p

A

OVERZICHT

VOORNAAMSTE INLANDSCHE

PUNTENSmeTFN EH FAMILlEll

BE WEEKT NAAR AANLEIDING

j_/EUNIS „y^NALYTISCHER J^EITFADEN,' ten dienste van het middelbaar onderwijs

VOORWOORD RIJ DEN EERSTEN DRUK.

Tot voor korten tijd bestond er, ondanks de vele handleidingen tot het beoefenen der plantenkunde, een door velen dringend gevoelde behoefte aan een leiddraad, die, ingericht ten gebruike bij het Middelbaar Onderwijs, meer bepaald kon dienen tot het bepalen der inlandsche planten vormen. Immers, hoewel de studie der plantenkunde, even zoo goed als die der dierkunde met het oog op de ontwikkeling een vergelijkende dient te zijn, zoo is het toch zonder twijfel duidelijk, dat daarbij de kennis der voornaamste plantengeslachten en soorten niet mag verwaarloosd worden.

Wanneer in het eerste jaar de uitwendige deelen der plant behandeld zijn en de leerling, door vergelijking, een duidelijk begrip van den grondvorm en de wijzigingen der organen verkregen heeft, wanneer hij daarbij in hoofdtrekken de verrichtingen, waartoe die organen bestemd zijn, en de wijze waarop zij die vervullen, heeft leeren kennen, dan zal het hem in het vervolg gemakkelijk zijn door middel van deze gegevens eenige planten te leeren determineeren, iets wat, met behulp eener geschikte handleiding, tevens de studie der plantenkunde zal veraangenamen en het vergelijken niet uitsluit.

Dit overzicht zal dus ook kunnen dienen tot toepassing van het eenmaal geleerde. De Analytischer Leitfaden van Leunis gaf mij de aanleiding tot de bewerking, maar ook niet veel meer. Een enkele blik zal duidelijk doen zien dat er wel overeenkomst, maar ook veel verschil in de behandeling bestaat. Wat aangaat het gebruik van scherpe en toch niet al te wetenschappelijke onderscheidingskenmerken, hierin heb ik getracht zijn voetspoor te volgen.

Acht gevende op het doel van deze handleiding, heb ik op verre na niet alle, maar alleen de voornaamste planten opgenomen, d. w. z. die, welke, als meer algemeen voorkomend, het eerst de aandacht trekken en dus ook het gemakkelijkst in handen komen van hen, van wie de meesten toch geen kruidkundigen van professie zullen worden.

VI

Misschien maakt men de opmerking dat door het gebruik van het kunstmatige stelsel de onderlinge verwantschap der planten aan de leerlingen minder duidelijk wordt gemaakt, maar vooreerst is de docent daar om hen op die verwantschap te wijzen, ten andere geeft dit stelsel zeker de eenvoudigste onderscheidingen aan de hand, en verder is voor het eindexamen nog altijd de kennis van het stelsel van Linnaeus een vereischte, een kennis, die zeker niet beter dan door oefening op deze wijze kan verkregen worden.

Wat overigens de methode van indeeling en behandeling betreft, deze is te eenvoudig dan dat nadere aanwijzingen noodzakelijk zouden zijn. Achter iedere klasse volgen de daartoe behoorende geslachten met een korte onderscheiding en beschrijving der meest algemeen voorkomende soorten, terwijl bij sommige geslachten, voor den vorm van enkele deelen, naar de ophelderende figuren verwezen wordt.

Moge het doel bijval vinden en deze proeve eenigermate als geslaagd worden beschouwd.

Utrecht, Nov. 1870. v. d. H.

VOORWOORD BIJ DEN TWEEDEN DRUK.

Aan het in 1870 geschrevene behoef ik niet veel toe te voegen. De vergelijking der beide uitgaven zal enkele verschillen doen zien, die evenwel in hoofdzaak hier op neerkomen, dat ik een paar soorten, in de eerste uitgave niet opgenomen, in de tweede beschreven heb en dat ik, door het aangeven van den klemtoon, getracht heb het uitspreken der namen te vergemakkelijken. Overigens is, behalve het aanbrengen der noodige verbeteringen, niet veel veranderd. Dat het mij aangenaam is, door de noodzakelijkheid ecner tweede uitgave, mijn wensch, aan het slot van mijn voorwoord in 1870 uitgesproken, vervuld te zien, behoeft geen betoog.

Utrecht, Juli 1877. v. d. II.

VII

VOORWOORD BI.1 DEN DERDEN DRUK.

Een enkel woord tot inleiding van dezen derden druk acht ik noodig.

De inrichting van het quot;Overzichtquot; is dezelfde gebleven, alhoewel enkele aangebrachte veranderingen merkbaar zullen zijn.

Zoo heb ik o. a. aan het hoofd der bladzijden de namen der klassen geplaatst, opdat het opzoeken gemakkelijker zoude worden en eveneens heb ik in de tabellen, welke dienen moeten tot het determineeren der geslachten, achter de geslachtsnamen een nummer geplaatst, hetwelk overeenstemt met dat, waaronder de verschillende soorten van het geslacht beschreven worden.

De klasse III, orde 2, heb ik door het opnemen van eenige meerdere grassen uitgebreid, evenals ook elders nog enkele planten, in «le beide vorige uitgaven ontbrekende, opgenomen zijn.

De uitgever heeft voorts getracht het formaat zoo te kiezen, dat het boekje beter dan vroeger tijdens excursies te gebruiken zal zijn.

Utrecht, Nov. 1882. v. u. H.

Door het groote aantal plantensoorten, dat volgens de laatste schattingen ruim 100,000 bedraagt, is het, om een overzicht te kunnen verkrijgen, noodzakelijk om de planten, volgens met elkander overeenkomende kenmerken, in groepen te brengen, zoodat iedere plant gemakkelijk hare plaats in eene daarvan kan aangewezen worden.

Deze groepen kunnen volgens andere hoofdkenmerken in grootere afdeelingen gebracht worden en zoo ontstaat datgene wat men een plantenstelsel (systeem) noemt.

Men onderscheidt tweeërlei stelsels, nl.: natuurlijke en kunstmatige.

Bij een natuurlijk stelsel berust de indeeling in groepen op de vergelijking van de eigenschappen der meest verschillende deelen der plant, eigenschappen welke in verband staan met het geheele leven en de ontwikkeling der gewassen.

Wordt daarentegen bij het vormen van groepen alleen het velschil in eigenschappen van één of slechts weinige deelen op den voorgrond gesteld, zoodat vele planten in één groep te zamen komen alleen omdat één barer organen gelijksoortig ontwikkeld is, hetgeen niet buitensluit dat zij overigens hemelsbreed van elkander kunnen verschillen, dan noemt men een zoo gevormd stelsel: kunstmatig. •

Ofschoon dus ontegenzeggelijk een natuurlijk stelsel de voorkeur verdient boven een kunstmatig, zoo is evenwel de groote moeie-lijkheid hierin gelegen, dat een natuurlijk stelsel nooit volledig zijn kan indien niet alle plantenvormen bekend, of de bekende planten niet nauwkeurig onderzocht zijn, en dit is tot heden toe volstrekt niet het geval.

Bij een goed kunstmatig stelsel zal men een plant gemakkelijk in een der groepen kunnen brengen, daar het lichter is de verschillende wijzigingen van een enkel deel der gewassen na te gaan, dan van al de verschijnselen welke zij aanbieden.

De voornaamste der natuurlijke stelsels zijn die van B. de Jus-

v. d. Harst, Plan!en!:. 3e dr. 1

2

sieu en van zijn neef A. L. de Jussieu (1789), Reichenbach, Oken, Agarth, v. Martins, Endlicher en vooral dat van de Can-dolle (1813), hetwelk, als bevattende de gemakkelijkste verdeelin-gen, ook veelal gevolgd wordt.

Al deze stelsels zijn nu in hoofd- en deze weder in onderafdee-lingen gesplitst, die dan ieder weder een aantal plantenfamiliën omvatten. (Onder plantenfamilie verstaat men een vereeniging van geslachten die onderling een natuurlijke verwantschap bezitten, doordien zij in hoofdeigenschappen, vooral van bloem en vrucht, overeenkomen.)

Het stelsel van de Candolle omvatte oorspronkelijk 194 familiën, welk aantal evenwel bij het vermeerderen der plantenkennis meer uitgebreid is moeten worden. 122 familiën zijn op onzen bodem vertegenwoordigd.

STELSEL VAN DE CANDOLLE.

A. Planten met duidelijke vooriplantingswerktuigen (meeldraden

of stampers), zichtbaar bloeiende of Phanerogamen. I. Planten met twee zaadlobbeu (Dicotyledoneae).

a. Bodembloemigen (Thalamiflorae),

d. i. bloembladen vrij en met de meeldraden op den bloembodem ') ingeplant.

Familiën b. v. Ranunkelachtigen. Kruisbloemigen enz.

b. Kelkbloemigen (Calyciflorae),

d. i. bloemkroon met vrije bloembladen of éénbladig, met de meeldraden op den kelk ¹) ingeplant.

Familiën b. v. Vlinderbloemigen. Appelachtigen. Sa-mengesteldbloernigen enz.

c. Kroonbloemigen (Corollillorae),

d. i. bloemkroon meestal éénbladig en de meeldraden met de bloemkroon verbonden.

Familiën b. v. Lipbloemigen. Leeuwenbekachtigen. Bernageachtigen.

d. Eénmanteligen (Monochlamydeae),

d. i. bij welke geen afzonderlijken kelk en bloemkroon maar een bloemdek wordt aangetroffen.

1

^z) Eigenlijk op den rand van den bekervormig uitgeholden bloembodem.

3

Familiën b. v. Netelachtigen. Wilgen. Wolfsmelkachtigen.

II. Planten met één zaadlob (Monocotyledoneae).

Familiën b. v. Lelieachtigen. Narcisachtigen. Aronskelken enz.

B, Planten met geheel afwijkende of tot nog toe onbekende voortplantingswerktuigen. Bedektbloeiende of Cryptogamen '). b. v. Varens. Mossen. Wieren enz.

Onder de vele kunstmatige stelsels, waaronder die van Cesalpimis (1583), Morison (1680), Rivinus (1690), Tournefort (1700) en anderen te noemen zijn, bekleedt dat van Linnaeus een eerste plaats en wel hoofdzakelijk omdat, hoewel in sommige opzichten afwijkingen plaats vinden, toch enkele zijner groepen met geheele plantenfamiliën overeenstemmen.

Dit stelsel, dat in 1735 het licht zag, berust geheel op den aard der geslachtswerktuigen en wordt daarom ook geslachts- of sexueelstelsel genoemd.

De hoofdafdeelingen bestaan uit 24 klassen, de eerste 23 komen overeen met de Phanerogamen van de Candolle, de 24^e omvat de Cryptogamen. De zichtbaarbloeiende zijn verdeeld naar het aanwezig zijn van twee- of éénslachtige bloemen, het aantal, den stand, het al of niet vergroeid zijn der helmdraden of helmknoppen en het vergroeid zijn der meeldraden met den stamper.

Men kan van dit stelsel volgens de tabel op bladz. 4 gemakkelijk een overzicht verkrijgen.

Om de groepen nog nauwer te omgrenzen heeft Linnaeus zijne klassen nog in z. g. orden verdeeld, die ten deele berusten op het aantal stampers (liever stijlen of stempels), ten deele op den aard der vrucht, op het aantal, de inplanting en vergroeiing der meeldraden en op het verschil in geslacht der bloemen.

De orden worden dus gevormd;

a. Naar het aantal stijlen (stampers of stempels) bij de l^e tot de 13^e klasse.

Monogynia (éénstijligen).

Digynia (tweestijligen).

Trigynia (driestijligen).

Tetragynia (vierstijligen).

Pentagynia (vijfstijligen).

Hexagynia (zesstijligen).

Heptagynia (zevenstijligen). Octagynia (achtstijligen).

') Tegenwoordig noemt men (leze afdeeling liever Sporeplanten, terwijl de Phanerogamen met den naam van Zaadplanten aangeduid worden.

/[*

1

Zie noot 1 en 2 pag 2.

5

9^e orde met negen stijlen. Enneagynia (negenstijligen). 10^e » )) tien » Decagynia (tienstijligen).

» twaalf » Dodecagynia (twaalfstijligen). « meer dan 12 Polygynia (veelstijligen). Ten gevolge der veranderlijkheid, die men somtijds opmerkt in het aantal stijlen, is men dikwerf gewoon boven de 5^e of 6^e orde reeds van veelstijligen te spreken.

De 42^e en 13^e klasse (Icosandria en Polyandria) worden enkele malen slechts in 3 orden verdeeld, nl.:

l^e. Eénstijligen (Monogynia).

2^e. 2—5 stijligen (Di-Pentagynia).

3^e. 10—meerstijligen (Deca-Polygynia).

b. Naar den aard of den bouw der vrucht.

/ vier vruchtjes in den kelk. l^e orde Gymnospermia.

14^e klasse. Naaktzadigen ').

1 vrucht één enkele doosvrucht. 2^e orde Angiosper-mia. Bedektzadigen.

! vruchtje (hauwtje) omstreeks i l vruchtje (hauwtje) omstreeks i l^e orde Siliculosa. even lang als breed. ( Hauwtjesdragenden.

vrucht (hauw) veel langer i 2® orde Siliculosa. dan breed. ( Hauwdragenden.

c. Naar het aantal, de plaatsing en vergroeiing der meeldraden. «. Naar aantal en plaatsing, bij de 16° tot en met de 18^e

klasse. Hier dragen de orden in dezelfde opvolging de namen der klassen 3—13, b. v. l^e orde Triandria (driehelmigen).

2° » Tetrandria (vierhelmigen) enz. (3. Naar aantal, plaatsing en vergroeiing, bij de 21^e en 22® klasse, waar de orden in dezelfde opvolging de namen dragen kunnen der l^e tot de 13^e en der 16^e tot de 18® klasse.

d. Naar het verschil in geslacht der bloemen in één zelfde bloemhoofdje, bij de 19® klasse.

Schijf- en straalbloempjes beide tweeslachtig.

1® orde Aequalis. Gelijkslachtigen.

Schijf bloemen tweeslachtig. Straal bloemen

vrouwelijk. 2e orde Superflua. Overtollig saamhelmigen. jL I' e ] Schijf bloemen tweeslachtig. Straalbloemen

geslachtl. 3^C orde Frustranea. Vruchteloos saamhelmigen. Schijf bloemen mannelijk of tweeslachtig maar onvruchtbaar. Straalbl. vr. 4® orde Neccesaria. Noodzakelijk saamhelmigen.

¹) Omdat Linnaeus de vierdubbele splitvrucht voor een verzameling van vier naakte zaden aanzag.

fie enkele bloemen i _en straalbloemen tweeslachtig

ieder door een alzonderujk ( _ , ₀ i • i , .

omhulsel omgeven. ( 5® orde begregata. Gescheiden saamhelmigen.

Wat de 23^e en 24^e klasse betreft, daarvan is de eerste vervallen en worden de planten in een der andere klassen, overeenkomstig het aantal en den stand der meeldraden in de tweeslachtige bloemen, geplaatst.

De 2i^e klasse werd door Linnaeus verdeeld in 4 orden, welke verdeeling evenwel later geheel en al gewijzigd is.

l^e Varens (Filices). 2° Mossen (Musci). 3^e Wieren (Algae). 4® Zwammen (Fungi).

Wegens de eenvoudigheid en de vrij scherpe afbakening dei-klassen, waaraan zich de omstandigheid paart dat tot nog toe alle planten in een der afdeelingen konden gebracht worden, wordt nog altijd een veelvuldig gebruik van het sexueele stelsel gemaakt.

Dit belet echter niet dat er vele punten aan te voeren zijn, die tegen het gebruik er van pleiten, o. a. het scheiden van natuurlijk nauw verwante soorten (b. v. de grassen in 5 verschillende klassen). Voorts vindt men dikwerf afwijkingen in het aantal meeldraden of stampers in verschillende bloemen derzeltde plant, zoodat men meestal meerdere en vooral de eindbloemen moet onderzoeken om tot de kennis van het ware aantal der deelen en zoodoende tot die der klasse, waarin de plant behoort, te geraken.

Toch is het opmerkelijk, dat met enkele klassen van het kunstmatige ook geheele familiën uit het natuurlijke stelsel overeenstemmen. Zoo komen, om slechts eenige weinige voorbeelden aan te halen,' overeen

met de 5® klasse, 2® orde de Schermbloemigen (Umbelliferae).

)) » 15® » 1® en 2^e » » Kruisbloemigen (Cruciferae).

» » 17® » 3° » » Vlinderbloemigen (Papilionaceae).

» » 19® » » Samengesteldbloemigen (Compo-

sitae).

» » 20° » l^e » » de meeste Standelkruiden (Or-

chideae).

Deze eigenschap nu, benevens de gemakkelijkheid van toepassing, maakt dat dit stelsel bij het determineeren van planten dikwijls als leiddraad wordt gekozen.

Wij willen dan ook, dezen leiddraad volgende, trachten een overzicht te verkrijgen der voornaamste geslachten en soorten onzer Flora, benevens van hunne hoofdeigenschappen en van die der voornaamste natuurlijke familiën welke zij vormen.

l⁶ kl. monanuria. eenhelmigen. —

BESCHRIJVING DER VOORNAAMSTE PLANTENGESLACHTEN EN SOORTEN.

Bij de planten met eenigszins veranderlijke geslachtswerktuigen verwijst naar de klasse en orde waartoe de niet veranderde

planten of de meeste soorten van één geslacht behooren (ook om enkele geslachten bij de familie te brengen).

De klassen worden dan door romeinsche, de orden door gewone cijfers aangegeven.

De n^os. achter de geslachtsnamen stemmen overeen met het nummer waaronder de soorten beschreven worden.

l^e Klasse. Monandria. Eénhelmigen.

Planten met één meeldraad.

1® Orde. Monogynia. Eénstij 1 igen,

met één stijl.

i Bladen lijn-lancetvormig en, even als de bloemen, in kransen geplaatst. Bladen lijn-lancetvormig en, even als de bloemen, in kransen geplaatst.

(Waterplanten) Hippüris. Lidsteng. (n⁰. 1.)

Zie fig. 1.

op de knoopen Bladen handvormig of gelobd, afwisselend, ingesnoerd. (Landplanten) Alchemilla. L e e u w e n k 1 a u w.

1^- IV. 1.

Stengel zonder eigenlijke bladen, vleezig en ingesnoerd; op zoute gronden. Salicornia Kraal kruid. II. i.

1. Hippüris. fam. Lidstengachtigen (Hippurideae).

Hippuris vulgaris. Gewone Lidsteng, is de eenige in-landsche soort van dit geslacht en is te kennen aan haren drijven-den stengel met 4—12, in een krans geplaatste, lijnvormige bladen. Hare bloemen zijn klein en bestaan slechts uit een klein vliezig bloem-dek, één meeldraad en een eénhokkigen eierstok. Een overblijvende plant in staande wateren, die van Mei tot Augustus bloeit.

II^e Klasse. Diandria. Tweehelmigen. Planten met twee vrije meeldraden. l^e Orde. Monogynia. Eénstij ligen, met één stijl.

B em zonder kelk of bloemkroon;

Fraxinus. Esch. (n⁰. 1).

2° KLASSE. DIANDRIA. TVVEEHELMIGEN.

vrucht saprijk; meeldraden uit de bloemkroon te voorschijn komend; bladen lancetvormig.

Ligüstrum. Liguster, (n⁰. 2.) vrucht droog; meeldraden binnen de bloemkroon ingesloten; bladen meestal eirond-hartvormlg.

Syringa. Sering, (n⁰. 3.) Geen eigenlijken stengel; blaadjes rondachtig, op het water drijvend. L é m n a. Eendekroos, (n⁰. A.)

Stengel ingesnoerd, zonder bladen.

Salicórnia. Kraalkruid. (n⁰. 5.) Op den bodem der kelk vier vruchtjes. Ltjcopus. Verbéna, Salvia. XIV. 1.

Bloemkroon bijna radvormig, vierspletig. Veronica. Eereprijs, (n⁰. 6.)

Zie fig. 2.

Bloemkroon tweelippig; bloembuis vierkantig. Gratiola. Genadekruid. (n⁰. 7.)

Zie fig. 3.

2^e Orde. Digynia. Tweestijligen,

met twee stijlen.

Grassen. Aartjes driebloemig; de twee onderste bloempjes onvruchtbaar. Anthoxdnihum. Reuk gras. III. 2.

Zie fig. 5.

Kruiden. Bloemen met een groen, acht—tienslippig bloemdek.

Alchemüla. Leeuwenklauw. IV. 1.

Boomen. Bloemen tot rolronde katjes vereenigd; tweehuizige planten.

Sdlix. Wilg. XXII.

l^e Orde. Monogynia.

1. Fraxinus. — fam. Olijfachtigen (Oleaceae).

Fraxinus excelsior. Gewone Esch.

Een vrij hooge boom , met zwarte bladknoppen en 3 tot 6 parige, oneven gevinde bladen; blaadjes fijn gezaagd. Bloeit in April en Mei. Meestal zijn vele der bloemen éénslachtig; vrucht gevleugeld.

2^e KLASSE. DIANjmiA. TWEEHELMIGEN.

2. Ligüslrum. fam. = n⁰. 1.

Ligustrum vulgare. Gewone Liguster.

Bladen langwerpig-lancetvormig. Bloemen in dichte trossen aan het einde der takken geplaatst, wit gekleurd; bloeit in Juni en Juli. Bessen zwart; komt meestal gekweekt voor.

3. Syrmga. fam. = n⁰. 1.

Syringa vulgaris. Gewone Sering.

Een heester met vorksgewijze verdeelde takken. Bladen met hartvormige basis , eirond, toegespitst. Bloemen in dichte trossen, wit of lila gekleurd; bloeit in April en Mei. Afkomstig uit Perzië, wordt deze plant algemeen als sierplant in tuinen gekweekt.

4. Lémna. Eendekroos. 5 inl. soorten, familie Kroosachtigen. (Lemnaceae.)

Lemna minor. Klein Eendekroos. Zeer algemeen. Het doet zich voor als bestaande schijnbaar uit kleine ronde blaadjes, die van één enkel, met een wortelmutsje bedekt worteltje voorzien zijn en vrij in het water ronddrijven. Bloeit in April en Mei met zeer kleine, uiterst teedere bloempjes. Bij de eveneens veelvuldig voorkomende Lemna trisülca (Peterseliekroos) zijn de bladvormige stengeltjes lancetvormig, kruisgewijze geplaatst en ondergedoken. Boor sommigen worden de Eendekroossoorten tot de éénhuizige planten gerekend.

5. Salicórnia. Kraalkruid. Zeekraal. 2 inl. soorten, familie Melden (Chenopodiaceae).

Salicórnia herbacea. Kruidachtige Zeekraal. Stengel kruidachtig en saprijk, zonder eigenlijke bladen, van afstand tot afstand ingesnoerd. Bloeit in September en October. Op zilte gronden.

6. Verdnica. Eereprijs. 20 inl. soorten, familie Leeuwenbek-achtigen (Antirrhineae).

Gemakkelijk te kennen aan hare vierspletige, bijna stervormige, symmetrische, veelal blauwe bloemkroon en aan hare tweehokkige, met kleppen openspringende doosvruchtjes.

Stengel rolrond. Bladen kort gesteeld, ovaal, stomp gezaagd. Plant overblijvend. Bloeit van Mei—Augustus.

1. Veronica Beccabünga. Beek-Eereprijs; B e e kpu n ge.

Stengel stompkantig. Bladen ongesteeld, lancetvormig, fijn getand of gaafrandig. Plant overblijvend. Bloeit van Mei—September.

2. Veronica Anagallis. Water-Eereprijs.

2^e KLASSE. DIA.NDRIA. TWEEIIELMIGEN.

Stengel van 2 ri/en haren voorzien. Bladen lang-eivormig, gekarteld-gezaagd. Vruchtstelen langer dan de doosvrucht. Plant overblijvend. Bloeit van April— Juni. Algemeen op grasvelden.

3. Veronica Chamaedrijs. Gamander-Eer e p r ij s.

Stengel overal behaard. Bladen langwerpig, gekarteld-gezaagd. Vruchtstelen korter dan de doosvrucht. Plant overblijvend. Bloeit van Juni—September.

14. Veronica officinalis. Echte Eereprijs. Doosvruchten breed cirkelrond, uitgesneden. Bladen gekar-teld-gezaagd. hartvormig, de bovenste lancetvormig. Stengel eerst liggend, later opstijgend. Plant éénjarig. Bloeit van April—September.

5. Veronica agréstis. Vel d-Eer epr ij s. Doosvrucht kogelvormig. Bladen rondachtig-hartvormig, 3—5 tot 71obbig. Stengel liggend. Plant éénjarig. Bloeit van Mei—Juni.

6. Veronica heder aefólia. Klimopbladige E e r e p r ij s.

tl Bladen eirond-langwerpis:, eenigszins gekarteld. Zaden

; | o 1 D • O o

vlak. Plant overblijvend. Bloeit van April—September.

7. Veronica serpy llifólia. Th y in blad i ge E e r e p r ij s.

Bladen handdeelig met 3 of 5 lobben, de alleronderste ongedeeld. Zaden aan de eene zijde een weinig uitgehold. Plant éénjarig. Bloeit van April—September.

8. Veronica triphyllos. Driebladige E e r e p r ij s.

Bladen vindeelig, de alleronderste ongedeeld eivormig. Plant éénjarig. Bloeit in April en Mei.

9. Veronica vérna. Voorjaars-Eereprijs. Bladen hart-eivormig, gekarteld, de bovenste lancetvormig, gaafrandig. Plant éénjarig. Bloeit van Maart— Augustus.

10. Veronica arvénsis. Akk er-Eerepr ij s.

2^e KL. DIANDKTA. TWEEHELMIGEN. — 3quot; KL. TRTANDRIA. DllIEirELM. 11

7. Graifola. Genadekruid. Eén inl. soort, fam. = n⁰. 6. Gratiola officinalis. Genadekruid.

Stengel hol; bladen kruisgewijze staande, lancetvormig, vanboven gezaagd, stengelomvattend. Kelk 5deelig, met twee schutblaadjes. Bloemkroon met lange, eenigszins kantige buis en tweelippigen zoom. 2 vruchtbare en 2 onvruchtbare meeldraden. Vrucht een tweehokkige, met kleppen openspringende doosvrucht. Bloemen vuil-rood, in de oksels der bladen alleenstaande. Plant overblijvend. Bloeit in Juli en Augustus; op heigrond.

III^e Klasse. Triandria , Driehelmigen.

Planten met drie vrije meeldraden.

Een der gewichtigste klassen die namelijk, behalve eenige andere, de familiën der Cypergrassen (valsche grassen) en dei-Grassen omvat. Deze laatste familie wordt gevormd door een tal van planten, die door hun uiterlijk en hunne later te behandelen kenmerken duidelijk te herkennen zijn en die, gezellig bijeen groeiende, een groot gedeelte van de aarde bedekken. Zij zijn door hunne zetmeel (en kleefstof) bevattende zaden niet alleen een hoofdvoedsel voor menschen en dieren, maar dienen ook tot het bereiden van vele stoffen z. a. bier, brandewijn, enz. Ook de meeste buitenlandsche suiker (Rietsuiker) wordt gewonnen uit een grassoort, het suikerriet.

l^e. Orde. Monogynia, Eénstij 1 igen,

met één stijl.

Stijl met drie bloembladachtige stempels. Slippen van l het bloemdek afwisselend teruggeslagen.

Iris. Lisch. (n⁰. 1.)

Stijl draadvormig, met drie van boven verbreede stem-É? ] llff pels. De slippen van het bloemdek alle recht opstaande. w-M Crócus. Saffraan, (n⁰. 2.)

Bloembuis bultig; kelkzoom zonder tanden, onder de 1quot; g amp; | bloemkroon een ringvormige verdikking vormende, die na c E I het bloeien in een harig zaadpluis overgaat. Bladen (der linlandsche soorten) gevind of vinspletig.

Valeriana. Valeriaan, (n⁰. 3.) Zie fig. 5.

C « | C5 ^ J

3^e KLASSE. TEIAKDRIA. DKIEHELMIGEN.

^ I Bloembuis niet bultig, kelkzoom zeer klein en van tand-| f ? jjes voorzien, gedurende het bloeien weinig in het oog K- ci E | vallend, later met de vrucht overblijvend. Bladen spadel-i § 5' I of tongvormig, stengel vorksgewijze vertakt. 'cür⁵! Valerianélla. Veldsla, (n⁰. 4.)

CD l ^N ^

Bloemen in twee rijen geplaatst en tot aartjes vereenigd, die te zamen een scherm vormen, dat van een soort van omwindsel voorzien is.

Cypérus. Cy per gr as. (n⁰. 5.)

£ / Het bloemdek bestaat uit borstels, die over de schutblaadjes heenreiken en na het uitbloeien een witte wol vormen. Erióphorum. Wollegras, (n⁰. 6.)

Het bloemdek ontbreekt of bestaat uit borstels met rugwaarts gerichte stekels bedekt. Stijl zonder geleding

2^e Orde. Digynia, Tweestij 1 igen,

met twee stijlen.

Echte grassen. Bloemen door kafjes omgeven.

I. Met twee meeldraden.

Anthoxanthum. Reukgras. (n⁰. 10.)

II. Met drie meeldraden.

A. Aartjes ongesteeld, alle op de inhammen van een bloemsteel geplaatst, een eindstandige aar vormende.

a. Telkens slechts éen aartje in iederen inham van den bloemsteel.

1. Aartjes platgedrukt en met de smalle (rug)zijde naar den

3^e -KLASSE. TRIANDMA. DRIEHELMIGEN.

bloemsteel toegekeerd. Ieder aai'tje, behalve het bovenste. is slechts door één kelkkafje geschut.

Lólium. Ray gr as. (n⁰. 11.) Zie fig. 7.

2. Aartjes eveneens platgedrukt, maar met de breede zijde naar den bloemsteel gekeerd. Aan ieder aartje 2 kelkkafjes.

a. Kelkkafjes eirond of eirond-lancetvormig, duidelijk gekield. Aartjes 3 of meerbloemig, de bovenste bloempjes meestal mannelijk.

Triticum. Tarwe. (n⁰. 12). Zie fig. 8.

h. Kelkkafjes smal-priemvormig; aartjes 2bloemig, met het beginsel eener 3^e bloem; onderste kroonkaije van een kafnaald voorzien. Secale. Rogge. (n⁰. 13.)

jj. Telkens 3 aartjes bij elkaar in één inham van den bloemsteel. Aartjes éénbloemig. met het beginsel eener tweede bloem; kelkkafjes smaller dan de kroonkafjes. Hordeum. Gerst. (n⁰. 14.)

B. Aartjes gesteeld (dikwerf zeer kort gesteeld).

a. Aartjes éénbloemig, (dikwijls met het beginsel van één bovenste en 2 onderste bloempjes).

Aartjes aan hun voet omgeven door een krans van stijve borstels.

Setaria. Naaldaar. (n⁰. 15.) Zie fig. 10.

/ Met 3 kelkkafjes, waarvan het onderste korter dan de 2 andere is; twee kroonkafjes. Bloeit met een losse pluim. Panicum. Panikgras. (n⁰. 16.)

Met 4 kelkkafjes, de 2 binnenste schubvormig; kroonkafjes glanzig; pluim aarvormig of vertakt.

Phalaris. Kanariegras. (n⁰. 17.) Met twee gewimperde, meer of min saamgegroeide j kelkkafjes en slechts één kroonkafje; stijl lang; stempel uit den top van het aartje te voorschijn komend. Pluim aarvormig. Alopecürus. Vossenstaart, (n⁰. 18.)

Met 2 toegespitste vrije kelkkafjes en twee kroonkafjes; stempel en stijl als boven. Pluim aarvormig.

Phléum. Doddegras. (n⁰. 19.) Aartjes zijdelings afgeplat; kelkkafjes aan de basis behaard, spits; het onderste kelkkafje grooter dan het bovenste. Pluim uitgespreid.

Agróstis. Struisgras. (n⁰. 20.)

(3. Aartjes met twee of veel bloemen, die meestal tweeslachtig en zelden vergezeld zijn van éénslachtige bloempjes of ledige kafjes (geslachtlooze bloemen).

3° KLASSE. TKIANDRTA. DRIE1IELMIGÏN'.

1. Kelkkafjes veel korter dan de aartjes.

a. De onderste bloem der aartjes is mannelijk, de overige zijn tweeslachtig en omgeven door lange zijdeachtige haren.

Phragmites. Rietgras, (n⁰. 21.)

b. De onderste bloem tweeslachtig. Geen haarachtige aanhangselen. De aartjes door kamvormige schubben van elkaar gescheiden.

Cynosürus. Kam gras. (n⁰. 22.)

Onderste kroonkafje bijna cirkelrond, met hartvormigen voet. I B r i z a. T r i 1 g r a s. (n⁰. 23.) Zie fig. 9.

S-J Aartjes gekromd, tot dichte kluwens vereenigd, alle

naar één zijde gericht. Dactylis. Krop-aar. (n⁰. 24.)

Stempels wijd uitstaande; onder den top van den eierstok vastgehecht. Brómus. Dravik. (n⁰. 25.)

Aartjes 2—Sbloemig, ei-lancetvormig, bloempjes zonder kafnaalden; kroonkafjes wollig be-1 haard. Póa. Beemdgras, (n⁰. 26.)

Aartjes 4—11 bloemig. meestal lang gestrekt; | bloempjes zonder kafnaalden; bladscheeden ten deele of geheel gesloten. (Oeverplanten.)

Glycéria. Vlotgras, (n⁰. 27.)

Aartjes 2—veelbloemig; bloempjes met of zonder kafnaald; bovenste kroonkafje aan den rand j fijn gewimperd ; kelkkafjes dikwerf met een vlie-^{s 1} zigen rand. Festüca. Zwenkgras. (n⁰. 28.)

2. Kelkkafjes groot, de aartjes bijna geheel insluitend.

Aartjes 2bloemig; onderste bloempje mannelijk met lange, knie-

vormig gebogen kafnaald; bovenste bloempje tweeslachtig, zonder of met zeer korte kafnaald.

Arrhenatherum. Haver gras. (n⁰. 29.)

Aartjes 2bloemig; onderste bloempje tweeslachtig, zonder kafnaald; bovenste bloempje mannelijk, met kafnaald.

Hólcus. Zorggras. (n⁰. 30.)

Aartjes 2 of meerbloemig, meestal overhangend; bloempjes tweeslachtig; onderste kroonkafjes aan den top in tweeën gespleten en voorzien van een lange, gebogene kafnaald.

Avena. Haver. (n⁰. 31.)

3^e KLASSE. TEIANimiA. DBIEHELMIGEN.

3^e Orde. T i^- i g y n i a. Driest ij ligen,

met drie stijlen.

? / Bloemblaadjes tweespletig, wit; stengel bij de meest alge-i irë meene soort met een haarlijst. Stelldria. Sterremuur.

|.i! ] W X. 3.

'53 P S j Bloemblaadjes getand; bloemen op lange stelen, tot schermen E S J I vereenigd, wit. Bloemstelen na het bloeien teruggeslagen. ^ 1 o ' Holosteum. Heelbeen. (n⁰. 32.)

Grasachtige planten met een groen, zesdeelig bloemdek. Bloemen tot tuilen of speeren vereenigd. Jüncus. Bloem blies.

vi. i.

l^e orde, Monogynia.

1. Iris. Eén inl. soort, fam. Lischbloemigen (Irideae).

Iris p s e u d a c 0 r u s. Gele L i s c h.

Stengel met meerdere gele bloemen en lange zwaardvormige bladen. De drie binnenste slippen van het bloemdek zijn smaller en korter dan de bladachtige stempels. Een overblijvende plant, die van Mei tot Juli aan den rand van slooten bloeiende wordt aangetroffen.

2. Crócus. Eén inl. soort, fam. = n⁰. 1.

⁴ Crocus vérnus. Voorjaars Crocus.

Bloemdek zesdeelig, gesteund door een oningesneden schutblad (bloemscheede), geel of violet gekleurd. Stempels 3 in getal, naar boven bladachtig ingerold, geelrood gekleurd. Bladen smal. roset-vormig geplaatst. Een overblijvende plant, die in Maart en April bloeit.

3. Valeriana. 3 inl. soorten, fam. Valeriaanachtigen (Valeri-aneae).

I. Bloemen tweeslachtig; de wortelstok drijft uitloopers, die onder den grond voortkruipen. Bladen 7—lOparig, oneven gevind. Bloeit van Juni—Augustus.

Valeriana officinalis. Gewone Valeriaan.

II. Bloemen tweehuizig; wortelbladen enkelvoudig.

Valeriana dióica. Tweehuizige Valeriaan.

4. Valerianélla. 4 inl. soorten, fam. = n⁰. 3.

Val. 01 i tór ia. Een éénjarige, vorksgewijze vertakte plant, met licht blauwe bloemen. De vruchtjes zijn lensvormig. Bloeit in Mei en Juni. Wordt als veldsla gekweekt.

3^e KLASSE. TRI AN DMA. DRIEIIELMIGEN.

5. Cypérus. 2 inl. soorten, fam. Halfgrassen (Cyperaceae).

Cyp. flavéscens. Geel Cypergras.

Een éénjarige plant met stomp 3 kantigen halm en gele, tot schermen vereenigde aartjes. Bloeit in Augustus en September; op vochtigen grond.

6. Erióphorum. 4 inl. soorten, fam. = n⁰. 5.

I. Slechts een aar aan den top des stengels.

Eriophorum vaginatum. Scheedevoerend Wollegras.

Halm tot over het midden met bladscheeden bedekt. Overblijvend. Bloeit in Mei en Juni, later een witte wol aan den top dragend. Algemeen op veenbodem.

II. Meerdere aartjes uit den top van den stengel ontspringend.

Eriophorum angustifólium. Smalbladig Wollegras.

Halm bebladerd, bijna rond, bloemstelen glad. Bloeit in April

en Mei. Overigens als boven.

7. Scrfpus. 12 inl. soorten, fam. = n⁰. 5.

A. Niet meer dan één bloemaartje aan het einde der stengels of takken; aartje omgeven door twee kleine klepjes.

Scirpus caespitósus. Veenbies.

Een overblijvende plant met een halm die aan zijn voet omgeven is door scheef afgesneden bladscheeden, waarvan de bovenste in een kort blad eindigt. Bloemkafjes bruin en stomp; (de onderste eenigszins puntig). Op veengrond. Bloeit in Mei en Juni.

B. Aartjes alleen of ten getale van twee of meer schijnbaar zijdelings aan den stengel geplaatst («schijnbaarquot;, omdat het groote schutblad de oorspronkelijk eigenstandige aartjes zijwaarts dringt).

a. Stengel rolrond.

Scirp. lacüstris. Mattebies. Meer-Bies.

Een overblijvende plant met grasgroenen stengel, ongeplooide kafjes en 3 stempels op den stijl. Bloeit in Juni en Juli. Aan waterkanten.

b. Stengel driekantig.

Scirp. Polichii (triqueter). Mattebies. Pollich's Bies.

Een overblijvende plant, welke veel met de vorige overeenkomt maar die slechts 2 stempels oezit en waarvan de eene zijde des stengels eenigszins uitgehold is. Bloeit in Juli en Augustus. Aan waterkanten.

c. Aan het einde des stengels staan meerdere aartjes, omgeven door lange vlakke schutblaadjes.

Scirp maritimus. Zeebies.

3^e KLASSE. TRIANDRIA. DRIEHELMIGEN.

Een overblijvende plant met driekanten, bebladerden stengel; kaijes met een kafnaald in het midden van den gespleten top. Op zouten grond; bloeit in Juli en Augustus.

8. Heliócharis, 4 inl. soorten, fam. = n⁰. 5.

Heliocharis palüstris. Moeras-Waterbies. Een overblijvende plant met kruipenden -wortelstok; halm rond;

een enkel eindstandig aartje. Onderste kafje het kortst, half stengel omvattend; vruchtjes aan den rand afgerond. 2 stempels; op moe-rassigen grond, aan slootkanten enz.; bloeit van Juni—Augustus.

9. Nardus. Eén inl. soort, fam. Grassen (Gramineae).

Nardus stricta. Borstelgras.

Een overblijvende plant met borstelachtige, stijve, blauwgroene bladen en een aar, waarvan de bloempakjes, zonder kelkkafjes, alle naar één zijde gericht staan.

Op dorren grond; bloeit van Mei—Juli.

2^e orde, Dujynia.

10. Anthoxdnthum. Eén inl. soort, fam. = n⁰. 9.

Anthox. odoratum. Reukgras.

Een ovei-blijvende plant met langwerpige, dicht aarvormige pluim. Ieder afzonderlijk bloempakje bestaat uit een tweeslachtige bloem met 2 meeldraden, benevens uit 2 looze kroonkafjes (onvruchtbare bloempjes), die van kleine kafnaalden voorzien zijn. Algemeen op weiland; bloeit in Mei en Juni.

11. Lölium, 3 inl. soorten, fam. = n⁰. 9.

A. Overblijvende planten; uit den wortelstok komen bloeiende halmen en bladrosetten zonder halmen te voorschijn.

Lolium per énne. Gewoon Raygras.

Jonge bladen gevouwen. Kelkkafjes korter dan de aartjes; bloempjes zonder of met korte kafnaald.

Vrij algemeen; bloeit van Juni—October.

B. Éénjarige planten; uit den wortelstok ontspringen niets dan bloemdragende stengels.

Lolium temuléntum. Dolik; bedwelmend Raygras. Halm stijf-rechtopstaande, kelkkafjes langer dan de aartjes; bloemen met kortere of langere kafnaalden.

Vergiftig; tusschen koren; bloeit in Juni en Juli.

12. Trfticum, 7 inl. soorten, fam. = n⁰. 9.

A. Gekweekte soorten.

Aartjes gezwollen; kelkkafjes eirond.

a. Kelkkafjes alleen aan hun top scherp toegevouwen; aar vierkantig.

v. L. Hakst, Plant enk. 3e dr. 2

3^e KLASSE. TRIANDBIA. DKIEHELMIGEX.

Tritic. vulgare. Gewone tai'we.

Een één- of tweejarige plant, die als zomer- en wintertarwe algemeen verbouwd wordt; bloeit in Juni en Juli (zomertarwe).

b. Kelkkafjes over hunne geheele lengte toegevouwen.

Tritic. türgidum. Reuzentarwe.

Een één- of tweejarige plant met veel grootere aren dan de vorige soort. Wordt hier en daar verbouwd; bloeit in Juni en Juli.

B. Wilde soorten.

Aartjes niet gezwollen; kelkkafjes lancet- of lijnvormig; overblijvende planten met een kruipenden wortelstok en vlakke, aan hun top niet in een stekeltje eindigende bladen.

a. Bladen dicht bezet met korte, stekelige haren; kelkkafjes met 5— 7 nerven.

Tritic. acütum. Spitse tarwe.

Aan zeeduinen; bloeit in Juni en Juli.

h. Bladen van slechts weinige stekeltjes voorzien.

u. Bladen alleen aan de bovenvlakte ruw; wortelstok kruipend; kelkkafje lancetvormig, Snervig, toegespitst.

Triticum répens. Kruipende Tarwe. Kweek.

Een overblijvende plant op bouwland; bloeit in Jurti en Juli.

(3. Bladen aan beide vlakten ruw behaard; wortel vezelig; kelkkafjes 4—7nervig; onderste kroonkafjes met lange kafnaalden.

Triticum caninum. Honds Tarwe.

Een overblijvende plant in bosschen en op beschaduwde plaatsen: bloeit in Juni en Juli.

13. Secale. Eén inl. soort, fam. = n⁰. 9.

Sec. cereale. Gewone Rogge.

Een één- of tweejarige plant met ruwe blauwgroene bladen, platgedrukte aren en bloempjes met lange kafnaalden.

Gekweekt; bloeit in Mei.

14. Hórdeum, 6 inl. sooi-ten, fam. = n⁰. 9.

A. Gekweekte soorten.

Eénbloemige aartjes in zes rijen tot een vierkante aar vereenigd. Aartjes alle tweeslachtig.

Hordeum vulgare. Gewone Gerst.

Een één- of tweejarige plant, bloeit in Juni en Juli.

B. Wilde soorten.

Van iedere 3 aartjes is alleen het middelste tweeslachtig, de twee buitenste zijn mannelijk of geslachteloos. Alle bloempjes van kafnaalden voorzien.

a. De kelkkafjes van het middelste aartje zijn lijn-lancetvormig, gewimperd; die der buitenste aartjes zijn borstelvormig.

3^C KLASSE. TBIAND1ÏIA. DRIEHELMIGEN.

Hordeum murinum. Muizegerst.

Een éénjarige plant; algemeen aan wegen; bloeit in Juli en Augustus.

(5. Alle kelkkafjes borstelvormig.

Hordeum secalinum (pratense). Roggegras. Weidegerst.

Een overblijvende plant op weidegrond; bloeit in Juni en Juli.

15. Setéria, 3 inlandsche soorten, fam. = n⁰. 9. Set. glaüca. Gele Naaldaar.

Een éénjarige plant met aarvormige bloempluimen. Onder de aartjes bevinden zich talrijke getande borstels; de kroonkafjes der tweeslachtige bloempjes zijn dwars gerimpeld.

Op zandgrond; bloeit in Juli en Augustus.

16. Pénicum, 3 inl. soorten, fam. = n⁰. 9.

Panicum Crus Galli. Hanepoot. Hoendergierst. Een éénjarige plant met aartjes, die lijnvormige, op verschillende hoogte uit den stengel ontspringende aren vormen.

Op zandigen bouwgrond; bloeit in Juli en Augustus.

17. Phélaris, 2 inl. soorten, fam. = n⁰. 9.

A. Pluim wijd uitstaande. Kelkkafjes niet gevleugeld. Phalaris arundinacea. Rietachtig Kanariegras. Overblijvende plant aan waterkanten; bloeit in Juni en Juli.

B. Pluim aarvormig, kelkkafjes gevleugeld.

Phalaris canariénsis. Gewoon Kanariezaad. Eenjarige plant, verbouwd en verwilderd; bloeit in Juli en

Augustus.

18. Alopecürus, 5 inl. soorten, fam. = n⁰. 9.

gt; I A. Stengel niet of slechts aan den voet gebogen. Kelk-| kafjes tot op het midden met elkander vergroeid, sterk ge-3 1 wimperd; Kroonkafjes van duidelijke nerven en een lange I kafnaafd voorzien; Aartjes ten getale van 4—6 op steeltjes s. I zittende.

|' J Alopecurus praténsis. Botkruid.

| Een overblijvende plant; op weiland; bloeit in Mei en Juni. = 1 B. Stengel meermalen knievormig gebogen. Aartjes 2 of g. | 4 in getal op steeltjes vereenigd.

s | Alopecurus geniculatus. Geknikte Vossestaart. S- j Een éénjarige plant met vezelige wortels. Op vochtig ^ weiland; bloeit van Mei—Augustus.

Aarvormige pluim j Alopecurus agréstis. Akker Vossestaart. aan beide uiteinden Een éénjarige plant met bontje aartjes. Op toegespitst. j bouwland; bloeit in Juni en Juli.

2*

3^e KLASSE. TRIANDRIA. DUIEHELMIBEN.

19. Phléum, 3 inl. soorten , fam. = n⁰. 9.

A. Aarvormige pluim stomp cilindrisch.

Phleum praténse. Timothygras.

Een overblijvende plant op weiland en langs wegen; bloeit in Juni en Juli.

B. Aarvormige pluim toegespitst, kelkkafjes lancetvormig.

Phleum arenarium. Zand Doddegras.

Een éénjarige plant op schrale zandgronden; bloeit in Mei en Juni.

20. Agróstis, 5 inl. soorten, fam. = n⁰. 9.

A. Alle bladen vlak.

a. Tongetje stomp en zeer kort.

Agrostis vulgaris. Gewoon Struisgras.

Een overblijvende plant op weiland, enz.; bloeit in Juli en Augustus.

b. Tongetje lang.

Agrostis alba. Wit Struisgras.

Een overblijvende plant op bouw- en weiland, vochtige zandgronden , enz.; bloeit van Juni—Augustus.

B. Onderste bladen saamgevouwen, borstelig; halmtakken ruw; kafnaald onder het midden van het kroonkafje ontspringend.

Agrostis canina. Honds Struisgras.

Een overblijvende plant op vochtige zandgronden; bloeit in Juni en Juli.

2J. Phragmites. Eén inl. soort, fam. = n⁰. 9.

P h r a g m i t. communis. Rietgras, Riet, D e k r i e t.

Een overblijvende forsche plant met lange lancetvormige bladen en rosse of paarse bloempluimen, die na het bloeien naar één zijde overhangen. Aartjes met 5—7 bloemen.

Aan waterkanten; bloeit in Augustus en September.

22. Cynosürus. Eén inl. soort, fam. = n⁰. 9.

Cynosurus cristatus. Kamgras.

Een overblijvende plant met 3—Sbloemige, alle naar één zijde gerichte en door een sterk gevind schutblad ondersteunde aartjes.

Op weilanden; bloeit in Juni en Juli.

23. Brfza. Eén inl. soort, fam. = n⁰. 9.

Briza média. Trilgras. Ruitertjes,

Een overblijvende plant met hartvormige, platgedrukte , 5—9-bloemige aartjes, die op lange steeltjes zitten en te zamen een pluim vormen. Op weiland; bloeit van Mei—Juli.

24. Déctylis. Eén inl. soort, fam. = n⁰. 9.

Dactylis glomerata. Kropaar.

3^e KLASSE. TRIAND1UA. DRIEHELMTGEN.

Een overblijvende plant met platgedrukte aartjes, die ieder uit 4—5 bloempjes bestaan en, tot dichte kluwens vereenigd, een eenzijdige pluim vormen.

Algemeen; bloeit van Mei—Augustus.

25. Brómus, 12 inl. soorten, fam. = n⁰. 9.

A. Aartjes naar voren smaller toeloopend.

I. Het onderste kelkkafje bezit 3—5, het bovenste 5 of meer nerven. Het bovenste kroonkafje is aan den rand stijf harig.

a. Na het bloeien zijn de onderste kroonkafjes met de randen ineengerold.

Bromus secalinus. Rogge-Dravik; Drep.

Een tweejarige plant met onbehaarde bladscheeden; armbloemige, ovale aartjes en somtijds gedraaide kafnaalden.

Niet zeldzaam op bouwgrond; bloeit van Juni—Augustus.

h. De onderste kroonkafjes zijn na het bloeien niet ineengerold.

a. De onderste takken der bloempluim ter halve lengte van deze; kafnaalden fijn, zoo lang als de kroonkafjes; stengel geheel kaal; bladen zachtharig.

Bromus arvénsis. Akker-Dravik.

Een éénjarige, vrij algemeene plant; bloeit in Juni en Juli.

jj. De onderste takken der bloempluim zijn vrij ongelijk in lengte, en vormen halve kransen om den stengel, die aan zijn top fluweelachtig behaard is; kafnaalden korter dan de kroonkafjes; aartjes zachtharig.

Bromus mollis. Zachte Dravik.

Een tweejarige, vrij algemeene grassoort; bloeit in Mei en Juni.

II. Het onderste kroonkafje bezit één nerf, het bovenste 3 nerven. De bovenste kroonkafjes zijn aan den rand zachtharig.

Bromus inérmis. Ongewapende Dravik.

Bladen en bladscheeden kaal; onderste kroonkafje zonder of met een zeer korte kafnaald.

Een overblijvende plant op weiland, aan wegen enz.; bloeit in Juni en Juli.

B. Aartjes naar voren breeder uitloopend, met lange kafnaalden.

Bloempluim naar alle zijden gelijkmatig ontwikkeld; takken ruw,

overhangend; kafnaalden langer dan de kroonkafjes.

Bromus stérilis. Schrale Dravik.

Een éénjarige plant; bloeit van Mei—Augustus.

26. Póa, 7 inl. soorten, fam. = n⁰. 9.

A. Wortel vezelig, ten minste zonder lange uitloopers.

I. De takken der bloempluim staan óf afzonderlijk óf ten getale van twee bijeen.

22 3^C KLASSE. TRIANDMA. DRIEHELMIGEN.

Poa annua. Klein Beemdgras.

Een éénjarige plant met eenigszins platgedrukten stengel en eenzijdig ontwikkelde pluim. Algemeen; bloeit bijna het geheele jaar.

II. De onderste takken der bloempluim staan ten getale van 5 bijeen.

De stengel en de eenigszins saamgedrukte bladscheeden zijn ruw. Bindseltje langwerpig; pluim wijduitstaande.

Poa trivialis. Ruwachtig Beemdgras.

Een overblijvende plant, die algemeen wordt aangetroffen; bloeit in Juni en Juli.

B. Wortelstok kruipend, met lange uitloopers.

Stengels en bladscheeden glad; de bovenste bladscheeden veel langer dan het blad. Bindseltjes kort en stomp; pluim wijduit-staande; onderste kroonkafjes wollig, met 5 sterke nerven.

Poa praténsis. Veld-Beemdgras.

Een overblijvende algemeene plant; bloeit in Juni en Juli.

27 Glycéria, 5 inl. soorten, fam. = n⁰. 9.

A. Onderste pluimtakken meestal 2 aan 2 geplaatst, tijdens het bloeien een rechten hoek met de as makende; aartjes met 7—11 bloempjes.

Glyceria fluitans. Drijvend Vlotgras.

Een overblijvende plant aan waterkanten, enz.; bloeit van Juni—Augustus.

B. Pluim met talrijke, veelvuldig vertakte zijassen, die naar alle zijden uitstaan.

Glyceria spectabilis. Fraai Vlotgras.

Een overblijvende plant aan waterkanten, enz.; bloeit in Juni en Juli.

28. Festüca, 9 inl. soorten, fam. = n⁰. 9.

A. Pluimtakken sterk verdikt; halm tot boven aan met bladscheeden bezet.

Eestuca Myürus. Muizestaart.

Een een- of tweejarige plant, op muren en zandgronden; bloeit in Mei en Juni.

B. Pluimtakken gewoon.

ct. Tongetje tweeoorig.

1. Alle bladen borstelvormig.

Eestuca ovina. Schaaps-Zwe nkgras.

Een overblijvende plant op zandgronden; bloeit van Mei—Juli.

2. Onderste bladen borstelvoi'mig; halmstandige bladen vlak; wortel vezelig.

Eestuca duriüscula. Hard Zw enkgras.

Een overblijvende plant op zandgronden; bloeit in Mei en Juni.

i

3^e KLASSE. TRIANDRIA. DRIE HELM!GEN,

[3. Tongetje niet tweeoorig.

Alle bladen vlak, pluimtakken ruw. twee aan twee ontspringend ; de kortere pluimtakken dragen slechts één, de langere van 3—4 aartjes.

Festuca elatior. Hoog Zwenkgras.

Een overblijvende plant op weidegronden, bloeit in Juni en Juli.

29. Arrhendtherum, 1 inl. soort, fam. = n⁰. 9.

Arrhenatherum elatius. Hoog Ha vergras.

Een overblijvende plant, met lijn lancetvormige bladen en gedurende het bloeien wijd uitstaande pluim met slappe takken.

Op weilanden, enz.; bloeit van Mei—Augustus.

30. Hólcus, 2 inl. soorten, fam. = n⁰. 9.

A. Wortel vezelig; kafnaald van de mannelijke bloempjes niet of slechts zeer weinig buiten de kelkkafjes uitstekend.

Holcus lanatus. Wollig Zorggras; Meel raai.

Een overblijvende plant op weiland, aan wegen, enz.; bloeit in Juni en Juli.

B. Wortelstok kruipend; kafnaald der mannelijke bloempjes ver buiten de kelkkafjes uitstekend.

Holcus mollis. Zacht Zorggras.

Een overblijvende plant in bosschen en op heigrond; bloeit van Juni—Augustus.

31. Avéna, 6 inl. soorten, fam. = n⁰. 9.

A. Planten éénjarig; aartjes overhangend; kelkkafjes met 5—9 nerven.

Bloempluim gelijkmatig ontwikkeld; aartjes meestal met twee bloempjes; kelkkafjes langer dan de bloemen, die kaal zijn en waarvan de bovenste geen kafnaald draagt.

Avéna sativa. Gewone Haver; bloeit in Juli en Augustus.

B. Planten overblijvend; aartjes rechtopstaande; kelkkafjes met één—drie nerven. Bladen lijnvormig, vlak, aan beide zijden zacht-harig; onderste bloem met een kafnaald.

Avéna pubéscens. Zachtharige Haver. Op zanden heigrond; bloeit in Mei en Juni.

3^e Orde Trigynia.

32. Holósteum. Eén inl. soort, fam. Muurachtigen (Alsineae).

Hol. umbellatum. Schermbloemig Heelbeen.

Een éénjarige plant met langwerpige wortelbladen, enkelvoudigen

stengel, schermvormig vereenigde bloemen met gekartelde bloembladen , en doosvruchten , die met 6 tanden openspringen. Wisselt af met -4 of 5 meeldraden en 4 of 5 stijlen.

Aan bouwland; bloeit van Maart tot Juni.

4^e KLASSE. TETRANDKIA. VIERHELMIGEN.

C

ü)

O O

S

-fj

a;

w

O

H

Pi w

P5

P

-lt;

H

a H

C/2

¹

4^C KLASSE. TETUANDEIA. VIEUIIELMIGEX. 25

2^e Orde. D i g y n i a. Met twee s t ij 1 e n.

Boomen of struiken met gevleugelde vruchtjes; bloemen vóór de bladen verschijnend. Uhnus. Olm of Iep. V. 2.

Zonder bladen. Stengel draadvormig, zich om andere planten 3 | windend en daarop woekei'end. Cusciita. W a r k r u i d V. 2.

Met bladen. Stengel niet windend; bloemkroon klok-trechter-vormig. Gentidna. Gentiaan itfET* V. 2.

u 4^e Orde. Tetragynia. Met vier stijlen.

Struiken met altijd groene, leerachtige bladen, die langs den rand van stekels voorzien zijn. Ilex. Hulst. (n⁰. 11.)

2 Kruiden; bloemen met een vierbladig of vierdeelig bloemdek, tot

Z aren vereenigd; drijvende of ondergedokene waterplanten, ï Potamogéton. Fonteinkruid, (n⁰. 12.) Zie fig. 12.

2 l^e Orde. Monocjijnia.

1. Córnus, 2 inl. soorten, fam. Kornoeljeachtigen (Córneae). Corn, sanguine a. Roode Kornoelje.

Een struik met roode takken, tegenovergestelde, eironde, puntige bladen, witte, tot bijschermen vereenigde bloemen en zwarte, si tweehokkige steenvruchten.

S In bosschen; bloeit in Juni.

De andere soort, Cornus mas, met roode eetbare vruchten en £ gele bloemen, wordt veelvuldig aangekweekt.

- 2. Dipsacus, 2 inl. soorten, fam. Kaardachtigen (Dipsaceae).

Dipsacus syl vestris. V e 1 d-k a a r d e b o 1.

Een één- of tweejarige plant met stekeligen stengel, ongesteelde, aan hun voet samengegroeide, eveneens met stekeltjes gewapende c bladen en paarse bloemen, die tot een verlengd bloemhoofdje vereenigd zijn, dat door lange, scherpgetande blaadjes omgeven is. | Vrij algemeen; bloeit in Juli en Augustus.

Gekweekt wordt enkele malen Dipsacus Fullónum, waarvan de stekelige bloemhoofdjes worden aangewend tot het uitkammen —-1 (kaarden) der wol.

3. Scabiósa, 3 inl. soorten, fam. = n⁰. 2.

I. Bloembodem behaard, zonder strooschubjes.

Bladen meerendeels vindeelig.

Scabiosa arvénsis (Knautia arvensis). Akker-Schurftkruid. Een overblijvende plant, die grijsachtig groen behaard is, met paarse bloemen. Op bouwgrond; bloeit in Juli en Augustus.

4^e KLASSE. TETRANDBIA. VIERHELMIGEN.

II. Bloembodem met strooschubjes.

A. Bladen ongedeeld.

Scabiosa Succisa (Succisa praténsis). Veld-Schurftkruid.

Een overblijvende plant met paarse of blauwe bloemen.

Op vochtig weiland en in bosschen; bloeit in Augustus en September.

B. Bladen meer of minder sterk gedeeld.

Scabiosa Columbaria. Duiven-Schurftkruid.

Een overblijvende plant op droge, zonnige grasgronden; bloeit, met blauwe of roodblauwe bloempjes, van Juli—September.

4. Sanguisórba. Eén inl. soort, fam. Pimpernelachtigen (Sangui-sórbeae).

Sang, officinalis. Gewoon Sorbenkruid.

Een overblijvende plant met grijsgroene bladen en bruinroode, tot dichte aren vereenigde bloempjes. Op vocbtigen veengrond; bloeit in Juni en Juli.

5. Plantago, 5 inl. soorten, fam. Weegbreeachtigen (Planta-gineae).

A. Bladen bijna gaaf.

a. Bladen eirond of ovaal; bloemsteel niet diep gevoord.

1. Bladen duidelijk gesteeld; bloemsteel ongeveer zoolang als de bladen; aar langer dan de bloemsteel.

Plantago major. Groote Weegbree; Wegebladen

Een overblijvende plant; algemeen op zandgronden; bloeit van Juli—October.

2. Bladschijf in den bladsteel overgaande; bloemsteel langer dan de bladen; aar korter dan de bloemsteel; bladen dicht en kort behaard.

Plantago média. Ruige Weegbree.

Een overblijvende, algemeen voorkomende plant; bloeit van Mei—Juli.

h. Bladen lancetvormig; bloemsteel sterk gevoord.

Plantago lanceolata. Lancetbladige Weegbree.

Een overblijvende, algemeen voorkomende plant; bloeit van April—September.

B. Bladen vindeelig.

Plantago Coronopus. Vindeelige Weegbree. Hertshoorn.

Een éénjarige plant; aan zeekusten en op zanderige gronden; bloeit in Juli en Augustus.

6. Galium, 11 inl. soorten, fam. Sterbladigen (Stellatae).

A. Bloemen zwavelgeel.

4^e KLASSE. TETRANDRIA. VIE11HELMIGEN.

1. Blaadjes langwerpig, in viertallige kransen; bloemen in de oksels der bladen.

Galium Cruciata. Kruisbladig quot;Walstroo.

Een overblijvende plant; op begroeide plaatsen; bloeit van April—Juni.

2. Blaadjes in 6—12tallige kransen; bloemen tot rijke pluimen vereenigd, welriekend. Galium vérum. Echt Walstroo.

Een overblijvende plant op zandgrond (vooral in duinen); bloeit van Juni—October.

B. Bloemen wit.

1. Planten overblijvend, niet een langen wortelstok.

«. Stengel niet stekelig, opstijgend; bladen in achttallige kransen; bloempluim sterk vertakt; vruchtsteeltjes horizontaal uitstaande.

Galium Mollügo. Zacht Walstroo.

Aan wegen; bloeit van Mei—Augustus.

[j. Stengel ruw, rechtopstaande; bladen in viertallige kransen; bloemen tot een losse pluim vereenigd.

Galium palustre. Moeras-Walstroo.

Aan slootkanten; bloeit van Mei—Juli.

2. Planten éénjarig, met een dunnen wortel.

Bladen stekelig, in 6—Stallige kransen; vruchtsteeltjes rechtopstaande ; vruchtjes met haakvormig gekromde borsteljes bezet.

Galium A p a r i n e. Kleefkruid.

Aan heggen en in bosschen; bloeit van Juni—October.

7. Sherardia. Eén inl. soort, fam. = n⁰. 6.

Sh er ar dia arvénsis. Akker-S her ar die.

Een één- of tweejarige plant met ruwen, vierkanten, sterk vertakten stengel, bladen die tot 6 of Stallige kransen vereenigd zijn en kleine, lichtpaarse bloempjes, die telkens ten getale van 4 of 8 dooi' een omwindseltje gesteund worden.

Niet zeldzaam o-p bouwgrond; bloeit in Mei en Juni.

8. Aspérula, 3 inl. soorten, fam. = n⁰. 6.

A s p e r u 1 a o d o r a t a. Lieve vrouwen b e d s t r o o.

Een overblijvend plantje met witte, tot een samengesteld bij-scherm vereenigde bloemen, lancetvormige, in 6—Stallige kransen bijeenstaande bladen en vierkanten stengel; verspreidt bij het drogen een aangenamen geur. In bosschen; niet zeer algemeen; bloeit in Mei en Juni.

9. Majcinthemum. Eén inl. soort, fam. Aspergeachtigen (Aspa-ragineae).

Majanthemum bifólium. Tweebladig Dal kruid.

4^e KLASSE. TETllANDRIA. VIERHELMIGEN.

Een overblijvende plant, met slechts twee, afwisselend geplaatste, gesteelde, hartvormige bladen, witte bloemen en roode bessen.

In bosschen; bloeit in Mei en Juni.

10. Alchemilla, 2 inl. soorten, fam. Pimpernelachtigen (San-guisórbeae).

A. Bloemen aan den top der stengels tot dichte tuilen vereenigd; bladen niervormig-handlobbig. Alchemilla vulgaris. G e-

meene Leeuweklauw; Vrouwenmantel.

Een overblijvende plant met groene bloempjes. Aan boschkanten; bloeit van Mei—Juli.

B. Bloemen in dichte kluwens aan de wigvormige, driespletige bladen tegenovergesteld.

Alchemilla arvénsis. Akke r-L e e u w e k 1 a u w.

Een éénjarige plant met geelgroene bloempjes; op bouwland; bloeit van Mei—-Augustus.

•4® Orde. Tetragynia.

11. Ilex. Eén inl. soort, fam. Hulstachtigen (Aquifoliaceae).

Ilex Aquifólium. Hulst.

Een altijd groene heester met scherp gedoomde, leerachtige, glinsterende bladen, witte, in den oksel der bladen geplaatste bloemen en roode steenvruchten met 3 pitten.

In bosschen en gekweekt; bloeit in Mei.

12. Potamogéton, 16 inl. soorten, fam. Fonteinkruiden (Potameae).

A. Bladen (ondergedokene en drijvende) in vorm verschillend.

Bladen op lange stelen; de drijvende leerachtig, ovaal, met

twee plooien; bladsteel aan de bovenzijde zwak gesleufd.

Potamogéton n a t a n s. D r ij v e n d Fonteinkruid.

B. Alle bladen gelijk in vorm en ondergedoken, de lagere afwisselend, de hoogere tegenovergesteld, vliezig, meestal lancet-vormig of eirond.

I. Bladen vlak, niet geplooid.

a. bladen niet stengelomvattend, helder glanzig groen, ovaal, in een scherpe punt eindigend.

Potamogéton lucens. Glanzig Fonteinkruid.

h. bladen stengelomvattend, meestal hartvormig-eirond, met ruwen rand. Potamogéton perfoliatus. Stengelomvattend

Fonteinkruid.

II. Bladen sterk geplooid:

Potamogéton crisp us. Gekruld Fonteinkruid.

C. alle bladen ondergedoken en gelijk in vorm; alle afwisselend, haarvormig, spits, met één neif en in een bladscheede uitloopend.

Potamogéton pectinatus. Kambladig Fonteinkruid.

5^e klasse. pentand1ua. vijphelmisen.

Genoemde soorten van Fonteinkruid zijn alle overblijvende waterplanten, met groene bloemen, die aan een vrij dikke spil geplaatst zijn en van Juni—Augustus ontluiken.

V^c Klasse. Pentandria. Vijfhelmigen.

Met vijf vrije meeldraden.

Deze klasse omvat bijna ¹I₁₀ deel der zichtbaar bloeiende planten. l^e Orde Monogynia. Met één stijl.

I. Boomen of heesterachtige gewassen.

I Bloemkroon symmetrisch, bijna tweelippig of bijna regelmatig en Sspletig. Bloemen twee aan twee of meerdere bij elkander in kransen of hoofdjes gezeten. Lonicéra. Kam-

perfoelje. (n⁰. i.) Bloemkroon regelmatig trechtervormig; helmknoppen met § l twee spleten in de lengte openspringend, niet met elkander vereenigd. Lycium. Boks do om. (n⁰. 27.)

Bloemkroon regelmatig stervormig. Helmknoppen met een eindporie openspringend en met elkander vereenigd; vrucht een roode bes. Solanum. Nachtschade (Sol. Dulcamara.)

(n⁰. 28.) Zie fig. 15. Stam met behulp van hechtworteltjes klimmend. Bloemen aan den top der takken tot schermen vereenigd; bladen leerachtig, altijd groen. 3—Shoekig of gelobd.

Hédera. Klimop, (n⁰. 2.) Stam rechtopstaande; bloemen afzonderlijk staande of tot trossen vereenigd. Bloembladen klein, schubvormig. op den rand des kelks vastgehecht; vrucht een veelzadige bes. Ribes. Aalbes, (n⁰. 3.)

Stam klimmend (met ranken); vrucht een bes. Bladen handvormig gelobd. Bloemen tot eivormige trossen ver-7 ^ S | eenigd. V i t i s. W ij n s t o k. (n⁰. 4.)

Meeldraden op een vleezige schijf ingeplant. Besachtige , rood gekleurde doosvrucht 3—Shokkig. Bladen tegenovergesteld. Evónymus. Papen muts.

(n⁰. 5.) Zie fig. 13. Meeldraden op den kelkzoom ingeplant, aan de bloembladen tegenovergesteld; vrucht een besachtige steenvrucht. Bladen afwisselend. Rhamnus. \ Wegedoorn. (n⁰. 6.)

II. Kruiden.

A. Bloemen volkomen.

5^e KLASSE. PENTANDEIA. VIJPHELM1GEN.

u. Bloemen onregelmatig (symmetrisch).

Bloemen gespoord. Kelk Sbladig. aan de basis van aanhangselen voorzien, even als twee der meeldraden, waarvan de helmkopjes onderling samenhangen. Viola. Viooltje, (n⁰. 7.) Zie fig. 14.

Bloemkroon trechter-klokvormig; meeldraden niet behaard. Echium. Slangenkr uid. (n⁰. 14.)

Bloemkroon radvormig, met 5 ongelijke slippen; meeldraden wollig behaard; bladen min of meer viltig.

Verbascum. Toorts, (n⁰. 8.)

a. Bloemen aan een naakten, somwijlen zeer korten bloemsteel geplaatst.

Moerasplanten, met drietallige, langgesteelde wortelbladen.

Menyanthes. Waterklaver, (n⁰. 31.) Waterplanten, met fijne, vindeelige bladen, radvormige, rozeroode bloemen en Sdeeligen kelk. H o 11 ó n i a. W a t e r v i o 1 i e r. (n⁰. 9.)

Landplanten. Bloemkroon min of meer trechtervormig, met rolronde, van boven wijdere buis en 5 slippen; bloemen geel of rood. Primula. Sleutelbloem, (n⁰. 10.)

h. Bloemen aan een bebladerden stengel staande.

l^e. Op den bodem van den kelk bevinden zich 4 vruchtjes. Buis der bloemkroon gekromd.

Lycópsis. Kromhals, (n⁰. 20.) ƒ De vruchtdragende kelk bestaat hoofdzakelijk uit twee hoekige, aaneengedrukte blaadjes.

Asperügo. Scherpkruid. (n⁰. 23.) Rijpe vruchtjes op den bodem des kelks aan een schijf vastgehecht, van onder uitgehold.

. Anchüsa. Ossetong. (n⁰. 19.) Rijpe vruchtjes door middel van korte steeltjes aan een zuiltje vastgehecht, zacht-stekelig. Cynoglóssum. Hondstong. (n⁰. 22.)

Zie fig. 17.

Bloemkroon rolrond, klok-trechtervormig; schubjes in de bloembuis priemvormig, naar elkander toegebogen.

Symphytum. Sm eer wortel, (n⁰. 21.)

Zie fig. 16.

Bloemkroon radvormig ; schubjes uitgesneden, behaard.

Borago. Bernagie. (n⁰. 18.) Bloemkroon schotelvormig; schubjes niet uitgesneden of behaard, maar wratachtig.

Myosótis. Vergeet-mij-niet. (n⁰. 17.)

J

5® KLASSE. PENTANDMA. VIJPHELMIGEN.

( Kelk Standirr of Bspletis; rand der bloembuis

Keel der bloem- . ^ i -j

kroon niet door ^niet geplooid.

schubjes gesloten; ( P u 1 m o n a r i a. L o n g e n k r u i d. (n⁰. 15.)

bloemkroon | Kelk 5deelig; rand dei' bloernki-oon met 5 plooien,

trechtervormig. | Lithospérmum. Parelkruid. (n⁰. 16.)

2°. De vrucht is een enkele doosvrucht.

-j- Doosvrucht éénhokkig.

a. Waterplanten met drijvende hartvormige bladen en gele bloemen. Limnanthemum. Watergentiaan. (n⁰. 3'2.)

/ Doosvruchten met 5 kleppen openspringend ; bloemen seel. L y s i m a c h i a. Wederik.

j T lit (ⁿ⁰- ¹²-)

b. Landplanten. ■ u* ^ j i i u-

¹ i Doosvrucht met een rond dekseltje open-

| springend. A n a g a 11 i s. B a s t e r d m u u r. \ quot; (n⁰. 11.)

-J-}- Doosvrucht meerhokkig.

Met stekels. Bloemkroon trechtervormig; zoom der bloembuis met 5 duidelijke plooien. Datiira. Doornappel, (n⁰. 24.)

I Doosvrucht met een deksel openspringend, binnen den blij-venden kelk besloten. H y oscy a mu s. Bilzenkruid.

(n⁰. 25.) Zie fig. 18. De doosvrucht opent zich van boven met zijdelingsche poriën en is tolvormig of eirond; bloemkroon meestal klok-vormig en blauw. Campanula. Klokje, (n⁰. 29.)

Bladen tegenovergesteld; bloemen in schermvor-mige tuilen of aren, meestal rood; bloemstelen zonder schutblaadjes.

_s i 1 Erythraéa. Duizendguldenkruid. (n⁰. 30).

Bladen verspreid; bloemstelen met één of twee witte of roodachtige bloemen en 2 schutblaadjes; stengel meestal windend.

Convolvulus. Winde. (n⁰. 33.)

3^e. De vrucht in een vleezige bes.

Bloemkroon radvormig; helmknopjes vergroeid, aan den top openspringend. S o 1 a n u m. Nachtschade, (n⁰. 28.)

Bloemkroon klokvormig; bessen glanzig zwart, aan hun voet gesteund door den blij venden stervormigen kelk; bladen eirond, twee aan twee geplaatst. A'tropa. Doodkruid. (n⁰. 26.) B. Bloemen onvolkomen (met een bloemdek).

Bloemen zonder steeltjes, in den oksel der bladen alleen staande; doosvrucht kogelvormig. Glaux. Melk kruid. (n⁰. 13.)

5^e KLASSE. PENTANDRTA. VIJFHELMIGEN.

Bloemen zonder steeltjes, tot tros- of aarvorraige kluwens ver-eenigd; (meestal zijn deze planten éénhuizig of veeltelig).

A'triplex. Melde. XXI. 5.

2^e Orde. D i g y n i a. Met twee s t ij 1 e n.

I. Bloemen onvolkomen (alleen van een bloemdek voorzien).

a. Boomen met gevleugelde vruchtjes; meeldraden in getal tusschen 4, 5 of 8 afwisselend. Ulmus. Olm of Iep. (n⁰. 36.)

Zie fig. 19.

Bloemen meest éénslachtig (één of tweehuizig of veeltelig).

A'triplex. Melde. XXI. 5.

Blaadjes van het bloemdek, na het rijpen der vrucht, van dwars geplaatste, vleugelvormige aanhangselen voorzien. Salsola. Loögkruid. (n⁰. 37.)

Meeldraden vastgehecht aan den voet dei-blaadjes van het bloemdek.

a. Bloemdek om de rijpe vruchten achterblijvend, droog en vliezig.

Chen op odium. Ganzevoet. (n⁰. 40.)

b. Bloemdek om de rijpe vrucht achterblijvend, sappig en besachtig.

Blitum. Sapkelk. (n⁰. 39.) Meeldraden vastgehecht aan een onderstandige, meestal napvormige schijf.

B é t a. Biet. (n⁰. 28.)

II. Bloemen volkomen.

a. Stengel bladloos, zich windend om andere planten en daarop woekerend. Cuscüta. Warkruid, (n⁰. 35.)

Bloemkroon éénbladig, klok-trechtervormig, meestal blauw 1 of violet; bladen enkelvoudig. G e n t i a n a. Gentiaan.

(n⁰. 34.)

Bloemkroon 5bladig; bloemen tot schermen vereenigd; I bladen meestal samengesteld.

ifam. Schermbloemigen. (Umbelliferae.) (n⁰⁸. 41—61.)

Schermbloemigen.

Tengevolge van de dikwerf vrij groote gelijkvormigheid dei-planten, die tot deze natuurlijke familie behooren, is het onderscheiden der geslachten en soorten volgens den bloem- en bladvorm meestal rnoeielijk en is men derhalve gewoon die onderscheiding te bewerkstelligen naar den aard van de vrucht en van hare

5^e KLASSE. PENTA.NDEIA. VIJFHELMIGEN.

onderdeelen. Het zal daarom niet ongepast zijn hier een beknopte beschrijving der familie en vooral der vrucht te geven.

De planten dezer groep zijn meestal kruidachtig, met samengestelde bladen, die naar onder in een bladscheede uitloopen. De bloemen staan tot enkelvoudige of samengestelde schermen (umbel-lae) bijeen. De hoofd- en nevenschermen kunnen door een krans van kleine blaadjes (omwindsel) omgeven zijn. De kelk eindigt in 5, gewoonlijk kleine slippen, die boven den eierstok geplaatst zijn. De 5 bloemblaadjes wisselen met de kelkblaadjes af, zijn wit, roodachtig of geel gekleurd en aan den top meestal eenigzins ingerold.

De 5 meeldraden staan op den rand van den kelk en van een schijfvormig deel (stijlvoet), dat den eierstok kroont. De eierstok, die oorspronkelijk uit één stuk bestaat, splitst zich bij het rijpen in tweeën, zoodat de twee daaruit gevormde vruchtjes (deelvruchtjes) ieder aan een arm van den vruchtsteel (vruchtdrager), die zich eveneens in tweeën deelt, bevestigd blijven. Ieder half vruchtje, afzonderlijk beschouwd, vertoont twee zijden, nl. een buikzijde (de oorspronkelijke vereenigingsvlakte der beide vruchtjes), waarin gewoonlijk een groefje wordt aangetroffen, en een rugzijde, aan de andere tegenovergesteld. Deze rugzijde kan of vlak of gewelfd zijn.

Terwijl de vruchtjes enkele malen volkomen glad zijn, worden toch bij de meeste op de oppervlakte 5 vooruitstekende hoofd-ribben aangetroffen, die zelve ook weder gaaf, getand, gekarteld enz. kunnen zijn en die van elkander gescheiden worden door verdiepte groeven of voren, waarin men somtijds nog kleinere b ij r i b b e n vindt.

Snijdt men zulk een vruchtje dwars door, dan bemerkt men zeer dikwijls op de plaats der groeven, en enkele malen ook aan de buikzijde, donkere stippen (striemen) in verschillend getal (meestal 4 , 2 of 4), die bij nader onderzoek blijken te bestaan uit kanaaltjes met een hars- of olieachtige stof gevuld, waaraan de meeste dezer vruchtjes hunnen eigenaardigen geur te danken hebben.

Bij het doorsnijden bemerkt men tevens dat het zaad vast met de vruchthuid verbonden is en dat men een kiemwit aantreft, dat vlak, gebogen of hol kan zijn.

Houdt men nu in het oog, dat de verschillende deelen der vrucht zich in tal van wijzigingen kunnen voordoen en dat deze tevens regelmatig bij dezelfde plantensoort voorkomen, dan blijkt het duidelijk, dat men hierdoor rijkelijk kan beschikken over kenmerken tot onderscheiding der verschillende gewassen, die deze plantenfamilie vormen. Zie fig. 20.

v. d. Harst, Flantenk. 3e cir. 3

5^e KLASSE. PENTANDRIA. VIJFHBLMIGEN.

I. Bloemen tot enkelvoudige schermen of ineengedrongen hoofdjes vereenigd.

a. Bloemen tot hoofdjes vereenigd, die door een doornachtig omwindsel gesteund worden; bladen stekelig.

Ery'ngium. Kruisdistel. (n⁰. 43.) Vruchten met een langen snavel.

Scandix. Naaldkervel. (n⁰. 58.) o ■ _lt; I Bloemen met korte steeltjes; vrucht met haak-1*3 1 vormige stekels bedekt; wortelbladen handvormig

I Ir | gedeeld. Sanicula. Breukkruid. (n⁰. 42.) S ^ i Bloemen tot kleine schermpjes vereenigd, die uit

II I den oksel der schild vormige bladen ontspringen. quot; \ Hydrocótyle. Waternavel. (n⁰. 41.)

II. Bloemen tot samengestelde schermen vereenigd.

A. Bladen enkelvoudig, gaafrandig, somtijds doorgroeid; bloemen geel. Bupleürum. Doorwas. Hazenoor. (n⁰. 49.)

B. Bladen gevind (dikwijls 2—3werf gevind).

l^e. Vruchtjes met 5 hoofd- en 4 nevenribben, de eerste met korte borstels, de laatste met langere stekels bezet. Het omwindsel bestaat uit talrijke, diep ingesneden blaadjes.

Daücus. Peen. (n⁰. 56.) 2^e. Vruchtjes met slechts 5 hoofdribben (stekelig of glad) of met 4 onduidelijke bijribben.

a. Vruchtjes met 2 langere zijdelingsche ribben (gevleugeld). De vleugels der beide vruchtjes sluiten van weerszijde niet juist

aaneen, zoodat de geheele vrucht eigenlijk 4 vleugels bezit; bloemblaadjes spits. Angelica. Engelwortel, (n⁰. 52.)

lt; I Stengelbladen in zeer fijne slippen eindigend, lil Anéthum. Dil. (n⁰. 53.)

I £ | £.££ ( Bloembladen geel, ingerold.

= J \ 2t||' § 1 Pastinaca. Pastinake. (n⁰. 54.)

fï I ^ lt; • 1 '

| ïquot; I É_ = 2- j Bloembladen wit of roodachtig, omgekeerd hart-' ^ t E. ? (vormig. Heracléum. B ere klauw. (n⁰. 55.)

b. Vruchtjes zonder zijdelingsche vleugels.

a. Vrucht met een snavel of met stekeltjes.

g I Snavel kort, met 5 ribben ; het vruchtje zelf zonder ribben.

Anthriscus. Stekelzaad. (n⁰. 59.) Snavel lang, zonder ribben, de vrucht met 5 ribben; bloemen tot een tweestralig scherm vereenigd.

Scandix. Naaldkervel. (n⁰. 58.) Zonder snavel; (bijribben) stekelig, met korte borsteltjes.

Tórilis. Doornzaad. (n⁰. 57.)

5^e KLASSE. PENTANDRIA. VIJFHEI.MIGEX. 35

[j. Vrucht glad.

-f- Vrucht aan de buikvlakte met een diepe voege.

lt; [ Eirond, met golfsgewijs gekartelde ribben. |. ) Cónium. Scheerling, (n⁰. 61.)

Langwerpig rolrond, met 5 gave ribben.

Chaerophy'llum. Kervel, (n⁰. 60.) Vrucht met korten snavel, langwerpig rolrond, zonder ribben; snavel met 5 ribben. Anthriscus. Stekelzaad. (n⁰. 59.) -j~j- Vrucht aan de buikvlakte zonder voege.

a. Moeras- of Waterplanten.

Vrucht langwerpig eirond; bladen met fijne slippen.

O e n a n t h e. P ij p k r u i d. (n⁰. 50.) Vrucht kogelvormig; halve vruchtjes naar de buikzijde toe | — j smaller. (Wortelstok met holle vakjes.)

Cicüta. Waterscheerling, (n⁰. 44.) Stengel oppervlakkig gesleufd; vrucht zijdelings afgeplat; bladen enkel gevind. Sium. Watereppe. (n⁰. 48.)

b. Landplanten.

Bloembladen rondachtig, met smallere ingerolde punt; vrucht eivormig met draadachtige ribben (bladen glanzig).

Petroselinum. Peterselie, (n⁰. 45.) Vrucht kogel-eivormig, op de dwarse doorsnede bijna cirkelrond; omwindseltjes gevormd uit 3, naar één zijde gerichte blaadjes. Aethüsa. Hondspeterselie. (n⁰. 51.)

^ | Stengelbladen dubbel 3tallig, afzonderlijke blaadjes s | 1 breed. Aegopódium. Zevenblad. (n⁰. 46.) ^''1 | J | Stengelbladen sterk gevind, afzonderlijke blaadjes en g J bladslippen lijnvormig; aan den hoofdbladsteel kruis-^J'^r [ gewijs geplaatst. Carum. Karwei, (n⁰. 47.)

3^e Orde. Trigynia. Met 3 stijlen.

Eierstok bovenstandig; vruchten opgeblazen; zaden kraakbeenachtig. Staphy'lea. (n⁰. 62.) g 1 Bladen oneven gevind. Sambücus. Vlier. (n⁰. 63.)

Bladen tegenovergesteld, getand of gelobd, bloemen in tuilen; vrucht een steenvrucht.

Viburnum. Sneeuwbal, (n⁰. 64.) Bladen afwisselend; bloemen in de oksels der s.lt; | bladen geplaatst. Rhdmnus. Wegedoorn.

^? I v. I.

3*

5^e KLASSE. PENTANimiA. VIJFHELMTGEN.

Bladen oneven gevind. Sambücus (Ebulum) Vlier. (n⁰. 63.) I g I Bloemblaadjes tweespletig of tweedeelig.

quot;I Stellar ia. Sterremuui-.

X. 3.

• Bloemblaadjes gaaf; bloemen tot schermen vereenigd, met later teruggeslagene bloem-steeltjes.

H olósteum. Heelbeen.

ni. 3.

Met 8—10 tanden openspringend; bloemblaadjes tweespletig of uitgeschulpt.

Cerdstium. Hoornbloem.

X. 5.

Doosvrucht met 3, 5—10 hokjes, kogelvormig.

Li num. Vlas. V. 5.

4^e Orde. Tetragynia. Met 4 stijlen.

De plant draagt slechts één bloem met 5bladigen kelk en bloemkroon , welke laatste van 5 franjevormige, klierdragende nevenbloembladen voorzien is. P ar nas si a. Parnaskruid. (n⁰. 65.)

5^e Orde. Pentagynia. Met 5 stijlen.

Bloemen tot hoofdjes of tot éénzijdige, aarvormige, vertakte, bloeiwijzen vereenigd. Planten aan zeekusten.

Statice. Strandkruid. (n⁰. 66.) Bloemen tot trossen vereenigd; bladen een wortelroset vormende, roodbruin gekleurd en omzoomd door klierdragende haren; meestal op vochtigen veengrond.

Drósera. Zonnedauw, (n⁰. 67.)

Doosvrucht 3, 5—lOhokkig, kogelvormig; kelk 5sple-tig; bloemkroon Sbladig. Linum. Vlas. (n⁰. 68.)

Doosvrucht éénhokkig; bloemblaadjes 5 in getal, tweespletig of uitgeschulpt. Cerdstium. Hoornbloem.

X. 5.

1® Orde. Monogynia.

1. Lonicéra. Eén inl. soort, fam. Kamperfoelieachtigen (Capri-foliaceae.)

Lonicera Pe r icly'm en um. quot;Wilde Kamperfoelie. Een heesterachtige slingerplant met kruisgewijs geplaatste, kort-o-esteelde of zittende, ovale bladen, geelwitte, welriekende, aan

I

5^e KLASSE. PENTANDEIA. VIJFHELMIGEN. 37

de toppen der takken tot hoofdjes vereenigde bloemen en roode bessen. In bosschen; bloeit van Juni—Augustus.

Lonic. Caprifólium. Tuin-Kamperfoelie, metsaamgegroeide bladen, wordt zeer veel gekweekt.

2. Hédera. Eén inl. soort, fam. Araliaachtigen (Araliaceae.) He de ra helix. Klimop. Boom veil.

Een heesterachtige, door middel van hecht worteltjes klimmende plant, met leerachtige gladde bladen, van welke de onderste gewoonlijk hartvormig, de bovenste eirond en gaafrandig zijn. Bloemen groengeel, tot schermen vereenigd. De bessen, die eerst in het volgende voorjaar rijpen, zijn eerst groen en later zwart; bloeit in September en October.

3. Ribes, 4 inl. soorten, fam. Aalbesachtigen (Grossularieae). Stam en takken met doornen; bloemsteeltjes met 4—3 bloemen:

Ribes Grossularia. Kruisbes. Trossen rechtopstaande; bloemen geel, meestal twee-huizig; steunblaadjes lancetvormig, langer dan de bloemsteeltjes. Ribes alpinum. Alpenbes. ^ _H / De spitse bladen zijn, evenals de kelk, aan

£-1 §- 5 1 l de onderzijde met kliertjes bezet, die gewoon-• — ^T

« g 3 ^ . .

pquot; o \ ? d rf¹ 1 zwart

Z 1 2:^2 £ I 4WCUU

'isl ifquot; sf 1? \ Ribes nigrum. Zwarte Aalbes.

|||i- De stompe bladen zijn evenmin als de scho-£- K-quot; s I telvormige kelk met kliertjes bezet. Bessen rood P'| if (of wit).

» ' Ribes rübrum. Roode Aalbes. Als sierheester in tuinen wordt nog aangekweekt Ribes san-guineum met roode of witte, tot trossen vereenigde bloemen.

4. Vftis. Één inl. soort, fam. Wijnstokachtigen (Ampelideae). V i t i s v i n i f e r a. W ij n s t o k.

Een uit W.-Azië afkomstige plant, met hartvormige, gelobde, grof getande bladen, die aan de ranken tegenovergesteld staan. De bloemen zijn klein, met 4 of 5 bloembladen, die aan de onderzijde loslaten en, van boven nog samenhangende, als een kapje worden afgestooten; de vruchten zijn de bekende druiven; bloeit in Juni en Juli.

5. Evónymus. Één inl. soort, fam. Celastrusachtigen

(Celastrineae).

Evonymus europaéus. Kardinaalsmuts.

Een heester met vierhoekige takken, tegenovergestelde bladen

38 5^e KLASSE. PENTANDRIA. VIJFHELMIGBN.

en roode, stomp vierhoekige vruchten. In bosschen; bloeit in Mei en Juni.

6. Rhamnus, 2 inl. soorten, fam. Wegedoornachtigen (Rhamneae). Rhamnus Cathartica. Gezaagde Wegedporn. Een heester met doornig uitloopende takken, fijngezaagde bladen,

meestal éénslachtige bloemen en zwarte bessen.

Rhamnus Frangula. Gewone Wegedoorn. Hondsboom. Een heeester met ongedoornde takken, gaafrandige bladen, tweeslachtige bloemen en zwarte bessen.

Beide soorten worden in bosschen aangetroffen en bloeien in Mei en Juni.

7. Viola, 10 inl. soorten, fam. Vioolachtigen (Violaceae).

A. De 4 bovenste bloemblaadjes staan rechtop en bedekken elkander dakpansgewijze; stempel groot, uitgehold kogelvormig; onderste bladen hartvormig, bovenste lancetvormig; steunblaadjes liervormig-vindeelig. Viola tricolor. Driekleurig Viooltje.

Een éénjarige plant met wit-gele of driekleurige bloemen. Op bouwland; bloeit van Mei—October.

B. De twee middelste kroonblaadjes staan zijdelings uitgespreid. I Stengel rechtopstaande, kaal; steunblaadjes der middelste

stengelbladen half zoo lang als de bladsteel; spoor dei-bloemkroon even lang als de kelkaanhangselen. Bladen lang lancetvormig, met hartvormige basis; stempel haakvormig. Viola stagnina. Bleekbloemig Viooltje. Een lt; overblijvende plant met bleekblauwe bloemen; op moerassig 5- ' plaatsen; bloeit in Mei en Juni.

Stengel liggend; bladen langwerpig-eirond met hartvormige basis; bloemkroon blauw met een gele spoor, die aan de onderzijde gevoord is, stempel haakvormig.

Viola canina. Hondsviooltje. Een overblijvende plant cp zandgronden; bloeit in Mei en Juni.

Bladen langwerpig-hartvormig, evenals de geheele plant donzig behaard; uitloopers zijn niet aanwezig; stempel haakvormig. Bloemkroon bleek-lila, reukeloos.

«3- bi ■ -

g-r j Viola hirta. Ruig Viooltje. Overblijvend; op zand-

glWiHACll, UIUCIU 111 ^1.^111 *^11

Bladen breed-hartvormig, kort behaard; uitloopei's aan-

ö J

wezig.

Stempel haakvormig; bloemen violet, welriekend.

Viola o do rata. Welriekend Viooltje, Overblijvend, langs slootkanten; bloeit in Maart en April.

¹

Ó^e KLASSE. PENTANDBJA. VIJFHELMIGEN. 39

8. Verböscum, 7 inl. soorten, fam. Toortsen (Verbasceae).

A. De bloemen zijn ten getale van 4 of meer in de oksels der schutbladen tot bijschermen vereenigd, welke te zamen een valsche aar vormen.

I. De bladen gaan gedeeltelijk in den stengel over en reiken met dat gedeelte tot het voorgaande blad; kortere meeldraden met een witte wol bedekt; helmknoppen eenigszins in de helmdraden overgaande.

a. Bladen fijn gekarteld; de 2 grootste helmdraden zijn ongeveer viermaal langer dan de helmknoppen.

Verbascum Thapsus. Kleinbloemige Toorts.

h. Bladen grof gekarteld; de 2 grootste helmdraden zijn slechts tweemaal langer dan de helmknopjes.

Verbascum Thapsifórme. Grootbloemige Toorts.

II. De bladen gaan niet in den stengel over, maar zijn op kortere of langere steeltjes gezeten; de onderste bladen zijn aan hun voet hartvormig, aan de onderzijde viltig, aan de bovenzijde bijna kaal. Helmdraden met een paarse wol bedekt.

Verbascum nigrum. Zwarte Toorts.

B. Bloemen alleen- of 2 aan 2 staande, tot trossen of pluimen vereenigd.

Bladen kaal, de onderste bochtig, langwerpig, omgekeerd-eirond. Helmdraden met een paarse wol.

Verbascum Blattaria. Mot werende Toorts.

De Toortsen (koningskaarsen) zijn alle tweejarig en komen op zonnige plaatsen voor, terwijl zij meestal in Juli en Augustus met gele (of witte) bloemen voorzien zijn. De meeste zijn viltig behaarde , vrij groote planten. Hunne soorten kruisen zich gemakkelijk in het wild, zoodat ook bastaardvormen worden aangetrotfen.

9. Holtónia. Eén inl. soort, fam. Sleutelbloemigen. (Primulaceae.)

Hottonia palüstris. Water violier.

Een overblijvende waterplant, met fijn vindeelige, ondergedoken bladen en, tot kransen aan een langen bloemstengel vereenigde, witte of licht rooskleurige bloemen; bloeit in Mei en Juni.

10. Prfmula, 3 inl. soorten fam. = n⁰. 9.

A. Bloemen aan een langen steel schermsgewijze bijeenstaande, geel gekleurd, met waterpas uitstaande slippen; bladen eirond, duidelijk van den bladsteel te onderscheiden.

Primula elatior. Hoogstengelige Sleutelbloem.

Overblijvend. Op vochtigen grond; bloeit van Maart tot Mei.

B. Bloemen alleen of in klein aantal op korte bloemsteeltjes

40 5^e KLASSE. PENTANDBIA. VIJFHELMIGEN.

geplaatst, zoodat zij schijnbaar in den oksel der bladen staan, geel gekleurd, Bladen geleidelijk in den bladsteel overgaande.

Primula acaulis. Stengellooze Sleutelbloem.

Overblijvend; op vochtigen grond; bloeit van Maart—Mei.

11. Anagéllls, 2 inl. soorten, fam. = n⁰. 9.

Anagallis arvénsis. Akker-Bastaardmuur. Guichelheil.

Een éénjarige plant met sterkvertakte, liggende, vierkante stengels , tegenovergestelde of tot drietallige kransen vereenigde, eironde bladen en, in den oksel der bladen op lange stelen gezeten, roode of blauwe bloemen. (Anag. coerülea).

Op bouwland; bloeit in Juli en Augustus.

12. Lysimachia, 4 inl. soorten, fam. = n⁰. 9.

A. Bloemen tot eindstandige pluimen vereenigd.

Lysimachia vulgaris. Groote gele Wederik. Wilde Wilg.

Een overblijvende plant met tegenovergestelde of in kransen geplaatste, lang-lancetvormige of eironde bladen, gele bloemen en half éénbroederige meeldraden. Op vochtige plaatsen; bloeit van Juni—-Augustus.

B. Bloemen in de oksels der cirkelronde bladen alleenstaande.

Lysimachia Nummularia. Penningkruid.

Een overblijvende plant, met liggende vierkante stengels en gele bloemen.

Vooral langs slooten; bloeit in Juni en Juli.

13. Glaux. Eén inl. soort, fam. = n⁰. 9.

Glaux rnaritima. Zee-Melkkruid.

Een overblijvende plant met liggende stengels, tegenovergestelde, zittende, smal ovale blaadjes en bleekroode bloempjes, die in den oksel der bladen staan en alleen door een bloemdek (kelk) omhuld worden.

Op zilte gronden; bloeit in Mei en Juni.

14. Echlum. Eén inl. soort, fam. Ruwbladigen. Bernageachtigen.

Echium vulgare. Slangekop. (Boragineae.)

Een tweejarige plant, met stekeligen stengel, lancetvormige bladen

en tot pluimvormige bloeiwijzen vereenigde bijschermen van roode of blauwe, symmetrische bloemen. Op zandgrond; bloeit van Juni— October.

15. Pulmonéria. Eén inl. soort, fam. = n⁰. 14.

Pulmonaria officinalis. Gewoon Longenkruid.

Een overblijvende plant met eironde, gevlekte bladen en trosvormig vereenigde, rood-paarse bloemen, die niet van schubjes maar van een haarkrans op de keel der bloemkroon voorzien zijn.

In boschachtige streken; bloeit in Mei en Juni.

5^e KLASSE. PENTANDRIA, VIJPïlELMIGEK.

16. Lithospérmum, 2 inl. soorten, fam. == n⁰. 14.

Lithospermum arvénse. Akker-Pai'elzaad.

Een éénjarige plant met enkelvoudigen of weinig vertakten stengel, smal lancetvormige bladen, witte bloempjes en ruwe vruchtjes.

Op bouwland; bloeit van April—Juni.

17. Myosótis, 8 inl. soorten, fam. = n⁰. 14-.

I. Kelk met aangedrukte haren.

a. Wortelstok scheef en kruipend. Stengel kantig, zachtharig, bladen lang-lancetvormig; kelk 5tandig. Stijl even lang als de kelk. Myosotis palüstris. Gewone Vergeet-mij-niet.

Een overblijvende plant met blauwe bloempjes. Aan waterkanten ; bloeit van Mei—Augustus.

h. Wortel vezelig; stengel rolrond; meestal onbehaard; bladen langwerpig. Stijl veel korter dan de kelk. Myosotis

caespitósa. Zodenvormende Vergeet-mij-niet.

Een tweejarige plant met blauwe bloempjes; aan waterkanten; bloeit van Juni—Augustus.

II. Kelk met wijd uitstaande, haakvormig gebogen haren.

a. Vruchtsteeltjes korter dan de gesloten, om de vrucht achterblijvende kelk; buis der bloemkroon in den kelk verborgen; bloemtrossen half bebiaaerd.

Myosotis s t r i c t a. S t ij v e V e r g e e t-m ij-n i e t.

Een éénjarige plant met blauwe bloempjes. Op zandgrond; bloeit van April—Juni.

b. Vruchtsteeltjes even lang of langer dan de vruchtkelk, welks slippen naar elkander toenijgen; zoom der bloemkroon vlak.

Myosotis sylvatica. Bosch-Vergeet-mij-niet.

Een overblijvende of tweejarige plant, met blauwe bloempjes; in bosschen; bloeit in Mei en Juni.

18. Borégo. Eén inl. soort, fam. = n⁰. 14.

Borago officinalis. Bernagie.

Een éénjarige, zeer ruwe plant met ovale, op steeltjes gezeten onderste en smalle, stengelomvattende bovenste bladen; bloemen blauw; meeldraden kegelvormig vereenigd. Langs wegen, enz.; bloeit in Juni en Juli.

19. Anchüsa. Eén inl. soort, fam. = n⁰. 14.

Anchusa officinalis. Ossetong.

Een tweejarige plant met lancetvormige, stijfharige bladen, en dichtopeenstaande, blauwe bloemen.

In duinen, enz.; bloeit van Juni—Augustus.

42 5^e KLASSE. PENTANDRIA. VIJFHELMIGEN.

20. Lycópsis. Eén inl. soort, fam. = n⁰. 14.

Lycopsis arvénis. Akker-Kromhals.

Een éénjarige plant met lancetvormige, ruwe bladen en dicht opeenstaande, blauwe of witte bloemen met een gekromde bloembuis.

Op bouwland; bloeit van Juni—October.

21. Symphytum. Eén inl. soort, fam. = n⁰. 14.

Symphytum officinale. Smeerwortel.

Een overblijvende plant met vertakten stengel, lancetvormige, ruwharige bladen, die langs den stengel afloopen, en roode of witte bloemen, welke door 5 driehoekige schubjes gesloten en tot opgerolde bijschermen vereenigd zijn.

Vrij algemeen; bloeit van Mei—Juli.

22. Cynoglóssum. Eén inl. soort, fam. = n⁰. 14.

Cynoglossum officinale. Gewone Hondstong.

Een tweejarige plant met breede wortelbladen, die op lange stelen gezeten zijn, en zittende, smallere, zachtharige stengelbladen. Bloemen bruinrood, in korte trossen aan het einde van den stengel geplaatst. Vruchtjes stekelig.

Op onbebouwde gronden; bloeit van Mei—Juli.

23. Asperögo. Eén inl. soort. fam. = n⁰. 14.

Asperugo procümbens. Liggend Scherpkruid.

Een éénjarige plant met liggenden stengel, die aan zijn voet

stekelige takjes voortbrengt; bladen elliptisch, ruw; bloemen paars, tot éénzijdige bijschermen vereenigd.

Rondom de vruchtjes blijft de kelk, bestaande uit twee vlakke, hoekige blaadjes, achter.

Op zandgrond; bloeit van April—Juni.

24. Datura. Eén inl. soort, fam. Nachtschaden (Solaneae) (deze familie omvat planten, die meestal vergiftige eigenschappen bezitten). ,

Datura Stramonium. Doornappel.

Een éénjarige plant met vorksgewijs vertakten stengel, eironde, grof getande bladen en groote, witte, overlangs geplooide, trechtervormige bloemkroon. De zeer stekelige zaaddoozen worden aan hun voet omgeven door de schijfvormige rest van den kelk, bevatten in 4 hokjes talrijke zwarte zaden, en springen zóó open, dat de tusschenschotten in het midden blijven staan.

Op bouwgrond, enz.; bloeit in Juli.

0° KLASSE. l'ENTANDEIA. V1JPHEL5IIGEN.

25. Hyoscy amus. Eén inl. sooi't, fam. = n⁰. 24.

Hyoscyamus niger. Zwart Bilzenkruid.

Een één- of tweejarige plant met gesteelde lagere en halfstengel-omvattende, zachtharige, gegolfde hoogere bladen. De gele, met paarse adertjes doorwevene bloemen staan aan één zijde van het bovenste gedeelte des stengels. De kelk blijft rondom de tweehokkige , met een deksel openspringende vrucht achter.

Langs wegen, enz.; bloeit in Juli en Augustus.

26. A'tropa. Eén inl. soort, fam. = n⁰. 24.

Atropa Belladonna. Wolfskers; Doodkruid.

Een overblijvende plant met gaflelig vertakten stengel, gaaf-randige, eironde bladen, bruingele, klokvormige, op lange stelen gezeten bloemen en donker zwarte bessen.

Tusschen houtgewas, niet zeer algemeen; bloeit van Juni— Augustus.

27. Ly'cium. Eén inl. soort, fam. = n⁰. 24.

Lycium barbarum. Boksdoorn.

Een heesterachtige plant met lancetvormige, tot bundels ver-eenigde bladen, alleenstaande of tot groepen vereenigde paarse bloemen en roode bessen.

Op duingrond; bloeit in Juni en Juli.

28. Soldnum. 5 inl. soorten, fam. = n⁰. 24.

Bladen oneven- en afgebroken gevind; tusschen de

wortels vele knollen, die aan lange stelen bevestigd zijn; bloemen roodachtig of wit, bessen groen.

Solanum tuberosum. Aardappel. Een overblijvende, gekweekte plant; bloeit in Juli

en Augustus.

Bladen enkelvoudig, bochtig ingesneden; zonder knollen; stengel bijna onbehaard; bloemen witachtig; bessen zwart. Solanum nigrum. Zwarte

Nachtschade.

Een éénjarige plant; langs wegen, enz.; bloeit van \ Juli—October.

II. Stengel heesterachtig, slingerend of heen en weer gekronkeld ; bladen enkelvoudig; gaaf of somtijds spiesvormig; bloemkroon paars met groene vlekjes; bessen rood.

Solanum Dulcamara. Bitterzoet. Elf rank. Een overblijvende plant, op vochtige plaatsen in kreupelhout, enz.; bloeit van Juni—Augustus.

5® KLASSE. PENTANDRIA. VIJFIIELMIGEN.

8 inl. soorten, fam. Klokjesachtigen (Campa-

Campanula rotundifólia. Rondbladig Klokje.

Een overblijvende plant met rondachtig nier-vormige of hartvormig-eironde wortelbladen, lijnvormige stengelbladen en priemvormige kelkslippen; bloemkroon blauw.

Vrij algemeen langs wegen, enz.; bloeit van Juni—October.

Campanula rapunculoides. Éénzijdig Klokje.

Een overblijvende plant, met stomp-kantigen stengel, kortharige, gezaagde, langwerpige onderste- en lancetvormige hoogere bladen; bloemen blauw.

Aan bouwgrond, enz.; bloeit van Juli— September.

Campanula Rapünculus. Knol-dragend Klokje.

Een tweejarige plant, met langwer-pig-eironde en lijn-lancetvormige bladen ; bloemen blauw.

Aan akkers, enz.; bloeit van Juni—Aug.

Campanula persicifólia. Perzik-bladig Klokje.

Een overblijvende plant, met lang-werpig-eironde en lijn-lancetvormige. fijn-gezaagde bladen; bloemen blauw.

Op beschaduwden grond; bloeit van J uni— September.

Campanula Trachélium. Ruwbla-dig Klokj e.

Een overblijvende plant met grof gezaagde, ruwharige bladen, waarvan de onderste lang gesteeld en hartvormig-eirond, de bovenste zittend en langwerpig zijn; bloemen blauw.

Op boschgrond, enz.; bloeit van Juli—September.

5^e KLASSE. PENTANDBIA. VIJFHELMIGEN,

30. Erythréea, 3 inl. soorten, fam. Gentiaanachtigen. (Gentian eae.)

Wortelbladen breed-ovaal; bloemen vleeschrood, tot vlakke bloeitoppen vereenigd.

Erythraea Centaurium.

kruid. Een tweejarige plant; op duingrond.

Wortelbladen lancetvormig, bloemen rozerood, tot bloeitoppen vereenigd.

Erythraea 1 i 11 o r a 1 i s.

denkruid. Een éénjarige plant; op duingrond.

Bij beide soorten draaien de helmknoppen zich spiraalvormig. zoodra zij zich van hun stuifmeel ontlast hebben; bloeitijd Juli— September.

31. Menydnthes. Eén inl. soort, fam. = n⁰. 30.

Menyanthes trifoliata. Waterklaver.

Een overblijvende plant met grondstandige, lang gesteelde, drie-tallige bladen; de afzonderlijke blaadjes zijn omgekeerd eirond. Bloemen tot een tros vereenigd, licht vleeschrood of wit, inwendig behaard.

Aan waterkanten, enz.; bloeit in Mei en Juni.

32. Limnónthemum. Eén inl. soort, fam. = n⁰. 30.

Limnanthemum nymphaeoides. Watergentiaan.

Een waterplant met drijvende, afgerond hartvormige bladen;

de gele bloemen zijn in den oksel der bladen tot schermpjes vereenigd; bloembladen gewimperd; overblijvend; bloeit in Juli en Aug.

33. ConvÓlvulllS, 3 inl. soorten, fam. Windeachtigen (Convol-vulaceae).

a. 2 hartvormige schutblaadjes tegen den kelk aangedrukt; stengel slingerend; bladen pijlvormig; bloemen wit.

Convolvulus Sépium. Haag-Winde.

Een overblijvende plant aan heggen, enz.; bloeit van Juli— October.

h. Schutblaadjes lijnvormig, van den kelk verwijderd; bladen pijl- of spiesvormig; bloemen wit of rozerood; stengel slingerend.

Convolvulus arvénsis. Akker-Winde.

Een overblijvende plant op bouwland en aan wegen; bloeit in Juli en Augustus.

'i^e Orde. Digynia.

34. Gentiana, 4 inl. soorten, fam. = n⁰. 30.

I. Keel der bloemkroon zonder franjeachtige aanhangselen;

46 5° KLASSE. PENTANBRIA, VIJFHELMIGEN.

bloemen gestreept, blauw, vijftallig, in den oksel der bladen alleenstaande ; bladen lijn-lancetvormig.

Gentiana Pneumonanthe. Klokjes-Gentiaan.

Een overblijvende plant op hei- en veengrond; bloeit van Juli—-October.

II. Keel der bloemkroon met franjeachtige aanhangselen; bloemen blauw of paars, viertallig; bovenste bladen ei-lancetvormig. onderste omgekeerd eirond; kelkslippen afwisselend in grootte.

Gentiana campéstris. Veld-Gentiaan.

Een éénjarige plant op weiland; bloeit van Juli—September.

35. Cuscüta, 3 inl. soorten, fam. = n⁰. 33.

Cuscuta epithymum. Thym-Warkruid.

Een éénjarige woekerplant, met drandvormigen stengel, zonder bladen, en met dicht opeengehoopte bloemen, welker keel door 5 schubjes gesloten wordt. Deze plant hecht zich door middel van zuigworteltjes op wilde Thym, Heistruikjes enz. en bloeit in Juli en Augustus.

36. Ulmus, 2 inl. soorten, fam. Netelachtigen, afd. Olmachtigen. (Urticaceae, subfam. Ulmaceae.)

Ulmus campéstris. Olm; Iep.

Een vrij algemeene (vooral aangeplante) boom, met afwisselende, ovale, dubbelgezaagde, aan hun voet ongelijke bladen, die na de bloemen te voorschijn komen. Bloemen roodachtig, tot hoofdjes vereenigd. Vruchtjes gevleugeld; bloeit in het voorjaar.

Een heesterachtige olmsoort, met kantige, kurkdragende takken, komt enkele malen gekweekt en in 't wild voor en is bekend onder den naam van Kurk-iep, Ulmus suberósus.

37. Sdlsola. Eén inl. soort, fam. Melden (Chenopodiaceae).

Salsola Kali. Loogkruid.

Een éénjarige plant, met uitgespreide takken, doornig uitloo-pende, lijnvormige bladen en, in den oksel der bladen geplaatste, alleenstaande bloempjes. Het bloemdek blijft, na het rijpen der éénzadige vrucht, rondom deze achter en ieder der 5 blaadjes is alsdan op den rug van een vleugelvormig, dwars geplaatst aanhangsel voorzien.

In duinstreken; bloeit in Augustus.

38. Bèta, 2 inl. soorten, fam. = n⁰. 37.

Beta vulgaris. Gewone Biet.

Uit den (gekweekten dikken) wortel ontspringt slechts één stengel met stompe of lange eironde bladen, die dikwerf van roode stelen en nerven voorzien zijn. De bloemen zijn in kluwens tot afge-

5^e KLASSE. PENT ANURIA, VIJFHELMIGEN.

brokene aren vereenigd; het bloemdek blijft in houtigen toestand om de vrucht achter. Een één- of tweejarige plant; wild en gekweekt; bloeit van Juli—September. Gekweekt wordt ook Beta Cicla, de Suikerbiet, terwijl de tweede in het wild voorkomende soort is; Beta maritima, Zee-Biet, met vele liggende stengels en ruitvormige bladen.

39. Blftum, 2 inl. soorten, fam. = n⁰. 37.

Blitum capitatum. Kopvormende Sapkelk.

Een éénjarige plant met langgesteelde, vleezige, glinsterende, driehoekige, bijna speervormige bladen, die slechts weinig getand zijn; bloemen (vooral aan het eind van den stengel) tot aarvormende kluwens vereenigd; de valsche vrucht is besachtig en donkerrood gekleurd.

Op bouwland, enz.; bloeit van Juni—Augustus.

40. Chenopódium, 10 inl. soorten, fam. = n⁰. 37.

Bladen driehoekig, spies- of pijlvormig; bloemkluwens aan I het einde van den stengel en in de oksels der bladen tot aren vereenigd. Bladen en stengel wit bestoven (door schubjes). Chenopodium bonus Henricus. Algoede Ganze-

voet; goede Hendrik. Overblijvend; algemeen; bloeit van Mei—Augustus.

Bladen eirond, fijn gespitst, kaal. Het bloemdek staat wijd uitgespreid en sluit zich dus niet om de vruchtjes, die glanzig zwarte zaden bezitten.

Chenopodium polyspérmum. Veelzadige Ganze-

voet. Modderkwaad. Éénjarig, algemeen; bloeit in Augustus en September. S Bladen in den niet zeer langen bladsteel overgaande, ruit-eivormig, glinsterend. Bloemen tot kluwens vereenigd, die, wederom in aren bijeenstaande, een wijd vertakte pluim vormen; zaden dof.

Chenopodium murale. Muur-Ganzevoet. Een éénjarige, vrij algemeene plant; bloeit in Augustus en September.

Bladen in den niet zeer langen bladsteel overgaande, ruit-eivormig, dof, witgepoederd, de bovenste gaafrandig; bloemkluwens tot dichte aren vereenigd; zaden glad en glinsterend.

Chenopodium. album. Witte Ganzevoet. Een éénjarige, algemeene plant; bloeit van Juli—September.

5^C KLASSE. PEXTANDRIA. VIJPIIELMIGEN.

Bladen glinsterend, dik, bochtig getand, bijna i spiesvormig, drielobbig en op lange stelen gezeten. Alleen de topbloemen der meestal roode bloemklu-wens bevatten 5, de zijbloemen 1 a 2 meeldraden. Stengel veelal rood gestreept.

Chenopodium rübrum. Roode Ganzevoet. Een éénjarige plant; bloeit van Juli—September.

41. Hydrocótyle. Eén inl. soort, fam. Schermbloemigen. (Um-belliferae.)

Hydrocotyle vulgaris. Waternavel.

Een overblijvende plant, met langgesteelde, afzonderlijk uit den wortelstok oprijzende, schildvormige bladen en enkelvoudige, meestal vijfbloemige schermen, die aan vrij lange bloemstelen geplaatst zijn; vruchtjes plat.

Op vochtigen hei- en duingrond in greppels; bloeit van Juni— Augustus.

42. Sanfcula. Eén inl. soort, fam. = n⁰. 41.

Sanicula europaéa. Breukkruid.

Een overblijvende plant, met langstelige, vijflobbige bladen met driespletige lobben, bijna alle als een wortelroset uit den wortelstok ontspringende; bloemen rozerood, tot kleine enkelvoudige schei^--men vereenigd; vruchtjes met gekromde stekels bedekt.

In bosschen, niet zeer algemeen; bloeit in Juni en Juli.

43. Ery'ngiutn, 2 inl. soorten', fam. = n⁰. 41.

Beide inlandsche soorten zijn vrij algemeen en verschillen vooral in bladvorm. kleur der bloemen en standplaats, beide zijn distelachtig, terwijl de vruchtjes met schubben bedekt zijn.

a. Wortelbladen gesteeld, oningesneden, hoogere bladen ongesteeld , handspletig; bloemen blauw.

Eryngium maritimum. Z e e-K r u i s d i s t el.

Overblijvend; aan zeeduinen; bloeit in Juni en Augustus.

b. Wortel bladen dubbel vinspletig, bovenste eveneens diep ingesneden; bloemen wit.

Eryngium arvénse. Veld-Kruisdistel.

Overblijvend; op zandigen bouwgrond; bloeit in Juli en Augustus.

44. Cicüta. Eén inl. soort, fam. = n⁰. 41.

Cicuta virósa. Water-Scheer ling; Dolle Kervel.

Een overblijvende plant met een door tusschenschotten in, met lucht gevulde, vakjes verdeelden wortelstok, hollen vertakten stengel, 2- a 3werf gevinde bladen met lancetvormige, grof gezaagde blaadjes en witte, tot zamengestelde schermen vereenigde bloemen.

0° KLASSE. PENTANDRIA. VIJFIIELMIGEN.

bij welke de omwindsels ontbreken, maar de omwindseltjes aanwezig zijn; vruchtjes zijdelings platgedrukt.

In slooten. Sterk vergiftig; bloeit in Juli en Augustus.

45. Petrosell'num. Eén inl. soort, fam. = n⁰. 41.

Petroselinum sativum. Peterselie.

Een tweejarige plant met sterk vertakten, gesleufden stengel en glanzige bladen, van welke de onderste driewerf gevind, de bovenste drietallig zijn, met ei-wigvormige, driespletige, getande blaadjes. Bloemen groen-geel; vrucht zijdelings afgeplat.

In hoven gekweekt, en verwilderd; bloeit in Juni en Juli.

46. Aegopódium. Eén inl. soort, fam. = n⁰. 41.

Aegopodium Podagraria. Zevenblad; Wilde Vlier.

Een overblijvende, vrij forsche plant, met dubbel drietallige onderste- en enkel drietallige bovenste bladen; blaadjes eirond, ongelijk gezaagd; bloemen wit, vereenigd tot vlakke schermen, die noch omwindsels noch omwindseltjes bezitten; vruchtjes langwerpig en plat.

Aan wegen, enz.; bloeit van Juni—Augustus.

47. Cdrum, 3 inl. soorten, fam. = n⁰. 41.

Car urn Carvi. Karwei; Wilde Komijn.

Eén tweejarige plant met dubbel gevinde bladen, de blaadjes zijn vinspletig met lijnvormige slippen en vormen, waar zij aan den hoofdbladsteel bijeen staan, een soort van kruis; bloemen wit; ' schermen zonder omwindsels of omwindseltjes; vruchtjes plat, specerijachtig.

Op grasgrond; bloeit in Mei en Juni.

48. Siurn; komt met het geslacht Bérula zeer veel overeen jen wordt daarmede door twee soorten vertegenwoordigd, fam. = i n⁰. 41.

Sium latifólium. Breedbladige Water-Eppe.

Een overblijvende plant met hoekigen, gevoorden stengel, gevinde bladen met lancetvormige, scherp gezaagde blaadjes, die • ongeveer 4 a 5 maal langer dan breed zijn. De beide armen van |den vruchtdrager blijven aan de binnenzijde der platte vruchtjes ; vastgehecht. Tusschen iedere twee ribben vindt men niet meer idan drie oliestriemen Bloemen wit.

Aan staande wateren; bloeit in J uli en Augustus.

49. Bupleürum, 2 inl. soorten, fam. = n⁰. 41.

Bupleurum tenuissimum. Fijnbladig Doorwas.

Een éénjarige plant met lijn-lancetvormige bladen, die niet dooris. Hakst, Planten];. 3e dr, 4

5^e KLASSE. PENTANDKIA. VIJPHELMIGEN.

groeid zijn (dit is wel het geval bij Bupl. rotundifólium). Schermen uit 2 tot 4 kleinere gevormd, die omgeven zijn door ver uitstekende omwindseltjes; bloemen klein en geel. Vrucht rondach-tig, plat.

Niet zeer algemeen; bloeit in Juli en Augustus.

50. Oentinthe, 5 inl. soorten, fam. = n⁰. 41.

I. De -wortel bestaat meestal uit draadvormige, tot bundels vei-eenigde vezels. De stengel en bladstelen zijn hol, de stengelleden opgeblazen; onderste bladen dubbel-, bovenste enkelvoudig gevind; blaadjes lijnvormig, rolrond, gaaf of ingesneden; bloemen licht rozerood, alleen die der elndschermen zijn vruchtbaar; een omwindsel ontbreekt meestal; vruchtjes tolvormig.

Oenanthe fistulósa. Pijp-Torkruid.

Overblijvende waterplant; bloeit in Juni en Juli.

II. De wortel is meestal een penwortel met draderige vezels; stengel hol; bladen meest alle driedubbel gevind, met smalle, eironde, vinspletige blaadjes; bloemen wit, tot zijdelingsche, aan de bladen tegenovergestelde schermen, zonder omwindsel, vereenigd; vrucht rolrond, welriekend.

Oenanthe aquatic a. (P heiland rium aquaticu m.)

Water-Tor kruid.

Tweejarige waterplant; bloeit in Juli en Augustus.

51. Aethüsa. Eén inl. soort, fam. = n⁰. 41.

Aethusa Cynapium. Hondspeterselie.

Een éénjarige, zeer vergiftige plant, met onbehaarden, ge-voorden, hollen stengel, 2 a 3werf gevinde bladen met scherp vinspletige blaadjes en witte bloemen, die tot lang gesteelde schermen vereenigd zijn. Schermen zonder omwindsel; schermpjes met quot;èhla-dige, naar één zijde gerichte omwindseltjes; vruchtjes bijna kogelrond, met scherpe ribben.

Vrij algemeen op bouwgrond; bloeit in Juni en Juli.

52. Angélica. Eén inl. soort, fam. = n⁰. 41.

Angelica sylvéstris. Engelwortel.

Een tweejarige plant, met hollen, oppervlakkig gesleufden stengel, twee- a driewerf gevinde bladen, met bizonder groote bladscheede en eironde, langwerpige, fijngezaagde blaadjes; bloemen lichtroze-, rood, tot schermen, zonder omwindsel, maar wel met omwindseltjes vereenigd; vruchtjes plat, met 4 vleugelvormige ribben.

Op moerassigen grond; bloeit in Juli en Augustus.

53. Anéthum. Eén inl. soort, fam. = n⁰. 41.

Anethum gravéolens. Dille.

Een éénjarige, hier en daar gekweekte en verwilderde, Zuid-

5^C KLASSE. PENTANDRIA. VIJFHELMIGEN.

Eui-opeesche plant, met twee- a driewerf gevinde bladen met fijne bladslippen; bladscheeden met een witten rand omzoomd; bloemen geel; bloeit in Juli en Augustus.

54. Pastinaca. Eén inl. soort, fam. = n⁰. 41.

Pastinaca sativa. Pastinake.

Een tweejarige plant met hoekigen stengel en enkelvoudig gevinde, van boven blinkende bladen met lange, ronde, min of meer gezaagde en ingesnedene blaadjes; bloemen geel; vrucht plat en gevleugeld.

Vrij algemeen op weiland; bloeit in Juli en Augustus.

55. Heracléum. Eén inl. soort, fam. = n⁰. 41.

Heracleum Sphondylium. Bereklauw.

Een forsch opgroeiende, overblijvende plant met ruwharigen, gevoorden stengel, enkel gevinde bladen met driespletig eind-blaadje en witte of rozeroode bloemen, die aan den buitenkant der schermen symmetrisch zijn (met grootere, tweespletige buitenste bloemblaadjes); schermen meest zonder omwindsel, maar de schermpjes met omwindseltjes, vruchtjes plat en ovaal.

Op beschaduwde plaatsen; bloeit van Juli—October.

56. Daücus. Eén inl. soort. fam. = n⁰. 41.

Daucus Caróta. Gewone Peen.

De wortel dezer tweejarige wilde plant is houtig, doch bij de gekweekte is hij vleezig; stengel ruwharig; bladen twee a driewerf gevind; blaadjes diep ingesneden met haarfijn uitloopende slippen; bloemschermen vlak, de vruchtdragende in het midden verdiept; blaadjes van het omwindsel groot, vindeelig; vrucht met borsteltjes en stekeltjes bedekt; bloemen wit.

Algemeen op grasgrond; bloeit van Juni—September.

57. Tdrilis, 3 inl. soorten, fam. = n⁰. 41.

Torilis Anthriscus. H e gge-D o o r n z a ad.

Een tweejarige plant met ruwen stengel en eveneens ruwe, dubbel gevinde bladen; bloemen wit of rozerood, tot schermen met een veelbladig omwindsel vereenigd; vruchtjes met lange, op-waarts- en korte, neêrwaarts gekromde stekels bedekt.

Op onbebouwde plaatsen; bloeit in Juni en Juli.

58. Scar.dix. Eén inl. soort, fam. == n⁰. 41.

Scandix Pecten Veneris. Naald kervel

Een éénjarige plant met sterk vertakten stengel, twee a driewerf gevinde bladen met fijne bladslippen, en witte bloemen, die tot enkelvoudige of tweestralige schermen, met kort omwindsel,

4*

5^e KLASSE. PENTANDRIA. VI.IFHELMIGEN.

vereenigd zijn; vrucht kort stekelig, in een langen snavel uitloopend.

Vrij algemeen aan bouwland; bloeit in Mei en Juni.

59. Anthrfscus, 3 inl. soorten, fam. = n⁰. 41.

Anthriscus sylvéstris. quot;Wilde Kervel; Toeters.

Een zeer algemeene, overblijvende plant met hollen, sterk ge-

sleufden stengel en twee- a driewerf gevinde, glinsterende bladen met vinspletige blaadjes; bloemen wit tot schermen vereenigd, die niet van omwindsels maar wel van omwindseltjes voorzien zijn. Vruchtjes langwerpig, glad, met een snavel met 5 ribben; bloeit in Mei en Juni.

Anthriscus vulgaris. Gewone Kervel.

Is veel kleiner dan de vorige soort en bezit stekelige vruchtjes.

Gekweekt wordt nog de Anthriscus Cerefólium. Tuin-kervel.

60. Chaerophy'llum, 2 inl. soorten, fam. = n⁰. 41.

Chaerophyllum témulum. Verdoovende kervel.

Een tweejarige plant met ruwen, aan de knoopen gezwollen,

roodachtigen stengel, dubbel gevinde bladen met behaarde, vinspletige blaadjes, en witte bloemen; schermen door een omhulsel, uit weinig blaadjes bestaande, omgeven: vruchtjes langweipig, met duidelijke ribben.

Algemeen; bloeit in Juni en Juli.

61. CÓnium. Eén inl. soort, fam. = n⁰. 41.

Conium maculatum. Gevlekte Scheerling; Dolle kervel.

Een tweejarige plant met niet gezwollen en niet naven stengel, die, vooral aan het ondereinde, rood gevlekt is, herhaaldelijk samengestelde bladen met diep vindeelige blaadjes; bloemen wit; schermen voorzien van omwindsels en omwindseltjes; vrucht platrond met gekartelde ') ribben; kiemwit uitgehold, oliestriemen ontbreken.

Vrij algemeen aan wegen, enz.; bloeit in Juli en Augustus.

De genoemde kenmerken der ribben en van het kiemwit kunnen dienen om deze vruchtjes te onderscheiden van het Anijszaad, waaronder zij enkele malen door verwisseling voorkomen.

3® Orde. Trigynia.

62. Staphy'lea. Eén aangekweekte soort, fam. Celastrusachtigen (Celastrineae).

Staphylea pin nat a. Doods hoofd boompje.

Een gekweekte heester of boom met gevinde bladen, die uit

') Vooral bij de niet volkomen rijpe vruchtjes duidelijk waar te nemen.

5^e KLASSE. PENTANDRIA. VIJFHELMIGEX.

5—7 lancetvormige, gezaagde blaadjes bestaan; bloemen wit, tot kleine trossen vereenigd; doosvrucht vliezig, opgeblazen, met bijna kogelronde, bruine zaden; bloeit in Mei en Juni.

63. Sambücus, 3 inl. soorten, fam. Kampeifoelieachtigen, afd. Vlieraclitigen. (Caprifoliaceae. subfam. Sambüceae.)

!S a m b li c u s nigra. Gewone Vlier.S a m b li c u s nigra. Gewone Vlier.

Bladen oneven gevind; blaadjes ovaal, gezaagd, 3—7 in getal. Merg der takken sponzig en wit; bloemen wit; steenvruchtjes besachtig en zwart; bloeit in Juni en Juli.

iSambucus Ebulus (Ebulum hümile) Dwerg-Vlier.Sambucus Ebulus (Ebulum hümile) Dwerg-Vlier.

Bladen gevind, met 5—9 smalle, lancetvormige blaadjes; steunblaadjes bladachtig; bloemen rozerood; steenvrucht zwart. Overblijvend; bloeit in Juli en Augustus.

64. Viburnum. Eén inl. soort, fam. = n⁰. 63.

Viburnum O pul us. Balroos; Sneeuwbal; Ge 1de r-

sche Roos.

Een heester met 3—Slobbige, grof gezaagde bladen en witte bloemen, die in het midden der bloeiwijze klein en tweeslachtig, aan den omtrek grooter en geslachtloos zijn. Steenvruchten rood.

Op boschachtigen duingrond; bloeit in Mei en Juni.

Gekweekt wordt ook nog de wollige Balroos. (Viburnum L a n t a p. a.)

4^e Orde. Tetragynia.

65. Parnéssia. Eén inl. soort, fam. Zonnedauwachtigen (Dro-seraceae).

Parnassia palüstris. Parnaskruid.

De onderste, hartvormige en gesteelde bladen zijn tot een wortelrozet vereenigd ; het enkele stengelblad zittend; bloem alleenstaande, wit; bloemblaadjes met franjeachtige aanhangselen (nevenbloembladen). Zaaddoos met 4 kleppen openspringend.

Een overblijvende plant op veengrond; bloeit in Mei en Juni.

5^e Orde. Pentagynia.

66. Statice, 2 inl. soorten, fam. Plumbagoachtigen. (Plumba-gineae.)

Statice L i m ó n i u m. Limoenkruid.

Een overblijvende plant met breed-langwerpige, éénnervige

54 5^e kl. pentandria. yijfuelm. -6° kl. hexandria. zes1ielm.

bladen, vertakte bloemstelen en paarse bloemen, die, in kleine groepen bijeenstaande, schijnbaar aren vormen. Meeldraden aan de bloembladen tegenovergesteld; kelk vliezig; vrucht een blaas vruchtje.

Algemeen aan zeekusten; bloeit in Augustus en September.

Statice Arméria, waarbij de bloemen schijnbaar tot een hoofdje vereenigd zijn, wordt in tuinen vrij algemeen, onder den naam van bloeiend zeegras, aangetroffen.

67. Drósera, 3 inl. soorten, fam. = n⁰. 65.

Drosera rotundifólia. Rondbladige Zonnedauw. ')

Een overblijvend plantje met cirkelronde, langgesteelde, klierdra-gende, roode blaadjes, die tot een wortelrozet vereenigd zijn. Uit het midden dezer rozet rijst de bloemstengel op, die aan de eene zijde witte bloempjes draagt. De klierdragende haren rondom de bladen scheiden een kleverig vocht af en zijn zeer prikkelbaar.

Op veenachtigen heigrond; bloeit in Juli en Augustus.

68. Lfnum, 2 inl. soorten, fam. Vlasachtigen. (Linaceae.)

g-S.? Linum catharticum. P urgeer-V 1 a s.

«I - S Een eenjarige plant met draadvormigen, meestal knie-sl lquot;! vormig-gebogen, naar boven gaffelig vertakten stengel.

^ S Op zandbodem en weiland; bloeit van Juni—Augustus.

Linum usitatissimum. Gewoon Vlas. ?l i Een éénjarige, meerendeels gekweekte plant, met enke-1 jlen stengel, smal lancetvormige bladen en uiterst teedere EEi |bloemen; zaaddoos bijna kogelrond, met gladde zaden;

= quot; [ bloeit in Juni en Juli.

Zooals bekend is, levert de laatstgenoemde soort taaie bastvezels voor linnenfabrikatie en tevens zaden, die oliehoudend zijn en voor de bereiding van lijnolie en lijnkoeken gebezigd worden.

VI^e Klasse. Hexandria. Zeshelmigen.

Met 6 vrije meeldraden.

Deze klasse omvat een menigte éénzaadlobbige planten, vooral bolgewassen uit de familiën der Lelie- en Narcisachtigen.

l^e Orde. Monogynia. Met één stijl.

I. Bloemen met afzonderlijken kelk en bloemkroon.

Struiken. Kelk en bloemkroon beide Gbladig; bloemen in trossen. Bérberis. (n⁰. 1.)

¹) Behoort tot de z. g. insectenetende planten.

G^e KLASSE. HEXANDKIA. ZESHELMIGEN.

; BI. kr. klok-ti'echtervormig, 4—ospletig. bloemkroDn Gentidna. Gentiaan.

eenbladilt;t. i - y ^

BI. kr. 4bladig; vrucht een hauwtje.

Leptdium.

bloemkroon ; ^XV-

meerbladig. j p,]. kr. (jbladig; kelk buisbormig, overblijvend;

de roode bloemen in aren vereenigd. Lythrmn.

XL 4.

II. Met bloemdek.

A. Bloemdek gekleurd, (bloemkroonachtig).

Met een bijkroon op de keel van het uitgespreide bloemdek. Narcissus. Narcis, (n⁰. 2.) Zie fig. 22.

Slippen van het bloemdek alle even groot, wit, met groene punten. Leucójum. Levkoje.

(n». 3.)

Slippen van het bloemdek ongelijk in vorm, de binnenste korter, de 3 buitenste langer, uitgespreid ; bloemen hangend. Galanthus Sneeuwklokje.

(n⁰. 4.)

Aan den voet der bladen vindt men kokervormige steunblaadjes; bloemkroon diep vijfdeelig, vruchten drie-_[ kantig. Polygonum. VIII. 1.

Plant met een wortelstok in den grond bevestigd ; bloemdek klok- of buisvormig; vrucht een roode, driehokkige bes.

Convallaria. Dalkruid. (n⁰. 5.) 3 i Bloemdek klokvormig, vijfspletig.

Endy'mion. (n⁰. 13.) Bloemdek met ingesnoerde monding ^ I (kruikvormig) en ötandigen zoom.

Müscari. Druif hyacinth. (n⁰. 14.) Zie fig. 23. Bladen (beter onvruchtbare bloemstelen) borstelvormig |;|M en door een klein schutblaadje gesteund; vrucht een bes; I: ÜL plant met een wortelstok in den grond bevestigd.

Asparagus. Aspersie. (n⁰. 6.)

6^e KLASSE. HEXANDRIA. ZESHELM1GEN.

Stijl driespletig; bladen van het bloemdek van een honiggroefje voorzien. Fritillaria. (n⁰. 8.)

Zie fig. 24. Blaadjes van het bloemdek, uiteenwijkend ; stijl draadvormig. Gagea. Goud ster. (n⁰. 11.) Blaadjes van het bloemdek naar elkander nijgend: stijl ontbreekt; stempel drielobbig.

Tülipa. Tulp. (n⁰. 7.) Bloemen vóór het bloeien gezamenlijk door een bloemscheede omsloten. A'lliu-m. Look. (n⁰. 12.)

Zie fig. 25. Bloemen niet door een bloemscheede omsloten.

a. Blaadjes van het bloemdek aan hun voet met een plooivormig groefje. Lilium. Lelie. (n⁰. 9.)

b. Blaadjes van het bloemdek zonder honiggroefjes; meeldraden onbehaard , op den bloembodem inge-

³ T' 1 ( plant Ornithógalum.

Vogelmelk. (n⁰. 10.) Bloemdek ongekleurd (kelkachtig, groen, doorschijnend of vliezig).

Bladen zwaardvormig; de platgedrukte. bladachtige bloemsteel draagt zijdelings geplaatste, tot een dikke aar (bloemkolf) ver-eenigde bloemen. A'corus. Kalmus, (n⁰. 15). Zie fig. 26. a? I Bladen rolrond of half rond, priemvormig of borstelig; £ ^ j doosvrucht veelzadig. Jüncus. Bloembies, (n⁰. 16.) =: tquot; I Bladen vlak, zachtharig; doosvrucht driezadig. ' [ Lüzula. Veldbies. (n⁰. 17.)

2^e Orde. Dig y n i a. Met twee s t ij 1 e n.

Slechts enkele Hum ex (VI. 3) en Polygonum (VIII. 1) soorten

worden hiertoe gebracht.

3^e Orde. T r i g y n i a. Met drie s t ij 1 e n.

a. Bloemdek éénbladig, zesdeelig, met lange buis; de bloem komt onmiddellijk (en bij de Herfst Tijdeloos vóór de bladen) uit den bol te voorschijn. Cólchicum. Tijdeloos. (n⁰. 18.)

6^e KLASSE. HEXANDRIA. ZESIIELMIGEN.

h. Bloemdek zesbladig, de drie buitenste blaadjes uitgespreid, . de drie binnenste rechtop staande (later sluiten zij het driehoekige vruchtje in); bladen afwisselend, de onderste gesteeld.

Rum ex. Zuring, (n⁰, 19.) Zie fig. 27.

4^e Orde. Polygynia. Met meer dan 5 stijlen.

Kelk en bloemkroon driebladig; bloemen tot wijde pluimen vereenigd; bladen met sterke nerven, meest alle rozet vormig geplaatst.

Moeras- en waterplanten. Alisma. Waterweegbree, (n⁰. 20.)

4^e orde. Monoyynia.

1. Bérberis. Eén inl. soort, fam. Berberisachtigen (Berberideae.)

Berberis vulgaris. G e m e e n e Berberis.

Een struik met bundelsgewijs vereenigde, gezaagde, omgekeerd eironde bladen, die door doornen (vervormde bladen) gesteund worden. De bloemen zijn geel en tot hangende trosjes vereenigd, bloemdeelen aan elkander tegenovergesteld; meeldraden zeer prikkelbaar; de helmknopjes springen met klepjes open; besvruchten rood.

Gekweekt en in duinen; bloeit in Mei en Juni.

De wortel en stengel bevatten een gele kleurstof (Berberisgeel), die als verfstof gebezigd wordt.

2. Narcfssus, 2 inl. soorten, fam. Narcisachtigen (Amaryllideae.)

Narcissus pseudo-Narcissus. Gewone Narcis.

Een bolgewas met smalle, tot een wortelrozet vereenigde bladen, uit wier midden, aan een naakten steel met een enkel vliezig schutblad, de alleenstaande bloem ontspringt. Deze bloem is overhangend, geel gekleurd en van een hooge bekervormige bij kroon voorzien.

Op weilanden; bloeit in April en Mei.

Narcissus poëticus wordt om hare witte, welriekende bloemen veel gekweekt.

3. Leuoójum. Eén inl. soort, fam. = n⁰. 2.

Leucojum aestivum. Zomer Leucojum. (Levkoje.)

Een bolgewas met smalle wortelbladen en met een bloemsteel

met 3—6 bloemen, die wit zijn met groene vlekken en gezamenlijk door een vliezige scheede gestejind worden.

Niet zeer algemeen; bloeit in Mei.

4. Galanthus. Eén inl. soort, fam. = n⁰. 2.

Galanthus nivalis. Sneeuwklokje. Zomerzotje.

Een bolgewas met lijnvormige wortelbladen en witte bloemen,

6^C KLASSE. HEXANDRIA. ZESUELMIGEK.

waarvan de binnenste blaadjes groen gevlekt zijn en die alléén aan den bloemsteel staan en gesteund worden door een vliezig schutblad.

Op vochtige plaatsen; bloeit van Februari—April.

5. Convallaria, 3 inl. soorten, fam. Aspersieachtigen (Asparageae).

a. Bloemen geheel wit, klokvormig, ten getale van 6—12 aan

een naakten bloemsteel gezeten en naar één zijde overhangend; bladen aan den voet van den bloemsteel 2 in getal, omgeven door schubben; bessen rood. Convallaria majalis. Lelietje

der dalen.

Overblijvend; op boschgrond; bloeit in Mei.

h. Bloemen wit, met groene slippen, buisvormig, aan hun voet kogelvormig, uit den oksel der bladen ontspringend, telkens 3—5 in getal naar één zijde gericht; bessen blauw.

Convallaria multiflóra. Veelbloemig Dalkruid.

De 3^e soort met geheel buisvormige bloemen is C o n v. P o 1 y-g o n a t u m. Salomons zegel.

6. Aspdragus. Eén inl. soort, fam. = n⁰, 5.

Asparagus officinalis. Aspersie.

Een overblijvende plant, met sterk vertakten stengel, borstelachtige takken en zeer kleine schubvorraige blaadjes; bloemen groengeel; vrucht een bes; bloeit in Juni en Juli.

In duinstreken en gekweekt om de jonge loten van den wortelstok.

7. Tülipa. Eén inl. soort, fam. Lelieachtigen (Liliaceae.)

Tulipa sylvestris. Wilde Tulp.

Een bolgewas met een stengel, die slechts één bloem draagt en aan zijn voet meestal slechts van twee smalle bladen voorzien is; bloemen geel, uit 6 klokvormig vereenigde blaadjes bestaande, vóór het openen overhangend; meeldraden en binnenste dekslippen aan hun voet behaard; doosvrucht driehokkig.

Op grasgrond; bloeit in April en Mei.

Als sierplant wordt zeer algemeen gekweekt Tulipa Gesneri-ana (zoo genoemd naar Conrad Gesner).

8. Fritillaria. Eén inl. soort, fam. = n⁰. 7.

Fritillaria Meleagris. Kievitsbloem.

Een bolgewas met bebladerden stengel, aan welks top 1 a 2 bijna overhangende, bruinroode, donkergevlekte bloemen staan; aan den voet der bloembladen vindt men een honiggroefje; vrucht een doosvrucht.

Op vochtigen grasgrond; bloeit in April en Mei.

Als sierplant wordt ook gekweekt de Keizerskroon (F r i t i 11. imperialis).

6^e KLASSE. HEXANDKIA. ZESIIELMIGEN. 59

9. Lfliurn. Eén inl. soort, fam. = n⁰. 7.

Lilium bulbiferum (var. cróceum.) Oranje-of Vuurlelie.

Een niet zeer algemeen bolgewas, dat echter zeer veel gekweekt wordt. Stengel sterk bebladerd; bloemen saffraangeel met wrattige bloemblaadjes, die aan hun voet een honigafecheidende sleuf bezitten. In den oksel der bladen komen dikwijls toevallige bolletjes voor. Vrucht een zaaddoos.

Op koornlanden; bloeit in Juni en Juli.

In tuinen vindt men zeer veel de Witte Lelie (Lilium candid u m.)

10. Ornithógalum, 2 inl. soorten, fam. = n⁰. 7.

Ornithogalum umbellaturn. Schermdragende Vogel-

melk. Morgenster.

Een bolgewas met slechts weinige wortelbladen en een naakten bloemstengel met vele bloemen, die tot een tuil vereenigd zijn en door één groot schutblad gesteund worden; bloemblaadjes inwendig wit, uitwendig groen; vrucht een doosvrucht.

Op graslanden: bloeit in April en Mei.

De andere soort is O r n i t h. nutans (Knikkende Vogel-melk) bij welke de bloemen tot een éénzijdigen tros vereenigd zijn.

11. Gagea, 3 inl. soorten, fam. = n⁰. 7.

a. Plant met drie bolletjes in den grond bevestigd, met slechts één lintvormig wortelblad, onbehaarde bloemstelen en gele, scherm-vormig vereenigde bloemen, die door 2 a 3 schutblaadjes gesteund worden.

Gagea praten sis (stenopétala). Smalbladige Gagea. Goudster.

Op bouwgrond; bloeit in April en Mei.

h. Plant met slechts één bolletje in den grond bevestigd, met twee, gootvormig uitgeholde wortelbladen en zachtharige bloemstelen; kleur der bloemen en bloeiwijze als boven.

Gagea arvénsis. Akker Gagea, Goudster.

12. Allium, 6 inl. soorten, fam. = n⁰. 7.

P' y/ [ Enkele bloempjes in bolletjes vervormd;

n- pquot; | _D . _fj_er jjelni-1 ^meeldraden langer dan het bloemdek; bloemen IS'Si draden met 1 purperrood. Allium vineale. Wijngaard-lig) ^{twee zi}j^cleling- j look.

quot;Lquot;quot; ^ I ^{sclle tantle}quot;' I Bolgewas; op bouwland en aan wegen; r- ³ \ \ bloeit in Juni en Juli.

6° KLASSE. HEXANDETA. ZESIIELMIGEN.

Blaadjes van het stervormig uitgespreide, rozeroode bloemdek langer dan de meeldraden; bloemscheede uit twee kleppen bestaande. Allium Schoenóprasum. Bies-Look. Bolgewas; op vochtige plaatsen; bloeit in Juni en Juli.

Bloemstengel zonder bladen; wortelbladen lang-gesteeld, bloemscheede 2- a 3spletig, blijvend ; bloemen wit.

Allium ursinum. Das-Look. Bolgewas; aan slootkanten en in vochtige bosschen; bloeit in Mei.

Enkele bloempjes in bolletjes vervormd; blaadjes van het bloemdek even lang als de meeldraden; bloemen rozerood.

Allium oleraceum. Moes-Look. Bolgewas; op bouwland, enz.; bloeit in Juni en Juli.

Als gekweekte Looksoorten verdienen vermeld te worden: de Prei (All. Pór rum). Knoflook (All. sativum), Gewone Ui (All. Cépa) en de Chalotten (All. Asca 1 ónicum).

13. Endy mion. Eén inl. soort, fam. == n⁰. 7.

Endyinion nütans. Knikkende Endymion. Wilde Hyacinth.

Een bolgewas met lintvormige bladen; de bloemstengel draagt trosvormig vereenigde, blauwe, roode of witte, klokvormige bloemen , met diepgetanden, teruggeslagen zoom, die door een schutblad ondersteund worden.

In bosschen; bloeit in April en Mei.

14. Müscari. Eén inl. soort, fam. = n⁰. 7.

Muscari botryoides. Druifhyacinth.

Een bolplantje met lintvormige bladen en dicht opeengedrongene, tot een tros vereenigde, blauwe, bijna kogelronde bloemen. Op grasgrond; bloeit in April en Mei.

15. A COrus. Eén inl. soort, fam. Aronskelken (Aroideae). Acorus Calamus. Kalmus.

Een overblijvende plant met lange, aan den rand geplooide bladen en zijdelings geplaatste bloemkolven.

Vrij algemeen aan slooten; bloeit in Juni en Juli.

16. Jöncus, 20 inl. soorten, fam. Bloembiezen (Juncaceae).

I. Halm onvertakt, zonder eigenlijke bladen; zelfs wortelbladen

6^e KLASSE. HEXANDllIA. ZESHELMIGSN.

ontbreken. Men vindt aan den voet der bloemdragende en bloem-looze, rolronde stengels slechts bladscheeden. De bloemen ontspringen schijnbaar zijdelings uit den bloemsteel.

Ju neus conglomeratus. Getropte Bloembies.

Een overblijvende plant op vochtige plaatsen; bloeit in Mei en Juni.

Juncus maritimus. Zee-Bloembies.

Een overblijvende plant aan zeekusten; bloeit in Juli en Augustus.

Juncus effüsus. Gewone Bloembies.

Een zeer algemeene, overblijvende soort, op vochtige plaatsen; bloeit in Juni en Juli (meestal met 3 meeldraden).

Stengel zeegroen, gestreept; doosvrucht stomp-elliptisch met duidelijken stijl. Juncus glaücus. Gestreepte Bloembies.

Overblijvend; op vochtigen grond, bloeit van Juni— Augustus.

II. Niet bloeiende stengels ontbreken; de bloemstengels dragen meestal eenige bladen en behalve deze vindt men steeds wortelbladen; de bloemen staan aan den top des stengels.

Bloemen alleenstaande of tot kleine bijschermen ver-eenigd, te zamen een eindelingsche pluim vormend. Jancus squarrósus. Harde Bloembies. Een overblijvende plant, op vochtige plaatsen; bloeit van Juni—Augustus.

Meerdere bloemen (meest met 3 meeldraden), in kluwens vereenigd, vormen te zamen een pluimvormig bijscherm.

Juncus supinus. Kruipende Bloembies. Overblijvend. Op vochtigen grond; bloeit in Juli en Augustus. m I Bijschermen klein, ineengedrongen; halm platgedrukt. Juncus compréssus. Platte Bloembies. Overblijvend; aan waterkanten; bloeit in Juli.

Bijschermen wijd uitgespreid; bladscheeden zonder aanhangselen; vrucht langwerpig.

Juncus bufónius. Paddegras. Eenjarig; op ■ ^[ vochtigen grond; bloeit van Juni—Augustus.

62 6® KLASSE. HEXANDHIA. ZESHELMIGEN.

17. Lüzula, 5 inl. soorten, fam. = n⁰. 16.

I. Bloemen afzonderlijk of ten getale van 3 op lange, scherm-vormig vereenigde stelen gezeten. Luzula pilósa. Behaarde V e 1 d b i e s.

Een overblijvende plant met lijn-lancetvonnige, behaarde bladen; bloemstelen na het bloeien terneergebogen. Op boschgrond; bloeit in April en Mei.

II. Bloemen in 3—5 dichte, veelbloemige kluwens tot schermen vereenigd. Luzala campéstris. Gewone Veldbies.

Een overblijvende plant met zacht behaarde bladen.

Op grasgrond; bloeit van Maart—Mei.

3^e orde. Trigynia.

18. Cólchicum. Eén inl. soort. fam. Tijdeloozen (Colchicaceae).

Colchicum autumnal e. H e r f s t-T ij d e 1 o o s.

Een overblijvende, vergiftige plant, die in het najaar uit den vleezigen knol 1—3 roode bloemen voortbrengt. De bladen, waar-tusschen de doosvrucht rijpt, komen eerst in het volgende voorjaar te voorschijn.

Op vochtigen weigrond; bloeit in September en October.

19. Rümex, 13 inl. soorten, fam. Veelknoopigen (Polygóneae).

Bij het bepalen der soorten moet vooral op den aard der driekante nootjes, die door de drie binnenste bloemdekblaadjes omsloten blijven, en op de eigenschappen van die dekblaadjes acht geslagen worden.

I. Bloemen tweeslachtig of veeltelig; bladen hoogstens hartvormig, maar nooit pijl- of spiesvormig.

.. . j ,,, [ Rumex ob tu sifólius.

' De rijpe binnenste dek blaadjes, die | i i j • r?

om de vrucht blijven staan, zijn cc. 1 Stomp üladlge Zuring.

2maal langer dan breed, en ge- / R i d d e r b 1 a d.

wimperd; onderste Waden lang- q _{weiland enz bloe;t}

gestceld, eirond-nartvornng. 1 . ¹

( in Juli en Augustus. Wortelbladen lancetvormig, afgeknot, sterk gegolfd; binnenste dekblaadjes bijna cirkelrond. Rumex crispus. Gekrulde Zuring. Langs kanten van wegen en akkers, enz.;

g 55 o P

]

— o't-—'

bloeit van Juni—Augustus,

3 5 i Wortelbladen wigvormig in den bladsteel over-c-gljgaande, zeer groot; binnenste dekblaadjes driehoekig.

=: o: ^ \

Rumex Hydrolapathum. Water-Zuring. Aan slooten; bloeit in Juli en Augustus.

6° kl. hexandria. zeshelm. — 7° kl. heptaxdeia. zevenhelm. 63

Van de drie binnenste lijnvormige, gaafran- I Rumex sanguineus, dige slippen van het bloemdek draagt slechts Bloed roode Zuring, één een kliertje op de rugzijde; alleen üe / i i -x •

onderste bloemkransen door een schutblad 1 Langs waterkanten; bloeit in gesteund; bladnerven dikwijls bloedrood. [Juli en Augustus.

II. Bloemen tweehuizig; bladen spies- of pijlvormig.

Bladen pijlvormig; buitenste dekbladen teruggeslagen. Rumex Acetósa. Gewone Zuring.

Gekweekt en op grasgrond ; bloeit van Mei—Augustus.

Bladen spiesvormig; buitenste dekbladen tegen de vrucht aangedrukt. Rumex Acetosélla. Zuur zaad.

Op zandgrond; bloeit van Mei—Augustus.

Genoemde soorten zijn alle overblijvend en dragen kleine, groenachtige, tot kransen vereenigde quot;bloemen.

4^e orde. Polygijnia.

20. Alfsma, 3 inl. soorten, fam. Water weegbreeën (Alismaceae).

Alisma Plantago. Groote Water weegbree.

Een overblijvende waterplant, met eironde wortelbladen, en een onbebladerden bloemsteel, waaraan de licht rozeroode bloempjes tot een losse pluim vereenigd zijn; bloeit in Juli en Augustus.

VII^e Klasse. Heptandria. Zevenhelmigen.

Met zeven vrije meeldraden.

l^e Orde. Monogynia. Met één stijl.

Boomen met handvormige bladen; meeldraden gekromd; vrucht met stekels bedekt. Aésculus. Roskastanje. (n⁰. 1.)

1. Aésculus. Eén inl. soort, fam. Roskastanjeachtigen (Hippo-castaneae).

Aésculus Hippocastanum. Gewone Roskastanje; Wilde of dolle Kastanje.

Een uit Noordelijk O.-Indië afkomstige, aangekweekte boom met 5—7tallige, handvormige bladen en tot schijntrossen vereenigde, witte, roodgevlekte bloemen; vrucht- een stekelige doosvrucht met 1 a 2 platte, half bolvormige, groote, bruine zaden; bloeit in Mei en Juni.

8° KLASSE. OCTANDHTA. ACHTHELMIGEX.

VIIP Klasse. Octandria. Achthelmigen.

Met 8 vrije meeldraden.

1^e Orde. M o n o g y n i a. Met één s t ij 1.

Bloemkroon obladig; stengelbladen meestal handvormig gelobd of gedeeld; vi'ucht-gevleugeld, boomen of heesters. A'cer. Ahorn. Esch doorn. (n⁰. 1.)

I Eierstok onderstandig; kelk vierdeelig; doosvrucht lang en vierkant; zaden met een haarkuif; 1 bloemen meestal rood.

Epilobium. 'Basterd-Wede rik. (n⁰. 2.)

Zie fig. 29.

Eierstok onderstandig; kelkbuis lang; zaden zonder haarkuif; bloemen geel. Oenothera. Wederik. (n⁰. 3.) Kelk vierbladig; bloemkroon klok- of urnvormig, vierspletig; doosvrucht vier-hokkig. Erica. Heide. (n⁰. -4.)

Kelk met den eierstok vergroeid; bloemkroon klok- of stervormig; vrucht een bes. Vaccinium. B o s c h b e z i e. (n⁰. 5.) Bloemen on- [ Bloemdek blijvend rondom het driekante vruchtje; volkomen (met kruidachtige planten met kokervormige steunblaadjes; bloemdek). [ Poly'gonum. Duizendknoop, (n⁰. 6.) Zie fig. 30.

2° Orde. Digynia. Met twee stijlen.

Boomen met vleugelvruchtjes. ülmus V. 2.

Bloemen volkomen, geel; kelk met stekelige, haakvormige borstels; bladen gevind. Agr imónia XI. 2.

Bloemen onvolkomen; vrucht driekant; steunblaadjes koker-vormig. P o l y'g o n u m VIII. 1.

3^e Orde. Trigynia. Met drie stijlen.

Bloemen volkomen; bloemblaadjes met langen nagel; tweespletig.

Silene X. 3.

Bloemen onvolkomen; vruchtjes driekant.

Pohj'gonum VIII. 1.

■

8^e KLASSE. OCTANDRIA. ACHTHELMIGEN,

4^e Orde. Tetragynia. Met vier stijlen.

Bloemen in hoofdjes; kelk 2- of Sspletig; bloemkroon 4- of Sspletig; bladen enkel of dubbel drietallig.

Adóxa. Muskuskruid. (n⁰. 7.)

-l^e Orde. Monogynia.

1. Acer. 2 inl. soorten, fam. Ahornachtigen (Acerineae).

Acer Pseudoplatanus. Gewone Ahorn of Eschdoorn.

Een boom met handvormig-vijfspletige bladen, die aan de onderzijde grijsgroen gekleurd zijn; de groene, dikwijls veeltelige bloemen zijn tot hangende pluimen vereenigd; vrucht een gevleugelde, tweedeelige splitvrucht met opwaarts gerichte vleugels; bloeit in Mei en Juni.

2. Epilóbium. 8 inl. soorten, fam. Wederikachtigen (Onagrarieae). Bloemen met vlakken, uitgespreiden zoom; meeldraden neerwaarts gebogen; bladen verspreid; stengel bijna on vertakt en kaal. Epil. angustifólium. Smalbladige Basterd-

Wederik.

_a I Bladen stengelom vattend, eenigszins afloopend; stempel vierdeelig; stengel vertakt en dicht behaard. Epil. hirsütum. Zachtharige B. W.

Bladen smal-lancetvormig, gaafrandig of zwak getand; stempel knodsvormig. Epil. palustre. Moeras B. W.

in

O C

Bladen eirond-lancetvormig, spits,

;etand; stempel vierdeelig.

Epil. parviflórum. Kleinbloe-mige B. W. Stengel vertakt, kortharig; stempel vierdeelig. Epil. montanum. Berg B. W. Bladen zittend of op zeer korte stelen geplaatst, de middelste afloopend; stengel bijna kaal. Epil. tetragónum. Vierkante B. W.

Bladen op vrij lange stelen geplaatst; stengel van boven zachtharig.

Epil. róseum. Ro zero ode B. W. Genoemde soorten zijn alle overblijvend; de l^e en 5^e soort komen op zandgrond, de overige op vochtige plaatsen voor; zij bloeien in Juni, Juli of Augustus met roode, tot aren of trossen vereenigde bloemen.

V. D. Hakst, riantenk. 3e dr. 5

8^e klasse: ootandeia. achthelmigen.

3. Oenóthera. 2 inl. soorten, fam. = n⁰. 2.

Oenothera biennis. Tweejarige Wederik of St. Teunisbloem.

Een tweejarige plant met groote, gele, in den oksel der lancet-vormige bladen geplaatste bloemen. In het eerste jaar vindt men een wortelrozet van omgekeerd eironde, stomp toeloopende bladen.

Op zandgrond; bloeit van Juni—Augustus.

4. Erica. 3 inl. soorten, fam. Heideachtigen (Ericaceae).

a. Bladen schubvormig, onbehaard, tegen den stengel aangedrukt; bloemen bleek rozerood, tot trossen vereenigd, klokvormig; kelk de bloemkroon bedekkend.

Erica vulgaris (Callüna vulgaris). Gewone of Struik-Heide.

Een heesterachtige plant op drogen heigrond; bloeit in Juli en Augustus.

h. Bladen vlak, langs hun rand behaard; niet tegen den stengel aangedrukt; bloemen vleeschrood, aan den top der takken tot schermvormige bloeiwijzen vereenigd; kelk kortei; dan de bloemkroon. Erica Tétralix. Dopheide.

Een heesterachtige plant op vochtigen heigrond; bloeit van Mei—Juli.

5. Vaccinium. 4 inl. soorten, fam. Boschbezieachtigen. (Vac-cinieae).

a. Bladen afvallend; bloemkroon kogel- of eivormig.

Een heester met scherpkantige takken, eironde, oppervlakkig gezaagde bladen, groenachtige, alleenstaande bloemen,en blauwzwarte bessen; in bosschen; bloeit in Mei en Juni.

V a c c. M y r t i 11 u s. Blauwe B o s c h b e z i e. Een heester met trosvormig vereenigde bloemen, roode bessen en eironde bladen, die aan de onderzijde gestippeld zijn.

Vacc. Vitis idaéa. Roode Boschbezie. In bosschen; bloeit in Juli.

Een heester met kruipenden stengel, draadvormige, liggende takken, eironde, aan de onderzijde asch-) grauwe bladen, alleen staande of ten getale van 2—3 op lange stelen bijeen gezeten bloemen en roode bessen.

Vacc. Oxycóccos. Veen-Boschbezie. Op veenbodem; bloeit in Mei en Juni.

8^e KLASSE. OCTANDRIA. ACHTHELMIGEN.

6. Polygonum, 14 inl. soorten, fam. Veelknoopige (Polygóneae).

Polygonum Bistórta. Adder- of Slangen-wortel.

Een overblijvende plant met eironde bladen, gevleugelde bladstelen en roodachtig witte bloemen. Op vochtige plaatsen; bloeit in Juni en Juli. Plant overblijvend, met een wortelstok; bladen lang-lancetvormig; bloemen rood. Polygonum amphibium. Veen wortel, Papenkwaad. Op vochtigen bodem en in water; bloeit van Juni— September.

Plant, éénjarig, met vezelige wortels; bladen lang lancetvormig; kokervormige steunblaadjes met lange wimpers; bloemen rood. P o 1 y g. P e r s i c a r i a. Perzikbladige Duizendknoop. Op bouwgrond; bloeit van Juli—September.

Bladen lancetvormig; kokertjes kaal, met korte wimpers; bloemen rood of groenachtig; blaadjes van het bloemdek klierachtig gestippeld.

Polyg. Hydrópiper. Waterpeper. Op vochtige plaatsen; bloeit in Juli en September.

Bladen ovaal; stengel liggend en vertakt; kokertjes wit, in tweeën gespleten; bloemen rood of groenachtig, in kluwens in de oksels der bladen geplaatst.

Polyg. aviculare. Vogel-Duizendknoop.

Varkensgras. Een éénjarige plant aan wegen; bloeit van Juli— October.

Bladen pijl- of hartvormig; stengel opgericht; bloemen roodachtig wit. in tuilvormig vereenigde trossen.

Polygonum Fagopy'rum. Boekweit. Een éénjarige, verbouwde plant; bloeit in Juli en Augustus.

Stengel zich om andere voorwerpen windend, hoekig; bladen hart-pijlvormig; bloemen groenachtig; nootjes dof.

Polyg. Convolvulus. Zwaluwtong. Een éénjarige plant op bouwgrond; bloeit van Juli— October.

5*

68 8^e kl. octandria. aciithelm.- 10^c kl. uecandiiia. tienhelm.

4^e Orde. Tetragynia.

7. Adóxa. Eén inl. sooi-t, fam. Kamperfoelieachtigen (Caprifoliaceae). Adoxa MoschatelHna. Muskuskruid.

Een overblijvend plantje met drietallige of dubbel drietallige bladen aan een onvertakten stengel; bloemen groen, ten getale van 4—6 in een dicht hoofdje vereenigd; bessen vleezig en groen; in vochtige bosschen; bloeit in April en Mei.

IX^e Klasse. Enneandria. Negenhelmigen. Met 9 vrije meeldraden.

l^e Orde. Monogynia. Met één stijl. Geen inl. soorten. Gekweekt b. v. de Laurier.

2^e Orde. Trigynia. Met drie stijlen. Geen inl. soorten. Gekweekt b. v. de Rhabarber.

3^e Orde. Hexagynia. Met zes stijlen.

Bloemdek zesbladig, gekleurd; doosvruchtjes 6 in getal. Büto-mus. Zwanebloem, (n⁰. 1.)

I. Bütomus. Eén inl. soort, fam. Zwanebloemen (Butomaceae). Butomus umbellatus. Schermdragende Zwanebloem. Een overblijvende waterplant met lange, tot een wortelrozet vereenigde bladen, rolronden stengel en tot rijke schei men vei-eenigde, rozeroode bloemen; bloeit in Juni en Juli.

X^e Klasse. Decandria. Tienhelmigen. Met 10 vrije meeldraden.

-l^e Orde. Monogynia. Met één stijl. _K ( Bladen tot een wortelrozet vereenigd; eierstok boven-~ standig en vrij; bloemkroon kogel- of klokvormig-, bloemen alleenstaande of in trossen aan een bijna naakten bloemsteel. Py'rola. Wintergroen, (n⁰. 1.)

Eierstok onderstandig; vrucht een bes, die gekroond wordt door de overblijvende kelkslippen.

Vaccinium VIII. 1.

Eierstok bovenstandig; vrucht een doosvrucht; bladen van boven groen, van onder grijswit.

Andrómeda. (n⁰. 2.)

Bladen drietallig, zuurachtig van smaak.__

O'xalis. Klaverzuring. X. 5.

Bladen gevind; 5 vruchtjes met langen snavel.

Eródium. Reigersbek. XVI. 4.

Bladen gelobd; 5 vruchtjes met langen snavel.

Geranium. Ooievaarsbek. XVI. 4.

10^e KLASSE. DECANDHIA. TIEXIIELMIGEX.

2^e Orde. D i g y n i a. Met twee s t ij 1 e n.

Kelk rolrond, zonder schutblaadjes aan zijn voet; kelkblaadjes met 3—5 ribben.

Saponaria. Zeepkruid. (n⁰. 4.) Kelk rolrond, met schutblaadjes aan zijn voet; kelkblaadjes met 7—11 fijne ribben.

Di an thus. Anjelier, (n⁰. 5.) Zie lig. 31.

Bloembladen zonder j ^Kelk rijftandig of vijfdeelig; doosvrucht met nagel; stengel niet j twee snavels en tusschen deze met een porie openspringend. Saxifraga. Steenbreek. (n⁰. 3.)

3° Orde. Trigynia. Met drie stijlen.

Kelk klokvormig, opgeblazen; kelkslippen na het bloeien teruggeslagen; vrucht een zwarte bes.

Cueübalus. Bekervrucht, (n⁰. 6.) Kelk rolrond, buisvormig (zelden opgeblazen); kelkslippen | rechtop staande. Doosvrucht met 6 tandjes openspringend.

Silene. (n°. 7.) Zie fig. 32.

Bladen met vliezige steunblaadjes; kelk en bloemkroon vijfbladig; doosvrucht met 3 klepjes openspringend. Lepigonum (Spergularia). Schubkruid. (n⁰. 8.) Bladen zonder steunblaadjes; bloemblaadjes diep ingesneden; doosvrucht met 6 kleppen openspringend.

Stellar ia. Ster rem uur. (n⁰. 9.)

10^c KLASSE. DECANI)E1A. TIENHELMIGEN.

Sédum. Vetkruid. (n⁰. H.) Kelkslippen korter dan de bloemkroon.

Lychnis. Koekoeksbloem, (n⁰. 12.) Kelkslippen langer dan de bloemkroon.

Agrostémma. Bolderik, (n⁰. 13.) Bloemdeelen afwisselend, 4-, 5-, of Gtallig; doosvrucht met 4 of 5 klepjes. Sagina.

Vet muur. (n⁰. 14.) Bloemblaadjes uitgeschulpt of tweespletig; meeldraden 5 of 10 in getal; doosvrucht met 10 klepjes. Cerastium. Hoornbloem. (n⁰. 15.) Bladen met steunblaadjes; kelk éénbladig, vijfdeelig; doosvrucht met vijf klepjes openspringend; zaden gevleugeld. Spérgula. Spurrie, (n⁰. 16.)

1° Orde. Monogynia.

1. Pyrola. 4 inl. soorten, fam. quot;Wintergroenachtigen (Pyrolaceae).

Pyrola rotundifólia. Rondbladig Winter-

Een overblijvende, altijd groene plant met rond-achtige -wortelbladen en trosvormig vereenigde, witte bloemen.

Op zandigen boschgrond; bloeit in Juni en Juli. Pyrola minor. Klein Wintergroen. Een overblijvende, altijd groene plant met rond-achtige wortelbladen en, evenals bij de vorige soort, trosvormige bijeenstaande, maar kleinere witte bloemen.

In bosschen; bloeit in Juni en Juli.

2. Andrómeda. Eén inl. soort, fam. Heideachtigen (Ericaceae). Andromeda po li fólia. Poleybladige Andromeda. Een heestertje met leerachtige, van boven glanzige, van onder bleek grijze, lancetvormige bladen met omgekrulden rand; bloemen

10^e KLASSE. DECANDRIA. TIENHELMIGEN.

rozerood, aan den top der takken tot overhangende, schermvormige bloeuvijzen vereenigd.

Op veenbodem en vochtigen heigrond; bloeit in Mei.

2^e Orde. Digynia.

3. Saxffraga, 4 inl. soorten, fam. Steenbreekachtigen (Saxi-frageae).

Saxifraga granulata. Knoldragende Steen-breek.

Een overblijvende, zachtharige plant met nier-vorraige, gi'ofgekartelde wortelbladen, 3—Sspletige, wigvormige stengelbladen en witte, tot gaflelig vertakte bijschermen vereenigde bloemen.

Op grasgrond; bloeit in Mei.

Saxifragatri d act y'lites. Drievin ge rige Steenbreek.

Een éénjarig plantje met uiterst fijne, omgekeerd eirond-spatelvormige wortelbladen, die meestal (vooral de hoogere) driespletig zijn en witte, tot gaflelig vertakte bijschermen vereenigde bloemen.

Op duingrond; bloeit in April en Mei. De geheele plant is klierdragend.

4. Saponamp;ria. Eén inl. soort, fam. Sileneachtigen (Siléneae). Saponaria officinalis. Zeepkruid.

Een overblijvend gewas met langen, kruipenden wortelstok, lancetvormige, kruiswijs geplaatste bladen met drie nerven, en vleeschroode bloemen, die tot rijke bloeiwijzen vereenigd zijn. Daar waar de zoom der bloembladen in den nagel overgaat, vindt men twee spitse tandjes.

Op zandigen bodem; bloeit van Juli tot September.

5. Dianthus, 5 inl. soorten, fam. = n⁰. 4.

Dianthus prólifer. Kopvormende

Anjelier.

Een éénjarige plant met lijnvormige bladen en korte bladscheeden; bloemen klein, purperrood; op droge plaatsen; bloeit in Juli en Augustus.

Dianthus Carthusianórum. Karthui-zer Anjelier.

Een overblijvende plant met grasachtige bladen en lange bladscheeden ; bloemen bloedrood.

Op heuvelachtige gronden; bloeit van Juni— September.

10^e KLASSE. DECANDRIA. TIENHELMIGEN.

Dianthus deltoides. Gevlekte A nj elier.

Een overblijvende plant met zachtharigen stengel en lijnvormige bladen.

Op schaduwrijke zandgronden; bloeit van J uni—September.

Enkele Dianthussoorten, bijv. Dianth. caésius en Dianth. Caryophyllus, worden in tuinen gekweekt.

3^e Orde. Trigynia.

6. Cucübalus. Eén inl. soort, fam. = n⁰. 4.

Cucubalus bacciferus. Bes dragende Bekervrucht.

Een overblijvend gewas met klimmenden, sterk vertakten stengel, eironde, spitse bladen en groenachtige bloemen, die naar het einde des stengels, in de bladoksels, op korte steeltjes gezeten zijn; bloembladen tweespletig; vrucht een zwarte, glanzige bes, die door den kelk omgeven wordt.

Op vochtigen boschgrond; niet zeer algemeen; bloeit in Juli en

Augustus.

7. Siléne. 7 inl. soorten, fam. = n⁰. 4.

Silene cónica. Kegelb 1 oemige Silene.

■a ^ 1 Een éénjarige plant met grijsachtig behaarden stengel en roodachtige, tot tuilvormige bijschermen vereenigde bloemen. Op zandgrond; bloeit in Juni en Juli.

Silene nutans. Knikkende Silene.

Een overblijvende plant met zachtharigen stengel en lancetvomige, in den bladsteel overgaande bladen: bloemen wit.

Op zandgrond; bloeit in Juni en Juli. Silene Arméria. Roodbloe-mige Silene.

Een éénjarige plant met naakten stengel, eenigszins kleverige bladen en rozeroode bloemen.

Op bouwgrond en als sierplant; bloeit in Juli en Augustus.

10^e KLASSE. DEC AN Dill A. TIEN HELMIGEN.

Silene inflata. Opgeblazene Silene. Een overblijvende plant met lancetvormige bladen en witte, tot gevorkte bijschermen vereenigde bloemen.

Op onbebouwde gronden; bloeit in Juni en Juli.

Silene Otites. Tweehuizige Silene. Een overblijvende plant met spatelvormige wortelbladen en lijnvormige hoogere bladen; bloemen groenachtig, tot rijke schijnkransen vereenigd.

Op duingrond; bloeit van Mei—Juni.

8. Lepfgonum (Spergularia), 4 inl. soorten, fam. Muurachtigen. (Alsineae.)

Lepigonum rübrum. Roodbloemig Schubkruid.

Een éénjarige of overblijvende plant met liggenden stengel, tegenovergestelde bladen met betrekkelijk groote steunblaadjes, en roode bloemen.

Op zandgrond; bloeit van Mei—Aug. Lepigonum marginatum. Gevleu-

9. Stelléria. 6 inl. soorten, fam. = n⁰. 3.

Steil, némorum.

Bosch-Sterre-muur.

Een overblijvende plant met slappen stengel en gevorkte bloei wijze; bloemen wit, met diepgespleten bloemblaadjes.

In bosschen; bloeit in Mei en Juni.

Steil, média. Gemeene Sterre-muur. Vogelkruid.

Een éénjarige plant, met zodenvor-mende stengels en witte bloempjes (meestal met minder dan 10 meeldraden).

Een algemeen onkruid; bloeit van Maart—N o vember.

Steil. Holóstea. Grootbloemige Sterremuur.

Een overblijvende plant met teederen vierkanten stengel en vrij groote, witte bloemen.

\ In bosschen; bloeit in April en Mei. Steil, graminea. Grasachtige Sterremuur.

Een overblijvende plant met tengeren, vierkanten stengel, grasachtige bladen en witte bloemen.

Op grasgrond, aan slooten; bloeit van Mei—Juli.

5® Orde. Pentagynia.

10. 0'xalis. 3 inl. soorten, fam. Klaverzuringachtigen (Oxalideae).

Oxalis Acetosélla. Gewone Klaverzuring.

Een overblijvende plant met kruipenden wortelstok en drietallige bladen; bloemstelen, over liet midden, van 2 kleine schutblaadjes quot;Voorzien. Op schaduwrijken boschgrond; bloeit in April en Mei.

Oxalis stricta. Rechtstandige Klaverzuring. Schapenklaver.

Een tweejarige plant met alleenstaanden stengel en drietallige bladen.

Op bouwgrond; bloeit van Juni—October.

soorten, fam. Vetplanten (Crassulaceae).

Sedum Teléphium (purpurascens). St. Janskruid.

Een overblijvende plant met vlakke, vlee-zige, bijna zittende bladen en paarse, vrij dicht opeenstaande bloemen.

Op zandigen boschgrond of bouwland; bloeit in Juni en Juli.

Sedum album. Witte Sedum. Een overblijvende plant met rolronde, kale bladen en witte bloemen.

Op muren en zandgrond; bloeit in Juli.

lü^e KLASSE. BECANDBIA. TIENHELMIGEN.

Sedum acre. Scherpe Sedum. Muurpeper.

Een overblijvende plant met kleine bladen en, tot aarvormige bij schermen vereenigde, goudgele bloemen.

Op zandige gronden; bloeit in Juni en Juli.

Sedum refléxum. Trip-madam. Een overblijvende plant met meestal teruggeslagen blaadjes.

Op zandgrond; bloeit in Juli en Aug. 3 inl. soorten, fam. = Saponaria (n⁰. 4).

I Lychnis diürna. Dag-Koekoeksbloem. Een overblijvende, vrij algemeene plant met eironde, spitse bladen, die, evenals de kelk en de bloemstelen, met klierlooze haren bedekt zijn.

Op vochtigen zandgrond; bloeit in Mei en Juni. Lychnis Flos Cüculi. Gewone Koekoeksbloem. Pinksterbloem.

Een overblijvende plant met spatelvormige wortelbladen, lancetvormige stengelbladen en trosvormig vereenigde bloemen.

Lychnis vespertina. Avond-Koekoeksbloem. Eén tweejarige plant met eirond-lancetvorrnige stengelbladen , die, evenals de kelk en de bloemstelen, met klier-dragende haren bedekt zijn; bloemen 's avonds geopend, welriekend. Op grasgrond; bloeit van Juni—Augustus. Agrostémrna. Eén inl. soort, fam. = n⁰. 4. Agrostemma Git ha go. Bolderik.

Een éénjarige plant met vrij hoogen, behaarden stengel, lange, puntige, tegenovergestelde bladen en paarse bloemen, die aan het eind der takken staan; de kelkslippen zijn langer dan de kroon-bladen. Op bouwland; bloeit in Juni en Juli.

14. Sagma. 4 inl. soorten, fam. = Lepigonum (n⁰. 8).

Sagina procümbens. Liggende Vet muur. Een overblijvende plant met een rozet van wortel-bladen, waaruit de liggende en wortelslaande stengels ontspringen; stengelbladen lijnvormig, in een doorntje eindigend; bloemen wit.

Op verschillende plaatsen algemeen; bloeit van Mei— September.

■

76 10^e KLASSE. DECANDRTA. TIENHELMTGEX.

Sagina nodosa. Knoopige Vetmuur. Een overblijvende plant met uitgespreide stengels en kortgedoornde, lijnvormige bladen, waarvan de bovenste in hun oksel een kleinen bundel

langer jlan de j blaadjes dragen; bloemen wit.

Op moeras- en vochtigen zandgrond; bloeit in

Juli en Augustus.

15. Ceréstium, 6 inl. soorten, fam. == n⁰. 8.

Cerastium glomeratum. Bundelbloemige Hoornbloem.

Een éénjarig gewas met meestal rondachtige of eironde bladen en tot kluwens vereenigde, witte bloemen.

Het gebeele kruid is bleekgroen. ¹

_{s s} , Op verschillenden, meest op vochtigen grond; bloeit van Mei—Augustus.

Cerastium semidecandrum. Vijfhel-mige Hoornbloem.

Een éénjarige plant met opgerichten stengel, eironde bladen en witte bloemen, waarin I meestal slechts vijf meeldraden voorkomen; |a ] ' fLS-?- I vruchtstelen vrij lang. Op zandgrond; bloeit in Maart en April.

~ ëSjn/ Cerastium triviale. Gemeene ^s s. 1,2; k Hoornbloem.

Een éénjarige plant met wortelslaande I ~ l ^ amp; =. 1 I zijdelingsche stengels, langwerpige bladen

=■ I en witte bloemen.

quot; ' ^ ' Aan wegen, enz.; bloeit van Mei—October.

i'i § 0 I Cerastium arvénse. Akker-Hoornbloem.

1 E_en overblijvende plant met rechtopstaande, bloei-

/ ende — en zoden vormende, niet bloeiende stengels,

|L £S g-I lijn-lancetvormige bladen en vrij groote, witte bloemen.

? fquot; ? ⁼ [ Algemeen aan wegen, enz.; bloeit in April en Mei.

16. Spérgula, 2 inl. soorten, fam. = n⁰. 8.

Spergula arvénsis. Wilde Spurrie.

Een éénjarige plant met knoopigen stengel en bundelsgewijze vereenigde, lijnvormige, aan de onderzijde van een vore voorziene bladen; bloemen wit, op lange stelen gezeten en in bijschermen vereenigd. Op vochtigen zandgrond; bloeit in Juni en Juli.

ll^e KLASSE. DODECANDHIA. TWAALPHELMIGEN.

XI^e Klasse. Dodecandria. Twaalfhelmigen.

Met 12—20 vrije meeldraden.

•l^e Orde. Monogynia. Met één stijl.

Kelk met 8—12 tanden, buisvormig; bloemkroon 4—6bladig , rood. (Moerasplanten.) Ly'thrum. Partijke. (n⁰. 1.)

Kelk tweespetig; bloemkroon 3—Sbladig, meestal geel (Land-planten). Portulaca. Porselein, (n⁰. 2.)

2^e Orde. Digynia. Met twee stijlen.

Doosvrucht meestal aan den top geopend; bloembladen veel-spletig. Réséda. XI. 3.

J I Kelk vijftallig; vrucht met haakvormige stekels bedekt; bloemen geel; bladen gevind. Agrimónia. Agrimonie. (n⁰. 3.)

Kelk en bloemkroon ontbreken; omwindsels klokvormig; vrucht drielobbig, op een steeltje gezeten. (Kruiden met een wit melksap.)

Euphorbia. Wolfsmelk. XXI. 1.

3^e Orde. Trigynia. Met drie stijlen.

Doosvruchten aan den top geopend; bloembladen veelspletig; bloemen in aren of trossen. Réséda, (n⁰. 4.)

Vrucht gesloten, drielobbig, gesteeld; kelk en bloemkroon ontbreken. (Kruiden met een wit melksap.)

Euphórhia. Wolfsmelk, XXI. 1.

4° Orde. Tetragynia. Met vier stijlen.

Kelkslippen 8 in getal, in twee rijen geplaatst, afwisselend in grootte.

Tonnentilla. Tormentil. IMEquot; XII. 6.

5^e Orde. Dodecagynia. Met twaalf stijlen.

Kelk 6—12deelig; bloembladen 6—12 in aantal, met de basis der meeldraden tot een buis vergroeid: bladen vleezig.

Sempervivum. Huislook. (n⁰. 5.)

l^e Orde. Monogynia.

1. Lythrum. 2 inl. soorten, fam. Partijkeachtigen (Lythrarieae). Ly thrum S al i car ia. Partijke.

Een overblijvende plant met hoekigen stengel, tegenovergestelde

ll^e KLASSE. DOD ECANDTilA. TWAALFHBLMIGEN.

of in kransen geplaatste, hart-lancetvormige bladen en purper-roode, tot aren vereenigde bloemen ; kelk met afwisselend langere tanden.

Op vochtige plaatsen; bloeit in Juli en Augustus.

2. Portuldca. Eén inl. soort, fam. Porseleinachtigen (Portu-lacaceae.)

Portulaca oleracea. Wilde Porselein.

Een éénjarig plantje met liggende, vertakte stengels, tegenovergestelde , afwisselende, langwerpig wigvormige bladen en gele, alleenstaande of tot kleine kluwens vereenigde bloemen, die in den oksel der bladen staan.

Op zandige akkers; bloeit van Juni—September.

2^e Orde. Digynia.

3. Agrimónia. 2 inl. soorten, fam. Roosachtigen (Rosaceae).

Agrimonia Eupatória. Gemeene Agrimonie; Leverkruid.

Een overblijvende plant met ruwharigen stengel en afgebroken

gevinde, aan de onderzijde viltachtig behaarde bladen; bloemen geel, tot aarvormige trossen vereenigd.

Aan wegen, enz.; bloeit van Juni—Augustus.

3^e Orde. Trigynia.

4. Réséda. 2 inl. soorten, fam. Reseda-achtigen (Resedaceae).

Reseda lütea. Gele Reseda.

Een tweejarige plant met vinspletige bladen en zestallige bloem-deelen; bloemen groenachtig geel, tot dunne trossen vereenigd.

Op steenachtigen bodem of op zandgrond; bloeit in Juli en Augustus.

De andere soort is Reseda lutéola (Wouw) met oningesne-dene bovenste bladen.

Deze soort levert een gele kleurstof op. In tuinen, enz. wordt veel gekweekt de Reseda o do rata (Welriekende Reseda).

5^e Orde. Dodecagynia.

5. Sempervfvum. Eén inl. soort, fam. Vetplanten. (Crassulaceae).

Sempervivum tectórum. Huislook.

Een overblijvende plant met langwerpige, omgekeerd eironde,

gewimperde bladen en roode, tot bijschermen aan een bloemstengel vereenigde bloemen.

Op daken aangekweekt; bloeit in Juli en Augustus.

12^e KLASSE. ICOSANDEIA. TWINTIGHELMIGEN.

XII^e Klasse. Icosandria. Twintighelmigen. Met 20 of meer vrije meeldraden op den kelk ingeplant.

l^e Orde. Monogynia. Met één stijl.

Phil ad é lp hu s. Jasmijn, (n⁰. 1.) vrucht een vleezige steenvrucht.

Crataegus. Meidoorn.

XII. 2.

bloemen tot schermvormige pluimen verft | eenigd. Sórbus. L ij s t e r b e s.

XII. 2.

Vruchtsteen glad of met onregelmatige voren, maar nooit met sterk verdiepte gaatjes.

Prunus. Pruim. (n⁰. 2.) Vruchtsteen sterk en onregelmatig gevoerd, steeds met een aantal kleine gaatjes.

Pér sic a. Perzik, (n⁰. 3.)

Dl-pentagynia. Met twee tot vijf stijlen.

/ ^ I Vrucht met 1 tot 5, één- a tweezadige, steenharde kernen; bladen lang-lancetvormig.

Méspilus. Mispel, (n⁰. 4.) Vrucht met 2 tot 5 veelzadige hokjes met perkamentachtige wanden (appelvrucht); bladen eirond. Cydónia. Kweepeer, (n⁰. 5.)

_. Vrucht een appelvrucht met één-vijfzadige hokjes. Pyrus. Peer (Appel), (n⁰. 6.)

Vrucht een steenvrucht met 4—3 steenen; | bladen gelobd.

Crataégus. Meidoorn, (n⁰. 7.)

! Bloemen in schermvormige pluimen; vrucht een twee-vijfhokkige appelvrucht. Bloemen in schermvormige pluimen; vrucht een twee-vijfhokkige appelvrucht.

Sórbus. Lijsterbes, (n⁰. 8.) Kelk vijfspletig; kokervruchtjes meestal ten getale van vijf in elke bloem.

Spiraea, (n⁰. 9.)

12^c KLASSE. ICOSANDRIA. TVVINTIGHELMIGEN.

Kruiden, met vruchten, die van haakvormige stekels voorzien zijn. Ayrimónia. XI. 2.

Halve heesters, met gladden, vijfspletigen kelk; meestal vijf koker vruchtjes in iedere bloem.

Spiraéa. (n⁰. 9.)

6^e Orde. Polygynia. Met 6 of meer stijlen.

Bloemkroon vierbladig; kelk met 8 afwisselend kleinere slippen ; stengelbladen drie tot vijfdeelig.

Tormentilla. Tormentil (n⁰. 10). Benevens enkele Potentillasoorten. (P. mixta en P. procümbens).

Vruchtjes droog, met blijvenden stijl; bloemen geel; bladen gevind.

Géum. Nagelkruid (n⁰. 11.) Zie fig. 33.

Wortelbladen drietallig; bloemen wit. F rag aria. Aardbezie.

(n⁰. 12.)

Wortelbladen vijf- tot zeventallig; bloemen rood.

Cómarum. Waterbezie. (n⁰. 13.) Vrucht droog, wortelbladen gevind of vijftallig; bloemen meestal geel.

Po tent ill a. Gans er ik. (n⁰. 14.) De talrijke stampers blijven besloten in den urn-vormigen bloembodem, die naderhand tot een val-sche bes rijpt. Rósa. Roos. (n⁰. 15.)

De talrijke stampers zijn niet besloten binnen den bloembodem, maar rijpen ten laatste met dezen tot een aardbezieachtige verzameling van steen-I- vruchtjes. Rübus. Braambezie. (n⁰. 16.)

l^e Orde Monogynia.

1. Philadélphus. fam. Jasmijnachtigen (Philadelphaceae).

Phil, coronarius. Wilde Jasmijn.

Een heester met ovale, spitse, zaagtandige bladen en witte, sterk riekende, trosvormig vereenigde bloemen.

Gekweekt; bloeit in Mei en Juni.

2. Prunus. 7 inl. soorten, fam. Amandelachtigen (Amygdalaceae). Prunus spin ós a. Sleedoorn. Een heester met doornige takken en ovale,

bloemen wit-roodachtig. Aan heggen en in bosschen; bloeit in April en Mei.

12^e KLASSE. ICOSANDEIA. TWINTIGÏIELMIGEN,

Prunus cloméstica. Gewone Pruim.

Een boom met ovale, fijngezaagcle bladen en groenachtig witte bloemen.

Gekweekt en wild; bloeit in April. Prunus i n s i t i t i a. Wilde P r u i m.

Een boom met ovale bladen en sneeuwwitte bloemen.

Gekweekt en verwilderd; bloeit in April en Mei.

Prunus avium. Vogelkers. Een boom met eenigszins ge-voorde bladen en witte bloemen.

In boschachtige streken en aan heggen; bloeit in April en Mei. Prunus C é r a s u s. Kers. Een boom met glanzige, toegespitste, ovale bladen en witte bloemen.

Gekweekt en verwilderd; bloeit in April en Mei.

Prunus Padus. Tros-Vogelkers. Hondskers. Een heester of boom met ovale, bijna dubbel gezaagde bladen en witte bloemen.

In bosschen, enz.; bloeit in Mei.

geslacht komt ook nog gekweekt voor de Abrikoos (Pr. Armeniaca).

3. Pérsica. fam. = n⁰. 2.

Persica vulgaris. (Amygdalus Persica.) Perzik. Een uit Azië afkomstige plant met lancetvormige, scherpge-pagde bladen en lichtrozeroode. welriekende bloemen, die op fcorte steeltjes staan.

Meestal als leiboom gekweekt; bloeit in April en Mei. 2^e—5^e Orde. Bi-Pentayijnia.

4. Méspilus. Eén inl. soort, fam. Appelachtigen. (Pomaceae). M e s p i 1 u s g e r m a n i c a. Mispel.

Een boomachtige heester met langwerpig-ovale bladen en licht-ozeroode, vrij groote bloemen; vrucht groenachtig bruin , gekroond met 5 kelkslippen, die rondom een ingedrukte schijf staan.

Meestal gekweekt; bloeit in Mei.

v i». Harst, Plant enk. 3e dr. 0

12® KLASSE. ICOSANDEIA. TWIXTIGHELMIGEX.

5. Cydónia. fam. = n⁰. 4.

C y d o n i a vulgaris. Kweepeer.

Een gekweekte plant met eironde, even als de kelk, aan de onderzijde viltig behaarde bladen en roodachtig witte, alleenstaande bloemen; vruchten appel- of peervormig. Gekweekt; bloeit in Mei.

Gekweekt wordt ook nog de Cydonia (Pyrus) Japónica met roode, bleekroode of witte bloemen.

6. Py'rus. 2 inl. soorten, fam. = n⁰. 4.

!P y r u s communis. Pee r. Een boom met eironde, liin-P y r u s communis. Pee r. Een boom met eironde, liin-

1 111 ■ i- I* 1 4

gezaagde bladen en witte of licht rozeroode bloemen.

Gekweekt en verwilderd; bloeit in April en Mei.

b. Stijlen half vergroeid; vruchten aan i Pyi'US Malus. A p p e 1. de onderzijde ingedrukt; volwassen bla- I Een boom, die Overigens met

den aan de onderzijde wollig behaard I ₍|_{e vor}icre soort overeenkomt.

(dit is ook dikwijls het geval met de 1 ,, , , ^ , , , ,__.,

jonge vrachten): bladstelen ter halver Gekweekt en_verwilderd; bloeit

lengte der hladschijven. [ in April en Mei.

7. Crataégus. 2 inl. soorten, fam. = n⁰. 4.

!C r a t a e g u s m o n ó g y n a. E é n s t ij 1 i g eC r a t a e g u s m o n ó g y n a. E é n s t ij 1 i g e

Meidoorn.

Een heester met doornige takken, scheef-

i j •• j

stelen zaehtharig; blad-j ruitvormige, vmlobbige, aan de onderzijde wit-slippen spits. I achtige bladen en witte, welriekende bloemen.

\ In heggen, enz.; bloeit in Mei en Juni.

, _n v .. i.-i I Crataegus Ox vacant ha. Gewone i. Met 2 a 3 stijlen; l . . , ⁰

vrucht met 3 a 3 steenen; | M e 1 Q O O 1' 11.

bloemstelen onbehaard; j Komt met de vorige sooi't overeen, maar

bladslippen stomp. | ]_3ez;^ bladen, die aan beide zijden groen zijn.

8. Sórbus. Eén inl. soort, fam. = n⁰. 4.

Sorbus Aucuparia. Lijsterbes.

Een boom met oneven gevinde bladen met langwerpige, puntige, gezaagde blaadjes; bloemen wit, tot rijke bloeiwijzen vereenigd vrucht kogelrond, rood.

Op zandigen boschgrond en gekweekt; bloeit in Mei en Juni.

9. Spiraéa. 3 inl. soorten, fam. Roosachtigen (Rosaceae).

g ? i Spiraea salicifólia. Wilgbladige Spiraea. ;

) Bladen langwerpig lancetvormig, gezaagd; bloemen rood-| g S- ) achtig, tot pyramidale pluimen vereenigd. CR* S [ Aangeplant en op boschgrond; bloeit in Juli en Augustus.

12^e KLASSE. ICOSANUBIA. TWIN TIG IIELMIGEN.

Spiraea Ulraaria. Moeras-spiraea; Geitebaard. Een overblijvende plant met afgebroken gevinde bladen; de g ? 1 blaadjes groot; eirond, gezaagd, meestal aan de onderzijde tide l.l'l: j wit viltig; hot eindblaadje is grooter en in drieën of vijven lei. 5- = ( gespleten; bloemen tot rijke bloeiwijzen vereenigd, geelwit, ca \ welriekend; op vochtige plaatsen; bloeit in Juni en Juli.

6^e Orde. Polyfjjnia.

10. TormentMIa. Eén inl. soort, fam. = n⁰. 9.

T o r m e n t i 11 a e r é c t a. T o r m e n t i 1.

Een overblijvende plant met rechtopstaande stengels en drietot vijftallige, op korte steeltjes gezeten stengelbladen met hand-_oej_t j vormig gedeelde steunblaadjes; bloemen geel; op bosch-of heigrond; bloeit in Juni en Juli.

11. Géum. 2 inl. soorten, fam. = n⁰. 9.

met G e u m u r b a n u m. Gemeen N a g e 1 k r u i d.

Een overblijvende plant met afgebroken-liervormig gevinde on-loeit derste- en drietallige bovenste bladen; bloemen geel met ongenagelde bloemblaadjes; kelkblaadjes teruggeslagen; stijlen op ⁴/₅ hunner lengte gebogen. Algemeen ; bloeit van Juni—Augustus.

ige 12. Fragaria. '2 inl. soorten, fam. = n⁰. 9.

F r a g a r i a v é s c a. Gewone Aardbezie.

leef- Een overblijvende plant met kruipenden stengel en drietallige wit- bladen, wier zijblaadjes ongesteeld zijn; bloemstelen met aange-nen. drukte haren bedekt; bloemen wit. De valsche vrucht bestaat uit li. een aantal dopvruchtjes, die aan den vleezig geworden bloembodem one verbonden blijven.

In bosschen en, in tal van verscheidenheden, gekweekt; bloeit naar in Mei en Juni.

zijn- 13. Cómarum. Eén inl. soort, fam. = n⁰. 9.

Com arum palustre. 11 o ode Water bezie. Een overblijvende plant met opstijgende stengels, drie-zeventallige itige, | bladen met scherp gezaagde, aan de onderzijde bleekere blaadjes, ligd; i en roode bloemen, van welke de vruchtbodem, bij het rijpen, vleezig en sponsachtig wordt,

14. Potenti'ila. 8 inl. soorten, fam. = n⁰. 9.

Poten till a anserina. Zilverschoon.

Bladen afge- I Een overblijvende plant met lange kruipende sten-broken gevind, aan I i •• . i i i

de onderzijde gels en vrij groote, gele bloemen.

zilverwit. I Algemeen aan wegen en op weiland; bloeit bijna

istus. f [het geheele jaar.

6*

12^c kl. icosandrta. twintigh.—13^c kl. polyanuria. veeliielm. 85

Gekweekt worden vooral de volgende soorten: Rosa gallica (Fransche Roos), die ook in het wild voorkomt, met donkerroode bloemen; Rosa Centifólia (Centifolie of veelbladige Roos) met bleekroode of witte bloemen, benevens hare variëteiten: Rosa muscósa (Mosroos) en Rosa damascéna (Maandroos). 16. RÜbllS. Ongeveer 16 inl. soorten, fam. = n⁰. 9.

Rubus Idaéus. Framboos. Een heester met witte bloemen en roode, eenigszins viltig behaarde vruchtjes.

Aan heggen en gekweekt; bloeit van Juli—Augustus.

Rubus fruticósus. Heesterachtige Braamhes.

Een heester met meestal vijftallige bladen en witte of bleekroode, tot losse pluimen vereenigde bloemen.

Aan boschkanten, enz.; bloeit van Juni—Augustus.

Rubus vulgaris. Gemeene Braambes.

Een heester met meestal vijftallige bladen en witte of roodachtige, tot pluimen vereenigde bloemen.

Bloeit in Juli en Augustus. Rubus caésius. Blauwgrijze Braambes.

Een heester met meestal drietallige bladen en witte of roodachtige, tot armbloe-mige pluimen vereenigde bloemen. Zeer algemeen; bloeit van Juni—September.

XIII® Klasse. Polyandria. Veelhelmigex.

Met 20 of meer vrije meeldraden op den bloembodem ingeplant. l^e Orde. Monogynia. Met één stijl.

Boomen met scheef-hartvormige bladen; bloemen gesteund door een lichtgroen, netvormig-geaderd, lintvormig schutblad, dat halverwege met den algemeenen bloemsteel vergroeid is. Tilia. Linde. (n⁰. 1.)

[ Bloemen gespoord; kelk gekleurd, het bovenste kelkblad ge-I; spoord, één a twee bloembladen omsluitend. P ( Delphinium. Ridderspoor. XIII. 2.

13^e KLASSE. POLYAMDMA. VEELHELMIGEN.

Met 2—5 stijlen.

13^e KLASSE. POLYANDRIA. VEELHELMIGEN.

Aan den voet der bloemblaadjes vindt men I honiggroef jes, die niet door schubjes bedekt zij n; 1 meestal waterplanten.

Batrachium. Waterranonkel, (n⁰. 15.) Aan den voet der bloembladen vindt men, J door schubjes gedekte, honiggroefjes.

Equot; I-S 3 los J o?: I Ranünculus. Ranonkel, (n⁰. 16.)

Zie fig. 40.

Kelk driebladig; bloemkroon zes-negenbladig; wortels knolvormig. Ficaria. Speenkruid, (n⁰. 17.) Bloembladen buisvormig, verschillend gekleurd, vijf tot twaalf in getal, zonder spoor, veel kleiner dan de kelk; ? | H! bladen voetvormig ingesneden.

Helléborus. Nieskruid, (n⁰. 18.) Zie fig. 41. l^e Orde. Monogynia.

1. Tflia. 2 inl. soorten, fam. Lindeachtigen (Tiliaceae).

а. Bladen aan de onderzijde zachtharig; | Tilia grandifülia. Gl'OOt-tuilen met 2 a 3 bloemen. j bladige of Zomer-Linde.

б. Bladen kaal of slechts met verspreide j Tilia parvifólia. Klein-haarbundeltjes; tuilen met 6 a 7 bloemen. 1 bladige Linde.

Beide soorten zijn dichte loofboomen; de eerste bloeit in Juni, iets vroeger dan de tweede. Deze laatste is echter de meest aangekweekte soort.

2. Chelidónium. Eén inl. soort, fam. Papaverachtigen(Papaveraceae). Chelidonium majus. Stinkende Gouwe. Oogklaar. Een overblijvende plant met vertakten stengel en vinspletige

bladen niet afgeronde, bochtig getande slippen; bloemen geel, tot schermvormige bloeiwijzen vereenigd. De geheele plant bevat een groote hoeveelheid geelrood melksap.

wegen; bloeit van Mei—Augustus. 5 inl. soorten, fam. = n⁰. 2.

Papaver Argemóne. Ruwe Klaproos.

Een éénjarige plant met stijfharigen stengel en vinspletige bladen ; stempel met 4—5 stralen; bloembladen donkerrood.

Vrij algemeen op bouwland; bloeit in Mei en Juni.

Papaver Rhóeas. Gemeene Klaproos; Kankerbloem.

Een éénjarige plant met behaarden stengel; stempel met 8—12 stralen; bloembladen scharlakenrood.

Zeer algemeen op bouwgrond; bloeit in Mei en Juni.

13^c KLASSE. POLYANDBIA. VEELHELMIGEX.

/ „ I Papavei^- dübium. Kleine Klaproos. ' lt;! § c l Een éénjarige plant met aanliggend behaarde lt; i i ) lquot;! equot;! /bloemstelen; stempel met 6—9 stralen, bloemen

I helder rood.

a 5 (araquot; o Op bouwland en aan wegen; bloeit in Mei en j Juni.

Papaver somniferum (Maankop), die bij ons somtijds in het wild wordt aangetroffen en aan hare stengelomvattende, zeegroene bladen te herkennen is, wordt in verschillende streken aangekweekt als stamplant voor het opium, het ingedroogde melksap dat, na insnijding, uit de onrijpe zaaddoozen vloeit.

4. Nymphaéa. Eén inl. soort, fam. Plompen. (Nymphaeaceae.)

Nymphaea alba. Witte Plompen. Waterroos.

Een overblijvende waterplant met langgesteelde, drijvende, diep-

hartvormige, gaafrandige bladen en witte bloemen, die uit vier halfgroene, halfwitte kelkbladen en talrijke, langzamerhand in de meeldraden overgaande bloembladen bestaan.

In staande wateren; bloeit in Juni en Juli.

5. Nüphar. Eén inl. soort, fam. = n⁰. 4.

Nu phar lüteum. Gele Plompen.

Een overblijvende plant met bladen even als bij de vorige soort, maar met kleinere, gele, W'elriekende bloemen met vijf groote kelkbladen, en peervormige, niet platgedrukte vruchten.

In staande wateren; bloeit van Juni—Augustus.

2^e—5^e Orde. Di-Pentagjnia.

6. Delphmium. Eén inl. soort, fam. Ranunkelachtigen (Ranun-culaceae).

Delphinium Consólida. Veld-Ridderspoor.

Een éénjarige plant met slanken, vertakten stengel, dubbel vin-deelige, in lijnvormige slippen gesplitste bladen, éénbladige bloemkroon en gekleurden, gespoorden kelk; bloemen wit of blauw, in trossen vereenigd. Op bouwland; bloeit in Juni en Juli.

Een vrij algemeen in tuinen aangekweekte soort is Delphinium A j a c i s. Tuin-Ridderspoor.

7. Acom'tum, 2 inl. soorten, fam. = n⁰. 6.

Aconitum Napéllus. Monnikskap.

Een vrij algemeen in tuinen aangekweekte plant met in trossen vereenigde, blauwe bloemen met helmvormig bovenst kelkblad, waarin twee lange, honigafscheidende bloemblaadjes besloten zijn; bloeit van Juni—Augustus.

Aconitum Lycóctonum, bloeit met zwavelgele bloemen.

liJ^e KLASSE. POLVAXDRIA. VEELHELMIGEN.

8. Aquilégia. Eén inl. soort, fam. = n⁰. 6.

Aquilegia vulgaris. Akelei.

Een overblijvende plant met enkel- of dubbeldrietallige, grof gekartelde bladen, die naar den voet van den stengel meer opeen-gedrongen staan. De bloemen, met gespoorde, trechtervormige bloemblaadjes, zijn meestal blauw (somtijds rood) gekleurd en overhangend.

Op beschaduwden grasgrond en als sierplant gekweekt: bloeit in Juni en Juli.

6^e Orde. Polygynia.

9. Caltha. Eén inl. soort, fam. = n⁰. 6.

Caltha palüstris. Dotterbloem. Water-Boterbloem. Een overblijvende plant met hart- of niervormige, gekartelde, glanzige bladen en groote, goudgele bloemen. Aan slooten, enz.; bloeit van April—Juni.

10. Clématis. 2 inl. soort, fam. = n⁰. 6.

Clematis Vitalba. Hegge-Glematis.

Een overblijvende plant, dikwerf met slingerenden stengel en met onevengevinde bladen met spitse, eironde blaadjes; bloemen door 4 viltige kelkblaadjes omgeven en tot losse pluimen vereenigd. In laag hout; bloeit in Juni en Juli.

11. Thalfctrum. 4 inl. soorten, fam. = n⁰. 6.

a. Bloemen groen of geelachtig, I Thalictrum minus. Kleine niet zeer dicht opeengedrongenIThalictrum.

maar tot losse pyramidale pluimen I Een overblij vende plant met meer-

-*» uilige, bladen, die gripgroen aan zijnen voet zonder bladen; I gekleurd en uit driespletige blaadjes oorljes der bladscheeden wijduit-1 samengesteld zijn.

staande_; bladsteelen kantig. | ₀p _{grasgrond) enz}.. _bloe;t in Mei en Juni.

4. Bloemen geel. dicht ( Thalictrum flavum. Gele Tha-

opeengedrongen, tot i 11C11* U m.

schermvormige pluimen | ^en overblijvende plant. Bladen herhaalde-rechtopstaande;tortel- gevind, met ei-wigvormige blaadjes, die

stok kruipend; I meer naar boven lijnvormig worden.

onderste bladscheeden met | Op moerassigen weigrond, enz.; bloeit in oortjes. t • ti*

^J \ Juni en Juli.

12. Anemóne, 4 inl. soorten, fam. = n⁰. 6.

Anemone Pulsatilla. Wildemanskruid. Een overblijvende plant met driewerf vindeelige wortel-

| I bladen en handdeelig omwindsel; blaadjes van het bloemdek § 1 meestal 6 in getal; bloemdek klokvormig; bloemen alleen- en quot;S ' rechtopstaande; vruchtjes met een wollig aanhangsel. Op begraasde gronden; bloeit in April.

00 13° KLASSE. POLY AND RTA.. VEELHELMIGEN.

Anemone nemorósa. Bosch-Anemone. ^ S 1 Een overblijvende plant met drietallige bladen, die meestal niet aan den bloemsteel voorkomen, en handdeelig omwindsel; blaadjes van het bloemdek 6—9 in getal. Aan boschkanten; bloeit in Maart en April.

Anemone ranunculoides. Gele Anemone. Een overblijvende plant met drietallige bladen en hand-/deelig omwindsel; bloemen dikwijls twee aan twee geplaatst; | ) blaadjes van het bloemdek aan de onderzijde zachtharig. I Op gras- en boschgrond; bloeit in April en Mei.

13. Myosurus. Eén inl. soort, fam. = n⁰. 6.

Myosurus minimus. Muizenstaart.

Een éénjarig plantje met lijnvormige wortelbladen en naakte bloemstelen. aan welker top slechts één, geel-groenachtige bloem met langen kegelvormigen bloembodem staat. Op bouwgrond; bloeit in Mei en Juni.

14. Erdnthis. Eén inl. soort, fam. = n⁰. 6.

Eranthis hyemalis. Winter-Lentebloem.

Een overblijvend plantje, waarbij eerst de vrij groote, gele bloem, aan een naakten bloemsteel, en gesteund door één of twee ronde of halfronde, ingesnedene schutblaadjes, te voorschijn komt. Naderhand verschijnen, meestal één voor één, de hartvormig-cirkel-ronde, drie- tot zevenmaal handvormig ingesnedene bladen.

Zeldzaam, echter dikwijls gekweekt; bloeit in Februari en Maart.

15. Batrachium. 8 inl. soorten, fam. == n⁰. 6.

Batrachium hederaceum. Klimopbla-

d i g e Waterranonkel.

Een overblijvende plant met draadvormigen stengel, niervormige, drie-vijflobbige bladen en witte bloemen. In helder water; bloeit in Mei en Juni. De bladslippen kleven/ Batrach. fliütans. Drijvende bij het uitnemen uit het l W ater ranonkel.

^1 water even als de haren | j.'gn overblijvende waterplant met fijn o 1 van een nat penseel te ( , , , , ,. , „ i

zamen; meeldraden korter|gesplitste bladen, die meest alle onder-dan de stampers; vruchtjes | gedoken zijn, en witte bloemen. Bloeit onbehaard. ' in Juni en Juli.

,, , ,, I Batrach. divaricatum. Wij d-

De bladslippen kleven, , , , . „_T , , ,

buiten het water, ^bladlg^e Waterranonkel,

penseelvormig te zamen;! Een overblijvende plant met onder-

meeldraden langer dan de \ gedokene, uitgespreide, donkergroene stampers; vruchties I,, , , ,

stijfharig f '^J''^alt;'^{en en} 'witte bloemen.

\ In staande wateren; bloeitin Juni en Juli.

13^e KLASSE. POLY AN DRIA. VEELHELMIGEN.

16. Ranunculus. 11 inl. soorten, fam. = n⁰. 6.

92 13^e KL. POLYANDRTA. VEELH. — l-t⁰ KL. DIDVNAMTA. TWEEMACIIT.

Ranunculus sceleratus. Blaartrekkende Boterbloem.

Een éénjarige plant met eenigszins vleezige, glanzige bladen en kleine, bleekgele bloemen.

Op vochtige plaatsen ; bloeit van J uni—September.

Ranunculus arvénsis. Stekelige Boterbloem.