio se
suas que artes ostentare, non vero amatorias delicias
agere, vel se ipsum alicui dare, ingerere, insinuare, ut
vult Britannicus. Jam sublata Neronis persona, simul
omnes illae conjecturae de certo homine intelligendo su-
blatae sunt. Ut bre vi complectar: idem intelligendus est
ille, qui bona aurigando dilapidavit et qui per viam Fla-
miniam curru volat, dum se jactat amicae, et qui Cohortis
praefecturam exspectat; distinctio autem aurigae et domini
non admittenda videtur. Neque vero factum hoc spec-
tat ad hunc illumve Caesarem vel Caesarum adulatorem ,
sed universe ad luxuriosos et dissolutos mores juventutis,
quae, postquam equis et scortis patrimonium amisisset,
magistratus et imperia spectare au debat, quibus rem fa-
miliarem restitueret. Talis igitur juvenis hic pingitur.
Itaque versus, me judice, sic legendi :

Quum fas esse putet curam spectare cohortis.
Qui bona donavit praesepibus et caret omni
Majorum censu, dum pervolat axe citato
Flaminiam puer Automedon—nam lora tenebat
Ipse—lacernatae quum se jactaret amicae.

Puer Automedon est ipse ille, qui bona donavit prae-
sepibus; nominatur ita propter aurigandi studium et
peritiam, quo sensu Automedon, Acliillis auriga, ex
Iliade II, 145, cett. notus, quasi in proverbium abiit.
Similiter Ovidius, de Art. I:

Typhis, et Automedon dicar amoris ego ;
et Ausonius :

Jam vates, et non flagifer Automedon.

Explicationis autem gratia addidit nam lora tenebat ipse,nbsp;'

quo significat illum proprie et vero significatu Autome-nbsp;:j

dontem vocari, ut qui ipse aurigam se gereret. Verba

lacernatae quum se jactaret amicae copulanda cum praece-

dente pervolat axe citato Flaminiam; ejusmodi temporum

permutatio, pervolat—jactaret, minime est insolita, hoc

loco plane conveniens, quum etiam praesens pervolat denbsp;|

praeterita aoiione dicatur. Sensus ergo est: viam Fia-nbsp;,■

miniam curru pervolat, ipse aurigam agens, ut se jactet
amicae lacernatae, suamque dexteritatem illi ostendat.
Amicam autem lacernatam non est ut intelligamus de
cinaedo sive semiviro, sed potius de muliere mascula,
de femina bracata, qualis illa, quae supra pingitur
Maevia. Tali interpretatione difficultates, quae alioquin
hunc locum premunt, prorsus sublatae esse mihi videntur.
Multa ab hoc aliéna admiscet Heinrichius, quibus poë-
tae verba obscurantur potius quam declarantur.

63) Capaces. Explicant amplas, quae multa capi-
unt. At magnos sive amplos codices secum per vias
portare admodum, ni fallor, molestum. Aptior explica-
tio sit: commodas ad excipiendum quidquid inscribere
velis; intelKgit nempe pugillares.

Medio quadrivio. Recte Heinrichius explicat : statim,
sine mora, illico, ita ut non exspectes dum domum
re versus sis.

66) Multam referens de Maeeenate. Tropice dictum
pro : similitudinem cmn Maeeenate ostendens. Tacit.
Germ. 43, eodem sensu: quot;Burii Suevos referuntquot;. Plin.
Epist. V, 16: quot;amisit Mam, quae non minus mores
ejus, quam os vultumque referebatquot;. De Maecmate est
pro Maecenatis, constructio Juvenali valde usitata. Sic
supra vs. 34: quot;rapturua de nobilitate quod superestquot;;
et infra 137: quot;nam de tot latis et pulchris orbibusquot;.

67) Signator falso, qui se lautum rell. Haec verba
plurimum molestiae fecerunt interpretibus, qui ea varie
explicuerunt. Perplures cum Heinrichio ponunt comma
post falso; alii post signator, ut/afeojungatur cum pro-
ximis qui se lauMm—fecerat, quam lectionem defendit etiam
Hackermannus, in Seebodii Annalihus, T. XVI, pag. 419.
Heinrichius signator falso explicat supplendo signo, quam
constructionem similem esse dicit huic apud Cic. Legg. I,

24 : quot; agnatic nobis cum coelestibusquot;; 42 : quot; obteraperatio

scriptis legibusquot;. Gell. XVI, 19: quot; cantator fldibusquot;.nbsp;^

Hackermann. hoc non concedit. Nam, inquit, quot;obtemperatio

legibusquot;, quot;cantator fidibusquot;, dici potest, quia diciturnbsp;j

quot; obtemperare legibusquot;, quot; canere fidibusquot;. Signator autemnbsp;^

falso ab hoc diversum est. Signare fatso, nempenbsp;non

est recta verborum junctura. Vicissim vero contra Hiic-nbsp;' f

kermanni rationem, jungentis signator, falso qui se cett,
animadvertendum , signator ita nude positum, minus accu-
rate personam falsarii significare, falso autem sequenti-
bus languide additum esse, et propter adjecta exiguis
tdbulis et gemma uda nullam fere vim habere. Plane autem
rejicienda Weberi sententia, qui voluit signator falso dici
pro in falso; quae enim Cic. Fat. 19, habet: quot;quasi
signabit in animo speciemquot;, et Ovid. Rem. 417: quot;aliquid
animo signarequot;, tropiee dicta sunt et hue reterri nequeunt.
Quare uti liceat verbis Madvigii: quot; vellem (Weberus)
posuisset locum , ubi reperisset dictum signator in falso,
in tabulis, in testamento similiave, vel certe, ubi signare
in tabulis, in testamentoquot;. Itaque omnium harum explica-
tionum optima videtur Heinrichii illa, qua signator falso
explicetur falso signo. Quid enim vetat dicere rem signo
s. sigillo signare^ Quod Nobbins objicit dicens: quot;qualis
sit signator, poëta ipse, ut dixi, verbis continuo subjectis
quasi per transennam significat: supervacaneum est igi-
tur et ne aptum quidem, eum jam in antecessum aperte

nominare falsarimnquot; : id, credo, non magni est momenti
Nam signator falso nihil est nisi periphrasis v. falsarius
qui ipse a poëta significatur; subjecta vero verba exiguis
tahulis et gemma uda ironice significant facilem operam
qua dives factus erat. Una tamen mihi nata est su
spicio, quam doctiores judicent, falso possit haberi pro
nominativo falso,—e. falsarius ?,.falsator, s^falsare
similis generis vocabula, partim etiam aVaf X^ySfiava,, sunt
cacMnno, gluto, palpo apud Persium; lurco, comedo, com
bilo, mando, catillo, laud. 0 Jahn, ad Pers. Sat. I, 12
p. 81. Adde dolo, erro. Tali ratione nulla foret obscuritas
Ceterum nonnulli interprétés, inter quos Weberus, opin
antur poëtam tecte invehi in M, Eegulum causidicum
de quo Plin. Epist. II, 20. Quaeras tamen, cur po
tius inteUigatur Regulus, quam quivis alius e magna
copia falsariorum, qui illis temporibus Romae erant?

69 ) Occurrit matrona potens. Etiam hic certam vene-
ficam intelligi nonnulli voluerunt, quae poëtae aetate
veneficia misceret ; alii autem Agrippinam Claudii uxorem,
quae maritum medicato sustulit boleto post adoptionem
Neronis. Perperam utique: invehitur universe in vene-
ficia matronarum, quae illo tempore frequentata fuisse
scribit Sat. VI, 655 seqq.

71) Locusta. Nomen proprium ab appellativo for-

matiim, in prima syllaba mutavit quantitatem. Idem
videmus ex. gr. in vocabulo Polypus, prima producta
apud Horatium, Serm. I, 3, 37. In nominibus proprüs
praesertim major est hac in parte libertas. Vid. Erfurdt.
ad Sophocl. 4;ac. VS. 210. Nonnulli, ut O. Jahn, legunt
iMcusta.

72) Per famam et populum nigros ^e. Hendiadys
'pro: inter populi rumores et famam ob ortam veneficü su-
spicionem. Mgros Meursius de Fun. I refert ad efferendi
ritum in toga nigra, ut contra Graeci in albis vestibus
efferri soliti. Rectius autem Lubinus nigros explicat
veneno luridos, lividos, ob lurida veneni vestigia quae
in cadaveribus appareant.

74) Si vis esse aliquis. Variat lectio. Tam anti-
quiorum quam recentiorum alii aliquis, alii aliquid. Ali-
quis et aliquid utrumque grammatica ratione defendi po-
test , cujus rei exempla habet Hackermann. ad hunc locum.
Praeferam aliquid, nam iteratum illud vocabulum habet
aliquid venustatis et acuminis: aude aliquid— si vis esse
aliquid. Sensus est: si Romae in aliquo vis esse pretio,
aude aliquid carcere et exiUo dignum: unde Plin. Jun.
ad hanc sententiam: «In ea civitate, in qua jam pridem

non minora praemia, immo majora nequitia et improbitas

quam pudor et virtus habentquot;.

Prohitas alget. Alget explicatur ab aliis: negligitur, non
expetitur; ab aliis: fame urgetur, eget, nec meritis affi-
citur praemiis. Hoe rectins, quamquam explicatio palli-
dam tantum imaginem reddit significationis hujus verbi;
algere enim est frigore horrere et dicitur de eo, qui sine
veste aut stragulo noctes et hiemes perdurare cogitur.
Sic infra vs. 93: quot; horrenti tunicam non reddere servoquot;.

75) Criminibus dehent hortos. Duplici modo haec
cxponi possunt; vel sic ut criminibus accipiatur pro ho-
minibus scelestis, quo sensus hic foret: Eomani hortos,
praetoria, cett, debere videntur, h. e. tribuunt improbis
et sceleratis; vel criminibus proprio significatu accepto,
ita: Divites ca quae possidont, hortos, praetoria, mensas,
opus argenteum, ea omnia criminibus suis debent, h. e.
per fraudes et scelera sunt assecuti. Posterior explica-
tio , quae jam Grangaeo et Britannico placuit, ut magis

propria et aperta, sane probanda est.

I

78) Sponsae turpes et praetextatus adulter. Sponsas
turpes facile quis opinetur inteUigendum esse eodem sensu,
quo Sat. II, 119, seqq:

Ingens

coena sedet; gremio jacuit nova nupta mariti,
nempe viros nubentes. Merito tamen Madvig. Opusc.

XVI, p. 40, hanc explicationem videtur reprehendere.
quot; Sponsas turpes, inquit, perperam viros nubentes intel-
ligunt, quod genus foeditatis in satira secunda exagitat,
quasi iis verbis, quae hic posita sunt, aliud signiticetur,
quam sponsae non castae nee libidinis saltem ante nup-
tias expertes, aut quasi quidquam huic loco aptius sit,
quam hujus libidinis notatio, quum in altera parte sit
adolescentulus jam in praetexta adulterquot;.

Praetextatus adulter, adolescentulus jam in praetexta
adulter, i. e. ea aetate quae maxime a turpitudine ab-
horrere debet, sive ut Horatianis verbis utar, Carm. Ill,
6, 24:

Jam launc et incestos amores
De tenero meditatur ungui.

80 ) Cluvicnus. Omnium satiricorum mos est aliquem,
ut h. 1. Cluvionum, in medio diseursu obliquo morsu tan-
gere. Inest autem in hoc dicto lepida ironia, qua mérita
sua extenuat, ut liberius et aeerbius Cluvienum tanquam
malum poëtam notet. Etsi Cluvieni non alibi fit men-
tio, non ideo tamen nomen, ut Heinriehius putat, pro
flcto habendum arbitror.

Ex quo Deucalion, nimbis tollentibus aequor,
Navigio montem ascendit sortesque poposcit,
Paullatimque anima caluerunt molKa saxa,
Et maribus nudas ostendit Pyrrha puellas,
Quidquid agunt homines, votum, timor, ira, voluptas, 85
Gaudia, discursus, nostri est farrago libelli.
Et quando uberior vitiorum copia? quando
Maior avaritiae patuit sinus? alea quando
Hos animos? Neque enim loculis comitantibus itur
Ad casum tabulae, posita sed luditur area.nbsp;90

Proelia quanta illic dispensatore videbis
Armigero! Simplexne furor sestertia centum
Perdere et horrenti tunicam non reddere servo?
Quis totidem erexit villas, quis fercula septem
Secreto coenavit avus? Nunc sportula primo 95
Limine parva sedet, turbae rapienda togatae.
Ille tamen faciem prius inspicit et trépidât, ne
Suppositus venias ac falso nomine poscas.
Agnitus accipies; iubet a praecone vocari
Ipsos Troiugenas; nam vexant Hmen et ipsi 100
Nobiscum. Da Praetori, da deinde Tribuno.
Sed libertinus prior est. Prior, inquit, ego adsum:
Cur timeam, dubitemve locum defendere, quamvis
Natus ad Euphraten, molles quod in aure fenestrae
Arguerint, licet ipse negem: sed quinque tabernae 105
Quadringenta parant. Quid confert purpura maior

Optandum, si Latirenti custodit in agrû
Conductas Corvinus oves? ego possideo plus
Pallantc et Licinis. Exspectent ergo Tribuni;
quot;Vincant divitiae, sacro nec cedat honori,nbsp;HO

Nuper in hanc urbem pedibus qui venerat albis:
Quandoquidem inter n))s sanctissima divitiarum
Maiestas: etsi funesta Pecunia templo
Nondum habitas, nullas nummorum erexïmus aras,
Ut colitur Pax atque Fides, Victoria, Virtus, 115
Quaeque salutato crépitât Concordia nido.
Sed quum summus honor finito computet anno,
Sportula quid referat, quantum rationibus addat:
Quid facient comités, quibus hinc toga, calceus hinc est
Et panis fumusque domi? Densissima centum 120
Quadrantes lectica petit, sequiturque maritum
Languida vel praegnans et circumducitur uxor.
Hic petit absenti, nota iam callidus arte.
Ostendens vacuam et clausam pro coniuge sellam.
Galla mea est, inquit. Citius dimitte: moraris. 125
Profer, Galla, caput. Noli vexare, quiescit.

Nulla umquam aetas, dicit poëta, hac nostra feraci-
or fuit omnis generis vitiorum, praesertim vero avaritia
et luxuria grassantur. Hinc insanus aleae furor, hinc
sordida sportulae petitio, quae tanta est ut summi aeque

Quorum hic est sensus : ullumne inde a primordiis gentis
humanae fuit tempus omnis generis vitiis abundantius,
quam hoc quo vivimus? Ad hanc meam conjecturam ful-
ciendam accedat—quamquam id non primarium est—quod
vocabula votum universe positum pro spe (oppositum
enim est timori) ira pro odio fasüdio (quippe op-
positum voluptati), discursus pro soUicitudine sive tristitia
(oppositum quippe gaudiis), non Juvenalis, sed serioris
potius poetae habenda videntur.

88) Quando major avaritiae potuit sinus^ Vocabulum
sinus varie explicatur. Grangaeus accipit pro crumena,
quae veteribus e collo pendebat, deinde in sinum dèmit-
tebatur, in quam, quo laxior erat toga majorque sinus,
eo plura demitti poterant. Ita etiam Heinrichius. Bri-
tannicus metaphoram sumtam putat a navigantibus, quo-
rum vela quanto majorem explicant sinum, tanto majo-
rem vim ventorum excipiant. Sed haec figura, quae, ut
recte observât Häckermann., transferri quidem potest ad
poëtam, qui nullo freno adhibito mdulget ingenio poëtico,
improprie de avariüa dicitur. Melius, ni fallor, explicetur
hiatus, gurges, vorago, ut Senec. Oedip. 582: quot; dehiscit
terra et immenso sinu laxata patuitquot;. Hercul. fur. 679:
quot; immenso sinu placida quieta labitur Lethe vadoquot;. Simi-
liter quodammodo Cic. Verr. II, 2, 54: quot;Avaritia
hiante atque imminenti essequot;.

89) Alea quando kos animos? Verba baec variis
moäis accepta varieque tentata sunt. Britanniens: sub-
audi, inquit, quot;magis vexavit vel habuit vel aliquid talequot;.
Lubinus: subauditur quot;habuit, possedit, occupavit, in-
vasitquot;. Unde sensus foret: quando ludus aleae umquam
vehementius occupavit animos hominum quam hoe saeculo?
Sed Heineck., Animadv. in Juvenal. Sat. Döllen., Beitrüge
cet. et imprimis Hackermann. in Annall. Seebodii, abunde
probarunt talem ellipsin, scilicet verbi cum adverbio
magis, exemplis et usu probari non posse, immo si pro-
baretur, contextum versuum non hos animos, sed illos
animos poscere.

Recentiores quam maxime différant. Heineck., quem
probat Heinriehius, pro hos animos dedit haec animos.
Huic tamen eonjecturae, quam etiam ut ineptam rejieit
Hackermann., respondeo Nobbii verbis : quot; equidem vereor,
ne verba sic immutata plane sensu careant, certe ad
hune locum idoneoquot;. Recte vero Pinzgerus, Nobbins,
0. Jahnius, Weberus hos animos explicuerunt hunc
furorm, talem spiritum sive tantam cupiditatem. Cujus sig-
nificationis nominis animus multa exempla suppeditant
auetores Häckermanno laudati. Omnia sic plana erunt,
subaudito verbo habuit, quam ellipsin scholiasta jam
declarat. Unde hic oritur verborum sensus: quando
alea habuit tantos quantos nunc spiritus, sive tantam

5

Quorum hic est sensus : ullumne inde a primordiis gentis
humanae fuit tempus omnis generis vitiis abundantius,
quam hoc quo vivimus? Ad hanc meam conjecturam ful-
ciendam accedat—quamquam id non primarium est—quod
vocabula votum universe positum pro spe (oppositum
enim est timori) ira pro odio sxve fastidio (quippe op-
positum voluptati), discursus pro sollicitudine sive tristitia
(oppositum quippe gaudiis), non Juvenalis, sed serioris
potius poetae habenda videntur.

88 ) Quando major avaritiae patuit sinus Vocabulum
sinus varie explicatur. Grangaeus accipit pro crumena,
quae veteribus e collo pendebat, deinde in sinum demit-
tebatur, in quam, quo laxior erat toga majorque sinus,
eo plura demitti poterant. Ita etiam Heinrichius. Bri-
tannicus metaphoram sumtam putat a navigantibus, quo-
rum vela quanto majorem explicant sinum, tanto majo-
rem vim ventorum excipiant. Sed haec figura, quae, ut
recte observât Hackermann., transferri quidem potest ad
poëtam, qui nuUo freno adhibito indulget ingenio poëtico,
improprie de avaritia dicitur. Melius, ni fallor, explicetur
hiatus, gurges, vorago, ut Senec. Oedip. 582: quot;dehiscit
terra et immenso sinu laxata patuitquot;. Rercul. fur. 679:
quot; immenso sinu placida quieta labitur Lethe vadoquot;. Simi-
liter quodammodo Cic. Verr. II, 2, 54: quot;Avaritia
hiante atque imminenti essequot;.

89) Alea quando hos animos'? Verba haec variis
modis accepta varieque tentata sunt. Britannicus: sub-
audi, inquit, quot;magis vexavit vel habuit vel aliquid talequot;.
Lubinus: subauditur quot;habuit, possedit, occupavit, in-
vasitquot;. Unde sensus foret: quando ludus aleae umquam
vehementius occupavit animos hominum quam hoc saeculo ?
Sed Heineck., Animadv. in Juvenal. Sat Döllen., Beiträge
cet. et imprimis Häckermann. in Annall. Seebodü, abunde
profearunt talem ellipsin, scilicet verbi cum adverbio
magis, exemplis et usu probari non posse, immo si pro-
baretur, contextum versuum non hos animos, sed illos
animos poscere.

Eecentiores quam maxime dilFerunt. Heineck., quem
probat Heinrichius, pro hos animos dedit haec animos.
Huic tamen conjecturae, quam etiam ut ineptam rejicit
Häckermann., respondeo Nobbii verbis: quot;equidem vereor,
ne verba sic immutata plane sensu careant, certe ad
hunc locum idoneoquot;. Recte vero Pinzgerus, Nobbins,
O. Jahnius, Weberus hos animos explicuerunt hunc
furorem, talem spiritum sive tantam cupiditatem. Cujus sig-
nificationis nominis animus multa exempla suppeditant
auctores Häckermanno laudati. Omnia sic plana erunt,
subaudito verbo habuit, quam ellipsin scholiasta jam
declarat. Unde hic oritur verborum sensus : quando
alea habuit tantos quantos nunc spiritus, sive tantam

5

vim, furorem. Lucan. Pharsal. VIII, 541, eadem utitur
ellipsi:

O Superi, Nilusne et barbara Memphis

Et Pelusiaci tam mollis turba Canopi

Hos animos? sic fata premunt civiKa mundum.

91) Praelia quanta rell. Male nonnulli haec vel de
risis et altercationibus, quae inter collusores oriantur,
vel de jurgiis domini cum dispensatore acceperunt.
Cujusmodi interpretatio frigida est et inepta. Recte jam
Grangaeus animadvertit, ludum aleae quodammodo cum
proeliis comparari, et Weberus plane explicuit dicens :
quot;Proelia non rixae, jurgia, altercationes collusorum vel
dominorum cum dispensatoribus sunt, sed comparatur
tesserarum lusus vere cum proelio, in quo ludentium
partes cum suo quaeque dispensatore sibi adversantur et
cupiditate flagrant vincendi, i. e. nummos auferendiquot;. Huic
sensui quadrat etiam v. armiger: ut Indus cum proelio,
sic dispensator cum armigero comparatur : dispensator ad-
stat tanquam armiger, qui non talos, ut quidam perverse
putarunt, sed nummos ad ludendum domino ministrat. Num-
mi sunt arma, quibus partes adversae sibi invicem bellum
faciunt; haec arma sumuntur ex area nummorum (quot;posita
sed luditur areaquot;), quae est quasi armarium. Metaphorice
igitur haec et ironice dixit, mordens Romanos, ut alt
Lubinus, qui strenui quasi milites sint in talibus armis.

92) Simplexne furor—non reddere. Hackermann. ex-
plicat: quot;simplex nonne furorquot;, h. e. nonne merus est
furor? Eo usus argumento quod Hand, ad Tursell, T.nbsp;'

IV, p. 74, dicit: quot; alia ratione occupamus affirmationem,
dum negamus contrariam sententiam. Id proprie expri-
mitur verbo nonne, sed brevius etiam per simplex në\ Sa-
ne Ciceronem cum optimis scriptoribus sie esse locutum
scimus; attamen quisque facile sentiat, tali explicatione
sententiam frigidius esse enuntiatam. Poëta nempe in
istos lusores, qui dum maximas summas alea decoquunt,
vis servos suos fame et frigore algentes vestiant, nimis
acriter invehitur, quam ut simpliciter roget; quot;nonne hic

est merus furor?quot; Sane est furorquot;, at non simplex furor,nbsp;|

sed duplex, triplex, multiplex furor. Hoe, ni fallor,nbsp;i

est quod vult poëta quaerendo: simplexne furor?

1

Beddere. Propriam hujus verbi vim bene explicuitnbsp;«

■t

Oudendorp. ad Suet. Tib. C. 16: quot;ubi reddere pro dare

vel edere poni videtur, includit debitumquot;. Sic diciturnbsp;|

Horatio, Art. Poet. 316: quot;reddere personae seit conve-
nientia cuiquequot;. Similem vim haec praepositio habet in

aliis compositis, velut rem suo loco reponere, referrenbsp;\

in tabulas. Herus servo debet cibum et vestitum: red-nbsp;i

dit igitur quum dat ei débita. Sensus itaque est: nonne
multiplex est furor, inaudita insania, dum centum ses-
tertia alea perdis, servum hieme, quando frigore horret,
non vestire?

94) Secreto coenavit. Haec verba, quae interprétés
tam antiquiores quam recentiores valde torserunt, habent
tamen, ni fallor, satis apertam significationem. Poëta
proavorum notae frugalitati opponit praesentium temporum
luxuriam. Antiqui, ut ait Cato, in atrio et duobus fer-
culis epulabantur. Valer. Max. H, 5 : quot;Fuit illa simplicitas
antiquorum in cibo capiendo, ut maximis viris prandere
et coenare in propatulo verecundiae non esset: nec sane
ullas epulas habebant, quas populi oculis subjicere eru-
bescerentquot;. Hue quoque spectat quod Veil. Patere. H, 14,
narrat de Druso domum aedificante in Palatio: quot;Tu
vero, dicebat architecto, siquid in te artis est, ita com-
pone domum meam, ut, quidquid agam, ab omnibus
perspici possitquot;. Notât quoque Servius ad Virg. Aen.
I, 730, antiquis morem fuisse, in atrio, ubi multa negotia
domestiea agebantiir, etiam coenare. Huic avorum mori
tenues coenas in aperto habentium, ubi ab omnibus con-
spici possent, opponit aequalium luxuriam in interiore
domo epulantium, in quam sese recipiunt, ut gulae indul-
geant. Hoe sensu illud secreto accipiendum esse, colli-
gatur etiam e sequenti versu:

Nunc sportula primo
Limine parva sedet, turbae rapienda togatae.

Illud enim sportula primo limine oppositum, ni fallor,
praecedenti secreto coenare, ut sententiarum nexus hic sit:

Qtiis avorum in interiore domo Septem fereulis epulatus
est? immo tunc, ut ait Cato, duobus fereulis in atrio
coenabant; nunc vero in atrio sportula ponitur rapienda
clientibus. Tali modo alterum illud membrum: Nunc spor-
tula primo limine sedet, priori: Quis secreto coenavit, optime
respondet. Nexum hunc, quantum video, nemo interpre-
tum animadvertit.

95) Nunc sportula primo limine parva sedet. Spor-
tulae, ut omnibus notum, sunt munera, quae patroni
clientibus dare solebant. Erant haec partim opsonia,
partim pecuniae. Utrum horum hoc loco intelligendum,
dissentiunt interpretes. Völker. Excurs. ad Sat. I, p. 39,
de rectis coenis hoc dictum accipit, quod tamen totus
satirae contextus convincit non esse probandum. Britan-
nicus et Heinrichius de opsoniis accipiunt. Atqui
nummos intelligendos esse facile apparet ex sequentibus
dictis usque ad vs. 122, imprimis e vs. 117:

Sed quum summos honor finito computet anno amp;c.
idemque colligas manifesto e vs. 120:

Densissima centum

Quadrantes lectica petit.

Parva. Britannicus: quot;conqueritur, inquit, imminutam
esse sportulae liberalitatemquot;. At hujus vocabuli vim nullus
interpretum recte explicuit, excepto Lubino, qui ad veram

significationem proxime accedit. Parva nempe dicitur
sportula, ut opposita insano aleae furori et sumtuosis epulis,
lidem, qui tam prodigi erant in indulgendo suis libidinibus,
parci erant erga clientes, quibus parva tantum sportula da-
batur. Sedet sportula Häckermann. pro iis, qui sportulam
peterent, dictum accipit; ut Virg. Aen. IV, 473: quot;ultrices
sedent in limine Diraequot;. Equidem nullam figuram hic a-
gnosco, et non de clientibus sed de ipsa sportula intelligo,
similiter ac in Sat. II, 119: quot;Ingens coena sedet'', ubi
sedet pro posita est usurpatur.

Turhae rapienda togatae. Ornate Romani dicuntur gens
togata; sic Virg. Aen. I, 282: quot;rerum dominos gentemque
togatamquot;. Atque hoe loco turham togatam non de ple-
becula, quae togis induta ad sportulam iret, ut quidam
interpretes putarunt, dictum esse, colligas e sequentibus
dictis, in quibus Praetores, Tribuni et Trojugenae pro-
ducuntur. Sed comtemtim Quirites hoe nomine désignât
per oxymoron. Similiter Horat. Carm. I, 1, 17: quot;mo-
bilium turha Quiritiumquot;.

97) Ille tamen cett. Antiquiores et recentiores, inter
quos imprimis Dollen, Weber, Heinrich, Achaintre,
pronomen ille referunt ad servum nomenclatorem, quod
docte refellit Hackermannus. Et revera jam inde a vs. 90
sententiarum junctura indicat inteUigendum esse dominum,
qui partes primarias agit. Haec interpretatio sola con-

gruit cmn verbis trépidât et juhet.Ipsos Trojugenas, est
acerba ironia in cUentes ex antiquis familiis ortos, quos
Sat. VIII, 181, «Teucrorum prolemquot; dicit: id est Romanos
nobiles, quorum multi fictis genealogiis genus ab Aenea
ducebant. Vid. Serv. ad Aen. V, p. 404; Varro, de fa-
müüs Trojanis; imprimis Cl. Karsten, De antiquissima his-
toria Bomana, p. 36.

101) Da Praetori, da deinde Tribuno. Qui praegres-
sum pronomen ille de dispensatore, non de ipso domino
accipiunt, etiam baec necessario ad eundem dispensato-
rem referunt. Multi autem antiquiorum putabant haec
esse verba ipsorum eorum, qui sportulam peterent cla-
mantes, praetor: da praetori! tribunus: da tribuno!
At imperativus da refertur ad eundem nominativum atque
verbum praecedens iwamp;e^. Ipse dominus, qui sportulae dis-
tributioni praeest, jubet famulum dare: da Praetori, da
deinde Tribuno! indicat hoe quoque ipsa particula deinde,
quae inepta foret, si ipse tribunus hoe diceret. Solüo-
quium nunc sequitur libertini, qui contendit se Praetore
et Tribuno priorem esse; itaque non tantum se aequat
magistratui, sed ei se praefert, multis usus verbis glo-
riosis usque ad vs. 109.

105) Sed quinqw tabernae, cett. A generis anti-
quitate sese extollere non potest, sed jactat se a divitiis

et censu equestri: licet ignobilis, magnas tanaen habeo
divitias, quas mihi parant tabernae argentariae. Ita Ro-
mae aedificia quaedam appellabantur juxta Forum, de
quibus Livius XXIII, 27. XXVII, 11. Cf. Brisson.
Select. Antîqq. Il, 12. Herm. Hubert. Dissert, jurid. II.
de Argentariîs Vol. II. T. 1. Thes. Oeirichs.

106) Quid confert purpura major reU. Innuit liber-
tinus quinque illas tabernas illi plus conferre quam
honores et magistratus; quod probat exemplo Corvini
cujusdam, qui conductas oves custodire cogeretur.

109) Pallante et Licînis. Pallas fuit Claudii libertus,
cujus potentia et divitiae satis notae. Sed de nomine pro-
prio Licinis dubitant interprétés. Secundum plerosque,
ut Grangaeum, Britannicum Heinrichium, Eupertium,
0. Jahnium ad Persii Salir. IL p. 128, intelligendus
est Licinus ille qui fuit Julii Caesaris vel Augusti liber-
tus, postea Galliae praepositus, qui maximas divitias
rapinis corrasit. Ad hunc Licinum scholiastes ad Sat.
X, 226, refert hujus satirae vs. 25 : quot; Quo tondente gravis
amp;c, eundemque intelligi voluut in Horat. Art. Poet. vs. 301:

Si tribus Anticyris caput insanabüe numquam
Tonsori Licino commiserit.

Mirum tamen ita pluralem numerum Licinis poni, quum

unus tantum Licinus divitiis et opibus inclaruerit. Et
hic quidem pluralis ille Lidni, pro uno Licino, eo minus
ferendus est, quia cum singulari Pallante conjugitur. Quam-
obrem equidem opinor, Licinis potius pro lAciniis acci-
piendum esse, atque intelligendos divites ex illa gente
Romanos, qui luxu et opibus inclaruerunt, inter quos
ante omnes M. Licinius Crassus et L. Licinius LucuUus
insignem tenent locum. Neque huic expUcationi obstare
mihi videtur, quod Lidni cum Pallante copulantur;
immo festive libertus ille, suis glorians divitiis, veteres
nobiles et libertos recens divites tanquam pares inter
se confundit.

Ill) Pedihus albis, interpretes explicant cretatis.
Cretaceis nempe vel gypsatis pedibus venales servi pro-
stituebantur. Tibull. Eleg. II, 6:

Nota loquor: regnum ipse tenet, quem saepe coegit
Barbara gypsatos ferre catasta pedes.

Alibi eodem sensu pro albis pedibus ponit mdos. Sat. VII, 16:

Altera quos nudo traduxit Gallia talo.

Etiam van Loon. de Manum. Servor. IV, 3 : quot; Scio equi-
dem nudis pedibus ductos esse Romam qui venderenturquot;.

113) Etsi funesta Pecunia templo relL Nonnulli Ro-
manos deam Pecuniam coluisse statuunt ex Seneca de

Prov. 5; August, de Civ. D. IV, 27, 29. Revera tamen
ex illis locis apparere, Romanos Pecuniam tanquam deam
consecrasse, non videtur. Satirice carpit aequales suos,
quibus ob insatiabilem avaritiam Pecunia revera pro Dea
esset, etsi non templa et sacra ei essent dicata, ut erant
Paci, Fidei, Victoriae, cett.

Nummorum ereximus aras, üsitate diceretur nummis.
Est structura Graeca, ut recte animadvertit Heinrichius.
Soph. Oed. Col. 466: ôou vüy xcêapfMv räv^e ^atfjióvav.

116) Quaeque salutato crépitât rell. De sensu horum
verborum, qui omnes interpretes tam antiquos quam
recentiores maxime exercuit, adhuc sub judice lis est,
et, etiam nunc repetere cogimur quae jampridem Brit-
tannicus scripsit : quot; quid de hac historia sentiendum sit,
alii dijudicent, ego adhuc quaerendum censeoquot; Difficul-
tas autem inde orta videtur, quod ignoramus rem, quam
spectaverit poëta. Verba salutato crépitai nido petita
sunt a ciconia, quae redeunte vere nidum suum revisit,
et crepitante rostro gaudium significat. Crepitare enim
proprium vocabulum de hac ave, ut apud Ovid. Met.
VI, 97: quot; crépitât ciconia rostroquot;, quem locum Juvenalem
respexisse suspicabatur Farnabius. Hac autem imagine
poëta non ideo usus, videtur, quod ciconia sit symbolum
coneordiae, ut nonnulli putarunt, quos recte refellit
Heinrichius, ostendens secundum Angelum Politianum in

Miscell cornicem esse, cujus effigie repraesentaretur Con-
cordia, quia quot;Cornices inter se fidissimae sunt et, quum
societatem inierint, maxime se opere diliguntquot;. Quo
minus vero hic comix intelligatur, obstat quod ciconia,
non comix rostro crépitât. Quae igitur inter Concordiam et
ciconiam necessitudo est? Nullam aliam video nisi hanc,
ut poëta illud salutato crépitât nido metaphorice posuerit
hoc sensu: Concordia quae, reddita ipsi aede, prae gau-
dio quasi crepitavit, ut ciconia, quae nidum revisit.
Spectaverit hoc poëtae dictum fortasse ad templum ali-
quod Concordiae nuper instauratum, vel ad concordiam
inter cives post dissidium aliquod restitutam, quam ob
causam Dea ipsa laetitiam significare dicatur. Suspicari
licet, tale quid factum esse imperante Trajano, qui, ut
satis ex .historia notum est, plurimum contulit ut concor-
dia inter cives rediret.

117) Sed quum summus honor cet. Si magistratus,
inquit, finito anno computant, quantum lucri sibi attulerit
sportula, quid facient illi, qui ex sportula omnia sibi
comparare debent, quae ad victum et cultum pertineant?
Diserte totum hunc locum expressit Mart. Epigr. X, 10:
Quum tu, laurigeris annum qui fascibus intras,

Mane salutator limina mille teras:
Hic ego quid faciam? quid nobis, Paule, relinquis,
Qui de plebe Numae densaque turba sumus?

Qui me respieiat, dominum regemque voeabo?
Hoe tu, sed quanto blandius, ipse facis.

Leeticam sellamque sequar? nec ferre recuse;
Per medium pugnas sed prior ire lutum.

Saepius assurgam reeitanti earmina? tu stas,
Et pariter geminas tendis in ora manus.

Quid faciet pauper, cui non licet esse elienti?
Divisit nostras purpura vestra togas.

119)nbsp;Quid facient comités? Istud quid facient dupli-
citer explicari possit. Vel sic: Quum sportula a ditioribus
tam cupide appetatur, quid facient, quid agent, sive quae
sors futura est pauperum elientium, quum munera, unde
vitam sustentare debent, sibi praerepta videant? Vel ita:
Quum divites sportulam tarn avide, tam impudenter, petere
non erubescant, quanto minus erubescent pauperes, qui
quidquid habent hinc habent. Posterior explicatie sen-
sui convenientior est, cui quadrant proxime sequentia,
quibus poëta ad quaestionem, quid facient? respondet pin-
gendo artificia et fraudes, quibus pauperum turba munera
sibi eomparare et lucrum facere conatur.

120)nbsp;Densissima lectica. Clientium densissima multi-
tude lecticis vectorum, ut recte explicat Heinriehius com-
parans praeter alia haecee: quot;plurimus aegerquot;, Juven.
HI, 232. quot;plurima palmaquot;, VIII, 58. Adde, ne plura,
quot;multo militequot;, Horat. Od. I, 15, 6.

125)nbsp;Galla mea est—moraris. Gallae nomen frequens
apud Martialem; h. 1. est nomen Actum. Porro omnes
fere interpretes legunt morarisi Heinrichius primus,
sublato interrogationis signo, explicuit: nlbraris nos.
Perperam. Recte Jahnius priorem lectionem morarisi
restituit. Nempe arrogantia illorum clientium eo progre-
ditur, ut maritus increpet dispensatorem, quod cunctan-
tius sportulam porrigat.

126)nbsp;Prof er, Galla, caput. Sunt verba dispensatoris
cupientis videre an intus sit Galla, quo minus decipiatur
fraude; exemplum secutus domini, qui et ipse vs. 97
quot;faciem prius inspicitquot;, ne suppositi veniant ac falso
nomine poscant. NoU vexare dicit maritus timens ne
fraus detegatur, noli tangere meam Gallam, nam prae
lassitudine dormit.

Ipse dies pulcro distinguitur ordine rerum:
Sportula, deinde forum iurisque peritus Apollo
Atque triumphales, inter quas ausus habere
Nescio quis titulos Aegyptius atque Arabarches, 130
Cuius ad effigiem non tantum meiere fas est.
Vestibulis abeunt veteres lassique clientes,
Votaque deponunt: quanquam longissima coenae
Spes homini: caulis miseris atque ignis emendus.
Optima silvarum interea pelagique vorabitnbsp;135

Rex horum, vacuisque toris tantum ipse iacebit.
Nam de tot puleris et latis orbibus et tam
Antiquis una comedunt patrimonia mensa.
Nullus iam parasitus erit: sed quis feret istas
Luxuriae sordes? Quanta est gula, quae sibi totos 140
Ponit apros, animal propter convivia natum !
Poena tamen praesens, quum tu deponis amictus
Turgidus et crudum pavonem in balnea portas.
Hinc subitae mortes atque intestata senectus.
It nova nec tristis per cunctas fabula coenas, 145
Ducitur iratis plaudendum funus amicis.

Sportula memorata, perstringit deinceps reliqua diurna
negotia, quibus tempus frustra perdebant, imprimis opu-
lentas coenas et voracitatem, quibus divites patrimonia
consumant et subitas sibi mortes contrahant.

127)nbsp;Ipse dies pulcro distinguitur ordine. Ironice
haec dicta: Romani accurate totius diei officia ordinäre
et singulas horas pulchre rebus agendis impendere norunt.
Haec nec de divitibus solis nec de solis clientibus
intelligenda esse, ut multi volunt, sed aeque in utrosque
dicta esse, sequentia satis indicant.

128)nbsp;Sportula, deinde Forum rell. Dubii haerent
quodnam verbum ad v. sportula subaudiendum sit. Alii

supplent peütar, alii distrihuüur; utrum praeferas parum dif-
fert. Iteratur autem vox sportula, ut a praegressis transitus
paretur ad ea quae deinceps fiunt. Idem est ac si dice-
ret: primum igitur, ut dixi, sportula, sive sportularum
distributie, deinde forum, cett. sive alio modo : postquam
igitur sportulae distributae sunt, itur deinde ad forum,
comitantibus clientibus, qui inde revertentes, ad aedes
deducunt dominum ibique exspectant sperantes se ad
coenam vocatum iri: frustra : postquam diu exspectarunt,
frustrata spe, lassi abeunt. Inde intelligitur, veteres iWo^
clientes non intelligendos esse eos, quos modo dixit
sportulam petentes, ut Völker, aliique putarunt. Melius
Mancinelli: quot;divitum, inquit, atque nobifium notât ava-
ritiam, qui quum salutati fuissent postea comitati in
lorum diversaque loca, reducti inde domum, clientes non
cibabant, quod quidem illi sperant: liinc lassi et jejuni

vestibulis abibantquot;.

Jurisque peritus Apollo. Schol, ad h. 1. annotat: quot;aut
quia juxta Apollinis templum jurisperiti sedebant et
tractabant; aut quia bibliothecam juris civilis et libera-
lium studiorum in templo Apollinis Palatini dedicavit
Augustusquot;. Prior explicatio magis placet; nam in hoe
foro erat statua eburnea Apollinis, ubi causae agebantur,
de qua Plin- VII, 53. Unde facete poëta jurisperitum
Apollinem nominat, quasi qui singulis diebus litigantes
audiendo peritus factus esset. Similiter Martial. Epigr.

II, 64: quot;Marsya causidicusquot;. Ad quod forum respexit
etiam Horatius loquens de Bolano garrulo tracto in jus,
Sat. I, 9: quot;sic me servavit Apolloquot;.

129)nbsp;Atque triumphales. Transit ad imagines, h. e. ad
forum Augusti. Erant in hoc foro portions ab Augusto
aedificatae, quarum in altera ordine omnes Latini reges
a capite et principe Aenea, in altera Romani duces et
reges inde a Romulo triumphali effigie dedicati erant. Cf.
Suet. Aug. 31. Antiquis temporibus dabantur statuae
iis, qui decus istud sudore et sanguine meriti essent;
postea autem, corruptis moribus, obtigerunt iis, qui
numquam in acie stetissent, numquam castra vidissent,
numquam tubarum sonum, nisi in spectaculis, audiissent.
Cf. Sat. X, 38. Plin. Epp. H, 7.

130)nbsp;Aegyptius atque Arabarches. De his vocabuhs
multum olim interprétés disceptarunt; sed post doctam
elucubrationem Häckermanni in Annal. Seehodii, Vol.
XV, p. 550 seqq. controversia sublata est. Dubi-.
tarunt nempe primum de lectione: in aliis enim libris
Arabarches, in aliis Alabarches; quamquam, ut jam mo-
nuerunt Ruperti et Achaintre, omnes fere codices, paucis
exceptis, habent Arabarches. Idem nomen est apud Cic.
ad Attic. II, 17: quot;velim e Theophane expiscere, quo-
nam in me animo sit Arabarchesquot;, quod interpretati

sunt vel mollem Arabiae praefectum, vel eum qui prae-
fuerit servis ex Arabia Romam adveetis, vel praefectum
vectigali pro animalibus solvendo. At Cujacius in hoc
Cieeronis loco legi voluit Alabarchen, cui obsecutus est
Ernestius et interpretatur magistrum scripturae vel vec-
tigalis e pascuis, ab aXäßa, atramento. Quem vero
Cicero 1. 1. significet nomine Arabarches eopiose explicuit
Hackermann., qui declarat totum epistolae contextum
satis ostendere Ciceronem non M. Antonium, ut putabat
Cujacius, T. HI, p. 216, sed Pompejum signiflcasse,
quem ridendo Arabarchen dicere optime potuit, ut qui
Idumaeos et Arabes se subjugasse gloriaretur, et propter
victorias suas et opes tantum sumebat fastum tantamque
superbiam, ut revera tanquam orientalem regulum se
jactaret. Ejusdem generis plura cognomina leguntur in
Epistolis ad Atticum: H, 14, 16, 17, 23, quot; Sampsi-
ceramusquot;; H, 9, quot;Hierosolymariusquot;; II, 7, 2, quot;Mega-
lobocchusquot;. Etiam etymologia hanc lectionem firmat:
est enim compositum ex quot;kpa.\p et apxeiv, cujusmodi com-
positionis plurima sunt exempla, ut quot;Asiarchaquot;, Impp.
Honor, et Theod. Cod. Theod. XV, 9, 2; «Syriarchaquot;;
quot; Boeotarchesquot;, aUaque. Praeterea in novissime reper-
tis monumentis apxßdpxijq, ut nomen magistratus, se legis-
se testantur Peyron, Letronne, aliique quos laudat Hac-
kermann. p. 553.

Haec sufficient ad probandum lectionem Arabarches

6

esse praeferendam ; notât autem vel titulum praefecti

I

Arabiae, vel partis Aegypti quae Arabiae nomine de-
signabatur, vel, quod magis mihi placet, per ludibrium
significat hominem barbarum, opulentia elatum et Asia-
ticum fastum atque luxum prae se ferentem, qualem nos
diceremus quot; een Oosterschen Pachaquot;.

Quemadmodum autem de vocabuli lectione, ita quae-
ritur etiam de eo, quem h. 1. poëta spectaverit. Alii
universe significari putabant quemvis efFeminatum atque
mollem; alii Josephum a Judaeis ducem creatum; alii
alium. In toto autem textu nihil adest, unde efficere
liceat unum aliquem horum designari; sed verba ne-
scio quis et cujus ad effigiem cett. satis indicant poëtam
loqui de homine, qui malis artibus ex humillima condi-
tione ad potentiam et glcriam pervenisset, quem non
nominando acrius mordit et perstringit. Itaque non du-
bito, quin idem ille Crispinus signiflcetur, qui e servili
conditione ad summum fastigium evectus est, quem nota-
vit supra vs. 26 seqq. et in quem poëta identidem acer-
rime invehitur. Improbat hoc Heinrichius, quia Crispi-
nus non fuerit proprie Arabiae praefectus; at haec ob-
jectio tollitur, si accipiamus improprie, ut diximus, de
homine qui Romae ut Arabarches viveret.

Addamus quoque inter viros doctos non constare de lec-
tione particulae. Plerique Aegyptius aut Araharches; Heinri-
chius, Häckermann. et optimi inter recentiores Aegyptius

atque Arabarches. Posterius hoc praeferendum videtur, quia
his vocabulis non duae diversae personae designantur, sed
unus, nescio quis, qui per contemtum duabus his appel-
lationibus indicatur. Sic Sat. XIV, 20, saevus dominus
appellatur: quot;Antiphates ac Polyphemusquot;.

132)nbsp;Vestihulis abeunt veteres lassique, Antiquiores
rectius haec verba intellexerunt quam recentiores. Gran-
gaeus jam explicuit; quot;Ad quae (vestibula) deduxerant
ex foro patronos et reges, non ulterius admissiquot;. Per-
peram nonnulli id referunt, ad clientes qui mane dominum
salutatum venirent. Clientes veteres non sunt clientes
graves, seneri, ut Heinrichius explicat, sed potius, ut idem
addit, et explicat item Mohr, in Annot. in Juven. p. 32,
qui jam per multos annos clientes fuerant. Additum hoc
ad rei indignitatem augendam. Lassi sectando et exspec-
tando tandem discedunt.

133)nbsp;Longissiraa cœnae spes venuste dicitur spes ad-
modum patiens, sive longissima in exspectanda cœna pa-
tientia , cujus ratio redditur addito: quot; caulis miseris atque
ignis emendusquot;, h. e. alioqui exilis coena suo sumtu pa-
randa ipsis erit.

136) Tantum ipse jacelit. Quia solus edat ut sordi-
dus , dicit Britannicus. Tamen illud im non ita urgendum.

ut stricte solus inteUigatur dominus; potius intelligatur:
non admissis clientibus.

138)nbsp;Una comedunt patrimonia mmsa. Dictum in
insatiabilem gulam et epularum luxuriam. Interpretes
fere omnes explicant ita: una mensa, i. e. unis epulis
comedunt sivo consumunt omnem censum. quot; Tam laute,
inquit Britannicus, tantoque impendio epulantur divites
Romani, ut una coena absumant patrimoniaquot;. Haec autem
explicatio non est conveniens sensui poëtae. Loquitur
de usitatis divitum epulis, qui si una coena censum
omnem absumerent, nec admodum opulenti essent nec
diu hac felicitate fruerentur. Potius verba sic accipienda
sunt: una mensa, h. e, uno triclinîo, in qua dominus tan-
tum coenat: significat epulas, quibus solus dominus
fruitur, nullis clientibus admissis. Hoc congruit et prae-
cedentibus: vacuis toris tantum ipse jaceUt, et sequentibus:
nullus jam parasitus erit. Itaque sensus est: comedunt
opes suas secretis coenis, ad quas nullum clientem ad-
mittunt. Hoc est illud quod supra jam tetigit vs. 94:
quot;quis fercula septem secreto coenavit avusquot;?

139)nbsp;Nullus jam parasitus erit: sed rell. Festive his
dictis ambos carpit, et parasitos et dominos. quot; Ita libera-
bimur sane parasitis; at contra intoleranda laborabimus
luxuriaquot;.

140) iMXwnae sordes. Quemadmodum jam animad-
vertimus supra, poëtam saepe contraria verba copulare,
sic quoque h. 1. luxuriae sordes i. e. luxuriosam avaritiam
copulat. Pulcberrime illa duo contraria, inquit Ascen-
sius, conjungit, quae revera in uno subjecto concurre-
bant, sed diverso respectu. Huic simile est Sat. III, 183:
quot;ambitiosa paupertasquot;. Neque plane dissimilia vs. 49:
quot; fruitur Dis iratisquot;, et vs. 146: quot; iratis plaudendum funus
anücisquot;.

Quanta est gula! Exclamatio in derisionem gulae:
quasi dives non possit sibi ventrem implere, nisi integrum
aprum sibi apponat.

145) It nova, nec tristis—fabula. Plerique interpre-
fabulam hanc nec tristem appellari volunt, quia nemo sit,
qui propterea aliquam prae se ferat tristitiam: quippe
ab intestato mortuus est, clientibus amicisque nihil le-
gavit, nemo vivum amavit, nemo mortuum luget. Hac-
kermannus vero tristem fahulam explicat: duram et
acerbam, merito extimescendam iis qui, aeque ac mor-
tuus helluo gulae indulgentes, similem sortem sibi
metuere debeant; quod tamen non curant nec metuunt,
quare fabula it nec tristis, nulli sollicitudinem aut curam
movens. Eo sensu Virg. Eclog. II, 4. Horat. Carm. I,
16, 9; aliique quos laudat Häckermann. p. 564.

146) Ducitur iratis plaudendum funus. Interprètes
in his verbis laetitiae significationem inesse volnnt, qnod
amicis nihil sit cur luctum et tristitiam simulent. Aliud
quid signiflcasse puto poëtam. Plaudere funus proprie non
dicitur: qui enim funus comitantur amici, non plausum
et laetitiam, sed moerorem et luctum saltem prae se ferunt.
Tropiee vero dictum videtur/raws plaudendum amicis pro :
mortuus amicis laudandus erit, bona omnia de mortuo
dieenda. Vocabulum desumtum de scena: ut histrio,
fabula bene acta, plausu comprobatur et laudatur, sic
mortuus qui vita, quasi actu, bene functus est, plaudi
h. e. laudari dieitur. Per oxymoron addit iratis amicis;
nam dum specie laudant mortuum, revera irati sunt,
qnod repentina mors ipsis haereditatis spem ademit.

Nil erit ulterius, quod nostris moribus addat
Posteritas? eadem cupient facientque minores?
Omne in praecipiti vitium stetit. Utere velis,
Totos pande sinus. — Dicas hic forsitan: Unde 150
Ingenium par materiae? unde illa priorum
Scribendi, quodcunque animo flagrante liberet,
Simplicitas, cuius non audeo dicere nomen?
Quid refert dictis ignoscat Mucins an non?
Pone Tigellinum: taeda lucebis in illa,nbsp;150

Qua stantes ardent qui fixo gutture fumant,

Et latum media sulcum deducis arena. —
Qui dedit ergo tribus patruis aconita, vehatur
Pensiiibus plumis atque illinc despiciat nos? —
Quum veniet contra, digito compesce labellum: 160
Accusator erit, qui verbum dixerit, Hic est.
Securus licet Aeneam Eutnlumque ferocem
Committas; nulli gravis est percussus Achüles,
Aut multum quaesitus Hylas urnamque secutus.
Ense velut stricto quoties Lucilius ardensnbsp;165

Infremuit, rubet auditor, cui frigida mens est
Criminibus, tacita sudant praecordia culpa.
Inde irae et lacrimae. — Tecum prius ergo voluta
Haec animo ante tubas: galeatum sero duelli
Poenitet. — Experiar, quid concedatur in illos, 170
Quorum Flaminia tegitur cinis atque Latina.

His versibus continetur deliberatie, colloquii in modum,
qua ea quae poëtam vel ad satiras scribendas impellant
vel ab eo opere avocent, perpenduntur. Ab una parte
seges vitiorum, quae tacere non sinant; ab altera parte
rei difflcultas, cui vix ingenii vires sufficiant, et periculi
magnitudo e principum et potentium reprehensione immi-
nens. Tandem sic concludit: si vivos carpere non conces-
sum sit, se illustrium mortuorum vitia satiris exagitatu-
rum. Interprétés plerique fingunt, induci monitorem sive

interlocutorem, poëtae obloquentem, et hunc vicissim illi-
us argumentis respondentem. Quod eatenus probari pot-
est, si intelligamus, interlocutorem hunc non alium esse
nisi ipsum poëtam, qui secum, ut Homerice loquar, Mvâixa
fiEffiiipi^Et, et quasi duplicem induens personam, argumenta
utramque in partem pondérât. Idem animadvertendum
de plerisque hujusmodi colloquiis in Satiris ; quod si tene-
amus, partium distributie, earum junctura et transitus
multo fit lucidior. Vices autem tali modo se excipiunt:
Postquam poëta, indignatione motus, semetipsum incitavit
verbis : quot; Utere velis, totos pande sinusquot;, objiciuntur haec,
vss. 150-157: quot;Dicas hic fiarsitan: Unde ingenium —
arenaquot;. Ad haec reponit poëta vss, 158-159: quot;Qui
dedit ergo — despiciat nos?quot; Quibus respondetur vss.
160-168: quot;Quum veniet contra — lacrimaequot;. His in
utramque partem deliberatis subjicit hanc conclusionem,
vss. 168-170: quot; Tecum ergo piius—pœnitetquot;. Postremo
decernit, quid facturas sit : quot; Experiar quid concedatur in
illos — Latinaquot;. Diversas has vices lineolis distinximus,
in quo paululum recessimus ab ea distributione quam
Heinrichius et Häckermannus, ipsi quoque inter se dis-
crepantes, secuti sunt.

149) Omne in praedpiti vitium stetit. Antiquiores et re-
centiores, in his Bupertius et Heinrichius, in praedpiti

explicant: in summo fastigio, ultra quod ascendere nequeat.
Ad sensum recte; magis tamen proprie sic interpretere:
vitium quasi in margine praecipitii jam stetit. Simile hoc
Sophoclis dictum Oed. Reg. 877-881: quot;Xßpiq—axórofiov
äpovaev ek avdyKav.

150) Utere velis, totos pande sinus. Hortatur poëta
se ad scribendnm et libere, quantum possit, exagitandum
hominum probra. Metaphora a navigantibus petita, qua
saepius utuntur non tantum poëtae sed etiam oratores.
Sensus igitur est: nactus es materiam satirae scribendae
uberrimam, utere igitur viribus et omni impetu invehere
in vitia hominum.

153) Simplicitas, cujus non audeo rell. Qui aperte
dicit sine ullis verborum ambagibus vel tricis, simpliciter
loquitur. liamp;q^Q simplicitas proprie vocatur, quum nulla
adhibeatur figura, nulla simulatio ad sensus animi velan-
dos. Ut autem eù^deia apud Graecos, sic hoc vocabulum
initio in laudem datum, paulatim in ludibrium flecti cœp-
tum est. Apte igitur poëta antiquorum candorem in scri-
bendo, quem proprio libertatis nomine appellare non
audebat, dissimulanter et ironice ambiguo vocabulo sim-
plicitatem dicit. Si hunc vocabuli sensum attendisset
Hackermannus, non reprehendisset poëtam, quod secum
pugnantia dicat. Spectat praesertim Lucilium, ut indicat
versus sequens; praecipuus hic auctor fuit satirae, qua

luira übertäte et aeerbitate Mueium Seaevolam aliosque
insectatus est: unde Pers. Sat. I, 114:

Seeuit Lueilius urbem,
Te Lupe, te Muei, et genuinum fregit in illis.
Cf. Quintil. Instü. Orot. X, 2.

154)nbsp;Quid refert dictis ignoscat Mucins an non?
Dictum hoc e persona LuciHi, quo declaretur illa vete-
rum scribendi libertas. Mutata oratione idem est, ac
si dixisset: Illi parum curabant, num potentes dicteriis
suis ignoseerent necne. Hie Mucins ponitur pro quovis
homine potente.

155)nbsp;Pone Tigellinum: taeda lucehis in illa. Ponere,
Graecorum 7iôémi, per translationem usurpatum est; nam
proprie pictores et statuarii opera |Jonere dicuntur, quae
perfecerunt. Horat. Art. Poet. vs. 34, de sculptore:

Infelix operis summa, quia ponere totum
Nesciet.

quot;Te ponet marmoreamquot;, Carm. IV, I, 20; quot;sellers
nunc hominem ponere, nunc Deumquot;, Carm. IV, 8, 8.
Hic significat traducere, palam exagitare. Sententia haec
opposita est praecedenti: at nunc perstringe, sodes,
vitia hominis cujusdam potentis, qualis fuit ille Tigeili-

linus, Ner oui gratus : non erit tibi tutum, supplicio
afficieris.

Taeda lucehis in illa. Antiquiores illud taeda intellige-
bant de tunica molesta, de qua Seneca II, 14: quot;Cogita
hoc loco carcerem et cruces et eeuleos et uncum et
adactum per medium hominem qui per os emergat
stipitem, et distracta in diversam actis cruribus mem-
bra, illam tunicam alimentis ignium et illitam et intextam,
quidquid aliud habet praeter haec commenta saevitiaquot;.
Cf. Jos. Scalig. Animadv. ad Eusei. p. 197. Attamen
fatendum hoe sensu non facile dici posse in taeda illa.
Heinrichius igitur aliique, ducti verbis Tertulliani, Apolog,
p. 39 : quot; Licet nunc sarmenticios et semaxios appelletis,
quia ad stipitem dimidii axis revincti sarmentorum am-
bitu exurimurquot;, verba luceiis in taeda illa explicuerunt :
circumdatus taedarum sarmentis exureris. At ne haec
quidem explicatio conveniens est; nam qui super rogo
vel in lignis ardentibus comburitur, non potest dici in
taeda lucere, partim quia in taeda (sing, num.) hoc sensu
non aptum est, partim quia is, qui lignis circumdatus
uritur, nequaquam lucet, sed fumo erit obvolutus. Prae-
terea vero in verbis quot; taeda lucebis in illaquot; pronomen istud
illa significat rem aliquam maxime memorabUem, sup-
plicii genus insigne, idque non ita de rogo dici posse
quisque statim agnoscet, si pro taeda in illa reposuerit lig-
nis in illis; ineptum esse istud iïlà omnes fatebuntur.

Accipiendum igitur de supplicie illo crudeHssimo, quod
etiam memorat Tacitus, Annal. XV, 44: « Eepressaque
in praesens exitiabilis superstitio rursus erumpebat, non
modo per Judaeam originem ejus mali, sed per urbem
etiam, quo cuncta undique atrocia aut pudenda confluunt,
celebranturque. Igitur primo correpti qui fatebantur,
deinde indicio eorum multitude ingens, baud perinde in
crimine incendii, quam odio humani generis convicti sunt.
Et pereuntibus addita ludibria, ut ferarum tergis contecti,
laniatu eanum interirent, aut crucibus affixi, aut flam-
mandi atque, ubi defecisset dies, in usum nocturni lumi-
tiis urerentur. Hortos suos ei spectaculo Nero obtulerat,
et Cireense ludierum edebat, habitu aurigae permixtus
plebi, vel cireulo insistens. Unde quamquam adversus
sontes et novissima exempla meritos, miseratio oriebatur,
tanquam non utUitate publica, sed in saevitiam unius
absumerenturquot;. Sic quoque Sulpicius, Sacr. Hist. 2:
quot;multi crucibus affixi, aut flamma usti, plerique in id
reservat!, ut, quum defecisset dies, in usum nocturni lu-
minis urerenturquot;. In hoc optime convenit vocabulum lucelis,
quia cruciati revera veluti in usum luminis s. lanternae
urebantur. Hoc tamen sensu in taeda lucere vereor ut
recte dictum sit; quare parum abest, quin assentiar
viro erudito, qui pro taeda legendum conjicit ipstxm illud
tunica; quod scripturae compendio facile obscurari potuit:
quid enim facUius quam ut ex tvica, superscripta lineola

loco litterae n, fiat tmda^ Idem pro/wmaw« multo aptius
censebat/mmawf, quod verbis praegressis lucelü ^t ardent
concinet. Similiter Tacitus 1.1. quot;aut crucibus affixi, aut
flammandi ^cquot; Unde nasceretur haec versuum illorum lectio:

Pone Tigellinum: tunica lucebis in illa,
Qua stantes ardent, qui fixo gutture flammant.

Idem supplicium memorat Sat. VIII, 235:

Ausi, quod tunica liceat punire molesta.

157) Et latum media sulcum deducis arena. Obscuri-
tas, quae hujus versus verba premit, tam densa est, ut
Pithoeus profiteretur se in his satiris nullum locum in-
venisse, quem minus intellexerit. Missis innumeris in-
terpretationibus et lectionibus, a Eupertio aliisque collec-
tis, tantum dicam, quid poëtam significasse arbitrer.
Calderinus ad haec verba: quot;ad palum, inquit, duo ge-
nera supplicii erant apud antiques; quidam enim punie-
bantur more majorum, hoe est, pendentes e furca nudis
corporibus et caesi virgis usque ad mortem, ut Tran-
quillus interpretatur, unco producebantur in arenam, ubi
postea pendentium crura frangebantur et injecto igne ar-
debantquot;. Non ergo erant proprie duo supplicii genera,
sed ejusdem supplicii duae partes: Reus unco in arenam
trahebatur, deinde cremabatur. Ita etiam intelligendus
Plin. Paneg. S3: quot;Nemo e spectatore spectaculum fac-

tus miseras voluptates uneo et ignibus expiavitquot;. Haec
si ad nostrum locum transferantur, palam est in his
verbis esse ûaTepov xpórspov ; reus enim unco in arenam tra-
hitur antequam crematur, non contra; quippe crematus
trahi amplius non potuit.

158) Qui—vehatur—despiciat. Poëta reponit: ergo
sinam veneficum in pensilibus plumis, h. e. lectica plumis
strata, vectum et alto servorum collo sublatum nos pedites
despicere, nec obloqui audebo ? Tigellinum notari putant ;
nullum tamen, quod sciam, exstat testimonium nisi iUud
Probi grammatici, qui eum tres patruos veneno necasse
dicit, ut eorum haereditatibuspotiretur, et subtractis annu-
lis et tabulis falso signatis, haereditates esse consecutum.
Lectio etiam dubia est. Nonnulli volunt vehatur et despi-
ciat, alii vehetur et despiciet. Hackermannus, eumque se-
cutus Jahnius, legit vehatur et despiciet, cujus permuta-
tionis temporum exempla passim exstant in Juvenalis sa-
tiris: ex. gr. II, 140 et 141: quot;morientur—prodestquot;;
IV, 126 et 127: quot; capies—exciditquot;. Quibus facile ac-
cedo , praesertim quum librarii fere proclives sint ad
talia quae a vulgari norma recedant mutanda. Modorum
discrimen, ut opinor, ita explicandum est: Oportetne
ergo veneficum molli lectica vehi, et deinde, quod indig-
nius, ex alto illo toro nos despiciet!

160) Accusator erit, qui verbum dixerit, Bic est. Om-
nes fere interpretes haec verba sic explicant: Tace, ut ne
suspicio quidem ullius verbi prolati cadere in te possit:
nam mox ille accusator vel delator erit, qui principi
dicet quot;Hic estquot; ille improbus, qui famam tuam laedit.
Triplici modo Accusator erit, qui cett. intelligi posse mihi
videtur. Primum sic: tace, nam ille accusator s. maledi-
cus habebitur qui, quum nequam iste ei obviam venerit,
tantum dixerit: quot;hic estquot;. Accusare non solum est accusare
aliquem apud judicem, sed etiam repreJiendere, culpare.
Ex. gr. Cic. ad Quint. Frat. II, 2; ad Attic. I, 6.
Terent. Heaut. 1, 1, 49. Deinde significet etiam: tace,
nam aderit alter, qui te potenti obviam factum denunti-
abit verbo: quot;hic estquot;. Hoc sensu accusare, etiam apud quem-
vis alium quam apud judicem, verum aut falsum pec-
catum alicujus indicare, denuntiare, significat. Tandem
tertia explicatio est, quae mihi magis quam reliquae ar-
ridet. Illud accusator erit, h. e. accusdbit (ut 8at. VIII,
216,quot;ultor patrisquot;; XIV, 86, quot;aedificator eratquot;), dic-
tum aecipio de ipso illo venefico, qui obviam venientem
et dicentem vel unum verbum quot;hic estquot;, statim apud judi-
cem accusabit: ergo tace. Hoc sensu accusator propria
significatione positum est; supplendum autem pronomen
ejus, quod saepe ante pronomen relativum intelligi debet'
Cf. Gronov. ad Liv. XXHI, 15; Cort. ad Sail. Gatü.
Xni, 2. Neque raro noster poëta etiam duriore ellipsi

pronominis utitur. Vid. Sat. II, 3; VI, 413. Construc-
tio est Graecae similis: s orat xan^yopo';, ó'« àv ké^xt, seil.
ToÓTou. Schaef. ad L. Bos. Ellips. Gr. p. 364. Similiter
intellexisse videtur Völker., quum ita vertit : quot; kommt er
dir entgegen, so drücke den Finger auf die Lippe;
anklagen wird er den, der nur das Wort ausspricht:
Dieser ist esquot;. Cf. quae habet Häckermann. in N. Annal.
Phil, et Paedag. p. 569.

168)nbsp;Inde irae et laerimae. Dictum in modum no-
ti proverbii apud Terent. Andr. I, 1, 99: quot;Hinc iUae
laerimaequot;. Significatur eo tristis facti eventus, quem
aliquis non exspectasset. Juvenalis proverbium hoc sen-
tentiae suae accommodat copulando iras et laerimas : irae
sunt potentis hominis in maledicum, laerimae scriptoris
niraia libertate usi.

169)nbsp;haec animo ante tubas. Tres vulgo horum ver-
borum reperiuntur lectiones. Secundum Mancinellium et
Eigaltium antiquissimi libri habent: haec, anime, ante tubas-
Sed talis apostrophe probanda in Gallione apud Quint.
IX, 2, quot;Dura, anime, dura: heri fortior fuistiquot;, nostro
loco minime conveniens est; neque aptius quis hoc anime
dictum accipiat pro mi amice carissime, ut Terent. Andr.
IV, 22; Eun. I, 2, 15; Eeaut. H, 3, 23. Nam ita certe
non suo loco positum est; collocari enim debebat post

tecum: quot;Tecum ergo, anime, prius voluta haec ante
tubasquot;. Inter recentiores sunt qui legendum conten-
dant :

Tecum prius ergo voluta
Haec; animante tuba galeatum sero duelli
Poenitet.

Jure hoc improbavit Heinrichius, etsi non probem rati-
ones ab eo allatas. ^^Animare, inquit, pro incendere,
indtare, stimidare est serioris temporisquot;. At contrarium
confirmare licet auctoritate scriptorum ejusdem fere aeta-
tis, ex. gr. Hygini Fah. CXXVI, quot; cibo potuque ani-
mare quemquot;; Arnob. VI, ante med. p. 246, quot;formae
animantes buccinarum tortusquot;. Cf. Macrob. Saturn. VII, 8 ;
Claud. Proserp. III, 386. Equidem animante tuba pro-
bare non possum, quia significat idem qnod proximum
galeatum; unde nascitur pleonasmus, Juvenalis brevitati
parum conveniens et frigidiorem efficiens sententiam : nam
post dictum animante tuba istud galeatum non modo abun-
dat, sed etiam languet. Optima lectio est: quot;voluta haec
animo ante tubasquot;, h. e. ante concursum s. impetum;
antequam opus aggrediare: cui pulcre oppositum est, quod
sequitur:

Galeatum sera duelli poenitet. Quod tropice de satirarum
scriptore dictum significat, ut loquar cum Horatio Art.

7

Poet. 390: quot;nescit vox missa revertiquot;. Metaphora non
admodum dissimilis Sat. Ill, 320:

Satirarum ego, ni pudet illas,
Adjutor gelidos veniam cdligatus in agros,

h. e. ut miles, instruetus et paratus.

171 ) Quorum Flaminia tegitur cinis. Omnibus per-
pensis, concludit poëta, se, quum non concessum sit vivos
carpere, mortuorum certe vitia et probra reprehensurum.
Cui tamen promisse non semper stetit, quum passim
quoque vitia aequalium et viventium notet. Callide sepul-
tos ad viam Flaminiam atque Latinam commémorât. Nemo
enim non îgnorabat, quod ex Suetonio et Martiale etiam
nunc sat scimus, sepultos jacere ad illam Domitianum,
ad hanc Paridem hîstrionem.

THESES.

I.

Justo rigidiores mihi videntur esse qui Juvenalem,
ut morum vereeandiae noeentem, a scholis areendum een-
seant.

IL

Satirae I, vs. 55 non ad legem Domitiani de prohro-
sis feminis, sed ad legem Pap iam Poppaeam spectat.

I IL

Non assentior iis qui ejusdem satirae versu 61 tecte
Neronem significari putant.

IV.

Ejusdem satirae vss. 85 et 86 mihi videntur non
esse Juvenalis.

Ihidcniquot;quot;

in vs. 57 : quot; Ponendaque praemiaquot; neque sunt,
ut Heineckius putat, proponenda, neque, ut Heinriehius,
reUnquenda praemia, sed deponenda, np. in loco occulto,
unde proferre non audeas.

Ejusdem satirae vs. 98 particula tamm non mutanda est.

VII.

Sententia quam de Plauto tulit Horatius, de Art. Poet.
270 seqq. nimis fastidiosum judicem prodit.

VUL

Historia literaria Graecorum quasi in iUustri monu-
mento expressam ostendit ingenii humani progressionem.

IX.

Lysiae de Theramene judicium in Orat. in Eratosthe-
nen § 68, non prodit animum odio liberum.

X.

In Sophocl. Oed. Col. vs. 306, pro ks! /ipafùç sJifei le-
gatur KEI (iaôlg evihi.

XL

Verum est judicium quod Sallustius, Catil. Cap. 38,
de principibus istius temporis viris tulit: quot;Per illa tempora
quicumque remp. agitavere, honestis nominibus, — bo-
num publicum simulantes, pro sua quisque potentia
certabantquot;.

XIL

In deliberatione de Catilinae socüs puniendis habita
in Senatu (Sallust. ibid. capp. 51 et 52), ut Catonis
sententia justior, ita Caesaris reipublicae utilior fuisse
mihi videtur.

XIII.

Fabulas de urbis Eomae primordiis magna pro parte
non Latino sed Graeco e fonte fluxisse probabile est.

XIV.

Lege Publii Philonis a°. U. 414 et lege Maenii a®.
446, comitiis curiatis omnis auctoritas ademta.

XV.

Clientes ante Servium Tullium, alii ftiisse videntur
atque ii, qui justa manumissione manumissi, postea hoe
nomine appellati sunt.

XVL

Classicorum scriptorum lectio recte instituta religioni
et honestati nequaquam obest.

mm

.^i^ml 'ijfmosïnffq '■jihoc ■oft^sjtt^^ïïquot;'aofej^jttodi^;nbsp;■

» sneiiti tqUan sijOÜcfe-rqm 'axTfleasO'-jsdi «'ïoiJEiif'

.fü.èamp;ÏV if

iM'^'f te-'^Ä-Ji^''quot; ■ -h

dirmq otq fijjgjifiï püfrroxarjsq îWftîi erd-i« eè aaiiHff/s'ï .. .=

tRgt;rt

^^TOîaamp;bitnbsp;ila jmiïü^'nbsp;^Jmt î^ln»!

^vnbsp;ynbsp;ood ßst^oq ,ieetDïjjffKm '»tioi'jîtffiifo^m rMu'i^ ioA ^ü sJTp^ß*

% r'Vt!nbsp;^nbsp;^RÎmCHi

^^ itïo^feï atjjiiîafli rvtôST wnoiqriy' flïxjtw^aaulO «

-MX'

' s