—

miaam

ft) ïliï

li mil iin

R. P. PHILIPPI A SS. TRINITATE

Carniclilarniii Discalccalorum Prorinciic Tlicrcsiai in Callia Frovinciiilis,

in ijna (lemonslraiur

quot;VIA MOITTIS I^ERIT-EGTIOnNTIS,

ET IN TOES PARTES A PTE DIVISA SECURE ET FELlCITEn DECUKRITUR, MANIFESÏATIS OPPORTUNE, QU-E PASSIM OCCURREnE SOLENT, PERICULIS,

NUNC DENÜO IN LÜCEM PUODIT CURA

R. P. BERTH OLDI-IGNATII A SANCTA-ANNA

SILV/E-DUCIS

AF XI 1) W. VAN G tT 1 C 1£

BIBLIOPOLAM

MDCCCIjXXIV

•k

4

LICENTIA

t

J. M.

F. DIONYSIUS A SANCTA-THÈRESIA, CARMELITARUM DISCAL-CEATORUM IN DITIONE BELGICA PROVINCIALIS.

Facultatc nobis dclogata a Hev. admodum Patrc Nostro Luca a S. Joanne a Crixe, Prajposito-Generali, liccntiam facimus 11. I'. licrtholdo-fgnalio a S'^Anna, Definitori-Provinciali, typis dcnuo edendi 15. 1. Philippi a SS^mi IrinitaLc Summam Tiieologle Mystic/E, quani jussu Dcfinitorii Provincialis rccognovil.

Datum Bruxellis, in fcsto SS. Ap. Petri et Pauli, anno 1874,

F. Dionysiüs a S. Theresia C. D. Provincialis.

IN HANC ALTERAM EUITIONEM

PR/EPATJO

/Equum est de vita et scriptis E. P. Philippi hie panca dicere. Anno 1(303 in dicecesi Vasionensi in Gallia uatus, cum a;tatom 17 annorum attigissot, Ordinem Carmelitarum Discalceatorum ingressns est, studiorumque cursibus multa cum laude emensis, Missionnarius in Persidem et in Indias transivit; unde, post de-cennium magnosque exantlatos labores, in Europam rediit, ma-gnisque successive Ordinis prselaturis, officio etiam Prapositi-Generalis, functus est; tantisque detentus curis, nihilominus plures annos scientias sacras docuit. E vivisdecessit Neapoli,die 23 Februarii 1G71, magna sanctitatis fama, coelestibus miraculis illu-strata. Inter multos quos, sodc. 17, lieligio Carmelitana Reformata scriptores genuit, eminet Philippus a SS. Trinitate; de quo hcec doctissimus Gonetus;« l^Jlura cdidit opera, ceclro digna, in quibus « cruditio et pidus decertant, continuis licet itineribus ac prce-' luturanim occupationihus detentus, qtuc ipsum in omni disci-« plinurim yenerc instructissimum fuisse prohant.» Quse scripsit Philippus a SS. Trinitate, ot de universali, et de ecclesiastica, et do sanctorum uistoria, prateribimus. Non cessit Philosophus et Theologus celoberrimis Doctoribus Coraplutensibus et Salmanti-

censibus. Suam Summum Philosophic^, ab co Goto elaboratara, eadem prorsus methodo qua usus est S. Thomas in sua Summa ïheologica, Lugduni anno 1643 in folio edidit; eaque tantififc, ut illam Congregatio generalis Oratorii, in ccetu anno 1G75 Lutetiaj habito, suos professores docere decreverit. Ab anno autera 1053, Summa ejus Theoloyicc Thomisticce, in omnes partes Summa; D. Thoma) lumen doctrina) diff'undens, tomis 5 in folio, Lugduni etiam, prodiit. Opus tamen Auctoris nostri excellentissimum est Summa Theoloyice Mysticce, de quo ipse dicit:« Quod ca:-« ter is omnibus aliis prcefero; prcecipuum meorum operum. gt; Hoc jam Opus, secundum primam editionem Lugduni anno 1C5Ö in folio factam, de novo ediraus, liane curam nobis deman-dantibus Superioribus nostris, et;annuente Ill⁰acK^m0 U¹¹⁰ Archi-episcopo Mechliniensi, qui ea de re hic subjectas litteras dedit.

Mcclilinice, die 26 julii 1873.

licvercndü Pater,

Thcolofjia dogmatic a est scientia credendonm, scientia sym-holi; Theolo(jia moralis, scientia agendorum, scientia leg is uut prceceptonm; Thcologia vero ascctica sive mystiea, scientia pro-gressus in via mandatorum, id est, in via charitatis, qua; puri-ficat, sanctificat, cum Beo unit. Thcologia igitur mystiea dogmatical et morali toronidem imponit et est veren vitcc vera scientia.

Non nas fugit hominibus hu jas sceculi Thcologia: mystiea: nomen esse invisum ;scd lm jus sceculi homines sunt ignari, rerum saltem qitce Dei sunt. Discipulorum, et maxime Ministrorum Christi est animas verum docere vitam casque per vias ducerc, ubi hcec vita crescit usque ad perfectum diem. Nee sunt animal quas Deus ad se speciali modo trahit, adeo rarce; casque etiam ruri in Immillimis tuguriis invenire est, dicit vir apostolicus, doclissimus Scaramclli. Est igitur scientia ascctica et mystiea ductoribus animarum apprime necessaria; et non minus sibi, quam animabus ea indigent, quos vocatio sancta pree ccctcris

— VII —

perfect os esse jubct. Hinc est quod S. Alphonsus de Lig, hyevciu tractahm vianm pcrfectionis Iheoloyice snee morali voluit ad-ditwn: Et quamvis script a, diffusa magis, Schram et Scarainclli omnes de clero manu ver sent, de clero tamen, Revcrende Pater, optime fueris meritus in novum lueem cdendo Theologiam my-sticam P. Philippi a SS. Trinitate, opus inter prima facile an-numerandwn, et quod laudare supervaeaneum foret.

Grato et tihi in X^to animo devotissimo,

1quot; V. A. Arch. Mechlin, Primas Belgii.

Quod Ulnstrissimus ac Reverendissimus D. Archiepiscopus Mechliniensis tarn expressis verbis exoptat, hoc Summa Theologice Mystiecc Philippi a SS. Trinitate oxequitur. Etenim Religiosum et Sacerdotom certo gressu ad summam christians et sacerdotalis vitic perfectionem perducit; Theologo vero, Concionatori, Con-fessario et Directori intimam cordis humani scientiam tradit, ac docet eos quam mira varietate Spiritus Sanctus in aniniabus spiret, et quomodo ipsi efficaci salutarique concursu cooperari valeant operation! divinne, quffi movet et convertit, tentat et puri-ficat, illuminat et sanctificat, transformat et deificat. Malta igitur cum fiducia tibi, Lector, commode compactum pium hunc offerimus librum. De thesauro isto ditissimo, nec unquam exhauriendo, omnis scriba doctus in regno coelorum nova semper et vetera proferet.

Contra subjungimus Approbationem et Facultatem pro editiono Lugdunensi datas.

— VIII —

APPROBATIO.

Ex commissione Revcrendi admodiim Patris nostri Joachimi a Jcsu-Maria, Fralrum Discalccalorum Ordinis Bealissim® Virginis Maria; de Monle Carmclo, Congrcgalionis S. Eli», Praipositi-Gcncralis, lihrum, qui Summa Tiieoi.ogi.k Mvstic/K inscrihilur, a It. P. Philippo a Sanclissima Trinilalc, cjusdcm Congrcgalionis in Provincia sanclaD Thorosia) Provin-ciali conscripUnn, attcnlc pcrlcgimns, niliilquo in co rcpcrimus fuloi ca-llioliea! aul l)oiiis moribus repugnans; imo crcdimus librum luinc, doctis, ac divinaj conlcmplalioni dedilis forc gralum atqiic pcrutilcm, ac proindo typis mandandum. In quorum fidem subscripsiinus in Convcntu nostro Lugduncnsi, die vigesima quarla dccombris, anno KiiiS.

F. Thcodosius a Spiritn Sancto Provincicc Aquitanim Dcfnitcr d hujus Provincicc sanctce Thcrcsicc Visitator Generalis, ac Thcologice Professor.

Fr. Honored as a S. Martin o sacrce Thcoloyire Prcclector et Prior Conventus Lugcluncnsis.

FACULTAS

REVERENDISSIMI PATRIS GENERALIS.

Nos Frater Joachimus a JE8li-mania,Pra)posilus-Gcnoralis Fratrnm C.ai'-mclitarnin Discalccatornm Congregation is sanoli Elisc Ordinis licalissinia; Yirginis Maria) dc Montc Canncio ac cjusdcm sancli Montis Prior, tenorc pr.Tscntium, facuitatcm impertimur Pi. P. F. Pliilippo a SS. TrinitatcPro-vinciaj nostra sancta; Tiicrcsiaj in Gallia Provinciali, typis mandandi opus ab ipso compositum, quod inscribitur Summa Theologize Mystic,e, dum-modo prius illiul a duobus Tlicologis nostri Ordinis rccognitum fuerit, cl in luccm cdiposso probaverint. In quorum fidem, prasentes dedimus sigillo nostro munitas ac propria manu scriptas. Uoina;, in Convontu nostro sanctai Maria; de Scala, die vigesima oclavajunii 165S.

F. Joachimus a Jesu-Maiua Pra'positus-Gcncralis.

DE IP AR^E

VIRGINI MARIyE

JIATRI ET REOIM CARIIELl

EJUSQUE PILIIS CARMELITIS DISCALCEATIS

Elsi me lolum el omnia mea, Virgo Bealissima, jam dudum iibi consecraverim, speciali lamen directione ac singulari volo meum hoc opus Theologise Myslicx, quod cseleris omnibus aliis prsefero, tibimet consecrandwn jit-dicavi: tot enim titulis me luse pietati devineium agnoseo, quod me nimis crederem ingratum, nisi hoe exleriori signo tuorum in me beneficiorum eommemoralionem celebrarem, o jfer ens tibi quod de jure libi debetur.

Primus igitur hujus debiii titxdus est grati in te animi: nam, proster generalern illam obligationem qua tibi fideles cuncti jugiter adstringuntur, quia solum tuis intereessioni-bus divina recipiunt beneficia, ut credendurn pietas suadet, et S. Bernardus, in sermone de tua Nalivitate confirmat, dicens : « Totis ergo medullis cordium, totis prxeordiorum affeetibus, et votis omnibus Mariam kano veneremur; quia sic est voluntas ejus, qui totum nos habere voluit per Mariam »; particularem ac multiplieem agnoseo obligationem, ab ipsa conceplione el nalivitate mea cceptam, ac semper deinceps continuatam. Me inter tuos fratres et fdios Carmelitas ab ipsis designasti principiis, dum meam nali-vitatem die decima nona julii, secunda post meridiem hora

i

EriSTOLA DSDICATORIA.

in primis S. Elüe Carmelitarum PatriarchcV vesper is, sab-halo libi sacro futurum ordinasti. Vicc natum et ad extre-mam mortis agoniam redactum eer to miraculo (ut a meis parentibus didici), propter votum eorum deducendi me ad sacram aedem tuam Lauretanam, si sanus evaderem, vitas asseruisti. Tandem me a multis ereptum periculis ad secu-rum tune religionis Carmelitanse portion miris modis adduxisti, ubi me per triginta sex annos plurimis cumulasti beneflciis, quie singula referre non Heet.

Secundus titulus est pietatis ac reverentüv, turn generalis, turn specialis. Generalis quidem, qida te Matrem Dei consi-dero : cui propterea debet omnis creatura famulari, et omnibus modis pietatcm ac reverentiam tibi prte exteris exhibere; quod et ipse nunc efficio, cum prsecipuum meorum operum tuo nomini devoveo, cum alia Philosophise ac Theologiie, cseleraque hujusrnodi script a mortalibus tantum quamvis Ecclesite Prselatis, ut Episcopis, Archiepiscopis, et Cardinalihus, ac Principibus etiam ssecidaribus dedica-verim. Specialis autcm, quia te Re gin am Car melt, ac Carmelitarum matrem agnosco : unde tibi quasi aliens humilli-mus ac ftlius deditissimus, licet inter alios minimus, hoc qualecumque munusculum, in perpelui monumentum obse-quii, tiicV protectioni supplex ascribo.

Tertius titulus est debiti connaturalis. Gum enirn libri congruis debeant prolectoribus dedicari, hie tibi maxime congndt, qua; singulorum ac omnium qiue in eo pertra-ctantur singular em pree aliis puris creaturis experientiam habuisti, ita ut rnerito te ducem in hue tripartita perfectio-nis via qui properant in ea considerare possint; teque so/am ut talem proponere poteram, si te credidissem fore imita-bilem aliis, qui tuam in perfectione eminentiam poiius admirandam quam imitandam predicant et venerantur.

Viam purgationis lam activse quam passivse, Virgo Hea-lissima percurristi, nonutpropriis defectibus mundareris, cum nullum unquam vel minimum contraxeris aid commi-seris, sed ut Chrisio unigenito tuo similis in passionibus ejfecla suavissimum divinas majestati holocaustum evade-res. Sic autem te purgalio intrinseevs pervasit, ut tuam

EP1ST0LA DEDICATORIA

ipsius animam gladius periransiret, quem maxime in iur-hatione sacratissimi sponsi Joseph de te gravida, in amissions dilectissimi Füii adhuc tenelli, ac toto Passionis ejus tempore sustinuisti.

Viam illuminationis totius vitse spatio incessisti, cum tibi divina contemplanti mysteria, Veritas eorum non tam tibi revelata, quam clare manifestata fuerit: sequum enim fuit utjibi (quse Mater Dei, ac proinde Regina cceli et totius mundi hnperatrix electa fueras) cuncta no sine fidei d.eto-gerentur arcana, non solumambitioso angelorum famidatu, sed etiam ipso Deo revelata facie tecum ssepius colloquente ; sanctissimam adhuc mortalis Trinitatem videbas, qux Pa -iris seterniFilia, Filii Dei Mater, et Spiritus Sancti Sponsa existebas.

Viam unionis continuo tenuisti, non solum per affectum ante Filii tui ccclestis incarnationem, Deum ferventer amando, sed etiam per effectum, cum iptum jam incarna-tum sacris visceribus tuis inclusum novem mensibus te-nuisti; cum recenter natum sic venerala salutasti : bene veneris, Deus meus, Dominus mens, et filius meus; cum brachiis amplexando, s aero que pectori suaviter inclinando recreasti ; cum ipsum obsequio tot annorum humiltimo fovisti, ita ut merito dicer es: o scute tur me oscido oris sui, tenui eumnec dimittam, Ucva ejus sub capite meo, et dexter a illius aynplexabitur me ; cum deniquead intimam ejus fruitionem per claram visionem adhuc in hac mortah de-gens vita non raro pervenisti.

Hoc igitur opus tot tibi. Virgo Healissima, titulis debitum tibimet supple x offero tuisque filiis et me is fratribus Car-melitis discalceatis, quorum vita jugis est contemplatio, quorum exercitium continua mortificatio, quorum studium est montem perfectionis magna sollicitudine semper inqui-rere et magno labore crucern ferendo conscendere. Unde non peregrinam aid extraneam eis doctrinampropone ; sed assuetamet domesticam debito traditam ordinerecolo, quam ab antiquis Patribus nostris, et exercitio, el traditione, et scriplis, in hac pietatis schola didici: horum sanctitas, et Theologia mystica libris coelestibus expressa, pnesertim

KPISTOLA DKUICATORIA

sanctse Matris noslrge TheresicV, ac Beali Pair is noslri Joannis a cruce, uhique relucent. Hanc perfectionis doctri-nam venerabilibus no sir is Patribus ut debitum eis reverentie signum, junioribus meis Fratribus, ut pietatis ru-dimentum, utinam alicui profulurum, ex hi beo.

IR- O Ij O G- TJ S

AD LECTOR EM

Absohjtis, Lector benevolo, quae ad scholasticam spe-clant Tlicologiam, prsecipuis tractatibus, non tam propria inclinatione, quarn aliorum precibus excitatus, ad compo-nendos Thoologia; Mysücae tractatus me converto, Crucis igitur et mentis perfectionis viam aperire ot manifestare prjfisenti opere eonabor : nt ii qui, salutis anima3 solliciti, et singularis cupidi virtutis, earn ingrcdi voluerint, auxiliis diviiiee gratiae prsevenicntis et adjuvantis roborati, facile ac secure valeant inchoare, suavitcr currere, et fauste fe-liciterque terminare. Illam triplici statione percurremus, sive in triplicem subdividemus viam : prima est aspera et horribilis via purgationis; secunda est beta et suavis via illuminationis ; tertia est boata ct gloriosa via unionis, quae ad tranquillam Dei fruitionem, in bac mortali vita coeptam, et in setorna consummandam, perducit.

Animae Deo consecratee, qua;, mundi tenebris et tumul-tibus relictis, adcurrendam perfectionis viam se accingunt, tiliis Israël de yËgypto ad terram promissionis proficiscen-tibus ad vivura exprimuntur : bi namque, /Hgypliacis relictis tenebris, inter marines vortices, per horrida et sicca deserta, exantlatis laboribus innumeris, ad locum tandem promissionis victores acoedunt. Tres in eorum transitu generales quasi stationos advertere licet. Prima fuit in loco horroris et vastte solitudinis, ubi prius bostium /Egyptio-rum insidias et furores, horridas penetrati maris abyssos,

PHOLÜGUS Al) LECTOREM

bolluarum ssevitiam, ignitos serpentes, fervidos solis restus, immensas et invias camporum planitios, spinis et vepribus consitas, acutisque plenas scopulis, magno labore supera-runt, et aquarum salsuginem, amaritudinem, imo frequen-tem inopiam, oraniumque rerum egestatem tolerarunt ; quod si sacer mons Sinai proficiscentibus occurrit, qui sa-lubrioris au roe, et deliciosi conspectus copiam facere pote-rat, ad illum tarnen accedere prohibentur, et inde duriora legis prsecepta, tonitrua, terrificum tubas clangoremet ful-gura tantum percipiunt: nunquid haec horrida statio est animsecontemplativse tempore purgationis expressa imago ? Quse tunc mentis tenebras, scrupulorum horrores, siccse devotionis ariditates, tentationum molestias, extromam spiritus egestatem, ac internam Dei derolictionem et absen-tiam experitur : non tamen omnino derelinquit Dominus; nam sicut illis, sic isti mannas coolestis copiam suo tempore subministrat, et continual protectionis gratiam exhibet. Secunda filiorum Israel statio fuit in amoenissimis Jordanis fluvii ripis, ubijam torree promissionis aspectu fruebantur, cujus etiam fructus suavissimos percipientes proximoe pos-sessionis spo gaudebant : facilis ad montem Nebo eis patebat accessiis, undetotius terrse sibi promissselatitudinem, amoenitatem, ac fertilitatem contemplari licebat; dicitur enim, capite ultimo Deuteronomii, quod Dominus Moysi montem conscenso ostendit terram Galaad usque Dan, et universum Nepthalim, terramque Ephraim et Manasse, et omnem terram Juda usque ad mare novissimum, et au-stralem partem, et 'latitudinem campi Jericho civitatis palmarum usque Segor. Haec amoena filiorum Israel statio animam contemplativam tempore illuminationis ipsius re-prsesentat, quae sacrum contemplationis montem suaviter conscendens divinis illustrationibus et revelationibus irra-diatur ; inde ex subjectarum sibi creaturarum aspectu ad creatoris pulchritudinem speculandam assidue consurgit. Tertia tandem filiorum Israel statio fuit in pacifica et glo-riosa terra; promissionis possessione; terram enim fluentem lac ot mei ingressi bonorum omnium abundantiam percepe-

I'KOLOUUS All LECTOR KM.

runt, undo eis (licit Dominus Jeremiöe II : « Induxi vos in terram Carmeli, ut comederetis fructum ejus et optima illius » ; sanctus quippenoster Carmelus est decor et de-liciee illius terras. Haec pacifica et gloriosa llliorum Israel statio securam et tranquillam animae contemplativte in mystico et spirituali Cannelo mansionem proefigurabat, ubi Domino jugiter adhserens omnium bonorutn spiritua-lium abundantia impinguatur ; in hoc enim unionis statu inebriatur ab ubertate domus Dei, et torrente voluptatis ejus potatur.

Hoe opus aggredior ex desiderio potius intimse contem-plationis,et addiseiturus ex lectione ac eompositione hujus materise, quam ex parta ejus notitiaet abundantia cordis alios edocturus ; undo non tam loquar experientia aliquali, triginta quinquo annorum spatio comparata, quam ex sa-eraj scripturte et sanctorum patrum auctoritate, maxime eorum qui, divinitus turn speculative, turn practice edocti, exprossos Tlieologiae fMysticse tractatus ediderunt, quos passim in hoe opere ad exigentiam materise citabo. Primus est divinus ille Dionysius Areopagita Gallorum Apostolus, quera inmysticis, velut magistrum sententiarum in scho-lasticis, venerabor. Alii prtecipui ex extraneis sunt D.Thomas, S. Bonaventura, Hugo et Richardus a S. Victore, S. Bernardus, Dionysitia- Carthusianus, Taulerus, Gerso-nus ; ex domesticis vero sunt seraphica nostra Mater Tho-resia, Venerabilis P. N. Joannes a Cruce, item V. P.N. Joannes a Jesu-Maria, Thomas a Jesu, etc. Quos tan-quam Angelicos Doctores in hac materia, et velut Dionysii expositores adducam; quorum authoritates aliquando satis longas afferam (in hoc alios doctores mysticos imitatus), ut ex eorum ore, tanquam cx coelesti oraculo, tam mira suscipiantur arcana, et formalibus eorum verbis potius quam mihi credatur.

Hanc Theologise mystic® summam in tros dividam partes. In prima agetur de peccatorum et imperfectionum eva-cuatione, de vitiorum extirpatione, de passionum mortifi-catione, qua3 in indebita eognitione, et in deordinato re-

imioi.ogüs ah legtorem.

rum mundanarum alfectu versantur ; unde dicitur via pürgrativa. In secunrla agotur de coelcstium rerum notitia, et de virtutum adeptione/quibus anima decoratur et illu-stratur; unde dicitur via illuminativa. In tertia tandem agetur do continuata supernaturali divinorum contempla-tione, ac intima cum Deo per fruitivam charitatem unione : unde dicitur via unitiva. Quamvis autem ob materia? connoxionem lia3 vi?e simul concurrant (cum enim purgatio gpiritualis sit dispositio ad illuminationem divinam et hsec sil,medium ad unionom, se simul concomitautur, et quo-dammodo permiscentur, ita ut ad inchoatam purgationem gequatur inchoata illuminatio, et ad inchoatam illuminationem incboata unio, et similiter ad perfectam purgationem perfecta illuminatio, et ad perfectam illuminationem perfecta unio), de bis tamen viis sigillatim et suo seorsim ordine disseretur, et pnomittentur in unaquaque via quaö sunt operatiemes naturales operationibussupernaturalibus. Et licet in quolibet statu imperfectiones esedem purge'ntur, et virtutes e?edem acquirantur, in primo tamen incipien-tium et tyronum statu virlutes adbuc debiles habent prseci-pue passionibus et tentationibus resistere ; insecundo statu proficientium jam plurimum roboratse debellatis et mortifl-catis passionibus ac diuturno earum exercitie, magis in anima radicantur, unde magis ad bunc statuin pertinent; in tertio, perfectorum, maxima tranquillitate, et actuum suavitate circa summum bonura conquiescunt. Unde cba-ritas primo reprimit passiones, et ovacuat imperfectiones; deinde voluntatem in bono firmat, et animam virtutibus ornat; denique Deo conjuncta et inbserens intime, summo bono pacitice ac quiete fruitur, quantum in bac mortali vita per fidem ambulantibus frui conceditur.

Principium igitur Tbeologise Mysticfe est in \ ia purga-tiva, qua vetus Adam exuitur ; progressus est in via illuminativa, qua coelestium rerum notitia, et virtutum adeptione novus bomo induitur, ac divinitus illustratur; perfectie autem est in via unitiva, quse in intima divinorum contemplationc, et amore fruitivo consistit; et propterea in

puoi.ogüs ad lkctollkm.

hoe specialiter tanquam in termino solet Thcologia My-stica collocari. Hoe prineipium, liane progressum et hanc perfectionem Theologise Mystiea? in persona divini Moysis sie deelarat Dionysius, I, capite suae theologios mystiese dicens : « Non enim frustra divinus Moyses mundari expia-riqne primum ipse jubetur; rursusque ab iis, qui non sunt ejusmodi secern!; ac post omnem expiationem audit tubas, quae muitos sonos edebant; cernitque multa lumiua puros ae diffusos radios jacientia; deinde a multis secernitur, et eum selectis sacerdotibus ad divinorum graduum cacuracn pervenit. »

Quamvis ergo speeialiter et prineipaliter sola via nuitiva Tbeologise Mystiese nomen, quasi proprium obtineat, toti tamen huie opcri prsefigitur, tum quia reliqiuo vise ad hanc prseeipuam ordinantur, tum quia stepissiine Theologise Mystiese suavitas aliis viis, etsi non perennitor, transeun-ter tamen admiseetur ; solet enim Deus optimus maximus ineipientes aliquando tyrones, nee adhue purgatos eoele-stium rerum eontemplatione ae duleediijo abundantius per-fundere, ut sie ad arduam erueis viam eolorius pereurren-dam animentur.Dicitnrautem summa, quia licet opus sit sa-lis dilfusum,exig'uum tarnen estmaterise eomparatum, quse multis voluminibus, ut par est, eomprehendi non potest.

Licet autem via perfeetionis, in tres tantum partes as-signatas eommuniter dividatur (propter quod opus hoe tripartimur), quinque tamen assignari solent stationos eo-rum qui peregrinantur in ca per fidem a Domino : prima est statim post vocationem in dciiciis gratiso sensibilis ; se-cunda in purgatione partis sensitivse ; tertia in intelleclivso partis illuminatione; quarta in ejusdem intelleetiva) partis purgatione ; et tandem quinta in perfecta cum Deo uniouo; de quibus sigillatim in lioc opere disseretur, non eodem quo sibi suceedunt ordine, sed secundum exigentiam materia) in divisione triplicis vise. Stilus est iiifequalis et varius ex varietate tum authoritatum quibus opus texitur, tum materiarum; nam in rebus doet is ad elaritatem planior requiritur. Ad hoe opus complendum cogor alta doecre,

l'KOLüUUS All LKCTORE M.

sed doctis cl indoctis scribo : capicnl aliquid singuli, maxime experti, quibus principaliter olfero. Quod si passim nostrorura exomplis in hoc opore mystico traditam doctri-nam confirmo, cx eo procedit, quod hujusmodi domestico-rum exempla, utpoto magis quam exterorum nota, mihi facilius occurmnt, et materise prsesenti sunt aptissima; cum prfecipuus ac primarius nostra) Religionis spiritus circa contemplationem ac Thcologiam Mysticam vorsotur; noc alia prsetormittam oxompla, cum mihi inter scribcn-dum occurrcrint. Vale ct fruere ineo labore.

DISCUllSUS

F lE^ OCBMIA.LIS

THEOLOGI/E MYSTICI

Solot scientia quselibet aliqua prsemittere prooemialia, plurimum necessaria in plenam omnium , quse in ipsa pertractantur , evidentiam ; qualia sunt dcfinitio ipsius sciontia?, determinatio objecti, et plura similia his annexa. Si necessarium hoc videtur in aliis scientiis, quanto magis noccssarium erit in hac sublimi scientia divini amoris, quae sic est eminens supra naturam, sic secreta, ut ratione primi dicatur Theologia, ratione vcro secundi clicatur Mystica. Inquiremus igitur statim a principio, quid sit Theologia Mystica, quodnam ejus objectum, utrum in actiono vel passione consistat, explicabimus spccialos ejus modos lo-quendi, ct similia preestabimus.

ARTICULUS I.

QUID SIT THEOLOGIA MYSTICA.

Etsi qiiüöstio, an sit aliquid, piwcedcre dobeat qusestionom, quid illud sit, ordinarie loquendo, quia frustra quicreretur quid res sit,si non constaret earn esse evident! ratione, aliquando tamon supponitur res esse, ct qiiEoritur quid sit, quando communiter esse conceditur, et seiri non potest earn esse nisi sciatur quid sit; ma-

TIlliOLOfilzK MYSnC/H

xime quaudo demonstratur esse, demonstrando quid sit: quod in prsesenti contingit; nude statim inquirimus, quid sit Theologia Mystica.

Multie solent afferri Tlieologise Mysticse definitiones. Sanctus Dionysius, cap. 7 de Diviuis Nominibus, sub nomine sapientire sic eamdefinit:« Sapientia est dignissima Dei cognitio per ignoran-tiara cognita secundum unionem , qua) est supra mentem , qua) est vera) cognitionis effectiva. » Gerson, Alphabeto 65, sic defi-nit:« Est experimentalis cognitio habita de Deo per amoris unitivi coraplexum; vel etiara, sapida notitia de Deo, dum ei supremus apex alfectiva) potentise realiter per amorem unitur.»Et Alphabeto 86, sic ait: « Theologia Mystica est conjunctio sive unio experimentalis et gratuita mentis cum Deo. » Tandem Dionysius Car-thusianus, in commentariis D. Dionysii de mystica Theologia qusest. 3, postquam aliorum definitionem attulit, propriam tradit, et optime naturam illius explicat. Unde ait: « Multi itaque cam deflniunt, dicentes: mystica Theologia est secretissima cum Deo locutio; alii, quod sit ardentissima divime caliginis intuitio. Qure descriptio aptior videtur, quam prima : non enim in mystica Theologia dirigitur jugiter sermo mentis ad Deum, sed ipsa mentis in Deum defixio, admiratio majestatis, suspensie animi in lumen immensum ac asternale, fruentissima ac quietissima, et transforma-tiva seu absorptiva inspectie Deitatis est mystica ista Theologia, prsesertim si accipiatur pro actu; si autem sumatur pro habitu, realiter idem est quod prsestantissimum donura Spiritus Sancti, quod sapientia nuncupatur; sumendo sapientiani non ut est donum gratia) gratis datse, de qua ait Apostolus :« Alii per spiritum datur sermo scicntite»; sed ut est donum gratia) gratum facientis, supernatu-rale, infusum, charitati inseparabiliter jimctum, de quo loquitur Isaias: « Kequiescet super eum spiritus sapientia) et intellectus'. » Quemadmodum triplex est gradus charitatis, ita et sapientke liujus, qua) secundum gradum suum tertium ac supremum est ipsa mystica Theologia, qua) non est proprio scientia, prout scientia est habitus acquisitus, aut etiam infusus informis, qui in speculativum practicumque dividitur; imo sapientia ista nunquam informis est, sicut nec charitas. Hinc sicut donum sapientia) realiter ac subjective est in intellectu, quamvis, quantum ad suum extrin-secum complemcntum, quod est ferveutissimus amor, in vo-

DISCURSUS PIIOOKMIALIS.

luutate ponatur; ita et mystica ïheologia. Quod etiam constat ex lioc, quod vocatuv visio, contemplatio, intuitio, interiorquc locutio, qiuc omnia spectant ad intellcctum, et in ipso realiter esse censentur. »

Ut prsedictse defiiütiones Theologiai mystica; facilius capiantur, et ejus natura melius explicetur, snpponimus quod sunt tres hu jus theologian gradus, quos iuferius in contemplatione Dei, in qua consistit essentialiter, fusius explicabimus. Primus est, quando mens purgatione passiva perfecte purificata divinitus supra seipsam ele-vatur, ut Doum in seipso perfectissimum et incomprehensibilem paciiico contempletur, ac in ipso per amorem et contemplationis dclectationcm suaviter conquiescat: in hoe primo et infimo gradu mens dicitur aliqualiter intrare caliginem divinam, sive se exten-dere ad radium diviuarum tonebrarum, id est ad manifestissimam in se, sedignotam nobis et excedentem Dei claritatem; et ibi co-gnoscit tanquam in lucis, veritatis, ac sapientiw Dei regione Deum esse humanis viribus invisibilem, ac prorsus incomprehensibilem : (inod est ipsum Deum videre, nt ait Dionysius, por invisibilitatem et incomprehensibilitatem.

Secundus gradus Theologise mysticse est, quando jam praadicta contemplatione et amore concomitante mens bene disposita, sivo prius de divinis illuminata et suaviter ardens altins supra seipsam perexcessum a Deo sublevatur, ita ut non solum ingredi, sed etiam lial)itare caliginem dicatur, ut ibi Deum inhabitantem contempletur. Deus namque caliginem, sive lucem inhabitat inaccessibilem; lux enim ejus summa est creatie menti caligo propter immensum ejus excessum, ut explicat S. Dionysius Epist. 5 ad Doroth. dicens: « Diviua caligo est inaccessibile lumen, in quo liabitaro Deus dicitur; qmc quidem caligo aliud prorsus non est, quam incircunscripta ac peuitus interminata, et superfluentissima plenitudo, splendidis-sima pulcliritudo, seronitas, et dulcedo lucis seternae. » Hic gradus secundus eminet supra primum, quod non solum plura in divina caligine videntur mysteria, sed etiam quia perfectius et perfectiori modo videntur ; nam in primo gradu non ita clare ac distincte, et tantum transitorie videntur; sed in hoe secundo clarius ac di-stinctius, et pene habitualiter inspiciuntur, et mens per affectum Deo firmiter ac suavissime adlm'et: unde si in primo gradu, Theo-logia mystica est Dei in divina caligine existentis suavis et transi-

Tiii:0L0(ii/i: Jivsnc/i:

toria contemplatio, in hoc secundo gradu ost suavissima hujus divinse caliginis intuitio, ac mentis in Deum inliabitantem ibi fere habitualis defixio, majestatis ejus adrairatio, seu animi suspensio in immensum lumen, et quietissima, ac quodammodo fruitiva et transformativa Deitatis inspectio, cum ferventissimo Dei amore.

Tertius et supremus gradus Theologioe mysticse est, quando mens totaliter transformata prsedictis illustrationibus divinis, et amore ferventissimo liquefacta, non tantum per unionem aft'ec-tivam, ut prius solebat, sed etiam per unionem affectivam, ex-perimentalem, fruitivam et realem, quantum prtesens status viae patitur , Deo copulatur; ita ut, ex parte Dei, procre-quiratur illapsus ejus in animam, qui dicitur deoscnlatio seu amplexus unitivus ; ex parte vero animse, supponatur unio suavissima et perceptie fruitiva ipsius Dei intime illapsi : ad haec igitur praisupposita resultat in anima perfectissima et altis-sima Dei prsesentis contemplatio quantum ad intellectum, et suavissimus ac fruitivus amor quantum ad voluntatem. In tali contemplatione consistit essentialiter supremus hic gradus Theo-logia; mysticse, completive vero in tali amore. ünde Theologia my-stica, in boe gradu sumpta et ad;equatc eonsiderata, est Dei intime possessi perfectissima et altissima contemplatio, ac suavissimus et fruitivus amor, qualis potest haberi in hoc statu prsesentis vitse, se-clusa visione ac dilectione beatifica.

Ex his manifestse simt omnes adductse definitiones Theologia) mysticm, et si qiue alise similes addueantur: puta, quod Theologia mystica coelestis est qiuedam Dei notitia, per unionem voluntatis Deo adhserentis elicita, vel lumine ccclitus immisso produeta. Hujusmodi namque definitiones aliquem ex enumeratis Theologke mysticse gradum exprimunt.

Theologia mystica merite vocatur sapientia,et hoc sublime nomen multis meretur titulis. Primo, quiagaudet etymologia sapienti;«;nam sapientia dicitur quasi sapida scientia, et Theologia mystica defini-tura Gersone,quod est sapida notitia de Deo. Secundo, quia ntpluri-raum donum sapientise est principium elicitivum actus contempla-tionis, in quo constituitur essentialiter Theologia mystica; propter quod aliqui dicunt, quod Theologia mystica, habitualiter seu pro principio elicitivo sumpta, nihil est aliud quam donum sapientise (quod tarnen esse non potest, nam, ut suo loco dicetur, perfectissi-

DISCUHSUS I'ROOGMIALIS,

mus actus contemplationis, qui est supremus Theologian mysticse gradus, elicitur ab altiori principio quam sit donum sapientise). Tertio, quia nomen sapientiaj convenit notitiaj primam et altissi-mam causam attingentis: si causa sit tantum prima et altissima in aliquo genere, ac proinde secundum quid, talis notitiadicitur sa-pientia secundum quid ; sin autem fuerit causa simpliciter prima et altissima , tunc notitia dicitur sapientia simpliciter. Theologia vero mystica contemplatur Deum, primam simpliciter et altissi-mam causam. Propterea communiter vocatur sapientia a sanctis Patribus, et a doctoribus mysticis ; imo a S. Dionysio, primo hujus Theologia; magistro et principe, defiuitur sub nomine sapientia; divinissimaj.

Contemplatie Theologia; mystic» in tertio et supremo gradu plurimum ad visionem beatificam accedit: nam, sicut ad visionem beatiiicam prarequiritur, ut Deus illabatur in intcllectum lumine gloria; dispositum ac elevatum, ut sic ipsum intueatur immediate pra;sentcm, et voluntas ei per amorem fruitivum suaviter adha;-reat; sic ad contemplationem Tiieologiïc mystica; pra;requiritur, ut Deus intime in animam illabatur, et uniatur intellectui vel media specie, vel immediate seipso sicut in visione beata (sicut asserunt aliqui), ut sic intellectus ipsum intueatur immediate prav sontem in caligine, et voluntas ei per amorem inchoative fruitivum aliqualiter adhsereat. De hoc supremo gradu sic ait S. Bona-ventura. Itinera. 3, distinct. 4, art. 4.:« Verus contemplator est, si seorsum tractus est super omnia intelligibilia in caliginem igno-rantise. Et hie gradus contemplationis est, de quo loquitur Dionysius cap. 8 mystica; Theologia; dicens ; adhuc restat prin-cipalior Dei cognitio, qua; figuratur in eo quod Moyses separatur ab his qui locum Dei secum viderant, etsubtrahitur illis visis, et intrat in caliginem ignorantise, et unitur incomprehensibilitati divime, quam non penetrat intelligentia, qua; vere est omnium clarissima, et in se claudit et secretissime celat omnes coguitio-nes comprehensivas, tanquam in causa prima omnium; ot per earn omnis unitus Deo, qui est supra omnia, constituitur in excellentia, quam neque ratio iuvestigat, nec intellectus speculatur,et ab omnibus quasi a seipso segregatur; et per unionem dilectionis, qua; effectiva est verss cognitionis, unitur Deo intellectualiter ignoto, cognitione multo meliori quam sit cognitio intellectualis, in eo

THIiOLOUI/K JIÏS'[lC/1i

quod intellectualem cognitionem dereliquit, et super intellectum et mentem Deum cognoscit. »

ARTICULUS II.

QUODNAM SIÏ OliJKGTUM THEOLOGIZE MYSTlCyE.

Ad hujus difficultatis evidentiam, nunc breviter ex Philosophia supponimus duplex esse objectum, sive duas esse partes integri objecti, partem scilicet materialem, et partem formalem : formalis est ilia, quse per se sive ratione sui attingitur a potentia vel scientia; pars vero materialis seu objectum materiale est illud, quod per se non attingitur, sed ratione et sub ratione objecti formalis. Eursus in parte formali objecti duo reperiuntur : primum est ratio formalis Qute, et est res ipsa qua) per se consideratur a scientia; dicitur etiam ratio formalis in esse rei, seu objectum formale Quod. Secundum est ratio formalis sub Qua, sen ia esse scibilis, vel objectum formale Quo; et est id sub quo potentia vel habitus attingit suum objectum formale Quod; sub ratione formali sub Qua comprebenduntur multa, scilicet lumen sub quo tendit potentia, media quibus tendit, etc. Tandem dividitur objectum in adsequatum et in inadsequatum, inadaequatum in principale et minus principale : objectum adsequatum est illud quod nec excedit scientiam, nec ab eaexceditur; et dicitur objectum attvibutionis, cui tres sequentes conditiones assignantur : prima, ut ad ipsum reducantur omnia quse tractantur in scientia, vel tanquam prin-cipia, vel tanquam partes, vel tanquam species, vel tanquam pro-prietates; secunda, ut do illo sit principalis cura in tali scientia, et prajcepta quse traduntur sint de ipso; tertia, per objectum debent scientia) specificari, et inter se digtingui, non quidem per ipsum in esse rei consideratum, sed in esse scibilis, scilicet ad-juncta ratione formali sub qua. Objectum inadeequatum principale, est illud cui principaliter ratio formalis convenit, et de quo prin-cipaliter agitur in scientia; objectum minus principale est illud, do quo agitur per ordinem ad aliud principale, et cui ratio formalis minus principaliter convenit.

Ex hac generali doctrina communiter recepta, qua) facile posset

DISCURSUS PIIOOEMIAUS.

in multis inductione pvobari, prsesentom determinando materiam, dicimus quod objectum formale Quod, sen ratio formalis Qua; Theologie mysticae, est Divinitas; ab ipsa namque donominatur Theologia, id est scientia de Deo : objectum vero formale Quo, sen ratio formalis sub Qua, est lumen supernaturale, sub quo Divinitatem contemplatur, sive sit donum sapientiie vel aliud eminentius; et etiam medium quo procedit. Objectum materiale TheologiiB mysticaj comprehendit tam Deum quam creaturas, quibus ratio formalis Divinitatis sive Deitatis convenit; Deo quidem essentialitcr, creaturis autem participative. Tam Deus, quam crea-turae sunt objectum inadsequatum bujus divinissimse sapientise, si seorsim snmantur: unde objectum materiale adaequatum estomnc illud, quod sub divina et secrota revelatione cadit, ac supernatu-rali contemplatione attingitur. Deus tamenest objectum principale ac primarium, cum ei divinitas principaliter ac per essentiam conveniat, et circa ipsum principaliter hsec divina sapientia occu-petur; creaturac vero sunt objectum minus principale, quia divinitas minus principaliter ac tantum per participationem eis convenit, et quia ba:c scientia tantum eas considerat in ordine ad Deum, vel tanquam media et gradus, quibus ad Deum ascendit, vel tanquam efl'ectus ipsius Dei, ad quos a Deo primo eorum principio per rcdundantiam et extensionem descendit.

Theologia mystica igitur, quamvis aliquando circa creaturas modo prscdicto versetur, proprie tamen in Dei optimi maximi contemplatione jugiter occupatur; non qua3 sit notitia tantum specu-lativa, sed est vere notitia alfectiva et experimentalis ipsius Dei, imo ab ipsa Dei praesentis experientia et degustata suavitate procedit; quia, ut ait S. Bonaventura, Itiner. 0, aotern. dist. i: « Experientia idem est quod notitia; unde experientia videturesse objecti cujuslibet potentise prsesentialis actus et notitia, actus enim vitales attingunt sua objecta active, vel passive, vel utroque modo. Undo si omnes homines dicunt mihi hoc esse dulce, per hoe non habeo notitiam experimentalem de illo, etiam quantumcumque probont per rationes; sed opinionem, vel lidom, vel scientiam possem habere : sed si gustus meus attingit gustabile, vel attingitur ab illo, tune habeo notitiam experimentalem illius. Similiter est de gustu interiori et aliis sensibus spiritualibus. Unde si ego lego, vel audio ab aliquo, quod dulcis est Dominus, 'propter hoc non habeo

2

THEOLOGIE MYSTIC/ü

notitiam expcrimentalem, nisi gustus spiritualis attingatur a dulce-dine divina, ut dicat cum sponsa:« Fructus ejus est dulcis gutturi meo, »ubi loquitur de gustu spirituali; et ista uotitia experimenta-lis perfectissimorura est.ünde Hugo dicit sic: Non facit perfectum cognitio veritatis, nisi et habitus virtutis in experientia subsequa-tur; magistra enim est intelligentia; experientia, et illa optime judicii veritatem cognovit, quia jam non audiendo solum, sed gustando et faciendo didicit. Quod amplius declarat D. Thomas in Psalmum 33, explicans illa verba, « Gustate et videte », ubi sic ait: Experientia de re sumitur per sensum, sed aliter de re pra-senti, et aliter de re absente, quia de absente per visum, odoratum, et auditum, de prsesente vero per tactum et gustum, sed per tactum de extrinseca prsesente, per gustum vero de intrinseca. Deus autem non longe est a nobis, nee extra nos, sed in nobis, Jeremise 14:« Tu in nobis esDomine. » Et ideo experientia divime bonitatis dicitur gustatio, i. Petri 2 : « Si tarnen gustastis, quo-niam dulcis est Dominus. » Proverbior. ultimo : « gustavit, et vidit quoniam bona est negotiatio ejus.» Effectus autem expe-' rientise ponitur duplex : unus est certitudo intellectus, alius secu-ritas afl'ectus. Quantum ad primum dicit,« et videte » : in corpora-libus namque prius videtur, et postea gustatur; sed in rebus spiritualibus prius gustatur, postea autem videtur, quia nullus cognoscit qui non gustat; et ideo dicit prius,« gustate;» et postea, « videte. »

Gustat autem anima per voluntatem amando et fruendo, quando per exercitium Theologitc mystic®, Deus fit ipsi realiter prasens ac intime unitus; tune enim anima ejus suavitate fruitur, et in ejus amore ac fruitione manna coeleste degustat, et percipit aiterme vitsc sapurem. inde est, quod S. Gregorius homilia 27, in Evangelia dicit quod « Amor ipse notitia est. » Et Augustinus ait: « Amor vehemens non potest non videre quem amat, quia amor oculus est, ot amare videre est.» Quod verum est non tantum in sensu causali, quatenus amor movet amantem, ut perfectam rei amatai notitiam acquirat; sed etiam in sensu formali, quatenus invenitur in volun-tato notitia experimentalis rei amatiu, ut docet i). Thomas 2, 2, qusest. 172, artic. 4, ad 2, ubi ex prsedicta authoritate Gregorii docet morem esse notitiam, scilicet experimentalem; quia, ut vidimus ex S. Bonaventura, experientia est objecti cujuslibet

DISCURSUS PROOKMIALIS.

potentie prsesentialis actus et notitia sive perceptio; qmdibet namquepotentia siuim percipienclo objectum, clicit vere et cognoscit illud.

ARTICULUS III.

UTRUM IN EXERC1TIO THEOLOGIZE .MYSTIC/E ANIMA CONTEM-PLATIVA TANTUMMODO PATIATUR.

Quocl in excrcitio Theologise iDysticie patiatur anima contem-plativa, certum est ct autlioritate et ratione. Authoritate quidem tmn sacra) Scriptural, turn sanctorum Patrum : S. Paulus Apostolus ait : ^ Qui Spiritu Dei aguntur, hi sunt lilii Dei »; et Dionysius princeps Tlieologiic mysticai dicit de Hierotheo, quod « erat divina iiatiens.» Ratione vero, quia exercitium Theologia; mystics) procedit a principio formali elicitivo supernaturali, quod anima coutemplativa debuit sibi divinitus infusum recepisse ; et insuper ad tale exercitium a Deo applicatur ; qua; duo passionem important.

iSed difflcultas est inter authores, utrum anima in tali exercitio tantummodo patiatur, ita ut nihil omnino tunc operetur. Non desunt aliqui dicentes, quod tunc anima se mere passive habet recipiendo : quorum fundamentum est, quia contemplatio super-naturalis non est de genere actionis, sed de genere qualitatis, quia non distinguitur realiter a verbo producto, quod vere est qualitas; et alias nullam secum affert aliam actionem.

Sed tamen vera est theologorum tam scholasticorum, quam mysticorum doctriua, quod in exercitio Theologia; mysticio non tantum anima coutemplativa patitur, sed etiam vere per intelle-ctum et voluntatem operatur. Quod probatur autlioritate sacra; scripturac, conciliorum, et sanctorum Patrum. In sacra Scriptura hoc exercitium dicitur in concrete, videre, intueri, conspicere, con-templari Deum, etc.; in abstracto vero dicitur visio, intuitio, contemplatio Dei, ex parte intellectus; ex parte vero voluntatis dicitur in concrete amare et frui; in abstracto autem amor ct fruitio: constat autem, quod lucc omnia vera sunt operationes vitales, non solum apprehensivac objecti, sed etiam productiva; termini. Concilium Viennense delinit necessarium esse lumen gio-rise, ut intellectus creatus elevetur ad hoc ut possit Deum videre.

TIIFOI.Ofil/i: iMTSTIC/l!

quern videro propria virtute non potest: constat autem, quod si anima se mere passive liabcret in divina conteraplatione, hoc accideret in visione beatiiica, qua) est eminentissima, et omnem aliam Dei contemplationem supcrcxcedit. Jdem assenmt commnniter sancti Patres, ut in adducendis eorum authoritatibus apparebit.

Deinde probatur rationa : est impossibile, quod actio vitalis, ut vitalis est, producatur a principio extrinseco, et non emanet a principio intrinseco illius, quod denominatur et est agens tali actione; ista quippe convertuntur, esse vitale, et esse a principio vitali et intrinseco. Certum est autem, quod in exercitie Theologia; mystic® duplex intervenit actio vitalis •. una ex parte intellectus essentialiter requisita, et est intuitio sivo contemplatio Dei; altera ex parte voluntatis, et estdilectio suavissima et fruitiva Dei : unde dimanat utraque ab anima, tanquam a principio vitali et intrinseco per dictas potontias, nee potest esse al) extrinseco, cum per utramquo sit et denominetur agens anima; et consequenter anima in tali exercitie non tantum patitur, sed otiam vere por intellectum et voluntatem operatur.

Denique, in exercitie Theologia) mystica) anima contemplativa vere intelligit et diligit, ut comrauniter conceditur, imo tale consistit exercitium in utroque, essentialiter quidem in intelligere, completive vero in diligere: constat autem quod anima dum intelligit et diligit, vere operatur, per utramquo enim operationem producit terminum vital em; per iutellectionem quidem verbum mentis, quod est similitude expressa rei intellectse, ut commnniter docent tam Philosophi quam Theologi cum D. Thoma 1, p. q. 27, art. 1, dicento: « Quicumque intelligit (et alias objectum non est seipso unitnm in ratione intellecti, qualiter contingit in visione bea-tifica) ex hoc ipso quod intelligit, procedit aliquid intra ipsum, quod est conceptie rei intellecta) ex vi iutellectiva proveniens, et ex ejus notitia procedens, et dicitur verbum cordis significatum verbo vocis;» per dilectionem autem producit amorem, qui est quidam impulsus tam ab objecto quam ab ipsa volimtate procedens, ratione cujus objectum amatum est in volimtate hoc mode ipsi proportionate, quo impulsu complete voluntas inclinatur in bonum amatum ab ipsomet bene ut in illo quiescat, ut docet D. Thomas 1 part. qua)st. 27, art. 3, dicens: « Secundum operationem voluntatis invenitur in nobis qiuodam alia processie, scilicet processio amoris,

DISCURSUS PROOEMULIS,

secundum quam amatum est in amante, sicut per conceptionem verbi res dicta vel iatellecta est in intelligente.» Etdeutraque pro-cessione ait queest. 37, art. 1 ; « Sicut onim ex hoc quod aliquis rem aliquam intelligit, provenit quaedam intellectualis conceptio rei intellects in intelligente, qu;e dicitur verbum; ita ex hoc quod aliquis rem aliquam amat, provenit qutedam impressie (ut ïta loquar) rei amatte in affectu amantis, secundum quam amatum dicitur esse in amante, sicut et intellectum in intelligente. » Et ex iioc principio probant Theologi, supposita revelatione, dari pro-cessiones in divinis; non potest autem intelligi vera productio termini, absque operatione proprie dicta : et consequenter in exercitie Theologise mystics anima contemplativa non tantum patitur sed etiam vere per intellectum et voluntatem operatur.

Undo, quando reperitnr in sanctis Patribus vel Doctoribus, quod operationes supernaturales, quale est exercitium Theologiae my-stica.¹, sunt al) extrinseco, non sic est intelligendum, quod tales operationes immediate sint ab extrinseco principio, sed tantum mediate, quatenus principium intrinsecum non potest illas elicere, nisi prius perficiatur et roboretur per aliquid extrinsecum, sive non elicitum a principio intrinseco, sed extrinsecus adveniens ipsi principio in quo recipitur.

Dicitur autem anima contemplativa, in exercitio Theologia} mystic»!, pati diyina triplici titulo. Primo, quia debuit prius recepisse principium talis exercitii, sive sit donum Spiritus Sancti, sive aliquid altius et snblimius, cum sit ordinis supernaturalis, ac proinde debeat infundi anima) patienti. Secundo, quia ad tale exercitium a Deo specialiter movente, et sic aliquando fortiter impel-lente, applicatur anima, quod earn extra se rapiat; unde tunc vere agitur Spiritu Dei. Tertio tandem, quia quamvis anima sic elevata per principium supernaturale, et a Deo fortiter ac suaviter appli-cata vere operetur per intellectum contemplando, et per voluntatem amando, hujusmodi tamen operationes ita sunt suaves et pacific», quod anima potius videatur recipere quam agere. Quod sic explicat V. P. N. Joannes a Jesu-Maria, in theologia tam my-stica quam scholastica doctor sublimis, cap. 0 sua3 Theologia) mysticse: « Verum hie magnopere expendendus est ille transforma-tionis modus, sive ille modus adeo arcanus silendi ac defungendi, quern potentiis ad anima; centrum introductis evenire asseruimus;

TIIKOLOGI/E SUSTlC/i:

si enira silentium illud est quoddam quasi deliquium, ita ut nee intellectus, nee voluntas operentur, sed duleissimam tantummodo sustineant Dei operationem, qui fieri potest, ut intellectus sine actu cognoscat, et voluntas sine actu pariter amet? Erunt, qui as-severent intellectum ac voluntatem sine actibus, quos in scliolis elicitos appellamus, in subliraissimo Theologiae mystic® fastigio bene alfici, sicut nonnullis visum est, sentire esse quoddam pati. Nos tarnen hunc nodum veriore sententia solvemus, asserendo, non prorsus deficere potentiam actu in ea caligine divina,sed esse actus adeo tranquillos et suaves, ut cum aliis incitatis actibus, quos paulo ante ecc potentia; proferebant, comparati, eair.dem proportio-nem habere videantur, quam elatus sermo habet cum voce valde snmmissa; qua si quis utatur juxta coenobiticam disciplinam, silentium dicitur observare. Qiub sane responsie captu facilis est: prasens quippe tune Deus, et anima; amantissime blandiens, tam ccclesti suavitate earn ad intelligendum et amandum permovet, ut ipsa non se agere, sed suavissime duci, quasi erumpentes ultro a potentiis actus non tam producere, quam pati videatur. Et liiuc fortasse est illa insignium Heroum passio, quam Hierotheus susti-nebat, qui doctus fuisse asseritur non solum discens sive sciens, verara et patiens divina. Et juxta hunc dicendimodum responderi debet, eas potentias divinam caliginem ingressas non ita silere, ut nihil omnino agant; sed intellectum altissima et tranquillissima contemplatione, voluntatem suavissima fruitiono pasci, at luce in nnionemystica tam sedate tranquilleque lieri,ut potential silere,hoc est, tam suavi Dei iutus agentis actione cieri videantur, ac si prorsus nihil agerent, sed ab alio productos actus tantummodo recipe-ront. » Hactenus V. Pater. Hoe tamen debet intelligi de anima contemplativa, quandiu verum est dicere quod aliquid cognoscit, sic enim est in exercitio Theologiae mystica;; nam potest fieri, quod potentia; ipsius non tantum exterme et corporera, sed etiam intenuu et spirituales omnino suspendantur et absorbeantur, vel ex propria sua debilitate vel ex nimia suavitate percepta; et tunc nullum pe-nitus habent actum, sed jam non esse dicuntur in exercitio ïlico-logiie mystici.

Unde ad fundamentum adversariorum dicimus, quod contempla-tio snpernaturalis est de genere actionis, et non do genere quali-tatis, sicut et omnis intellectio, et alia quaecumque actio imma-

DISCURSUS I'ROniiMIAUS.

nens; et quod intellectio distinguitur realiter a verbo producto. Quamvis autem ab illo non distingueretur, adhuc necessario de-beret a potentia vitali procedere, sicut necessario procedit ab illa verbum; non enim potest Deus quamcumque qualitatem superna-turalem immediate per seipsum producere, qualis est illa qu:e est terminus actionis vitalis, potest tarnen illam producere qme est principium actionis vitalis, qualis est habitus virtutis, cujus dis-criminis ratio assignatur ; nam qualitas supernaturalis, qua; est habitus virtutis et principium actionis vitalis, ex qua parte est supernaturalis, non potest acquiri viribus naturae, sed debet in-fundi divinitus; ex qua vero parte est principium actionis vitalis, requiritur et sufficit quod recipiatur in potentia vitali, et cum illa simul influat per modum totalis virtutis proxima' ad earn actionem supernaturalem, quaj a potentia vitali tanquam a virtuto radicali suam habet vitalitatem. Sed qualitas, qme est terminus actionis vitalis, ut talis terminus, necessario petit procedere a potentia vitali: uude verbum, quod est terminus intellectionis, necessario petit produci a dicente, quod est ipsummet intelligens dum exprimit id quodcapit; et quamvis Deus possit immediate ali-quid producere in intellectu creato, quod reprasentat quicquid re-praesentat verbum, illud tamen sic productum non erit verbum, at solum species et similitude formalis. Et similiter dicendum de motione seu inclinatioue, qute est terminus volitionis; nam licet Deus possit immediate motionem aliquam imprimere voluntati, non tamen ab illa movebitur voluntas ut a principio perfecte vitali (cum esset ab extrinseco) sicut vitaliter movetur ab illa, quae est terminus vitalis et intrinsecus sutc volitionis. Ad majorem hujus discriminis evidentiam sciendum est, quod plures sunt gradus vi-talitatis ; primus et infimus est, et quodammodo tantum extrin-secus, quando recipitur aliquid in potentia vitali, et hoe advenit ab extrinseco potentüe, et dicitur imperfecte vitale; secundus et me-dius est, quando aliquid producitur a potentia vitali per modum termini intrinseci actionis ipsius, et hoc est perfecte vitale, nee potest non produci a potentia vitali, propter intrinsecam illius de-pendentiam ab ea; tertius et supremus est, quando aliquid est exercitium potentiaj vitalis sive actus ejus secundus, qui in-tiraius unitur potentia;, et multo magis non potest non produci sou elici a potentia vitali, cum ex isto terminus vitalis habeat

TUIiOLOOU! MYSTIC/i:

necessarian! et indispensabilem dependentiam a potentia vitali in sua productione; et hoe vitale dicitur maxime ac perfectis-sime tale.

ARTICULUS IV.

IN EXERCITIO THEOLOGI/E MYST1C/E NON POTEST ESSE AMOR, ABSQUE PR/EVIA COGN1TIONE.

Ex dictis constat, in exercitio Theologia) mysticic reperiri tarn actum cognitionis sive contemplationis, quam actum amoris, saltern ordinarie loquendo; ita quod actus cognitionis praecedat actum amoris, ob naturalem dependentiam in operando voluntatis ab intellectn, fundatam in ejusdem voluntatis ad intellectum in es-sendo subordinatione. Sed, quia contingit aliquando tales actus separari, dum enira incipit cognitio nondum est amor, et transacta cognitione perdurat amor, dubium occurrit utrum hi duo actus sic possint separari et indifferenter se habere, ut possit a Deo voluntas excitari ad amandum absque previa cognitione.

Non defuerunt aliqui doctores mystici, qui docuerunt volunta-tem anima; conteniplatmc per Spiritum Sanctum immediate tangi, absque pravia intellectus cognitione, et per actus anagogicos Deo suaviter sic solam sine comnaercio intellectus uniri. Quodprobant turn authoritate S. Dionysii, tum ratione experimentali. Habetur authoritas in Epistola ad Timotheum, ubi sic ait: « Tu autem, Timothee amice, circa mysticas visiones forti contritione sensus derelinque, et intellectuales operationes, et omnia sensibilia et intelligibilia, et sicut est possibile, ignote consurge ad ejus uni-tionem, qusc est super omnom substantiam et cognitionem. » Ratio autem experimentalis in hoc habetur, quod anima contem-plativa sajpissime sentit se in voluntate per amorem ferventissimum inflammatam erga Deum,et tamen tunc nihil imaginabile vel intel-ligibile percipit de Deo in particular!, maxime quia videtur omnis esse cognitio suspensa et velut interdicta.

Sed tamen certissima est communis doctrina, quod est prorsus impossibile, in exercitio Theologiaj mystic;u, dari actum amoris in voluntate absque prsevia cognitione intellectus, quamvis non ab omnibus percipiatur qui divina patiuntur; tum quia cognitio tunc est confusa, et non particularis ac distincta, unde anima cognoscit

DISCURSUS PttOÜliMIM.IS.

non co^noscendo ut Christus Dominus dicit S. M. N. Tliorosiaj, cap. 19 Vite ipsius, nam cum ipsa scire vellet, quid in ilia my-stica unione operaretur intellectus, respondit illi: « cum non pos-sit compreliendero quod intelligit, est non intelligere intelligen-do; » turn quia prse claritate uimia quodammodo offuscatur intellectus, unde prse altissima et supereminentissima Dei cognitione videtur anima potius Deum ignorare quam cognoscere; quod paucis dicit verbis Taulerus libro Institutionum cap. 12 : «■ Prau cognitione, ait, ibi sit absque cognitione, et prse amore absque amore; * et Blosius cap. 12, Spiritualis lustit. ait : « Mine prai cognitione facta sine cognitione in solo amabili, undo, simplici et ignoto Deo quiescit; lux quippe divina propter nimiam sui claritatem inac-cessibilis est, unde et caligo appellatur; » turn quia pra3 velie-menti amore et delectatione, qua fruitur anima contemplativa in tam intima unione cum Deo, sic absorbetur ejus intentio, quod non advertat se aliquid intelligere.

llaec communis doctrina probatur turn authoritate Doctorum in Theologia mystica, tum ratione. Et quamvis plures adduci possent authoritates, paucas tamen adduccre sufficiot. Prima sit Dionysii cap. 1, de mystica Theologia, ubi sic ait: * Tunc vero ipsa quoque visibilia atque intellectualia coutemplator linquens, ingreditur ignorationis mysticam profecto caliginem; in qua omnia scientia; et cognitionis prsesidia terminans, totus in eo sit, qui tactum pe-nitus visumque refugit, transcenditque omnia, et qui nullius est, neque suimet, neque alterius, penitus autem ignoto scientise omnis, et cognitionis vacatione prastantiorc modo conjunctus; et eo quoque ipso, quod nihil cognoscit, supra sensum mentemque cognoscens. » Et cap. 7, de Divinis Nominibus, sic ait:« Est rursus divinissima Dei cognitio, qua} est per ignorantiam cognita secundum unionem super mentem, quando mens ab omnibus aliis recedens, postea et seipsam dimittens, unita est, supersplendentibus .radiis inde et ibi non scrutabili profundo sapientia; illuminata. » Quibus locis san-ctus Doctor Theologia; mystica;, requirit in ejus exercitio cogni-tionem Dei prseviam unioni, qua) cognitio sit per ablationem ac remotionem,tantumque al) ea cognitionem per positioncm ac asser-tionem excludit, ut ipsismet constat verbis illius, et expositorum ejus declaratione statim adducenda. Huic debet adjungi Augu-stinus dicens : incognita nequaquam possunt amari. »

TIIEOLOfiM! MYSTICI!

Secunda sit authoritas expositornm S. Dionysii. Ambrosius Flo-rentinus, Generalis Caraaldulensium, primum Dionysii locum sic exponit: « Tune quanclo contemplator ad mysticam Dei cognitio-nera adspirat, creaturarum omnium turn corporearura tum incor-porearum imagines relinquens, secretara quandam in nebulam ab-dit se, ubi mira est ignoratio. Ibi enim amittit omnia seientia) cognitionisqne adminicula, hoc est simulacra, quibus hominis nititur cognitio; jamque omni obstaculo expeditus, totus per vo-luntatem sive affectum fit, hoc est, transformatur in eum qui tangi viderique nequit a viatoribus, et qui cum sit Dominus uni-versorum, nee seipso altior esse queat, nullius est, nee sui quidem ipsius. Modus autem transformationis hic est, ut Deo penitus per assertiones ignoto, scicntiai omnis et cognitionis assertrieis vaca-tione, praestantiore modo, id est, per ablationem seu negationem eognoscens, affectu intimo conjungatur. Et eo ipso quod nihil as-serendo, sed omnes positiones auferendo cognoscit, altius multo Deum supra sensum mentemque, hoc est, mentis conceptum asser-tivum agnoscit. » Eodem sensu hunc locum interpretatur Diony-sius Carthusianus. Secundum vero locum sic interpretatur D. Thomas : « Rursus autem est alia perfectissima Dei cognitio, per remotionem scilicet, quod cognoscimus Deum per ignorantiam, per quandam unitionem ad divina supra naturam mentis, quando scilicet mens nostra recedens ab omnibus aliis, et postea etiam dimit-tens seipsam unitur supersplendentibus radiis Deitatis, in quantum scilicet cognoscit Deum esse non solum supra omnia quse sunt infra ipsam, sed etiam supra ipsam, et supra omnia qu:e ab ipsa comprehendi possunt. Et sic cognoscens Deum in tali statu cogni-tionis, illuminatur ab ipsa profnnditate divinse sapientia?, quam perscrutari non possumus : quod enim intelligamus Deum esse supra omnia non solum quae sunt, sed etiam qua; apprehendere possumus, ex incomprehensibili profnnditate divinse sapientia; pro-venit nobis. »

Tertia sit authoritas omnium pene Doctorumin Theologia my-stica; rari namque sunt, qui non expresse doceant ad actum amoris prserequiri actum cognitionis; alii supponunt tanquam certnm; et si qui contrarium videnntur dicere, solum excludunt actum cognitionis distincta; per positiones et assertiones. Undo dimissis aliis sulliciat nunc indicare nostrum Thomama Jesu libro 5 de contcm-

niSCUBSUS PROOKMUUS.

platione divina cap. 13, et adducere V. P. N. Joannem a Jesu-Maria cap. 5 sua) Theologise mysticaj, ubi sic ait: « At liic sum-mopere annotandum est, quod a nonnullis Thoologis mj'sticis tra-ditur, fortasse non tam digestum ac expediret, cnm aiunt liis moti-bus anagogicis vel aspirationibns, omni cogitatione, raeditatione, vel alio intellectns actu prsetermisso, voluntatem quoties libet ad unionem divinarn se erigere, ac mirifice prtecurrere intellectum, annotandum, inquara, assertionem liane non ita indigeste aecipien-dam; sive enim expendatur scholasticus in amorem assurgendi modus, sive m3^rsticiis, sive hic anagogicus, quos hucusque descri-psimus, omnino notum videtnr, semper aliquem, saltem simplicem, intelleclus conceptnm prasire, antequam voluntas illis motibus amoris incalescat, et sapientire unitiv» nexu Deo advinciatur; tametsi necessarium non sit, cogitationem, meditationemve prajire. Quod nulla ratione efficacius revinci posse videtur, quam historia illa de familiarissimo fratris yKgidii ex coraitibus S. Francisci raptu : mox enim ac Dei, vel cocli, nomen audiebat, citissimo quasi peniiatïB voluntatis motu in Deum extra se tollebatur. Ubi manifeste cernimus, necesse fuisse, ut sub nomine Dei vel cccli qnod audiebat, simplici saltem conceptu Deum ccelumve intelligeret. Erat autem simplex ejusmodi conceptus, ob ante actas Dei coclive meditationes et contemplationes, tam foecunduset efficax ad voluntatem impellendam, ut voluntas meditatione vel ratione ulla tune minime indigeret, sed tempus antevertens in satis sibi nota bona quantocius prosiliret. »

Denique probatur ratione : voluntas, ut communiter conceditur, est appetitus intellectualis et rationalis in homino, qui licet tam in ordine naturae, quam inordine grati:c, pricmoveatur a prima et uni-versali causa utriusque ordinis, Deo scilicet ipsam ad operandum applicante juxta modum ejus, ipsa tarnen se sub illa pnemotione movet etiam ad operandum, seu ad tendendum in bonum quod est formale objecuiimejus ; ea namque est differentia inter appetitum uaturalem et appetitum elicitum, quod per appetitum naturalem res solum inovetur ab extrinseco, seu a generante causante talem appetitum, per appetitum autem elicitum res seipsam proximo movet ad bonum quod appetit. Est autem impossibile, quod sit appetitus aliquis boni, absque prajvia cognitione moventis ad bonum, motio siquidem ad bonum prcesupponit intentionem ipsius, tauquam

lllKOLOOl/i; MÏSTIC/l!

executio talis intentionis; unde quia quod movetur appetitu solo naturali, sic movetur quod nou se moveat ad boimm, inde est quod non debet iu ipso pi'a3Supponi cognitio boni, sed tantum in illo a quo movetur; quod autem movetur appetitu elicito, sic movetur quod etiam se moveat, inde est quod debet prsesupponi cognitio boni, non solum in eo a quo movetur, sed etiam in ipso quod se movet: cujus ratio universalis est, quia ordo executionis in physica reali motione appetitus consistens, necessario prsesupponit ordinem intentionis incipientem d cognitione boni iutenti, ut constat ex communi doctrina Philosophorum moralium. Es liae vero differentia appetitus naturalis et eliciti, docent authores quod appetitus naturalis sequitur formam naturalem, juxta cujus conditionem et exigentiam movetur a generante, a quo talis forma processit; appetitus autem elicitus sequitur formam apprehensani, sive speciem in cognitione acquisitam, qua moraliter ad bonum in ea apprehcnsum movetur. Docent etiam consequenter, quod in Deo universali motore omnium debet esse cognitio universalis omnium rerum quas movet, et linium ad quos movet.

Undo facile ex dictis dissolvitur fundamentnin adversariormn: nam quantum ad autlioritatem S. Dionysii, jam dictum est, quod solum vult excludere ab anima, quam ad divinam dirigit unionem, sensitivam et intellectualem Dei cognitionem, quae est per positio-nem et affirmationem earum perfectionum quce reperiuntur in crea-turis, ac proinde distinctam et particularem; non autem vult excludere cognitionem ipsius, quse est per negationem ac remotionem earumdem perfectionum, ac proinde confusam et generalem. Quantum vero ad rationem dicendum, quod solum probafc amorem esse posse ferventissimum erga Deum, absque aliqua cognitione parti-culari et distincta ipsius, de hoc enim procedit experientia; nou autem probat, quod aliqua cognitio, saltem confusa, generalis et simplex non debeat pracedere actum amoris : quomodo namque diligeret anima tarn ferventer quodpenitus ignoraret? Unde merito Philosophi docent, quod objectum voluntatis est bonum cognitum, itautbonitas sit ratio formalis Qua; illius, et cognitio sit conditio sine Qua non bonitas appetitur.

Discunsus I'nOOüMIALIS.'

ARTICULUS V.

IN EXERCITIO THEOLOOI/IO MYSTICS, POTEST VOLUNTAS PLUS AMARE QUAM INTELLECTUS COÖNOSCERE.

Simul operantur in oxercitio Theologia) mystics; intellectus ct voluntas, ita quod incipifc intellectns, sequitur voluntas, et ambaj potentiffi se simul concomitantur in operis dccursu. Utrum autem pari cursu procedant, et reque fortiter ac intense operontur, dubi-tant authores : quidam asserunt, quod tanta est voluntatis ab in-telloctu dependentia tam in esse quam in operari, ut sicut non potest absolute voluntas aliquid voile, nisi prajcesserit cognitio intellectns, sic nec potest intensius aliquid velle, quam cognoscat intellectus, quasi voluntatis operatio reguletur ab operatione intellectns, et quoad substantiam et quoad modum. Quod próbari potest ex hoc communi principio Pbilosophhc: sicut so habet sim-pliciter ad simpliciter, sic so habet magis ad magis; undo sicut operari simpliciter voluntatis sequitur ad operari simpliciter intellectus, sic magis operari voluntatis in amando sequitur ad magis operari intellectns in cognoscendo.

Sed tamen certior est et communior contraria sententia, quod scilicet in excercitio Theologirc mystic® potest voluntas plus amare quam intellectus cognoscere. Hanc docent discipuli 1). Thorase cum ipso Doctore Angelico pluribus locis sine doctrinse, sed expressins 1, '2, qiucst. 27, art. 2, ad 2, ubi sic ait:«Aliquid requiritnr ad per-fectionem cognitionis, quod non requiritnr ad perfectionem amo-ris. Cognitio enira adrationem pertinet, cujus est distinguere inter ea quffi secundum rem sunt conjuncta, et componere quodam modo ea qua) sunt diversa, unum alteri comparando ; et ideo ad perfectionem cognitionis requiritnr, quod homo cognoscat sigillatim quid-quid est in re, sicut partes, et virtutes, ct proprietates. Sed amor est in vi appetitiva, qua; respicit rem secundum quod in se est: unde ad perfectionem amoris sufficit, quod res prout in se apprehen-ditur, ametur; ob hoc ergo contingit, quod aliquid plus ametur, quam cognoscatur, quia potest perfecte amari, etiamsi non perfecte cognoscatur. Sicut maxime patet in scientiis, quas aliqui amant propter aliquam summariam cognitionem, quam de eis habent,

rilliOLOlil/H MYSTICI

putaquod sciuut Khetoricam esse scieutiam,per quam liomo potest persuadere, et hoc in Rhetorica amant. Et similiter est dicendum circa amorem Dei.»

Idem docet S. Bonaventura Itiner. 5, seternitatis dist. 5, citans Hugonem, Vercellensem et alios. Ait enim ; « Ex his igitur patet plane, quod actus dilectionis excellit et proecedit actum cognitionis intellectualis inaliquo gradu. In quantum autem ilium excellit, in tantum eum excedit, attingendo Deum in aliquo gradu dilectionis, ad quem actus intellectualis extendi non potest, quia superintellc-ctualis est, saltem in hac vita, quia in patria videbimus Deum sicuti est, ut dicit Joannes. Nec obstat quod dicit Augustinus : incognita nequaquam possunt amari; quia est notitia aliqua non intellectualis, sed affectualis sen experimentalis. Cum pradictis concordat Hugo commentator Dionyaii, dicens sic super 7 Angelica; Hierar-diia): «Intelligas quanta est vis veri amoris et dilectionis, si tamen intelligi potest, quoniam dilectio supereminet scientise, et major est intelligentia; plus enim diligitur quam intelligitur; intrat dilectio et appropinquat ubi scientia foris stat.» Et reddit rationom: « quia amör, inquit, praesumens et confidens amato, suo acumiue penetrat omnia, impetum sequens ardentis desiderii sui, nec ilis-simulari valens donee ad amatum perveniat, et eo ipso amplius adhuc sitiens intrare ipsum, et esse cum ipso, et esse tam prope, ut si fieri possit, hoc idem ipsum sit quod ipse. » Ecce expresse dicit, quod verus amor Dei veiiit Deo immediatius quam intel-lectio, et quod intellectus nou capit. Sic ergo talis notitia alïectualis est superior intellectuali. Cum his concordat per omnia Vercel-lensis super Caatica dicens quod affectus et intellectus simul coambulant usque ad novissimum defectum intellectus, ubi habet sum cognitionis et sui luminis consummationem. Affectus autem adhuc continet principalia in Deum suspiria, superiutellectuales extensionus et immissiones, fervidos fulgores, et fnlgidos fervores; ad quorum omnium sublimes excessus, et extendeutes sublimitates intelligentia trahi non potest, sed solum principales affectus Deo unibiles. » Hasc S. Bonaventura.

Deinde probatur experimentali sanctorum ratioue, qui banc do-ctrinam perspicue cernuut, et expenuntur in arcano Spiritus Sancti tactu et amplexu ineffabili animie, quod omnem prajviam intellectus uotitiam transcendit; ex quo major dilectio seu amor summi

DISCURSUS 1'ROÜEMIAI.IS.

illius boni excitatur, quam fuerit ejus pvaevia cognitio, ot ex hac experimentali notitia lux cognitionis derivatur in intelloctum, juxta illud : « Gustate, et videte quoniam suavis est Dominus. » In illo gradu intensionis,mquo voluntas praecedit intellectum,Deo unitur, ipsumque in altiori gradu degustat, ad quem intellectus attingere non potest, sed potius ad intellectum ex pvsegustata unione cum Deo voluntatis perfectior ac magis sapida de Deo notitia derivatur.

Intellectus igitur in divina constitutus caligine, coelestique per-fususlumine Deum summe bonum, iniinitum, incompreliensibilem, immensum, infinite majestatis, pulchritudinis ac perfectionis co-gnoscit, divinamque quodammodo suavitatem odoratur; sed hav cognitio valde debilis est, et in caligine facta et penitus specula-tiva.Verum, cum Deus ipse illabitur intimius in voluntatem, et sic animam amplexatur, ac suavissirae deosculatur, tunc voluntas Deo adlucrens, et tactum ilium glome, ac gustum vit:c ccterna) percipiens, majorem notitiam experiraentalem per unitivi amoris amplexum acquirit, quam speculative noverat intellectus; imo perfectior et clarior inde refulget intellectui Dei cognitio, ac multo certior et nobilior quam per alias scientias et media posset acquiri.

Nee illud principium Philosophic locum hie habet; non enim sic voluntas dependet ab intellectu, quod quantum ad modum in-tensionis in operando deboat ab eoregulari. Cujus ratio est, quia solum pracrequiritur cognitio intellectus, tanquam conditio sine qua non ad ejus operationem; sed ilia posita potest voluntas ex im-mediata Dei per intimum illapsum conjmictione ac ejus vivifico tactu notitiam experimentalem seipsa acquirere, etperciperequam suavis est Dominus, et ex ilia propria sibi notitia in ferveiitissimum summi illius boni percepti amorem excitari, supposita tamen prins in intellectu cognitione confusa earum quae in tali unione degustat, nam seclusailla nihil omnino perciperet, quia ut dictum est, obje-ctum voluntatis est bonum aliquo modo cognitum,non potest autem potentia ferri extra suum objectum, autaliquid aliud ab illo perci-pere. Proposito autem voluntati bono divino prius utcumque cogni-to, potest Deo specialiter movente in amorem illius amplius acoendi quam fuerit intellectus ejus cognitione perfusus.

TIirnLOfil/K MYSTICI

ARTICULUS VI.

THEOLOGIA MYSTICA SUOS HABET TERMINOS, ET PROPRIAS PHRASES, QUIBUS UTITÜR.

Commune ostscientiis et artibns sues habere terminos et proprias phrases, qnibus res in seipsis nsitatas ac. veritates pertractatas declarant, ut inductione universali probari posset. Sufficiat nunc in exemplum adducere sacram Scripturam, qu:c suis terminis divinas exprimit veritates etperfectiones, quibus ad illas exprimendas extra ipsam uti non liceret: divinam fortitudinem vocat furorem, ejus justitiam vindicativam vocat iram, et sic de aliis. Et tamer constat hujusmodi terminos ac phrases in Scriptura sacraaptissimeusurpari, cum a Spiritu Sancto sacram Scripturam inspirante, imo singula verba dictante inducantur. Propterea S. Augustinus Tractatu 2 in Joannem, exponens illa verba, « Qui non ex sanguinibus,» qiuc juxta grammaticos non videntur propria, sic ait: « Dicamus ergo, non timeamus forulas grammaticorum, dum tamen ad veritatem solidam, et certiorem sensum perveniamus; reprehendit qui intel-ligit, ingratus quia intellexit. »

Siscientiis et artibus aliis facultas hsec concedatur, novos adin-veniendi terminos, et inusitatas formandi phrases, cum ad exprimendas veritates suas necessitas compulerit, multo magis concedi debet huic divinissimai scientife Theologise mystica;, quse cum divinas veritates intimius ac profundius scrutetur, quam a sacra Scriptura proponantur, et a Theologia scholastica discutiantur et cxaminentur, singularis debet esse in suis terminis ac phrasibus, ut tam secretas veritates, tam arcana mysteria, tam absconditas valeat notitias mortalibus enuntiare, qui ha?c non assueta capere vix possunt. Do quibus sic ait S. Bonaventura, Itinerarii mentis inDeum cap. 7 : « Si autem quae ras, quomodo hwc fiant? inter-roga gratiam, non doctrinam ; desiderium, non intellectum ; gemi-tum orationis, non studium lectionis ; sponsum, non magistrum ; Deum, non Lr ainem ; caliginem, non claritatem ; non lucem, scd ignem totaliter inflammantem, et in Deum excessivis unctionibus ct ardentissimis aifectionibus transferentem. » Aliquas indicabi-

DISCURSUS PROOEMIALIS.

mus tantum, et breviter in pnesenti plirases Theologie mysticae, quas suo loco fusius declarabimus.

Prima est, ingredi divinam caliginem, vel ascendere ad super-

essentialem divinaeum tenebrarum radium. Idem enim Simt; et utriusque frequentem facit mentionem S. Dionysius, aliique doctores mystici ejus interpretes. Qiuc duo nihil aliud significant, quam accedere, contemplationis causa, ad illam lucem iuaccessibi-lem quam Deus inhabitat: quas propter excellentiam et excessum claritatis sua; supra vires intellectus croati, causat in eo caliginem sive etiam tenebras, per quandam ejus offuscationem; quod patet ex analogia ad lucein materialem solis, qtuc propter excessum offuscando debiliores oculos, caliginem et tenebras in eis producit.

Secunda est, incurrere vel habere maculam. Nomine maculae mystici doctores non solum intelligunt maculam peccati, sed quemcumque defectum vel superabundantis cogitationis, vel etiam nescientuc. De primo sic ait Gilbertus Abbas Serm. 1, in Cantica: « Hen me, quomodo circumfulget dies ista ? quomodo affectum meum arripuit ad se ? Ubique erumpunt et emergunt in cogitatum cuncta, qiucspiritum vel turbent, vel deturpent; licet enim animus castigatiore repellat illa proposito, solo tamen irruentium cogitationum sordidatur attactu : non important, cum violenter importantur, culpam aliquam; tamen injuriam irrogant affectatai munditise. » Quod adhuc magis explicat S. Bonaventura, dum Opusc. 1. de septem Itineribus aeternitatis, exponens liasc verba Canticorum,« Lavi pedes meos, quomodo inquinabo eos ?» Sic ait: « Quomodo inquinabo eos iterum umbris et imaginibus tempora-lium ? Cum etiam intellectuales operationes et formae in superintel-lectuali exercitie reputentur maculte et offendicula. » Cu jus dicti rationem sive radicem aperit D. Thomas quaest. 13, do veritate art. 4, dicens :« Per se impediunt se invicem intellectivac et sensi-tivae operationes; turn per hoc quod in utriusque operationibus oportetintentionemesse; tum etiam quia intellectus quodammodo sensibilibus operationibus admiscetur, cum a phantasmatibus acci-piat. Et ita in sensibilibus operationibus quodammodo intellectus puritas inquinatur.» — De secundo dicit S. Dionysius, quod superiores Angeli purgant inferiores, scilicet a nescientquot; vel'defectu cognitionis, dum eos illuminant; purgatio autem supponit maculam.

3

theologie mystici

Tevtia est, in contemplatione silentium et otium servare, qiuc sa'pius apud mysticos occurrit. Unde S. Bernardus Serm. I, in Cantica sic ait: « Quid si ad intentionem dilecti et nox opevatiu¹ ? cooperatnr plane, et accommodate satis : sicut in lectulo sanctiK qiüetis accipis otium, sic oblivionem quandarn intellige in nocte. Nee Salomon vult te scribere sapientiam nisi in tempore otii; nee Paulus in anteriora extenditur, nisi prins eorum quse retro sunt oblitus. In umbra rerum visibilium oblivionem aliquantam accipe, in nocte omnimodam. Quis mihi dabit sic advesperascere ? Dilectio ipsa hanc noctem inducit, qiuc reliqua omnia nee respicit, nee no-tare putat, dum ad illum quem diligit intenta suspirat.» Et S. Bo-naventura libro 1, de Profectu Religiosorum sic ait: « Perfeetio memorite est, ita hominem in Deum esse absorptum, ut etiam suiip-sius et omnium quse sunt obliviscatur, et in solo Deo, absque omni strepitu volubilium cogitationum atque imaginationum, suaviter quiescat. Hoc sacrum silentium et otium contemplationis non sic important suspensionem intellectus, quasi nihil omnino tune ope-retur, cum contemplari sit operari; sed excludit actus incitatos intellectus, quibus circa plurima turbatur, et ineludit actus tantum suavissimos, quibus potius anima Deum loquentem auscultat, quam ei loquatur, et quibus potius in ipso possesso quieseit, quam ad eum inquirendum laboret. »

Quarta est, dicere quod in statu unionis anijur cum Deo, ipsa anima annihilatur, deficit in seipsa, etc. Per qiuc non intelligitur quod ipsa sic destruatur ut nihil ejus remaneat, quomodo philoso-phi annihilationem intelligunt; sed solum intelligitur, quod tune anima sic seipsam despicit, sic sui obliviscitur et omnium rerum creatarum, ut nullam earum memoriam, affectum et eogitationem apud se retineat, solo contenta Deo eui se totaliter tradidit.

Quinta est, dicere quod in eodem statu unionis intimi liquefit vel liquefacta est anima, ut asserit in Canticis sponsa de seipsa dicens : « Liquefacta est anima mea. » Quam explieans S. Bernardus Libro de diligendo Deo, sic ait: «Quomodo stilla aqua; multo infusa vino deficere a se tota videtur, dum et saporem vini inducit et colorem; et quomodo ferrum igneum et candens igni simillimura fit, pristina propriaque forma exutum; et quomodo solis luce per-fusus aer in eandem transformatur luminis claritatem, adeo ut non tam illuminatus, quam lumen ipsum esse videatur: sic omnem in

DISCURSUS PROOEMIAUS,

sanetis humanatn affectionem quodam ineffabili modo necesse erit a semetipsa liquescere, atqne in Dei penitus transfuudi voluntatem, Alioquin quomodo omnia in omnibus erit, si in liomine qnidquam supererit? » H;ec igituranimse liqnefactio fit per omnimodam ejus conformitatem ad voluntatem Dei, per hoc quod ejus voluntas penitus transfunditur in voluntatem Dei.

Sexta est, dicere quod anima transformatur in DEUM.Quod debet intelligi non per transmutationem propria; naturae in Divinam, hoc enim est impossibile; seel per remotionem propria) naturse in perfecta participatione divinae nature per eximium donum gratise san-ctificantis, divini intellectus per sublime lumen contemplationis, divinai voluntatis per ferventissiinum amorem, et omnium divina-rum perfectionum per alia dona supernaturalia : sic enim renovata anima, videtur in Deum transformata per eminentem natura; ac perfectionum ipsius participationem, qua; est quagdam forma Deitatis superinducta formie naturali; qui enim superinduit novam formam, vere dicitur transformatus in illam. Hanc transformatio-nem anima; describens S. Bernardus Tractatu de diligendo Deo sic ait: « Eo certe defecatior, et purior, quo in ea de proprio nihil jam admixtum relinquitur; eo suavior et dulcior, quo totum Divinum est quod sentitur: sic affici deificari est. gt; Sed clarius loquitur do vita solitaria ad Fratres de monte Dei, dicens : « Super hanc au-tem alia est adhuc similitudo Dei in tantum proprie propria, ut non jam similitudo, sed unitas spiritus nominetur, cum sit homo cum Deo unus spiritus, non tantum imitate volendi idem, sed expression quadam imitate virtutis aliud veile non valendi. Dicitur autem hac unitas spiritus, non tantum quia eflicit earn, vel alïicit ei spiritum hominis Spiritus Sanctus, sed quia ipse est Spiritus Sanctus Deus charitas; cum per eum, qui est amor Patris et Filii, et unitas, et suavitas, et bonum, et osculum, et amplexus, et quid-quid commune potest esse amborum in summa ilia imitate veri-tatis, et veritate unitatis, hoc idem homini suo modo sit ad Deum, quod cum substantiali imitate Filio est ad Patrom, vel Patri ad Filium : cum modo ineffabili incogitabilique fieri mercretur homo Dei, non Deus; sed tarnen quod Deus est ex natura, homo ex gratia. gt;

Septima est dicere, quod Deus in statu unionis intimi sponsa-

LITIA ET MATRIMONIUM SPIRITUALE INIT CUM ANIMA, de quibllS lo-

iiieoloüm! misïic/l;

qucns S. M. N. Theresia Mansione 7, cap. 2, et afferens diff'eventias inter sponsalitia et matrimonium spirituale dicit:« Prima differentia in hoc est, quod omnes gratia in sponsalitio spirituali a Domino facta3, videntur fieri mediis sensibus et potentiis; sed ista unio matrimonii spiritualis lit in centro interiori animaj, ubi apparet Domi-nus in visione intelleetuali magis delieata quam in gradibus prajte-ritis. Secunda est, quod in matrimonio spirituali complacuit suye di-vinte majestati sic aninue se conjungere, quod ad instar eorum qui separari non possunt, non vult amplius ab ejus societate discedere.» Et merito litec unio inchoata dicitur sponsalitium, perfecta vero et lixa dicitur matrimonium spirituale; quia per eam anima fit unus spiritus cum Deo, juxta illud Apostoli: « Qui adhaeret Deo, unus spiritus est cum eo, » sicut in matrimonio corporali contrahentes efficiuntur una caro. Ad liane autem intimam unionem anima; cum Deo tres reperiuntur gradus perfect! spiritus : nam ibi debet esse spiritus in spiritu, spiritus supra spiritum, et spiritus sine spiritu. « Spiritus in spiritu tunc esse asseritur, ait Bonaventura de septem Itineribus icternitatis dist. 3, quando exteriorum omnium oblivisci-tur, et ilia solum intelligit quae in spiritu et circa spiritum actitan-tur.»Vel, ut ait Eichardus lib. 5, de Contemplatione cap. 12:« Spiritum esse in spiritu, est semetipsum intrare, et intra semetipsum totum colligere, et ea qua; circa carnem seu etiam in carne gerun-tur, penitus ignorare. » Spiritus supra spiritum esse dicitur, quia, ut ait Hugo de S. Yictore in cap. 7, Angelica; Hierarchise, « miro modo fit, ut per dilectionis ignem in ilium sustollatur, qui est super se, et per vim amoris expellatur, ut exeat a se, nee se cogitet dum Deum solum amat.» « Spiritus sine spiritu esse dicitur, ut ait idem Eichardus, quando ab humano in Divinum videtur deficere, ita ut ipse jam non esse videatur. »

Octava est, dicere quod in statu in lima; unionis Deus osculetur et amplectatür animam, juxta illud spons»; desiderium:« Osculetur me osculo oris sui, » Et: « Licva ejus sub capite meo, et dextera illius amplexabiturme.» Per osculum autem nihil aliud significa-tur quam summa qua;dam suavitas anima; a Deo infusa in Divini Spiritus communicatione: per osculum enim materiale, ex quo lit ista derivatie, spiritus seu halitus se suaviter osculantium mutuo communicatur. Per amplexum autem, significatur quidam tactus substantialis anima; a Deo factus, qui sapit a;tei'na! vita; delicias.

DISCURSUS PROnEMIALlS.

Nona est, dicere quod in intima ilia unione anima Deo seu Verbo sponso fruitur. De qua sic loquitur Bernardus Serm. 85. in Can-tica : « Porgat quis forsitan quserere a me, quid sit Verbo frui? Eespondeo, qiia3rat potius expertum, a quo id quserat. Aut si id mihi experiri darctur, putas me posse eloqui quod ineffabile est ? Audi expertum: « Sive meute excedimus Deo, sive sobrii sumus vobis. » Hoc est: aliud mihi cum Deo solo arbitro, aliud vobiscum; mihi illud licuit experiri, sed minime eloqui. O quisquis curiosus es scire quid sit hoc Verbo frui! Para illi non aurem, sed mentem; non docet hoc lingua, sed docet gratia: absconditur a sapientibus et prudentibus, et revelatur parvulis. Magna, fratres, magna et su-blimis virtus humilitas, quse promeretur quod non docetur ; digna adipisci quod non valet addisci; digna a Verbo, et de Verbo conci-perequod suis ipsa verbis explicare non potest. Cur hoc? non quia sitmeritum, sed quia sitplacitum coram Patre Verbi sponsi anima3 Jesu Christi Domini nostri. Non potest igitur verbis exprimi, quid sit Deo frui; solum indicatur confuse quod est in eo suaviter in hac intima unione possesso mirabiliter delectari. gt;

Decima est, uti potius terminis negativis quam positivis, dum a Deo perfectiones hie repertas removemus potius quam affirmemus de eo. De quo sic Dionysius ait cap. 2, coelestis Hierarchise : « Si igitur negationes in Divinis vera, allirmationes vero incompacta;, obscuritati arcanorum magis apta est per dissimiles formationes manifestatie. Quin vero et quod nostrum animum reducant magis dissimiles similitudines, non existimo quemquam bene sapientem contradicere : consequens est, per pretiosiores sacras formationes seduci, auriformes quasdam existimantes esse coclestes essentias, et quosdam viros fulgureos decora indutos vestimenta, candidum et igneum innocue respergentes : quod quidem ne paterentur, qui nihil visibilibus bonis altius intelligant, sanctorum Theologorum restitutiva sapientia ad indecoras similitudines mirabiliter de-scendit, non concedens materiale nostrum in turpibus imaginibus quiescere, purgans vero sursumque ferens. » Quibus verbis sanctus doctor mysticus non solum ab angelis removendas docet omnes figuras corporeas; sed etiam docet, quod alibi docuit, potius uten-dum terminis negativis quam affirmativis, ad significandam per-fectionem Divinam, removendo scilicet a Deo singulas perfectiones in creaturis repertas : non quod hujusmodi perfectiones secundum

THEOLOdl/n MYSTICI

smim formalem conceptum prrecise non sint in Deo, sed quia non snnt in co secundum modum limitatum et imperfectum quem ha-bent in creaturis, et secundum quem a nobis concipiuntur. Unde melius utitur Theologia mystica terminis negativis quam positivis; et adhuc melius nominibus superlativis, ut cum dicitur sapientis-simus; vel etiam terminis excessivis, ut cum dicitur supersa-piens. Ad hrcc reducuntur termini dissimiles et contrarii in eadem phrasi, ut cum S. Dionysius loco citato volens declarare summam illam pacem quae exuperat omnem sensum, qua gaudet anima in exercitio Theologise mystica;, vocat eam immanem.

Hse sunt pracipua; phrases mystica), quas indoctis et inexpertis in hac doctrina difflcultatem generare poterant; unde brevitatis causa pluribus aliis nunc dimissis, opus fuit simul in principio hu-jus operis eas proponere, et aliquantulum examinare ac explicare, ne sscpius in decursu operis occurrentes sua difficultate legentem suspenderent et retardarent. Majorem earum explicationem pro-priis reservamus locis; in earum namque declaratione ac expensione tota pene hrec doctrina mystica consistit. Facilius tamen animus hac brevi simul omnium declaratione prseventus, singulas hinc inde sparsas penetrabit; qiuclibct enini intellecta ad aliarum intel-ligentiam plurimum conducit.

ARTICULUS VII.

MODUS PERVENIENDI AU EXERCITIUM THEOLOGIZE MYSTICI.

Etsi coeleste et angelicum hoe exercitium specialiter descendat a Patre luminum, cum sit supernaturale, et quoddam jubar divi-num ab increata ejus luce derivatum, ac luminis glorice qunedam modificata participatie, unde propria non potest hominis industria acquiri, sed debet infundi divinitus; requiritur tamen ex parte hominis apta dispositie puritatis ac munditi;o cordis, tranquillse se-renitatis animi, ne ejus impuritate lumen illud offuscetur, et per-turbatione dissipetur. Ha3c autem dispositie, velut apta et conna-turalis illi lumini, debet etiam principaliter a Deo procedere; ad eam tamen cooperatur homo auxiliis divinse gratise praventus et roboratus. Et licet de hac secunda parte fusius agendum sit, ubi di-

DISCURSUS PHOOEMIALIS.

citur qiuo etqualis dispositio requiritur ia homuie, ad supernatura-lom Dei contemplationera et ad iiuionem voluntatis inde conso-quentem, in quibus exercitiura hoc Theologiae mystic® consistit; aliquid tarnen in pr;oseiiti circa hoe breviter dicetur, ut statim a principio tyrones vitai spiritualis prseparemus via? perfectionis, ut per cam ad optatum sanctitatis terminum illos dirigamus et per-ducamus, ut antequam tam arduam et difficilem viam aggredian-tur, sciant qualiter iu ea procedendura sit, difficultates ibi sapius occurrentes videant, et pericula frequenter ingruentia pravideant, ue postea eorum concursu deterriti deficiant animo, et ab itinere coepto recedant;« Minus enim feriunt jacula qua; praevidentur, et nos tolerabilius mundi mala suscipimus, si contra luec per patien-tia! elypeum munimur,» ait Gregorius.

Primo requiritur magnus ad incipiendum animus, firma ad prosequendum determinatie, ac certum terminandi propositum; sic enim volenti nihil erit difficile ad superandas omues difficultates, et dimidium facti qui bene coapit habet. Et certe magnus animus, firma determinatie, et certum propositum requiritur, ut anima contra natura corruptse impetum arduam crucis viam intrare, cur-rere, ac percurrere valeat; ut pracelsum perfectionis montem magna sollicitudine inquirat, et magno labore conscendat. Scit primam etinfimam ejus partem admodum asperam, spinis et tribulis con-sitam, tenebris obsessam, laboribus et angustiis plenam ; scit se-cundam et superiorem ejus partem, etsi magis arridentem, esse tamen diflicilem, ac periculis plenam, quibus proinde ab ulterius procedendo deterretur; scittertiam et supremam ejus partem, quam-vis gloriosam, sua tamen gloria et majestate terribilem ac tre-mendam esse. Ibi indiget animo, ut cum Deo suiipsius ac omnium creatorum supremo domino colloquatur,et familiariter agat; maxime dum propria? erga tantum Dominum tamque eximium sui be-nefactorem ingratitudinis recordatur, et se divinam ejus majestatem offendisse cognoscit. Indiget animo, ut speciali ejus obsequio se in tuternum devoveat.

Secundo requiritur quod ad hujus diviiuc scientise exercitiura recta procedat intentione : si hoe enira in comparandis aliis scien-tiis exigitur, hoc potiori jure in comparanda hac crolesti Theologia necessarium erit. Unde non debet vanam addiscendi curiositatera habere, qua; plurimum esset periculosa; nee debet superbam sciendi

TIlEOLOdl^E MÏSTIC/E

vanitatem soctari, qiuc plurimum perniciosa foret; imó licet in aliis scientiis comparandis lucc duo possint conducere, quatenus ad eavum iiiqnisitionem animam irapellunt, in hac tarnen comparanda inultum obstarent, quia solum per divinam communicationem ac infusionem comparatur. Deus autem vanis et superbis resistit. Propterea debet cum simplicitate, humilitate, et charitate accedere.

Tertio requiritur paritas cordis; cum enim exercitium Theolo-giai mysticse sit familiaris conversatio cum Deo, et intima ejus contemplatie, ad illud necessario puritas et munditia cordis requiritur, juxta Christi doctrinani dicentis : « Beati mundo corde, quo-niam ipsi Deum videbunt. » Et certe si ad recipiendam apte mate-rialis solis lucem requiritur munditia et puritas in corpore recipiente, qualis est in diapbanis; quanto major requiretur munditia ct puritas cordis ad apte recipiendam banc mysticam divini solis lucem, ac purissimam contemplationis irradiationem.

Quarto requiritur summa tranquillitas mentis, ut sic pacifica divinam absque passionum tumultu communicationem recipiat, ut sedatis omnibus qiuc pacem ejus turbare possent, in exercitio Tbeo-logicc mysticse, Deo pene viso ac summe dilecto frui valeat. Si namque tranquillitas mentis requiritur ad quodcumque speculan-dum et pertractandum, ne ejus intentie et attentio dissipetur, quanto magis in prsesenti requiritur, cum mens ipsa supra seipsam ad Deum contemplandura debeat elevari.

Quinto requiritur silentium et recessus; nihil enim sic ad cordis puritatem et mentis tranquillitatem concurrit ac ista duo, per boe quod removeant plurima qu;c conscientiam deturpare et mentem valent perturbare. Loquaces experiuntur, quot impuritates ex verbis inconsiderate prolatis incurrant, quia« qui est inconsideratus ad loquendum sentiet mala,» et quod «in multiloquio peccatum non deerit. » Experiuntur qui se negotiis ssecularibus implicant, quot inde perturbationes et inquietudines mentis etiam noientes con-traliant. ünde anima silendo et a ssecularibus recedendo puritatem cordis et tranquillitatem mentis conservat.

Sexto denique requiritur, ut orationis mentalis studio vacet, seipsam interius colligendo, ac se in Deum erigendo ; sic enim diviniu se disponit sapientise, ut dicitur Ecclesiastici 39 ; « Sapiens cor suum tradet ad vigilandum diluculo ad Dominum qui fecit ilium, et in conspectu altissimi deprecabitur, aperiet os suum in oratione.

DISCURSUS PHOOEMIALIS.

et pro delictis suis deprecabitur: si enim Dominus magnus voluc-rit, spiritu intelligentias replebit ilium. »

Hunc modum et praxim perveniendi ad exercitium Theologise mysticae simul proponit Dionysius Carthusianus Tractatu de Ponte lucis art. 14, de vera ad mysticam Theologiam dispositione, ubi sic ait: « Cura pnctacta Dei contemplatio amorosa et mystica, qnro et raptura faciat ac ecstasim, sit nobilissiraa atque altissima, spiri-tualissima ac divinissiraa operatie hominis, ad ipsam exigitur prae-cipua abstractio mentis ab exterioribus, ac summa recollectio ejus in se, et simplificatie sui in Deo purissima, quatenus nullo inordinate affectu, nulla consideratione circa creata, nulla occupatione distractiva impediatur aut retraliatur a summoet increato objecto. Itaque ad liane unitira sapientim mysticam contemplationem uno modo pertingit homo, seipsum excitando ac disponendo ad eam per abstractionem prafatam, per recollectionem et simplificationem, per orationem et meditationem, atque considerationem eorum qua? divinse dilectionis fervorem magis provocare ac parere solent in animo, donee apex voluntatis valide accendatur, ac pure afficiatur in Deo; sicquc vertex intelligentie desuper illustretur ad contem-plandum modo prsetacto.» Denique hunc modum ejusque practicam D. Dionysius primo mysticfe Theologiaj docens capitulo : « Tu, in-quit, Timothee charissime, intentissima contuendis spectaculis mysticis exercitatione, et sensus linque, et intellectuales operatio-nes, et sensibilia et intelligibilia omnia, et qua) non sunt et quse sunt omnia, ut ad unionem ejus qui super omnem substantiam omnemque scientiam est pro viribus assurgas. -

« Alio modo, prosequitur idem author, ad contemplationem istam pertingit homo, absque sue conamine ac praparatione pr;o-dicta, dum scilicet misericordissime desuper praevenitur, atque di-vinitus fortiter illustratur, valide inflammatur, gratiosissime pneoccupatur, ac mirabiliter nimis perstringitur, in tantum ut etiam resistere nequeat, et quamvis velit, non possit effugere, gratia prredominante ipsi naturae, non violenter, sed convenientissime. Et primus modus solet esse laboriosus, hie vero est facillimus. » Hincbeatus aitBeruardus: «Quidam trahuntur, qui dicere possunt: Tralie me post te. Alii ducuntur, qui dicunt: Introduxit me Hex in cellam vinariam. Alii rapiuntur. Et primi quidem felices, qui in patientia sua possident animas suas; secundi feliciores, quia ex vo-

THEOLOGIjE mystic®

luntate sua Domino confitentur ; tertii felicissimi, qui in profun-dissima Dei misericorclia quasi quodam modo sepulta jam arbitrii potestate, in divitias glorise in spiritu ardoris rapiuntur, qui spreto ipso rerura ac sensuum usu, non ascensoriis gradibus, sed inopinatis excessibus avolare interdum per supersubstantialem Deum altissi-mum solent.» Idem author fusius eandem praxira perveniendi ad contemplationem Theologie mystica) propouit De laude vitic soli-tarise cap. 36, apud quern videri poterit; dicta nunc sufflciant, maxime quia de hac materia postmodum sermo redibit.

ARTICULUS VIII.

l'ROPONUNTUR ET SOLVUNTUR OCCURRENTIA DUBIA CIRCA EXERCITIUM THEOLOGIZE MYSTIC^E.

Quamvis ex dictis multa sint soluta dubia, qua) circa exercitium Theologia) mysticïe possunt occurrere, solvenda tamen remanent aliqua, hic sigillatim proponenda.

Primum est, utrum in exercitio Theologia* mystici, omnes anima) potentise sint Deo unitse et :cqualiter. Respondetur, quod ali-quando in hoe exercitio omnes potential animte sunt Deo unitac, ali-quando vero solus intellects et voluntas solutis aliis. Quod sic declaratur : ex intimo Dei ilfcipsu in intellectum et voluntatem, tanto splendore lucis divinae perfunditur intellectus, et tanto fer-vore divini amoris in Deum supra et extra seipsam rapitur volun-' tas, ut tune omnes potenti;e partis sensitive totaliter suspendantur, ac omnino sopiantur; unde tune nee imaginatie nee alius sensus interior aut exterior operatur. Cum tamer intellectus et voluntas nobilissimas, sed suavissimas tune habeant circa Deum suas opera-tiones contemplationis et dilectionis, in hoe sensu dicuntur unitse, quod non habent operationes dictam unionem impedientes, non enim possunt immediate Deo uniri sicut intellectus et voluntas, sed transacta unione suo modo participant aliquid superna) delectatio-nis ac fruitionis, quasi micas coelestis illius convivii. Et tune dici-tur unio totalis; quuo est quifidam participatie seterna) gloria;. Con-tingit autem aliquando, quod non sit tantus divina; lucis splendor, nee tantus divini fervor amoris, ut sic fortiter intellectum et volun-

DISCURSUS PROOEMIAUS.

tatem Deo uniant, quod simul alise rapiantur potenti®, vel quod perdurante voluntatis et intellectus uniono solvatur alia potentia, puta imaginatio vel memoria, ut testatur S. M. N. Theresia c. 17. suae! Vitse, et tune non ita quieta manet anima.Nec acqualis est somper unio intellectus et voluntatis; potest enim Deus inaequaliter illabi in has potentias, aliquando magis in intellectum per clario-rera divin;e lucis splendorem, aliquando magis in voluntatem per ardentiorem amoris divini fervorem, ut dictum est; et inde procedit inrequalisunio harum potentiarum cum Deo.

Secundum est, ntrum semper iisdem mediis anima collocetur in exercitio Theologise mystica3. Eespondetur quod diversis mediis in illo collocatur : nam interdum ad illud pertingit ex creaturarum consideratione, quicquid enim perfectionis, amabilitatis, pxüchritu-dinis, dulcedinis, gloriae, vel alterius hujusmodi divisim ac imperfecte reperitur in creaturis efFectibus Dei, incomparabili et super-•eminentissimo modo, et cum excellentia penitus infinita totum convenit Deo earum creatori; interdum ad illud pertingit per ana-gogicam illustrationem, et pure intelligibiles formas, per superna-turalia et divina charismata, per sapientiam unitivam, charitatem Hammigeram, et fidem rat'ionibus credendorum purificaiscque mentis intelligentia decoratam; interdum absque suo conatu repente ad mystic® Theologise intuitum, raptum et ecstasim elevatur im-mensa Dei pietate, per prsevenientcm gratiam ipsum alfectivse partis apicem, ac intellectiva? potentia) verticem immediate tangente, illuminante, et inflammante tam valide ut imbecillis creatura con-festim defiuat, et deficiat a seipsa, ac super se mirabilitér in Deum transferatur.Hsec diversitas regulatur juxta diversum gradum Theo-logi» mysticsc supra descriptum, ad quemDeus animam vultelevare.

Tertium est, utrum unio fruitiva, qute in supremo gradu Theologise mysticsc contingit, possit aliquando sine ecstasi contingere. Respofidetur non posse de lege ordinaria, ut communiter docent mystici doctores, secuti Richardum a S. Victore qui de Gradibus violents; charitatis sic ait:«In hoc statu fit in ccelo silentium quasi hora dimidia, et dum mens a seipsa alienatur, dum in illud divini arcani secretum rapitur, seipsam penitus exuit, divinum quemdam affectum induit, et inspect»! pulchritudini configurata tota in aliam gloriam transit.» Cujus rei ratio ab eodem assigna-tur, ut scilicet in hac unione, clausis seorsum sensuum ostiis secu-

TnEOLO(iI« MÏSTIC®

rius secretiusque castissimo complexu anima conveniat cum dilecto: sed hsec ratio directe tantum probat hanc unionem fruitivain de facto non contingere sine ecstasi. Quod autem sine ilia non possit contingere de lege ordinaria, ex eo provenit, quod anima Deum in-time illapsum divino contactu ac suavissimo complexu percipiens, prre amoris ac dulcedinis magnitudine et intensione sic ei per intel-lectum ac voluntatem adhieret, quod non possit naturaliter loquendo potentias inferiores non suspendere, et a propriis actibus abstra-here; pars enim superior tam vehementer Deo intenta et attenta ad se trahit inferiorem : cum enim virtus ejus sit finita, quo magis uni attendit, eo minus attendit aliis, et dum uni sic vehementer attendit, nulli potest alteri per alias potentias attendere.

Quartum est, utrum anima in exercitio Theologiie mystica; per-tingens ad hanc unionem fruitivam, possit illam ita cognoscere, ut de illa non possit ullo modo dubitare. Eespondetur, quod h:cc di-vina gratia ac sublimis favor unionis fruitivas sic animie experts redditur evidens, ut de eo dubitare nullatenus possit: nam in hu-jusmodi unione Deus interno tactu et amplexu percipitur et quo-dammodo palpatur ab anima, et immensos divina) gratia) thesauros communicat; qua) omnia manifeste videt anima, maxime Deo tune realis sme pr;csenti:o certitudinem communicante.

Quintum est, utrum in hoe sublimi gradu Theologiie mystica), quo ad unionem Dei fruitivam pertingit anima, reddatur certa quod sit in statu gratia) et in numero electorum. Eespondetur, quod licet nullus sciat an amore, an odio dignus sit, absque speciali revela-tione, et raulto minus absque pradicta revelatione scire possit se esse de numero electorum, hic tamen sublimis status, in quo Deus sic anima; tanquam spons;c se familiariter manifestat quodammodo videndum, et communicat fruendum, exigit ut Deus eidem anima) revelet evidenter quod sit in statu gratia), et quod in numero electorum computata perveniet ad coronam gloria). Ita communius affirmant doctores mystici. Hoe expresse docet S. Laurentius Ju-stinianus Tractatu de casto connubio Verbi et anima) cap. 14, dicens : « Proprise efficitur certus salutis, lumine gaudet veritatis, prasentia exultat sponsi, gustu pinguescit charitatis, experientia nutritur amoris. » Et cap. 25: « Sponsa de thalamo ascendit in coelumetde ccclo jugiter descendit in thalamum; nonpavida, non de salute incerta, ingreditur sponsa in supernorum mansionem,

DISCURSUS PROOEMIAUS.

sed tanquam in dilecti domum, et in propriam possessionem. » Quod ellicaciter suadetur ratione quadam analogica : nam si inter amicos hoe necessario reperitur, quasi medium convenientis-simum ad mutui conservationem et augmentum amoris, quod unus alteri debeat manifestare acceptam et omnino gratiosam sibi con-versationem ejus esse, eumque in numero suorum electorum compu-tari; quod adhuc inter dilectos conjuges magis apparet, qui ad fo-vendam simul familiaritatem intimam, solent assidua ttagrantis amoris, gratiosie amicitiai, ac suavis complacentüe signa penitus evidentia et pretiosa monumenta priebere; quanto magis Deus no-ster optimus maximus, insignis ac verus anima; sanctai amicus, et in hoc sublimi perfectionis statu fidelissimus ejus sponsus, since-rum ac in gratia confirmatum ipsi manifostat amorem, et jcternam ipsiusmet declarat electionem? Hanc amicitiiü summa; legem velut indispensabilem Christus Dominus electis et dilectis exponit Apostolis, duni ait:« Jam nou dicamvos servos, sed amicos meos;» quia, ut subjungit, omnia cordis sui secreta mauifestaverat eis. Et si alia, quanto magis ea qua; ad ipsos spectabant, qualia sunt status gratiai et ante mundi constitutionem pretiosa eorum inter san-ctos electio ? Et certe absque clara pracdictorum notitia vix concipi potest tam deliciosus ac gloriosus animtc sancta;, qualis infra de-scribetur, in hoe sublimi gradu Theologise mysticae status. Quomodo namque anima potest tunc oblatis perfrui deliciis, si dubia de Dei erga seipsam amicitia, ac seterna sui electione remaneat ? Propte-rea Christus Dominus suos videns Apostolos de miraculorum pa-tratione ac de mirabilium operatione virtutum gaudentes et vane gloriosos, dixit eis quasi cajtera penitus despiciens:« Gaudete,quia nomina vestra scripta sunt in librovita3. » Hasc licet vera sint, sic-pius tamen contingit, quod, maxime transacto tamquot; sublimi ïheolo-giae mystica; exercitie, recedat ab anima tam pretiosa propria; san-ctilicationis et electionis sibi revelata; notitia, dum aliquando dilectissimus ejus sponsus latet, tum ad fidelitatis ejus experimen-tum, tum ad meritorum augmentum, turn quia vult ut, juxta Apo-stoli instructionem, cum timore et tremore salutem suam operetur ; in hoc enim mortalis vita; exilio semper Deus timorem sociat amori, ut sic anima amore mota ad Deum ferventer accedat, et san-cto timore perterrita recedat a malo, secundum illud Poetaj dictum:

THEOLOGIE! MYSTICI

Ut fugiam sceltis omne et amom super omnia numen, Ba mihi frcena timor, da mihi calcar amor.

Unde quamvis in hoc sublimi statu, dum amor est actu perfe-ctissimus, timorem penitus excludat, quia juxta dictum Apostoli dilectionis, « perfecta charitas foras mittit timorem, gt; remisso tarnen amoris tam perfecti actu, solet aliquando timor redire.

Visum est convenientissimum in ipso principio hujus via3 spiri-tualis imaginem apponere, ubi totius progressus anima; conditio vel multiplex status describitur, ut aliqualiter detecta via possit faci-lius retineri, ac securius percurri. Ad evidentem ejus intelligen-tiam apponitur declaratio hujus montis mystici perfectionis post ipsam imaginem, qua tam totius delineationis figurarum in imagine expressarum, quam convenientue sententiarum omnium, mu-tuseque ipsarum corrospondentia; mysteria declarantur.

DECLARATIO

MOSÏIS MYSTICI PEBFECTIONIS

Ecco montem Perfectionis accurate delineatum, et mysticis ex-pressum figuris, nee non aptissimis descriptum sententiis; qui magna sollicitudine est inquirendus, et raagno labore conscendeu-dus. Hic est mons coagulatus, mons pinguis,mons in quo beneplaci-tum est Deo habitare in eo, mons sanctificationis sua?, mons quem acquisivit dextera ejus, mons in quem inducit electos suos, et introducit in terram Carmeli, ut comedant optima ejus; quia in sacro monte perfectionis religiosse per Eliam Prophetam jacta sunt fundamenta.

In tres dividitur partes, infimam scilicet, mediam, et supremam. In infimaDeus est « purgationem peccatorum faciens,» ut dicitur Hebrajor. i. In media est «illuminans mirabiliter a montibus teter-nis,» ut habetur Psalmo 75. In suprema est« consummans in sempiternum sanctificatos, » ut docetur Hebraiorum 10.

Licet autem ha; tres tantum sint partes liujus montis mystici, et similiter via per ilium ascendendo dirigens in tres tantummodo dividatur partes, purgativam scilicet, illuminativam, et unitivam; in ejus tamen ascensu, saltern ordinarie, quinque numerantur sta-tiones, ut dictum est in prologo : prima, post vocationem, est gratia) sensibilis suavitate plena ; secunda, ad purgandam partem sensi-tivam, est ipsius gratise subtractione mccsta; tertia, ad erigendam sursum animam, est calestium illuminatione veritatum deliciosa; quarta, ad disponendam unioni divime fidelem animam, miris est afflictionibus et angustiis purificata; quinta tandem est in ipsa unione divina deliciis affluens et gloriosa. Non tamen de illis hoc

THEOLOGIE MÏSTIC/E

eodem ordine agitur; sed ad triplicem banc viam, in qua fiunt stationed, quicquid in illis accidit, reducitur.

In qualibet viarum proprium ejus solum describitur, virtus theologica magis apta ponitur exercenda, propria incedentis anima petitio declaratur, et sentential ex sacris litteris deprompt» statum illius exprimunt; illse quidem qu® sunt in dextera montis parte, quantum attinet ad cognitionem, ilke vero qua; sunt in parte sinistra, quantum attinet ad affectum; pracedit naraque, ut nobilior, ipsa cognitio, subsequitur affectus. Est autem maxima sententia-rum utriusque partis in sua diversitate consonantia.

Prima et infima pars montis, terrse proxima, miseriis ipsius par-ticipat: nam spinis ettribulis consita, crucibus plena, tenebrisundi-que circum fusa, in via et inaquosa, cruces, tribulationes, perplexitates animi, et plurimas incipientium, et aliquando etiam proficientium, in via purgationis ariditates demonstrat. Hi namque ex parte cogui-tionis ambulant in tenebris, et in umbra montis sedent; unde dicunt: « Forsitan tenebra conculcabunt me,»Psalmo 38. « Deus meus illuminatenebras meas,» Psalmo 17. Ex parte veroaffoctus, cumfletu seminant, et pane tribulationis, et angustiae sive lacrymarum aqua sustentantur; unde de illis dicitur; « Euntes ibant et ficbant mit-tentes semina sua, » Psalmo 125. Et: « Cibabit eos pane lacrymarum, et potum dabit eis in lacrymis in mensura, » Psalm. 79, quia fit ibi natura corrupte purgatio. Hos tamen misericors Do-minus, et seipso immediate, et medio directorum ministerio, lumine fidei prsevio, quamvis obscuro, de totpericulis et laboribus eductos, ad superiorem montis partem inducit. Ambulantibus in hac via Christus pracipit, ut tollant crucem suam: his fides divina est maxime necessaria, ne suis tenebris et aftlictionibus penitus obruti conculcentur, sed ut ipsa fide roborati crucem suam gravem post Christum fortiter bajulantes, pati et contemni propter Deum cum V. P. N. Joanne a Cruce, quasi pramium laborum pro illo statu desiderent, et enixe a Deo petant.

Secunda et media pars montis, pauloque superior, usque ad me-diam aeris regionem pertingens, purioris aurse salubritate pradita, viriditate et fioribus ornata, fontibus irrigua, secura in sua via quamvis angusta, facilis ascensu, animaï contemplativie propriis jam miseriis exonerate consolationes internas, et divinas illustra-tiones in via illuminativa concessas reprtesentat. Ibi ex parte co-

DISCURSUS l'KOOEMIALIS.

gnitionis coelestes ambulantibus communicantur veritates, qui non tantum subjectas inferius creaturas, sed etiam supremum earum creatorem inde contemplantur, quia post tenebras lux orta est eis ; unde Issti jubilant: * Deus qui dixit de tenebris lucem splende-scere, ipse illuxit in cordibus nostris, ad illuminationem sciential claritatis Dei». 2, Cor. 4. Ex parte vero affectus, cum exultatione veniunt portantes manipulos suos plurium meritorum et consola-tionum, ex semine cum fietu sparso collectos, et cibantur ex adipe frumenti seu pane albo, et de petra tnelle saturantur, qui prius vix panem lacrymarum et potum ad mensuram habere poterant; unde dicitur: « Venientes autem venient cum exultatione portantes manipulos suos, gt; Psalmo 125.Et: « Cibavit eos ex adipe frumenti, et de petra melle saturavit eos.» Psalmo 30. Quia lit ibi naturae mundatse illuminatie. Quod si aliquando tenebra et difficultates ad fidelitatis experimentum, et ad meriti majus incrementum exurgant, quasi in loco pneternaturali exortce facile dissipantur, Hic via recta et regia est, quae seclusis omnibus aliis bonis sive temporalibus, sive spiritualibus soli Deo inhteret, et ad perfectam ejus unionem breviter et facile perducit; collaterales viai nunquam ad montis summitatem perducent, unde anima per illas ingressa, diu frustra divagabitur, et forte ad pnecipitia niet: propterea ingredientibus viam illuminativam praecipitur, ut nihil prater Deum qmcrant. Hic spes bonorum, quae in statu unionis abundantius promittuntur, et jam aliqualiter pragustantur, ad ascendendum suaviter impellit. Et quia nulla est via sine cruce secura, hic anima crucem suara, sed modo levem tollit: crux enim, quae in priucipio fuit nature corruptae gravis, nunc naturae jam purificatae levisest. Et sic anima contemplativa tollens sibi crucem, cum S. M. N. Theresia « aut pati, aut mori » pro Domino desiderat et petit: cognitis namque per divinam illuminationem coelestibus bonis, vellet aut illis moriendo frui, aut patiendo condignius ilia mereri; maxime quia scit, nullam in hac vita beatitudinem aliam esse posse, quam pati pro Deo ; unde cum quilibet connaturaliter beatitudinem appetat, quamdiu in coelo non potest habere consummatam moriendo, in terra vult habere inchoatam patiendo.

Tertia tandem et suprema montis pars, materialium et volubi-lium limites transcendens, purissimi aeris felicitate plena, fluminis Paradisi in quatuor capita divisi impetu hctiticata, et circumquaque

4

TIIEOLOGIjü mïstic/e

gloria illustris felicem animie contomplativ:e statnm in via unitiva ad vivum exprimit. Ubi gloriam Domini specnlata, et ipsi soli intime adhserens, ac in ipsum quodamrnodo transformata, tam sublimes de Deo concipit uotitias, et tanta amoris inebriatnr sna-vitate, ut qui ad hunc statum pervenerunt dicant cum Apostolo ; « Nos omnes gloriam Domini specnlantes, in eamdem imaginem transformamuraclaritate in claritatem, tanquam a Domini spiritu,» 2, Cor. 3., et hoc ex parte cognitionis. Ex parte vero affectus jam collectorum fructuum ubertate et coelesti suavitate, non tantum satiantur, sed etiam inebriantur; unde de illis dicitur : « Inebria-buntur ab ubertate domus tiue, et torrente voluptatis tua; potabis eos,» Psalmo 35. « Ibuntde virtutein virtutem,» Psalmo 88, quia hie virtutum exercitium magis splendet, quia non ordinarii tantum actus virtutum, ut prius, sed actus heroici eliciuntur. Hie charita; pra'cipue fervet, et divino inchoate possesso fruitur bono. Et anima ibi abscondita in abscondito faciei divina; a conturbatione homi-num, et protecta in tabernaculo Dei a contradictionc linguarum, ac crucem gloriosam, non tantum levom, sed etiam suavem amplexata continuo clamat cum sponsa: « Dilectus meus mihi, et ego illi, » Canticor. 2, nec aliam sibi pro laboribus mercedem, quam ipsuniDeum cum D. Thoma desiderans, totis visceribus exclamat:« Deus meus, et omnia.» In summitate mentis vix apparet via, quia justo lex non est posita; unde dicitur anima;, qu;c viam unitivam percurrit, ex Augustino de Verbis Domini: « Dilige, et fac quicquid voles, nihil tam facile bona¹, voluntati, quam ipsa sibi, et hoc sufficit Deo. »

Tres Divinse persona} sacrum hunc montem inhabitantes ani-mam ascendentem excitant, adjuvant, fovent, recreant; et post-quam ascenderit, tanquam victricem ac triumphantem amplectun-tur et coronant. Pater coelestisut omnipotens animam consolando incipit a via purgativa, suum promittens et impendens auxilium ; unde dicit Isaia; 42 : -lt; Ducam ceccos in viam, quam nesciunt; et in semitis, quas ignoraverunt, ambulare eos faciam, ponam tenebra;; coram eis in lucem, et prava in recta. » Filius prosequitur in via illuminativa, et animam contemplativam, velut filiam dilectissi-mam, cum sit sapientia divina, excitat ad auscultandum et videndum arcana, qua; manifestare decrevit. Unde Psalmo 44 ait illi: lt; Audi tilia, et vide, et inclina aurem tuam. » Spiritus Sanctus perficit in

DISCURSUS PUOOEMIALIS.

via uuitiva, promitteus auimte tam dilecta:, quod earn sibi in perpetuum desponsabit; untie Osea) 2 ait illi : « Sponsabo te mihi in sempiternum in lide,in justitiaet judieio, in misericordiaetmisera-tionibus, et scies quia ego Dominus;» hoc enim opus est amoris divini, qui est Spiritus Sanctus.

Sed ut hajc omnia magis aperta et distincta compareant, deducto ex sacra scriptura duplici exemplo confirmabuntur. Primum sit apostoli Pauli doctoris gentium, qui miraculosa conversus voca-tione, multiplici gratia; sensibilis suavitate recreatus, et aliorum apostolorum ac discipulorum conversatione confirmatus statim a principio videtur; deinde in purgatione sensitiva constituitur; unde dicit 2, Cor. 7:« Forispugn£e,intustiraores,sedquiconsolaturliumi-les, consolatus est nosDeus;»sed fusius cap. II, eamdemsuam purga-tionem dcscribit dicens:«In laboribus plurimis, in carceribus abun-dantius, in plagis supra modum, in mortibus frequenter; a Judseis quinquies quadragenas, una minus, accepi; ter virgis cicsus sum, semel lapidatus sum, ter naufragium feci, iiocte et die in profnndo maris fni, initineribussajpe, periculis fluminum,periculis latronum, periculis ex genere, periculis ex gentibus, periculis in civitate, periculis in solitudine, periculis in mari, periculis in falsis fratri-bus ; in labore et semmna, in vigiliis multis, in fame et siti, in jejuniis multis, in frigore et nuditate, etc. » Exinde frequentibus divinis illuminationibus circa lidei mysteria, multisque revelatio-nibus et visionibus recreatur, ut passim in suis testatur èpistolis. Ulterius purgatione passiva partis intellectiva) purilicatur; 'uudo 2 Cor. 12 ait: « Nemagnitudo revelationum extollatmo, datus est mihi stimulus carnis meae angelus sataiuu, qui me colaphizet; propter quod ter Domiuum rogavi, ut discederet a me, et dixit mihi: sufllcit tibi gratiamea, num virtus in infirmitate perficitur.» Tandem ad intimam Dei unionem venit; unde ad Galatas 2 ait: « Vivo autem, jam non ego, vivit vero in me Christus.» Et 2, Cor. 12, asserit se raptum usque ad Paradisum, et audisse arcana verba, qua) non licet homiui loqui; in tantum quod S. Augustinuset 1). Thomas affirmant eum in hoe raptu vidisse clare divinam essen-tiam.

Secundum sit exemplum Sanctie peccatricis Marine Magdalena¹, qiueper Christum Dominum conversa, ejus instructione et consola-tionibus in bono conflrmalur. Deinde nonnullis persecutionibus, et

THEOLOf.l^ MYSTlC/ft

multis afHictionibus, puta morte dilecti fratris Lazari sensibiliter purgatur. Exinde divinis illustrationibus sedens ad pedes Domini recreatur. Postmodum summis angustiis intellectualiter circa pas-sionem et mortem Domini affligitur, Judseoruin persecutionibus, mari ad certum naufragium exposita, usque ad mortem vexatur. Et tandem per triginta annos, in vasta altissimi mentis spelunca, tam intime Domino « (quem vidit, quem amavit, in quem credidit, quem dilexit)» mente et corde mansit unita, ut tunc ejus conversatio I'oret in ccolis, et ad audiendas coelestium laudes in altum ab angelis elevaretnr.

PRIMA PARS

THEOLOGIE MYSTICiE

DE VIA. PURGATIVE ANIM^ CONTEMPLATIVE

PROPRIA INCIPIENTIUM In qua agitur de Reformatione tam activa, quam passiva naturm corrupts

KT QUANTUM AD COGNITIONEM, HT QUANTUM AD AFFECTUM.

ARGUMENTUM OPERIS.

De uno exiremo non pervenitur ad aliud nisi per medium, ut docet Philosophia, et con fir mat in omnibus regularis experienlia; maxime quando extrema, prseter generalem oppositionem, inter se specialem habenl contra-rietatem ; qualia sunt ea, de quibus in praesenti volumine dicturi sumus, scilicet imperfectio et perfectio, vitium et virtus.

Inde est, quod Deus optimus maximus, quamvis possit subito honestare pauper em, et perditissimos horfiines ad maximum perfectionem statim adducere, id in conversione peccatricis Magdalemc, persecutoris Sauli, et aliorum simi-lium effecit, ad ostensionem omnipotentise et connaturalis suse miserioordise ; regulariter tamen et ordinarie conver-sionem ac perfectionem hominum, etsi for tiler ailing at a

PAUS 1. TIIKOL, MVSr. DE VIA HUUUATIVA.

fine usque ad finem, suaviter nihilominus mediis conve-nientibus disponü. Unde Ecclesiasticam Ilierarchiam con-fonnans Angelica;, per superiores primo purgat inferior es, deinde purgatos üluminat, et tandem illuminatos perficit.

In hac igilur prima parte Theologie Mysticse agitur de via purgativa eorum, cjuos Deus benignus et misericors a vitiis ereptos ad perfectionem adducit, et tanquam speciales amicos de medio aliorum etiam justorum segregans ad inti-mam sui perducit unionem. Ihec autem purgatio purificat tam affectum per evacuationem peccatorum, per extirpa-tionem vitiorum, et mortificationem passionum, quam cognitionem per exclusionem, aut moderationem notüiee rerum temporalium. Aliquando est activa ex parte hominis incipientis seipswn ah imperfectionibus ac passionum impugnatione liberantis; aliquando etiam est passiva tantum ex parte ipsius, solo Deo miris modis animum pur-gante ; ut ■ sigillatim per aliquot tractatus et discursus demonstrabitur.

Ecce Tyronem amore contemplationis adductum, perfe-ctionisviam ingredientem, viam,inquam,in principio difllci-tem et arduam.spinis et tribulis consüam, mysticis crucibus plenam, scopidis asperam, penitus inviam et inaquosam. tenebris et horrorïbus undique circumfusam : liane ingre-ditur mees to et pcenitenti animo, ciliciis, flagellis, et catenis ferreis onustus, seminans in lacrymis, ut in exultalione metat; ingreditur cum propria; purgationis desiderio, ut in infhnis purificatus, et suorum defectuum onere deposito, viam perfectionis prosequi, et mysticvm montem Carmelurn conscendere valeat, ibique conversationis angelicse, divinsc unionis, etjugis convivii spiritualis particeps fieri.

Tres eruntin hac parte tractatus. Primus, de purgaiione activa partis cognoscitivse. per studium orationis. Secundus, de purgaiione activa partis affectivse per peccatorum evacuationem, vitiorum eradicationem passionum moderationem, etc. Tertius, de purgaiione passiva utriusque partis in node obscura animee.

TRAGTATUS I.

DE PURGATIONE ACTIVA PARTIS COGNOSCITIV,E PER STUDIUM ORA.TIONIS.

Activa purgatio, cum sit ordinaria, passivam velut extraordinariam merito prfecedere debet, sicut purgatio partis cognoscitivte purgationem partis alfectivae ; quia natural i rautua coordinatione pars cognoscitiva est prior, pars alfcctiva posterior, non solum emanatione potentiarum utriusque partis ab anima, sed etiam operatione ipsarum ; nam cognitio prsocedit, affectus subsequitur cognitioncm, nihil quippe cadit sub affectu, nisi prius fuerit cognitum, juxta philosophicum axioma dicons : nihil volitum quin pnccognitum. Unde acturi do purgatione spirituali hominis in ordine ad contemplationem et divinam unionem, incipi-mus a purgatione activa partis cognoscitivaj alj inutilibus terrenis cogitationibus, quod fit principaliter per studium orationis, ubi praesentia Dei, et consideratio coelestium acquiritur.

DISCURSUS I.

de corruptionk hominis.

Ut purgationis spiritualis necessitatem apprime noverimus operaj pretium est, raiserrimum prius naturae lapsa; et corrupt» statum radicitus exponere. Medicinao siquidem purgativse nequit utilitatem aostimare, qui morbi purgandi prius iacommoda non sensit, aut nou prsevidit; unde hunc discursum velut aliis praam-bulum hic ponimus.

PAUS I. T1IEOL. MVSr. I)U VIA l'URGATEVA.

ARTICULUS I.

DE ÜENERALI CORRUPTIONE TOTIUS HUMAN/E NATUR/E.

üt homini ad perfectionem aspiranti constet manifeste, quali et quanta indigeat purgatione, necessarium est, quod prins tam gene-ralem, quam specialem comiptaj sna; natnrse noverit infectionem, ut proportionatum cuilibet vulneri et raorbo remedium et medici-nam sednlns adhibeat, et a Deo postulet adlüberi.

Deus optimns maximus, cujus perfecta sunt opera, prsemissa rerum aliarum tam visibilinm, qnam invisibilinm creatione, per-fectam in omnibus humanam condidit naturam, velut epilogum operis sui, et quasi parvum quemdam mundum, in quo creaturam utramque,spiritualem videlicet etcorpoream,mirabili nexuconjun-ctam copulavit. Integram et perfectam, ut dixi, condidit, cum partem ejus superiorom, scilicet rationem, tanquam reginam impe-rantem, inferiorem vero partem, tanquam ancillam ministrantem ■ac debite subovdinatam constituent. Haec recta et debita partis seusitivaj ad rationalemtotalis subjectio forti et indissolubili jnsti-tia) originalis nodo firmabatur, quamdiu mens ipsa supremo sni creatoris dominio subjccta pacifice remaneret: ita quod in felicis-simo ac beatissimo illo statu innocenti» mens ipsa per gratjam san-etificantcm, per virtutes divinitus infusas, et per alia dona super-naturalis ordinis liberaliter a Deo concessa, conditori suo conjuncta et subordinata perseverans, nullam passionum rebellionem, nul-lumque motum sensualitatis inordinatum sentiret; sed eis despoticc velut regina dominando cunctos eorum actus ad debitum finein ultimum ordinaret; et sic in Deum ex toto corde, ex totis viribus, ac totaliter dirigeretur. Cujus beatissimi status felicitati perfecta sanitas, cujuscumque nocumenti et doloris exclusio plurimum con-ferebat, sicut et omnium belluarum quantumvis ferocium admira-bilis subjectio : quamvis enim homo, proprii corporis attenta con-ditione, naturaliter esset in seipso passibilis, imo et absolute loquendo,corruptibilis et mortalis, perextrinsecam tamencontinuam Dei providentiam, nunquam ipsi defnturam, et per provisum con-gruo tempore ambitioso angelorum custodum ministerie fructum

TIUCT. I. DE PÜRUAT. ACT. PARTIS COJNOSC.

ligni vitac ab omni laosione et corruptione liberabatur, ita ufc passi-bilis nihil pateretur, et mortalis esset non moritums; et insuper in amcenissimo illo voluptatis loco Paradisi delicias prsegustabat. Sed, o Deus immortalis, homo quern in tanto honore condideras, snaden-tis dïemonis invidia mandatorum tuorum transgressor effectus, ad miserrimum et penitus infelicem statum peccati devolutus est, et in seipso tanquam in radice naturam humanam vitiavit. Unde raerito factum Isaiic, 14, angelo peccatori et regi Babylonis impro-perium potest ad ipsura dirigi:« Quoraodo cecidisti de coelo lucifer, qui mane oriebaris? Qui dicebasin corde tuo (daimonis suggestione suasus) : in ccelum conscendam, super astra exaltabo solium meum; sedebo in monte testamenti in lateribus aquilonis; ascendam super altitudinem nubium, similis ero altissimo. Veruntamen in infernum detraheris in profundum laci. » Sicut et merito simile improperium Ezechielis 28, factum principi* Tyri prsevaricatorem tangit Adamum : • Tu cherub extentus, et protegens; et posui te in monte sancto Dei, in medio lapidum ignitorum ambulasti; per-fectus in viis tuis a die conditionis tuce donee inventa est iniquitas in te. In multitudine negotiationis tua3 (cum Eva scilicet uxore per serpentem seducta) repleta sunt interiora tua iniquitate, et peccasti; et ejeci te de monte Dei, et perdidi te, o cherub protegens, de medio lapidum ignitorum; et elevatum est cor tuum in decoro tuo; perdi-disti sapientiam tuam in decore tuo, in terram projeci te. » Ecce igitur Adam prevaricator Deo, rebellis effectus omnibus gratuitis expoliatur donis; juste subtrahitur animae gratia sanctificans cum virtutibus et bonis supernaturalibus el connexis, quibus erat divince censors naturce; privatur originali justitia statui innocentiie con-naturali : unde pars inferior superiori parti Deo rebelli rebellis ell'ecta, tendens inordinate ad sensibilia corrupit viam suam; et sic per justam prsedictorum subtractionem in naturalibus etiam vul-neratus, et semivivus relictus, e Paradiso voluptatis ad continuas animse et corporis angustias ejectus est, ut ipsa Veritas incarnata Christus Dominus affirmat in Evangelic, sub illius parabola, qui descendens ab Jerosolyma in Jericho, incidit in latrones.

Nec mirum, quod prirai parentis prsevaricatio tanto sit plexa sup-plicio, ieterno plectenda esset, nisi Deus, cujus natura bonitas, ait S. Leo, cujus voluntas potentia, cujus opus misericordia est, reno-vandis mortalibus sine pietatis remedia per Filii sui incarnationem et

mts I. lilEOL. MYSI'. 1)1: VIA l'ÜRGATI V A

passionem contulisset; cum peccatum illud primi parentis tam enormi commissum inobodiontia sit malum inflnitse malitise, tanquam injuria Deo summe digno per intlmam irrogata creaturam; quam sic do -scribit Bernardiis, Sermone 3, de resurrectione dominica, referendo mala quai facit voluntas propria : « Sed utinam, alt, vel rebus istis esset contenta, nee in ipsum (horribile dictu) desrovisset authorem: nunc autem, et ipsum, quantum in ipsa est,Deum perimit voluntas propria; omnino enim vellet Deum peccata sua aut vindicare non posse aut nolle, aut ca nesciro ; vult ergo eum non esse Deum, qiia3 quantum in ipsa est, vult eum aut impotentem, aut injustum, aut insipientem. Crudelis plano et omnino execranda malitia ! qmo Dei potentiam, justitiam, sapientiam perire desiderat. » Cnjus injuria! gravitatem ex alio non minus certo et evidenti deducunt principio theologi, ex hoc scilicet quod peccator peccando tollit a Deo rationem ultimi finis; actus enim peccaminosus utpote deor-dinatus, non potest in Deum rcferri, et sic Deus non est finis ulti-mus illius, et consequenter quantum ad affectum, saltern virtualem aut interpretativum, ipsius peccatoris, tollitur a Deo quod sit ulti-mus finis simpliciter, cum de ratione ultimi finis sit, ut omnia ad ipsum, et ipse ad aliud ulterius non ordinetur : sublata autem a Deo ratione ultimi finis, aut primi principii, vel alterius attributi et perfectionis, tollitur ipse Deus, cum non possit esse non perfe-ctissimus; communi quippe omnium nationum sententia, est id quo majus excogitari non potest.

Non mirum igitur, quod Deus originate peccatum, inobedientia primi parentis Adami terrestris commissum, tanto punierit suppli-cio, ut eum et omnes ejus posteros seminali origine descondentos (excepta Beatissima Virgine Dei geuitrice Maria) tanquam rebelles suis omnibus douis spoliaverit, et quasi tilios irse ac vindictie repu-tet. Si enim reges et principes terreni subditos rebelles puniunt et eorum progeniem concessis bonis et honoribus juste privant, quanto justius Deus ipse rex regum et dominus dominantium totam Adami posteritatem ob parentis rebellionem totali bonorum supernatura-lium et prseternaturalium hasreditate privavit; unde Adaj postcri naturam originali justitia destitutam, infectam,ot vulneratam a primo parente recipiunt.

Vulnera vero naturaj humaiuc, etiam per Christum salvatorem reparata), ex peccato originali relicta quatuor communiter recen-

TRACT, 1. 1)E I'imCAT. ACT. I'MITIS COIifiOSC

sontur, quse Doctor Angdicus, 1, 2, quiiist. 85, art. 3, sic eleganter ilescribit: « Per justitiam originalem perfecte ratio continebat in-feriores animro vires, et ipsa ratio a Deo perficiebatur ei snbjecta : liiec autem originalis justitia snbtracta est per peccatura primi parentis; et icleo omnes vires animse remanent qnodammoclo destitu-ttC proprio ordine, quo naturaliter ordinantur ad virtutem, etipsa ilestitutio vulneratio dicitur naturae. Sunt autem qüatuor jiotentue animac, qiiii; possnnt esse subjecta virtutnm, scilicet ratio, in qua est prudentia; voluntas, in qua est justitia; irascibilis, in qua est Ibrtitudo; concupiscibilis, in qua est temperantia. Fn quantum orgo ratio destituitur suo ordine ad verum, est vulnus ignorantie; in quantum vero voluntas destituitur ordine ad bonum, est vnlnus ma-litiïe; in quantum vero irascibilis destituitur suo ordine ad arduum, est vnlnus infirmitatis; in quantum vero concupiscentia destituitur ordine ad delectabile moderatnm ratione, est vulnus concupi-scentiii;. Sic igitur ista quatuor sunt Tulnera inllicta toti humaruu naturae ex peccato primi parentis. » Ihec Divus Thomas.

Quamvis autem sit copiosa apud Deum redemptio, et Christus Dominus superabundanter sua passione ac morte pretiosissima tam spiritualem anima), quam materialem corporis mortem, et pr;cdicta vulnera reparaverit, ut ait Apostolus ad Romanos 8, dicens : « Vi-viiicabit mortalia corpora vestra per inhabitantem spiritum ejus in vobis,» hoc tamen fit, ut ait Doctor Angelicus, secundum ordinem diviiuc sapientiae congruo tempore : oportet enim quod ad immor-talitatem et impassibilitatem gloriae, qiue in Christo inchoata est, et per Christum nobis acquisita, perveniamus conformati prius pas-sionibus ejus; undo, oportet quod ad tempus ejus passibilitas in no-stris corporibus remaneat ad impassibilitatem gloruc promerendam conformiter Christo.

Licet autem in justificatione, quae regeneratioue baptismatis ac-quiritur, per infusionem gratie sanctificantis ac virtntum superna-turalium, praedicta quatuor vulnera aliqualiter reparentur, non tamen perfecte in omnibus, ctiam ut patitur status prtesentis vitae, sed tantum in illis, qui viam crucis ingredientes, et ad statum per-fectionis jugiter aspirantes, pravas naturae corruptae inclinationes assidua mortificatione ac virtutnm exercitio purgant, densas mentis tenebras perpetua rerum n-ternarum contemplatione illuminant, et connaturalem voluntatis malitiam deponentes per intimum Charita-tis affectum Deo sum mo bono ac ultimo fini indeclinabiliter uniuntur.

PAKS I. TIIROI,. MÏSr. BIJ VIA PUROATIVA.

ARTICULUS II.

DE PARTICULARI CORRUPTIONE HOMINUM.

Ex pradicta corruptione generali hunianae naturaï, tanquam ex vitiata radice, tot spina) sen vitiorum genera comrauniter in homi-nibus pullulant,ut admoduni rari sint, etiam ex illis qui consepulti sunt Christo per baptisma, qui diversis vitiorum maculis non infi-ciantur. Cum enim major pars hominum potius corrupta dictamina na tune suggestione daemonum sequantur, quamrationis imperio ac Dei pr;cceptis obtemperent, inde est quod omnis caro corrumpit vlam suam,et«totus mundus in maligno positus est,» uthabetur 1, Joaunis 5, id est in malo igne, scilicet avaiitise, concupiscentise, superbise et aliorum vitiorum, ut exponit S. Antoninus et ut subjun-git idem Apostolus dilectioriis ; « omnia qua; sunt inmundo, sunt concupiscentia carnis, concupiscentia oculorum, et superbia vit;e; » semper et ubique deordinat;c ac effnenatse desïeviunt passiones; fervet amor terrenorum, desiderium temporalium, gaudium cadu-corum, odium virtutis, fuga spiritualium, tristitia in crucis partici-patione; viget spes honorum, desperatio salutis, audacia ad malum, timor in bono, et in omnibus implacabilis ira flammescit; am-bitio corda mortalium continuo perturbat, unde exclamat Bernardus, Libro 3 de Consideratione :« O ambitio ambientium crux, quomodo omnes torques, omnibus places! Nil acrius cruciat, nil molestius inquietat, nil tarnen apud miseros mortales celebrius negotiis ejus; et, ut uno verbo concludam. Deus a plerisque despicitur, daemon adoratur,ab omnium pene cordibus virtus exulat, vitium fovetur.

Mirabile est, quomodo peccatorum usus et vitiorum habitus, etsi naturso rationali bonum lionestum respicienti contrarius, sic eatn deprimat, ut omnino subjugata vix ad virtutis exercitium surgere possit; quod ipsa constat experientia, etdocet Gregorius magnus, Libro 24 Moralium dicens; «Usitata culpa obligat (scilicet animam), ut nequaquam surgere possit ad rectitudinem; conatur et labitur, quia ubi sponte diu persistit, ibi, et cum noluerit, cadit; quia pecca-tum, quod'ex peccato oritur, non jam peccatum tantummodo, sed peccatum est, et poena peccati; quia justo judicio omnipotens Deus cor peccantis obnubilat, ut pracedentis peccati merito etiam in alia

TRACT. I. I)E PClUiAT. ACT. PAIITIS COGNOSC. 69

cadat, nt qui malum sciens perpetrat, deinceps juste in alia etiam nolens cadat; et Apostolus in persona peccatorum loquens ait:« non quod volo, facio bonum; sed quod nolo, operor malum, » non quod absolute peccator quantumvis perversus, e luto scelerum surgere cum auxiliis divina; gratise non possit, si velit, aut quod nolens ca-dere, absolute cadat; sed quia ubi vitium pro natura inolevit, oc-curreutis tempore tentationis, pressa vitiis natura'succumbit et merito prascedentium peccatorum justo et occulto Deijudicio de-negata gratia, velleitas perfectionis seu imperfecta resistendi voluntas sibi relicta deficit: unde merito peccati captiva, et absolute serva nuncupatur, cum nulla sit alia vera servitus et captivitas.» Audi Augustinum, Libro 19 de Civitate Dei cap. 15, docentem: « Conditio servitutis jure intelligitur imposita peccatori: proinde nusquam scripturarum legimus servum, antequam hoc vocabulo Noë justus peccatum filii vindicaret; nomen itaque istud culpa meruit, non natura. »Et Tractatu 41 in Joannem, ait:«Unde inimici illius (scilicet Dei), inde servi peccati; non habet Deus liberos ini-micos, necesse est servi sint.»

Heu miserrimi peccatores, qui iterum peccatis vestris Christum in vobis crucifixistis, et sanguinem testamenti (proh dolor) concul-catis; audite Christum Dominum vobis improperantem : « Ego plantavi te, vinea electa, quomodo conversa es in vitem alienam ? Expectavi ut faceves uvas, et fecisti labruscas ac spinas, quibus me coronares; »sive, ut Isaice 5 explicatur : « Expectavi, nt faceres judicium, etecce iniquitas; etjustitiam, et ecce clamor. » Qua) licet de synagoga Judaeorum litteraliter intelligantur, ut ab ipso Propheta exponitur ibidem dicente:« Vinea Domini exercituum domus Israël est; et vir Juda, germen ejus delectabile, » moraliter tamen a sanctis Patribus, preesertim Ambrosio sermone 73, de pec-catoribus intelligitur; ait enim : « Videamus diligenter, ne ex pal-mite operis nostri non nascatur dulcedinis uva, sed fellis; ne dica-tur nobis, quod Judajis dictum est per Prophetam: sustinui, ut faceret uvam, fecit autem spinas, et non justitiam, sed clamorem ; videamus, ne spinas, quas Domino Judsei cruentis imposuerunt ma-nibus, nos iniquis sensibus apponamus, et compungamus eum non asperitate sentium, sed operum pravitate. » Prsemiserat Dominus in eodem capite Isai.'c, quantam adhibuit diligentiam ad plantan-dam et excolendam hujusmodi spiritualem vineam, dum ait:« Et

PARS I. ÏUKOL. MIST. Dli VIA PUKGATIVA.

sepivit earn, et lapides elegit ex ilia, et plantavit earn clectam, et icdificavit turrim in medio ejus, et torcular extruxit in ea. » Sepes Ohristiani sunt mandata Dei ipsi proposita; lapides qui de vinea electa projiciuntur, ne ejus fertilitatem impediant, est corlapideum ac peccato induratum, quod gratise sanctiiicantis infusione emollit Dominus, et in cor carneum permutat; plantationes ejus sunt ger-mina virtutum ex sacramentorum exercitio relicta. Tunis in medio ipsius redificata est exemplum Christi Domini continuo propositum, juxta illud Augustini: « Christus turris fortissima a facie inimici; confuge ad turrim, ne feriaris a diabolo ;recogita Christum, et turrim intra ; si aliquid pateris, ipse prior passus est. » Torcular tandem in ea extructum, est mortificationis exercitium in Christiana reli-gione iirmatum, ad perfectionem fructus spiritualis onmino ueces-sarium. Quid amplius ad pulchritudinem, fertilitatem, ac securita-tem luijus mysticse vine® desiderari potest ? Maxime cum ad culturam ipsius congruo tempore mittat operarios, ut habetur Mat-tlnei 20, et coelestium imbrium abimdantia perfundat : unde merito spectatores peritos, de adhibita plusquam sufficienti cura pro fructuum et vini suavissimi ubertate, apud eumdem Isaiam contestatur dicens:«Nunc eigo habitatores Jerusalem et viri Juda judicate inter me et vineam moam : quid est, quod debui ultro fa-cere vlneae mea;, et non feci ei ?»

Quamdiu luuc vinea labori ot dcsiderio Domini correspondet, majoribus semper incrementis redditur gloriosior, juxta illud Psalmi79 :«Vineam de yEgypto transtulisti, ejecisti gentes, et plantasti earn : dux itineris fuisti in conspectu ejus, plantasti radices ejus, et implevit terram; opcruit montes umbra ejus, et arbusta ejus cedros Dei; extendit palmites suos usque ad mare, et usque ad fiumen propagines ejus.» Quid gloriosius? Quid fertilius? Sed quando praedicto Domini desidcrio ot labori ingrata non respondet, tunc juste Dominus earn edit, dimittit ut alienam, et in desertum adducit, ut eodem Psalmo propheta regius alloquens Dominum ait: « Ut quid destruxisti maceriam ejus, et vindemiant earn omnes qui pnetergrediuntur viam ? Exterminavit eam aperde silva, et singularis ferusdepastus est earn. » Etexpressius Dominus apud Isaiam comminatur dicons : « Nunc ostendam vobis, quid ego faciam vinea.' irieïc: auferam sepem ejus, et erit in direptionem; diruam ma ceriam ejus, et erit in conculcationcm; et ponam eam desertum;

TRACT. I. 1)1! PUBCAT. ACT. I'AUTIS COUNOSC.

non p.utabitur, et non fodietur, ot ascendent vepres et spina?; et nubibus mandabo, ne pluant super earn in imbrem. »

En miserrimum ingratse hujus vinese statuin, quia recedens a Deo facta est vitisaliena. Unde naerito dicit Dominus in Evangelic: « Ego sum vitis vera, et vos palmites: qui manet in me, et ego in eo, hie fert fructum multum, quia sine me nihil potestis facere; » nihil unquam boni, sed multum mali; nullum opus salutis, sed multa opera perditionis, juxta dictum Domini ;« Perditio tua ex te Israël, tantummodo in mo auxilium tuum. » Ex quo sequitur, quod difficile convertitur, quem Deus despexerit; quia tunc peccator, cum in profundum malorum venerit, contemnet.

Quamvis ex originali corruptione natur;c major pars scelerum et vitiorum oriatur, undo caro propria ssevissimus, acerrimus, ac magis timendus hominis inimicus, utpote domesticus, nuncupatur, concurrunt tamen ad hominis perditionem alii hostes conjurati, diabolus, inquam, et mundus. Ille secretis sed vivis suggestionibus usque ad internecionem diversimode persequitur, hostis tamen agnoscitur, et licet ejus tentationibus assertiatur, odio tamen ab omnibus habetur; sed iste cum omnes sui sectatores decipiat, a singulis fere diligitur. Augustinum audi fraudes ejus denunciantem: « 0 munde immunde, ait, qui homines illaqueare non desinis, quiescere non permittis, rapere omnes appetis, occidere omnes quieris. Vic qui tibi credit, beatus qui tibi rcsistit, sed beatior qui a te ilhcsus recedit. 0 munde proditor, bona cuncta promittis, sed cuncta mala prefers ; promittis vitam, sed donas mortem; promittis gaudium, sed largiris moerorem; promittis quietem, sed ecce turbatio ; promittis iiorem, sed cito vanescit; promittis stare, sed cito recedis: non ergo es diligendus, quoniam omnino transis, et concupiscentia tua velut fumus evanescit. » Et merito clamat alibi ; « 0 munde immunde, qui te diligunt non to norunt; ecco turbat mundus, et amatur; quid si tranquillus esset ? Formoso quomodo hiBreres, qui sic amplecteris fcedum ? Flores ejus quo-modo colligeres, qui a spinis non revocas manum ? Vincula hujus mundi asperitatem habent veram, jucunditatem falsam; certum dolorem, incertam voluptatem; durum laborcm, timidam quietem; rem plenam iniseria.³, spem beatitudinis inanem. gt; Sed exponens majora et frequentiora pericula mundi contra castitatem, supposita concupisceutuc per peccatum originale majori corruptela, sic ait;

PARS I. THEOL. MTST. DE VU PURGATIVA.

gt; De'carbonibus scintill® prosiliunt, de ferro rubigo nutritur, morbos aspides sibilant, et muiier iinidit concupiscentiao pestilentiam : in risum aliquando dissolvitur, nunc blanditias exhibet, et, quod est venenosius, super cuncta psallere delectatur et cantare, cujus cantu tolerabilius est audire basiliscura sibilantem. » J]tvelutex-pertus subjungit: « Gravem inimicum sortita est castitas, cui non solum resistendum, sed dimisso frceno longius fugiendum ; nee eo minus illse fugiendoe sunt, quia religiosa videntur: quanto religio-siores, tanto citius alliciunt, et sub prtetextu pietatis latet viscus libidinis. Experto crede, expertus loquor, coram Deo non mentior ; cedros libani duces gregum sub hac peste cecidisse reperi, de quorum casu non magis suspicabar, quam de Ambresii vel Hieronymi impudica turpitudine. » In eamdem Augustini sententiam Ambro-sius et Hieronymus conspirant. Primus sic loquitur I, de Officiis : « Janua diaboli, via iniquitatis, scorpionis percussio, nocivumque genus est fcemina ; cum proximat, stünulat, ignem accendit, flam-migero igne percutit conscientiam pariter habitantis, et exurit fun-damenta raontium ; si cum viris foeminse habitent, viscarium non deerit diaboli. » Secundus autem sic ait ad Nepotianum : « Nee Samsone fortior, nee Davide sanctior, nee Salomone poteris esse sapientior ; memento semper, quod paradisi colonum, de posses-sione sua muiier ejecit. » ünde ait quidam :

Adam, Samsonem, Petrum, Davidem, Salomoncm Decepit muiier : quis modo Mus erit ?

Plures sanctorum Patrum authoritates in re tam manifesta, et in sacris litteris toties expressa proponere superfluum est. Unde cum Bernardo in Cantica concludamus, quod «plenus est mundus spinis qua; in terra sunt, in tua came sunt; versari in liis, et mi-nime la;di, divinae potentice est, et non virtutis nostra.»Sed effica-cius, quamvis brevius, omnia saeculi pericula his paucis perstringit: « O sseculum nequam, tuos sic soles beare amicos, ut facias Dei inimicos, et indignos consortio sanctorum.» Et experientia dictum confirmans ait « Periculum probat transeuntium raritas, pereun-tium multitude; in mari Massilkc de quatuor navibus non perit una, in mari hujus mundi de quatuor animabus vix evadit una. * Sed majus periculum ac vitiorum incentivum Propheta regius ad-ducit in medium, dum ait: « Ecce elongavi fugiens, et mansi in

I'RACT. I. DE PDRÜAT. ACT. PAUTIS COGKOSU.

solitudine, quoniam vidi iniquitatem, et contradictionem in civi-tato;» ox una parte, inquara, scandalum et malum exemplura pec-catorum, ox alia vero parte contradictionem stecularium pene omnium in bonis operibus, qua; vel malitiose damnant, vel temere irrident.

Licet autem major pars similium peccatorum, qui suis sceleribus computnionmt, iu steculo pereat, aliquos tamen, etsi raros, ad me-liorem frugem revocans Deus infinitae sua; misericordia; praibot experimentum; maxime dum tales ad insignem perfectionis et sanctitatis statum, prsevia vitiorum ac malorum inclinationum expiatione mirabiliter extollit. Vix unum logimus bonum latronem, de quo ait Bernardus : « ünus ost, ne prsesumas; mms est, ne de-speres. » Debet et morito qnilibet fulelis ante casum fonnidare, quod si male vixerit male morietur, quia vix estunus bonus latro, qui postquam male vixit, tandem pcenitens bene mortuus est: unde unus est, ne prcesumat; sed post casum ne desperet, quia unus qui male vixerat, poenitendo de suis peccatis, unico instanti ad .'ctnr-nam Paradisi felicitatem pervenit. Mirabile sed rarum divinse raisericordia; exemplum, quod vix crederetur nisi sacra; scriptura testimonio tam solemniter esset confirmatum: post tam gloriosam ejus do Christo inter sceleratos crucifixo confessionem, meruit ab eodem Christo audire: « Amen dico tibi, hodie mecum oris in pa-radiso, » ubi nota quod ad roborandam hujus prodigii misericordia fidem bsec omnia verba fuerunt necessaria : Amen, est quasi jura-montum ejus confirmativum ; Tibi, singularitatem gratise uni fa-ctamindicat; Hodie, sacrificium Cliristi cruentum pro peccatoribus oblatum, et omnium gratiarum, utpote valoris infiniti, meritorium importat; quasi diceret Christus Dominus; hanc jeternas salutis, ac subitie salvationis, til)i specialiter tam serie poenitenti ac meip-sum tam gloriose confitenti misericorditer lactam, in hac die pas-sionis moffi ac copiosas redemption] s, in qua suporabundanti libcra-litate bonitatis mere thesauros eil'undo, juramento nimis authentico ac in ara Crucis facto solemniter confirmo.

Hiec quicumque legis, divinam miraro bonitatem; et si forte inter peccatores, imo et inter sceleratos, qui in profundum malorum omnium devenere, coram Deo, et augelis, et hominibus com-puteris, noli desperare, si divina gratiaprseventusacroboratus velis resurgere, et teipsum non solum poinitentia sacramentali purgare,

PARS I. TIIEOL. MÏST. M VIA PURCiATIVA.

verum otiam liumilitate cscterisque virtutibus exercere studeas, sub persona boni latronis tibi dixit Christus : « Hodie mecum eris in Paradise. »

ARTICULUS III.

DE VARUS JUSTORUM ÜEFECTIBUS.

« Septies in die cadit Justus, » ait sermo divinus: ex quo enim a primo parente, propria hsereditate et continua successione cor-ruptam participamus naturam, ex generali ilia corruptione sic intirrai ac debiles existunt homines, ut rebelli contra rationem ap-petitu inferiori in varies incidant delectus. Quamvis enim in aequi-sita, qua justi sunt, gratia perseverent, ut suppenitur, ita ut in ea confirmati dicantur, ac preinde ab omni peccato mortali penitus abstineant, in plura tamen peccata venialia passim incidunt. Unde verum est,quod ait Apostolus dilectionis jam in gratia contirmatus, in sua et omnium aliorum persona, Bpistola sua prima cathelica cap. i: « Si dixerimus, quoniam peccatum non habemus, ipsi nos seducimus, et Veritas in nobis nen est. » Ex que Theelogi conclu-dunt quod absque speciali privilegie, nulli alteri quam Beatissimre Yirgini Dei genitrici Marise concesso, non potest quis etiam erdi-nariis divinaa gratia; auxiliis adjutus, ab omnibus peccatis veniali-bus, quamvis possit a singulis in particulari, abstinere; dum enim in aliqua materia deordinate aft'ectui resistere cenamur, in contra-rium stepe deficiende labimur.

Potest Justus triplici via cadere in peccata venialia, scilicet ex malitia, ex passione, ex infirmitate. Cadit ex malitia, cum scions et volens errat circa medium servate ordine debito ad ultimum finem, cum tamen facile posset casum evitare. Cadit ex passione, cum prepriis agitatus passionum motibus, earum pondere ad pec-candum venialiter indinatur. Cadit ex infirmitate, cum ex ipsa corruptione naturae, per surreptionem, vel per inadvertentiam ad peccandum quasi connaturaliter movetur. Quamvis autem peccata venialia intactam relinquant charitatem, ac debitam ad ultimum tinem tendentiam, charitatis tamen perfectionem, ac intimam cum Deo unionem magis aut minus impediunt; ita ut qua! ex infirmitate

TRACT. F. DE PURGAT. ACT. PARTIS COGNOSC.

naturae procedunt, minus obstent; qure vero ex passione, magis officiant; sed qu;e ex malitia, maxime noceant, prccsertim si ex ha-bitu vel consuetudine oriantur; sic enim per bos pravos affectus anima creaturis adhsoret, aut quodammodo colligatnr, ut ad crea-toreni evolare non possit; sic terrenis inbseret, rit ad ccelestia non possit elevari. 0 deplorandam hominnm sortem, qui postquam fnnes peccatorum mortalium et vitiorum virtute divina dirupe-runt, funiculos, aut potius fila tenuissima peccatorum venialium et imperfectionum non audent, aut nolunt dirumpere, et sic semper ligati detinentur in custodia non minus ac si catenis gravissi-mis premerentur; solum interest, quod istos funiculos facilius, quam illos funes possunt effringere, sed dolendum, quod si non effringant, ad instar avicularum, in imis ;eque detinentur tenuis-simo bio, ac detinerentur gravissimo fuue, irao periculosius, ut ita dicam, detinentur. Audi legitimam ac manifestam bujus dicti ra-tionem, quam liomilia 52 S. Gregorius magnus bis verbis addu-cit: « Nonnunquam, ait, in parvis deterius quam in majori pec-catur: major enim quo citius quiescit, culpa cognoscitur, eo etiam celerius omendatur; minor vero, dum quasi nulla creditur, eo pejus, quo et securius in usu retinetur ; malo nostro veritatem istius experimur. » Fateor quod per se directe ac immediate minimum peccatum mortale plus damni causat, quam omnia peccata venialia simul collecta causare possunt, et omnium borum gravitas infinite minor gravitate illius; cum base omnia debito ordini ad ultimum iinem, gratia; sanctificanti, cbaritati, casterisque virtutibus infusis sint compossibilia ; illud autem omnia prrodicta destruat, dissipet, ac disperdat. Indirecte tamen, mediate, et occasionaliter peccata venialia plus detrimenti possunt afferre, quam smpe mortalia gra-vissinia ; tum quia venialia saype despiciuntur quasi nulla, et sic maximo cum dispendio retinentur, mortalia vero proprio, quem causant, borrore devitantur; tum quia venialia numero plura et ssepius iterata, cum ejusdem sint speciei in ordine pbysico cum mortalibus, ad plura mortalia dispommt, et quasi pertrabunt, cum tamen mortalia, quae primo committuntur, admodum sint rara.

Facile, prob dolor, bomines jnsti decipiuntur dum peccatorum venialium parvitatem attondentes, ea velut aquam bibunt, in infinitum multiplicantes. Errorem suum ac periculum bine imminens cum Augustino considerent, et ipsum dedecora cordis audiant lo-

PABS I. TIIEOl. WÏST. DE VIA PBROATIVA.

quentem, ac instantia triplici liane doctriuam confirmantem :« No-lite, inquit, contemnere venialia, quia minima simt; sed timete, quia plura: plerumque enim besthc minutao muit» nocent. Num-quid minutissima sunt grana arena! ? sed si arena amplius in navi mittatur, mergit illam ut pereat. Quam mimi tic gutta3 pluvise! nonne flumina implent, et domos clejiciunt ? Timenda est ergo ruina multitudinis, etsi non magnitudinis. »

Isti defectus, sive peccata venialia sunt vulpes ilkc parvulse, de quibus in Canticis canticorum dicitur a Spiritu Sancto: « Capite nobis vulpes parvulas, quae demoliuntur vineas, quia vinea nostra floruit.» Anima) justorum sunt electa; Domini vinete, quas ipse Dominus quasi locum deliciarum et paradisum volnptatis ordina-rie visit at, juxta illud Canticorum : « Mane surgamus ad vineas, videamus si floruit vinea, si flores fructus parturiunt;»et rursus : « Vinea mea coram me est. » Vix cogitari potest, quot damna similes defectus animabus justorum inferant: multis privant j ustos co-ronis, poenarum reos efflciunt, internam eorum pacem perturbant, juxta illud Augustini:« Jussisti Domine, et factum est, ut inor-dinatus animus sit sibi poena.» ünde experiuntur quodBeatus Job de seipso dicebat;« Factus sura miliimetipsi gravis. » Privant eos interna dulcedine, qua viri perfecti in contemplatione rerum coele-stium perfruuntur. Tandem in hora mortis eos miris torquent mo-dis, ut Propheta regius in Psalmo 48 tam solemniter denunciat, ut ad percipiendam banc veritatera omnes genteset nationes excitet; ait enim:« Audite haec omnes gentes, auribus percipite omnes qui habitatis orbem, etc. cur timebo in die mala ? iniquitas calcanei mei circumdabit me ;»id est ilia peccata, qxia) quasi nulla despi-ciebam et pedibus terebam,in die mortis circumdabuntme, et usque ad extremas torquebunt angustias.

Cum ergo tot damna causent venialia peccata, et cursum justorum impediant, ne viam perfectionis percurrentes, ad terminum divinfc contemplationis, ac inthme cum Deo unionis perveniant, omnino vitanda sunt, et jam commissa debent purgari poenitentia, ut renovato charitatis fervore qui per ilia sopitur, ad montem perfectionis alacres ascendant, ibique Deo suo indefectibiliter conjun-gantur, et perenni cor eorum pace, quasi in loco connaturali perfruatur, extra qnein non nisi perturbatio et ruina. Unde ait Augustinus:«Domine, fecisti nos ad te; et ideo inquietum est cor

TRACT. I. DE PÜRGA.T. ACT. PARTIS COGNOSC.

nostrum, donee requieseat into.» Quod ampliusdcclaratllupei'tus exponens illnd Genesis,« Adam ubi es ? »:«Merito quis mirari potest liane Dei interrogationera! numquid Adam a Deo poterat abesse, cum Deus ubique sit? juxta illud Psalmi : Si ascendero inccolum, tu illic es, si descendero in infernum, ados, etc.,ot tarnen verum est, quod Adam longe a Deo recesserat. » Undo subjungit hie Pater: « Movit pedem, non est in loco suo ; locus enim hominis Deus est, extra quem nusquam bene. » Quamvis autem per solum peccatum mortale totaliter a Deo recedamus, per venialia tamen aliquantum ab eo discedimus; et impossibile est, quod ei perfecte adhscreamus, nisi purgato rerum mundanarum affectu, relictis omnibus aliis, ad perfectionem unice aspiremus; et,si aliquando venialiter peccemns, quod humanum est, hsec peccata non ex malitia, nee ex passionum vehementia, sed ex connaturali tantum infirmitate procedant.

Vix fieri potest, ut in sscculo, quod, ut ait Gregorius magnus, est mare turbulentum, quod se casuum tumultibus et undis vit;c corruptibilis illidit, possit quis a pluribus abstinere defectibus, cum amor sneculi ad illos pertrahat. Audi Augustinum in suis confessionibus sic exclamantem : « O amatores mundi, cujus rei gratia militatis? major non esse poterit spes vestra in mundo, quam ut amici mundi sitis: ibi quid nisi fragile, plenum pericu-lis ? et per quot pericula pervenitur ad majus periculum! Pereant haic omnia, et dimittamus Inec vana et inania; conferamus nos ad solam inquisitionem eoruin, qua; finem non liabent; vita lucc mi-sera est, mors incerta subito obrepit, et post lucc negligentise poena supplicio luenda est.» Et in epistolam Joannis ait : « Mundus transit et concupiscentia ejus: quid vis, utrum amare temporalia, et transire cum tempore, an Christum amare, et in seternum vi-vere? »« Gui autem Christus incipit dulcescere, ait Bernardus in Cantica, necesse est amarescere mundum : advertit enim quasi e somno divinitus excitatus quod mundus clamat: ego deficiam; caro clamat: ego inficiam; diabolus clamat: ego decipiam; Christus vero dicit; ego reficiam. » Unde quamvis fieri possit, et aliquando contingat, quod quis in sieculo remanens ad perfectionem etiam maximam, et ad intimam cum Deo communicationem per-tingat, hoc tamen tam difficile et tam rarum apparet, ut quasi proprium statui religiose videatur ad hanc perfectionem homines adducere, cum sit status perfectionis acquirendse, singula quippe

PARS I. THEOL. MÏST. I)E VIA PURCATIVA,

ejus exercitia non solum ad perfectionem suadent et inducunt, sed etiam trahunt, et quodammodo compellunt; ibi siquidem virtus laudatur, et minima qutevis imperfectio damnatur; sacramento-rum frequentia, superiorum custodia, et fraterna correctio malum omne dissipant, et omne bonum mentibus inserunt. Unde merito Bernardus exclamat: « Keligio munda in qua homo vivit purius, ambulat cautius, cadit rarius, surgit velocius, purgatur citius, irro-ratur frequentius, moritur confidentius, pncmiatur copiosius. » Sed uou omnibus hrec gratia vocationis ad statum religiosum con-fertur,quao est quoddam signaculum et propugnaculum omnium Dei beneficiorum; confert misericorditer quibus vult, et juste denegat quibus denegat;« non enimDeus eligit dignos, sed dignos eligen-dos facit, » ut ait Augustinus contra Julianum. Unde rogandus est ut velit, et cum Psalmista ei suppliciter dicendum:« Convertere, respice de ccelo, et vide, ct visita vineam istam, et perfice earn quam plantavit dextera tua. »

ARTICULUS IV.

DÜ MULTIPLIOI IMPERFECTIONI? INCIPIENÏ1UM.

Hactenus communes omnibus, etiam aliquando justis, sunt ad-ducti delectus: nunc aliquos quasi proprios viris contemplativis in principio sui cursus adducere necessarium est, ut his pramissis et pnecedentibus sociatis appareat, quam conveniens, imo indispen-sal)ilis sit, turn activa, turn passiva ab hujusmodi defectibus pur-gatio mentis et affectus, ad hoc ut clarius illuminari mens, et affectus suavius Deo possit adhiorere, juxta dictum illud Salvato-ris: « Beati mundo corde, quoniam ipsi Deum videbunt. »

Venerabilis Pater noster Joannes a Cruce, primus Carmelita di-scalceatus, in Carmeli renovatione Sanctie Matris nostrse Thercsia) adjutor fidelissimus, ac Theologiaj mystic® doctor sublimis, omnes incipientium defectus ad capita peccatorum mortalium satis fuse reducit; ex cujus doctrina in prsesenti aliqua perstringemus : Et quidem quantum attinet ad superbiam, hujusmodi incipientes ex devotionis sensu, quem eis Deus benigne communicat, ut a terrenis voluptatibus segregates ad coelestes dclicias fortiter ct suaviter

TRACT. I. DE PUROAT. Ar.l'. I'ARTIS COCNOSC.

alliciat, superbiendi sumunt occasiouem, licet cx natura sua ros sanctai potius humilitatis, quam superbiaj causam prysbcaut; cum-que se prosperis auris navigare conspiciunt, Uanc prosperitatem suis meritis attribueutes, in seipsis tanquam dignis, et in suis opc-ribus velut excellentibus temere complacent: unde superbe sapientes ac plurimum de se prsesumentes alios facile despiciunt, quos externa devotione nou currere conspiciunt, et more Pharissei superbia tumidi cajteros contemnentes in suis orationibus sua potius temere jactant opera, quam divina referant humiliter benelicia, et Uco gratias pro ipsis rependant; eoque deveniunt superbitc, ut ex una parte, plurima et asperrima virtutis exercitia subeant, ut appareant coram hominibus, ex alia vero parte, cseterorum virtutes, et gesti-bus et verbis occasione data reprehendant, ut ex eornm humilia-tione singulariter ipsi boni ac in virtute eminentes videantur. Ex quo sequitur quod confessarios aut vita; spiritualis directores quse-rant, non quasi veritatis et humilitatis doctores, sed magis sui fastus approbatores ac perniciosos adulatores; unde liuc illuc per-mutando directores divagantur, donee tales inveuerint, et summo studio devitant eos, quos suis erroribus contrarios viam humilitatis docere conspiciunt; miris inventionibus confessoris et directoris ambiunt affectum et applausum, eique sui spiritus rationem red-dentes fictos nonmmquam internos Dei favores simulate referunt, ut ab ipso plus cseteris sestimentur, et invidia misere tabescunt si quos ab ipso sibi videant praferri, et inde est, quod externum devo-tionis fervorem, quem sicpe diabolus accendit, ad hunc effectum patere affectent, et proprios defectus pro viribus occultant; imo con tingit aliquando, quod secretes et ignotos confessores habeant, quibus peccata confiteantur, utordinario et noto suo confessori sola virtutum opera et divinos favores manifestent. Ex eadem radice superbia; procedit quod similes incipientes vel proprios defectus quasi nullos negligant, vel de eis plus nimio confundantur ot in-quietentur, ita ut amori proprio potius consulentes, quam amori divino studentes, importunis precibus se ab illis liberari precentur. Kari sunt incipientes, qui in pradictos aut similes defectus, et aliquando in multo graviores non cadant: quidam enim attendentes ad hauc Apostoli verba:« Spiritualis homo judicat omnia, * et cre-dentes ea ad se directa, ac male interpretantes, omnium aliorum facta et dicta in deteriorem partem dctorquent ex eo prajcise quod

l'AHS I, TIIUOL. MïST. Dl! VIA l'DRGATIVA .

suo spiritui non conformentur, quem tanquam primam regulam aliorum constitimnt, cura tarnen deberent talem spiritum, juxta consilium S. Joannis examiuare, an ex Deo sit; et quod pejus est, hujusmodi facta et dicta publico, zelo ut credunt, at saltern indiscrete, repreliendunt; sed leges, charitatis infringunt, qiuu operit multitudiuem peccatorum, et male sensum Apostoli iater-protantur, qui per adducta verba solum indicat, spiritualem liomi-nem bonis suis operibus prava carnalium opera judicare. In hac purgationis via debent prcedicti superbiai defectus evacnari: qui enim ad perfectionem aspirare et pervenire desiderant, contrarie penitns modo, per semitam videlicet humilitatis incedere debent,ita ut séipsos omnibus submittentes, propria sua opera despiciant, quasi defectuosa, vel saltem ut imperfecta, alios tanquam emi-nentes in virtute reputent, eorumque exercitia tanquam sancta continuo pradicent, eos ut tideles Dei families, et seipsos tanquam ingratas Deo creaturas et verbis et factis afflrmeut; sii)i in seipsis displiceant, in bonis aliorum operibus gaudeant, seque beatos reputent, si ab ipsis ad consortium virtutis admittantur; proprias abhor-reant laudes, divina in se beneficia cum propria miseria bumiliter agnescant, et servorum Dei conversationem mire extollant; non proprio spiritui, sed aliorum judicio circa virtutis exercitium con-sentiant, addiscere potius quam docere parati.

Quantum attinet ad avaritiam spiritualem, multi incipientium plurimos patiuntur defectus: vix enim de spiritu divinitus cencesso contenti simt, et nisi devotionis aflluentiam ac coelostium charisma-tum abundantiam plenis, ut ita dicam, manibus recipiant, interius angustiantur, ac penitus desolati tanquam a Deo derelicti gemunt; luie illuc divagantur, ut propmc spirituali inopisc succurrant, nee datis multiplicibus directorum consiliis sic acquiescimt, quin nova semper ab aliis requirant; undo plus inquisitioni consiliorum, quampiis vacantes exercitiis maximam incurrunt jacturam meri-torum; sic apparentibus quibusdam inhserent devetionibus, ut al) illis dimoveri non possint, quod spirituali paupertati plurimum nocet; sic imaginibus sanctorum, crucibus, rosariis, et reliquiariis adhffirent, in eis artem et valorem magis quam veram pietatem attendeutes, ut ingentem semper eorum copiam penes se habeant, unde devotionis accidentibus, et non ejus substantiiis addicuntur ; sed nunquam ad perfcctionis culmen ascendent, si copiosam luijus-

TRACT. I. HE PUUGAT. ACT. PARTIS COGNOSU.

modi proprietatis spiritualis supdlectilem sponte non dimittant, paucis admodum dovotioni fovendas necessariis contenti, more, sanctorum Patrum, qui non curiosa et pretiosa, sed pia et modesta pietatis insignia solent habere.

Quantum ad luxuriam, etiam hujusmodi incipientes suos pa-tiuntur defectus: nam, Deo sic permittente, ad majus meritorum incrementum, vel naturse corruptse inceutivo, vel etiam d:«-monis suggestione, sa;pe internos, saepe etiam externos carnis motus in ipso pietatis exercitio, et in quotidiano Sacramentorum usu prater intentionem, imo plurimum resistentes experiuntur. Contingit aliquando, quod ex ipso devotionis interna) sensu, motus aliqui sensualitatis in corpus redundent, et maxime in natura debili: ex connaturali quippe superioris et inferioris partis con-ncxione provenit, ut dum pars superior spiritualibus in Doo fruitur deliciis, pars inferior circa propria objecta sensualia frequenter excitetur, unde simul et semel ilia Deo suaviter inhicret, ista sensualitatis motibus quasi passive sensim implicetur: cum enim sint ejusdem partes suppositi, ex quadam utriusque sympathia provenit, ut una in alterius delectatione et poena communicet, sed modo sibi proprio et connaturali, donee una totaliter alteri subordinetur. Cumigiturin principio vise spiritualis pars superior inferiori tantum prasideat, et non perfecte dominetur, pars inferior sensualis spiritualibus partis superioris delectationibus sensualiter tantum communicat, undo incipientes praidictos motus sensuales etiam inviti patiuntur; sed longo virtutum exercitio purgata et rcfor-mata pars inferior et superiori totaliter subordinata, non solum ad spirituales ejusdelicias, sed etiam ad spiritualem eas participandi modum quodammodo elevatur. Hi motus sensualitatis inordinati ex multiplici alia radice promanant in incipientibus. Et primo ex familiaritate nimia, quam cum personis spiritualibus,'et praeser-tim mulieribus incaute contrahunt: quamvis enim in principio sit sancta, ex intentione siquidem profectus spiritualis ex hujusmodi conversatione, ex corrnptione tamen humanse natura) paulatim in vitium degenerat: unde quidam liquide dixit, quodJuec familiari-tas incipit a credo in Dcum et terminatur in carnis reswrrectioncm* Secundo promanant ex nimio timore, quem incipientes de hujusmodi sensualitatis rebellioiie perceperunt: ipso quippe timore ima-ginationem excitante et quasi ligante, sic eos in tali materia im-

PAUS I. TIIKOL. MYST. DE VIA IMJRGATIVA.

plicat et absorbet, ut alio mentem divertere vix possint, ct dum sanctissima quaeque rospiciunt et meditantur, inordinati motus scusualitatis excitantur, quibus lioc sanctum pietatis exercitium deturpari videtur. Tertio procedunt a daemone, qui Deo sic pevmit-tcnto vel in poeuitentiani seu pcenam prsecedentium peccatorum, vel in exercitium virtutis et meritum, vel in ordino ad perfectam incipientium purgationem, nihil intentatum relinquit, ct omnem ut dicitur movet lapidem, ut tales incipientes a via virtutis deter-reat: excitatis siquidem hujusmodi motibus vel ad censensum trahere, vel mentem coelestibus occupatam inquietare, vel in de-sperationem subjugandaj carnis inducere conatur. Sed b?ec omnia in passiva purgatione penitus emundantur, ut infra dicetur : coele-stium quippe et divinorum crescente amore amor sensibilium pau-latim debilitatus evanescit, crescit spiritus, et caro vilescit; sicut enim amor carnalium carnales efficit, sic amor spiritualium spiri-tuales efficit, juxta dictum illud Salvatoris apud Joannem cap. 3 : « Quod natum est ex carne, caro est; quod natum est ex spiritu, spiritus est. »

Quantum adiram, similiter plures habent imperfectiones hujusmodi incipientes: quidam enim pnclibato rerum spiritualium gustu, dum se in siccitatem et ariditatera reductos aspiciunt, pvac angu-stia spriritus fastidientes occasione qualibet oblata in subitos inn motus prorumpunt, et non solum aliis, sed etiam sibi ipsis graves et quasi intolerabiles efficiuntur, maxime si ex naturali complexione flava bili abundent. Contra omnes inquieto et indiscrete zelo facile irascuntur, et quasi essent regula virtutis, quoscuraque delinquen-tes indebite reprehendunt, cum tamen ut plurimum tunc melius sit tacere quam male reprehendere; et quamvis ex officio pralati subditos emendare compellantur, non propterera motibus iraj froena laxare debent, sed, ut docet Gregorius magnus III Moralium, « Miscenda est lenitas severitate, faciendo quoddam ex utraque temperamentum, ut neque multa asperitate exulcerentur subditi, neque nimia benignitate solvantur. » Et debent consilium sequi S. Bernardi super Oantica dicentis superioribus; « Discite subdito-rum matres vos esse debere, nou dominos; studere magis amari quam metui; etsi interdum severitate opus est, paterna sit; nou tyrannica; matres fovendo, patres corripiendo vos exbibeatis.»Ali-quando etiam hujusmodi incipientes,, dum se parum in via per-

TRACT. I. DE I'llRGAT. ACT. PARTIS COBNOSC.

fectionis provectos inspiciunt, in seipsos inordinata fervent ira, cum advertant se quotidie multa bona proponere, sed nihil efficere boni, Deo juste sic permittente eo quod potius in propria diligentia, quam in divina misericordia confidant; unde majoris esset indicium humilitatis, si seipsos quamvis imperfectos patienter tolerarent, a Domino suae miserire remedium enixe postulantes, et pro viribus suae perfectioni studentes.

Quantum spectatad gulam spiritualem, iucipientes hujusmodi passim deficiunt: cum enim divina liberalitate internis deliciis statim a principio perfundantur, ut sic externarum mundi delicia-rum facilius obliti a suscepto perfectionis itinere non retrocedant, his deliciis inescati et velut ebrii non puritati spiritus ac vera; de-votioni, sed tantum sensibili suo gustui incumbunt; unde sibi magis quam Deo placere student, et non tantum spiritual! suo profectui, verum etiam sanitati plurimum nocent: ut enim talibus fruantur deliciis, indiscretas et extraordinarias mortificationes proprio instinctu, pratermisso directoris consilio, suscipiunt contra pr:cceptiim Apo-stoli nobis dicentis:« Sit rationabile obsequium vestrum. » Inde est, quod multi tales incipientes relicta voluntatis mortificatione, qu;ij est Deo gratissimum holocaustum, corpus opprimunt, et viribus temere exhaustis omnino succumbunt, et ad prosequendam virtutis semitam inepti penitus inveniuntur. Quam utilius ipsis esset, si sensibilibus deliciis sobrie tunc utentes ad veram spiritus puritatem aspirarent, quse in perfecta directoris obedientia,et in to-tali ad divinam voluntatem conformitate consistit, et sic potius illis deliciis cum indifferentia et gratiarum actione sobrie uteren-tur, quam immoderate sensualitatis appetitu et damnabili proprie-tatc fruerentur! Hos gulst; spiritualis impetus excitat et fovet diabolus, qui hac via inexpertos incipientes a subjeetione debita directori removentes, a virtutis tramite pracipites in propriam conjiciunt ruinam. Ex hujusmodi gul;c spiritualis defectu multa incipientibus eveniunt mala: quamvis enim plures sint, qui ma-gistri seu directoris obedientiam expresse non transgrediantur, quia ex sacra Scriptura didicerunt, quod « melior est obedieutia quam victima', » et quod « vir obediens loquetur victorias, » his tamen gustibus internis allecti non submisse pncceptum obedientiro suscipiunt, sed superioris voluntatem ad suasinclinationes flectere student, instant rationibus, urgent petitionibus, ut desiderata et petita

PAR* I. T1IE0L. MYST. 1)K VIA PDRGATIVA.

ipsis conccdat. Unde coacte consentiens superior verius ipsorum voluntatem sequitur, quara ipsi prneceptum obedieutinc exequantur; ct sic rnerito per Proplietara ipsis dicitur:« In jejuniis vestris in-venitur voluntas vestra;» quapropter maxima meritorum parto misere spoliantur. Alii dictis gustibus inebriati propriam non vi-dent miseriam, et cum Deo minus reverenter conversantur; cum cnim tot deliciis affluentes se conspiciant, suarum imperfectionum obliti, propriis se meritis eas credunt possidere, ct ad familiarem Dei conversationem adhuc immundi aspirant. Quam tutius ipsis esset, si cum sancta Matre Theresianon incipiente sedjam perfecta, beneficiis in se divinis modum imponi precarentur, nee tam celcri oblivione culparum suarum memoriam abolerent; vel cum Divo Augustinocontinue dicerent Deo : * Noverim te; noverim me! » Si enim seipsos adhuc imperfectissimos, et Deum perfectissimum perfecte agnoscerent, tam temere et impure ad sacram communionem non accederent contra vel prseter confessoris directionem; tunc enim utilius esset, si D. Petri humilitatem semulati Domino sub specie-bus eucharisticis latenti dicerent : « Kecede a me, quia homo peccator sum.» Non frequentiam communionis impugno, sed dire-ctoris prudentis modum et regulam, ac debitam intentionem exigo, ut non gustus sensibilis aviditate, sed purse devotionis affectu ad divinam banc mensam accedant, cum principalior Eucharisthc effectus sit substantialis per gratiam sanctificantem mentis refe-ctio, et gustus sensibilis sit tantum accessorius et accidentalis ejus fructus; unde pnepostere et inordinate se in participatione sanctis-simi hujus Sacramenti pnebet, qui potius Deum invisibiliter exi-stentem vult sensibiliter experiri, quam pura fide venerari. Eodem imperfecte procedendi mode se circa orationem exhibent, in qua solum gustum sensibilem totis viribus assidue procurant: quod si ad humilitatis et patientise meritum ad tempus deserantur, angustia et mcorore spiritus in ipsis ariditatibus ac siccitatibus afficiuntur, quasi debita essent devotione privati, cum tamen ibi patienter et humiliter sistere deberent, maximum sibi favorem a Deo factum arbitrantes, dum seipsos soterna damnatione millies dignos in sua divina patitur prsesentia. Alii tandem incipientes prsedictis gustibus assuefacti sanctac crucis asperitatem, et dominicaj passionis amari-tudinem nec ultimis labiis volunt degustare, quod maximum affert vitae spirituali nocumentum, cujus perfcctio in imitatione Christi

TRACT, I. DE PUROAT. ACT. PARTIS COGNOSC.

consistit; unde uon verc perfectus est, qui cum Apostolo dicerc uou potest:« Vivo ego jam non ego, vivit vero in me Christus; » et rursum : « Mundus mihi crucifixus est, et ego mundo.»

Quantum ad invidiam, pariter incipientes multos habent defectus: cum enim non sint cliaritate perfecti, qua3 « non quaerit qua) sua sunt,» sed quae aliorum, a3gre admodum ferunt, dum alios sequales sibi, vel etiam majores in via spirituali conspiciunt; quamvis enim prse superbia se illis interius prseferant, dum tarnen vel exterius excellerc, vel ab aliis ut excellentes audiunt laudari, torquentur invidia et livore tabescunt, ac siepe verbis et gestibus laudantibus contradicunt, dolentes maxime quod simili modo ab aliis non exal-tentur, et illis non praeferantur, cum in omni perfectione singulares velint apparere. Ha;c invidia multum est damnabilis, et contraria cliaritati, qua3 secundum Apostolum congaudet in bono, ac oppo-sita sancta) semulationi, de qua idem Apostolus ait:« yEmulamini autcm charismata meliora gt;- : lucc enim non tristatur ut invidia, sed gaudet de aliorum virtutibus et gratiis,quas tamen imitari,vel etiam appetit superare, non ad captandas laudes humanas, sed ad obti-nendam majorem cum Deo charitatis unionem; non ad propriam satisfuctionem habendara, sed ad maj orem gloriam Dei procuran-dam. Unde sancta Mater nostra Theresia solebat dicere, se libenter visuram alios in coelo seipsa beatiores in gloria, sed non in amore Dei ferventiores; kcc enim ex natura rei inseparabilia, ferventis-simus et quasi ctecus amor ejus separabat, dum gloriam ex parte beatorum, ilia fruentium et amorem Dei ex parte ipsiusmet Dei dilecti reponebat.

Tandem quantum ad acediam seu pigritiam spiritualem, plures incipientium numerantur imperfectiones: solent enim in rebus spiritualibus tsedium et nauseam pati, ad instar filiorum Israel qui delicioso manniu cibo divinitus pasti, dum actu suavitatem ejus non gustabant, dicere solebant: « Nauseat anima nostra super cibo isto levissimo;» et ollas carnium, cepas, et porros iEgypti desidera-bimt. Sic hujusmodi incipientes suavitate spiritualium exercitiorum aliquando privati, cum alias ob suam prsesertim satisfactionem ipsis insisterent, ea fastidiunt, segniter sequuntur, et sjepe penitus omittunt; et cum propria; voluntati potius quam divinae velint satisfacere, suavia suoque gustui commensurata solidis virtutum exercitiis prseferunt, qua) ut plurimum corrupt» naturae diflicilia

8Ü PAUS I. THEOL. MYST, BE VIA PU.iüATIVA.

et amara repugnant. De omnibus ex proprio gustu, velut ex prima regula judicant; qiue ipsi multum arrident, tanquam Deogratissima amplectuntur; quae ipsi displicent, tanquam Deo displicentia semper abhorrent: ex quo apparet quantum verae mortificationi et verbis Apostoli contradicunt dicentis:« Mihi vivere Christus est, et mori lucrum, » ac iterum: « De castero nemo mihi molestus sit, stigmata enim Domini nostri Jesu Christi in corporemeo porto. »

Hi sunt ordinarii defectus incipientium, quos ex multis aiiis sele-gimus; qua; nisi purgatione activa correxerint, vix aliquantulum in via perfectionis procedent.Ut autem ad ejus terminum media ccelesti illuminatione, acdivina unione leliciter perveniant, forti purgatione passiva indispeusabiliter indigent.

ARTICULUS V.

DE IMPURIÏATE PARTIS COGNOSCITIVvK IN STATU NATURAE

CORRUPT/E.

« Videns Deus, dicitur Genesis 6, quod multa malitia hominum esset in terra, et cuncta cogitatio cordis intenta esset ad malum omni tempore, poenituit eum quod hominem l'ecisset in terra. »

Gerte cum homo factus ad imaginem et similitudinem Dei, do-beret continuo cojIuiu respicere, sicut seorsum habet caput eleva-tum; ad coelestia mentis oculos dirigere, sicut ad ilia creatus est; ac creatoris, redemptoris et benefactoris sui Dei decreta, elïectus ot opera contemplari, sicut ad haec contcmplanda naturali jure ac divino tenetur prujcepto: perverso tarnen ordine, cajio despecto depress] s oculis terram aspicit; oblita ccelesti Patria de via tantum ac exilio cogitat, quasi permanentem hic haberet civitatem et i'uturam non inquireret; non attendens ad creatorem, redemptorem ac bene-factorem suum Deum, de solis cogitat creaturis, quibus inordinate mentis att'ectu miserabiliter inhaeret, ita quod eum non pudeat, se ab illo Divinitatis incommutabili bono avertere, ut ad commutabile creaturarum se convertat, non advertens quod illo posset bono perfecte satiari, cum tamen isto possesso sit semper famelicus; et tandem nee altissima Dei decreta, nee mirabiles ejus efl'ectus, nee mira ejus opera considerans, se totum in mundanis vanitatibus, in

TRACT. I. DK PÜRGAT. ACT. PARTIS COGNOSC.

terrenis eventibus, et in humanis adinventionibus contemplandis jugiter occupat. Unde conqueritur Domimis apud Jeremiam cap. 2, dicens : « Obstupescite coeli super lioc, et portse ejus desola-mini vehementer, dicit Dorainus;diio enim mala fecit populus mens, me dereiiquerunt fontem aqujc vivse, et foderunt sibi cister-nas, cisternas dissipatas qu;e continere non valent aquas. Et nunc quid tibivis in viaiEgypti, ut bibasaquam turbidam? Etquid tibi cum via Assyriorum, ut bibas aquam fluminis? Arguet te malitia tua, et aversio tua increpabit te. Scito et vide, quia malum et ama-rum est reliquisse te Dominum Deum tuum, et non esse timorem mei apud te, dicit Dominus Deus exercituum.»

Mirandum vere et dolendum est, quod, ut ait Apostolus, unus-quisque cogitat et quserit qua3 sua sunt, n'on qua; Jesu Christi. Et tamen prater ea qua; sunt Jesu Christi, ca3terasunt vana,imo vani-tas ipsa, quandoquidem ad salutem teternam nobis prodesse ne-queunt. Quid magis vanum, inutile, et perniciosum est, quam re-licta salutis seterua; cura, qu;c sola magnum, principale et sum-mum negotium est, continuo cogitare de aliis, qiue minima sunt, accessoria, ac mentis human® penitus indigna, et hoc tanto studio, tanta diligentia, tantaque animi perplexitate, ut miseri mortales nullum ad ea comparanda formident periculum, nullum vitent la-borem, ipsam s;epius corporis, et quod deterius est, etiam anima; mortem incurrant!

Quidam de solis divitiis comparandis cogitant, earumque cogita-tione et amore praventi solis illis inhiant, terras percurrunt, maria navigant, ad incognita penetrantloca, ut commercio syepius illicito divitias congregent; merito circa illos exclamat poëta :

Quid non mortalia pcdora cog is, auri sacra fames ?

Sed de hujusmodi sanctum Ohrysostomum dicentem audiant: « Qui collocat thesaurosin terra, non habet quid speret in coelo; ut quid respiciat in ccelum, ubi nihil habet repositum ? Quidquid pro anima tua feceris, hoc tuum est; quod autom reliqueris, perdidisti.»

Quidam de solis corporis deliciis cogitant: nulli parcunt ut cas acquirant, nec terra suflicit, nec aer, nec aqua, quod illis delica-tissima volucrum, animalium et piscium alimenta subministrent. Do quibus loquitur Apostolus ad Philippenses 3, dicens: « Multi enim ambulant, quos smpe dicebam vobis (mine autom et liens dico) inimicos crucis Christi, quorum finis interitus, quorum Deus

PARS I. TIIEOL. MÏST. DE VIA I'DRGATIVA.

venter est, et gloria in confusione ipsorum, qui terrena saphint. » öed audiant eumdem Apostolum comminantem 1. Cor. G. « Esca ventri et venter escis; Deus autem et lame et has destruet. »

Alii de solis voluptatibus carnis cogitant, et sic eis absorpti, sopiti ac velut sepulti sunt, quod ad instar brutorum solis hujusmodi voluptatibns et carnis infamibus desideriis attendant explendis: millies pro ipsis mortem et temporalem et ijeternam incurrunt; quos-cumque pro ipsis labores suscipiunt, tolerant et amant, quia genera-liter loquendo, ut ait Augustinus, nullo modo onerosi sunt labores amantium, sed ipsi delectant, sicut venantium, aucupantium, piscantium; in eo enim quod amatur, autnon laboratur, ant labor amatur. Sed sciant Apostolo pradicante, quod « qui talia agunt, regnum Dei non consequentur. »

Alii de solis cogitant i'alsis honoribus, veros non attendentes, qui in virtutis exercitio, et in fidcli obsequio Dei refulgent: sic hujusmodi falsa honorum iestimatione judicium eorum pcrvcrti-tur, ut ad illos coraparandos sic invigilent, ut nulla bellorum et singularium certaminum vitent pericula, nullos non subeant labores, ut offensum reparent honorem, ut illatas repellant injurias, ut unius verbuli vel gestus off'eusam vindicent. Sed non advertunt infelices, quod dum imaginarium volunt honorem tueri, et vanam captare gloriolam, seternum sa;pe dedecus incurrunt, et veram beatorum gloriam amittunt.

Alii de solis dignitatibus comparandis assidue cogitant, cscteris prteesse volunt: nam, ut ait Augustinus in quodam sermone,« nihil est in hac vita facilius, maxime hoc tempore, et hetius, et homi-nibus acceptabilius Episcopi aut Presbyteri officio; sod si perfun-ctorie atque adulatorie res agatur, nihil apud Deum miserius. » Quod idem dicendum est de dignitatibus aliis stecularibus. Sed non ita dignitatibus inhiarent hujusmodi, si Origenem super Epistolam ad Romanos dicentem auscultarent:« Omnis adeundi honoris ecclesiastici abscinderetur ambitio, si se judicandos potius quam judicatures, hi qui prseesse volunt populis, cogitarent. »

Alii solum cogitant, quomodo parentibus, aut carnaliter propin-quis complaceant, etiamsi debeant in tali exercitio ipsi Deo displi-cere. Ut noxiam hanc cogitationem dissiparet, ct perniciosum amorem dissolveret Dominus, venit gladium mittere in terram, venit separare hominem adversus patrem suum, et filiam ad vers us

rnACT. r. DE PUROAT, ACT. PARTIS COdNOSC.

matrem suam, et nurum adversus soerum suam, et inimici hominis domestici ejus; voluntas enim eis eomplacendi saluti anima; pliirimum nocet. Unde idem Dominus pradicat dicens : « Qui amat patrem aut matrem plusquam me, non est me dignus; et qui amat filium autfiliam super me, non est me dignus; et qui non accipit crucem suam et sequitur me, non est me dignus. » Et sa'pius hortatur in Evangelio ad relinquendum iuordinatum erga parentes affectum, et promisso ad hoe prsemio discipulos allicit, dicens : «Si quis reliquerit patrom, aut matrem, aut filium, aut agrum, etc. propter nomen meum, centuplum accipiet, et vitam {eternam possidebit. »

Alii deniquede aliis curiosis, inutilibus, imo ridiculis cogitant; quibus cogitationibus anima quantum ad partem cognoscitivam directe ac immediate maximam impuritatem contrahit, quam necesse est purgari, ut anima sursum mentis oculos elevet ad ccelestia et divina contemplanda, etutdiviiue unioni disponaturac prteparetur.

ARTICULUS VI.

VARUS VOCAT DEUS MOOIS DE PR/EDICTO STATU CORRUPTIONIS AD VIAM PERPECTIONIS.

Quia non natujrte, sed gratiae coelestis opus est, de tam misera-bili statu corruptionis surgere, ut ad vitte sanctitatem ac puritatem quis aspiret et perveniat, necesse est ut Deus ipse conditor natura et author gratiss opus ipsum vocatione sua sancta incipiat, sauctifi-catione continuet, et glorificatione perficiat : si namque natura Integra suis viribus ad statum gratis quasi supernaturalem non potest attingere, quanto minus natura corrupta debilitatis jam suis viribus id ipsum non poterit.

Incipit ergo Deus sua vocatione do tam miserabili statu corruptionis aliquos educere, ut sanctificans eos in Christianae vita} munditia, et in mandatorum suorum custodia usque ad mortem conservet; sed aliis specialiter electis majorem conferens gratiam, ad maxim® sanctitatis terminum, et ad summum perfectioais apicem perducit, de quibus in hoe opere disseritur.

G

PARS I. THEOL. MÏST. DE VIA PURGATIVA.

Longum esset varios divin® vocationis modos veile sigillatim exprimere; sufficiet aliquos indicare. Vocat Deus aliquaudo per homines, qua) vocatio magis est ordinaria, dum prajdicatione, vel instructione, vel quavis alia eorum actione peccatores ilhimiuat, excitat, allicit, et ad vitam perducit. Vocat aliquando per piorum lectionem librorum, ut contigit Bunucho Candacis Keginie legenti prophetiam Isaise; item Augustino legenti Paulum Apostolum expresso Dei mandato. Vocat aliquando per angelos, ut accidit Cornelio centurioni. Vocat aliquando per seipsum,ut contigit Petro, aliisque apostolis, Magdalenai, etc.

De his a Deo vocatis quidam intoriori tantum inspiratione, quidam exteriori voce, quidam miraculis, quidam promissione prsemii, quidam terrore supplicii, quidam aliis inusitatis modis ad viam crucis vocantur, autetiamquodammodo compelluntur intrare. Quemlibet ipsorum alloquitur S. Laurentius Justinianus, Libro de Obedientia. cap. 1G, dicens : «Agat gratias Deo, quia gratis vocatur, nou ntique ab hominibus, non ab angelis, sed a Deo; nee quali-cumque vocatione, sed sancta, spirituali, sed coclesti, de qua Apostolus ait:« Qui vocavit nos in sortem sanctorum in lumine. » Vocantur plane multi ad Mem dicente Domino quod multi sunt vocati: illorum tamen sic vocatorum pauci sunt, qui hujusmodi de qua agitur, vocatione digni sunt; communis est illa, ista vero specialissima.

Quamvis h:ec divinaj vocationis gratia luceat in multis, omnibus tamen pensatis in nullo teque ac in Saulo seu Paulo relucet. Vocatur Petrus simplici voce Christi dicentis; « Sequere me. » Vocatur Magdalena inspiratione interna. Vocatur David correctione Nathan Propheta). Vocatur Nabucliodonosor punitione. Hi omnes modi vocationis ad tam miraculosam Pauli conversionem concurrunt. Audit Paulus sensibilem Christi vocem ad vitam invitantis. Cir-cumfulsit eum lux de coelo. Gorripitur a Christo dicente :« Saule, Saule, quid me persequeris? durum est tibi contra stimulum calcitrare. » Punitione deterretur, dum visum amisit, et ex equo decidit. Totum hoe ad hunc christiani nominis acerrimum per-secutorem tam mirabiliter convertendum in ejusdem nominis prsedicatorem eximium opus fuit. Unde merito dixit S. Chrysosto-mus, quod totus Jesus in Saulo (utique convertendo) consumptus est, convertebatur enim ut esset vas electionis. O mira vocis Christi

TRACT. I. 1)E PUaiiAT. ACT. PAliTIS COGNOSC.

resonantis exterius, et gratia; ipsius convertentis interius potentia! Optime sane de seipso fatetur dicens : « Gratia Dei sum id quod sum, et gratia ejus in me vacua non fuit. » Et de ipso dicit Augustinus, Libro de Gratia et Libero Arbitrio cap. 5:« Ut Paulus de coclo vocaretur, et tam magna et'efflcacissima vocatione cou-verteretur, gratia Dei erat sola, quia ejus merita erant magna, sed mala. » Et cap. 1G, loquens generaliter ait: « Certum est nos facere cum facimus, sed ille facit ut faciamus, praebendo vires efficacissimas voluntati. » Et de Correptione et Gratia cap. 14, sic ait: « Cui volenti salvum facere nullum liominis resistit arbi-trium; sic enim velle et nolle in nolentis aut volentis est potestate, ut divinam voluntatem non impediat, nec superet potestatem : de his enim qui faciunt qua; non vult, facit ipse quod vult. Non est itaque duMtandum, Dei voluntati, qui in coelo et in terra omnia qusecumque voluit fecit, et qui etiam ilia qua; futura sunt fecit, humanas voluntates non posse resistere, quo minus faciat ipse quod vult, quandoquidem etiam de ipsis hominum voluntatibus quod vult, cum vult, facit.»Nunc suavem divinae gratia; efficaciam S. Prosper, Libro de lugratis, cap. 15, itacanit:

At vcro omnipotcns hominem cum gratia salvat,

Ipsa sunni consummat opus, cui tempus agendi Semper adest, qiuc gesta velit; non viorihus illi Fit mora, nec causis anceps suspenditur tdlis;

Nec quod sola potest, cur a officioque minis tri Uxequitur, famulisvc viceni committit agendi.

Ne diutius immorer in liac divina; vocationis materia, duo mira et singularia qua; certa relatione didici breviter referam. Primum Eom;e contigit, secundum in Belgio, et utrumque in ordine ad nostram Carmelitarum Discalceatorum religionem. Quidam erat Rom» sacerdos in Ecclesia S. Joannis Florentinorum bonus et phis, cui xenodochii eidem Ecclesiae annexi cura fuerat demandata, ut ffigrotos solaretur, et moribundos adjuvaret. Contigit quadam die, quodaliquis ibireceptus,etiii extremis constitutus, extraordina-rie doeuionis visionibus aliisque infestationibus torqueretur : statim vocatur ipse sacerdos, ut infirmo periclitanti succur'reret; accurrit subito, et ad locum perveniens horribilia videt, et audit horri-

l'AUS. 1. THEOL* MVST. ÜU VIA PUHUATIVA.

biliora. Vidct infelicem moribundum crudelitev agitari, et e lecto manu invisibili per vim extrahi; sod Ecclesirc exorcisrais dsemonis violentia compcscitur, et miser ille tandem in lecto moritnrus relinquitur. Postea (quod majorem cunctis circun-stantibns formidinem et horrorem incussit) audit miserum ilium duplici plurimumque distincta voce loquentem, una quidam natuvali, alia vero violenta : li;cc dsemonem accusantem ejusque scelera detegentem, illa vero reum confitentem singulaque appro-bautem repv:cseutat. Incipit igitur dïemon ipsius ore loqueus horribili tono sic improperare : recordare, miser, quod in hac et ilia civitate, in hoe et illo loco, luec et illa scelera perpetrasti. Ad qme singula miser ille moesta voce respondebat : amen. Cumque longa singulorum ejus criminum manifestatione et confessione molestum et horridum hoe interloquium, attonitis spectatoribus, diu continuasset, tandem horribiliori voce conclusit dsemon : justum est igitur, ut ad abyssum inferni detrudaris, saepius ac semper horribilius nomen abyssi repetendo; cui miser eadem voce moesta respondens : amen, statim mortuus est. Plures sine dubio fuerunt in lioc terribili spectaculo circumstantiffi, quarum modo non recorder: sed horum terrore ac borrore percnlsus inter alios bonus ac piusille sacerdos, volens alterius malo proficere, ad nostram sute salvationis desiderio confugit religionem, quera novitium Romse vidi sub nomine Patris Paulini, anno Domini millesimo sexcentesimo vigesimo sexto, ibique descriptam bistoriam, quasi motivum vocationis ipsius, ex unanimi nostrorum patrum relatione didici; et credo quod ipsomet Patre Paulino referento postmodum audivi, pront eam descripsi.

Secundum adhuc horribilius in Belgio contigit, quod relatione cujusdam patris nostri ejnsdem provincise didici, qui alium reli-giosum nostrum, cui lioc acciderat, optime novit. Contigit igitur, quod tres juvenes, satis dissoluti et voluptatibus addicti, comraes-sationibus, ebrietatibus et impudicitiis vacarent; cumque suorum criminum mensuram complessent, accidit quadam die, ut post cconamunus reliquis diceret, ut Deo gratias agerent;cui alter impie respondit: imo gratias agamus diabolo. Paulo post cubitum eunt, omnesque simul in eodem lecto decumbimt. Sed ecce divinum judicium eos horribili soijtcntia premit: illustratur subito cubicu-lum; fasciculus ligni cadit e camino; spectrum apparet, ignem

TRACT. 1. DEI'IIRÜAT. ACT. PARTIS COÜNOSC.

oxcitat, veru prseparat, et medium inter jacentes vocat et jubet accedere (is erat qui gratias diabolo referendas dixerat); cumque dissimularet, spectrum accedit, violenter trahit, veru nudatum figit, ac igne ardenti miserabiliter ejulantem assat. Ad lioc terri-bilespectaculumalterduorum decumbentium mortuus est; tertius vero (is erat qui post coenam gratias Deo referre monuerat),aliorum infortunio resipiscens, mane facto statim ad conventum nostrum properavit, ut ad rcligiosum habitum admitti enixe postularet: admissus in maximis pcenitenthe rigoribus noviciatum duxit, et post emissam professionem in iisdem rigoribus extraordinariis perseveravit; sicque pnedicto horribili spectaculo perculsus et atto-nitus mansit, ac si semper illud pne oculis haberet. Unde semper cogitabundus et intra se collectus, nunquam vero ridens apparet. Sed de his vocatiouibus nunc satis; iterum de ipsis sermo redibit.

Postquam Deus ex pnedicto corruptionis et impuritatis statu famulos misericorditer electos in viam sanctitatis vocavit, solet eos etiam in 'ipso principio miris favoribus recreare, et majoribus plerumque quo maj ores fuerint peccatores, ut suavi hac favorum et tlivinse benevolentiaj experientia lidentes tam misericordi Domino, et in bono coufirmati viam crucis alacriter suscipiant, montem per-fectionis viriliter ascendant, et inde generose militantes vim regno ccelorum inferant, et violenter amis spiritualibus rapiant illud. Hanc militiam spiritualem apte describit Richardus a S. Victore in Psalmum 8, per comparationem ad militiam materialem. Ait igi-tur : « Istam viam ascendunt viri duntaxat ad bella doctissimi, et terribilis castrorum acies ordinata virorum fortium, et eorum qui possunt ad bella procedere, viam veritatis eligentes, utpote vim facturi, arctam illam et arduam, illam quao ducit ad vitam cum alacritate apprehendunt, et cum summa festinatione per semitam mandatorum de valle lacrymarum ascendunt de virtute in virtu-tem, qua; retro sunt obliti et in interiora extenti, satagunt semper magis magisque sapere quse sursum sunt, non qua! super terram, donee vix cum multo labore tandem aliquando appreliendentes mentis verticem, perveniant usque ad civitatem munitam. Collecta itaque omni multitudine in summis montium, et secundum castrorum disciplinam acie ordinata, mirabiliter in monlibus seternis cin-gunturbem etinchoant obsidionem.Etin primo quidemcongressu ci-vium constantiam telorum jactu emollire nituntur: assistunt hinc

PAUS I. TIIEOL. MYST. BK VIA PUHOATIVA.

sagittarii, illinc fundibularii. Jaciuntur itaque ab aliis suspivionim sagittse ab imo cordis cvulsse, ab aliis ignita) orationis tsedse accensa3: volant undique sagitte potentis acuta; cum carbonibus desolatoi'iis. Hinc isti in funda et lapide, illinc illi in splendore ful-gurantis liast» suae dant crebros ictus in gemitibus inenarrabili-bus, universis rugientibus a gemitu cordis sui. Nee dubium, in tam acri certamine, in tanto talium telorum imbre, quin ccelestes illre angelicarum virtutum phalanges crebra suscipiant miseratio-num vulnera, in tantum ut sauciatorum caterva necessitate urgente cogaturclamare: «Vulnerata charitate ego sum,» ntpoto pietatis affe-ctibus medullitus confossa et passim perforata. Eriguntur prseterea machinte meditationum, speculationum, contemplationum : patent jam urbis interiora ; ab alta siquidem contemplationis machina facile conspiciuntur qu;e intrinsecus sunt vel geruntur. Applicatis denique ad murum machinis, et electorum ex omnibus bellatorum fortium ordinibus intus dispositis, aggrediuntur cominus propu-gnatores civitatis. Sed ne spiculis ex diverse venientibus aliqua er-rorum vulnera suscipiant, induti lorica jidoi, proteguntur galea spei, tenentes in manibns gladium spiritus quod est verbum Dei. His igitur e machinis, illis e propugnaculis fortiter dimicantibus, vicissim feriunt, et feriuntur, utiimque vulnerant et vnlnerantur, his compimctionis, illis pietatis vulnera suscipientibus. His itaque in liunc modum certantibus, alii ad torquendos lapides balistas erigunt, et de scripturarum canone ratas irrefragabilis auctoritatis sententias enumt: feruntur itaque in muros ingentes saxorum moles, lapides lapidibus illiduntur, ut ex crebra scripturarum colla-tione secretioris scieutke secreta patescant. Sed nee ista suiTiciunt, admovetur prseterea ad murum aries, et intercurrente directa ra-tiocinatione, validic augmentationis ictibus murorum firmitas tandem dissolvitur, et crebrescentibus circumquaque revelationum rimis urbis interiora patcfiuiit. Tandem aliquando mcenia urbis vario machinationum impulsu dejiciuntur, et illa alta profunditas et profunda altitudo mysteriorum divinorum penetratur; et murus ille spissus et altus in figuris et senigmatibus constmotus dirumpi-tur. Rupto itaque muro irruunt undique fortes et pers ever antes, scrutinio penetrant usque ad interiora austri; bis et aliis duntaxat, qui in eis audaciores sunt, irrumpentibus penetralia» divini palatii, ubietaudhmt arcana illa verba qiuu non licet homini loqui. Divi-

TRACT. I. I)E PUBGAT. ACT. PARTIS COfiNOSC.

duntur cieteri per vicos et plateas civitatis perscrutantes omnia, penetrantes abdita qnicque locormn et sedium secretiora, nihil intactum pneterenntes, nihil indiscussum relinquentes. Intrant tandem (nullo obstante) in seterna gazophylacia coelestium thesau-rorum, in quibus abscondita jacet altitude divitiarum sapientiai et scientise Dei. Eapit itaque quisque quod potest: ab alio sermo sa-pientiic, ab alio sermo scientia; vendicatur; huic cedit discretio spirituum, illi genera linguarum. In hunc itaque modum ilia: gazse spiritualium charismatum ab aliis et aliis varia sorte diripiuntur, ut constet quod Veritas attestatur, Matthsei 11.« Quia regnum coclo-rum vim patitur, et violenti rapiunt illud. » Direpto itaque coele-sti thesauro a virtutum praidonibus, omnes onerati spoliis et onusti prteda cum alacritate redeunt, et per aliam viam revertuntur in re-gionem suam. »

H:ec igitur sunt arma militia; nostra?, quibus de nobis ipsis effe-cti victores, per extirpationem omiiivim,quaj Deo displicentia domi-nantur in nobis, et relictis ac dissipatis inferius vitiis, peccatis, passionibus, facile montem perfectionis sohiti et exonerati conscen-demus, ibique gloriosi triumpbatores effecti coelo vim inferemus, et violenter illud rapiemus. Videamus igitur, quibus nos ex parte cognitionis purgare debemus.

DISCURSUS li.

DE IIS , QUIBUS PURGANDA EST ANIMA QUANTUM AD PARTEM COGNOSCITIVAM.

Incipientes activam animte purgationem, quantum ad partem cognoscitivam, sciendum primo est quibusnam debeat purgari; deinde qaomodo, vel quo medio debeat purgari: ut bis prsecognitis statim ad exercitium activa; purgationis, cum auxiliis divinse gratia; prBevenientis et adjuvantis accedamus. In hoc igitur discursu disse-rimus de iis, quibus purganda est anima quantum ad partem cognoscitivam ; in sequentibus disseremus de modo vel de medio, quo huj usmodi debet purgari.

PARS. I THEOL. MVST. I)E VIA PURGATIVA.

ARTICULUS I.

QU0M0n0 PURGANDA SIT MEMORIA SUIS NATURALIBUS

NOTITIIS.

Alloquimur quidem nunc tyrones, sou incipientes viam perfeetio-nis et mentalis studium orationis; sed tarnen sic eos instmimus, ut paulatim ad exercitium proficientium dirigamus, et ad statuin pov-fectorum adducamus, de via purgativa ad ülurainativam, et de illu-minativa ad unitivam disponentes. Si quis enim in via semper purgativa, et in ipsis vit® devota; principiis vellet sistere, tam alta et tam solida, quam hie tradimus, doctrina non indigeret, sed in ipsis deberet vitic spiritualis morari rudimentis, qua; communiter ab omnibus pene sciuntur, et in quibus aliqui sedindocti totalem con-stituunt perfectionem; sed pace eorum dixerira, decipiuutur: ne-cessaria quidem sunt incipieutibus, sed ad perfectionem vitro spiritualis non sufficiunt; sicut lingua? latina; rudimenta sunt quidem necessaria tyronibus, sed eis non sufficiunt ad perfectionem illius. Volentes igitur animasorationideditas, et ad statum perfectionis aspirantes instruere, sigillatim secundum diversas in via perfectio-nes, eis documenta convenientia et utilia trademus.

Ad hujus doctrina; majorem evidentiam, supponimus, quod per notitias naturales intelligimus omnes illas cognitiones seu appre-hensiones, quas mediis sensibus tam externis quam internis forma-mus. Ut autem ab ipsis statim initiis totum nostra; cognitionis exercitium ex communi philosophorum doctrina manifestemus, supponimus quod homo constans anima rational! et corpore, simul est materialis et spiritualis. Unde et cognitionem habet et materialem more brutorum, et spiritualem more angelorum. Sic anima ratio-nalis est forma corporis quod animat, ut non totaliter ab eo absor-beatur, sicut alue forma; seu anima; materiales, sive deductse de potentia materia;; sed manet supra corpus elevata, ac independen-ter ab eo subsistens, ut apparet in ejus separatione, ubi per se sola subsistit. Et hoc ideo, quia deforis advenit materia;, sive creatur subsistens in ordine ad corpus. Quatenus igitur anima rationalis est forma corporis, habet potentias corpori afflxas, quas vocant or-ganicas, quia resident in quibusdam partibus corporis, debite prae-

TIIACT. I. DE PUBGAT. ACT. PAttTIS COGNOSC.

paratis et ab eadem anima organizatis ad eliciendas hujusmodi potentiarum operationes; quatenus autem est forma supra corpus elevata, et independentev ab eo subsistens, liabet etiam potentias supra corpus elevatas et ab eo independentes tam ad esse, quam ad proximo operari (remote namque pro statu unionis ad omnem suam operationem dependet a corpore). Potentise prioris generis sunt tam partis vegetativfe, quic non pertinent ad prsesens intentum, videlicet uutritiva, augmentativa, et generativa, quam partis sensitivse, videlicet et cognoscitiv£e statim adducend», et affectivte qu;e sunt appetitusconcupiscibilis etirascibilis. Potentie posterioris generis sunt intellectus ad cognitiouem, et voluntas ad affectum.

Potentise cognoscitivse, ad quas spectant notitüo sive apprehen-siones naturales, de quibus agimus in pr;csenti, multiplicatse sunt in parte sensitiva, nou autem in parte intellectiva; nam uuus intellectus ob maximam sui perfectionem ac immaterialitatem, omnia cognoscit {|u:l' potentie sensitive cognoscunt, et multo plura ac po-tiora, scilicet immaterialia, ad quae sensitiva) materiales non pos-sunt attingere; qiue enim sunt dispersa in inferioribus, simt uuita in superioribus.

Potentüe cognoscitivre partis sensitiva? dicuntur sensus, qui di-viduntur in externos et internos. Sensus externi sunt quinque, videlicet, Visus, cognoscitivus sive perceptivus lucis et colornm; Au-ditus, perceptivus sonorum; Odoratus, perceptivus odorum; Gustus, perceptivus saporum; et Tactus, perceptivus primarum qualitatum, caloris et frigoris, humiditatis et siccitatis. Sensus interni simt quatuor et perfectiores externis ; externi namque sunt tantum ap-preheusivi objectorum, interni sunt et apprehensivi et judicativi. Primus internus dicitnr Sensns Communis in anterior! parte capitis adfrontem resideus; ad quem sensus omnes externi, tanquam ad commune receptaculum, omnes suas species intentionales referunt; iisque facile propter humiditatem receptis circa diversitatem objectorum judical, discernens inter colores, sonos, odores, sapores, ac qualitates tangibiles. Huic succedit Imaginatie sive Pliantasia in media capitis aut cerebri parte sita, quae paulo siccior magis im-pressas retinet species; cumque sit perfectior sensu communi, simul species sensatas componit, et ex monte v. g. et auro format mon-tem aureum. Sed quia ad animalium conservationem necessarium est, quod qutedam iutentiones percipiantur, quce in speciebus inten-

PARS I. TIIKOL. MYST. DE VIA PURGAÏIVA.

tionalibus manifeste non rehicent, inde est, qnod author naturae provisit de alia quadam potentia,qua3 in ceteris animalibus dicitin* vEstimativa, et in homine Cogitativa, cum in eo ex conjunctione ad intellectum aliquid discursus participet; lisec potentia notior iraa-ginatione, ac prope ipsam in intima parte cerebri collocata, ex phantasmatibus aliquas intentiones colligit; sicut in ove vel agno ex phantasmate lupi colligit-intentionem inimicitise, ex phanta-smate canis intentionem amicitiaj; similiter in ave ex phantasmate paleai colligit intentionem convenientiaï ad nidum fabricandum. Tandem est in posteriori parte capitis Memoria ad hujusmodi conservandas intentiones, qmo in homine dicitur Reminiscentia; quia in aliis animalibus solo instinctu naturse vol data solum occasione pneteritorum recordatur, in homine propria industrla et artilicio recordatur.

In parte vero intellectuali est unica potentia cognoscitiva, scilicet Intellectus dictus possibilis aut passibilis, qui beneflcio intel-lectus agentis phantasmata illuminantis, rccipit species intelligi-biles ab illis abstractas, qiue non directe reprsesentant individua, sicut ea repnesentant phantasmata ex quibus abstrahuntur, sed representant naturas nniversas, quas intellectus in his speciebus cognoscit immediate et directe, arguitive autem ex iHis cognoscit res pure spirituales. Hie cum sit unica potentia, ada;quat, imo excedit omnes potentias sensitivaj partis supra enumeratas : omnia quippe cognoscit quae ilia} cognoscunt, secundum omnes temporis dilt'e-rentias. Cum nascimur, est quasi tabula rasa, nihilque potest co-gnoscere, nisi per sensus externos et internos intret et ad ipsum perveniat, quamvis in statu separationis infusas habeat species, pro illo statu necessarias, quas in statu unionis acquirere non potuit; supernaturaliter etiam aliquas species infusas recipit, ad reprse-sentanda qiucdam objecta eminentiora, qua; per acquisitas reprse-sentari non possunt. Intellectus, ut conservativus specierum intel-ligibilium, dicitur Memoria Intellectiva. Unde in parte intellectiva sunt realiter idem intellectus et memoria. Huic solum adjungitur alia potentia. alFectiva scilicet Voluntas, qua) est appetitus rationalis; cujus objectum est bonum, sicut objectum intellectus est verum.

Ex pracedenti discursu, brevi quidem et compendioso, si res descriptie attendantur (quem hie pramittere necessarium fuit, ad evidentiam omnium de quibus in hoc opere disseretur), constat in

TRACT. I. I)E I'UIUIAT. ACT. I'AIITIS COCNOSG.

quibus potcntiis apprehensiones sen notitia; naturales reperiantur : reperiuntuv qnidem in actu cognitie transeunter in quatuor sensi-bns internis, sed in habitn et permanenter reperhmtur in imagina-tione sive phantasia, et in memoria sensitiva; verum utroqne modo et eminentiori reperiuntur in intellectu. Specialiter autem in hoc articnlo fit mentio memorise, sen sensitiva;, sen intellective, quia notitie subito transeuntes non tantum damni possunt afferre, quantum notitiaj diutius in memoria remanentes, et ad actum saspius re-deuntes. Unde principaliter circa memoria; purgationem activam disserimus; ex his tamen qua; dicuntur, etiam colligetur qualiter omnes potentite cognoscitiva; propriis sint notitiis et apprehensioni-bus purgand®.

Apprehensiones autem sive notitia; naturales sunt in triplici differentia. Qusedam sunt moraliter malie, qua; scilicet inducunt ad peccandum, vel a peccatis causantur; quales sunt practica; noti-tiic fornicationis, homicidii, furti, odii, et similes (speculativa; siquidem purse, maxime in viris doctis, ad sui et aliorum instru-ctionem, non sunt mala; ac vituperabiles, at potius bona; et lauda-biles). Qua;dam sunt moraliter bona;, qua; scilicet inducunt ad actus virtutis, vel ab illis causantur; quales sunt notitia; tarn speculativa; quam practice prudentie, justitie, fortitudinis, tempe-rantie, misericordie, et similes. Quedam denique sunt ex propria specie ad bonum et ad malum indifferentes (quamvis in individuo singule sint ex aliqua circunstantia bone vel male), quales sunt notitia; scientiarum naturalium, diversorum eventuum,historiarum, negotiorum secularium, et similes que ex propriis circumstantiis vel laudabiles, vel vituperabiles redduntur.

Debet igitur, qui ad sanctitatem etad perfectionem aspirat, suam purgare memoriam omnibus apprehensionibus ac notitiis natura-libus moraliter malis; vel eas evacuando, si libertate prioris vite jam collegerit; vel impediendo, ne postmodum adveniant. Et hie deponit omnem malitiam, et exuit veterem hominem, et indult novum qui secundum Deum creatus est, juxta preceptum Apostoli. De hoe nullus catholicus dubitare potest, cum sit simpliciterneces-sarium non solum ad perfectionem vite spiritnalis, que in unione divina consistit, sed etiam ad substantiam vite spiritualis, que cum hujusmodi moraliter malis apprehensionibus, si libere conser-ventur admisse, vel de novo admittantur, consistere non potest.

PAUS I. TUEOL. MÏST. HE VU PURGATIVA.

Hanc totalem rnemoriso purgationem praecipit Apostolus Petrus Epist. 1, cap. 2, suis discipulis dicens:« Depouentes igitur oranem malitiam, et omuem dolum, et simulationes, et invidias, et omues detractiones, sicut raodo geniti infantes, rationabile, sine dolo lac concupiscite, ut in eo crescatis in salutem; si tamen gustastis quo-niam dulcis est Dominus. » Unde debet vir spiritualis ad vita) per-fectionera aspirans, non solum-a suis actibus priedictos morales defectns omnino deponere, sed etiam eorum notitias e memoria penitus delere, ut sic nunquam eorum recordetur, nisi forte ut errata prions vitai defleat.

Quantum ad notitias et appreliensiones naturales ex propria specie indifferentes, et qua! ex concursu alicujus circumstantise redderentur in individuo malse, debet idem affirmari quod de prio-ribus ex natura sua moraliter malis, cum eadem sit ratio de utris-que; parumenim refert, undenam hujusmodi notitisesint moraliter • malse, dummodo sint malic; fccdant quippe, depravant, et inficiunt memoriam, quamvis ill® priores sint magis nocivse et perniciosce, quam ista; posteriores, quia ill;i3 nulla possunt honestari circum-stantia ut reddantur bonce, cum tamen ista3 possint honestari ac reddi home, mutata circumstantia qua depravabantur. Sed absolute loquendo, quamvis hujusmodi notitias reddantur hie et nunc bona;, conveniens tamen imo necessarium est ad acquirendam perfectio-nem, ad quam animas dirigimus, et in ordine ad divinam unionem, quod sic eis purgetur memoria, ut non procuret quis easjam acqui-sitas conservare, vel ex industria de novo acquirere; cujusmodi snnt vanse qusedam et inutiles curiositates, qua) nec propria) nec aliorum saluti prodesse possunt; si namque prodesse possent, ut scientise et alia honesta exercitia, laudabiliter conservantur. Hujus ratio est: quia quanto memoria pnedictis inutilibus notitiis ad salutem occupatur, eo minus potest acquirere vel conservare alias ad salutem necessarias; quia, juxta philosophicum axioma,«intus existens prohibet extraneum.» Et si ilia; notitia; indilferentes, puta scientiarum, qua; ad salutem prodesse possunt, debent sic moderari et disponi. quod plurimum eis memoria non vacet, maxime dum anima prseparatur contemplationi, qua; earum speculatione posset impediri vel retardari, quia pluribus intentus minor est ad singula sensus, ut tam philosophia quam experientia docet, quanto magis notituc penitus inutiles debent evacuari et purgari, ne sa;pius occur-

TRACT, I. DE rUItCiAT. ACT. PARTIS COGNOSC.

rentes memovise contemplationis exercitium impediant. Uncle minim est, quod qui vanis rumoribus ant aliis inutilibus immoratur, sit bene contemplationi dispositus; quamvis enim tempore, quo se contemplationi accingit, velit eas deponero, sicpius tarnen et impov-tunte redibunt, ac mentem distralient, et hoc justa Dei permissione in pcenam curiositatis ac inii^elitatis anima). Nee miraudum est, si hoc istis accidat, cum viri sancti legitime et laudabiliter pro-priis officiis occupati, vix eorum notitiis ac distractionibus tempore contemplationis liberari possint; cum tamen Deus cum istis specialiter concurrat. Propterea B. P. N. Joannes ii Cruce libro 3. Ascensus montis Carmeli cap. 1, monet virum spiritualem, qui ad statum divinic unionis aspirat, nt bac procedat cautela, quod in omnibus rebus (hujusmodi scilicet indifferentibus) quas videbit, audiet, odorabit, gustabit et tanget, non sic afficiatur, ut procuret eas in memoria tanquam in archivio vol communi receptaculo con-servare; qnin potius sic se habeat, quod eas absque peculiari reflexione sinat currere, nee eis attendat, nisi forte necessaria indi-cetur earum consideratie, vel ad proprium, vel ad proximi bonum.

Quantum denique ad notitias et appreliensiones naturales mora-liter boifos, dicimus quod non debet eis memoria privari, imo necessarium est incipientibus viara perfectionis, quod sanctas hujusmodi notitias acquirant, ut mediis illis alias moraliter malas prius collectas excludant e memoria, illisque in memoria tanquam in sacrario quodam reservatis utantur in suis meditationibus, et ab illis postmodum suam contemplationem incipiant. Scd quando Dominus eos altius elevare, ac in divinam caliginem introducere voluerit, tune illis pro tune velut inutilibus dimissis Domini du-ctum sequantur, utinfra declarabitur.Quod autem sit necessarium viro spirituali sacras hujusmodi notitias, puta sanctorum, et inter eos Beatissiime Virginis Mariae, et prsesertim sacratissimse luima-nitatis Christi, in memorise sacrario conservare, docent commu-niter sancti Patres, mystici doctores, imo et Ecclesia Catholica, dum illorum sacras imagines non solum venerandas, sed etianx considerandas proponit, ut earum primo intuitu, et frequenti postea recordatione, mens sursum in coelestium meditationem ac divino-rum contemplationem assurgat; nee possimt esse inutiles, et multo minus nocivse viris quantumcumque contemplativis, non enim altissima Divinitatis in caligine contemplatio potest esse pro hoc

[•MIS I. Til KOL. MYST. 111! VIA PÜRGATIVA.

statu mortalis vitte continua. Uude ilia recedente debet anima sanctas hujusmodi notitias de memorise sacrario veducere, ut in tempore necessitatis earura pia meditatione proficiat. Propterea 13. P. N. Joannes a Criicc loco citato, cum aliis pradictis notitiis memoriam purgandam esse docuisset, monet tam on advertendum esse, quod studium et diligentia affectatai oblivionis aut exclusionis notitiarum natufalium, nunquam de Christo vel de sacratissima ejus humanitate debet intelligi: nam licet aliquando in sublimitate contemplationis ac simplici Divinitatis intuitu anima non recor-datur ipsius, quia Deus quasi propria raanu ad confusam, caligi-nosam, ac eminentissimam illam speculationcm spiritum elevavit, adhibere tamen diligeutiam et studium, ut ejus obliviscatur, nullo modo ipsi convenit; nam ejus consideratie et amorosa meditatie plurimum ad omne bonum spirituale proderit, et ea mediante faci-lius ad altissimum unionis gradum ascendetur. Et certe clarum ac evidens est, quod quantumcumque res aliie visibiles et corporales huic unioni prrestent impedimentum, propter quod debent ex-cludi a memoria; uon tamen in eorum numero computandus est ipse Dominus, qui propter nostram salutem descendit de coelis, qui est Veritas, porta, et via ad omne bonum. In aliis autem rebus totalis procuretur abstractie et oblivio, ita quod, quantum fieri poterit, nulla remaneat impressa memorise earum notitia, vel imago creata, non secus ac si non esseut in mundo, ac memoria relinquatur libera, et expedita soli Deo recipiendo, ut ita ab omnibus creatis vacua possit Deo possesso repleri. Quod tamen juxta superius dicta pro triplici notitiarum differentia debet intelligi.

ARTICULUS II.

QUIBUS NOTITIIS NATURALIIÏUS PRyKCIPUE PURGANDA EST

MEMORIA.

Non sequaliter omnes notitia; naturales rerum creatarum, in memoria conservatse, profectui spirituali nocent, nec a-quale prse-stant unioni divina; impedimentum; sed aliquse plus aniin;u nocent, ac majus dictas unioni prsestant impedimentum, ex his etiam quai cum statu gratia; sunt compossibiles, quia scilicet habitse magis

TIUCT. 1. 1)1! PÜROAT. ACT. PARTIS COIINOSC.

occupant menioriam, et sic absorbent, ut difficulter de Deo recor-davi possit, propter nimium earum rerum affectum, qui cultam con-sequitur notitiam. Propterea liarum prsecipue rerum notitiis natu-ralibus purganda est memoria, ut etiam nimic earum amore purgetur affectus. De his plura sigillatim forent dicenda, sed tamen hie breviter simul expedientur.

Debet igitur primo purgari memoria naturali patria?, parentum, et aliorum affinium notitia, ut sic ab inordinate eorum affectu libe-retur appetitus : quod facile fiet, si quis sibi persuadeat terrain esse locum exilii, et coelum esse patriam, et quod non habemus hie per-manentem civitatem, sed futuram inquirimus, quod inter homines sumus adveni» et peregrini, ac cives sanctorum in coelesti Jerusalem, et domestici Dei in regno coelorum; si quis juxta Christi pricceptum non vocet sibi patrem super terrain (inordinate scilicet affectu) recordatus quod unus est nobis pater in coclo, quem sa3pius in oratione dominica reverenterinvocamus,dicentes:« Paternoster qui es in ccelis, sanctificetur nomen tuum, adveniat regnum tuum, tiat voluntas tua sicut in coelo et in terra. » Cujus proinde nos obse-quio totaliter mancipare debemus, cui soli propter seipsum, aliis autem carnaliter etiam cognatis propter ipsum solum placere debemus ; nam « sicut eos qui nobis carnis cognatione conjuncti sunt, et quos proximos novimus diligere debemus, quandiu nobis in via salutis non obstant, sic quando eos in via Dei patimur adversaries, debemus odisse, ac fugiendo uescisse,» utait S. Gregorius homilia 37, in Evangelia. Propterea Christus Dominus, Luc:o 14, dixit turbis: «Si quis venit ad me, et non edit patrem suum, et matrem, et uxorem, et iilios, et fratres, et sorores, adhuc autem et animam suam, non potest meus esse discipulus. » Hoc S. Franciscus mira-bili monstravit exemplo, dum patrem in via salutis et evangelicai perfectionis sentiens adversarium, bonis cessit paternis, et rejectis etiam vestibus Isetanter dixit, sibi in posterura majorem facultatem fore dicendi: Pater noster qui es in ctslis. IIujc patriie, parentum et cognatorum notitia sic profectui spirituali animae ad divinam unionem tendentis nocere potest, et ordinarie uocet, ut, cum Deus sanctum Abraham in patrem fidei, et in patriarcham electi populi designasset, volens ipsum perficere, sibique specialiter unire, de patria; solo in longinquam traduxit regionem, dixitque ei:« Egrede-re de terra tua, et de cognatione tua, et de domo patris tui, et veni

PARS 1. TIIEOL. MYST. DE VIA PÜRGATIVA.

in terrara quam monstvabo tibi.» Et Dominus in Psalmis vocans animam ad unionis statuin, sic ait: « Audi, filia, ot vide, et inclina aurem tuara, et obliviscere populum tuum, et domura patris tui, et concupiscet Kex decorem tuum. »

Debet secundo purgari memoria naturali voluptatum et delicia-rum notitia, ut etiam earum affectu purgetur appetitus; sola quippe via crucis ad perfectionem ac divinam unionem adducit. Propterea magister veritatis suis ait discipulis: «Qui non bajulat crucemsuam, et sequitur me, non est me dignus. » Et sponsa dilecti sui desi-derans unionem ait:«Fasciculus myrrhse dilectus meus mihi, inter ubera mea commorabitur. » Ne eredant, qui delicias et voluptates etiam Melibus licitas sectantur, quod ad divinam •unionem pertin-gent : non invenitnr divina sapientia in terra suaviter viventium. De quibus ait Apostolus ad Philippenses 3:«Multi ambulant, quos saspe dicebam vobis, nunc autem et flens dico, inimicos crucis Christi; quorum finis interitus, quorum Deus venter est, et gloria in confusione ipsorum, qui terrena sapiunt; nostra autem conver-satio in ccolis est, unde etiam salvatorem expectamus Dominum nostrum Jesiim-Christum, qui reformabit corpus humilitatis nostras, configuratum corpori claritatis sua), secundum operationem, qua etiam possit subjicere sibi omnia.»Quasi diceret: inimici crucis Christi, quantumcumque se fideles etdevotosjactent, non ad divinam unionem ac vitajperfectiouem unquam attingent, inio'llnis eorum erit interitus, et pratensa gloria erit in confusione ipsorum, quia pro-prius venter est Deus eorum, cum ipsum oblatis omnibus deliciis, et concessis ultro voluptatibus adorent, quasi terrena sapientes: sed nostra conversatio iu ccelis est, quia vere sumus amici crucis Christi, et per ejus viam ad divinam tendimus unionem; propterea de ccelis salvatorem expectamus Dominum nostrum Jesum-Christum, qui nos sibi stricto vinculo perfectie charitatis uniendo, reformabit corpus humilitatis nostra;, configuratum corpori claritatis sute, per quamdam nostri in ipsum transformationem, secundum scilicet mirabilem illam amoris operationem, qua etiam possit subjicere sibi omnia cordis desideria.

Si cceterarum omnium rerum creatarum notitiis debet purgari memoria, ut jam dictum est, et mox amplius dicetur, multo magis voluptatum et deliciarum notitia purgari debet : quia, juxta communem sanctorum Patrum doctrinam, debemus eas

4

TRACT. I. BE PUHG \T. ACT. PAHTIS COGNOSC. 105

vincere, non resistendo, sed fugiendo. Cujus ratio est manifesta : ha; quippe sunt objectum sensualitatis, qu;e si earum exeitetui' pnesentia, propter connaturalem quodamraodo sensitivaj partis ad rationalem in natura corrupta rebellionem, sic exardescet in earum amore ac desiderio, quod per imperium rationis temperari non poterit; plus eniin sensibile ac prsesens objectum movet, quam intellectuals absens, si naturaliter loquamur post natura! corru-ptionem, ut ipsa constat experientia.

Debet tertio purgari memoria naturali divitiarum et commodi-tatum inde consequentium notitia, utetiam earum affectu purgetur appetitus. Cum enim pecunia; omnia obediant, ut dicit Spiritus Sanctus, divitia; sunt,utplurimum,omnium malorum instrumenta. Propterea Apostolus suum instruens Timotlieum, Epist. 1 ,Cap. 6, sic ait: « Est qusestus magnus pietas cum sufflcientia, nihil enim in-tulimus in hunc mundum, liaud dubium quod nec auferre quid possumus; habentes autem alimenta et quibus tegamur. his con-tenti sumus : nam qui voluut divites fieri, incidunt in tentationem et in laqueum diaboli, et desideria multa imitilia et nociva, quae mergunt homines in interitura et perditionem; radix enim omnium malorum est cupiditas, quam quidam appetentes erraverunt a fide, et inseruerunt se doloribus multis. » Et post pauca subdit: « Divi-tibus hujus sseculi pi-ccipe non sublime sapere, neque sperare in in-certo divitiarum, sed in Deo vivo qui prsestat nobis omnia abunde ad fruendum; bene agere, divites fieri in bonis operibus, facile tri-buere, communicare, thesaurizare sibi fundamentum bonum in futurum, nt apprehendant veram vitam. » Quibus verbis Apostolus non solum dissuadet desiderium et superfluum cogitatum divitiarum his qui eas non possident, si ad perfectionem velint pervenire, docens esse contentos necessariis ad victum et vestitum, sod etiam instruit divites non superbe sapere, nec sperare in divitiis, sed in Domino; quod fieri non posset, si divitias cum sollicitudine ac nimio affectu possiderent. Tantaraque vult Dominus esse divitiarum obli-vionem in electis servis suis, ut eis in Apostolorum persona dixe-rit: « Nolite solliciti esse dicentes : quid manducabimus, aut quid bibemus, aut quo operiemur? Msec enim omnia gentes inquirunt; scit enim pater vester quia his omnibus indigetis: quserite ergo pritnum regnum Dei et justitiam ejus, et ha;c omnia adjicientur vobis; nolite ergo solliciti esse in crastinum, crastinus enim dies

7

l'ABS I. ÏHEOL. MVST. HE VIA PUllGATIVA.

sollicitus erit sibi ipsi. » Et prius suam erga dilectos famulos suos specialem providentiam demonstvat, dicens quod si volatilibus,non serentibus nee metentibus, de victu providet abundanter, et tarn gloriose de vestitu liliis non nentibus; quanto magis de ntvoque providebit iis qui toto cordis affeetu divinse majestati suae deser-vient! Unde vult, quod totaliter in ipso fidentes, etiam de necessa-riis ad vie turn et vestitum non cogitent, sed cogitatum suum in Domino jactent qui eos enutriet. Et hocideo, quia non potest quis cogitare de divitiis acquirendis, quin sit valde in lioc sollicitus; et hajc sollicitudo mentem sic occupat, ut non possit libere Deo ser-vire, et multo minus divinse contemplationi vacare, ac Deo per in-timam unionem firmiter adhiurere.

Debet quarto purgari memoria naturali dignitatum et honorum notitia, ut etiam eorum affectu purgetur appetitns. Hanc doctrinam Christus Dominus suos docuit discipulos, volens eos humilitate et non dominatione crescere. Et primo, cum sancti Jacobus et Joannes primas sessiones in regno coelorum postulassent, severe etgra-viter eos arguit, dicens; « Nescitis quid petatis; » et exhortans ad tolerantiam passionum et contemptus, subdit:« Potestis bibere calicem quem ego bibiturus sum V » Et cum facta fuisset conten-tio inter apostolos, quis eorum videretur esse major, dixit eis Dominus, Luca; 22 : « lieges gentium dominantur eorum, et qui potestatem habent super eos, benefici vocantur. Vos autem nou sic; sed qui major est in vobis, fiat sicutminor; et qui pnecessor est, sicut ministrator. » Et exemplo sui probans, qui cum Deus esset, exinanivit semetipsum, subdit : « Nam quis major est, qui recum-bit, an qui ministrat? nonne qui recumbit? Ego autem in medio vestrum sum, sicut qui ministrat. »

Debet tandem purgari memoria naturali saecularium negotiorum notitia, quibus potest appetitus implicari; quia, ut ait Apostolus, « nemo militans Deo implicat se negotiis ssecularibus, ut ei pla-ceat cui se probavit. » Et similiter debet purgari curiosis aliis et inutilibus notitiis, quas quisque in seipso experietur esse impedi-mento ad contemplationem rerum ccelestium, et ad divinam unionem ; juxta enim cujusque dispositionem et inclinationem, hai vel illsc rerum creatarum notitia3 mentem occupant aut non occupant, mentem distrabunt aut non distrabunt, magis aut minus occupant et distrahunt. Qui igitur advertit aliquas notitias sibi plurimum

THACT. I. DE I'URÜAT. ACT. 1'ARTIS COGNOSC.

impediraenti ad internam recollectionem afferre, mentemque suam valde distrahere, plus debet iu purganda illis mcmoria studere, quam alius qui tantum damnum ex hujusmodi notitiis nou patitur, quamvis alias sint de rebus Ileitis : quid Bnim refert, quod mens gravioribus aut levioribus detineatur vinculis, si ad Deum non pos-sit elevari sursum, sed inferius detineatur ? Sicut parum refert avi capt:e, quod fortiori vinculo vel filo captiva detineatur, si non possit avolare, et pristinam libertatem acquirere; in hoc solum est differentia, quod in utroque casu vincula leviora facilius disrumpuntur, et libertas mentis sicut et avis potest facilius acquiri.

ARTICULUS III.

MUI/1VK PROVENIUNT ANIM/E UTILITATES EX PURGATIONE

I'RyEDICTA MEMORISE, ET MULTA DAMNA EX DEPECTU IPSIUS.

Bona, qua; proveniunt ex aliquo rerum exercitio, juxta sui con-ditionem ad tale movent exercitium. Et similiter dicendum de ma-lis qua; hoe vitantur exercitio. Bonum enim acquirendum directe movet voluntatem ad opus, malum vero fugiendum indirecte. Quamvis autem bonum honestum sit secundum se pnecipuum, ac bono delectabili et utili prseferendum, propter iniinnitatem tamen subjecti, siepius bonum delectabile vel utile movet efficacius quam bonum honestum, ut ipsa constat experientia. ünde, ut anima cou-templativa totis procuret viribus memoriam naturalibus rerum creatarum purgare notitiis, opus est proponere multas, qiue ex tali purgatione proveniunt, utilitates, et multa damna quae per illam vitantur, et ex defectu illius accidunt. Hiec duo simul contraria proponuntur, quia contrariorum eadem est doctrina, et contraria juxta se posita magis elucescunt.

Quantum igitur ad utilitates, qu;e proveniunt aninuc dum memoriam naturalibus rerum creatarum purgat notitiis, prima est, quod anima summa fruitur tranquillitate, et pace spiritus intima. Cujus ratio manifesta est: quia per hanc notitiarum naturalium purgationem tollitur causa turbationis et alterationis aninuc, scilicet ipssemet notitiaj rerum creatarum, quibus anima turbatur et

TAÜS I. THEOL. MY ST, DE VIA l'UKGATIVA.

distrahitur circa plnrima, cum tantum unum sit necessarium, ut scilicet cum Magdalena sedeat acl pedes Domini, et audiat verbum ipsius.

Secunda est, quod anima,raediante hujusmodi purgatione, fruitur puritate consciëntie, qiue per inordinatas rerum creatarum noti-tias, et per indebitum ad eas affectum ex earum notitiis provenien-tem, fccdatur et maculatur:sicut enimin materialibus ex contactu rei sordid® macula contrahitur, sic ex indebito affectu et contactu voluntatis ad res creatas accidit macula spiritualis. Puritas autem conscientuc maximum est bonum, non tantum utile, sed etiam de-lectabile. Propterea vocat Apostolus juge convivium purse con-scientire testimonium.

Tertia est, quod per banc purgationem activam memorise ex na-turalibus rerum creatarum notitiis, se liberat anima periculo et occasione multarum dsemonis suggestionum, tentationum, ac inter-norum motuum, qnibus plurimas et varias potest incurrereimpuri-tates conscientise, ut amplius ex dicendis constabit.

Quarta est, quod anima, raediante bac purgatione memoria! ex naturalibus rerum creatarum notitiis, redditur apta ct disposita ut immediate doceatur a Spiritu Sancto, qui se aufert a cogitationibus qua; sunt sine intellectu, et munda replevit Apostolorum corda. Et certe non potest Deus hoc memoria) vacuum pati, statim ipsam seipso replebit: si enim Deus in ordine naturae non patitur vacuum, nec etiam illud patietur in ordine gratis. Cum ergo videbit memo-riam notitiis creaturarum vacuam, divinis illam notitiis complebit. Undo quantum potest anima, procuret non novas acquirere creaturarum notitias, qua; potius obesse quam prodesse possunt; imo, si quas babet hujusmodi, memoriam illis purgare studeut. Quod si omnino non possit hujusmodi carere notitiis, sic tamen eis utatur, ut ex quocumque rerum eventu non moveatur, aut saltern non per-turbetur; nam, ut ait Psalmista, Psal. 38 : « In imagine pertransit homo, sed et frustra conturbatur; » et sequatur judicium ac consilium Salomonis,Eccles. 8, diceutis! « Cognovi quod non esset melius nisi Isetari, ct facere bene in vita sua : » sic faciet quisquis perpendet et intime penetrabit, quod quicquid accidit, Deo volente vel permittente accidit, et quod ad majorem semper Dei gloriam cadit, quantumcumque malum appareat : debet quidem malum displicere cum accidit, sed non debet mentem perturbare.

TRACT. I. I)K rOnCiAT. ACT. PAHTIS COUNOSC.

Quantum autein ad damna, qute proveuiuut anima; ex defectu prasdictajpurgationis memonte, quando scilicet quis vult naturales rerum creatarum notitias conservare, tria convenienter assignan-tur, quserefert 15. P. N. Joannes a Cruce, Libro 3 Ascensus montis Carmeli, et explicando manifestat Cap. 2, 3 et 4. Primum est, quod anima tales conservans notitias, mediantibus illis ac discursibus inde formatis, cadit in muitos defectus et imperfectiones, ut falsi-tatis, judicii temerarii, desiderii inordinati, jachmc temporis, et similium, quibus ipsa anima diversimode foedatur et corrumpitur. Quod cadat in varios defectus falsitatis mediantibus hujusmodi notitiis et discursibus,manifestmn est, cum stepius sit necessarium, quod ipsi discurrenti et consideranti, verum appareat falsum, cer-tum appareat dubium, et vice versa; difficulter namque in rebus naturalibus Veritas attingitur : e quibus omnibus seipsam liberat, si memoriam talibus purget notitiis. Quod similiter in multas cadat imperfectiones, constat ex eo quod qui passim attendit ad ea qu:e videt, audit, olfacit, gustat, et tangit, necessario percipit ex illis varios aft'ectus doloris, limoris, odii, vame spei, van:» compla-centia', vel vanne gloriae; qui omnes affectus sen passiones sunt ut plurimum imperfectiones, et aliquando certa peccata venialia, quandoquidem perfectam impediunt aninue puritatem, et purissi-mam ejus cum Deo unionem. Quod auteni hujusmodi generentur appetitus, manifesta patet experientia; quisque enim in seipso quo-tidie experitur, quomodo juxta diversitatem notitiarum et discur-suum, quos de pluribus.rebus ac eventibus format, sentit seipsum nunc dolore allligi, nunc timore premi, nunc odio accendi, nunc vana spe moveri, nunc vana complacentia delectari, nunc vana gloria extolli ;imo solum velle conservare rerum notitias et discursus, potest esse motivum et incitamentum hujusmodi motuum. Quod etiam in judicia temeraria siepius incidat, evidenter concluditur : qui enim notitias rerum in memoria conservat, facile de aliorum dictis ant factis discurrit sive bonis sive malis, in quibus aliquando bonum judicatur malum, et malum bonum; quibus vix poteritli-berari, qui notitiis hujusmodi memoriam non purgat. Et quamvis fieri possit, quod, dum hujusmodi defectus occurrunt, majori ex parte vitentur, si ad cos vitandos invigilet anima auxiliis divina; gratim praeventa et roborata, fiei'i tarnen non potest, quod omnes vitentur, si non procurat anima memoriam naturalibus rerum

PAHS I. TIIEOL. MUST. DB VIA VURGATIVA.

creatarum notitiis purgare. Undc in multis remanebit f'ccdata et impura; inipsis namque notitiis raultaj miscentur et latent imper-fectiones, ot aliqiuu ita subtiles et delicatse, quod incauta; aninue vix apparcntes aliqnam imprimunt impnritatem. Et radix istius est: quia, juxtacomraunem Theologorum doctrinam, licet cum or-dinariis divina; gratiao auxiliis possit quis singulos morales delectus vitare, non tamen onines absque speciali privilegio, qui dum uni vitando sollicite attendit, in contrarium plerumque cadit. Pro-pterea dicitur quod septies (sive pluries) in die cadit Justus. Et hoc privilegium soli JLieatissima; Virgini inter puras creaturas conces-sum fuit. Et quamvis concederetur, quod posset quis ex auxiliis divina3 grati:c non tantum singulos in particular!, sed etiam omnes bujusmodi defectus vitare, certius adhuc et tutius est, imo et faci-lius, per viam purgationis pnedictai illos vincere, quin potius pne-venire; sic enim simul omnes excluduntur, et in sua radice simul ac semel extirpantur, succisis namque talibus notitiis naturalibus rerum creatarum pullulare non poterunt.

Secundum damnum est, quod mediis bujusmodi notitiis potest diabolus animam subjicere, et in ea subtiliter operando multum lucrari: potest enim multas subministrare notitias, et eas multipli-care in anima earumcupida,Deo justo permittente judicioin poiiiam curiositatis ipsius ; sicque animam pluribus fccdabit impuritatibus superbise, avaritice, luxurise, guise spiritualis, invidice, ine, acediai; et in ea suscitabit odium injustum, amorem vanum; ac multis et miris modis earn decipiet. Et insuper sic in imaginatione notitias imprimit, quod falsie videantur verse, et vera videantur falsae. Tandem major pars deceptionum, malorum, et illusionum, qua; cau-sat dicmon in anima, bac via notitiarum et apprebensionum natu-ralium subintrat in animam. Unde, si anima prudenter bujusmodi notitiis ostium memoriae claudat, ostium etiam claudet prsedictis illusionibusdsemonis, et ab ejus damnis ac variis nocendi modis libe-ram se custodiet.Certum est enim, quod nihil potest dasmon in anima, nisi mediantibus potentiarum ejus operationibus, et consequenter mediantibus speciebus et notitiis sensibilibus, a quibus, tanquam a primis motivis, potentiarum operationes dependent: propterea, si omnibus illis spolietur etpurgeturmemoria, nihil amplius potest diabolus, cum nonhabeat unde in animam irrepat.« Vellem, sub-jungit idem 13. P. N., ut persoiuc spirituales tandem conciperent et

TRACT, 1. I)i: PURGAT. ACT. VAKTIS COONOSC.

viderent, quot damna causant diemones in anima, mediante memo-ria, quandoscilicet naturalibus rerum creatarum notitiis uti voluut; quot tristitias, quot afflictiones, et vanas complacentias suscitant in ea circa rés quas considevant, quot etiam impuritates in ea relin-quunt; et tandem mentem distrahunt a summa ilia recollectione et quiete, qua debet anima secundum omnes suas potentias soli bono Divinitatis incomprehensibili inhserere suaviter, ab omnibus aliis sensibilibus et apprehensibilibus separata.»

Tertium damnum est, quod hujusmodi naturales rerum creatarum notitia; possunt impedire bonum morale animse, et ipsara bono spirituali privare. Quod impediant bonum morale, probatur ex eo quod hoc bonum consistit in passionum moderatione, et in appeti-tus mortiflcatione; ex quibus sequitur tranquillitas, pax et requies aninuc, quod ad bonum morale pertinet: nou potest autem anima perfecte passioues moderatas habere, nec appetitum debite mortifi-catum, nisi separando et excludendo a se ea undo affectus nascuntur. Cum ergo non nascantur in anima turbationes, nisi mediis memoriae notitiis et apprehensionibus, illis seclusis et oblivioni traditis, non est qui pacem turbet. et appetitum moveat; nam, ut vulgo dicitur, quod oculus non videt, cor non desiderat. Hoc singulis experimur momentis quod quoties anima de aliquo cogitat, juxta naturam ap-prehensionis diversimode manet circa illud mota, et parum aut mul-tum alterata; si namque fuerit ipsi grave et molestum, motum tristitifc vel odii percipit; si vero fuerit dulce et gratum, motum gaudiivel desiderii colligit; propterea in harum apprehensionum mutatione succedit in anima turbatio; nunc enim gaudet, nunc tri-statur, nunc odit, nunc amat, nec in eodem statu semper manet; unde non potest tranquillitate morali frui, nisi sollicite procuret omnes rerum creatarum apprehensiones a se expellere. Quod etiam hujusmodi notitise privent animam bono spirituali, clare probatur ex dictis: anima siquidem, alterata et turbata passionibus et inor-dinatis affectibus, quatenus talis, non est capax boni spiritualis, quod non imprimitur nisi aniimc pacificse, et ab omni motu passionum tranquillie. Etinsuper, dum distinctis rerum creatarum vacat notitiis, non potest, apprehensibilibus intenta, Deo incomprehensibili suaviter attendere; ad Deum siquidem, in caligine contemplandum, debet potius tendere non comprehendendo, quam comprehendendo, et debet commutabile ac comprehensibile commutare in incommu-tabile ac incomprehensibile.

PARS I. Til MOL. MY ST. HE TIA PUKCATIVA.

ARTICULUS IV.

NOÏIT1IS S U PERN AT U R A.I. IBUS DISTINCTIS PURGANDA EST

MEMORIA.

fias vocamus supornaturalés notitias, qua; medio supernaturali acquiruntur, sicut cas vocamus naturales notitias, qiia3 medio na-turali acquiruntur. Tot autem sunt species supernaturalium notitia-rum, quot et naturalium; cum ambaj potentiis iisdem acquirantur, quamvis diverse medio vel modo. Et, licet de istis sit fusins agendum infra, 2 P. Tract. 3, Disc. 4, liic tamen aliqua prsenotare neces-sarium est ad complementum doctrinse.

Sicut igitur in ordine naturali notitise seu apprehensiones multam sunt et diversa?, Juxta diversitatem sensuum quibns acquiruntur; sic ét in ordine supernaturali. In utroque ergo notitia; seu apprehensiones acquiruntur primo, per quinque sensus externos, scilicet visum, auditum, odoratum, gustum, et tactum: unde quseclam sunt visiones, quscdam auditiones, qua'dam olfactiones, qiuedam gustus, quaedam tactus; hujusmodi siquidem operationes tam via naturali ordinarie, quam via supernaturali extraordinarie succedunt. Deinde, sicut in ordine naturali sunt alia) notitia* seu apprehensiones magis interna; per sensus internos, qute communiter dicuntur imaginarise; sic etiam contingit in ordine supernaturali, in quo sunt visiones imaginarhe. Denique in utroque ordine sunt alias notitia; seu apprehensiones maxime interna;, scilicet intellectuales. Supernaturalium autem apprehensionum praecipua; sunt quatuor species: Visio scilicet, turn corporea, turn imaginaria, turn intellectualis; Revelatie, tum ut est declaratie alicujus mysterii supernaturalis in ordine ad fidem, tum ut est manifestatie alicujus divinas veritatis; Locutio, tum ut importat verba successiva, tum ut importat verba forrnalia, turn ut importat verba substantialia; et Tactus interims anima;.

Quamvis autem circa has omnes et singulas apprehensiones sive notitias supornaturalés sigillatim et in particulari loco citato di-cetur qualiter anima se debeat in eis gerere, nunc tamen in com-muni est instruenda. Dicimus igitur, quod anima volens secure in via

TRACT. I. DE PURGAT. ACT. PARTIS COfiNOSC.

perfectionis incedere, et certo ad divinam unionem pertingere, sic se debet circa supernaturales notitias et apprehensiones gerero, at vel in memoria conservet, vel eis memoriam purget.

Quando ergo Dens snpernaturaliter animce communicat genera-lera quamdam et confusam sui notitiam, qua) est manifestatio di-vinse veritatis in caligine, qualis ambulantibus per iidem et in amigmate potest communicari; vel quando Deus animse loquitur verbis substantialibus; vel quando perintimum illapsuin in reali prsesentia sic earn in intimo sui centro tangit, nt ipsa Deo pncsente quodammodo fruatur, debet ipsa anima notitias inde procedentes in memoria) sacrario conservare, quantum potest, et in ordine ad earum conservationem debet omnes alias, et maxime incompossibi-les, istis exclndere; quia in istis consistit unio divina ad quam ten-dit, et qiuc pro hoc statu mortalis vita; haberi potest.

Quantum autem ad omnes alias supernaturales notitias, quando-cunoque communicentur, sive per visiones, sive per revelationes, sivo per locutiones, quantumcumque certa foret anima eas a Deo procedere, debet eis memoriam purgare modo statim subjiciendo. Nee quidquam inde detriment! proveniet ipsi: nam dato et concesso quod verse et bonte sint velut a Deo procedentes (si namque forent malse a diabolo procedentes, plurimum damni animse curiosa) possent afferre, ut infra dicetur), statim ac communicantur, effectum habent in anima quem Deus prsetendit, independenter ab ejus in-dustria; et aliunde non vult Deus quod illis adhsereat anima tan-quam proprietaria, sed quod illis receptis, statim, illis relietis, ad divinam unionem-tendat, qu;e non in distincta aliqua notitia, sed in caliginosa Dei contemplatione sen in notitia ipsius generali et con-fusa consistit, pro hoc statu viatorum.

Cumigitar, ut suoloco dicetur, solum per exercitium tlieologica-rum virtutum anima Deo uniatur secundum omnes suas potentias (si-cut per gratiam sanctificantem unitur ei secundum suara substan-tiam),per exercitium quidem fidei secundum intellectum, per exercitium spei secundum memoriam, et per exercitium charitatis secundum voluntatem, certum est quod memoria non potest aptius et melius disponi ad divinam unionem per exercitium spei quam prse-dictis ipsain notitiis purgando : nam, ex una parte, objectum spei est Deus ipse nondum possessus, summum creatura) rationalis bonum; ex alia vero parte, quanto minus anima de rebus aliis possidet, tanto

PARS I. rilKOL. MYST. UK VIA I'URGATIVA.

magis habet capacitatis et aptitudinis ad sperandum illud sum-mum bonum, quod non possidet, et consequenter perfectiorem habet spem;manifestumestenim e contrario, quod quantoplus anima de rebus aliis possidet, tanto minus liabet capacitatis et aptitudinis ad sperandum illud summum bonum, et consequenter minus per-fectam habet spem: anima quippe,rebus aliis praeoccupata, non potest Deum possidendum in se recipere (qui solus earn replere et satiare potest, cum tamen cetera replere earn non possint, sed tantum occupare), maxime quia talis receptio ac possessio est per cognitio-nem et amorem fruitivum, qui rerum aliarum notitiis distrahuntur ad alia cognoscenda et amanda. Unde, quanto magis anima seipsam Deo servabit integram, spoliando et privando memoriam notitiis omnium aliarum rerum, quae non sunt Deus in seipso, vel Deus humanitus, cujus pnesentia seu recordatio plurimum prodest, cum sit via, Veritas, vita, dux, et author bonorum omnium, tanto magis ipsammet memoriam in Deo constituet; et quo magis vacuam aliis habebit, eo contidentius sperare poterit quod Deus ipsam sua divinitate replebit.

Debet igitur anima, quae in totali et pura spe divina vivere ac quiescere desiderat, quoties distinctie notitia; vel imagines occur-runt, non eis attendere, sed statim mentera in Deum elevaus eas excludere, non amplius in eanun consideratione immorando, quam i'orte proprii liecessitas officii, vel alia justa causa charitatis, obe-dientiïc et similium requiret; ct tunc adhuc advertere debet, ne gaudium et affectum, quem soli Deo servare debet, in eis collocet, nam alias posset inde damnum aliquod vel impcdimentum auimse ad divinam unionem provenire.

Sicut ergo sacras exterius imagines ita respicimus, et adoramus, ut non in earura curiosa speculatione sistamus, sed tantum illis tan-qua r motivis utimuiMit mentem in sanctos ibidem repr8esentatos,et. inde ad Deum velutad terminum nostrse devotionis elevemus ; sic pra3dictasdebemusrespicerenotitias,etiamsupernaturaleset sanctos, qu:« vivee sunt imagines, utin eis non sistamus, sed statim ac occur-runt,illis utmotivis utentes, ac relictis ad Deum contemplandum in divina caligine properemus. Nam si quis objectas sic intueretur imagines, ut earum artiticium et delineamenta vellet contemplari, etnunquam de pictura mortua ad vivum prototypum transire, mul-tum deciperetur, nullam utilitatem consequeretur, nee intentioni

TRACT. I. DE I'UIUUT. ACT. PARTIS COUNOSC.

Ecclesiae satisfaceret: simili modo, si quis internas rerum creata-rum imagines sive notitias sic vellet intueri, ut non statim mediis illis ad Deum ascenderet, periculosius erraret, propter nnüta damna quae possunt inde procedere, ut articulo sequent! dicetur; nec in-tentioni Dei divinitus eas communicanti corresponderet, qui solum communicat ut suumcausenteffectum, et illis statim relictis anima ad Dei contemplationem ascendat.

Conclndamus dicendo quod, quando notitiifi supernaturales sunt alicujus veritatis divina; sive perfectionis increatas, debent in me-moria conservari; quando vero sunt rerum creatarum, si advertat anima se fructum aliquem ex earum recordatione percipere, poterit earum recordari, non ut eis adhtereat, sed ut mediantibus illis re-novet et accendat amorem Dei in se, ac majorem ejus notitiam acquirat; quod si nullum ex earum recordatione fructum percipiat, non curet earum recordari, imo procuret non recordari, et eis totaliter memoriam purgare.

ARTICULUS V.

NOTITL'K SUPERNATURALES POSSUNT ANIMyR MULT A CAUSA RE DAMNA, SI EIS ADIIyEREAT.

Multo plura et majora damna possunt anima' curiosa? et incautie supernaturales notitia;, quam naturales rerum creatarum causare, ut fuse probat B. P. N. Joannes a Cruce, Libro 3 Ascensus montis Carmeli, Cap. 7 et sequentibus, ex quibus liic aliqua colligemus. Dicit igitur, quod si anima dictis supernaturalibus notitiis rerum creatarum curiosius adhsereat, quinque genera damni spiritualis incurret. Primum est, quod ssepius decipietur in suis judiciis, unum scilicet accipiendo pro alio. Secundum est, quod in proxima manet occasione cadendi in prsesumptionem aliquam aut vanitatem. Tertium est, quod diabolus facultatem et commoditatem habet ipsam decipiendi mediis hujusmodi notitiis et apprebensionibus, Quartum, quod impeditur unio Dei in spe. Quintuni denique, quod regulata et directa talibus notitiis non condigne judicat de Deo secundum ejus eminentiam, sed admodum defectuose juxta limi-

IIG PARS I. T1IE0L, MÏST. DE VIA PUHOATIVA.

tatam conditionem talium notitiarum ; qure singula suo ordine bre-viter demonstrantur.

Quantum ad primum genus damni spiritualis, certum est quod qui dictis notitiis firmiter adluerebit, supra ipsas reflectendo, ssepius in suis judiciis decipietur : si narnque circa res naturales in imaginatione repra^gt;sentatas vix certum potest formari judicium, multo minus tale poterit formari judicium circa res supernaturales, qua3 nostramexceduntcapacitatemetrariusaccidunt.Undejudicabit aliquando quod a Deo procedant, et solum procedunt ab imaginatione. Aliquando judicabit quod procedant a dfemone, et procedunt a Deo, vel e contra. Et aliquando circa proximum judicabit esse moraliter malum quod est bonum, vel esse bonura quod est malum. Aliquando judicabit esse falsum quod est verum, et esse verum quod est falsum. Quamvis autem circa veritatem rei non decipiatur, decipietur tamen circa qualitatem ac aostimationem ipsius : circa qualitatcm quidem, judicando illud quod liabet in imaginatione talem esse rem, et orit multum diversa, secundum illud Isaiïc 5. « Ponentes tenebras in lucem, et lucem in tenebras ; amarum in dulce, et dulce in amarum;» circa sestimationem vero, judicando parum esse quod est multum, et esse multum quod est parum. Et dato quod in uno secundum omnes ejus circumstantias recte judi-cet, in alio decipietur; et licet hoc damnum deceptionis in judicando non incurrat, quia suspendit judicium, aliquod tamen aliud damnum ex modo enumerandis incurret, si dictis afficiatur notitiis. Debet igitur anima, si nolit in judiciis suis decipi, non veile discu-tere quidnam sit illud quod experitur supernaturaliter in seipsa, qusenam erit talis aut talis visio, talis aut talis revelatie, talis ant talis locutio, talis aut talis notitia : non procuret lux'c discernere vel scire; nec multum de illis curet, nisi ut suo directori referat, per quem suadeatur ad purgandam hujusmodi supernaturalibus notitiis memoriam, et simul instruatur qualiter circa ipsas se debeat habere cum tali nuditate spirituali ac purgatione; cum hiec omnia non ita possint aninue prodesse in ordine ad divi-iiara unionem, quantum proderit minimus actus viva; fidei, vel lirmte spei.

Quantum ad secundum genus damni spiritualis, certum etiam est quod hujusmodi notitia¹, supernaturales ordinarie dant occasio-nem aninue cadendi in prasumptionem aliquam aut vanitatem, si

TRACT. 1 DE PÜRG.Vr. ACT. I'AKTIS COCNOSC.

do illis cuvet aut phirimum ajstimet: nam, sicut liber est et securus a tali periculo qui, nihil pnesumptione dignnm in se videns, de illis nou curat; sic e contrario qui communicationes illas supernatura-les multum aïstimat, facile credit se amicum Dei esse, cum sibi talia communicet, et simul de seipso quid magnum prsesumet. Et quamvis possit has divinas communicationes non suis mentis, sed purse Dei misericordise ac liberalitati attribuere, ipsique gratias referre, solet tamen qusedam satisfactio de illis, et occulta etiam suiipsius complacentia remanere, unde spiritualis superbia resultat animse incult:e. Potest hoc manifeste demonstrari, si dispositionem ipsius consideremus : contingit enim ssepius commoveri, indignari, et ivasci, dmn videt alios suum reprobare spiritum, vel non sic approbare, similiter dum audit eosdem ant etiam majores aliis favores divinitus communicari : qui motus inordinati nascuntur ex propria sestimatione et occulta superbia, quam tamen vix advertit donec multum radicata similes malos producit effectus; licet enim quamdam habeat proprise miserise notitiam, non tamen propterea vere dicitur humilis, humilitas namque non potest cum aestimatione sui, et cum satisfactione ac complacentia proprii spiritus consistere, ut apparet in pharisaeo, qui quamvis Deo gratias ageret de benefi-ciis ab eo receptis, ac de bonis operibus ejus gratia elicitis, rejicitur tamen ut superbus, quia sibi in eisdem operibus plus nimio com-placebat, prseferens se publicano ipsumque despiciens tanquam in-feriorem. Unde, licet verbis banc pharisan superbiam exterius non exprimat, interius tamen in corde fovet eamdem,aut forte majorem. De quo superius multa dicta sunt, dum ageretur de vitiis et imper-fectionibus, quibus aliquando viri spirituales abundant, antequam tam active quam passive purgentur. Ad vitandum igitur tam pesti-ferum, et in oculis divinse majestatis tam abominabile damnum, duo considerari debent: primum, quod virtus non consistit in hu-jusmodi notitiis supernaturalibus, aut motibus quantumvis subli-mibus harum communicationum sensibilium, imo potius consistit in eo quod non percipitur, in profunda scilicet humilitate, in for-mali suiipsius contemptu, et in vero humiliationis desiderio, quo quis appetat ab aliis pati et contemni propter Dominum ; secundum est, quod omnes visiones, revelatiouos, ac sensibilis gratia) motus non sequant in valore minimum humilitatis actum, qiuc charitatis habet elfectus: non enim curat quiu sua sunt, sed quae alioriim;

PARS I. TIIEOL. MYST. I)li VIA PUUUAT1VA.

uon cogitat qnis per earn malum, nisi de seipso; nee cogitat de seipso bonum, sed de aliis. Ex quo sequitur, quod ad vitandum hujusmodi damnum, purganda est memoria notitiis supernatura-libus, uncle tale damnum posset emanare.

Quantum ad tertium genus damni spiritualis, satis constat ex hactenus dictis, quantum potest diabolus in anima causare malum mediantibus notitiis supernaturalibus : potest enim primo eam decipere et illudere transfigurando se in angelum lucis, falsum pro vero, malum pro bono sub occulto et efficaci dolo proponens; potest secundo circa veras et bonas communicationes a Deo proce-dentes eam multipliciter tentare, sensibilem aut spiritualem erga illas affectum excitando motibus inordinatis; nam si anima tales sestimat notitias, et sibi in illis complaceat, facile erit diabolo in-ordinatum ejus appetitum et affectum circa illas augere, et sic in vitium gula3 spiritualis eam inducere : quod ut lacilius et felicius exequatur, solet gustum, saporem et delectationem in sensu interior! circa res etiam divinas subministrare, ut sic allecta et suavi-ter attracta anima potius ad illam sensibilem devotionis dulcedi-nem, quam ad amorem Dei verum attendat, vel saltern non sic ad amorem attendat, et plus illas apprehensiones aestimet, quam pau-pertatem ac vacuum spiritus, quod exigunt virtutes theologales, fides, spes, charitas. Unde paulatim eam decipiet, suas falsitates pro veritatibus suggerendo; cajca? siquidem animai jam falsitas non apparet falsitas, nec malum apparet malum, sed tenebras ju-dicat esse lucein, et lucem tenebras. Inde multa sequuntur incon-venientia, tarn circa naturale, quam circa morale ac spirituale. Totum hoc aninue contingit, quia statim a principio supernaturalibus notitiis juxta superius dicta memoriam non purgavit, nec consequenter purgavit affectum earum desiderio : quod, cum prima facie non tantum appareat esse malum, non procurat vitare, etsic imperceptibiliter crescit; quia, ut vulgo dicitur, parvus error in principio tit magnus in fine. Propterea, ad vitandum hoc tam grande damnum, quod anima; potest a diabolo provenire, convenit, imo necessarium est, quod ipsa nolit in hujusmodi notitiis affectum et gustum constituere, si namque eis adhajreat, sensim csecabitur et cadet; gustus namque, delectatio et complacentia paulatim emolliunt et excsecant animam, ut videtur indicare David, Psalmo 138, dicens :« Et nox illuminatie mea in deliciis meis. »

TRACT. 1. DE PIRGAT. ACT. I'ALITIS COIINOSC.

Quantum ad quartum genus damni spiritualis, jam ssepius dictum est, omnino necessarium esse, ad hoc ut anima perfecte possit per spem uniri Deo, quod remmtiet omnibus qusepossidetet possidere potest per memoriam: quia, ut spes sit perfecta, et totaliter de Deo, nihil prseter Deum esse debet in memoria; et cum nulla species sive figura memoria; impressa sit Deus, aut Deo simi-lis, inde est, quod si velit anima talöm aliquam speciem in memoria retinere, eique udluurere, ponet impedimentum unioui divinae, ad quam aspirat, turn quia per illam occupatur et implicatur, tum quia per ejus possessionem amittit spei perfectionem. Necessarium est igitur, ut anima procuret esse nudam ac perfecte purgatam omni notitia supernaturali distincta, ut non impediat sui cum Deo unionem secundum memoriam in spe perfecta.

Quantum ad quintum genus damni spiritualis, etiam patet evidenter, quod si velit anima notitias supernaturales distinctas in memoria retinere, eisque uti in ordine ad divinam unionem, absque dubio defectuosum et indignum de divino Esse, ejusque eminentia simpliciter in eis comprehensibili. Judicium formabit. Et quamvis non expresse judicet Deum esse aliquid eorum qua; concipit, sesti-mare tamen has notitias, sibique in eis cotnplacere, facit quod anima non sic Deum ajstimat nee tam alte fte ipso sapit, quantum fides docet, dicens ipsum esse incomparabilem et incomprehensibi-lem ; nam anima totum a Deo tollit quod concedit rebus creatis ibi relucentibus, et insuper eas quodammodo comparat Deo, notitias earum sestimando; quod divina; prsejudicat perfection!; certum namque est quod nee ulla creatura, ccclestis aut terrena, nee ulla species aut notitia supernaturalis distincta, quantumcumque subli-mis, potest Deo comparari, vel aliquam cum divino Esse propor-tionem habere, cum Deus ipse non cadat sub ullo genere vel specie, et anima pro hoc statu mortalis vita; nihil distinete concipiat, quod sub aliquo genere et specie non cadat. Propterea dicitur tum Isaia; 64, tum 1 Cor. 2, quod « nee oculus vidit, nee auris audivit nee in cor hominis ascendit qnod prseparavit Deus diligentibus se,» scilicet ipsemet Deus ut est in seipso. Unde solum per fidem for-mans anima conceptum de Deo generalem et confusum, de ipso condigne judical, quantum patitur mortalis hujus vita; status. Debet igitur anima distinctas omnes rerum creatarum notitias supernaturales non ajstimare, dum ad Dei ipsius contemplationein

PAHS I. THKOL. JIYST. DE VIA l'ültfiATlVA.

aspirat; debet illas excludere, ut mentis oculos per fidem et spem perfectam in Deum possit erigere; et certum est quod solum per virtutes theologicas, ut saspius dictum est, poterit secundum omnes suas potentias Deo uniri. Qui praidictis rerum creatarum notitiis supernatnralibus afficitur et adhseret, quamdam Deo creator! irrogat injuriam, quod familiari B. P. N. Joannes aCruce de-claratexemplo: « Si quis enim ad aliciijus regis curiam introdu-ctus, hinc inde ad considerandos ejus servos ant clientes diverteret oculos, tanto minus judicaretur regem jestimare, quanto plus ipso non inspecto servos contemplaretur; et licet non formaliter regem despiceret expresso mentis judicio, facto tarnen illo virtualiter convincitur ipsum despicere, nam quanto plus sestimationis et admirationis servis attribuit, tanto virtualiter ac interpretative detrahit a rege, quem summe judicaretur astimave, si servis et aliis omnibus contemptis nee etiam aspectis, in solo rege contem-plando totaliter occuparetur. »

Certe magnam anima, per activam memorise purgationem ex distinctis supernatnralibus notitiis, consequitur utilitatcm, dum ilia mediante prsedicta omnia vitat damna spiritualia; sed insuper multas alias inde colligit utilitates. Primo remanet quieta et paci-fica, quamdiu talibus quot;notitiis est libera. Secundo liberatur perple-xitate judicii de veritate vel falsitate earum, et quomodo se debeat in eis gerere quando sunt vera vel falsie. Tertio liberatur ab in-quietudine ac multa temporis jactura, quam communicando eas suis directoribus incurrit; nullo quippe circa eas indiget examine, sijuxta superius dicta debeat omnes excludere et eis memoriam purgare.lt;Unde melius et utilius tune tempus insumet, si voluntas in amando Deum exerceatur, si paupertas spiritualis et totalis nuditas in barum supernaturalium notitiarum exclusione pro-curetur.

Non deerunt forte, qui tantam spiritus paupertatem ac nudita-tem reprobent, dicentes quod, si Deus hujusmodi notitiis superna-turales communicat, hoe facit ut mediis illis anima ipsi uniatur. linde male facit, et divinam unionem impedit, qui illas recusat; imo superbiam sapit, luec Dei dona rejicere, quasi posset anima virtute propria et absque hujusmodi divinis auxiliis ad Dei unionem pertingere. Quod si securum est, notitias naturales mora-liter bonas in merrioria conservare, securius adhuc et melius erit.

TRACT. I. DE t'UUGAT. ACT. PARTIS COfiNOSC.

notitias supernaturales a Deo procedentes ctiam conservaro, cum istse siut pretiosiores illis et multo nobiliores; constat enim ox ipsis terminis quod supernaturale nobilius est naturali, et ordo gratisc nobilior est ordine naturae, prasertim cum sponsus dicat sponsse, Canticorum 8 : « Pone me ut signaculum super cor tuum, ut signaculum super brachium tuum; » quod non aptius lit quam mediis hujusmodi notitiis supernaturaliter auim® commu-nicatis ipsius Dei memoriam conservare. Et alitor facere, est divini illius sponsi suavem extinguere memoriam, aic simul spiritus fervorem; quod maxime prohibct Apostolus, 1 Thessal. 5, dicens : « Nolite spiritum extinguere. » Et solum invigilandum est, et exacte traditis ab Ecclesia documentis ac certis iudiciis oxaminandum, an hujusmodi notitire sint a bono vel a malo spiritu procedentes.

Quamvis, ox hactenus dictis, et ex alibi dicendis constet, quid circa propositas objectiones diccndum sive respondendum sit, hie tamen breviter ad singulas respondetur, ad majorem doctrina) tra-dita; evidentiam. Dicendum igitur, quod quidom Deus lias supernaturales notitias anima communicat, ut earn mediis illis disponat ctproeparet ad divinam unionem; non tamen male facit, autdivi-namimpedit unionem qui illas rocusat conservare; quinpotius bene facit, et magis ad divinam disponitur unionem : nam, ut dictum est, statim ac communicantur a Deo, suum assequuntur effectum ad quom dantur, cui nec obstat, nec cooperatur animaj industria. Nec illas Deus hoc line communicat, ut anima illis afficiatur, sed ut humiliter tanquam indigna recusans, illis rolictis, ad Deum ipsum in confusa contemplatione mentem elevet; unde, si vellet in Ills immorari, non solum prsedicta damna infallibiliter incurreret, sod ctiam divina; voluntati contrairet. Nec luuc Dei dona rejicit anima raotu superbise, quasi credat se propria virtute et absque hujusmodi divinis auxiliis posse ad Dei unionem pertingere; imo rejicit ea motivo humilitatis, quasi cum S. Petro diceret Domino :« Exi a me, Domine, quia peccatrii sum; » et alias judicat hujusmodi dona suum statim sortiri effectum in ordine ad divinam unionem, ut dictum est, et suiipsius affectum circa ea non esse necessarium, at nocivum. Est autem magnum inter naturales notitias moraliter borias, et supernaturales a Deo procedentes discrimen; nam, quamvis istiu sint pretiosiores ac nobiliores, ilia, pertinent ad ordinariam

l'AKSI. TIIKOL. MVST. DE VIA PtfUGATIVA,

hominis uirectionem, imde vix possunt ullum damni spiritual is periculura afferre, et necessarise simt absolute ad hoe ut anima, malis moraliter uotitiis jam exclusis, de rebus divinis eogitet, et sic ad Dominum tendat, illisque sa'pius consideratis in meditatione exardeseat ignis (non enim semper divinas eontemplationis infundi-tur gratia); sed notitiae supernaturales distinct»; pertinent ad extraordinariam hominis directionem, unde possunt multiplex damni spiritualis periculnm afferre, nee necessarius est, imo noci-vus erga eas afl'ectus, in ordine ad divinam unionem, ut explicatum est. Unde securum est illas conservare, non autem istas. Quantum ad illud quod adducitur ex Canticis, dicendum quod signaculum sponsi super brachium et cor sponsic, est dilectio cliaritatis qutc viget in corde et apparet in opere, quia semper operatur magna si est; nee anima recusando dictas supernaturales notitias extinguit spiritum, imo conservat ilium, dum procediteo modo quo Deus vult eam procedere. Sic autem procedens anima, non tenetur multum temporis insumere ad examinandas supernaturales notitias, an ex bono an ex malo spiritu procedant: quia, si ex bono procedunt, ipsi proderunt; si ex malo, non ei nocebunt; quod si eis afficeretur, ex quocumque spiritu procederent, semper nocereut, magis tarnen aut minus.

Notandum est, quod hujusmodi notititc supernaturales, vel sunt sensibiles sive in jjarte sensitiva recepta;, vel intellectuales pure sive in parte intellectiva communicatie: ilhe sunt magis periculosa; quam istie, cum ilia; possint facilius vol a dsemone fingi, vel ab imaginatione formari, quod istis non contingit tam facile; et ista; sic firmiter intellectuali memoriae imprimuntur a Deo, ut saepius ipsarum recordetur anima, absque propria etiam industria, et semper ex ipsis mirabiles colligit fructus amoris divini, cacterarumque virtutum ; nee unioni divinae possunt sic obstare sicut alia¹ imagi-nariae, imo plurimum ad eam conducunt. Quomodocumque contin-gant notitiae supernaturales, et ubicumque recipiantur, anima juxta superius dicta mentem ex illis ad Deum elevet, dum ipsis recorda-tur, et nolit circa corticem illarum immouari, nee proeuret earum recordari, maxime si fuerint imaginariae; cum enim opus fuerit, absque ulla animae industria Deus eas excitabit in memoria.

THACT. 1. DE PURGAT. ACT. PAllTIS COdNOSC.

ARTICULUS VI.

OMNIBUS NOÏIÏIIS PARÏ1CULARIBUS PURGANDA EST PARS COGNOSCITIVA, UUM ANIMA AU DIVINAM OONÏEMPLAÏIONEM ELEVATUR.

Notitioe, sive naturales, sive supernaturales, possunt esse in parte cognoscitiva, vel in actu vel in liabitu : sunt in actu, quando consi-derat eas anima per potentiam cognoscitivam; sunt in habitu,quando remanent impressie in memoria, transacta earum cousideratione. Jam in praecedentibus articulis sufflcienter dictum est, qualiter anima circa tales notitias se debeat habere, quibus se debeat pur-gare quantum ad memoriam, et quas debeat conservare; nunc restat dicendum qualiter circa illas se debeat habere quantum ad actualem cognitionem, ut sic completa tradatur doctrina, circa purgationem activam partis cognoscitiva;.

Dicimus igitur, quod cum anima ad supernaturalem Dei contem-plationem, qua; pro mortalis vitas statu in generali et confasa ip-sius Dei notitia consistit, misericorditer elevatur (cujus infallibilia signa tradentur inl'erius), debet statim omnes notitias particulares et distinctas, sive naturales, sive supernaturales, dimittere, et tunc Deo loquenti et instruenti suaviter attendere. Hoc breviter nunc probandum est, fusius enim infra tum authoritate turn ratione de-monstrabitur. S. Bonaventura, Libro 1 de Profectu religiosorum, lo-quens ad intentum nostrum, sic ait: « Perfectie memoria.' est, ita hominem in Deum esse absorptum, ut etiam suiipsius et omnium qua; sunt obliviscatur, et in solo Deo, absque omni strepitu volu-bilium cogitationum atque imaginationum, suaviter quiescat.» Et Gilbertus Abbas, Serm. 1, in illud,« per noctem quaesivi quem dili-git anima mea,»ait:«Quid si ad inventionem dilecti et nox operatur? Cooperatur plane, et accommodate satis. Sicut in lectnlo sanctte quietis accipis otium, sic oblivionem quamdam intellige in nocte. Nec Salomon vult te scribere sapientiam, nisi in tempore otii; nec Paulus in antejdora extenditur, nisi prius eorum qua; retro sunt oblitus.In umbra rerumvisibilium oblivionem aliquautam accipo, in

('ARS I. TIIEOL. MÏST. DE VIA I'URGATIVA.

nocto oiiinimoclam. Quis mihi dabit sic advesperascere ? Dilcctio ipsa liane noctem inducit, quse reliqxia omnia nee respieit nee no-tare putat, dura ad ilium quem diligit intenta suspirat. »

Hujus doctrinaj ratio est manifesta : nara coutemplatio divina, licet non sit pura passie, sicut aliqni dicunt, est tarnen operatio mentis quietissiraa et snavissima, qua vacat anima Deo sibi prw-senti cum amorosa attentione. Cui actioni seu operationi non solum non potest anima proprio studio cooperari, sed etiam, si tune vellet operari propria industria, paciticam et quietissimam illam opera-tionera ac divinam communicationem incitatis suis actibus pertur-baret, ac prorsus impediret: nam certum est quod, si vellet anima juxta naturalem suarum potentiarum capacitatem operari, et maxime considerando, divinum illud opus inverteret, snamque pa-cera inquietarct. Tune otio potentiarum, cum simplici rerum coe-lestium intuitu et dulci consensu, ac frnitivo amore, non multiplici earum consideratione vel exercitie opus est; «icut enim tune anima; divina generalis notitia passive commiuiicatur, sic debet passive tantum, modo explicate, se gerere, absque ulla operatione interna vel externa.

Si passive et pacilice se babeat anima, communicatam sibi Spiritus Sancti gratiam, ac data couservabit charismata, quia Deo suaviter loquenti ac mirabiliter in seipsa operanti attendit; sin autem velit tune propria industria eonnaturaliter operari, Dei spiritura extinguit; interna quippe pax anira:c, ad divinam contem-plationem et communicationem requisita, quavis operatione natu-rali turbatur. Nam ut anima operetur eonnaturaliter per intelle-etum, vei reliectat super ea qua; divinitus patitur, necesse est quod formet aliquam imaginem aut notitiara, quam cousideret; et tarnen, cum liiuc distincta imago seu notitia de novo formata non possit exprimerc qua; tune Deus anima! eontemplando proponit, sequitur quod li;cc connaturalis aninne contemplatio supernaturalem illam contemplationis irifusa; distrahat, aut impediat operationem qua Dgus ei substantiam spiritus comraunicat. Undo, eum supernatura-lis contemplatio sit prannium ac finis connaturalium intellectus operationum, si, quando divinitus conceditur et in ca divini spiritus substantia communicatur, noliet anima in Deo suo suaviter quie-scere, sed operari vellet eonnaturaliter speciem aliquam considerando; vel super ea qua; contemplatur refleetendo, se haberet ad in-

TRACT. I. DE PÜRGAT. ACT. I'ABTIS COCNOSC.

star illius qui perveniens ad finem via), do novo vellet iucodoro, vel ad iastar alteiins qui perfectum opus vellet itcrum incipere, et consequenter semperlaborem via.'sustineret, et nunquam termini quiete potiretur; opus perfectum impediret, et nihil perfecti faceret, quia non potest seipsa pertingero adillud obtinendum quod ei liberaliter a Deo conceditur. Dicat igitur imitando sanctum Proplietam Aba-cuc :« Super custodiam meara stabo, et figam gradum super mu-nitionem, et contemplabor quid dicatur milii. » Quasi diceret: ero vigilans custodiendo potentias meas, non procedam in conuaturali-bus mcis operationibus; et ita contemplabor quid raihi supernatu-raliter ostenditur, revelatur, aut dicitur; ac fruar divinis communi-cationibus.

Quod si quis dixerit, quod anima penitus orit otiosa, nullumquo bonum consequetur, si non coaisiderat qiuu tunc sibi communican-tur, imo distractionem ac languorem patietur, nisi memoriam Dei saipius excitet, et multiplicatis virtutum actibus erga cumalflcia-tur, respondetur, quod maximum ex eo potentiarum silontio bonum adveniet: divinam scilicet sapientiam dulcitcr gustabit, quic mundo se communicat, dum medium silentium tenent omnia, et nox in suo cursu medium iter habet; et est impossibile, quod ullum accidat malum, aut ulla distractie et similis imperfectio, si me-moria, ceteris omnibus purgata et vacua, solo Deo repleatur. Tunc solum multas anima distractiones incurrit, ac ccelcstibus privatur bonis, quando memoriam, terrenis aperiens, divinis considerationi-bus claudit. Sileat igitur anima in seipsa, solique Deo suaviter at-tendens dicat: lt; Loquere Domine, quia audit unci 11 a tua. » Vult ccclestis sponsus quodsoror ejus sponsa « sit hortus conclusus, fons signatus. » Si cseteris anima notitiis clausa fuerit, et a Deo signata, penetrabit ad ipsam suavissimus ille Dominus, qui januis clausis intravit ad discipulos; eamque pace perfundet, quam immdus dare non potest; ejus potentias, intellectum, memoriam ot voluntatem divinis charismatibus implebit; expectot patienter ab omnibus aliis evacuata, et credat quod bonum ejus adveniet et non tardabit. Notandum tamen quod, quando contemplationis exercitium transie-rit, et anima piis poterit meditationibus ac sanctis discursibus va-care, optimum erit quod se illis occupet; si quiete illis vacare non potest, maneat in dicto silcntio, et postulet a Uomino qui dat omnibus afllucntcr.

I'AIIS I. TIIKOL. MÏST. Dl VIA l'UIKiAl'IVA'

Poterit forto quis dicore, quod ox tam rigida purgatione partis cognoscitivse naturalis usus cognoscendi dostruatur, quod maneat homo absque memoria, absque discursu, imo naturalium oblitus operationum, quod tarnen Deus non prajtondit, qui non dostruit naturam sed perficit. Respondetur, quod quidam in principio, quanto memoria magis ad divinam accedit unionem, tanto minus supra distinctas reflectit notitias, quia tunc in Deo totaliter absorbetur; sed quandojam ad statum unionis pervenit, ita quod eura habitua-liter quodammodo possidet, nou similem patitur abstractionem et oblivionem circa morales ac naturales opérationes, imo tune anima in rationabilibus ac necessariis operationibus majorem excr-cet perfectionem, omnessiquidem ejus opérationes sunt in hoc statu quodammodo divinai, ut suo loco dicetur: cum enim spiritu Dei, per intimum illapsum prajsentis, agatur secundum omnes suas po-tentias, ipse est qui movet et dirigit eas ad operandum. Docet igi-tur Dominus animam et instruit de his quae scire debet, et removet ea quae debet ignorare, facit recordari eorum qu:e conveniunt suo statui, et oblivisci eorum qua3 statum ipsius dedecent; facit amare qua3 propter Deum et in Deo sunt amanda, et odisse quae sunt odio liabenda ; quia talern animam velut sibi consecratam suajque di-viruc voluntati totaliter traditam in omnibus regit et gubernat.

Non potest quidem anima, etiam divintc gratioc auxiliis pra;-venta, tam perfect am sua industria partis cognoscitivi» purgatio-nem efficerc, cum in oa debeat naturalem modum cognoscendi eva-cuare, et supernaturalem acquirere; potest tamen se ad illam dis-ponere ac prscparare, ut illam, inchoatam active ab anima, in nocte obscura perficiat Deus, anima passive se habente.

TH ACT. I. UU I'lIlUJAT. ACT. I'ARTIS COUNOSU.

DISCURSUS III.

I)E MEDIO I'URGATIONIS AOTIV/E IN PARTE COGNOSDITIVA.

Cum cx dictis constet quibus dobeat partem cognoscitivam pnr-gare, qui so clivin;c prseparat imioni, nunc ad exercitium talis pur-gationis accetlciitos, medium proponimus quo fieri debet. Talc medium est oratio, pracipue mentalis secundum omnes partes quas includit: necesse qnippe est, ad active purgandam partem cognoscitivam, saltern in ipso conversionis principio, quod vanas appre-hensiones, et nocivas ac inutiles notitias excludat e memoria; quod aptius fieri non potest, quam pias meditationes et sanctos discursus formando in orationis exercitio, ut sic advenientes bonse cogitationes excludant malas praeexistentes, et sic mentem repleant ac firment, ut malas recipero nequeat etnolit. In reliquo igitur hujus tractatus agetur de oratione, praisertim mental!. In prsesenti quidem discursu declarabitur ejus natura, in sequenti vero proponetur ejus materia circa quam vcrsatur.

ARTICULUS I.

QUID SIT ORATIO, PR/ESERTIM MENTALIS.

Oratio diversimode definitur a sauctis Patribus. Sic a liasilio : « Oratio est boni cujuspiam petitio, qua) ad Deum a piis eifunditur.» Ab Augustino, in libro de Verbis Domini, sic definitur : « Oratio petitio quaïdam est. » Et, Serm. 230 de tempore, dicitur « Ascensio anima; de terrestribus ad coilestia, inquisitie supernorum, invisibi-liumdosidcrium. »A Damasceno, Libro3 dcFide,Gap. 24, dicitur oratio esse« Ascensio mentis in Deum, sive petitio decentium a Deo.»A Chrysostomo,Homilia 30 in Genesim, oratio dicHur esse® colloquium cum Deo. » Tandem definitur apte ex doctrina D. Tbomie 2. 2, Quaist. 83, quod est « desiderii coram Deo explicatio, ut aliquid ab ipso impetremus. » Ad cujus definitionis evidentiam, sciendum est

PAUS I. TIIEOL. MVST. DE VIA I'UROATIVA.

quod circa orationem tros actus possunt considerari: primus ost actus desiderii alien jus boni obtinendi, vol mali vitandi, sen a nobis seu al) aliis; secundus est practica liujus desiderii explicatio facta Deo, a quo tale bonum est obtinendum, et per quem tale malum est vitandum; quse explicatio desiderii non est per modum imperii, sed potius per modum deprecationis, cum Deus non sit inferior, cui possit imperari, sed superior, quem debeamus deprecari; tertius est adimpletio talis desiderii et deprecationis, per collationem boni desiderati, vel per ablationem mali. Primus actus est prsevius ad orationem. Tertius est effectus orationis. In secundo consistit essen-tialiter oratio, prout de ea disserimus in pnesenti tanquam de actu religionis.

Oratio non est actus appetitivse virtutis, sed rationis practica; et non speculative, quamvis annexos habeat actus tam virtutis appe-titiv:e quam rationis speculative, ut constat ex adductis defini-tionibus: cum enim sit petitio sive deprecatio ad aliquid obtinendum, non solum est locutio interna Deo facta, verum etiam est ordinatio ipsius actus ad illud aliquid obtinendum; manifestum est autem quod tam locutio interna quam ordinatio est actus rationis, et non virtutis appetitive. Et cum sit aliquo modo causativa illius quod petit, scilicet per modum petitionis et deprecationis respectu superiorum vol requalium, est actus rationis practice et non speculative ; in hoc enim differunt ratio speculativa ct ratio practica, quod ratio speculativa solum est apprehensiva rerum, ratio vero practica non solum est apprehensiva, sed etiam aliquo modo causativa. Quod autem oratio habeat annexos actus tam virtutis appetitive quam rationis speculative, constat ex adductis sanctorum Patrum definitionibus, et maxime ex ultima S. Augustini, ubi tam actus essentialis orationis, quam alii annexi exprimuntur. Per hoc enim quod dicitur, Ascensio anime de terrestribus ad ccelestia, dc-notatur actus rationis speculative; per hoc quod dicitur, Desiderium invisibilium, denotatnr actus virtutis appetitive; et per hoc quod dicitur. Inquisitie supernorum, nou quidem speculativa, sed practica ut est petitio inquisitiva, denotatnr actus essentialis orationis. Hec doctrina traditur a D. Thoma, 2. 2, Quest. 83, Art. 1; et Arti-culo 3, probat quod oratio est actus religionis: ad religionem enim proprie pertinet reverentiam et honorem Deo exhibere; et ideo omnia ilia, per que Deo reverentia cxhibetur, pertinent ad rcli-

TRACT. I. Dli PUIUiAT. ACT. PABUS COONOSC.

gionem : per orationem autom homo Deo revereutiam exhibet, in quantum scilicet ei se subjicit, et profltetur, orando, se eo indigere sicut authore suorum bonorum.

Unde quatuor ad orationem concurrunt. Primum est, quod ora-turus experientia cognoscat in se aliquem defectum, vol indigentiam alicujus rei. Secundum est, quod velit defectum et indigentiam illam excludere consequendo rem qua indiget. Tertium est, scire quod solus Deus est qui principaliter nostris potest succurrere ue-cessitatibus. Quartum tandem est, se Deo subjicere petendo reme-dium malis occurrentibus, et bonorum collationem. Manifestare igitur banc nostram mendicitatem Deo cum humilitate, petendo et sperando remedium, est formalis actus orationis.

Nihil nobilius oratione, ut docent communiter sancti Patres. Augustimis, Tract, de Miserie., ait:« Quid est oratione praclarius? Quid vita; nostra) utilius? Quid animo dulcius? Quid in tota nostra religione sublimius? » Gregorius Nyssenus, de Oratione Dominica, ait: « Nihil, ex his qua; per banc vitam coluntur et in pretio sunt, orationi praustat. *■ Et Chrysostomus, Libro de Orando Deo, dicit; « Considera quanta tibi est commissa felicitas, quanta gloria attri-buta, orationi bus fabulari cum Deo, cumChristo miscere colloquia, optare quod velis, quod desideras postulare. Qua; nobilitas orationis ex eo colligitur, quod angeli priusunt fidelium orationibus, et eas quotidie Deo offerunt, et in conspectu angelorum psallimus Deo, ut habetur in scriptura. »

Si oratio est nobilissima, cunctis etiam est utilissima, imo ne-cessaria ad soternam salutem, non solum secundum quid et ad melius esse, sod etiam simpliciter, tam necessitate medii, quam necessitate prsecepti, quod in pluribns obligat eventibus. Quod sit utilissima, demonstratur authoritate sacra; Scriptura; et sanctorum Patrum. Christus Dominus, Matthsei 7, utilitatem orationis pradi-cans, ait : « Petite et accipietis, quajrite et invenietis, pulsate et aperietur vobis; omnis enim qui petit accipit, et qui quserit invenit, et pulsanti aperietur. » S. Augustimis mira dicit circa utilitatem orationis; dicitenim quod « oratiojusti clavis est cooli, ascenditpre-catio, et descendit Dei miseratio.» Et alibi dicit quod « recte novit vivere, qui recte novit orare. » Et alibi docet quod « sicut ex car-nalibus escis alitur caro, ita ex divinis eloquiis et orationibus inferior homo nutritur. » Quod oratio sit necessaria ad leternam salu-

l'ARS 1. TIIKOL. MYST. HE VIA PUR0AT1VA.

tom, docct non solum sacra Scriptura, secl etiara coramunitev sancti Patres.Cypriamis, in expositione orationis dominicaj, sic ait; « Qui fecit vivere, docuit et orare, beuignitate ea qua scilicet et cactera dare et conferre dignatus est, ut dum prece et oratione, quam Filins docuit, apud Patrera loquiraur, facilius audiamur. » Gregorius, Libro 9 Moralium, Cap. 14, ait:« Preci itaque innitendura est, cum recta agimus, ut omne quod juste viviraus, ex humilitate condiainns. Propterea sanotus rex Josaphat dicebat ; « Cum ignoremus quid agere debcamus, hoc solum habemus residui, ut oculos nostros dirigamus ad Te. »Et merito, nam, ut dicitur in Psalmo, misericordia Dei nostram concomitatur orationem, ita ut sint inseparabilia: « Benedictus Deus, qui non amovit orationem meam, et misericor-diam suam a me.» Undo sic inculcatur in sacra Scriptura fidelibus oratio: Ecclesiastici 18, dicitur:« Ne impediaris orare semper; » Luca; 18,« Oportet semper orare, etnunquamdeficere;» AdColoss. 4: «Orationi instate, vigilantes in ea;»1 Tbessal. 5 :« Sine inter-missione orate; »Et Jacobi 5 ;« Orate pro invicom, ut salvemini. » Ad ostendendum hanc necessitatem maximam, tam medii quam pnecepti, de oratione sic loquitur Chrysostomus, Libro 1 de Orando Deo : « Quemadmodum corpus hoc nostrum, si non adsit anima, profecto mortuum est ac foctidum; sic anima, nisi seipsam incitot ad orandum, mortua est ac misera, ac graviter olens.»

Quia disserimus in prasenti de oratione, tanquam de medio quo pars cognoscitiva nocivis et inutilibus purgatur notitiis, non solum impetrative, per hoc quod orationis efficacia divina; gratitc impe-trantur auxilia, ut a prpedictis liberemur notitiis, sed etiam forma-liter, et hoc prsecipue, per hoe quod in oratione admissie coelestes uotitiïc removent alias : inde est, quod, priemissis his paucis qua; de natura orationis in genere, de ejus nobilitate, utilitate ac necessitate dicta sunt, accedendum est ad orationem mentalem, qua; maxime prsedictum causat effectum.

Dividitur igitur oratio ex parte actus, in mentalem et vocalem : mentalis interno mentis actu perficitur, vocalis externa voce expri-mitur. ütraque consistit essentialiter in petitione, ut jam dictum est. Mentalis oratio alia est naturalis et ordinaria, alia vero super-naturalis et extraordinaria. De supernaturali et extraordinaria secundum diversos ejus gradus, tanquam propria proficientium et perfectorum, agetur turn secunda tum tertia parte hujus operis.

TRACT. I. DE l'URüAT. ACT. I'AKTIS COONOSC. lol

cum sit perfecte illuminativa et unitiva mentis cum Deo. Unde solum restat hie agondum de naturali et ordinaria.

Sedquiaplurimi, turn sanctorum Patrum, turn aliorura mysticrc Tlieologia; Doctorum, inveniuntur tractatus, panels totam hanc materiam in prsesenti comprehendemus, quasi cunctis perviam, et communiter tritam, maxime quia toto hoc opere multa traduntur documenta, oblatis occasionibus, qua) ad ejus acquisitionem et exer-citium instruunt incipientes, quorum propria est. Sic autem dicitur naturalis, ut tamen ad ejus desiderlum, acquisitionem et exercitinm divinse gratia; requiranturauxilia; sed illis divinitus concessis potest desiderari,acquiri proprio studio, etcommuniterexerceri, cum tamen alia debeat supernaturaliter infundi, et gratuito infundatur ei, cui Deus voluerit misericorditer communicari; quamvis enim anima ad earn recipiendam se disponat, ad ejus tamen infusionem active non concurrit.

Oratio mentalis ordinaria sex habet partes vel quasi partes, id est sex actus ad illam vel pnevie vel simultanee concurrentes, videlicet: praparatio, lectio, meditatie, gratiarum actio, oblatio, et petitio, ad quam velut ad essentiam orationis cseteri priemittuntur actus. Ad fructuosamigitur orationem requiritur, quod qui salutari se tradit ejus exercitip, pnedictas omnes ordine prsedicto partes exequatur, saltem in principio, quando mens, ab humanis ac terrenis recedens notitiis, nondum est divinis et piis considerationibus assueta, ut sic gradatim procedens justo temporis spatio vacet interna? collectioni, et coclestibus occupata discursibus claudatur terrenis distractionibus. Sed ubi fuerit in hoc spiritual! exercitio satis firma et provecta, poterit juxta impetum et ductum Sancti Spiritus nunc uni, nunc alteri tantum parti vacare; curet tamen ne hoc exercitium in sola consumatur speculatione, necesse est ut excitatus inde affectus spiritualis ■ convivii particeps effi-ciatur.

In sequentibus igitur articulis explicabimus sigillatim, breviter tamen, propositas orationis mentalis partes, et in eis utiliter exercendis animam dirigemus, ut sic paulatim hoc exercitio spiri-tuali quoad partem cognoscitivam purgata purgatione activa, sive propria industria, disponatur ad supernaturalem ccolestium ac divinorum contemplationem, et ad intimam unionem cum Deo pneparetur. Licet autem Deus statim a principio donum orationis

l'ARS I. THEOI,. MYST. DE VU PÜRGATIVA.

ct contemplationis, irao et diviure unionis interdum speciali pvivi-legio conccdat aliquibus, tune tarnen eos via ducit extraordinaria : bic ordinariam et communiter tritam demonstrabimus.

ARTICULUS II.

DE PRyEPARAÏIONE AD ORATIONEM MENTALEM.

Duplex est praeparatio ad orationem mentalem, una remota, altera proxima. Preparatie remota consistit, tum in fnga distractio-num, et omnium eorum qua; recolleetionem internam turbare queunt, tum in continuato prajsentia) Dei exercitio, tum in puritate vitiB ac munditia cordis cum intima compunctione, et in hoe maxime. Hscc tria dicuntur remote mentem prfuparare ad orationem, quia multum pr;ccedunt exercitium orationis, et mediat alius actus qui dicitur prseparatio proxima.

Quod ad remotam prajparationem uecessaria sit fuga distractio-num, et omnium eorum qua; recolleetionem internam turbare queunt, ipso lumine rationis suadetur : certum enim est, quod tempore orationis mens debet esse in seipsacollecta, et ad Deum elevata, quia tunc resdivinas et coolestes considerare debet; nisi vero prius distractioues fugiat, et aliis occupetur, sine dubio tempore orationis animaj ipsis assueta; facile occurrent, et eam ad usitatam sui consi-derationem sensim allicient. Et quamvis tune illis anima noliet adhiürere, ab illis tamen compellitur et quasi captiva tenetur. Si namque viri sancti rebus externis occupati necessitate officii, vix earum notitiis possunt tempore orationis liberari, licet summa cum diligentia tunc earum procurent oblivisci, et ad hoc divinum auxi-lium implorent, ut dicitur de S. Bernardo qui chorum intrans externis occupation ibus prxcipiebat, ut ipsum redeuntem foris expectarent, quid illis succedet, qui voluntarie et absque necessitate frequenter et ordinario vacant iuutilibus ? « Solus ille, ait Ansel-mus, semper requiem mentis habet, qui a se mundi curas abjecerit.»

Quod ad eamdem prajparationem remotam necessarium sit con-tinuatum prsesentise Dei exercitium, sic facile probatur: oratio mentalis est mentis ad Deum elevatio; dum enim mentaliter orat

TRACT. 1. DE PÜRGAT. ACT. PARTIS COUNOSC.

anima, cum Deo conversatur, ipsum quodammodo prfcsentem in-tuetur, ipsum familiariter alloquitur: non potest autem facile sic elevari ad Deum, nisi repetitis frequenter actibus talem acquirat facilitatem ac consuetudinom; si namque ad facile connaturalium operum exercitium requiritur multiplicatio actuum, quibus acqui-ratur habitus, ut inductione generali et comrauni philosophorum doctrina constat, qui dicunt ex multiplicatione actuum, et non ex unico actu (nisi fuerit admodum excelleus et heroicus qui statim naturam subordinet, et victor trahat ad operandum), habitum acquiri, quo facile, constanter et delectabiliter natura operetur in determinata materia, circa quam prius difficulter, rarius et cum repugnantia operabatur, quanto magis ad facile, constans et delectabile mentalis orationis exercitium requiritur multiplicatio actuum, quibus orandi habitus acquiratur, cum tale exercitium non sit connaturale, sod elevatum supra naturam corruptam, qiuu potius sensibilibus et externisquam intellectualibus et internis propria inclinatione adlueret! Hasc autcm multiplicatio actuum consistit in exercitio pncsentife Dei continuato, quo tandem acqui-sito, tam facile Deum anima sibi proponit ante oculos, tamque delectabiliter cum ipso mentaliter prscseute conversatur, ut vix aliud in die cogitet, et nocte dormiens in ipso vigilet, juxta illud: i Ego dormio, et cor meum vigilat. * Anima igitur prajsentiiw Dei assueta, dum mentaliter orare voluerit, statim ad Deum elovatur, ibique juxta morem suum pacifica manet.

Quod denique ad hanc prseparationem remotam maxime sit neccs-saria puritas vitai ac munditia cordis cum compunctione, docet Eichardus de S. Victore, Libro 4 de Contemplatione, Cap. G, dicéns: «Puto ergo in hoc opere opus esse intima potius compunctione, quam profunda investigatione; suspiriis, quam argumentis; cro-bris potius gemitibus, quam copio.sis argumentationibus. Scimus autem, quia cordis intima nihil adeopurgat, mentisque munditiam nihil adeo reparat, nihil sic ambiguitatis nebulas detergit, seronita-temque cordis adducit,quam profunda et intima animte compunctio: « Beati, inquit Scriptura, mundo corde, quoniam ipsi Deum vide-bunt.» Studeat ergo cordis munditise, qui cupit Deum videro, qui in divinorura contemplationem festinat assurgere: non enim facile est, nee leve, humanum animum angelicam formam induere, et in supermundanum quemdam et vere plusquam humanum habitum

I'AHSI. TUEOL. MÏSÏ. DE VIA fBRGATIVA.

tVansire, spirituales pennas accipere, et se ad summa lovare. Ad hffic ergo quis idoneus? Quis ad ha3c opera dignus artifex invenitur, nisi cum divina gratia praveniat et subsequatur ? Longe enim hu;c contemplatio (videlicet sanctissimte Trinitatis, de qna specialiter agebat) omnem corporese similitudinis proprietatem excedit: quare non solum longe est ab imagiuatione, sed' omni quoque ratione superior. » Katio hujus est duplici ex capite manifesta. Primo, quia Deus summe bonus se maxime communicat iis, quos suis communicationibus aptos ac dispositos invenit: nihil autem ita disponit et prseparat divinis communicationibus, ac puritas vitse et munditia cordis cum intima compunctione; in subjecto quippe taliter affecto nihil hujusmodi communicationibus repugnat, quin potius omnia eis congruunt. Secundo, quia justum et condignum est, ut qui reliquo tempore Deum contemnit, voluntarie in multis offendit, ab ipso repulsam patiatur, ac omuino despiciatur, dum in oratione postmodum ad eum recurrit.

Prseparatio proxima muitos involvit actus, sed prsesertim reverentie ex parte divime majestatis, et humilitatis ex parte ejus qui se ad orationem praeparat. De hac prasparatione disserens V. P. N. Joannes a Jesu-Maria, Tractatu de Oratione, sic ait:«Proxima pragt; paratio in majestatis divinse magnitudiuis, ac proprise vilitatis consideratione consistit, ut se nimirum homo per affectus reve-rentias et amoris erga divinam majestatem, et per affectus humilitatis, semetipsum despiciendo, ac de peccati vilitate dolendo disponat. Et hunc oraturus pracferre affectum, cum sese ad orandum componit, debet; uti publicanum Evangelicum feeisse legimus, cujus oratio Domino Deo tantopere placuit. »

Dum igitur instat tempus orationis, elevet oraturus oculos mentis ad Deum; supereminentissimam ejus divinam majestatem, quam angeli trementes proe reverentia desiderant prospicere, pricsentem ubique consideret; et simul summam vilitatem suam intueatur. Et considerans quid sit Deus, et quid ipse, miretur Dei bouitatem et patientiam, qui se miserrimum peccatorem ante suum conspectum in numero servorum suorum admittat, cum tarnen ob sua dclicta tunc mereretur in inferno cruciari, ubi plures sunt, qui non toties, nee tam graviter divinam ejus majestatem offenderunt^dicat mira-bundus: cur non ego sicut illi ? cur non illi sicut ego ? et concludat cum Apostolo: « Gratia Dei in me vacua non fuit, gratia Dei sum

TRACT. I. DE PURUAT. ACT. PARTIS CCKINOSC.

id quod sum; » cum illi suis demeritis ac justo Dei judicio perve-nerint ad locum tormentorum, ubi sunt. Eepetat Siope cum profunda humilitato ac intima compunctione, ad imitatiouem sancti Fran-cisci:« Quis cs Domine, et quis sum ego, ut audeam accedere et stare coram te ? » Vel fusius dicat cum S. Augustine, Soliloquiorum Cap. 2 :« Miser ego, quando poterit obliquitas mea tuse rectitudini ad;equari ? Tu, Domine, diligis solitudinem, ego multitudinem; tu silentium, ego clamorem; tu veritatem, ego vanitatem; tu mundi-tiam, ego immunditiam sequor. Quid plura, Domine ? Tu vere bonus, ego malus; tu phis, ego impius; tu sanctus, ego miser; tu Justus, egoinjustus; tu lux, ego ciecus; tu vita, ego mortuus; tu medicina, ego a;ger; tu gaudium, ego tristitia; tu summa Veritas, ego universa vanitas, ut omnis liomo vivens. Heu quid igitur, 0 Creator, dicam ? Audi, 0 Creator: creatura tua sum, jam perii; creatura tua sum, jam morior: factura tua sum, jam ad nihilum rcdigor; plasma tuum sum, maims tuiu, Domine, fecerunt me, plasmaverunt me; manus, inquam, ilia;, qiuu aflixa; clavis sunt pro me : opus manuura tuarum, Domine, no despicias; vulnerama-nuum tuarum precor ut aspicias.Eccein manibus tuis,Domino Deus, descripsisti me : lege ipsam scripturam, et salva me. En ad to suspiro creatura tua : Creator es, recrea me. En ad te clamo factura tua: vita es, vivilica mo. En ad te respicio tuum plasma : plasmator es, restaura me; parce mihi, Domine, nihil enim sunt dies mei. Quid est homo, ut possit alloqui Deum factorem suum? Parce mihi colloquenti tibi; ignosce servo tuo, qui praesumit loqui tanto Domino: legem non habet necessitas, dolor me compellit dicere, calamitas quam patior cogit me exclamare. yEgrotus sum, ad medi-cum clamo; c:ccus sum, ad lucem propero; mortuus sum, ad vitam suspiro. Tu es medicus, tu lux, tu vita : Jesu Nazarene, miserere mei. Eili David, miserere mei. Eons misericordiae, audi quid ad te clamat infirmus. Lux qua; transis, expecta caecum, pnebe ei manum ut ad le veniat, et in lumine tuo videat lumen. Vita vivens, revoca mortuum. Quid sum ego, qui loquor tecum ? Vse mihi Domine, parce mihi Domine: ego cadaver putridum, esca vermium, vas foetidum, cibus ignium. Quid sum ego, qui loquor tecum ? Va; mihi Domine, parce mihi Domine: infelix ego homo, homo, inquam, natus de muliere, brevi vivens tempore, repletus multis miseriis; homo, inquam, vanitati similis factus, comparatus jumentis iusipientibus,

PARS I. TIIEOt. MYST. HE VIA PUROATIVA.

et jam similis factus illis. Quid iterum ego? Abyssus tenebrosa, terra misera, filius irse, vas aptum in contumeliam, genitus per immunditiam, vivens in miseria, moriturus in augustia. »

Facta sniipsius hac humili confessione, plurimum juvaret, si prfemisso culparum actnalium examine, doleat de illis quas forte repererit, et enixe divinam precetur majestatem, ut sibi miseri-corditer ignoscat; nec offensas ipsius, sedpotius submissam humi-liationem respiciat. Cumque culparum suarum displicentiam et contritionem habuerit, certus quod Deus cor contritum et humilia-tura non despiciat, fldenter accedat.

Divinum deinde postulet auxilium, ut in hac devota actione pos-sit inculpabiliter perseverare, ad majorem ipsius Dei gloriam, et ad magnam suam utilitatem; ut in ea mentem ct affectum dirigat, mentem quidem, ad cognoscendum ipsum Deum, affectum autem, ad amandum ipsum super omnia. Precetur Deum, ut sic omnes cogitationes, omnes motus moderetur, ut in illis omnibus divinao ipsius majestati complaceat, et copiosum orationi fructum in abun-dantia virtutum colligat.

Profiteatur tandem ex corde Domino quod ad sanctum orationis exercitium accedit, puro laudandi ipsum, et proficiendi in via vir-tutis desiderio, ut sic amplius ejus divimc majestati complaccat, non ut ibi aliquam delectationem percipiat; quod accedit, non ut sibi, sed ut ipsi satisfaciat. Unde cum integra resignationc ac perfecta conformitate ad sanctum ejus beneplacitum petit, ut ibi prout voluerit de servo suo disponat, sive gratiam sensibilem lar-giendo, sive penitus cam subtrahendo, et distractiones, siccitates, et ariditates permittendo, dummodo ex sua culpa non accidant. Et concludat dicens; Domine Jesu Christe, da mihi quidquid volueris, et fac mo secundum gratissimam voluntatem tuam.

ARTICULUS III.

DE LECTIONE IN ORDINE AD ORATIONEM MENTALEM.

Secunda pars orationis montalis ponitur lectio: quia, cum neces-sario prsecedat omnes alias partes inferius oxplicandas, subsequitur pncparationem saltem remotam, quam posuimus primam; nam

TRACT. I. DEPURGAT. ACf. PARTIS COGNOSC.

quantum ad prseparationem proximam, sic earn subsequitur, ut etiam pi'tecedere possit.

Primum igitur, quod circa banc orationis partem occurrit obsei-vandum, est delectus alicujus libri pii vel piorum librorum, qui materiara meditatiouis ex parte intellectus, et motura devotionis ex parte voluntatis prsebeant. Multi sunt tales piarum meditationum libri a diversis compositi: quidam sic dispositi, ut materiam singulis diebusmane et vespere meditandam in bebdomada proponant, quales sunt B. Petri de Alcantara, et V. P. Ludovici Granatensis; quidam diversa meditationis puncta circa solemnitates Ecclesia:', vitam Chrisfci et Beatissimne Vii'ginis, etc. distincta et digesta referunt; quidam denique similia distribuunt puncta meditationis circa omnia totius anni'Evangolia. Alii sunt libri pii, qui, licet materiam meditationis non ita disponant, hoc tamen habent quod facile mentem colligunt; nude etiam eorum lectio prsemittenda est orationi: qnilibet propria doctus experientia poterit hunc aut alium sibi determinare. Fateor ego quod hunc devotionis et intimaj col-lectionis effectum specialiter in libris B. P. N. Joannis a Cruce percepi; eoque res devenerat, ut saepius, ad eorum aperturam et ante lectionem, collectus omnino manerem: hoc ad commendationem coelestis eorum doctrinae dico, cujus tamen substantiam ac suavi-tatem non percipit, qui non fuerit amicus crucis. Sed super omnes est divinus liber sacrorum Bibliorum, qui a Deo sacris Scriptoribus inspiratus, imo dictante ipso conscriptus, icternae vitse doctrinam continet; est enim verbum Dei, et « sermo ipsius vivus et eflficax, penetrabilior omni gladio ancipiti, et pertingens usque ad divisio-nem anima? ac spiritus, compagum quoque ac medullarum, » cujus efllcaciam et miram suavitatem experiuntur qui devote legunt: deberet, saltern in ordine ad hunc effectum, nudo capite, genibus flexis, ac magna cum reverentia tam interna quam externa legi; sic enim animso dispositse devotionis ignem accenderet.

Debet autem lectio primo esse attenta, ut sic bene percipiatur quod legitur; debet esse lenta, ut debite imprimatur memorhe idem quod legitur; debet ex lectis determinata seligi materia, in unum vel in plura puncta, scilicet ilia quae judicatur aptior et efficacior ad mentem interius occupandam, et ad affectum fortius suaviusque excitandum : lectio namque meditationi sen discursui mentali materiam subministrat.

9

PAUS l. THEOL. MÏST. Dl! VIA PURGAT1VA.

Aliquando bonum erit soepius lectiouem reiterare, dum quis ora-tionem meutalera privatim facit, et difficultatem in meditando patitur, vel ex defectu imagination is qua' nulli potest firmiter adhse-rere, vel propter occurrentes distractiones,vel propter alias causas: unde, tune bonum eritpium aliquem librum legere, et, ubi se lector sentit excitatum, devote illi motioni vacare ; cumque transierit, opus erit iterum ad librum redire, et ita srepius repetendo perse-verare. Hic enim modus procedendi similibus est utilissimus, et paulatim mentem in seipsa colligit, et ad statum contemplationis adducit.

Debet autem lector advertere, juxta consilium V. P. N. Joannis a Jesu-Maria, quod, etsi materia meditationis praparanda sit, ante-quam locus orationis adeatur, cavere tamen debet, ne metuens quod sibi deticiat meditandi materia, in qua se in orationis loco occu-pet, multum temporis in prrecogitnndis ante multis coneeptibus impendat, quos in oratione postmodum animo revolvat, atque hoe pacto ipsum orationis fructum nimio hoe discursu amittat. Certe in eo peccaret; quin imo satius est, ut solitarum meditationum ordinem servet, et aliquo tempore secum consideret, quo puncto magis permoveatur: v. g., si de inferno sit meditandum, observet quo se magis moveri sentiat, an pojna; acerbitate, au Dei privatione, an cruciatuum duratione perpetua. Det deinde operam, utsensum hunc consorvet, et eum postea tempore orationis resumat, nisi forte quodam alio tunc occurrente efficacius se moveri sentiat. Neque vero multi prjeparandi sunt conceptus vel argumenta, ut ea deinde in oratione artificiose repetantur; sed cum summa , humilitate et simplicitate hie procedendum est: hoe enim pacto anima illumina-tur, et a Domino per argumenta et cogitationes, quas in ipso orationis loco is inspirare dignatur, confortatur. Similiter opus non est, in ipsa lectione, ipsum qnem elicere vult affectum magna arte pnrparare: si namque meditatio lectiouem consequens bona fuerit et proporlionata, ipse per eamdem affectus excitabitur; quamvis alio-quln verum sit posse eum et debere, non quidem semper sed in-terdum hic cum certo et deliberate proposito procédé re ; sicut eli-ciendi, v. g., affectum doloris de peccatis, quando ad generalem confessionem instituendam sese examinat; vel humilitatis, si quando ad seipsum magnifaciendum et de se altum quid preesu-mendnm excitatur, illorum nempe dierum tam lectiouem quam

TRACT. I. DE PUROAT. ACT. PARTIS COONOSC,

moditationem ad contritiouem et humilitatem dirigendo; sed dici-tur luec intentio potius quam pra3paratio aft'ectus. Dictum est ne-cessarium non esse semper certum et determinatum aliquem affectum praparare eliciendum: neque enim spiritus nimium con-stringendns est, sed libere avolare siuendus, ut per meditationem ad bonos salutaresque in genere aft'ectus excitetur; nam, si semel voluntas bene mota sit, facile postea quemlibet bonura affectum eliciemus, earn in hac concitatione, ceu ceram aliquam ductilem, eo quo voluerimus, v. g., ad peccati odium, et ud hujus vel illius vir-tutis amorem, et ad hujus vel illius passionis mortificationem, denique ad omne bonum duceudo et inftectendo.

Sicut autem qui se orationi mentali dis pon it, non debet multo-rum lectione librorum mentom obruere, sed sistere, postquam ali-quid invenit quod menton colligit et affectum excitat; sic debet a multiplici consultatione desistere, dum sufficientia percepit circa orationem mentalem documenta, et potius execution! mand are qua) jam didicit, quam nova velle semper addisccredocumenta; ne tempus, quod silentio et collectioni mentis consecrandum est, in con-sultationibus vanis et inutilibus consumatur. Ccelestem circa hoc doctrinam habet B. P. N. Joannes a Cruce in quadam Epistola ad nostras Moniales Discalceatas directa, qure in numero Epistolarum ipsius habetur secunda, ubi sic ait:« Si vobis scribere distuli, non ex defectu bonre voluntatis erga vos processit, cum vere majus vestrum bonum desiderom; sed hoc ideoleci, quia judicabam satis superque dictum et scriptum esse, ut ad teternam salutem et ad perfectionem necessaria operemur. Quod enim tanquam necessa-rium desideratur, non est loqui vel scribere, cum in his ut plurlmum excedatur, sed est tacere et operari; maxime, quia loqui mentëm distrahit, sed tacere et operari mentem colligunt, et vires spiritus augent. Propterea, cum quis jam novit et ab aliis didicit, quod ad profectum ipsius spiritualem conducit, non indiget amplius audire vel loqui, sed tantum illud exequi in silentio ac sollicite, cum hu-militate, charitate et contemptu suiipsius, absque eo quoddenovis rebus inquirat; hoc enim tantummodo deservit ut appetitui circa res exteriores satisfiat, quinimo nullo modo sic ei satisfit; deservit etiam, ut relinquatur spiritus debilis, vacuus, ac omni virtute interiori destitutus. Unde nec unum nec aliud prodest, sicut nee de novo sumptus prodest cibus, si prior nou fuerit digestus : cum enim

140 PARS r. T1IEOI,. MYST. DE VIA I'UIIOATIVA.

calor naturalis sit diversus, et circa utrumque occupatus, suffi-cientem non habet virtutem ut ilium in substantiam subjecti aliti convertat, et inde genevantur morbi. Maxime convenit ut spiritum nostrum ab insidiis diaboliet sensualitatisimmimemconservemus; alias experiemur quantum a via perfectionis decidemus, et quantum a virtutibus Domini nostri Jesu Christi distamus ; et ante divinum judicium comparebimus cum imperfectis et def'ectuosis operibus nostris, et credentes ardentem nos habere lampadem, illam vide-bimus extinctam; flatus siquidem illi, quibus nos illam accendere credebamus, magis erant apti ad extinguendum. Xe igitur hoc nobis accidat, et ut spiritum virtutis conservemus, dico quod nullum est aptius medium, quam pati, facere, et tacere, ac simul sensns nostros ab externis custodire cum appetitu et exercitio solitudinis, et oblivione rerum omnium et eventuum singulorum, quamvis totus pereat mundus; nec unquam, sive bonus et fortunatus fuerit eventus, sive malus et sinister, despicienda et negligenda est tran-quillitas cordis, ex amoris visceribus procedens, cum sit dispositio ad toleranda singula qute occurrent: perfectio namque tanti est momenti, et delectatio spiritus tam dives ac pretiosa, quod ad ea-rum acquisitionem vix dicta sufficient; est enim impossibile, quod aliquis gradatim in virtute proficiat, nisi simul in silentio et ope-retur et patiatur. Hoc instructione divina didici quod anima, quae multum loquitur et exterius conversatur, Deo parum attendit: si namque ipsi Deo attendat, statim ad internam recollectionom, et ad continuum pene silentium allicitur, et omnem externam evitat conversationem, scions quod acceptius est Deo, ut in ipso dclecte-tur super omnia creata, quantumcumque sint excellentia et ipsi utilia. »

ARTICULUS IV.

DE MEDITAT10NE.

Meditatio est mentalis discursus, quo intellectus, circa materiam aliquam, piam de una consideratione in aliam transit. Est autcm duplex discursus, unus proprie dictus, alius iniproprie dictus. Discursus proprie dictus ex una consideratione aliam colligit;

TRACT. I. HE I'll KG AT. ACT. I'ARTIS COliNOSfi.

discursus improprie dictus unam considerationem post aliam format.

Cum igitur humanus iutellectus 11011 statini a principio verita-tem attingat, non solum improprium liabet discursum, omui con-venientem intellectui creato, quia non simul cuncta cognoscit, hoc namque solius divini actus purissimi proprium est; sed etiam proprium habet discursum. Unde paulatim, ex principiis naturaliter aut iacile notis procedens, multas deducit conclusiones, ac plures invenit veritates, quas postea contemplatur, contemplatio siqui-dem est terminus meditationis. Non indiget angelus meditatione, sed statim in principiis contemplatur conclusiones, et in causis effectus.

Inde est, quod communiter sancti Patres docent meditationem esse admodum homini necessariam. Hugo de S. Victore, de Laude Orationis, asserit orationem esse non posse perfectam, nisi meditatio prsecedat earn aut concomitetur. Augustinus afflrmat orationem esse tepidam, nisi meditatione calescat, jnxta dictum prophetic : « Et in meditatione mea exardescet ignis. » Unde alibi idem Augustinus ait: « Iutellectus cogitabundus est principium omnis boni. » Ratio eorum manifesta est : nisi enim per meditationem agnoscamus quid petendum nobis sit in oratione, non poterimus petere;etsic oratio, ad quam pertinet petere, erit imperfecta et tepida. Beruardus, Serm. 1 de S. Andrea, dicit: « Nemo repente fit summus; ascendendo non volando apprchenditur summitas sea he : ascendamus igitur, velut duobus quibusdam pedibus, meditatione et oratione; meditatio siquidem docetquiddesit,oratione desit ob-tinet; meditatione denique agnoscimus imminentia nobis pericula, oratione evadimns. » Hieronymus, ostendens quam necessaria sit meditatio, dicit quod est« soror lectionis, niitrix orationis, directrix operis, omniumque pariter perfectio et consuinmatrix existens.» Hanc meditationis necessitatem noverat Propheta Regius, dum ait: -lt; Beati, qui scrutantur testimonia ejus, in toto corde exqui-runt eum. » Et alibi: « Da mihi intellectum, et scrutabor legem tuam, et custodiam illam in toto corde meo.» lino simpliciter necessariam esse ad salutem credit meditationem, dum ait: « Nisi quod lex tua meditatio mea est, tunc forte periissem in humilitate mea. » Quod extollit Jeremias, dum spiritualeni totius terra; deso-lationem reducit ad defectum meditationis, dicens Cap. 12: « De-

I'AHS 1. TUEOL. MYST. UE VIA PURGAT1VA.

solatioue desolata est omnis terra, quia iiullus est qui recogitet corde. »

liadicem liujus necessitatis, ac simul utilitatem meditationis, possumus colligere ex his quae docet D. Thomas, 2. 2, Qusest. 82, Art. 3, ubi, postquam dixit quod causa devotionis extrinseca et principalis, Deus est; de quodicit Ambrosius,super Lucam :« Deus quos dignatur vocat, et quem vult religiosum facit; et si voluisset, Samaritanos ex indevotis devotos fecisset, » concludit quod causa intrinseca devotionis ex parte nostra est meditatio sen contempla-tio, et sic probat: « Dictum est quod devotio est quidam voluntatis actus, ad hoc quod homo prompte se tradat ad divinum obse-quium: omnis autem actus voluntatis ex aliqua consideratione procedit, eo quod bonum intellectum est objectum voluntatis; unde etAugustinus dicit, Lib. 14 deTrinitate,Cap. 8,quod voluntas oritur ex intelligeutia. Et ideo, necesse est quod meditatio sit devotionis causa; in quantum scilicet homo per meditationem concipit quod se tradat divino obsequio. Ad quod quidem inducit duplex consideratie : una quidem quae est ex parte divime bonitatis et benofi-ciorum ipsius, secundum illud Psalmi 72; « Mihi adhserere Deo bonum est, et ponere in Domino Deo spem meam; » et hiuc consideratie excitat dilectionem, qua; est proxima devotionis causa; alia vero est ex parte bominis considerantis suos delectus, ex quibus indiget ut Deo innitatur, secundum illud Psalmi 120 : « Levavi oculos meos in montes, unde veniet auxilium mihi : auxiliura meum a Domino, qui fecit coelum et terrain;» et lucc consideratie excludit prsesumptionem, per quam aliquis impeditur ne Deo se subjiciat, dum suic virtuti innititur. »

Finis meditationis duplex est : unus intrinsecus, sistens in ipso intellectu; alter extrinsecus, in alia repertus potentia. Primus est conteinplatio, de quo ait Augustinus, Libro de Scala Paradisi: «Lectio inquirit, meditatio invenit, oratio postulat, contemplatie de-gustat. Quterite legendo, invenietis meditando; pulsate orando, et aperietur vobis contemplando: juxta illud Evangelii ;« Qiucrite, et invenietis ; pulsate, et aperietur vobis.» Secundus finis est operatic, vel voluntatis, vel alterius potentia;; ex meditatione quippe con-cipitur amor, secundum illud Psalmi: « Concaluit cor meum intra me, et in meditatione mea exardescet ignis,» divini scilicet amoris. De divino autem amore dicit Gregorius magnus, quod « operatur

TRACT. I. DE l'ÜRGAT. ACT. PARTIS COGNOSC.

magna si est, si vero non operatur amor non est. » Propterea S. Ambrosius,in Psalmum 118, ait: « Meditationis praeceptorum coelestium intentio vel finis, operatio est. » Et Gerson, super Magnificat, ait: « Inquirimus quid sit virtus, non ut sciamus (prsecise scilicet et ultimate), sed ut boni efficiamur. »

Cum quis advertit se vix posse meditari, propter inhabilitatera potentiarum, debet, ex parte voluntatis, supplere quod deest ex parte intellectus. Unde, facta saepius experientia quod intellectus discur-rere non potest, nee diu mentaliter loqui, sequatur consilium Au-gustini, Libro de Orando Deo, Cap. 10, ubi sic ait, hoc Christi refe-rens mandatum, orantes autem nolite multmi loqui : « Aliud est sermo multus, aliud diuturnus affectus; absit ab oratione multa locutio, sed non desit multa precatio. Et negotium hoc plus gemit^:.bus, quam sermonibus agitur. » Certo speret quod mittet DeusSpiritumFilii suiincoripsius,clamantem «Abba Pater,» quia « cum simplicibus sermocinatio ejus. » Eecordetur sancti fratris jEgidii, qui, cum sancto Eonaventura; dixisset beatos esse viros doctos, qui plus Deuin possent cognoscere et amare, ab ipso didicit quod idiota aeque posset Deum amare ac doctor theologus, speciali scilicet instructione Dei, supplente discursum meditationis, qui in viris doctis, utpote assuetis et exercitatis, facilius invenitur.

Debet autem hie adverti quod, sicut meditatio non debet esse superfiua, sic nec debet esse diminuta: unde sic meditationi in-sistendum est, quod docet in sua veritatis inquisitione, donee Veritas inventa moveat affectum. ^Equalis namque periculi videtur, si quis vel prremature meditationem relinquat statim ad primum et minimum afl'ectus motum, vel diutius affectu jam sufficienter exci-tato perseveret in ea. Si quis praemature meditationem relinquat, non consequetur effectum quern ex oratione praatendit; cum enim intellectus sit primum. moraliter movens inter animse potentias, per hoc quod ipse a veritate reperta convincatur, nisi in meditatione veritatem repererit, eaque fuerit perfecte convictus et in ea flrmatus, immotus in seipso persistet, et alias potentias ad finem operationis movere non poterit. Sin autem intellectus, affectu jam excitato sufficienter, diutius in meditatione perseveret, multam temporis jacturam patietur; meditatio namque nou propter se quaeritur, ut dictum est, sed quaeritur propter virtutem, ut ilia tanquam medio proportionate moveatur affectus ad acquisitionem virtutis; inde est.

PAHS. I. THEOL. M\ST. I)E VIA PKHUATIVA.

quod sicut fine acquisito debet medium removeri, alioquin inutili-ter ac superfine laboraretur in medio; sic affectu jam sufficienter excitato, debet cessare meditatio. Sed notandum quod quandoque, sicut facile excitatur a fleet us, sic ejus excitatio facile transit, et in pristinum immobilitatis statum redit; et, contra, in aliquibus diili-culter movetur affectus. Pro utriusque casus resolutione, dicimus, quantum ad primum, resumendum esse meditationis exercitium, et sic secundo vel sa-pius ignem inflammandum; ad quod plurimum conducet, breves quasdam meditationcs ultimis partibus affectivis intermiscere, ut sic ali'ectus identidem excitetur; sed si multum accenderetur, temperanda foret sensibilis commotio, prsesertim in incipientibus, ne capiti vel pectori noceat. Quantum ad secundum, dicimus quod, si per meditationem non statim affectus moveatur, aliquantulum adlmc in ea persistendum est, et deprecandus est Dominns® ut affectum excitet; sed si medium orationis tempus, puta dimidia fluxerit bora, relinquati.r meditatio velut inutilis et infructuosa, et ad alias orationis partes fiat transitus, et ad actus gratitudinis, oblationis et petitionis incumbat, qui sunt finis orationis; et idem dicendum, si quis nullum potest formare discursum. Notandum tamen est, quod affectus est duplex, rationalis et sensibilis : rationalis est voluntas, sensibilis est appetitus concupisci-bilis. Principaliter autem excitandus est affectus rationalis, ita ut voluntas, meditatione mota vel calefacta, aliquem eliciat actum virtutis: poterit etiam excitaii sensibilis affectus in actum alicujus moderata; passionis, qui cooperetur ad actum voluntatis: sic enim, utroque affectu excitato circa virtutem aliquam, fortius et suavius anima circa illam operatur; utroque namque appetitu conveniente, nihil occurrit quod ipsam ab executione et a perfecta intentione actus impediat, cum tamen appetitus sensibilis rational! contra-rius, vel absolute et simpliciter actum virtutis impediat, vel saltern remittat. Circa boc plura dicentur inferius,. dum in fine bnjusce discursus agetur de modo, quo se quis debeat gerere tempore siccitatis et ariditatis; semper tamen consulatur director spiritualis, ad ma; orem anima; securitatem ; et consulatur V. P. N. Joannes a Jesu-L.iria, Tractatu de Oratione,ubi, multis propositis dubiis circa motioneni affectus per meditationem, mire tam inci-pientes quam directores instruit.

TRACT, I. 1)1! PUROAT. ACT. 1'AKTIS COliNOSC.

ARTICULUS V.

DE GKATIARÜM ACÏ10NE.

Gratiarum actio est primus, in oratione mentali, affectivie partis actus, cx ipsa meditatione connaturaliter ante quoscumque alios emanans, ut statim declarabitur. Gratiarum actio consistit primo in affectibus gratitudinis erga Deum bencfactorem summum et universalem excitandis, propter recepta al) eo tot tantaque beneficia, in ipsa meditatione formaliter aut virtualiter perpensa; secundo in eliciendisactibus amoris et laudis erga ipsum Dominum, intuitu beneficiorum ipsius.

Sic connaturaliter oritur ad quamcumque meditationem piam gratiarum actio, ut non sit opus ulla ratiocinatione vel industria anima) per meditationem commotie ut possit prorumpere statim in fervidos gratitudinis, amoris et divinse laudis actus, ut inductione generali mox facienda per singulas pi:e meditationis materias ap-parebit. Hac autem generalis inductio ponitur in pnesenti, ad de-monstrandam praxim, maxime tyronibus, in exercendis partibus orationis.

Siquisigitur consideret aliquod mysterium fidei, juxta solem-nitates Ecclesia), puta mysterium sanctissima) Trinitatis, domi-nicie incarnationis, adventus Spiritus Sancti , eucbaristia;, vel similium qua3 Christus Dominus aut instituit, aut fecit, ant reve-lavit, nonne statim concitabitur affectus erga Deum et Christum Dominum, qui vel instituit, v. g., sacramenta, vol iecit tot eximia propter nos opera, vel revelavit tam sublimia divinitatis mysteria ? Quod sic amplius declaratur. Qui mysterium angustissimum san-ctissinuc Trinitatis meditatur, ubi excitatur affectus voluntatis, et Christo illud revelanti gratias agit, et Deo ipsi trino ac uno gra-tias etiam agit, qui sefinem ultimum creaturaj intellectualis con-stituit, ut ilia in ipsius possessione et fruitivo araore foret in jeternum beata. Qui sacrosanctam Christi Domini meditatur incar-nationem, ejusque miras operationes et amaram passionem propter nos homines, et propter nostrum salutem ac instructionem, nonne statim gratias aget toti sanctissinue Trinitati mysterium hoc ope-

PAUS I. TUEOL. MÏST. I)E VIA PURUAT1VA.

ranti, ot singulis specialiter personis ? Patri quidom, qui « sic dilexit mundum,ut Pilium suum unigenitum daret,»qui ut servum redimeret, tradidit Pilium; Piiio etiam, qui tam arduum et difficile, propter amorem creaturte, munus redemptoris suscepit; et Spiritui Saucto, qui principaliter, tanquam amoris principium, ad hoc mys-terium concurrisse dicitur. Qui adventum seu visibilem simul cum invisibili Spiritus Saucti missionem meditatur, sicut et sacram eucliaristiam, aliaque Ecclesia3 sacramenta, cum omnibus bonis ac divinis cliarismatibus inde provenientibus, nonnc statim Deo et Christo Domino, prasdictorum omnium authori, summas referet gratias, et in decantandas ipsius laudes cum amoris aflfectu pro-siliet ?

Sed transeamus ad alias pia3 meditationis materias; et sigilla-tim procedamus, juxta doctorum spiritualium institutionem, qui cum pnecipuis solemnitatibus mysteria in eis celebrata proponant meditanda, sicut et passion era Christi Domini singulis diebus or-dinariis in suas distributam partes, mane cohsiderandam exhi-beant, velut abyssum multam gratiarum etoceanum admirationis ; sic vesperi meditandas alias proponunt materias, dominica die beneficia Dei, die lunae peccata, die martis raiserias raundi, die mercurii mortem, die jovis judicium, die veneris infernum, et die sabbathi gloriam aiternam.

Qui igitur divina beneficia sibi liberaliter concessa, tam in com-muni quara in particular^ meditabitur, statim acper se primo, nisi fuerit aniens, eorum authori Deo gratias referet, ipsumque laudabit: non enim potest generosus animus beneficia sibi collata conside-rare, quin suo benefactori gratias referat et laudes.

Qui sua considerabit peccata et contra divinam majestatem com-missa meditabitur, statim lugebit suisque lacrymis abluere cona-bitur; sed insuper meditando sibi jam fuisse remissa a misericor-dissimo illo Domino, qui non vult mortem peccatoris, sed ut magis convertatur et vivat, tunc gratias illi referet, summamque ejus misericordiam repetitis identidem laudibus extollet.

Qui mundi miserias tot tamque diversas meditabitur, quibus tam corporis quam anima) causatur interitus, si se divina miseri-cordia liberura ab illis intueatur, cum tot alii detineantur in illis captivi, sine dubio liberatori suo misericordi Domino gratias semper aget, et, cum sancto Moyse post transitum maris rubri, canti-cum laudis illi concinet.

TRACT. 1. DE 1'UIUIAT. ACT. 1'AKTIS COSNOSC.

Qui mortem cousiderabit, cum omnibus ejus circumstantiis, et meditabituv quod, sicut in justis est finis laborum, ita in peccato-ribus est iimium laborum ac agterme damnationis, etinsuper quam pauci sunt, qui se ad eam debite praeparent, ut ex illo puncto pendens ffiteniitas malorum evitetur, et bonorum acquiratur, statim Deo gratias aget, ejusque laudes decantabit, qui selegit ipsum ex infinite stultorum numero, sub quo prius continebatur, ut posset novissima sua memorari, et sic apeccatis abstinendo, ad transitum ilium ita se disponere, ut tunc non formidet, sed potius gaudeat de retributione mox fi;hira, post solutuin morti tam suavi debitum.

Qui divinum meditabitur judicium, obstinatis quidem peccato-ribus tremendum et horribile, sed justificatis peccatoribus suavis-simum et honorabile, divina; majestati gratias et laudes referet, quse seipsum de statu poccatorum ad societatem justorum, divinis siuc misericordiiE motionibus et auxiliis, to ties revocavit, etin statu gratise conservat.

Qui poenas inferni meditabitur, tam tremendas et borribiles, quales nobis sacra proponit scriptura, ac insuper se divina beni-gnitate liberatum ab illis considerabit, per remissionem poccatorum, quibus illastoties meruerat, nisi sit penitus insensibilis, Deo liberatori et conservatori suo maximas aget gratiarum actiones, et cum amore fideli laudes decantabit uomini sancto ejus.

Qui denique gloriam seternam meditabitur, quam prseparavit Deus diligentibus se, gloriam scilicet illam, quam nee oculus vi-dit, ncc auris audivit, nec cor liominis penetravit, gloriam, quam nobis per Unigeniti sui passiouem reparavit, quam dextera ipsius nobis acquisivit, quam tam liberaliter pro exiguis adinodum meri-tis concedit, ut ait Apostolus, (« momentaneum hoc etleve tribula-tionis nostra; seternum gloria? pondus operatur in nobis»), statim in actus gratitudinis prorumpet, et tain liberalem ac benignum bene-factorein Deum ferventer amabit, et assidue laudabit.

Proportione servata, de aliis piarum meditationummateriis facili negotie motiva gratiarum actionis ac divina; laudis derivantur, ut assuetis manifeste constat; et adhuc facilius derivabuntur, si quis supra seipsum rcfiectat, et supra meditationis ipsummet actum: supra seipsum quidem, quia continuo Dei conservantis sic indiget beneficio, quod, si Deus tantillum suum subtraheret concursum, ipse deflceret, penitus evanesceret, acin nibilum redigeretur; supra

PAUS 1. TIIEOL. MÏST. DE VIA PORGAT1VA,

vero ipsum meditationis actum, turn ratione generali, qua quselibet actio uecessario dependet a üeo pravie ac simultanee concurrente cum causa secunda, tum ratione speciali, qua supernaturalis actio, sive quoad substantiam, sive quoad modum, indispensabiliter dependet ab auxiliis divin» gratia), tanquam excedens vires naturae, tum ratione specialissima, qua Deus tam sancto voluit ipsum exercitio vacare, inter electos particulares famulos et amicos suos: quai singula sunt actualia et presentia Dei beneficia, unde prcedicta retlexione cognita debent gratiarum actione recognosci ac debitis laudibus extolli ; ut sic Deus gratitudine motus totum orationis mentalis decursum benedicat, et copioso fructu concesso feliciter compleat ; et ne vice versa commotus ingratitudine Deus suam gratiarum communicationem subtrahat, cum, ex D. Bernardo,« ingratitude sit ventus urens, siccans lluenta gratia;, »

Notandum tarnen, quod litec gratiarum actio debet esse conna-turalis admodum, ut dictum est, ac pene ex ipso meditationis exercitie sponte procedens; si namque anima seipsam non sentiret spiritu Dei ad similes actus agi, sed ad alios, puta oblationis sui ipsius, autpetitionis, deberet ductum SpiritusSanctilibenter sequi, et suaviter ejus motioni consentire; hujusmodi siquidem actus sic suaviter ac spontanee facti multo sunt pretiosiores ac magis meri-torii et Deo placentes, quam alii quodammodo violenter eliciti. Unde quamvis sit maxime conveniens, imo necessarium, orctinarie post meditationem, gratitudinis ac divime laudis actus elicere, melius tarnen erit aliquando, juxta dicta, in alios virtutum actus motione divina prorumpere, quam in istos violenter quodammodo niti.

ARÏICULUS VI.

DE OBLA.TIONE.

Oblatio, qiuc mentalis est orationis pars, in bis prsecipue consis-tit: primo, ut meditans se totum omnipotenti Deo consecret; se-cundo, utcorsuum adamandum Deum, et os ad ipsum laudandum oHerat, et velit babere infinita corda et ora ad Deum aman-

TIIACT. I. DE POROAT. ACT. PARTIS COGNOSC.

dum ac laudandum; tertio, ut decernat propter Deum excellen-tes actus virtutum exercere, et prsesertim earum quas Deo magis placituras, sibique uiagis necessarias judicaverit, tum operaudo tum patiendo ; et insuper statuere firmiter, ad majorem cordis puri-tatem, passiones moderari, tentationes superare, etappetitummor-tificare.

Debet igitur qui mentalis orationis exercitium frequentat, sibi persuadere, quod earn, non ut llnem, sed ut medium assumit ad hoe ut seipsum perficiat, medium quidem efficacissimum et generale ad omne malum evitandum, et ad omne bonum acquirendum. Pro-pterea Christus Dominus in vigilia stue passionis sacratissima;, volens discipulos instruere et ad tentationes superandas animare, ipsos excitat ad orandum dicens, Matthaji 24 :« Vigilate et orate, ut non intretis in tentationem. » Et refert Theodoretus, quod quidam sanctus monachus dicere solebat, medicos corporum singulis quibusque morbis et infirmitatibus singula et particularia adhibere medicamenta, quia quodlibet medicamentum corporale virtutis est limitatse; sed oratio mentalis est remedium et medicamentum efR-cacissima3 et quodammodo illimitatae virtutis ad omnia, cum anima; bonum infinitum, scilicet Deum, applicet; omnipotens oratio, cum sit una, omnia potest.

Necessaria sequitur consequentia, quod meditans in signum grati animi se suaque Deo statim offerat: cum enim per meditationem agnoscat quantum Deo debeat, sive sacratissimam Christi Domini vitam et passionem, sive quatuor hominis novissima, sive quod-cumque aliud pium meditatus fuerit, sequitur quod, post gratia-rum actionem ac divinarura laudum solutionem, quam maxima potest contentione tanto benefactori vicissim reciproco beneficio studeat respondere.

Potent igitur toto cordis affectu sic Deo seipsum offerre : me to-tum tua) divime majestati, suavissime ac benignissime Domine, mille titulis debitum offero. Tims sum titulo creationis, quia, cum non essem, fecisti me : dedisti mihi esse, tum naturale tum super-naturale, quod habeo; unde totum illud tibi quasi tuum toto corde restituo. Tuns sum titulo conservationis, quia cuin excreaturae propria ratione sim defectibilis, et subtracto concursu tuo deficerem in nihilum, me miserrimum peccatorem semper et ubique conser-vas; unde me totum tibi reddo qualem me conservatum invenio.

PARS. I TIIKOL, MYST. DE VIA PÜRf.ATIVA,

Tims sum titulo redemptionis, quia, cum diaboli captivus essem, redemisti me; unde merito me totum offerre tibi redemptori debeo, maxime quia ut me redimeres teipsum propter me tradidisti. Tims sum titulo justitiiE commutativse, quia quotidie teipsum in sau-ctissimo eucharistie sacramento, tanquam cibum animaï, mihi tradis; unde, ad coudignam amoris correspondentiam, me totum tibi tradere debeo. Denique tuus sum, propter infinita qnse passim mihi concedis beneficia, quibus me totaliter vinctum babes; unde plus quamjustum est, ut me quasi tuum captivum tibi tam fortiter obstrictum profitear. Propterea meipsum totum, meas omnes cogi-tationes, singulas actiones, minimosque motus proprios tii;e divinse majestati consecro; vellem, quoties respiro, ferventissimos amoris actus exhalare, ut tante charitati tuse possem aliqiiatenus gratitu-dine mutua respondere; firmiter statuo me tibi lidelissime obse-quuturum, et propter te summe dilectum in hac vel ilia re mortifi-caturum aut occupaturum: nihil enim imposteimm desidero, quam tibi in omnibus et super omnia complacere. Unde vekit holocaustum matutinum me tibi sponte sacrificatum et oblatumsuscipe. Utinam ad similem omnes creaturas oblationem tibi facicndam allicere possem!

His et similibus modis del)et meditans Deo seipsum offerre, et procuret quod similes oblationis actus ex intraneis ipsius medita-tionis cum gratiarum actione sponte potius erumpant, quam si vio-lenter per voluntatis applicationem exprimantur; plus enim prodest unicus virtutis actus sic sponte procedens, quam plures alii in eadem materia violenti, quia natura totaliter subordinata gratia? quasi conuaturaliter operatur, ac proinde fortius et suavius.

Sed quia debet oratio mentalis, non tantum ad animae pro-fectum ut sic in genere adhiberi, sed etiam in particulari ad emen-dationem hujus vel illius imperfectionis, ad moderationem hujus vel illius passionis, ac acquisitioncm hujus vel illius virtutis, juxta propriara cujusque necessitatem, debet enim quilibet adhibere remedium specialiter, ubi necessarium esse noverit, ad imitatio-nem creci cvangelici, qui a Domino interrogatus quid vellet, respondit: « Domine ut videam; » inde est, quod nobilissimum erit genus oblationis, Deoque gratissimum, si quis, post generalem sui-ipsius oblationem, proponat et propositam ofterat talis aut talis imperfectionis emendationem, talis aut talis passionis moderatio-

TRACT. I. DE 1'UIKIAT. ACT. PAIITIS COdNOSC.

nc#), talis aut talis virtutis acquisitionem, simnl Deum deprecans ut sibi vires concedat ad ofFerendum ipsi tale sacrificium.

Plnrimum tamen advertendum est ne lioee solum ore tenus fiat, sed ab intimo cordis aft'ectu procedat, ne forte dicatur offerenti, quod Deura labiis honorat, cor autem ejus longe a Deo est. Signum vera? ac cordialis hujus oblationis est, si quis postmodum, oblatis occasionibus, propter Deum virtutem exerceat. Nam quo pacto praesumi potest, quod aliquis ex cordis affectu se Deo totaliter ofï'e-rat, si quid minimum propter ipsum rogatus agere recuset? Quo-modo credi potest, quod vere mori propter Deum desideret, qui ne minimum verbum propter ipsum ferre potest ? Si parva et facilia non agit aut patitur, quomodo magna et difficilia ageret aut pate-retnr? Ordinarium quidem est, quod qui magna et difficilia agit aut patitur, parva etiam et facilia agat et patiatur; nam qui potest majus, potest et minus : extraordinarium autem est, quod qui parva et facilia agit aut patitur, magna etiam et difficilia agat aut patiatur; non enim qui potest minus, potest et majus, cum plus virtutis ad istud quara ad illud reqiiiratur; sed raro aut vix contin-git, quod qui parva et facilia non agit aut patitur, magna et difficilia agat aut patiatur.

ARTICULUS VII.

DE PETITIONE.

Minis est ordo partium orationis mentalis, ut satis constat ex dictis, et expendit V. P. N. Joannes a Jesu-Maria, Tractatu de Oratione, dicens quod « rationi quam maxime consentaneum est, ut quisquis potentem aliquem principem, et multo magis divinam allocuturus est majestatem, sese ante prseparet, et con-sideret quocum tractare velit, et quis sit ipse qui liunc allo-qui proponat : atque hoc ipsa facit prseparatio. Deinde par est, ut secum cogitet quanam de re acturus sit : atque liunc in finem adhibetur lectio, qua) orationis materiam suppeditat. Necesse quoque est, ut ipsa de qua agendum est materia, ante serio ponderetur et expendatur : line ipsa spectat meditatio, quic hanc materiam excutit et ponderat, super eadem discurrendo.

PAHS I. THEOL. MYST. I)E VIA PUBGATIVA.

Sequitur dein affectus applicatio, qiue ex ea oritur meditatione, in qua accepta a divina majestate beneficia considerata sunt; eadem quippe ratio, qua3 ad praeparationem faciendam, et ad materiam eli-gendara, et ad super ea discurrendum excitavit, exigit ut dum, in illo diseursu, divina) misericordise clarius jam perspectac agnoscuntur, tanto sese aniraa benefactori obstrictam et obligatam sentiat, atque idcirco ex intimo affectu ei gratias agat: huic usui est ipsa gratia-rum actio. Consentaneum ad lnuc est, ut praeter gratitudinem illam interiorem, quara maxima potest contentione, anima grata tanto benefactori vicissim reciproco beneficie studeat respondere ; ad lioc confert oblatio, in qua nimirum se homo totum ex hoc gratitudinis affectu offert, et virtutum opera propter Dominum Jesum facere proponit. Sed, juxta catholicam veritatem pnesupposito non posse hominem sine Domini et creatoris sui auxilio et gratia debitum hoc persolvere, vel pium aliquod opus facere, ratio ipsa exigit ut ultima orationis pars sit ea, qua ad ipsum per petitionem recur-ramus, illius opem ad hoc debitum persolvendum, ad peccati onera deponenda, ad virtutes comparandas, denique ad omne id quod vel necessarium vel conveniens est, quo ad finem vita) perveniatur, acquirendum postulantes.

Est igitur petitio pars ultima orationis mentalis generaliter sumpta), ut dicitur elevatio mentis in Deum; si namque stricte sumeretur juxta superius dicta Articulo 1, est tota essentia orationis. Dupliciter autem ex aliis partibus sequitur: primo, ut ipsa mediante partes etiam alia) debite compleantur; cum enim absque divina) gratia) auxilio virtutum actus, maxime perfecti, qualis est gratiarum actio, ac suiipsius oblatio, fieri nequeant, opus est quod auxilium divinum ad hoc imploretur : secundo, ut castéra omnia tam sibi oranti, quara aliis ad aeternara salutera necessaria deposcat ab ipso Deo, per gratiarura actionem et oblationem ad amplius be-nefaciendura excitato.

Debet autem quisque, principaliter quidera et absque ulla condi-tione, tantura petere bona supernaturalia, quibus beatificaraur, et quibus beatitudinem meremur; sed bona temporalia possumus in oratione minus principaliter tantum petere, et cum hac conditione saltern virtuali et tacita, si sint profutura ad beatitudinem aeternara. Omnia vero in oratione petenda convenienter et corapendiose comprehenduntur in Oratione Dominica. Ad majorem horum evi-

TRACT. I. DE PURGAT. ACT. PARTIS COONOSC,

dentiam sciendum est, quod bona sive dona, qua; possunt a Deo obtincri, vel sunt ordinis supernaturalis, videlicet gratia sanctifi-cans cum virtutibus infusis, gloria cum omnibus ad earn attinen-tibus, et tandem auxilia actualia divinae gratia; ad operationes supernaturales requisita; vel sunt ordinis naturalis, et hsec divi-duntur in spiritualia et in corporalia: spiritualia pertinent ad ani-mam, qualia sunt scientia;, virtutes acquisitie et similia; corporalia pertinent ad corpus, sive immediate ut sanitas, sive mediate ut sunt omnia externa materialia.

Possunt ergo pnedicta omnia, sub distinctione prascripta, a Domino peti. Et quidern quod principaliter et absque ulla conditione possint peti bona supernaturalia quibus beatificamur, et quibus beatitudinem meremur, demonstratur turn autlioritate,tum ratione. Authoritate quidem saci'se Scripture, nbi pracipitur nobis absolute ac principaliter quierere ac petere regnuin Dei, juxta illud Christi Domini :« Quferite primum regnum Dei, etc. » Item pnecipitur ut quaeramus justificationem per gratiam et virtutes, juxta illud etiam Christi Domini : « Hsec est voluntas Dei sanctificatio vestra. » Unde D. Thomas, 2. 2, Q. 83, Art. 5, sic ait: « Sunttamen quasdam bona, quibus homo male uti non potest, qua; scilicet malum even-tum habere non possunt: hsec autem sunt quibus beatificamur, et quibus beatitudinem meremur ; qua; quidem sancti orando absolute petunt, secundum illud Psalmi 79:« Ostende faciem tuam, et salvi erimus. » Katione vero sic demonstratur : intellectualis creatura, cui soli orare ac petere convenit, a Deo condita fuit in online ad finem supernaturalem a;tenia; beatitudinis, qua; in visione ac frui-tione Dei consistit, ut fides docet. Unde possumus, imo debemus principaliter et absque ulla conditione petere bona supernaturalia, quibus beatilicamur, et quibus beatitudinem meremur; in his enim consistit pnedictus linis supernaturalis ajterna; beatitudinis, et media quibus acquiritur; et aliunde quilibet potest, imo debet aspirare et tendere ad finem a Deo sibi prsescriptum, et per media ab ipsodeterminata.

Quod autem bona temporalia possimus in oratione petere minus principaliter, et cum hac conditione saltern virtual! et tacita, si sint profutura ad beatitudinem a;ternam, constat turn authoritate sanctorum Patrum, imo et sacra; Scriptune, turn ratione. Authoritate quidem sacra; Scriptune, quia sajpius ibi injungitur, ut omnia

10

PAUS l. TIIEOL. MÏST. DE VIA PUCGAT1VA.

nobis ad victum et vestitnm necessaria postulomus a Domino; et ipsemot Christus, instruens discipulos ad orandum in Oratione Dominica, jubet inter alia petere panem quotidianum. Undo 1). Thomas, 2. 2, Q. 83, Art. 6, citans Augustinum, sic ait;« SicutAugu-stinus dicit ad Probam de orando Deum, hoc licet orare, quod licet desiderare; teraporalia autem licet desiderare, non quidem princi-paliter, nt in eis tinem constituamus, sed sicut queedam adminicula quibus adjuvèmur ad tendendum inbeatitudinem, in quantum scilicet per ea vita corporis sustentatur, et in quantum nobis organice deserviunt ad actus virtutum, ut etiam Philosophus dicit in 2 Ethicorum : et ideo pro ternporalibus licet orare.» Quod confirmat authoritate S. Augustini. llatione vero sic probatur : ex eo quod intellectualis creatura sit elevata ad finem supernaturalem aiternse beatitudinis, debet ad illam tendere, ac procurare media ad illam conducentia;media qnidem proportionata (qiue scilicet sunt ejusdem ordinis) absolute ot principaliter, ut jam dictum est; media vero improportionata (quie scilicet sunt inferioris ordinis, et qua; sic remote conducunt ad ultimum finem, ut etiam possint occasiona-liter per se ab illo avertere) minus principaliter et cum hac condi-tione saltern virtual! et tacita, si sunt profutura ad beatitudinem a3 ter nam. Constat autem quod bona temporalia sunt media improportionata ad seternam beatitudinem, sunt onim inferioris ordinis nempe naturalis, et sic remote conducunt ad aeternam beatitudinem, ut etiam possint occasional iter per se ab illo avertere, quod sape contingit, experientia teste : unde talia bona possunt in oratione peti minus principaliter et cum prsedicta conditione.

Quod omnia in oratione petenda convenienter et compendiose comprehendantur in Oratione Dominica, docent S. Augustinus et D. Thomas. S. Augustinus, Epist. 121 ad Probam, Cap. 12, sic ait: « Si per omnia sanctarum precationum verba discurras, quantum existimo, nihil invenies quod non ista contineat et concludat Oratio (scilicet Dominica);»Et iterum:« Si recte et congruenter oramus, nihil aliud dicere possumus, quam quod in ista Oratione Dominica positum est. » D.Thomas,2.2,Qu!est. 83, Art. 9, idem fuseprobans, ostendit quam convenienter septem petitiones Orationis Dominic® assignentur. Cujus discursus sic breviter proponitur : cum oratio sit interpres desideriijuxta rectum ordinem nostri desiderii ponitur ordo petitionum. Unde, pramisso nomine Patris communis, quod

TRACT. I. DE I'URGAT. ACT. Igt;ARTIS COGNOSC.

magis excitat ad exaiicliendum,quam nomen Dei vel Domini, petitur primo in liac oratione, fusa ex parte omnium fidelium, quod sancti-ficetur nomen ipsius Dei, qui est nostra beatitude objectiva: ethiec petitio procedit ex aft'ectu charitatis et perfecta; amicitise. Secundo petitur, quod adveniat nobis regnum Dei, sive beatitudo formalis : qua;, cum sit noster ultimus finis, est primum desiderabile pro nobis ex aft'ectu concupiscentise, qui consequiturspem. Tertio petitur, ut fiat voluntas Dei sicut in C03I0 et in terra: qua; adimpletio universalis divime voluntatis est medium directum et principale perveniendi ad ultimum finem ; meremur enim obediendo ipsi Deo. Quarto petitur dari hodie panem quotidianum sive supersubstah-tialem : sub quo petitur non solum panis corporalis cum aliis ad vita; sustentationem necessariis,sedetiam panis crelestis Eucharistia; cum aliis Sacramentis, qui cum sit quotidianus respectu beatorum, eo quod in seipso et non sub figuris Deus possideatur, petitur pro hoc die mortalis vitic velatus speciebus Euclmristicis. Tres alia; petitiones ordinantur ad removendum ea, qua; possunt impedire a consecutione ultimi finis. Uude dicitur quinto, quod dimittantur nobis peccata nostra, quibus excludimur a regno coelesti, sicut dimittimus debitoribus nostris, id est ofl'ensas ot injurias in nos commissas, ita ut nullum sit odium in corde propter illas, non au-tem tenemurillis dimittere pecuniae vel famse restitutionem. Sexto petitur a Deo, quod non inducat nos in tentationem, qua; impedit nos ab observantia divinse voluntatis: petimus autem, non ut uon tentemur, sed ut non vincamur a tentatione, quod est non induci in tentationem. Septimo tandem petitur a Deo, quod nos liberet a malo, scilicet pccnalitatibus pnesentibus, qiuu impediunt suificien-tiam vita;, et convenientem tendentiam ad ultimum finem aiternae beatitudinis.

Non solum autem quilibet debet pro seipso orare sen aliquid a Deo petere, sed etiam pro aliis viatoribus,tempore necessitatis, imo et pro inimicis, ita ut, licet actu non teneatur seclusa necessitate pro ipsis orationem offerre, nullum tamen potest in particulari excludere superstitem a fructu et participatione orationis. Et quam-vis non possit petere vitam seternam pro omnibus collective sum-ptis, cum divina sciat revelatione non omnibus esse concedendam, scilicet reprobis, debet tamen pro omnibus distributive sumptis sive pro singulis orare ut vitam seternam consequantur, quia, ut ait

PAUS I. TIIEOL. MYST. ÜE VIA PUROATIVA.

S. Augustinus, in libro de Correptione et Gratia,et D. Thomas, 2.2, Quaest. 83, Art. 8, ad 3, non possumus prsedestinatos distinguere a reprobis.

Quando Justus petit aliquid in oratione pro prsedestinatis, petitio semper suum sortitur eft'ectum, dummodo fiat cum debitis condi-tionibus ; quando autem petit pro reprobis, quamvis non habeat effectum in illis respectu vitic seterna), propter impedimentum ex parte ipsorum, nou tarnen est omnino inutilis petitio : prodest enim plurimum oranti, et justis qui sunt participes omnium bonorum operum, et insuper prodest ad gloriam ac laudem Dei, quod debet esse prfficipuum intentum orandi.

Constat autem, quod pro beatis in coelo jam existentibus, et pro damnatis ad infernum detrusis non est orandum : ratio utriusque est, quia tam illi quam isti sunt in termino; unde primi jam possi-dent gloriam, ad cujus assecutionem preces applicantur, nee in illa possunt crescere, nee ab illadeficere, secundum ordinem stabilitum a divina providentia; alii vero sunt finaliter damnati, in inferno autem nulla est redemptio.

Oratio, qute consistit essentialiter in petitione, prater eft'ectum spiritualis consolationis, quam pnesentialiter affert, habet virtu-tem seu efflcaciam merendi, satisfaciendi, et impetrandi. Eflicacia, respectu primi et secundi, communis est orationi et aliis actibus virtutum ; e'fficacia vero, respectu tertii, est propria orationi sive petitioni, cujus est impetrare. Meritum orationis reservatur oranti; ex divina siquidem ordinatione meritum respicit tantum augmen-tum gratiai et gloriam ipsius merentis. batisiactio autem et impe-tratio non solum oranti, sed etiam aliis prosunt.

Conditiones bonse et legitimai petitionis sunt, ut cum fide seu fiducia, pie, perseveranter, et de pertinentibus ad salutem fiat. Primam indicatS. Jacobus, in Epist. Cap. 1, dicens:« Si quis autem vestrum indiget sapientia, postulet a Deo qui dat omnibus affluenter, et non improperat, et dabitur ei; postulet autem in fide nihil ha;si-tans; qui enim h;csitat, similis est fiuctui maris, qui a vento move-tur et circumfertur; non ergo a;stimet homo ille quod accipiat aliquid a Domino. » Secunda seipsa est evidens et manifesta: nisi enim petitio sit pia, Deo non placebit, unde suum non consequetur effectum; propterea S. Jacobus ait,Epist. C. 4 : « Petitisét non accipitis, eo quod male petatis. » Tertia proponitur a Christo

TRACT. 1. HE PURÜAT. ACT. PARTIS COGNOSC.

Domino, et confirmatur, Lucse 11, parabola illius qui noctu potiit ab amico tres panes, ot propter importunam perseverantiam obtinuit. Et concludit: « Et ego dico vobis: petite et dabitur vobis, quterite et invenietis, pulsate et aperietur vobis; oninis enim qui petit accipit, et qui quserit invenit, et pulsanti aperietur. » Quarta indi-catur ab ipsomet Christo, docente sues Apostolos petere in nomine ipsius; ubi Augustinus ait quod « non petitur in nomine Salvatoris, quando petitur aliquid alienum a salute. »Qui petit igitur cum dictia omnibus circumstantiis, infallibiliter, juxta fidelem Cbristi Domini promissionem, impetrabit quod petit, ant aliquid raajus ot melius, quamvis nonnunquam concessio ad tempus opportunum differatur.

Unde sic petendo Deum alloquatur, qui fructuose A^rult orationem concludere : Domine, nihil prorsus sine te possum facere; propterea suppliciter peto, ut me misericorditer adjuves, et auxilia di\^,in;c tu:e gratisc milii concedas, ad hoc ut possim passionem banc, quse me affligit, expugnare; virtutem banc, quam mihi maxime judico necessarian!, acquirere ; et tandem id omne mihi pruesta, quod mihi prodesse potest, utdivinse tuse majestati placeam, et :cternam bea-titudinem acquiram.

Principaliter autem orandum. est pro generalibus sanctie Ecclesiaï necessitatibus, pro dilatatione videlieet fidei, pro hieresum extir-patione,pro Ecclesia) rectoribus ac pndatis, prajsertim Summo Pon-titice, pro infidelium et peccatorum conversione, pro suo quisque principe, pro parentibus, aliisque similibus, sed praecipue et fre-quentius pro animabus purgatorii, quru sibi prodesse non possunt, et Ecclesiio suffragiis possunt facile de tantis angustiis liberari: hoc enim charitatis officium maxime Deo placet, et a sanctis animabus illis, jam liberatis ac Dei visione beatis, in centuplum com-pensatur, dum, memores tanti beneficii, mille Dei benedictiones ac ccelestes favores suo liberatori jugiter impetrant. Sunt qui, post-quam propria) satisfccerunt obligationi, orantes pro illis quibus naturaliter obligantur, solent omnia sua bona et satisfactoria opera pro illis animabus purgatorii offerre, qua; magis sunt ab aliis dere-lictee, ut sic aliquod remedium habeant; et simul pro illis qua; libertati sunt proximiores, ut citius Deo fruantur et in seternum el benedicant.

PARS I. TIIEOL. MYST. I)E VIA PCRUATIVA,

ARTICULUS VIII.

DE DISTRACTIONIBUS' ET ARIDITATIBUS.

Licet infra, tractatu tertio,nrnlta circa distractiones et aiiditates dicenda sint, hie tamen aliquid dici debet, ut sic plene tyrones, ad quos prsecipue nunc loquimur, instruantur quomodo se gerere oporteat,dum in oratione distractiones et ariditates patiuntur, quod illis valde ordinarium est: nam, licet saspe divinas habeant couso-lationes et gratias sensibiles, iit,mediis illis^d tarn sanctum oratio-nis mentalis exercitium alliciantur, lioc tamen non sic est ordinarium, imo Deus, volens ipsorum purgationem incipere, et ad divinam unionem praparare, statim ac ipsos in bono videt formatos, gratiam sensibilem ut plurimum subtrahit, et permittit multas ipsis adve-nire nolentibus etiam distractiones et ariditates. Ne igitur sic vexati, ac divinis sensibilibus auxiliis destituti, deficiant animo, et ab orationis exercitio recedant, necessarium est eos instruere, et ad prosequendum iter perfectionis inceptum fortiter animare; posset enim fieri, quod hujusmodi distractiones et ariditates in seipsis continuas experti, crederent se frustra laborare, ac magis esse meritorium et Deo gratum, relicto orationis exercitio, ad externas occupationes pias se transferre.

Debent igitur hujusmodi tyrones vitse spiritualis ante omnia se orationi praparare, juxta superius dicta, et maxime divinaï vacando prajsentiaj, piis cogitationibus insistendo, et ab imperfectionibus quantum fieri poterit abstinendo : posset enim accidere, in pcenam prascedentium imperfectionum ac negligentiarum, quod hujusmodi distractionibus et ariditatibus punirentui;; prsesertim cum animus, inutilibusnotitiis prius occupatus,soleat,connaturali cursu,tempore orationis per easdem impugnari, et a piis considerationibus distrahi. Unde, ut refert Cassianus, antiquorum patrum erat commune prolo-quium : quales orantes volumus inveniri, tales nos ante orationis tempus prreparare debemus; ex praecedenti enim statu mens atque animus in supplicatione formatur. Quod duplici comparatione con-firmatS. Bonaventura, Libro 2 de Profectu Religios.,Cap. 58, dicens: * Qualis liquor vasi infunditur, taliter redolebit; et quales herbas

TRACT. I. UE PURfiAT. ACT. PARTIS COÜNOSC.

in horto cordis tui plantaveris, talia semina germinabunt. Qui ergo cum Propheta regio dicere potest,«meditatio cordis moi in conspectu tuo semper,» culpabiles non patietur distractiones autariditates.»

Quando fuerit prsemissa praeparatio debita, et ad imitationem S. Bernardi, fuerint adhibitaj diligentiaj contra distractioimm acces-sum tempore orationis (cuilibet namque ad hoc sanctum exercitium accedeuti dicit: « Veniens ad Ecclesiam pone manum tuam super os tuum, et die ; expectate hie, cogitationes mala^, iutentiones et affectus cordis, et appetitus carnis; tu autem, anima mea, intra in gaudium Domini tui, ut videas voluntatem Domini, et visites tem-plum ejus »), debet oraturus divinum auxilium invocare, dicens cum Propheta : « Deus in adjutorium meum intends, Domino ad adjuvandum me festina ; » deinde, sibi persuadere quod spectacu-lum factus est Deo, Angelis, et Beatis; denique, procedens ad oran-dum, dicere: lt; Venite adoremus, et procidamus, et ploremus ante Dominum qui fecit nos, quia ipse est Dominus Dous noster, nos autem populus ejus et oves pascuse ejus. »

Si, his rite pr8estitis,oratums distractiones patiatur, primo debet, ex humilitatis aflectu, credere quod, Deo juste id permittente, in pcenam suarum imperfectionum et negligentia;, contiugunt ei, et maxime,quia non statim,dum evigilat, in Deum cogitationemsuam dirigit, juxta sanctorum Patrum consilium, quo dicitur : cum evi-gilas, statim omnes cogitationes tuas abjice de corde tuo, et offer Deo primitias cogitationum tuarum. Unde tunc ex intimo corde doleatde pra;dictis imperfectionibus et negligentiis, et cumdivino favore statuens emendationem, pcenam illam patienter sustineat in sufe culpa satisfactionem.

Deinde divinum imploret auxilium, ne dislractionibus liujusmodi consentiat; dicat cum sancta Judith ; « Confirma me, Domine Deus, in hac hora; » vel clamet cum regio Propheta :« Domine, vim patior, responde pro me; » vel cum cteco evangelico: « Jesu, lili David,miserere mei.»Poterit etiam sanctos suos devotos,et maxime sanctum angelum suum custodem, et sanctissimam Virginem Dei genitricem Mariam humiliter invocare, ut sibi in praesenti necessitate succurrant, et suis mentis ac intercessionibus donum orationis sibiipsi apud misericordem Deum obtineant.

Quod si lirec ad mentem colligendam non sufficiant, humiliet se amplius coram divina majestate, et dicat: doce me, Domine, quia

PARS I. THEOL. MÏST. I)K VIA PÜROATIVA.

nescio orare; doce me facere voluiitatem tuam; Domine, ut jumen-tum factus sum apud te, etego semper tecum.

Taudem, memor propositi in pnuparatione facti, sic Dominum alloquatur : Tu scis, Domine Deus mens, qua mente,qua intentione hue venerim; non proprise motive ductus utilitatis, sed solo placencli tune divimc majestati desiderio veni; veni ut facerem rectissimam voluntatem tuam, et non meam ut plurimum inordinatam. Doleo, non quia distractiones has patior, sed quia timeo ne tibi displiceam in eis: utinam luec et majora propter te usque in finem mundi sustinerem ! Non mereor hie cum electis famulis tuis coram te stare, Dens mens ; quin potius mereor ob infmita scelera mea in infernum detrucli; plures enim ibi cruciantur, qui non tam graviter, nec toties ac ego divinam majestatem tuam offenderunt. Unde te bene-dico, et in aiternum benedicam, quod me hie in tuorum societate famulorum patiaris. Ego autem has distractiones propter te patiar, et in amaritudine animse mete delicta juventutis me® deplorabo ; et interim, si quidpiam aliud facere non possim, saltern hie patienter propter te stabo, et sacros hos parietes inspiciendo, quasi testes mese miserise, jugiter opera tuam implorabo.

His et similibus actibus humilitatis, resignationis, patientise et amoris, flectetur tandem Dominus suaviset misericors; et insuper cor ipsius orantis ad devotionem emollietur. Quod si noluerit res-picere Dominus, nec cor ipsius orantis emolliatur, hoc unicum est remedium, ut patienter ferat, et in patientia sua possideat animam suam. Idem prorsus dicendum circa ariditates, qua¹ solent in oratione contingere : unde non amplius in istis immoramur; maxime, quia fusius infra de illis nobis agendum est.

Poterit tamen quis, si privatim orationi vacat, librum aliquem spiritualem legere ad mentem identidem colligendam ; imo si distractiones, tentationes, aut ariditates fuerint extreme, poterit, ex superioris consilio, de communis orationis loco ad alium magis aptum accedere pro captando dicto remedio, et ad exhalandas cordis angustias; sed extrema ad hoc requiritur necessitas; bonum quippe maximum ex alionm societate percipitur, et ex separatione pericu-lum instat. Note! tandem, ex doctrina V. P. N. Joannis a Jesu-Maria, Tractatu de Oratione, quod, etsi per multos orationis frequen-tate menses vel otiam annos, semper et assiduo ariditatem vel derelictionem a Deo experiatur, non debet suum orationis mentalis

TRACT. I. DE PUROAT. ACT. PARTIS COGNOSC.

exercitium mutare, ut activa? vit® se totaliter applicet; et hoe maxime, si proprii ratione instituti ad vitam contemplativam obli-getur, qnaravis aliquando poterit ex eonsilio directoris illud suspendere. Debet igitur sanctum oratienis raentalis studium prosequi, prsedictis utendo remediis; sibique persuacleat liunc cum ariditate orandi modum, gratissimum quoddam divinse esse maje-stati sacrificium, sibique cumprimis proficuum. Et sane ipsa declaravit experientia, derelictos hosce a Deo homines, post diutur-nam probationem, a Domino, non raodo per insignem quamdam orationem, verum etiam per altissimam contemplationem visitari solere. Joseph Patriarcha, quamvis fratres suos, fameingravescente, in TEgyptum, frumenti coëmendi causa profectos, durius et immi-tius tractare videretur, variis eos modis tentando, eosqne ceu exploratores habendo, ita tarnen illorum malis compatiebatur, ut quo suum affectum et lacrymas dissimularet, illico intra conclave sese abdere cogeretur; qui demum cum ulterius continere se non posset, se cognoscendum dedit, omnem suam potentiam ac dignitatem spsis communicando. Sic cum aliquot charissimis servis suis Dominus quodammodo agere videtur ; hos ipse quidem initio probat, severe ac rigide eos habendo, et variis aftlictionibus premit; tandem tamen, visceribus misericordise ejus motis,et quasi amplius sese retinere non posset, se totum spectandum dat, intraque fami-liaritatis atque amicitia? suae brachia eos receptos divina consola-tione inebriat.

ARTICULUS IX.

DB SIGNIS ET EFFECTIBUS BONyE ORATIONIS.

Signa et effectus orationis conjungimus, quia per suos effectus causa demonstratur, et absolute quod sit, et aliquo modo quid sit. Cum enim effectus a causa per operationera procedant, supponunt causam esse, quia operari causa? sequitur ad ejus esse; etcum effectus sint quscdam actualitatisacperfectionis causa? participationes, unumquodque enira agit in quantum est actu, ejusdem causa? perfe-etionemquodammodo reprsesentant. Unde effectus sunt signa causa?.

Qui vere et ex corde sanctum orationis mentalis studium ingre-

PARS 1. TUEOL. MTST. I)E VIA PL'RÜAÏIVA.

ditur, et quotidie se in eo frequenter exercet, juxta modum supe-rius expressum, oculos suos ad Deum misericordem elevans, fidu-cialiter dicendo cum Psalraista : « Sicut oculi ancillse in manibus domina3 sute, ita oculi nostri ad Dominura Deum nostrum, donee misereatur nostri;» et cum humilitate summa divinum auxilium implorans dicendo : «Qui plasmasti me, miserere mei,» sinedubio multiplices et copiosissimos ex oratione fructus colliget spirituales, ex quibus tanquam ex effectibus ac signis infallibilibus scire poterit bonam esse orationem. Et sicut, per pnedictos effectus Jiabitnaliter possesses, colligitur in communi, bonum ac utile esse orauti continuatum orationis exercitium; sic, per illos effectus actuales, colligitur in particulari, bonum ac utile fuisse factum ali-quod orationis exercitium.

In pra'seuti tantum agimus de signis et effectibus orationis mentalis ordinarhe, proprise incipientium in via purgativa ; namde signis et effectibus orationis mentalis extraordinariae, tam proprise pröficientium in via illuminativa, quam propria perfectorum in via unitiva, suis locis disseretur secunda et tertia parte hujus operis.

Certum est autem quod, cum oratio sit arbor bona, non potest ex se malos fructus facere, sed facit bonos, juxta doctrinam Christi Domini :unde effectus ejus esse debent actus virtutis. Et quia oratio, cum sit omnipotens, omnia potest, sequitur quod effectus ejus sint quodammodo infiniti, et generaliter comprehendant actus omnium virtutum, ad omnes siquidem acquirendas virtutes, oratio mentalis tanquam medium efficacissimum adhibetur.

Potest igitur quis experientia discere, et in seipso deprehendere, tarn in communi quam in particulari, utrum orationis mentalis exercitium sit bonum et utile sibi. In communi quidem, si seipsum videat a vitiis et imperfectionibus prius assuetisaversum,etad virtutum amorem inclinatum. In particulari vero, si videat quod banc passionem moderetur, ad cujus moderationem assumpsit medium orationis; si deprehendat se banc imperfectionem deposuisse, ad cujus depositionem adhibuit orationis exercitium ; si experiatur se banc virtutem acquisivisse, ad cujus acquisitionem applicuit studium orationis; et sic, proportione servata, in ordine ad alios ell'e-ctus bonos.

Quamvis autem, ut dictum est, moderatio passionum, victoria

TRACT. I. DE PURÜAT. ACT. PARTIS COGNOSC.

tentationum, peccatomm et imperfectionum evacuatio, vitiorum eradicatio, ac omnium virtutum acqnisitio sint effectus et signa boiiiu orationis, sunt tamen aliqui raagis connaturales, ac penitus inseparabiles; quos breviter iudicabo.

Primus est, major lux ad suiipsius et Dei cognitionem. Hie effectus est orationi maxime connaturalis et intrinsecus, propter meditationem, qua quis divinae majestatis infinita'm emiuentiam,et propriam considerat vilitatem ; illam in singulis creatis evidenter intuetur, istam in quotidianis operibus suis experitur. Unde, mediante oratione, clavam hujusmodi lucem acquirit, ad quam acquirendam omnes aspirare debentjuxta desiderium Augustini dicentis :« Domine noverim me, noverim Te,»tanquam quid valde necessariuni ad odium suiipsius, et ad amorem Dei, quorum utrumque in Scriptura sacra praecipitur. Dicit enim Christus: « Qui non odit animam suam, non potest mens esse discipulus, et insuper perdet earn;» et toties habetur quasi primum et maximum mandatum ; « Diliges Dominum Deum .tuum. » Est autem impossibile, quod aliquid odio habeatur, nisi prius cognoscatur esse malum, aut quod ametur, nisi cognoscatur bonum; bonum namque cognitum est objectum voluntatis per amorem, et malum est objectum ipsius per odium. Ut quis igitur seipsum odio liabeat, opus est ut propriam ante cognoscat vilitatem summam, quae magnum est malum et perfectionis carentia. Ut Deum ex toto corde, extota mente, et ex tota virtute amet, necesse est ut summam ejus bonitatem, infinitam perfectionem, ac divime majestatis eminentiam cognoscat, qu:e summi sen totius boni rationem unite ac indivise continent, cujus creata singula sunt diminutse partici-pationes.

Secundus est, major interior recollectio. Ethic etiafn effectus est admodum orationi mentali connaturalis; cum enim oratio mentalis generaliter sumpta sit ascensio mentis ad Deum, opus est ut qui orat, se ab exterioribus rebus et occupationibus retrahat, et ad interiora mentis secreta colligat, ubi Deus invenitur et velut in sacrario colitur. Unde anima, divinis assueta colloquiis in intimo sui centro, paulatim ad recollectionem sic disponitur, ut vix ex-ternis vacare possit, attendens ad summum illud bonum quod habet interius. Ex quo sequitur quod, dum externis negotiis vel ex officio, vel obedientiae pracepto, vel titulo charitatis occupatur, quasi

PARS I. TIIF.OI,. MYST. DE VIA PtRGATIVA.

violenter extra centrum detinetur. Et liaec interior anima' collectio exterius apparet in facie raodesta et gravi.

Tertius est, major mortificatio tum exterior carnis, turn interior mentis; qu?e est orationis mentalis germana soror. Una namqne sine alia consistere nequit : nam sicut ad orationem mentalem pracire debet appetitns mortificatio, ne motus passionum exurgentcs internam qnietem et orationis tranqnillitatem perturbent; sic etiam ad illam snbsequitnr, ut proprius ejus effectus, cum sit impossi-bile non oriri major afFectus mortificationis in eo, qui Christum pro se crucifixum considerat, vel propria peccata mortifications delenda, vel poenas inferni mortificatione vitandas, vel :jetern am gloriam mortificatione acquirendam,vel quid simile; ubique enim cruxam-plectenda nobis a Christo Domino proponitur.

Quartus tandem est, contemptns omnium visibilium. Cum enim oranti bonum divinum, et delicia? coelestes aliqualiter appareant, non potest non ista visibilia et terrena tanquam vana et caduca despicere, cum diuturna sibi constet experientia, quod omnia qute sub sole reperiuntnr, nihil aliud sunt quam afflictio spiritus, et quod ista materialia sunt vanitas vanitatum, et omnia vanitas. Licet alii plures sint effectus et signa bonse orationis mentalis, recensiti tamen sunt ei magis intrinseci, magis infallibiles, ac magisappa-rentes. Unde qui in seipso eos deprehenderit, poterit in Domino gaudere, et de collecto orationis fructu Isetari.

DISCURSUS IV.

DE MATERIA ORATIONIS MENTALIS.

Quia de oratione mentali disseritur in hoc tractatu precise, tanquam de medio quo pars cognoscitiva purgatur a nocivis et inuti-libus rerum creatarum notitiis, opus est etiam ut do materia ipsius disseratur, unde sancta; et pise desumuntur notitise, quibus in mente et memoria receptis, pra3dict:c removentur. Quamvis autem tota sacra Scriptura quasi verbum Domini, imo et omnia, tam

TRACT. 1. HE PURGAT. ACT. I'ARTIS COGNOSC.

divina quam creata, tarn coelestia quamterreua,debite sumpta, sint orationis mentalis apta materia, ad facilemtamenincipientiumme-tliodum, determinata singulis temporibus anni, ae singulis hebdo-madte diebus assignatur materia ; ita ut, in solemnioribus festis, mysteria in illis celebrata, etpro singulis diebus, mano aliquid de passione Christi Domini ordinate proponatur. Vesperi autem, pro die lunaj, de peccatis; pro die martis, de miseriis hujus mundi; pro die mercurii, de morte; pro die jovis, de judicio; pro die veneris, de inferno; pro die sabbathi, de paradiso; et pro die dominica, de divinis beneliciis meditandum proponitur. Licet autem plures sint authores, qui de istis cum mirabili metliodo disserant, ne quid tamen desit in prsesenti, pauca de singulis juxta prasdictum ordinem apponernus.

ARTICULUS I.

DE MYSTERI1S NOSTR/K REDEMPTIONIS.

'lt; Dens omuipotens et clemens, ut ait Leo raagnus, Sermone. 2 de Nativitate Domini, cujus natura bonitas, cujus voluntas potentia, cujus opus misericordia est, statim ut nos diabolica malignitas venenosiue mortificavit inviditc,pr:cdestinatarenovandis mortalibus su;c pietatis remedia inter ipsa mundi primordia prsesignavit. » Advenicntibus ergo temporibus, qua; redemptioni hominum fuerant pra!stituta,« missus est Gabriel Angelus a Deo in civitatem Galihea.¹, cui nomen Nazareth, ad Virginem desponsatam viro cui nomen erat Joseph de doiuo David, et nomen Virginis Maria.» Hiec sacra-tissima Virgo, cum divinai dispositioni, qua venturi Messi;e Cliristi Domini mater eligebatur, consensum humiliter prsestitisset, re-spondens angelo ; « Ecce ancilla Domini, fiat mihi secundum verbum tuum, » Deus homo factus est, dum secunda sanctissima; Trinitatis persona Verbum Divinum Filius Patris, humanam assumpsit naturam, ut in seipso subsisteret, formato per virtutém Spiritus Sancti corpusculo ex hujus Sanctissima; Virginis sanguine purissimo.

Maria Dei mater eft'ecta Deoque plena, tunc « exurgens abiit in montana cum festinatione in civitatem Juda, et intravit in domum

PARS I. THEOL. MÏST. DE VIA PÜRGATIVA.

Zacharise, et salutavit Elisabeth ; et factum est, ut andivit sa-lutationem Marise Elisabetli, exultavit infans Joannes-Baptista inutero ejus, et repleta est Spiritu Sancto Elisabeth. » Circa quod mysterium ait Ambrosius : « Superior venit ad inferiorem, ut inferior adjuvetur, Maria ad Elisabeth, Christus ad Joannem ; cito quoque adventus Marise et praesentise dominicse beneficia decla-rantur. Verum prior Elisabeth audivit, sed Joannes prior gratiam sensit; ilia uatirne ordine audivit, iste exultavit ratione mysterii; ilia Maria', iste Domini sensit adventum ; istas gratiam loquuntur, illi intus operantur, pietatisque mysterium maternis adoriuntur profectibus, duplicique miraculo prophetant matres spiritu parvu-lorum. Exultavit infans, et repleta est mater: non prins mater repleta quam iiliiis ; sed cum filius esset repletus Spiritu Sancto, replevit et matrem. » Cum Beatissima Virgo Maria mansisset cum S. Elisabeth quasi mensibus tribus, usque ad nativitatem sancti Joannis-Baptistaj prsecursoris lilii sui, reversa est in do-mum suam, ubi se ad ejus dom filii sui nativitatem pro redem-ptione generis humani digne celebrandam, miris omnium virtutum actibus disposuit.

Cum tempus sacratissima; nativitatis illius accederet, ad edi-ctum Cassaris Augusti, Maria pergit in civitatem David Bethleem, de cujus erat familia. «Factum est autem cum esset ibi, impteti sunt dies ut pareret, et peperit filium suum primogenitum, et pannis euminvolvit, et reclinavit eum inpriesepio, quia non erat eis locus in diversorio.» Considera primo, gioriam et hetitiam Sanctis-sima; Virginis, dum vidit Salvatorem suum et totius mundi jam natum. Considera humilitatem et amorem, quo ipsum et ut Deum etutfllium adorando salutavit, diceus, juxta revelationem S. Bri-gittse: Bene veneris, Deus mens, Dominus mens, et lilius meus. Considera summam admirationem ejus in contemplatione divini vultus tilii, cantus et famulatus angelorum,adventus et adorationis pastorum. Considera tandem ejusdem Sanctissimae Virginis dolo-rem et angustias, dum Deum et filium suum vix natum videt patientem. Considera, ex alia parte, Eegem coclorum et Dominum quomodo, cum dives esset, pro nobis egenus voluntarie sic factus est, quod relicta domo materna, ubi poterat in sua nativitate mitius excipi ac recreari, voluit in aliena terra tempore hyemis in stabulo nasci, et inter animalia in pnesepio collocari.

TRACT. I. DE I'URGAT. ACT. PARTIS COGNOSC,

« Postquam consummati sunt dies octo, ut circumcideretur puer, vocatum est nomen ejus Jesus, quod vocatum est ab angelo prius-quam in utero conciperetur. » De quo raysterio ait S. Bernardus, Serm. 1 de Circumcisione : « Magnum et mirabile sacramentum: circumciditur puer, et vocatur Jesus. Quid sibi vult ista connexio? circumcisio nempe magis salvandi quam salvatoris esse videtur, et salvatorem circumcideve potius dccet quam circumcidi. Sed agnosce mediatorem Dei et hominum, qui ab ipso nativitatis suae exordio divinis humana sociat, ima summis: nascituv ex mullere, sed cui foecunditatis fructus sic accedat, ut non decidat tlos vir-ginitatis ; pannis involvitur, sed panni ipsi angelicis laudibus honorantur ; absconditur in prajsepio, sed proditur radiante stella de coelo. Sic et circumcisio veritatem suscept:e probat humanitatis, et Nomen quod est super omne nomen gloriam indicat majestatis: circumciditur tanquam verus Abrahse lilius, Jesus vocatur tan-quam Filius Dei. Jesus vocatur ab hominibus, qui vocatus est ab angelo priusquam in utero conciperetur ; idem quippe et angeli Salvator et hominis, sed hominis ab incarnatione, angeli ab initio creaturse. »

« Et occe Magi venerunt Jerosolymam, dicentes: Ubi est qui natus est Kex Judseorum? Vidimus enim stellam ejus in oriente, et veni-musadorare eum.»Cumque, et consultatione sacerdotumac docto-rum legis, et indicio stella; de novo apparentis, locum nativitatis invenisseut,«intrantes domum invenerunt puerum cum Maria Matre ejus, et procidentes adoraverunt eum, et apertis thesauris suis obtulerunt ei munera, aurum, thus et myrrham : et accepto response in somnis ne redirent ad Herodem, per aliam viam reversi sunt in regionem suam.»«Agnoscamus, ait S. Leo, Serm. 2 de Epipliania, in Magis adoratoribus Cbristi, vocationis nostra; fidcique primitias, et exultantibus animis beatue spei iuitia cele-bremus. Honoretur itaque a nobis sacratissimus dies, in quo salu-tis nostra; auctor apparuit; et quem Magi infantem vonerati sunt in cunabulis, nos omnipotentem adoremus in coolis; ac sicut illi de thesauris suis mysticas Domino munerum species obtulerunt, ita et nos de cordibus nostris qua; Deo sunt digna promamus.»

« Postquam impleti sunt dies purgationis Marise secundum legem Moysi, tulerunt Jesum in Jerusalem, ut sisterent eum Domino, et ut darent hostiam par turturum, aut duos pulloscolumbarum. gt;

PARS I. TIIEOL. MIST. DE VIA PUHGAT1VA.

Considera punctualem logis observantiam simul cum humiiitate, tarn in Jesu quam in Maria; quamvis enim ab hujus legis obli-gatione forent immunes, ille tarnen voluit Deo tamquam servus secundum humanitatem offerri, ac redimi, cum secundum divini-tatem esset unigenitus Filius Dei naturalis, et insuper omnium Redemptor.

«Angelus Domini appavuit in somais Joseph, dicens : Surge, et accipe puerum et matrem ejus, et fuge in yEgyptum, et esto ibi usque dum dicam tibi; futurum est enim, ut Herodes qiuorat puerum ad perdendum eum. »Considera, ex una parte, miram Dei pro-videntiam circa electos, et praecipue circa Pilium suum hominem factum, circa Sanctissimam Virginem ejus matrem, et circa sanctum Joseph sponsum etcustodem Virginis, uc nutritium Christi. Decreverat quidem quod Filius suns pro salute generis humani moreretur, sed sic eum Redemptorem elegit, ut etiam Doctorem hominum esse voluerit; voluit igitur quod miris et heroicis omnium virtutum actibus, per spatium triginta trium annorum, nos instrueret, ac multis tum miraculis turn sermonibus in bono con-firmaret, et postmodum per mortem crucis gloriosius redimeret. Considera, ex alia parte, quomodo Deus hoc tam moeste nuntio voluit Sanctissimam Virginem ac sponsum ejus allligere, et utrius-que patientiam ac fidelitatem in tam longa et diilicili peregrina-tione probare : sanctorum quippe vitam Deus mira varietate con-solationum et afliictionum contexit. Tandem, « def'uncto Herode, angelus Domini apparuit iterum in somnis Joseph in yEgypto, dicens : Surge, et accipe puerum et matrem ejus, et vade in terrain Israel, defuncti sunt enim qui quserebant animam pueri. » Veniens igitur Joseph in civitatem suam Nazareth, commissum sibi con-servabat Redemptorem mundi, sibi voluntarie subditum: ibi divi-nus hie puer crescebat setate et sapientia coram Deo et hominibus; cujus omnia verba erant vitae geternse oracula, et omnia facta erant mira virtutum exempla.

Transactis triginta annis, Christus Dominus, qui prius operibus docuerat, se ad docendum ;eterna3 vitte verbis prseparavit, Apostolos et discipulos ad pra;dicationem elegit; cumque mirabilia, benefa-ciendo cnnctis, per tres annos fuisset operatus, nonpro beneficiis gratiarum actionem, sed dirissimam mortem crucis a perfidis Judajis accepit, quam articulo sequenti paulo fusius describemus.

THACT. I. DE PÜRC.AT. ACT. PARTIS COGNOSC.

Post mortem, post sanctorum patrum e lymbo liberatioucm, tertio die gloriosus resurrexit. Per quadraginta vero dies cum lt;liscipulis post resurrectionem mansit, ut multis argumentis eos in fide omnium quse prius docuerat, et prscsertim gloriosa) resur-rectionis suai solidaret : ssepius ipsis apparens diversis aliquid glorias suae comm unica vit, qui in carne adhuc mortali vivens in sancto monte Thabor tribus electis discipulis earn plene coram Moyse et Elia communicaverat, cum Christi in illa gloriosa trans-figuratione facies facta est lueida sicut sol, vestimenta autem facta sunt alba sicut nix.

Elapsis a resurrectione quadraginta diebus, ductis discipulis ad sanctum montem Oliveti, ipsisque benedictis, elevatus est cunctis videntibus, ac relictis sacris suis vestigiis in summitate montis impressis; etnubes suscepit eumab oculis eorum. «Cumqueintue-rentur in coclum enntem illum, ecce duo viri astiterunt juxta illos in vestibus albis, qui et dixerunt: viri galikei, quid statis aspicientes in ccelum ? Hie Jesus, qui assumptus est a vobis in coelum, sic veniet, quemadmodum vidistis eum euntem in ccelum.» Considera tam mirabilem Christi Domini triumphum, captivam ducentis captivitatem ; considera sanctorum Isetitiam Apostolo-rum, qui, Domino in coelorura eunte sublimia, non solum nulla afficerentur tristitia, sed etiam magno gaudio replerentur. Et revera « magna et ineffabilis erat causa gaudendi, ut declarat S. Leo,Serm. 4 de Ascensione, cum inconspectu sancta) muititu-dinis, super omnium creaturarum coelestium dignitatem humani generis natura conscenderet, supergressura angelicos ordines, et ultra arcbangelorum altitudines elevanda, nee ullis sublimitati-bus modum suae provectionis habitura, nisi, ;cterni Patris recepta consessu, illius gloria? sociaretur in throno, cujus nature copu-labatur in Pilio. Et quia, ut prosequitur idem Pater, Christi ascensio nostra provectio est, et quo pra?cessit gloria capitis, co spes vocatur et corporis, dignis exulteinus gaudiis, et pia gratia-rum actione Isetemur; hodie enim non solum paradisi possessores firmati sumus, sed etiam coclorum in Christo superna penetravi-mus, ampliora adepti per ineffabilem Christi gratiam, quam per diaboli amiseramus invidiam. »

Et, quia Christus ab apostolis discessurus Sanctum illis pro-miserat Spiritum, non post muitos dies illis dandum, sese omnes

li

PARS I. TI1EOL. MYST. 1)1! VIA PURÜAT1VA.

ad pjus receptionem orationibus sanctisque desideriis disposue-runt. Unde, « cum complerentur dies Pentecostes, erant omnes pariter in eodem loco, et factus est repente de ccelo sonus tanquam adveuieutis spiritus vehementis, et replevit totam domum ubi erant sedentes: et apparuerunt illis dispertite lingune tanquam ignis, seditque supra singulos eomm; et repleti sunt omnes Spiritu San-cto, et cceperunt loqui variis Unguis, pront Spiritus Sanctus dabat eloqui illis. gt; Considera quot divina charismata adveniens Spiritus Sanctus tam mundis communicavit mentibus : nam, prjeter dona ipsius, et fructus suavissimos quos enumerat Apostolus, simul cum magno gratiis sanctiticantis ac virtutum supernaturalium augmento, gratias illis gratis datas in bonum Ecclesia) propter dilatationem tidei concessit. Venit supra illos Spiritus Sanctus, et, juxta promissionem Filii, mansionem fecit. lt; In quorumdam enim corda venit, et mansionem non facit, quia per compunctionem quidem Dei respectum percipiunt, sed tentationis tempore hoc ipsum quo compuncti fuerant obliviscuntur; sicque ad perpetranda peccata redeunt, ac si hicc minime planxissent. »

Alia sunt mysteria iidei, videlicet Sanctissima; Trinitatis et Eucharistia3; sed quia de utroque fusing infra disseritur, non am-plius hie immoramur. Ad priedicta possunt reduci Sanctorum festivitates, pra3sertim Sanctissima; Virginis MarUe, qmo mysteriis Christi ut plurimum conjunguntur : immaculata ejus Conceptio, sancta ejus Nativitas, pretiosa in templum Prsesentatio, angelica Annuntiatio de Incarnatione Filii Dei, sacratissimus ejus partus, sacra Purificatie, et gloriosissima post dormitionem et resurrectio-nem Assumptio ; quorum omnium sufficit indicare mysterium, ut quisque meditando pias sibi formct considcrationes, vel apud authores qui de his ex professo tractant requirat; si namque de singulis varke nobis essent formandae considerationes, modum excederemus, et sine dubio fastidium et nauseam causaremus lectori.

TRACT. I. DE PÜRfiAT. ACT. PARTIS COCNOSC.

ARTICULUS II.

DE MORTE, PASSIONE, AG RESURRECÏIONE CIIRISÏ1 DOMINI.

Specialiter ac seorsim agimus, in hoc articulo,de Morte, Pa.ssione, ac KesiUTectione Christi Domini, quia sacratissima ejus Passio a doctoribus mysticis per singulos liebdomada; dies mane meditanda distribuitur, gloriosa vero Eesurrectio pro die dominica, qua contigit, reservatur. Quamvis autem hujusmodi doctores fusius puncta Passionis prosequantur, pluribus adhibitis circa unumquodque considerationibus, nos tarnen ab illis ut plurimuin abstinentes, et singulis diebus punctum aliquod assignantes, animse devotae medi-tationis objectum proponemus, quod vel propria industria, vel speciali Dei auxilio, vel piorum librorum adminiculo poterit pene-trare, ut sic dulcissimas ex fontibus Salvatoris sive ex Cliristi stigmatibus hauriat aquas devotionis.

Quamvis autem omnes alia; materia; meditationis sequentibus articulis pertractanda3, plurimum adjuvant, turn ad peccata pur-ganda, turn ad vitia extirpanda, turn ad passiones moderandas, turn ad virtutes acquirendas, nullum tamen ad lucc omnia tam efficax est remedium, quam vulnera Christi, ut expertus in seipso docet Augustinus, et ratio ipsa suadet: nam si peccata sint pur-ganda, et vitia extirpanda, quid nos magis ad eorum purgatio-nem ac extirpationem movere potest, quam si, supposita fide, consideremus quod luec fuerunt qua; cruci Christum afiixerunt? Unde merito ha;c considerans dicere poterit cum SS. Bernardo et Bonaventura : « Deus mous pendet in patibulo, et ego voluptati operamdabo? » Si passiones sint moderandtc, quid magis earum moderationem suadet, quam videre Christum Dominum tan-quam agnum innocentem et mansuetissimum in mediis illis acrioribus tormentis et ignominiis crucem sibi bajulare, tacere, imo et pro seipsum cruciflgentibus orare? Si virtutes sint acquirendai, numquid Passio Christi in cruce pendentis non est omnium practica doctrina virtutum, qua; multo magis movet quam pure speculativa ? Si denique sit ad amorem Dei excitandus affectus, quid magis excitat, quam Deum, propter nos ipsos

PAHS I. THEOL. MYST. DE VIA PUBÜAT1VA.

et propter nostram salutem factum hominem, tot tantaque pro nobis pati, post concessa prius beneficia ? Unde dicit Augustinus: « Si amare pigebat, saltem redamare non pigeat. »

Die lun8e,duo nobis puncta,velut ad passionem prseambula, pro-ponnntur meditanda. Primum est lotio pedum, quando Christus Dominus surgens de ccena lavit pedes apostolorum suorum, et tersit linteo quo erat phecinctus : ubi profundissimam supromi illius Domini humilitatem licet intueri, quam sue voluit exemplo docere disci pulos; et non solum aliorum, qui mundi eraut et sancti, pedes lavit, sed etiam Juds proditoris impiissimi et immundis-simi : tali discamus exemplo veram humilitatem. Secundum est institutio Sanctissiml Eucharistise Sacramenti, de quo cum plura sint inferius dicenda, restat unicum circa illud nunc consideran-dum, quomodo Christus Dominus, cum dilexisset suos, totque signis etbeneficiis suam nobis dileccionem demonstrasset, in finem dilexit eos. dilectione majori non solum patiendo, sed etiam hoc Sanctis-simum Sacfamentum instituendo, quod est« Passionis sua; memo-riale perenne, flgurarum veterum impletivum, miraculorum ab ipso factorum maximum, et de sua contristatis absentia solatium singulare, quod est pretiosum et admirandum convivium, salutife-rum et omni suavitate repletum, quo in ipsum Christum transfor-mamur,et quodammodo deificamur:» sic voluit ab Ecclesia,dilectis-siraasponsa sua.reccdere visibili prajsentia, quod,usque adconsum-mationem sseculi, sub speciebus eucharisticis, realiter quidem prsesens, sed tamen invisibilis remaneret. Et, quod hie est maxime ponderandum, hoc maximum et ineffabile contulit mundo beneficium, quando tam crudeliter ab ipso qujerebatur ad mortem, mortem crucis.

Die martis,meditanda proponitur oratio Christi Domini in horto, et crudelis ejus captura. Circa dolorosam ejus orationem.considera qualiter benignus Dominus, pnesentis jamjam passionis medita-tione, secundum partem inferiorem angustiabatur, cum internis hujusmodi pressus angustiis sanguinem sudaret, et tristis esset ejus anima usque ad mortem. Et tamen, inferioris partis infirmitatem ratione superans,se totaliter voluntati Patris sui resignavit, dicens; « Pater, si possibile est, transeat a me calix iste ; verumtamen non sicut ego volo, sed sicut tu. gt; Quo docemur, in arduis et difficilli-mis quibusque, etiam in toleranda morte, etsi partis inferioris sen-

TRACT. 1. nu PURGAT. ACT. PARTIS COUNOSC.

tiamus iufirraitatem, ipsam rationo superando, nos dobere divinae providentiffi committere, ac resignare volimtati. Circa crudelem Christi capturam, considera mansuetudinem ejus evga Judam pro-ditorem, qui pacis fictm time eum osculo Judads tradebat; considera miram ejus patientiam, qui, cumomnes inimicos unico verbo prostrasset, pevmisit tarnen se ab illis crudeliter ligari, et crudelius ligatum trahi vel potius rapi; considera summum ejus erga disci-pulos providentiam, dum passus se ligari, et volens pro omnibus immolari, pnecepit satellitibus ut discipulos suos abire sinerent, nee cuiquam vel minimum nocereut.

Die mercurii, tria proponuntur meditanda, scilicet, Christi Domini, tanquam rei, coram pontificibus Anna et Caipha, coram preside Pilato, et coram rege Herode praesentatio; trina sancti Petri negatio; et sicvissima ejusdem Christi Domini üagellatio. Circa primum, considera mansuetissimum agnum in mediis lupis consti-tutum, line illuc ad infensissimos liostes summos pontiflces crude-liter trahi, utibiconvitiis,injuriis,variisquealiismodis affligeretur. Vide Dominum majestatis infinitiu a vilissimis satellitibus, nunc alapis, nunc baculis, nunc pugnis c;edi; mirabilemque ejus in omnibus patientiam intuere. Circa secundum, considera quo moerore Christus Dominus audivit Petrum anathematizantem, quod non noverat ipsum: certe durum fuit Christo, quod ille apostolus, quern c;eteris praetulerat, ut suum in terris vicarium ac summum ponti-ficem relinqueret, quem tam speciali dilexerat amore, ut mira-bilem suorum omnium testem adhiberet, cui gloriam suam in monte Thabor ostenderat, quem paulo ante consolatorem in sua agouia (identer assumpserat, durum, inquam, fuit ipsum audire ter se negaiitem. Cujus casus fuit causa defectus oratio-nis, dura in horto negligenter se habuit et dorraivit, quando rao-nebatur a Christo ut vigilaret et oraret ne intraret in tentationem : non debuit nisi munitus oratione se committere occasionibus; de-buisset Christum imitari, qui viam passionis ingressurus ter Pa-trem rogavit. Sed Petrus, tum galh cantu, tuin interno Dei mo-nitu conversus, flevit amare, et fugit occasionem iterum cadendi. Circa tertium, considera qua crudelitate, qua saivitia, qua immani-tate Christus Dominus,columnffl ligatus,fuerit a satellitibus liagel-latus. Cum enim lexantiqua Judaeorum prseciperet, ut flagelliper-cussiones quadragenas non excederent, immanissimi carnifices

PARS I. TIlliOL, M\ST. DU VIA PUROATIVA.

plusquam quinque millia delicatissiiuo corpori inflixerunt; unde penitus disruptum defecisset, nisi fuisset speciali miraculo ad mortem crucis conservatum; nec potuit. tarn miserabile spectacu-lum barbaris illis aut etiam obstinatis Juda;is misericordiam excitare.

Die jovis, tria similiter meditanda proponuntur, videlicet, coro-natio, Christi per Pilatum exhibitio, et crucis bajulatio. Circa primum, considera quomodo, post flagellationem, milites plectentes coronam de spinis imposuerunt capiti ejus, et veste purpurea cir-cumdederunt eum; et veniebant ad eum et dicebant: Ave, Rex Ju-dseorum, et dabaut ei alapas : « sic implebantuv, ait Augustinus, Tract. 116 in Joannem, qiuc de se prsedixerat Christus; sic Marty-res informabautur ad omnia, qua? persecutori libuisset facere, perferenda; sic, paulisper occultata tremenda potentia, commenda-batur prius imitanda patientia; sic regnum, quod de hoc mundo non erat, superbum mundura, non atrocitate pugnandi, sed patiendi humilitate, vincebat; sic illud granum multiplicandum seminabatur horribili contumelia, ut mirabili pullularet in gloria. Considera qualiter, in hac coronatione, summus capitis dolor et ignominiosa derisio conjungebantur in Christo. Circa secundum, considera quomodo Pilatus iterum exivit foras, et dixit Judseis: « Ecce adduce vobis eum foras, ut cognoscatis quia nullam invenio in eo causam, (exivit ergo Jesus portans coronam spineam et purpureum vesti-mentum); et dicit eis: Ecce homo,» volens, sine dubio, Judseorum indurata mollire corda, et truces contra Christum inimicitias pla-care. Unde Christum ipsumeis exhibet, non clarum imperio, sed plenum opprobrio, quasi diceret: Ecce homo; siregi invidetis, jam parcite, quia dejectum videtis, flagellatus est, spinis coronatus est, ludibriosa veste amictus est, amaris convitiis illusus est, alapis csesus est, fervet ignominia, frigescat invidia:sed non frigescit, inardescit potius et increscit; nam, ut subdit Evangelista, « cum vidissent eum pontifices et ministri, clamabant dicentes: Crucifige, crucilige eum.» Unde, ex una parte, Judacorum detestare malitiosam crudelitatem; ex all; vero,mirara Christi mansuetudinem et patien-tiam admirare. Ecci homo, sed homo Deus, per quem omnia nobis bona debent evenire, hie homo propter nostram salutem factus : semper ad nobis succurrendum paratus est, et succurret, nisi malitia nostra despiciamus ejus auxilium; nullus igitur cum illo

TRACT. I. DE PURGAT. ACT. PARTIS COGNOSC.

piscinse infirmo dicat: * Hominem non habeo.» Circa tertium, con-sidera quomodo Pilatus, non ratione ductus, sed malitia Judseorum victus, contra jus omne, Christum morte, et morte crucis condem-navit; et, quod detcstabilius est, ipsum voluntati eorum tradidit, qui non solum omnes excesserunt leges, sed etiam omnem humanitatis sensum oxuerunt, ut ipsum et ignominiis et poenis affligerent. Sus-ceperunt ergo Jesum, et super sacros ejus liumeros, verberibus con-fractos, gravem imposuerunt crucem, quam bajulans sibi sacratis-sima hncc victima exivit in eum, qui dicitur Calvarire locum, cui cruci chirographum damnationis nostra moriens afflgere debebat. His considerationibus Christi debet Beatissima Virgo ejus Mater misceri,qu8e,Filium suum dilectissimum et innocentissimum videns tam crudelia et ignominiosa pati supplicia, inenarrabilibus alllige-batur angustiis.

Die veneris, crncifixio Christi Domini in monte Calvario inter duos latrones exhibetur, ubi mira relucent mysteria, tam in factis ipsius, quam in mysticis verbis qute tunc moriens protulit. Undo considera Dominum infinitae majcstatis, in quo non fait dolus, nec minimus potuit reperiri defectus, tanquam vilissimum latronem in cruce pendentem ; ipsum considera opprobriis saturatum, ab homi-nibus despectum, licet esset Salvatormundi, doloribus plenum, ita ut a planta pedis usque ad verticem capitis non esset ineosanitas, imo et a Patre derelictum, et sic sanctissima ejus anima internis afficiebatur angustiis, licet alias beatitudine frueretur Unde pressus aillictione sic ad Patrem convertitur, dicens : » Dens, Dcus mens, ut quid dereliquisti me?» Deinde, considera Christum jam mortiproxi-mum, condentemnon solum publicum, sed etiam domesticumtesta-mentum, quod signabat Joannes dignus tanto testatore testis, bonum testamentum non pecunise, sed vita; aiternre, quod non atramento scriptum est, sed Spiritu Dei vivi. Animam suamdilectissimo Patri comrnendat, qui «proprio Filio non pepercit, sed pro nobis omnibus tradidit ilium,»Unde ait:«Pater, in mauus tuas commendo spiritum meum. » Parcit inimicis, et insuper rogat pro ipsis:« Pater ignosce illis,quianesciunt quid faciunt.» Latroni poenitenti et gloriose tunc ejus divinitatem confttenti gloriam regni coelestispromittit:« Amen dico tibi, hodiemecum eris in paradiso.» Matrem, tanquam rem sibi charissimam, dilecto commendat apostolo, et dilectum apostolum Matri:« Cum vidisset Matrem etdiscipulum stantem quem dilige-

PARS 1. T11E0L. MIST. I)E VIA PURGAT1VA,

bat, dicit Matri snee : raulier, ecce lilius tuns; deinde dicit disci-pulo: ecce mater tua.»«Si religiosum est,ait Ambrosius,quod latroni donatur venia, multo uberioris pietatis est quod a Filio Mater tanto aff'ectu honoratur.» Tain materialem, quatn spiritualem animarum sitim exprimens, ait:«Sitio.»Et, viribus omnino deficieiitibus,clamat: «Consummatum est,»scilicet mysterium redemptiouis, etsiraul omnia quae de ipso pracdicta erant finem acceperunt, et sic « inclinato capiteemisitspiritum.» Denique,consideraluctum universalem omnium creaturarumjinmorte Domini sui: nam «ecce velumtempliscis-sum est in duas partes a summo usque deorsum, et terra mota est, et petne scissie sunt, et momimenta aperta sunt, et multa corpora sanctorum qui dormierant surrexerunt, et, facta hora sexta, tenebra fact;e sunt per totam terrain usque in horam nonam.» Hsec omnium creaturarum alteratio prodigiosa sacrilegam Judseorum in Christum impietatem testabatur, et sui Conditoris necein manifeste lugebat; si cnim Dionysius Areopagita, tunc adhuc gentilis, extraordinariam et prseternaturalem solis videns eclipsim, dixit;« Aut Deus naturae patitur, aut mundi machina dissolvitur;» quid dixisset si reliquas etiam alterationes naturae; tunc advertissetPEt tamenimpiiJudiui,in sacrilegioobstinati,suam noluerunt agnoscere impietatem. Tiiueant etiam qui suis peccatis de novo Christum in semetipsis crucifigunt, et conculcant Sanguinem testamenti.

Die sabbathi, meditanda est Christi sepultura cum omnibus qua; circa corpus sanctissimum,, et circa animam ipsius tunc separatam, acciderunt.Considera igitur, quomodo« cum sero factum esset, venit quidam homo dives ab Arimathia, nomine Joseph, qui et ipse discipulus erat Jesu; hie accessit ad Pilatum, et petiit corpus Jesu, cui Pilatus jussit reddi. » Deponens illud de cruce, simul cumsanctoNicodemo, alio discipulo, ferente mixturam myr-rhae et aloës quasi libras centum, honorem sepultura; celebravit. Acceperunt igitur ambo corpus Jesu, et ligaverunt illud linteis cum aromatibus;« erat autem in loco, ubi crucifixus est, hortus, etin horto monumentum novum, in quo nondum quisquam positus erat: ibi ergo, propter Parasceven Judaeorum, quia juxta erat monumentum, posuerunt corpus Jesu, et advolverunt saxum magnum ad ostium monumenti. «Considera^t BeatissimamVirginem suscipientem moösto etamaro animo corpus sanctissimum Pilii sui depositum de cruce, et lacrymis ac singultibus potius quam verbis alloquentem^

PAHS I. TUEOU MIST. DE VIA PUBGATIYA.

brachiis araplexautem, fletibus irrigantem, sacra ejus stigmata, caput venerandum spinis percitum, et os sacrosanctum sed tunc sputis deturpatum osculantem, ac tandem sancta Passionis instru-menta, ut crucem, coronam, clavos, etalia adorantem. Circa glorio-sam ejus auimam, cousidera quomodo separata descendit in lim-bum Patrum, dum corpus in monumento requiesceret, « ibique, ut ait Augustinus, Serm. 1 do Eesurrectione, portam inferniet yectes coufregit, et omnes justos, qui originali peccato astricti teueban-tur, absolvit. » Per hoc autem sauéti Patres detinebantur in inferno astricti peccato originali, non quantum ad culpam, sed quantum ad reatuui poonai, quod eis ad vitam gloriaj, propter peccatum primi parentis, aditus non patebat.Propterea, Zacharise 9, dicitur Cliristo Eedemptori:« Tu vero in sanguine testament! tui eduxisti vinctos de lacu, in quo non erat aqua. » Et Coloss. 2, dicitur quod, i expolians principatus et potestates, scilicet infernales, auferendo Abraham, Isaac et Jacob, etcajteros justos «tradüxit eos,» longe scilicet ab hoc regno tenebrarum ad coeluin. Concipi non potest, et multo minus exprimi, sanctorum Patriarcharum, Prophe-tarum, Martyrum, aliorumque justorum, a tot sseculis adventum sui Kedemptoris expectantium, communis exultatio et gaudium, dum ilium praesentein viderunt, soluto jam redemptionis pretio trium-phantem.

Die dominica, proponitur meditanda resurrectio Ciiristi gloriosa, quando scilicet, tertia die post mortem,sacratissiraa ejus anima cor-poriiterum unita, illud de miserrimo passionis statu reddidit glorio-sum. Cousidera quod «oportebat Christum pati, etresurgere a mor-tuis, » ut dicitur Luca3 ultimo. « Si enim Christus non resurrexit, inanis esset praedicatio Evangelii, inanis essetet fides nostra, » ut dicit Apostolus, 1 Cor. 15. Kesurrexit autem Christus a mortuis« pri-mitiiB dormieutium,» quia prius tempore et dignitate surrexit non amplius moriturus. Cousidera quomodo corpus Ciiristi fuit in ipsa resurrectione gloriosurn, tum quia resurrectio Ciiristi fuit exemplar et causa nostra} resurrectionis, sancti autem in resurrectione habe-bunt corpora gloriosa, dicitur enim, 1 Cor. 15, quod « corpus semina-turin ignobilitate, surget in gloria » ; tum quia, per humilitatem passionis, meruit Christus gloriam resurrectionis; tum quia, peracto mysteriopassionis et mortis Christi,statim anima in corpus, in resurrectione resumptum, suam gloriam debuit derivare, et hoc con-

PARS I. TIIEOL. MIST. UE VIA PURCATIVA.

naturaliter, cnm divina dispensatione factum sit,ut Iijbc connaturalis redundantiasuspenderotiir,adhocquodmysterium nostra redemptio-nissuapassione irapleretConsideraquomodo Christus,resurgens glo-riosus,suas convenienter servavit cicatrices, ut ait D.Thorn.,3 P.,Q. 55, Art. 4,« turn propter gloriam ipsius, qui sic triumphum crucis ac meritum demonstrat; turn ad confirmandum corda discipnlorum circa fidem su;e resurrectionis ; turn ut. Patri pro nobis supplicans, quale genus mortis pro horaine pertulerit semper ostendat; tum ut sua morte redemptis, quam misericorditer sint adjuti, propositis ejusdem mortis indiciis, insinuet; tum denique ut in judicio, quam juste daranentur, iisdem denunciet. Ecce hominem, inquiet, quern cnicifixistis:videtis vnlneraquse infixistis,agnoscitis latus quodpu-pugistis, quoniam per vos et propter vos apertum est, nec tamen in-trare volnistis.» Considera tandem, qualiter Christus resurgens sta-tim piissima; Matri sure, deinde aliis apparuit discipulis, ut sic eos mcerore passionis prateritse confectos recrearet, et manifestatione sua) gloria), ad operandum et patiendum animaret.

ARTICULUS III.

DE PECCATIS VIM: PR^ETERIT^E.

Pramissis, qua) matutina) meditationi solent assignari, punctis Dominica) Passionis, nunc paulo fusius assignandio sunt materia) pro vespertina meditatione. Et quidem, pro die lunse, solet assignari consideratie peccatorum; de quibus tamen non multa dicentur in prasenti, cum ex professo de illis jam supra, Discursu I, dictum sit, et infra dicendum sit statim in principio sequentis tractatus. IJnde nunc sufficient aliqua) considerationes de illis proposita).

Considera primo, qualiter peccatum sit injuria Deo facta; tum quia peccator, peccando mortaliter, divinam legem contemnit, vel aliquid non facit quod eadem lege pracipitur; tum quia, ut vulgo icitur, peccator peccando a summo et incommutabili bono, Deo scilicet, avertitur, et ad infimum ac commutabile convertitur bo-num creatura, cui adha3ret inordinate.

Considera secundo, qualiter peccatum est malum peccatoris in ordine gratia): peccatum enim mortale totalem inducit in anima

TRACT. 1, I)E PUHGiVT. ACT. PARTIS COGNOSC.

peccatoris exclusionem gratiae sanctificantis, omnium virtutum in-fusarum, donorum Spiritus Sancti, ac similium; et ex consequenti privat eamdem animam jure regni ccelestis, cum sola gratia sit semen gloriic; et insuper causat in ipsa reatumpmna; icterna!. Pecca-tum autem veniale, quamvis non tantum causet malum in ordine gratis, causat tamen aliquod, et minuendo fervorem cliaritatis, et inducendo reatum poeme temporalis, vel hie per poeuitentiam, vel in purgatorio solvcnda;.

Considera tertio, qnaliter etiam peccatum est malum peccatoris in ordine naturae; turn quia est contra naturam rationalem, cum sit contra dictamen rationis; turn quia per illud generatur habitus vitii, quo naturalis inclinatio ad bonum rationis minuitur, et inclinatio ad malum coutrarium apponitur; tum quia, ex transacto actu pec-cati, inducitur qusedam naturae macula, per contactum indebitum ad sordidas creaturas.

Considera quarto, quot etiam mala privativa causet quodcumque peccatum, magis tamen aut minus secundum propriam ipsius ma-litiam, in anima peccatoris ; privat enim, tum internis consolationi-bus, quas solet Deus justis communicare, tum pace cordis ac puri-tate mentis, quoa duo sunt penitus necessaria pro mentalis oratio-nis exercitio, quod et inquietudine cordis, et impuritate mentis solet impediri.

Considera quinto, quantum aliis noceat peccatum ; tum ratione scandali, quod facile causatur ex quocumque peccato, quod videnti solet esse causa ruinae, dum ad peccandum malo pertrahitur exem-plo; tum quia sunt aliqua peccata, quae bono communi directe et immediate contraria plurimum reipublicae damni afferunt, tam in temporalibus quam in spiritualibus : in temporalibus quidem, ut dum quis inimicis civitatem prodit; in spiritualibus autem, ut dum quis hajreses seminat; tum quia sunt alia peccata,quae bono particular! proximorum opponuntur, ut sunt furta, homicidia, etsimilia.

Considera sexto, quanta sit peccatorum diversitas, et quam facile committantur, unde vix ullus est ab omni peccato immunis. Et si quilibet supra seipsum reflectat, inveniet quod mille modis Deum offenderit; et merito poterit ad ipsum dicere: peccavi super nurae-rum arena) maris, et multiplicata sunt peccata mea, et non sum dignus videre altitudinem cceli prac multitudine iniquitatis meae, quoniam irritavi iram tuam, et malum coram te feci; iniquitatem

PARS I. TI1EOL. MÏST. DE VIA PURGATIVA.

meam ego cognosco, et delictum meum contra me est semper, quia tibi soli peccavi.

Ex hac multiplici peccatorum consideratione nascatur, propter summum eorum malum, prtesertim in ratione offensse Deo inten-tat;c, contritio de propriis, et displicentia de alienis; ita quod quis-que propria semper delleat cum efficaci emendationis proposito, et aliena etiam deplorando procuret impedire.

Nec pojuitentiam et emendationem differat: quamvis enim beni-gnus et misericors Dominus peccatori ingemiscenti parcere decre-verit, significans ei quod non vult mortem ipsius, sed ut magis con-vertatur et vivat, quis tamen scit, an peccator tempus et volunta-tem habebit pomitentia;, maxime, quia perseveraudo in peccatis meretur auxiliis divinae gratia3 destitui, sine quibus est incapax emendationis? Fateor, pareet peccatori ex corde dicenti: peccavi Domine; sed nescio an tempus habebit peccator actum ilium poeni-tentise proferendi. Audiat sanctum Patrem sic admonentem ; lt; Qui poenitenti veniam spopondit, peccandi tamen crastinum non promi-sit.» ünde merito concludit S. Gregorius, dicens: * Satis est alienus a fide, qui ad agendum poenitentiam tempore senectutis expectat: nam vere qui credit, sicut oportet ad salutem, statim ac peccavit, poenitentiam aget, ne periculum oeternaj dainnationis evidens incurrat. »

Licet autem non ob aliud foret pa3nitendum, saltern pconitentia est peccatori necessaria, ut possit vitam ieternam promereri; quid-quid enim agat, quantumcumque bonum morale videatur, nihil ei prodest ad merendam salutem. Audiat Apostolum dicentem, 1 Cor. 13: « Si Unguis hominum loquar et angelorum, charitatem autem non habeam, factus sum velut ais sonans, aut cymbalum tinniens; et si habuero prophetiam, et noverim mysteria omnia et omnem scientiam, et si habuero omnem fidem, ita ut montes transferam, charitatem autem non habuero, nihil sum ; et si distribuero in cibos pauperum omnes facultates meas, et si tradidero corpus meum ita ut ardeam, charitatem autem non habuero, nihil mihi prodest. gt; Verum quidem est, quod opera peccatoris moraliter bona aliqualiter prosunt, dum ipsum ad contritionem disponunt, et Deum ad mi-sericordiam flectunt; sed non prosunt immediate ad promerendam vitam seternam. TJnde, si in statu peccati moriatur, quidquid fecit, nihil erit.

TRACT. I. DE PDRGAT. ACT. 1'AUTIS COGNOSC.

Debet peccator ex peccatonim consideratione spiritum humilitatis haurire, ita nt semper habeat pra? oculis, quod sit reus divhuu ma-jestatis, toties ab ipso et tam graviter offensse.Propterea, si se videat ab aliis offensum, non irascatur contra illos, sed patienter ferat, benigne condonet, et offensam dimittat, sicut sibi proprias contra Deum offensas quotidie dimitti poscit, considerans se magis ream, qui Dominum ofl'endit, quam alios qui conservos suos offendunt, si ut debet offensam tantum ut sibi factam ponderet.

Debet tandem affectum timoris colligere, ut, ex Apostoli consilio, cum timore et tremore salutem suam operetur: monet Spiritus Sanctus, « de propitiato peccato noli esse sine metu, » quia scilicet « nemo scit an odio an amore dignus sit;» scit enim peccator se pec-cando Deumoffendisse.lioccertissime; sednescit an debitepcenitue-rit, et veniam consequutus fuerit.

Fugiat igitur quilibet a peccato, « quasi a facie colubri: » nam vere periculosius est manere in statu peccati mortalis, quam cum colubro dormire; sicut enim potest coluber dormientem mordere, et veneno perimere, sic peccatum potest peccatorem in seternum sua malitia perimere* non cogitantem. Unde, quanto mors animaj, dam-nationi prasertim seternse conjuncta, morte corporis pejor est, tanto periculosius est in statu peccati mortalis manere, quajn cum colubro dormire; et tamen istud horrent omnes sola voce prolatum, illud autem pauci etiam in rei veritate.

ARTICULUS IV.

DB MISER1IS HUMANE VIT/E.

Compendiose miserias humanse vit;e descripsit, qui miserrimum exprimere volens hominem ait:« Cujus conceptio culpa, nasci pona, labor vita, necesse mori. «Quam infelix est conditio hominis, qui, ab instanti sua.quot; conceptionis usque ad exitum vitse, tot tantisque plenus est miseriis, imo singuli status ejus sunt pura miseria ! Expertum audiamus sanctum Job, Cap. 14, dicentem: « Homo natus de mu-liere, brevi vivens tempore, repletur multis miseriis: qui quasi flos egreditur et conteritur, et fugit velut umbra, et nunquam in eodem statu permanet. Et dignum ducis super hujusmodiaperire oculostuos.

PARS 1. TUEOL. MYST. DE VIA PURGATIVA.

et adducere eum tecum in judicium ? Quis potest facere mundum de immundo conceptum semine ? Nonne tu qui solus es? Breves dies hominis sunt; numerus mensium ej us apud te est; constituisti ter-minos ejus, qui prjeteriri non poterunt. Eecede paululum ab eo, ut quiescat, donee optata veniat, sicut mercenarii, dies ejus. »

Antequam singulares human® vitaj miserias describamus, Au-gustinum, Cap. 21 suarum Meditationum sic in genere disserentem audiamus :« Taidet me Domine valde vita3 hujus, et istius serumnosse peregrinationis. Vita liauc, vita misera, vita caduca, vita incerta, vita laboriosa, vita immunda, vita dominamalorum, regina superborum, plena miseriis et erroribus; qua3 non est vita dicenda, sed mors; in qua momentis singulis morimur, per varios mutabilitatis delectus, diversis generibus mortium; numquid ergo hoc, quod viviinus in hoc mundo, dicere possumus vitam ? Quam humores tumidant, dolores extenuaut, et ardores exsiccant, aër morbidat. escai in-llant,jejuniamacerant,joci dissolvunt, tristitiae consumunt, sollici-tudo coarctat, securitas hebetat, divitiw inflant et jactant, paupertas dejicit, juventus extollit, sen.ectus incurvat, inlirmitas frangit, mceror deprimit. Et his malis omnibus mors furibunda succedit, simulque cunctis gaudiis istius misera vita) ita flnem imponit, ut cum esse degtiterit, non fuisse putetur. Mors ista vitalis et vita mor-talis, licet his aliisque sit respersa amaritudinibus, proh dolor, quam plurimos suis capit illecebris! Et quam muitos suis falsis pro-missionibus decipit! Et. cum ita per se sit falsa et amara, ut etiam sues caicos amatores latere non valeat, tamen infinitam stultorum multitudinem aureo calice, quern in manu habet, potat et prorsus inebriat. Felices illi, et ipsi rari, qui familiaritatem ejus recusant, perfunctoriagaudia spernunt, societatem abjiciunt, ne cum pereunte deceptrice et ipsi perire cogantur! »

En vivis depictam coloribus miserrimam mortalium vitam. Nunc, factis aliquibus super eam retlexionibus, paulo attentius, et magis in particulari, quoad omnes ejus partes, inspiciamus. Consideremus igitur primum ejus principium, quod est culpa, scilicet originalis peccati: singuli namque filii Adam, secundum seminalem propagi-nem, corruptam ab ipso et maculatam participant naturam, nisi privilegie speciali pneserventur, quod soli Beatissimse Virgini Dei Genitrici concessum affirmat Ecclesia. Quae major miseria potest homini contingere, quam sit ista, ut statim conceptus sit lilius ira,

TRACT. I. DE PDROAT. ACT. PARTIS COGNOSC.

Alius viudictse, reus divinte majestatis, inimicus Dei, impius, inju-stus, odibilis et execrabilis coram Deo, et quicquid pejus excogitari potest? Ita ut, si in illo statu moriatur, sit a regno coelorum exclu-sus, vere damuatus in sternum pcena damni puniendus. Solo rege-nerationis Sacramento,scilicet baptismo per Christum,Eedemptorem nostrum, secundum Adam, institute,abluitur,mundatur, justificatur, fit filius dilectionis ac remunerationis, limres regni coulestis, et amicus Dei; sed non ita confirmatur in gratia (communiter lo-quendo), quin earn Siepe,et aliquando finaliter, amittat.

Cousideremus deinde, quod ejusdem hoiniuis nasci est poana, non solum matri parienti, sed etiam ipsi dum nascitur, quod suis lleti-bus et ejulatibus testatur : nam siepe nativitas puerulo tam poenosa est, ut in ipsopartu moriatur. Unde nasci est illi mori, et mater-nus uterus fit ei tumulus, ex quo membratim discerptus aliquando extrahitur.

Cousideremus insuper, quod maximus est labor vita. Nihil mque discitur experimentali scientia, quain humanse vita; miseria: passim videmus quam sit iiorrida, audimus quam ingrata, sentimus quamfoetida, gustamus quam amara, palpamus quam aspera. Om-nis ejus status propriam testatur miseriam: infirmitas intantias, qua vix aliud fieri potest quam plangere; impotens enim est par-vulus ut sibi succurrat et cibum quserat, ita ut noverca videatur esse homini natura, qua) tam provide aliis animalibus in hoc statu pro-videt; ignorantia puerithc, puer namque ignorat quid sibi expe-diat, ut plurimum malum pro bono et pro malo bouum eligit; inconsideratio juventutis, qua juvenis in omnia pra;cipiti fertur judicio; temeritas adolescentiie, qua cuncta, seclusis prudentiaj legibus, aggreditur adolescens; sollicitudo yetatis virilis, qua vir sudore vultus sui necessaria sibi providet, filiis thesaurizat, et ad hffic facienda terras omnes et maria cum evidenti periculo mortis percurrit; debilitas senectutis, qua deficiens homo jam alienis indiget auxiliis; languor tandem setatis decrepit»;, quo potius homo quotidie moritur quam vivat, tunc enim, ait Psalmista,« viget labor et dolor. »

Consideremus denique, in quibus praicipue consistat humana; miseria vita;. Brevis est ordinarie : vix incipit, cum statim desinit. Miseria hsc in juvenibus percipitur, qui cum vivere desiderant, mori coguntur; et, e contra, in senibus prolixitas vita; magna est

PAHS I. TUEOL. MYST. DE VIA PDIUiATIVA.

miseria, et quo prolixior vita, eo intolerabilior raiseria. Incerta est: quando siquidem vita creditur firma et stabilis, tunc vel ab intrin-seca comiptione, vel aliquo casu extrinseco terminatur. Fragilis est: minimo turbatur et alteratur accidente, vel rigorosi frigoris, vel nimii caloris. Mutabilis est: nxinquam enim in eodem statu per-manet ; nunc adest sanitas, nunc succedit infirmitas ; nunc robur viget, nunc accedit debilitas. Fallax est: mira promittit, sed nihil boni, plurimum mali praestat.« Va; qui tibi credit, beatus qui tibi resistit,sed beatior qui a te ilkesus recedit; bona cuncta promittis, sedcuncta mala prefers; te jactas vitam, sod donas mortem; promittis gaudium, sed largiris moerorem ; promittis quietem, sed ecce turbatio; promittis florern, sed cito vanescit; promittis stare, sed cito recedis: non ergo es diligenda, quoniam omnino transis, et concupiscentia tua velut fumus evanescit,» clamat Augustinus.

Mirabitur forte quis considerans tot Immanaï vita; miserias; ne tamen Deum credat esse crudelem: imo sumrmc sunt effectus mise-ricordifp. Condidit a principio primos parentes ab omnibus illis immunes, sed peccato suo tales sibi miserias emerunt; quibus tamen Deus benignus et misericors ad bonum hominis utitur: si nullas homo hie pateretur miserias, sic terram habitaret, ut nun-quam ccclum aspiceret; sic terrenis adhaereret, ut de ccelestibus ne quidem cogitaret; sic sibi complacere in omnibus studeret, ut nusquam ad Deum recurreret. Sed hujusmodi pressus miseriis, prasentem vitam despicit, ut futuram acquirat; terram invenit sordidam, dum coelum intuetur; terrena negligit, ut contempletur coelestia; sibi displicere studet, ut Deo complaceat; diffldit do seipso, ut totaliter in Deo confidat.

Debet quisque ex tot miseriarum consideratione colligere primo affectum humilitatis: quis enim potest se tam miserum intueri, et de seipso pnesumere ? Dum se miserum experitur, debet propriam fateri miseriam, ut ad Deum misericordem recurrat, qui promptum et efficax propositis creatura; sure miseriis valet afferre remedium. Debet omnia visibilia tot miseriis referta conteninere, ut invisi-bilia et coelestia divina felicitate plena contempletur. Debet alio-rum miseriis compati, qui sic in propriis patitur, et Deum sibi compati deprecatur. Hos et similes virtutis affectus debet colligere, qui miserias humanse vitse solet meditari.

Ultima designatur hominis miseria, quod ei necesse sit raori;

TRACT. I DE PÜUOAT. ACT. TAKTIS COGNOSC.

sed utrum sit miseria mori, vel potius qusedam felicitas, suppositis miseriis, difficile judicatur. Fateor absolute quod mori magna est miseria, cum mors sit « stipendium peccati, » ut ait Apostolus, et « introducta fuitinvidia diaboli, »et in pcenam peccati; cum tot secum symptomata traliat, qua; moribimdo sunt ipsa morte gra-viora. Sed tamen sic aliquando plures alia3 nascuntur miseria!, et tam graviter hominem premunt, quod mors,' non ut miseria, sed ut misoriic remedium creditur, imo et procuratur, ut apparet in his qui divcrsis pressi miseriis laqueo se suspendunt, vel aquis se prsefocant, vel priccipitio collidunt, vel alio quovis modo vio-lentam sibi mortem infenmt. Verum sic peccando ad majoresinfe-rorum deveniunt miserias. Do morte pro nunc satis tanquam de miseria: statim, articulo sequenti, disseritur de ipsa, tanquam de uno ex quatuor noyissimis, de quibus dicitur :« Memorare no-vissima tua, et in aeternum non peccabis. »

ARTICULUS V.

DE CONSIDERATIONE MORTIS.

« 0 mors quam amara est memoria tua homini pacem habenti in substantiissuis, viro quieto etcujus via;directie sunt in omnibus! » Sed quam amarior peccatori, qui, ducens in bonis dies suos, edoctus fide, credit quod in puncto ad inferna descendet! 0 momentum, o punctum a quo pendet Ecternitas!

Solet mors horribili vultu depingi: verum ex seipsa nec pulchri-tudinem babet nec deformitatem, nam ex decursu vita; sine potest quisque mortis faciem elïbrmare. Mors et vita sunt simillima;: si vita fuerit laudabilis aut vituperabilis, easdem mors habe-bit qualitates. Undo potest quis suam videre mortem in pro-pritc speculo vitse: nam, ut ait Augustinus, in libris de Civitate Dei, « mala mors putanda non est, quam bona vita pra;cessit, neque enim facit malam mortem, nisi quod sequitur ipsam mortem.» Et de Doctrina Christiana dicit:«Non potest male mori qui bene vixerit, et vix bene moritur qui male vixit.»Ex quibus constat, quod bonam vitam semper mors bona sequitur, et malam vitam ordinarie mors

12

PARS I. TIIEOL. MYST. DE VIA TORGATIVA.

malacomitatur, quamvis, ex divina misericordia, raalam vitam mors bona aliquando sequatur, ut amplius alibi demonstrabo.

« Pretiosa igitur in conspectu Domini mors sanctorum ejus:»«Pre-tiosa plane, ait Bernardus, in Epistolis, tanquam finis laborura, tanqnam victoria! consnmmatio, tanquam vita; janna, et perfecte securitatis ingressus. Bona mors justi propter requiem, melior propter novitatem, optima propter securitatem.Econtra,«morspec-catorum pessima;»mala siquidem in mundi amissione, pejor in car-uis separatione, pessima in vermis ignisque duplici contritione. »

« Timenti Dominum bene erit in extremis, in die defunctionis sua; benedicetur, » ut habetur Ecclesiastici I, quia scilicet reperie-tur a dextris inter e'os, quibus a summo Judice dicetur: « Venite benedicti Patris mei, percipite regnum quod vobis paratum est ab origine mundi.» Et, e contra,« male erit impio in extremis; » nam peccator, inter alias pojnas, percutitur hac animadversione, ut mo-riendo obliviscatur sui, qui vivens oblitus est Dei; etindie defunctionis sua; maledicetur, quia numerabitur a sinistris inter eos quibus ajusto Judice dicetur:«Ite maledicti in ignem 8eternum,qui paratus est diabolo et angelis ejus.»

Mors a pliilosophis horrendum dicitur divortium, turn inter animam et corpus, turn inter hominem et mundum hunc visibilem. Qui, juxta consilium Christi, odio babuerit animam suam, et reliquerit omnia qua; in mundo sunt, non timebit tale divortium, quia non horrendum erit, sed suave. Qui mortem timet ab-sentem, et de ea ssepius cogitat, facile vincet pncsentom, et venientem amplectetur; « Sic mors ipsa, ait Gregorius, in Hom., cum venerit vincitur, si priusquam veniat semper timeatur, et si homo faciat nunc qua; moriens facta fuisse vellet. »

Vir prudens semper morti debet esse paratus, quia, licet mors sit omnibus certa, cum necesse sit homini semel mori, incerta tamen est bora illius, ut omnes fatentur, Scriptura sacra docet, et expe-rientia demonstrat. Et vere, tot sunt tarn intrinseca quam extrin-seca mortis pericula, ut, si quis attente consideraret, pra timore procul dubio moreretur. Quantum ad intrinseca spectat, tot ad vitam hominis concurrunt tanquam. necessaria, ut, minimo illorum deficiente, vita deficiat: quot partes corporis ad nutritionem, quot ad vitalem motum, quot ad sensationem venulse deserviunt pene imperceptibilès, qua; tamen, si casu a suo munere impediantur,

TKACT. I. DE rUROAT. ACT. PARTIS COGNOSC.

statim mors subsequetur ! Quantum ad extrinseca voro, miris et innumeris modis mors causatur homini: quot ab clemontis consu-muntnr! Aliquos terra dehiscens absumit, alios aqua prsefocat, alios aör infectus interficit, alios ignis comburit. Quot casibus inopinatis occiduntur! Aliqui fulmine percussi, alii a bestiis devorati, alii et plures ab hominibus occisi perount. Quam maxima hominis miseria, quod, cum alia ejusdem speciei animalia se mutuo foveant et defendant, solus homo contra hominem saiviat ? ünde, cum merito quidam dixisset quod homo est homini lupus, alter aptius dixit: homo homini homo, nam revera majori rabie se mutuo persequuntur homines, quam lupi etiam famelici persequerentur homines; ut apparet, turn in singulari certamine, ubi levissimo plerumque mo-tivo se perimunt homines, turn in hello, ubi unico conüictu multa saepius cadunt hominum millia.

Mortis consideratie causat effectus bonos. Nam primo, ut ait Augustinus,in Exhortat.,* nihil sic revocat a peccato,quam frequens mortis meditatie.» Secundo, ut ait Hieronymus, in quadam Epist., « qui se quotidie recordatur esse moriturum, contemnit prasentia, et ad futura festinat.» Tertio, mortis consideratio facit,quod homo potius anima; immortalis quam corporis per mortem corrumpendi curam gerat; unde divinse legis sequitur observantiam,quam non solvunt plerumque homines, nisi ut corporis voluptatibus inordinate deserviant.

Si scirent mortales, quam Ireta sint mortis nuntia anima) devota;, quam suaviter suscipit Deus eum qui viam mandatorum ipsius cucurrit, qui propter ipsum multa bona operatus est, et multa mala perpessus est,absque dubio bene semper viverent, ut sic bene mori eis concederetur: nam revera, in extreme mortis conflictu, in memento illomalis horrendo, ex quo pendet seternitas gloria; vel miseriae, in quo mali prsesentem formidant et horrent damnationem, qui bene vixit, testimonio conscientia; sua; motus, ac interna Spiritus Sancti suavitate recreatus, tune incipit Isetari, et cojlestes delicias prsc:-gustare.

Audiamus Augustinum, Cap. 23 suarum Meditationum, sic dissc-rentem:« Felix anima, qua;, terrene resoluta corpore, libera coelum petit; secura et tranquilla, non timet hostem neque mortem: habet enim semper pra;sentem,cernitque indesinentor pulcherrimumDomi-num, cui servivit, quem dilexit, et ad quem tandem heta et gloriosa

PARS I. THEOL. MÏST. I)E VIA PURGATIVA.

pervenit. Hauc vero tantw beatitudinis gloriam nulla dies minuere, nullus improbus poterit auferre. Viderunt earn liliiB Sion et boatis-simam pncdicaverunt, et regime et concubinae laudavenmt earn dicentes: « Qiue est ista, quae ascendit de deserto deliciis aflluens, innixa super dilectum suum ? Qua3 est ista, quae progreditur sicut aurora consurgens, pulchra ut luna, electa ut sol, terribilis ut cas-trorum acies ordinata?» Quam keta exit, festinat,currit, cum dilectum suum sibi dicentem attonitis auribus audit: « Surge, propera, arnica mea, speciosamea, et veni; jam biems transiit, imber abiit et recessit, flores apparuerunt in terra nostra, tempus putationis advenit, vox turturis audita est in terra nostra, ficus protulit grosses suos,vineaeflorentes dederunt odorem suum; surge, propera, arnica mea, columba mea, in foraminibus petra, in caverna maceriae; ostende mihi faciem tuam, sonet vox tua in auribus meis, vox enim tua dulcis, et facies tua decora; veni, electa mea, speciosa mea et columba mea, immaculata mea, sponsa mea, veni, » et ponam in te thronum meum, quia concupivi speciem tuam ; veni, ut laeteris in conspectu meo cum angelis meis, quorum societas tibi a me repro-missa est; veni post multa pericula et labores, intra in gaudium Domini tui, quod nemo toilet a te. »

ARTICULUS VI.

DE DUPLICI JUDICIO DEI.

Duplex est judicium, quo Deus peccatores condemnat. Unum est particulare, quod statim post mortem cuilibet inparticulariprofertur, juxta cujusque merita, prout gessit sive bonum sive malum, etquod subito suum sortitur effectum: si namque per illud anima tanquam innoceus absolvatur, in ccelum confestim evolat, nisi forte debeat in purgatorio detineri, ut omnino purificetur; sin autem per illud tanquam rea condemnetur, illico detruditur ad inferos in aeternum cru-cianda. Aliud est judicium universale, quod in fine mundi, stantibus singulis mortalibus, celebrabitur, Christo judice pro justis gloriose, pro peccatoribus terribiliter apparente : in hoc praecedentis judicii particularis sententia, sive absolutiva in gloriam sanctorum,

TRACT. I. DE PÜRGAÏ, ACT. PARTIS CÜGNOSC.

sive condemnativa in dedocus et confusionera daranatorura, coram omnibus angelis et hominibus confirmabitur.

Considera, circa judicium particulare, securitatera justorum, qui fide diviua noverunt propitium sibi futurum judicem, si bene fece-riut; et aliunde, conscientia teste, didicerunt quod, cum Apostolo, bonum certamen certarunt, fidem servarunt, fideliter cursum suum consummarunt, et quod reposita est ipsis corona jus tit ise. quam reddetjustus Judex, cujusadventum diligunt, cum scianteumdem esse Dominum, cui viventes pie ac perseveranter servierunt. Quod si aliquando, propter summam Judicis majestatem, et judiciorum ipsius incompreliensibilitatem, cum sancto Hilarione tremant, ut de ipso refert Hieronymus, seipsos tamen cum eodem sancto Anaclio-reta confirmant et animant, conscientire testimonio recreati, et dicunt: «Egredere, quid times? Egredere, anima mea, quid dubitas ? Pluribus annis servisti Cliristo, et mortem times ? *

E contra vero, considera formidinem et horrorem impiorum circa idem judicium particulare, cum, teste conscientia, sciant se reos, et flammis teternis addicendos. Et aliunde didicerunt, ex doctrina Augustini inSymbolum, quod ille Judex nec gratia pravenitur, nec misericordia jam flectitur, nec pecunia corrumpitur, nec satisfac-tione nec pocnitentia mitigatur. Unde, quo horrore, qua formidine, tot scelerum suorum certam peterna; damnationis, sub incorrupto judice, sententiam expectabunt ? Sequantur nunc consilium ejus-dem sancti Doctoris illico subjungentis:« Hie dum tempus liabet) agat anima pro se, quia bic locus est misericordiae, ibi erit locus justitite. »

Circa judicium universale, considera quam terribile nobis illud Scriptura sacra proponat. Nam primo, prsecedentia ipsum signa penitus horribilia pncdicit, dum ait Christus Dominus, ipsemct Judex futurus: « Erunt signa in sole, et luna, et stellis, et in terris pressura gentium pne confusione sonitus maris et fluctuum, are-scentibus hominibus pns timore et expectatione, qu;o supervenient universe orbi; nam virtutes ccelorum movebuntur.» Et, Mattluci 24 : « Sol obscurabitur, et luna non dabit lumen suum, et steil» cadent de coelo. * Secundo, ipsemet dies judicii sic describitur Soplioiii:c 1 : « Juxta est dies Domini magnus, juxta est et velox nimis; vox diei Domini amara, tribulabitur ibi fortis; dies ine dies ilia, dies tribulationis et angustise, dies calamitatis et miserise, dies

PARS I. THEOL. MÏST. DE VIA PUEÜATIVA.

tenebrarum et caliginis, dies nebula3 et turbinis, dies tubse et clan-goris super civitates munitas, et super angulos excelsos. Et tribulabo homines, et ambulabunt ut cseci, quia Domino peccaverunt, et ef-fundetur sanguis eorum sicut humus,et corpora eorum sicutstercora; sed et argentum eorum, et aurum eorum non poterit liberare eos in die irse Domini; in igne zeli ejus devorabitur omnis terra, quia con-summationem cum festinatione faciet cunctis habitantibus terram.» Tertio, parebit signum Filii hominis in ccelo. Crux scilicet sancta, qua3, sicut justis, amatoribus suis, consolationem et gaudium, sic impiis, persecutoribus quondam suis, formidinem et horrorfem incu-tiet. Quarto tandem, « plangent omnes tribus terras, et videbunt Filium hominis venientem in nubibus cceli cum virtute multa et majestate, et mittet angelos suos cum tuba et voce magna, et con-gregabunt electos ejus a quatuor ventis, a summis ccelorum usque adterminos eorum. » Plangent siquidem, quia videbunt ilium esse judicem, quem toties offenderunt, quem crucifixerunt; cujus tamen judicium recusare non poterunt, nec a sententia ajquissima ad aliud tribunal appellare.

Tam terribilis describitur ha!c dies, et revera erit, quod sancti Patres illam meditantes omnino tremuerint. Unicum inter ipsos audiamus Hieronymum, de seipso dicentem: « Quoties diem ilium considero, toto corpore contremisco ; sive enim comedo, sive bibo, sive aliquid aliud facio, semper videtur ilia tuba terribilis sonare in auribus meis: Surgite mortui, venite ad judicium. » Item : « 0 anima mea, quid respondebis in die judicii, cum a te exigetur usque ad ictum oculi ? »

Comparebunt in illo universali judicio, congregati simul a quatuor ventis, omnes Adaj filii, quotquot jam pracesserunt, quotquot nunc vivuut, quotquot usque in finem mundi sequentur ; nullus citatio-nem recusare, dissimulare, vel differre poterit; quilibet, pro seipso responsurus, ante tribunal illud cequi Judicis adstabit: nou Ponti-fices etiam summi, non Imperatores, non Eeges, non Principes eximi poterunt; non Philosophi, non Theologi, non denique Doctores alii poterunt ullo frui privilegio ; promiscue singuli stabunt, solis distincti méritis. Audi Hieronymum, Epist. adHeliod., dicentem : «Judicature Domino lugubrem mundum, potentissimi quondam reges nudo latere palpitabunt; adducetur cum suis stultus Plato discipulis; Aristotelis argumenta non proderuut, quando veniet ille Filius pauperculto quaistuarke judicaturus fines terra;. »

TRACT. I. DE l'URUAT. ACT. PARTIS COGNOSC.

Stabuut a siuistris supremi Judicis igni aeterno damnandi, stabunt a dextris aiterna gloria fruituri: illi supra modum mcesti, isti plus-quam dici potest hilares; sed assidebunt summo Judici,iion solum apostoli, verum etiam quotquot, propter Deum relictis omnibus, secuti sunt Domiuum: sententiam a Judice prolatam velut asses-sores confirmabunt.

Quis non pavebit, cum omnia cordis secreta cunctis assistentibus manifesta patebunt? Nunc crimina in abscondito facta latere pos-sunt; sed tunc nihil sic absconditum, quod non reveletur; nihil sic occultum, quod non sciatur, sive bonum sive malum fuerit; et hoc ad gloriam electorum, et ad reproborum confusionem. Electis omnia cooperabuntur ad gloriam, sive bona fuerint opera, quae Melitev operati sunt, sive fuerint mala, de quibus postea contriti pomitue-runt: in primis namque virtus eorum cum divina gratia, in secundis autem ex divina misericordia eorum apparebit pojnitentia. Sed reprobis omnia cooperabuntur ad confusionem, sive bona fecerint opera, quorum meritum sua malitia perdideruut, sive fuerint mala, in quibus obstinati perseveraverunt. Quam utilius et tolerabilius foret nunc malis abscondita cordis confessori detegere, statim absolvendi, quam coram Angelis et hominibus, in eorum publica revelatione, a3ternain pati confusionem, et ignominiam tunc infru-ctuosam.

Omnibus hominum operibus jam patef'actis, asquissima supremi Judicis pronuntiabitur sententia, qua dicetur primo iis qui sunt a dextris: « Vcnite, benedicti Patris mei, possidete paratum vobis regnum a constitutione mundi; esurivi enim, et dedistis mihi manducare; sitivi, et dedistis mihi bibere; hospes eram, et collegi-stis me; nudus, et cooperuistis me; infirmus, et visitastis mo; in carcere eram, et venistis ad me.» Deinde dicetur his qui sunt a si-nistris : « Discodite a rn0,maledicti, in ignem aeternum, qui paratus est diabolo et angelis ejus; esurivi enim, et uon dedistis mihi manducare; sitivi, et non dedistis mihi potum; hospes eram, et non collegistis me; nudus, et non operuistis me; infirmus, et in carcerei etnon venistis ad me ; » et sic omnium justorum bona opera, et impiorum mala manifestabuntur. Et ibunt hi in supplicium aïter-num, justi autem in vitam :eternam.« Durus quidem sermo carnali-bus est: abnega temetipsum; sed durius; ite in ignem ;ctcrnum.»

Ex hac utriusque judicii consideratione, debet quilibet horrorem

PABS. I TIIEOL. MÏST. DE VIA PÜRGATIVA.

peccati concipere, quod solum tali judicio damnandum est. Unde debet a peccato, quantum potent, abstinere, et de praterito conteri, ut sic a ministris Christi judicetur et condonetur, ne ab ipso Christo tune danmetur; non enim judicat Deus bis in idipsum: si per mini-stros judicat absolvendo, per se non judicabit damnando; illis namque dedit potestatem ligandi atque solvendi super terram, ita ut quod hie solverint, sit solutum et in ccelis, et quod Mc ligaverint, sit ligatum et in coolis. Debet deinde abstinere a judicandis aliis, quia, ut dixit ipsemet supremus Judex, « nolite judicare, et non judicabimini; nolite condemnare, et non condemnabimini. » Quod efficiet, si de singulis, quanturacumque reprobis apparentibus, bene speret in misericordi Domino, cujus divina de unoquoque judicia nesciuntur ; unde non andaci sermone discutienda sunt, sed formi-doloso silentio veneranda.

ARTICULUS VII.

DE PCENIS ET HORRORE INFEUNI.

Sic terribilis in sacra Scriptura describitur infernus, ut sola descriptie terrorem et horrorem maximum incutiat: quid efficiet realis presentia ? Dicitur quod ibi erit fletus et stridor dentium, quod erit ignis devorans, vermis conscientia; perpetuo rodens, quod miseri transibunt de frigoribus nivis ad intolerabilem ignis calorem, et alia plura quse non credorentur, nisi Sermo divinus illa testare-tur, et aliquorum inde redeuntium experientia comprobaret.

Sanctus Gregorius, in 2 Mattlia3i, plures pccnas sensus in inferno tolerandas sic compendiose describit : « In inferno erit frigus intolerabile, ignis inextinguibilis, vermis immortalis, foitor intole-rabilis, tenebr:c palpabiles, flagella caedentium, horrida visio dtcmonum, confusio peccatorum, desperatio omnium bonorum: erit enim miseris mors siiv morte, defectus sine defectu, quia mors ibi semper iucipit, et defic re nescit.» Praeter hanc multiplicem poenam sensus, est etiam poena damni, consistens in privatione Dei, multo major quam sit pojna sensus, cum in ipsa principaliter damnatio consistat. Et utraque in sententia Judicis exprimitur; dum euim

TRACT. I. DEPIJRGAT. ACT. 1'ARTIS COGNOSC.

dicitur damnatis, «Ite,» denuntiatur eis quod recedant a prresentia Judicis, et sic expellentur a facie ipsius, in quo est poena damni; dum autem dicitur, «In ignem aeternum,» denotatur poena sensus sub ignis combustione comprehensa : sed hajc amplius et distin-ctius explicanda sunt.

Infernus est locus subterraneus in centre terne consistens, ut ex ipsa colligitur sacra Scriptura. Vastus qnidem, si loquamur absolute; sed augustus comparative ad immensum pone numerum reproborum. In medio ipsius est lacus sulphuris et picis, ubi infe-lices illi mediis in tormentis volutantur. Et insuper sunt omnia tormentorum genera torquendis infelicibus illis prseparata; sed ignis prsecipue multo acrior et penetrabilior quara nöster.

Ut radicem utriusque pcsnsft noverimus, sciendum est quod in peccato duo defectus puniendi reperiuntur, quibus duse poense pro-portionatse destinantur. Primus defectus est aversie a Deo incom-mutabili bono; cum enim actus peccaminosus sit inordinatus ab ultimo line debito, ex sua namque pravitate babet quod non possit in ilium dirigi, sequitur quod avertat peccatorem a Deo ipso ultimo fine. Secundus defectus est inordinata conversio ad commuta-bile bonum creatura, per hoc quod peccator ei indcbitc adhcereat, id est, contra modum a Deo prsefixum; Deus namque aeterna sua lege statuit quod homo sic adhasreat bono commutabili creaturse, ut semper debitum servet ordinem ad ipsum Deum ultimum finem, operando licita in ipsum dirigibilia. Primo defcctui puniendo desti-natur poena damni, sive privatio Dei: justum est enim, ut qui voluntarie ac malitiose se a Deo summo bono avertit, contra suam voluntatem expellatur ab illo, et in aeternum ipso privetur. Secundo defectui puniendo dcstinatur poena sensus : conveniens enim est, ut qui peccando creaturis indebite adhaesit per conversionem ad earum bonum commutabile, per easdem puniatur in poenam peccati; ut sic peccator, ex una parte, videat quara malum et araarum ipsi sit reliquisse Dominum, et, ex alia parte, quam parum utile, irao quara nocivum et perniciosura, creaturis adluesissc, despecto earum Domino.

Poena damni maxima est, irao probabilius judicari potest infinita. Cura enim, ut dictum est, in privatione consistat, et privatio regu-lari debeat per formara privatara, nonne privatio Dei surarai et infiniti boni, tam in se quara in ordine ad creaturam rationalem,

PAUS I. THEOL. MÏST. DE VIA PURGATIVA.

qutc semper magis ac magis in infinitum per gradus determiuatos potest ipsum possidere, dicenda est infiuita ? Hsec namque privatio, tota simul existens, adtequat intinitam in potentia Dei possessionem.

Poena sensus multiplex est, et licet minor quam poena damni, multo tarnen major apprehenditur ex his quae in pnesenti vita pati-mur actu. Prsecipuum ejus instrumentum est ignis inferni, qui divina virtute non solum corpora, sed etiam animas, et da;moncs torquet; cujus tanta est efficacia et vis in cruciando supra nostrum, qualis est ignis nostri realis supra pictum; sed, licet plurimum ardeat, tenebrosus tarnen est, nee lucet, ne ullum inde solatium damnatis adveniat; et, si quid vident, majori tormento coope-ratur.

Qualiter ignis agat in damnatorum corpora, non est conceptu difficile : agit ibi, quamvis efficacius, sicut hie agit; sola ha3c est differentia, quod ibi cruciando non consumit, ad seternitatem poenarum, cum tarnen hic cito consumat cruciando. Ibi nun-quam ignis extinguetur : dsemones, hominis crudeles inimici, semper illud excitant ad majus damnatonim tormentum; nee adhuc hoc necessarium videtur,cum ignis ille, velut instrumentum divina) justitüe, vivacem semper habeaturendi virtutem.

Qualiter autem agat in animas nunc separatas et in dsemones, difficilius est exprimere. Quamvis enim certum de fide ac indubi-tatum sit, quod illos saevissime cruciat, differunt tamen authores circa modum quo cruciat: non enim illos proprie comburit, cum non sint caloris, utpote qualitatis materialis, susceptibiles. Id quod probabilius dicitur in doctrina D. Thomse, est, quod ignis inferni, tanquam instrumentum divinte justitiic, ipsius Dei virtute, duo habet: primum quldem, quod damnatos spiritus quasi captivos detineat, in poenam suue deordinationis ac rebellionis aDeo, cum tamen alias, ex propria conditione, eunctis materialibus superiores, connaturaliter ab igne vel alio quovis materiali detineri non possint ; secundum autem est, quod continuo cognitionem eorum ad hanc suam miseriam actu considerandam applicet, ita ut hanc sui detentionem quasi summam miseriam semper apprehendant, quod ipsos torquet magis quam exprimi potest : si namque rex aut prin-ceps aliquis carceri mancipatus, hanc captivitatem omni supplick) plerumque majorem apprehendit, et,si continuo cogitaretjn rabiem

TRACT. I. DEPURGAT. ACT. PABTIS COGNOSC.

verteretur, ob aliquod conceptual dedecus in suam dignitatem, licet ejusdem sit nature et conditionis ac alii homines qui quotidie absque tali pressura carceri mancipantur, quid accidet damnatis illis spiritibus, dum continuo considerabunt, se contra naturalem suam dignitatem captives ab igne detineri? Quo moorore nou pre-mentur? Quo furore non sajvient ? Qua rabie non agitabuntur ?

Vix minimum concipi potest, nisi ab expertis, quam atroces sint inferni pffiiue, et multo minus exprimi.« Quis enim potcrit habitare cum igne devorante ? » Exemplis tamen aliquorum, inde redeun-tium, tanta demonstratur earum atrocitas, et in sacra Scriptura comprobatur, ut, licet unicus foret, nobis ignotus, inter Alios Adam innumeiabiles, Ills pocnis adjudicatus, omnes tamen formidare, tremere, et horrere deberent, ne tam deploranda et infausta sors sibi contingeret; et nunc quid agere, qualiter formidare et horrere de-bemus, cum certum sit infinitum reproborum esse numerum, qui suis peccatis ad Inec aiterna supplicia detrudeutur ? Magister enim veritatis Christus Dominus dicit per admirationem:« Quam angusta est via, qu® ducit ad vitam, et pauci ambulant in ea! Quam lata est via,qua; ducit ad perditiQnem,et multi ambulant in ea! »Qui scilicet ducunt in bonis dies suos, et in puncto ad inferna descendunt.

Horreant omnes hujusmodi tormenta, et cum Augustino dicant : « Hie ure, Domine, hie seca, hie nihil mihi parcas, ut in seternuin parcas. «■ Cum cupiditatis alicujus inordinatse ardor inducens ad peccandum irrepserit, contra Dei prohibitionem, vel cum difficultas operandi quae Deus praecipit aliquando nobis obstiterit, ardorem inferni et difficultatem in eo patiendi considera; nam, ut docet Augustinus, « solet ardor ardore expelli, et labor labore minui. »

Ex poenarum inferni consideratione colligere quisque debet primo, timorem Domini, qui solus, cum occiderit, potest mittere in gehennam; qui timor est initium sapientia), et paulatim converti-tur in amorem, qui est finis ejusdem sapientise : in principio nam-que debet timor appotitum ab illicitis refrsenare, et postmodum ad magna debet amor excitare, juxta illud :

Da mihi fraina timor, da mihi calcar amor.

Secundo debet odium peccati colligere, quod solum fuit origo inferni, et quod miseris infernum replet: « Cesset, ait Bernardus, Serm. 3. de Resurrectione, voluntas propria, et non erit inferuus; »

PAUS. I. TIIEOL. MYST. DE VIA PORUATIVA.

niliil euim aliucl infernum meretur, quam peccatum a propria vo-luntate procedens. Felix, qui descendet sa3pe vivens in infernum, ut, ejus timore perterritus, abstinendo a peccatis, non descendat postea moriens.

•

ARTICULUS VIII.

DE CCELESTIS REGNI GLORIA.

Mirabilia dicuntur in sacra Scriptura de coolcstis regni gloria, de coelesti ilia Jerusalem, in qua talis gloria possidetur. De illa gloria dicitur, quod « nee oculus vidit, nee aur^;.s audi vit, nee in oor hominis ascendit quodprseparavitDeusdiligentibus se.» De illa ci-vitate dicitur : « Quam dilecta tabernacula tua Domino virtutum ! Concupiscit et deficit anima mea in atria Domini;»item;«Gloriosa dicta sunt de te, civitas Dei. » Et inter alia mirabilia, qua) de bac ccelesti Jerusalem dicuntur, describitur a sancto Joanne, Apocal. Cap. 21,sub specie civitatis pulcherrimee et pretiosissimse, dum tota constructa dicitur ex auro et omni lapide pretioso, ita ut nihil bic inferiuspossitpulchrius acpretiosius imaginari: lt; Sustulit me,ait, in spiritu in montem magnum et altum, et ostendit mihi civitatem sanctam Jerusalem descendentem de coelo a Deo, babentem clari-tatem Dei, et lumen ejus simile lapidi pretioso, tanquam lapidi jaspidis, sicut crystallum. « Deinde subdit:» Et fundanienta rauri civitatis omni lapide pretioso ornata. Fundamentum primum, jaspis; secundum, sappbirus; tertium, cbalcedonius; quartum, smarag-dus; quintum, sardonix; sextum, sardius; septimura, chrysolithus; octavum, beryllus; nonum, topazius; decimum, clirysoprasus; undecimum, hyacintbus; duodecimum, ametbystus. Et duodecim porta¹, duodecim margaritse sunt per singulas, et singulco porta) erant ex singulis margaritis, et platea civitatis aurum mundum, tanquam vitrum perlucidum. Et templum nonvidiinea; Domi-nus enim Deus omaipotens templum illius est, et Agnus. Et civitas non eget sole neque luna, ut luceant in ea, nam claritas Dei illu-minavit eam, et lucerna ejus est Agnus, etc.»Capite vero sequenti, describit fluvium ilium, cujus impetus Isetificat civitatem Dei; et ait:»Ostendit mihi fluvium aquas vitae splendidum tanquam cry-

TRACT. I. DE PURGAT. ACT. PARTIS COGNOSG.

stallum, procedcntcm de sede Doi et Agni; in medio platese ejus, et ex utraque parte fluminis lignum vita), afferens fructus duodecim, per menses singulos reddens fructum suum, et folia ligni ad sani-tatem gentium ; et omne maledictum non erit amplius, sed sedes Dei et Agni in ilia erunt, et servi ejus servient illi; et videbunt faciem ejus, et nomen ejus in frontibus eorum.» Hcec ut plurimum materialia coelestis illius patria; perfectionem, excellentiam, et ju-cunditatem utcumque declarant.

« 0 quam felix jucunditas, et quam jucunda felicitas videre san-ctos, cum sanctis esse, et esse sanctum ! » ait Augustinus ; sancti namque angeli et homines sunt patria; coelestis civos, et domestic! Dei.« Quid liocbono melius, ait Ambrosius,deOfiic., quid hac felicitate felicius, vivere Deo, vivere de Deo ? »Quod sic amplius expli-cat Hugo de S. Victore, Libro 1 de Anima, Cap. 4, dicens: « Premium autem est videre Deum, vivere cum Deo, vivere de Deo, esse cum Deo, esse in Deo, qui erit omnia in omnibus, habere Deum, qui est summum bonum. Et ubi est summum bonnm,ibi est summa felicitas, felix securitas, et secura ajternitas : ibi est vera hetitia, plena scientia, omnis pulchritudo, et omnis beatitude. Est ibi pax, pie-tas, bonitas, virtus, et honestas, gaudia, la;titia, dulcedo, vita pe-rennis, gloria, lux, requies, amor, et concordia dulcis. Sic cum Deo homo beatus erit, in cujus conscientia peccatum inventum non fuerit: videbit Deum ad voluntatem, habebit ad voluptatem, frue-tur ad jucunditatem; in a;teruitate videbit, inveritate fulgebit, in bonitate gaudebit; sicut habebit permanendi teternitatem, sic cognoscendi facilitatem, et requiescendi felicitatem; civis siqui-dem erit illius sanctie civitatis, cujus angeli cives sunt. Deus Pater templum, Filius ejus splendor, Spiritus Sanctus claritas. '0 civitas coelestis, raansio secura, patria fertilis et ampla, totum continens quod delectat sine murmure, incolse quieti, homines millam indi-gentiam habentes! « Quam gioriosa dicta sunt de te, ait Psalmista, Psalmo 86, civitas Dei! Sicut Isetantium omnium habitatio est in te» : omnesMantur in Isetitia et exultatione;omnes delectantur de Deo, cujus aspectus pulcher, facies decora, eloquium dulce; delec-tabilis est ad videndum, suavis ad habendum, dulcis ad perl'ruen-dum. Ipse per se placet et sufficit ad meritum, suflicit ad praemium, nec extra ilium quidquam quajritur, quia totum in illo invenitur quidquid desideratur. Semper libet eum aspicere, semper habere,

PAUg I. THEOL. MYST. BE VIA PUKGATIVA.

semper in illo delectari et illo perfrui. In illo clarificatur intelle-ctiis,pnrifieatnr alTectus, ad cognoscendam et diligendam veritatem. Et hoc est totnm bonum horainis, nosse scilicet et amare Creato-rexn smim. Quae ergo nos tangit vesania, vitiorum sitire absinthium, hujus mundi sequi naufragium, vitifi labentis pati infortunium, impise tyrannidis ferre dominium; et non magis convolare ad sanctorum felicitatem, ad angelorum societatem, ad solemnitatem su-pernfc hotiti;!', et ad jucunditatem vitse contemplativse, ut possimus intrare potentias Domini, et vidcre superabundantes divitias ilias bonitatis ejus ? Videbimus gloria} decorem, et regise potestatis ho-norem ; cognoscemus Patris potentiam, Filii sapientiam. Spiritus öancti benignissimam clementiam,et tunchabebimus notitiamillius sumnue Trinitatis. Nunc corpora per corpus videmus, imagines etiam corporum cernimus; tunc vero ipsam Trinitatem puro mentis intuitu videbimus. 0 beata visio, videre Deum in seipso, videre in nobis, et nos in eo felici jucunditate, et jucunda felicitate ! Quidquid desiderabimus, totum habebimus, nihil amplius deside-rantes ; et quidquid videbimus amabimus, ipso amore beati, beati dulcedine amoris, et suavitate contemplationis. Ha;c erit summa illius contemplationis, haec erit summa illius felicitatis, quoniam intelligetur in suo puro Esse summa Divinitas, comprehendetur in ea incomprehensibilis Trinitas,patebunt arcana Divinitatis, videbituret amabitur Dous: et ha?c visio et delectatio, totum cor hominis implens et satians, tota erit illius beatitudinis consummatie. Una erit omnium lingua et jubilatio indefessa, unus affectus, amor seteruus. Patebit Veritas, implebitur charitas, et erit Integra corporis et anima; societas. Pulgebit sicut sol humanitas glorificata, quieta erit concors carnis et spiritus societas, angelorum et hominum unum erit gaudium, unum colloquium, unum convivium : non lan-guebit amor, noc liqucliet dilectio. Prsesentibus omnibus, nullo erit dilationis atllictio, quoniam beatifica divinaj majestatis praesentia omnibus erit omnia, et erit communis omnium omnipotentia, sa-pientia, pax, justitia, et intelligentia. Non erit in ilia pace diversitas linguarum, sed pacifica et concordia morum et afiectuum. In tor-rente illius voluptatis, nihil ultra appetet cumulata satietas, tanta erit felicitas : ibi siquidem erit cumulus felicitatis, supereminens gloria, superabundans Itetitia.»

Certum est, non solum de fide, sed etiam lumine naturali, quod

TRACT. I. DE PÜROAT. ACT. PARTIS COÜNOSC.

datur in rerum natura bonum aliquod, quod est objectum beatitu-dinis; non tamen est aliquod bonum creatum, sou externum, seu corporis, seu animaj, quamvis quodlibet ex istis bonis magis aut minus perfecte, juxta majorem aut rainorem suam • perfectionem, ad beatitudinem concurrat, imo beatitudinis objectum esse non potest aggregatum totius boni creati et creabilis, etiam si per im-possibile totum simul in rerum natura poneretur. Unde semper est, quod solus Deus optimus maximus, ac summum bonum, sit objectum beatitudinis creaturaB rationalis. Quod sic breviter ostenditur: demonstratur beatitudo possibilis ex natural! appetitu ad illam, qui non potest esse frustra, natura namque nihil frustra operatur; sed debet impleri, ac perfecte satiari et quietari, hoc enim beatitudo formalis importat; et sic objectum beatitudinis debet posse implore, satiare et quietare rationalem appetitum sive voluntatem hominis ; constat autem, quod nihil potest quietare voluntatem hominis, nisi bonum universale, quod non invenitur in aliquo creato, sed solum in Deo, quia omnis creatura habet bonitatem par-ticipatam; unde solus Deus voluntatem hominis implere potest, se-cundum quod dicitur in Psalmo 102: « Qui replet in bonis deside-riumtuum. » Solus igiturDeus est objectum beatitudinis.

Licet Deus,beatitudinis nostra objectum, sit intime Deatis unitus, per illapsum divime essentia; in ipsos, beatitudo tamen formalis, in recto considerata,non consistit in hoc illapsu; sed est animse creata operatio secundum partem intellectivam, et non habitus operativus, nec operatio partis sensitive, qua; tantum se consequenter habet ad perfectam beatitudinem. Unde beatitudo formalis perfecta, qua; expectatur in Patria, consistit essentialiter in intellectus opera-tione, qua; est clara et quidditativa visio Dei; completur tamen in operatione voluntatis, scilicet, tarn in actu dilectionis sou amoris, quam in actu fruitionis Dei. Sed supernaturalis beatitudo formalis imperfecta, quam infra dicemushaberi hie in via, moraliter consi-derata, consistit primario in actu charitatis, physice vero conside-rata, consistit in actu contemplationis supernaturalis ipsiusDei.

Ad beatitudinem supernaturalem neccssaria; sunt dotes anima beatse, scilicet visio, comprehensio, etfruitio; qua; quidem non important actuales operationes, in quibus constituitur ipsa beatitudo; sed important immediata harum operationum principia. Unde dos visionis importat habitum luminis gloria;; dos comprehensionis

PAUS I. TUEOL. MYST. DB VIA mOATIVAquot;

importat relationem prsesentise ac indistantiaj ipsius voluntatis ad Deum, objectum beatificum, ut pnüsontem et possessum visione, ratione cnjus prasenti» indefectibilis et ffitenuL'JJeus est quodam-modo siib dominio voluntatis, ut eo frui possit, et sic est dispositio immediate concurrens ad banc fruitionem; dos fruitionis importat habitum cbaritatis, utprincipium prsecise fruitionis perfecta).

Non sufficit benigno et misericordi Domino sic animam ornare et pramiiare, sedetiam, ut Justus judex, voluit corpus ornare et pra-miare, cum animae suis laboribus et doloribus ad meritum fuerit cooperatum. Unde, sicut corpus participat in beatitudine acciden-tali, modo sibi proprio, sic proprias etiam liabet dotes, videlicet subtilitatem, impassibilitatem, agilitatem, et claritatem; qua; sunt form® positivai intrinsecaj, permanenter allicientes corpus glorio-sum, distinct® ab anima beata et ejus informatione, ac pertiuentes ad genus qualitatis sub specie habitus et dispositionis.

Quia vero vita prsesentis sscculi dicitur militia, et Ecclesia viato-rum dicitur militans, juxta illud Job 7, « militia est vita homiais super terrain,»inde est quod beatitude qu® datur in praemium me-ritorum, dicitur corona reddita pro victoria. Et quia regum et im-peratorum corona fit ex auro, inde est quod vocatur etiam aurea substantive; et parva corona vocatur aureola. Cunctis igitur datur Beatis ajustojudice corona glorise, seu aurea glorioe essentialis, absolute pro victoria; quibusdam autem Beatis datur aureola gloria) accidentalis , correspondens alicui pugn® ac victori® peculiari. Aureol® namque sunt privilegiata pr®mia privilegiatis victoriis correspondentia, qua) sunt tantummodo tres, videlicet Warty rum, Virgiuum, et Doctorum: Martyres namque specialiter mundi per-secutiones, usque ad mortem sustinendo, vicerunt; Virgiues perfecte triumpbarunt de carne, blanditiis ejus integre resistendo; Doctores pr®cipue diabolum superarunt, ilium non a se solum, sed etiam ab aliorum cordibus, sua pnedicatione et doctrina remo-vendo.

Profusi sunt sancti Patres in pronuntiandis laudibus coclestis Jerusalem, et in referendis ejus bonis, quoslongum, et forte fastidiosum esset buc omnes adducere:qui amplius deilla scire voluerit, legat Hugonem deS. Victore, Libro 4 de Anima, Cap. 4, ubi ait: *0 vita vitalis, vita sempiteraa et sempiterne beata, etc.;»item Cap. 14; liicbardum de S. Victore, in Cantica, Cap. 10, ubi ait: « 1st® enim

TRACT. I. DE PDIHiAT. ACT, PARTIS COGNOSC.

sunt platea) Jerusalem, etc.;» Eernardun^Libro 5. do Considcralioue, Cap. 4, ubi ait:« His ita expeditis, age jam dirigatur consideratio in earn, qiife sursum est Jerusalem, quae est mater nostra, etc.» Ne alios plures adducamus, sufficiat Augustinus ad liujus considera-tionis complementum. Sermoue 37, de Sanctis, sic ait:« Verum super luec omnia est consociari Angelorum et Archangelorum coe-tibus, Thronis etiam et Dominationibus, Principatibus etPotesta-tibus, omniumque coelestium superuarumque virtutum contuberniis perfrui, et intueri agmina sanctorum splendidius sideribus mican-tia, Patriarcharum fide fulgentia, Prophetarum spe laitantia, Apo-stolorum in duodecim tribubus orbem judicantia, Martyrum pur-pureis victorise coronis lucentia, Virginumque choros caudentia serta gestantes inspicere.«Capite 22 Meditationum, sic ait *: 0 tu vita, quam prwparavit Dens iis qui diligunt eurn, vita vitalis, vita beata, vita secura, vita tranquilla, vita pulchra, vita munda, vita casta, vita sancta, vita ignara mortis, nescia tristitue, vita sine labe, sine dolore, sine anxietate, sine corruptione, sine perturbatione, sine varietate et mutatione, vita totius elegantine et dignitatis plenis-sima, ubi non est adversarius impugnans, ubi nulla peccati ille-cebra, ubi est amor perfectus, et timor nullus, ubi dies seternus, et unus omnium spiritus, ubi Deus facie ad faciem cernitur, et hoc vitsecibo mens sine defectu satiatur! 0 tu vita felicissima! 0 re-gnum vere beatum, carens morte, vacans fine ! Cui nulla tempora succedunt per tevum ; ubi continuus sine nocte dies nescit habere tempus; ubi victor miles, illis hymnidicis Angelorum sociatus choris, cantat Deo sine cessatione canticum de canticis Sion, no-bile perpetua caput amploctente corona, »

Ex liac consideratione ccclcstis glorise, nascitur in anima con-temptus omnium visibilium, et desiderium aeternorum : contem-ptus quidem omnium visibilium, in quibus tot miseria), tot labores, tot dolores inveniuntur ; desiderium autem asternorum, in quibus praedictse deliciae, summa felicitas et beatitudo reperiuntur. Unde Augustinus,loco citato, sic ait:« Utinam, concessa mihi peccatorum venia, moxque hac carnis sarcina deposita, in tua gaudia veram requiem habiturus intrarem, et tua) civitatis prteclara atque spe-ciosa mcenia, coronam vitae do manu Domini accepturus ingrede-rer, ut illis sanctissimis choris iuteressem, ut cum beatissimis spiritibus gloriae conditoris assisterem, ut praesontem Cliristi vul-

in

l'ABSl. THEOL. MTST. DE VIA PÜRGATIVA.

tum cernerem, ut illud summum et ineffabile, incircumscriptum lumen semper aspicerem ; sicque nullo metu mortis affici, sed de incorruptionis perpetusc munere k'tari possem sine fine.» Quod am-plius prosequitur,Cap. 25, ubi sic incipit:«Mater Hierusalem, civitas sancta Dei, charissima sponsa Christi, te amat cor meum, pulchri-tudinem tuam nimium desiderat mens mea: o quam decora, quam gloriosa, quam generosa tu es! Tota pulchra es, et macula non est in te.»

Nascitur deinde am or Dei, qui tam fidelisest Dominus in remu-nerandis suis, imo tam liberalis, ut momentaneum et leve hoe tri-bulationis nostr» pondus aitern;ii gloria deliciis compenset; qui tam bonus Pater est, ut regni sui coalestis btcredes nos lilios ado-ptivos efliciat, et Filii sui naturalis unigeniti cob;eredes.

Nascitur denique desiderium sanctitatis etpuritatis : fides enim docet, quod nihil coinquinatum intrabit in regnum ccelorum. Unde Psalraista interrogat: « Quis ascendet in montem Domini, aut quis stabit in loco sancto ejus ?»sibique respondet:«Innocens manibiis,et mundo corde, qui non accepit in vano animam suam, nee juravit in dolo proximo sue; hie accipiet benedictionem a Domino, et miseri-cordiam a Deo salutari suo ; hsec est generatio quserentium eum, qua;rentium faciem Dei Jacob. »

ARTICULUS IX.

DE BENEPICIIS DIVINIS.

Quamvis innumera sint Dei beneficia homini collata, quicquid enim habemus boni, tam honesti quam delectabilis et utilis, hoe totum Dei beneficium est, omnia tamen Dei beneficia reducuntur ad aliqua capita. Ex quibus qiuedam sunt universalissima cunctis creaturis convenientia, qua:dam couvenientia omni et soli creaturse rationali, qutedam pluribus convenientia, quaidam autem aliquibus particularia : de quibus omnibus aliquas in prasenti considera-tiones proponemus, sed breves, quia de his iterum alibi nobis agendum est.

Considera primo, circa beneficia Dei universalissima, prout ad

TltACT. I. DU PÜUGAT. ACT. PAIITIS COÜNÜSC.

te ipsum attinet, quomodo te Deus ex nihilo creaverit, nou aliqua motus necessitate, vel alia conveuientia ex parte tui; sed tantum mera sua voluntate te creandum in tam perfecta natura elegit, et tempore postea determinate tam perfectum esse natura rationalis concessit, relinquens infinitas alias in ipso nihilo et in statu possi-bilitatis creatnras. Quod igitur, aliis multis et perfectioribus re-lictis hominibus, te ipsum creare elegerit, num magnum est colla-tum tibi beneficium, quamvis commune cseteris creaturis, et quod est fundamentum omnium aliorum ?

Considera secundo, qualiter et quot variis acmiris modiste ipsum conservet; tum immediate et continuo iufluens esse semel com-municatum, quo influxu subtracto, statim ad niliilum redires, non secus ac lumen aeris, cessante solis influxu ; turn mediate con-currens cum causis secundis ad tui conservationem: concurrit cum angelis, concurrit cum cculis, concurrit cum aliis inferioribus ad hanc conservationem ; et nou solum juxtacommunem causarum cursum suppeditans omnia vita? necessaria, sed etiam saspius ex-traordinaria removens via qiue possent nocere, et suggerens qua) possunt prodesse, ut frequenter banc mirabilem erga te Dei provi-dentiam expertus es, quae maximum est beneficium.

Considera tertio, qualiter Deus creaturam rationalem,non solum naturalibus donis ornaverit, sed etiam ad statuin supernaturalem elevaverit, ordinando scilicet ipsam ad statum gratia?, et ad finem beatitudinis tetenue, quod maximum est Dei beneficium iutelle-ctuali natura concessum. Quid enim majus et excellentius ei com-municari potuit, quam per gratiam sanctificantem ad Esse divinum elevari, et per gloriam ipso Deo perfecte frui ? Non ex aliqua fecit boe indigentia, quasi consortio creaturarum indigens ad suam bea-titudinem, cum tres divinse persona; sint sibi sufficientes, juxta illud Psalmista;: «Deus mens es tu, quoniam bonorum meorum non eges. »

Considera quarto beneficium universale redemptionis, commune toti rationali natura; in quo summum amorem Dei licet advertere: cum enim alias solo verbo te fecisset, solo voluntatis actu te conservet, et similia tibi conferat beneficia (ipse dixit et facta sunt, ipse mandavit etcreata sunt), opus fuit, ut te redimeret, quod homo fieret,et mortem crucis toleraret;«sic enim Deus dilexit mundum, ut Filium suum unigenitum daret. gt; Hoc beneficium pondera, et

TABS I. TUEOL. MTST. I)E VIA PUKCATIVA.

ultra gratitudinis actus, Christo pro te morienti con,¹ patere. Audi Bonaventuram, in Stimulo amoris,Cap.3, suadentemtibi,ut«uitaris quantum potes, Christo compati pro to passo; ubique enim etsemper ejus passionem et mortem sibi crudelissimam et pcenosam, sed nobis necessariam et dulcorosam debes in corde tuo assidua medi-tatione pensare; nisi enim sibi compatiendo noverimus nos compati, secum non poterimus jucundari; si autem bene ejus passionem fueris meditatus, et multum intraveris latus ejus, certe pervenies ad cor ejus. 0 felix cor, quod sic cordi Cliristi dulciter colligatur ! Cujus lajva sub capite ejus, et dextera amplexatur ! Kecte tunc sponsus cum sponsa in cubiculo requiescit. Sod obsecro te,o anima, mibi narra dulcediuem quam sentis ; quu.-so te, mild delicias quibus cum sponso tuo Christo affluis, non occultos. Sed, lit bene video, me non audis, quia cor tuum absorptum est nimio pne dulcore, jam tui interprets existentis in carcere es oblita; cerno enim te sic amoonitate nimia esse raptam, utjamnon sit tibi vox penitus neque sensns : quicumque autem ad contemplationis quietem et dulcc-dincm, nisi per Cliristi lateris ostium voluerit introire, furem se reputet et latronem.»Undo Bernardus, Serm. G2 in Cantica, suadet directori spirituali, ut discipulo proponat Jesunt, et hunc cruci-fixum, ut absque suo labore habitet in foraminibus petrse, in quibus non laboravit; nec verendum quod patiatur repulsam, qui et vocatur ut intret:«Ingredere, inquit,in petram,abscondere in fossa humo a facie timoris Domini, et a gloria majestatis .ejus; infirmse adhuc et inerti anima.' (qiuy juxta quod in Evangelie quidam de semetipso contitetur, fodere non valet, mendicare erubescit) fossa ostenditur humus ubi lateat, donee convalescat et proficiat, ut possit et ipsa per se sibi cavare foramina in petra, per quae intret ad interiora Verbi, animi utique vigore et puritate. » Sed ut magis hoc redemptionis beneficium in passione ac cruce Cliristi resplen-deat, audi Bonaventuram ad septem capita in Libro de parvo bono, Particnla 3, sic inter alia dicentein :« Ex hoc quod Agnus passus est, septem signacula libri aperta sunt;liber iste est universalis rerum notitia, in qua septem erantclausahomini, quae quidoin sunt per pas-sionis Cliristi efllcaciam reserata: scilicet, Deus admirabilis, spiritus intelligibilis, mundus sensibilis,paradisus desiderabilis,infernus liorribilis, virtus laudabilis, reatus culpabilis. Primo enim. Dens admirabilis manifestatus est nobis per crucem, esse summa; et in-

TRACT. I. DE PURGAT. ACT. PARTIS COliNOSC.

scrutabilis sapientia3, summa) et irreprehensibilis justitiac, summai et inenarrabilis miSericordise; summa enim sua sapiontia deccpit diabolum, summa sua justitia qiiiusivit redemptionis pretium, summa sua misericordia pro nobis tradidit Filium suum ; qua;, si diligenter considerentur, Doum nobis clarissime manifestant. Se-cundo, spiritus intelligibilis nobis manifestatus est per crucem secundum differentiam triplicem: scilicet, quanta; sit benignitatis quantum ad angelos; quanta; sit dignitatis, quantum ad lioiuines;et quanta; sit crudelitatis, quantum ad dannones; nam angeli permise-ruutcrncifigi Dominum suum, DeiFilius crucilixus estproptergenus humanum,etliocad crudelem suggestionem dsemonum. Tertio, mun-dus sensibilis nobis manifestatus est per crucem, quoniam est locus tenebrarum plenus; in quo regnat ca;citas, quoniam lucem veram ct summam non cognovit; regnat sterilitas, quoniam Jo sum Christum tanquam infructuosum despexit; et regnat impiotas, quoniam Deum et Dominum suum, et amicum innocentem damnavit et iu-terfecit. Quarto, paradisus desiderabilis nobis manifestatus est per crucem, in quo est fastigium totius gloria;, spectaculum omnis lio-titia;, et promptuarium omnis opulentia;. Unde Dens, propter illam babitationem nobis restituendam, factus est pro nobis boino, scilicet vilis, miser et pauper, in quo celsitudo abjectionem induit, justitia reatum subiit, opulentia egestatem suscepit: nam altissimus Imperator accepit servitutem abjectam, ut sublimaremur in gloriam ; justissimus Judex subiit reatum poonalissimum, ut justilicaremur a culpa; opulentissimus Dominus subiit egestatem extremam, ut locupletaremur in copia. Quinto, infernus horribilis nobis manifestatus est per crucem, locus utique plenus omni egestate et penuria, vilitate et ignominia, et omni calamitate et miseria. Unde, si ne-cesse fuit ha3C Christum pati propter peccati deletionem, multo fortius oportet lunc pati damnatos, propter justam meritorum suo-rum retributionem. Sexto, manifestata est nobis per crucem virtus laudabilis, quantum scilicet sit pretiosa, speciosa, et fructuosa : vere pretiosa, quia potius voluit Christus vitam corporalem per-dere, quam virtuti contraire; vere speciosa, quia in ipsis contu-meliis relucebat; et vere fructuosa, quia unus actus perfecta; vir-tutis infernum spoliavit, ccelum aperuit, et perdita restauravit. Septimo, manifestatus est nobis per crucem reatus culpabilis, quantum sit detestabilis, cum ad sui remissionem indigeat tam magno

PARS 1. TKEOL. MTST. DE VIA PUHGATIVA,

pretio, tam grandi piaculo, et tarn difflcili raedicamento. Ecce igifcur habes, quomodo in cnice omnia manifestantur, si bene ad haec sep-tem reducantur, omnia enim ad Ikoc septem redncimtur; unde ipsa crux vore beata, est clavis, porta, via, et splendor veritatis.» Hacte-mis Bonavontura. In hoc bencficio declarando fusius diximus, quia in ipso multa simul beneficia continentur.

Considera quinto beneficium vocationis ad fidem, quod pluribus quidem conceditur, sed multis negatur; misericorditer quidem con-ceditur, qnibus conceditur, sod juste negatur quibus negatur. Vide quot extra Ecclesiam pereant, qui moraliter melius vivunt quam tu in Ecclesia. Beneficium magnum Dei est tibi concessum, quod in terris fidelinm, quod a parentibus fidelibus nascereris : sine dubio vocavit te, ut justificaret te, et ut glorificaret te, nisi per teipsum steterit; bene age, sequere vocantem, et confide de tua salute.Ut hoc beneficium Christus extolleret, dixit:«Multi sunt vo-cati, pauci vero electi: » multi quidem, sive omnes, qui audiunt Evangelium, ex quibus pauci comparative oliguntur. Unde de hoc beneficio gloriatur Psalmista dicens : « Non fecit taliter omni na-tioni, et judicia sua non manifestavit eis.»

Considera sexto singula qua) Christus EcclesiaB contulit beneficia, quorum, ut Ecclesiae filius, particeps existis; nam, prester salutarem doctrinam, sacramenta concessit, qnas sunt fontes Salvatoris, ej; fiuenta gratia); quibus facile fidelis regeneratus vitia relinquit, et virtutes acquirit; sed, inter ea, sanctissimum Eucharistiaj Sacra-mentum attonde, cujus dignitatem, utilitatem, et delicias infra de-clarabimus.

Considera septimo speciale beneficium vocationis ad statuin reli-gionis, non tam multis concessum. Attende terminum a quo te vocavit, sseculum scilicet nequam, in quo continuum est perdi-tionis EcteniEc periculum. Attende terminum ad qucra te vocavit, religionem videlicet, « in qua homo vivit purius, ambulat cautius, cadit rarius, surgit velocius, purgatur citius, irroratur frequentius, moritur confidentius, prsemiatur copiosius. »

Considera octavo multa beneficia particularia Dei, variis in occa-sionibus concessa, tam circa animam quam circa corpus; qua) tu melius concipies, quam ego tibi possem exprimere. Attende, quoties te liberaverit a morte corporali, dum forte esses in peccato mortali; unde te etiam ab seterna damnatione misericorditer eripuit. At-

TRACT. I. DB PÜRGAT. ACT. PARTIS COHAOSC.

tende, quoties te a statu peccati mortalis ad statum gratire reduxit, et quoties te ab occasionibus peccandi liberavit, quoties denique a multis aliis tam anima; quara corporis miseriis eduxit, quie singula sunt maxima Dei beneficia.

Ex hac beneficiorum Dei considerationo, debes grati aniini sensum colligare, ut tibigratias infinitas agenti divinse majestati pluracon-cedantur, qiue til)i ingrato juste denegarentur : quia, ut ait Ber-nardus,«ingratitude est ventus urens, siccans fiueuta grati», et fontes misericordi:o.»Debes etiam tibi persuadere, quod, nisi divinis bene utaris beneficiis, rationem reddes in die judicii, et inde dam-nationis sententiam accipies, ubi salvationis gratiam reperire potuisses. Scias quod «dum augentur dona, rationes etiam crescunt donornm;» et concludas,cura sancto Gregorio, quod «tanto esse lui-milior, atque ad serviendum Deo promptior quisque debet esse ex munere, quanto se obligatiorem esse conspicit in reddenda ratione.»

Pnedictis liarum orauium meditationum notitiis debet occnpari memoria, saltern in principio conversionis, ut aliis nocivis et inuti-libus superius expressis evacuata, ac penitus liberata, soli Deo vacare possit, et ad contemplationem, hac purgatione memoria3, anima valeat disponi.

TMGTATUS II.

DE PURGATIONE ACTIVA PARTIS AFFECTIV/E, PER P(ENITENTIAM ET MORTIFICATIONEM.

Post considerationem purgationis activae partis cogno-scitiv8e,statim considerandum occurrit do purgatione item activa partis affectivse ; qua; scilicet fieri debet ah homiue, divina preeveniente gratia suaviter excitato, et eadem concomitante fortiter roborato. Active autem purgat homo infectam partem affectivam, cum, divinis auxiliis munitus, peccata et imperfectiones evacuat, vitiorum pravos habitus eradicat, passiones coercet inordinatas, refrsenando rebelles earum motus ; et sic ad pristinum innocentise statuin, undo sua culpa miscrrime decidit, magno cum labore ac sudore vultus sui aliqualiter redit. Huic activa; purgation? cooperatur appetitus etiam in Ileitis mortificatie ; de qui-bus omnibus variis agetur discursibus.

DISCURSUS I.

DE PECCATORUM ET IMPERFECTIONUM EVACUATIONB.

Ad perfectam affectus humani purgationem, illuminationi et unioni divinie necessario prarequisitam (cum sit dispositie sine qua non, quia solum purgato Deusoculo videtur, et tantum mundo corde possidetur), tria per se et necessario requiruntur jam indicata. Primum est, peccatorum et imperfectionum jam existentium

TRACT. II. DE PtJRÜAT. ACT. PARTIS AFFECT.

evacuatio. Secundum est,vitiorum seu pravorum liabituuni,ox quibus, tanquam ex malis arboribus, venena peccatorum et imperfectionum pullulant, extirpatie. Tertium est, passionum, ex quarum inordina-tione velut ex corrupta radice, prsedicta venena primitus oriuntur, refrsenatio seu debita moderatio. De quibus sigillatim et ordinate dieetur: sed prius de peccatorum et imperfectionum evacuatione, cum per se magis immediate et directe continuati defectus actuales, quam habituales seu habitus defectuosi, spiritualis vita; perfectioni contrarientur, ad quam incipientes per viam purgativam prope-rant, et paulatim inducuntur.

ARTICULUS I.

ÜKBENT INCIPIENTES PECCATA ET IMPERFECÏIONES EX ANIMA

EVACUARE.

In hoc maxime divina relucet misericordia, quai superexaltat judicium, ac benigni et miserantis Dei charitas maxime orga nos commendatur, quod,« cum inimici essemus, ipse prior dilexit nos,» ait Apostolus; et cum assiduis divinam ipsius majestatem offensis provocaremus ad iram,ipsead pacem uobiscum ineundam consueta sua misericordia propendit: discesseramus ab ipso, et in viis nostris pessimis errabamus diabolum sequuti, sed ipse pastor bonus vocavit nos tanquam oves errantes, et jam perditas ad suum ovile reduxit, non solum universali benelicio redemptionis, sed etiam special! vocatione, qua multos etiam gravissimos peccatores, de via lata iniquitatis variis et miris modis evocatos, ad perfectionis angustam semitam adducit. Varios et miros vocationis modos, de quibus partim supra disseruimus, Gregorius magnus, Homilia 3G in Evangelia, sic paucis describit; « Ecce Deus vocat per se, vocat per angelos, vocat per pastores, vocat plerumque per miracula, vocat plerumque per fiagella, vocat aliquando per hujus mundi prospera, vocat aliquando per adversa.» Harum vocationum exempla facile est in medium adducere. Christus Dominus Saulum, adhuc spirantem minarum et csedis, et Damascum properantem, per se, sociis audientibus, vocat in via; de lupo feroci in agnum mansuetis-

PARS I. T1IKOL. MTST. DE VIA PÜI1GAT1VA.

simum convertit; de Christianorum persecutore, efficit cliristianro fidei pra'dicatorom. Vocat per angelos pastores ad prsesepe nati recenter Salvatoris; vocat et Cornelium centurionem. Yocat per Pastores jam vocatos, quamplures alios ad celebrandam Cliristi na-tivitatem. Vocat quotidie pene •iniiumeros per miracula: nonne sic vocati sunt illi duo, quos refert Augustinus, Libre 8 Confessionum, Cap. G, qui, vitam et miracula S. Antonii Abbatis legentes, excla-marunt attoniti:«Quid patimnr? quid est hoc? quid audisti ? Surgunt indocti, et coolum rapiunt, et nos cum doctrinis nostris sine corde, ecce ubi volutamur in carne et sanguine.» Vocat per flagella et adversa,scilicet, per poenarum tempo ralinm vel jeternarum timorem: sic vocavit S. Brunonem, qui, cum ad celeberrimi cujusdam magistri funus convenisset, accidit ut ad ilia verba pamp;allentium:«liesponde mihi,» prima die se accusatum, secunda judicatum,tertia condem-natum ore proprio defunctus exclamaverit; rei novitate, ac certs damnationis senteutia perculsus inter alios Bruno cum sex aliis familiaribus mnndo renuntians, ad asperrimos Carthusise montes Deo serviturus accessit. Vocat per prospera, cum per amoris signa peccatis induratum cor emollit, ut contigit in Maria Magdalena, quce, a Christo Domino cbaritatis jaculo trausfixa, et iu lacrymas resoluta, ad ipsius corruit pedes.

Funiculi Adam, quibusase vocatos trahit Domiuus, duo sunt, timoris scilicet et amoris ; funiculus timoris ordinarie prsecedit, quo recenter justificati, propria; perditionis timidi, et seternorum cruciatuum terroribus attoniti, virtutis iter arduum aggrediuntur, obedientes Apostolo prsecipienti ut cum timore et tremore salutem nostram operemur; hie timor Domini est initium sapientise, qui postmodum-adveniente perfecta charitate recedit, perfecta quippe charitas foras mittit timorem, utique hunc servilem, timor enim lilialis, ex majpstate Patris ccelestis dimanans, perfectam, imo et fruitivam charit^tem, per immensam omnium sacculorum ;eterni-tatem, comitatur. Nonnunquam tamen contingit, quod Deus aliquos a peccatorum et imperfectionum coeno ad eximium virtutis splon-dorem amoris funiculo trahat, hos maxime, quos virtutis amore potius quam formidine poena; ad summam disposuit adducere per-fectionem. Hunc vocationis et tractionis modum B. Laurentius Justitianus, Libro 2 de spiritual! auim. resurrect.,luculenter descri-bit:« Gratia igitur, ait, lucens est radius a throno Dei procedeus,

TRACT. II. DE PURGAT. ACT. PARTIS AFFECT.

illuminans cor, et divinse voluntatis paudens arcana. Dens vero ipse est sol seternus invisibili luce corporalia et spiritualia universa perlustrans. Idem plane gratuita sua bonitate matutinam lucem in quorumdam jnstificandorura cordibus oriri facit, quatenus ex cogni-tiono munerum intelligent, quanta a Deo charitate diligantur. Singularis profecto est ista vocatio, quae in beneflciorum co3lestiiim agitur speculo, per quam rationalis spiritus a sno torpore surgere, ac Deum suum toto affectu diligere cogitur, tot facibus spirituali-bus irradiatur accensis, tot amoris casti stimulis agitatur, quot sunt dona, qua) a Domino sibi noscit esse impensa. Magna profecto insinuatie hujus veritatis est vis, et prrepotens istius lucis est virtus, qiuo repentino suo splendore mentis dissolvit torporem, interiores propulsat tenebras, grafciam siraul confert et vitam. Quocumque considerationis suae divertit aciem, quisquis ilia eifectus est dignus, reperit quo nutriatur, et a quo trahatur erectus. Nutriunt equidem meditantes exhibita a Deo beneficia eo suavius, eoque dulcius, quo frequentius animo revolvuntur, et in memorise armario reconduntur. Maim quoque quadam spirituali jacentem erigunt et gratitudinis funiculis ad Deum trahunt, a quo eadem percepisse cognoscimt. Nequaquam (ut arbitror), in peccati morte din jacere valet exani-mis, cuicumque ex infuso lumine donatum est beneflciorum nume-rositatem tractare secum, et corde gustare.,»

Quisquis ad perfectionis semitam a Deo vocatur, statim a principio peccata et imperfectiones e corde suo debet evacuare ; peccata quippe mortalia, gratiam sanctificantem et charitatem excludentia, uon solum perfectionem impediunt,verum etiam spiri-tualem animse mortem inferunt; peccata vero venialia et imperfectiones, cliaritatis fervorem minuentia, properantem in via perfectionis retardant: unde necesse est, quod qui in eadem perfectionis via currere, et ad ejus terminum fauste ac feliciter pervenire desi-derat, non solum peccata, sed etiam imperfectiones evacuet, et quo liberior erit ab imperfectionibus, eo facilius etgloriosius incoeptum iter virtutis percurret. Quod ut melius percipiatur, peccati tam mortalis, quam venialiset imperfectionis moralis naturam opus est explicare. Et, quamvis de his more theologico fusius alibi a nobis dictum sit, hie tamen aliquaex multis illis sunt ad nostrum inten-tum apponenda. Peccatum igitur generaliter sumptum, est dictum, factum, vel concupitum contra, aut prceter legem seternam; mor-

PAUS I. THEOL. MÏST. DE VIA PDRGATIVA.

tale quidem est contra legem, veniale est prater legem : mortale, destructo debito ordine ad ultimum finem, praecepta quoque ad ulti-mum finem dirigentia dissolvit; veniale antem, servato ad dictum finera debito ordine, praecepta quidem ad illum dirigentia reliuquit intacta, sed tamen eis parum conformatur.

Unde peccatum mortale, ut ab illo tanquam a graviori incipiamus, definitur ab Augustino, quod sit « legis transgressie, sou hominis inordinatio atque perversitas.» Ab Ambrosio autem definitur quod sit « divina;legis trangressio, acccelestium inobcdientia raaudatorum. » Ex quibus manifeste declaratur, quam recte B. Joannes Apostolus peccatum vocet iniquitatem, dum, 1 sua Catholica, Cap. 3, inquit: « Omnis qui facit peccatum, et iniquitatem facit; et peccatum est iniquitas;» quid enim aliud est iniquitas qua:n privatio sive transgressie sequi, vel exorbitatio ab eo, quod per legem saltern seternam et naturalem justum etsequum est? Sed,quiapracepta legis quajdam sunt affirmativa, quae faciendum aliquid injungunt, et alia ncga-tiva, qiue prohibont aliquid faciendum, inde est quod transgressie priorum dicitur peccatum omissionis, transgressie vero posteriorum dicitur peccatum coramissionis. Inter qua3 discrimen obligandi notandumest: pracepta quippe affirmativa semper quidem obligant, sed non ad semper seu pro semper; pnecepta vero negativa somper, et ad semper seu pro semper obl igant. Foeditatem, malitiam, gravitatem, aliasque malas peccati mortalis conditiones postea describentur, ra-tione quarumaquolibetfideli debet abborrerietpenitus evacuari;ad praesens vero intentum dicere sufflcit, quod iter perfeetionis omnino pracludit. Et quia peccatum veniale et iraperfectiones currentem in via perfeetionis retardant, debent similiter evacuari, ut sic im-pedimentum omne currendi per viam mandatorum Dei removeatur. Sed maxime peccatorum mortalium insistendum est evacuationi; ipsa quippe divinam solvunt amicitiam, spiritualem anima3 mortem inferunt, et peccatorem diaboli filium efficiimt, multaque alia causant damna, qua? per se et directe peccata venialia et iraperfectiones non causant. Unde ait Augustinus : « Quamvis diabolus sit author et princeps omnium pcccatorum, nou tamen filios diaboli facit quodcumque peccatum ; peccant enim et filii Dei, quoniam si dixerint se non habere peccatum, seipsos seducunt, et Veritas in eis non est; sed ea conditione peccant, qua simt filii adlmc hujus saecuii; qua vero gratia sunt filii Dei, non utique peccaut, quia

TRACT. II. DE I'ÜRGAT. ACT. PARTIS AFFECT.

omnis qui natus est ex Deo, non peccat. Ilia tamen peccata, sive mortalia, sive venialia, prsesertim evacuanda sunt, quto sponte et malitiose committuntur : licet enim peccatum omne, utpote ad genus moris pertinens, debeat esse voluntarium, non tamen omnia sunt teque voluntaria; qniwlam namquo vel nimia dsemonis tenta-tione, vel forti passionum impugnatione, vel aliqua subreptione, vel etiam ignorantia redduntui¹ secundum quid involuntaria,in quantum prsedicta voluntatem a suo connaturali mode volendi dotorquent, ita ut non solum agat, sed etiam agatur. Alia tamen sunt, quae a vo-luntate pnedictis libera, et sponte ad malum inclinata procedunt, quseproinde sunt omnino voluntaria, uiliilque habent admixtum in-voluntarii; unde,ex hac parte, majoris sunt malitiie et deformitatis.

Sicut inter peccata mortalia, ex parte generalis aversionis ab in-commutabili bono inter seaequalia, reperituressentialis insequalitas specifica ex parte conversionis indobitai ad bonum commutabile, scilicet , ad objectum magis aut minus difibrme regulis morum; sic inter peccata venialia reperitur inaequalitas, essentialis quidem ex parte objecti, etaccidentalis ex parte circumstautiarum, quas proinde graviora et leviora dicuntur. Unde solent authores tria quasi genera peccatorum venialium assignare, comparata ligno, et stipulse, per Apostolum, 1 ad Cor. Cap. 3, indicata,dum ait;«Si quis autem su-penedificat supra fundamentum boo (scilicet Christum) aurum, argentum, lapides pretiosos, ligna, fccnum, stipulam, uniuscujusque opus manifestum erit; dies enim Domini declarabit, quia in igne revelabitur, et uniuscujusque opus quale sit ignis probabit: si cujus opus manserit, quod supersedificavit, mercedem accipiet; si cujus opus arserit, detrimentum patietur, ipse tamen salvus erit, sic tamen quasi per ignem.» Christus Dominus est fundamentum spiri-tualis tedificii, supra quod aidificant justi, secundum illud Apostoli in eodem loco:«Fundamentum enim aliud nemo ponere potest prater id quod positum est, quod est Christus .Testis: » supersedificant autem aurum, argentum, et lapides pretiosos, id est bona opera mente concepta, sermone proposita, et exemplo confirmata, ut expo-nit Anselmus dicens:« In auro sensus occultus design ntur, in argento sermo docens, in lapidibus pretiosis opera Deo placentia. Aurum sapientite, quod in occulto sensn ejus est, in cordis arcano splendet vero lumine Dei ; superaedificat iste et argentum, id est nitorem sanctie eloquentie, qua docet alios, et lapides pretiosos, id est

PARS I. TQHOL. MVST. DE VIA PURGATIVA.

exenipla virtutum et bonorum operum, quibus adornat ea qu;c loquitur sive cogitat.»Sed justi,quaiitumcumque virtutibus emineu-tes, buic spirituali ajdificio lignum, foenum, et stipulam admiscent, dum, bene vivendo et secundum legem divinam operando, peccata venialia multiplici via committunt, quse sine speciali privilegie, Cbristi proprio, et Sanctissimae ejus Matri communicato, vitari non possunt. Hane tradit doctrinam D. Thomas, 1. 2, Q. 89, Art. 2, dicens:«Ipsa peccata venialia, qua; admiscent se procurantibus ter-rena, significantur per lignum, foenum et stipulam : sicut enim hujusmodi congregantur in domo, et non pertinent ad substantiam a;diflcii, et possunt comburi aidificio remanente, ita etiam peccata venialia multiplicantur in homine, manente spirituali aedificio, et pro istis patitur ignem, vel temporalis tribulationis in liac vita, vel purgatorii post liane vitam,et tamen salutem cousequitur asternam.» Quorum pcccatonmi discrimina,priedictis tribus indicata,sicamplius cxplicat noster Cyrillus,L. 14 in Leviticum,ostendens omnia quidem esse leviaet inter ipsa qiucdam le viora, qutedam levissinia; ait enim : «In quo manifeste ostenditur esse qu;cdain peccata ita levia,utstj puke comparentur, cui utique ignis illatus diu nou potest immorari. Alia vero foeno esse similia, qutc et ipsa nou difficulter ignis absumat, verum aliquanto tardius quam stipulis immoretur. Alia vero esse, qua) lignis conferuntur, in quibus, pro qualitate criminum, diutur-uum et grande pabulum ignis inveniat. Ita ergo unumquodque peccatum, pro qualitate, vel quantitate sui, pcenarum justa per-solvit.»

Imperfectio quoque, sive confundatur cum peccato veniali, et sumatur positive pro actu defectuoso quoad substantiam, sive distinguatur a peccato veniali, otsumatur privative pro modali deie-ctu actus debiti, puta pro carentia justie inteutionis, vel alterius circumstantia; concomitantis, opponitur summae perfectioni unio-uiscumüeo, ad quam hujusmodi incipientes aspirant; unde etiam evacuanda est.

TRACT. II. DE PDBGAT. ACT. PARTIS AFFECT.

ARTICULUS II.

DE MOTIVIS, PROPTER QU^ DEBENT INOIPIENÏES PECCATA ET IMPERFECTIONES EVACUARE.

Plura et gravia sunt motiva, propter quae debeut incipientes peccata et imperfectiones evacuare. Nam, prater illud intrinseeum jam articulo praiccdeuti designatum, quod scilicet periectioni, ad quam aspirant et tendunt, opponuntur, alia diversa a sanctis Patri-bus aliisque doctoribus proponuntur, in praesenti sigillatim exami-nanda, quamvis de his etiam alibi fiat mentio. Peccatum mortale est summum malum, quod liomini accidere potest, et plurima con-fert detrimenta, sive ex parte Dei, sive ex parte ipsius peccatoris, sive ex parte proximi illud consideremus. Si consideretur ex parte Dei, multiplicem continet malitiam, utpote injuria seu offensa ipsi intentata: nam est virtualis destructio ipsius Dei, est expressa transgressie legis ipsius, tam aeternae, quam naturalis et positivce, ac proinde ipsius ut legislatoris est formalis despectus; unde, ex bac parte; malitiam continet infinitam.

Si consideretur ex parte ipsius peccatoris, innumera secum affert damna : inimicum Dei constituit; diaboli filiuin edicit; maculam in anima, et aeternae posnae reatum causat; rationalem naturam infi-cit; mortem spiritualem et letliales morbos, servitutem, imo et captivitatem, dolorem, infamiam, et miserrimam paupertatem in-ducit, ut jam superius dictum est, et statim amplius ostendetur.

Si tandem consideretur ex parte proximi, diversa etiam confert detrimenta : nam, prseter ilia qua) directe ac immediate justitiam lffidunt,et contra proximum committuntur, vitam,honorem,aut ali-quod temporale bonum ejus tollentia, omne peccatum exterius apparens scandalum ei praebet, sive totalis ruinae praestat occasio-nem; et quamvis peccata venialia et imperfectiones tanta non affe-rant detrimenta, multa tamen aft'erunt, et ad mortalia peccata dispommt.

Quis neget peccatum mortale, ex assignato duplici capite, non esse injuriam seu offensam Deo intentatam, quantum ad affectum saltern interpretativum et virtualem ipsius peccatoris ? Esto non intendat

PAHS I. TIIEOL. MYST. 1)13 VU PUROATIVA.

ordinarie Deum ofl'eudere, hoc enim diabolicse est raalitiae ; tamen peccando, virtualiter et interpretative vult ipsum offendere, imo et degtrucre. Quod si Deum in seipso non destruat nec offendat, ex supereminenti Dei natura procedit, qui, sicut bonorum nostrorum nou indiget, ut sit undequaque beatus, sic nec malitia nostra kcdi potest. Constat autem banc injuriam Deo intentatam esse gravissi-mam et infinite mulitiic : si quippein humanis gravitas injuria ex vilitate persona; offendentis, ex dignitate persona; offensaj, et ex qualitate illati nocumenti consideratur, ut ex graduali inductione manifeste patet, noune ex inflnita vilitate creatune Deum offendentis, ex inlinita dignitate Dei creatoris offensi, et ex infinitate nocumenti intentati (peccator enim peccando mortaliter Deum de-struere saltern virtualiter intendit), infinitam peccati malitiam col-ligemus ?

Peccatum mortale divinam solvit amicitiam, gratiam videlicet sanctificantem, et individuam comitem seu iiliam charitatem, in qua sola supernaturalis amicitia Dei consistit, expellendo; unde peccatorem inimicum Dei constituit. Propterea dicit Apostolus, quod qui diligit mundum, et leges ejus peccando observat, inimicus Dei constituitur. Peccatum peccatorem diaboli fllium efficit; dici-tur enim, 1 Joannis 3: «Qui facit peccatum, ex diabolo est(tauquam ex patre scilicet procedens) quoniam a)) initio diabolus peccat. »Unde Judaü peccatores maligni sic a Christo Domino, Joannis 8, redar-gunntur:«Vosex patre diabolo estis,et desideria patris vestri vultis facere.» Et merito peccatores filii diaboli nuncupantur,turn quasi na-tnrales, turn adoptivi: naturales quidem, quia proprium etjam con-naturalem sibi malitiam, suggestione et inspiratione, diabolus illis communicat; adoptivi autem, quia peccatores, non natura sed ipso-rmu malitia sibi subordinates, ita volentes subjugat diabolus, ut in eos camdem ac patres in filios adoptivos exerceat autboritatem, aut potins tyranuidem. Unde Augustinus, 8 Confessionnm, Cap. 5, ait de seipso peccatore ante conversionem: « Suspirabam ego, ligatus non ferro alieno, sed mea ferrea voluntate ; velle meum tenebat inimicus, et inde mihi catenam fecerat, et constrinxerat me : quippe ex voluntate perversa facta est libido; dum servitur lil)idini, facta est consuetude; et dum consuetudini non resistitur, facta est necessi-tas; qui bus quasi ansulis quibusdam sibimet inuexis (unde catenam appellavi), tenebat me obstrictumdura servitus, etc.»Peccatum

\

TRACT. II. DE PUUGAT. ACT. I'AIITIS AFFECT. 217

raaculam inducit in anima, magnam quidem inortale, parvara au-tem veniale. Mortale quippe duplicem oifuscat nitorem : unum ex refulgentia luminis naturalis rationis oriundum, per quem homo dirigitur in suis actibus; alium vero ex refulgentia divini luminis, scilicet sapientise et gratise, dimanantem, per quem etiam homo perficitur ad bene etdecenter operandum. Hüec autem carentia ni-toris, per peccatum inducta, mystice macula vocatur; et merito, nam, ut explicat D. Thomas, 1.2, Quaest. 86, Art. 1, macula proprio dicitur in corporalibus, quando aliquod corpus nitidum perdit suum nitorem ex contactu alterius corporis, sicut vestis, et aurum, et argentum aut aliud hujusmodi: unde, cum in spiritualibus, ad simili-tudinem hujus, oporteat maculam dici, et aliunde sit quasi quidam animse tactus ad rem sordidam, cum indebite per amorem aliqui-bus rebus inhseret, tune nitorem et rationis et gratise perdit, et sic metaphorice ac mystice maculam incurrit, quae tamdiu in anima remanet, donee, per contrarium motum, ad lumen rationis legisque divina3(pergratiam denno collatam)homo redeat. Peccatum mortale poenae ffiternoe reatuminducit: cum enim peccator tali peccnto chari-tatem excludens, irreparabiliter, quantum est ex parte ipsius, ordi-nem creaturae rationalis ad ultimum finem pervertat, undo talis per-versitas ex eodem capite est seterna; inde est quod peccatori peena debetur mterna; perversori quippe alicujus ordinis tamdiu poenadebe-tur, quamdiu manet ejusdem ordinis perversitas. Peccatum mortale rationalem naturam inficit, per hoe quod bonum rationis diminuit, connaturalem scilicet inclinationem ejus ad virtutem, qua; est bonum honestum rationi consentaneum, diminuendo, non quidem per subtvactionom,sed tantum per impedimenti oppositionem. Unde, quamvis a sue motu connaturali, quo fertur in virtutem, retarde-tur, nunquam tamen potest hoc bonum rationis extingui: sicut enim por peccatum fieri non potest, ut homo desinat esse rationalis, sic bonum naturae, quod est naturalis inclinatio ad virtutem, ho-mini conveniens ex hoc ipso quod rationalis est, non potest per peccatum ab eo in totum auferri.

Peccatum mortale sic nominatur, quod spiritualem anima; mortem afferat : vita siquidem anima? est gratia sanctificans, virtutibus et donis supernatuvalibus ab ea dimanantibus sociata, per gratiam quippe sauctificantem, quse est divinee naturae formalissime consi-deratse participatie, cum Petrus Apostolus per eam doceat uos

14

PAKS I. THEOL. MÏST. DE VIA PUIUiATlVA.

« divinse fieri consortes naturae, » supernaturale ac divinum Esse participamus; per virtutes autem et dona supernaturalia, quie sunt divinarum perfectionum et proprietatura derivationes, anima; facilitates sen potential ad propria objecta supernaturales consequuntur motus, ac divinis potentiis uniformes redduntur, ita quod intelle-ctus creatus, per liabitnm lidei, primam veritatem divinam attingat in seipsa, et creata voluntas, per eharitatem, summam bonita-tem divinam immediate in seipsa complectatur. Nonne ergo pec-catum mortale spiritualem aninue mortem inducit, cum gratiam sanctificantem ex ejus substantia, et virtutes ac dona supernaturalia ex ejus potentiis excludat? Vix fides et spes remanent, nam etiam illa per peccatum infidelitatis, ista vero per peccatum desperationis evacuatur. Unde Gregorius ait: « Quid est peccatum, nisi mors ? Hinc ctenim scriptum est: non est in morte qui memor sit tui. Et iterum : intravit mors per fenestras nostras. » Et Bernardus, ex analogia mortis corporalis, ita demonstrat:« An aliud mors corporis est, nisi cum sensu privatur et vita? Peccatum, qnod mors anima; est, nee compunctionis mihi sensum, nee confessionis reliquerat vocem, et cram mortuus. Venit is qui peccata dimittit, et utrumque restituit, et dicit anima; mese : Salus tua ego sum.» Peccatum mortale letliales animse causat morbos, dum per ipsum mali habitus seu pravrc dispositiones generantur, qua; etiam redeunte per poenitentiam gratia remanent, et ad simile peccatum mortale inducunt. Unde merito dicitur Psalmo 15 ; ♦ Multiplicata; sunt infirmitates eorum, postea acceleraverunt; » et Psalmo 37 : « Putruerunt et corrupt» sunt cicatrices mcic a facie insipientise me». » Peccatum inducit servitutem, imo et captivitatem : unde, Joannis 8, Veritas incarnata dicit; « Amen dico vobis, quia omnis qui facit peccatum, servus est peccati.»Et quidem servitutis volun-tariae causam adducit Apostolus, ad Rom. G, dicens :«Nescitis, quo-niam cui exhibetis vos servos ad obediendum, servi estis ejus cui obeditis, sive peccati ad mortem, sive obeditionis ad justitiam.» Servitutis autem quasi necessariae causam adducit S. Petrus, in 2 Catliolica,Cap. 2, dicens: « A quo quis superatus est, hujus est servus.» Miserrimam igitur, sive voluntariam, sive necessariam pecca-tores subeunt peccati servitutem et captivitatem. Peccatum inducit dolorem : ipsum experiunturpeccatores; nam,coacti veritate, fateri teuentur quod via perfectionis, per quam justi ambulant, plana et

TRACT. II. DE PURÜAT. ACT. FAHTIS AFFECT.

facilis est, etsi difficilis aliquando appareat; iniquitatis autem via, per quam peccatores late videntur incedefe, multum ardua et per-diflicilis est. Audiamusipsos, Sapientüe Cap.5, de utroque loquentes: « Videntes (scilicet irapii) turbabimtur timore horribili, etmirabun-tur in subitatione insperat;e salutis, dicentes intra se, poenitentiam agentes, et pra angustia spiritus gementes : hi sunt quos habuimus aliquando in derisnm et in similitudinem inaproperii. Nos iasensati vitam illorum sestimabamus insaniam et finem illorum sine honore: ecce quomodo computati sunt inter tilios Dei, et inter sanctossors illorum est. Ergo erravimus a via veritatis, et j ustitne lumen non luxit nobis, et sol intelligentüe non est ortus nobis. Lassati sumus in via iniquitatis et perditionis, et ambulavimus vias difficiles, viam autem Domini ignoravimus. Quid nobis profuit superbia? Aut divitiarum jactantia quidcontulit nobis? » Et subduntquod luec omnia tran-sierunt tanquam umbra, tanquam nuntius percurrens, tanquam navis, tanquam avis volans in acre, aut tanquam sagitta emissa in locum destinatura. Hi sunt, qui suramam in creaturis felicitatem paulo auto constituebant; unde mutuo se ad earum fruitionem exliortabantur: « Tenite ergo, inquiunt, etfruamur bonis qua; sunt, et utamur creatura tanquam in juventute celeriter; vino pretioso et unguentis nos impleamus, et non pratereat nos flos temporis; coroncmus nos rosis, antequam marcescant,- nullum pratum sit, quod non pertranseat luxuria nostra; nemo nostrum exsors sit luxurnc nostra;, ubique relinquamus signa Isetitiae, quoniam luec est pars nostra, et haee est sors.» Peccatum inducit infamiam peccatoris, non solum coram Deo et angelis ejus,sed etiam coram hominibus: pro-prietasquippe virtutis est, tanquam boni lionesti,quod sit laudabilis; sicut proprietas vitii est, tanquam mali moralis, quod sit damna-bilis, et ab omnibus vituperabilis. Quamvis enim impii sua; con-sortes iinpietatis nonnunquam exterius laudent, utsic sua; patroci-nentur impietati,in cordetamen, conscientia; stimulis acti, etbono-rum extollere virtutes, et malorum vitia solent condemnare; et justos interius laudant, quos foris vitant; et iniquos in anima des-piciunt, quos corpore frequentant.

Tandem peccatum inducit miserrimam paupertatem : semper enim omnes thesauros sapientiae et scientiae Dei, gratiam videlicet sanctilicatem, qua divinie sumus consortes naturee, omnes virtutes infusas (excepta fide et spe theologica), omniaquc dona superna-

220 PARS I. THKOL. MIST. !)E VIA PURGAT1VA.

turalia miserrime dissipat, quibus exclusis, infelici mendicitati subjicitur anima; maxime, quia jure coelestis regni manot spoliata. Unde Chrysostomus, Homilia 5 de Providentia, dicit:« Nihil est peccante pauperius. » Si omnia foreut adducenda quro peccatum mortale causat detrimenta, propter qua) debet evacuari, nuuquam concluderemus, sanctorum Patrum et Scripturse sacra authorita-tem proferendo. Unde, cum Chrysostomo, Homilia 9 in 1 ad Cor., vivis coloribus illud depingamus: « Barbarum, inquit, peccatum est, quod, cum animam semel captam, ita ut contra persuaderi nesciat, in suis sordibus demerserit, sub tyrannidem redigit: nihil enim tarn prater rationem est, quam peccatum; nihil tam stultum, nihil tam fatuum, nihil tam vehemens; omnia evertit, confundit, perdit; quocumque inciderit, visu injucuudum est, grave, ouero-sum. Quod si qviis pictor effingeret, non sane mild errare videretur, si in hunc modum id pingeret, feminam quamdam in ferae similitu-dinem, barbaram, ignem efflantem, horrendam, uigram, quales ex-terni Poëhe Scyllas effingunt: innumeris enim manibus, nostris in-sidiatur cogitationibus, et inopinantes aggreditur; omnia dilacerat, more canum clanculum mordentium. » Hactenus Chrysostomus. Quis ergo tam immane monstrum de finibus suis non expellet ? Quis tantum malum ex anima sua non evacuabit? Si omnes alii, qui gloria) Doi et propria) saluti utcumque iuvigilant, luijusmodi ex-pulsioui et evacuationi debent insistore, multo magis incipieutes, qui, vlam purgativam ingredientes, majori gloria) Dei, et special! virtutis perfectioni attendunt, vires nervosque omnes debent in-tendere, ut peccatorum tam mortalium, quam venialium, imo et imperfectionum, omnimodam emundationem procurent.

ARTICULUS III.

DK ORDINARIA PECCATORUM ET IMPERFECTIONUM EVACUATIONE, PER SACRAMENTUM PüiNITENTIyK.

Motiva omnia, propter qua.; debent incipieutes peccata et impor-fectiones evacuare, unico comprehendimus articulo : quilibet enim ad perfectionem aspirans non solum capiet adducta motiva; sed etiam ex illis facile sibi persuadebit se virtutis iter inceptum pro-

TRACT. II. DE J'UHOAT. ACT. PARTIS AFFECT.

sequi non posse, nisi prins ex animo peccata et imporfectiones evacuaverit; hcec enim in intentionis ordine, multo faciliori, consi-stunt; sed ubi ad ordinem executionis acceditur, novae et majores apparent difficiiltates antea non prsevisaj, et vix per multa media manclatnrexeciitioni,quod ante per quodlibet eorum executioni facile mandandum credebatur.Unde, per plures articulos de variis peccata et imperfectiones evacuandi mediis disseremns.

Primum et ordinarium hujns evacuationis medium, ad hoc por se primo ac directe divinitus institutum, est Pocnitentiüe Sacramen-tum, quod, licet admodum difficile peccatoribus appareat, utilissi-mum tamen, certissimum, et humilibus purgationis vin.m ingres-■sis suavissimum est. Utilissimum, quia dispensatione divina con-tritum facit de attrito. Certissimum, quia major moralis certitudo baberi de peccatorum remissione non potest, quam per Sacramen-tum poenitentise: quam vis enim supernaturalis actus attritionis de peccatis ad illud prajrequiratur, cum proposito futurre emendationis, qui sine gratia non potest elici, quia tamon in honesto amore con-cupiscentiae fundatur (proeedit enim vel ex fcoditate pcccati, vel ex inferui concepto timore, vel ex ovto gloria) desiderio), est multo facilior quam actus contritionis ad peccatorum emundationem extra Sacramentum requisitus, cum bic in puro amore amicitias vadice-tur: plures enim sunt, qui proprio studentes commodo, Deum amore concupiscentiae ament, quam qui, summa; bonitati divinse atten-dentes, eum amore puro amicitiae diligant.

In sacramento Pcenitentiae fit ordinaria peccatorum ot imper-fectionum evacuatie : siquidem hoc sacramentum mortuorum a Christo Domino fuit institutum, ad tollendos omnes defectus morales propria voluntate post baptismum commissos. Ejus namque materia remota sunt omnia et singula fidelium peccata; mortalia quidem materia necessaria, venialia vero sunt materia sufficiens ; et materia proxima sunt actus pcenitentis, scilicct contritio vel attritio, confessio, et satisfactie. Cujus ratio est, quia peccata, ut detestanda, sunt materia remota sacramenti poenitentise, ut statim amplius declarabitur; constat autem quod vere peccata dotestari non possunt, nisi concurrant tres actus assignati ex parte pcenitentis, scilicet dolor de ipsis, qui vel sit perfectus contritionis, vel saltern imperfectus attritionis; confessio, quia poenitens sua peccata supremo judici Christo et ministris ejus absolvenda subjicit; et

PARS I. THEOL. MTST. I)F, VIA PORGATIVA.

satisfactio aliqua, qua pcenitens ofi'enso Deo satisfaciat, se coutritum osteudat, et propositum enieudatiouis manifestet.

Peccatum dividitur in originale et actuale : originale non propria voluntate committitur, sed cum natura ex primo parente contrahi-tur; actuale propria voluntate commissum, vel accidit ante baptisma susceptum, vel post illud. Peccatum originale per baptis-mum evacuatur; ordinarie quidera, per baptismum fluminis sen aqua; elementaris, quod est sacramentum; extraordinarie vero, per baptismum sanguinis sive martyrium, quando quis catechumonus, suscipiendi non babens occasionem baptismi, in testimonium tidei mortem subit, vel etiam per baptismum fluminis, id est per actum charitatis conjunctum desiderio baptismi. Unde nullo modo pertinet nec ad sacramentum poenitentiai, nec ad virtutem pcenitentia; propria dictam, licet pertineat ad poenitentiam, ut iraportat quamdam displicentiam. Non quidem pertinet ad sacramentum pcenitentiae, quia per baptisma, quod est primum sacramentorum, mundatur, dum homo spiritualiter regeneratur; nec pertinet ad virtutem pcenitentiae proprie dicta;, quia poenitentia proprie dicta tantum est de peccatis propria voluntate commissis, luec enim importat con-tritionem cordis per peccatum indurati, constat autem quod peccatum originale non est propria voluntate commissum, sed est commissum voluntate primi parentis merito nobis imputata, respectu cujus fuit peccatum actuale. Quod autem pertineat ad poenitentiam, ut importat quamdam displicentiam, ex eo constat quod de omni peccato contra Deum commisso, quale est peccatum originale, displicentiam habere debemus; non quod ex prsecepto teneamur formates actus odii et displicontia; circa hoc peccatum habere, sed ex quadam tantum docentia ad illud detestandum obligamur, dum ejus occurrit memoria, ut docet D. Thomas, in 4, Dist. 6.

Peccatum actuale, commissum ante baptisma, pertinet ad poenitentiam, ntest virtus, non autem ut est sacramentum. Quod pertineat ad poenitentiam, ut est virtus, probatur ex illo Actuum 8, ubi dicitnr : « Poonitentiam agite, et baptizetur uuusquisque vestrum.» Et merito, nam si quis mul turn peecasset ante baptisma, et ad illud accederet absque poenitentia seu dolore peccatorum, cum funda-mento judicaretur habere voluntatem in illis perseverandi, et sic fructum baptismi non reciperet. Quod autem non pertineat ad poenitentiam, ut est sacramentum, ex eo demonstratur quod poeni-

TIUCT. II. DE PURGAT. ACT. PARTIS AFFIOT.

tentia, prout sacramentum, est quoddam judicium, quo judicat Ecclesia de peccatis absolvens illa, ut ex hujus sacramenti forma constat,qua,post confessionem peccatorum, minister Ecclesise dicit: «Ego te absolve a peccatis tuis;»ut autein Ecclesia judicet de peccatis, debet in illa jurisdictionem liabere ; non autem habet juris-dictionem in peccata ante baptismum facta, quia, cum baptismus sit Ecclesiïe janua, per ilium solum Ecclesiam ingredimur : unde per ilium solum incipit in nos et res nostras habere jurisdictionem. Ex quo sequitur, quod omnia et sola peccata, post susceptum in re baptismum commissa, sunt materia sacramenti poenitentise: peccata quidem mortalia sunt materia necessaria, ld est necessario contitenda; peccata vero venialia sunt materia sufficiens ad hoe sacramentum. Sic liabetur ex apostolica traditione, ex communi consensu tidelium, et ex definitione concilii Tridentini, Sess. 14.

Qui igitur peccata sua per sacramentum poenitenthe (qua; dicitur secunda post naufragium tabula, baptismus enim est prima), desi-dorat evacuare, debet se ad sacramenti receptionem apte pnepa-rare. Primo, debet couscientiam examinare, quantum sufiicit mora-liter, ut omnium peccatorum mortalium recordari possit; nam, ut dictum est, non tenetur ad confitenda venialia, nee est possibile quod omnia advertat et retineat. Secundo, debet, hoe sufficienti examine facto, tunc omnia peccata simul occurrentia detestari, ut sunt injuria Deo facta sen intentata; sub hac enim ratione formali continentur etiam peccata non occurrentia; qui nainquepecqjita detestatur in particulari, quia sunt injuria Deo facta, praesumitur detestari sub hac ratione formali, et virtualiter detestatur omnia sua peccata sub hac ratione formali contenta ; quod uecesse est observare, ut de peccatis omnibus habeatur attritio sive contritio saltem virtualis, ad sacramentum poenitentia) necessaria. Tertio, debet cum summa humilitate, ad majorem sacramenti effectum, non semel veniam a Deo petere, dicens ex corde cum Propheta:« Tibi soli peccavi, et malum coram te feci. » Unde, odio habens peccatum, propter motivum aliquod supernaturale, vel quia excludit a regno coelesti, vel quia reum facit inferni, vel quia Deum offendit, propo-^situm emendationis efficax eliciat. Quarto, cum eadem humilitate dispositus, ac sic contritus, accedat ad coufessionem, omnia confi-teatur peccata mortalia, non solum quantum ad speciem, sed etiam quantum ad numerum, si fieri possit; quod si non possit, dicat so

PAUS I. THEOL. MYSÏ. 111! VIA PUBGATIVA.

commisisse tale peccatum tot circiter vicibus; vel si fuerit assuetus illud committore, dicat se toto illo temporis spatio, v. g., unius anni illud commisisse, tot circiter vicibus qualibet hebdomada, vel quolibet die, ut saltern formetur aliquis conceptus de magno ejus numero; dicat circumstantias speciem mutantes, et hoc ex necessitate sacramenti; dicat etiam, ad majorem ejus perfcctiouem,alius circumstantias aggravantes.Quantum ad peccata venialia, dicat saltem prtecipua, et quorum emendationem princi-paliter intendit; quod si solum habeat peccata venialia tune confi-tenda, prout accidit viris devotis el religiosis, in tine confessionis accuset se de peccatis vita; prreteritse saltem in communi, vel quantum ad aliquam speciem : non quod peccata venialia non suf-ficiant ad sacramentum, sed ad excitandam contritionem facilius, ex recordatione peccatorum vita; prteterite, quaj valde displicent, quam forte non liaberet ex sola consideratione peccatorum venia-lium, qiue quotidie committuntur, nee ita certum est displicere: necessarium est autem ad validitatem sacramenti quod liabeatur contritio perfecta vel imperfecta de peccatis; procuret autem habere perfectam, quantum fieri poterit, turn quia utilior est poenitenti, turn quia tutior, dum enim perfectam procurat, saltem liabebit imperfectam. Posset autem habere formulam eliciendi actum con-tritionis,qii;o ipsum moveat, cujus exemplum articulo sequenti proponetur. Ad facilem autem methodum confessionis, bonum esset percurrere mandata Dei, et dicere quod occurrit circa singula; ifd luec enim facile cuncta reducuntur peccata: et sic commodius pro poenitente, et pro confessore compendiosius fit confessio. Quinto tandem, debet impositam a confessore pccnitentiam sen satisfactio-nem injunctam humiliter adraittere : debet enim peccator Deo satisfacerc pro injuriis divime majestati illatis. Unde, praeter volun-tariam retractationem ejus quod peccando factum est, in qua est contritio; prater humilem subjectionem illi lactam, qui gerit personam Dei tanquam ejus minister, qua; fit per confessionem peccatorum ; requiritur quod, ex parte peccatoris, Deo fiat aliqua reparatie pro injuria ipsi intentata, qua; fit per injunctam poenitenti satisfactionem arbitrio confessoris ut ministri Christi et judicis in hac causa.

In hoc igitur sacramento poenitentia;, summa peccatori fit mise-ricordia, dum ei peccata contra Deum commissa gratis remittun-

TRACT II. DK PORIiAT. ACT. PARTIS AFFKCT.

tur, per sententiam judicis ab ipsoDeo constituti,qua misericorditer absolvitur, et ad pristinam Dei reducitur amicitiam ; itaut non sit jam impius, injustus, Dei inimicus, filius diaboli, reus seterna; damnationis; sed sit sanctus, Justus, Dei amicus, adoptivus ejus filius, et hteres regni ccelestis. Unde multo facilius nunc in lege gratia) peccatores justificantur hujus virtute sacramenti, quam vel in lege naturae, vel in lege scripta justificarentur; tunc euim ad ju-stificationem requirebatur actus perfecta) contritionis, nunc autem solum requiritur actus imperfecta) contritionis sou attritionis; per hoc namque sacramentum peccator de attrito fit contritus: certum est autem, quod, ex natura rei, facilius est homini praesertim pec-catori actum attritionis habere fundatum in amore concupiscentise, ut dictum est, quam habere actum -ontritionis fundatum in puro amore amicitise, quamvis ad utrumque requiratur auxilium divina) gratia): naturas siquidem et praesertim corruptae connaturalius est attendere utilitati propria) per amorem concupiscentia),quam divin:e gloria) per actum purum amicitiae.Unde,quamvis ex obiigatione con-fessionis Ecclesia) ministris facta;, non leve fuerit onus impositum peccatori, ut ex ipsa colligitur naturali repugnantia, quam quilibet patitur in revelandis peccatis suis et maxime latentibus in secreto cordis, qua) vellet etiam ipsi Deo celare si posset, haec tamen repugnantia facile vincitur, si consideret quod et ipse confessor homo est similis ipsi circumdatus infirmitate, qua possit poenitentibus compati, et eos in Domino solari; cui cooperatur tam libertas in confessore deligendo magis idoneo, quam strictissimum confessio-nis sigillum, nmlto majus secreto naturali, quo tenetur confessor sic de peccatis in confessione auditis silere, ut non solum cum aliis, sed nec cum ipso poenitento loqui de eis valeat extra confessionem, nisi prius obteuta ejusdem permissione,dum in ejus bonum et utili-tatem oportet de eis loqui. Aliunde vero,hoc onus impositum nnil-tipliciter compensatur, turn ex majori certitudine morali, quod in sacramento peccata remittantur quam extra sacramentum, propter rationem adductam, unde maximum oritur aniime solatium in testi-monio conscientiae fundatum; turn ex uberiori fructu qui colligitur in sacramento pcenitentiae,qui per solam virtutem poonitonti.'e haberi non posset.Quod sicostenditur: nam cuilibet poenitenti,ad poenitentiie sacramentum accedenti cum minima sufiicienti dispositione, confer-tur gratia, sacramenti hujus virtuti et naturae, juxtaChristi institu-

PARS I. TIIKOL. MTST, DK VIA l'ÜRUATIVA.

tionem correspondens; si vero dispositio crescat per intensioneni et multiplicationemactuum ipsius poemtentis,non solum confertur major gratiaexopere operantis, sive debita talibus actibus, etiamsi extra sacramentum flereut, sed etiam- confertur major gratia ex opere operato, seu virtute sacramenti, quod agit ad instar agentis natu-ralis, ita ut perfectiorem habeat effectum suae virtuti correspondenten! in subjecto magis disposito: unde eidem actui virtutis disposi-tivo subjecti duplex correspondet portio gratia), ex adducto duplici principio. Deinde vix exprimi potest, quantum peccator avertatur a peccando, turn concepta obligatione manifestandi peccata, tum salutaribus confessoris exhortationibus, tum propositis ab eo me-diis, quibus ea facile potest evitare.

Advortat peccator, ut ajque sit confessori fidelis ac Deo in sua confessione, manifestando scilicet sua omnia peccata; et sciat quod per poenitentiam unum peccatum mortale sine alio remitti non potest: quod duplici rationa D. ïhomse, 3 P., Q. 8G, Art. 3, probatur. Prima est, quia peccatum non potest remitti sine infusione gratia) : unde, cum omne peccatum opponatur gratia), ita ut simul esse nou possint aliquod peccatum (scilicet mortale, de quo loquimur) et gratia, sequitur vel quod non infundatur gratia, et sic nullum peccatum remittatur, vel, si gratia infundatur, omnia peccata remittantur. Secunda ratio est, quia sine vera poenitentia nullum potest peccatum remitti: constat autem quod, ut sit vera pcenitentia, debet pcenitens detestari peccatum ut est o Hens a- Dei; cum igitur sub hac ratione communi ofTensa) Dei contineantur omnia peccata, sequitur quod omnia peccata detestatur, cum ra-tionem omnibus communem detestetur : unde vel remittuntur omnia, vel nullum absolute remittitur. Sit tandem pcenitens fidelis in complenda satisfactione sibi per confessorem imposita, ne de novo peccet ex ejus omissione; ot credat sibi maximum factum esse beneficium, dum seterna et gravissima inferni pa)na, cujus reatus per peccatum mortale solet incurri, in brevissimam et levissimam commutatur.

TRACT. 11. DE PURGAT. ACT. PARTIS AFFECT.

ARTICULUS IV.

OE PECCATORUM ET IMPERPECTIONUM EVACUA.TIONE, PER VIRÏUTBM POENITENTM5.

p]tsi verum sit quod nullum actuale peccatum, post baptisma commissura, sine sacramento pojnitentiaj remittitur, non semper tamen requiritur, ad peccatorum evacuationem, quod hoc sacra-mentum in re suscipiatur, sed aliquando sufficit quod sit in voto susceptnm.

Tuncautera ad peccati mortalis remissionem necessario requiritur, de via saltem ordinaria, perfects contritionis actus, qui per se loquendo sit formalis actus virtutis poenitentite; per accidenstamon potest remitti peccatum mortale per actum virtualem poenitentiae. Quod ad remissionem peccati mortalis, per se loquendo, requiratur actus formalis pcenitentise, sen actus quo formaliter detestamur peccata a nobis commissa, prout sunt offenea Dei, constat autliori-tate sacra; Scripturse, ubi turn apnd Prophetas, turn alibi passim injungitur peccatori, ut de peccatis commissis poenitentiam agens veniam a Deo humiliter deposcat. Cujus ratio raanifesta est, nam dum aliquis recordatur se contra Deum peccasse, et non detcstatur peccata tunc occurrentia, doleus quod ilia commiserit, voluntarie censetur in illis manere, et, quoad affectum habitualem, illis adhaj-rere: unde remanet habitualiter a versus a Deo ; quamdiu vero ma-net aliqnis aversus a Deo, peccatorum remissionem consequi non valet, imo nec actum cliaritatis elicere, nam alias simul esset aversus a Deo, et ad ipsum conversus. Quod autem, per accidens, peccatum mortale remitti possit per actum virtualem pcenitentise, puta per actum cliaritatis, exeo patet, quia in moralibuseoipso quod aliquis convertitur ad terminum ad quem, avertitur etiam a termino a quo, quatenus opposite ad terminum ad quem : unde, cum per actum cliaritatis homo convertatur ad Deum summe dilectum, in-commutabile bonum, tanquam ad terminum ad quem et ultimum flnem, simul avertitur a termino a quo, scilicet bono commutabili creatunc, quod peccando elegerat tanquam ultimum tinem, et simul censetur detestari peccatum.

PARS I. THHOL. MYST. DE VIA PUROATIVA.

Debet igitur peccator, qui peccati mortalis conscientiam habet, nec sacramenti pcenitentiaj beneficio frui potest, maxime noctu dum it cubitura, vel dum urget aliquod periculum, auxiliis divinsr; gra-tia; pricventus, in seipso vera) et perfectie contritionis actum exci-tare, et ad Deum conversus ita cum humilitate summa dicere : Domino Jesu Christe, Deus et homo varus, creator et redemptor meus, quia summe es bonus in teipso, imo bonitas ipsa per essen-tiam, ac proinde propter teipsum summe amabilis, amo te super omnia, et toto corde doleo quod te tam bonum offenderira, ita quod sola bonitas tua sit mei causadoloris, non metus inferni, nec jactura regni ccelestis, nec aliud quodvis extra te, Domine; licet nec infer-nus, nec paradisus foret, icquo do meis pecoatis propter te solum offensum dolerem.Firmiter statuo rae nunqaam in posterum pecca-turum, et ab omnibus peccandirecessurum occasionibus; propono me prima commoditate peccata mea confessurum,et completurum injun-ctam mihi pocnitentiam. Insuper offero divinse majestati tuse vitara meam,cogitationes, etoperationes,omnes motus et labores meos, de-nique totum meipsum cum omnibus ad me spectantibus inmcorum satislactioriem peccatorum. Et sicut te, Deus meus, et Pater meus, (cujus non sum dignus vocari ülius propter multitudinem iniqui-tatum mearum, quibus in te peccavi et malum coram te feci) supplicitev deprecor ut mihi parcas, sic in summa bonitate tua et infiuita misericordia certissime confldo quod mihi parcas, propter amarissimam passionem tuam, ac pretiosissimum sanguinem tuum pro nobis elfusum, et mihi concedas gratiam emendationis ac per-severantia; in bonis operibus usque ad mortem :sic confldo, quia te scio misericordem, qui dixisti per tuum Prophetam :« Nolo mortem peccatoris,sed ut magis convertatur et vivat;» et per teipsum alflr-mastiiu Evangelic, quod« eritin coelo gaudium super uno peccatore pocnitentiam agente.»

Poterit, his vel similibus verbis, se ad contritionem peccatorum sub ratione ofi'ensic Deo facta;, ad perfectum etiam charitatis sen araorisDei actum excitare; et,ex una parte,divinorum in sebeneficio-rum consideratione,ex alia vero parte, gravitatis peccatorum contra tambeneficumDominum meditationebonumerit uti.Potiusprorum-patin verba et sensus doloris, qui ex cordf; procedant,quam qui bene componantur. Quod si aliquam habuerit alicujus sancti Patris ora-tionem ad contritionis sensum ordinatam, cujus prolatione se plu-

TRACT. 11. DE PUItUAT. ACT. PAUTIS AKOECT.

rimum videat excitavi, bonuni est ut ilia utatur. Sed optimum erit, si devotissimam regis Manasse pcenitentis orationem, in line Bi-bliorura adductam, et alibi in hoc opere addncendam, recitet; cum enim pie credatur fuisse a Spiritu Sancto inspiratam, et per earn fuisse justiiicatumregera pradictum, peccatorem prius maximum, sine dubio magnam vimhabet ad excitandum contritionis affectum; et certe verba ejus efflcacissima possunt etiam cor lapideum omol-lire. Vel etiam poterit uti verbis sacrso Scripturae, hinc inde repertis, ad pcenitentiam excitantibus. Stupius, si opus fuerit, reiteret, ut sic magis spiritus contritionis in ipso commoveatur.

Tunc etiam bonum erit, divinum suppliciter auxilium implorare, ad eliciendum verse ac perfecta; contritionis actum; et etiam, ad illud obtinendum, sanotos sues patronos adhibere intercessores, praeeipue sancium Angelum custodem suum, et super omnes Bea-tissimam Virginem Dei Matrem, Unde dicat ei cum S. Bernardo: « Per te accessum habeamus ad Filium,o benedicta inventrix gratia), genitrix vitte, mater salutis, ut per te nos suscipiat, qui per te da-tus est nobis. Excuset apud ipsum integritas tua culpam nostra) corruptionis, et humilitas Deo grata nostra) veniam impetret vani-tatis; copiosa charitas tua uostrorum cooperiat multitudinem pec-catorum, et fcecunditas gloriosa fcccunditatem nobis conferat meri-torum. Domina nostra, mediatrix nostra, advocata nostra, tuo Filio nos reconcilia, tuo Filio nos commenda, tuo Filio nos repra)senta. Fac, o benedicta, per gratiam quam invenisti, per pra)rogativam quam meruisti, per misericordiam quam peperisti, ut qui, te me-diante, lieri dignatus est particeps iufirmitatis et miserise nostra, te quoque intercedente, participes faciat nos gloria) et beatitudinis sua),Jesus-Ghristus Filius tuusDominus noster,qui est super omnia Deus benedictus in sa)cula. Amen. »

Sic igitur ad remissionom peccati requiritur actus pcenitentia) ex parte peccatoris, qui saltern sit attritio in sacramento, et perfecta contritio extra saoramentum, secundum legem ordinariam, quod etiam de potentia Dei absolnta remitti sine aliquo actu poanitentia), formali vel virtuali, perfecto vel imperfecte, non possit actuate pec-catum mortale, ut docet D.Tliomas,3 P., Q.86, Art. 2, ubi dicit quod est impossibile peccatum actualo mortale sine pcenitentia remitti, loquendo de pcenitentia quae est virtus. Et sic probat:« Offensa peccati mortalis procedit ex hoc, quod voluntas hominis est aversa a

PARS I. TIlliOL. MYST. 1)E VIA PORGAT1VA.

Deo per conversionem ad aliquod bonum commutabile. Unde re-quiritur ad remissionem divime offensa3,quod voluntas hominis sic immutetur, ut convertatur ad Deum cum detestatione conversionis pi'Dodicta; et proposito emendationis,quod pertinet ad rationem pojni-tentia;, secundum quod est virtus : et ideo, impossibile est quod pec-catum alicui remittatur sine poenitentia secundum quod est virtus.» Quo; ratio D. Tliomse sic aliquantum expenditur et declaratur ; ad remissionem peccati requiritur uecessario et indispensabiliter,quod tollatur deordinatio hominis a Deo tanquam ab ultimo line, per peccatum inducta; quamdiu enim manet liomo deordinatus a Deo ultimo fine, tamdiu manet peccatum in homine, et solum tollitur peccatum, quando,sublatatalideordinatione,iterum ordinatur homo ad Deum, universalem et suum fiuem ultimum.Hsec autem deordinatio per peccatum inducta, non est voluntatis ut natura est, sed ut est poteutia formaliter libera; voluntas namque areata duplicem habet ordinem ad Deum ultimum linem. Primum ordinem habet ut est natura, et talis ordo penitus est immobilis, implicat enim quod sit creatura aliqua, qua) non referatur ad Deum creatorem suum, primum principium simul et ultimum fiuem, quia ratio primi principii et ratio ultimi finis in eodem reperiuntur. Unde dicitur do Deo:«Omnia propter semetipsum operatus est Dominus.» Secundum ordinem habet ad Deum ultimum fiuem ut est libera, quatenus eligit ipsum ut ultimum fiuem suarum actiomim, et talis ordo tollitur, quoties voluntas se avertit a Deo bono incommuta-bili, et se convertit indebite ad creatura; bonum commutabile, et sic remanet voluntas, ut libera, per peccatum deordiuata, et tunc tantum lit peccati remissie, quando fit reparatie talis deordinationis, et pristinus ordo restituitur : est autem impossibile, quod deordinatio voluntatis ut potentiie libera reparetur, et pristinus ordo ipsius ad Deum ultimum fiuem restituatur, nisi per actum liberum ipsius se in Deum bonum incommutabile convertentis, et simul se a bono commutabili creatune, cui indebite adhscrebat, avertentis; quamdiu namque voluntas non facit actum contrarium ei quo se averterat a Deo et converterat ad creaturam, tamdiu censetur habi -tualiter perseverare Ikl-c aversio a Deo et indebita conversio ad creaturam, ac proinde deordinatio peccati. Unde, quamvis gratia sanctificans, infusa animse dispositie, voluntatem ordinet, medio charitatis habitu, non solum ut naturam, sed etiam ut liberam, imo

TRACT. II. DK PURGAT. ACT. PARTIS AFEECT.

principaliter ipsam ordinet ut liberam, sicut ex contrario colligitur, nam ex privatione gratice solum est deordinata voluntas ut libera, ad ejus tamen infusionem, in anima peccatrice, prserequiritur actus pcenitentiaj, propter rationem adductam. Propterea, quamvis cou-cedatur quod gratia sanctificans possit infundi peccatori dormienti secundum geueralem rationem habitus, non tamen potest infundi secundum specialcm rationem, qua est talis habitus habens justifi-care voluntatem ut liberam. Ut igitur deordinatio libera voluntatis ex parte nostri reparetur, requiritur aliquis actus pcenitentise; ut autem totaliter reparetur, requiritur simul infusio gratia;.

Ex dictis inferimus primo, quod actus pcenitentiso, neque in Sacramento, neque extra sacramontum, est causa fonnalis perfectiva justificationis peccatoris ; ha;c enim causa formalis est gratia sanctificans, permanens in justis sive vigilantibus sive dormientibus, ut docot Concilium Tridentinum, Sessione 6, Cap. 7. Inferimus secundo, quod actus pcsnitenti» extra sacramentum, est causa ef-ficiens dispositiva gratiaj, qui namque posnitet de peccatis disponi-tur ad gratiam; sed in Sacramento est causa oilicions perfectiva gratia.¹, quia forma et materia sacramenti posnitentiffi concurnmt efficienter et pliysice ad productionem gratise, actus autem proni-tentissunt materia hujus sacramenti. Inferimus tertio,quod habitus pffiuiteiiti:o est tam causa formalis perfectiva justificationis, quam causa efficiens dispositiva ad ipsam justificationem : est quidem causa formalis perfectiva, quia supernaturalis habitus pcenitentite est virtus annexa gratis, constat autem quod gratia, et virtutes su-pernaturales ipsi annexLe.sunt causa formalis perfectiva justificationis ; est autem causa efficiens dispositiva, quia actus poenitentise est causa efficiens dispositiva justificationis, et hie actus procedit vel procedere potest ab habitu pccnitentioe, qui pr;csupponitur in anima ad gratiam secundum esse completum consideratam, prout scilicet justificat animam; licet ipsam prresupponat in esse incom-pleto et inchoativo, prout est elicitiva virtutum.

I'AllS I. TUKÜI.. MÏST. DE VIA PCRCATIVA.

ARTICULUS V.

DE ALUS MED1IS, QUIBUS PECCATA ET IMPERFECTIO NES EVACUANÏUR.

Plura sunt alia media, prater sacrameutum et virtutem pmni-teutiiE, quibus peccata et imperfectiones evacuantur, quamvis semper sit necessarius aliquis actus pffinitentiso, saltern virtualis, ut dictum est; de quibus in prsesenti disserimus.

Primum medium estmartyrium,obperfectissimum actum amoris Deiseu charitatis in eo repertum;« majorem enim charitatem nemo liabet, ut auimam suam ponat quis pro amicis suis. » Hujus igitur ratione charitatis maxima¹, qua quis propter Deum et in odium tidei mortem subit, martyrium liabet, non solum omnia peccata actualia, Yerum etiam peccatum originale peuitus ovacuare, tam quoad culpam quam quoad poenam.Unde martyr, quantumcumque fuerit peccator, recte in ccelum cvolat, quia martyrium est baptis-mus sanguinis. Debet igitur ille, qui capitur aut rapitur ad martyrium, si conscientiam vel actualis vel originalis peccati habeat, desiderarebaptismumautpoonitontia; sacrameutum; quod si reci-pere nou possit, doleat et conteratur do peccatis actualibus; deinde statim animum applicet ad considerandum ea qmc fortius et sua-vius ipsum animare possunt ad subeundum martyrium. Et primo, quam sit res Deo grata mori pro ipso; secimdo, quam sit Cliristo Domino et Ecclesia) lionorifica; tertio, quanti sit meriti et prannii; quarto, quam magnum ei conferatur beneficium, quod a Deo pra; tot aliis eligatur ut sit martyr, proprio sanguine tidem catliolicam attestando. Haec enim motiva et delectabiles in martyrio conside-rationes miris modis animum ad patiendum elevant, quem continua peccatorum cogitatio potius deprimeret. Unde, ut dictum est, facto contritionis actu, statim animum ad consideranda hujusmodi motiva debet applicare.

Secundum medium est receptio sacramentorum Ecclesia;. Ad cujus evidentiam, sciendum est quod sacramenta qua;dam dicuutur vivorum, alia vero mortuorum; quia qusedam sunt ordinata pro viventibus vita spirituali anima; per gratiam; et sunt tria in bo-

TRACT. II. UK PURGAT. ACT. PAIITIS AFFECT.

num singularium personaram, videlicet Confinnatio, Bucharistia, et Extrema-Unctio; et duo in bonuni totius reipublicai christian®, videlicet Ordo, et llatrimonium. Alia vero sunt ordinata pro mortuis in vita spirituali, sive pro peccatoribus careutibus gratia sanctificante, qua; est vita animte, videlicet Baptismus et Pcuni-tentia. Exquibus constat, quod ilia quinque priora sacramenta non habent ex viprimarue sine institutionis, evacuare peccata, vel cau-sare primam gratiam, cum gratiam in subjecto snpponant; sed tantum ista duo posteriora luinc habent effectum. Cum hoc tamen stat, quod sicut,ex vi secundaria¹, institutionis, sacramenta mortno-rum habent causare secundam gratiam sen augmentum o-ratia;, sic sacramenta vivorum, ex secundaria sua institutione, habent causare primam gratiam, et evacuare peccatum mortale. Quod asserimus inpnesenti, et docet expresse 1). Thomas, 3 P., Q. 79, Art. 3, in En-charistiam; ait enim:« Hoc sacramentum perceptum ab eo qui est in peccato mortali, cujus conscientiam et affectum non habet (forte enim primo non fuit sufficienter contritus) sed devote et reverenter accedens, consequetur per hoc sacramentum gratiam charitatis, qua) contritionem perflcit etremissionem peccati.» Quod sicdecla-ratnr : si quis peccatum mortale commiserit, et oblitus postea sn-mat Eucharistiam, vel Extremam-Unctionem, vel etiam alia vivorum sacramenta cum ordinaria dispositione, credens se debite ad ilia accedere, non apparet, cur debeat negari talem recipcre gratiam in illo sacramentorum usu, cum malitiose non apponat obicem. Concilium enim Tridentinum, Sess. 7, Can. 6, definit sacramenta novae legis, nulla limitatione posita, continere primam gratiam, eamque conferre non ponentibus obicem. Maxime, quia commimiter conceditur, sacramenta mortuorum sa'po causare secundam gratiam, non obstante primaria eorum institutione. Nam, si quis ante susceptum realiter baptisma justilicetur, vel propter actum coutritionis, ut conceditur de Cornelio Centurione, vel ex actu cliaritatis, vel etiam ex pura Dei misericordia, et postea susci-peret baptismum (tenetur enim ilium recipere, quamvis sciret s« justificatum), vere reciperet gratiam, quam semper causant sacramenta in non ponentibus obicem: non primam, quia jam prsesupponi-tur, sed secundam. Similiter, si quis accedens ad sacramentum pa3-nitentuc, peccata tantum venialia, vel etiam mortalia jam dimissa confiteatur, quia non commisit alia, vere recipit gratiam, ut apud

15

PARS 1. THEOL. MYST. DP, VIA PÜRGATIVA.

fidelesest indubitatum, et Ecclesiae laudabili usu comprobatum; nou primara,quia subjectum supponitur existens in gratia, sed recipit secundam.Unde etiam, ex iisdem principiis,debet concedi sacramenta vivorum aliquando primam causare gratiam, non obstante primaria eorum institutione ; prsesertim, cum sit major necessitas prim® gratiaj quam secuuda; grati0e,ad summam pertinuitDei bonitatem, providere quod sacramenta vivorum aliquando primam causarent gratiam in suscipientibus sine malitia.

Tertium medium est receptio sacramentalium, sed tantum re-spectu peccatorum venialium. Pro cujus intelligentia, notandum est ilia proprie vocari sacramentalia, qua¹ consistunt in aliqna Ecclesia; consecratione, ut est aqua benedicta, benedictio episcopalis, oratio in ecclesia dedicata; sed lato modo omnes illos actus, qui prse se ferunt aliquam sanctitatem, sive qui illam manifestant, ut est confessio generalis, tuiisio pectoris. Oratio Dominica, etc. Dici-mus igitur,quod luec omnia remittuut peccata veuialia, sed tantum ex opero operantis. Do sacramentalibus lato modo sumptis ex se patet, quia consistunt in aliquo actu contritionis ant attritionis. De aliis vero sacramentalibus proprie sumptis sic ostenditur. Primo quidem, quod hsec sacramentalia remittant aliquo modo peccata venialia, constat ex communi traditione et consensu Ecclesia;; item exepistola Alcxandri I, qui servari jubet in ecclesia aquam sale asporsam, ad sanctilicationem et emendationem. Secundo, lia3c sacramentalia non remittunt peccata venialia, per hoc quod ex opere operato dispositionem suscipientis imperfectam et insufflcien-tem reddant perfectam et sufflcientem ; hoc enim falsum est, alias eamdem haberent ac sacramenta virtutem, quod nullus dieet catho-licus.Tertio, nec remittunt peccata venialia, per hoc quod causent ex opere operato superuaturale aliquod auxilium, quo quis elevatur ad eliciendum actumperquemevacuentur peccata venialia : nam si sacramentalia ex opere operato tale causarent auxilium, semper illud eodem modo causarent, et suscipiens sacramentalia semper talem oliceret actum, et tamen videmus contrarium. Quarto, dicimus quod sacramentalia per hoc remittunt peccata venialia, quod appli-cent nobis intercessionem Ecclesia; deprecantis Deum, ut congruum suscipienti conferat auxilium, quo prseventus et adjutus elicere va-leat actum contritionis, aut charitatis, a,ut similem ad evacuanda peccata venialia. Unde, sicut sacramenta nobis applicant interces-

TRACT. II. DE PUUÜAT. ACT. PARTIS AFFECT.

sionem et merita Christi, sic sacramentalia nobis applicant inter-cessionem et merita Ecclesise. Et sic patet quod to turn quod cau-sant sacramentalia, est per modum impetrationis, et ex opere operantis, ut docet D. Thomas, Q. 7, de Malo.

Quartum medium, quod potius deservit ad vitiflida quam ad eva-cuanda peccata, est victoria tentationum; quando scilicet quis, dum urgentem in aliqua peccati materia videt tentationem, contra illam viriliter agit, et legitime certando devincit, quod est de pec-cato gloriosius triumphare, quam si semel admissum evacuaretur. Hiec autem victoria tentationum debet obtineri, divino auxilio im-plorato,vel per resistentiam tentationibus factam, vel etiam et melius per exercitium virtutum oppositarum tentationibus; ut, si quis eliciat actum fidei, dum contra fidem tentatur; si exerceat actum mansuetudinis, dum ad iram provocatur.

Quintum denique medium, quod etiam magis deservit ad vitanda peccata quam ad evacuanda, est fuga tentationum sen occasionis tentationum : quod medium semper est tutum, et in aliquibus ma-teriis iiecessarium, quales sunt illaj quarum prsasentia vehementer accenditur appetitus concupiscibilis,etordinarie rapitur, prater or-dinem rationis, ad objecta sibi proportionata; ha; materiie sunt in cibis et venereis. tfnde, dum adest tentatio vel contra abstinen-tiam vel contra castitatem, tutum erit, imo iiecessarium estfugere occasiones quibus hujusmodi tentatio potest augeri; quin etiam est magis meritorium, quam in occasionibus velle resistere, quod forte temeritate multum damnabili et periculo non caret. Quamvis igitur sit gloriosius vincere resistendo, dum occasiones accidunt inevitabiles, quam fugere dum possunt vitari, e contra tamen gloriosius est et magis meritorium fugere quam resistere,dum possunt occasiones vitari. Sed de his satis, quia fusius alibi dicitur.

ARTICULUS VI.

DE RELIQUIARUM PECCATORUM EVACUATIONE,

Peccatum omno, sive commissionis sive omissionis, est contra legem, saltern aeternam et naturalem : unde est ipsi essentiale, quod sit injuria seu offensa Dei, ut Legislatoris; nam qui transgre-

PARS I. THEOI.. MYST. DE VIA PÜRUAT1VA.

ditur legem ab aliquo impositam sciens et volens, et cum sufficionti cognitioiio legislatoris ipsius, at contingit in peccatore, vera legis-latorem ipsum o(lendit, ita ut transgressio et prsevaricatio logis sic facta sit oft'ensa et injuria legislatoris ipsius. Est etiam peccato os-sentiale, quod sit injuria J)ei ut ultimi finis, tam naturalis quam supernaturalis, ut explicatum est supra, ünde ratio injuria et ratio defectus moralis in peccato non sunt ex aequo distinctne ac imper-mixtte; nec una est superior, alia inferior; seel se mntuo includunt. Hie autem delectus sive malitia moralis in peccato commissionis, non est denominatio realis extrinseca, nec est puruni ens rationis; sed est aliquid saltern realiter a parte rei, eo prorsus modo quo sunt privationes et negationes. Et ita ratio formalis constitutiva peccati commissionis non est aliquid posit^:vum, totuin namque po-sitivum, quod in actu peocati commissionis reperitur, ad materiale talis peccati spectat; sed est aliquid privativnm, privatio scilicet rectitudinis in actu peccaminoso, ad quam consequitur privatio rec-titudinis in persona peccatoris. Idem, quantum ad hoc, dicendum de peccato omissionis, cum hac tamen differentia quod actus in eo repertus, non est materiale ipsius, sicut est peccati commissionis, sed tantum est causa vel occasio; quamvis sit moraliter malus in-trinsece, et eadem inalitia morali, qua ipsum peccatum omissionis, etiamsi alias sit bonus. Essentia igitur jieccati consistit in liac pri-vatione rectitudinis, sive in deordinatione ipsius ad leges, qiue sunt regulae morum, et ad ultimum finem.

Prseter banc deordinationem peccato essentialem, plures ei as-siguantur effectus mali, videlicet: macula, quae, tam in actu per se primo, quam ex conse jiieiiii, dicit in persona, turn privationem ni-toris gratia.', tum privationem nitoris provenientis ex lumine rationis; deinde estreatus poena), aiterna3 quidem,si peccatum sit mor-tale, temporalis autem, si peccatum sit veniale;item diminutio naturalis inclinationis ad bonum morale, per appositionem prava-rum dispositionum; acdenique mors et alii defectus corporales.

Hi omnes effectus mali possunt dici reliquiae peccatorum : unde disserentes in prsesenti de reliquiarum peccatorum evacuatione, de his omnibus sigillatim, sed de aliquibus breviter tantum agemus.

Quantum igitur ad maculam, certum est quod per remissionem peccati totaliter evacuatur : nam, sicut htec macula privationem importat, tarn nitoris provenientis ex gratia, quam provenientis ex

TRACT. II. DK PL1U1AT. ACT. FAU'llSAFl'liCT

luniine rationis, consequentem actum deorclinatum; sic, per repara-tionem gratis in acta contritionis, et similiter per reparationera luminis rationis in eodem acta, confor ni turn ad legem seternam, turn ad naturalem, evacuatur hsec macula, et refulget anima repa-rato utroque nitore.

Quantum ad reatum poenaj, tam damni (jiiatn sensus, qui per omne peccatum actuale inducitur (per peccatum enim originale non inducitur reatus poena) sensus, sed tantum inducitur reatus poena; damni, ut puram dicit visionis beatifica; privationera), per sacramentum, aut etiam per virtutem pojnitentise, semper secundum quid evacuatur, aliquando vero totaliter. Quod sic declara-tur : per omne peccatum actuale, sive veniale aut mortale, sive commissionis aut oinissionis, inducitur reatus pcen.x¹, tam damni quam sensus, ut dictum est; per peccatumquidem mortale, inducitur per se reatus poense seternje, quia, ut docet I). Thomas,3 P.,Q. 87, Art. 5, tamdiu debetur poena peccato, quamdiu durat ejus deor-dinatio, rationecujus ei debetur poena; constat autem quodinducta deordinatio j»er peccatum mortale, ex propria sua ratione, et ex parte ipsius, peccatoris, durat in seternum, ([ilia, quantum ad ipsam attinet, est irreparabilis, solum enim potest reparari per infusionem grati:e sauctiflcantis conjunctam actui supernaturali contritionis, qua; non sunt in manu peccatoris, sed tantum in voluntate Dei miserentis. Per peccatum autem veniale, non inducitur per se reatus poena; jeterna;, sed tantum poen;e temporalis, quia per ipsum non inducitur deordinatio simpliciter sen ab ultimo line, undo facile reparatur deordinatio secundum quid, sen circa media,per ipsum in-ducta; bene tamen per accidens per peccatum veniale inducitur reatus poena; seterna;, quatenus scilicet conjunctum mortali, nec dimissum in hac vita, ratione status damnationis habet culpam et deordinationem irreparabilem. Reatus igitur peena; seternse secundum quid evacuatur in justilicatione ordinaria, sive fiat per sacramentum, sive per virtutem pocnitentise; poena siqnidem aeternamu-tatur in temporalem, ita quod injustus, reus seternse poenie, per justiiicationem desinit esse reus talis poena;, et manet tantum reus poense temporalis, vel in purgatorio post banc vitam luenda:, vel in hac vita per opera poenitentia; et satisfactoria compensanda;. In justilicatione vero extraordinaria, reatus pcena; sterna; totaliter evacuatur, quando scilicet quis vel eminentissimo contritionis et cha-

PARS I, TIIKOL. MYST. DE VIA PURdATIVA.

ritatis actu justificatur, vel in ipsa justiticatione plenariam lucra-txir indulgentiam. In primo quippe casu, tam sublirai contritionis et charitatis actu meretur, ut Deus, non solum culpam suorum pec-catorum, sed etiam totam poenam eis debitam liberaliter condonet; si namque inter homines haec liberalis, tam culpa? quam pomse, con-donatio reperitur, dum qui offendit alium, extraordinaria submis-sione ac displicentia, pro illata injuria, person® satisfacit offensa;, multo magis in Deo reperitur, qui totus bonus, totusliberalis, totus misericors est. In secundo casu, supplent infinita Christi merita nobis per Ecclesiam applicata; unde tunc copiosa ejus satisfactio plenariam totiuf, et culpa; et pcena,¹ meretur indulgentiam.

Quantum ad diminutionem naturalis inclinationis ad bonum morale, quia fit per appositionem pravarum dispositionum, dicimus quod non statim evacuatur in justificatione, sicut nec in ilia prai-dictte pravffi dispositiones evacuantur. Ad cujus evidentiam, sciendum est quod inclinatio naturalis ad bonum bonestum seu ad vir-tutem, diminuitur in nobis per quodlibet peccatum actuale, sive commissiouis aut omissionis, sive mortale aut veniale, ut ipsa dis-cimus experientia, non quidem per remotionem alicujus intrinseci, sed per extrinseci appositionem impedimenti; uunquam tamen potest totaliter extingui, quia tale impedimentum (scilicet vitium multiplex ad contrarium virtutis inclinans), quantumcumque radi-cetur, augeatur, intendatur, semper est rationis dictamini, seu nature rationali, ad bonum bonestum rationi consentaueum seipsa propensse, subordinatum. Quia vero per justiflcationem non onmino tolluntur pravse dispositiones peccatorum effectus, nec etiam totaliter evacuatur diminutio naturalis inclinationis ad bonum morale, ut etiam ipsa constat experientia. Et quam vis de hoc, Discursu sequenti, fusius disseremus, bonum tamen erit in pra;senti rationem D. Thoma? proponere, qui, 3P., Q. 86, Art. 5, sic ait:«Peccatum mortale (et idem dicendum de veniali quantum ad hoc), ex parte conversionis inordinate ad bonum commutabile, quamdam dispositionem causat in anima, vel etiam habitum, si actus frequenter iteretur : culpa vero peccati mortalis remittitur, in quantum tol-litur per gratiam aversio mentis a Deo, sublato autem eo quod est ex parte aversionis, nihilominus remanere potest id quod est ex parte conversionis inordinaüe, cum banc contingat esse sine ilia. Et ideo, nihil prohibet quia remissa culpa remaneant dispositiones

TRACT. II. I)E I'DRCiAT. ACT. PARTIS AFFECT.

ex prsecedentibus actibus causatse, quie dicuntur peccati reliqui»; remanent tamen debilitate, et diminute, ita quod homini non do-minentur; et hoc magis per modum dispositionum, quam per mo-dum habituum, sicut etiam remanet fomes post Baptismum. »

Quantum ad mortem et alios defectus corporales (qui sunt efi'e-ctus peccati originalis, et ssepius etiam peccati actualis tam quoad materiale quam quoad formale considerati, consequenter tamen ad peccatum originale, et ad corruptionem humame naturae; unde sup-posito originali peccato et corruptione naturae, sunt quodammodo naturales homini), dicimus quod in Justificatione non evacuantur, sed in nobis relinquuntur, turn ad satisfactiouem peccatorum actua-lium, tum ad continuum meriti augmentum, tum ad imitationem Christi Domini nostri, qui propter nos tales defectus pati voluit; justum igitur est, ut nos ipsi illos patiamur propter nos ipsos. In resurrection e tamen evacuabuntur, quia resurgemus incorrupti-biles, impassibiles, et immortales, ad imitationem Capitis nostri, qui « jam non moritur, nec mors ultra illi dominabitur. » Salvator ergo noster perfecte ruinas omnes peccati reparavit, et omnium reliquiarum ejus evacuationem meruit, vel in pra;senti vita, vel in futura faciendam, juxta consilium sapientuu sua;:« ipsi gloria in saicula. »

DISCURSUS II.

DE VITIORUM ERADICATIONE.

Vitium simul est eft'ectus et causa peccatorum : eft'ectus quidem praecedentium peccatorum, quibus iteratis generatur; causa vero subsequentium, ad quae voluntatem inclinat. Dum igitur aliquis peccatum in aliqua materia committit, puta furti, per ejusdem peccati iterationem acquiritur quaedam dispositie prava, qua; pec-catorem inclinat ad facile, imo et delectabiliter, peccandum in eadem materia; quod ipsa probatur experientia, videmus enim quod non tam facile quis in principio furatur, sicut in fine. Haec

PABSI. THEOL. MY8T. DK VIA PURÜATIVA.

prava dispositio paulatim per actuum frequentationem augetur, magisque radicatur, ita ut habeat natnram et perfectionem habitus difficile mobilis a subjecto, et quodammodo transeat in naturam, vitium namqiic radicatum pro natura inolevit. Unde non tam eva-cuandum dici potest vitium, quam eradicandum et extirpandum; consistit enim in habitu radicato, et non in actu transeunte ad instar peccati. Qui autera vult peccata vitare vel evacuare, debet eradicare vitia, qvuc sunt caus» et principia peccatorum.

ARTICULUS I.

DE NATURA. VITIOHUM.

Quia vitium aliquo raodo virtuti opponitur, ut articulo sequenti declarabitur, inde est quod vitium delinitur aut describitur per oppositionem ad virtutem. Sic illud describit Bernardus, Sermone ad Fratres de monte Dei: « Vitium est privatiovirtutis; cujus vas-titas et enormitas tanta est, ut obruat et opprimat; foeditas tanta, ut inquinet etinficiat; adhaesio tam pertinax consuetudinis, ut vix a se eam natura excutiat. Vitium igitur est quasi corruptus humor, qui non in corpore, sed in anima morbos peccatorum procreat, plagas et foeda vulnera generat, et spiritualem salutem dominari non sinit. Vitium est radix mortis, et omnium malorum origo quia et origo peccati, in quo omnium malorum cumulus invenitur. Vitium est indicium infamiaj, et signum ignominiaj, quod illo affectos a nobilium, id est studiosorura ac perfectorum hominum, consortio repellit. Vitium est sordidum indumentum, quod nos ad nuptias Agni vocatos, illius convivio e± mensa reddit indignos. Vitium est catena, et vinculum animam in carcere rerum terrena-rum detinens. Vitium est laqueus, de quo dictum est: «In via hac qua ambulabam, absconderunt superbi laqueum mihi, » quod nos servos adversarii humrni generis ac mancipia constituit.

D. Thomas, 1. 2,Q. ^rlt; L, Art. 1, docetquod « vitium uniuscujusque rei est in hoc quod non sit disposita secundum quod convenit suae natura.»Cui consonat Augustinus, Lib. 3, de Libero Arbitrio, Cap. I4_t dicens:«Quod perfectioni natura) deesse perspexeris,id voca vitium.»

TRACT. II. I)E PURGAT. ACT. PARTIS AFFECT^

Ex quo sequitur, quod vitium deordinat naturam, doviando scilicet aregula, et in hoc conveuit cum peccato; differt tarnen in hoc quod vitium dicit habitum seu dispositionem permanentem, peccatum vero dicit actum secundum et transeuntem: q nam vis aliquando etiam, in sacra Scriptura, vitium sumatur pro peccato, et peccatum pro vitio. Vitium igitur deviat a regula per modum actus primi inclinantis ad actionem deordinatam,peccatum vero deviat per modum actus secundi. Sed, quia triplex est regula, videlicet naturalis, artificialis, et moralis sive rationis, propterea vitia et peccata sunt in triplici differentia: qusedam namqne sunt naturae,scilicet quicum-que defectus naturales; alia sunt artis, scilicet defectus in artium exercitio contingentes; alia sunt moralia sive rationis, scilicet defectus circa regulas morum, et hsec simpliciter et absolute dicuntur vitia et peccata. De vitiis in genere morum in prsesenti tantum agimus, de peccatis enim supra jam actum est.

Possunt,ex tradita I). Thomao doctrma,multse colligi definitiones aut descriptiones vitii, in idem tamen coincidentes. Quidam diennt quod vitium est aagritudo anima;, virtutis ab ea sanitatem tollens. Alii diennt quod est deformitas anima;, ejus pulchritudinem a virtute provenientem deturpans. Alii, quod est curvitas anima?, virtutis rectitudinem tollens. Alii, et conformiter ad doctrinam D. Thoma?, dicunt quod est prava dispositio ex peccato relicta, et ad peccandum inclinans.

Sicut igitur virtus est sanitas anima, qua servatur incorrupta et fortis in seipsa; qua disponitur ad operandum secundum regulas morum facile, constanter, et delectabiliter ; qua sic operando potest omnes diaboli tentationes vincere, legitime certare, coelnm violenter rapere, ac de cunctis inimicis triumphare: sic vitium est segritudo et infirmitas anima;, qua debilitatur, languet, deficit, et paulatim corrupta peccati mortem incurrit anima; qua disponitur ad facile et delectabiliter operandum, pneter et contra regulas morum, scilicet contra legem aeternam, contra naturalem, et contra positivam; qua facile diaboli tentanti consentit, ad omnia qu® voluerit iniqua per-petranda; qua fugitde certamine; qua nec ad coelum aspirare potest; qua debilitata facile vincitur ab inimicis.

Sicut virtus estanimae pulchritudo, qua in seipsa rite composita, in suis potentiis ornata, et in suis operibus nitida, Deo suo creatori, redemptori, patri, et sponso placet, ita quod ipse Deus, ejus affectu

PARS I. THEOL. MYST. DE VIA PÜBCiATIVA.

captus et quasi raptus in admirationem, dicat:«Quam pulchra es, et quara decora charissima in deliciis! Tota pnlclira es arnica mea, et macula non est in te. Quic est ista, qua; progreditur quasi aurora consurgens, pulchra ut luna, electa ut sol, terribilis ut castrorum acies ordinata?»sic vitium est anirrue defonnitas hauc pulchritudi-nem deturpans,qua, super carbones denigrata, superomnem immun-ditiam focdata, tanto displicet Deo, quanto prius placebat; tanto est apud ipsum in horrore, quanto prius fuit in deliciis; tanto fit digna execratione, quanto prius erat in admiratione laudabilis.

Sicut virtus est rectitudo anima;, qua, in omnibus suis operatio-nibus directa, non declinat ad dexteram aut sinistram, sed recta per viam mandatorum Dei currit, qua inoffenso pergit pede.quamdiu sic dirigitur, donee ad finem via; pervenerit, et montem perfectionis laeta conscenderit; sic vitium est curvitas animte semper et ubique claudicantis, qua declinat passim a semita virtutis, a via mandatorum, et in suo cursu toto ccelo aberrat.

Sicut virtus est anima; optima dispositio, quse bonam facit ipsam habentem, et opus ejus perfectum reddit; qua;, ex bonis operibus relicta, ad bene operandum sic inclinat, quod bene operari quodam-modo sit ei connaturale : sic vitium est anima; prava dispositio ex peccato relicta, et ad peccandum sic inclinans, ut male operari sit quodammodo ei naturale, et bene operari contra naturam esse videatur, certum est enim quod habitus, sive virtuosus sive vitiosus, est altera natura. Et, sicut per actus virtutum acquiritur paulatim habitus virtutis, qui radicatus in anima ad similes inclinat actus; sic per actus pravos et peccaminosos acquiritur paulatim habitus vitii, quamvis natura; rationali contrarius, qui radicatus in anima ad similes inclinat actus iis, quibus fuerit acquisitus. Similes, inquam, in natura speciei, sed dissimiles in modo: nam in principio natura rationalis, habens in seipsa qiuedam virtutum semina, et ex seipsa ad bonum honestum inclinata, vitium horret et timet tanquam rationi contrarium sicut et legi :ctem:c; lumen quippe rationis est qu.edam illius aeternae legis impressio, juxta illud Psalmist® :«Signatum est super noslumen vultus tuiDomine.» Sed, postquam incepit timorem ilium ethorrorem malitia sua depo-nere, et pravorum actuum frequentatione pudorem exuit, facile sibi imo delectabile reddit, quod prius difficile ac horridum apparebat; «t cum in profundum malorum venerit, contemnit, ita ut palam se

TRACT. II. DE PURGAT. ACT. PARTIS AFFECT.

jactet commisisse, quod in secreto se prius commisisse pudebat.

Hi sunt nocivi et perniciosi effectus formales vitii, cujus hie naturam aliqnaliter descripsimus, qua3 tamen clarius et evidentius apparebit, dum infra referentnr damna causata per ipsum in anima; et etiam dura, secunda parte hujus operis, tractatu2, referentur effectus formales virtutis; cum enira vitium opponatur virtuti oppo-sitione contraria, ut statim ostendetur, tot liabet effectus formales quot virtus, sed oppositos.

ARTICULUS II.

VITIUM OPPONITUR VIRTUTI.

Nullus est, qui nesciat vitium opponi virtuti, et effectus vitii contrariari virtutis effectibus. Sed,ad expressiorem vitii descriptio-nem, opus estut quae sit, et in quo consistat talis oppositio, mani-festetur. Ad cujus evidentiam, sciendum est quod quadruplex est oppositio, scilicet contraria, contradictoria, privativa, et relativa: oppositio contraria est inter duas formas positivas, qute sub eodem genere maxime distant, et ab eodem subjecto se mutno expellunt, ut inter calorem et frigus; oppositio contradictoria consistit in affir-matione et negatione ejusdem de eodem secundum eamdem ratio-nem, qualis est inter album et non album; oppositio privativa est inter formara et ejus privationem, ut inter lucem et tenebras; tandem, oppositio relativa consistit in respectu mutuo aliquorum, ut patris et lilii, domini et servi.

Sciendum est etiam quod, sicut virtutes, alia; sunt ordinis uatu-ralis, qua; sunt per se acquisitie, alia; sunt ordinis supernaturalis, quie sunt per se infusse priores procedunt in suis actibusex motivo naturali, posteriores autem ex motivo supernaturali); sic alia sunt vitia ordinis naturalis, qua; procedunt in suis actibus ex motivo naturali; alia sunt ordinis supernaturalis, quae procedunt in suis actibus ex motivo supernaturali. Est tamen differentia inter virtutes et vitia, qnod vitia, tam ordinis naturalis quam ordinis supernaturalis, acquiruntur nostris actibus,cum homo seipso sit in utro-que ordine defectibilis in operando. Virtutes autem ordinis supernaturalis non acquiruntur nostris actibus, bene tamen virtutes

PARS I. THEOL. MYST. DE VfA I'ÜIUIATIVA.

ordinis naturalis; quia illaj sunt proprietates gratise sanctificantis; propterea cum ipsa simul infunduntur. Ex quibus constat, quod virtutes ordinis supernaturalis sunt perfectiones in sua entitate supernaturales, sicut virtutes ordinis naturalis sunt perfectiones in sua entitate naturales; sed vitia ordinis supernaturalis sunt in sua entitate quid naturale, non minus ac vitia ordinis naturalis, quaravis distinguantur in hos ordines, propter diversum motivum tendendi, et propter oppositionom formalem, quara habent ad diver-sas horum ordinum virtutes. Et inde est, quod virtutes proprie et simpliciter in naturales ac supernaturales dividuntur, ac dicuntur absolute tales; vitia vero non proprie et simpliciter dividuntur in naturalia et supernaturalia, nec absolute dicuntur talia, sed tantum secundum quid possunt dici supernaturalia propter rationem adduc-tam : unde aptius dividuntur in vitia contra naturalia et in vitia contra supernaturalia ; quamvis aliquando dicantur vitia naturalia et vitia supernaturalia, subinteljigendo reductive, quantum ad supernaturalia.

Supposito igitur quod, ex actibus vitiosis, ex motivo supernatu-rali procedentibus, acquirantur habitus vitiosi contra supernaturalia, similes illis actibus, sicut per actus vitiosos, ex motivo natu-rali procedentes, acquiruntur habitus vitiosi contra naturalia, et quod virtutes, ali?e sint ordinis naturalis et acquisitie, alüe vero ordinis supernaturalis et infusse, varias, inter vitium et virtutem, in ntroque ordine comparationes faciemus, ad perfecte diguoscen-dam virtutis et vitii mutuam oppositionem.

Generaliter igitur loquendo, vitiuin opponitur virtuti contrarie. Quod vitium opponatur virtuti probat, turn communis omnium consensus et vox, turn universalis sanctorum Patrnm et Doctorum authoritas. Unde Augustinus, Libro de Perfectioue Justitia;, circa finem quarts ratiocinationis, oppositam utriusque definitionera adducit, dicens: « Vitium est qualitas, secundum q.iam malus est animus; virtus autem est qualitas, quae facit bonum habentem. » Et D. Thomas, 1. 2, Q. 71, Art. 1 et 2, probat ex professo, quod vitium opponitur sive contrariatur virtuti;unde,Art. 1,ait:« Secundum id quod directe est de ratione virtutis (scilicet secundum quod virtus importat directe dispositionem quamdam alicujus con-venienter se habentis secundum modum suae naturae), opponitur virtuti vitium; vitium enim uniuscujusque rei esse videtur, quod

TRACT. If. HE PUHGAT. ACT. 1'ARTIS AFFECT.

non sit disposita secundum quod convenit sua} naturse; unde Au-gustinus dicit, in 3, de Libero Arbitrio, Cap. 14, quod periectioni naturae deesse perspexeris, id voca vitium.» Quod autom vitium opponatur vhtuti contrarie potius quam alio genere oppositiouis, ex doctrina communi probatur: nam, ex una parte, oppositio contra-dictoria consistit in allirmatione et negatione ejusdem de eodem secundum eamdem rationera, unde unura extremum est positivum, aliud uegativum, virtus autem et vitium sunt extrema positiva; oppositio privativa consistit in habitu et privatione, sive liabet unum extremum positivum et aliud privativum, virtus autem et vitium sunt extrema positiva, ut dictum est; oppositio relativa habet extrema, qme se mutuo ponunt, sunt simul natura et cogni-tione, dicuntur ad convertentiam, et formaliter considerata nullam dicunt perfectionein, qiuu conditiones non reperiuntur inter virtu-tem et vitium, ut discurrenti pateti ex alia vero parte, oppositio contraria est inter ea, quse sub eodem genere maxime distant, et ab eodem subjecto se mutuo expellunt, quae conditiones vera conve-niunt virtuti et viiio,qu;esub genere dispositionis contenta maxime differunt, et ab eodem subjecto se mutuo excludunt, juxta enim subjecti dispositionem et operationem, vel vitium excludit virtu-tem, vel virtus vitium, ut fatentnr omnes, et experientia docet: unde vitium opponitur virtuti contrarie.

Sed, ut magis distincte et particulariter loquamur, vitium quod est contra naturalia, est proprie et directe contrarium virtuti acquisitae, ut docet Aristoteles, Cap. de Qualitate, nbi loquendo de contrarietate directa et proprie dicta, aft'ert exemplum in virtu-tibus et vitiis, dicens injustitiae justitiam contrariari; quod etiam docet, 2. Ethicor., Cap. 7. Certum est autem, quod Aristoteles non novit vitia nisi ut sunt contra naturalia, noc virtutes nisi acqui-sitas; ordo quippe supernaturalis etlmicos illos latuit philosophos, solis fidelibus notus. Hoc adducta superius ratione confirmatur.

Attenta rerum natura, vitium contra naturalia non est proprie ac directe contrarium virtuti per se infusae; opponitur tamen ei contrarie, contrarietate impropria et indirecta, sed supposita elevatione hominis ad ordinemgratiae. Quod attenta rerum natura, vitium contra naturalia non sit proprie ac directe contrarium virtuti per se infusae, docet D. Thomas in 4, D. 14, Q. 2, Ar. 2 ad 4. Et ratio convincit: nam habitus specificantur et distinguntur per ordinem ad objecta

TARS. I. THEOL. MYST. DE VIA PUBGAT1VA.

formalia, ex quibus essentialiter dependent, unde illi tantum habitus proprie ac directe contrariantur, attenta ipsorum natura, qui habent objecta formalia propria ac directe contraria. Constat.au-tem, quod objectum formale vitii contra naturalia et objoctum formale virtutis per se infusai non sunt proprie ac directe contraria, quamvis materialiter contrarientur; nam vitium contra naturalia suum habet objectum formale ordinis naturalis, sive tendit ad objectum sub motive pure naturali; virtus autemper se infusa habet objectum formale ordinis supernaturalis, sive tendit ad objectum sub motivo supernaturali, ut ex ipsis patet terminis; objectum autem naturale et objectum supernaturale lion proprie ac directe contrariantur, cum sint in diverse ordine ; et maxime, quia non sic vitium contra naturalia et virtus per se infusa sunt incompossibilia in eodem subjecto, ut quodlibet excludat aliud extremum, nam ut alibi dicetur, posita per justiticationem virtute infusa, non statim expellitur vitium contra naturalia, ut ipsa percipitur experientia. Quod autem vitium contra naturalia opponatur virtuti per se infusie contrarie, contrarietate impropria et indirecta, sic ostenditur. Ad contrarieta tem propriam et directam requiritur, quod extrema (si sint habitus uffectivi, quales sunt habitus vitii et virtutis moralis) sic se habeant, quod unum sit per modum prosecutionis, et aliud per modum fugae, respectu ejusdem objecti formalis ; hoc enim requiritur, ut sub eodem genere maxime distent; et insuper requiritur, quod se mutuo directe ab eodem subjecto expellant, per actus scilicet proprios formaliter oppositos: ad contrarietatern autem impropriam et indirectam requiritur, sed sufficit, quod unum extremum sit per modum prosecutionis, et aliud per modum fugaï, respectu ejusdem objecti materialis, sic enim sub eodem genere saltern remote plurimum distant ;et insuper requiritur, sed suflicit, quod so mutuo ab eodem subjecto expellant, per proprios actus ali-que modo oppositos. Constat autem, quod, vitium contra naturalia et virtus per se infusa sic se habent ut unum sit per modum prosecutionis, et aliud per modum fugae, respectu ejusdem objecti materialis, ut ex se patet, nam temperantia per se infusa prosequitur moderatam cibi sumptionem, quam intemperantiaj vitium refugit; et insuper se mutuo indirecte ab eodem subjecto expellunt, per actus alique modo oppositos; nam virtus infusa tollitur indirecte per actum vitii centra naturalia, per hoc quod excluditur gratia

TRACT. II. DE I'UBdAT. ACT. PARTIS AFFECT.

sanctificaus, si sit peccatum mortale, vel per hoc quod subjectum disponitur ad actum vitii similis contra supornaturalia ; et similiter per infusionem gratise sanctificantis ac virtutum supernaturalium debilitati remanent habitus vitiosi, etsunt in via corruptionis: unde vitium contra naturalia opponitur virtuti per se infusre contrarie contrarietate impropria et indirecta. Quod autem ad banc contrarie-tatem supponi debcat elovatio hominis ad ordinem gratia?, ex eo patet quod ordo naturae et ordo gratiaj secundum se nullam habent connexionem, sicut nee proportionem : uude creatura intellectualis potuit in puris produci naturalibus ; et tunc nulla fuisset oppositio vel coutrarietas, sive propria et directa, sive impropria et indirecta, inter vitium contra naturalia et virtutem per se infusam, cum in illo statu nulla fuisset virtus per se infusa, hsec enim pertinet ad ordinem gratia?, utpote supernaturalis; sed, supposita creatures intellectualis elevatione ad ordinem gratise, vitium contra naturalia et virtus per se infusa connexionem aliquam habent, propter subor-dinationem finis naturalis ad finem supernaturalem ejnsdem creatura ; propter banc enim subordinationem non potest per actum vitii contra naturalia circa finem naturalem deficere, nisi simul indirecte deficiat circa finem supernaturalem, quem per se respicit virtus infusa.

Posset forte cui videri, quod vitium contra supernaturalia sit proprie contrarium virtuti per se infusse, cum sint in eodem ordine gratia) et circa idem objectum formale; sed tamen certum est, quod tantum improprie contrariantur; quod sic demonstratur. Ad contrarietatem proprie dictam base tria necessario requiruntur, scilicet quod extrema contrarietatis sint sub eodem genere, quod maxime distent, et quod ab eodem subjecto saltern materiali se mutuo expellant,ita quod, si desit aliquod ex istis, jam non sit propria, sed tantum impropria contrarietas: manifestum est autem, quod hrec tria non reperiuntur inter vitium contra supernaturalia et virtutem per se infusam, etiam ipsi vitio correspondentem; nam, licet sint sub eodem genere, et maxime distent, non tamen ab eodem subjecto se mutuo expellunt, non tantum quantum ad subjectum formale, quod respectu virtutis infusa;, utpote supernaturalis in entitate, est potentia obedientialis, respectu vero talis vitii in sua entitate naturalis est potentia mere naturalis; unde cum tale vithim nou possit esse successive in eadem formaliter potentia cum

PARS I. ÏHEOL. MY ST. Dli VIA PUUGATIVA.

virtute infusa, nou expollit earn ab eodeni subjecto formali; sod etiam nec quantum ad subjectum materiale, ut communiter docent Theologi, cum 1). Thoma, 2. 2, Q. 24, Art. 12, qui dicunt virtutem por se infusam esse supernatuialem in sua entitato, et cousequeu-ter a solo Deo pendere in suo fieri, conservavi, et augeri; undquot; non potest effective vel formaliter proximo ab ulla creatura corrumpi, vel a subjecto expelli, nec etiam virtus per se infusa formaliter aut etiam per se elfective vitium contra supernaturalia expellit; quod sic a posteriori et ab experientia probatur. Nam vitium contra su-pernaturalia et virtus per se infusa siepe reperiuntur in eodem subjecto, non solum in gradibus intensis, sed etiam in gradibus intensissimis, ut si quis habens intensissimura habitum intern-perantiie justificetur per actum contritionis intensissimum, acquiret gratiam cum omnibus virtutibus infusis, et inter eas erit tempe-rantia, in gradu intensissimo, et tamen experietur intensissimum habitum intemperantise ; cujus exemplum liabemus in S. Maria -/Kgyptiaca ; ut enim refertur in ejus vita, post conversionem tam intensam ac post receptam gratiam cum virtutibus infusis tani copiosam, perseverabat cum tot tantisque molestiis in horrenda solitudine; nihilominus tamen in principio vehementissimam in peccatum intemperantiae sentiebat inclinationem, ab habitu intem-perantiaj procedentem: constat autem ex communi doctrina, quod contraria contrarietate propria et directa non possunt simul esse in eodem subjecto in gradibus intensis.

Major tamen est contrarietas impropria etindirecta inter virtutem perse infusam et vitium contra supernaturalia, quam inter eamdem virtutem et vitium contra naturalia : nam licet in hoc conveniant vitium contra naturalia et vitium contra supernaturalia in ordine ad virtutem per se infusam, quod neutrum illam expellat, nec ab ilia expellatur proprie ac directe ab eodem subjecto; in hoc tamen differunt. quod vitium contra supernaturalia maxime distat a virtute per se infusa sub eodem genere, cum sint de eodem objecto formali; vitium autem contra naturalia non ita distat ab eadem virtute, cum sint tantum de eodem objecto materiali.

Sufficit tamen quod vitium quomodocumque contrarietur virtuti, tam infusa; quam acquisita;, et quod ad ejus expulsionem ac destru-ctionem cooperetur, suppositis etiam tot tantisque ejus damnis, turn positivis tum privativis, jam relatis et postmodum referendis,

TRACT. II. DE PURGAÏ. ACT. I'AItTIS AFFECT.

ad hoe ut quilibet fidelis totis viribus procuret quodcuraque vitium eradicare; sed ad hoe pnecipue debet attendere, qui, viam perl'e-ctionis ingressus, pure desiderat vivere, ac Deo summe dilecto in omnibus placere.

ARTICULUS III.

VITIUM EST INTRINOESE MALUM.

Quia contrariorum eadem est doctrina, inde est quod, sicut in virtutecontrariaipsi vitio duo possunt considerari, sicetin ipso vitio, ut docet D. Thomas, 1-2, Q. 71, Art. I. Primum est ipsa essentia virtutis et vitii; secundum est id ad quod est virtus et vitium, scilicet actus ordinatus ac moraliter bonus respectu virtutis, ot actus inordinatus ac moraliter malus respectu vitii. Ad essentiam autem virtutis et vitii, aliquid pertinet directe, et aliquid pertinet ex consequent!: directe pertinet quod est constitutivum ipsius per modum partis essentialis, scilicet generis et differentiae; ex conse-quenti vero pertinet omnis proprietas, vel quasi proprietas talis essentia;. Et sicut virtus dicitur bona dupliciter, sic et vitium dicitur malum dupliciter, scilicet causaliter etformaliter. Dicitur virtus bona causaliter, quia est principium actus boni; et vitium dicitur malum causaliter, quia est principium actus mali, in quo est causalitas efl'ectiva utriusque. Dicitur virtus bona for-maliter, quatenus ex boe quod est principium actus boni moraliter, est conveniens et conformis naturaj rationali hominis; et vitium dicitur malum formaliter, quatenus, ex hoc quod est. principium actus mali moraliter, est disconveniens ac difformis naturae rationali hominis: quia natura rationalis ex dictamine rationis et syn-deresis inclinat ad bonum morale, eujus principium est virtus; et avertit a malo morali, eujus principum est vitium. Kursus, virtus dicitur bona, et vitium dicitur malum formaliter, vel proxime vel remote sive fundamentaliter. liouitas formalis proxima virtutis importatactualem relationem convcnientiie et confonnitatis ipsius ad naturam rationalem hominis; malitia vero formalis proxima vitii importat actuaiem relationem disconvenientiseet difformitatis

10

PAHS I. THEOL. MÏST. DK VIA PDRGATIVA.

ipsius ad naturam rationalem liominis; sed bonitas formalis remota sive fundamentalis virtutis importat quidditatem ipsius, quae est fundamentum bonitatis proximo; malitia vero formalis remota sive fundamentalis vitii importat quidditatem ipsius, qua3 est fundamentum malitia3 proximse. Bonitas formalis proxima denominat virtutem alteri bonam, et malitia formalis proxima denominat vitium alteri malum ; sed bonitas formalis remota denominat virtutem in se bonam, et malitia formalis remota denominat vitium in se malum.

Juxta diversitatem adductam tam bonitatis quam malitia;, dici-mus quod, secundum omnes propositas bonitatis acceptiones, virtus est intrinsece.bona, etsecundum omnes malitia acceptiones, vitium est intrinsece malum, sed diversimode, ut statim explicabitur. Et ne ultra propositum nostrum procedamus, relicta pro nunc virtute, de solo loquemur vitio, ita tamen quod, proportione servata, intelli-gantur de virtute, qiue hie dicentur de vitio.

Malitia causalis est de intrinseca ratione vitii, sive pertinet directe ad essentiam ipsius: nam malitia causalis in vitio importat quod vitium sit principium effectivum actus moraliter mali; mani-festum est autera esse de intrinseca ratione vitii, quod sit principium actus moraliter mali; nam, sicut est de intrinseca ratione cujuscumque habitus operativi, quod sit principium actus, a quo specificatur in ordine physico, cmn habitus operativus sit essen-tialiter propter suum actum; sic est de intrinseca ratione habitus operativi defective in ordine morali, qualis est habitus ritii, quod sit principium actus defectuosi in esse moris, sive mali moraliter, ut constat ex paritate rationis; nam, sicut habitus in ordine physico consideratus est propter actum ejusdem ordinis, et ab illo specili-catur in esse physico; sic habitus in ordine morali consideratus, qualis est habitus vitii, est propter actum ejusdem ordinis, et ab illo specificatur in esse morali.

Similiter, malitia formalis remota, quai fundamentalis etiam dicitnr, est do intrinseca ratione vitii: nam talis malitia importat in vitio, quod sit dispositie disconveniens et difformis naturae ra-tionali tanquam subjecto, ad quod consequitur relatio disconve-nientiie ipsius vitii adeamdem naturam; est autem de intrinseca ratione vitii, quod sit dispositie disconveniens et difformis natura rationali tanquam subjecto; sicut, e contrarie, est de intrinseca

TRACT. I. DE PUItGAT. ACT. PAtlTIS AFFECT.

ratione virtutis, quod sit dispositio conveniens et conformis naturae rationali: nam quia habitus, tam virtutis quam vitii, soli naturae rationali conveniunt, et ei ad hoc conceduntur, ut mediis illis pro-prios actus connaturaliter eliciat, inde est quod tales habitus essen-tialiter sunt dispositiones, vel convenientes et conformes illi naturae, si sint habitus virtutis, vel disconvenientes et difformes, si sint habitus vitii, semper tamen in ordine ad actus correspondentes. Ex quibus patet, quod malitia formalis remota idem est ac malitia causalis : dicitur quippe malitia formalis, ut attenditur ex parte vitii subjectum afficientis; dicitur autem malitia causalis, ut attenditur in ordine ad actum moraliter malum.

Malitia vero formalis proxima, quamvis non sit de ratione in-Irinseca vitii, quasi pertinens ad essentiam ipsius, est tamen ei intrinseca, per modum proprietatis consequentis ad essentiam ejus : nam, ut dictum est, malitia formalis proxima vitii importat actua-lem relationem disconvenientiae et difformitatis ipsius ad naturam rationalem hominis; sicut bonitas formalis proxima virtutis importat actualem relationem convenientise et confonnitatis ipsius ad eamdem naturam rationalem hominis : constat autem, quod talis relatio disconvenientiae et difformitatis non est de intrinseca ratione vitii, sed tantum consequitur ad ejus essentiam tanquam proprie-tas ipsius, et idem dicendum de relatione convenientiae et confor-mitatis respectu virtutis ; nam vitium et virtus non sunt respectiva pradicamentalia. Unde ad eorum essentiam transcendentaliter respectivam consequitur per modum proprietatis relatio pncdicta convenientiae, et similiter relatio disconvenientiae.

Tanta est vitii malitia, quod sit secundum quid pejus in esse morali quam ipsum peccatum, quamvis simpliciter et absolute peccatum sit pejus quam vitium, ut ait D. Thomas, 2.2., Quiest. 71, Art.3,adL,ubi sic ait:« Unde simpliciter actus est potior, tam in bonitate, quam in malitia; sed habitus est potior secundum quid. »

Quod vitium sit secundum quid pejus in esse morali quam ipsum peccatum, ex eo constat quod habitus vitiosus sive vitium est causa actus vitiosi sive peccati; deinde quia vitium est causa plurium numero peccatorum; denique quia vitium denominat vitiosum, non autem peccatum, licet sit actus vitiosus. Quod autem simpliciter et absolute peccatum sit prius quam vitium, probat ex

252 l'ARS I. TIIEOL. MÏST. DK VIA I'URGATIVA.

pvofesso D. Thomas, loco citato, et hoc tripliciratione. Prima est a priori, quia scilicet habitus non dicitur bonus vel malus (in ordine scilicet morali), nisi ex hoc quod inclinat ad actum bonum vel malum: unde, propter bonitatem vel malitiam actus, dicitur habitus bonus vel malus, et sic potior est actus in bonitate vel malitia quam habitus, quia propter quod unumquodque tale, et illud magis. Secunda est a posteriori, quia scilicet pro actu vitioso sive peccato aliquis juste punitur, non autem pro ha-bitu vitioso, si non procedat ad actum: unde actus vitiosus est prior in esse morali quam habitus vitiosus. Qute ratio sic amplius declaratur: meritum et demeritum sunt proprietates bonitatis et malitia; moralis; merito autem correspondet premium, et demerito supplicium sive punitio: unde illud cui correspondet majus premium, est magis raeritorium; et illud cui correspondet majus supplicium, est magis demeritorium; illud autem quod est magis meri-torium, estmoraliter melius; et illud quod est magis demeritorium, est moraliter pejus: constat autem ex Augustino, de Prajdestinatione Sanctorum, Cap. 10, et ü. ïhoma, Q. 2. de Malo, Art. 2, ad 9, quod nemo meretur aut demeretur per id quod facere potest, sed per id quod facit; nec prsemiatur aut punitur propter id quod facere potest, in quo continetur tam potentia quam habitus, sed propter id quod facit,in quo est actus : et consequenter, actus peccaminosus est prior in esse morali quam habitus vitiosus, imo habitus par-ticipat bonitatem aut malitiam moralem ab actu in genere causae finalis, quod est prsecipuum in ordine morali, quamvis actus parti-cipet in genere causaj efficientis bonitatem aut malitiam moralem ab habitu. Tertiam tandem sic proponit: «Habitus medio modo se habet inter potentiam et actum; manifestum est autem quod actus in bono et malo prjeeminet potentia;, melius est enim bene agere quam posse bene agere, et similiter vituperabilius est male agere quam posse male agere. Unde etiam sequitur, quod habitus in bonitate et malitia medium gradum obtineat inter potentiam et actum, ut scilicet, sicut habitus bonus vel malus praseminet in bonitate vel malitia potentia;, ita etiam subdatur actui. »

Ex quibus omnibus manifestum est, quanta sit vitii malitia:nam, si se habeat in ilia per modum excedentis et excessi respectu pec-cati, ita ut cum eo quodammodo competat, certum est talem malitiam esse maximam, cum peccati mortalis malitia sit summa

TRACT. II. DE rURGAT. ACT. PAUT1S AFFECT.

quai possit imaginari; manifestum est etiam, quam vitium sit pe-riculosum ct nocivum, cum unicum vitium sit causa eflicicns tot peccatorum.

ARTICULUS IV.

MULT^E SUNT SPECIES VITII.

Cum vitium oppouatur virtuti, ut dictum est, uecessario sequitur quod, sicut sunt multse species virtutis, sic multa) sint species op-positai vitii; et multo plures vitii quam virtutis, quia, cum virtus consistat in medio, ejusdem virtutis plura sunt extrema vitiosa, per defectum juxta dictum Poetai:

Est modus in rdms, sunt certi denique fines,

Quos ultra citraque nequit consistere rectum.

Longum essetde singulis disserere vitiis,necad intentum nostrum utile ■ sufflciet igitur, in prsesenti, plura magis nota indicare; maxime, quia fusius infra, parte secunda, tractatu secundo, de virtutibus agetur, quarum explicata natura consequenter etiam explicabitur na-tura vitiorum ipsis oppositorum. Et quam vis, ut plurimum, utamur nominibus potius actum vitiosum sive peccatum quam habitum vi-tiosum exprimentibus, sub illis tamen nunc habitus vitiorum intel-ligimus ; ob penuriam enim vocum, desunt propria vitiis nomina, et mutuata a suis actibus sen a peccatis correspondentibus solent eis attribui. Supponimus enim quod, sicut per frequentationem ac-tuum virtutis in aliqua materia generatur habitus, qui ad eosdem actus in specie facile ac delectabilitcr eliciendos inclinat, sic per frequentationem actuum peccati in aliqua materia generatur habitus vitii, qui ad eosdem actus in specie facile ac delectabiliter eliciendos inclinat, ut constat, tum communi doctriua,tum paritato rationis, turn ipsamet experientia.

Ordinate igitur procedendo, fidei divina; virtuti theologicte generaliter opponitur infidelitas, sub qua continentur proprie vel reductive multa vitia : proprie quidem continentur hseresis, quae negatcaqua; fides docet; apostasia, per quam aliquis discedita fide exterius; blasphemia, qiue opponitur confessioni (idei: redu-

PARS 1. Til KOL. MY ST. I)E VIA PÜRGATIVA.

ctive vero continentur ccecitas mentis, et hebetudo sensus, quae dono intellectus opponuntur.

Spei theologica3 opponuntur duo vitia, desperatio scilicet et pracsumptio: desperatio quidem, qua maximi peccatores, iniquita-tum suarum pondere pressi, de bonitate Dei et infinita desperant ejus raisericordiaje^adinstar reprobi Cain, dicunt:* Major est ini-quitas mea, quam ut veniam merear; » prsesumptio autera, qua peccatores, de eadem Dei bonitate ac infinita ejus prasuraentes misericordia, libere peccant, et surannt inde motivum peccandi ac Deum offendendi, uade deberent eum ferventius amare, et ei fidelius deservire.

Charitati, virtutum regina), per se primo ac directe opponitur odium Dei et odium proximi : opponitur quidem odium Dei, qua-tenus ipsa est dilectio Dei; opponitur autem odium proximi, qua-tenus ipsa est dilectio proximi. Odium Dei est maximum pecca-torum. Opponuntur autem charitati piura vitia reductive, quia contraria sunt effectibus charitatis, ut acedia gaudio spirituali, invidia gaudio de bono proximi, discordia paci, contentio paci quantum ad os, schisma paci quantum ad opus, sicut et bellum, rixa et seditio; scandalum, quod opponitur charitati quantum ad beneficentiam; stultitia, qua) opponitur sapiential Et tandem remote ac indirecte cuncta vitia charitati opponuntur, quatenus per cuncta peccata mortalia charitas expellitur simul cum gratia sanctificante.

Quantum attinet ad virtutes morales, prudentiae generaliter opponitur imprudentia, sub qua continetur prsecipitatio sive teme-ritas, inconsideratio, et inconstantia; opponitur etiam negligentia; imo et alia vitia, qua) quamdam cum prudentia similitudinem habere videntur, ut prudentia caruis, astutia, continens dolum et fraudem.

Justitia) generaliter opponitur injustitia, sub qua multae species vitiorum continentur. Unde contra justitiam distributivam est damnabilis acceptio personarum ; contra justitiam commutativam est homicidium et mutilatio, furtum et rapina. Est etiam multiplex injustitia in ipso judicio, turn ex parte judicis, turn ex parte rei, turn ex parte accusatoris, turn ex parte testium, turn ex parte advocatoram. Est similiter extra judicium multiplex injustitia in verbis, ut est contumelia, detractio, susurratio, derisio,

TRACT. II. DE PURÜAT. ACT, PARTIS AFFECT.

maledictio. Est tandem fraus in emptiouibus et venditiouibus, ac usura.

Quantum ad virtutes justitise annexas, religioni opponitur superstitie, idololatria, tentatio qua Deus tentatur, perjurium, sacri-iegium, simonia: pietati opponitur impietas in parentes ot patriara; observantitc opponitur inobservantia sen irreverentia in majores; obedientise inobedientia; gratitudini ingratitude; veritati opponitur mendacium, siraulatio seu hypocrisis, jactantia et ironia; amicitiffi, quae est affabilitas, opponitur asperitas locutionis, liti-gium, adulatio; liberalitati opponitur avaritia, et prodigalitas.

Fortitudini opponitur timor, intimiditas timori contraria, et au-dacia. Magnaniraitati opponitur, per excessum, pracsumptio, am-bitio, et inanis gloria; per defectum vero, pusillanimitas. Patien-tiai opponitur impatientia; perseverantice mollities et pertinacia.

Temperantire generaliter opponitur intemperantia; sed specialiter verecundiae opponitur inverecundia, lionestati inhonestas. Abstinentiae opponitur gula, sobrietati ebrietas. Castitati opponitur luxuria, secundum diversos utriusque gradus, ita ut sint plures Inxuriae species, videlicet simplex fornicatio, stuprum, raptus, adul-terium, incestus, sacrilegium, et vitium contra naturam. Conti-nentiae opponitur incontinentia. Clementise seu mansuetudini opponitur iracundia, crudelitas, et san'itia vel feritas. Humilitati opponitur superbia, quae consistit in immoderate excellentiae ap-petitu. Cui quatuor quasi species assignat S. Gregorius, Libre 23 Moralium,Cap. 9,dicens:« Quatuor quippe sunt species,quibus om-nis tumor arrogantium demonstratur, cum bonum ant a semeti-psis habere se ;estimant; aut, si sibi datum desuper credunt, pro suis se hoc accepisse mentis putant; aut certe cum jactant se habere quod nou habent; aut, despectis caeteris, singulariter videri appetunt habere quod habent. » Studiositati opponitur curiositas. Modestiae in exterioribus immodestia, vel in aspectu, vel in gestis, vel in ornatu.

Plurade multiplicitate vitiorum, et quantum ad numerum ipso-rura,et quantum ad singulorum naturam. Sed, circa primum, suf-ficiat indicasse praedicta, quasi magis nota, et frequentius occur-rentia; maxime quia, ut dictum est, cuilibet virtuti morali saltern, duo vitia extreraa secundum excessum et defectum opponuntur. Circa secundum vero, praidicta vitia sunt satis suo nomine nota,

I'ARS 1. TIIEOL. MTST. DE VIA PUnGATIVA.

quantum sufficit ad prsesens institutum, ut scilicet quis possit eradicationem procurare; sed notiora fient, dum infra uniuscujus-que virtutis in medio consistentis natura declarabitur: extrema namque vitiosa, cuique contraria, fient manifesta.

ARTICULUS V.

QUAM NECESSARIA SIT VITIORUM ERADICATIO.

Ex hactenus dictis, facile constare poterat quam necessarium sit omnibus, et iis maxime qui ad statum perfectionis pervenire desi-derant, vitiorum eradicationem procurare. Cum enim status perfectionis in virtutum acquisitarum possessione consistat, et vitia virtutibus contraria virtutum acquisitionem impediant, contraria namque se mutuo ab eodem subjecto expellunt, inde sequitur quod qui virtutes acquirere desiderat, et ad perfectionem attingere, vitia debet pro viribus eradicare, paulatim namque debilitata virtutibus locum cedent. Sed, ad majorem horum confirmationem, ct dicta; necessitatis expressionem, nova qusedam proferemus damna, malos vitiorum effectus.

« Vitium, ut ait (Jhrysostomus, in Cap. 6 ad Ephesios Hom. 18, est dirus tyrannus, qui nostram libertatem eripit, et operibus luti etlateris satis laboriosis addicit. Vitia hostes nostrisunt, et gen-tes nobis infestse atque inimica;, de quibus in Deuteronomio dictum est: Non inibis cum eis fcedus, nec misereberis earum, neque so-ciabiscum ois conjugia. »Duplicem iiic sanctus Pater iuhoc testi-monio facit allusionem ; primam ad prafectos operis a.'gyptiaci, qnando rex Pliarao voluit Isi-aëlitas aflligere, ac corum multipli-cationera impedire; tunc enim, voleus coquere Interes ad sedifica-tionem suarum civitatum, decrevit hoc opus summe laboriosum et afflictivum per Israëlitas impleri, quos velut mancipia vilissima tractabat, eisque priefectos segyptios tam crudeles et duros depu-tavit, ut miseri supra raodum afïligerentur, et ad Dominum Patrum suorum clamarent, donee clamor eorum ad ipsum perveniret, et ad misericordiam provocaret, ut, misso Moyse, non solum ab inimicis liberarentur, sed etiara ipsos inimicos in mari rubro submerge-

THACT. II. UB l'ÜROAT. ACT. PARTIS AFFHCT,

rent: non minus aspere ac crudeliter torquentur a vitiis, qui sub-duntureorum tyrannidi; sed, si velint ab ipsis liberari, clamentad Dominum, qui, motus ad misericordiam miserabili clamore ipso-rum, mittet suam auxiliatricem gratiam, qua roborati et muniti vitia debellabunt, et ab anima penitus eradicabunt. Secundam facit allusionem ad Jebuseos aliosque similes populos, qui diu po-pulum Israëliticum afflixerunt, continuis bellis vexaverunt, ac ssopo captivum detinuerunt, quia contra praeceptum Domini nimiam exercuit in eos indulgentiam, pacemque ac fedus cum eis iniit : sic vitia suos tractant bospitesacbenevolos receptores; nam eorum animam inquietant, bonas cogitationes oxpellunt, sancta desideria excludunt, gratiam destruuut, virtutes dissipaut, vires enervant, ac tandem cruentam mortem interunt, post longam et tyrannicam captivitatem.

Si Chrysostomus vitium tyranno comparat, Beatus Ctesarius ip-sum tequat dajmoni corpus liumanum possidenti. « Multi, uit, dro-monem in corpore alieno formidant, in suo corde dissimulant; omnis enim qui superbiam diligit, diabolo planus est; et si cum superbia etiam invidiam habere voluerit, duobus daemonibus sub-ditus erit; et si cum invidia etiam adulteriuin fecerit, a tribus daemonibus possidetur; et si cum his malis mendacium amare voluerit,ab Integra quadriga dsemonum subjugatur et promitur; nam quot vitia habuerit homo, tothabet da;mones. Deniqueet in Evan-gelio ille a quo immundus spiritus exierat, cum per gratiam Dei ab uno idololatriie dsemone meruerit liberari, pro eo quod in loco vitiorum virtutes noluit intromittere, roversus ille immundus spiritus adduxit secum septem alios spiritus nequiores se, et implo-tum est in eo illud quod scriptum est: A quo quis superatur, hujus et servus est. -gt;

Cassianus, Collatione 7, C. 25,ulterius procedens, vitium praïfert da;moni possidenti tauquam crudeliorem tyrannum. Ait enim « multogravius vehementiusque vexari, qui cum corporaliter ti d;«-monibus suppleri minime videantur, animo tarnen perniciosius possidentur, eorum scilicet vitiis ac voluptatibus involuti : nisi quod isti in hoc desperatius segrotant, quod, cum sint eorum man-cipia, nee impugnari so ab illis,nec dominatum eorum fere cogno-scunt. »

Sed, ut paucis vitiorum damna comprehendamus propter quae

PAHS I. TIIEOL. MÏST. DE VIA I'URGATIVA.

debent expelli, et ab anima penitus eradicari, consideremus hinc, optimum anima; virtutibus ornatse statum; inde vero, pessimain ip-sins plenaj vitiis conditionem; contraria namqne juxta se posita magis elucescunt. Utrumque nobis proponit Dionysius Eichelius, Libre primo de Vitaet I'ine Solit., Articulo decimo sexto; ipsum an-diaraus sic dieentem :«Odesiderabilis emmidataj mentis nobilitas! En enim, o anima, per passionum victoriam, per immnnditiseodium, per virtutum splendorem, Ciiristi olficeris amica et sponsa, Creato -ris tui liseres et Alia; insuper per hsec daimonibus jubes ac pr;icva-les; lex tibi ordoque naturae subjicitur; et quicquid divinitus petis, moxdesuper obtines. In carne angelica vivis, et usque in consortium Divinitatis migras, neque a Creatoris tui dignitate ignobiliter miserabiliterque degeneras. Venerantur to angeli, Deus diligit, daemon formidat, caro mundusqne sub te sunt. Deniqne bine abeunti coll patent, syderepc mansiones prsebentur, et Beatorum pnestantur contubernia, venientem Trinitas Sancta amplectitur, et sterna felicitas remunerat. »Hactenus de animse virtutibus or-nataj statu; prosequitur de miserrima conditione ipsius vitiis sub-jecta3. Unde ait:« Porro vilis atque infelix, contemptibilis ac lugen-da nimis anima, qute carni ministras, qua3 beatitudinis tuae aemulis servis, quae peccato itemque concupiscentiis famularis; quam Deus odit, angeli spernunt, daemon inbabitat; quae Creatorem non curas, imo offendis atque contemnis; qua; Salvatori ingrata es, et in cri-minibus ftetes, passionibus langues, ac sensualitati subjiceris; in qua praeterea tyrannica potestate malitia regnat, ira superequitat; quae demum bumanam amplius quam divinam praosentiam vene-raris ac metuis. »

Quis, tot tantaque vitiorum damna intelligens ac in seipso frequenter expertus, non procurabit totis viribus cunctorum eradica-tionemPUnde qui, viam perfectionis ingressus, earn fauste percur-rere desiderat, statim, post peccatorum expiationem ac evacuatio-nem, ad vitiorum eradicationem attendat. Primo quidem, ut sic purificatus Domino placeat, eique lideliter in virtutum exercitio deserviat, ac ejus divinae majestati cor mundum tanquam hospitium desirerabile praeparet. Secundo, ut propriae consulat saluti, et profectui spirituali studeat. Noverit tamen, quod non sufRcitunum et alterum vitium eradicare, sed cunctasunt extirpanda: nam, sicut virtutes ita sunt connexae, ut se simul concomitentur, nec una sine

TRACT. II. DE PURGAT. ACT. PARTIS AFFECT.

aliis possint in statu perfecto reperiri; sic contingit et vitiis, quod facile so mutuo concomitentur, et unurn retentum aliarevocet; ct, quanivis minimum videatur, aditum tameuad animam dajmoni prse-bebit, qui soleteam aggredi.quaparte noverit esse debiliorum.ünde, civitatis usus similitudine, Cassianus, Libro tertio de Gastrimar. Capite undecimo, hoc ipsum declarat, dicens:«Quantalibet urbs su-blimitate murorum, et clausarum portarum iirmitatemuniatur, pos-terulse unius, quamvis parvissima3,proditione vastabitur.Quidenim dilTort, utrum per excelsa majnia et ampla portarum spatia, an per cuniculi angusti latibula, perniciosus hostis penetralibus civitatis irrepat? » Sed clarius loquitur Gregorius, Libro decimo nono Mo-ralium, Capite decimo tertio, pertractans parabolam Pharisaji et Publicani, ubi sic ait do Pliarisaeo : « Ecce civitatem cordis sui insidiantibus hostibus per elationem aperuit, quam frustra per jejunium et eleemosynas clausit. In cassura munita sunt Cietera, cum locus unus, de quo hosti patet aditus, munitus non est. Gratias recte agit, sed perverse se super Publicanum extulit: civitatem cordis sui extollendo prodidit, quam abstinendo et largieudo servavit. Victa est per abstinentiam gula, destructa ventris ingluvies; superataest largitate tenacia, avaritia repressa. Qui bus hoc laboribus actum credimus ? Sed o quot labores nno vitio percussi ceciderunt! quanta bona unius culpse gladio sunt perempta! »

Licet autem omnia vitia debeant eradicari, non tamen omnia simul aggredienda sunt, sed singula seorsim;et incipiendum abillis qiuu magis radicata videntur, ac magis animm dominantur : his enim quasi ducibus superatis, reliqua facile vincuntur ac dissipan-tur; sicut exercitus, duce victo, totus ordinarie diffluit exerci-tus, ac infallibilis ejus ruina sequeretur, si loco ducis, non substitueretur alius, qui vicera ejus ageret. Hoc sundet Cassianus, Collatione quinta, Capite decimo quarto, dicens :« Itanobis adver-sus hsec arripieuda sunt prrelia, utunusquisque vitium, quo maxime infestatur, explorans, adversus illud arripiat principale certa-men, omnem curam mentis ac sollicitudinem erga illius impugna-tionem observationomqile defigens , adversus illud quotidiana jejuniorum dirigens sjjicula, contra illud cunctis momentis cordis suspiria crebraque gemituum tela contorquens, adversus illud vigi-liarum labores ac meditationes sui cordis impendens, indesinentes

PARS I. TIIEOL. MÏST. 1)1! VIA PURCATIVA.

quoque orationum fletus ad Dominum fundens, et irapugnationis sn;c extinctionem ab illo specialiter acjugiterposcens. » Sedacce-damus ad raodnm, quo vitia sunt extirpauda,

ARTICULUS VI.

QUOMODO FACIENDA SIT VITIORUM ERA.DJCAT10.

Omnes quidem homines, rationis lumine ducti,sciunt etfatentur eradicanda esse vitia, tanquam naturae rationali contraria. Perfe-ctius idem Catholic! norunt, instrncti lumine fidei, quo vident quam nociva et perniciosa sunt anima) vitia. Sed, proh dolor, quam pauci sunt qui speculativam hanc doctrinam ad praxim vere reducant eradicando vitia, vel quia riolunt, vel quia modum eradicandi nes-ciunt.

Qui ergo vitia desiderat extirpare, necessarium est ut, cognita prius eorum natura, et perspectis, quae causant, damnis, perfectum odium et implacabilem adversus ea concipiat indignationem : opus enim estinimici naturam et damna per ilium causata cognoscere, ut, conceptoinde odio et indignatione, contra eum procedatur, ac de eo triumphetur.

Deinde, imploratodivinsegratise auxilio, sine quo nihil possumns, determinataprocedondum est voluntate, confidentes cum Apostolo, quod omnia poterimus in eo qui nos confortat, si, divina) gratia) praevenienti et adjuvanti correspondendo, firmiter statuamus non desistere, qusecumque difficultates occurvant, donee, in nomine Domini victoriam reportantes, acerrimos animae nostra inimicos de-leamus. Adhibeat ad hoc fervidas orationes, oratio namque non solum divinam flectit majestatem, ut nobis in necessitate succurrat, sed etiam animae vires ad fortiter agendum subministrat, ut quoti-diana discunt experientia, qui sancto orationis vacant exercitie. Adhibeat prseterea rationabilem corporis mortificationem, ut, subjecto rationi corpore, facilius vitia superentur, quae non nisi deordinatis motibus corporis generantur ac foventur.

Generaliter loquendo in hac materia, duplici via possunt vitia eradicari.Prima est,per cessationem actuum;secundacst, per actus

TRACT. II. DE PUBÜAT. ACT. PARTIS AFFECT.

coatrarios. Commuuo namque est omnibus habitibus, quod hac duplici via destruantur ; efficacius tamen et brevius secunda. Vi-demus enim quod qui desistit ab aliquo vel vitii, vel virtutis, vol scientise alicujus exercitio, paulatim iuclmationem facilitatemque in illud amittit, et experitur laborem ubi prius capiebat delcctatio-nem. Videmus etiam, quod qui contrarium assumit exercitium ei cui prius vacabat, si delectetur in recenter assumpto, solet in prtecedenti difficultatein ac laborem pati, ita ut nullam retineat circa illud inclinationem.

Debet igitur quicumque vitiis impugnatur, in principio tenta-tionibus et impugnationibus resistere fortis in fide, ac sic caput dia-boli conterere,id est suggestionis initium, ut illud in initio mala) suasionis excludat, ut ait Augustinus; hoc enim facilius est, quam semel admissis tentationibus ac nostra roboratis negligentia velle resistere : nam si sensualitas carne signata, ratione annuente, caput pravce suggestionis non frangat, qua ad opera vitiorum incita-mur, quomodo, vitio domum cordis ingresso, etcorde robore ejus occupato, jam capti et victi resistemus?

Debet postea contrariisvirtutum actibus impugnare vitia, cum majores divime gratiie vires a misericordi Domino impetraverit, sicque facilius ac brevius victoriam obtinebit, ut suadet Bernardus, de Ordine Vitacjdicens:«Adversus impetus vitiorum contrariis vir-tutibus est pugnandum, contra luxuriam adhibeatur cordis inundi-tia, contra odium dilectio, contra iracundiam patientia, contra timorem fiducias virtus, contra torporom fervor boni studii; bppo-natur tristitia.' gaudium, acedia; fortitudo, avaritiselargitas, super-biffi humilitas.»Et Sanctus Laurentius Justinianus, Libro de Casto Connubio, Capite septimo, inter alia, ad prsesens institutum sic ait, concludens: «Vitiis virtutum oppositioneresistendum est ;nunquam ut ad actum, numquam ut pertraliant ad consensum, permittenda sunt: sicut intus fremunt, ut prosiliant ad opus, ita quoque intus mucrone resistentise jugulentur, juxta Prophetas admonitionem di-centis;» Quif; dicitis iu cordibus vestris, in cubilibus vestris com-punghnini.» Si quando vero tramitera virtutis excesseris, et vitio impugnatus in aliquod leve peccatum incideris, teipsum ob ilium defectum, ultra reprehensionem jam dictam qua temetipsum incre-pas, aliqua exteriori poena castiga.Levissimam impudentiaj cogita-tionem dira carnis tlagellatio, motum nomiulhe iudignationis

PARS I. TIIEOL. MÏST DE VtA PÜRGATIVA.

adversus fratrem humillima venise postulatio, assumptorum cibo-rum excessum longurn jejunium i)uniat, ut mens, in quadruplum castigata, loves etiam casus reforinidet.»Sed fusiusidem docetCas-siamis,Collationedecima uona, Capite decimo quarto, dicens:«Cum se igitur impatientias sive ira3 perturbationibus incusari unusquis-que deprehenderit, contrariis semetipsum objectionibus semper exerceat, et propositis sibi multimodis injuriarumdispendiorumque generibus, velut ab alio sibimet irrogatis, assuefaciat raentem suam omnibus qua) inferre improbitas potest, perfecta humilitate succumbere, atque aspera sibi quffique et intolerabilia frequenter opponens, quanta eis occurrere debeat benignitate, omni jugiter cordis contritione meditetur : et ita, respiciens ad illas sanctorum omnium, sive ipsius Domini passiones, universa non solum convi-tiorum, scd etiam poenarum genera inferiora meritis suis esse pro-nuntians, ad omnem se dolorum tolerantiam pneparabit. . Quod si cecideritin occasionibus, sic seipsum objurgaus et increpans allo-quatur, juxta mentem ejusdem Patris: Tune ille es bonus vir, qui te dum in ilia solitudinis tua3 exerceres pabos tra, omnia superaturum mala constantissime praesumebas; qui dum tibi non solum summas convitiorum acerbitates, verum etiam intoleranda supplicia ipse proponeres, satis validum atque ad omnes procellas immobilem te credebas? Quomodo invicta illapatientia tua levissimi verbi prolu-sione confossa est ? Quomodo domum tuam super illam solidissi-mam petram tanta, ut tibi videbatur, mole constructam levis aura commovit ? Ubi estiilud, quod inani fiducia bellum in pace deside-rans proclamabas :«Paratiis sum, et non sum turbatus;»et cum Pro-pbeta sa;pe dixisti:« ProbameDomine,et tentame, ure renes meos et cor meum; »et:« Proba me domine, et scito cor meum; interroga me, et cognosce semitas meas; et vide si via iniquitatis in me est?» Quomodo ingentem certaminis apparatum exigua hostis umbra conterruit? Tali semetipsum compunctionis animadversione con-demnans, inultam animi sui commotiunculam esse non sinat, sed arctiore carnem suam jejunii ac vigiliarum correptione castigans, ac jugibus continentie poenis culpam suoe mobilitatis excrucians, id quod ad plenum excoquere in coenobii conversatione debuerat, in sua cella constitutus, hoc exercitationis igne consumat. Debet igitur contrariis actibus, tam internis quam externis, virtutis oppositie contra vitium quod eradicandum aggreditur, fortitcr dimi-

TIIACT. II. DE ('CROAT. ACT. PAUTlS AFFECT.

care; et imposita sibi voluntaria quadam poenitentia, quoties ceciderit, sibi metum cadendi incutere. His omnibus adhibitis cona-tibus et diligentiis, sine dubio de vitiis triumphabit, et ex anima penitus eradicabit.

Sed, ad majorem traditaB generalis doctrin:e evidentiam et con-firmationem, opus est ut earn applicomus ad vitiaparticularia; non quidem per singula discurrendo, longum enim foret, et excederet limites summai quam intendimus scribere, ac forte lectori esset fastidiosum; sed ad capitalia vitia restringendo, qua; quasi radices aliorum quodammodo csctera comprehendunt, et adluic breviter expediendo, ne propositos nobis limites excedamus. Qui plura circa bajc scire desiderat, consulat D. Thomam,2. 2, ubi de omnibus vitiis fuse disserit; V. P. N. Joannem a Jesu-Maria, Schoke Jesu-Christi Parte 4; et Jacobum Alvarez de Paz, Tomo 2, Libro 1, Parte 2, et alios plurimos; lisoc enim doctrina est pluriraum trita et valde communis. Aliquid tarnen de ipsa dicendum est, ne quid desidere-tur in hoe opere.

In schola ergo Jesu-Christi, in qua veri ejus discipuli corru-ptam solent mundare naturam, et ex vivifica ccelestis Magistri doctrina mores stoculi et loges muudi reformare procurant, ne-cesse est ut documenta ad vitiorum extirpationem utilia et pluri-mum conducentia tradantur. Incipiendo igitur a superbia, qua; primum ponitur vitium capitale, dicimus quod sumitur large pro quadam rebellione contra Deum, et sic in omni peccato continetur tanquam conditio generalis, omnis enim peccator peccando insurgit et extollitur contra Deum ; vel snmitur stricte ac proprie pro inordinate appetitu propria) excellentiaj, et sic est peccatum speciale, de quo disserimus in prsesenti. Est vitium maximum, cum sit quodammodo peccatorum omnium origo; dicitur enim Ecclesiastici 10;«Initium omnis peccati est superbia; » et lioc probat D.Tliomas, 1. 2, Quffist. 84, Art. 2, quia immoderatus amor proprise excellentiic finis est, quem bonorum visibilium adeptione conquirimus, in qua omnis turba peccatorum includitur; tinis autem humanarum actio-num, principium etiain est ad illas inclinans; quare immoderata excellentia, qu:o ut tinis appetitur, delictorum omnium reputatur exordium : unde potest dici quod in visceribus peccatorum sedet superbia regiiia vitiorum, quasi in solio suo, et impellit stultos, ut ambulent in magnis et in mirabilibus super se. Htec est primum

PARS 1. TUBOL, MÏST. DE VIA PÜUGATIVA.

absolute peccatum a Lucifero commissum, cujus rebellioni ac prse-varicationi subscribunt superbi, dmn ad illius exemplum super astra Dei ascendunt, et exaltant se ut semulatione mala tiant similes Altissimo; dicitur enim aPropheta ipsi Deo : lt; Superbia eorum qui te odenmt ascendit semper,» ipsa namque facit homines obli-visci conditionis sua;, et ambitiosissime majora se quairere. Superbiaj gradus quatuor ponit S. Gregorius,ut supra vidimus; D.Bernardus ponit duodecim, et alii, plures aut pauciores. Hi tamen sunt gradus praecipui. Primus est, quo quis se prtcsumita semetipso habere bonum quod habet. Secundus est, quo quis credit se propriis mentis debita, et non gratis a Deo concessa, possidere bona quaj habet; utruraque tamen debet intelligi quantum ad affectum saltern inter-pretativum ipsius superbi, etnon quantum ad judicium ; quamvis enim non eo erroris ac dementia) venerit, ut judicet se a seipso, vel propriis tantum meritis aliquod bonum habere, sic tamen arroganter se gerit, et absque gratiarum actione erga Deum, ac si revera totum a se vel sibi debitum haberet. Tertius est, quo quis bona sua qua; gratis a Deo processisse fatetur, majora judicat esse quam sint, unde se ca'teris prsefert. Quartus est, quo quis se jactat ex operibus, et vanum quserit gloriam supra meritum. Quintus est, quo quis eo pnecise inflatur, quod non peccat, et magnos aliquos peccatores aliqua virtutis excedit apparentia. Sextus est, quo quis peccata sua defendit, et correctionem subire pro peccatis detrectat. Septimus tandem est, quo quis cieteros et verbis et factis despicit, ac si melior omnibus esset. Ha3c est hsereditas filiorum Ada;, qiue cum peccato in h(Siiines pertransiit: base infirmitas non solum vexat amatores sseculi, sed etiam fanmlos Dei, qui, cum sciant etiam instinctu natural! se natos ad gloriam, facile vanampro vera captant, nisi feliciter in schola Christi proficientes et pra;sentis et human» glorhu vanitatem agnoscentes, motus ejus omnes repel-lant, quia scrant mehdaces esse homines in stateris, et parum pro-desse si quis bonus aut sapiens reputetur, nisi Deus scrutator cordium ac discernens merita singulorum probet ilium. Unde lide-lissimi sunt in omnibus Deo gloriam attribuere, nolentes sibi partem aliquam tribui; nee curant despici vel irrideri, dummodo Deus glorificetur; mundum et fastum ejus contemmmt, et solum Deo servire credunt esse gloriosum ; si superbi se jactant et super alios exaltant, ipsi se cunctis humiliant, et juxta diversos humi-

*

TRACT. 11. DE PUROAT. ACT. PARTIS AFFECT. 205

litatis gradus ascendunt aut descendunt, de quibus infra agetur.

Avaritia est amor inordinatus bonorum temporaliura; qui majo-rem partem generis humani alligavit in compedibns. De quo sic ait Apostolus:« Radix omnium malorum estcupiditas, quam quidam appetentes erraverunt a fide, et inseruerunt se doloribus multis. » Adoratur aurum, in quo confidunt homines, et quaeritur per terras et maria cum oblivione lisereditatis ajternse. Contra avaritiam sic aitDominus,Mattlicei G:«Nolite sollicitiesse in crastinum, crastinus enim dies sollicitus erit sibi ipsi, suflicit diei malitia sua;» et Lucie 12:« Videte et cavete ab omni avaritia,quianon inabundantia cujusquam vitaejus est, ex his quae possidet.» Unde merito S. Prosper, Lib. 2, de Vita Contemplativa, Cap. 15, dicit: «Jubet imperiosa cupiditas, ut divina parvipendentes, possessionum torrestrium damnosa compendia cogitemus, ut in eis totam sollicitudinera curamque ponamus, ut inde nos morbida vanitate jactemus, ut amplitudine patrimonii difl'usioris elati, fieri pauperes spiritu negligamus. 0 facinus inauditum! suavi jugo Christi contempto, ferreum cupiditatis imperium voluntaria mentium inclinatione suscipimus, et Domini nostri levi onere, quod subjectos non ouerat sed sublevat, postliabito,plumbeum pondus nostris cervicibus agge-ramus.» Sed, quod magis mirandum ac deflendum est, viri nonnun-quam religiosi, qui sua) professionis virtute soli Deo vacare deberent, avaritiie culpa maculantur. qui, ut ait Bernardus, Serm. 4, de Adventu, pauperes esse voluut, eo tamen pacto ut nihil eis desit, et sic diligunt paupertatem, ut nullam inopiam patiantur ; qui sic aliquibus vitas commoditatibus inhserent, puta cellaB, vestibus, etc., ut Bernardus alibi dixerit eos non minus peccare, quam swculares amplissimarum divitiarum avaritiadetentos; unde ait:«Quidrefert, si forte (quod absit) non quidem divitias, sed ea ipsa quaj pauper-tatis sunt toto alïectu desideres, aut etiam ardentius quam divitias cupiant homines sajculareS ? Quid distat quaecumque substantia desidevetur, dum a;qualiter sit corruptus affectus, nisi quod tolera-bilius illud videri possit, quic pluris esse videntur plurimum desi-derarc ? Non recordantur isti illius Davidici carminis: « Divitiaj si atliuant, nolite cor apponere :»si enim, divitiis affluentibus et se ingerentibus, et quasi ex nimio erga nos amore domum nostram quaeritantibus, cor apponendum nou est, quanto minus in minimis rebus ad usum nobis concessis collocandum ? Qua; sane, ob sui

17

266 PAUS I. THEOI,. MÏST. DE VIA PUROATIVA.

parvitatein,iiec affectu nostro sunt cligna^j, neceum, velob suiexili-tatem, satiare possunt. » Veri aniatores et imitatores Christi, qui « cum dives esset, pro nobis egemis factus est, » divitias contem-nunt iu corde; quod si,rationc status sui, debeant eas acquirere,ut debite provideant familiaj, sic affectum moderantur, ut tantum-modo procurent de temporalibus acquirere, quantum, et quando, et quomodo oportet juxta neoessitatem naturae, vel status sui; in quo nulla reperitur iniquitas : nam, ex una parte, considerant dictum Apostoli, 1, ad Tim. 6:« Qui volunt divites fieri, incidunt in tenta-tionem et in laqueum diaboli, et in desideria multa inutilia et nociva, quai mergunt homines in interitum et perditionem; »« Quid autem prodest homini, si universum mundura lucretur, animse vero sua) detrimentum patiatur ? » ait Magister veritatis; ex alia vero parte, ad veras ccelestes divitias attendunt, quaj sola? possunt bea-tum efficere possessorem, quas nec fur auferre, nec ullus valet casus destruere. Sed viri religiosi, qui in schola Jesu-Christi doctio-res esse debent, omnia visibilia cum Apostolo despiciunt et arbi-trantur velut stercora, ut Christum lucrifaciant: unde, cum eodem Apostolo, habentes vitse necessaria et quibus tegantur,his content! sunt; imouecde ipsis multum cogitant, juxta Christi prseceptum, sed cogitatum suum jactant in Domino, el quserunt tantum regnum Dei et justitiam ejus, certi quod castera adjicientur eis. Et circa res ipsas, quarum usum habent, sic moderantur affectum, ut parati sint eas dimittere plusquam libenter, quando repetantur ab els.

Luxuria est appetitus immoderatus voluptatis impurae ac libi-dinosae: ex hoc enim quod fallax gratia carnis et vana pulchritudo innumerabiles Adic filios fascinavit, immundus spiritus, huic vitio pra3fectus,« templum Dei stepe violat,»ut ait Apostolus;^ paternam benedictionem ac substantiam perdit,» aitBernardus; «de homine rational! pecudem facit, » aitHieronymus; et, ut docet Ambrosius, «t hominem miserrimae servitut! subjicit, nocte fervet, die anhelat, de somno excitat, a negotio abducit, a ratione revocat, aufert consilium, amentes inquietat, lapsos inclinat, castis insidiatur, potiendo inflammat, usuque succendit.» In hujus extirpatione vitii, hostis domestic!, et quod ardet in medullis hominum, potentissima Dei gratia clarificatur, quae purificat renés et corda, ut cor et caro exul-tent in Deum vivum. Ad ejus eradicationem, opus est fugere occa-

TRACT. II. Dl! I'OKGAT. ACT. PAltTIS AFFECT.

siones, specialiter enim contra hoc vitium triumphat quis fugiendo potius quam prseliando. Unde principiis impura; cogitationis ob-standum est, uec fovenda est donee coluber in draconem formetur, quod fiet, si statim ad sanctas cogitation es recurramus. Deinde, cu-stodiendi sunt sensus, ne quid videant, audiant, tangant, aui quovis modo percipiant, quod impuritatem redoleat, ant ad earn alliciat. Adhibenda estasperitas vit®, qua corpus debilitatum rationi sub-jiciatur, et potius vivere quam fornicari cogitat. Debet prsesertim praj oculis haberi consideratie divini judicii ac teterni supplicii; hoc suadet S. Isidorus, Libro2 Sent., Cap. 39, dicens:« Quando im-pulsu dajmonum mens ad delectationem fornicationis impellitur, divini judicii metns, et seterni tonnenta incendii ante oculos pro-ponantur, quia nimirum omnis poena gravioris supplicii formidine superatur, sicut enim clavus clavum expellit, ita ssepe recordatio ardoris gehenme ardorem excludit luxurisc. » Tandem,quot;efficacissi-mum ac generale remedium orationis adhibendum est. Necamplius hie immoramur, quia de his iterum agendum est.

Gula est inordinatus appetitus cibi et potus, ut docet D. Thomas, 2.2, Qurest. 148, Art. 1. Est vitium naturae corruptee plurimum connaturale, cum naturae corruptie per originale peccatum fuerit inducta occasione guise; unde posteri pncvaricatoris primi parentis, ejusdem natura; corruptie motum inordinatum sectando, ad hoc pertingunt, ut de eis dicat Apostolus:«Quorum Deus venter est.»Nam reveranon alium saltem practice colunt Deum quam ventrem suum, dum ejus desideriis in omnibus satisfaciunt, ac divinis inspiratio-nibus aures claudunt. Ad hujus vitii extirpationem, opus estfellis et absynthiirecordari, quibus pro nobis Christus Dominus in cruce refectus est; opus est sanctorum jejunia et continuas abstinentias meditari, ut eos imitemur; opus estdamna gula; considerare, quo-modo mentem hebetat, et corpus ad libidinem inflammat; oportet cogitare quot merita tollit ipsa gula, quibus inquinat peccatis, et quam breviter ejus delectatio transit. UndeChristi fideles discipuli debent et valde parcos, et etiam insipidos qu:erere cibos, qui vita; necessitati, non autem voluptati deserviant; et recordentur quod lidelissimus remunerator Deus disposuit regnum electis suis, ut comedant et bibant, ac satientur cum apparuerit gloria ejus, cum venerit optata dies coenae nuptiarum Agni. Tunc inebriabuntur ab ubertate domus Dei, et torrente voluptatis potabuntur hi, qui nunc

PARS I. TI1E0L. MÏST. DE VU PURGATIVA.

esuviunt propter Dominum; sedebunt securi ad mensam Domini, et dnlcissimnm ligni vitse fructum gustabunt ad satietatem, quod est in deliciosissimo voluptatis Paradiso.

Invidia est « dolor de proximi prosperitate,» ait Basilius; vel «tristitia do alienis bonis,» ait Damascenns ; vol est « odium fe-licitatis aliense, » inquit Augustinus. Unde vulgo dicitur; « Invi-dus alterius rebus macrescit opimis.» Et Hieronymus, ad Cap. 5 Epistolai ad Galatas, ait: « Justius invidia nihil est, quaj protinus ipsum authorem rodit, excruciatque animum. » Primus invidorum est diabolus, cujus invidia mors intravit in orbem terrarum : unde factum est, ut filii Adam, serpentis consilia sequuti, invideant alii aliis. In invidia autem est pessimus quidam processus : nam invi-dus vellet in omnibus bonis esse singularis, inde est quod de alio-rum prosperitate dolet, do eorum adversitate Isetatur, ipsorum eminentiam tegit, apertam virtutem ealumniatur, et quod laudan-dum foret vituperat. Sed discipuli Christi regnant quodam altiore modo, quem non invenerunt potentes hujus s:eculi: videntur euim ascendisse super alas cherubim ad volandum per serenam ac puris-simam regionem, ubi non inveniuntur invidi® nebulae, quibus obscurantur habitatores terra;; unde cbaritate muniti aliorum bona quasi propria reputant, et sic de eorum prosperitate laetantur, et de adversitate tristantur, eorum virtutes manifestant et exaltant. Pri-raum ad eradicandam invidiam remedium est, ait Basilius, Ora-tione 21, de Invidia, «ut nihil rerum humanarum magnum aut supra naturam existimemus ; non enitn in rebus tiuxis bonum constitui-mus, sed ad sempiternorum et verorum bonorum participationem vocati sumus: itaque, nee dives aemulandus est propter divitias, nec potens ob dignitatis ac magistratus culmen, nec fortis ob corporis robur, nec eloquens ob dicendi facultatem; instrumenta sunt hsec virtutis recte viventibus, nilul per se vera; felicitatis liabentia : miser est, qui his abutitur, non alitor quam qui, in pngna contra inimicos, ensem corripieus, in se ac interitum suum convertit.» Secundum remedium primoque conjunctum, est illud quod tra dit S. Gregorius, Libro 5 Moralium, Cap. 34, dicens:« Qui livoris peste plane carere desiderat, illam haareditatem diligat, quam cohaere-dum numerus non angustat, qua; et omnibus una est et singulis tota, quaj tanto largior esse ostenditur, quanto ad banc percipien-tium multitudodilatatur.» Tertium remedium, est considerare cum

THACT. II. DE PURfiAT. ACT. PAItTIS AFFECT.

Basilio, quod «nihil mortalium animis invidise perlurbatione perni-ciosius contingit, quae ante omnia ipsi nocet authori, aliis vero quam rainiraum: quemadmodum enim rubigo ferrum, sic iuvidia hos qui earn possident consumit atque vastat; magis autem, sicut viperas dicunt abrupto matris ventre nasci, sic et invidia conci-pientem se animam corrodere simul ac tabefacere solet. Quid hoc morbo perniciosius ? Interitus vitas, pestis naturae, adversa omnibus bonis ex Deo viventibus, demum ipsi Deo contraria : fugiamus, fratres, intolerabile malum.»

Ira est immoderatus appetitus vindictse: tune enim irasci vitio-sum est, quando iracundia est immoderata, vel quantum ad sub-stantiam, vel quantum ad modum; sed aliquando laudabile est contra peccatores irasci, quia, ut ait Chrysostomus, Homilia 21 in Matthseum, «quicum causa irascitur, non erit reus; nam, siira non fuerit, nee doctrina proticit, nee judicia stant, nee crimina com-pescuntur. Justa ergo ira mater est disciplinse ; itaque, nou solum non peccant qui cum causa irascuntur, sed e contra, nisi irati fuerint, peccant, quia patientia irrationabilis vitia seminat, negli-gentiam nutrit, et non solum malos sed etiam bonos invitat ad malum.» Ira causat aversionem a fratribus,cum assumiturindebite, humanam toliit societatem, odium excitat, vultus asperitatem causat, ad verba contumeliosa provocat, et frequenter impellit ad singularia certamina, imo sajpius multarum est causa necium. Sed, si hoc vitium inter homines perniciosum est, multo perniciosius erit inter fratres,et maxime inter religiosos sub eodemtecto,ineadem mensa, et in •eisdem exercitiis tota die conversantes : nullum est aliud vitium, aut vix aliud reperitur, quod sic rationem perturbet, et rationales homines ad ferarum naturam concitet. Verum illi tantum homines ex professo contra conservos suos irascuutur usque ad mortem, Domine, qui ncsciunt potestatem ine tuaj, et prse timore tuo iram tuam dinumerare; hi ad singulas horas prorumpuut in verba furore plena, si forte quid eis accidat contra propriam eorum nclinationem. Disci pull vero tui, tanquam agni mansuetissimi, coelestis tuaj scholaj documenta sectando, non solum ad irrogatas non turbantur injurias, memores Tui, qui, in mediis opprobriis et suppliciis, tanquam agnus ductus ad victimam, obmutuisti; sed etiam dulcissimo corde offendentes se diligunt, quasi fratres dilec-tissimos ac benefactores eximios; non redduut mala pro malis.

PABS t. THEOL. MÏST. DE VIA I'URf.ATlVA.

uec maledictum pro raaledicto; non persequuntur aut comprehen-dunt inimicos sues, quin potius sua patientia et mansuetudine compuiiguut eos ad pcenitentiam et ad lacrymas devotionis. Eeme-dium igitur irse eat, considerare quod Dominns ait, Mattluei G:« Si dimiseritis hominibus peccata eorum, dimittet et vobis Pater ves-ter coelestis delicta vestra.» Proinde,«dilectissimi, inquitLeoPapa, memores infirmitatis nostra, quia facile in quselibet delicta prola-bimur, hoc potentissimnm remedium, et istam efficacissimara vulnerum nostrorum curationem nullatenus negligamus ; remitta-mus, nt remittatur nobis; demus veniam, quam rogamus; et non studeamus vindicari, qui nobis precamur ignosci.»ündejuxta consilium Bernardi, « accepta injuria non continuo oblique referire fratrem responsione festines ; seel neque, sub specie quasi corri-piendi, verbo acuto et urenti transfigere audeas ullatenus animara, pro qua Christus affigi cruci dignatus est; non grunnire, quasi increpando ; non labils mussitare, quasi raurmurando; non narcm contrahere aut cachinnare, quasi subsannando; non frontem rugare, quasi invehendo aut coraminando. Sane commotio tua ibi moriatur ubi oritur ne permittatur exire; qua; mortem portat, ne perimat, ut dicere possis et tu cum Propheta : « Turbatus sum, et non sum locutus.»Deinde, procura motum interiorem irse compescere, et sic paulatim in tolerandis patienter injuriis assuescere. Quod si ali-quando succensa pravaleat ira, et aliquantum dominetur, saltem juxta pncceptum Spiritus-Sancti, procures quod « non occidat sol super iracundiam tuam. »

Acedia sive pigritia est qusedam tristitia de bono spirituali divino, quod secundum charitatem diligendum est, et de quo charitas ipsa gaudet. Ut autem hujus vitii naturam apprehendamus, earn in concrete consideremus et virtuti contrariae comparatam, ex autho-ritate D. Bernardi, Serm. 6 de Ascensione, ubi sic ait: « Advertere potes in omnibus fere religiosis congregationibus viros repletos con-solatione, superabundantes gaudio, jucundos semper et hilares, ferventes spiritu, die ac nocte meditantes in lege Domini, crebro suspicientes in ccohim, et puras manus in oratione levantes, sollici-tos observatores coi icientise, et devotos sectatores bonorum ope-ruin,qnibus amabilisdisciplina, dulcejejunium, vigiliae breves, labor manuum delectabilis, et universa denique conversationis hujus austeritas refrigerium videatur. Contra sane, invenire est

TRACT. II DE PUROAT. ACT. PABTIS AFFECT.

homines pusillanimes et remissos, deficicntes sub onere, virga et calcaribus indigentes ; quorum remissa lietitia, pusillanimis tvisti-tia est; quorum brevis et rara compunctio, animalis cogitatio, tepi-da conversatio; quorum obedientia sine devotione, sermo sine circumspectione, oratio sine cordis intentione, lectio sine sedifica-tione; quos denique, ut videmus, vix gehennsc metus inhibet, vix pudor cohibet, vix froenat ratio, vix disciplina coërcet: nonne tibi horum vita inferno penitus appropinquare videtur, dum intellectn affectui, et affectu intellectui repngnante, necesse habent raittere manum ad opera fortium, qui cibo fortium minime sustentantur, socii plane tribulationis,sed non consolationis?» Hie est miserrimus hominis, et prsesertim religiosi, status, qui certissime ad ruinam eum deducet, nisi cito medeatur: nam ille, cui spiritualia desipiunt, ea refagit quasi nociva, internam relinquit cum Deo conversatio-nem ; exercitiis exteruis inutilibus seipsum occupat; sa3cularia me-ditatur, et carnalia nonnunquam appetit, quibus se sperat fruitu-rum ; sic paulatim ad apostasiam vel religionis, vel etiam fidei disponitur; non enim potest in statu sic violento perdurare. Hujus ad ruinam processum describit idem Bernardus, Serm. 63. in Can-tica dicens:«Hoc frigus, si semel animam spiritudormitante perva-serit, ac, nemine deinde inhibente, ad interiora ejus pervenerit, descenderit in viscera cordis et sinum mentis, concusserit affec-tioues, occupaverit consilii semitas, perturbaverit judicii lumen, libertatem addixerit spiritus; mox, ut in corpore solet evenire febricitantibus, subit quidam animi rigor, et vigor lentescit, languor tingitur virium, horror austeritatis intenditur, timor sollicitatpan-pertatis, contrahitur animus, subtrahitur gratia, protrahitur longitude vitae, sopitur ratio, spiritus extinguitur, defervescit uovitius fervor, ingravescit tepgt;r fastidiosus, refrigescit fraterna charitas, blanditur voluptas, fallit securitas, revocat consuetudo. Quid plura ? Dissiraulatur lex, abdicatur jus, fas proscribitur, derelinquitur timor Domini. Dantur postremo impudeutise manus, prsesumitur ille temerarius, ille pudendus, ille turpissimus, plenns ille igno-minia et confusione, saltus de excelso in abyssum, do pavimento in sterquilinium, de solio in cloacam, de coelo in coenura, de claustro in sa3Culum,deparadiso in infernum.» Ecce infaustissimum saltum tepentis animaa, cui applicare possumus illud lsaia3:« Quomodo cecidisti de coelo Lucifer, qui mane oriebaris ? Corruisti in terram

272 PARS I. THI OL. MYST. DE VIA PUBOAT1VA.

quivulnerabas gentes.» Hi suntefFectus acodise pessimi, qui veneno sno mortem anira® causant, et Deo summe displicent. Hos debet meditari, qui tarn perniciosam desiderat arborem eradicare. Consi-derare debet, quod hoc vitium specialiter torquet liabentem, et incipit in eo pcenas inferni in hac vita, ut perticiat in alia ; csetera quidem vitia conjunctam aliquam habentrecreationom, hoc nullam, imo est continuum animaj supplicium, cum sit interior tristitia. Debet considerare, quod « non coronabitur nisi qui legitime certa-verit;» quod «regnum coelorum vim patitur et soli violenti rapiunt illud;» quod segnes ab illo miserabiliter excluduntur; quod est.breve tempus prajsentis vitce; quod momentaneum est istiul quod patimur et leve, comparatum gloriie qute promittitur; quod austeritas vitas fit gravis tepido et suavis fervido, ut ipsa docet experientia. Debet ferventiores socios sibi proponore imitandos, duni eorum continuam jucunditatem, vitse puritatem, ac eximiam virtutem contemplatur; dum, e contra, tepidorum tristitiam, inperfectionem vita^et scanda-losos videt defectus. Debet tandem sine vocationis initia recolere; seipsum interrogare cum D. Bernardo, ad quid venerit; etcum Prophet a qnotidie proflciendi spiritum renovare, dicens cum ipso; «Nunc ccepi,» et persuadens sibi quod« spectaculum factus est Deo, angelis et hominibus. »

ARTICULUS III.

DE SIGNIS ERADICATION IS VITIORUM.

Mirabile Dei omnipotentis opus est, quod homines, ante superbi, avari, impudici, gulosi, invidi, iracundi, pigri, vitiisque cseteris (jpntaminati, ad puritatem in omnibus angelicam transferantur: ha3c est vis efficacissima gratiss; hïec est doctrina ccclestis scholse Jesu-Christi; hajc est virtus Altissimi transformativahominum, reformatrix naturse, vitiorum extirpatrix, generativa virtutum.

Quamvis autem miles Christi a pugnando contra vitia nunquam cessare debeat,nec gloriari quasi victor,quia pene extincta resurgere valent, si securus dormiat, natura namque corrupta pabulum et vires subministrat vitiis, in principio tamen conversionis, cum

TRACT, II. DE PUROAT. ACT. PARTIS AFFHCT.

vitia sint raao-is valida et timenda, fortius pugaaadum est, nec ab eorum irai)ugnatione cessandum, donee mortiflcata et eradicata penitiis appareant.

Ad solatium igitur anima? spiritualis, afferenda sunt qiuedam signa eradicationis vitiorum, sen perfecta? super ea victoriae; non ut anima prorsus secura maneat, sed ut Icetabunda in Domino con-Mat, se virtute gratia? ipsius semper profuturam, ac in fine de cunctis hostibus suis fore triumphaturam. Unde, generaliter lo-quendo, signum eradicationis vitiorum duplex est. Primum qui-dem, pax interna : nam finis cujusque belli pax est, et maxime hnjus belli spiritualis; cum enim vitia sint animie rationalis hostes infensissimi, quamdiu morantur in ea, solent inquietare, commo-vere, ac iniris affligere modis; signum igitur reportatse super ea victoria?, est pax interna « quam mundus dare non potest,» et « qua? exsuperatomnemsensum.» Secundum autemsignum est, exercitium facile ac delectabile virtutum oppositarum : cum enim virtus et vitium contraria sint, ubi probatur esse virtus ex facili et delec-tabili ipsius exercitio, ex consequenti demonstratur jam ibi non esse vitium contrarium, contraria siquidem ab eodem subjecto se mutuo expellunt.

Sed, utmagis ad particularia descendamus, et communem banc doctrinam ad vitia capitalia breviter restringamus, quorum natu-ram et modum eradicationis supra proposuimus, signa sunt eradicata? superbiiB : si ames nesciri, imo despici propter Deum procures, bona opera tua, quantum in te est, abscondendo, et defectus propalando; si de laudibus aliorum gaudeas, et in propriis eru-bescas; si locum sublimem, dignitates, et alia honoris insignia non appetas, et, sociis talia coucedendo, velis omni creatura? subesse ac vilioribus exercitiis occupari; si, te judicans indignum omni honore, et omni bono, ac vita ipsa, in tuis gaudeas opprobriis.

Signa sunt eradicata? avaritia?: si divitias omnes sseculi, si com-moditates mundi despicias; si non solum superflua cuncta, sed multa necessaria rejicias, et ab usu proprio rescindas; si, oblato sancta? paupertatis exercitio, propter indigentias occurrentes, in-time la?teris; si, tam in victu et vestitu, quam in omnibus aliis, semper pauperiora desideres,adimitationem Christi, qui, «cumdives esset, pro nobis egenus factus est. »

Signa sunt eradicata; luxurise: si, contra ejus impuritatem lior-

PARS I. THEOL. MÏST. DE VIA PCBGATIVA.

rore concepto, vel non ita vehementes carnis stiraulos patiaris, vel saltern sine culpa patiaris, quando Deus ad augmentum raeriti mi-sericorditer illos permittit; si vel minimum quid ad banc mate-riam, etiam indirecte ac valde remote pertinens nec videre, nec audire, nec loqui, nee legere prsesumas; si cogitationes impuras occurrentesillico rejicias, et a facie ipsarumtanquam a facie colubri refugias ; si, erga castitatem te plurimum affici sentiens, abstineas ab omni specie hujus mali.

Signa sunt eradicatse gula3 : si non lauta ad sensuaiitatem foven-dara, sed tantum necessaria ad vitam utcumque sustentandam appetas, et ita claraorem ventris superflua postulantis cohibeas; si, voluptatem sentiens insurgentem inter edendum, fellis Christi recorderis, et ejus recordatioue sensuaiitatem coërceas ; si cum sancto Job suspires, quoties comedis.

Signa sunt eradicate invidiie : si de prosperitatibus aclaudibus aliorura gaudeas, et de eorum infortuniis tristeris; si virtutes eorum detegas, et defectus abscondas; si libenter alios collaudes, et damnatos excuses.

Signa sunt eradicata3 ira : si offensus tam internos quam externos indignationis motus facile cohibeas ; si factam injuriam libenter dimittas; si pro offendente Deum exores, ad imitationem Christi et sanctorum, qui pro suispersecutoribus rogaverunt; si, prseveniendo persccutorem, cum eo pacem resarcire studeas.

Signa sunt eradicata) acediiB : si prompte ac hilari animo servire Domino procures, qui, juxta dictum Apostoli,« hilarem diligitdato-rem ; » si non tantum opera obligationis, sed etiam opera superero-gationis fideliterexequaris, « declinantes enim in obligationes ad-ducet Dominus cum operantibus iniquitatem;» si, tiue professionis studiosissimus, minimam regulse transgressionem quasi piaculum formides; si, ad eximiam sanctitatem aspirans, tepidorum refugias conversationem, et in consilio justorum semper ambules, ut eorum fervore tua pr;esumpta tepiditas incalescat.

Ex dictis circa hajc vitia capitalia, facile colligi poterunt signa eradicationis aliorum vitiorum, quae sunt actus virtutum ipsis con-trariarum. Qui vero hujusmodisigna victoria; in seipso deprehende-rit, gratias ipsi Domino referat, qui« dat nobis victoriam per Jesum Christum,» et in illo glorietur, cujus virtute triumphavit, non in

TRACT. II. DB PORfiAT. ACT. PARTIS AFFECT.

seipso, cum sua virtute solum deficere possit. Et in omnibus cir-cumspectus, nee nimium de prima victoria securus, suppliciter a Deo postulet continuationem victoriarum usque in finem prasentis vitse, ut perfecte in seterna vita triumphet.

DISCURSUS III.

DE PASSIONUM MODERATIONE.

Passioues anim» se ad bonum et ad malum morale indifferenter habent: unde, sicut immoderatse seu inordinatse sunt radices vitio-rum et peccatorum, sic moderatse ac ordinate sunt adjumenta vir-tutum. Non sunt igitur extirpanda; passioues ad instar vitiorum, nec evacuandse ad instar peccatorum, sed moderandse juxta dictamen rationis. Propterea, dumagimus de purgatione activa partis affecti-vse, necesse est ut, post discursum de peccatorum evacuatione, ac vitiorum eradicatione, nunc discurramus de passionum modera-tione, referentes quidem quicquid ad earum notitiam tam in com-muni quam in particular! pertinet, sed tamen breviter, juxta con-suetum in aliis discurrendi modum.

ARTICULUS I.

DE NA.TURA ET NUMERO PASSIONUM.

Quia passiones immoderate sunt radices omnium peccatorum, ut dictum est, et constat ex illo ad Rom. 7:« cum essemus in carne, passiones peccatorum quae per legem erant, operabantur in membris nostris,» sequitur quod sunt inimici domestici, imo domi sunt nati, et eo periculosiores, quo expellinon possunt,et difficile longo virtu-tum cxercitio refrsenantur. Et, nisi continuo moderationis malleo conterantur, sic insolescunt, ut contra rationem insurgenles impla-cabile ac periculosum gerant bollum. Propterea, ad referendam de

PAUS, I. THEOlii MÏSÏ. DE VIA PÜRUATIVA.

hujusmodi inimicis victoriam, opus est ut eorum naturam, pro-prietates, effectus malos, mille nocendi artes, ac tandem cliaracte-res agnoscamus, primo in communi, deinde in particulari.

Ut mateviam passionum ab ipsis deducamus principiis, Passie derivatur et denominatur a Pati. Pati vero dicitur tripliciter, ut docetD. Thomas, 1. 2, Qufest. 22,Art. 1: «Uno modo communiter, secundum quodomne recipere est pati, etiamsinihil abjiciatur are; sicut, si dicatur aërem pati, quando illuminatur : hoe autem magis est pertici quam pati. Alio ' modo dicitur proprie pati, quando ali-quid recipitur cum alterius abjectione, quod non est conveniens rei; sicut,cum corpus animalis sanatur, dicitur pati, quia recipit sanita-tem tegritudine abjecta, quie nou est conveniens at potius disconve-niensanimali. Tertio tandem modo dicitur propriissime pati, quando aliquid recipitur disconveniens rei, cum alterius ei convenientis abjectione; sicut segrotare dicitur pati, quia recipitur infirmitas disconveniens animali, abjecta sanitate ipsi conveniente.» Passio igitur tribus his dicitur modis, ita ut primus modus sit improprius, secundus proprius, tertius propriissimus : cujus rationem adducit D. Thomas; «nampati dicitur exeo, quod aliquidtrahitur ad agen-tem; quod autem recedit ab eo quod est sibi conveniens, maxime videtur ad aliud train.»

Nunc agentes de passionibus, relicta passione improprie dicta secundum receptionem tantum, prout sentire et intelligere est quoddam pati, passionem assumimus proprie ac propriissime secundum receptionem cum abjectione, qua; non est nisi secundum transmutationem corporalera, quae proinde nou putest competere animaj nisi per accidens, in quantum scilicet compositum patitur : sedin hoc est diversitas, nain quando hujusmodi transmutatie fit in deterius, magis proprie habet rationem passionis, quam quando fit in melius; unde tristitia magis proprie est passio quam hetitia.

Passio igitur, prout ad prsesens attinet institutum, est motus ap-petitus sensitivi, ad imaginationem boni vel mali, cum aliqua corporis immutatione, quo scilicet fertur ad bonum et fugita malo ; sen est ilia iinpressio, qua excitatur appetitus ex praconcepta sen-sibus internis imagine boni vel mali, ad quam sequitur corporis transmutatie. Ex qua definitioneet exacladescriptione passionis, sequitur quod simplices motus animse, in superiori parte ipsius resi-dentes, licet iisdem insigniantur nominibus ac passiones (in ipsa

TRACT. 11. DE PCRGAT. ACT. PARTIS AFFECT.

quippe voluntate, quae est appeiitns superior, vere reperitur amor, desiderium, gaudium; odium, abomiuatio seu fuga, et tristitia; spes, desperatio, audacia, timor et ira), passionis tamen ratiouem non liabent; quia non immediate causant prcedictam corporis trans-mutationem, sicut illam immediate causant motus appetitus sensi-tivi, qui exercentur in inferiori parte animse et in determinatis par-tibus corporis. Ad prsedictam passionis definitionem reducuntur alise a diversis traditse, sicutista Damasceni, Libro 2'Fidei,Cap.22, ubi dicit quod « passio est motus appetitivae virtutis sensibilis in imaginatione boni vel mali, sive passio est inotus irrationalis animai per susceptionem boni vel mali. »

Cum autem appetitus sensitivus distinguatur in duas potentias₎ videlicet in concupiscibilem in jecore residentem, et in irascibilem in corde residentem, sequitur quod passiones, qua3 sunt actus seu motus harum potentiarum, in duas classes distinguantur, quarum aliquaj sunt appetitus concupiscibilis, ali;e vero irascibilis, distin-ctaj ex parte objecti: objectum namque potentiaj concupiscibilis est bonum vel malum sensibilc simpliciter acceptum, quod est dele-ctabile vel dolorosum; idem autem bonum aut malum, secundum quod habet rationem ardui vel diflicilis, est objectum irascibilis. Unde, quiccumque passiones respiciunt absolute bonum vel malum, pertinent ad concupiscibilem; qusecumque vero respiciunt bonum vel malum sub ratione ardui, prout est aliquid adipiscibile vel fugi-bile cum aliqua difficultate, pertinent ad irascibilem. Quamvis autem passiones concupiscibiles nascantur in jecore, ubi residet appetitus concupiscibilis, perficiuntur tamen in corde, quod omnibus passionibus urgetur.

Numerus et ordo passionum ab earum objecto, scilicet bono vel malo sensibili, desumuntur. Omnes autem sunt numero undecim, sex pertinentes ad concupiscibilem, et quinque ad irascibilem, ut ex sequent! discursu manifestatur. Bonum naturaliter est prius malo, eo quod malum est privatio boni; unde passsiones, quarum objectum est bonum, naturaliter sunt priores passionibus, quarum objectum est malum, unaqiueque scilicet sua passione opposita; quia enim bonum quseritur, ideo refutatur oppositum malum. Appetitus autem diversimode tendit in bonum et in malum : in bonum quidem ut adipiscendum, in malum vero ut fugiendum. Bonum simpliciter acceptum per sensus cognitum, statim placet qua-

PARS I. THEOL. MYST. 0K VIA PURÜAT1VA.

terms conveniens et proportionatum naturae, sicut contra malum cOgnitum sfcatim displicet quatenus disconvoniens et improportio-natum naturae : unde circa bonum excitatur amor in appetitu, qui est complacentia boni, fundata in aptitudine ac proportione appe-titus ad bonum; circa malum autem excitatur odium in eodem appetitu, quod est displicentia mali, fundata in disproportione appe-titus ad malum. Sed, quia bonum amatum allicit appetitum ad sui possessionem, sicut malum odio habitum in eodem appetitu causat sui horrorem, inde est, quod appetitus movetur ad bonum adipis-cendum per actum desiderii, et movetur ad malum vitandum per actum fugae seu abominationis. Dum autem habetur bonum, circa illud jam possessum appetitus se habet ut quiescens et fruens, per actum gaudii vel deled ationis; sicut, e contra, dum malum habetur, quod vitari non potuit, de illo manet appetitus inquietus per actum tristitiae. Unde constat, quod sunt sex passiones appetitus concu-piscibilis, tres circa bonum, et tres oppositae circa malum : circa bonum sunt amor, desiderium, et gaudium ; circa malum sunt odium, fuga, et tristitia. Deinde sequuntur passiones appetitus irascibilis : sicutenim bonum aut malum simpliciter sumptum est prius seipso sub aliqua ratione particulari considerato, quod enim est simpliciter prius est eo quod est secundum quid, sic passiones concupiscibilis, quae respiciunt bonum et malum simpliciter, prae-cedunt passiones irascibilis, quae respiciunt bonum et malum sub ratione ardui; et sic istae subseqnuntur illas. Hoc autem ordine se habent, ut primo sit spes de obtinendo bono difficili et arduo, ac desperatio de illo obtinendo; deinde sit audacia contra malum ar-duum, et timor de illo, sicut enim bonum prius est malo, sic passiones quae respiciunt bonum, sunt priores iis quaj respiciunt malum ; denique est ira, quae non habet contrarium, quod possit habere rationem passionis. Et, si ordinem omnium passionum secundum viam generationis scire velimus, ait D. Thomas, 1. 2, Q. 25, Art. 3: « Primo occurrunt amor et odium ; secundo desiderium et fuga; tertio spes et desperatio; quarto timor et audacia; quinto ira; sexto et ultimo gaudium et tristitia quae consequuntur ad omnes passiones. Ita tamen quod amor est prior odio, et deside-rium fuga, et spes desperatione, et timor audacia, et gaudium tristitia. »

Quaelibet passio suum habet characterem, quem in ipsa cor-

TKACT. II. DE PURGAT. ACT. PABT1S AFFECT.

poris transmutatione specialiter imprimit in vultu, qui speculum quoddam est mentis, ubi ipsius mentis serenitas vel tempestas excitata per passiones relucet : character igitur passionum, est apparens in vultu latentium ipsarum indicium, ab ipsismet impres-sum. Ekec characteris impressio, diversa secundum diversitatem passionum, lit per diversam quatuor humorum, quibus passiones dominantur, dift'usionem cum admixtione spirituum vitalium, qui in corde generantur, ubi singula? passiones perficiuntur, ut dictum est. Diversi passionum characteres apparent manifeste : sicut enim qusedam passiones causant in mente serenitatem, alia; vero tem-pestatem, sic vel aliter modificatam, ita et in vultu corresponden-tem causant dispositionem, cum eodem aut cum diverso colore, ut in singulis passionibus exprimi posset.

Passionum moderatio fieri potest duplici via. Primo, quantum ad modum, ut de immoderata seu nimia fiat moderata : puta si quis amet immoderate aliquod licitum, ut parentes, jam excessum tollat amoris liciti, et moderate amet tale objectum. Secundo, quantum ad objectum, ut scilicet de objecto illicito transeat ad licitum, ut accidit in Maria-Magdalena, qua; prius amabat mun-dum et vanitates ejus, postmodum amavit Christum et mente et corde. Idem, quoad utrumque, posset in singulis passionibus de-monstrari.

ARTICULUS II.

DE PASSIONE AMORIS.

In passionibus enumerandis, non eumdem prorsus ordinem se-quemur, quem in illis constituimus; sed, velut arbitraria methodo procedentes, prius agemus de passionibus concupiscibilis, qiue bo-num respiciunt, deinde de aliis qui» circa malum versantur, deni-que de passionibus irascibilis juxta prioritatem earum et connexio-nem.

Amor sensitivus prima est omnium passionum et aliarum origo, (qui in hominibus aliquid libertatis participat, in quantum obedit rationi):supposita namque boni sensibilis apprehensione, statim sequitur motus appetitus; appetibile enim cognitum movet appoti-

PAKS. 1 TIIEOL. MYST. Dl! VU PURdATIVA.

turn, faciens in eo quodammodo ejus intentionem, et appetitus tendit in appetibile realiter consequendum, ut sit ibi finis motus, ubi fait principium. Prima autem immutatio appetitus abappetibili dicitur amor, qui nihil est aliud quam complacentia appetibilis sive complacentia appetitus in appetibili; ad quam sequitur motus ejusdem appetitus in appetibile, qui motus est desiderium; et ultimo sequitur quies, qua; est gaudium. Certum est etiam, quod alire passiones concupiscibilis, qute malum respiciunt, ad amorem consequuntur, et in eo fundantur : nam qui edit aliquod malum, qui refugit illud absens, et tristatur de illo presenti, ideo lii«c omnia facit, quia diligit seu amat bonnm, cui tale malum contra-riatur. Et tandem in amore fundantur omnes passiones irascibilis: nam speratur bonum, quod amatur; desperatur de bono, quod ama-tur et haberi creditur impossibile; timetur malum, quod bono amato contrariatur; et contra ipsum insurgit audacia, etira.

Ad majorem hujus passionis notitiam, statuenda est, cum Ü. Thoma, 1. 2, Qua3st. 26. Art. 3, differentia, quam important liaic quatuor nomina ad idem quodammodo pertinentia, scilicet, amor, dilectio, charitas, et amicitia. Differunt autem in hoc, quod amicitia est quasi habitus, amor autem et dilectio signiiicantur per modum actus vel passionis, charitas utroque modo accipi potest. Differenter etiam significatur actus per ista tria: nam amor communis inter ea est, omnis enim dilectio vel charitas est amor, sed non e converse: unde amor est tarn in concupiscibili, quam in voluntate; dilectio non est in concupiscibili, sed in voluntate tantum, et est in sola rational! natura; charitas autem addit supra amorem perfectionem quamdam amoris, in quantum id quod amatur magni pretii aesti-matur, ut ipsum nomen designat. Amor igitur qui nomen ac ra-tionem habet passionis, in sola est concupiscibili, et dicitur amor concupiscentise, qui in hoc differt ab amore amicitia!, quod ipse amor concupiscentia; magis fertur in bonum quod alicui vult, quam in ilium cui vult; sed amor amicitiaj magis inclinatur in ilium cui bonum vult, quam in bonum quod illi vult. Quiduo amores aliquando miscentur, quando scilicet amicitia est utilis et delectabilis: tunc enim aliquis vult bonum amico, et quantum ad hoc salvatur ibi ratio amoris amicitia¹; sed, quia illud bonum refert ulterius ad suam delectationem et utilitatem, quantum adhoc, invenitur ibi ratio amoris concupiscentiae : et inde est quod amicitia utilis et delecta-

TRACT. U. DE PURGAT. ACT. PARTIS AFPIiCT.

bilis, in quantum trahitur adamorem concupiscentia3, deficit a ra-tione vera) amicitise.

Causa amoris est bonum cognitum, ut docet Augustinus; nam, Libro 8, de Trinitate, Cap. 3, dicit: « Non amatur certe, nisi bonum solum; » et Libro 10, statim a principio, dicit quod « nullus potest amare aliquid incognitum. gt; Bonum autem causat amorem, per hoc quod sit connaturale et proportionatum amanti, sic enim ha-bet quod amanti complaceat; ad banc autem complacentiam obje-ctivam connaturalitatis et proportionis sequitur complacentia for-malis, qua) est actus elicitus amoris. Similitude etiam est causa amoris, cum similitudo sit aliquorum uuam formam habentium,in eaque una forma velut unum quid existentium; propterea facit quod unius affectus tendat in alterum, sicutin unum sibi, eique bonum velit, sicut et sibi.

Plures sunt amoris effectus, boni vel mali moraliter, juxta con-ditionem ipsius amoris ; scilicet fervor, languor, extasis, liquefa-ctio, unio, mutiia inbsesio, penetratie, et zelus; quiomnes in pos-sessione boni prsesentis invalescunt.

(It possit quis passionem amoris moderari, debet considerare, an ejus immoderatio sit ex objecto amato, vel in modo amandi. Si fuerit ex objecto, quia scilicet appetitus fertur in bonum utile vel delectabile contra regulas rationis, debet, proposito meliori bono, suum affectum a priori illo ad istud posterius suaviter revocare : certum est enim, quod affectus humanus, bonorum cupidissimus, nunquam ab uno poterit bono divelli, nisi aliud proponatur; et facile ab illo divelli poterit, si melius debite proponatur. Unde, si mundanos amet honores, vel divitias utiles, vel impuras delectatio-nes, turn rationis lumine, turn divina fide convictus, sibi suadeat vanos esse tales honores, falsas esse tales divitias, et momentancas tales delectationes; ut sic affectum ad coelestes sanctorum honores, ad veras gratia; ac gloria) divitias, et ad aiternas beatitudinis delectationes convertat.

Si autem immoderatio fuerit in modo amandi, quia scilicet, prseter regulas rationis, aliquid alias licitum amat, vel uimis intense, vel quovis alio inordinate modo, potest, et aliquando debet circa tale objectum conservare amorem, sed ejus excessum aut defectum moderari.

Ha)c amoris moderatio debet etiam circa necessaria victus et

18

PAKS I. TIIEOL. JIÏST. DE VIA PÜRÜAT1VA

vestitus diligenter exerceri. ünde, qui ad summam aspirat perfe-ctionem, ubi se nimis sentitinclinatumad aliquid hujusmodi, debet primo, lumine rationis ductus, dicere haec indigna esse humano araore, saltern tam vehement!, qui solum ad bonum virtutis sic ten-dere debet; deiude, lumine lideiedoctus, dicathsec bonaterrenanon mereri hominis amorem, qui ad coelestia bona possidenda creatxis est;denique, altiori lumine confortatus, judicetinconveniens esse maximum, ut qui Christum nudum et crucifixum sequi deside-rat, det operam voluptati, dum Christus ipse mortem crucis susti-nuit. Persequatur in omnibus amorem proprium, amorls divini capitalem inimicum; dicat ex corde Domino, quoties aliquid occur-rerit arridens sensualitati, necessario assumendum : hoe, Deus mens, sensibili placet appetitui; nullam inde actu deliberate delectationem capere desidero; mallem ut mihi displiceret, ut sic Ulo propter solam necessitatem, et non propter ullam delectationem, uterer. Fac, bone Jesu, ut cito mihi molestiam ge-neret, ne quid mihi placeat prater te, Domine, qui summe mihi places, et ipse tibi in omnibus placere desidero.

ARTICULUS III.

DEPASS10NE ÜESIDERII SEU CONCUPISCENT!^:.

Postquam bonum cognitum appetitui sensibili complacuit, si absens fuerit, statim appetitus ad illud adipiscendum tendit per de-siderium illius; quod, si fuerit efficax, media adeptioni necessaria solet applicare.

Est igitur desiderium motus appetitus ad bonum absens adipiscendum ; et per hoe differt ab amore et gaudio, quod amor est simplex in bono complacentia, abstrahens ab absentia et prsesentia objecti; gaudium autem est quies in bono pnesenti.

Hajc passie, qua; in homine desiderium etiam vocatur, quia rationis ductum comitatur, in brutis dicitur concupiscentia, et est qutcdam amoris extensio sive progressio, sive motus et gressus appetitus ad bonum quod arridet. Postquam enim bonum placuit appetitui, seipsum appetitus expandit et ad capiendum bonum

TRACT. II. DE I'URGAT. ACT. PARTIS AFFECT.

exporrigit; ita quod, sicut bonum complacens appetitui, in eo causat actum aut motum amoris, sic suaviter alliciens appeti-tum ad sui consecutionem, causat in eo motum aut actum con-cupiscentiaj sive desiderii 'in homine.

Quamvis bonum cognitum, non physice, sed tantum moraliter alliciendo, moveat appetitum ad realem sui possessionem, quod tantum movet objective pnesens, haectamen motio est efEcacissima, si bonum movens fuerit magnum ac debite cognitum; quia tunc appetitus voluptate inclioata trahitur, juxta illud:« Trahit sua quemque voluptas; » quia motio talis ex amore procedit jam pra;-existente: « Amor mens pondus meum, illo feror quocumque le-ror. » Quod si boni desiderati possessio ac fruitio differatur, solet desideriura invalescere usque adardorem,quifervorappellatur;et ei succedit languor, gravis scilicet mcestitia, qua; non raro solet hominem perimere; unde vulgo dicitnr quod« desideriadilata crescunt..

Nomen concupiscentiaj magis lianc hominis passionem exprimit, quam nomen desiderii (licet istud frequentius assumatur, excellen-tiai causa, propter rationem adductam), qnia desiderium,ut docetD. Thomas,proprieloquendo, pertinere potest, non solum adinferiorem appetitum sensitivum, sed etiam ad superiorem intellectivum sive voluntatem; non enim desiderium importat aliquam consociatio-nem utriusque appetitus in cupiendo, sicut illam importat concu-piscentia; sed nominat simplicem motum in rem desideratam.

Concupiscentia igitur, proprie loquendo, est in appetitu sensi-tivo, et in vi concupiscibili ; quamvis enim unicuique potente animic conveniat appetere proprium bonum appetitu naturali, qui non sequitur apprehciisionem, appetere tamen bonum appetitu ani-mali, qui sequitur apprehensionem, pertinet tantum ad appetitum sensitivum; appetere antem aliquid sub ratione boni delectabilis secundum sensum (quod proprie est concupiscere) pertinet ad vim concupiscibilem.

Concupiscentia, passio sensitivi appetitus, ab amore a quo nasci-tur, et a delectatione in quam tendit, secundum speciem diversa, dividitur in naturalem et non naturalem. Ilia communis est homi-nibus etbrutis; ista propria solis hominibus. Hujus divisionis rationem affert D. Thomas, 1.2, Q. 30, Art. 3, dicens quod « concupiscentia est appetitus boni delectabilis. Dupliciter autem aliquid est delectabile. üno modo, quia est conveniens naturae animalis,

PARS I. TIIEOL. 1IÏST. 1)E VIA I'ÜHÜATIVA.

sicut cibuset potus, et alia liujusmodi; et lucc concupiscentia dele-ctabilis uicitur naturalis. A.lio modo aliquid dicitur esse delecta-bile, quia est conveniens animali, secundum appreliensionem; sicut, cum aliquis apprehendit aliquid ut bonum et conveniens, per consequeus delectatur in ipso; et liujusmodi delectabilis concupiscentia dicitur non naturalis, et solet magis dici cupiditas. » Etconcludit cum pliilosopho, 3 Ethicor., C. 11, quod « prima concupiscentia est communis omnibus animalibus, et necessaria; secunda vera est propria solius hominis, nec necessaria.Propterea, prima dicitur irrationabilis, secunda dicitur esse cum ratione. Et, quia natura semper ad aliquid finitum et certum tendit, concupiscentia naturalis esse non potest infinita in actu, licet secundum successionem in potentia dici possit infinita : quia vero ratio in infinitum proce-dere potest, concupiscentia cum ratione prorsus est infinita. »

Hiec passio potest esse immoderata, vel ex parte boni concupisci-bilis, vel ex modo concupiscendi : si sit immoderata, quia fertur in illicita, mutetur objectum, temporalia scilicet bona in luterua, falsa in vera; si sit immoderata, quia fertur in licitum et alias laudabile, sed indebito modo, concupiscentia retineatur, sed modus corrigatur. Beat! sunt fideles servi tui, Domine, in scbola tua eruditi, qui, cum animas suas odio habeant propter te, militant contra irratio-nabiles earum concupiscentias, et inordinatis repugnant desideriis. linde non ambulant in comessationibus et ebrietatibus, non in cubi-libus et impudicitiis, non in contentione et semulatione, sed te solum requirunt unicum desiderium suum. Et sic cum Psalmista dicunt assidue :« Quemadmodum desiderat cervus ad fontes aqua-rum, ita desiderat anima mea ad te Deus; sitivit anima mea ad Deum fontem vivum, quando veniam et apparebo ante faciem Dei ? Fueruut mihi lacryma) me® panes die ac nocte, dum dicitur mihi quotidie ; ubi est Deus tuus ? » His desideriis aiternitatis praïventi, nociva et perniciosa carnis existimant desideria, qua) mergunt in interitum; fallacem et vanam judicant carnis gratiam et pulciiri-tudinem; ac tandem omnia arbitrantur velut stercora, ut te Christum lucrifaciant, qui facis voluntatem tiraentium te, et reples in bonis desiderium eorum. Sitiat ergo in te, Domine Jesu, anima mea, quam multipliciter tibi caro mea, et solum vigeat in me desiderium collium seternorum.

TRACT. 1. DE PUROAT. ACT. I'AIITIS AFFECT.

ARTICULUS IV.

DE PASSION15 ÜAUDII SEU DELECTAT10NIS.

Si bonurn concupitum obtineatur, exurgit tertia passio, qua in bono jam adepto qniescit anima, et qu:c generaliter vocatur dele-ctatio. Cunctis animalibus coramnnis, specialiter autem inliomine dicitur gaudium, quia rationi subditur, sicut ob eamdem rationem concupiscentia in homine dicitur desiderium. Ha)c passio est, non solum amoris et desiderii, sed etiam aliarum passionum, respicien-tium bonum, terminus et finis, ünde, si amor est prima passionum ordine executionis, haac est prima ordine intentionis, cum caeterae passiones ad hoc tendant, ut appetitus in bono adepto quiescat, et illo suaviter fruatur. Unde est efficacissima, ut ipsis probatur experimentis, certum est enim quod « trahit sua quemque vo-luptas. »

Quod delectatio sit animaj passio, constat, tum authoritate Phi-losophi, 10 Ethicorum, et communiter sanctorum Patrum, maxime Augustini, 10 et 14, de Civitate Dei; tum ratione D. Thomre, nam « delectatio est motus in appetitu animali, non quidem tendente in bonum absens, sed quiescente in bono pnesenti, consequens apprehensionem sensus ; constat autem quod passio nihil est aliud, quam motus appetitus sensitivi consequens apprehensionem sensus. »

Sicut autem, inter concupiscentias, quaidam dieuntur naiurales et irrationales, q me dam veronon naturales, et consequentes rationem ; sic etiam, inter delectationes, qusedam sunt naturales'et irrationales, quffidam autem non naturales, quse sunt cum ratione : has Gregorius Nyssenus vocat animie voluptates, illas corporis. Nam, ut explicat D. Thomas, 1. 2, Qusest. 31, Art. 3,« delectamur et in liis qme naturaliter concupiscimus, ea adipiscentes, et in his qiiic concupiscimus secundum rationem. Nomen igitur gaudii non habet locum, nisi in delectatione quae consequitur rationem : prop-terea gaudium non attribuitur brutis animalibus, sed solum nomen delectationis. Omne autem quod concupiscimus secundum natu-ram, possumus etiam cum delectatione rationis concupiscere, sed

PARS I. THEOL. MTST. I)E VIA I'URGATIVA.

non e converso: unde de omnibus, de quibus est delectatio, potest essegandium in habentibus rationem, quamvis non semper de omnibus sit gaudium ; quandoque enim aliquis sentit aliquam dele-ctationem secundum corpus, de qua tarnen non gaudet secundum rationem. »

Non habet hsec passio speciale nomen, quo ab actu simplici voluntatis distinguatur, sicut habet passio concupiscentipe: nam tam delectatio, quam gaudium simul reperitur et in appetitu sensitivo, et in intellectivo. De gaudio constat ex dictis, quomodo sit actus, et simplex voluntatis, et appetitus sensitivi consequentis rationem; de delectatione constat ex illo Psalmi 36: « Delectare in Domino.» Deinde, quia ad apprehensionem rationis non solum commovetur appetitus sensitivus per applicationem a;l aliquid particulare, sed etiam appetitus intellectivus, qui dicitur voluntas; et secundum hoc, in appetitu intellectivo sive in voluntate est delectatio qua; dicitur gaudium, non autem delectatio corporalis; hoc tamen interest inter delectationem utriusque appetitus, quod delectatio appetitus sensibilis est cum aliqua transmutatione corporali, delectatio autem appetitus intellectivi nihil aliud est quam simplex motus voluntatis.

Circa passionis hujus moderationem, simili modo ac circa pra-cedentem disserendum est.Unde, nunquam in illicitis debet anima delectari, et potius mortem tenetur eligere quam in tali delectatione morari; in licitis autem sic delectari debet, ut semper eis utatur moderate, pracipuam in Domino suam constituens delectationem. Quod efficiet, si consideret quam fallaces sint creaturarum delectationes, qua; statim utfumus evanescHnt,pereunt moxexortso quasi non fuerint; si consideret quam limitatio sint, quae potius appetitum occupare quam replere, potius irritare quam satiare va-lent; et, e contra, si consideret captas in Domino delectationes in hac mortali vita esse veras et solidas, sanctas et honestas, sed in futura vita penitus esse perfectas ac omnino beatiftcas, ubi fideles Christi famuli «inebriabuntur ab ubertate domus, et torrente vo-luptatis ejus potabuntur » in coelesti ilia civitate, quam « laitificat fluminis impetus. » Hac divina instmcti scliohc tuss doctrina, dis-cipuli tui, Domine, procurant etiam in liac vita in te solo delectari, bene faciendo; refugiunt, quantum in ipsis est, omnem creaturarum delectationem, propter te summe diiectum. Quod si aliqua

TRACT. I. DE PDROAT. ACT. PARTIS AFFECT.

deleetatio rationabilis et necessaria liic occurrat sumenda ad vita? sustentationem, earn intentione pura ad te cum gratiarum actione dirigunt, et miris mortificationis asperitatibus adinveutis raode-rantur. Nolunt imitari lilios hujus saiculi, qui prasentibus sic ad-hairent delectationibus, quasi nullas in futuro sperarent; sic tor-renis se tradunt voluplatibus, quasi coelestibus renuntiarent; sic carnalibus vacant oblectamentis, ac si spiritualia non crederent; sic sua iu creaturis gaudia constituunt, ac si Deum , creatorem eaium, optimum esse negarent aut despicerent.

ARTICULUS V.

DE PASSIONE O D 11.

Odium contrariatur amori; unde contrariaest ejus naturanaturae amoris. Sicut ergo amor, ut dictum est supra, non est aliud quam complacentia formalis appetitus sensitivi in bono cognito; sic odium nihil est aliud, quam displiceutia formalis ejusdem appetitus in malo cognito : quemadmodum enim bonum appetitui ma-nifestatum, eique arridens aut complacens objectiva complacentia, propter convenientiam et proportionem quam habet ad eum, statim eum excitat ad sui amorem sen ad formalem complacentiam; sic malum appetitui manifestatum, eique displicens objectira displi-centia, propter disconvenientiam et disproportionem quam babet ad eum, statim eum excitat ad odium sui, sou ad formalem sui displicentiam. Est igitur odium motus appetitus concupiscibilis dissonantis malo, sen est motus aversionis, qua appetitus afficitur, dum aliquid sibi dissonum, discouveniens, aut contramim appre-hendit.

Objectum igitur odii est malum verum vel apparens sensibile, cognitum in tota sua latitudine, pront scilicet compreliendit inho-nestum, inutile, ac insuave ; sicut objectum amoris est bonum verum vel apparens sensibile, cognitum in tota sua latitudine, prout scilicet compreliendit honestum, utile, ac delectabile : quemadmodum enim quodlibet istorum bonorum appetitui sensitivo placere potest, ita quodlibet illorum malorum eidem appetitui displicere potest; contrariorum enim eadem est doctrina.

PAUS I. THEOL. MYST. DE VU PURGATIVA.

Hanc appetitus sensitivi complacentiam ad bonum, et displicen-tiam ad malum explicat D. Thom as, 1. 2, Q. 29, Art. 1, ex com-paratione ipsiusad appetitum naturalem : dicit enim, quod « cum appetitus naturalis derivetur ab aliqua apprehensione, licet non conjuncta (qiuc scilicet est in authore naturse), eadem ratio videtur esse de inclinatione appetitus naturalis, et appetitus animalis qui sequitur apprehensionem conjunctam (seu existentem in ipso ani-mali). In appetitu autem naturali hoe manifeste apparet, quod, sicut unumquodque habet naturalem consonantiam vel aptitudi-nem ad id quod sibi convenit, quae est amor naturalis; ita ad id quod estrepugnans et corruptivum habet dissonantiam naturalem, qua? est odium naturale. Sic igitur, et in appetitu animali, amor est consonantia qusedam appetitus ad id quod apprehenditur ut conveniens ; odium vero est dissonantia quaedam appetitus ad id quod apprehenditur ut repugnans et nocivum. Sicut autem omne conveniens, in quantum hujusmodi, habet rationem boni; ita omne repu-gnans, in quantum hujusmodi, habet rationem mali. Et ideo, sicut bonum est objectum amoris, ita malum est objectum odii. gt;

Quamvis autem odium contrarietur amori, ut explicatum est, odium tamen nascitur ex amore, quo quis seip^um et aliquid alind amat; quod sic discursu D. Thotmo demonstratur: « Amor con-sistit in quadam convenientia amantis ad am atum, odium vero consistit in quadam repugnantia vel dissonantia. Oportet autem, in quolibet, prius considerare quid ei conveniat, quam quid ei repu-gnet; per hoe enim aliquid est repugnans alteri, quia est corruptivum vel impeditivum ejus quod est conveniens. Unde necesse est, quod amor sit prior odio, et quod nihil odio habeatur, nisi hoc quod contrariatur convenient! quod amatur ; propterea omne odium ex amore causatur. »

Ad majorem hujus doctrinse confirmationem, expendamus unde provenit, quod filii hujus sseculi, seipsos secundum carnis appetitum amantes, crucem Christi odio habeant; et, e contra, ejusdem Christi discipuli, in divina ejus schola instructi, secundum rationis ductum seipsos, aut potius Deum in seipsis amantes, crucem Christi diligant, etltetanter bajulent. Ex hoc igitur provenit, quod primi, seipsos secundum carnis appetitum amanles, sola carnis appetuntcommoda, solas corporis quasrunt voluptates, solam mundi vanitatem ambiunt; quibus omnibus Christi crux, laboribus plen'a,

TRACT. II. DE PUROAT. ACT. PARTIS AFKBCT.

doloribus aspera, injuriis et opprobriis referta, contrariatur. Secundi vero, seipsos secundum rationis ductum, aut potius Deum in seipsis amantes, non ambulant secundum earnem et desideria ejus, sed ambulant in spiritu ut Domino placeant; unde corpus subjiciunt spiritui, et inservitutem redigunt, ne spiritui repugnet. Ad quem finem crux Christi descripta mire conducit; et ideo la;-tanter, ut suo desiderio convenientem, amplexantur etjugiter ba-julant.

Ad liujus passionis moderationem, sciendum est quod, juxta con-ditionem mali, debet exerceri passio odii : malum simpliciter, quale est peccatum, et alia peccatis annexa, ut inferi, daimones, etdam-nati, sunt simpliciter odio habendi; cictera vero non sunt absolute odio liabenda,quia non sunt simpliciter mala, sed sunt odiohabenda prout conducunt ad peccatum, et induunt rationem mali; et hoc modo prsecipimur odio habere animam nostram, sive corpus nostrum, prout fertur ad illicita, debemus mortificare ne ad ilia fera-tur. Qui sic odio habet animam suam, vere amat earn, quia,ut dicit Augustinus : « Si male amaveris, tunc odisti; si bene oderis, tunc amasti: felices, qui oderunt persequendo, ne perdant amando.»

Quoties ergo occurrit aliquid quod nobis displicet, nou statim est odio habendum, solum namque peccatum etvitiumodiodignasunt; ünde servi Dei, et illi maxime, qui ad summam aspirant sanctita-tem, omnes motus odii, quos sentiunt in membris suis adversus legem spiritus, fideliter et fortiter reprimunt: solum exercent odium contra iniquitatem,quam odio habuerunt et abominati sunt; exercent odium in vitia (non personas) hoininum iniquonun. Bene namque distinguunt, apteque tibi conjunguntur, Domine: amant quae dilexisti, compatientes tecum personis hominum ; et odio ha-bent qua3 odisti, detestantes tecum eorum vitia et pncvaricationes testamenti tui. Quantum ad pomas, ad persecutiones, ad contem-ptus etopprc ria, non solum non odio habent, verum ea, ad imita-tionem Christi,fidelissime suscipiunt, totis affectibus amplectuntur advenientia, et diligenter inquirunt, tanquam portiouem filiorum Dei, ut sic peccata redimant, merita augeaut, et Domino placeant.

PARS I.THEOL. MVST. I)E VIA I'ÜRGATIVA.

ARTICULUS VI.

DE PASSIONE FUGvE SEU ABOMINATIONIS .

Ex odio mali consurgit fugaipsius. Quae passio est quidam recessus a malo dissono, sive raotus retentionis quo appetitus animalis ab illo tanquam a nocivo recedit: in homine, propter rationem cui conjungitur, vocatur abominatio.

Hie motus appetitus animalis opponitur desiderio sen concupis-centiifi, sicut odium opponitur amori, eique in sua contrarietatis oppositione correspondet. Nam amor, quia respicit bonum per mo-dum conversionis, excitat in appetitu animali desiderium aut con-cupiseentiam, tanquam motum quo ad bonum conveniens accedit, ut illud adipiscatur et possideat; sic odium, quia respicit malum per modum aversionis, excitat in eodem appetitu fugam aut abomi-nationem, tanquam motum quo a malo disconvenienti recedit, ut illud evitet.

Licet hie motus appetitus animalis satis seipso notus sit, per comparationem tamen ad similem motum appetitus naturalis declarator amplius. Ex naturali, quam cuncta creata ad sui conser-vationem habent impressam ab authore naturae, inclinatione, sequitur motus naturalis, quo fugiunt a nocivis, et tendunt ad connaturalem locum, in quo, propter qualitates proportionatas et convenientes suse natune ibi repertas, possunt conservari, ut posset longa inductione demonstrari. Hinc est quod s;epo videmus guttas aquae, super siccum cadentes, in globulos colligi, ne a siccitate sibi contraria corrumpantur; et hie motus attribuitur authori natura) velut effective principio, et sequitur ejus apprehensionem. Sic ex appetitu animali consequente naturalem, quo cognoscentia ad sui conservationem inclinantur, sequitur quod malum, tanquam disconveniens et nocivum, odio liabeant, et motu fuga3 ab co rece-dant; qui motus sequitur propriam eorum apprehensionem.

Ex hoc motu fuga?, qui reperitur in appetitu animali, sequitur exterior executio, qua quis recedit a malo imminenti, ne casu ipsius opprimatur : sicut ex motu desiderii, qui reperitur in appe-

TRACT. F. DE PUB(iAT. ACT. PARTIS AFFECT.

titu animali, sequitur exterior executio, qua quis tendit ad habendum bonum quod desiderat.

Quia hie motus fuga? sequitur ad motum odii, inde est quod simili fere modo debet dirigi. Uude, sicut solum verum malum, quod est peccatum et vitium, et alia his annexa, debemus odio habere simpliciter; sic etiam hoc solum malum debemus simpli-citer fugere; alia vero mala pcenae, qua; simpliciter mala nou sunt, imo plerumque sunt bona maxima, non semper debemus fugere, sed saspe debemus amplecti.

Amatores sui et fllii hujus s:mili refugiunt omnia quae repugnant amori proprio, quales sunt labores, afflictiones, despectus et opprobria; sequuntur autem quae eidem amori proprio congruuut, etiamsi peccatis admisceantur, quales sunt voluptates carnis, ho-nores mundi, dignitates sa3culi, et similia. Sed discipuli tui, Domine,veri amatores crucis,fugiunt tantum a facie peccati,«tan-quam a facie colubri,» et pericula peccandi devitant, scientes ex doctrina tua, quod « qui amat periculum peribit in illo. » Quantum vero ad poenas et labores vitse, non modo non fugiunt, verum etiam qucerunt et amplectuntur; indignum enim judicant, Eegem ac Magistrum suum sibi crucem bajulare, et milites ac discipulos tanquam delicatos crucem fugere; uude quodammodo damnanl in corde suo discipulos, qui, relicto Christo, passionis tempore fugerunt, et laudant Mariam-Magdalenam, quae fideliter Christo morienti adstitit, et post ejus mortem adhassit anxia cruci. Hie est mirabilis,Domine, tuae doctrinae fructus, ac potens efficacia gratia), ut dum totus Israël, a te juste relictus desideriis suis, toto cordc sequitur Absalon, discipuli ac fortissimi milites tui, non deserant Regem David, mansuetissimum scilicet Filium tuum exeuntem de Jerusalem in die afflictionis et exercitationis sua;.

Quod si aliquando fugiendi labores vitae ac poenalitates secundum recta)n rationem videantur, fugae modus imponatur, ne lau-dabilis apparens in substantia, damnabilis fiat in modo. Licite, imo laudabiliter mortem fugeruntSancti,dum ad supplicium qtue-rebantur, exemplo Domini confirmati; sed debito semper fugiebaut modo; et cum ad majorem Dei gloriam expedire judicabant, seipsos intrepide manifestabant, et mortem quajrebaut quam prius fugerant.

PARS 1. TIIEOL. MÏST. DE VIA PDBCATIVA.

ARTICULUS VII.

DE PASSIONE DOLORIS SEU TRISTITI/E.

Sicut ex adeptione boni amati et desiderati sequitur gaudium seu delectatio, per modum quietis ac termini totius processus amoris in bonum, tunc enim appetitus illo fruitur,quamvis ex gene-rali ratione passionis qua corpus transmutatur, delectatio sen gaudium dicaturmotus appetitus; sic ex incursu mali,quod appetitus odio habuit ac fugit, sequitur in eodem appetitu dolor seu tristitia do ipso malo praesenti, in sua contrarietaiis oppositione correspon-dens gaudio seu delectationi: unde est per modum termini motus aversionis a malo, a quo non amplius refugit appetitus, sed de ejus prrosentia tristatur aut dolet, ac de ejus oppressione gemit.

Tristitia igitur et delectatio ex suis objectis contrariantur ad invicem, cum ilia sit de malo praesenti, ista vero de bono similiter prsesenti. Undo secundum genus suum univcrsaliter contrariantur ; aliquando etiam in eodem sunt contraria secundum speciem; aliquando vero non contraria sunt, sed magis diversa vel disparata dicuntur, si de diversis ac dispuratis sint objectis : et tunc simul esse possunt, potest enim quis delectari de bono, et tristari do malo.

Quatuor quasi partes et quodammodo species tristitiae, videlicet acediam, anxietatem seu angustiam, misericordiam, et invidiam ponit Damascenus. Quia enim objectum tristitiie est malum prasens, sequitur quod base quatuor, quse malum prasens aliqua-liter respiciunt, pertineant ad tristitiam. Acedia est qutedam aggravatio ad exteriora membra procedens ex prasentia mali, ita quod ab opere cessent, et ipsamet non amputetur. Anxietas seu angustia est oppressie animi ex prsesentia mali, quia non apparet ei aliquod refugium. 'Misericordia est tristitia de prasenti malo alieno, in quantum tarnen ajstimatur ut proprium. Invidia est tristitia de prsesenti bono alieno, in quantum tamen bonum alienum ffistimatur ut malum proprium.

Multiplex est causa tristitise. Prima et principalis est malum conjunctum, quod est objectum ipsius. Secunda est bonum amis-

TRACT, II. DE PUKGAT, ACT. PARTIS AFFECT,

sum, quod apprehenditur ut malum presens, privatio namque boni est quoddam malum. Tertia est amor boni, cujus amissiono seu privatione tristamur, nullus enim tristatur amissione ejus quod non amat, Quarta est major potestas, cui resisti non potest, dum mali corruptivi conjunctiouem facit : unde Augustinus, Libro de Natura Boni, Cap, 20, dicit: « In animo dolorem facit voluntas resistens potestati majori, in corpore dolorem facit sensus re-sistens corpori potentiori. »

Multiplex etiam et perniciosus est eiïectus tristitise. Animum mali prasentis consideratione ac pondera premit, et plurimum aggravat. Corpori etiam multum nocet, et plusquam aliae pas-siones, dum torpor quidam frigidus totum liominem penetrat, qui artus pene dissolvit, et cordis motum vitalem impedit. Inde est quod operationes debilitat; et cum operationes virtutis sint ardute, ratione tristitiie, vel omnino reliuquuntur, vel remisse fiunt, vel animus in earum exercitio penitus succumbit. Ac tandem, cum tristi-tia multum intensa intensionem animi ad se trahat, non tantum diminuit, sed saepius etiam aufert omnem addicendi voluntatem ac facultatem. Ex quibus manifesta patientibus experientia constat, quod tristitia immoderata ad nihil boni valet, et quasi dirus carnifex perimit possessorem aut possessum.

Quamvis tristitia omnis secundum se mala sit simpliciter in ordine naturae, et secundum quid in ordine moris, in quantum impedit quietem appetitus in bono tam uaturali quam morali, tristitia tarnen, qua quis de malo tristatur opere, est bona, turn bonitate honesta, tum bonitate utili: bonitate quidem lionesta, quia, juxta consilium Domini, Mattluei, 5: « Beati qui lugent, quoniam ipsi consolabuntur,» et conforme estlegi aiternaj, naturali ac positiva;, ut de malo tristemur opere; bonitate vero utili, quia maximam prsestat homini utilitatem, quatenus ipsum impellit, ut fugiat malum morale sive peccatum, et vitet occasiones peccandi. Qui enim de commisso peccato tristatur, de ipso posnitet, cum inten-tione abstinendi a simili peccato : propterea Apostolus, 2, Cor. 7, dicit: « Gaudeo, non quia contristati estis, sed quia contristati estis ad poenitentiam, »

Justa quidem esse potest tristitia in humanis eventibus, puta in morte parentum, in amissione charorum, in jactura bonorum, in passione toraientorum, et in aliis similibus; ad quorum praesen-

PARS I. THEOL. MÏST. DE VIA POlUiATIVA.

tiam facile, saapius licite, et aliquando laudabiliter natura fragilis ad tristitiam excitatur. Sed justissima et plurimum laudabilis est tristitia, qua3 de commissis excitata peccatis, tarn propriis quam alienis, injurias Deo factas deplorat: juxta hoc dicitur Ecclesia-stici 7: «_Cor sapientum, ubi tristitia; et cor stultomm, ubi Isetitia.»

Si tristitia fuerit immoderata vel inordinata ex parte objecti, quia scilicet apprehenditur ut malum, quod revera non est malum, at potius bonum, puta, dum quis removetur ab occasione peccandi, vel de commisso corrigitur peccato, tunc qui tristatur oret, et con-sideret sibi potius hetandum ex hoe quod sibi feliciter accidit, et convertat tristitiam suam ad peccata; qua; sola, utpote Deo gra-viter injuriosa, tot titulis nociva et perniciosa peccatori, sanguineis lacrimis forent defleuda.

Si vero fuerit immoderata solum quoad modum, ut dura quis nimium ex morte pareutum, vel alio simili casu tristatur, debet qui tristatur defectuosum ilium excessum moderari; vel motivis supernaturalibus, ut paiieniiaa et conformitatis cum divina volun-tate, quod tutius erit ac magis meritorium; vel motivis naturali-bus, si supernaturalia non prosint, ut timoris ne talis tristitia no-ceat sanitati. Quod si nec ista juvant, ab aliis adhibeantur remedia, qua; ad mitigandam tristitiam apta solent assignari. Proponatur ei tunc aliquid vel videndum vel considerandum, unde scitur ipsum maxime delectari; nam, ut ait Philosophus, 7 Ethicorum, Cap. ultimo, « expellit delectatio tristitiam, et quae contraria, et qua; contingens, si sit fortis ; quod si totaliter non expellat, saltem mitigabit. » Excitetur ad fletum: nam, ut ait de seipso Augustinus, Libro 4 Confess., Cap. 7, « quando dolebat de morte araici, in solis gemitibus et lacrimis erat ei aliquantula requies, quod quislibet in se potest experiri. » Cujus rei triplex causa adducitur : prima quidem, quia per eraissionem fletuum cor dilatatur, quod huraoris amaritudine premebatur ; secunda, quia per hoc quod nocivum ad exteriora diffunditur, animse circum ipsum intentio (ex qua proce-dit tristitia) ad exteriora quodammodo disgregatur;tertia ratio est, quia fiere vel gemere est operatic conveniens tristato vel dolenti, omnis autem operatio conveniens homini secundum dispositionem in qua est, sibi est delectabilis, delectatio autem qutecumque miti-gat tristitiam. Manifestis ei signis condoleatur; nam, ut ait Philosophus, 9 Ethicorum, Cap. 11,«in tristitiis amicus condolens

TRACT. II. DK PDRdAT. ACT. PARTIS AFFECT.

consolatur. » Cujus rei duas affert, ex eodem Philosopfio, D. Thomas rationes, I. 2, Q. 38, Art. 3, dicens : « Quarum prima est, quia cum ad tristitiam pertineat aggravare^iabet rationem cujus-dam oneris, a quo aliquis aggravatus alleviari conatur; cum ergo aliquis videt de sua tristitia alios contristatos, fit ei quasi quue-dam imaginatio, quod illud onus alii cum ipso ferant, quasi conan-tes ad ipsum ab ouere alleviandum; et ideo levins fert tristitiaj onus, sicut etiam in portandis oneribus corporalibus contingit. Socunda ratio et melior est, quia per hoc quod amici contristantur ei, percipit se a eis amari, quod est delectabile, unde mitigatur tristitia ab hac delectatione. » Proponatur aliqua Veritas delectabi-lis; vel futune beatitudinis, aliquando talibus successune tristitiis; vel provenientis inde utilitatis, juxta illud Jacobi 1 : « Omne gaudium existimate, fratres, cum in tentationes varias iucideritis. -Unde ait Augustinus, Lib. 1 Soliloquiorum, Cap. 12; «Videbatur mihi, si se ille mentibus nostris veritatis fulgor aperiret, aut non me sensurum fuisse ilium dolorem, aut certe pro nihilo tolera-turum. » Denique, juxta doctrinam medicorum, inducatur in somnum aut balnea : nam, cum ista restaurant et reforment cor-poralem naturam in debiium statum vitalis motionis, consequenter etiam tristitiam mitigaut et minuunt.

« Servi tui, Domine, vix aut nunquam nisi de peccatis contra divinam majestatem tuam commissis tristantur : cum enim infir-mantur, aut tentantur, aut aliis multiplicibus modis exercentur, hajc omnia a Te, Patre benigno ac misericorde, procedere conside-rantes, vel ad augmentum meriti, vel ad fidelis experimentum anions, vel ad alium finem tiuc providentiie, patienter, imo suaviter ferunt dolores ac laboies suos, et pro illis infinitas tuse majestati gratias dilatato corde referant. Quod si magnitude tribulationis, vel diutnrnitas videatur opprimere animas eorum, loquuntur cum laude mirabilia tua, exhortantes et laetificanles seipsos in hymnis et canticis spiritualibus, prout suggerit illis dulcissiraus spiritus tuus. » Ita loquitur hujusmodi expertus V. P. N. Joannes a Jesu-Maria, insua Schola Jesu-Christi, P. 3, Cap. 7. Et prosequitur: « Ideo, quamvis supra modum gravari videantur, ita at iiant sibi-metipsis graves, et tsedeat illos vitae, nihil impium loquuntur, aut murmurant adversus Te, qui cibas eos absynthio : plus enim valent apud eos rationes fidei tua;, qua; est sperandarum sub-

PARS I. THEOL. MÏST. I)K VIA PORGAT1VA.

stantia rerum, et persuasio jeternorum bonorum nondum apparen-tiura, quam molestia animse et corporis quod tristitia constrin-gitur, et quasi suffoeatur. »

ARTICULUS VIII.

DE PASSIONE SPEI.

Hactenus dictum est de passionibus appetitus concupiscibilis; restat nunc dicendum de aliis passionibus appetitus irascibilis, quaj datis sunt in auxilium praecedentium : cum enira praicedentes respiciant bonum aut malum simpliciter tale adipiscendum aut fu-giendum, et aliquando conjuncta reperiatur difficultas, quia bonum aut malum estarduum, inde est quod natura ejusque parens Deus, qui non deficiunt in necessariis, providerunt appetitum irascibilem concupiscibili annexum, qui suis motibus pradictam difficultatem in adeptione boni et fuga mali superet. Unde pars irascibilis est assertrix concupiscibilis, eamque in optatam boni fruitionem asserit.

Prima passio partis irascibilis dicitur spes, qua? quidem distin-guitur essentialiter a desiderio seu cupiditate vel concupiscentia, propter rationem formalem distinctam bono superadditam, quam spes respicit, et non desiderium, ut statim explicabitur. Et itaspes videtur esse qutedam extensio, vel potius intensio desiderii. Nam desiderium respicit bonum simpliciter, absens sive futurum, et adipisci possibile; spes autem hoc idem bonum respicit sub special! ratione ardui vel difficulter adipiscendi, quam rationem super-addit, et quam desiderium non respicit: constat autem, quod actus sive motus ex formali ratione objecti essentialiter distinguntur.

Ad majorem dictorum evidentiam, et ad evidentiorem passionis hujus notitiam, supponendum est, ex D. Thoma, 1.2, Q. 40, Art. 1, quod circa objectum spei quatuor conditiones attenduntur. Primo quidem, quod sit bonum, non enim, proprie loquendo, est spes nisi de bono: et per hoc diff'ert spes a timore, qui est de malo. Secundo, ut sit futurum; non enim spes est de prsesenti jam habito: et per hoc differt spes a gaudio, quod est de bono prasenti. Tertio,

TIIACT. II. DE PÜRGAT, ACT. rARTIS AFFECT.

requiritur, quod sitaliquod arduum cum difficnltate adipiscibile; non enim aliquis dicitur aliquid sperare minimuin, quod statim est in sua potestate ut habeat: et per hoc differt spes a desiderio vel cupiditate, qua; est de bono futuro absolute, unde pertinet ad concupiscibilem, spes autem ad irascibilem. Quarto, quod illud arduum sit possilnle adipisoi; non enim aliquis sperat id quod omnino adipisoi non potest : et secundum hoc differt spes a des-peratione.

Spes igitur, prout aninue passio, est motus appetitivaj virtutis, consequens appreliensionem boni futuri ardui possibilis adipisei, scilicet extensie appetitus in hujusmodi objectum. Per hoe enim quad bonum sensibile apprehensum complacens ipsi appetitui, apparet difficile, sed tarnen possibile adipisei, excitatur connatu-raliter in ipso appetitu circa ipsum motus, non tautum simplicis desiderii, sed etiara spei, quo fertur ipse appetitus ad ejus ade-ptionem, etsi difficilem et arduam, quo velut armatus congreditur cum dicta difficnltate et arduitate, eamque repellit ac superat.

Hiec spei passio reperitur non solum in lioinine, sed etiam in brutis animalibus, ut ex eorum motibus externis deprehenditur : nam, si canis videat leporem, aut accipiter avem nimis distantem, non movetur ad ipsam, quasi non sperans se earn posse adipisei; si autem sit in propinquo, movetur quasi sub spe adipisceudi. Hic motus spei diversimode reperitur in homilie ac inaliis animalibus: nam, licet etiam in brutis sit apprehensio sensitiva boni conve-nientis, qua excitatur in eis motus am oris et coneupiscentia illius, hoc tamen fit absque discursu, ac ex quodam instinctu naturali, procedente per directionem intellectus separati, ipsius scilicet autlioris naturae; eum tamen in homine boe fiat cum discursu et participata ratione per directionem intellectus conjuncti. Qua) diversitas inter homines et bruta in ejusmodi motibus apparet ex hoe, quod homines non eodem modo agunt, sed quilibet suo mode agit, imo idem homo in iisdera circumstantiis, nunc sic, nunc aliter agit; et hoc ideo, quia homines ex propria directione, et ordinario cum aliquali deliberatione agunt (si enim aliter agerent, ad instar brutorum operareutur); bruta vero similem,aut fere semper similem habent processum in suis operibus, qui processus uniformis apparet in appetitu naturali et operibus rerum naturalium,sicut et in operibus artis; quod evidenter indicat, bruta juxta suamspeciem unifor-

19

PARS I. TIIEOL. MÏST. DE VIA PUR0AT1VA.

miter nt plurimum ab authore naturae dirigi, sicut et naturalia, et artificialia a proprio artifice ; cum tamen idem author naturae propriara et proximam directionem sui ipsorum hominibus relin-quat, sub universali ac prima ipsius directione. Cum enim homines sint libori arbitrii (quod bruta nou habent, nec alia naturalia), debent habere dominium suarum actionum, etsi non pri-mum. *

Quod si generaliter appetitus sensitivus brutorum animalium sequitur in suis actibus aut motibus apprehensionem iutellectus separati, multo magis hoc accidit in motibus nobilioribus ac ele-vatioribus a materia, quales sunt motus appetitus irascibilis. Unde, quamvis bruta animalia futurum non cognoscant, quod ingreditur objectum spei, ex instinctu tamen naturali moventur ad aliquid in futurum, ac si futurum prteviderent; mijusmodi enim instinctus est eis inditus ab intcllectu divino pramdcnte futura. Et idem diceudum, proportione servata, de aliis qu;c naturalem brutorum capacitatem excedunt.

Causa spei est experientia, duplici titulo. Primo quidem, quia per expericntiam acquirit homo facultatem aliquid de facili fa-ciendi; et ex hoc sequitur spcs, nemo enim facere metuit quod se bene didicisse confidit. Secundo, quia per experientiam homiui fit existimatio, quod aliquid sit sibi possibile, quod impossibile ante experientiam reputabat; quamvis hoc secundo titulo, ac eadem ratione sed in contrarimu applicata, possit experientia esse causa desperationis. Similiter amor est causa spei, quatenus spes re-spicit bonum speratum, solum enim speratur bonum quod amatur; sed quatenus spesrespicit eum per quem aliquid fit nobis possibile, vice versa spes est causa amoris.

Spes, arduum bonum possibile respiciens, maxime confert ad operationem, ex ipsa quam gignit in unoquoque delectatione; unde dicitur, 1 Cor. 9 :« Qui arat, debet arare in spe fructus percipiendi.» Solet autem spes abundare injuvenibus pra cseteris, ex D. Thoma: turn quia multum habent de future et parum de prseterito, et ideo multum habent de spe, quae est futuri, et parum de memoria, quae est praeteriti; turn quia juvenes, propter caliditatem naturae, multos habent spiritus, et ita in eis cor ampliatur, ex amplitudine autem cordis est, quod aliquis ad ardua tendat, et ideo juvenes sunt ani~ mosi et bonaj spei; turn quia non sunt passi repulsam, nec experti

TRACT. II. DR PURÜAT. ACT. PARTIS AFFECT.

impedimenta in suis conatibus, ideo de facili reputant aliquid sibi possibile.

Sed, quia hujusmodi passio potest esse immoderata, turn ex parte objecti, turn ex parte medii, tum ex parte modi, inde est quod quantum ad ha3c tria debet moderari. Est immoderata ex parte objccti, dum filii hominum, solis terrenis inhiantes, bona tantum caduca, vanos honores, falsas divitias, et carnis sperant voluptates. Est immoderata ex parte medii, dum spem suam po-nunt in terrenis principibus,« in filiis hominum in quibus non est salus, » non advertentes quam maledictus qui confidit in homine; dum ponunt in carne fortitudinem suam, non recordantes quia «omnis caro foenum, »fccnumscilicet quod cxsiccatum est, et cujus cecidit flos, quia ventus Domini insufflavit in oo. Est immoderata ex parte modi, dum absque consilio ac prudentia quis judicans omnia sibi esse possibilia, sporat de bono rei successu, quando foret desperandum; unde in ejus prosecutione, non solum postea in vanum laborant, sed etiam notabile detrimontum incurrunt. Sed servi tui, Domine, scholte tuse documentis instruct!, sola sperant bona coslestia; sperant in to, Domine, quia noverunt suavis-simum nomen tuum, qupniam nunquam dereliquisti quarentes te; experientia dulcissimae bonitatis tuse firmat corda illorum, et totaliter in te confidentes, dicunt cum Psalmista : « Dominus mihi adjutor, non timebo quid faciat mihi homo; Dominus miln adjutor, et ego despiciam inimicos meos; bonum est confidere in Domino, quam confidere in homine; bonum est sperare in Domino, quam sperare in principibus. » Nunquam inconsiderate sus-cipiunt ardua, sed tantum adhibitis prudentum consiliis, cum sciant quod, ubi sunt consilia multa, ibi est salus.

ARTICULUS IX.

DE PASSIONE DESPERATIONIS.

Spei desperatio contrariatur, ut ex ipsis nominibus statim ap-paret: unde, post considerationem spei, desperationis consideratio nobis occurrit; nam, ut vulgo dicitur, contraria juxta se posita magis elucescunt.

PARS 1. TIIEOL. MYST. I)U VIA PURGATIVA.

Spes et desporatio bonum idem futurum et arduum respichint; sed spos illud respicit tanquam possibile adipisci, desperatio vero tanquam impossibile : propterea spes illud respicit per moduin accessus ad terminum ad quern, desperatio autem tanquam recessus a termino a quo.

Ad liujus majorem evidentiam, considerandum est id quod do-cet D. Thomas, 1. 2, Q. 41, Art.4, quod scilicet» in mutationibus iuvenitur duplex contrarietas: una secundum accessum ad con-trarios terminos; ct talis contrarietas sola invenitur in passionibus concupiscibilis, sicut amor et odium contrariantur, quia scilicet amor tendit ad bonum, ot odium tendit ad malum. Alia est per accessum et per recessum respectu ejusdem termini; et talis contrarietas invenitur in passionibus irascibilis. Objectum autem spei, quod est bonum arduum, habet quidem rationem attractivi, prout consideratur cum possibilitate adipiscendi, et sic tendit in ipsum spes, qua) importat quemdam accessum ; sed secundum quod consideratur cum impossibilitate obtinendi, habet rationem repulsivi, quia, ut dicitur 3 Ethicorum, Cap. 3 : « cum ventum fuerit ad ali-quid impossibile, tunc homines discedunt; » et sic resjjicit hoc objectum desperatio ; undo importat motum cujusdam recessus, et propter hoc contrariatur spei, sicut recessus accessui. »

Est igitur desperatio motus recessus appetitus irascibilis a bono, quod judicatur impossibile adipisci: ex hoc enimjudicio totaliter opprimitur sive dejicitur appetitus, et ab hujusmodi boni prosecu-tione penitus abstinet, vel omnino desistit. Unde desperatio potest esse ex solo superexcessu boni, per se loquendo, cui adipiscendo vires judicantur impares, quamvis per accidens quandoque desperatio respiciat malum, in quantum facit impossibilitatem adipiscendi, sen in quantum est impeditivum adeptionis boni; sed hoc non est respicere malum sub ratione mali. Utrumque motivum desperationis saipius in nobis experimur : motivi quidem per se, dum sola rei sublimitate reprsesentata, qua; nostras excedit vires, ab ejus adeptioné desperamus; motivi autem per accidens, dum multa consideramus impedimenta, vel unicum insuperabile, unde consecutio rei titimpossibilis aut judicatur talis.

Ex dictis constat, quod desperatio non importat solam spei pri-vationem,sed importat motum positivum, quemdam scilicet recessum a re desiderata, propter ajstimatam impossibilitatem adipis-

TRACT. II. 1)1! PUnOAT. ACT. PARTIS AFFECT.

cendi; undo desperatio prsesupponit desiderium, sicut et spes, de eo enim quod sub desiderio nostro non cadit, neque spem, neque desperationem habemns; et propter hoc ctiam utrumque eornm est de bono, quod sub desiderio cadit.

Circa moderationem hujus passionis, dicendum occurrit quod, quia potest esse immoderata, vol quoad objectum, vel quoad medium, debet moderatio quoad utrumque adhiberi. Est immoderata quoad objectum, quando quis desperat se adepturum aliquod bo-num tantum apparens et non verum, imo quod est verum malum, ut est honor mundi, dclectatio carnis, et ex hac desperatione tris-taretur. Debet hujusmodi ad seipsum reversus, spem suam ad alia vera bona fortiter erigere, et his attendens, indignum judicare quod de liis inferioribus motum habeat desperationis, et multo magis quod consequentem habeat motum tristife. Est immoderata quoad medium, quando quis,propriam videnspusillanimitatem, desperat de virtutum adeptione, vel de coolestis gloria) consecu-tiono, cum hujusmodi non propriis viribus, sed divinoe gratiffi de-beant auxiliis acquiri.

Desperant stcpe mali de gloria) ccelestis adeptione, quam propriis viribus adipisci non possunt, et vident se suis sceleribus auxilia di-vintc gratia; demeruisse, quibus solis adipiscenda est. Desperant etiam boni,non simpliciter,sed solum in ordine ad proprias vires,cum sciant Dominum dixisse : « Perditio tua ex te Israël, in mo tan-tmnmodo auxilium tuum, » in quo confidontes, dicunt cum Augustine : « Inte Domine speravi, non confundar in internum.»

Servi tui, Domine, pugnant fortissimo contra tristitias et de-jectiones suas, licet anima eorum appropinquet ad portas mortis, et illorum oculi langueant prD3 inopia (ita loquitur V. P. IST. Joannes a Jesu-Maria, Parte 3 Schol® Jesu-Christi, Cap. 10, quondam hujus passionis angustias expertus); etiamsi occidas eos, Domine, sperabunt in te, et in ipsa umbra mortis confitebuntur tibi. Quod si jam videantur inter mortuos computari, do profundis sepulchri suspirabunt a-d te, bene sciontes facile esse in conspectu tuo subito honestare pauperem, et ad vitam suscitare. Hsec sunt mirabilia opera tua, qua) operaris per mamis amicorum tuorum, Domine, qui dixisti Alio vidua) Naim, qui ferebatur in loculo ad sepulturam : « Adolescens, tibi dico, surge; » qui similiter dixisti Lazaro, qui foetebat quatriduanus in monumento : « Lazare veni foras; » et

PARS I. TIIEOL. flIVST. I)K VIA PURGATIVA.

statim resedifc uterque qui fuerat mortuus. 0 Rex potentissime, quam admirabile opus est, quando animam lauguentem, et longa morte quasi consumptam, vocas fortissima voce tua de abyssis dejectionum et perturbationum, ut respiret ad auram vitalissimaj vita; tua;. Egoclamabode multis tribulationibus qu;u circumdede-runt me,fiamque censors amicorum tuorum inspirantiumtibi,utpost clamores et suspiria, emittas manum tuam de alto, et liberes me de aquis multis; sic erit apud me jugis oratio Deo vitse mea3,et reponam spem meam in iutimo siuu meo.

ARTICULUS X.

DE I'ASSIONE AUDACLE.

Sicut desiderium est qua;dara amoris ju'ogrcssio, sic et spei est audacia; nude Philosoplms, 3 Ethicorum, Cap. 8, docet quod illi qui sunt bouse spei, sunt audaces. Ut hoc demoustret, 1). Thomas, 1- 2, Q. 49, Art. 2, supponit quod omnis motus appetitivaepotentise, quales sunt passiones animse, reducitur ad prosecutionem vel fu-gam; prosecutio autem vel fuga est alicujus et per se et per acci-dens; perse quidem est prosecutio boni, fuga vero mali; per accidens autem potest prosecutio esse mali propter aliquodbonum adjunctum, et fuga boni propter aliquod malum adjunctum. Quod autem est per accidons,seqiiitur ad id quod est per se; et ideo prosecutio mali sequitur prosecutionem boni,sicut et fuga boni sequitur fugam mali.Ehec autem quatuor pertinent ad quatuor passiones; nam prosecutio boni pertinet ad spem, fuga mali ad timorem, prosecutio mali terribilis pertinet ad audaciam, fuga vero boni pertinet ad desperationem. Unde sequitur quod audacia consequitur ad spem; ex hoc enim quod aliquis sperat superare terribile imminens, ex hoc audacter insequitur ipsum. A-d timorem vero sequitur desperatio; ideo enim aliquis desperat, quia timet difficultatem, qusc est circa bonum sperandum.

Est igitur audacia motus appetitus irascibilis malum arduum imminens prosequentis; nomine vero mali ipsamet arduitas intel-ligitur bono conjuncta, quam audacia superare conatur. Quamvis

TRACT. II. DE 1'URÜAT. ACT, PARTIS AFFECT.

autem spes respiciat bonum arduum adipiscibile, ita quod ipsa arduitas sit conditio boni quod est objectum spei, non tamon ipsa spes liabct hoc quod est insurgere in arduitatem ut vincendam, sed hoc est proprium audacice, qua succurrit spei eamque adjuvat in adeptione boni sperati.

Audacia est timori contraria, ut constat turn ipsa nominum ety-mologia, turn authoritate Pliilosoplii, Libro 2 llhetor. Cap. 5, turn rationa quam sic breviter proponit D. Thomas: «De ratione contra-riorum est quod maxime a se distent, ut dicitur in 10 Metaphysicao ; illud autem quod maxime distat a timore, est audacia, timor enim refugit nocumentum futurum propter ejus victoriam super ipsum timentem; sed audacia aggreditur periculum imminens propter victoriam sui supra ipsum periculum: unde manifeste timori con-trariatur audacia. » Ubi nota quod passiones irascibilis duplicem habent inter se contrarietatem: unam quidem, secundum opposi-tionom boni et mali, quye se tenet ex parte objecti, et sic timor con-trariatur spei; aliam secundum operationem accessus et recessus, qua; se tenet ex parte modi tendendi,et sic timor contrariatur auda-cise, spei vero desperatio. Huic ultima contrarietas est formalior; in respectivis enim modus tendendi est ultimum quod in natura specifica constituit ac distinguit; imo modus tendendi quodammodo refunditur in objectum, et diversitas ejus constituit diversum objectum formale.

Qui sunt amori valde dediti, sunt etiam ad sperandum et auden-dum aptiores. Cum enim spes et audacia sint motus appetitus per modum accessus, spes quidem ad bonum, audacia vero ad malum, et calor, qui proprius est- amoris, ad motum accessus conferat, sequitur quod amantes sint ad sperandum et audendum prom-ptiores; quod et ipsa constat experientia, tam in humano quam in divino amore : quid non sperant, quid non audent, quibus se peri-culis non exponunt miseri mortales amoris facibus accensi et mo-tibus agitati ? Sed hoc amplius in divino relucet amore; turn quia major et fortior est, nam « Fortis ut mors dilectio, dura sicut in-fenms lemulatio; » tum quia testimonium conscientiai bona;, recti securitas operis, ac certitudo prsemii plurimum excitant ad sperandum et audendum, ac amori divino cooperantur; quorum contraria motibus amoris humani s;epe resistunt. Ex hoc principio probat Aristoteles, Libro 3 de Partibus Animalium, Cap. 4, quod illi qui

PARS I. TI1EOL. MYST. I)E VIA PUKOATIVA.

habent parvum cor secundum quantitatem sunt magis audaces, et animalia liabeutia magnum cor secundum quantitatem sunt timida, quia calor naturalis non tantum potest calefacere magnum cor, sicut parvum.

Audacia hoc habet proprium, quod in periculis promptiores red-dat in principio quamin fine; fortitude autem e contra reddit promptiores in fine quam in principio. Cujus differentia ratio est, quia audacia est motus appetitus sensitivi, qui sequitur apprehen-sionem sensitiva) virtutis, quto non est collativa nee inquisitiva singulorum qua) circumstant rem, sed subita; unde audaces in principio periculorum, non pr.Tvidentes omnia qua; possunt facere difilcultatem, incipiunt intrepide, sed postea, majorem experti difiicultatem quam prseviderant, paulatim remittuntur, et tandem in fine omnino deficiunt. Verum fortitude est actus rationis, ratio autem est discursiva omnium quse rei difiicultatem asserunt; unde fortes, ex judicio rationis aggredientes pericula, in principio remissi videntur, quia non cum passione, sed cum debita deliberatione aggrediuntur; quando autem sunt in ipsis pericuIis,non experiuntur aliquid improvisum, sed quandoque minora illis qmc prseviderant; et ideo magis persistunt. Quibus posset addi quod andaces non eperantur ex motivo virtutis, sicut fortes: unde in istis virtus per-severans roborat ad operandnm,et sic ad instar agentium naturalium fortius agunt in fine.

Amici bujus sccculi audaces quidem sunt,sed,quia errant in principio, amantes bona, et sperantes ea quaj potius odio deberent habere ac detestari, utpote falsa et fallacia, inde est, quod propter ea temeraria quadam audacia quandoque maxima aggrediuntur pericula, in quibus plerumque et quantum ad corpus, et quantum adanimam pereunt: et ita parvus error in principio, fit maximus in fine. Sed amici Chvisti ac fideles ejus discipuli, cum expedit, non tantum fortes, sed etiam audaces existunt, semper quidem contra rectores tenebrarum harum, dum divina muniti gratia eos ad singulare provocant certamen, eorumque conatus omnino despi-ciunt, ut in pluribus sanctis videre est, consideretur Antonius, consideretur Theresia ; aliquando etiam contra principes hujus mundi, fortiter eis resistentes, vel etiam libere corripientes, dum id credunt cedere ad majorem Dei gloriam, ut in sanctis apparet martyribus.

TRACT. 11. DE PURGAT. ACT. I'ABTIS AFFECT.

Ad raoderandam igitur hanc passionem, opus est advertcve primo, no quid aggrediamur, quod polius fugieudiim osset; deinde, ut servetur modus, nam ut plurimum magis decet Dei faranlos, et prffisertim religiosos, ut in casto Dei tiraore so contineant, quam si speciem audaciao prae se ferant; sola Dei gloria, et peviculum animarura eos faciunt audaces.

ARTICULUS XL

DE PASSIONE TIJrORIS.

Timor, malum respiciens per modum rocessus, cum aliqua trans-mutatione corporali, specialis est animse passie, contraria spei quantum ad objectum, contraria autom audaciac quantum ad modum tendendi, quod sic declaratur : objectum spei est bonnm futurum arduum possibile adipisci, objectum timoris est malum futurum arduum cui resisti vix potest; audacia tendit ad arduum quod habet rationem mali, per modum accessus, aggreditur enim difflcultatem, ut earn superet; timer autem respicit malum per modum recessus, fugit enim ne per illud timens involvatur, ac penitus opprimatur.

Undo timor est motus appetitus irascibilis recedentis a malo future arduo, cui resisti vix potest, sen est motus ille, quo contra-liitur ac dejicitur appetitus, dum malum arduum imminens ac vix evitabile apprehenditur.

Hicc passio timoris est maxima post tristitiam : nam, ut supra dictum est, quamvis omnis ille motus proprie dicatur passio qui est appetitivse virtutis habentis organum corporale, qui fit cum aliqua transmutatione corporis, magis tamen proprie ac maxime illi motus passiones dicuntur, qui causant aliquotl nocumentum. Constat autem quod timor, cum sit de malo arduo imminenti cui resisti vix potest, magnum causat nocumentum, in contractione scilicet cordis, undo plures timore moriuntur; minus tamen quam tristitia, cum timor sit de malo futuro, tristitia vero sit de malo praesenti: malum autem praesens plus premit, plus ailligit, plus nocet, quam malum futurum quod adhuc est absens.

PARS I. TUEOL. MÏST, UE VIA PURGATIVA.

Hujus timoris sex assignat species S.Damascenu3,Libro 2Fidei, Cap. 1, videlicet, segnitiem, erubescentiam, verecundiam, adraira-tionem, stuporem, agoniam; quas D. Thomas, 1. 2, Q. 41, Art. 4, declarat: « Tunc est segnities, cum aliquis operari refugit, propter timorem excedeutis laboris; tunc est erubescentia, cum turpitudo timetur in actu committendo; tunc est verecundia, cum est turpitudo in actu jam facto; tunc est admiratio, cum quis considerat aliquod magnum malum, cujus exitum considerare non sufficit; tunc est stupor, cum aliquod malum inconsuetum nostra conside-rationi offertur; tunc est agonia, cum quis considerat malum imminens improvisum, cui scilicet provider! uon potest, sicut timentur futura infortunia. »

Objectum timoris, ut dictum est, est malum imminens, quod vix potest vitari, sive quod non de facili repelli potest. Ex quo sequitur' quod, ut malum aliquod proprie timeatur, debet esse futurum, non prsesens, et cum aliqua spe evadendi; cum enim malum jam est praesens, vel omnino amittitur spes evadendi (tunc enim apprehenditur ut prasens), ut contingit in eo qui jam decapitatur, recedit timor, et succedit tristitia. Inde est, quod malum naturae corruptivum, vel afflictivum, ut mors et morbus, dum apprehenditur propinquum, et cum aliqua spe tunc evadendi, est objectum timoris. Unde Philosophus, in 3 Ethicor.Cap. 0, dicit quod « inter omnia terribilissimum est mors.» Malum culpa, prout subjacet propria) voluntati, non est objectum timoris, illud enim solum est terribile, quod habet causam extrinsecam; quamvis aliquo modo possit cadere sub timore, quatenus dependet ab exteriori causa potenter inclinante ad peccandum. Malum insolitum ac repen-tinum, cum majus ac magis irreparabile videtur, magis etiam timetur. Sed adhuc magis timetur malum illud, quod cum acci-derit, nullo potest remedio vitari, sicut est a)terua damnatio; unde ait Philosophus, Libro 2 Rhetor. Cap. 5: « Omnia timenda sunt ter-ribiliora, quEecumque si peccaverint, corrigi non contingit, aut quorum auxilia non sunt, aut non facilia. » Cujus rationem affert D. Thomas 1. 2, q. 43, art. 5: « Quia objectum timoris est malum, unde illud quod facit ad augmentum mali, facit ad augmentum timoris: malum autem augetur, non solum, secundum speciem ipsius mali, sed etiam secundum circumstantias; inter cseteras autem circumstantias, diuturnitas,vel etiam perpetuitas magis vide-

TRACT II. DE PÜUGAT. ACT. PARTIS AFFECT.

tur facere ad augmeutum mali: mala autem qua;, postquam adve-nerint, non possunt habere remedium, vel non de facili, accipiuntur ut perpetua vel diuturna; et ideo maxime redduntur timenda. »

Duplex est causa timoris; una quidem intrinseca, alia vero extrinseca. Causa timoris intrinseca est amor; cum enim aliquid amamus, timemus non adipisci, vel adeptum amittere; unde dicit Augustinus,Libro 83, qq. q. 33: « Nulli dubium est non aliam esse metuendi causam (scilicet intrinsecam) nisi ne id quod amamus, aut adeptum amittamus, aut non adipiscamur speratum. » Causa timoris extrinseca est virtus aut robur alicujus potens inferre malum; ad timorem vero disponit defectus propria; virtutis, seu ipsa resistendi imbecillitas.

Plures habet timor effectus. Primus est contractio; nam, sicut in morientibus natura, propter virtutis debilitatem, ad interiora sese recipit, sic in timentibus calor naturalis cum spiritibus ad interiora contrahitur, ut sic contractus fortior evadat ad resistendum. Secundus est tremor corporis, pallor, et stridor dentium; ex contractione namque caloris .et spirituum ad interiora sequitur debilitas in mem-bris externis. Tertius est impedirc operationem ex parte raembro-rum, qua; debilitantur ad pncdicta contractione caloris et spirituum ; sicut etiam ex parte animse, si timor fuerit immoderatus ; nam si fuerit moderatus, potius operationem juvat, et hominem attentius consiliari et operari facit: propterea Apostolus, ad Phi-lipp. 2, ait:« Cum metu et tremore vestram salutemoperamini.»

Circa moderationem hujus passionis, attendendum est an sit im-moderata, vel ex parte objecti, vel ex parte modi. Solet esse im-moderata ex parte object! in amatoribus hujus sa3culi, quimun-dana solum timent mala; timent enim ne ab aliis despiciantur, ne divitiarum aut dignitatum jacturam incurrant, ne paren turn, filiorum, aut amicorum privationem patiantur, ne principis amici-tia tandem excidant; cum tamen ha3c omnia vix timed debeant, si majora considerentur mala qua; possunt accidere, qualis est pri-vatio gratia; ac gloria, et aiterna damnatio. Undo Christus Domi-nus, suos instruens discipulos, docuit non timenda esse hujusmodi mala, nee eos qui possunt inferre, quia, cum occiderint corpus, non habent potestatem inanimam; solum affirmat Deum essetimen-dum, quia cum occiderit corpus, potest animam mittere in gehen-nam : unde, qui hanc timoris immoderationem advertit in seipso,

PARS I. TIIKOL. MÏST. DE VIA PünCATIVA.

debet a visibilibus ad invisibilia mentem erigere, ut, despectis his minoribus malis, timeat majora. Est autem immoderata ex parte modi, cum hsec mala visibilia (quaj possunt alias licito tim.cri, ut mors, morbus et similia), plus nimio timentur.

Sanctus est timer sanctorum, quem in schola Christi didicerunt: timent aïternam damnationem, ubi malorum et termentorum rota sine fine volvetur; timent in extreme judicio damnationis suse sententiam cum reprobis audire, supremo judice illis dicente: «l)i-scedite a mo, maledicti, in ignem aeterniim,qui paratus est diabolo et angelis ejus ; » timent offendere Deum summe dilectum, quia summe bonum; unde etiam timent ab eo separari. Quod si ali-quando hsec inferioramala timent, quae licite timeri possunt, moderate timent sub conditione fragilitatis 'lumanse.

ARÏICULUS XII.

DE PASSIONE IRyE.

Discursu prrccedente, actum est de ira tanquam de vitio, nunc de ipsa disserimus tanquam de passione, utrumque siquidem munus gerit; nam, ut docet D. Thomas, 1. 2, Q. 45, Art. 1 ad 1, « ira et audacia, et omnium passionum nomina dupliciteraccipi possunt: uno modo, secundum quod important absolute motus appetitus sensitivi in aliquod objectum bonum vel malum, et sic sunt nomina passionum; alio modo, secundum quod simul cumhujusmodi motu, important recessum ab ordine rationis, et sic sunt nomina vitiorum. »

Ira est motus appetitus irascibilis ad vindictam, sive est motus, quo Iffisus appetitus ad inferendam pro injuria pcunam excandescit; tunc enim tantum excitatur irae passio, cum malum arduum prse-sens rationem habet injuria;.

Objectum igitur irseest vindicta alicui inferenda; et ita est com-plexum: nam respicit unam partem secundum rationem boni, vindictam scilicet quam appetit; et aliam secundum 'rationem mali, hominem scilicet nocivum de quo vult vindicari; et ideo est passio quodammodo composita ex.contrariis passionibus.

#

TRACT. 11. DE 1'UUGAT. ACT. I'AUTIS AFFliCT.

Ira est quodaramodo cum ratione, conjuncta quidem iu homine, separata vero in aliis animalibus: cum enim sit appetitus vindicta?, debet importare coliationem pceiuo infligenda) ad nocumentum sibi allatura; uude, in 7 Ethicomm, Cap. ü, dicitur quod « sjllogizans conferendo, quoniam oportet totaliter oppugnare, irascitur confe-stim; » conferre autem et syllogizare est opus rationis. Sad ratio sive conjuncta, sive separata in hoc vindiche appetitu, non exercet munus prsecipientis, sed tantum denuntiantis et manifestantis inju-riam, et conferentis ei vindictam; appetitus enim sensitivus immediate ration! non obedit, sed mediants voluntate. Ex quo sequitur id quod ibidem afflrmat Philosoplius,scilicet quod « ira est homini naturalior quam concupiscentia: » cum enim ira sit cum ratione raagis quam concupiscentia, sequitur quod magis convenit homini et secundum naturam speciei, scilicet in quantum est rationalis, et secundum naturam individui, id est secundum propriam comple-xionem ejus qui irascitur ; sed secundum naturam generis, scilicet animalis,etex parte objecti,concupiscentia naturalior.est quam ira.

Ex hoc autem quod ira est quodammodo rationalis pra aliis pas-sionibus,et respicit honorem quem reparare conatur, sequitur quod justior apparet aliis passionibus; unde seniel excitata non tam facile quiescit; imo est efferatissima passio, cum ex superbia Iresa procedat; fervet, quoties se contemni credit, et eo magis appeti-tum irritat, quo se justius sestimat agere, nam malum appetit sub ratione boni, vindictam scilicet sub ratione cujusdam ajquitatis. Quamvis autem, ut dictum est, appareat in ira munus aliquod rationis in collatione vindictse ad nocumentum, hoc tamen munus rationis est imperfectum, lux namque rationis oft'uscatur passione nimis fervente; nam, si ratio non impediretur, deberet concludere dimittendam esse propriampeculiarem injuriam, propter Deum,et ipsi Deo relinquendam esse vindictam injuria; debitam, cum ipse-met dicat: « Mihi vindicta, et ego retribuam. »

Tres species, aut quasi species ira; proponunt Sancti Damasce-nus, Libro 2 Fidei, Cap. 16, et Gregorius Nyssenus, scilicet fel, maniam, et furorem, vocantes species ira; ea qua; dant augmentum ira;; vel quia cito accenditur, et talis ira vocatur fel; vel quia diu manet in memoria propter tristitiam causantem, et vocatur mania a manendo, vel quia vindictam appetit, et vocatur furor, qui nun-quam quiescit donee puniat. Unde Philosophus, 4 Ethicor., Cap. 5,

PARS I. T1IEOL. MIST. DE VIA PUUGATIVA.

quosdam irascentium vocat acutos, quia cito iraseuntur; quosdam amaros, quia diu retinent iram; quosdam difRciles, quia nunquam quiescunt nisi puniant.

Causa seu motivum irse semper est aliquid factum contra eum qui irascitur, et maxime parvipensio vel despectio, quoniam ex omnibus bonis excellentiam qmcrimus, cui opponitur despectio; unde ex Philosopho, 2 Ehotor., Cap. 2, habemus quod « ira est appetitus cumtristitia punitionis, propter apparentera parvipensionem non convenienter factam.» Propterea, radix irae, ex parte ejus qui irascitur, est propria excellentia vera vel prsesumpta; dicit enim Philo-sophuseodem libro, Cap. 9,quod,«homines propter excellentiam in-dignantur ; » ex parte vero offendentis, est propria parvitas sive vilitas, qu;e magis auget injuriam, et provocat iram.

Plures habet ira effectus : nam primo, cum sit appetitus vindi-cta;, ad ejus prasentiam aflicit delectatione; unde dicit Philoso-phus,quod «ira multodulciormelle distillante inpectoribus virorum crescit. » Secundo causat in corde fervorem ex calore concepto, ac fellis evaporatione; unde Damascenus, Libro2Eidei, Cap. 2G, dicit quod «ira est fervor ejus, qui circa cor est, sanguinis, ex evaporatione fellis.» Tertio,cum maxime circa corcorporalemfaciatpertur-bationem, inter omnes animro passiones, maxime judicium rationis impedit; unde Gregorius, 5 Moraliuni,Cap. 31, dicit quod «ira intel-ligentia; lucem subtrahit, cum mentem permovendo confundit.» Quarto tandem, ira facit quod lingua se pr;epediat, quod facies igne-scat, et quod exasperentur oculi; imo potest esse tanta perturbatio irae, quod omnino impediatur lingua ab usu.loquendi.

Circa moderationem passionis hujus, dicimus quod filii saeculi, dim iraseuntur, deficiunt ex parte objecti, et ex parte modi: ex parte quidem objecti, dum ira flammescunt ex sola parvipensione proprise excellentiae; ex parte vero modi, dum iram concipiunt irreconciliabilem, donee inimicos consumnnt. Sed discipuli Christi, non de hesa iraseuntur excellentia propria, sed de offensa majestate divina; unde mirantur reges et principes mansuetudinem scholae Christi, coelestem ejus doctrinam quotidie vident exerceri, dum fideles ejus discipuli, percussa una maxilla (quod juxta sseculi regulas in maximum cedit dedecus), praebent et alteram, absque ullo indignationis et ira; motu, ad Magistri sui imitationem, « qui cum malediceretur non maledicebat;» non reddunt malum pro malo,

TIUCT. II. DE PÜRGAT. ACT. PARTIS AFKECT.

sed «vincunt in bono malum.» Quod si pro humana fragilitate brevi-ter aliquando exarsorit ira eorum, fortissimo reprimunt ejus impe-tum, et flammam lacrimis extinguunt. Plura circa lioc Discursu praacedenti dicta sunt.

DISCURSUS IV.

DE APPETITUS MORTIPICATIONE.

Ad perfectam animse purgationem, non sufficit appetitum ab il-licitis vel peccatorura maculis, vel vitiorum dispositionibus, vel passionura motibus liberare, sed insuperrequiritur, ut etiam a plu-ribus licitis, quse ipsum inutiliter occupare poterant, evacuetur. Nam, generaliter loquendo, «tanto quisque a se licita debet abscin-dere, quantose meminit et illicita perpetrasse,» ut docet S. Grego-rius; sed illi specialiter, qui ad summam aspirant perfectionem, debent omnia dimittere, quae progressum, imo cursum ipsorum in via sanctitatis impedire vel retardare possimt; ac praeterea corpus anima3 subjicere, ne ipsam sue pondere aggravet, ac naturali in-clinatione ad hsec infima ipsam coolestia cogitantem et ad montem perfectionis ascendentem deprimat. Pradicta autem impedimento-rum dimissio, et corporis subjectio fit per mortificationem appe-titus.

ARTICULUS I.

QUAM NECESSARIA SIT APPETITUS MORTIFICATIO.

üt demonstretur quam necessaria sit appetitus mortificatio, sciendum nobis est quid sit talis mortificatio; cognita siquidem alicujus natura, facile convincitur ad quid utile, et ad quid neces-sarium sit.

Ad hujus rei evidentiam,supponendum est quod,ut ait Apostolus, ad Galatas 5,» caro concupiscit adversus spiritum, spiritus autem

1'AllS I. THliOL. MÏST. DE VIA VURC.ATIVA.

ad versus caniem;» hsecenim sibi iuvicom adversantur, ut non quiB-(iiimque vultis ilia facialis. Hauc contrarietatem caruis et spiritus, tanquam in seipso saipius expertus, fusius describit, et evidentius mauifestat ad Kom. 7, duraait: « Sciinus quia lex spiritualis est, ego autem carnalis sum veuumdatus sub peccato, quod enimoperor nonintelligo; non enim quod volo bonum, lioc ago, sed quod odi malum, illud f.icio ; si autem quod nolo, illud facio, consentio legi, quoniam bona est; nunc autem jam non ego operor illud, sed quod habitat in me peccatum, scio enim quia non liabitat in me, hoc est incarne mea bonum: nam veile adjacet mihi, perficere autem bonum non invenio; non enim qnod volo bonum, hoe facio, sed quod nolo malum, hoc ago ; si autem quod nolo, illud facio, jam non ego operor illud, sed quod habitat in me peccatum. Invenio igitur legem, volenti mihi facere bonum, quoniam mihi malum adjacet; condelector enim legi Dei secundum interiorem hominem; video autem aliara legem in membris meis, repugnantem legi mentis mere, et captivantem me in lege peceati, qua) est in membris meis. Infelix ego homo, quis me liberabit do corpore mortis hujus? Gratia Dei per Jesum-Christum Dominum nostrum. Igitur ego ipse mente servio legi Dei, carne autem legi peccati. » Hanc earndem luctam partis inferioris cum ratione, ac rebellionem appetitusad mentera saepe etiam quilibet nostrum in seipso experitur, dum virtutis excr-citium aggreditur.

Hiec deordinatio ac rebellio partis inferioris a superiore processit a peccato primi parentis, quod est nobis originale, dum ejus intuitu subtracta fuit humanaj uatiu'a3 justitia originalis, qua pars inferior in ordine suo, superiori scilicet subjecta, continebatur: ex hac quippe subtractione soluta fuit pars inferior, et quodammodo sibi relicta ad proprium tendit objectum, scilicet bonum sensibile, et s;i'pius tanto pondere, ut partem superiorem contra legem Dei secum trahat, ut supra fusius explicatum est. Sed, Eedemptoris nostri gratia, possumus de tam misero statu liberari, ac inferiorem appetitum rationi, saltern aliqualiter, subordinare.

Hujusmodi partis inferioris ad superiorem reordinatio pluribus vocatur nominibus. Dicitur a B. P. N. Joanne a Cruce, Libro 1 Ascensus Montis Carmeli,« nox obscura sensus:»cum enim appeti-tus contra propriaminclinationem, a ratione per viam quam nescit ducatur, eique connaturalia subtrahantur objecta, quasi cajcus

THACT. II. DE PURGAT. ACT. I'AllTIS AFFECT.

dicitur in tenebris ambulare. Scd frequentius ac communius voca-tur raortificatio, juxta illud Apostoli adColoss. 3 :« Mortificate membra, qiuo simt super terrain.» Mortificatie quidem, et non mors: nunquam enini appetitus totaliter extinguitnr, in quo mors esset; sed plurimura debilitatur, in quo consistitmortificatio; qiue dicitur spontanea liberaque anima) a vita carnali separatie, ac vi-rium anima) tam interiorum quam exteriorum, tum al) illicitis tuin ab imperfectis operibus segregatie.

Mortificatie partis inferioris est vivificatio superioris : quo nara-que magis premitur inferior, eo superior magis respirat; unde ait Bernardus, Serm. 72 in Cantica: « Qiueris in quo sit respiratie ista? In eo si incipiat spiritus vicissiin concupiscere adversus car-nem: liuic si repugnes, respiras; si spirilu facta carnis mortificas, respirasti; si ham; cum vitiis et concupiscentiis suis crucifigis, re-spirasti. Castigo, inquit, Paulus, corpus meum :vox est respirantis, imo qui jam respirarat. Unde et tu fac similiter, ui te respirasse probes, ut diem denuo inspirantem tibi noveris illuxisse. »

Duplex est inorlificatio : una liominis exterioris, qua scilicet sensus externi mortificantur; alia liominis interioris, qua mortifi-cantur affect us interni. Utraque simul optima; qutelibet bona, dum-modo compartem non excludat: exterior quidem absque interiori parum prodest, interior absque exteriori diu durare nequit, quamvis sit potior exteriori. Quod mortificatio exterior absque interiori pa-rum prosit, docet Cyprianus, de Duplici Martyr., dicens : «Neque. enim locus desertus, saccus pro veste, legumen pro cibo, neque. jejunia, neque chameunise (seu liumicubationes) monaclium absol-vunt : sub Ms involucris interdum latet animus valde mundanus; quud ita deprehenditur, siadmunus aliquod ecclesiasticum vocen-tur, ubi videas quosdam ex illis facillime vinei deliciis, impatien-tiores injuriarum, appetentiores vindictic quam quivis alius sit ex media plebe. Quid causa; est ? Quoniam corpus exercuerunt magis quam animum, cum beatus Paulus doceat quod exercitatio corporalis ad modicum utilis est, pietas ad omnia valet.»

Rursus utraque mortificatio vel est ab illicitis, vel a quibusdani licitis: est mortificatio ab illicitis, cum sensus externos, aut affectum internum cohibemus, no tendant ad objocta probibita; est mortificatio a licitis, cum eosdem sensus aut affectum propter Deum continemus, no in aliquibus licitis suam capiantrecreationem.«Mor-

20

P.vnsi. TI1E0L. MÏST. DE VU PURGAT1VA.

tificatio ab illicitis cupiditatem comprimit, ait Bernardus, ut non eamus post concupiscentias nostras; mortificatio vero in licitis ne-cessitatem angustat, ut paucis contenta rcs param necessarias omittat.» Estautem apprime utile nonnulla licitaabscindere, non solum ut, consilia sectantes, abundantiorem mercedem accipiaraus, vcrum etiam ut, assueti ad relinquenda licita qiue plaeent, facilius illicita, cum nos inescaro tentaveriut, relinquamus : propterea di-cit Gregorius,quot; 5 Moralium, C. 8 ; « Solus in illicitis non cadit, qui se aliquando et a licitis caute restringit. »

Quam sit necessaria appetitus mortificatio singulis hominibus quantum ad illicita, nullus est qui non statira concludat, dnm lo-gerit qutc supra dicta sunt, tam circa peccatorum evacualionem, quam circa vitiorum eradicationem, ubi referuntur motiva intel-lectum ac voluntatem convincentia, propter quse ab illicitis est abstinendum; qua3 mme omittimus, ne sajpius eadem repetamus. Quam vero sit necessaria mortificatio quantum ad licita, facile col-ligitur ex doctrina tum speculativa tum practica Christi Domini, veritatis Magistri, qui passim in Evangelio legitur viam crucis praj-dicasse, abnegationem sui, rerum item omnium abnegationem, qiue perfectam indicant appetitus mortificationem ; et liane doctrinam in seipso complevit ab instanti suae nativitatis sacratissima) usque ad mortem crucis. Cujus exemplo fideles ejus discipuli crucis mortificationem jugiter in suo corpore propter ejus amorem por-tarunt.

Si cunctis est necessaria appetitus mortificatio etiam a licitis, cum sit, juxta sanctum Leonem Papam, « interfectio cupiditatis, occisio vitiorum, declinatio vanitatis, et abdicatie omnis erroris,» muite magis est necessaria justis hominibus, qui ad summam per-fectionem aspirant. Hoe intellexerunt omnes religiosorum ordinmn fundatores, dum perfecte vivendi modum instituentes, prajcipuam exercendse mortificationis curam liabuenmt. Omnia religiosi status exercitia mortificationem prseferunt et pradicant; unde Cassianus, Collatione 19, Cap. 8, dicit: « Hujus vitie finis est, omnes nostras mortificare et crucifigere voluntates, ac secundum evangelica) per-fcctionis salutare mandatum, nihil de crastino cogitare. Absurdum est autem et satis miserum, in arrepto melioris vitse proposito, solo corpore ei non animo permanere. »

Hanc necessitatem mortificationis probat Basilius, in Kegula,

TRACT. II. DE 1'UIUi.vT. ACT. PARTIS AFFECT. 315

comparatione apta: ^ Utin corporibus, ait, necessario et demi ilia debent, quae supervacanea sunt, et quic absunt apponi; sic idem quoque nobis in animis nostris servandum est, ut quu: alicna sunt scilicet amanderaus, et qiias idoneaadsciscainus.» In hac necessitate movtiiicatiouis magnam apponit Ambrosius utilitatem, dum ait: «Arbor vitai crux est Christi. ex qua si pomumabuegationis accipia-mus, et a pravis nostris aflectibus fugiamus, certissime in perpetuum vivemus.Putentinsani horaineset juxta legem carnis viventes, quod nos mortificatio perimit, quia ad horam camera nonnullo pallore afficit, et nos modestiae servientes a laudibus huraanis al)-scondit. Patent, inquam hoc, nam certum est quod ipsi falluntur, et nos mortificatione non morimur, sed vivimus, juxta dictum Apo-stoli: « Si spiritu facta carnis mortiflcaveritis, vivetis. »

ARTICULUS II.

MOTIVA PROPTER QUyE NECESSARIA EST APPETITUS MORTIFICATIO.

Pluriraa sunt motiva, propter qure necessaria est appetitus mortificatio. Sed primum et potissimumest, quod est gratum Deo sacrifi-cium in homine justo, et gratissimum holocaustum in homine per-fecto, utdocet Richardus de S. Victore in Psalmum28,dicens :«Nil ita llagrat Domino in odorem suavitatis, quam si mactetur ei vitu-lus proprise voluntatis; sed quam acceptus erit hie voluntatis pro-priaj vitulus, si ilium in amplectenda mortificatione tam nobis necessaria mactemus, etsidum perpetuo nos cohibemus, eum in juge sacrificium convenamus! »Et certe hoc demonstratur exemplo, non solum omnium sanctorum, quibus Deus tanquam dilectis suisamicis calicem mortificationis et attlictlonis abundepropinat, verum etiam unici Filii sui, in quo sibi bene complacuit; ei mimque in arbore crucis hujusmodi calicem supereffluentem pneparavit, et tunc tam acceptum sui sacrificium obtulit, ut fuerit exauditus pro sua reve-rentia, et opus nostra redemptionis perfecerit. Quid gratius Deo in filiis adoptivis, quam assiinilari dilectissimo Filio naturali? Quae doctrina sic vera est, ut etiam in impiis accepta sit Deo mortificatio

1'AtiS 1. TUKOL. MY ST. DE VIA PURUAT1VA.

voluntavie suscepta, ut constat in Kmivitis, ot in Achab, cui Deus pepercit, cum humiliatum vidisset.

Secundum motivura est, quod mortificatione peccata minuuntur, si cut et poena cis debita, vitia extinguntur, ac tentatioues vincun-tur. Quod mortificatione peccata minuautur, docet Bernardus, Ser-mone primo de Jejunio, dicens: « Jejunet oeulus a curiosis aspe-ctibus et omui petulantia, qui male liber vagabatur in culpa; jejunet auris nequiter pruriens a fabulis et rumoribus, et qusecumque otiosa sunt, et ad salutem minime pertinentia; jejunet lingua a detractione et murmuratione, ab inutilibus, vanis atque scurrilibus verbis, interdum quoque ob gravitatem silentii, et ab ipsis qua3 videri poterant necessaria; jejunet manus ab otiosis signis, et ab operibus omnibus, qusecumque non sunt imperata; sed et multo magis anima ipsa jejunet a vitiis, et propria voluntate sua; etenini sine jejunio hoe castéra a Domino reprobantur. » liatio autem hu jus est, quia qui proprio salisfacit appetitui in omnibus, ctiam tantum licitis, facile cadet ad illicita qua) sunt ejusdemnaturre pliysica), appetitus namque nunquam dicit: sufficit.Quodetiam mortificatione minuatur poena peccatis debita, certum est de fide: nam sacra Scriptura passim prtedicat opera mortificationis, itt jejuuii et simi-lia, ad satisfaciendum pro peccatis, et hoc observat Ecclesia; unde A.ugustinus ait,de Vera et Falsa Religione:«Abstineat a multis licitis, qui per libertatem arbitrii commisit illicita.» Et, Tractatu de Utilitate Jejunii, Capite secundo, ait: « Quod si tentator sugges-serit: quid facis quia jejunas? defraudas animam tuam, non ei das quod earn delectat, tibi ipsi ingeris poenam, tuus ipse tortor et cruciator existis; Deo ergo placet, quia te crucias ? ergo crudelis qui delectatur poonis tuis; responde hujusmodi tentatori : excru-cio me plane, ut ille parcat; do de me poenas, ut ille subveniat, ut placeam oculis ejus, ut delectem suavitatem ejus; nam et victima excruciatur, ut in aram imponatur. » Quod mortificatione vitia extinguantur, docet Apostolus, ad Galatas 5, dicens:« Qui autem sunt Christi, carnem suam crucifixerunt cum vitiis et coucupis-centiis.» Et Richardus a Sancto Victore, ad Psalm. 90, ait: « Car-nalia vitia triumphamus per disciplinam corporis, spiritualia vero per disciplinam cordis. Copiosior est corruptie spiritualis quam cor-ruptio corporalis; congressioque spiritualium vitiorum multo den-sior est, quam congressio vitiorum corporalium: contra hos utros-

#

TRACT. II. DEPURGAT. ACT. PARTIS AFFECT.

que anima) hostes oportefc sane fortiter climicare; et alii quidetn conterendi sunt corporis afflictione, alii autem affligendi cordis con-tritiono.» Hujus ratio est manifesta: nam vitia extinguntur, vel per cessationem propriorum actimm, vel etiam efflcacius per actus con-trarianim virtntum. Per mortificationem autem et abstinemus ab actibus vitiorum, et actus virtntum exercemns; uncle Augustinus Serra. 20 de Sanctis, Cap. 5, ait: « Duo sunt abstinentise et crucis genera : unum corporale, aliud spirituale; uunm a potu atque epulis temperare, appetitum gulic a delectationibus et mollissimis sua-vitatibns coercere, ab iis quae per tactum, et gustum, visumque decipiunt, sensum viriliter revocare, ac violenter abstrahere; alteram abstinentia) et crucis genus est pretiosius atquo sublimius, motus animi regere, et pertnrbationes illius modestifo tranquilli-tate placare, irse ac superbise impetus, quasiferam bestiam refrenare, litigare quotidie contra vitia sua, increpare se quadam censura austeritatis et virtutis, et rixam quodammodo cum homine inte-riore conserere. Pretiosa in conspectu Dei et gloriosa crux, cogita-tiones malas in potestatem redigere, voluntates proprias abnegare, easque interiori examinatione discutcre, et regentis imperio subju-gare; asermone atquo opere, quo anima Iseditur, tanquam a cibis noxiis abstinere, et sensum abiis, qua; contraria sunt,spirituali tom-perantia sobrium custodire. » Quod mortilicatione tentationes vin-cantur, sire procedant ab hoste domestico sive ab extraneo, docet Basilius, Oratione 21, do Felicitate, dicens:« Quamvis navis guber-natori concessum non sit tranquillitatem mari pro arbitrio et volun-tate imponere; nobis tamen integrum est, vitam quietam, omnique vacantem perturbatione constituere, si nimirum internos tumultus, qui ab affectionibus externis proficisci solent, sedaverimus, et men-tem iis, qua; extrinsecus accidunt, altiorem constitueriraus; siqui-dem illi, qui nimis magnum studium et curam in res mundi istius conferant, tanquam volucres carnosae frustra alas liabentes, una cum esculentis suis deorsum trahuntur.» Hujus quoque ratio manifesta est: nam proprium est mortificationis contra motus omnes inordinatos, qui procedunt a tentationibus, insurgere, eosque debel-lare; imo perfecta mortificatie praavenit, ut plurimum, occasiones tcntationum, dum sensus omnes externos coercet ne illis occupen-tur, quamvis alias Ileitis, unde minima teutationum occasio possit exurgere; quod est de tentationibus perfectissimo modo victoriam reportare, ac gloriosissime de illis triumphare.

PAKS I. TIIEOL. MYST. DE VIA PUP.fcATIVA

Tertium motivnm est, quod mortificatione refrsenatur appetitus, ac impedimitur ouniia ac sino-ula dam na, tam positiva quam pviva-tiva, qtiïc eausare solet quando est inordinatus. Sciendumigitur est, quod appetitus inordinatus duo principalia causat damna in anima cui dominatur, de quibus IJ. P. N. Joannes a Cruce fuse discurrit, Libro 1 Ascensus Montis Cameli,Cap. G, et sequentibiis. Primuniest privativum, secundum positivum. Privativum in hoe consistit, quod talis appetitus privat animam divino Spiritu, sensum omnem devo-tionis extinguens. Positivum autem, quod est multiplex, in hoe consistit quod appetitus hujusmodi animam fatigat, torquet, offuscat, foodat et debilitat. Qua; duo mala indicantur a Domino, Jeremiae 2: «Duo mala fecit populus meus: me dereliquerunt fontem aquas viva;, et fodenmt sibi cisternas, cistevnas dissipatas qua3 continere non valent aquas.» Quantum ad damnum illud privativum. certum est quod, quando anima adlneret inordinate alicui creaturse, si ha;c inordinatio sit totalis, statiiu et gratiam sanctificantem et inhabitantem Spiritum Sanctum amittit; si vero talis inordinatio non sit totalis, semper animam privat fervore charitatis et intimo sensu devotionis ac divini Spiritus; Iidqc enim contra-ria conjungi non possunt: Creator et creatura, sensuale et spiri-tuale, visibile et invisibile, temporale et seternum, cibus coelestis omnino spiritualis et cibus sensuum omnino sensibilis, nuditas Cbristi et afl'ectus ad creaturas. Animse igitur, cui dominatur appetitus inordinatus, non solet Deus communicare cibum splri-tualem filiorum Dei; propterea Christus Dominus dixit: « Non est bonum sumere panem filiorum, et mittere canibus. » Solus ille cibus potest animam satiare, cum tarnen non possit ex creaturis solidus aliquis cibus haberi, sed aliquse tantum perexigme mica3, quibus irritatur potius appetitus quam satietur; unde dicitur, Psalmo 58, de hujusmodi anima : « Famem patientur ut canes, et circuibunt civitatem; si vero pon fuerint saturati, etmurmurabunt.» Quantum vero ad damnum multiplex positivum, certum est primo, quod appetitus inordinatus fatigat animam, juxta illud Isaïse, quinquage-simo septimo : « Cor impii quasi mare fervens, quod quiescere non potest; » quamvis enim se anima nunc ad banc, nunc ad iilara convertat creaturam, lassa tamen et vacua remanet; unde Isaiae nono dicitur:« Declinabit ad dexteram, et esuriet, et comedet; ad sinistram, et non saturabitur; » et, capite vigesimo nono :« Lassus

TRACT. II. DE POIifiAT. ACT. PARTIS AFFECT.

adhuc sitit, et anima ejus vacua est. » Certum est secimclo, quod torquet aniinam : de quadara enim dicitur, Judicum decimo sexto, qui»tali torquebatur appetitu, quod «defccit anima ejus, et ad mortem usque lassata est;» hujusmodi namque appetitus sicut onus grave gravatus est super animam, et jugum ejus est intolerabile, cum tamen jugum Christi sit suave et onus ejus leve ; unde invi-tat: « Venite ad me omnes, qui laboratis et onerati estis, et ego reficiam vos; » et, Isaia3 55 ; « Omnes sitientes venite ad aquas, et qui non habetis argentum, properate, emite et comedite, venite, emite absque argento, et absque ulla commutatioue vinum et lac ; quare appenditis argentum non in panibus; et laborem vestrum non in saturitate ? Audite audientes me, et comedite bonum, et delectabitur in crassitudine anima vostra. » Merito dixit Augu-stinus :« Jussisti Domine, et factum est, ut inordinatus animus sit sib! poena.» Quod si aliquando talis appetitus placeat,postoa tamen justo Dei judicio magis displicet, secundum illud Apocal. 18: « Quantum glorificavit se, et in delieiis fuit, tantum date illi tor-mentum et luctum.» Certum est tertio, quod appetitus inordinatus offuscat animam, juxta illud Psalrai39: « Comprelienderunt me iniquitates mese, et non potui ut viderem; » excitato namque ac sseviente inordinate appetitu, turbatur anima, et rationis lumen impeditur ; de hujusmodi, qui ad similem statum csecitatis deve-nerunt,dicitur Jonre 4, in eorum persona: « palpavimus sicut Cit'ci parietem et quasi absque oculis attrectavimus, impegimus meridie quasi in tenebris ; » unde, sicut illis qui habent ante oculos vitrum viride, rubrum, flavum, aut alterius coloris, omnia ejusdem esse colons apparent, sic qui prseventus est aliquo appetitu inordinate, cuncta qu;c considerat, sub ejus affectu inordinate videt. Certum est quarto, quod appetitus inordinatus fcedat animam, juxta illud Ecclesiastici 13:« Qui tetigerit picein, inquinabitur ab ea; » et sicut reptilia immunda foedant locum ubi roperiuntur, sic appetitus inordinati quasi reptilia fccdant animam, ubi foventur ; de quibus dicitur Ezecliielis 8 : « Et dixit ad mo, ingredere et vide abomina-tiones pessimas, quas isti faciunt bic; et ingressus vidi, et ccce om-nis similitude reptilium etanimalium, abominatio, et universa idola domus Israël depicta erant in pariete in circuitu per totum.» Certum est denique, quod appetitus inordinatus debilitat animam : propterea Jacob dixit primogenito suo Ruben, qui simili fuerat appe-

PAUS 1. TIIHOL. JIYST. DE VIA PURC.ATIVA.

titu clevictxis: « Effusus es sicut aqun,, non crescas ; » et ratio est manifesta : nam talis appetitus totaliter animam possidet; undo sic earn occnpat in suis desideriis adimplendis, qnod de virtutibus acquirendis nee cogitet; et si cogitaret, tota virtus ipsins ab illo appetitu exhauriretnr, appetitus namque snnt quasi sanguisugse, de quibus dicitnr Proverbiorum 30; « Sanguisugse sunt lili;c ejus, dicentes, affer, affer.» H;oc omnia damna simul vitantur permor-tificationom, qua non solum appetitus ab illicitis retrahifcur, sed etiam continetnr ne multis alias licitis adhfereat; et sic anima pe-nitus libera, ac suorum appetituum domina, potest virtutum exer-citio vacare.

Quartum motivum est, quod mortificatione facile virtutes aequi-runtur : nam, ut docet D. Thomas, 1. 2, Q. 59, Art. 1, « virtus pra-requirit passiones sodatas, et consequenter appetitus moderatos; objectum enim virtutis est bonum morale, qnod scilicet est con-formo lumini rationis, lumen autem rationis offuscatur per passiones et appetitus immoderatos ; unde tune non potest operationes regnlare.» Hoe docent communiter sancti Patres. Hieronymus in 28 Job, ubi dicitur do sapientia quod « nescit homo pretium ejus, nee invenitur in terra euaviterviventiura,» sic ait: « Hanc sapien-tiam timoris Dei non habet quispiam, nisi carnem suam crucifixerit cum vitiis et concnpiscentiis, nisi vixerit ut Paulus Apostolus, et omnes sancti in tribulationibus, persecutionibus, angustiis, et pres-suris ; et ideo süaviter sunt dicti vivere illi, qui nullo jugo disci-plinse tenentur, et effrenes ac pra;cipites in labem prorumpunt vi-tiorum. » Et alibi dicit: « Tantum proficies, quantum tibi ipsi vim intulcris. » Augustinus, Tractatu 80 in Joannem, dicit de dis-cipulis Cbristi, quod« mundi quidem sunt, sed ut crescant fructibua adbuc sunt ampliusabnegatione mundandi, ueque enim, nisi mundi essent, fructum ferro potuissent,, nee nisi amplius mundarentur, ad perfectionem fructus venissent; quare mundat mundos, hoe est fructuosos, ut tanto sint frnctuosiores, quanto mundiores: qui autem non putantur atque purgantur, paulatim steriles fiunt; ideoque dictum est de vinea Domini Sabaoth :«Non putabitur, et non fodie-tur, et ascendent vepres et spincc. gt;- Tandem Gregorius, Libro septimo Moralium, Capite decimo, ait: « Omnis ascensns in labore est, descensus in voluptate, quia per adnisum gressus ad superiora ten-ditnr, per remissionem vero ad inferiora declinatur ; ad mentis

TRACT. II. DE VUUOAT. ACT. PARTIS AFFKCT.

enim verticem saxum subvehere magni laboris est, idoniqno a sum-mis ad ima dimittere labor uon est; sine mora videlicet proruit, qui magnis conatibus ad summa pervenit.» Si ergo uos non quidem ad infimum mentis, sed ad culmen usque virtutis ascendere volu-mus, necesse est ut plusquam ordinarie laboremus; qui sane labor magnam nature violentiam inferendam habet, et satis difficilem mortiticationem involvit.

Quintum motivum est, quod mortificatione bic in via beatitude inchoatur, cum enimhsec prsesens vita sit plena multis occasioni-bus patiendi, soli illi leves inveniunt labores, qui per mortificatio-nem eos propter Deum inquirunt; alii vero quoscumque labores gravissimos sentiunt, qui sibi plus nimio parcentes, cos pro viribus fugiunt; imo qui labores quscruut, tandem dulces inveniunt. Audi Thomam a Kempis, Libro 2 de Imitatione Cbristi, C. 12, sic docen-tem : « Eccc in crucetotum constat, etin moriendo totum jacet, et non est alia via ad vitam et ad veram internam pacem, nisi via sanctai crncis et quotidians mortificationis : ambulaubi vis, qiucve quodcumque volueris, et non invenies altiorem viam supra, nec securiorem viam infra, nisi viam sanctas crucis ; dispone et ordina omnia secundum tunm veile et videre, et uon invenies nisi semper aliquidpati debere, aut sponte aut invite; et ita crucem semper invenies: aut enim in corpore dolorem senties,aut in anima spiritus tribulatiónem sustinebis; interdum a Deo relinqueris, interdum a proximo exerceberis, et, quod amplius est, sspe tibimetipsi gravis eris; nec tarnen aliquo remedie vel solatio liberari sen alleviari po-teris, sed, donee Deus voluerit, oportet ut sustinoas. Vult enim Deus, ut tribulatiónem sine consolatione pati discas, et ut illi totaliter te subjicias, et bumilior ex tribulatione fias. Nemo ita cordia-liter sentit passionem Cbristi, sicut is cui contigerit similia pati. Crux ergo semper parata est, et ubique te expectat: non potes effu-gere, ubicumque cucurreris, quia quocumque iveris, teipsum tecum portas, et semper teipsum invenies; converte te supra, converte te infra, converte te extra, converte te intra, et in bis omnibus invenies crucem; et necesse estte ubique tenere patientiam,si internam vis habere pacem, et perpetuam promereri coronam. Si libenter crucem portas, portabit te, et ducet te ad desideratum finem, ubi scilicet finis patiendi erit, quamvis bic non erit; si invite portas, onus tibi facis, et teipsum magis gravas; et tamen oportet ut sus-

PAUS I. TIIF.OL. MYST. DE VIA PünGVTlVA.

tineas; si abjicis unam crncem, aliam proculdubio invenies, et for-sitangraviorem. »

Crnx omnes sequitur, fugicntibus ins tal et unjet;

Est in se levis, est omnibus una gravis.

Si fugis, kmc sequitur; si car ris, currit et illa ;

Si sistis, sistit: nemo latere potest.

Si montem suheas, nullo defessa labore Per latum semper te eomitalur iter;

. Si mare transeurras, mediis tecum ambulat umlis,

Undas et navem, vela viamyue regit;

Si In naufragium timeas, nequit illa timere,

Namquc in naufragiis tnta inanere solel;

Si castrum ingrediens tormentis incenia cingas,

Nee tu, nee locus hie a cruce tutus er it;

Sen tu rex fucris, sen prinecps, sire monarcha,

Angelus a dexlris crux tibi custos erit.

Cuicumque est similis: si crcscis, crescit et illa;

Quo tu major er is, crux tua major erit.

Vis fugiat'! consiste, amplectere; crux levis umhra est:

Obvius esto cruci, crux vclul umhra fugit.

Si fugias cru cis hastes, si comilcris amicos,

Confestim ipse crncis fidus amicus eris.

Sextum tandem motivum est (ut alia plura dimittamus), quod niortificatione, sen regia crncis via, pervenitur ad patriara : « Augusta est, dicit Salvator mundi, via qnaj ducit ad vitam, lata est via qnpo ducit ad perditionera.» Imo cum ipse, tanquam Unigenitus a Patre, glovise coelestis esset liseres, affirraat quod ad earn debuit pervenireper crucera; numquid non dixitduobus ex suis discipulis: « Nonne oportuit pati Christum, et itaintrare ingloriam suam ? » Quod expendens Thomas a Kempis, loco citato, ait: « Et quomodo tu aliam viara quïeris, quam liane regiam viam, quse est via sancta) crncis ? Tota vita Christi crux fuit et martyrium, et tu tibi quagt;ris requiem et gaudium : erras, erras, sialiud quseris quam pati tri-bulatioues; quia tota ista vita mortalis plena est miseriis, et cir-cumsignata crucibus ; et quauto altius quis in spiritu profecerit, tanto graviores sajpe cruces invenit, quia exilii sui poena magis ex amore crescit. Sed tarnen iste sic multipliciter afflictus non est

TRACT. II. DF PÜKOAT. ACT. P\IIT1S AFKECT.

sine levamine consolationis; quia fructum maximum silri sentit accrescere ex sufferentia su® crucis, nam, dnm sponte se ill! sub-jicit, omne onus tribulationis infiduciam divinje consolationis con-vertitur. »

ARTICULUS III.

MORTIFICATIO SPECIALITER EST NECESSARIA VIRIS CONTEMPIJATIVIS.

Si omnibus, qui pie volunt vivere in Christo necessaria est mortificatie, multo inn^is necessaria est viris contemplativis, qui ad sum mam aspirant perfectionem ; line scilicet duplici titulo, et quia sunt viri coutemplativi, et quia ad summam aspirant perfectionem; nam sine mortificatione non potest haberi contemplatie vel oratio mentalis, nee etiam potest acqniri summa perfectie, imo nee me-diocris ; quandoquidem qui mortificationem non amplectitur, vitam spiritualem aut rationalem ducere nequit, ut sigillatim os-tendetur.

Quantum ad primum, quod scilicet viris contemplativis necessaria est mortificatie, quia sine mortificatione non potest haberi contemplatie vel oratio mentalis, probatur, turn authoritate sanctorum Patrum ex sacra Scriptura, turn efficaci ratione. Tobise 12, liabetur: « Bona est oratio cum jejunio, » ubi conjungitur oratio mortificationi sub jejunio comprehensse. Canticorum 3, dicitur de sponsa, scilicet de anima fideli per contemplationem Deo conjun-cta : « Quse estista quae ascendit per desertum sicut virgula fumi, ex aromatibus myrrh;c et thuris ? » Et Sponsus ipse ccelestis, signi-ficare volens quomodo simul oratione ac mortificatione sponsa) tra-hatur, dicit, Canticorum 4: « Vadam ad montem myrrlise et ad collem thuris;» certum est enim quod per myrrham amaram intel-ligitnr mortificatio, qua) carni displicet ; per thus autem intelligi-tur oratio, juxta illud :« Dirigatur, Domine, oratio mea sicut incen-sum in conspectu tuo ; » et sic intelligunt communiter sancti Patres. Unde Sanctus Barnardus, Serm. 89 ex par vis, prredicta ex-ponens verba, sic ait:« Confessionem debet semper comitari myr-rha et thus, id est mortificatio carnis et oratio cordis; alteruna enim

PAUS I. Til KOL. MÏST. 111! VIA PÜRGATIVA .

sine altero ant param ant nihil proclest: nam si quis carnem mor-tificet, et orare dissimulot, superbus est, et dicitur ei: « Numquid mandiicabo carnes taurorum, ant sanguinem hircorum potabo ? » Item si oraverit, et carnem snam mortificare neglexerit, andiet: « Quid vocatis me, Domine, Domino, et non facitis quas dico ? » et illud : « Qui avertit faciem snam ne audiat legem, oratio ejus erit execrabilis. » ütrnmque ergo alterL suffragatur, duin constat qnod alteram sine altero reprobatur. Ricardus a S. Victore in Cantica, Cap. 9, in eadem verba sic ait: « Simul ascendit uterque fumus, mortificationis scilicet, et desiderii atque orationis ; quia alter ab altero fulcitur, itant neuter per se possit ascendere, vel Deo pla-cere : superna enim desiderare non possumus, nisi terrena despi-ciamns; et terrena non despicimus, nisi supernorum desiderio trahamur; absque delectatione enim cor esse non potest, sed aliqna ideo train necesse est, quia trahit sna queraque voluptas; unde, cum aliailli subtrahitur, ad aliam facilius inclinatur; et quia vacuum est, ad aliquid capiendnm amplius est dispositum. Tanto ergo ma-gis spiritualem delectationom admittit, quanto et consolationis terrenas expers est, et in aliquo delectari non cupit. » Ratio autem manifesta est: nam ad orationem mentalem, et mul to magis ad contemplationem requiritur maxima cordis tranquillitas,et puritas mentis, ut omnes fatentur ; si enim animus fuorit inquietus et im-purus, quomodo in Deo videndo et contemplando vacare poterit? Propterea Christus Dominus, Matthsei 5, dicit :■lt; Beati mundo corde, quoniam ipsi Deum videbunt; et Augustinus, Serm. 2 de Ascen-sione Domini, ait: «Deum videre vis, prius ergo cogita de corde mundando, et quicqnid ibi vides qnod Deo displicet, tollo. » Certum est autem, quod absque mortificatione non potest haheri cordis tranqnillitas, nee puritas mentis; appetitns siquidem inordinati, qui sola mortificatione interna cohibentur, cor ipsum quiescere non sinnnt, continnoqne perturbant; et apprehensionos sensibiles rerum sscculariuin, ac desideria carnis, qute sola mortificatione externa possunt excludi. cogitationibus impuris mentem foedant; undo sine mortificatione non potest haberi conteraplatio vel oratio meutalis : ex quomanifeste constat, quod mortificatie specialiter est necessa-riaviris contemplativis.

Quantum ad secundum, quod scilicet sine mortificatione non potest acquiri summa perfectie, ad quam aspirant viri contemplativi,

TRACT. II. Dl: 1'DRUAT. ACT. I'AUTIS All'KCT.

imo nec mediocris, probatuv autlioritate sanctorum Patrum, qui com-mimiter in liac doctrina convcniunt. Unde Cassianus, Libro 4 de Institutione, C. ^13, sic ait:« Mortificatione voluntatum, extirpantur atquc marcescunt vitia nniversa; expulsione vitiorum, vivtutes fruc-tificant atque succrescunt; pullulatione virtutuin, puritas cordis acquiritur; puritate cordis, apostoliciB charitatis perfectio possidc-tur. » Probatnr etiam ratione ex supradictis deduct a: summa perfectio hominis hi hoc consistit, quod ab oo cuncta moraliter mala removeantur perfecte, et in oo cuncta bona reperiantur, utita nihil sit in eo quod oculis divinse majestatis displiceat, et omnia sint in eo quse Deo placere possunt; constat autem ex dictis, quod per so-lam mortificationem removentur ab homine tam peccata quam vitia, quse sola sunt moraliter mala, et qu;c sola displicerepossunt oculis divimu majestatis, ac simul per camdem ponuntur in homine tam actus quam habitus virtutum, acquisitarum quidem eliective, infusarum autem simul cum gratia sanctificante, donis Spiritus Sancti, cceterisque charismalibus supernaturalibus, dispositive; quse sola sunt bona moraliter ac Deo placeutia: undo sine mortificatione non potest acquiri summa perfectio, ad quam aspirant iri contemplativi. Imo, cum sine prsedictis perfectio mediocris haberi non possit(ad perfectionem enim requiritur, quod peccata et vitia removeantur, et virtutes acquirantur, quod sine mortificatione fieri non posse diximus), sequitur quod sine mortificatione nec mediocris perfectio haberi possit. Confirmatur hoc totum : summa hominis perfectio secundum hoc considerari debet, quod ad eumdem redu-datur statum, a quo per peccatum primi parentis decidit, et quod Christo Domino perfecte assimiletur; Dens enim naturam humanam summe perfectam condiderat, et Christus Dominus, utpote Filius Dei naturalis unigenitus, est summe perfectus : manifestum est autem, quod per solam mortificationem homo reducitur ad statum innocentise, quantum fieri potest, dum per illam pars inferior supe-riori subordinatur refrsenatis ejus passionibus, et pars superior Deo subjicitur moderatis ejus affectibus; similiter per solam mortificationem homo perfecte Christo Domino assimilatur, ut de seipso fatetur Apostolus passim in suis Epistolis, ut dum ait, ad Galatas secundo:« Christo confixus sum cruci: vivo ego jam non ego, vivit vero in me Christus; » et, capite sexto :« MM autem, ait, absit gloriari, nisi in cruce Domini nostri Jesu Christi;»1. Cor. 2 ;«Non

PAUS I. TIIKOL. MÏSÏ. DE VIA PU11ÜAÏ1VA.

euim, inquit, judicavi me scire aliquid inter vos, nisi Jesum Christum, et hunc crucifixum; » et alibi dixit: « Sligmata Domini mei Jesu Christi in corpore meo porto. » Unde elt;,^fregie dixit S. Ephrem, de Fide:« Qui veie cnpit esseliomo Christi, seternisqne bonis sefrui-turum sperat, paupertatem divitias cum gaudio existimare debet, et afflictionem recreationem, asperitatem victus delicias, improperium honorem, et contumelias gloriam ducere; lucc enim vera servorum Dei gloria est: neque vero solum improperia ferre debet pugil ac miles Christi; quin et si forte divitise ob\ enerint, eas ut stercora respuere oportebit; si gloria et principatus, non extollatur et super-biat; si laudes atque honores hominum, ut quae nee sint quidem existimauda; quin etiam propter hujusmodi res, qiue habentur gloriosse, confundi et lugere oportet; et propter ejusmodi contra laitari et gaudere, qu» habentur vilia,et abjectaputantur.»Sedcon-ildere debet, qui sic Christo per mortificationem assimilatur, juxta promissum Apostoli, ad Kom. 8, asserentis, quod « erimus luuredes Dei, et cohajredes Christi, si tamen'compatimur, ut et conglorifice-mur; »et, 2 ad Tim. 2, quod «si commortui sumus, et convivemus; si sustinobimus, et conregnabimus. »

Quantum ad tertium, quod scilicet qui mortificationem non am-plectitur, vilam spiritualem aut rationalem ducere nequit, constat universali sanctorum Patrum authoritate. Augustinus, Serm. 18 in Joannem, dicit quod « si homo vivat secundum spiritum, imitatur angelos; yi secundum carnem sive appetitus immortificatos, imitatur bestias;» et, Serm. 50, ad fratres in eremo, dicit:«Qualis est in oculis hominum, qui inversis pcdibus ambulare videtur, talis est in oculis angelorum, cui propria caro dominatur. » Et D. Bernar-dus, Capite tertio Meditat. ait:« Dominam ancillari, et ancillam dominari, magna abusio est; » quod tunc contingit, cum ex defectu mortificationis pars inferior passionibus excitata pranvalet supe-riori; nam, ut ait S. Ambrosius in Psalm. 118:«Qui secundum corporis appetentiam vivit, caro est; qui secundum praecepta Dei, spiritus est. » Ratione etiam confirmatur : nam homo, constans ex anima spirituali rationali et came, quamdiu per mortificationem subter se continet appetitum suum, et dominatur illius, tamdiu vivit secundum ductum anima; spiritualis rationalis, ac proinde ducit vitam spiritualem et rationalem; sed, cum ex defectu mortificationis, per passiones et appetitus immoderatos subjugatur anima

TUACT. II. DE PLROAT. ACT. I'AllTIS Al'KECT. 327

corpori, et rationis lumen obtenebratur, tunc homo vivit ut manci-pium corporis sui, ac velut expers rationis, ac ita vitam spiritualem et rationalem ducere nequit. Cogitet. cum Seneca, Epist. 63, quantum inde sibi dedecus proveniat, et cum ipso dicat: « Major sum, et ad majoragenitus, quam ut mancipium sim mei corporis. »

ARTICULUS IV.

RAKI SUNT A1IIC1 MORTIFICATIONIS.

Cum tam utilis, tam necessaria, tam honesta, imo saepius tam dolectabilis sit mortificatio, minim est, quod tam paucos liabeat amicos, et tam multos inimicos, ex bis etiam qui vitam contem-plativam profitentur ; sod quod magis mirandum, et sanguineis deliendum lacrymis, est quod non desunt ex illis, qui mortificatio-nem tanquam inutilem reprobent, maxime externam, quasi sine ipsa perfectio cliaritatis et consummatie virtutum baberi possit, cum tamen contrarium experientia probetur : illos defiet Apostolus, velut « inimicos crucis Cbristi, quorum finis est interitus. »

Sed, illis Qimissis, ut fideles Cbristi servos, et maxime viros con-templativos ad mortificationis amorem excitemus, auream ïliomac a Kempis doctrinam, Libro 2 do Imitatione Cbristi, Cap. 11, propo-namus : « Habet, inquit, Jesus nunc multos amatores regni sui ccc-lestis, sed paucos bajulatores sute Crucis; multos babet desidera-tores consolationis, sed paucos tribulationis; plures invenit socios mensa;, sod paucos abstinentise: omnes cupiunt cum eo gaudere, pauci volunt pro eo aut cum eo aliquid sustinere; multi Jesum se-quuntur usque ad fractionem panis, sod pauci usque ad bibenckim calicem passionis; multi miracula ejus vencrantur, pauci ignomi-niam crucis sequuntur; multi Jesum diligunt, quamdiu adversa non contingunt; multi ilium laudant et benedicunt, quamdiu con-solationesaliquas ab ipso percipiunt: si autem Jesus se absconderit, et modicum eos reliquerit, aut in querimoniam vel dejectionemni-miam cadunt. »

Debent veri Cbristi discipuli, sic ejus amare Crucem, ut non solum earn libenter amplectantur, sed etiam semper et ubique, tam operibus quam verbis, Christum cum Apostolo prsedicent, et hunc

IMUS 1. TIIEOL. MYST. UE VIA PURGAT1VA.

cruciflxum ; nam, ut subjungit illo author, « qui Jesum propter Jesum, et non propter suam propriam aliquam consolationem dili-gunt, ipsum in omui tribulatione etangustia cordis, sicut in summa consolatioue, benedicunt; si nunquam eis consolationem dare vellet, ipsum tarnen somper laudarent, et semper gratias agere vellent. O quantum potest amor Jesu purus, nullo proprio commodo vel amore permixtus! Nonne omnes mercenariisunt dicendi, qui consolationes semper qimnmt V Nonue amatores sui magis quam Christi probantur, qui suacommoda et lucra semper meditantur ? Ubi invenitur talis, qui velit Ueo servire gratisPRaro invenitur tam spiritualis aliquis, qui omnibus sit uudatus.»

Ut quis lidelis amicus cruris et verae mortificationis judicetur, debet mortilicationem nunquam omittere, et sc in illa tam in magnis quaminparvis semper exercere. Quod nunquam sitomittenda mor-tiiiatio, docet Beruardus, Serm. 1, in die Pascha-, ubi sic ait: « Ita et nos quicumque sequimur Caput nostrum, tota die hac qua plas-mati et rcdempti sumus, non cessemusagere poenitentiam, non ces-semus tollere crucem nostram,'perseverantes in ea, sicut ipse per-severavit, donecdicat spiritus ut requiescamus alaboribus nostris: nominem audiamus, non carnem et sanguinem, non spiritum quem-libet, desceusum a cruce suadentem; persistamus in cruce, mo-riamur in cruce, deponamur aliorum manibus, nou nostra levitate: caput nostrum deposuere viri justi; nos ergo dignatione sua angeli sancti deponant, ut consummata viriliter die crucis, secunda quae post mortem est quiescamus suaviter, dormiamus i'oliciter in sepul-cris, expectantes beatam spem et adventum gloriae magni Dei, qui resuscitabit corpora nostra tertia demum die, configurata corpori claritatis sua;. » Prima igitur ratio, cur nunquam omittenda est mortificatie, sit imitatio Christi, qui noluit crucem deserere, nec ab illa descendere, etiamsi Judsei dicerentilli :«Christus Rex Israel, descendat nunc do cruce, ut videamus et credamus. »

Secunda ratio est, quia in mortificatione sunt arma militise nostra, quibus contra inimicos nostros viriliter pugnamus, cos gene-rose vincimus, et de illis victis gioriose triumphamus. Nunquam autem Christi fidelibus arma sunt deponenda, ne victi forte inimici vires resumentes eos incautos aggrediantur, et superent. Unde S. Prosper, Libre 2 de Vita contomplativa, C. 1, sicait:« Ca3terum in hac vita, quamvis strenue dimicemus, et, adjuvante Domino,

TBACT. II. DE PUBGAT. ACT. PARTIS AFFECT.

catervas hostium, quibus circumfundimur, prosternamus, tarnen si ab eis nolumas vinei, nunquara pugnare desinimus; uecvincen-tes secures faciunt viriliter desudata jam pnclia, sed rnagis sollicitant adversariorum rediviva certamina; ac sic, quia, secundum Scripturaj sacra; sermonem, tota humana vita teutatio est super terram, tunc est tentatio finienda, quando finitur et pugna; et tunc est finienda pugna, quando post hanc vitam succedit pugnse secura victoria. »

Tertia ratio est magis intrinseca : quia principaliter assumitnr mortificatie, ut vitia extinguantur ac radicitus extirpentur, inordi-nati modercntur affectus, et omnia Deo displicentia resecentur: seu ad hcec continua opus est mortificatione, utaffirmat Bernardus, Serm. 58, super Cantica, dicens :« Credite milii, et pntata repulln-lant, et effugata redeunt, et reaccenduntur extincta, et sopita de-nuo excitantur; parum est semel putasse, saepe putandum est; imo si fieri potest, semper, quia semper quod putari oporteat, si non dissimules, invenies. Quantumlibet in hoc corpore manens profece-ris, erras si vitia putas emortua, non magis suppressa; velis nolis, intra fines tuos habitat Jebusseus, subjugari potest, sed non exter-minari.» Cumque authoritatem Apostoli ad Kom. 7, attulisset, ubi conqueritur quod in ipso habitet peccatum, concludit: « Aut to ergo, si audes, prafer Apostolo, aut fatere cum illo te quoque vitiis non carere. »Inde est quod S. Ephrem, Exhortat. ad Pietatem,ait: « Bellum militum breve, sed monachi pugna, quoadusque migret ad Dominum, dnrat. »

Sanctus Bernardus, Serm. 7, Quadragesimse, tres ponit gradus mortificationis. Infimusest, abstinere a carnalibus desideriis, juxta illud 1 Petri 1.« Charissimi, obsecro vos tanquam advenas et pe-regrinos, abstinere vos a carnalibus desideriis, quse militant adver-sus animam;»nam, sicut ad vena et peregrinus non adhseretper affectum lis qu;c peregrinando videt, quia diutius illis frui nou permittitur, dum statim relinquere cogitur, sic Christi semis, qui cum Psalmista dicit,Psalmo 38: « Quoniam adveua ego sum apud te et peregrinus, sicut omnes patres mei;» et conqueritur, Psalmo 119, dicens: « Heu mihi, quiaiucolatusmens prolongatus est, » quia scit ex Apostolo, quod non habemus hie civitatem permanen -tem, sed futuram inquirimus, et quod, dum sumus in corpore, peregrinamur aDomino, non debet in his terrenis affectum collocare,

21

PAHSI. THEOL. MÏST. DE VIA PBBGATIVA.

sed per illa transiens ut peregrinus, debet ad coelestia jugiter aspi-rare; et ex his solum victum ac vestitum quserere, ut possit dicere cum Apostolo: «Habentes autem alimenta, et quibus tegamur, bis contenti sumus. » Eari sunt amici mortificationis, in boe etiam primo et iniimo gradu.

Secundus gradus et superior prsecedente, est se habere tanquara mortuum circa delicias et res hujus sseculi: « Mortui enim estis, ait Apostolus ad Coloss. 3, et vita vestraabsconuita est cum Christo in Deo.«Peregrinus potest advertere delicias terra, in qua peregri-natur, irao eis frui transeundo, sed mortuus non videt, non loquitur, nou sentit, non audit, non inflatur, nou irascitur: sic vere mortiti-catus non magis ad res hujus mundi attendit, ac si esset mortuus; unde nee delicias, nee injurias, nee aliud simile curat. Kariores sunt amici mortificationis in boe secundo gradu, qui magnus om-nino est,

Tertius ac supremus gradus mortificationis est,!humiliare semet-ipsum ad imitationem Christi usque ad mortem, mortem autem crucis. Rarissimi sunt in hoe gradu amici mortificationis; et ad ilium solummodo perveniunt, qui vitam suam vitaj et passioni Christi perfecte conformant. Hi sunt, qui cum Apostolo ad Gala-tas6, dicere possunt: « Mihi autem absit gloriari, nisi in Cruce Domini nostri Jesu Christi, per quem mihi mundus crucifixus est, et ego muudo;» et alibi: « Vivo ego, jam non ego, vivit vero in me Christus.»

Primi ergo sic mortificationi vacant, ut vix aliquid deliciarum cum timore Domini velint admittere; secundi sic mortificati sunt, ut, quasi mortui saeculo, nec ad delicias mundi attendant, et totum eorum desiderium sitinservire Deo ; tertii denique sic mortificationi sunt addicti, ut, crucifixi cum Christo, dicere possint cum Apostolo, 2 Cor. 7 :« Eepletus sum consolatione, superabundo gaudio inomni tribulatione. »

«Pensemus ergo singuli, concludit Bernardus, in quo graduquisque sit positus, et studcamus proficere de die in diem, quoniam de virtute in virtutem videbitur Deus Deorum in Sion. Nec in exercitio morti-licationis debemus quiescere, donee ad tertium gradum ascendendo pervenerimus. » Quod si in principle difficultatem inmoitilicatione patimur,boc ideoest, quia» non est secundum hominem, ait Thomas a Kempis, Libro 2, de Imitatione Christi, Cap. 12, crucem portare,

TRACT. 11. DE PÜRGAT. ACT. PARTIS AFFECT.

crueem amare, corpus castigare et servituti subjicere, honores fugere, contumelias libenter sustinere, seipsura despicere, et despici optare, adversa quseque cum damnis perpeti, et nihil prosperitatis in hoe mundo desiderare. Si ad teipsum respicis, nihil hnjusmodi ex tc poteris; sed si in Domino confidis, dabitur tibi fortitudo de coclo, et subjicientuv ditioni tu» mundusetcaro; sed nee inimicum diabo-lum timebis, si fueris fide armatus, et Cruce Christi signatus. Pone te ergo, sicut bonus et iidelis servus Christi, ad portandam viri-liter Crueem Domini tui pro te ex amore crucifixi. Prapara te ad toleranda multa adversa et varia incommoda in hac misera vita; quia sic tecum erit, ubicumque fueris; et sic revera invenies, ubi-cumque latueris. Quando ad hoc veneris, quod tribulatio tibi duleis est, et sapit pro Christo, tunc bene tecum esse testima, quia inve-nisti paradisum in terra. Quamdiu pati grave tibi est, et i'ugere queuris, tamdiu male habebis, et sequetur te ubique fuga tribula-tionis. Seias pro certo, quia morientem te oportet dueere vitam; et quanto quisque plus sibi moritur, tanto magis Deo vivere ineipit. Nemo aptus est ad comprehendendum ccelestia, nisi se submiserit ad portandum pro Christo adversa. Nihil Deo aceeptius, nihil tibi salubrius in mundo isto, quam libenter pati pro Christo, et si eli-gendum tibi esset, magis optare deberes pro Christo adversa pati, quam multis eonsolationibus recreari, quia Christo similior esses, et omnibus sanctis magis conformior.»

ARTICULUS V.

DE MORTIFICATIONE EXÏERIÜRIS HOMINIS.

Ut conceptum mortifieationis desiderium ad praxim redueamus, recolendum est ex supradietis, quod mortificatie alia est exterior, alia interior; exterior oeeupatur in moderandis sensibus extemis, et in subjugando corpore; interior autem in refrsenandis affeetibus internis animae. Ineipimus autem a mortificatione exterioris liomi-nis; mortifieatio namque sensuum exteriorum et corporis praee-dere debet mortiflcationem affectuum interiorum anima;, turn quia exterior mortifieatio radix est interioris, nam interior affectuum or-

l'ARS 1. TIIEOL. 51ÏST. DE VIA PUUOATlVA.

dinatio sicut et inordinatio, ab externa sensuum ordinatione vel inordinatione dependet, turn quia exterior mortiflcatio est facilior, a facilioribus autem est incipiendum, ut sic paulatim crescente virtute, ac partira subjugatis inimicis, integrampostmodum victo-riam gloriose reportemus. In pnesenti igitur articulo, de mortiflca-tione exterioris liominis disserimus; in sequenti, de mortificatione iutcrioris liominis disseremus.

Ut autem sigillatim et ordinate procedamus, de singulorum sensuum exteriorum mortificatione breviter agemus, quse maxime viris contemplativis est necessaria; nam, ut ait S. Gregorius, Lib. 21 Moralium,Cap.2,« visus, auditus, gustus, odoratus, et (actus, quasi qusedam vi;c mentis sunt, quibus foras veniat, et ea quae extra ejus sunt substantiam concupiscat; per bos enim corporis sensus, quasi per fenestras quasdam, extcriora quseque anima respicit, respiciens concupiscit; bine etenim Jeremias ait: 'Ascendit mors per fenestras nostras, ingressa est domos nostras.»

Visus est primus et perfectissimus sensuura exteriorum, seel etiam periculosissimus, nisi per mortificationem custodiatur: cum enimvisio bat ex prajsentia reali ipsius objecti, quam supponit, et objectum prsesens plus moveat quam absens (actio namque procedii ex conjunctione objecti cum potentia, qua; major est, dum objectum est realiter praesens, quam dum est tantum intentionaliter praesens et realiter absens), sequitur quod object a lasciva, qu;i! passim occur-runt, et sunt appetitui sensitivo maxime conformia, videntem valde moveant, et ad pravas cogitationes excitent, ita quod ipsum videre sit quodammodo cogitare, juxta illud Job, Cap. 31 :« Pepigi foedus cum oculis meis, ut ne cogitarem quidem de virgine. » Inde est, quod hie sensus nou mortificatus est admodum periculosus; undo dicit Jeremias, Tren. 3 :« Oculus mens deprajdatus est ani-mam meam,» quia sufficit unica visio incircumspecta ad deprae-danda cuncta animae bona, sive ad perdenda cuncta merita. Propterea dicit S. Dorot., Doctr. 21, Interrog. 3 : « Consuesce non circumferre oculos ad alieua et vana, base enim deperire faciunt labores omncs monasticos.» S. Cyprianus, libro de Spec-tac., referens periculum evidens, ad quod visus immortificatus adducit, sic loquitur: « Fugienda sunt ista christianis lidelibus tam vana, tam perniciosa, tam sacrilega spectacula; et oculi nostri sunt et aures custodienda;: cito in hoc assuescimus, quod audimus,

TUACT. II. DE PURÜAT. ACT. I'ARTIS AFFECT.

scelere; nam cum mens hominis ad vitia ipsa ducatur, sibi quid faciet, si habuerit exempla naturae corporis lubrica) ? Qua) sponte corruet, quid faciet si fuerit impulsa ? Avocandus est animus ab istis. gt; Posset hsec doctrina multiplici exemplo confirmari, inci-piendo a prima muliere, cujus visio inconsiderata fuit origo perdi-tionis generis humani; vidit enim quod bonum esset lignum ad vescendum, unde doliquit, et virum decepit. Vidit fortissimus Samson mulierem in finibus Philistiim nomine Dalilam, adamavit ipsam, unde postea fortitudinem, libertatem, oculos et vitam per-didit. Vidit David generosissimus Bersabee se lavantem, ojusque pulchritudine vincitur, qui toties de suis triumpliaverat inimicis ; unde primo commisit adulterium, deinde homicidium, propter quod divino judiciotam multipliciter afflictus est. Vidit Salomon sapien-tissimus mulieres alienigenas, quas tam inordinate dilexit, ut se totaliter illis subjecerit, et illas sibi permiserit dominari; unde contigit quod amore illarum idolis templa construxerit, sacrifica-verit, thus adhibuerit, et dubitatur au de tali stultitia resipuerit, ac poonitentiam egerit, qua misericordiam Dei ac veniam merucrit obtinere. Quis raodo non pavebit? Quis mortificationem oculorum negliget? Audi Hieronymum ad Nepotianum sic loquentom ;«Nee Samsone fortior, nee Davide sanctior, uec Salomone poteris esse sapientior; memento semper, quod paradisi colonum do possessione sua muiier ejecit, unde ait quidam ;

Adam, Samsonetn, Petrum, Davidcm, Salomonem Dccepit muiier: quis modo UUus erit ? »

Unde concludendem est cum Hugone de S. Victore, in liegulam Cap. G: «Quia per illicitum visum coucupiscentia oritur, per quam integritas mentis violatur, necesse est, ut semper servus Dei visum suum reprimat, ne per concupiscentiamet per immunditiam cordis Deum olfendat. »Propterea qui vere studet oculorum mortificationi, debet consilium Spiritus Sancti, EcclesiasticiO, traditumsequi, quo dicitur:«Ne respicias mulieremmultivolam (id est, ut aliqui inter-pretantur, ad multorum concupiscentiam evolantem), ne forto inci-das in laqueos illius; virgiuem ne conspicias, ne forto scandali-zeris ia decore illius; averte faciem tuam a muliere compta, et ne circumspicias speciem alienam: propter speciem mulieris multi perierunt, et ex lioc coucupiscentia quasi ignis exardescit. ^Üebot

PARS I. TirEOL. MYST. DE VIA PURGATIVA.

doinde,choreas, comccdias, et alia hujusmodi lascivadevitare, ac li-brosimpudicos, velamorem profanum sapientes non legere. Deni-que, si perfecte velit oculos mortificare, debet tantum necessaria et utilia ad spiritualem profectum respicere, rejectis vanis etinani-bus, ac non necessarlis: avertat oculos sues, ne videant vanitatcm.

Sequitur auditus, qui etiam valde periculosus est, nisi mortifica-tione reprimatur; quod multipliciter probari potest. Nam primo, si visus Evaj fuit inithim originalis peccati, auditus Ada) fuit ejus progressus : « Quia audisti, ait ei Dominus, vocem uxoris tuse, et comedisti de ligno, ex quo prscceperam tibi ne comederes, male-dicta terra in opere tuo. » De quo Petrus Chrysologus, Serm. 79, ait: « Cito cecidit, dum cito credidit, et dum facile dat aures ad mulieris auditum, se suosque pessimo addixit inimico. » Casum Salomonis,etsi inchoative ad visum mulierum alienigeuarum referre debeamus, perfecte tarnen et complete ad immortificatum ejus auditum, quo earum blanditias et persuasiones excepit, refert Augu-stinus, Libro 14, de Civitate Dei, Cap. 11, dicens ; lt;Nec Salomonem credibile est errore putasse idolis esse serviendum, sed blanditiis femineis ad ilia sacrilegia fuisse compulsum. » Debet igitur, qui suum desiderat mortificare auditum, conversationem et colloquia feminarum inutilia imprimis devitare (quod pari ratione suadetur mulieribus in ordine ad colloquia virorum); nam, ut ait Ambro-sius, 1, de Officiis: « Feminarum cum clericis nullo pacto conjun-cta permittitur conversatio. Janua diaboli, via iniquitatis, scorpio-nis percussio, nocivumque genus est femina; cum proximat, stinuüat, ignem accendit, flammigero igne percutit conscientiam pariter habitantis, et exurit fundamenta montium; si cum viris fe-minai habitent, viscarhim non deerit diaboli. » Debet deinde, ac majori diligentia, divertere auditum, si quid obsccenum et impu-dicum, vel etiam minus honestum dicatur; sicut et a cantibus impuris aut amoris, maxime si procedant a feminis. Audiat Augu-stinum, de Sing. Ohr., sic inculcantem : « De carbonibus scintilbr prosiliunt, de ferro rubigo nutritur, morbos aspides sibilant, et mulier fundit concupiscentise pestilentiam; in risum aliquando dissolvitur, nunc blanditias exhibet, et quod est venenosius super cuncta, psallere delectatur aut cantare, cujus cantu tolerabilius est audire basiliscum sibilautem. » Debet denique, ad perfectam auditus fnortificationera, ut plurimum saltern, nugas, scurrilitates,

TRACT. 11. DE rUU«AT. ACT. PARTIS AFFECT.

narrationes ridiculas, verba joculatoria, rumores sajculares, ac similia ad profectum spiritualom iuutilia fugere; semper vero murmurationes, detractiones et accusationes aliorum, ac proprias laudes devitare, ac tautum attendere ad necessaria et ^ltilia, qualia sunt verba Dei, sivc in publicis concionibns, sive in privatis conversationibus.

Odoratus etiam potest esse periculosus, si non debite mortificc-tur, quamvis multo majus in aliis sensibus periculum inveniatur, si non fuerint mortificati: undo viros apostolicos dedecet fra-grantiam odorum pra so ferro, qua) et alios solot scandalizare, et ipsos aliquando allicero ad mores effcminatos et lascivos; debet illis sufficere bonus heroicarum virtutum odor, et sil)i persuadere, juxta dictum Apostoli, 2 Cor. 2, quod « Christibonus odor sunt Deo in omni loco.» AudiantChrysostomum, Homilia4,de Lazaro, dicen-tem : « Miles es spiritualis; talis autem miles non dormit in lecto eburneo, sed hurai; non oblinitur unguentis, nam ista cura est meretriciis amoribus implicatorum, ac perditorum, scenicorum, mentisque deploratse liominum : te vero non oportet olere unguen-tum, sed spirare virtutem. Nihil immundius anima, quoties corpus talem habet fragantiam, corporis enim ac vestium fragantia arguit intus latere animum graveolentem et immundum, cum enim diabolus aggressus deliciis visitaverit animam, omnique vi-tiorum genere compleverit, tum et in corpore sua) corruptionis lectum oblinit unguentis : nec secus atque hi qui pituita nasi catarrhoque perpetuo laborant, et vestos, et maims, et faciem contaminant, eo quod subinde narium profluvium abstergunt; anima quoque istius pravi profluvii malitiam in corpus abstergit; quis enim prseclarum aliquid ant bona; frugis opinabitur de eo qui spi-rat unguenta? » Simili modo S. Ambrosius hujusmodi damnat odo-res in viris devotis, super 2 Cor. 2, dum ait: « Res enim, cum non videantur, per odorem tarnen cognoscuntur; quod si saeculares non series et graves, sed delicatos et dissolutos oles, quid minim si, quamvis sub habitu virtutis lateas, s:cciili amator videaris, et minus cautus judiceris ?» Debet igitur qui mortificationem odoratus procurat, quorumcumque odorum fragrantiam a se, a suis vestibus, et ab omnibus aliis ad se pertinontibus, ut a cella, si fuerit religiosus, penitus excludere. Debet deinde, malos aliquando odores propter Deum sustinere, qui directe ac positive mortiftcent

PARS I. ÏIIEOI-. MYST. DB VIA PUR0AT1VA.

odoratum; sic cnim amplius et cum majori merito mortificatur odoratus, quam per solam odorum subtractionem. Kes quidem sacras, ut Dei et sanctorum basilicas, variis suavissimorum odorum replere generibus, optimum ac Deo honorificum est, sic enim inter-nam erga eum reverentiam testamur; quod Ecclesia, festis prtc-sertim solemnioribus, eo fine faciendum instituit; cumque templa sic suave olentia ingredimur, puros ac sanctosfodores illos perci-pieudo, debemus ex his perceptis mentem ad cojlostia meditanda sursum erigere, oratiouem nostram sicut incensum ad Deum diri-gere, et ad virtutis exercitium nos excitare, ut sic bonus odor Christi simus in omni loco.

Gustus nou raortificatus est maxime periculosus; nam, si pecca-tum primi parentis incepit dum mulier vidit lignum, et profecit dum Adam auscultavit uxorem, consummatum est dum Adam de fructu comedit. Hujus sensus immortificatio, sivein cibo sive in potii, quamdam cum impuritate mentis et corporis habet afiinita-tem : nam Spiritus Sanctus in vino constituit luxuriam, et idolo-latriam populi Israël peregrinantis per desertum ad gulam reduxit, dicens quod«cccpit populus comedere ac bibere, et surrexit ludere.» Innumera in sacris Litteris ex immortificato gustu damna, turn anima; tumcorporis,processissereperiuntur; nam, ut expendit quidam vir devotus, gustus pomi, Adamum pncvaricatorem faciens, totum genus humanum in eo vitiavit; gustus vini, Noë generis human! instauratorem subjiciens, ejus verenda detexit; gustus Lot duarum filiarum stupratorem effecit; gustus ab Esau jus primogeniture prasripuit; gustus Israëlitas in deserto magna ex parte re-pentina morte sustulit ; gustus lilios Heli sacerdotis Ophni et Phiuees gladio Philistinornm confodit; hie tandem innumeros alios animo et corpore exterminavit, nam et desiderio saporis in saturita-tem, ex saturitate in obsccenitates foedissimas, et ex his in maximas calamitates dejecit, et indignationi Domini tradidit dissipandos; atque ideo ipse Dominus ait: « Saturavi eos, et mcechati sunt, et in domo meretricis luxuriabantur.» Propterea Hugo a S. Victore, in Kegula, Cap. 5, suadet incipiendum esse in militia spirituali a mortificatione gustus, dicit enim: «Neque ad confiictum spiritualis certaminis assurgitur, si non prius intra nosmetipsos hostis positus, gula; videlicet appetitus, edomatur; quia, si non prius ea quae nobis viciiiiora sunt, prosternimus, inaniter ad ea qua) longe sunt impu-

TRACT. II. DE PUROAT. ACT. PARTIS AFFECT.

gnanda transimus. » Tria prsecipue circa mortificationem gustus observanda sunt: primum est, ne delicata qunerantur alimenta, sed communia et aliquando insipida; secundum, ne etiam alimenta communia usque ad satietatem sumantur; tertium, ut non immoderate appetitu, sed debito modo cum gratiarum actione ad ne-cessitatem, non ad delectationem accipiantur.Quantum ad primum, habetur exemplum universale sanctorum, qui victu admodum ordi-nario, et plerique solo pane et aqua vitam sustentarunt, ut in eo-rum historiis probatum habetur. De sanctissima Virgino Dei Matre Maria dicit Ambrosius,« quod utebatur obvio plerumque cibo, qui mortem arceret, non delicias ministraret. » Christum in hac parte loquentem introducit Hieronymus, Libro 1, contra Jovinianum : « Ego Eex regum vitam mortalem agens, cum possem, uon suavia et magis apparata sumptibus, sed vilia et communia manducavi; hominibus in prima ilia autate ante diluvium, non nisi poma et olera, et fruges apposui. « Unde Hugo de S. Victore, Libro de Instit. Novit, Cap. 19, ait : « Observatio in eo, quid sumat, id est, ut nec nimis pretiosa et delicata expetat, nee nimis rara et insolita requirat, nec nimis lauta et accurate praparata con-cupiscat. » Et quamvis ad hoe suadendum plures adduci possent rationes, ha3c una satis evidens sufficiat, quod cibi delicatiores, appetitui plurimum arridentes, ipsum irritant ad excessum in quan-titate manducandi, unde maxima tum corpori tum anima3 sequun-tur damna, quse docet S. Laurentius Justinianus, de Perfectiouis Gradibus, Cap. 4, dicens: « Non parum corporum et animarum ad-versatur saluti offra3uata exquisitorum ciborum voluptas, quotidia-nusque eorum usus, quem comitantur frequenter languores crebri, contemptus abstinentise, immoderata delectatio gulac, ventris repletio, jugis crapula, carnales motus, cogitationes irnpudicu;, morosai delectationes, libidinosi consensus, pollutiones nocturnsc, colloquia inhonesta, et alia quamplurima vitia, qua; a religiosis viris ac morum gravitate decoratis, omnino debent esse aliena. » Quantum ad secundum, quod scilicet in sumendis alimentis debeat esse parcitas, docent etiam communitcr sancti Patres. Hieronymus ad VirgineSjCap.oS;« Tanta sit, inquit, in sumendo sobrietas, tanta talisque parcitas, ut venter potius conqueratur, quam gaudeat. » Augustinus, Libro 10 Confess. Cap. 31, ait: « Hoc me docuisti, Domine, ut quemadmodum medicamenta, sic alimenta sumpturus

PAHS I. THEOL. MTST. Dli VIA PD11GAT1VA.

accedam; » quo discimus in alimontis tenendam mensuram; nam qnemadmochim medicamenta non accipiuntur ad satietatem, sed ad salutem corporis, ita aliraenta, non ad satietatem, sed ad ejusdem corporis sustentationem sumantur. Et tandem Bernardus, Serm. de Passione Domini, C. 42, ait: « Christianus homo comedit ut vivat, non vivit ut comedat; semper ita surgat de mensa, ut adhue habeat appetitum plura sumendi; et eum, qui adhuc esset implen-duscibariis, Domino Jesu pro grato munere conferat appetitum, qui pro salute nostra sscpius esurire voluit et sitire. Frequenter solet acciderequod, sumptis cibariis,quae secundum consuetudinem necessitati sumentis possent et deberent sufficere, quaxlam surgat nova delectatio, qiuc facit hominem improvidum,et insidias diaboli non caventem, illi cibo cum tanto studio inhserere, tanquam nihil ante comederit, vel intra multos dies post hoc nil sit sumpturus ci-borum; et quia gula; speciem in se deprehendunt, auxiliante Deo huic facile possunt resistere, quia impetus ejus non longius durat, quam dura a mensa surgatur, et illius quod tanto studio desidera-tur, memoria subducatur. » Quantum ad tertium, certum est quod homo rationalis, et prasertim si sit spiritualis, non debet more bru-torum alimenta sumere, et impetu natunc ac immoderate appetitu ad ilia ferri, sed debet modo rational! cum gratiarum actione acce-dere, solius necessitatis, non delectationis causa. Si dignitatem suam, qua secundum partem superiorem angelis est a;qualis, attente consideraret, sine dubio, quoties ad manducandum cogeretur, cum sancto Job suspiraret antequam comederet, dum ad necessitates partis inferioris deprimitur, secundum quam brutis assimi-latur. Circa hoc Bernardutn audiamus loquentem ad Fratres do Monte Dei: « Cum manducas, inquit, nequaquam totus manduces, sed, corpore tuo suam refectionem procurante, mens suam non ne-gligat, sed de memoria suavitatis Domini, vel Scripturarura ali-quid, quod earn pascat, meditando, vel saltem memorando secum ruminet et digerat. » Audiamus et Basilium, Epist. 1, dicentem : « Inter epulandum hoc cavere convenit, ne helluantium speciem prabeamus, sed et constantiam et mansuetudinem ubique retinea-mus, atque in percipiendis voluptatibus sequabilem continentiam ; ne turn quidem porro ita animis esse feriatis nos oportet, ut com-mentatione rerum divinarum vacemus; quippe qui alimentorum naturam corporisque aliti opificium, argumentum habeamus divi-

TRACT. II. DE PÜRCAT. ACT. PARTIS AFFKCT.

nas laudes exordiendi, utique cum in mentem nobis venit, quomodo varia cibi genera corporum qualitati accoramodata, alb eo sint inventa, qui omnia moderatur et legit. » Vir ergo spiritualis, dum se refectioni corporis prccparat, suam prsemittat directionem, et wque se paratum ad labores ac ad refectionem Deo protestetur, ac-cedat ad mensam sicut ad crucem, et ad crucem sicut ad mensam; gratias agat Deo, quod hujusmodi naturrc necessitati voluerit ad levamen laboris deloctationem raisceri; dura cibos sumit, divinam miretur providentiam,qupo hsecin individuo pracparavit ipsi aliraen-ta; semperquogustus raortificationi studeat, vol lautiora dimittendo, vel aliquid appetitui subtrabeudo, vel etiam interdum absynthium aut quid simile cibis admiscendo, quo fiant insipida et gustui ingrata.

Tactus deniqye sensuum omnium judicatur periculosissimus; unde Basilius, Libro de Vig. sic ait : «Tactum ut sensum omnium pcrniciosissimum, et suavissime blandientem, sensusque reliquos in sua ad voluptatis illecebras pellicientem, immaculatum et per-turbationibus minimepervium, semper, quam maxima poterit cura, servabit: hie enim toto cum sit diffusus corpore, per omnem illius superficiem, non cam solum qnaj apparet extrinsecus, verum et qiui; altius recondita est, ad vitiosos contractus adversus animam sajpe dominatur : experientia siquidem teste, constat quod ad contactum alterius sexus, etiam in parte honesta, statim iiamma concupiscen-tisc exurgit, et sceleris ustio saltern ordinarie percipitur.» Ad mor-titicandum igitur sensum tactus, duplici possumus via procedere : prima est per subtractionera eonim, qu® ipsum delicate possunt fovere et blandiri, ut contrectationis non solum aliorum, sed etiam suiipsius non neccssariie, vestimentorum mollium ac subtilium, unctionum suavium, et similium; secunda est per appositionem eoriim,quse tactura vexaroet inquietare possunt; quomodo procc-dunt viri religiosi, qui vestibus asperioribus corpus induunt, ciliciis frequentius attligunt, disciplinis atterunt, ac miris aliis modis membra corporis torquent. Possent plura circa haec dici, sanctorum autboritate probari, rationibus confirmari, et frequentibus piorum bominum exemplis suaderi; sed in re tam manifesta nobis ubique properantibus non est immorandum.

PABS I. TDEOL. MYST. DE VIA I'UHCATIVA.

ARTICULUS VI.

DE MORTIFICATIONE INTERIORIS HOMIN1S.

Interior mortificatio prsecipua est, ac finis exterioris, ut commu-niter docent turasancti Patres turn doctores.ünde Cassiamis,ColIat. 3, Cap. 7, docet quod « nihil nobis proderit abrenuntiatio corporalis, et localis quodammodo transmigratio ex /Egypt o, si renun-tiationem cordis, quoc sublimior et utilior est, non valuerimus similiter obtinere.» Et Eusebius Emissenus, in Hom.:«Videte, in-quit, vocationem vestram, charissimi; venire ad claustrum aut eremum, summa; perfectionis exordium est; sed non perfecte in cremo vivere, summa damnatio est. Quid prodest, si locus claustralis et quietus corporaliter teneatur,et inquietudo in corde versetur ? Quid (inquam) prodest, si in habitatione silentium sit, et in habi-tantibus sit vitiorum tumultus, et colluctatio passionum ? Si exte-riora nostra serenitas teneat, et interiora tempestas ? »

Mortificatio interioris hominis latissime se dilFundit, et quara-plurima sub se continet; de quibus,cumsuperius actum sit, inprto-senti silebimus. Hccc liominis interioris mortificatio comprehendit peccatorum evacuationem, vitiorum eradicationem, ac passionum moderationem, de quibus in pracedentibus discursibus fuse dis-seruimus : unde tantum nobis superest agendum de mortificatione quorumdam animse affectuum, qui possunt alias licite haberi; sed volumus in prasenti partem affectivam non solum a malis, sed etiam a minus perfectis omnino purgare.

Incipiendo igitur a mortificatione intellectus, dicimus quod mor-tificari potest turn in inquisitione veritatis, tum in proprio judicio circa res agendas. Quantum ad primum, docet Apostolus ad Kom. 12, quod « non oportet plus sapere, quam oportet sapere, sed sapere ad sobrietatem; »et quam vis hoe principaliter de rebus fidei intelligatur, in quibus, soli divina; revelationi fidentes, debemus intellectum captivare inobsequium fidei, et non curiosius inquirere qua) supra nos sunt, ad alia tamen etiam se extendit, in quibus ad-discendis, sicut possumus per negligentiam deficere, sic etiam per curiositatem excedere: unde opus est virtute studiositatis, qua;

TRACT. II. I)E PURGAT. ACT. I'ARTIS AFFECT.

defectum et excessum luijusmodimoderatur.Etquidem^i ad scien-tias respiciamus, etsi naturales omnes et honestas addiscore sit lici-tum, laudabilius tamen est sacris vacare, juxta consilium Hiero-nymi, qui dixit: « Discamus in tevris, quorum scientia nobiscum perseverat in coelis.» Si modum addiscendi respiciamus, non debe-mus velle scire, ut prsecise sciamus, quia damnabilis est curiosi-tas; nee ut sciamur, quia superba est vanitas; sed debemus velle scire, turn ut fcdificemur, quod est liumilitas; turn ut a;difi-cemus, quod est cbaritas : est enim imprudentia maxima, quando congruum modum ad ordinem, in his quiu discimus, non servamus. Quomodo autem congruum discendi ordinem ser-vat, qui cognitionem rerum nullo modo cum virtute conferen-dam, adeptioni virtutum, et cultui divino, et animal su;c puritati pncfcrt? Quantum ad secundum, nemo debet proprio sic inuiti judicio circa res agendas, ut nolit aliorum stare judiciis. Dicitur, Proverbiorum 3 :« Habe tiduciam in Domino ex toto corde tuo, et no innitaris providentise tiuc.» Et Basilius, Keg. brevi 123, dicit quod, « sicut in universum uti propria voluntate arbitriove,alienum est a recta ratione, ita majoris partis judicio non stare, est contu-niacia) et pervicacito periculum incurrere.» Maxime vero cavendum ' est a proprio judicio circa res agendas, quando nostrum interest: tunc enim in ferendo judicio facile decipimur, turn ex propria con-ditione, nam«incerta) sunt providentia; nostra,» turn exsuggestione diaboli, qui nos permittitur in errorem inducere, propter vanitatem nostram, turn et maxime ex amore proprio, qui nos in sui favorem judicare compellit; unde Bernardus ait, de Gradibus Humilitatis: « Legibus humanis statutum, et in causis tam ecclesiasticis quam ssecularibus servatum scio,speciales amicos causantium nondebere admitti ad judicium, ne vel fallant, vel fallantur amore suorum. Quod si culpam amici, tuo judicio, amor illius aut juinuit, aut pror-sus abscondit, quanto magis amor tui tuum contra to judicium fal-lit? Unde vulgo dicitur, quod nemo est judex in propria causa.» ïenacitas proprii judicii in viris spiritualibus magis timenda est, ut idem asserit D. Bernardus, Serm. 3, de Resurrectione, dicens: «Lepra proprii judicii eo perniciosior est, quo magis occulta; et quo magis abundat, tanto quisque sibi sanior esse videtur. Haic illorum est, qui zelum Dei habent, sed non secundum scientiam, sequen-tes errorem suum, et obstinati in eo, ita ut nullis velint consiliis

PABS. I. TOEOL. MTST. DE VIA PURGAT1VA.

acquiescere; hi sunt unitatis divisores, inimici pacis, charitatis expertes, vanitate tumentes, placentes sibi, et magni in oculis suis, ignorantes Dei justitiam, et suam volentes constituere; et qua; major superbia, quam ut unus homo toti congregationi judicium suum praiferat, tanquam ipse solus habeat spiritum Dei ? Idololatriae seeks est, non acquiescere, et quasi peccatum ariolandi, repugnare. Eant nunc, si se faciunt religiosiores aliis, qui non sunt sicut cajteri hominum, ecce arioli et idololatra; facti sunt, si tamen vel ei qui dixit hoc, plusquam sibi judicant esse credendum.» Nequehuic dis-sonat Veritatis seraio, quem dixit: «Si Ecclesiam non audierit, sit tibi sicut ethnicus et publieanus. » Mortificanda est ergo curio-sitas intellectus, ac proprium judicium ; illa quidem, ne doctrinis novis assentiatur in prayudicium fidei, ne majorum decreta discu-tiat irreverenter, ne leges stabilitas ad examen revocet; istud autem, ne in aliorum se factis intromittat, ne superiorum directie-nem condemnet, etne seipsum aliis praferat in detrimentum liu-militatis, qusose subjicit omnibus et in omnibus propter Deum.

Circa mortificationem affectus sive voluntatis, multa forent dicenda, nisi jam dicta fuissent: unde de solius amoris proprii mor-tificatione disserendum nobis est. Amor proprius, seu amor sui, seu amor privatus (triplici siquidem insignitur hoc nomine), est aft'e-ctus aninuc, quo quis vult sibi bona, et fugit adversa propter seipsum. Amor igitur proprius sumitur ordinarie in malam partem, quasi sistens in seipso; nam amor ille, quo quis se diligit propter Deum, est amor charitatis tendens in ipsum Deum. Amor proprius sic descriptus, est contrarius amoris Dei, «est initium omnis mali, et ejus finis est perditio,» sicut ait Basilius; unde, «sicut civitatem ccelestem, ut ait Augustinus, Libro 14, de Civitate Dei, Cap. 28, icdiücat amor Dei usque ad contemptum sui, ita civitatem terre-strem, cui diabolus dominatur, aiditicat amor sui usque ad contemptum Dei.» — «Hic amor privatus est omnium radix atque origo iniquitatum,altüionj'siiis Carthusianus, Libro deLaude Vitse Soli-tariie, Art. 6; sanctac extat charitatis venenum, et minoratio istius detestandi amoris est charitatis profectus et incrementum; mera vero pravi improbique illius amoris eradicatio, est charitatis perfectie. » Semper timendus est amor proprius, quia vel perniciosus, vel saltem periculosus est. Esto non semper appetat illicita, quia tamen in seipso sistit, subjectum cui dominatur ad quaicumque

TRACT. U. DE PURGAT. ACT. FyVRTIS AFFECT.

bona sibi commoda appetouda disponit. Propterea Christus Domi-nus, Joannis II, dicit:« Qui amat animam suam (hoc scilicet amore proprio) perdet earn; et qui odit animam suam in hoc mundo (sancto et perfecto odio talem amorem destruente), in vitam ii'ternam custodit eam. » Cum ita perniciosus sit amor proprius, debet omnino mortificari, et ad regulam rationis ac divini amoris reformari, pncsertim ab iis quos instruimus in prasenti, ut affectum suura perfectissime purgent in ordine ad divinam unionem, ubi pax ac vera tranquillitas possidetur; impossibile namque est quod, ubi viget amor proprius, ibi pax anima3 reperiatur. Audiamus Eichardum a S. Victore, Tract. I, de Exterminatione Mali, Cap. 19, sic loquentem: « Unum scio, nec dubitare audeo, quia quamdiu amor ad multa spargitur, et ad ima derivatur, nunquam ad plenam pacem perducitur, nunquam ad venc securitatis tranquillitatem serenatur. O anima infelix et mi-sera ! usquequo sollicita es, et turbaris erga plurima, porro cum unum sit necessarium ? Tandem aliquando lige desideriuai, delige unum. Felices illius civitatis cives, cujus participatio eorum in idipsum; congregentur aqua.', quae sub coelo sunt, in locum umim; noli sinere eas fluere deorsum; an nescis, quia qui dimittit aquas suas, caput est jurgiorum ? Quid per ima desideria defluis ? Quid tibi cum bonis perituris gaudiisque lugendis ? An nescis, quia omnis aqua, qua; deorsum currit, in mare descendit ? Omnia siqui-dem flumina intrant in mare, et omnis infima delectatio desiuit in dolore. » His priucipaliter intelligitur amor proprius,qui, divertens a Deo summo bono, dettuit deorsum prius in ipsum amantem, ac demum ad alia quaj propter seipsum amat amore concupisc entia;, amor enim proprius origo est totius amoris creaturarum; ex hoc enim quod quis seipsum amat, sequitur quod alia sibi concupiscat, et amet amore concupiscentia;. Difflcilis sane plurimum, et ardua nimis est amoris proprii mortiticatio: cum enim sit amor conna-turalis, et non acquisitus, sic firmiter inlueret, ut vix eradicari pos-sit; cum sit intimus, sic latet, ut vix aliquando appareat; cum sit universalis, peiie dominatur omnibus: unde etiam in viris perfe-ctis, ac in bonis plerisque reperitur operibus, sub prcetextu tamen pietatis latens. Mortificandus tamen est, si non penitus eradicandus; alias de salute desperatum est.» Prima hominis perditio, ait Augus-tiuus, Serm. 48, de divers. Cap. 2, fuitamor sui;si culm se non

PAUS 1. TIIEOL. MÏST. DE VIA PÜRGAT1VA.

amaret, et Deum sibi praponeret, Deo esse semper subditus vellet; non autem convertcretur ad negligendam voluntatem illius, et faciendam voluntatem suam. Praponehis voluntatem Dei, prapone melloris voluntatem, disce amare te non amando te.» Sed qua via mortificandus est amor proprius? Si frequenter nos et omnia nostra dirigamus in Deum, solus amor Dei potest amorem proprium superare, subjicere ac mortiflcare; si divinus amor in nobis creverit, nos suaviter Deo subordinabit; efficiet in nobis quod fieri desiderat S. Bernardus, de diligendo Deo: lt; Quoniam scriptura loquitur, ait, Deum omnia fecisse propter semetipsum, erit profecto ut factura sese quandoque conformet et concordet auctori; oportet proinde in eumdem nos affectum quandoque transire, ut quomodo Deus omnia esse voluit propter semetipsum, sic nos quoque nee nos ipsos, nee aliquid aliud fuisse, vel esse velimus, nisi seque propter ipsum, ob solam videlicet ipsius voluntatem, non ob nostram voluptatem. Delectabit sane non tam nostra vel sopita necessitas, vel sortita felicitas, quam quod ejus in nobis et de nobis voluntas adimpleta videbitur; quod et quotidie postulamus in oratione, cum dicimus: Fiat voluntas tua, sicut in ccelo et in terra. O amor sanctus et ca-stus! O dulcis et suavis aiïcctio! O pura et defoccata intentio voluntatis! Eo certe defcucatior et purior, quo in ea de proprio nil jam admixtum relinquitur; eo suavior et dulcior, quo totum divinum est quod sentitur; sic affici, deificari est. » Nee mirum, quod amor Dei taliter nos afficiat ac deificet, cum sit, ut ait D. Laurentius Justinianus, Libro de Disciplina Monast. Gap. 10, « abyssus indefi-ciens, rivus defluens, paradisus affluens, lumen irradians, cibus replens, satietas fovens, exultatio elevans, vinculum uniens, amor liquefaciens,gustusinebrians; gt;sicut ordinatur a Deo,ita cunctas ad Deum dirigit actiones, intentiones et affectiones,quffiquanto purius exercentur, tanto vehementius ipsam, de qua prodeunt, augent chari-tatem. Ad banc amoris proprii mortificationem plurimum conducit, si contraria exerceamus opera iis qua; dictare solet amor proprius; si fugiamus lionores, dum qua3rendos esse inspirat; si dimittamus pecunias, dum colligendas suadet; si vitemus delicias, dum ad sec-tandas impellit: sed pryecipue cooperatur proprii corporis alllictio,in quo principaliter fovendo talis amor versatur; unde D. Hieronymus referfc, quod S. Hilarion Abbas corpori suo recalcitranti, et delicias meditanti dicebat: « Ego, aselle, faciam ut non calcitres; nee te

TRACT. It. HE I'UKGAT. ACT. PARTIS AFFECT.

hordeo alam, sed paleis; fame te conficiam et siti, gravi onerabo pondere, per sestus indagabo et frigora, ut cibum potius quam las-civiam cogites. »

Simul cum amore proprio, mortificanda est propria voluntas in omnibus: « quicquid enim ex propria voluntate concupiscitur, ait S. Basilins, idalienum est apietatis cultoribus. » Sed, quia de liac materia alibi loquimur, ibi, ad suadendum proprise voluntatis mortificationem, quamplurima qiune causat damna referemus ex sanctis Patribus; unum nunc aut alteram propouamus. Sic fuse de his loquitur Bernardus, Serm. 3, de Eesurrectione; « Porro voluntas propria, quo furore Dominum majestatis impugnet, audiant et timoant servi proprise voluntatis. Primo namque seip-sam subtrahit et subripit ejus dominatui, cui tanquam Auctori servire jure debuerat, dum efficitur sua; sed numquid contenta erit hac injuria? Addit adhuc, et quod in se est, omnia quoque quae Dei sunt tollit et diripit. Quem enim modum sibi ponit humana cupi-ditas ? Nonne qui per usuram acquirit pecuniam modicam, similiter mundum conaretur universum lucrari, si non deesset possibilitas, si suppeteret voluntati facultas? Dico flducialiter, nemini qui sit in propria voluntate posset universus mundus sufficere. Sed utinam vel rebus istis esset contenta, ne in ipsum (horribile dictu) deste-visset auctorem! nunc autera et ipsum (quantum in ipsa est) Deum • perimit voluntas propria: omnino enim vellet Deum peccata sua aut vindicare non posse, aut nolle, aut ea nescire; vult ergo eum non esse Deum,quae, quantum in ipsa est,vult eum aut impotentem,aut injustum esse, aut insipientem. Crudelis plane et omnino execranda malitia, quie Dei potentiam, justitiam, sapientiam perire desi-derat. Haic est crudelis bestia, fcra pessima, rapacissima lupa, et lesena ssevissima; haic est immundissima lepra animi, propter quam in Jordane mergi oporteat, et imitari cum qui non venit facere voluntatem suam, unde, et in passione: « non moa, inquit, voluntas sod tua fiat. » Hiec pessima et perniciosa sunt damna, quse secum affert propria voluntas. Sed plura refert, si non majora, S. Lauren-tius Justinianus, de DisciplinaMonastica, Cap. 7: « Gravissimum, inquit, a se onus rejicit, qui suam repulit voluntatem. Propria voluntas Deo semper inimicatur, dominari toto posse conatur, ratio-nis judicium extorquet, suo faciens arbitrio militare; non majo-ribus acquiesciv, non reveretur, non obtemperat, nulli subesse

22

PARS I. TUEOL. MÏST. DE VIA PÜUGATIVA.

potest; nec commoditate flectitur, nec minis humiliatur; semper procax est, effrffinata in locutione, incomposita in moribus, inordi-nata in affeetionibus, ignara sui, et proximi dilectioni aliena. 0 malum detestabile, o antiqua nequitia, quantum pncvales! quantum dominaris! Per te angelorum ruina facta est, et ccelorum agmina minorata; per te deliciarum paradisus homine orbatus est, et humanum genus innumeris cladibussauciatum;tesuadente cor-ruit Adam, et innocentim stola nudatus est; a te dominandi ambitie, et a Deo apostatandi sumpsereprincipium;tu cognatorum amo-rem scindis, et conjugum divortia facis; tuamicitiarum jura violas, et domesticorum vota dissolvis: tu cunctum perturbas orbem, et plurimis reples flagitiis; tu bellorum discordias generas; tu pacem fugas, et odiorum venena disseminas; tu infernum ditas, et gehen-nalibus flammis fomentum subministras;incoelo prajvaluisti, et in hoc sceculo prineiparis.» Quis btec audiens non liorrebit, ac subesse voluntati proprise non formidabit ? Debet igitur omnis, qui viam perfectionis aggreditur, propriam mortiflcare voluntatem, eam penitus abnegare, ac divina; voluntatis beneplacito subordinare, ut sic pradictis ereptus damnis, ac perfecte ejusdem proprise voluntatis immunditiis purgatus, ad clivinam se pneparet unionem. Sic perniciosa est et periculosa voluntas propria, ut nec in ipsa morti-ficatione, maxime externa corporis, ejus ductum sequi oporteat, cum etiam in hoc indiscreta valeat nos pounitentia decipere; unde magistri spiritualis directionem sequi necesse est, ut fiat ratio-nabile obsequium nostrum; ita namque deceptio subesse non poterit, cum tamen constet multos propria fuisse voluntate dcceptos in exercitiis nimise mortificationis, ac tandem periisse.

TRACÏATUS III.

DE PUEGATIONE PASSIVA, TAM PARTIS COGNOSCITIVtE QÜAM PARTIS AFFECTIVE, IN NOGTE OBSCURA ANIMjE.

Quamvis,' Doi miserantis benedictionibus adjuti, tam affectum quam cognitionem, ipsi Deo cooperantes, indu-stria nostra purgare possimus, h;ec tarnen purgatio supei-ficialis admodum et satis imperfecta erit, si Deus ipse totum purgationis opus quasi proprium non assumpserit, ita ut ipse sit solus primus et proximus, universalis et par-ticularis agens, et nos, gratia ejus roborati, divinam ipsius actionem puriflcativam patientes : sola quippe immo-diata Dei operatio, penetrabilior omni g-ladio ancipiti, pa-test pertingere usque ad divisionem spiritus et animse, ac intimas peccatorum, vitiorum, et irnperfeetionum radices, parti cognoscitivse et affoctivee firmiter inluerentcs, eradi-care; ut sic purgati pravis dispositionibus, et sarcina cul-parum exonerati, facile et fructuose divinas impressiones suscipiamus, ac promptius et delectabilius in via perfectio-nis procedamus. Hic quidem modus procedendi est diffici-lis, sed brevis ; obscurus, sed securus ; non communis, sed singularis.

DISCURSUS I.

DE PURGATIONE T'ASSIVA PARTIS SENSITIVE.

Constat homo corpore et anima, parte inferiori sensitiva et supe-riori intellectiva, et in utraque est cognitio et affectus. Utramque Deus in electis servis suis operatione gratkc purgaturus incipit ab

PARS 1. TltEOL. MTST. UE VIA PURGAT1VA.

imperfection, qua} est sensitiva, intellectuali perfectissimte subor-dinata : cum enim sit author, tam naturae quam gratise, convenien-tem et proportionatam in utroque ordine habet operationem, ita ut gratia incipiat ab imperfectioribus. sicut et natura.

ARTICULUS I.

DB GA-USIS PÜRGATIONIS PASSIVE IN PARTE SENSITIVA.

Quatuor hujuspurgationis passivse causas, communiter a philo-sophis rebus naturalibus assignatas, licet contemplari: duas iutrin-secas, videlicet materialem et formalom; et duas extrinsecas, scilicet effectivam et finalem.

Causa materialis est pars sensitiva bominis in qua talis purgatio exercetur, tam quoad affectum, quam quoad cognitionem : in ipsa quippe parte sensitiva est portio affectiva, quse in duplici viget appetitn, concupiscibili et irascibili, et utriusque actibus sen passio-nibus ad bonum sensibile sibi commensuratum propendit; est etiam portio cognoscitiva, qua) in sensibus tam externis quam internis rcsidct, quorum actibus objecta sensibilia comprebendit. In utraque bac portione partis sensitivai, tanquam in materia sen sub-jecto, fit h;v:c purgatio sensitiva.

Causa formalisest subtractio gratia) sensibilis, justis motivis a Deo facta: ex qua subtractione varia) et graves admodum angustise, desolationes, et continua) in sensu tam affectivo quam cognoscitivo procedunt ariditates; unde pressus doloribus et miseriis quasi in obscura nocte borroribus tabescit, iu quibns purgatio passiva partis sensitiva; consistit. Cum enim prius continuis gratia) sensibilis favoribus et auxiliis, vento ut ita dicam prospero, in mediis vita) spiritualis difficultatibus et laboribus procederet, vel potiuS fauste et suaviter a Deo veberetur, nunc sibi quodammodo relictus, quara-vis majoribus interna gratia) ad patientiam fulciatur auxiliis, ama-ritudinem experitur ubi fruebatur ante dulcedine, spinas reperit ubi colligebat rosas, dolores patitur ubi dolicias percipiebat; unde nec coclestibus nec terrenis potitur solatiis, sed sedere sibi videtur in tenebris et umbra mortis: cor enim suura vir devotus ad devo-tionem aspirans mundauis occlusit gaudiis, qua) sine culpa vix

THACT. 111. DE PURGAT. PASS. TAM PARTIS, KTC.

possunt percipi, et spiritualibus, malo ut credit suo, se penitus privatum et exclusura intuetur, imo et multis tentationibus unde-quaque vexatum ; unde se pauperem et miserum ex divite et locu-plete factum arbitratur, quia priorem gratiaj sensibilis aiïiuentiam se percipit amisisse, maxime, cum nullum inexercitio virtutum sapo-rem recipiat, sed se tepidum et quasi a Deo derelictum intueatur.

Causa efficiens seu effectiva est Deus ipse bonus et misericors, quamvis tune incipienti austerus et plurimum iratus appareal. Cum enim in suo electo cceptum perfectionis opus consummare velit, ipsumque ad intimam sui unionem disponere, et ad singularein amicitiam parare breviter intendat; et aliunde gratiae sensibilis aiïiuentiam prius necessariam, sed jam inutilem, ac potius ob imperfectionem abutentis noxiam advertat, illam misericorditer subtrahit, ut incipientem ab apparentia devotionis ad substantiam ipsius, et a cortice perfectionis ad medullam ipsius feliciter perdu-cat. Pro cujus evidentia, sciendum est quod Deus optimus maximus se nutrici conformans, incipientem adliuc tenellum suavi lacte devotionis, sive sensibilis gratia; pascit aftluentia, ut sue tempore solidiori et magis substantiali cibo ad vit») spiritualis augmentum perducat, quomodo se gessisse docet Apostolus, 1 Cor. 2, dicens : « Tanquam parvulis in Christo lac vobis potum dedi, non escam; nondum enim poteratis, sed nee nunc quidem potestis, adhuc enim carnales estis; » et quasi alludit ad Christum, dum discipulos adhuc tenellos, ac nondum Sancti Spiritus adventu confirmatos alloquens dieit:« Adhuc multa habeo vobis dicere, sed non potestis portare modo; cum autem venerit ille Spiritus veritatis, docebit vos omnem veritatem. » Hunc agendi modum, quem Deus in manu-ductione tyronum in vita spirituali seu incipientium observat, mire describit sanctus Bonaventura dicens : « Benignus Deus, cujus delickc sunt esse cum filiis hominum, libenter impartitur has deli-cias suas servis suis fldelibus ab adolescentia sua, id est in novitate conversionis ; sed heu, postea quosdam eorum sentit contumaces, quando ex consolatione spirituali elati cseteros despiciunt, et in torporem versi, dum famam laudis desiderant, jactanti:c vitio depravantur, et hypocrite fiunt; et dum meliores videri laborant quam sunt, Deo se opponunt, gloriam Dei sibi temere usurpantes. Bonus autem Dens, sciens quantum utilis est homini tentatio et tribulatio, prius ei ostendit consolationes dulcedinis, quibus post-

PARS I. TIÏKOL. MYST. DE VIA PÜRGAÏ1VA.

modum in tentatione confortetur ne deficiat, et alliciatur, ut semper ad res redire desideret, nec desistat eas requirere, donee denuo recuperet quod araisit: sic laboranti in via prius copiosa paratur refectio, ne illius labore deficiat; sic colurnbse longius emittendre prius nutriuntur tritico cum melle, ut qua? longe emissie fuerint, semper illuc redire contendant, ubi delicate se esse pastas remi-niscuntur; sic prius Petrus in montem excelsum seorsum ducitun ubi gloriam transfigurationis Christi videat, ut postea a satana expetitus ut cribraret eum, in tentatioue'recoleret memoriam prioris dulcedinis quam expertus erat, et rediret ad Dominum quem tarn amabilem senserat, ne diffidens et deficiens desperaret; sic filiis Israël prius manna datur in doserto, ne postea longo itinere et cer-tamine fatigentur.» Fbec sanctus Bonaventura.

Causa finalis purgationis passive in parte sensitiva est, ut lia;c pars inferior apte purificata conformetur parti superiori, cui subor-dinatur, etiam a pravis dispositionibus suis purificandse, ut sic utraque bene disposita simulque consentiens facile ad intimam Dei concurrat unionem : quamvis enim prsecipue in parte superiori, videlicet intellectiva, luce unio divina perflciatur, propter quod ejus purgatio dispositiva major et efficacior esse debet, pars tamen inferior, nisi proportionata etiam purgatione disponatur, qua parti superiori subjecta perfectius obediat, inordinatis suis motibus et variis tumultibus earn a secretiori divinorum participatione ac Dei communicatione facile posset avertere, et in multis perturbare. Hie est finis a Deo intentus, cui plurima deserviunt motiva inferius exprimenda.

ARTICULUS II.

IN QUO FORMALITER CONSISTAT PURGATIO PASSIVA. PARTIS

SENSITIVE.

Quamvis, ex dictis articulo pnccedenti, facile possit colligi in quo formaliter cor istat purgatio passiva partis sensitive, ad majo-rem tameu eviden iam bujus doctrinae tam necessaria?, opera) pre-tium estprimam ejus originem et radicem investigare, ut cognita ejus convenientia, solamen aliquod percipiant incipientes, dum se variis ejus angustiis premi conspicient.

THACT. III. DE PURIiAT. PASS. TAM I'AUTIS, KTC.

Ex his quos Deus ad perfectam sui unionem adducendos elegit, plures sunt qui per labores ad gratiara perveniuut, pauci vevo qui prsecise ad labores, ipsius gratia; dignatione, addicuntur. Ambo purgationis passiva; difficultatibus et angustiis inteiitse imioni diviiue disponuntur : priores quidem per omnimodam imperfectio-num exclusionem, posteriores vero per debitara Cbristo conforrni-tatem; Deus enira vult omnes electos conformes fieri imaginis Filii sui. De istis sub persona sancti Joanuis-Baptista; dicit Chrysologus: « Beatus, qui non ad gratiam per labores, sed ad labores, gratia; ipsius dignatione, pervenit. »

Quando igitur Deus electos suos penitus innocentes, qui gratiam baptismalem illibatara conservarunt, ad perfectionis statum addu-cit, mira varietate favorum spirit ualium et laborum vitam eorum contexit: favorum quidem, ut sensibili gratia; suavitate voluntatem ipsorum ab affectu terrenorum avulsam, ad spiritualium bonorum desiderium et possessionem alliciat, qua; prsegustata facile demonstrant insipida penitus esse ha;c inferiora; laborum autem, ut si quas terrense labis foeces contraxerint, const,anti eorum tolerantia purgati divinas communicationi disponantur ; vel si ab omni labe quantum vis minima reperiantur immunes (quod soli Beatissiraa; Virgini Maria;, utpote Dei Genitrici, singulari privilegie concessum creditur), perfecta Christi similitudine, et in tolerandis laboribus, seclusa omni culpa, plurimum ei conformes, pnedicta; communicationi magis idonei reperiantur. Ad hujusmodi quippe maxima dona et magna pramia perveniri non potest nisi per magnos labores; certum enim est quod non coronabitur, nisi qui legitime certavorit; unde regiam crucis viam laboribus et angustiis plenam, velut absolute necessariam ad perfectionem et gloriam promerendam, et ad intimam Dei unionem, suis discipulis proponit Christus Dominus, dicens in Evangelie:» Qui non bajulat crucem suam,et sequitur me non est me dignus;»et dilectis Apostolis Jacobo et Joanni gloriam et honorem poscentibus ait: «Potestis bibere calicem, quera ego bibiturus sum ?»Et merito hsec unica crucis via ad excelsum perfectionis montem conscendendum singulis electis sterni debuit, cum maximum esset inconveniens, et quasi Christo injuriosum, si Deus proprio Filio suo naturali non parceret, qui malum non fecit, nee inventus est dolus in ore ejus, quia pro alienis spoponditpeccatis, et tamen filiis adoptivis peccatoribus omnino gratis ignosceret, et ad

PARS I. TllEOL. MIST. DIS VIA PDRGAT1VA.

gloriam solis perduceret favoribus, cum de seipso discipulis erran-tibus dicat Christus :«0 stulti et tardi corde ad credendum in omnibus quae locuti sunt Prophetfe : nonne ha3c oportuit pati Christum, et ita intrare in gloriam suam ?» Passus est a die nativitatis usque ad ultimum vit® momentum; et talia passus est, turn in corpore, tum in sacratissima sua anima, quod omnium aliorum labores et angusti® sint tantum diminutse qua;dam particulaj perennis quam pertulitpassionis.

Quando autem Deus insignes aliquos. peccatores a profundo malorum ad perfectionis culmen educit, quamvis aliquando purga-tivaeorum via desolation!bus et afflictionibus inchoetur, ordinarie tamen a gratia sensibili, quaj mirabilem ac mixtam doloris et sua-vitatis anima; compunctionem causat, initium sumit; et frequenter in ipso etiam corpore effectus laetitiaj participataj fruitionis solet efficere; imo et aliquando raptus, visiones et revelationes dignatur incipientibus communicare. Primum declarat ipse Domi-nusOsee2,his verbis:» Sepiam vias tuas spinis, etc.,»quod exponens Divus Gregorius, L. 34 Moralium, C.l, sic aitSpinis electorumviaj sepiuntur, dum dolorem punctionis inveniunt in hoc quod temporaliter concupiscunt: quasi interposita maceria vis eorum obviat, quorum nimirum desideria perfectionis difficultas impugnat, etc.» Taulems, in Festo Martyrum, sic ait: «Altera via resignationis et crucis, seu afflictionis est: hie, ut prafati sumus, omni homo spiri-tuali solatio privatur (loquitur de modo quo Deus incipientes afflictionibus et terroribus ad se trahit), sed tunc necesse est quod Deus, etsi gratia sensibili desit, majoribus tamen spiritualis gratia; succurrat auxiliis; impossibile quippe est quod incipientes, peccatis obruti, vitiis implicati, et rebus mundanis impediti, per viam crucis incederent, nisi special! gratia in bono virtutis firmarentur, et contra insurgentes hinc inde difficultates fulcirentur. »

Quod autem ordinarie incipientium via a gratia sensibili sumat initium, docet idem Taulerus loco citato, ej usque rationem assignans ait ; « Ad hunc vero Dei amorem duplici via pervenitur : prior est delectatio affluentis gratia; Dei; hie jucundum est homini in bonis desudare exercitiis. Facit autem hoc ideo Deus, ut voluptates carnis in eo tanto citius restringantur : itaque vendit hie seipsum homo ex amore, dum strenuo ac virili animo cuncta temporalia oblectamenta fastidit, adeo ea pras amoris magnitudine parvipen-

Tiucr. 111. DE PURÜAT. PASS. TAM PARTIS, ETC.

dens despiciensque, ut in sui admirationem rapiat omnes quos ipse videre contingit; quomodo et de sanctis quibusdam leg'itur, quod tam celeriter ab omnibus hujus mundi ^audiis, solatiis, delectationibus se abstraxerint, tantaque cum strenuitate averte-rint, ut videre mirum fuerit. Facit hoe nimirum Spiritus Sanctus potentissimo amore suo, qui instar mortis fortis est. » Et Eichardus de sancto Victore, de Gradibus violent. Charit., sic ait: «In primo itaque gradu, spiritus ille super mei dulcis intrat ad animam, et dulcedine sua inebriat eam, in tantum ut habeat mei et lac sub lingua sua, et fiant favus distillans labia sua; memoriam abundan-tiif suavitatis cructaluut qui ejusmodi simt, eo quod ex abundantia cordis os loquatur. Ha;c est prima consolatio, qua) abrenuntiantes sseculo primo excipit, et in bono proposito consolidare consuevit. Hic est ille dulcor spiritualis et interna sua vitas, qua) quasi modo genitos infantes semper solet lactare et alere, et ad matu-ritatis robur paulatim perducere. In hoe itaque statu anima a Domino in solitudinem ducitur, ibique lactatur, ut interna dulcedine inebrietur. Audi quid de hoc dicitur, ubi Dominus per Prophetam loquitur, Osee 2:« Propter hoc,inquit, ecce ego lactabo eam, et du-cam eam in solitudinem, et loquar ad cor ejus » : sed prius oportet iEgyptum deserere, prius oportet mare rubrum transire, prius ne-cesse est iEgyptios in aquis perire, prius necesse est vEgypti cibos delicere, quam possimus hoe spirituale alimentum cibumque coele-stem percipere. iEgyptum non solum corpore, sed et corde dese-rat, mundique amorem penitus deponat, qui ccelestes illos soli-tudinis cibos desiderat. Transeat rubrum mare, omnem moerorem et amaritudinem studeat de corde expellere, qui satiari desiderat interna dulcedine. Prius subjugentur iEgyptii, pereantque mores per-versi, ne degenerem convivam dedignentur cives Angelici. Prius necesse est a3gyptiacos cibos deficere, et carnales voluptates in abominationem vertere, quam experiri liceat, qua) sint illce interna) et seterna) delicia). » Et infra subjungit ; « Absque du bio amor Dei quanto plenius omnem alium affectum vincit, tanto saspius, tanto uberius animum interna jucunditate reficit. Sub hoe itaque statu mens sugit mei de petra, oleumque de saxo durissimo ; sub hoc statu stillabunt montes dulcedinem, et colles fluent lac et mei; sub hoc statu animam esurientem et sitientem sa)pe Dominus visitat, s;epe interna suavitate satiat, spiritus sui dulcedine ine-

PARS I. THEOL. MY ST. DE VIA PURG ATIVA.

briat. Sa3pe sub hoc statu Dominus descendit de coelis, sajpe visi-tat sedentem in tenebris et umbra mortis, ssepe gloria Domini implet tabernaculura foederis. Sic tamon prsesentiam suam exbibet, ut faciem suam minime ostendat; dulcorem suam infundit, sed decorem suum non ostendit; infundit suavitatem, sed non ostendit claritatem. Suavitas itaqueejus sentitur, sed species noncernitur; adliuc nubes et caligo in circuitu ejus; adlinc tbronus ejus in co-lumnanubis; et lene quidem et blandum admodum quod sentitur, sod nubilum omnino quod cernitur. Nondum namque apparet in lumiue, etquamvis appareat in igne, magis tamen in igne accen-dente quam illuminante : accendit namque affectum, sed nondum illuminat intellectum; desiderium inflammat, sed intellectum non illuminat.In hoc itaque statu, anima dilectum suum sentire potest, sed, sicut dictum est, videre non potest; et si videt, videt quasi in nocte, videt velut sub nube, videt denique per speculum et in amig-mate, nondum autem facie ad faciem : unde et dicit, Psalmo 118: « Illumina faciem tuam super servum tuum. » Hoc igitur ex isto primo dilectiouis gradu agitur, utdum mens sa;pe visitatur, stepe reficitur, saepe inebriatur, quandoque ad majora audenda provo-catur. » Hac Kichardus.

Sic suaviter aliquamdiu procedunt incipientes in via Domini, ut verum sit Psalmistse dictum : « Domine pr;ovenisti eum in benedi-ctionibus dulcedinis.» Sed,cum Dominus jam in bono virtutiset in amore perfectionis firmatos aspicit, sensibilem subtrahit gratiam, concessis ablactans deliciis; tum, ut solidiori cibo pascendo ad perfectum adducat, et de statu spiritualis infantisc, cui sensibiles de-licise quasi lac congruebant, vitalissimo laborum et tentationum pane ad robur adolescentia; et virilis aatatis perducat; tum, ut anteactse conversation!s terrene foeces emendet, contracta vitia et malos habitus eradicet, ac peccata et imperfectiones evacuet; tum ad- major is incrementum meriti, ex tolerantia laborum acquisiti; tum maxime ad vitanda superbue pericula, qu® in tarn prospero successu gratiarum spiritualium possent exoriri, facile enim cre-derent se perfectos, cum inter incipientes vix numerari debeant. Usee pericula sanctus Bernardus Fratribus de Monte Dei manife-stat, dicens : « In quo, proh dolor! plurimi falluntur; quia cum pascuntur pane filiornm, jam se esse Alios arbitrantur; et defi-cientes, unde proficere debeant, ex visitante gratia evanescunt a

TRACT. III. DE PUBGAT. PASS. TAM PARTIS, ETC.

conscientia sua, arbitrantes se aliqnid esse, cum nihil sint; et de bonis Dei non emendantur, sed indurantnr, et Hunt de quibus Psalmista dicit Psalm. 80 : Iniraici Domini mentiti sunt ei, et erit tempus eorum in ssecula : et cibavit illos ex adipe frumenti, et de petra melle saturavit eos. Pascuntur enim a Patre Deo ali-quando de pretiosiore gratiae substantia servi, ut aflectent esse lilii : ipsi vero gratia Dei abutentes efficiuntur inimici; Tit enim abutantur etiam Scripturis sanctis in peccatis, vel in concupiscen-tiis suis, redeuntes ad eas per orationes, dicunt sibi illud uxoris Mamie: Si Dominus voluisset nos occidere, non suscepisset sacri-ficium de manibns nostris.»

Dum igitur incipientes sic suaviter pascuntur gratia; deliciis, et hauriunt ad libitum aquas de fontibus Salvatoris, ex improvise gratia sensibili privantur; lacrymai devotionis, quibus ante abun-dantius irrigabantur, arescunt; nullum in spiritualibus exercitiis pietatis sensum percipiunt, nihil in oratione mentali proficiunt; gratke fontes exsiccati videntur, ccelum apparet seneum, undique tentationes occurrunt, sensus omnes perturbantur, affectus sensi-bilis languescit, ubique labores et horrores.Dum se inexperti tyro-nes tam improvisa status mutatione, a summa felicitate, ut credunt, ad summam miseriam devenisse conspiciunt, miris torquentur modis, conscientiam diligentius examinant, ut tam subitaj pau-pertatis ac spiritualis inopia; causam inveniant; credunt hojc ex commissa do novo gravi culpa provenire; cumque in oratione et aliis spiritualibus operibus se videant penitus insipidos et distra-ctos, instar pueri recenter ablactati, lactis dulcedine sive gratis sensibilis suavitate privati, et crassiori cibo degustando aptum non habentes mentis palatum, intimis affliguntur et gemunt praj-cordiis, et anxio cordis affectu deperditas qnserunt mentis deliciai, et sponsam imitati circumeunt civitatem quserentes ubique quem diligit eorum anima. Et in his formaliter consistit purgatio passiva partis sensitiv.Te.

Hoc exemplo sponsse sponsum de nocte quserentis declaratRichar-dus anxium animae incipientis, Deum in hac obscura nocte semper inquirentis et ardenter desiderantis, affectum. Ait enim : « In lec-tulo, id est in quiete mentis qua;rendus est Deus; et per noctem, id est per adversa tentationum et laborum, et in pugna virtutum et vitiorum laborare : siquidem animam oportet in multis adversis

356 I'AB^ I. TUEOL. MIST. DE VIA PURGATIVA.

multisque obstaculis retardari, et gravi colluctatione fatigari, antequam mores perfecte corrigat, et cordis munditiam obtineat et Deum videre mereatur. Unde merito per noctem Deum quserere dicitur, per adversa videlicet et labores; et non in lecto, sed in lectulo, quia quies a talibus habita exigua est et angusta, im-pugnantibus nimirum animam vitiis, et pristina consuetudine, et prseteritorum peccatorum memoria et delectatione, ob quam cau-sam dicit etiara suum lectulum, et non nostrum; quia non commu-nem hunc habere potest cum sponso, nee perfecte illo frui in tarn exigua quiete, quia in pace factus est locus ejus, et non in vitiorum pugna et perturbatione. Hoc modo ab incipientibus et nondum perfectis quseritur Deus in lectulo per noctem. »Hsec Kicliardus.

ARTICULUS III.

EX MULTIPLICI CA.PITE NBCESSARIA EST PURGATIO PASSIVA

PARTIS SENSITIVE.

Plurima concurrunt motiva, qua; necessariam esse purgationem passivam partis sensitiva; suadent. Primum enim et pracipuum, quod tanquam causa iinalis superius assignatum est, motivum esse debet, quia pars sensitiva inferior subordinari debet parti in-tellectuali suae superiori, eique in spiritualibus exercitiis cooperari, et ad intimam ejus unionem cum Deo concurrere, qua; non nisi in concordia partis utriusque, et in profunda cordis pace ac quiete celebrari potest, cum Deus ipse sit rex pacificus, et in pace sit locus ejus : constat autem quod pars inferior, sensibilibus objectis intensius occupata, et velut absorpta, potius rebellis parti superiori quam fidelis eificitur, potius spiritualibus ejus exercitiis obstat quam cooperetur; et cum creatis exterius nimium occupetur, potius divinam unionem interius celebrandam impedit, quam ad illam concurrat. Unde conveniens est, imo quodammodo necessa-rium, quod Deus incipientes purgatione partis sensitiva; purificet, gratiam sensibilem devotionis, visionum, revelationum, aliarumque divinarum impressionum subtrabendo, quando jam ex communica-tione talis gratia; in studio virtutum firmatos, et a terrenis ab-

TRACT. 111. DE rUROAT. PASS. TAM PARTIS, ETC.

stractos deliciis intuetur, ita ut nullum remaneat periculum, quod respiciant retrorsum et ad saeculi voluptates revertantur, quas gustata spiritualium deliciarum suavitate despexerunt ac deserue-runt. Unde, licet se spiritualibus deliciis privates sentiant, non amplius ad despectas ac desertas s;eculi voluptates aspirant, sed ad reparandatn spiritualium deliciarum jacturam toto corde et totis viribus anhelant: * tanta quippe spiritualium deliciarum vis est, ut ait quidam Doctor mysticus, quod earum suavitate gustata, repente cor et omnes sensitivaj potentisc tanto torrente interna? voluptatis potantur, ut se spiritus amans cestimet divini amoris amplexibus penitus involutum : qua3 deliciic cunctis mundi volup-tatibus sunt majores, etiamsi omnes una capere posset creatura. In quarum deliciarum infusione Deus per dona sua cordi sic affecto pariter illabitur, tantae suavitatis saporem et jucunditatis consolationem secum ferens, ut cor ipsum voluptate dulcissima faciat intrinsecus exundare; cordis etiam tam ingens causat proflu-vium, quod se homo pr® ubertate hetitiai nequeat continere : nec mirum, cum ebrietatem parturiat spiritualem.»

Secundum motivum est, quia angelus satana¹, se i ransforraans in angelum kicis, in communicationibus gratia; sensibilis potest, Deo permittente, immisceri, et incautos vel elatos incipientes in errorem, imo et in ruinanf adducere, ut sanctorum Patrum doctrina, sacra} Scriptune multiplici testimonio, et etiam frequenti experientia comprobatur. Unde S. Laurentius Justiniamis, Libre de Disciplina Monastica, Cap. 8, sic ait:« Sed antequam sapientia imbuatur anima, priusquam Dei Verbo amoris vinculo confoede-retur, saspe labitur, errorem pro veritate suscipiens ; plerumque tamen, permittente Sponso, ut sibi ardentius dilectam copulet, aut ad altiora provehat, aut prudontiorem efliciat, satanas in lucis angelum transformatur, atque illo tanquam sancto contubernio admiscetur : quem cum anima, adhuc coelestium ignara visita-tionum, erroris admiserit spiritum, et veluti domino so illi substraverit, sine mora secedit Sponsus, et illico succedunt tene-broe, ac qu;cdam opaca mentis hebetude ; continuo obdurescit animus, et propria confusione contunditur, atque ex his quae patitur, perspicue intelligit spiritum quem suscepit inimicum. »

Tertium motivum est, quia incipientibus penitus incertum est, an hujusmodi communicationes sensibiles a naturali dispositione.

PARS I. THEOL. JIYST. DE VIA PUUGATIVA.

diabolo cooperante, procedant, ut docet Kichardus, Sermone 33 in Cantica, dicens : « O quam frequenter imperfecti et ignari gratiss moventur carnali gaudio, vel naturali alacritate, et moveri se putant spirituali consolatione! Quam ssepe ab inimico, vel a proprio corde aliquid sentit homo, et a Spiritu Sancto hoc esse credit! Et quid minim, si in devotione se misceat inimicus, et falsa loquatur, qui in ipsis etiam prophetis loquebatur, qui etiam a sue spiritu aliquando dixerunt quod a Spiritu Sancto se dicere crediderunt ? Non ergo debet homo sequi sui cordis cogitationem vel experimen-tum, cum in hnjusmodi quosdam prophetas noverit interdum fuisse. » Nec solum ha3C pericula caveri oportet in statu peccati, sed etiam in ipsa gratia prudenter quid gerendum fuerit est atten-dendum. «Cum sapientia bibe vinum, » ait Salomon, vino gratiam significans ; et item legitur quod « Spiritus Sanctus aufert se a cogitationibus, qua; sunt sine intellectu.» Et sanctus Bonaventura, Process. 7 lieligionis, C. 18, idem conlirmat, dicens : « Non videtur autem piquot;ftermittendum quod quidam, decepti a seducto-riis spiritibus vel propriis falsis opinionibus, putant sibi apparere in visione vel ipsum Christum, vel ejus gloriosam (ienitricem, et non solum amplexibus, et osculis, sed etiam aliis indecentioribus gesti-bus et actibus ab eis demulceri, ut, sicut spiritus ipsorum interius ab ipsis consolatur spiritualiter, ita et caro exterius sibi congruo oblectamento sensus stjusibiliter denmlceatur, et carnaliter con-soletur; quod non solum esse falsum et seductorium, sed etiam blasphemia gravis esse comprobatur. Spiritus Sancti visitatie, sicut contra omnia vitia reprimenda et detestanda infunditur, ita et sin-gulariter contra carnales illecebras opponitur; et ubi Spiritus mundities suo jubare resplenduerit, continuo omnes pravse voluntatis motus evanescere et velut tenebras subveniente lumine disparere necesse est.»

Quartum motivum est, quod, etsi concedatur hujusmodi com-municationes gratiai sensibilis esse veras et a Deo procedere, non a damone aut a propria imaginatione, non ita tamen ajstimandse sunt, cum impiis aliquando et imperfectis communes sint; unde potius optandum, quod ab his sensus a Domino purificetur, ut animus ad divinas communicationes soils justis et perfectis proprias valeat pervenire. Audiamus Kichardum in Psalmum 80, sic dicen-tem. « Impii, quibus erit in futuro vx, hie quandoque etiam intimis

TRACT. III. DE PÜRGAT. PASS. TAM PARTIS, ETC.

donis reficiuntur. Inimici Domini, ait, mentiti sunt ei, et cibavit eos ex adipe frumenti, et de petra melle saturavit eos: inimici ergo dicuntur, et tamen non tam ex frumento, quam ex adipe frumenti saturantur, etiam mystica et interna participantes. » Quod amplius conürmat, in Cantica Cap. 0, et addueens authoritatera Evangelii, ait: « Non omnis qui dicit, Domine, Domine, intrabit in regnum ccelorum; non omnis qui iterum atque iterum dicit, Domine, dulciter scilicet affectuose intrabit, sed qui voluntatem Patris fecerit, qui mandata custodierit. »

Quintum motivum est, quia, licet admittatur prsedictas commu-nicationes a solo Deo, et solis amicis concedi, sunt tamen imperfecta) et incipientibus propriaB; unde conveniens est, quod animus eis purgetur, ut ad majores et perfectiores communicationes gratia; aspiret. Hoc docet Taulerus, Cap. 18 Instit., dicens:« Effectus vero sive opus amoris quandoque magnum aliquid esse videtur, ut est jubilatio, devotio, et alia Imjusmodi; sed luuc non semper potiora melioraque sunt, cum et sine vera possint cliaritate subsistere, et natura sa^pe Imjusmodi • saporem ac dulcedinem ministrare soleat, vel etiam Deo permittente malignus spiritus ea in homine excitare queat, ut aliquo ille in pretio ab aliis habeatur. Nec ille sanctior dicendus est, qui hoc amplius abundat; unde solertcr est discutien-dum, utrum a Deo, et cur a Deo pncstetur. Siepe namque Imjusmodi Deus pro sua pietate largiri solet, ut hominem ad altiora pro-vocet, etin vit:c contineat integritate; dum vero is, cui luec conferre solebat, in vera dilectione proflcit, liane ei dulcedinis instillationem paulatim subtrahit. Porro, etiamsi quis in hac consolatione Deo fidem servet, adhuc tamen vigilanter satis inspiciendum est, utrum ex vera dilectione procedat; et licet hoc esse constiterit, at nec sic quidem optimum. gt; Hoc luculentius explicat et probat Richardus, in Cantica Cap. 6, ubi sic ait: lt; Affectuosa dilectio interdum plus afficit minus diligentem et minus perfectum : non enim tantum diligit quisque quantum banc sensit, et quantum in illo statu sibi diligere videatur; sed quantum in virtutibus et cliaritate fundatus luit, et in servandis mandatis fidelis habetur. Dulcis in Deum ailectus quodammodo carnalis est et humanitatis interdum potius quam gratia', cordis quam spiritus, sensualitatis quam rationis: ita ut magis accedat aliquando ad minus bonum, et minus ad majus, et ad aliquid quod sapit magis, quam quod expedit. Hoc aflectu erra-

PAK9 I. TIIEOL. MÏST. DE VIA PURGATIVA,

bant discipuli et carnaliter Deum diligebant, cujus proesentia carere nolebant: unde etiam non diligere arguebantur, qui quod delectaret raagis, quam quod expediret, amplectebantur. Sic aft'ectuose inter-dum carnalis aliqnis et imperfectus ad Deum afficitur, non quod valde diligat, sed quia dulcedinera gratia; degustat, qusc quantum durat, tantum juvat: quamdiu durat dulcedo, durat et dilectio; sed non agnoscetur in bonis amicus, in die namque ista Dominus quidem misericordiam suam mandat, sed in nocte tentationum et laborum in pneceptis declarat quantum quisque diligat. Visitatione gratia? consolatur Deus pusillanimitatem nostrum, juvat infirmitatem, excitat voluntatem. Et quid mirum, si infirmus ungatur gratia, cum etiam malus Domino, cum bénefecerit ei, confiteatur? Itaque contingit ut pusillanimis et dilectione avidus, dilectione hac magis moveatur, et in quo sensualitas et carnalis appetitus potius quam ratio dominatur. Interdum banc magis sentit levis corde et inops gratise: facilius enim movetur, quilevior fuerit; expers consolationis delectabilius oblatam rccipit. Hujus ergo dulcis affectus causa est interdum non gratiie copia, sed mentis inopia ; exigua enim Isctifi-caut pauperem. » IIcEC Kicbardus.

Sextum motivum est, quia tales sensitiva; communicationes, etsi verse et a Deo procedeutes, ac proiude quantum in ipsis est ad virtutera inducentes, ex imperfectione tamen recipientium et sug-gestione dsemonum preebent occasionem superbise, ut Kichardus loco citato statim subjungit: « Fit etiam aliquolies affoctus iste dulcis a malo spiritu, ut, dum ei minus creditur, eique dum valde delectat inhaeretur, ad debilitatem cordis homo perducatur; item ut per illius occupationem ab utiliore opere revocetur ; et item ut ejus abundantia fretus aliquis se perfectum credat, et ad perfectum minus exerceatur. Per se quoque interdum aliquis gratia abutitur, in vacuum banc recipiendo, vel utilius aliquod opus omittendo, sive finem sui profectus in hac constituendo. Sicut enim spiritus prophetarum prophetis subjectus esse memoratur, ita gratia homini subjicitur, ut vel bene vel male ilia utatur. Per banc ergo offendit, qui usum ejus nescit; sicut etiam virtus in vitium vertitur, si nimie vel extratempus exerceatur. »Ha3C doctrina posset multorum exemplis authenticis et commuuiter notis comprobari, qui his sensibilibus hujusmodi gratiis abutentes, malo suo insuperbiamelati,in a;ternse perditionis ruinam prtecipites ruerunt: secretoquippoDeipermittente

TRACT. III. DE PDRCAT. PASS. TAM PARTIS, ETC. 361

judicio, sed semper justo, diabolus hominibus invidens, ubi ad suas suggestiones ex tali superbia videt dispositos, se trausformans in angelum lucis ad deceptionem elatorum et incautorum, quipleni sunt vanitate et vacui cliaritate, divinas communicationes imitatur, eorumque sensibus phantasticum lumen infundit; et quia bujus-modi incipientes elati ad tales novitates et revelationes ardentijis anbelant, in pva;dicto Imnine per imagines phantasticas percipiunt. Et ut prosequitur quidam Doctor mysticus,® diabolus queedam im-mittitcogitatui,quasi divina i'ucrit inspiratio,qiuu quidemaliquando vera sunt, saipius autem falsa. Et luce nimis avide ab inexpertis acceptantur, et tanquam divina stolide venerantur, ac in talibus iatimo cordis gaudio delectantur. Quo fit quod ab inaui gloria pau-latim depasti, virulento pabulo divini amoris affectum inficiunt. Advertens ergo satanas superbum et misellum fatuum vanis dele-ctari visionibus, vires multiplicat, visiones ingeminat, ut infelicem illudat, donee tandem immissionibus frivolis iugesta veraciter asserere, et pertinaciter defendere non formidet, simul cum operum suorum fructibus in barathrum serpentina seductionis et maledi-ctionis ruiturus in ffiternum. »

Sepumum motivum est, quia ad hujusmodi communicationes sensitivas, ex defectu purgationis sensitiva? partis, multse sequun-tur impuritates, ob rationem superius adductam; et periculum est, ne incipientes, nondum in virtute firmati, consensum eis prabeant, et carne consumment quod spiritu inceperunt. Ita docet S. Bona-ventura, Process. 7,Cap. 18, dicens:«Debis vero, qui cum aliquando dulcedinem spiritualem sentiunt, continuo etiam carnalis delecta-tionis pruritu fcedantur, nescio quid judicem, nisi quod potius eligo illis carere tloribus, quos de luti sordibus legere deberem: et sicut illos damnare non audeo, qui inviti quandoque in hujusmodi spiri-tualibus affectionibus carnalis fluxus liquore maculantur, ita etiam excusare nescio, qui tali fluxu ex consensu condelectantur, qualis-cumqueeorum intentio videatur. gt; Hoc ampliusdeclaratKichardus, in Cantica, C. 37, his verbis: « Horum dulcisaffectus sivegaudium non est perfectum vel purum, quia de minus muudato corde pro-cedit: cooperatur enim in eis, vel naturalis levitas, vel prosperitas aliqua, vel tentatio peccati occulta.TaIes per dulcem affectum inter-dum ad gaudium assuetum carnalitatis devolvuntur; ignis enim carnalis concupiscenti;e per tentationem adhuc vehemens est in eis,

23

PAHS I. THBOL. MYST. DK VIA PTJHGAT17A.

unde hilaritate accepta quasi adhibitis lignis facile accenditur. Horum affectus cum in Deum dirigitur, contingit interdum ut ex occasione locorum flatus levior factus in carnalem mutetur, ut,cura spiritu coeperintjcame consumment; unde aliqui, in tali statu, car-nis motum vel etiam majorera fragilitatem patiuntur. Istis dulcis affectus vertitur in peccatura: unde, cum carnis motum sentiunt, statlm se retrahere ab hac dulcedine, et ad aliquod bonum conver-tere deberent. Talibus magis expediunt amara quam dulcia, dura quam mollia: amaritudo scilicet et dolor pcenitentiae, et labor pugnae contra oblectamenta carnis vel propriiB voluntatis; noxia enim delectatio suo contrario melius curatur; et suavia, sicut sen-sualitatem delectant, ita et vires ejus faciunt. Per dura itaque et labores falsa delectatio extinguitur, et requies mentis acquiritur, ut juxta fluenta biec sedeatur, et superna aliquatenus contempleu-tur.» Hiec ille.

Octavum motivum est, quia plerumque communicationes sensi-tivai nimiura gustat® plurimum nocent sanitati, et cor debilitant, viresque penitus exhauriunt : unde incipientes sic debilitati red-duntur inepti spiritualibus exercitiis, et a studio devotionis pro-priis infirmitatibus pressi coguntur recedere; unde in ipso statim principio, « corpus, quod corrumpitur, aggravat animam, » et stare necessitantur in via perfectionis, dura currere deberent. Totum hoc exprimit S. Bonaventura, et prudenter instruit incipientes, quo-modo in hac gratiae sensibilis affluentia gerere se debeant. Audi loquentera. Process. 7 Relig, Cap. 21: «Quserunt autera devoti ali-qiiando ex devotionis veheraentia debilitati, utrura sit melius, de-bilitatem corporis subire, et spiritum per devotionis studium cum Deo roborari, et gratiam oblatam non abjicere; aut pro nimia debilitate a devotione se subtrahere, et spiritum extinguere, et exterio-ribus occupationibus se dare pro corporis relevatione. Ad hsec (salvo meliori judicio) videtur consulendum nimis debilibus, quod interdum possunt se utiiiter subtrahere a studio devotionis, et conatu proprio non adhuc instare, nec quasi extorquendo exprimant devotionis affectum; quia tales violent! conatus debilitant etiam vali-diores, Si autera sine laborioso conatu offert se gratia, et ingerit se illis non qusesita, nec abjiciant eam ex toto, nec omnino totos se imraergant ei, maxime si vehementer ex hac debilitari se sentiant, sed temperate et in quadam spiritus libertate superücialiter iubse-

TRACT. HI. DE PDRGAT. PASS. TAM PARTIS, ETC.

reant, juxta illud Proverbiorura ; Mel invenisti, comcde quod suf-ficit tibi, qxiod satis est juxta virium tuarum mensuram.TJtilius enim est, ad horam habere temperantius gratiam devotionis, quam, omnino exbaustis viribus et destructa virtute imturali, totaliter earn perdere, et irrecuperabiliter ea carere : quia sic destructi pos-tea nimis incipiimt sibimet compati, et ut recuperent vires amissas per iudiscretionem,non solum delicatius,sed etiam dissolutius quam expedit se habere. Exbaustis namque viribus, capitis maxime et cordis, juxta non auderent etiam ad studium devotionis permoram aliquam aspirare, quia retrabit eos continuo molesta debilitas; et quo magis volunt contra eam conari, eo minus possunt.Et ideo con-sultius videtur consolationes divinas moderatius qnserere, cum debilitas corporis obsistat ut diuturnius eis frui possint, et auctas valeant tolerare, quam ad breve tempus in eis ita indiscrete delec-tari, ut eas postea fugere oporteat, et sine spe recuperandi amittere propter virium defectionem ; vase enim contrito liquor effunditur. Unde dicitur in Psalmo 72: Defecit caro et cor meum; quia cum corporis virtus omnino deficit, cordis etiam vigor a devotione languescit.»

Hfpc sunt prsecipua motiva, propter quae Deus,per subtractionem gratiaj sensibilis, incipientes ad noctem obscuram sensus reducit: per ipsam enim vult partem sensitivam divinae unioni prseparare ; vult deceptiones da;monis evitari, vult supernaturales communi-cationes a naturalibus operationibus discernere; vult donajustis et impiis communia evacuare, ut majora concedat; vult imperfectiora et minora tollere, ut perfectiora et majora liberaliter prabeat; vult occasiouem superbise removere; vult carnales impuritates aliaque pericula pracavere; et tandem vult corporis sanitatem conser-vare, ut his mediis incipientes ad optatam perfectionis metam per-ducat.

PARS I. TBEOL. MTST. DE VIA PDROAT1VA.

ARTICULUS IV.

DK SIQNIS DEMONSTRANTIBUS PURGATIONEM PASSIVAM PARTIS SENSITIVE.

Mirantur incipientes studiosi devotionis, dum se repente con-sueta et prius familiari devotione sensibili privates vident: nesciunt qua via id evenerit, et maximum credunt sibi detrimentum ; expe-riuntur quod, dum magis conantur habere devotionis gratiam, minus habeant; et cum vehementius instant, aridiores et duriores corde fiant, sicut in summis festivitatibus, et devotis temporibus passionis Christi, et nativitatis, et similibus, et maxime cum ad sanctam communionem student sollicite se prsepavare. Et multi ex hoc ssepissime contristantur, et ex ista parte turbati, ex cordis pusillanimitate interpretantur quod forte sunt indigni visitatione divina, et quod non placeat Deo ut sic indigni et indevoti ad sa-cram communionem accedant, et sic s«pe se subtrahunt a cibo vitse et medicina salutis; et cum alias incertum sit homini, an sit dignus amore vel odio secundum rationem dispositionis, et merita singulorum soli Deo sint nota, tales incipientes aridi et indevoti, quamvis nihil sibi conscii sint, non tamen per hoc se justificatos credunt, quia sciunt quod Deus est qui judicat eos, cui unum pro mille respondere non possunt, qui secretiora cordis arcana scruta-tur, et ibi quae latent ipsum hominem intuetur, ac justitias homi-num judicat tanquam injustitias. Unde, ex una parte, subtractione gratia) sensibilis et ariditate pressi, ex alia vero parte, velut persaasi quod hsec itidevotio procedat ex aliquo gravi sed occulto peccato, seipsos misere discruciant, et facti sibimet graves continuo suam miseriam deflent, nescientes quid agant et quo se vertant.

Quod si adverterent hanc esse divinam purgationem misericor-diter in suum bonum et meritum causatam, absque dubio consola-rentur, et non solum patienter, verum etiam jucunde, purganti Domino subjecti et conformes paterentur. Unde ad ipsorum instru-ctionem ac solamen, et ad directoris securitatem, adducenda sunt signa, quse passivam purgationem partis sensitira a Deo causatam, tamquam effectus proprii etinfallibiles demonstrent.

TRACT. III. DB PÜRGAT. PASS. TAM PARTIS, ETC.

Quamvis autem plures assignari possint effectus hujusmodi pur-gationis, qua) illam indicent, ut articulo sequent! dioetur, tres tarnen inter se subordinati communiter a doctoribus mystici s et maxime aVenerabiliPatre Nostro JoanneaCruce,in doctrinamystica profundo ac sublimi magistro, assignantur, Libro 1 Noctis Obscura, C. 19, qui pncdictam purgationem omnino demonstrant; excujus doctrina, tam studio conquisita, quam experimento confirmata, col-ligimus qiue hie dicuntur.

Quia hujusmodi ariditates affectus sensitivi, et obscuritates sen-sitiva; cognitionis aliunde quam a prsedicta purgatione passiva partis sensitivse possent emanare, puta ab actualibus peccatis et imperfectionibus, vel a remissione spiritus et tepiditate, vel ab aliquo exuberante humore et indispositione corporali, ideo necesse est quod infallibilia predict® purgationis habeantur signa. Pra;ci-pua vero sunt tria.

Primum signum est quod incipientes nullum gustum aut conso-lationem, sive in rebus divinis, sive in objectis creatis percipiant. Cujus ratio est manifesta: cum enim Deus, ob rationes adductas, eos in obscura nocte constituat, ut partem sensitivam, tam cognosciti-vam, quam aftectivam purget et omnino purificet, non permittit quod in ulla re sensibili sibi proportionata, sive sancta, sive mala, sive indifferenti delectentur: ex quo manifeste colligitur,quod obscuritates et ariditates recenter exortse non procedunt ex peccatis aut imperfectionibus de novo commissis; alioquin appetitus sensibilis recenti fruitione sensibilium objectorum attractus, ad eadempro-penderet et inclinaretur; experientia quippe constat, quod dura appetitus ad res sensibiles ultra modum se diffundit, statim ad illas juxta percepti gustus mensuram magis inclinatur, et proprio fertur pondere. Cum igitur sit universalis siccitas, ac nullum sit irriguum superius ex parte Dei sensibile, nec ullura inferius ex parte creatu-rarum, indubitata sequitur consequentia, quod ex peccatis aut imperfectionibus non procedat.

Secundum signum est etiam necessario requisitum, quod incipientes, in media ilia nocte et ariditate constituti,ordinariara quamvis afllictivara,Dei meraoriam conservent. Ordinariam qnidem, quia si hujusmodi nox obscura et ariditas ex indispositions naturali vel humore melancholico dimanaret, naturam omnino obrueret, et cos-lestium potius quam terrenorum raemoriam excluderet, quia

PARS I. TnEOL. MTST. DB VIA PÜRGAriVA.

ccelestiasuntmagis remota,terrena vero semper occurrunt.Afflicti-vam autem, quia incipientes, in similibus angustiis positi, judicant se servos inutiles, et nihil affectos erga Deum, imo a spiritualibus exercitiis velut aversos experiuntur. Ex quo colligitur, quod hujus-modi nox et ariditas non oritur ex tepiditate vel defectu natural!; tepiditatis enim proprium est,parum divina curare,et potiuseorum nauseam et fastidium ingerere. Unde est latum discrimen inter ariditatem et tepiditatem, quia tepiditas importat debilitatem et incuriam circa divinum obsequium, ariditas autem purgativa maxi-mam affert in divino obsequio sollicitudinem, et addit dolorem, si in tali obsequio aliquis defectus aut remissio percipiatur. Et quam-vis aliquando hujusmodi purgative ariditati melancholicus humor aut alius admisceretur, non tamen propterea suo effectu purgativo fraudatur, quandoquidem appetitus sensibilis proprio gustu privatur et solum erga Deum afficitur. Cum autem sensitiva ariditas ex solo procedit humore, solum fastidium et corruptio naturae percipitur absque intimo desiderio inserviendi Domino, quod purgativa parit ariditas, cujus effectus infallibilis est promptum et vigorosum circa divina reddere animum, quamvis pars sensitiva, propter insipidita-tem in suis actibus prtedominantem, infirma et in operando remissa videatur. Radix istius siccitatis et ariditatis sensitivae in hoc sita est, quod Deus, volens animam a statu imperfecto incipientium ad statum proficientium et perfectorum adducere, suas communica-tiones transfert a sensu ad spiritum, et de sensitivis mutat in pure spirituales, quarura, utpote excedentium ac superioris ordinis seu alterius natura;, pars inferior sensitiva penitus est incapax, maxime cum hujusmodi communicationes spirituales potius sint substantiales quam delectabiles, propterea ncquaquam ad sensum res sic pure spirituales valent redundare : unde sensus remanet omnino vacuus et siccus, quamvis tunc spiritus pascatur et refi-ciatur interius, qui vires inde colligit, excitatur in Deum, et studet ei adhserere. Non tamen statim a principio spiritus ipse in hujusmodi communicationibus gustum et saporem percipit, imo potius ariditatem et fastidium patitur, propter subitam communicationum mutationem; tum, quia spiritus, sensibilis tarftum gratia; hue usque lacte nutritus, nondum substantiali communicationum pure spiritualium alimento est attemperatus et assuctus; tum, quia adhuc impurus non potest tam purum et subtilem cibum cum sapore

TRACT. III. DE PÜRGAT. PASS. TAM PARTIS, ETC.

et deliciis gustare: unde non inirum quod in hoc principio potius sensibiles quam pure spirituales communicationes appetat, cum in illis plus saporis quam in istispercipiat; etita siccus, aridus, et insipidus manet.inde sensibili gustu privatus, et nondum pure spirituali cibo perfruens cum sapore, qui postea succedit,cum spiritus, purga-tione passiva purificatus, pradicto cibo pure spirituali degustando benedisponitur etattemperatur.Potest haeadoctriua sacrse Scripturae autboritate probari, et apto confirmari exemplo filiorum Israel in vasto illo peregrinantium deserto, cui solitudo et status incipien-tium in via purgativa plurimum conformatur. Sicut igitur filiis Israel egressis de finibus ^Egypti et vastam susc poregrinationis solitudinem ingressis manna delicatissimum, ac omnium rerum saporem eminenter continens (propter quod cibus et panis angelo-rum in sacra Scriptura nominatur), displicuit,et fastidium genera-vit,unde dicebant: «Nauseat anima nostra super ciboistolevissimo,gt; et ad porros, cepas, et carnes crassas iEgypti suspirabant, recordati dum sederent super ollas carnium, et hoc ideo quia crassioribus iEgypticibis,et non levissimo mann® cibo, attemperatum et assue-tum erat eorum palatum : sic, 'et ob eamdem rationem, ut dictum est, incipientibus, sensibili gratis tanquam cibo crassiori assuetis, subtilissimus interioris gratise cibus in purgationis passive statu communicatus displicet et nauseam parit. Unde ex corrnptione seu prava dispositione appetitus nostri provenit, quod miserias nostras appetimus, et coeli delicias abhorremus. Sed tamen, cum siccitates et ariditates sensus ex ejus purgatione passiva dimanant, quamvis in principio spiritus nullum saporem aut devotionis gastum rcci-piat, propter rationes adductas, interius tamen robur et operandi virtutem experitur, ab illo substantial! animai cibo in mediis illis siccitatibus purgationis passivse subministrato provenientem: licet tunc hujusmodi gratia) pure spirituales sint adhuc admodum secre-tae, et quasi lateant ipsos recipientes, ipsam animam ad solitudinem inducunt, internam srepe causant quietem, et confusam quamdam contemplationem absque notitia particulari rerum divinarum infun-dunt. Si felices hi incipientes, quibus tantum bonum accidit, in pacifica tali quiete persisterent, et quamcumque operationem tam internam quam externam sibi connaturalem, sive affectivam sive discursivam, tunc neg!igerent,divinam solum operationem in secreto cordis patientes, ac soli Deo ad libitum operanti cum affectuosa

PARS I. THEOL. MIST. I)E VIA POROATIVA

attentione et interna tranquillitate submissi, ad satietatem hac delicatissima et secretissima refectione spiritus fruerentur : qu» sic tenuis ac subtilis est, quod, si particulare fruendi ea desideriura habeant, vel raagnam gustandi curam adhibeant, statim evanescat, ad instar aeris qui, quo magis compriraitur, eo magis recedit; non enim operatur, nisi spiritus in otio et pacifica tranquillitate quie-scat. Juxta hoc, dictum Sponsi ad sponsam, Canticorum 0, potest intelligi, dura ait: « A verte oculos tuos, quia ipsi me avolare fece-runt;» quandoquidem in hoc statu supernaturali contemplationis infusse, quantumvis inchoativo et nondura perfecto, tunc solius Dei est operari, et animse divina pati. Quod si ipsamet etiam vellet operari, ut prius solebat, discurrendo et meditando, potius divinara operationem impediret, quam Deo operanti cooperaretur; et sic Deus potentias interiores a propriis suspendit actibus, et quodam-modo ligat, ne intellectus meditetur, ne voluntas in sensibilibus delectetur, et nememoriadiscurrat (quamvis in ipsis sintsimplices actus cognitionis et affectus erga Deum, in quibus operatic divina perficitur, et pax interna consistit, qu:« exsuperat omnem senaum), non quod in hoc statu, et maxime in principio, sint excludendse pe-nitus hujusmodi operationes sensibiles et palpabiles, ut infra dicetur, sed tantum dum Deus operatur interius, et animam in centro cordis recolligit.

Tertium tandem signum est purgationispassivaj partis sensitive, qtiod incipientes, prius meditationibus ac piis discursibus assueti, jam non possint meditari, nee imaginatione discursus formare, quantumcumque nitantur : cum enim Deus nonamplius per sensus discurrentes, et rerum notitias componentes aut dividentes se com-municet, sed in simplicitate ac puritate spiritus per actum contemplationis, ad quem sensus tam externi quam interni pertingere non possunt, propterea iraaginatio sive phantasia non habet unde incipiat aut prosequatur suara operationem. Quod autem hsec sus-pensio, inquietude, et insipiditas potentiarum sint signum evidens purgationis passme partis sensitiva;, ex hoc constat, quia sihaic ex malo aliquo humore vel indispositione naturali procederent, non possent diu perseverare, sed evacuato vel temperate tali humore, ad pristinum statum rediret anima, et consuetos discursus ac medi-tationis actus ejus potentiaj eadem facilitate ac prius elicerent. In hac vero purgatione passiva partis sensitive contrarium accidit;

TRACT. III. 1)E mOAT. PASS. TAM PARTIS, ETC. 369

nam statim aprincipio tollitur facilitas discnrrendi, imOjfrequen-tms totaliter, aufertur facultas. Quod sialiquando nou ita premat pnrgatio, et potentiarum suspensio remittatur, ut incipientibus so-lamen aliquod concedatur, hoc tamen indubitatum est, quod si hujusmodi purgatio seusitiva compleri debeat, et ei succedere pur-gatio passiva partis intellectivce dispositiva ad unionem divinam, quanto magis viam purgativam ingrediuntur, eo magis operatio sensitiva deficit: quod non accidit in illis, qui media utraque pur-gatione passiva ad divinam unionem adducendi non sunt; cum enim unioni divim» disponeudi non sint, sed tantum purgeutur ad exer-citium humilitatis, et ad reformationem appetitus, nee purgatio passiva partis sensitivse, sicut nec suspensio potentiarum est conti-nua, sed intercalata. Quinam autem sint perfecte purgaudi in or-dine ad divinam unionem, quinam vero tantum imperfecte, scit ipse Dominus, qui sua dona distribuit ut vult, et uni dat quinquo talenta, alii vero duo, alii vero unum, unicuique secundum propositum voluntatis sua3.

ARTICULUS V.

DK EFFECTIBUS PUROATIONIS PASSIV/E PARTIS SENSITIVE.

Quamvis ex supradictis fructus, quos purgatio passiva partis seusitiva; producit, colligi possint, ad majorem tamen liujus materie tam necessariai notitiam, et ad incipientium qui purgantur consolationem, conveniens est eos considerandos et degustandos proponere ; spes enim percipiendi fructus laborum ipsos labores eiïicit dulces, ant saltern tolerabiles. Et in liac materia licet tempore hujus purgationis euntes eant et fleant mi tien Les semina sua, tempore tamen sua; illuminationis, venientes venient cum exulta-tione portantes manipulos suos; et tandem in statu unionis ine-briabuntur ab ubertate domus Dei, et torrente voluptatis potabun-tur, quantum ad partem affectivam; quantum vero ad partem cognoscitivam, licet in principio teuebris obruantur et quasi concul-centur, postea tamen a Deo illuminantur, juxta illud Psalmi: « Sicut tenebraï ejus, ita et lumen ejus,» et in fine replentur be-nedictionibus, et participatse glorise capaces efficiuntur.

PARS I.THEOL. MYST. DK VIA PtJRCATlVA.

Fructus purgationis paasivsc partis sensitive quidam sunt priva-tivi, quidam vero positivi. Purgatio quippe passiva partis sensitivse duo facit: primum, ordine generationis, et in executione, ac ex parte recipientis, est removere omnia impedimenta divinse unionis, ad quam ordinatur ; secundum est inducere debitas dispositiones ad talem unionem; quamvis, ordine perfectionis, et in intentione, ac ex parte Dei agcntis, sit e contrario, nam inducendo debitas dispositiones divinse unionis in anima incipientium, ab ea removent impedimenta talis unionis. Et sic,quod in priori ordine tanquam primum assignatur, in posteriori est secundum ; et vice versa, quod in illo est secundum, in isto invenitur primum.

Fructus privativi purgationis passivae partis sensitivse ex hacte-nus dictis in toto hoc Discursu facile colligi possunt: unde in prse-senti non fuse describendi, sed tantum leviter indicandi sunt. Primo quippe, per illos, omnes defectus et imperfectiones partis sensitivse superius recensitse sub titulo vitiorum capitalium superbise, avari-tise, luxurise, invidise, irse, guise, et acedise spiritualis, evacuantur, ut sic impedimenta, quse in parte sensitiva divinse unioni poterant obstare, removeantur, et dispositiones virtutum ad illam requisitae suaviter introducantur. Secundo, per illam incipientes multis ineptiis, vanis imaginationibus, et dsemonum illusionibus, aut imperfecte saltem operandi modo, liberantur. Tertio tandem, multa pericula cadendi in anima, et deficiendi quantum ad vires naturales in corpore, prsecaventur.

Fructus positivi sunt quamplurimi: et quidem primus ac per se primo intentus est, ut pars sensitiva, media purgatione passiva, parti intellectuali debite subjiciatur, et utraque perfecte in ordine ad divinam unionem disponatur, ut sic, parte inferiori superioris actibus cooperante, superior ipso Deo quietius et suavius per-fruatur.

Secundus fructus est robur animse, per hoc quod eam ablactat a gratia sensibili, quse est lac incipientium parvulorum in vita spiri-tuali; ipsam quippe ab alimentis infantise tenuioribus ad solides virtutum cibos reducit, et a lento infantium procedendi modo ad currendam perfectionis viam impellit: unde in his ariditatibus purgativis Isetandum potius est quam dolendum, ad imitationem sancti Abrahse Patriarchse, qui solemnem instituit festivitatem in die qua dilectum fllium Isaac ablactavit. Hoc autem robur animse

TRACT. III. DB PDRGAT. PASS. TAM PARTIS, ETC.

duplici dimanat principio: turn scilicet ex charismatum supema-turalium in hac nocte obscurso contemplationis infusione; turn ex passionum moderatione, peccatorum et imperfectionum evacuatione ac vitiorum extirpatione, quse omnia virtutem animai in varia dis-trahunt et debilitant.

Tertius est notitia tam sui qnam Dei, quse tanquam maximum Dei beneficium exoptanda est.Hancdivus Augustinus, velutprimam omnium bonorum spiritualium originem, et gratiarum fluenta, pos-tulabat a Domino, continuo dicens: «Noverim te, noverim me. »Et quidem quod in hac purgatione passiva propriam incipientes sui noti-tiam acquirant, manifestum est: nam,subtractasensibili gratia, qua ad superandas in via perfectionis occurrentes difficultates anima-bantur et quodammodo impellebantur, propriam pusillanimitatem ad exercendum minimum virtutis actum experiuntur; unde huma-nam insufficientiam in bono, et suam in omnibus miseriam contem-plantur, quam in gratise sensibilis affluentia contemplari non pote-rant. Quam propterea juste ac misericorditer subtrahit Domiuus, ut anima non alte, sed humiliter de se sapiat. Hujus divinae dis-pensationis exemplum aut figura in directione filiorum Israël in deserto peregrinantium resplendet; habetur enira,Exodi 33, quod Dominus per Moysen jusserit populo deponere ornamenta quse sumpserat in egressu yEgypti, ut de novo tritas et serviles indueret vestes; ex ornamentis quippe adventitiis intolerabilem captabat arrogantiam, et ex assuetis vestibus propriam servitutis agnoscebat conditionem. Quod etiam in hac nocte purgationis passivaj Dei notitia facilius acquiratur, multiplici sacrarum Litterarum authori-tate probatur. Dicitur enim Psalmo 62:«In terra deserta, etinvia, et inaquosa, sic in sancto apparui tibi, ut viderem virtutem tuam et gloriam tuam;» nusquam siquidem potest animadivinam excellen-tiam intueri, quam in via purgativa deserta, ihvia et inaquosa, pri-vata scilicet humana consolatione, et gratiae sensibilis affluentia: ibi quippe loquitur adDeum anima, quem tota mente quserit, et toto corde desiderat; pramiserat namque: « Deus, Deus meus, ad te de lucevigilo; siti vit in te anima mea,quam multiplicitertibicaro mea.gt; Et Isaïas, Cap. 28 sua; prophetise, dicit:« Quem docebit scientiam (videlicet Dominus), et quem intelligere faciet auditum ? ablactatos a lacte, avulsos ab uberibus, * scilicet gratise sensibilis, ut dictum est; quia, ut ibidem subditur, tantummodo sola vexatio intellectum

PARS I. THEOL. MTST. DK VIA PtRGATIVA.

dabit auditui. Et, Cap. 58, expressius loquitur, dicens :« Cum effu-deris esurienti animam tuam , et aniraara afflictam repleveris, orietur in tenebris lux tua, et tenebrse tuse erunt sicut meridies. gt; Utriusque ratio potest assignari: quia, per hanc purgationem passi-vam, inordinati motus partis inferioris, tarn in ordine ad cognitio-nem, quam in ordine ad affectum, moderantur; unde, hac parte quieta, pars superior in humilisuae infirmitatis,quani scepius expe-ritur, et in sublimi certitudinis et eminentise divinse contempla-tione valet persistere, ab uno siquidem extremo ad alterius notitiam facile pervenitur.

Quartus est, prsecedenti connexus, summa humilitas, quae proprise miserise simul et cxcellentise divine notitiam concomitatur : sicut enim incipientes, tempore prosperitatis et abundantise sensibilis gratiae, Dei favoribus abutentes, in corde suo vanitate tumebant, sic, tempore paupertatis et inopiae spiritualis, propriam miseriam agnoscentes humiliantur. Unde dicitur Psalmo 38, in persona isto-rum:« Obmutui, ethumiliatus sum, et silui a bonis (scilicet spiri-tualibus,quorum jacturam se credit incurrisse),et dolor meus reno-vatus est.» Ex quo sequitur, quod maxima cum Deo humilitate, et cum superioribus submissione versantur; suam quippe tunc vili-tatemetdivinammajestatem intuentes, Deum utsupremum Domi-num submisse veuerantur, ad quem prius, ccelestibus ejus repleti beneficiis,nimis audacter tanquam ad amicum et asqualem accede-bant. Hujus doctrinae confirmationem habemus in persona Moysis et Job sanctissimi: quorum primus, cum mirabilem rubi ardentis et non consumpti visionem habuisset, nimis audacter dixit: «Vadam et videbo visionem hanc magnam, quare non comburatur rubus; » sedcum Dominus eum de propria miseria admonuisset, et tanquam indignum appropriare vetuisset, et insuper solvere jussisset calcea-menta de pedibus, his eruditus et humiliatus Moyses abscondit faciem suam, non enim audebat aspicere contra Dominum. Secundus autem, etsi Justus ac rectus, et timens Deum, tempore suae prosperitatis non sic humiliter cum Deo agebat, sicut praemissa terribili et longa purgatione purificatus, utejus scripta patet his-toria; unde sub finem dixit Domino:« Scio quia omnia potes, et nulla te latet cogitatio, ideo insipienter locutus sum, et quae ultra modum excederent scientiam meam. »Insuper cum superioribus et conscientiae directoribus admodum submisse versantur : cum enim

TRACT. III. DE PÜRGAT. PASS. TAM PARTIS, ETC.

se miseros et pauperes, turn virtute, turn consilio, sub hacpurga-tione considerant, eorum dictis acquiescunt, et directioni obtem-perant, quia omnes alios et meliores seipsis, et prudentiores existimant.

Quintus est, paupertas spiritualis: cum enim in hac purgatione, 3e,ex una parte, deliciis gratia) sensibilis privates vident,ac soils ari-ditatibus obvolutos; ex alia vero parte, radio illo tenebrarum pro-fectum in seipsis spiritualem utcumque experiuntur, sorte sua con-tenti sunt, scientes, magisterio Christi Domini, quod« beati pauperes spiritu, quoniam ipsorum est regnum ccelorum.» Unde in eorum persona dicitur Psalmo 76:«In die tribulationis mese Deum exqui-sivi, manibns meis nocte contra eum, et non sum deceptus; renuit consolari anima mea: memor fui Dei, et delectatus sum, et exerci-tatus sum, et defecit spiritus meus. »

Sextus fructus est, patientia, perseverantia in laboribus animai, et conformitas cum divina voluntate : qua) virtutes in deliciis gratia) sensibilis vix exerceri possunt, in bisautemariditatibus purga-tionis pasamp;iva) partis sensitiv® continuo solent exerceri.

Septimus fructus est, ordinaria Dei prasentia, cum desiderio placendi et inserviendi sua) divina) majestati, sincere ac puro animo et sine spe retributionis. Cum enim anima creatis omnibusprivetur deliciis et objectis sensibiiibus per banc purgationem passivam partis sensitiva), necesse est quod affectunetcogitatumsuum in Deo constituat, se totam ipsi sacrificando; est autem suavissimum Deo sacrificium spiritus contribulatus, et cor contritum ac humiliatum Deus non despicit. Imo in hoc statu non prsemiura appetit pro obse-quio, sed timet ne defectuose Deo obsequatur.

Octavus est, pax et tranquillitas anima), qua), moderatis per banc purgationem passionibus,et evacuatis imperfectionibus, consurgit; imo nonnunquam suavitas qutedam spiritualis inenarrabilis a Deo communicatur, et lux coelestis infunditur, quibus ariditates luijus purgationis dulcorantur, et tenebra) noctis hnjus illustrantur.

Nonus tandem fructus est, ut plures alios omittam, frequens vir-tutum theologicarum exercitium : in hac siquidem nocte, quamvis tenebris et angustiis sensibiiibus implicata, anima stepissime divina fidei lumen sic splendere percipit, utrevelatas ejus veritates velut intueatur, et in earum conternplatione quiescat. In hoc angu-stiarum torrente, sic spei firmatur anchora, ut contra exundantes

374 PARS I. THEOL. MTST. DB VIA PURGATIVA.

ejus fluctus immobilis persistat, donee incolumis omnino pertran-seat, et licet se quasi submersam aliquando videat, spe tamen robo-rata periculum evadit. Unde Propheta canit:« Salvum mefac^eus, quoniam intraverunt aqua; usque ad animam meam; infixus sum in limo profundi, et non est substantia; veni in altitudinem maris, et tempestas demersit me;»et alibi dicit:«Torrentem pertransivit anima mea.» In hujus purgationis amaritudine, et in horrore vastse solitu-dinis,anima llamma cliaritatis exardescit, se totam in inferiori parte mutatam videt, et mirabili modo ad nihilum terrenarum affectionum redacta, sui Domini ductum quasi jumentum sequitur, ünde de hoc statu mystice intelligitur quod Psalmo 72dicitur: «Inflamma-tum est cor meum, et renes mei commutati sunt; et ego ad nihilum redactus sum, et nescivi ;ut jumentum factus sum apud te, et ego semper tecum; tenuisti manum dexteram meam, et in voluntate tua deduxisti me, et cum gloria suscepisti me : quid enim mihi est in coelo ? et a te quid volui super terram ? defecit caro mea et cor meum. Deus cordis mei, et pars mea Deus in aiternum; mihi ad-hterere Deo bonum est, ponere in Domino Deo spem meam. Et tanto cliaritatis ardore in Deum fertur, ut merito dicat Propheta: « Sitivit anima mea ad Deum fortem vivum : quando veniam et apparebo ante faciem Dei ? Fuerunt mihi lacrimse mese panes die ac nocte, dum dicitur mihi quotidie: ubi est Deus tuus? »

ARTICULUS VI.

«IIOMODO SE GERERK DEBEANT INCIPIENTES, TEMPORE PURGATIONIS SENSrriVyE.

Quia, sicut dictum est, incipientes purgationis sensitive viam ingressi, se in terra deserta, invia et inaquosa collocatos vident (in ipso namque principio, quasi in loco horroris et vastse solitudinis spiritualis, in qua vix ulla veritatum pracedentium semita com-paret, et gratue sensibilis extat penuria), plurimum timendum est, ne hujus vise periculis deterriti, difficultatibus oppressi, tenebris obvoluti, et horrore exanimati sistant, aut etiam retrocedant, nisi directoris experti consilio firmentur et ad ulterius procedendum animeutur.

TRACT. III. DE PÜRGAT. PASS. TAM PARTIS, ETC. 375

Debent primo, directorem seu patrom spiritualem, si fieri potest, simul doctum et expertum eligere, cujus ductu et prudentia in omnibus moveantur. Quod si ialem in venire nequiverint, egregie doctum prseferant experto : hie namque potest propria decipi expe-rientia, ille vero doctrina dirigitur ne decipiatur, ut sancta parens nostra Theresia, sublimis magistra Theologise mysticje, docet, di-cens « se nunquam a viris vere doctis fuisse deceptam;» etcaven-dum monet,ne viris semidoctis credatui^asseverans tutius esse viris piis et devotis, quamvis ignaris credere, quam illis; isti siquidem consulent alios viros doctos de his qua) ignorant, uon enim ob suam erubescunt ignorantiam; illi vero, quia se doctós credunt, et ut tales aipparere volunt, judicium ferunt de his qua! ignorant, et ali-quando consulunt quse dissuadenda forent.

Hie autem aliqua in general! tradentur documenta, quibus et incipientes viam purgativam ingressi, et eorum directores instruan-tur, illi ad procedendum in hac via, isti ad alios dirigendum; documenta autem particularia pro Discursu sequenti reservantur, ubi, pro diversitate hujus purgationis, in diversis mediis sigillatim di-versa documenta tradentur.

Quando igitur incipientes se gratis sensibilis afHuentia destitutes adverterint, experti quod in piis meditatioriibus sicut ante versari non possunt, non debent conari contra cursum tiuvii, nec in vanum mentem praedicto meditandi exercitio intendere, quia multum patientur, et nihil proficient, anima quippe tunc quietem, non discursum appetit; et si applicetur discursui, quietem ac pacem amittet, et discursum frustra requiret. Unde tales incipientes curare plurimum debent, ne mentem fatigent aut potius obruant in quserendo etexercendo discursu, quia et tempus etoperam perdeut; et sic advertentes, quod adhibita sullicieuti diligentia nihil in meditatione proficiunt, et quo magis mens meditandum intenditur, eo plus laboris et insipiditatis incurrit, quia jam venit finis discur-rendi, debent in facto illo otio et tranquilla pace quiescere, quteest terminus discursus et contemplationis initium ; debent plurimum in Domino confidere.quia non permittit periresimplicesetrectocorde procedentes, sed illos in mediis hujus noctis deducit tenebris, et ad claram suas notitise lucem perducit. Cumque se nullius culpse de novo commissse reos sentiant, debent sibi persuadere quod sensibili gratia devotionis privantur, non ad pcenam, sed in praemium; non

PARS I. THEOL. MÏST. DE VIA PÜROAT1VA.

in detrimentum, sed in bonum. Et cum aliunde vident se nullam habere posse particularem distinctam notitiam, non debent credere se tempus terere ac desidiosos esse, sed debent in notitia general! etconfusa, quam habent de Deo, et in amore afflictivo patienter perseverando quiescere; sic enim abundantes operationis divinse fructus percipient. Alias, si vellent suis operari potentiis, divinam impedirent operationem, non secus ac ille qui dum pingeretur, faciem et corpus moveret, tunc enim potius mixtio et confusio colorum, quam ejus expressa similitude et vera imago fieret. TJnde non debent hujusmodi dolere, sed potius gaudere, quod potentiarum sensibiles operationes amiserint, ut earumdem suavibus et velut imperceptibilibus actibus contemplationis et amoris in Deo quie-scant. Notandum tamen id quod jam indicatum est, videlicet non esse totaliter ab exercitio meditationis recedendum, in hac quippe sensitiva purgatione coutemplatio sen notitia Dei generalis non est continua, nec diuturna: unde, ipsa cessante, ad pristinum meditationis incipientes redire debent, et maxime circa vitam et passionem Christi, qui est via qua ad patriam pervenire debemus, Veritas cui et quam credere debemus, et vita aeterna sanctorum, ut ipsemet in Evangelie docet, dicens : « Ego sum via, Veritas et vita ;gt; et rursus : « Haic est vita ajterna, ut cognoscant to solum Deum et quem misisti Jesum-Christum. » Ejus passio est universale et efficax remedium pro malo morali vitando, et pro bono virtutis acquirendo; unde dicit Augustinus : « Non inveni tam efficax remedium quam vulnera Christi.»Incipientes igitur, quamdiu divina contemplatione obscura non absorbentur et quamdiu licet eis meditari, debent in sanctis meditationibus,et maxime Christi Domini perseverare, alias omnino de-idiosi tempus frustra consumerent; sed quando pncdicta contemplatione divinitus investiuntur, in ilia debent quiescere, et in sacro ejus otio quieti permanere, ne in vanum laborent, quando fructuose quiescendum foret. Hoc documentum est V. P. N. Joan-nis a Cruce, Libro 1 Obscurce Noctis Anima), Cap. 10.

Aliud documentum est, ut incipientes, gratise sensibilis priva-tione, duritia cordis, sensuum tenebris, distractione mentis aliisque sensitivai purgationis angustiis afflicti, sint in tentatione fidoles, et Christum sequantur usque ad crucem, qui sequuti sunt eum ad panis fractionem, et bibant cum eo passionis calicem, qui deliciis ejus internis ante communicarunt. Unde debent attendere voci

TRACT. III. DE PTJRGAT. PASS. TAM PAUT1S, ETC. 377

Domini clamantis:« Qui perseveraverit usque in finem, hie salvus erit;» quamvis enim non debeant se novis et gravioribus affligere poenitentiis, ne natura, internis oppressa jam angustiis, penitus suc-enmbat, debent tamen a piis orationis et mortificationis exereitiis, saltern omnino, non recedere, ac Domino libenter propriis, ut dici-tur, impensis deservire; orent humiliter vel ore, vel eorde; et ad Denm, si non suaviter, saltem cum amaritudine aspirent, et in bonis operibus perseverent: quamvis enim omnia sintipsis insipida et amara, Deo tamen sunt gratissima, et plus ei sapiunt, quam alia in suavitate gratiiE sensibilis facta, quia puro placeudi Deo, et non sibi, motive fiunt. Debent igitur hujusmodi servi iideles se totaliter divina; voluntati committere ac resign are, et in mediis illis tribu-lationibus ad bonum se quodammodo compellere, seipsos in perpetuum holocaustum offerentes. Non debent infideles servos imitari, qui Deo, non puro cliaritatis affectu, sed utilitatis propria; commodo deserviunt: unde, cum gratiae sensibilis stipendio se carere vident piis operibus relictis,adversusDeummurmurant,ad carnis solatium, ad corporis quietem, et ad sensuum delicias cum rnaximo anima; detrimente revertuntur, ut internis medeantur angustiis, vel in seipsis pusillauimes efi'ecti, quasi necessarias suae debilitati,corporis commoditates insatiabiliter procurant, vel sibi ipsis fastidiosi et graves, aliisque redduntur intolerabiles, unde passim vivendi mo-dum velut instabiles mutant, et aliorum dicta et facta temerarie et nimis audacter reprobant. Ipsos mire describit vir sanctus, Henri-cus Suso,dicens:« Plerique, quando sacratiora sunt tempora, et ipsi se libentius ad Deum couverterent, tanto magis ipsorum aftlictio augetur, ita ut nec unam quidem orationem dominicam nec ange-licam salutationem absque diabolicis susurris explore libere possint. Unde et ipsi in quam dam velut desperationem labentes,orationem a se abjiciunt, et hoc pacto sibi ipsis loquuntur : quid, putas, ista oratio tibi prodest tot sordibus conspurcata ? Sed in hoc nimium errant, et suo adversario penitus obsequuntur, cujushoc praeci-puum studium est, ut eos ab exereitiis spiritualibus repellat. Nesciunt certe quod oratio ipsorum cum omnibus immissioiiibus illis, de quibus dolent, optime sapit et vere accepta est ante conspe-ctum divina; majestatis « ssepe namque, ut Divus Gregorius ait, mens humana adeo perturbatur, ut seipsam eruere nesciat, in prtcsenti dolore et angustla constituta; sed ipsa pro eadem ante

•24

PARS I. THEOL. MIST. DK VIA PURGaTm.

Dei oculos adversitas devotissima interpellat, ipsaque passionis amaritudo in oculis illius resplendens citius eum ipsi, quam alia exercitia inclinat, et velocius adesse compellit. Unde nec ullum omnino bonum opus negiigendum est, nec orationes et templi frequentatio (quaa maligno spiritui singulariter adversatur, et mo-lesta est non minimum) unquam intermittenda. Quod enim liomini de orationis puritate minuitur, hoc ei ex afflictionis molestia accedit, et satis grata est hujusmodi oratio oculis Dei. » Haic ille.

Debent tandem hujusmodi incipientes, in hac pressura purga-tionis sensitivse constituti, ex una parte, sibi persuadere quod labores et tentationes sive interius, sive exterius pro Deo tolerati, plurimum afferunt meriti, et fructus multos ac suavissimos suo tempore producunt, et pro peccatis abunde satisfaciunt; ex alia vero parte, ut eorum tolerantia sit facilior, imo suavis reddatur, debent Christum crucitixum ob oculos sibi proponerej ejus quippe exemplo ad amplectendam spiritualem crucem suis peccatis debi-tam animabuntur, videntes Christum tarn dire pro peccatis aliorum cruci affixum, ita ut non solum ab hominibus, verum etiam a Patre suo derelictus tristitias usque ad mortem pateretur; unde prius dixe-rat apostolis::lt;Tristis est anima mea usque ad mortem,»et in ultimo mortis agone constitutus clamavit ad Patrem:« Pater mi,ut quid de-reliquisti me ?»Quod si quis ad easdem angustias redigeretur,repe-titis orationibus jaculatoriis, et variis virtutum actibus elicitis, maxime patientia; et conformitatis cum divina voluntate, coeleste deposcat auxilium, et sanctos suos peculiares patronos, pnusertim Sanctissimam Virginem et Angelum custodom intercessores adhi-beat. Dicat aliquando: « Domine salva nos, perimus; gt; aliquando etiam proferat: « Auge dolorem, sed auge patientiam; » et tandem : ♦ Jube quod vis, et da quod jubes.»

TRACT. III. DE priROAT. PASS. TAM PARTIS, ETC.

DISCURSUS II.

DE DIVERSIS MEDIIS, QUIBUS PERFICITUR I'URGATIO PASSIVA PARÏIS SKNSIÏIVyE.

Quia purgatio passiva partis scnsitiva; diversis modis contingit, quibus pars inferior pnrificatur, ideo in proasenti Discursu agetur per multos articulos do mediis, quibus Deo volente, aut saltern per-mittente, talis purgatio perficitur.

ARTICULUS I.

PURGATIO PASSIVA PARTIS SENSITIVE PERFICITUR ALIQUANDÜ TENTATIONE CONTRA CASTITATEM.

Ravi sunt, qui carnis stimulos non patiantur ; in appetitu nam-que concupiscibili major exstat corruptio natuno per peccatum ori-ginale. Non desunt tamen aliqui sic divinse gratia; praevenientis auxilio puri, quod nulla liabcant tentationis contra castitatera expe-rientiam: legimus namque do divo Thoma Aquinate, quod in pncmium victoria!, quam de meretrice sollicitante retulerat, sensit ab angelis lumbos suos restringi, unde deinceps nullum impuritatis motum passus est. Item de sancta matre nostra Theresia scriptum habemus, quod nec speculativam, nee experimentalem Imjus materia scientiam babuerit: unde iilias de simili tentatione consu-lentes, ad alias seniores, tanquam ignara consilii vel remedii dandi, remittebat.

Plures tamen sunt qui bujusmodi tentationis molestias expe-riantur, et maxime inter incipientes, ut citius purgentur. Vix con-cipi potest nisi ab expertis, quantas in anima molestias excitet bujusmodi tentatio. Cum enim incipientes non solum affectont, sed etiam procurent anima; et corporis puritatem, mire torquentur interius, cum se fcedis ac sordidis imaginationibus, et impuris motibus vidont agitari, et sa;pe perturbati et ad ultimas angustias

PARS I. TnUOt. MYST. DE VIA PIIRGAT[VA.

pene redacti nesciunt quid faciant, ant quo se verlant; et nisi pru-dentis directoris consilio juventur, tali pertnrbatione maximam bonorum spiritualium jactnram incurrunt, quam dajmon saltern secundario intendit: si enim, ex primaria intentione, ad consensum allicere et ad ruinam trahere non possit, ut sic eos de monte perfe-ctionis ad mundi miserias prfecipites agat, saltern, ex secundaria intentione, conatur interius perturbare, ut sic, ablata cordis pace et tranquillitate, reddantur ad exercitia virtutis penitus inepti.

Undo tentatio contra castitatem est pene purgatio universalis incipientium, amara quidem, sed efficacissima ; dum enim exami-nantur, per illam interius operantem, miris niodis conturbantur et torquentur conscientiai prsecordia; turn scrupulis consensus, qui passim exurgunt; turn focditate materice,quam purse horrent anima?; turn metu rninse, quam ut possibilem infirmitati nature, et quasi prasentem aliorum exemplo territi forraidant; tum quia tentatio-nem hujusmodi, velut effectum peccati gravis de novo commissi, suspicantur; tum denique, quia per illam se coram Deo reddi cre-dunt abominabiles et exosos. Unde Apostolus, Doctor gentium, per illam examinatus, et ad ultimas humiliationis angustias redactus dicebat:« Datus est mihi stimulus carnis jne:e angelus satanse, qui me colaphizet;» vix enim concipi potest, quam efficaciter purget, dum animura incipientium sibi complacentem, et ex receptis sensi-bilis gratia? favoribus elatum, ad propria vilitatis et tunc apparen-tis inflrmitatis confusionem adducit.

Hac tentatione multi etiam in sanctitate celebres, purgati et probati sunt, nee fuga totalem ejus persecutionem evadere potuerunt. Ecce Hieronymus, in horridis Syrise constitutus de-sertis, pccnitcntia; rigoribus pene consumptus, cum super ossa vix pellis adluwerct, et cadaver potius emortuum quam corpus humanum ciliciis, catenis,et cinere obrueret, hujus tamententa-tionis aculeis agitabatur, ut ipsemet referendo deplorat,dicens« se in mediis solitudinis horroribus tales liabuisse imaginationes, quasi in choris nobilium romanarum versaretur.» Possent innumera sanctorum exempla, quos Dominus simili tentatione tanquam aurum in fornace probavit, adduci in confivmationem hujus doctrinse; sed quia passim apud authores, et in eorum historiis reperiuntur, ideo ab illis referendis in prajsenti abstinemus.

Nec leviter, et ut ita dicamus, suaviter incipicntes hac purgantur

TRACT, nr. DEPIJRU.vr. PASS. TAM I'AUTIS, I!TC.

tentatione, cum sit in seipsa fortissima et vehemontissima: ad illam quippe suscitandam et fovendam,tres hominis iuimici, et quo-dammodo doraestici, conspirant.Conspirat mundus cum suis vanita-tibus: ubique in sa;culo conversantibus, impudica occurrunt objecta, et multac sollicitantes occasiones; nam, sicut ait Augusti-nus jam citatus supra,« de carbonibus scintillas prosiliunt, de ferro rubigo, et morbos aspides sibilant; sic mulier fundit concupi-scenthe pestileutiam, in risum aliquando dissolvitur, nunc blan-ditias exhibet, et quod est venenosius super cuncta, psallere dele-ctatur aut cantare, cujus cantu tolerabilius est audire basiliscum sibilantem.» Quod si mulierum occursus periculosus, multo magis periculosa earum conversatie, et maxime periculosa cobabitatio; audi Ambrosium,etiam citatum supra, 1 de Officiisdicentem:* Ja-nua diaboli, via iniquitatis, scorpionis percussie, nocivumque genus est foemina ; cum proximat, ignem accendit, flammigero igne per-cutit conscientiam pariter habitantis, et exurit fundamenta mon-tium.» Conspirat diabolus, qui salutis human® hostis acerrimuset infensissimus, et fragilitatis nostras liac in parte multiplici experi-mento conscius, ignem concupiscentiaï vel excitat oblatis occasio-nibus, vel aliunde excitatum fovet et auget. Unde subdil Ambro-sius:« Si cum viris foeminas liabitent,viscarium non deerit diaboli.» Conspirat tandem caro, primi parentis infecta corruptione, qua!, connaturali propensione ad sensuum delicias inclinata, facillime flammis coiicupiscentuc incalescit, et tanto fervore ssepius exar-descit, ut multi, simili tentatione exusti, in maximis frigoribus exa;stuent. Beata Angela de Pulginio, inter maximos quos in sua purgatione patiebatur dolores, refert bis verbis ardorem hujus tentationis : « In locis verecundis tantus est ignis, quod consuevi apponere ignem materialem, ad extinguendura alium ignem con-cupiscentite, donee confessor mihi prohibuit: tunc cum sum in ilia tenebra,credo quod citius eligerem assari, quampradictatunc pati; imo tunc clamo et advoco mortem, ut per quemcumque modum mihi eam Deus concederet evenire; et tunc dico Deo; Domine, si medebes mittere in infernum, ne differas, sed subito facias; et ex quo me dereliquisti, comple et submerge me in profundum; et intelligo tunc, quod id est opus dsemonum, et quod ilia vitia non vivunt in anima, quia anima nunquam consent!t eis, sed corpus pa-titur violentiam, et est tantus dolor et tedium, quod si duraret, corpus pati non posset. »

PARS. I. THEOL. MYST. DE VlA PDUÜATIVA.

Id quod magis in hoc purgationis raodo torquet, sunt quamplu-rimi insurgentes scrupuli de consensu : cum enim hsec tenta-tio sitconformis et quodamraodo connaturalis parti concupiscibili, inde est quod per illam ad illicita delectabilia totaliter inclinatur, et consensum partis superioris videtur extorquere, cum ejus resis-tentia vix appareat; tanta enim partis inferioris contra superiorem rebellis est violentia, quod ipsam superare videatur, et ad assen-sum allicere. Hsec summe cruciant incipientes inexpertos et indo-ctos; si enim certi essent, quod tali tentationi non consentiant, nee proinde Deo displiceant, sed potius ipsi complaceant patienter tolerando, non torquerentur, at potius in mediis illis angustiis gauderent. Sciant ergo, tanquam certum apud Theologos, ad anim;c solatium,quod quamdiu dubitant an dietse tentationi consenserint, signum est eos non consensisse, saltem consensu qui sit peccatum mortale : conveniunt enim in hoc Theologi, quod, ut aliquis consensus de re quantumcumque moraliter mala sit peccatum animcc mortiferum, debet ex deliberata et determinata procedere volun-tate, quia omne peccatum est voluntarium, et peccatum comple-tum in genere peccati, quale est mortiferum, debet ex complete deliberata voluntate provenire; quod si actus sit incompletus et imperfectus, erit tantum peccatum veniale, propter defectum et imperfectionera voluntarii. Constat autem quod, quoties est dubium de consensu, certum est non fuisse plenum et procedens ex deliberata voluntate; quse namque ex perfecta voluntatis deliberatione procedunt, facile ab ipso volente percipiuntur : debent tamen de sua negligentia in resistendo conteri et ad cautelam confiteri. Hsec doctrina potius deserviet directori ad instruendum, quam discipulo in tentatione constitute: quamdiu namque simili tentatione a Deo purgatur, recedit ab oculis et cogitatione illius, quidquid potest esse solatii, et dispensatione divina solum occurrunt quao ipsum torquendo purgare possunt; et nisi directoris, cui plurimum fidit, consiliis adjuvetur, ad maximas et continuas devolvetur an-gustias.

Ad tollendam autem scrupulorum originem, et adhibendum ali-quale remedium (totale siquidem in manu Dei purgantis est), debet primo director, discipulo in tentationis hujus angustiis constituto persuadere, quod non turbetur objectis a damione impuritatibus: quamdiu enim eis non conseutit, Deo non displicet, sed mundus in

TRACT. III. DE PÜRGAT. PASS. TAM PARTIS, ETC.

oculis ipsius perseverat; si vero turbaretur, plurimum detrimenti spiritualis incurreret, sicut dictum est: unde daemon non fraudare-tur secundaria sua intentione nocendi qualitercumque tentato, quamvis deficeret in primaria perdendi ipsum per extorsionem consensus. Debet secundo, persuadere quod, ex una parte, suaviter resistat, et non violenter, fugiendo potius quam sistendo, id est quod attentionem abobjectissimilibusabstrahat, et ad alia diver-tat quibus occupari possit, sive sint pia sive etiam sint indifferentia, piis enim tunc non juvantibus ob tentationis violentiam, adhibenda sunt indifferentia quae prodesse possunt, et in illis immorari tunc bonum erit et laudabilo, quamvis alias forte malum esset et vitu-perabile,etlioc propter differentiam occurrentiumcircumstantiarum; quod si positive resistere debeat, eliciat actus tentationi contraries suaves et non violentos, ne ipsa attentione praedictam tentationem imaginationi radicatam magis imprimat; suadeat quod, ex alia parte, plurimum in Domino confidat, qui non sinit ultra vires ten-tari et facit cum tentatione proventum; ipsum invocet in hac aftli-ctione ac necessitate dicens:«Domine vim patior, responde pro me;» aliquando d;cmonem irrideat, qui cum sit purus spiritus, carnalibus impudicitiis miscetur. Debet tertio, super omnia persuadere quod nihil videat, nihil legat, nihil audiat, et nihil loquatur, quod vel proximo vel remote, directe vel indirecte, tentationis hujus occasio-nem prabeat: si namque sic faciens tali tentatione turbetur, sciet quod non sua culpa, sed vel dacmonis malitia, vel carnis fragilitate illam patitur; noverit se ad hujusmodi diligentias obligari, ut a scrupulis omnino liberetur, et credat Augustine dicenti:«Gravem inimicum sortita est castitas, cui non solum resistendum, sed di-misso framo longius fugiendum; nec eo minus illa3 fugiendae sunt, quia religiosae videntur, quando quanto religiosores, tanto citius alliciunt, et sub pratextu pietatis latet viscus libidinis: experto crede, expertus loquor, coram Deo non mentior, cedros Libani duces gregum sub hac peste cecidisse reperi, de quorum casu non magis suspicabar,quam deAmbrosii velHieronymi impudica turpitudine.» Non sic tamen debet intelligi, quod omnino vitentur raulieres, cum aliquando necessarium sit, vel titulo charitatis, vel alio pio motivo, cum illis conversari; sed intelligi debet quod fugienda sit earum familiaritas secundum prudentiaa leges; quamvis enim non semper de pracsenti damnum percipiatur, quando quis in praedictis deficit,

PAItS. I TUEOL. B1 VST. I)li VIA PURdATlVA.

congruo tamen tempore drcmon ex his nebulas,fulgura,tempestatcs et tonitrua suscitat, qua; postea mentem obnubilent, voluntatem commoveant, concupiscentiam turbent, et fortitudinem dejiciant.

ARTICULUS II.

PÜRGATIO PASSIVA PARTIS SENSITIVvE PERPICITUR ALIQUANDO MANIFBSTA D^EMONUM PERSECUTIONE.

Mirabilis Dens in sanctis suis, qui, ad exercendos et purgandos electos sues, etiara dsemonum utitur malitia, quia, Deo sic dispo-uente acpermittente, tarn crudeliter aliquando torquent incipientes, ut, nisi interna) gratia) firmarentur auxiliis, facile a virtutis prose-cutione et a perfectionis via deterrerentur; sed bonus Dominus, qui in sua dispositione non fallitur, ex dajmonum malitia etin fideles servos suos saivitia, suum deducit intentum; nam et servos suos medio illo purificat, et contra dienionum persecutiones etiam apertas victores reddit et triumphatores.

Ad hujus veritatis confirmationem innumera possent adduci de vitis patrum exempla. Legimus namque de sancto Antonio, et de sancto Hilarione adhuc incipiente, quantas adoemonibus sunt passi molestias: quoties visibiliter apparentes viderint, quoties minas et horrores aspexerint intentantes, quoties irridentes et convitia et injurias proferentes audierint, quoties etiam verbera crudelissima variis modis iufligentes senserint, in eorum liistoriis valde notis et passim repertis narrat sanctus Hieronymus. Unde, ne jam scita communiter repetendo fastidium generem, ea nunc missa facio, ut particular] exemplo unius e nostris religiosis, cum quo diu familia-riter vixi, nondum noto et satis recenti, meam doctriuam confir-mem. Plura de insigni venerabilis hujus religiosi sanctitate possem dicere, multaque ipsius extraordinaria et supernaturalia referre gesta, turn in virtutum exercitie, turn in divinis revelationibus; sed, his relictis, quasi extra propositum, qua) ad praesens intentum deserviunt breviter adducam.

Hie vir venerabilis,nationeGalliis,patria Narbonensis, jam sacer-dos factus in nostrum Carmelitanun Discalceatorum ordinem in-

TRACT. III. DE l'URGAT. PASS. TAM PARTIS, KTC.

gressus est. In civitate Parisiensi degens, aliorum juvenum ex singulis Gallhc provinciis illuc conlluentinm conversatione cor-ruptus, ut ipse testatum reliquit, pondere pèccatorum ad ima de-primebatur, et quasi ad profundum malorum venisset contemnebat, et in ipsis mergi desiderabat; multiplici quippe dreraonis sugge-stione, ad amplectendam liaeresim Calvinanam urgebatur. Unde aliquando solus per agros deambulans, hac vehementi pressus tcn-tationo, coepit apud semetipsum cogitare media ad exequendum hunc finem pessimum pene jam intentum, et qiucrero in sui ruinam argumenta, ac meditari frivolas hscreticorum expositiones ad intor-pretandahaic Christi Domini vivificaverba: «Koe est corpus meum,» ut veram et realem corporis Christi prajsentiam in sanctissimo Eu-charistise Sacramento posset negare ; sed quia nondum Deus eura despexerat, ideo non fuit difficile ipsum a tam mala intentione con-verti, collatis pluribuset extraordinariis divinaj bonitatisauxiliis,et audita sensibili voce Clirisi-i dicentis;« Visne disputare contra me?» Quse sic efficax extitit, ut statim omnis tentatio et mala voluntas in eo cessaret. Deus hunc electum non solum ex evidenti periculo naufragii miraculose liberavit, sed etiam ex profundo poccatorum barathro visionibus et minis eduxit: nondum tamen, tot divinis cumulatus beneficiis, divime gratia; et vocationis ductum sponte sequebatur; volebat, sed non valebat,ut ipsemet loquitur, exabysso suorum scelerum resurgere.

Accedebat tempus, sed nondum venerat, quod Deus ad conver-sionem electi hujus famuli pneparaverat: cum enim fortiter simul et suaviter disponat omnia, ipsum in octava Sanctissimi Sacra-menti ad quemdam adduxitpncdicatorem, cujus verba,quasi sagit-tas ignitas divinitus immissas.ac cor ipsius transverbcrantes.exce■ pit; sic enim publico loquebatur, quasi singulariter ipsum aggre-deretur.Ejus conciones sic Deus nostripeccatorisetjampocnitentis attemperaverat dispositioni, ut ex eis mirabilem doloris sensum et lacrimas devotionis colligeret, et cum incredibili iterum ad eas rcdeundi fame ac siti discedebat.

His concionibus motus ac pene conversus, anno millesimo sex-centesimo decimo septimo, circa festum sancti Joaunis-Baptistai, venit titulo confessionis ad nostram Carmelitarum Discalceatorum Ecclesiam, cumquo data occasione confessarius eum interrogasset, an aliquando Dei vocationöm ad statum religiosum habuisset, et

PARS t. TIIÜOL. MÏST. I)E VIA PURGATIVA.

an fieri vellet reli^iosus, tantam in lioc excitativo verbo sensit effi-caciam, ut in ejus prolatione totum cor ipsius liquefactum fuerit, etin lacriraas solutus, silentio potius qnam verbo suum deside-rium manifestavit, cogitans an possibile illud esset, cum antea ne quidem primus hujus rei motus in mentcm venisset, imo tanquam impossibile reputaret, cum alias beatissimos existimaret religio-sos, Prae admiratione captus, intra se continuo cogitabat an fieri posset, quod tanto frueretur bono ; sed tarnen mille confessori pro-posuit impedimenta, quibus quasi invitus a religionis statu elon-gabatur ; huic ergo divinse vocationi nondum efficaci, vitiis alliga-tus, ex sua malitia restitit, in dies procrastinans conversionem, fictis pietatis in suos parentes motivis.

Sed, o mirabilis et efficacissima excitantis gratia3 virtus! vix septem aut octo diebus apud eos manserat, cum suae vocationis ad religionem recordatus, et suavi quadam violentia pressus, nulla paterni amoris habita ratione, valedicens mundo, Carmeli solitudi-nem et iter arduum aggreditur. Quam bene dicit Augustinus, Libro de Spiritu etLittera, Capite vigesimo octavo, quod «cum Deus pec-catores efficaciter vocat, facit plus delectare quod prsecipit, quam delectet quod impedit. » Et Homilia 29, ex 50, hoc magis exprimit dicens: « Quomodo te a te liberat Deus ? » Eespondens subdit: « Inspirando virtutem, dando menti coelestem delectationem, qua omnis terrena delectatio superetur. »

Ingressus religionem, per ordinariam sanctorum viam deducitur, « quos Deus neque tribulationes, neque jucunditates sinit habere continuas, sed turn de adversis, turn ex prosperis justoram vitam quasi admirabili varietate contexit,»ut ait Chrysostomus Horn.8. in Matthseum, ne scilicet continuatajucunditate superbe extollantur aut perpetua tentatione nimis opprimantur. Cum igitur fidelis hie servus Domini per totum adventum (die namque sancti Andrea; Apostoli religiosum accepit habitum) et in corpore, et in anima plurimum passus fuisset (exterius quippe graves et acutissimos, capitis patiebatur dolores, interius vero memor practeritorum, et continua peccatorum suorum meditatione penitus absorptus nimium angebatur), ad confirmandum ipsum ne succumberet, voluit novo ac diuturno favore recreare, quem ejusdem verbis hie refero:« Per quindecim dies aut circiter, ait, videbam juvenem quemdamjuxta humeros meos excellentissimse ac suavissimce forma;; ejus prue-

TRACT. III. DE PDRÜAT. PASS. TAM PARTIS, ETC.

sentia maximam mihi dabat consolationem, et mccrorom omnem levabat, et vix unquam alio mentem diverlere poterarn, quam ad ilium parvulum. An esset visio imaginaria, aut intellectualis, certe nescio, qui sese mihi dedit, ipse scit.»

Sed, quia Dominus quot;hunc electum famulum copiosc sanctificare, sibique specialiter unire volebat, longo tentationura, et tribulatio-num exevcitio, et prajsertim manifesta et aperta dacmonis persecu-tione purgando disposuit. Prsetermissis igitur aliis mediis, quibus eum purificavit, accedamus ad medium dietse persecutionis, cujus occasione pracedentia retulimus. Sic earn ipse describit:« Bis se mihi reprsesentavit dfemon, varias minas intentans, eo quod ab ejus manibus evasissem: prima vice exiens ab oratorio sub forma capitis horrendi cujusdam monstri, alia vice sub forma cujusdam TKthi-opis, easdem minas faciens milii; multisque aliis vicibus terrebat me verbis, sine ulla tamen visione. »

Pluribus aliis modis voluit Dominus eum per da;monem, cui ipse servierat, purgare: nam aliquando fcetidissimos ac intolerabiles odores, aliquando cruciatus acerbissimos et apertas passus est violentias. TJt enim, post ejus felicem obitum, Pater Prior nostri conventus Parisiensis retulit, non raro fuit a dscmone in corpore vexatus; et ego ipse didici ab uno ejus connovitio teste oculari, quod quadam nocte, audito in cella ejus ingenti strepitu, aliqui religiosi accesserunt, ipsumquo humi jacentem totum lividum et semimortuura invenerunt. Haic sufficiant in prasenti de tam insigni servo Dei, cujus sanctitatem ipse diu expertus sura, etde quo multo plura et majora referre possem.

Hsec purgatio passiva partis sensitivaï, qua; media daimonum per-secutione perficitur, admodura amara et efficacissima est: nam, ex una parte, da3mones, ut incipientes ab ardua perfectionis via deter-reant, ssevissime in illos juxta intentionem et extensionem divinae permissionis eos affligunt; ex alia vero parte, hac persecutione territi incipientes, se miserrimos et quasi reprobos existimant; cum enim illam in peccatorum suorum poenam evenisse arbitrentur, et latens ibi divinae bonitatis arcanum ignorent, credunt se jam dïBrao-nibus traditos, ut ex tunc in a3ternum exactas peccatorum suorum pocnas luant. Unde miris modis affliguntur, et coram Deo hurai-liantur ; et sic a prateritis purgantur immunditiis.

Debent directores suos discipulos in hac purgatione constitutes

PARS I. TI1E0L. MÏÜT. DE VIA I'UROATIVA.

animare, ut se divinse dispositioni totaliter submittant, et crodant quod hujusmodi persecutio non in malum ipsorum, sed in bonum spirituale, non in ruinam, sed in gloriam permittitur. Nee mirum si Deus suos servos por dremones affligi disponat, cum Christus ipse per dsemonem tentari, et per membra damonis crucifigi voluerit. Debent insuper eos ad talem persecutionem instruere et armare, ne forti in ilia succumbant: unde suadere debent, ut tune Dei, SanctissiiTUc Virginis,angelorum et maxime custodum suorum, omniumque sanctorum implorent auxilium; vigilias et jejunia cum sancto Antonio adhibeant; aquam lustralem et dominicse crucis insigne violentiis daimonum opponant, ad instar saneta; Matris nostrai Thoresia), qua; his amis instructa,omnes daimonum catervas provocabat.

ARTICULUS III.

rURGATIO PASSIVA PARTIS SENSITIVE PERFICITUR ALIQUANDO PERSECUTIONE HOMINUM.

Sensibilior nonnunquam est hominum persecutio quam daimonum : unde non mirum quod ad virtutis exercitium et ad iucipien-tium purgationem Dens ilia utatur. Cum enim invisibiles sint homini dsemones, et visibiles sint sibi invicem homines, in mutua conversatione et familiaritate faciunt sibi invicem angustias, vel data opera, vel etiam pr;eter intentionem; unde in communi con-sortio sibi dant occasionem patientiam cseterasque virtutes exer-cendi.Hajc persecutio, sivo justa vel injusta,sive facta prater intentionem vel ex intentione, sive quocumque alio modo exerceatur, in varias classes distinguitur, juxta persequentium hominum diversi-tatem: ex quibus quidam sunt mali, alii boni; quidam amici, alii inimici; quidam extranei, alii aflines et consanguinei; quidam fra-tres religiosi, alii superiores: et haiC persecutio vel dictis, vel factis exercetur. Tanta autem est Dei virtus et sapientia, quod omnibus his mediis humanse persecutionis, et bona malaque persequentium intentione, pro purgandis incipientium animis utatur, ut sigillatim hic demonstrabitur.

Et quidem quod mali persequantur justos, et imiumeris imo

TRACT. UI DE PURflAT. PASS. TAM PARTIS, ETC.

quotidiaiiis certura est experientiis, et in sacrisLitteHs passim con-firmatum; unde non opus est id multiplici authoritate probare. Sed quod mali persequantur justos, et eorum via prosperetur, et e contra quod justi persecutionem malorum patiantur et ubique affligantur, etiam sanctos et illuminatos a Deo prophetas in admirationem adduxit; qnin imo Jeremias quasi causamrei tam mirabilis Deum interrogat, justitiara Deihiclatentem demonstraturus. Ait igitur: « Justusquidemtues,Domine, sidisputem tecum: verumtamenjusta loquar ad te.Quare via impiorum prosperatur, bene est omnibus qui prauvaricanlur et inique agunt ? Plantasti eos et radicem miserunt; proficiunt, et faciunt fmctum; prope es tu ori eorum, et longe a reni-bus eorum. Et tu, Domine, nosti me, vidisti me, et probasti cor meum tecum. » Sed prophetizans de infelici exitu impiorum con-cludit, dicens :« Congrega eos quasi gregem ad victimam,et sancti-fica eos in die occisionis.» Hanc justorurA per malos purgationem flescribit Augustinus, Psalmo C4, dicens: «Homines malos, quos patimur, commemoratus est, eamdemque passionem malorum homi-num exercitationem suam dixit, ne putelis gratis esse malos in boe mundo, et nihil boni de illis agere Deum:omnis malus, aut ideo vivit, ut corrigatur, aut ideo vivit, ut per illum bonus exerceatur. ütinam ergo qui nos modo exercent, convertantur,et nobiscum exer-ceantur. » Et instruens quomodo in tali exercitio nos gerere debea-mus, subdit: «Tamen, quamdiu ita sunt ut exerceant,non eos oderi-mus, quia in eo quod malus est quis eorum, utrum usque in finem perseveraturus sit ignoramus; et plerumque, cum tibi videris odisse inimicum, fratrem odisti et nescis.»Tandem attendant, quid Domi-nus Isaïaj 3, dicat justis exercitis per impios, et impiis exercentibus justos: « Dicite, ait, justo, quoniam bene, quoniam fructum adin-ventionum suarum comedet; vse impio in malum, retributie enim manuum ejus fiet ei.»ld est, etsi justus bic exerceatur et purgetur per impium injuste persequentem, tamen bene erit justo non solum in alia vita, sed etiam in ista, quia, media hujusmodi purgatione dispositus, ad intimam cum Deo perveniet unionem, ubi fructum suarum pro Domino patiendi adiuventionum comedet.Et, e contra, vtc impio, cui malum accidet in retribiuionem injuste ipsius per-secutionis contra justum.

Quod etiam aliquando boni persequantur justos (sod bona inten-tione, alias non essent boni), ssepe in sanctorum historiis legimus ;

I'AnS I. THEOL. MYST. DE VU PÜRGAT1VA.

et tunc persecutio est gravior, et purgatio inde subsequens major. Nam, in persecutione per malos excitata, Justus qui earn patitur facile consolatur, quia satis evidenter apparet hujusmodi persecu-tionem ex sola persequentis malitia procedere, quamvis qui eam patitur debeat persequentem excusare; sed, quando persecutio a bonis excitatur, qui eam patitur, cognita persequentis bonitate, non solum persequentem excusat, sed etiam seipsum, accusat, et interius affligitur de mala sua conversatione, quae tali persecutioni causam dedit. Et hsec persecutio graviter affligens durissimam causat purgationem; quse multo major est et penitus intolerabilis, quando persecutio communi bonorum conspiratione suscitatur, de quibus prsesumi non potest, quod sine rationabili causa perse-quantur, sicutde uno tantum prsesumi posset. Hanc S. Mater nostra Theresia in principio suai conversionis passa, mirabiliter purgata est. Postquam enim multos gratise sensibilis favores, etiam extra-ordinarios, puta visiouum et revelationum suaviter degustasset, voluit illam Deus ab aliquibus contractis imperfectionibus, persecutione simili purgare. Multi namque viri pii, et etiam aliqui ejus confessores, ad quos hujusmodi favorum notitia venerat, ipsam velut a dicmone deceptam et illusam credere, et tanquam malam devitare coipemnt, quia tales deceptiones et illusiones ut prsecedentium peccatorum poenam considerabant: ex quo mirabilis alllictio spiritus et extreme mentis angusti» oriebantur, maxime cum hajc omnibus pene nota essent, et ipsa pne nimia humilitate pejora de seipsa, quam alii, judicaret. Sed quod magis internam augebat aftiictionem, erat quod aliqui confessores, minus expert! et prudentes, ei pncci-piebant, ut Christo manifeste apparent! (de quo tunc dubitare non poterat), tanquam d^moni illudeuti, resisteret, et crucis signo aliis-que gestibus contemptus contra eum uteretur; quod prseceptum, etsi durissimum ipsique penitus intolerabile, propter reverentiam confessori debitam, exequebatur, in mediis üuctuans augustiis. Hinc enim, Christi apparentis pnesentiam evidenter experiebatur, quem cum intimo cordis affectu diligeret, tamen eum despicere prajcipie-batur; indevero, confossoris imperantis reverentia, cui contradicere ut piaculum judicabat, obedire cogebat. Nou dubium, quin potius mortem subire, quam tale prseceptum implere elegisset; et tamen implevit, et implendo tam amara purgationis calicem hausit.

Persecutio amicorum multo sensibilior est, quam sit aliorum:

TRACT. III. OR PtIRGAT. PASS. TAM PARTIS, ETC.

um enim in praemiura amicitise proprium et comiaturale, benevo-lentia ac favor potius quam persecutio de amicis expectetur, minima eorum persecutio durior apparet quam sit maxima inimi-corum. Unde in persona Christi Domini dicitur contra Judam pro-ditorem in Psalmo:« Si inimicus meus maledixisset mihi, sustiimis-sem utique, et si is qui oderat me super me magna locutus fuisset, abscondissem me forsitan ab eo. Tu vero homo unanimis, dux meus, et notus mens, qui simul mecum dulces capiebas cibos, in do-mo Dei ambulavimus cum consensu.» Et ut exprimatur quam into-lerabilis sit naturae amicorum persecutio, subditur contra illos imprecatio gravissima, ex instinctu, seu primo et indeliberate motu ejusdem naturae facta: « Veuiat mors super illos, et descendant in infernum viventes.»

Sed adhuc multo gravior est consanguineorvim et affinium persecutio, qui, cum non sola voluntatis electione dissolnbili, sed natural nexu indissolubili conjungantur, potius debent stare pro illis quibus sic conjunguntur, quam illis obstare, potius succurrere quam persequi: unde talis persecutio ad partis sensitivse purgatio-nem passivam plurimum confert. Efficacia hujus purgationis et concomitantis afflictionis nobis in sacra Scriptura proponitur, quai sanctos Patriarchas in exemplar patientiaj cunctis exbibens, videlicet Job et Tobiam, hac tamen persecutione et purgatione commotos diserte fatetur. Primus, cum audisset suam uxorem sibi in tot cala-mitatibus constituto sic insultantem:« Adhuc tu permanes in sim-plicitate tua,benedic Deo et morere,» cum in pnecedentibus damnis non solum patienter siluisset, sed etiam Deum benedixisset de bonorum omnium et filiorum jactura, hie quasi oblitus sui, sancta ut ita dicam impatientia, vel potius ardenti motus zelo in injuriosa verba prorupit dicens: « Quasi una de stultis mulieribus locuta es: bona suscepimus de manu Dei, mala quare non suscipiamus Secundus, post multorum laborum tolerantiam,post longam in sua caici-tate patientiam, cum uxoris iratse et exprobrantis audisset ha;c verba: « Manifeste vana facta est spes tua, et eleemosynae tuai modo apparuerunt,» tunc ingemuit sanctissimus senex, et coipit orare cum lacrimis dicens:« Justus es, Domine, et omnia judicia tua justa sunt, et omnes viae tua) misericordia et Veritas et judicium; et nunc, Domine, memor esto mei, et ne vindictam sumas de peccatis meis, neque remiaiscansdelictamea,etc. »Eccesummamhumilitatem et

TARS I. TIIHOL. MÏST. DF, VIA PURGATIVA.

compunctionem ex tali purgatione pvovenientem. Posset prscdictis adjungi Davidis exemplum, qui, ssevientis in eum Absalon filii per-secutioue, tanquam divina purgatione, pressus, et de throno exclusus, maximse humilitatis, compunctionis, mansuetudinis, c^tcrarumque virtutum fructura collegit, eoque patientice devenit, ut filium Jemini raaledicentem sibi libenter audierit, et servis suis liane maledic-tionem morte malodicentis vindicari volentibus dixerit;«Ecce filius raeus, qui egressus est de utero meo, qu;«rit animam meam; quanto magis nunc filius Jemini PDimittite eum ut maledicat juxta prseceptum Domini, si forte respiciat Dominus aUliclioncm meam, et reddat mihi Dominus bonum pro maledictione hac hodierna.»

In pnedictis persecutionibus, major solatii causa potest reperiri, quam in sequenti, qua; fit per fratres religiosos, et etiam superiores, maxime quando sanctitate sunt celebres; in his namque prte-sumitur, quod in hujusmodi persecutione potius vigeat zelus justitise, quam sensus naturae: unde qui per illos exercetur, seipsum velut reura agnoscit, et scrupulis agitatus, quasi suis imperfectio-nibus ansam perseqnendi dederit, terribiliter purgatur. Hsec pur-gatio in statu religiose est admodum ordinaria, sive fiat solo proficiendi animo, quod frequentius accidit, sive fiat motivo non ita recto, quod rarius contingit. Novi Venerabilem Patrem Claudium a S. Joseph Parisiensem, qui recenter admissus in reli-gionem, cum propter bona tam naturae quam gratias talenta sin-gulariter amaretur et laudaretur, ccepit refugere laudes, qui crucis improperium quserebat; unde a Domino postulavit enixius, quod ab omnibus pateretur ac despiceretur. Hujus votis obsecun-dans, Deus permisit quod plures alii religiosi quotidianas de ipso apud superiorem formarent querimonias, et hac purgatione perfecte purificatus, ad maximum sanctitatis gradum pervenit; ipsum vidi raptum in extasim et heroïcos sajpissime virtutum actus exercen-tem, ac tandem prsenuntiata sua morte foliciler decedentem. Legi-tur in vita Beati Patris nostri Joannis a Cruce, quot et quantas persecutiones usque ad mortem, et a fratribus, et ab aliquibus superioribus perpessus sit. A Domino petierat, tanquam laborum suorum mercedem, pati et contemni pro ipso; quod ita copiose concessit ei Dominus, ut qui hoc legunt in ejus vita, mirentur vel caacitatem, vel zelura indiscretum, aut passionem eorum, qui tam indigne patrem communem reformati Carmeli perseque-bantur.

TRACT. III. DK PÜRGAT. PASS. TAM PARTIS, ETC.

Hac omnes persecutiones vel dictis complentur, vel factis, quae miris affligimt modis eos quos Deus perfecte vult purificare. Quae persecutionum diversitates in vitis sanctorum communiter occur-runt; nam aliquando viri sancti vocantur hypocritae, sancta eorum intentio in deteriorem partem detorquetur, columna) regularis ob-servantise tanquam inutiles servi despiciuntur, patres religionum ut vilissima irridentur mancipia; aliquando verbis indignis indi-gniora accedunt facta, qua; longum esset referre, nec ita necessa-rium in praesenti videtur.

Tunc humilitate, patientia et mansuetudine opus est incipienti-bus, in hoc purgationis exercitio, ut possideant animas suas. Et facile viriutum istarum actus elicient, imo gaudebunt in his et Deuin benedicent, si de manu Dei miserentis, non ut flagella, sed ut imperfectionum purgamenl a, dilectionis diviiue signa et privi-legia susceperint, credentes quod haic casu non accidunt, sed suavi dispensatione Dei, non in ruinam, sed in salutarem correptionem. Et sciant quod, purgatione finita, erubescenl impii persequentes, et deducentur in infernum, nisi corrigantur, et rauta fient labia dolosa quseloquuntur adversus justum iniquitatem in superbia et in abujione; et simul exclamabunt cum Propheta: « Quam magna multitudo dulcedinis tuse Domine, quam abscond isti timentibus te! Perfecisti eis qui sperant in te in conspectu liliorum homi-num, abscondes eos in abscondito faciei tua)' a conturbatione hominum, proteges eos in tabernaculo tuo a contradictione lin-guarum. »

ARTICULUS IV.

PÜRÖATIO PASSIVA PARTIS SENSITIVE PERPICITUR ALIQUANDO RERUM SENS1BILIUM JACTURA.

Inter res sensibiles, quantum attinet ad prasens institutum, computantur bona fortunse, consanguinei et affines, honores et dignitates, quorum omnium jactura Deus utitur, ut servos suos, viam perfectionis ingressos,a pravis affectibus purificet, ut sigilla-tim exemplis e sacra Scriptura dcductis, vel etiam sanctorum historiis demonstrabiüir. Cum enim affectus humanus naturae

25

PARS I. ÏUEOL. MÏST. DE VIA PtflüATlVA.

corruptse potius ad visibilia, quam ad invisibilia connaturaliter tendat, ox eo quod ilia sunt homini pervia, et pro statu mortalis vitae magis proportionata, quia non operatur intellectus nisi per conversionem ad phantasmata, quse sunt directe ac per se primo rerum sensibilium sensibus externis perceptarum, et tantum indirecte ac secundario rerum intelligibilium, qua; nostros latent sensus, ac promde satis sunt nobis improportionata, inde est quod Deus, ut ab inordinato rerum visibilium affectu nos abstra-hat, et ad seipsum alliciat, misericorditer per eorum substractio-nem liberat quos miserabiliter coram possessie ligatos tenet) quia,ut ait Sanctus Bernardus in C. 19. S. Mattli.,lt; limosa etglu-tinosa nimis non modo exterior, verum etiam interior substantia nostra videtur, et facile cor humanum omnibus quue frequentat adhseret.» Cujus ratio est, quia frequentando diligit ob apparentem saltem bonitatem, diligendo vero ad ilia teudit, et flrmiter illis adhieret; dicit euim S. Angustinus, 13 Confessionum, quod lt;« pou-derihus suis aguntur omnia, et loca sua potunt; pondus meum amor mens, illo feror quocumque feror. »

Quamvis autem omnia bona sensibilia sensum humanum ad sui dilectionom, ut plurimum inordinatam, alliciant, qucedam tamen vehcmentius alliciunt quam alia, et allectum sibique adluuren-tem finnius ligant, quia naturali nexu vel electione sunt magis connexa, et quodammodo magis intrinseca. Ex quo sequitur quod ordinarie plus diliguntur filii, qui sunt aliquid patris, quam bona fortun® magis extrinseca diligantur. Sed tamen, quia, ut dictum est, omnium bonorum sensibilium amor siepius est inordinatus ot, ut plurimum, imperfectus, quia vel contra vel prater legem Dei diliguntur, ut quotidiaua constat experientia-, inde est quod Deus servos suos, ad perfectionis viam vocatos, dum simili rerum sensibilium amore videt occupatos, ut tali liberet impedimento currendi ad vitse semitam, et ad ipsum Deum perveniendi, pradi-ctorum omnium eos jactura purgat et exonerat, ad hoc ut eorum affectus,ab omni bono commutabili segregatus,bono incommutabili et divino firmiter adhsereat.

Quam certum et evidens est, quod major pars mortalium inordinato rerum sensibilium amore pereunt! Quot homines in bonis fortunse comparandis, prater immensos labores, animce sua) detri-mentum patiunturl Quot etiam, ut filiis aliisque consanguineis

Will ■■ III

I 111; III t||ii

TRACT, nr. DB PÜRÜAT. PASS. TAM PARTIS, ETC,

provideant, se bonis coelestibus privant! Quot denique reperiuntur qui, nt dignitates et fictos honores acquirant aut conservent, non solum mortem corporis, sed etiam animse incurrunt, et ïeternis in-ferni cruciatibus addicuntur! Saltem negari non potest, quod ab omnibus conceditur, praedicta omnia esse remoras cursus spiritua-lis et maxima perfectionis impedimenta. TJnde jacturam illorum,ut affectum benignse visitationis divina?, et quasi singulare Dei beneficium, debent non solum humiliter, sed etiam lajtanter recipere, quantum humanae conditionis fragilitas patitur.

Possemus banc veritatem multiplici sacra? Scripturae testimonio et exemplo probare. Numquid non manifesta est omnibus sancti Pa-triarcbajet Patris fidei Abrabacbistoria? Cum Deus eum sibi in ser-vum perpetuum elegisset, et caput gloriosum populi dilecti, unde Christus erat nasciturus, constituisset, statim de propria domo expulit, de sua cognatione segregavit, de medio consanguineorum, affinium, et amicorum eduxit, et ad longinquam peregrinationis regionem deduxit, ut ibi eum perflceret, et prsemiis tam tempora-libus quam seternis commutaret. Unde habetur Genesis 12 :« Dixit Dominus ad Abraham: egredere de terra tua, et de cognatione tua, et de domo patris tui, et veni in terrain quam monstrabo tibi; faciamque te in gentem raagnam, et benedicam tibi, et magnificabo nomen tuum, erisque benedictus; benedicam benedicentibus tibi, et maledicam maledicentibus tibi,atque in te benedicentur uni-versae cognationes terra.» Quod si permissus est Sarai uxorem suam et Lot filium fratris sui, universamque substantiam quam possede-rat, et animas quas fecerat in Haran, secum deducere, hoc ideo fuit, quia memoratae personae, naturali nexu Patriarchae sancto connexae, jam sanctae erant, et exemplo ipsius amplius sanctifican-da;; substantia vero rerum, quam secum transportavit, sic leviter ipsi adhaerebat, quod quasi nihilum reputabat, ut testatur sanctus Gregorius, Libro 10 Moralium, C. 10 et 17, et ex his sancti Pa-triarchac verbis, « loquar ad Dominum Deum ineum, cum sim pulvis et cinis, » ac evident! demonstrat ratione, dicens : « Quid itaque iste divitias suas, iestimare noverat, qui semetipsum pul-verem cineremque pensabat? Aut quomodo hunc res possessse extollerent, qui de se quoque, earum videlicet possessore, tarn abjecta seutiret? gt;

Aluid in veteri testamento de sancto Job exemplum habemus,

PARS I. THEOL. MÏST. DE VIA PORGATIVA.

qui, ut ab omni terrenorum affectu, non solum bonorum fortunse, sed etiam filiorum quos forte plus uimio diligebat, perfecte pur-garetur, horum omnium privatione brevi purificatus est : sola ejus uxor ipsi ad exercitium patientise, et ad majorem purgationem videtur relicta. Hie vir in terra Hus infideli erat simplex et rectus, ac timens Deum, et recedens a malo, quem propterea voluit omnino Deus perficere; unde primo de ditissimo inter orientales, sublata per latrones, vel per ignem coeli consumpta omni ejus substantia, pauperrimum effecit, ut esset typus Christi Domini, qui, cum dives esset ac omnium supremus dominator, pro nobis egenus factus est; deinde Alios ejus et Alias una die convivantes miseranda domus obruit ruina; tandem ulcere pessimo dtemonis malitia per-cussum ad sterquilinium reduxit, ubi testa saniem radebat. Et quia in tentatlone fidelis inventus est, Dominus benedixit ilium benedictione coelesti, non solum in spiritualibus, sed etiam intem-poralibus; dicitur enim, Capite ultimo liistorke ipsius : « Dominus autem benedixit novissimis Job magis quam principio ejus, prio-rem namque substantiam quam amiserat, parentum et amicorum liberalitate duplicavit, ac filios filiasquo perfectione meliores resti-tuit, quamvis tantum numero sequales, et ad extremam senectu-tem cum omni felicitate perduxit; post haic enim vixit centum quadraginta annis, et vidit filios suos, et filios filiorum suorum usque ad quartam generationem, et mortuus est senex et pleuus dierum.»

Tertium tandem in lege gratia), nec minus admirabile, in persona aancti Eustachii habemus exemplum. Hie vir, genere, opibus, et militari gloria inter Komanos insignis, cum miraculose inter venandum aspectu Christi, e cruce pendentis inter cornua cervi quem insequebatur, conversus fuisset, et ad perfectionem chri-stian» militia) vocatus, a Christo promonitus fuit quanta deinceps sibi pro ejus gloria perferenda essent, ut sic a praeteritis imper-fectionibus omnino pUrgaretur. Quocirca, incredibiles calamitates mira patientia perpessus, brevi in summam egestatem redactus est; cumque clam se subducere cogitaret, in itiuere conjugem primum, deinde etiam liberos sibi miserabiliter ereptos iugemuit, tantisque obvolutus miseriis et icrumnis in regione longinqua vil-licum agens longo tempore delituit; sed hoc medio perfecte purificatus, iterum voci coelesti et illustratione divina recreatur, et

TRACT. III. DE POROAT. PASS. TAM PAKTIS, ETC.

tandem, ad summam cum Deo unionora perveniens, sanctissimam pro ipso in glorioso martyrio animam dedit.

Non dubium, quin ha;c purgatio per jacturam omnium sensibi-lium amara sit, sed si patienter de maim Domini suscipiatur, dulcescet, et qui eam sic suscipit infallibiliter cum sanctissimo Job dieet;« Nudus egressus sum do utero matris meae, et nudus revertar illuc ; Dominus dedit, Dominus abstulit, sicut Domino placuit ita factum est, sit nomen Domini benedictum. »Ad banc divinte voluntati resignationem plurimum conferet, si is qui ta-lium rerum patitur jacturam, consideret certoque sibi persuadeat liffic ita expedire, et provenlre Deo sic disponente in bonum suum, qui ipsum tanquam electum summe diligit, qui perfecte scit quoe conveniunt ipsi, et qui omnipotentia sua potest ipsi qua? magis expediunt concedere. Quod nos Deus summe diligat, ipsemet fa-tetur dicens unicuique nostrum; «Cbaritate perpetua dilexi te, ideo attraxi te miserans tui,» et manifeste probant qua; nobis fecit, et quanta pro nobis passus est. Quod Deus perfecte sciat qusc nobis conveniunt, manifeste patet: ipse namque novit omnia et cor Imma-num solus scrutatur. Quod denique possit nobis quse magis expediunt concedere, constat ex eo quod « est omnipotens, in cujus ditione cuncta sunt posita, et non est qui possit ejus resistere voluntati, si decreverit salvare Israël,» ut sanctissima Esther re-gina confitetur. Ex his magna; consolationis motiva colliget, qui omnium sensibilium jacturam patitur, et impatientise ac nimise tristitiso sensum excludet; quia summa Dei dilectio, qua fideles servos suos viam perfectionis recenter ingressos prosequitur, efficit ut illis quae conveniunt ad ejus intentum provideat; sapientia, qua singula novit et scrutatur, facit quod in electione mediorum non fallatur,et qua; magis conveniunt semper eligat, unde dicitur quod « in sua dispositione non fallitur; » omnipotentia, qua de omnibus ad libitum disponit, infallibiliter, indeclinabiliter, et certis-sime effectum intentum inducit, unde semper evenit quod effica-citer evenire decrevit, et sic ejus decreta nunquam irritantur, nec providentia fallitur. Qua¹ in creaturis non ordinarie conjunguntur; nam, licet aliquis alium diligat, ipsique bonum procuret, non tamen semper scit quid ei magis expediat, et saspius in sua fallitur electione; et quamvis sciret quid magis expedit, non semper tamen potest illud praestare.

PAnS. I. TUEOL. MIST. DE VIA PURGAT1VA.

ARTICULUS V.

PURGATIO PASSIVA PARTIS SENSITIVE PERFICITUR ALIQUANDO PRIVATIONE BONORUM CORPORIS.

Quo magis sunt intriuseca et propria bona, quibus privamur, eo privatio illorum sensibilior est, et perfectius affectum purgat, si debito modo de manu Domini suscipiatur. Nec latuit ipsum inimi-cum humani generis, qui cum divina pennissione sanctissimum virum Job omnium bonorum fortunae jactura, et crudeli filiorum nece durius afflixisset, et sua malitia nesciens dispositioni Dei coo-perando, purgasset, videns ipsum in tanta tamque universali per-secutione circa res exteriores manere constantem ac immobilem, dixit: « Pellem pro pelle, et cuncta quae babet homo dabit pro anima sua; alioquin mitte manum tnara,et tange os ejus etcarnem, et tunc videbis quod in faciem benedicattibi.» Contingit tamen ali-quando, quinimo frequentius, quod parentes plus diligaut filios, quam se ipsos, ut optime noverat judex ille, qui, cum a reo, crudeli gohennse diutius applicato, delicti confessionem extorquere non posset, statim ac eidem gehonnoo rci lilium applicuit, ad lamenta filii clamantis, pater delictum confessus est, affirmans se in filii compassione torqueri dirissima animse poena, cum antea tantum in corpore torqueretur.

Sub bonis corporis sequentia numeramus, perfectam videlicet sanitatem, connaturalem omnium membrorum usum, non impedi-tas quinque sensuum operationes, decentem pulchritudinem, et alia hujusmodi, in quibus homines,carnales pra;sertini,magnambea-titudinis partem, et aliquando totalem beatitudinem constituunt, ipsique viri spirituales; vel«suimet amore naturali, vel aliismotivis inducti, prsedictorum omnium fruitionem sibi uecessariam, eorum-que privationem quasi virtutis impedimentum arbitrantur; sed ssepe decipiuntur, nam aliquando Deus electis servis suis, pnesertim incipientibus, praedictorum bonorum corporis privationem rniseri-corditer causat, non solum ad meriti augmeutum, verum etiam ad plurium imperfectionum passivam purgationem. Unde quibusdam infirmitates ordinarias, et aliquando continuas, aliis membri alicu-

TB ACT. III. I)E I'ORGAT. PASS. iAM PARTIS, KTC.

jus carentiam, aliis sensus alicujus privationem, aliis denique cor-poralem immittit deformitatem, qnibus cos perfecte purifioatos sanctificet, nt in sanctorum historiis nianifestum habetur, et sigil-latiraeorum exemplis demonstrabitur.

Legimusin vita sanctse matris nostra; Theresise, quomodo duris et pene continuis infirmitatibus Deus eain in principio suae con-versionis afflixerit : volebat misericors Domiuus banc electam suam, quam ad sanctitatis fastigium adducere decreverat, ab ho-minura conversatione, ut plurimura nociva, segregare, et aliquas etsi leves purgare maculas per illam contractas, ut sic ab humanis separatam sibi copularet. Cum enira ha;c virgo electa miris animaj et corporis naturalibus donis refulgeret, omnium cum quibus age-bat, alliciebat et captivabat affectum ; et cum aliunde, quasi pia-culum ingrati judicaret animi, non redamare amautes, humanse fuissetimplicata societati, si Deus earn mediis infirmitatibus non liberasset. Et de sancta Ludovina legimus, quod continua infirmi-tate decumbens,et acutis pressa doloribus, a juventutis imperfe-ctionibus sic purgata fuit, ut brevi ad altissimura sanctitatis gra-dum pervenerit.

Legimus alios alicujus externi sensus privatione, puta ca;citate, vel surditate, vel gustus corruptione mire purgatos. Et quidem csecitate purgatum legimus in sacra Scriptura Tobiam; non enim casu, vel in pcenam peccatorum ei caïcitatem advenisse credendum est,uttemere uxoripsius judicabat, sed paterna Deiprovidentia, qui tali tentatione suum fidelem servum tentare et purgare voluit, ut Eaphaël Archangelus ipsimet exposuit dicens:« Quia acceptus eras Deo, necesse fuit ut tentatio probarotte.» Htec probatio et purgatio satis est amara, si secundum hominem judicemus, ut indicat ipse-met sanctus Tobias; cum enim Kaphaël Archangelus, sub persona juvenis ad eum introductus, salutando dixisset: « Gaudium tibi sit semper,» respondit salutanti:« Quale gaudium mibi erit, qui in tenebris sedeo, et lumen coeli non video? » Et certe, sicut visu pluriraum homines delectantur, omnia sibi grata videndo, sic cseci-tateplnrimum affliguntur, dum nihil vident eorum, quae sibi solatium aliquod afferre possunt. Alios legimus a Deo surditate purgatos : maxima namque probantur afflictiono, dum concionum, spiritualium instructionum, et salutarium admonitionum beneficio carent, nec divinarum laudum cantu recreari possunt. Alios etiam

'PARS I. TUEOL. MTST. DK VIA I'DRGATIVA.

legimus privatione vocis sou loquelsc probatos; plurimum enim affliguntur, dum sua pcccata confiteri vix possunt,dum sui spiritus rationem directori reddero nequeunt, dum a caneudis laudibus di-vinis interdicuntur. Alios etiam logimus gustus privatione vel etiam corruptione purgatos : audivi do V. P. N. Dominico a Jesu-Maria, quod, ut pateretur comedondo, ubi solot delectatio percipi, a Domino precibus obtinuit quod omnia qiKo comedebat, non solum insipida, sed etiam gustui foront ingrata.

Solet alios Deus alicujus membri dolore vel cruciatu purgare. De V. P. Dominico a sancta Theresia, cujus superius, articulo 2, mentionem fecimus, didici quod pene continuo capitis dolore vexa-batur, nisi dum ex superiorum mandato concionabatur : ut enim debite tali vacaret functioni, dolor hujusmodi suspendebatur. Ha-betur in vita B. P. N. Joannis a Cruce quomodo per aliquot menses acutissimo cruris dolore purificatus fuit. Et in sacra Scriptura legimus, quomodo Job, vir sanctissimus, dsemonis quidem malitia, sed tamen benigna Dei dispositione, totius corporis universali dolore fuerit purgatus ; dicitur enim Cap. 2 bistoria? ipsius, quod «egres-sus Satan a facie Domini percussit eum ulcere pessimo a planta pedis usque ad verticem capitis, et quod testa saniem radebat se-dens in sterquilinio.»

Alios purgat Dominus connaturali vel adventitio quodam hu-more malo, flavaï scilicet vel ate bilis, quo et sibi et aliis intole-rabiles aliquando redduutur : mirum est quantum affligantur, qui simili bumore moti, vel impatientiaj, vel nimia; tristitia? sensum patiuntur. Sed, quamvis sint aliis importuni, compassione tamen digni sunt,quamdiu infirmitate naturali,et uon electione malitiosa, sui humoris venenum effundunt.

Tandem alios purgat notabili corporis deformitate, et maxime mulieres, qua; pulcbritudinem connaturalius et avidius expetunt et affectant: unde maxime laudantur aliqu;e, qua;, nead matrimonii vinculum compellerentur, vel faciem sibi deturparunt, vel capillos abraserunt, vel alio notabili modo corpus deformarunt; et multo magis sanctac virgines ilia; beatificantur, qua;, capto prope Massi-liam a piratis earum monasterio, cujus adbuc visuntur reliqui®, sibimet amputate naso, deformes et borrida; sic effectse sunt, ut non soliim despecta;, sed et trucidatse sint; unde et virginitatis laureolam sibi debitam conservarunt, et martyrii palmam generoso hoc facto meruerunt.

TRACT. III. DK PURGAT. PASS. ÏAM PARTIS, ETC

Plures alii modi purgationis in bonorum corporis privatione possent assignari, sed dicta sufficiant ad nostra} doctrinal confir-mationem ; hïec namque satis manifesta sunt, nec majori indigent probatione.

Qui tali modo purgantur, ut facilms, imo et cum suavitate pur-gationem sub can t, prater generale remedium patientia; ot confor-mitatis cum divina voluntate, debent considerare, non solum quot bona virtutis et meriti ex hac purgatione procedant, sed etiam quot mala vitentnr.Per infirmitates, prsesertim continuas, discunt quam vere dicat Augustinus inConfessionibus:«0 amatores mundi, cujus rei gratia militatis ? Major nor. esse poterit spes vestra in mundo, quam ut amici mundi sitis : ibi quid nisi fragile, plenum periculis, et per quot pcricula perveniturad majus periculum ! Pereant luec omnia, et dimittamus hsec vana et inania ; conferamus nos ad so-lam inquisitiouem eorum, qua; finem non habent; vita hajc misera est, mors incerta subito obrepit, et posthtcc negligentia; poena sup-plicio luenda est;» discunt doctrinam sancti Gregorii, in Registro dicentis, quod « pro magno diligi non debet, quidquid line conclu-ditur, et quod ilia appetenda, ilia summopere diligenda, quse nec inventa transeunt, nec adepta deficiunt. »Insuper humana dissol-vitur conversatio, maxime periculosa, ut deinceps eorum conversa-tio sit in cojlis. Per caccitatera, quot periculis liberantur ! Mors enim insensibiliter intrat per fenestras,et Spiritus Sanctus pracipit ut avertamus oculos nostros ne videant vmitatem : facilius divina per oculos mentis contemplantur, qui terrenis clauses habent oculos carnis. Per surditatem et loqueke privationem, ab ordinariis murmurandi, detrahendi, deridendi, et similium imperfectionibus exirauntur.

Quod si hujusmodi sensuum externorum appetant, et a Deo po-stulent usum, non universalem desiderent, sed particularem tantum in ordine ad divinum cultum. Legi in vita venerabilis matris Elizabetluu a sancto Dominico, discipula) S. M. N. Theresise, quo-modo quidam monialis carmelitana, visu privata, suis meritis a Domino obtinuerit ut, cum nihil aliud in hoc mundo videret, San-ctissimum Eucharistia3 Sacramentum posset videndo venerari: unde, tempore sacriticii, cum aliis ad crates accedebat, et causam interrogata respondebat, simul concessum videndi privilegium secrete retinens: « Quamvis non videam, utdicitis, SanctissimumSa-

PARS I. THEOL. MYST. ÜE VIA PÜROAT1VA.

cramentum, Deus tamen in eo existens rae videt. » De alia moniali ordinis sancti Bernard! legi,in authentico ejusdem testimonio, quo-modo, privata loquendi facilitate, meritis et roliquiis venerabilis matris Ann® a sancto Angnstino, discipulfe S. M. N. Theresiae, quoties volebat, positis in ore capillis ipsins, facile loqnebatur ; cumque aliqnando simili favore fnisset abusa, ut alteri convitianti cum ira responderet, et ilia improperaret quod re sancta in malum finem uteretur, sensit se tali favore privatam ; sed facti poonitens, etseindignam hujusmodi gratiaj confitens obtinuit, meritis et reli-quiis su!30 patron®, non universalem usum loquendi, qui in malum cedere posset, sed tantnm particularem tempore confessionis, aut qnando confessarius ipsins loqui prsecipiebat, quod in boniim anima; semper cedebat. Has igitur imitentur, qui sensuum usu privantur.

ARTICULUS VI.

PURGATIO PASSIVA PARTIS SENSITIVE PERPIOITUR ALIQUANDO CARENTIA BONORUM ANIM^E.

Ca;terornm omnium bonorum, tam externorum quam internorum ipsius corporis, privatio tolerabilis, imo suavis est, quamdin quis se earn pro Christo credit tolerare, et simul prredictonim affluentia bonorum amarescit, ut ait Bernardus in Cantica:* Cui Christus in-cipit dulcescere, necesse est amarescere mundum. Sed in hac pur-gatione passiva partis sensitiv8e,virdevotus,per subtractionem gratis sensibilis,sic obscnritatibus involvitur, ut potius se derclictum et inimicum Dei judicet quam amicum, potius se ei displicere cre-dat quam placere, ita quod vereatur omnia opera sua.

Carentia bonorum animoe dupliciter accidit. Primo, per subtractionem alicujus solatii vel suavitatis spiritualis, cui, ut pluri-mum, incipientes inordinate adhajrent, vel quia non puritatom spiritus, sed tantnm sensibilem aliquam consolationem quserunt, vel quia plus nimio rebus alias sanctis addicuntur. Unde legimus in Evangelio, quod Christus Dominus suis dixit Apostolis:«Nisi ego abiero.Paraclitus non veniet ad vos; cum assumptus fuero, mittam vobis eum. »Qua3rentes sancti Patres et expositores hnjus proposi-

tract. iii. de pürgat. pass. tam pautis etc.

tionis dominica) causam, asserunt apostolos seusibili affectu Christo nimis addictos, et illos oportuisse per absentiam ipsius purgari, ut condighe ad Spiritus Sancti receptionem pararentur, et apte gratiarum ejus infusioni disponerentur. Possumus etiam di-cere, quod Christus Dominus adlmc parvulus se Sanctissimaj suib Matri subtraxit, uon quod aliqua imperfeetio dilectioni ipsius mi-sceretur, lirec namque.SanctissimaVirgo prorsus omni caruit imper-fectione, sed ad patientiae et meriti incrementüm, ut, ex concepto dolore de absentia filii magis dlsposita,firmius eidem inveuto colia;-reret. Si hsec carentia suavitatis spiritualis sanctis apostolis et Sanctissimse Virgini Dei Genitrici fuit necessaria, tauquam dispositie majoris sanctitatis et perfections cum Deo unionis, quamvis nihil, ant parum in aliquibus esset purgandmn, quanto magis necessaria est iucipientibus, qui multis subjacent miseriis, et plu-rimis infecti sunt imperfectionibus !

Secundo, contingitper justam peccatorum perraissionem Nihil fit, ait Augustinus, nisi Deo volente vel permittente ut fiat. » Du-plici ergo Deus decreto circa humanas se habet actiones, circa bonas pnedefiniendo positive, circa malas permissive. Quod aliquis vir saiictus aliquando cadat iu peccatum etiam mortiferum, post longurn poenitentise rigorem, post longam inculpatse vitse dura-tionem, occulto sed semper justo Dei judioio contingit; sed lucc permissio non iu malum, sed in bonum electorum, non in ruinam, sed in gloriam ipsorum cedit: ox indrmitate quippe vires colligunt, et ex miserabili casu, Dei miserieordia excitati, gloriosius resur-gunt, dum propriam agnoscentes raiseriam auxilium divinum hu-militer implorant, et, qui prius negligenter, nunc caute per viam sahitis incedunt. Unde etiam in hoc casu posset illud sancti Gre-gorii edatum assumi: « 0 felix culpa, quae talem ac iantam meruit habere redemptiouem! » Non cessant de suaraiseriaconqueri, et inintimis anima; prascordiis sic cum liegio Propheta Deum allquot;-quuntur : lt; Usquequo, Domine, oblivisceris me in linem ? Usquequo averlis faciem tuam a me ? Quamdiu ponam consilia in anima mea (evitandi peccata),dolorem in cordemeo per diem (depeccatis com-missis)? Usquequo exaltabitur inimicus mens super me (quasi victor et de meo lapsu triumphator) ? Kespice, et exaudi me, Domine Deus mens: illumina oculos meos, ne unquam obdormiam in morte (spiritual! animse), ne quando dicat inimicus mens (diabolus): pra;valui

PAUS I. TUKOL. MÏST. DE Vl\ PUBGAT1VA

adversus euro : qui tribulant me, exultabunt, si motus fuero (pec-catis cousentiendo); sed quicquid accidat, ego in misericordia tua sperabo, nee confundariu iEternum ; et cum me de peccatis exueris, et eorum recordatione ac pcenitentia purgaveris, « exultabit cor meum in salutari tuo; eantabo Domino, qui bona tribuit mihi, et psallam nomini Domini altissimi. »

Quamvis autem major de peccatis lethalibus, quam de venialibus dolor esse debeat, sunt tarnen aliqui viri sancti, qui Deo in omnibus complacere volentes, de minimo veniali peccato sic dolent, ac si magnum aliquod piaculum commisissent, ut legimus de sancta Gertrude, quae,levibus commissis imperfectionibus seu negligentiis, amaro et vulnerato corde cum Deo conqucrebatur, quod seipsain in tantas cadere miserias permitteret, et toto cordis affectu ab eo postulabat, ut se ab illis liberaret. Sed Domini responsione cognovit has leves culpas ad perfectam ipsius purgatiouem concurrere, dum earum consideratione adabjectam asstimationem sui devenie-bat, et quod humilitas inde concepta plus Deo pi acebat, quam leves illaj culpa;,non ex malitia, sed ex hominum infirmitate procedentes, displicerent.

ünde debent, qui hujusmodi purgationi divinis ordinationibus vel positive, vel tantum permissive addicuntur, cum maxima cordis humilitate subjici; cum hac tarnen differentia, quod si pradicta spiritus suavitate priventur, credant se illa penitus indignos, et quod propter peccata preterita potius infernali gehenna torqueri, quam deliciis animie recreari merentur; si autem in peccata permit-tantur cadere, suam agnoscant infirmitatem et indigentiam, ac di-viuam misericordiam humiliter implorent, ut se ab illis liberet miseriis, et simul discant aliis peccantibus ignoscere, nee graves sibi ipsis, nee aliis intolerabiles reddantur.

Quomodocumque vero ex his modis affiigantur, juxta consilium sanctorum Patrum et directorum spiritualium, tandem consolen-tur. Audiant Taulerum, 11 Instit. dicentem: «Verumtamen, o anima nobilis, in afflictione qualibet constituta, ad memoriam revocare studebis omnia Christi suavia dicta pro confortatione tui, ut est illud : sicut dileiit me Pater, et ego dilexi vos (Joannis 15); et sanctissima promissa illius, ut verbi gratia: omnes capilli capitis vestri numerati sunt; et, capillus de capita vestro non peribit (Luca) 21); et,fulgebunt justi sicut sol in regno Patris eorum(Mat-

TRACT. 111. DE I'ÜBGAT. I'ASS. TAM I'ARTIS, ETC.

thaji 10); et, coelum et terra transibunt, verba autem moa non transibunt (Matthaii 13); et, in afflictione, et mortis angustia respi-cite et levate capita animarura vestrarum in gaudio, quoniam ap-propinquat rederaptio vestra (Lucaj 21). Denique, quicumque tales sunt milites Christi, cum Apostolo fidenter dicunt: Gaudete in Domino semper; iteram dico, gaudete. Si vero,o amans anima, non illico sub oratione tua, in qua crucem et aftiictionem tuam Deo obtulisti, divinam tibi sentis adesse consolationem, ne, quseso, mire-ris ; magis enim ille vas tuum adhuc expurgare constituit, ante-• quam in illud divin® consolationis suai infundat balsamum. Secura tam en esto, si in orationis ac devotionis instantia perstiteris; dives ac liberalis est Hex tuus; si non illico forte tibi prabuerit merum, ad minus certe vinum dilutum, sive inlirmorum, id est solatium internum in lacrimis compunctionis per ministros suos, id est angelos sanctos, etiam te ignorante, tibi praestabit, atque miscebit.» Hsec ille.

Sed amplius et suavius de tribulationum utilitate (undecumque provouiant, sive ex subtractione divina; gratise sensibilis, sive ex peccatorum compunctione, sive aliunde), audiamns S. Bernardum, Scrm. 1G in Psalmum «Qui habitat.» Ejus verba non tantum faciles, sed etiam desiderabiles reddent aitlictiones; ait autem: « Utilis tri-bulatio, quae probationem operatur, ducit ad gloriam : cum ipso sum, inquit, in tribulatione, eripiam cum et glorificabo eum. Aga-mus gratias Patri misericordiarum , qui nobiscum est in tribulatione , et in omni tribulatione nostra nos consolatur. Res enim, ut dixi, necessaria, tribulatio quai in gloriam verti-tur, tristitia qua; mutatur in gaudium, gaudium sane longum, quod nemo tollit a nobis, gaudium multiplex, gaudium plenum. Non contemnamus, fratres; semen modicum est, magnus exinde fructus exurgit; forte insipidum, forte acerbum est, forte granum sinapis. Non consideremus qua; videntur, sed qua; non videntur in eo: quae enim videntur, temporalia sunt; quae autem non videntur, iCtenia. Praelibemus primitias gloriae, gloriemur in spe gloria; ma-gni Dei; non solum autem, sed, ut dicam expressius, gloriemur in tribulatione, in ea siquidem spes gloria; est. Vide si non hoc ipsum docere voluit Apostolus, cum subjunxit: Quoniam tribulatio patien-tiam operatur, etc.; manifeste advertere est, in bis verbis cum prae-misisset Apostolus gloriari in spe, non aliud aliquid, sed amplius

PARS I. TIIEOL. MYST. DE VIA PURGATIVA.

eum addidisse dicendo : non solum autem, sed et gloriari in tribu-lationibus'; non enim altera gloriatio comuiendatur, sed additur ubi spes glorias, ubi ipsa spei gloriaiio requiratur: siquidem in tribu-latione spes gloria;; imo ct ipsa in tribulatione gloria continetur, sicul spes fructus in semine, sicut et ipse fructus in semine est. In banc modura etiam niodo regnum Dei intra nos est, thesaurus in-gens in fictili vase, in agro vili. Est, inquam, sed absconditum est: felix qui ibi invencrit illud. Quis ille? nempe qui magis cogitave-rit messem, quam sementem. Oculusfidei invenit liunc thesau-rum, non secundum faciem judicans, sed videns qua3 non apparent, sed intuens qmc non videntur. Quam veraciter hunc thesaurum invenerat, quern volebat inveniri et ab aliis, qui dicebat: Momenta-neum hoc etleve tribulationis nostra?, supra modum in sublimitate seternum gloria pondus operatur in nobis. Non dixit, remunerabi-tur, sed, seternum glorise pondus operatur in nobis. Lalet gloria, fratres mei, abscoudita nobis est in tribulatione, in momentaneo hoc latet seternitas, in hoc levi pondus sublime, et supra modum. Interim ergo festinemus emere agrum istum, emere thesaurum istum, qui absconditus est in agro. Omne gaudium existimemus, cum in varias inciderimus tribulationes. Dicamus ex animo, dica-mus ex sententia; Bonum magis ire ad domum luctus, quam ad domara convivii; cum ipso sum in tribulatione, ait Dens ;et ego aliud interim requiram, quam tribulationem? Mihi autem adhserere Deo bonum est: non solum autem, sed et ponere in Domino spem meam, quiaoripiam eum, inquit, etglorificabo eum. Cum ipso sum in tribulatione ; delicia3, inquit, mese esse cum filiis hominum; Emmanuel, nobiscum Deus. Ave gratia plena, ait Angelus ad Ma-riam, Dominus tecum : in plenitudine gratise nobiscum est, in ple-nitudine gloriie erimus nos cum eo. Descendit, ut propo sit bis qui tribulato sunt corde, ut nobiscum sit in tribulatione nostra; erit autem, quando rapiemur in nubibus obviam Christo in aera, et sic semper cum Domino erimus, si tamencuremus interim eum habere nobiscum, ntsit comes via3, qui patrice redditor est futurus; imo qui tunc patria, modo sit via. Bonum mihi, Domine, tribulari, dummodo ipse sis mecum, magis quam regnare sine te, epulari sine te, sine te gloriari. Bonum in tribulatione magis amplecti te, in caraino habere te mecum, quam esse sine te vel in coelo. Quid enim mihi est in coelo, et a te quid volui super terram ? Aurum probat fornax, et

TRACT. III. OK PUROAT. PASS. ÏAM PARTIS, ETC.

viros justos tentatio tnbulationis : imo cum eis es, Domine,ibi in tuo nomine congregatis medius adstas, sicut olim cum tribus pue-ris es dignatus etiam ethnico apparere, ufc diceret: quia species quarti simiiis Filio Dei. Quid trepidamus, quid cunctamur, quid refugimus hunc caminum ? Ssevit ignis; sed Dominus nobiscum est in tribulalione : si Deus nobiscum, quis contra nos ? Nihiio-minusquoque si ille eripit, quis est qui rapiatde manu ejus ? Quis est qui de manu ejus possit eruere ? Postremo, si ille glorificat, quisnam alius inglorium faciet ? Si ille glorificat, quis humiliabit ? Audi denique, quanam gloria ipse glorificet : longitudine, inquit, dierum replebo eum.» Hactenus saiictus Bernardus.

Hanc orationem persuasivam, et demonstrationem mellifluam, quamvis satis proüxam, hie adduxi pro coronide prsesentisDiscursus, ut qui in parte sensitiva tribulationibus exercetur, non solum in illis conservet patientiam, sed etiam superabundet consolatione; et non tantum fructum tentationis,verum etiam et saporem percipiat: sicque purgationis hujus elfectum consequetur, et ejus amaritudi-nem non gustabit, simiiis illi effectus, qui corporaliter infirmus purgari desiderat, et aliunde purgationis amaram potionem refor-midat: solet enim earn vel saccharo, vel alio liquore suavi condire, ut sic absque horrore et fastidio sumat ; quod si potionem non prius condimenlo suavem efi'ecerit, solet statim postpotum aliquid arridens gustui sumere, ad hoc ut potionis amaritudinem, vel iusipiditatem ex proprio gustu repellat.

DISCURSUS III.

DE PURGATIONE PASSIVA PARÏIS INTELLECTIVE.

Quamvis hxc purgatio non immediate sequatur purgationem passivam partis sensitivse, ordinarie loquendo (solet enim pro-ficientibus post longum contemplationis exercitium, etcopiosam rerum supernaturalium communicationem advenire), quia tamen aliquando prsecedenti purgationi sensitiva) conjungitur, et maxime propter connexionem materia), de ilia nunc agitur.

PAHS I. THEOL. MTST. DE VIA PURflATIVA.

ARTICULUS I.

QUID SIT PURGATIO PASSIVA PARTIS INTELLECTIVE:.

Hsec purgatio passiva partis intellective multo terribilior et horribilior est, quam sit purgatio passiva partis sensitivse; quod colligitur, tam ex principio formali, quam ex motive tmali utrius-que. Ex principio quidem formali, quia purgatio passiva partis sensitive habetpro causa formali solam subtractionem gratia) sensibi-lis, ut dictum est; purgatio verc passiva partis intellectiva! habet pro causaformali divinam illuminalionem, siveradium divinsc con-templationis infusse, quae intima cordis arcana manifestat, et mini-mos ac levissimos otiam defectus anima) detegit (ex quo dolor ingens et angustiao inexplicabiles, ac suiipsius odium et horror exsurgunt), etex nimia contemplationisluce, improportionata sub-jecto propter ejus impuritatem, offuscat intellectum et palpabili-bus tenebris involvit: propterea sanctus Dionysius radium hunc vocat tenebrarum. Constat autem quod, etsi subtractie gratia) sen-sibilis causet aliquam afflictionem, multo majorem causat aperta propria) infirmitatis et miseriaenotitia. Exmotivo etiam tmali habe-tur, quod purgatio passiva partis intellectivse multo terribilior et horribilior est, quam sit purgatio passiva partis sensitiva); cum enim hujusmodi purgatio spiritualis, tam partis sensitive, quam intellective, sit previa dispositie perficiens et preparans sub-jectum ad aliquod bonum superius, cui secundum se erat impro-portionatum, inde est quod, quanto subjectum est magis impro-portionatum bono quod debet recipere, vel fini cui debet uniri,tanto major requiritur dispositie qua proportionatum reddatur, et consequenter major et efficacior purgatio. Manifestum est autem, quod per purgationem partis sensitive pars inferior disponitur,ut sit su-periori proportionata, eique perfecte subordinata, ne spirituales ejus et mysticas operationes impediat; per purgationem vero partis intellective, pars superior anime disponitur, ut Deo per cognitio-nem et affectum uniatur perfecte. Unde, cum sit infinite major di-stantia inter creaturam rationalem et Deum, cui perfecte per suas operationes ilia conjungi debet, quam sit inter partem inferiorem

TRACT. III. DE PÜRGAT. 1'ASS. TAM PARTIS, ETC.

et superiorem ejusdem naturae et suppositi, ut ex se patet, cum hie extrema distantia sint- in eodem naturali ordine, illic autem unum extremura sit ordinis naturalis, et aliud ordinis supernatura-lis, ad quem primum per Lane purgationem elevari debet; sequitur quod purgatio passiva partis intellectivae necessario debet esse major, quam sit purgatio passiva partis sensitivse.

Unde, si in purgatione passiva partis sensitiva) portio cognosci-tiva repleatur obscuritatibus, et portio aft'ectiva exsiccetur aridita-tibus, in purgatione passiva partis intellectivse, intellectus tenebris obvolvitur, et voluntas angustiis velut confunditur et annihilatur: propterea, si prior ilia purgatio noctis obscurse nomen obtinet, hsec posterior noctis omnino tenebrosae ethorridse merito nuncupabitur; et si in ilia admittuutur ordinarise tenebrse, in ista palpabiles et extraordinariaj dominantur. Vix sermone potest, etiam ab expertis, exprimi quantae sint Inijus noctis angustise, quantus horror, et quam intima spiritus afliicti tribulatio. Haec possunt utcumque declarari propositis sacne Scripturae testimoniis et similitudinibus. Psalmo 17, inducitur anima, simili purgatione cruciata, Deum invo-cans et dicens: •lt; Diligam te,Domiue, fortitude mea; Dominus firma-meutum meum, et refugium meum, et liberator mens; Deus mens adjutor mens, et sperabo in eum ; protector meus, et cornu salutis mea;, et susceptor meus; laudans invocabo Dominum, et ab ini-micis meis salvus ero;» et statimsubjungensquaspatiturangustias, ac mortis et inferni doloribus comparans,ait:« Circumdederunt me dolores mortis, et torrentes iniquitatis (scilicet propriie in hac obscura nocte manifestatae) conturbaverunt me; dolores inferni circumdederunt me, praeoccupaverunt me laquei mortis; in tribulatione mea invocavi Dominum, et ad Deum meum clamavi.»Et Psalmo 68, exclamat qui simili modo purgatur :«Salvum me fac,Deus, quoniam intraverunt aquae usque ad animam meam; infixus sum in liino profundi, et non est substantia; veni in altitudinem maris, et tempestas demersit me; laboravi damans, raucae factae sunt fauces meae, defe-cerunt oculi mei, dum spero in Deum meum.» Et PsalmusS? vide-tur totus esse dolorosa qutedam oratio, et affectuosa querela animae in his angustiis constitutae; unde ait: « Domine, Deus salutis meae, in die clamavi, et nocte coram te, quia repleta est malis anima mea, et vita mea inferno appropinquavit: acstimatus sum cum de-scendentibus in lacum, factus sum sicut homo sine adjutorio inter

PAUS 1. THEOL. MÏST. DK VIA PÜIU1AT1VA.

mortuos liber; sicut vulnerati dormientes in sepulcris, quorum non és meraor amplius, et ipsi de manu tua repulsi sunt; posuerunt me in lacu inferiori, in tenebrosis et in umbra mortis; » et quia in hoe statu credit anima Deum sibi infensum, quod crudelius prtc cseteris eam torquet, statim subjungit:« Super me confirmatus est furor tuus,et omnes fluctus tuos induxisti super me ; longe fecisti notos meos a me, posuerunt me abominationem sibi; traditus sum, et non egrediebar, oculi mei languerunt prse inopia ». Et ad incrementum doloris, credit anima sic derelicta, quod Deus iratus ipsam spernit, nee orationi ejus attendit; linde, post pauca, qua; lamentis ejus congruunt, prosequitur dicens: « Et ego ad te, Domine, clamavi, et mane oratio mea pneveniet te ; ut quid Domine repellis orationem meam ? Avertis faciem tuam a me ? Pauper sum ego, et in labo-ribus a juventute mea; exaltatus autem(medio scilicet inter utram-que purgationem tempore', humiliatus sum et conturbatus ; in me transierunt ira tuae, et terrores tui conturbaverunt me, circum-dederunt me sicut aqua tota die, circumdederunt me simul, elon-gasti a me amicum et proximum, et notos meos amiseria; » quia videlicet, anima sic alilicta non invenit facile, qui latens malum suum agnoscat, et qui eam consoletur.

Sed audiamus Jonam Prophetam, qui in mediis doloribus corpo-reis spirituales lias angustias et tribulationes expertus est. Domi-numalloquensetin ipsum sperans,sicait:« Projecisti me in profun-duin in corde maris, et üumen circumdedit me ; omnes gurgites tui et iluctus tui super me transierunt; et ego dixi : abjectus sum aconspectu oculoruin tuorum, verumtamen rursus videbotemplum sanctum tuum; circumdederunt me aquaj usque ad animam, abys-sus vallavit me, pelagus operuit caput raeum, ad extrema montium descendi, terra; vectes concluserunt me in seternum, etc.»

Hic est status commiseratione dignus eorum, qui hac purgatione passiva partis intellectivu; purificantur. Post transactam partis sensitiva; purgationem, postevacuatas ejus obscuritates et ariditates, ad suavem via; illuminativse statuin devenerant : credebant quod jam hyems transierat, quod imber abierat et recesserat, et quod in posterum ver et aestas ilores et fructus sues essent producturi, cum subito majoribus agitantur tempestatibus; licet enim interdum in via illuminativa obscuritates et ariditates paterentur, non tamen diu perseverabant, pristina nam-

TRACT. III. DE PURGAT. I'ASS. TAM PARTIS, ETC.

que redibat serenitas et suavitas ; nunc autem perpetuse tenebrae, et continua tribulatiö spiritus, qiue raagis sentiri potest quam ex-plicari. Antequam causas etradicemhujus purgationis adducamus in sequentibus articulis, et diversa media proponamus, Discursu se-quenti, quibus perficitur, conveniens duxi, admajorem ipsius noti-tiani, proponere verba Beatse Angela; de Fulginio, cujus sacras veneratus sum reliquias. Hsec igitur muiier sanctissima, in mediis illis tenebris et horrore mortis et inferni constituta, sic loquitur, expertapene singulas hujus purgationis amaritudines:«Ne magnitude aut multitudo revelationum (sunt ipsissima verba autlioris ejus Vita;, Cap. 19) et visionum me extolleret, etneearum delectatio me super me eft'erret, datus est mihi multiplex tentator, qui multi-plici tentatione et afflictione me attligat: affligor enim tam in cor-pore quam in anima ab eisdem. Corporis enim sunt tormenta in-numera, a multis dsemonibus multipliciter excitata: vix enim credo quod scribi possent passiones et infirmitates mei corporis; nam non remnnet in me aliquod membrum, quin horribiliter patiatur. Nun-quam enim sum sine dolore, sine languore, continue sum debilis et fragilis, plena dolore, sic quod continue oportet me jacere. Non est in me membrum, quod non sit percussum, tortum, et pocnatum a da'monibus, et semper sum infirraa, et semper tumefacta, et plena doloribus in omnibus membris meis, sic quod cum magna pcena possum me movere, et sum fatigata jacere, nec etiam comedere ad sufficientiam possum.» Hasc, licet ad purgationem passivam partis sensitive reduci possent, conjuncta tamen acerbis aniium alllictio-nibus, quibus cooperantur, pertinent ad banc purgationem partis intellectiva;.

«Tormenta vero anima; et passiones, subjungit, quas sine compa-ratione acerbiores et plures esse dico quam corporis, patior quasi assidue ab ipsis dsemoniis. Nec scio aliam assignare similitudinem, nisi do homine suspenso per gulam, qui, ligatis manibus post tergum et velatis oculis, suspensus cum tune remansisset in patibulo, et viveret; cui nullum auxilium, nullum remedium vel lulcimentum remansisset. Et dico quod adhuc despcratius et crudelius a da;mo-nibus torqueor: video enim quod dsemonesita animam meam sus-pendunt, quod, sicut suspensus non habet aliquid sustentamenti, ita anima; nullum videtur remanere sustentamentum, et omnes virtu-tesanima; subvertuntur, sciente et aspiciente anima mea. Et quando

PARS I. THEOI.. MTST. I)E VIA PÜRGATIVA.

anima mea videt subvert! omnes virtutes et discedere, et quod non potest se ibi opponere, est tantus dolor aiiimse, quod vix aliquando possum plorare propter desperatum dolorem et iram; aliquando vero irremediabiliter. Aliquando etiam tauta ira venitin me, quod vix possum me tenere, quin me totum dilaniem. Aliquando vero non possum me tenere, quin horribiliter me percutiam, et percu-tiendo meipsam tumefeci aliquando caput meum et alia membra. Et quando anima videt cadere et discedere omnes virtutes, fit plan-ctus anim£B, et vociftror ad Deura meum.

«Item aliud tormentnm patior,quia omnia vitia in me revixerunt, et aliquando reviviscunt; non quod sint in vita durabili rationem meam subjicientes, sed prrebent mihi et afferunt magnam pcenali-tatem. Et etiam vitia qua3 nunquam fuerunt in meo corpore, veniunt in me, et incenduntur, et aft'erunt mihi magnam pccnalitatem, sed non habent vitam continuam; et quando remoriuntur, dant mihi magnam consolationem. Video enim quod diemouibus multis tradita sum, qui reviviscere faciunt vitia quai horreo, et qua; fuerunt mortua, et addunt ilia quas nunquam fuerunt.Et ego, recor-dans quod Deus hie fuit afflictus, et despectus, et pauper, vellem quando oportet quod omnia mala mea duplicarentur. Et quandoque sum in tenebra horribilissima dajmonura, ubi videtur mihi omnino deesseomnis spes boni; et est ilia tenebra horribilis, et suscitantur vitia in corpore, quae cognosco intus in anima esse mortua, sed extra animam suscitant ea daemones; et etiam ilia vitia, quae non fuerunt, suscitantur.

«Sed et anima videt, quod est ei ablata omnis potentia; quamvis non consentiat vitiis, non tamen habet potestatem omnino resistendi vitiis, et videt quod est contra Deuin,etsic cadit, et torquetur in els. Et est quoddam vitium permissum a Deo venire in me, quod nunquam fuit in me, sed aperte et manifeste cognosco quod per-mittitur a Deo venire in me ; et prsedictum vitium est tam magnum, quod superat omnia alia vitia; et est qusedam virtus, qua? datur mihi manifeste a Deo contra prsedictum vitium, qua virtuose a Deo liberor. Et si non haberem ego fidem de Deo certam, solum in isto, et non pro aliquo alio remaneret mihi; et in isto remaneret mihi spes certa et secura, de qua non possum dubitare, et virtus praevalet semper, et vitium deficit; et virtus tenet me, et non permittit me cadere in vitium; et est virtus tantse fortitu-

TRACT, 111. DE PUKUAT. PASS. TAM PARTIS KTC.

dinis, quod uon solum tenet me, imo dat mihi tantam fortitudinem virtutis, quod vcre in isto cognosco Deum, et illuminor, etconlirmor in tantum,quod omneshomines mundi,nec omnia dsemoniainferni, nec aliqua alia res est, quae posset me movere ad minimum pecca-tum, et cum ista virtute remanet milii fides de Deo.

«Vitium autem est tam magnum, quod vereoundor illud dicere, et est tarn magnum istud vitium, quod quando prcedicta virtus est mihi abscondita, et videtur mihi quod me dimiserit, non est res qu» me posset tenere, nec pro verecundia, nec pro poena aliqua, quin statim ruerem in peccatum: tunc tamen supervenit ilia virtus, et virtuose me liberat, ita quod nec ego ipsapossem peccare pro omnibus bonis vel malis istius mundi. Et istos labores sustinui per duos annos et plus.

« Item in anima mea consuevit pugnare qusedam humilitas, et qusedara superbia tsedii grandissimi: humilitas est, quia video me cecidisse ab omni bono, et video me esse extra omnem virtutem, et extra omnem gratiam, et video in me tantam multitudinem pecca-torum et defectuum, quod non possum cogitare quod Deus de csetero velit mihi rnisereri ; et video me domum diaboli, et operatricem et credulam daemoniorum, et video me filiam eorum, et video me extra omnem rectitudinem, et extra omnem veritatem et dignam infimo et ultimo profundo inferni. Et ista humilitas pnedicta non est ilia humilitas, quam aliquando habeo, qua; facit animam meam esse contentam, et facit animam venire in cogitationem bonitatis divinse, quia alia humilitas prsedicta non adducit mihi nisi innumerabile malum. Unde intus in anima videtur mihi, quod sim tota circumdata dsemonibus, et video defectus in anima et corpore, et est mihi clausus Deus et absconditus in omni potestate et gratia, ita quod nullo modo possum recordari Dei, nec ipsius habeo memoriam, quia nec ipse permittit; et videudo me damnatam, non euro aliquo modo de damnatione mea, quia plus euro et plus doleo, quia offendi Creatorem raeum, quern nollem oifendisse, nec offendere pro omnibus bonis et malis, qua? possent nominari.

«Unde et videndo offensiones meas innumerabües praedictas, pu-gno cum omnibus membris meis, et contra dsemones, ut possim vincere et pra;valero contra prcedicta vitia et offensiones, et non possum per aliquem modum omuino; et etiam non invenio aliquod

PARS I. TIIUOL. MYST. DE VIA PURGATIVA,

vadum, nee aliquam fenestrellam, nee aliquod animo remedium, per quod possim evadere et me adjuvare; et perpendo quod ego cecidi ita profuude, undo et humilitate frequenter sum inabyssata, et facit me videre pcccata mea, ot superabundantiam malitiarum mearum c{ iniquitatum, ita quod non video me posse nianifestare nec discooperire ea per aliquem modum. Ut eas simulationes, et iniquitates meas, et peccata mea possem nianifestare, vellem ire nuda per civitates et plateas, et vellem appendere ad collum meum carnes et pisces, dicens; hsec est ilia mulier vilissima, plena malis et simulatione, et seminatrix omnium vitiorum etmalorum: facie-bam enim bona ad famam liominum, et faciebam dici omnibus qui invitabant nos: non comedo pisces nec carnes; et ego cram plena gula et comessatione, et ebriosa; et ostendebam quod uolebam recipere nisi quantum sufficiebat milii, el studebam esse pauper exterius; et ubi jacebam, projiciebam muitos pannos, et de mane faciebam eos levari, ne persona) venientes hoc perpenderent.

« Videte anima; mete diabolum, et cordis mei malitiam; audiatis quomodo sum hypocrita et filia superbite, et quomodo sum dece-ptrix, et sum abominatio Dei. Et ostendebam me esse filiam oratio-nis, et ego eram filifi ira, superbia;, et filia diaboli. Et ostendebam me habere Deum in anima, et consolationes divinas in cella, et ego habebam diabolum in anima et in cella. Et sciatis, quod toto tempore vitse mete studui quomodo possem habere famam sanctitatis; et sciatis in veritatc, quod propter malitias et simulationes, quae absconsa; sunt in corde meo, multas gentes decepi, et sum homicida multarum animarum, et anima; mea;.

« Et postea, staudo in ista abysso, volvebam me ad istos fratres meos, qui dicti sunt filii, et dicebam eis: nolite mihi de csetero credere; nonne videtis vos, quod sum damioniaca? Vos qui dicti estis filii, rogate justam justitiam Dei, ut exeant daunonia de anima mea, et manifestent nequissima opera mea, ut non amplius vituperetur Deus per me ; et nonne videtis, quod si non esset mali-tia in toto mundo, ego replerem totum mundum de abundantia malitisc meae ? Nolite mihi plus credere ; nolite plus adorare ido-lum istud, quia in isto idolo latet diabolus; et omnia, quae locuta sum vobis, fuerunt falsa verba, simulata et diabolica. Rogate istam justitiam Dei, ut cadat hoc idolum, et frangatur, et manifestentur opera diabolica ejus, et mendacia, et verba inorpellata et inaurata

tbact. iii. de pürgaï. 1'ass, tam partis, etc.

qnïc dicebam; quia deaurabam me verbis divinis, ut essem hono-rata et adorata pro Deo. Rogate, ut diaboli exeant de istoidolo, ut non plus decipiatur mimdus per istam feminam.

«Unde rogo Filium Dei, quem nominare non audeo, quod si non manifestari me per memetipsatn fecerit, quod faciat me mani-festari per terram, ut aperiat et deglutiat me, ut facta in exemplum dicant homines et mulieres : o! quomodo erat inorpellata et deau-rata, et tota simulata interius et exterius! Et vellem mittere in collum meum vinculum, vel unam redortam, et facerem me train per civitates et plateas, et pueri ducerent me et dicerent: hiiec est vilissima illa muiier, quaj toto tempore vitse su.tc ostendit falsum pro vero ; et homines dicerent ac mulieres: o! ecce miraculum quod fecit Deus, quia fecit per semetipsam manifestari, et dici malitias, et iniquitates, et peccata, qiuc toto tempore vita3 sua; fuerant absconsa.

«i Sed istud dicere parum sufficiebat animse; et sciatis quod sum posita in una desperatione, quam nunquam habui isto modo, quia omnino desperavi de Deo, et de omnibus bonis ejus, et feci chartam inter me et ipsum. Et ideo sum certa, quod non est aliqua persona in mundo ita plena omni malitia et damnanda, sicut ego sum ; quia quidquid Deus mihi concessit et dedit, ad majorem meam desperationem et damnationem permisit. Unde rogo vos oranes, ut rogetis istam justitiam Dei, ut non plus tardet extrahere darnio-nium de isto idolo, et manifestentur nequissima opera quae intus sunt, quia caput meum dividitur, corpus deficit, oculi mei cali-gaverunt propter multitudinem lacrimarum, et omnia membra mea disjunguntur, quia non possum manifestare malitias meas, et mendacia animae mea;; sed gaudeo, quia jam incepit aliquid manifestari, et omnia ista sine humilitate vera esse in veritate videbam; et scias quod tu, qui scripsisti, parum scripsisti in com-paratione malorum meorum et iniquitatum, et abusionum mearum, quia quando eram parvula, incepi operari mala. Hiec et his similia cogor dicere, pra;dicta humilitate abyssata et depressa.

•s Postea incipit superbia, quia efficior tota ira, tota superbia, tola tristitia, tota amarissima et inflata; et aliam amaritudi-nem maximam recipio de bonis qua; fecit mihi Deus, quia non recorder illorum ad aliquod remedium, sed ad injuriam, et ad admirationem dolorosam, videlicet quomodo in me nunquam

PARS I. TIIEOL. MTST. DK VIA PDRGAT1VA.

potuerit esse aliqua virtus, et dubito quod nunquam in me fuerit verax, et etiam non video aliquam ration om quare Deus hoc per-miserit. Et tunc, in ista tentatione, omne bonum est mihi clausum et absconditum, quia eflicior in tantum tota ira, tota superbia, tota tristitia, tota araaris^ima, tota infiata, et poonata, et dolorosa plusquam possum dicere. Quia, si omnes sapientes de mundo, et omnes sancti paradisi loquerentur mihi omnes consolationes ad consolandum me, et promitterent mihi omnia bona quse dici pos-sunt, et etiam ipse Deus daret mihi, nisi ipse aliter me mutaret, vel nisi aliter operaretnr in anima, nullam consolationem milii darent, nee aliquod remedium mihi afferrent; nee eis tunc cre-derem; imo omnia essent mihi ad argumentum dolorum et ma-lorum, et darent mihi majorem iram, et admirationem, et tristi-tiam, et dolorem plusquam possim dicere.

«Unde,pro commutatione pradictorum tormentorum et tentatio-num, et ut Deus auferret a me prsedicta, ego libenter eligerem et vellem omnia mala, et infirmitates omnes, et omnes dolores qui fiunt in omnibus corporibus hominum sustinere, et crederem quod leviora et minora mala mihi essent, quam pr?cdicta tormenta. Unde pluries dixi, quod pro commutatione prtedictorum tormentorum, ego eligerem omne genus martyrii sustinere. Et incepit iste pnx;dictus status istorum tormentorum et tentationum ali-quanto tempore ante pontificatum Papic Ccelestini, et duravit plusquam per duos annos, in quibus saipe sum tormentata, et adhuc non sum perfecte neque plene curata, quamvis parum modo sen-tiam aliquando exterius, uon tamen interius.

Sed modo postquam fui in isto statu,cognosco quod inter prscdictam humilitatem malam et praedictam superbiara est maxima purgatio et purificatie animee. In his enim et per illam, humilitatem veram acquire, sine qua nullus homo salvatur ; et quanto major est hu-militas, tanto major est purgatio aninuc. Unde cognosce, quod inter pradictam humilitatem et superbiam comburitur et martyrizatur anima mea ; et propter cognitionem offensionum et defectum, quam per prsedictam humilitatem anima adipiscitur, anima purga-tur a superbia et a dsemonibus. Et propterea, quanto anima magis afflicta, et depauperata, et humiliata est interius, tanto magis aptatur, et purgatur, et purificatur, ut magis elevetur; quia nulla anima potest aliter nec phis elevari, nisi quantum humiliatur,

TRACT. III. DE PDRGAT. PASS. TAM PAHTIS, ETC.

et profundius in humilitate complautatur et radicatur. » Hactenus B. Angela de seipsa, verbis quidem simplicibus, sed maxime expressivis.

Ecce vivara purgationis passivse in parte intellectiva, quoad omnes ejus partes, imaginem ; quam propterea hie apposui omnibus simili mode purgatis contemplandam, quia in hac una, singula media, quibus hujusmodi purgatio diversimode in diversis perficitur, simul reperiuntur, ita ut in ipsa conjuncta sint, quie in aliis divisa cernuntur. Circa quam aliqua nobis consideranda sunt. Primum est, quod per lucem infusam divinse contemplatio-nis sic anima proprios agnoscit defectus, ut ne ullus quidem lateat, et quae prius vix apparebant et quasi nulla credebantur, nunc distincte in justa magnitudine, imo in quodam excessu re-splendeant ; unde hi defectus clarius apparentes mire torquent animam, et objecta sibi propria infirraitate, quasi in desperatio-nem dejiciunt. Secundum est, quod anima, sic humiliter de se sen-tiens, credit quod multum tempore tentationum deficit; et quam-vis aliquando videat se eis non consentire, s{Bpms tamen dubitat an eis consenserit, quod maximas ipsi causat angustias, quia tunc Deum valde diligit, et nollet pro omnibus quae in mundo sunt divinam ejus majestatem otfendere. Tertium est, quod ilia, coelesti luce advertens qua puritate sit Deus colendus, veretur omnia opera sua, et quasi imperfecta judicans, credit maxima esse piacula. Quartum est, quod videns suam impuritatem, et aliunde se judicans a Deo derelictam, credit se factam Deo horribilem, et se in profundum malorum devenisse, quod pejus et infelicius inferni doloribus a3stimat. Quintum est, quod videns se ab aliis honorari, et aliunde suas interius contemplata miserias, credit sesimulatam et hypocritam, et immerito ab aliis laudatam, et sic virtute humi-litatis mota, vellet proprios defectus omnibus propalare, ne dein-ceps in ipsa decipiantur. Sed de his nunc satis, amplius infra de-clarabuntur.

PARS I. TIIEOL. MÏST. I)E VIA PURUATIVA.

ARTICULUS II.

DE CAUSIS PURGATIONIS PASSIVE IN PARTE INTELLECTIVA.

Sicut superius quatuor causas assignavimus purgationis passive in parte sonsitiva, ad majorem ipsius notitiam, sic in prsesenti opera) pretium est, ob eatndem rationem, quatuor causas purgationis passive in parte intellectiva manifestare. Harum vero causarum dua3 sunt intriasecac, videlicet materialis et formalis, quarum materialis est prior, utpote subjectum cansa) formalis, ipsi pne-supposiium ; aliai diue sunt extrinsecae, scilicet efficiens et liualis, ex quibus finalis prijecedit quidem in ordine inteutionis, sed tamen subsequitur in ordine executionis, prius enim causa efficiens intluii physice, antequam finis acquiratur realiter, in quo est ordo executionis, quamvis finis ante moraliter moveat quam efficiens realiter influat, in quo est ordo intentionis.

Causa materialis purgationis passiva) in parte intellectiva est pais superior anima) sen hominis, dicta intellectiva ab intellectu, principali ejus potentia. In hac superiori parte, consideratur anima rationalis sen intellectiva cum propriis poteutiis secundum so sumptis, qua) non indigentes organo corporali ad sui consistentiam, ipsam animam ubique, etiam in statu separatiouis, coucomitantur, quamvis in statu unionis indirecte corporeis organis sive poteutiis organicis indigeant. Propria; potentia) rationalis anima), de quibus dictum est, tres assignantur, videlicet intellectus, memoria intellectiva, et voluntas sen appetitus rationalis. In hac parte, utpote perfection, non ita multiplicantur potentüe, ac in parte sensitiva inferiori, quia, juxta proloquium philosophicum, qua) suntdispersa in inferioribus ob eorum limitationem, sunt unita in superioribus ob eorum amplitudinem et eminentiam. Propter quod etiam memoria intellectiva non distinguitur realiter ab intellectu, licet in parte sensitiva memoria sit potentia realiter distincta ab imagina-tione sive phantasia, et ab aliis, utpote liinitatis, qua) qualibet' objecti diversitate formali distinguntur. Intellectus igitur, ob suain iliimitationem, verum, ut sic, abstrahendo apra)seuti, pra)terito, et futuro, tanquam proprium objectum respicit; voluntas autem sive

TRACT. III. DE PÜRGAT, PASS. TAM PARTIS, ETC.

appetitus intellectualis, ob eatndem illimitationem, respicit bonum, ut sic, universaliter et non sub diversa ratione, sicut illud respicit appetitus sensitivus, qui propterea dividitur in concupiscibilem et irascibilem : ille respicit bonum simpliciter, iste respicit bonura arduum. Anima ergo, secundum has potentias pure spirituales, est subjectum, in quo purgatio passiva partis intellectivae exer-cetur modo statim explicando, et propterea dicitur causa raaterialis illius.

Causa formalis est lux clarissima contemplationis, qua; intima cordis arcana, et centrum animaj penetrans, omnes ejus defectus quantumcumque latentea et rainimos ei manifestat, et adjunctis circumstantiis, maxime personae oflendentis et offensa;, mirabiliter animam cruciat, intellectum tenebris obvolvcndo, et voluntatem quadam abjeclione et desperatione ad extremas angustias redu-cendo. Intellectus obvolvitur tenebris, per hoc quod, media ilia luce clarissima, sic inpropriorum defectuum consideratione deiine-tur, ut ad divina et coelestia mm possit elevari; unde in crassa et tenebrosa miseriarum suarum caligine totus absorbetur, nec potest ad alia, qu» recreare possent, se divertere.Voluntas autem quadam abjectione et desperatione ad extremas reducitur angustias, per hoc quod, detectis tot tantisqne miseriis et infirmitatibus propriis, non potest non horrere seipsam, velut causam et radicem ipsarum, et sic, ex una parte, abjecte de seipsa sentire, ex alia vero parte, de divina bonitate quodammodo desperare, cum tot modis se earn ofl'endisse supponat. Unde anima angustiata et nimis atllicta ge-mit, et in mediis suspirando et gemendo clamat angustiis, quia multiplicata sunt poccata ejus supra multitudinem stellarum ac numerum arena; maris, et credit se indignam aspicere altitudinem coeli prae multitudine iniquitatis sua;, quia impie egit, et malum coram Deo fecit irritans divinam justitiam. Et quia tunc completur simul purgatio passiva partis sensitivse (qua; superius fuerat tantum inchoata, et qu.e perfecte purgari non potest separatim a parte intellectiva, propter necessariam utriusque in eodem subjecto et supposito connexionem et sympathiam), inde est quod tunc anima privatur omni gratia sensibili, et sic uudequaque angustiatur, nec minimum gratia; sensibjlis experitur auxilium, cum tamen certis-simum sit eam divina gratia roborari, et in bono firmari, ut ipsamet aliquando percipit, dum in tantis calamitatibus ac tenta-

PARS I. THBOL. MTST. DE VI,\ PIJRGAT1VA.

tionum tempestatibus in Dei timore et amore constans et immobilis perseverat.

Causa efRciens est Deus benignus et misericors, qui purgando suorum electorum animas ad sui disponit imionem. Vir sanctus Suso, § 36, Dei sapientiam et amorem in hac parte expendit dicens : « Considerare libet, qnam suaviter et amorose a3terna Sapientia cuncta disponat, dum,quod plnrimum sibinocere plerique angustiis tentationibusque gravissimis pressi arbitrantur, ipsa ad summam eorum utilitatem inflectit : magnam siquidem purgatorii partem illaafflictio tollit, et earn patientibiis impenctio prodest, atque in-gens prtemiura adducit. Qnamvis enim ipsi multorumsecriminum reos arbitrentur, sed coram Deo veri magnique martyres sunt, cum nulli dubium sit, longe acerbiorem hnjusmodi perpetuam afflictionem dolorem itifligere, quam unius carnificis ictus collo exceptus. Denique passionem hancmagnaa essedilectionisindicium prajsagiumque, tam Scripturarum testimoniis, quam ipsa veritate probatur; quippe quam et copiosa gratia, et multorum secretorum revelatio subseqnitur. Debent igitnr prsefati homines eam non solum patienter, sed et libenter sustinere, certi quod brevis haicama-ritudo, et momentaneum tribulationis hujus supra modum in su-blimitate seternum glorite pondus operetur in eis.» Et fnsius, § 42, ajternam Sapientiam sicloquentem inducit:» Non recte sapiuntilli, qui unquam gravate et cum querimonia quamlibet afflictionem fe-runt: omnino enim paterna castigatio et virga mea ex maximo amore proficiscitur, et vere suavis ac benigna est, ut non immerito felix ille censendus sit, a quo illam nunquam retraxero. Aiflictio, inquam, non ex aliqua duritia aut asperitate mea, sed ex amore tenerrimo ac benignissimo traliit originem. Et hoc de qualibet cruce vel tribulatione dictum volo, sive ea ultro suscepta sit, sive uolenti aliunde acciderit, ubi plerumquo necessitas mutatur in virtutem, qua tamen cruce is qui eam patitur, nolit me invito esse absolutus, quamque amicabili ac humili cum patientia in mei ieternam referat laudem. Quïe sane crux, quanto majori cum amore et promptiori voluntate conjuncta est, tanto etiam praclarior mihique acceptior est. Itaque de hujuscemodi afflictionibus me paulo latius dicentem ausculta, et quse dixero, ipsis cordis tui vis-ceribus inscribe, sintque velut signum quoddam spiritnalibus animce tu?e oculis propositum, id pro certo retinens, ita me com-

TRACT. III. DE PURGAT. PASS. TAM PARTIS, ETC.

raorari in anima mimda, ceu in quodam paradiso voluptatis: earn ob rem ferre non possum, ut cum amore aut delectatione ulli rei incumbat vel adhscrescat; est namque ex ipsa natura in noxias propensa voluplates. Itaque sepio viam illius spinis, atque omnes semitasejus, velit nolit, adversitate obstruo, ne ex manibus meis elabatur. Cuncta ejus itinera afflictionibus conspergo, ne qua alia in re cordis sui oblectationem, praiterquam in me, constituat. Grade raihi,si corda omnia in uuum redigerentur, non possent in hac vita minimum ferre prsemium, quod redditurus sum in illo sevo sempi-terno, etiam pro roinima quaque cruce, quam quispiam ex amore passus fuerit mea causa. Itaque virili auimo permitte ac resigna teipsum voluntati mete in qualibetre ad versa quam te volo perpe-ti, idque facias absque ulla exceptione hujus aut illius molestisu. Nosti me semper id solum velle, quod sit maxime ex re tua, multo etiam studiosius quam tu ipse velis; neque te latet asternam me esse Sapientiam, qute sola perfectissime noverim quid tibi sitcon-ducibilius: jam vero propria experientia disces, cruces a me irro-gatas, si quis illis rite uti norit, proprius attingere, penitius pene-trare, et celerius in Deum urgere ac propellere, quam quasvis alias proprio arbitrio suseeptas. Quid igitnr adhuc queritaris ? quin ita potius dicis: fac mecum. Pater benignissime,quicquiduiiquamtibi visum erit. »

Causa tandem finalis est unio intima cum Deo, ad quam hujus-modi purgatio passiva partis intellectivse condigne prrcparat ani-mam, et apte disponit: summae namque puritati divinse anima propriis imperfectionibus impura couvenire non potest, nec nisi purificata et purificatione proportionata valet ei conjungi, et ab aliis omnibus ereatis segregari. Niliil enim a'que diligit Dominus, ac animam humilem, quia « respexit humilitatem ancillas sua3,» ut ait Sanctissima Virgo, et non potest earn non exaltare juxta modutn humilitatis, ita quod, si ad inlimum sui contemptum etad abyssum profundissimamnihilitatis sua? fuerit redacta, ad summam divina; majestatis unionem exaltabitur, quia, ut docet Dominus in Evangelie, 5 qui se humiliat exaltabitur.» Constat autem quod anima, in hac purgations passiva partis intcllectiva; constituta, ex clara suo-rurn defcctuum visione, sic se despicit et horret, ut summe sit in seipsa humilis, et velut in odio et horrore sui anniliilata. Ne tamen in desperationem decidat, quasi a Deo penitus despecta, nounuu-

PARS I. THEOt.. MTST. DK VIA PURGATITA

quam in mediis illis tenebris clara et clelectabilis lux irradiat. Ait enim Bernardus, Senn.de Cant. Ezechise, quod « crebris hujusmodi vicissitudinibus, inter gratis visitationera et lentationis pvobatio-nem, in virtutum schola est anima proficiens; faciente utique vi-sitatione, ne doficiat; tentatione, ne superbiat: ettali tandem exercitie mundato, oculo interiori statim adest lux, cui tideliter inbasrere cupiens, sed corpore pressa non pryavalens, ad seipsam nolens do-lensque resilit. Gustato tamen aliquatenus quam dulcis est Domi-nus, ejus etiam, cum ad sua redierit, in cordis palato retinet sapo-rem; quo fit, ut jam ipsum,non ipsius qujecumque bona desideret: et btec est charitas, non quserens qua; sua sunt: htec facit filium nou quterentem sua, sed Patrem diligentem.» Quod amplius explicat, Serra. 21, in Cantica,exponens hsec verba:» Tralie me post te, cur-remus in odorem unguentorum tuorum.» Ait enim; gt; Disce, per hoc verbum, a me in spirituali exercitio duplex aiixilium desupor spe-rare, correptionem, et consolationem. Altera foris exercet, altera visitat intus; ilia reprimit insolentiam, ista in liduciam erigit ; ilia operatur humilitatem, ista pusillanimitatem ; consolatur ilia cautos, ista devotos facit; timorem Domini docet ilia, ista ipsum timorem infuso temperat gaudio salutari; sicut scriptum est: Lte-tetur cor rneum, ut timeat nomen tuum, Psalmo 85 ; item Psalmo 2 : Servite Domino in timore, et exultate ei cum tremore. Tralii-mur, cum tentationibns et tribulationibus exercemur ; currimus, cum internis consolationibus et inspirationibus visitati, tanquam in suaveolentibus unguentis respiramus. »

Ad causam finalem possunt reduci omnia motiva, propter qme Deus animam contemplativam inducit in purgationem passivam partis intellectiva;, de quibus articulo sequenti dicetur.

ARTICULUS III.

DE MOTIVIS, I'ROPTER QU^E DEUS INDUCIT PURGATIONEM PASSIVAM PARTIS INTELLECTIVE.

Plura motiva, ex his qua; superius attulimus, concurrunt ad in-ducendam purgationem passivam, non solum partis sensitiva.', ut ibi expeiidimus,sed etiam partis intellectiva;, ut consideranti patet:

TRACT. III. nii PURÜAT. PASS. TAM PARTI;., ETC. • 423

propter quod, no eadem ropetamus, his dimissis, ad nova expen-dendaproperamus.

Primum raotivum est, ut imperfectiones et defectus, tarn actua-les quara habituales, in anima rcmanentes, quos purgatio passiva partis sensitiva; non potuit eradicare', penitus evacuentur: sciendum namque est, quod cum purgatio sensitiva potius ad hoc tendat, quod partem sensitivam inferiorem attemperet et adaptet intelle-ctuali parti ejus superiori, ne ejus unioni cum Deo motibus inordi-natis resistat, quam quod immediate et directe concurrat ad dictam unionem, inde est quod non debet esse sic efflcax in purgando sub • jecto, quantum purgatio partis intellectivse, qua; directe ac immediate ad dictam concurrit unionem, cum sit longe major distantia inter impuritatem anima; et suramam Dei puritatem cui unitur, quam inter sensum et spiritum ; et consequenter purgatio sensitiva majores tantum ac magis apparentes sensus imperfectiones attingit, minores ac latentiores purgationi passiva; partis intellectiva; pur-gandas relinquens, quales sunt defectus aliqui quasi connaturales ac plurimum inveterati, qui non nisi subtili et acri purgatione, et omnia cordis et spiritus intcriora permeante (qualis est purgatio passiva partis intellectivae), nequeunt emundari, etqui contempla-tionis initio purgationem sensitivam subsequenti non obstant, sicut obstant perfectioni contemplationis, etcharitatis fervori, quibus purgatio passiva partis intellectiva; deservit. Hujusmodi autem defectus habituates sunt, ex parte intellectus, distractio et evagatio spiritus a Deo ad creaturas; ex parte vero atfectus, innatus amor proprius, et nimia ad gustus spirituales adba;sio. Actuates autem defectus, ex parte intellectus, sunt decipi frequenter in visionibus et revela-tionibus, in locutionibus et prophetiis, et vera judicare falsa, et falsa vera; ex parte vero atfectus,sunt prasumptio, superbia, arro-gantia, et audacia, procedentes ex abusu divinarum communicatio-num, qiue ex propria natura potius inclinant ad humilitatem, amo-rem, et timorem Dei tilialem : qui defectus eo sunt pejores, quo minus agnoscuntur, et quasi actus spirituales et recti judicantur ; sed in hac purgatione, qua spiritus divina luce perfusus omnia sua scrutatur, et de illis recte judicat, prsedictos omnes defectus adver-tit, et in seipso collectus ac Deo tirmiter adhaereus, omuino purili-catur, et totaliter innovatur.

Secundum motivum est, ut anima ab omnibuscreatis siveterr quot;ii is

PARS I. THEOL. MÏST. DE VIA P0RGAT1VA.

sive coelestibus separetur, et intra seipsam colligatur, etin Denm di-rigatur: cum enim, in hac purgatione constituta, nullum inveniat in rebus quibnscumque creatis solatium, at potius in omnibus expe-riatur laborcm et dolorem, naturali quodam instinctu seipsam intra se colligit, ut minus ab externis perturbetur, et fortior eva-dat, solique Deo vacet.

Tertium motivum est humilitas, non falsa ilia, qua3 in despe-rationem inducit, sed vera ilia, quae, proprios defectus videns et de propria virtute diffldens, in sola bonitate divina conlidit. Cum enim in hoc statu,ex una parte, se anima tam claro cognoscat, singulasque imperfectiones suas luce contemplationis illustrata videat, et, ex alia parte, divin» majestatis eminentiam intueatur, non potest nisi alte de Deo, et humiliter de seipsa sapere.

Quartum raotivimi est, ut speciales Dei filii, qui ad summam sanctitatem destinantur, (Jbristo Domino primogenito in multis fra-tribus, et unigenito Filio naturali perfecte conformentur : « quos enim sic prsescivit, prsedestinavit conformes fieri imaginis Filii sui.» Christus autem Uominusfuitin amarissima hac purgatione,maxime tempore sanctissimee passionis sua3, dum dixit apostolis : « Tristis est anima mea usque ad mortem; » et dum in cruce clamavit ad Patrem : « Deus, Deus mens, ut quid dereliquisti me ? » Tunc enim summam fuisse passum tristitiam communiter docent expositores. Si autem Christus Dominus tam amaram liausit purgationem, ut aliorum infirmitates purgaret, qualem debent homines haurire, ut proprias purgent infirmitates? ünde Christus Dominus omnibus ad se veuientibus praecipiebat tollere crucem; et dilectis discipulis dexteram et sinistram in regno ejus poscentibus, dixit; « Potestis bibere calicem, quem ego bibiturus sum ? * Quem purissimse Matri suaj bibendum obtulit. Et secundum modum sanctitatis quem cuique praedestinavit electo, modum etiam crucis spiritualis seu tribulationis ei prsefixit.

Quintum motivum est meritum copiosum, quod ex tribulatione et voluntaria purgationis hujus tolerantia consurgit. Unde Suso loquentem inducens setemamSapientiam,loco supra citato, sic ait ; « 8i non doleret crux, non posset nomen tueri suum; sicut cruce nihil est molestius, ita nihil jucundhis atque optabilius quam crucem pertulisse ; crux et afflictio brevis quidem dolor est, sed prolixum gaudium; crux illi, per quam dolet cui crux molesta est et invisa;

TEACT. III. DB PÜRGAT. PASS. TAM PARTIS, ETC.

ei vero qui illam fert aequanimiter, hoe prsestat crux ut ipsum minime crux, excruciet. Certe, si tanta jugiter abundares spirituali suavitate, divinaque consolatione et oblectatione, ut prjc cselesti illo rore perpetuo colliquesceres, ex his omnibus,per se consideratis, nou tantum tibi accresceret meriti, neque pro his tanta tibi a me referenda esset gratia, neque perinde me tibi obligarent, ac quasi debitorem efficerent, ut crux una vel afflictio cum amore tolerata, aut tui derelictio in mentis ariditate, iu qua me ex amore sustineas; et citius quidem vel decern everti possent ac excidere in magna voluptate et jucunda suavitate cordis, quam vel unus subruatur continua laborans adversitate et perpessione. Si astronomorum omnium praiditus esses scientia, si tam copiose et eleganter posses de Deo dicere ac eloqui, quam cunctse hominum linguae, non tibi tantum ista conferrent ad vita; pietatem ac sanctitatem, quam si in quibuslibet affiiclionibus tuis Deo te permitteres et resignares ; ilia namque bonis malisque communia sunt, hoc vero non nisi electorum est. O! si quis justoposset perpendere ac ponderare judi-cio tempus et aitomitatem, mallet ille profecto vel centum annis in ardenti jacere camino, quam vel minima levissim» afflictionis ca-rere mercede, in ccelis teterno percipienda : illud namque finem tandem habet, istud nullo clauditur termino.»

Sextum motivum est spes pramii vitse acternae, quod dictam pur-gationem consequitur, ut docet S. Bernardus, Serm. de Cantico Ezecliise, dicens ; « Est bona consolatio de spe salutis aeternae, in quam, sublatis peccatis quae separabant inter hominem et Deum, per Dei gratiam reviviscit et hilarescit. In quo cum coeperit profi-cere, hoc. est pie vivere, necesse est, teste Scriptura, persecutionem patiatur, ut recens gaudium vertatur in moerorem, et dulcedo boni, vix summis labiis attracta, in amaritudinem commutetur, ita ut libeat dicere : Versa est cithara mea in luctum, et cantatlo mea in plorationem. Plorat ergo amarius amissam dulcedinem, quam prius fleverat admissam peccatorum amaritudinem; et hoc tamdiu facit, donee Deo miserante consolatio redit. »

Septimum tandem motivum est eollectio sive aggregatio plurium bonorum, qua; Deus, media purgatione passiva, prseter dicta, causat in anima, et qua; Suso, supra citatus, in persona aeternae Sapientiae sic enumerat, dicens:« Age nunc, arrectis percipe auribus: afflictio quidem mundo huic despeetui est, at apud mc immeusam digni-

27

PARS 1. TUKOL. MTST. 1)K VIA PTIBGATIVA.

tatem obtinet. Afflictio iram extinguit meam, gratiam meam con-ciliat et nmicitiam, hominemquo mihi gratrnn efficit et amabilem, utpote mihi conformem. Afflictio bonum est occultum, quod nemo compensare queat; adeo ut, etiamsi quis centum annis crucem araicabilem flexie genibus a me precetur, nec sic tamen illara eme-rèri possit. Afflictio hominem ex terrestri coelestem efficit; afflictio tutissimum atque compendiosissimum iter est. Crede mihi, si quis probe cognitum haberet quanta sit crucie utilitas, haud dubie ceu donum prastantissimum ex Dei manibus eam susciperet. O quam multi erant jam teternai perditioni addicti, et somnum dormierant sempiternum, quos tamen afflictio restauravit, et excitavit ad me-liorem vitam! Afflictio agravi servat ruina iprsestat homini ut sese cognoscat, intra seipsum se contineat, sibique constet, ac proximis Mem accomraodet; conservat animam in humilitate, docetque pa-tientiam; tuetur castimoniam, seterna) beatitudinis adfert coronam. Afflictio peccati aufert sarcinam, minuit poenas purgatorii, pellit tentationes, profligat vitia, spiritum renovat; veram confert fidu-ciam, mundam conscientiam, atque animum stabilem et excelsum. Sicut rosarum eximii flores suavi vernantis maii rore tinguntur, ita animam afflictio vegetat et foecundat; ipsa animum sapientia imbuit redditque hominem exercitatura. Qui afflictiones et tentationes non est expertus, quid quasso ille novit ? Afflictio virga est amoris plena, et paterna castigatio electorum meorum ; afflictio hominem, velitnolit, trahit urgetque ad Deum, Patientia in ad-versis est hostia viva et odor suavissimus prajcellentis balsami in conspectu divinte majestatis meae, totam coslestis exercitus fre-quentiam ingenli admiratione afficit. Nequeverounquamquisquam, quamvis strenuus pugil vel eques, publicitus cum alio congressus, adeo in se hominum oculos animosque convertit, uti totus beato-rum hominum coetus hominem afflictiones rite perferentem aspe-ctat. In adversis retinere patientiam prsestabilius est, quam extin-ctosad vitam revocare, autalia perpetrare miracula. Afflictio via est arcta, qua; ad ipsas usque coeli portas fortiter pertingit; ipsa hominem ad martyrum evehit contubernium; ipsa laudem palmamque refert ex cunctis hostibus; ipsa animam roseo purpureoque vestit indumento; ipsa coronas vel serta nectit rosacea, et sceptra coniicit ex palmis virentibus ; ipsa est velut gemma pretiosissima in mo-nili ad virginis pectus appenso ; atque, ut paucis te expediam, ho-

TBACT. III. DK PÜROAT. PiSS. TAM PARTIS, ETC.

mines afflictos mundus hic miseros appellat, sed ego felices dico, utpote quos ipse mihi elegerim. » Hactenus ille author.

Quod si hijec vera sunt de omni afflictione patienter tolerata, multo magis vera sunt de afflictione, quam operatur purgatio passiva partis intellectivae, turn quia summa est, quse in hac mortali vita potest baberi, turn quia a Deo fidelibus suis specialiter electis est communicata, turn quia est ultima dispositio et prseparatio animse ad divinam unionem, turn denique quia est pignus et arrha matrimonii spiriUialis Dei cum anima fideli. Unde, cum tot bona contineat, non mirum quod Christus Dominus in diversis afflictio-nibus beatitudines constituerit, et quod sancti omnes in eis summum hujus vitae bonum collocaverint. B. P. N. Joannes a Cruce, interrogatus a Domino quam mercedem vellet pro laboribus ipsius causa susceptis; non aliam respondit,« quam pati et contemni pro te, Domine;» etS.M.N. ïheresia, banc veritatem edocta, continuo pos-tnlabat a Deo,«autpati, aut mori,» quasi diceret: naturale estho-mini beatitudinem appetere, felicitatem quserere, consummata non potest beatitudo nisi post mortem in ccelo possideri, inchoata vero felicitas bic tantum per tolerantiam obtinetur; et sic, cum absque bealitiidine non possim esse, vel primam per mortem in ccelo, vel secundam per afflictionum et laborum tolerantiam hic mihi concede.

ARTICULUS IV.

DE EFPECT1BUS PURGATIONIS PASSIVE PARTIS INTELLECTIVE.

Licet ex dictis plurimi et prsecipui colligantur effectus purga-tionis passivai partis iutellectiva;, quia finis et motiva alicujus, quse in ordine intentionis pertinent ad genus causae, in ordine exe-cutionis pertinent ad genus effectus, tot tamen et tanti sunt pur-gationis passiva; partis intellective mirabiles effectus et fructus, ut in prsesenti necessarium sit omnes illos, sed diversis cumulis divisos, simul proponere.

Primus igitur effectus sive fructus hujus purgationis, est clara sui cognitio, cum humilitate et maxima afflictione. Cujus ratio est,

PARS I. TIIÏÏOL. MKSr. DE VIA Pl'RGATIVA.

quia lux contemplationis infus®, quse est principium hujus purga-tionis, ex divina dispositione pervadit omnia conscientiae propria! secreta, et omnes inaculas et atomos quarumcumque imperfectio-num, alias latentes, manifestat; quod declaratur exemplo lucis ma-terialis, quse, cum radio solis intensius aeri communicata, minimes materiales atomos volitantes demonstrat, qui cum luce ordinaria erant imperceptibiles : ex qua manifestatione tot propriorum de-fectuum sequitur quod anima, seipsam sic impuram et miseram contemplando, vilissimam et abjectissimam de seipsa habeat sesti-mationem. Quod autem praedictara cognitionem concomitetur af-flictio, ex diverse procedit principio. Prime quidem, quia, genera-liter loquendo, propriorum defectuum cognitio plurimum est afflictiva; sicut enim est connaturale cuilibet rei propriam appetere perfectionem, sic connaturale est naturae cognoscitivae, de propria dolere imperfectione cognita. Secundo, quia lux purissima contemplationis infusse, quaj est principium hujus purgationis, est impro-portionata debilitati et impuritati naturae corruptae, et se babet sicut lux solis in seipso maxime visibilis respectu visus hominis, vel sicut lux aeris intensa respectu visus dobilis, puta hominis in-firmi, qu:e in utroque casu propter excessum ailligit potentiam, donee roboretur etei proportionetur: sicse habet in prsesenti casu lux ilia spiritualis, qiue naturae penitus impune communicata plurimum illam affligit, cum tamen postea purificatam recreet; sciendum namque est, quod ad modum recipientis recipitur.Tertio, quia lux ilia ex divina dispensatione se habet sicut ignis purgatorii, qui virtute divina elevatus purgat affligendo spiritualem animam, quamdiu purgandas ineareperit impuritates; unde ipsa lux animas impuras purgat tunc affligendo, quae postea purificatas purgabit recreando, quomodo purgat angelos in coelo mundos et puros ab imperfectio-nibus. Sicut igitur purgatio, quae reperitur in angelis, est tantum a nescientia supernarum veritatum, per hoc quod lux divina; reve-lationis et jubar coeleste divinae irradiationis ordinate singulas hierarchias, singulos ordines, et singulos angelos permeans, a su-perioribus ad inferiores transmissum, omnes illos instruit, et in-struendo recreat, et recreando perficit, sic remotis impuritatibus anima; per praedictam lucem contemplationis infus», postmodum earn tantummodo purgat a nescientia supernaturalium veritatum, quae mediante ipsa manifestantur, purgando recreat, et recreando

TRACT. III. I)E rURGAT. PASS. TAM PARTIS, ETC.

perficit.Quod confirmat V. P.N. Joannes a Cruce apto et quotidiano materialis ignis exemplo, qui applicatus ligno viridi, humidoefc im-puro, quamvis ex suamet natura sit illuminativus, et transformans in eamdem suam naturam lignum bene dispositum, illud tainen, ob ejus indispositionem ac impuritatem, obscuratin principio luci-dissinia sua flamma, et quodammodo excruciat, donee actione sua malos humores ab eo quasi gemente totaliter eduxerit; ipsum vero sic jam purgatum illuminat et inflammat.

Secundus effectus est omnimoda defectuum evacuatio et perfecta virtutum acquisitio ; cum enim bujusmodi purgatio ad intimam cum Deo unionem ordinetur, debet removere a subjecto disposi-tiones tali unioni repugnantes et contrarias, simulque proportio-natas et conducentes inducere; si enim hoc requiritur in agentibus naturalibus, quod a subjecto removeant dispositiones formis intro-ducendis contrarias, et simul causent, tarn prsevie quam simulta-nee, dispositiones pradictis formis convenientes, debet etiam in agentibus supernaturalibus admitti, quia gratia non destruit, sed perficit naturam, et boc saltern est necessarium ad connaturalem et suavem formarum, tam in ordine natura quam in ordine gratise, introductionem. Declaratur hoc totum exemplo ignis superius ad-ducto ; cum ignis ligno viridi vel humido applicatur, quamvis sit efficacissimus et maxima) virtutis in agendo, nunquara tamen in tali ligno similem sua3 formam introducet, nisi prius de ligno hu-miditatem, frigiditatem, et densitatem, formae ignis introducends contrarias, sua removerit activitate; et simul siccitatem, calorem, et raritatem, eidem form® convenientes, in ipso produxerit; nude videmus, quod sua flamma lignum investit, humorem ex intimis partibus educit, exsiccando denigrat, paulatim calefacit, et tandem introducto calore rarefacit; cumque jam fuerit totaliter purifica-tum a contrariis disppsitionibus, et convenientibus dispositum, ipsum illuminat, incendit, sibique simile prorsus efficit. Constat autem, quod defectus morales divina; unioni contrariantur, virtutes autem ad illam disponnnt, et consequenter, per hanc purgationem passi-vam partis inteilectivse, unionis anima; cum Deo effectricem, de-bent omnes defectus morales ab anima totaliter evacuari, et simul omnes perfectiones virtutum in ea causari. Hoc autem accidit concurrente subjecto, tam physice, quam moraliter: pbysice quidem, per suos actus intensissimos, qui cognitorum tunc clare defectuum

PARS I. THKOL. MYST. DK VIA PDRGAT1VA.

horrorem et aversionem, et virtutum illis contrariarum amorem et desiderium causant; moraliter autem, per meritum in illis angus-tiis acquisitum, per quod divinam flectit misericordiam, ut se-ipsum illis defectibus emundet, et contrariis virtutibus illustret ; certain est autem, quod per unicum aétura intensum potest aliquis defectus perfecte eradicari, et virtus contraria simul acquiri, non tantum meritorie, sed etiara effective. Unde dicitur Ecclesia-stici 11, quod «facile est in oculis Dei subito honestare pauperem,» et quod«benedictio Dei in mercedem justi festinat, etin hora veloci processus illius fructificat.» Unde ipsemet qui purgatur, quasi seip-sum non agnoscens, quia expoliavit se veterem hominem cum acti-bus suis, et induit novum qui renovatur in agnitionem, secundum imaginem ejus qui creavit ilium,attonitus exclamat;« Hiec mutatio dexterse excels!; » experitur namque quod efficaci hac purgatione plus brevissimo tempore profecit, quam multis annis propria indu-stria profecisset; videt enim, quod horret illos defectus, in quos antea tam facile cadebat, et quod delectabiliter exercet illas vir-tutes, quarum exercitio tam vehementer antea resistebat. Haic mutatio non fit in purgatione passiva partis sensitivee, quia non pertingit usque ad imperfectionum et peccatorum radices, quse sunt in anima: unde non tam defectus morales eradicat, quam suspendit, refrsenans aliquanto passiones appetitus sensitivi, ne indebite resi-liant; et sic non tam proprie dicitur purgatio, nisi huic intelle-ctuali conjungatur, separata quippe potius est quacdam reformatio sensus, praerequisita ad hoc ut sensus parti superiori perfecte subor-dinetur, et ejus actioni et passioni sic aptetur, ut ad illam concur-rat, etisti in hac purgatione tranquille subjiciatur, et consequenter, non solum pars superior intellectiva, sed etiam pars inferior sensitiva plene purificetur.

Tertius effectus est continua Dei memoria sive prasentia: cogni-tio namque sui, etproprise miserise perpetua in hoc statu contem-platio perfectam causant Dei notitiam, miseria siquidem humana divinam reclamat misericordiam. Et merito Deus animam inanem et vacuam rerum omnium creatarum imaginibus, propria suiipsius cognitione replet; si enim non datur vacuum in ordine naturae, sic nec in ordine gratis ; unde necesse est quod, si Dens, per hanc pur-gationem, animam cognitione et affectu rerum creatarum evacuat, simul illam sui cognitione et amore divino repleat. Haec tamen

TRACT. III. DE PURGAT. PASS. TAM PARTIS, ETC.

cognitio Dei nimis obscura, et saepe imperceptibilis, et dum perci-pitur, est in aliqua generalitate confusa; distincta namque Dei cognitio, et particularis, divinarum perfectionum contemplatio pro statu unionis reservatur.

Quartus effectus est ardens quidam amor Dei, et multo major illo qui in purgatione passiva partis seusitivse vigebat; postquam enim lux ilia divinitus infusacontemplativam animam investiendo tenebris obvolvit, et impuritatibus emundavit, positis tandem ulti-mis dispositionibus, per pradictam cognitionem Dei generalem obscuram de ejus divinis perfectionibus, affectum illius erga ipsum Deum inflammat; et sic, divino amore ferventissimo, potius affli-ctivo (propter annexam propriorum defectuum intuitivam notitiam, et tlmorem damnationis et seternaj a Deo separationis, quam se prsedictis defectibus videt meruisse) quam fruitivo, tota medullitus ardet, eo prorsus modo quo lignum, ut in eadem comparatione persistamus, postquam flamma ignis, ob suam crassitiem et impu-ritatem, fuit obscuratum, et ejus activitate quodammodo afflictum, ut ex ejus resistentis crepitu et quibusdam humoris express! lacrimis percipitur, tandem siccitate, calore, et raritate disposi-tum, totum ardet et in ignem transmutatuy. Cum igitur anima contemplativa, in hac purgatione constituta, non tam propria in-dustria fervorem charitatis excitet in seipsa, quam excitatum ilium amoroso consensu patiatur, inde est quod talis fervor sit multo major et vehementior, et quod ipsa ilia succensa ferventius ardeat, remotis jam terrenis affectibus per banc purgationem, qui talem charitatis fervorem impediebant. Per hoc enim quod luce contem-plationis illustrata de omnibus rebus, juxta proprium earum meri-tum recte judicat; caitera prater Deum despicit, in quibus ma-nifestam advertit vanitatem, cum Ecclesiaste dicente; « Vanitas vanitatum, et omnia vanitas;»seipsam autem odio et horrore perse-quitur, cum se tot miseriis et impuritatibus plenam intueatur; et sic totam se in Deo diligendo colligit, et ipsum tota virtute simul unita fortiter, sed nondum suaviter amat. Cui propterea aptantur ha;c verba Psalmi 58.« Fortitudinem meam ad te custodiam, quia Deus susceptormeus es.» Unde multo perfectius, quam caïteri justi, mandatum de dilectione Dei custodit, quo sic praecipitur: « Diliges Dominum Deum tuum ex toto corde tuo, ex tota anima tua, et ex ex tota virtute tua;» omnimoda tamen et perfectissima ejus obser-

PARS I. THEOL. MIST. DE VU PVJIWJATIVA,

vantia, quae in hac mortali vita custodiri potest, in solo statu unio-nis habetur. Collectis igitur omnibus potentiis, tam sensitive quam intellectivae partis, simulque mirabili cum harmonia concur-rentibus, suavissimum quidem Deo ac jucundum amoris canticum, sibi vero amarissimum, triste, ac flebile personat, dicens cum Psalmista,Psalino 17:« Diligam te,Domiiie, fortitudo mea;Dominus firmamentum meum, et refugium meum, et liberator meus; Deus meus adjutor meus, et sperabo in eum, protector meus, et cornu salutis mese, et susceptor meus; laudans invocabo Dominum, et ab inimicis meis salvus ero. gt; Aliquando etiamamoresuccensa,deside-rat habere Deum quem amat, et cantat Domino cum Psalmista dicente ; « Sitivit in te anima mea, quam multipliciter tibi caro mea; in terra deserta, et invia, et inaquosa, sic in sancto apparui tibi, ut viderem virtutem tuam et gloriam tuam; quoniam melior est misericordia tua super vitas, labia mea laudabunt te, sic benedicam te in vita mea, et in nomine tuo levabo manus tuas. » Suamque sitim exprimere volens in hoc doloroso amoris sensu, utitur similitudine cervi vulnerati, et cantat corde potius quam voce cum eodem Psalmista,qui ait:«Quemadmodum deside-rat cervus ad fontes aquarum,ita desiderat anima mea ad te, Deus: sitivit anima mea ad Deum fortem vivum; quando veniam, et ap-parebo ante faciem Dei ? Fuerunt mihi lacrima; mea3 panes die ac nocte, dum dicitur mihi quotidie:ubi est Deus tuusPHsec recorda-tus sum, eteffudi inmeanimammeam. »Etinhoc sensu intelligitur dictumillud Isa'ise, Cap. 2G.« Anima mea desideravit te in nocte, sed et spiritu meo in pracordiis meis de mane vigilabo ad te. gt; Audia-mus sanctissimum virum Job, qui, quamvis proprias exteriores mi-serias describat, mire tamen anima; in hac purgationis nocte con-stitutse afflictivam et ardentem sitim, quam de Deo patitur, sic exprimit: * Sicut servus desiderat umbram, et sicut mercenarius pncstolatur flnem operis sui; sic et ego habui menses vacuos, et noctes laboriosas enumeravi mihi. Si dormiero, dicam: quando con-surgam? et rursam expectabo vesperam, et replebor doloribus usque ad tenebras. gt;

Quintus tandem effectus est, colligere animam in seipsa, ipsam fortificare, et quietam reddere. Quod hsec nox purgationis intelle-otivee colligat animam in seipsa,constat ex dictis: quia, ex una parte, vanitatem et pericula manifestat, quae in rerum temporalium sequela

TIUCT. III. DE PURGAT. PASS. TAM PARTIS, ETC. 433

reperiuntur; ex alia vero parte,proprise conscientiic secretioradetegit arcana : unde ipsam moveado ab externis segregat, et in sui con-sideratione penitus occupat. Inde est, quod in obscura et tenebrosa hac nocte, diabolo velut invisibilis, et ab inimicorum spiritualium insidiis secura procedit; da3mon namque ad intima conscientirc secreta penetrare nou potest, nee quod Dens ibi operatur valet videre, quandoquidera ejus cognitio in materiali sensitive partis operatione sistit, et ha3c oinnino spiritualis divinai communicatio-nis, in hujusmodi nocte contemplationis facta3, particeps esse neqnit. ünde non solum anima totaliter ab aliis exterioribus sepa-ratur, vcrum etiam ab externis omnium sensuum etiam interiorum operationibus ad seipsam secundum ipsius partem superiorem col-ligitur, quamvis aliquando contingat quod, quando communicatio spiritualis est vehemens, aspiritu ad sensum redundet, propter natural em partis intellectivse cum sensitiva communicationem, vel quod diabolus, videns tantam potentiarum sensibilium quietem et silentium, colligit aniraam in suo centro quiescere. Sic autem Deus aliquando colligit animam, ut quiete ac pacifice cum ea con-versetur,unde dicitOsee2:« Ducam eam insolitmlinem,etloquarad cor ejus; » et etiam ut ibi ab liostium insidiis secura permaneat, unde dicitur Cantic. 3: « En lectulum Salomonis sexaginta fortes ambiunt ex fortissimis Israël, omncs tenentes gladios, et ad bella doctissimi, uniuscujusque ensis super femur suum, propter timores nocturnos. » Quod hajc uox purgationis intellcotivse fortificet et roboret animam, constat ex eo quod, in mediis illis tenebris et an-gustiis, minimis etiam imperfectionibus resistit, et in tali est de-liberatione, quod potius millies moreretur, quam Deum offenderet; unde non solum a Deo roboratur, ut patienter hujus purgationis angustias toleret, sed etiam ut in amore Domini contra dajmonum insultus et tentationes perseveret. Quod denique luec nox purgationis intellectiva; pacificet et quietam reddat animam in seipsa, facile ex dictis infertur : per hanc namque purgationem, omnino tolluntur et eradicantur vitia, defectus evacuantur, et passiones inordinatse refrsenantur, quyj sola possunt animam in seipsa tur-bare; his enim compositis, omnis alia per daemones excitata tem-pestas exterius, non interius ssevit. Contingit enim aliquando quod, quando daemones animam magis collectam in seipsa vident, et di-vinai communicationis beneficio interne participem esse vel conji-

PARS I. T1IE0L. MTST. OE VIA I'IjRGATIVA.

ciunt, vel ex ejus ad sensum redundantia percipiunt, vel ex divina dispensatione ad meriti et virtutis ejus augmentum intelligunt, tunc in parte inferior! timores et horrores suscitant, ut earn pertur-bent, et a centro sui ad exteriora reducant. Hunc animas ad inte-riora recessum, et perturbationem ejus a dsmone suscitatam de-scribit sponsa Canticorum 6, dicens:« Descendi in liortum nucum, ut viderem poma convallium, et inspicerem si floruisset vinea, et germinassent mala punica; nescivi, anima mea conturbavit me propter quadrigas Aminadab.» Quamvis autem hcec dseraonum per-turbatio dicatur extrinseca, quia fit in parte sensitiva, plurimum tamen animam molestat, propter naturalem spiritualis animrc cum spiritu maligno antipathiam, cujus prssentiam advertit et horret, et simul propter naturalem partis sensitivse cum intellectiva con-junctionem, ratione cujus qucelibet alterius bona et mala, ex mutua quadam redundantia, partlcipat. Sed tunc anima, natural! quodam instinctu, se ad centrum recolligit, ut ibi securius et quietius per-sistat; et in secura statione posita, terapestatem inferius excitatam respicit, qu» non parum ipsam perturbat, quia ab intima Doi con-versatione revocat, cui prius quiete vacabat, quod maximum ei causat tormentum, pnesertim si diutius perduret. Divina; autem hujus dispositionis ratio inde sumitur, quod, ex una parte, anima est in via purgativa, et Deus, medio etiam daemonum ministerie, vult purgationem perficere; ex alia vero parte, justitiae rigor a Deo institutus videtur exigere, ut sicut Deus Angelorum beneficio animam adjuvat, sic daemonum tentatione sinat eam agitari, ut in ipsa tentatione fideliter perseverans juste mereatur, et condigne prsc-mietur. Onmimoda siquidem divinse communicationis participatie, et familiaritatis continuae fruitio est status unionis propria: unde hie illam desiderat, et ibi obtinendam sperat, juxta illud Canticorum 8 :« Quis mihi det te fratrem meum sugentem ubera matris meae, ut inveniam te foris, et deosculer te, et jam me nemo des-piciat? » Inhac quiete animac, et silentio omnium ejus potentiarum tam partis sensitivae quam partis intellectivae, communicatur ube-rius divina sapientia; unde dicitur:« Dum medium silentium tene-rent omnia, et nox in suo cursu medium iter perageret, omnipotens sermo tups, Domine, a regalibus sedibus venit. »

TRACT. III. DE PORÜAT. PASS. TAM PAKilS, ETC.

ARTICULUS V.

DE SIGNIS DEMONSTRANTIBUS PURGATIONEM PASSIVAM PARTIS INTELLECTIVE.

Effectus quidem sunt signa sme causa;, ut coram uniter docent philosophi; propterea constituunt demonstrationem Quia, sive A Posteriori, procedentem ab eftectibus ad causas. Sed hoc diversi-mode intelligitur : nam quidam effectus sunt, qui demonstrant perfecte non solum quod causa sit, sed etiam quid sit; et hi debent esse effectus adsquati causa;, totam ejus virtutem et per-fectionem specificam participantes, cum enim nemo det quod non habet, et unuraquodque operetur in quantum est in actu, in talibus effectibus, et virtus et perfectio saltern specifica causa; perfecte relu-cet, et sic per illos cognoscitur quid sit causa. Quod etiam per illos cognoscatur quod causa sit, ex eo constat quod operari sequitur esse, et cum causa sitoperata hujusmodi effectus, necesse est quod sit, vel fuerit prsecedens suos effectus: et tales effectus univoci di-cuntur, et causa diciturunivoca. Alii sunt effectus, qui demonstrant quidem perfecte quod causa sit, sed non quid sit, quia sunt effectus illius causae proprii, at tantum analogi, id est, debent neces-sario procedere ab ilia causa, unde illam pnesupponunt esse, non autem sunt illi similes in ratione specifica, unde non expri-munt perfectionem specificam causae, sed ad summum rationem aliquam genericam aut analogam, ipsis et causae communem. Alii sunt effectus, qui non sunt proprii, sed communes, id est, sic procedunt ab una causa, quod possunt procedere ab alia : et hi non demonstrant quid causa sit, nec quod haec in particulari sit. Alii denique sunt effectus, qui, quamvis sunt proprii alicujus causae par-ticularis, non tarnen apparent, sed latent; et hi nullo mode possunt adducere in cognitionem causae,nec quid sit, nec quod sit.

Applicando lianc generalern doctrinam praesenti materiae, dici-mus quod, etsi purgatio passiva partis intellectivae plures'i habeat effectus, ut visum est, non tamen omnes in particular! sunt signa ejus demonstrativa, etiam tantum quod sit, quia plures nos latent, plures vero sunt effectus communes, qui ab ipsa purgatione, et ab

l'ARS 1. TIIKOL, MTST. UF. VIA ï'CnGATlVA.

alia causa procedere possunt. Hse namque angustiaï spiritus, quas articulo pncccdenti in primum effectum hujus purgationis consti-tuimus, sic possunt a Deo misericorditer purgante procedere, quod etiam possint ab ipso juste peccatum aliquod, de novo sed secrete commissum, puniente causari. Circa quod anima, in hac purgatione constituta, plurimum hseret, desudat, et confusa tabescit mcerore: si enimsciretliancpurgationema Deosibi placato et propitio exhiberi in bonum divinse unionis, plurimum laetaretur, sed quia timet esse poenam peccatorum, et tanquam supplicium illis debitum infligi, maxime tristatur. ünde in pncsenti qiuedam signa infallibilia proponentur, quae saltem simul sumpta demonstrabunt animabus quando misericorditer, in ordine ad divinam unionem, hac purgatione passiva partis intellectivse purificantur, ac debite dispo-nuntur.

Sed prius, ad majorem eorum quse dicta sunt et quae dicentur evidentiam, sciendum est quod purgatio hsec, quam vocamus pas-sivam partis intellectivse, quia scilicet solus Deus in anima patiente illam operatur (ad differentiam alterius, quam in seipsa anima proprio causat labore et industria, quse propterea dicitur purgatio activa), dupliciter sumitur: scilicet active, ex parte ipsius Dei pur-gantis animam; et in hac acceptione formaliter importat divinam operationem, sive activam lucis supernaturalis infusionem, quae proprios animac manifestans defectus, illorum causat horrorem afflictivum et emundationem, et sic horror, afllictio, et emundatio non sunt formaliter ipsa purgatio, sed tantum consequenter, sive effectus illius; et propter hoc articulo praecedenti hujusmodi inter effectus purgationis enumeravimus; vel sumitur passive, ex parte animaj purgatae per infusionem lucis supernaturalis proprios ei defectus manifestantis,ac inde horrorem afflictivum et mille angustias causantis; et in hac acceptione purgatio hujusmodi formaliter importat passionem hujus horroris afflictivi et angustiarum, ut dictum est articulo primo prasentis Discursus.

Purgatio hsec passiva partis intellectivse, tam active quam passive sumpta, vel est simplex et pura, vel est poenalis. Dicitur simplex et purS,, quando non ut posna peccatorum, sed ut dispositie ad unionem divinam pnérequisita exercetur, quamvis omnium peccatorum et imperfectionum maculsc detergantur. Dicitur vero poenalis, quando in poenam peccatorum a Deo primario causatur, quamvis

TRACT. IH. DE PUBGAT. PASS. TAM PARTIS, ETC.

eumdem purificandi habeat effectum, quia, ut ait Augustinus in Enchiridio,Cap.ll,« Deus cum sit summe bonus, nullo modo sineret aliquid mall esse in operibus suis, nisi esset adeo omnipotens et bonus, ut benefaceret etiam do malo; unde ad infinitam Dei boni-tatem pertinet, ut esse permittat mala, et ex ois eliciat bona.» Et ad materiam prsesentem applicando, ex eadem omnipotentia et boni-tate Dei procedit, quod in aliquo etiam justo et illuminate permittat aliquod peccatum, ut ex ejus casu bonum humilitatis, poeni-tentiae, ac perfect»} purgationis bonum eliciat, unde contingit quod hac viadivinse misericordiie, per efficacissimum divinaj gratia) auxi-lium, insignes aliquando peccatores non solum justificentur, sed etiam in momento perficiantur, ut in sancto Latrone confirmatur, qui teste sacra Scriptura, unico pcenitenfe et dilectionis acta sic profecit, ut statim a Christo Domino inter sanctos referri me-ruerit.

Non dubium, quin omnes effectus purgationis intellectiva; supra numerati, sint infallibilia et demonstrativa ejus signa, si purgatio in sua sumatur generalitate, prout abstrahit a simplici et pocnali: non potest enim negari, quod cognitio sui cum humilitate et allii-ctione, imperfectionum evacualio et acquisitie virtutum, continua Dei prasentia, amor Dei afflictivus, et tandem collectie, robur et quies animse non sint intellectiva; purgationis effectus; sed in pra-senti, ad majorem anima; consolationem, infallibilia et demonstrativa purgationis purse et simplicis apponentur signa, ut sciens se pure in bonum, et non in poeuam exerceri, non ut ream, sed ut ami-cam in ordine ad divinam umonem purificari, non tantum patienter, sed etiam gloriose in sua purgatione velit usque in finem perse-verare.

Primum ergo signum purgationis intellectiva; purie et simplicis est, quod anima, ex una parte,nihii sibi sit conscia, quantum attinet ad peccata de novo commissa, vel ad graves aliquas imperfectiones, et quod, ex alia parte, de statu deliciarum et suavitatis spiritualis, quam abunde participabat, ad cumulum angustiarum, ariditatis, tenebrarum et umbra; mortis statim se videat devolutam, et quo-dammodo in horroribus et pcunis purgatorii et velut inferni conse-pultam intueatur. Quamvis enim, pree spiritus angustia, bonum simplicis et pura; purgationis ipsa se sola non percipiat, directoris tamen docti et expert! (quo maxime tunc indiget) magisterio perci-

PARS 1. THKOL. MTSÏ. UK VIA PÜR0AT1VA.

piet, si ei clare et efficaciter proponat, quod nullus perit, nec peccat nisi seieus et volens, unde debet in Domino confiderequod nullo sit vulnerata peccat®, si nullius peccati recenter commissi sibi conscia sit; quamvis enim nullus sciat certitudine physica an odio an amore dignus sit, quia qui judicat nos Dominus est, quem nulla latet cogitatio, potest tamen quis certitudine morali ex praedicto colligere principio, quod nullum de novo commisit peccatum, et consequenter ei potest suaderi, quod lisec purgatio sit simplex et pura, non in supplicium, sed ad salutem.

Secundum signum est, quod anima diutius a plene deliberatis peccatis, etiam minimis, abstineat, et nullam habeat ad exteriora propensionem, sed tantum continuam, cum lacrimis et amaritu-dine, suarum miseriarum intuitivam cognitionem, et ardens per-fectionis desiderium. Ex primo namque facile concluditur, quod talis anima nullum de novo peccatum commisit, quo divina gratia vel charitatis amicitia fuerit privata; nam, exD. Thoma, moraliter est impossibile quod, qui divina privatus est gratia et charitate non continetur, diutius absque casu in peccatum persistat, quia, ex una parte, non habet aflectum ordinatum per gratiam et chari-tatem circa Deum, et ex alia parte, peccato prsecedente viam ad aliud aperuit; et aliunde, si inordinate affectu alicui creaturse per peccatum adhajsisset, inclinationem ad illam, et ad exteriora propensionem experiretur. Ex secundo autem concluditur, quod haic purgatio est viri sancti ac perfect!, et non peccatoris: est enim velut impossibile, quod statiin in novo peccatore haic duo conjungantur, summa vitse praterita; contritio cum lacrimis et horrore sui, et ardens perfectionis desiderium; dicitur enim communiter, quod nemo de repente fit summus; et quamvis Deus via extraordinaria, ad ostensionem bonitatis et omnipotent suae, possit subito hone-stare pauperem, et conversum peccatorem perficere, hoc tamen quam rarissime contingit, et via ordinaria ac rcgulariter homines paulatim in perfectione proficiunt.

Tertium signum est continua Dei contemplaiio, et sunmia ejus-dem dilectio; in mediis namque purgationis hujus teuebris, anima in generali et confusa Dei cognitione continuo manet, et ardenti qua^nvis afflictivo charitatis igne fervet: qua; duo demonstrant necessario ipsam animam null! creatura; paulo ante adlia3sisse inordinate cordis affectu, propter quem hie crucietur, sed in Dei per-

TRACT. 111. DE l'URGAT. PASS. TAM PARTIS, ETC.

severasse amore et cognitione, cum ejus amorem in mediis affli-ctionibus cum suiipsius odio, et ejus cognitionem in mediis tenebris cumsuiipsius horrore couservet. Unde dicitur Psalmo 38;« Obmu-tui, et humiliatus sum, et silui a bonis, et dolor meus renovatus est; concaluit cor meum intra me,et in meditatione mea exardescet ignis.» Licet autem, in principio purgationis hujus, amor Dei vix percipiatur, propter confusionem intellectus et aridita-tcm voluntatis, existit tamen et mirabiles operatur effectus; unde exiguus formaliter judicari potest, quamvis virtualiter et appretiative maximus debeat judicari; sic enim anima erga Deum afficitur, quod millies mortem dirissimam pateretur, potius quam eum vel leviter sciens et volens offenderet; et major et gra-vior ejus afflictio in hoc sita est, quod timet se Deum oft'endisse, et a gratia sive divina amicitia excidisse, otnnesque quas patitur angustias despiceret, si se propter ipsum Deum eas pati judicaret: nullum timeret periculum, nullum vitaret laborem, nulla formidaret tormenta, ipsamque mortem pati suave et gloriosum crederet, ut Deo summe dilecto posset in aliquo deservire, tunc enim labores, quietem, dolorem, delicias, etcontemptum esse gloriam arbitra-retur. Consideremus sponsam, hoc amore sauciatam, in mediis di-lectum suum tenebris inquirentem : quajrit, et non invenit; vocat, et non respondet; sola per plateas et vicos civitatis cursitat, pericula spernit, et occurrentia audacter ingreditur ; cumque earn invenissent custodes, qui circumeunt civitatem, et percussissent, et vulnerassent, et ablato pallio spoliassent, non de plagis et vul-neribus dolet, nee de injuria conqueritur, sed in sola dilecti sui iuquisitione persistit immemor injuria;, et ejus ardens amore vul-nera non sentit. Consideremus etiam Magdalenam in hac purga-tione constitutam, et continua sui Domini contemplatione occu-patam, et amore ardentem, quomodo viventem adhuc in domo Pharisaéi spretis injuriis, et jam mortuum in sepulcro contemptis periculis qusereret. Primum casum exponens Gregorius, ait deilla: »Consideravit quid fecit, et uoluit moderari quid faceret; super con-vivantes ingressa est, non jussa venit, inter epulas lacrimas obtu-lit. Discite quo dolore ardet, quae tlere et inter epulas non erubescit; et quia turpitudinis sum maculas aspexit, lavauda ad fontem mise-ricordia; cucurrit, convivantes non erubuit; nam, quia semetipsam graviter erubescebat intus, nihil esse credidit quod verecundaretur

PARS I. TIIEOL. MYST. OK VIA PÜRGAT1VA.

foris.» Secundum vero casum proponit sanctus Joannes Evangelista Cap. 20, dicens:* Una autem sabbati, Maria Magdalene venit mane, cum adhuc tenebrae essent, ad monumentum.» Quod exponens Gregorius, ait: « Qua3 prius frigida peccando remanserat, post-modum amando fortiter ardebat; qua in re pensandum est hujus mulieris mentem quanta vis amoris accenderat, qua) a monu-mento Domini, etiam discipulis recedentibus, non recedebat: exquirebat quem non invenerat, flebat inquirendo, et amoris sui igne succensa, ejus, quem ablatum credidit, ardebat desiderio.» En vivam animaB in hac purgatione constituta; et Deumin mediis tene-bris et aifiictionibus inquirentis imaginem : lux enim ilia superna-turalis, secundum se clarissima, animam ipsam impuritatibus adhuc plenam offuscat et obscurat; et amor Dei, qui alias frui-tionem etparadisi dclicias causaret, nunc amaritudinem et angu-stias, propter conjunctas sua! miseriaj circumstantias, causat in anima.

Ha;c sunt certa et infallibilia purgationis hujus indicia, quae qui in sefuerit expertus, sperare et confidere debet quod, peracta purgatione, Deus faciet tenebras in lucem et aspera in directa, et quod hyems rigidissima transiet, et ver placidissimus et ajstas uberrima succedent.

ARTICULUS VI.

QÜOMODO SE GERERE DEBEANT, QUI PURGATIONE PASSIVA PARTIS INTELLECTIVE EXERCENTUR.

Aliqua superius adducta sunt documenta circa modum proce-dendi in purgatione passiva partis sensitivfe, quae etiam pro hac purgatione passiva partis intellective valde sunt utilia, et multo magis necessaria, primum maxime de eligendo directore apto, scilicet prudente, docto et experto, si fieri potest. Cum enim hujus purgationis via non sit ordinaria, et a paucis trita, ductore magis experto opus est, ne in ipso vke processu periculum adsit, et incauta pereat anima; unde qiue circa hscc ibi dicta sunt, videantur et ohserventur; sicut et de non reliuquendis spiritualibus exercitiis. Quajdam igitur et specialia pro hac purgatione documenta remanent proponenda.

TRACT. III. DE PÜBGAT. PASS. TAM PARTIS, ETC. 441

Primum est, supposita conformitate voluntatis nostra; cum divina, ipsum Deum humiliter, cum fiducia filiali de paterno ejus auxilio impetrando, etperseveranter invocare, sanctos adhi-bendo pro nobis apud Deum intercessores, et eos prsesertim quos scimus in hujusmodi purgationis angustiis desudasse. Nec cessare debemus, quamvis preces nostra; videantur exosa; Deo, et ipse tunc appareat judex implacabilis puniens peccata, ut sigillatim demon-stratur. Quod necessaria sit conformitas voluntatis nostra; cum divina, plusquam certum est, et ab omnibus sanctis usu receptum; divina quippe voluntas debet esse prima voluntatis creatae in omnibus regula, ut Christus Dominus, et instruendo nos in oratione dominica, et operando, nos docuit: ibi siquidem nos petere docuit a Patre coelesti, ut fieret ejus voluntas sicut in coelo, et in terra ; et ipse in agonia constitutus, cum, juxta sensum partis inferioris, pe-tiisset a Patre ut transiret calix passionis, secundum tamen partem superiorem subdit: «Verumtamen non mea, sed tua voluntas fiat. » Conformantes autem nos in omnibus divina; voluntati, facimus, ut dici solet, de necessitate virtutem, et per hunc actum liberum etiam in necessariis meremur.Certum est quod divina voluntas beneplaciti et efficax, velimus nolimus, in rerum naturalium providentia semper impletur; unde maximce prudentia; est, nos propriam voluntatem el conformare: sic enim et merebimur,eti(i omnibus satisfacti erimus, quia semper succedet id quod volumus, dum succedit id quod Deus vult absolute, quod semper con tingit, et tandem, ad instar beatorum, immobiles ac omnis perturbationis expertes erimus, rectissimse voluntati divina; firmiter in omnibus adhserentes, et sic benedicemus Dominum in omni tempore. Quod Deus sit invocandus humiliter et cum fiducia filiali, et implorandum sit ejuspaternum auxilium, nulli dubium esse potest, cum omne bonum etomnedonum perfectum de-scendatab ipso patre luminum, apud quemnon est transmutatie nec vicissitudinis obumbratio; unde quilibet debet cumPsalmista dicere, Psalmo 17: » Circumdederunt me dolores mortis, etpericula inferni invenerunt me; tribulationem et dolorem inveni, et nomen Domini invocavi: o Domine, libera animam meam; misericors Dominus et justus, et Deus noster miseretur. gt; Quod sancti sint pro nobis intercessores adhibendi, et hi pra;sertim quos scimus in hujusmodi purgationis angustiis desudasse, manifestum est, quod enim nostris mentis obtinere nou possemus, eorum intercessionibus obtinebi-

28

PARS 1. TlfEOL. MTST. DE VIA PURÜATIVA.

mus; unde, ad illos conversi, clamemus cum beato Job;«Miseremini mei, miseremini mei, saltern vos amici mei;» et propria miseriarum 'seu angustiarum hujus purgationis experientia edocti, et nobis com-patientes ad Dominum, clamabunt:«Illuminare liis qui in tenebris, et in umbra mortis sedent.» Qnod cum spe auxilii sit perseverandum, docet nos beatus Job, dicens Cap. 13:« Etiamsi Occident me,in ipso sperabo, verumtamen vias meas in conspectu ejus arguam, et ipse erit salvator mens ;» etPsalmista, Psalmo 22,ait Deo: « Si ambula-vero in medio umbra' mortis, non timebo mala, quoniam tu mecum es.» Et merito sic sperabat, cum, illo revelante, sciret ipsum adesse tribulatis,et inducat sic loquentem: «Cum ipso sum in tribiilatione, eripiam eum et glorificabo eum.» Quod ab hujusmodi fiducia cessare non debeamus, quamvis preces nostra) Deo videantur exosa;, docet nos Jeremias Propheta, Lamentationum Cap. 3, ubi spirituales in hoc statu purgationis animse dolores et multiplices angustias mystice describens,ait:« Ego vir videns paupertatem meam in virga indignationis ejus, me minavit, et adduxit in tenebras, et non in lucem, tantum in me vertit, et convertit manum snam tota die (manum videlicet illam gravem, cujus ictu pene contusus Job flebat dicens : manus Domini tetigife me). Vetustam, subdit, fecit pellem meam et carnem meam, .contrivit ossa mea, sediiicavit in gyro meo, et circumdedit me felle et lubore; in tenebrosis collo-cavit me, quasi mortuos sempiternos, circumsedificavit adversum me, ut non egrediar, aggravavit compedem meum ; sed et cum clamavero et rogavero, exclusit orationem meam, conclusic vias meas lapidibus quadvis, semitas meas snbvertit. Ursus insidians factus est mihi, leo in absconditis; semitas meas subvertit, et confregit me, posuit me desolatam, tetendit arcum suum, et posuit me quasi signum ad sagittam, misit in renibus meis filias pharetrse suae; factus sum in derisum omni populo meo, cauticum eorum tota die. Eeplevit me amaritudinibus, inebria-vit me absynthio, et fregit ad numerum dentes meos, cibavit me cinere, et repulsa est a pace anima mea ; oblitus sum bonorum, et dixi ; periit finis mens, et spes mea a Domino. » En vivis coloribus expressum animse flebilem in hac purgatione statum, in qua nullum possidetbonum, ut credit, omni subjicitur malo continue perDenm iratum immisso ; unde se Domino credens exosam, quasi jam damnata spe decidit; et tamen,coelesti lumine confortata,

THACT. III. DE PDRGAT. PASS. TAM PAItTIS, ETC.

cum sancto Abraham Patriarcha conservat spem contra spem, et ad Dominum recurrit, quem scit esse misericordem, et ideo cor contritum et hiimiliatum non despicere. Unde tandem, cum eodem Propheta concludit:* Eecordare paupertatis et transgressionis meae, absyntliii et fellis; memoria memor ero,et taboscet in me anima mea; hc-ec recolens in corde meo, ideo sperabo; misericordiae Domini quia non sumus consumpti, quia non defecerunt miserationes ejus. Pars mea Dominus, dixit anima mea, propterea expectabo eum ; bonus est Dominus sperantibus in eum, animse qua3renti illum; bonum est praistolari cum silentio salutare Dei.» Quod denique sit perseveran-dum in concepta de Deo fiducia, quamvis ipse tunc appareat judex implacabilis puniens peccata, suadet idem Propheta prosequens ibidem: « Quia non repellet in sempiternum Dominus, quia si abje-cit,et miserebitur secundum multitudinemmisericordiarumsuarum; non enim humiliavit ex corde suo et abjecit lilios hominum, ut contereret sub pedibus suis omnes vinctos terra). » Et post pauca subdit:« Scrutemur vias nostras, et qiueramus,et revertamur ad Dominum; levemus corda nostra cum manibus ad Dominum in ccclos; nos inique egimus, et ad iracundiam provocavimus, ideirco tu inexo-rabilis es; operuisti in furore, et percussisti nos,occidisti,necp'3per-cisti, opposuisti nubem tibi, ne transeat oratio; oculus meus affli-ctus est, nee tacuit, eo quod .non esset requies donec respiceret, et videret Dominus de ccelis.» Et merito sic perseveranter anima sperat, etsi pro peccatis afliictam se credat, quia scit quod Deus quos amat castigat, et quod non vult mortem peccatoris, sed ut magis conver-tatur et vivat, ünde sibi certo persuadeat, quod bsec purgatio, quamvis in poenam peccatorum inducta, multum anima} proMet, si ea debite utatur.

Secundum documentum est, ut qui in hujusmodi purgatione exercetur, sibi persuadeat honestum et gloriosum esse in hac mor-tali vita tentationibus et angustiis aflligi, imo esse signum distin-ctivum filiorum Dei, ad aïternam beatitudinem electorum, a reprobis filiis daemonum. Christus Dominus, Ei lias Dei naturaliset exemplum eorum qui in lilios adoptantur, nonne sibi suisque discipulis crucem in suam elegit lucreditatem ? Nonne contrarium sentientes tauquam incredulos et stultos reputavit? Jam gloriosus resurgens ex mortuis banc doctrinam prtedicavit, et quod adhuc mortalis docuerat, jam immortalis effectus conlirmat. Prius enim-

PAHS I. TUEOI,. MÏST. 1)E VIA PVIRGATIVA.

crucis verbo docuerat, dicens: « Qui vult venire post me, abneget semetipsum, et tollat crucem suaiii,et sequatur me;» item: « Qui nou bajulat crucem suam, non est me dignus. » Sed, ut ait Augu-stinus,« parum erat Dominum hortari martyres verbo, nisi firmaret exemplo.» Post suam resurrectionem, suos instruens discipulos, et arguens contraria sapientes, ait:« O stulti, et tardi corde ad creden-dum in omnibus quae locuti sunt prophete, nonnc hacc oportuit pati Christum, et ita intrare in gloriam suam ? » Hanc ejus doctri-nam omnes discipuli, exemplo ipsius confirmati, postmodum la;tan-ter secuti sunt, unde crucem, tanquam sibi debitam portionem, peramanter sunt amplexati. Longa singulorum inductione probari posset, sed unus pro omnibus adducatur Andreas, primus vocatione Christi discipulus. Hie, ad locum martyrii pervenieus, cum crucem a longe aspexisset, exclamare coepit:« O bona crux, qua3 decorem ex membris Domini suscepisti, diu desiderata, sollicite amata, sine intermissione quaesita, et aliquando cupienti animo praparata, accipe me ab hominibus, et redde me Magistro meo, ut per te me recipiat, qui per te me redemit.» Si quis autem ex Christi discipulis materialem non sustiuuit crucem, passus est spiritualem, multo graviorem. A qua lege nec sanctissimam et innocentissimam exe-mit Matrem suam, cujus animam tribulationis gladius pertransivit. Hsec via crucis regia et secura est, qua) sola ducit ad vitara eum, qui usque ad mortem per eam incesserit: unde electis Dei tiliis iu cruce cum Christo suo primogenito perseverandum et morien-dum est. Propterea S. Bernardus, Sermone 1 Paschatis, ifridet Judajos Christo crucitixo illudentes, et irridendo dicentes:* Si Alius Dei est, descendat de cruce:»«lino vero, ait, quia rex Israël est, ti-tulum regni non deserat (scriptum namque est: dicite in nationibus, quia Dominus regnavit a ligno), virgam imperii non deponat, cujus nimirum imperium super humerum ejus. Si Pilatus quod scripsit, scripsit, Christus non perficiet quod iuccepit; ipse enim coepit, et salvabit nos. » EtS. Leo, Sermone 4, de Passione Domini, Judseos quasi male concludentes sic arguit : « De quoerroris fonte, Judsei, talium blasphemarum venena potastis? Quis vobis magister tra-didit, quse doctrina persuasit, quod ilium regem Israël, ilium Dei Filium credere deberetis, qui se aut crucifigi non sineret, aut a confixione clavorum liberum corpus excuteret? Non hoc vobis legis mysteria, aut prophetarum ora cecinerunt, sed illud vere legistis:

TRACT. III. DE PURCAT. PASS. TAM PARTIS, ETC.

Faciem raeam non averti a confusione sputorum; et iterum: Foderunt manus meas et pedes meos, dinumeraverunt omnia ossa mea. Numquid legistis: Dominus descendit de cruce ? Sed legistis: Dorainus regnavit a ligno. gt; Ad hnjus doctrin» confirmationena, quidam pius Scriptur;o interpves, qujjerit cur Patris coelestis vox intonuit super Christum Dominum, turn ad baptisma Joannis acce-dentem, turn in monte Thabor coram discipulis transtiguratum, et gloria ac honore coronatum : lt; Hie est filius raeus dilectus, in quo mihi bene compiacuit; » cum tamon super ipsum crucifixum non intonuit, quando major instare necessitas videbatur, ut tunc sic humiliatus usque ad mortem crucis exaltaretur, et Filius Dei cre-deretur. Respondet ad intentum nostrum, quod Christus Dominus per crucem et passionem cum adjnnetis circumstantiis sufficienter declarabatur Filius Dei; unde et a Centurione, eta pluribus aliis ut talis agnitus fuit, qui propterea pcrcutientes pectora, propter sacrilegium execrandum in ejus divinam personam commissum, recesserunt diccntes:« Vere filius Dei erat,» quia crux et passiones sunt insignia filiorum Dei constitutiva, et a filiis perditionis distinctiva. Accedere autem ad baptisma ad peccatorum remis-sionem institutum, poterat ipsum Christum denotare peccatorem, cujus conditio divinae ipsius personas repugnat; delicia; vero et gloria, in hac mortali vita communicatie, non carent suspicione deceptionis. Unde in cruce vox Patris non fuit ad manifestandum mundo Christum necessaria; bene tamen in Jordane et in monte Thabor. Ex quibus omnibus constat, quam honestum et glorio-sum sit, quamque proprium filiorum Dei, in hac mortali vita ten-tationibus et angustiis alHigi.

Tertium documentum est adhuc magis efficax, non quidem secundum se, sed tantum supposito amore concupiscentiai, quo Deo propter retributionem deservimus, antequam, perfecte per banc purgationem ab imperfectionibus puriftcati, ad divinum ob-sequium ex puro amore amicitise, sive ex solo complacendi divinae majestati motivo, sublevemur. Est autem hoc documentum, con-siderare quod, secundum doctrinam Christi, lata est via qua) ducit ad perditionem, et multi incedunt per earn, est namque deliciis plena, fontibus irrigua et floribus consita; sed via qua; ducit ad coelum quam angusta est, et quam pauci ambulant per earn ! cum sit tribulationibus et angustiis horrida, spinis et scopulis infensa,

PARS I. THEOL. MÏST. DE VIA PURGATIVA.

•

et penitus' invia et inaquosa. Unde, qui propria vac at utilitati et suas salvationi invigilat, nou tristetur, sed potius gaudeat, cum se in hujus purgationis pressura constitutum videbit. Et sciat quod regnum coelorum et iBterna gloria, cum sit bonum summum, sive beatitudo omnium bonorum aggregatione constans, ex divina ordinatione difficulter acquiritur, ita ut non possit possideri, si tri-plici titulo non habeatur, quo divisim res aliae acquiruntur, videlicet haireditate, emptione, et violentia virtutis, cum enim regnum coelorum non gratis, sed juste per modum praemii et coronae justitise a Domino tradatur, ut ait Apostolus, non habetur titulo pura; dona-tionis. Quod regnum coalorum haireditate possideatur, docet Apostolus :« Si autem lilii, et hteredes, hairedes quidem Dei, cohsere-des autem Christi.» Quomodo vero Christus Dominus,«primogenitus in multis fratribus,» in possessionem hfereditatis sua) sen regni coelestis intravit ? Numquid nonper labores ettribulationes,ut ipse-met suis discipulis testatus est, dicens : « Nonne haec oportuit pati Christum, et ita intrare in gloriam suam, » scilicet in regnum sibi alias hsereditatis titulo, tanquam unigenito Filio natural!, debitum? Dens autem nos elegit couformes fieri imaginis Filii sui; et aliunde, mul turn indecens foret quod Filius naturalis dilectissimus per labores, et filii tantum adoptivi per delicias ad hsereditatem perve-nirent.Quod regnum ccelorum emptione possideatur,docet S.Augu-stinus Libro, de Spiritu et Anima, dicens : « Ecce venale est regnum Dei; eme si vis, nec multum existimesde re magna propter pretii magnitudinem, tantum valet quantum habes; noli quserere quid habeas, sed qualis sis; res ista valet tantum quantum es tu, te da et habebis illam. Sed malus sum, inqules, et forte me non accipiet: dando te illi, bonus eris. » Quomodo autem potest quis se totaliter Deo dare, nisi operando et patiendo pro ipso Deo, quicquid ipse voluerit, ubi, quomodo, et quando voluerit, cum omnimoda con-formitate ad divinam ejus voluntatem, et cum Christo in cruce hac spiritual! agonizans, suum ipsi commendando spiritum? Quod denique regnum ccelorum virtutis violentia possideatur, docet Christus Dominus in Evangelio,dicens;« A tempore Joannis-Bapti-stse, regnum coelorum vim patitur, et violent! rapiunt illud.» Quod exponens S. Hieronymus in quadam epistola, ait:«Grandis violentia est generatos in terra ccelum qua;rere, et possidere per gratiam quod non tenemus per naturam.» Quomodo autem exercetur hsec

TRACT. III. DE PURÜAT. I'ASS. TAM PARTIS, ETC.

violentia, nisi in tribulationibus et angustiis liujus purgationis in-tellectivae? Audi S. Gregorium in quadam homllia dicentem ; lt; Kegnum ccelorum rapi vult nostris fletibus, quod nostris meritis non debetur. » Pnedieta omnia confirraantur doctrina Cbristi Domini, qui praBdicans bcalitudines, sive media quibus solis ad beatitudinem pervenitur, ilia constituit in tribulationibus et angustiis, videlicet in paupertate spiritus, in fame et siti, in fletibus, in persecutionum tolerantia, in pacifica mansuetudine, et in aliis purgationis hujus exercitiis. Et merito ha'c Cbristi doctrina tra-ditur; cum enini Deus sit judex rectus, qui merita qiuecumque prajmiare debet, et punire demerita, et vix nullus sit inter mor-tales, qui penitus merito et demerito careat, inde est, quod om-nes homines debenl aliquo modo pnemiari et puniri ; et cum, aliunde impii et reprobi propter suas iniquitates damnandi, nullo sint in futura vita fruituri pnemio, et seterno sint casti-gandi supplicio, et vice versa justi et elocti sint seterno fruituri priemio, et nullo in patria subjicicndi supplicio, sequitur quod illi in hac vita pnemio temporalium bonornm remunerentur, et isti poena temporali dolorum, afflictionum et similium puniau-tur ; et quamvis istorum pojna posset ad purgatorium differri, ad confirmandos tamen mortales de futura; vita; certitudine, necessarium fuit quod multa delicta in praesenti vita non pu-nirentur, et multa similiter bona opera non praemiarentur, ut ilia in futurum punienda. et ista praemianda reservarentur, quamvis aliquando execrabiliora delicta, et insigniora opera, etiain iu praisenti vita, in vitii detestationem et virtutis a;mulationem, condignum supplicium et pnemium consequantur. Hsoc exceptio multis in sacra Scriptura probatur testimoniis, ut punitione Sodomorum et remuneratione sancti Patriarclise Abr^hse. Doctrina vero generalis passira tam in sacris quam in profanis hi-storiis habetur expressa, et responsum Abrahae ad epulonem divitem jam damnatum confirmat: « Fili, inquit, recordare quia recepisti bona in vita tua, et Lazarus similiter mala; nunc autem hie consolatur, tu vero cruciaris. » Hujus doctrina; practica saltern ignorantia quemdam monachum de solitudine ad saeculi delicias reducebat, cum vidisset impium hominem in civitate pacifica morte cum externa devotione defunctum, et sanctum ererni-tam in deserto fuisse a leone devoratum; sed, apparentis angeli. confirmatus instructione, remansit in solitudine.

PARS I. THEOL. MTST. DE VIA PCROAT1VA.

Tandem audiamus ïaulerum eos, qui hoc modo purgantur, sic consolautem et instruentem :« Plerique, ait,aliquamolestiagravati ita mihi dicere consueverunt! Pater, male mecum agitur, diversis enim aiïiictionibus multoque mcerore perturbor; et ego recte cum eis agi pronuntio. Turn illi: non, aiunt, Domine, sed rnea culpa id actum. Ad quod rursus ego : sive tua culpa id actum sit, sive non, crede ipsam atfllctionis crucem a Deo tibi impositam, eidem-que gratias agens sustine, et resigna teipsum. Rursum illi: sed magna intus ariditate, obscuritateque contabesco. Quibus ego: feras, aio, dilecte fili, patienter, et melius tecum agetur, quam si in magna multaque sensibili devotione versareris. » Et alibi sic ait: «In gravissima ilia pressura et tenebrosa desolatione homine constitute, pressure omnes, miserise, calamitates quas jam pridem evicerat et superarat, iterum in eo consurgunt, denuo impugnant, totoque impetu navem illius magna cum tempestate concutiunt, etfiuctibus suis impetunt exagitantque ; sed, obsecro, quicumque base sentis, noli timere dejici, modo navicula tua probe anchorai fixa sit, venti ei et fluctus obesse non poterunt. Ad mentem tibi veniat quod Job ait: « Post tenebras spero lucem. » Tantum ergo tecum maneas, non foras evageris, ad finem usque tentamenta et pressuram hauc sustine, nec aliud aliquid qujeras quo banc evadas molestiain; sicut faciunt plerique, qui dum banc internam paupertatem et pressuram sentiunt, semper aliquid inquirunt, quo eam effugere possint, quod profecto officit pluritnum.»

Multa supersunt dicendaad solatium et instructionem eorumqui rigori purgationishujussubjiciuntur ; sed haec in communi dixisse sufficiat, in particular! siquidem tradentur dooumenta sigillatim toto Discursu sequenti,dum diversa proponentur media, quibus haec purgatio passiva partis intellectivai perficitur.

TRACT. HI. DE PURGAT. PASS. TAM PARTIS, ETC.

DISCURSUS IV.

DB VARUS MEDIIS QUIBUS PERFICITUR PURGATIO PASSIVA PARTIS INTELLECTIVyE.

Sicut purgatio passiva partis sensitivte diversis perficitur raediis, sic et pnrgatio passiva partis intellectivse; do quibus in praesenti Discursu agendum est. Nec media superius adducta, et sensitivfe purgationi deservientia, ab hac intellectiva penitus exclnduntur; imo eliam aliqualiter ad illara concurnint, cum pnrgatio sensitiva compleatur cum intellectiva, et propter identitatem suppositi utriusque partis sensitive et intellectiva}, et connaturalem ipsarum sympathiam, angustiaj ac dolores unius redundent in aliam. Unde, suppositis iis quae de mediis purgationi sensitivoe proporlionatis et propriis dicta sunt, in praesenti tantum agotnr de mediis purgationi intelleciivaj proportionatis et propriis.

ARTICÜLUS I.

PURGATIO PASSIVA PARTIS INTELLECTIVSE PERFICITUR ALIQUANDO TENTATIONE CONTRA F1DEM.

Fides est «sperandarum substantia rerum, argumentum non ap-parentium,»sive est basis et fundamentum spiritualis sedificii; unde, fide sublata per actum intidelitatis, necesse est pereattotum spiri-tuale agdifioium, sicut, sublato materiali fundamento, tota domus corruit. Inde est, quod Deus benignus et misericors speciali influxu fidem in peccatoris iatellectu conservat (et idem ob eamdem ratio-nem dicendum de conservatione spei in ejus volnntate) ; qnamvis omnes alias virtutes infusse quolibet actu peccati mortalis simul cum gratia sanctificante destruantur, solo intidelitatis actu fides destruitur.

PARS I. TIIEOL. MTST. DE VIA PURGATIVA.

Fides est quoddam lumen supernaturale divinitus infusum, quo creatus iutellectus roboratur, ut veritates a Deo revelatas possit attingere. Cum enim, ut ait Philosophus, «iutellectus noster, ob suarainfirmitatem,sehabeat ad diviuas veritates, quse. secundum se suntmauifesiissima naturae, sicut oculus noctuajadsolem,» uecesse fuit quod, ad illarum intuitura et assensum, iutellectus illo super-naturali lumine subjiciatur, quod est qusedam derivatio lumiuis gloria», quo beatorum intellectus in seipso roboratus quidditative Deum intuetur; et utrumque hoc lumen est divini iutellectus di-minuta participatie, lumen quidem g'lorise major et perfectior, lumen autem tidei minor et imperfectior. Undo, per haic infusa divinitus lumina, creatus intellectus videt clare, vel obscure, semper tamen supernaturaliter, quod divinus intellectus intra se connatu-raliter intuetur. Iutellectus igitur creatus per hoc lumen res divi-nas in Deo revelante videt, non videndo eas in seipsis, et eas non comprehendendo attingit. Per illam credit Deum esse trinum et unum, esse objectum nostra; beatitudiuis, esse summe misericor-dem, et sic de aliis divinis perfectionibus, quae naturali lumine capi non possunt, quae propterea sunt primarium fidei objectum; secundano autem se ad alia divinitus revelata diffundit, quae naturali lumine capi possent.

Cum ad nostram salutem tam necessaria sit oporatio fidei jam expressa, tanquam basis et fundameutum ipsius, et, ilia supposita, facile sit omnium aliarum virtutum exercitium (qui namque credit Deurnesse summe bonum et summe misericordem, facile in ilium spcrat, ilium suaviter amat, prompte colit, mandatis ejus obedit, et tandem vitat omnia quae divime ipsius majestati possent displi-cere), iude est quod diabolus totis impedit viribus, ne Dei praedi-catio suscipiatur, etconatur ut fides jam suscepta destruatur,certus quod, ilia destructa, totalem victoriam reportabit. Ecclesiasticis constat historiis, quanta rabie suosministros, Imperatores ethnicos, armavit contra prsedicatores Evangelii, ne semen fidei fructifica-ret,et quanta malitia, singulis sajculis, in Ecclesia suscitavit here-siarchas, ut zizania falsorum dogmatum seminando semen tidei corrumperent.

Quod diabolus generali malitia circa fidei destructionem in tota facit Ecclesia, facit etiam in unoquoque, ut ab eo fidem excludat, et maxime suam malitiam in hac materia circa eos exercet, qui,

TRACT. III. DE PÜRGAT. PASS. TAM PARTIS, ETC.

violentahac purgatione pressi,ambulant in tenebris et umbra mortis ; impie suggerit illis, quod falsa vel suspecta sunt fidei chri-stianae documenta, cum in seipsis experiantur tot mala, tot tribula-tiones et angustias, cum potius pramia mererentur ex diutumo virtutum exercitio ; et ex hoc inferendum suadet, vel quod non est Deus, vel quod non curat de nobis, vel quod non est judex Justus, et quo J de nostris gaudet miseriis.

Huic diaboli suggestioni nostra cooperatur natura ; cum enim fidei Christiana' dogmata sint supernaturalia, et consequenter cap-tum intellectus creati excedant, ejus cognition! supereminent nee comprehend! possunt; unde natura secundum se ab eorura assensu refugit, et nisi pia voluntatis affectione moveretur ad crede/iduui intellectus, omnino discrederet, intellectus quippe ex se habet, quod non credat qua; non capit.

Cooperatur etiam infinitus infidelium numerus, qui fidem manifeste impugnant; sed periculosior est eorum malitia, qui, sub nomine Christiano latentes, atheismum incautis secrete predicant : alios quasi nimis credulos ac levioris ingenii despiciunt, se solos ingenia fortia, solidum judicium, et eminentem habere prudentiam gloriantur. Nec rari sunt h;cc monstra natura;, cum rebelles sint dictamini naturae Deum attestantis, cum quibus propterea titione potius, quam ratione foret agendum. Haïc viperarum genimina nu-per ex quodam Lucillio Vannino processerunt in Gallia. Impius hie, ex Italia oriundus, incautos malitiose decipiebat juvenes, cum quibus farailiariler agebat; ejus impietas in multis per eum deceptis adhuc perseverat; sed in praemium impietatis sacrilegaj, post lingua) abscisionem, vivus Tolosa) combustus fuit, et obstinate, non constanter, ut falso dicebat, in atheismo periit.

Permittit igitur aliquando Deus, quod, ad majorem electorum suorum purgationem et ad majus eorum meritum, diabolus graves contra Mem tentationes excitet, quae crudeliter animum excru-ciant. Eis objicit (quod etiam athei solent objicere) quam decepti forent, si quae credunt vera non essent: vere essent miserrimi, cum in hac vita nullis fruerentur deliciis, et in alia nnllo laborum prse-mio gauderent. Novi aliquos, qui, tali tentatione multo temporis spatio vexati, cruciabantur interius, et mccrore tabescebant. Et quamvis diabolus, experientia diutin» resistentia) doctus, praevideat fideles Dei famulos huic tentationi non consensuros, urget tamen,

PAUS t. TIIEOL. MYST, DE VIA PDRGATIVA.

si non ut vincat, saltern ut inquietet, et ab exercitie virtutum re-trahat; sed ipsius malitia Deus utitur in bonum eornm quos purgat.

Quum se aliquis hujusmodi tentatione infidelitatis exagitatum videt, debet primo, sursum ad coelum respicere, ut coeleste fidei lumen a Patre luminum imploret, et ei dicerc cum Apostolis :«Auge nobis Mem; » deinde, debet diabolum teutatorem irridere, cique dicere: « Quomodo mihi suggeris ut non eredam, quod tumetcredis et contremiscis evidentia signorum convictus? » debet actus fidei multiplicare circa materiam in qua tentatur; et captivans intel-lectum in obsequium fidei, debet Ecclesiaj authoritati credere, et non veritates ab ea propositas, tanquam a Deo revelatas, examinare, in hoc enim examine contra diabolum disputans infallibiliter suc-cumbet. Legitur in Vita V. P. N. Dominici a Jesu-Maria quod quidam doctor eximius, in extremis pene constitutus, gravi contra tidem tentatione vexabatur; et, quia de difficultatibus per diabolum objectis lumine natural! discurrebat, jam fere teutatioui succum-bebat, sed Dei misericordia per dictum venerabilem patrem libe-ratur, qui, divina revelatione excitatus, currit ad infirmum, eum de propriic salutis admonet periculo, do curiositate disserendi circa lidei mysteria severius arguit, et compunctum ac in tide contir-matum solatur, qui brevi, precibus et monitis patris in agonia roboratus, vietoriam de inimico reportans, in coelesti Jerusalem triumphaturus discess,it.

Debet qui sic tentatur, propria; imaginationi, diabolo, aliisque forte tentantibus hominibus fortiter in fide resistendo respondere, sed diversimode : sibi quidem, quod, etiamsi falsa forent qute fides catholica de Deo, de anima? rationalis immortalitate, et futura vita docet, ex una tarnen parte, sibi gloriosum et honestum est, secundum rationis dictamen et juxta virtutis regulam morlalem vitara transigere, ex alia vero parte, nullum mali periculum incur-rit, nee poenitendum unquam ipsi foret, quod ab illicitis carnis deliciis abstinuerit, ne brutorum efl'nenatam concupiscentiam imitaretur. Diabolo autem respondere debet, quod magis Deo veritates fidei revelanti, et per Ecclesiam catbolicam proponenti (de quo morales habet demonstrationes), quara ipsi tentanti et ut plurimum mentienti velit credere. Hominibus vero tentantibus, et improbe suggerentibus, quam foret attonitus ac deceptus, si quae

TRACT. III. DE PUBGAT. PASS. TAM PABTIS, ETC.

credit falsa essent, respondeat audacter quod respondit quidam pater Carthusiauus uni de schola atheorum similiter ipsum ten-tanti et suggerenti: « Fateor quod quidem attonitus essem, nun-quam tamen me pceniteret honeste ac laudabiliter vixisse ; sed si vera sunt qua; credo, beatns ero sic vixisse, tu vero miserrimus eris, cum impise et vituperabilis vitie rationem reddes, et a Deo, justo Judice, merito damnatus, tuorum scelerum poenas lues.»

Sed, ad majorem fidei lirmitatem, etsi tentatus unicum habere debeat formalem credendi rationem, divinam scilicet revelationem obscuram, et Ecclesiie Catholicse propositionem tanquam condi-tionem sine qua nou et velut regulam crodendorum, potest tamen laudabiliter inquirere motiva quaBdam eflicaciter demonstrantia, quod fidei dogmata per Ecclesiam Komanam proposita sunt a Deo revelata, et quod Ecclesia Romana sit vere catholica. Utriusque vero plura possunt assignari motiva, qua; liic indicasse sufficiet, cum de illis alibi fuse disseruerim. Primum motivum est frequons miraculorum operatio : cum enim, ex una parte, solus Deus sit author miraculorum, cum ipse solus liber institutor naturae possit supra naturae leges operari, quod est patrare miracula, quae sunt opera mirabilia vel contra, vel supra, vel pneter naturam facta; ex alia vero parte, non possit mendacium confirmare miraculis, vel decipi, cum sit aeterna sapientia, vel decipere, cum sit prima Veritas, necessario sequitur illud esse verum, in cujus confirmationem miracula patrantur. Constat autem, tum sacra Scriptura, turn his-toria ecclesiastica, per universum orbem infinita fuisse patrata miracula, in confirmationem veritatum quas nobis Ecclesia lio-mana credendas proponit. Secundum motivum est, testimonium tot insignium martyrum, qui,fuso sanguine proprio, veritates fidei con-firmarunt. Quamvis enim aliqui pro falsis dogmatibus moriantur, illorum tamen mors obstinatione, et non constantia regulatur; quod colligitur, tum ex modo credendi, turn ex modo moriendi, tum ex pusillo numero morientium. Credunt enim in abscondito, et ordinarie fidem suam verbis negant, dum instat periculum ; mo-riuntur ut plurimum impatienter, non cum fervore charitatis, sed cum furore impietatis; rarique sunt hujusmodi morientes, cum natura mortem horreat, et sola tunc audacia natura; per da;monem excitata patiantur. Sed inclyti martyres Christi ma-nifestam omnibus fidem suam faciunt, eam in mediis cruciatibus

PARS 1. TOKOL. MYST. DE VU PURUATIVA.

ipsismet tyrannis prsedicant; patiuntur cum summa mansue-tudine, cum gloriosa vultus hilaritate, imo et pro persecutoribus ac iniquis tortoribus orantes crudelissimam necem patiuntur; nec pauci sunt, sed innumeri martyres, qui a primis Ecclesia) incunabulis ad haⁱ,c usque tempora toto terrarum orbe pro Christi fide moriuntur. Tertium motivum est, testimonium tot pruden-tum et doctorum hominum, qui veritates fidei lumine natural! superiores ipsique obscuras non defenderent, nisi cum Propheta scirent testimonia fidei credibilia facta esse nimis; maxime, cum talis fides rigidam carni doctrinam proponat, et de ultimo fine agat, circa quern nullus prudens errare vellet, ne a beatitudino, quam in ejus assecutione constituit, excluderetur. Quartum motivum est, tam repentina majoris hominum partis, ad quos fidei Christianse praedicatio pervenit, tam brevi tempore facta conversio, cum tamen haec pnedicatio non nisi per rusticos et paucos piscatores facta fuerit, et alias doctrinam carni et sanguini repugnantem, et de abstrusis veritatibus nec intellectui conformi-bus contineret. Quintum motivum est, sanctitas vita; quam fides Christiana docet et inducit in suis sequacibus, quam alitc secta; non profitentur; earum namque sectatores, vel in impurifatibus, vel in nugis apparentibus immorantur, ut in longa mea per Orientem peregrinatione sedulo consideravi. Quantam autem vitae sanctita-tem et puritatem fides Christiana doceat, vix dici potest, nec in pnesenti describere necessarium est, cum omnibus pateat tot sauc-tarum virginum immaculata puritas, tot religiosorum incredibilis austeritas, tot aliorum vera pietas. Sextum tandem motivum est, ut alia plura nunc pra;termittam, scientia prophetica, qua; a solo Deo dimanare potest: cum enim principaliter vcrsetur circa futura contingentia a voluntate horfiinis dependentia, et haec a solo Deo lt; possint certo pnenosci, qui solus imperium habet absolutum in dictam voluntatem, utpote author ipsius, inde est quod ilia lides sit vera, qiuc conjunctam habet sibi prophetiam. Constat autem quod prophetia soli christians; fidei, et nulli sectse alteri sociatur, quamvis in aliis sectis reperiantur aliquando homines, qui daemo-num arte futura qiuedam prsesciant, quae tamen non semper eve-niunt; sed omnes prophetiae, quae passim apud proplietas in antiqua lege, vel etiam in lege gratia; scriptae et per traditionem acceptae sunt, omnino et cum singulis suis circumstantiis fuerunt completae.

in miiiiiiiflit'

TRACT. III. DE PORGAT. PASS. TAM PAHTIS, ETC.

Dum igitur, in mediis tenebris hujus purgationis, aliqua contra fidem urget inirnici tentatio,«sumendum est scutum fidei, in quo possimus inimicitelanequissiraarepellere,» et ad prsedicta recur-rendum motiva, ut his convictus noster intellectus fateri cogatur, quod veritates fidei Christianse sunt evidenter credibiles, quamvis non sint nobis in seipsis evidentes, dum peregrinamur a Domino.

ARTICULUS II.

PUHGATIO PASSIVA PARTIS INTELLECTIVE PERFICITUR AIJ-QUANDO TIMORE REPROBATIONIS , ATQUE TENTATIONE DESPERATIONIS.

Quamvis Iiobc duo sint formalit^r distincta, timorreprobationis et tenlatio desperationis, quia reprobatio est principium et- radix ex-clusionis a regno ca)lesii, ut a beneficio creaturse indebito, et etiam damnationis, sed supposita creaturse malilia, desperatio autem est medium quo completur damnatio, quia tamen circa eamdem ver-santur materiam, in prsesenti conjungimus.

Eari valde sunt,qui Deo deserviuntpuro penitus amore amicitkc; plures autem sunt, qui deserviant amore concupiscentia; et propter retributionem ; inde est quod nihil ita torquet fideles animus, or-dinarie loquendo, quam si timeant esse se in numero reproborum, et aliquando damnatorum, licet tirneudum magis esset minimum malum culpie quam omnia mala poenai, cum hrec sint tantum contra creaturam, illud autem Divinas offendat Peramp;onas.

Cum igitur Deus,in hac purgatione passiva partis intcllectivai,ten-tationibus et angustiis suorum animas electorum, tanquam aurum in fornace probare velit, et scoriam imperfectionum decoquendo purificare, nonnunquam timore ac horrore reprobationis, et concomitante desperationis tentatione illos aflligit. His plurimum coo-peratur clarissima, per lucem infusam omnes simul imperfectiones proprias ipsis manifestantem, suae miserise contemplatio : non enim possunt, se tam miseras intuendo, nisi horrorem de seipsis conci-pere, et insuper judicare quod oculis divinse majestatis, multo purio-ribus, majori sunt in horrore et odio, et propterea se velut reprobos

PABS 1. THEOL. MÏST. DE VIA PURGATIVA.

arbitrantur, et iu desperationis pene baraihrum devolvuntur, quod omnem alium doloris et afflictionis sensum supereminet. Cum euim nihil tam naturale sit, quam beatitudinem appetere, sic nihil tam naturale potest esse, quam summam reprobationis et damnationis miseriam beatitudini contrariam refugere; unde, sicut spes beatitu-dinis adipiscendse plurimum recreat, sic timor perditionis a3ternie velut imminentis supra modum aflligit. Vix angustias inde exortas capere potest, qui eas non fuerit experlus. Vidi aliquando, cum recenter professus confessarios e nostris ad juvandos morti proxi-mos comitarer, quamdam mulierem, in extremis pene constitutam, qute tentatioue desperationis pressa sic torquebatur, et interius in anima, etexterius in corpore, quod in circumstanübus sui compas-sionom et horrorem excitaret; omnia consolationis monita in suaï desperationis moerorem con vertebat; identidem voce lacrimabili et lugubri se miserrimam, ac ter quaterque infelicem proclamabat; totque se pugnis in toto corpore percutiebat, quod tota essetlivida; et, postquam Dei bonitate convaluit, ictuum contusione diutinum sensit dolorem.

Vere qui hujusmodi tentatioue in hac purgatione durius exer-centur, omni compassione digni sunt, et vere ambulant in tenebris et umbra mortis. Et certo, quid durius, gravius et horribilius alicui esse potest, quam seipsum in prsecipitio damnationis confestim rui-turum contemplari, et quod brevi bonorum omnium jacturam, et omnium malorum ruinam incurret ? Nihil ajquale cogitari potest, maxime dum talem jacturam et ruinam scit esse aiternam. Unde, si tune anima, ad has angustias redacta, se sola sit iucapax consilil et solatii, debet a suo directore suaviter tractari et ad spem salutis Eeternae rationibus erigi; et licet se damnationem mereri propriis peccatis asserat, debet ei responderi quod, quamdiu vivimus, est locus venise, et quod Deus novit mutare sententiam, si ipsa noverit saltern quoad propositum emendare delictum.

Debet director animai sic afflict», confusse, perturbatse, et m-gienti pno horrore,multorum exempla proponere, qui de perditione erepti ad magnam sanctitatem et aiternam gloriam Dei misericor-dia pervenerunt.Proponat illi Saulum spirantem adhuc minarumet csedisin discipulosDoniinifuisseconversum,etex persecu tore factum apostolum, ex vasedajmonis factum vaselectionis.l'roponat illi sanctum Latronem, qui cum tota vita male vixissetjet coramDeo et co-

TRACT. 111. BE PORCiAT. PASS. TAM PARTIS, ETC.

ram hominibus, unico contritionis et amoris actu meruit a Christo beatificari et inter sanctos referri.Proponat alium, qui cum aummis impietatibus suis meruissst per judicem ad mortem danmari, et in profundum maris demergi, et alias impamitens ac obstinatus per-maneret, differtur supplicium ajudice. qui exigeutibus justitise legibus damnans corpus, salvare volebat animam ; sed cum nulla pcenitentia; spes appareret, quasi reprobus in mare sacco conclusus demergitur, et quasi jam fiammis addictus a?ternis a recto simul et pic judice defletur. Sed, omirandum divinas misericordise prodi-gium! apparet gloriosus judici, qui damnatus credebatur, et aflSr-mat se in ultimo vite momento divinitus de suis sceleribus illustratum, et efficacis gratia3 praeventum auxiliis, per actum contritionis et amoris perfectissime justificatiim, ad gloriam per-venisse.

Et certe, miserationes Domini sunt super omnia ejus opera : unde merito dicit Propheta quod « Deus non vult mortem peccatoris, sed utmagis convertatur et vivat,»etquod «bonignus Dominus non gau-detde malisnostris,»nec iupoenishominumsinjpliciterafflictivissibi complacet, quamvis in poonis medicinalibus in bonum ipsorum sibi complaceat. Et in Vita sancte Gertrudis legimus, quomodo mise-ricors et miserator Dominus ipsi revelavit, quod omnium aiternam salutem summe desiderat, et tantapietate morituris succurrit,quod si homines scirent, nullus de misericordia ejus desperaret. Similia debent exempla proponi ei, qui in hac purgatione passiva partis intellectivai constitutus, timore reprobationis et tentatione despera-tionis torquetur.

Debet,ad ejus solatium, heroica sanctorum Patrumexempla pro-ponere, si generoso ejus animo profutura crediderit, ipsi persua-dens, quod more ipsorum curet tantum Deo placere, ipsi deservire, et in sacro ejus timore ac amore perseverare, et quod sua; salutis curamDeo relinquat, asserens fideli servo et generoso athletai de-bere sufficere quod sua obsequia suo Domino placeant. In hujus doctrinse confirmationem, referat exemplum sancti Bonaventuraa, qui dura timore reprobationis angebatur, seipsum confortans dicere solebat, quod Domino amore amicitiaj, et non amore concupiscentise deserviebat, etipsi non ut rerauneratori, sed ut in se bono compla-cere desiderabat, et quod propterea volebat solo amoris et non retributionis intuitu ipsi placere; et quod, cum sit ita bonus et ve-

PAHS I. THEOL. MÏST. DE VIA rüBGATIVA

nerabilis, et alias ex sua malitia et miseria non possit per totam jeternitatem diligere et laudare, saltern toto vitaj suae tempore tanto ferventius in ejus amore et laude volebat perseverare, qnanto bre-vior est duratio, ut sic intensio extensionem compensaret. Simile quid legimus in vitis Patrum de sancto quodam monacho. Is summe, propter eximiam sanctitatem a suo superiore diligebatnr, et quo-tidie in via perfectionis cum mao-no ejusdem superioris gustu pro-ficiebat. Diemon, humanaj salutis et spiritualis inimicus tranquil-litatis, ut uno lapide bis feriret, ut dicitur, prsedicto superiori in angelum lucis transfiguratus apparet, ipsique condolens de futura nuntii, quod afferebat, afflictione, denuritiat monachum ilium, quem sic tenere et justo diligebat titulo, prsescitum esse ac inter reprobos computari, et quod proinde oleum et operam in suis pasni-tentiis ac sanctis exercitiis perdebat. De insperato miratur senex et supra modnm affligitur nuntio; quid faciat, quo se vertat nescit; non audet dilecto referre discipulo, ne contristatus desperet; non potest tamen vim doloris et afflictionis celare; non amplius liilari, sed moesto venientem recipit vultu, et ab ipso percunctatus lacri-mis potius quam voce magnum in anima latere malum respondet. Verum, importunis ejus precibus coactus, revelationis seriem de reprobatione ipsius enarrat. Quiete et tranquillo suscipit animo sanctus juvenis tarn durum de sua reprobatione nuntium ; et superiori, illud referenti, cum insigni resignatione et conformitate ad divinam voluntatem respondet; «Timebam, Pater, ne inaliquoDeum offendissem; cum nihil acciderit tale, parum euro de omnibus aliis, etiam de mea reprobatione: non servio Deo, retributionis sed amoris titulo; purius deinceps ei deserviam, cum nihil mihi sit ab ipso sperandum ; pro maximo fore pramio semper eredam, si meis ope-ribus divinse placeam majestati; procurabo facere quod debeo, faciet Deus quod ipsi placitum erit.»Hoc discipuli response conso-latus et simul sedificatus magister, heroicam ejus virtutem etcon-summatam miratur sanctitatem, et postmodum complete consola-tur, cum, vero apparente angelo, et de prajcedente falsa revel atione ipsum certificante, certitudinem de sui discipuli pnedestinatione suscipit.

His et similibus exemplis director spiritualis discipulum,prsedicto reprobationis timore ac desperationis tentatione vexatum, ad insignem resignationem, et heroicam cum divina voluntate confor-

TRACT. III. I)K I'ÜRGAT. 1'ASS. TAM PARTIS, ETC. 459

mitatem debet animare. Quod si tam generoso perspexerit non esse animo, signis communiter receptis moraliter demonstrare procuret, quod inter electos Dei numeretur, et quod inter alia pnedestina-tionis signa, quas patitur afflictiones potiorem obtinent locum,quia «Deus quos amat castigat, » utipsemet afHrmat.Btquamvis similes angustias in poenam peccatorum sibi venisse replicet, debet ite-rum respondere,quod Deus non puuit bis in idipsum, et cumipsum in hac vita pro peccatis semel aillixerit, pareet in alia: « non enim, ut ait sauctus Tobias, delectatur in perditionibus nostris, quia post tempestatem tranquilium facit, et post lacrimationem etfletum exultationem infundit. »

ARTICULUS III.

purgatio passiva partis intellectivye perpicitur ali-quando totali subtractione consolationis.

Hjcc purgatio solet pluribus et gravissimis afflictionibus animse perfici, sicut ex dictis hactenus manifestum est; sed tamen beni-gnus Dominus, ad refocillandas electorum suorum, quos sic purgat, vires spiritus, nonmmquam eos coelesti luce et interna suavitate solet ordinarie recreare, et taudem ipsa purgatio completur, et tunc anima inebriatur ab ubertate domus Dei et torrente voluptatis ipsius potatur. Verum aliquando contingit, quod Deus aliquos fide-les suos servos continua et perpetua purgatione, sen toto vitse mor-talis tempore,exerceat. Cujus rei non aliam possiimus assignare cau-sam, nisi quod Deus illorum fidelitatem probare, continuo meritum augere, et totura prsemiurn, idque copiosissimum, pro futura vita velit reservare, similes families in exemplar patientia?, humilitatis, et resignationis proponendo. Si namque multum laudatur, et vere laudabilis sit S. M. N. Theresia, quod, duodeviginti annos gravissimis morbis et variis tentationibus vexata, constantissime meruit in castris christiamc poenitentite, nullo refecta pabulo earum con-solationum, quibus solet etiam in terris sanctitas abundare, quanto laudabilius erit, toto vitse per multos annos tempore, in tenebris continuis ex parte intellectus, et in assiduis ariditatibus

PARS I. THEOL. MÏST. DB VU PURGATIVA.

et angustiis ex parte voluntatis, absque ulla intermissione, Domino deservire!

Non desunt aliqui, qui sic a Deo gravi hac purgatione purifican-tur. Et,ne a Carmelo renovato Jescendamus,mvenio V.P.N. Joan-nem a Jesu-Maria, tertium congregationis Italiee Prsepositum-Generalem, qui tota vita sic purifloatus ad maximam pervenii sanctilatera, ut incorruptum ejus sacrum corpus, quod in nostro conventu Tusculano bis veneratus sum, adjunctis aliis pluribus signis demonstrat. Qui base non sciret, etmellifluos ejuslibros per-legeret, ipsum fuisse spirituali suavitate conditum judicaret. Ut ea quajde ipso sunt in prajseuti referenda majori tirraentur autho-ritate, sub iisdem proponentur verbis, quibus author Vitaj ipsius, Cap. 18, proposuit.

« Joannes noster, ait, ab eo tempore quo, ad exemplnm üdonis Ar-cbiepiscopi divinorum judiciorum horrore perculsus, in asylum reformati Carmeli sese abdidit, ad extremam usque vitae mortalis periodum, doloribus non corporalibus solum, sed timoribusac deso-lationibus internis adeocontinuis fuit afflictus, ut non nisi raro con-cessum fuerit de torrente dulcedinis divin® in hac vita bibere, et inclinatum caput consolationibus coclestibus exaltare.

«Nam militi suo Deus, dum devotionis subtrahebat affectum, propriis stipendiis merere jubebat, et gladio, quem adversus damonem stringcret, exarmabat : exponebat hostibus inermem, pavori, pusillanimitatirelinquebatobnoxium. Hinc in virtutum acti-bus angustia, in orando tenebrae, in meditando fastidium, circa omnia bona taidium et anxietas ita aggravarant, ut in obscumm carcerem, in vincula sibi conjectus videretur, et cum Jeremia Thren. 3, lamentaretur ad Dominum :«In tenebrosis collocavit me, aggravavit compedem mcum, conclusit vias meas lapidibus quadris, semitas meas subvertit. » Imo cum ad Omnipotentem cor erigeret, urgebat subito gravissima adversus eumdem impatientise tentatio ; cur tam durus tribulato, tam pareus egeno, tam aversus oranti, tam inexorabilis pulsanti? Unde, palpitans ex vehementi agonia, mcerore tabescebat, quia ibi non reperiebat solatium, ubi unicum estafflicto refugium. Quiddicam de tentationibus acerbis-simis circa prsedestinationem, circa misericordiam Dei, circa tidem Christi, quas cum spiritus sui rationem superiori redderet, nulli alteri rei melius comparari asserebat, quam damnatorum cruciati-bus ac tormentis?

TH ACT. III. DE PÜKGAT. I'ASS. TAM PASTIS, ETC.

« Nam illa; fidelium anima;, qua; purgationis ignibus expiantur, certa spe fruuntur salutis ajterna;. At cum Joannem nostrum Deus afflictionum tempestate concuteret, in manibus suis lucem abscon-debat, ne usquam emicaret, et gratiam in anima; centro latentem tot nubes circumsepserant, ut ne minimie quidem scintilla; pro-dire fas esset; sed quidquid unquam boni praestiterat, quidquid favoris acceperat, ceu somnium, fumus, umbra abiverant in obli-vionem: solam memoriam illigatam tixamque tenebat peccatorum et imperfectionum multitudo, et impendens desuper ira supremi Numinis, quasi in rebellem servum, lanceas ac fulmina evibrantis. Nee transitoria} erant hie tentationes, qua; advenienti cederent aurora;; sed mora temporis, et importunitate doloris sedem sibi iixerant quasi habitualem, unde ad minimum motum exurgerent in pugnarn, ac veluti rabidi canes morderent, si possent; si non possent, allatrarent, vellicarent.»

Causas hujus ariditatis adducturus author, statim subjungit: «Necmirere, lector, Deo carissimam animamin extremis angustiis derelictam; speculator enim astabat desuper, et athleta; sui certa-mine jucundabatur, vires occulte suggerebat, victoriam dabat, augebat meritum, praeparabat coronam; quemadmodum desanctis-simo Jobo, Antonio, Catharina Senensi sacra; atque ecclesiastics; testantur historisc.

«Duas derelictionis hujus causas in Ven.P.Joannea Jesu-Maria, subdit, cotnperio, finalem unam, alteram efficientem sive fonnalem primariam. Etenim, cum ad Dei contemplationem pertingere nemo valeat, nisi speculum cordis gerat emundatum, ideo, sicut igne probatur argentum, etaurum camino, ita Joannem nostrum pro-bavit Deus, ita ad purumexcoxit scoriam ejus, ita loco condimenti pacis amarissimum obtulit fel anxietatis. Et ne talentum multiplex altitude contemplationis efferret, aggravata est super eum manus Domini, qua; deprimeret, ut quauto ad majorem efformabatur san-ctimoniam, tanto diuturniorem acrioremque sustineret lactam; quanto splendidius lumen oriebatur divina; sapientia;, tanto pro-fundius obscurarentur vires human» natura;. Nam, ut S. Grego-rius ait, 20 Moralium in Job, Cap. 19,« Omnipotens Deus eos, quos in seternum diligit, aliquando ad tempus relinquit; sanctos enim suos Deus inveniendo adjuvat, relinquendo probat, donis firmat, tribulationibustentat. »Unde recte perquemdam sapientem dicitur:

PABS 1« TUIiOL. MYST. 1)1! VIA PDKGATIVA.

«In primis elegit eum; timorem, etmetum,etprobationem induxit super illum ; et excruciabit ilium in tribulatione doctrini» suae, donee tentet illum in cogitationibus illins. » Quod Spiritus Sancti oraculum optime athlete nostro congruit, quem Deus quamprimum elegit, timore ac metu percussit, donec ad probandas vias Oarmeli duras induxit; deinde in tribulatione doctrime mystica; excru-ciavit; ac tandem gravissimis cogitationibus ac tentationibus emundavit.

« Altera bnjus rei causa, ad quam vehit ad formam primariam, quodam gratia? impetu fluxit intimus animi dolor, charitas fuit, qua erga Deum flagrabat intensissima. Ubi enim amor, ibi dolor, et quot gradibus ascendit amor ad Sponsum, tantis do-lorum gradibus ab eo repulsam passa in seipsam recidit anima, tabescitque. Nam, si nee vivendura sibi amplius putant ii, qui mulierum amoribus exulcerati, ab illis contemni se animadver-terunt, quaj res amatoribus scgritudinem adfert intolerabilem, animre, quae erga Deum charitate vulnerata est, quanta fuerit a;gri-tudo, si non amplius eum sibi adesso arbitretur ? S. Joannes Chry-sostomus, Cat. in Job, Cap. 2. Vivat ergo triumphator in Israël, qui non derelinquit sperantes in se, nee patitur cos supra vires a se prsestitas tentari, sed dat eum tentatione proventum; et atliletaj nostro non indecorum fuit cum tot monstris depugnare, nee inutile de hostibus spolia repórtare, nee inglorium a summo Rege coro-nari. »

Utrique causaï possumus aliquid addere ex doctrina general!, quam in prsesenti tradimus. Ad formalem quidem, quod hujusmodi angustise ex clarissima divimc contemplatSonis luce, qua bine propria ipsius imperfectionum etiam minimarum impuritas, inde vero summa Dei puritas, cni adhairere sitiebat, manifestabatur, tanquam aradice pullulabant. Quaï sic aliquando sunt vehementes, quod qui eas patitur, nee orare, nee oculos in coelum valet elevare, ut dictum est, et tunc solum est tempus flendi et tacendi. Ad causam vero finalem, addimus quod, cum Deus hunc fidelem famulum in primum nostra congregationis Magistrum Novitiorum elegisset, ut ipso directore innumeros per hanc purgationis viam ad divinam unionem, et ad eoronam gloriifi perdueeret medio virtutum exer-citio, eopiosius ipsum magistrum prie caïteris scientia non solum speculativa, verum etiam experimentali et practica voluit instruere,

TRACT. III. DE PU 11 GAT. PASS. TAM PARTIS, KTC.

et patientia cseterisqne virtutibus illustrare, ut non solum prse-seutes discipulos verbo et exomplo, sed etiam alios scriptis de hac materia libris doctissimis erudiret. « Qui enim nou est tentatus, dicitur Ecclesiastici 34, quid soit? vir iu multis expertus cogitabit malta, et qui multa didicit euarrabit intellectum; qui nou est expertus, pau ca recoguoscit.» El, Jeremiai 31, dicitur;« Castigasti me, eteruditus sum.» Plurimum autem ad directiouem animarum, qua; hac purgatione vexantur, couducit, ut director praiter exiraiam doctriuam, etiam habeat experientiam, ut aptius instruere, et melius compati possit alllictis. Nee liane rationem tacuit author vita; ipsius; iino post pauca sic illam tradit.» Denique nou sibi soli, sed proxiinis certamen profuit tanti magistri; nam ut, dum viveret, oraculum fuit afflictorum, et refugium suavissimum personarum spiritualium in animi gravissimis desolationibus,ita,postmortem, in ejus scriptis superstes esse videtur quaidam gratia consolationis; pr®sertini paraphrasis in Job hoc spiritu pr^e ceteris pollere cen-setur; nam cum ad hunc eft'ectum elucubravU, et ainicis sollicitan-tibus evulgavit, et viri plures doctrina ac pietate clari confessi suntsesein afflictionibus acerbissimis, ex hujus commentarii le-ctione nou modicum t'uisse confirmatos ac recreates. »

Quantum attinet ad remedium et solatium eorum qui hoc modo purgantur, non aliud videtur uecessarium, quam illud quo hie sanctissimus vir in mediis angustiis utebatur, quod author vita; ipsius loco citato refert his verbis : « Duobus vero potissimum mediis sublime sibi tropamm erexit de teutationum victoriisspoliisque. Primo, quod Dei voluntati obsecutus nullam ant requireret, aut admitteret humanam consolatiouem, prseter eas quas obedientia prsescribebat, et has quidem ea qua poterat parcitate. Secundo,quod in mediis tenebris et ardentissimis flammis, ceu in ultimo tormen-torum agone constitutus, contra naturae mentis impetum sese eri-gebat, profusis lacrimis et efflatis suspiriis, tanto validius erum-pens in heroicos con trark; virtutis actus, quanto vehementius imminebat a tentatione periculum, et intimius aderat Dei pneser-vantis auxiliurn; adeoque libenter et frequenter in Tusculanam Sancti-Silvestri solitudinem hujus rei gratia sese recipiebat, ut in ea spiritus internas angustias facilius ac liberius exhalaret. Et in hoc conventu nostro perseverat ambulacrum ex eo dictum Viale Contemplationis. »

PARS 1. THEOL. MÏST. DE VIA Pl'ROATIVA.

Dictis adjungi potest, quod ab aliquo ejus discipulo didici, nempe hunc virum sanctissimum (dum similibus angustiis premeretur, et inimici suggestionibus ab exercitio virtutum, quasi sibi non profu-turo et inutili, dissuadebatur) solitum respondere, se non propria^ utilitatis motivo, sed Dei solius amore facere et pati, quicquid fa-ciebat et patiebatur. His etiara possunt adjungi alia remedia supe-rius adducta et inferius adducenda.

ARTICULUS IV.

PURGAÏIO PASSIVA PARTIS INTELLECTIVE PERPICITUR ALIQUANDO SCRUPULORUM IMPORTUN1TATE.

Multi sunt, qui tempore purgationis intellectivte scrupulorum importunitate vexantur, sive, ut ait V. P. N. Joannes a Cruce quibus conceditur ad exercitium abominabilis spiritus vertiginis, qui sic eis sensus et intellectum obscurat et obtenebrat, ut mille perplexitatibus etconscientiaianibagibus repleantur; unde nee proprium, nec alienum audent sequi consilium, et sic velut stimulis ac horroribus agitantur, ut ad amentiam usque perturbentur.

Audiamus Job, virum rectum et timentem Deum, qui scrupulis, agitatus,Cap.9, sic loquitur :«Verebar omnia opera mea,sciens quod non parceres delinquenti; si autem et sic impius sum, quare frustra laboravi? si lotus fuero quasi aquis nivis,et fulserint velut muudis-simce manus meae, tamen sordibus intinges me, et abominabuntur me vestimenta mea. Neque enim viro, qui similis mei est, respon-debo, nec qui mecum in judicio ex cequo possit audiri. Non est qui utrumque valeat arguere, et ponere manum suam in ambobus-Auferat a me virgam suam,et pavor ejus non me terreat; loquar, et non timebo eum, neque enim possum metuens respondere. »Quae V.P.N. Joannes a Jesu-Maria exponens, sicut expertus, ait:«Potest sensus Jobi ad partem hominis inferiorem pertinere, in quo certe sensu observandum, et memorise mandandum, ad afflictorum solatium, ejusmodi lamentum esse animis desolationem tenebrasque interiores patientibus familiare. Satis quippe frequenter, postquam longam vitse inculpatse viam emensi sunt, in hos modoe lugubres

TRACT. III. DE PURGAI, PASS. TAM VART1S, ETC.

verba faciunt ;ego, quoad potui, Deum colui, ab omni labe vigilanter abstinui, Deum quam irapense valui precatus sum, quomodo ergo tarn severe a Deo repellor? quomodo Deoinvisus sum? quid mihi profuit labor perseveranter exhaustus ? Hie pro arcana afflictorum disciplina observandum, duo certe mirabilia in veteranis Dei culto-ribus cohaerere, et magnauimitatem cum Deo agendi, et qnamdam velut oppressionem animi a Dei majestate per immissa afflictionum tela deterriti; illud a conscientia; testimonio, lioc a cruciatuum magnitudine genitum videtur. »

Scrupulorum radix est lux clarissima divinse contemplationis, et amor Dei. Qui enim huic intellectiva; purgationi subjacent, cum, ex una parte, proprias imperfectiones et defectuosum in omnibus operandi modum intueantur, ex alia vero parte, sumimm Dei majestatem et pnritatem advertant, cui perfectissimus debeatur cultus, aliunde vero Deum intense diligant, ut supponitur, inde est quod in singulis actibus suis Deum timent offendere, et iinpor-tuno timore crudelissime torquentur. In eorum persona sanctus Job loquitur Capite nono:« Vere scio quod ita sit,et quodnonjusti-ficetur homo compositus Deo; si voluerit contendere cum eo. non poterit ei respondere unum pro mille. »Et post pauca: « Si repente interroget,quis respondebitei? velquis dicere potest; cur ita facis? Deus cujns irai nemo resistere potest, et sub quo curvantur qui portant orbem. Qnantus ergo sum ego, utrespondeam ei, ctloquar verbismeiscum eo? qui etiam si habuero quippiam justum, non respondebo, sed meum judicem deprecabor; et cum invocantem exaudierit me, non credo quod audierit vocem meam; in turbine enim conteret me, et multiplicabit vulnera mea etiam sine causa: non concedit requiescere spiritum meum, et iinplet me araaritu-dinibus. » His consonat quod ait Apostolus de seipso:« Nihil mihi consciussum,sed non in hocjustificatus sum; quiautem judicat me Dominus est, »qui scilicet arcana mentis et cordis secretiora pene-trat ac omnia delicta castigat. Et timorem auget dictuin S. Bernard! Serm. 54, in Cantica : »In veritate didici, nihil aeque efficax esse ad gratiam promerendam, retinendam, recuperandam, quam si omni tempore coram Deo inveniaris non altum sapere, sed timere. Beatus homo qui semper est pavidus; time ergo cum arriserit gratia, time cum abierit, time cum denuo revertetur, hoc est semper pavidum esse. Succedant sibi vicissim in animo tres isti timo-

PARS 1, T1IE0L. MYST. DE VIA I'UUIiAilVA.

res, secundum' quod gratia vel adesse dignatur, vel offensa rece-dere, sen iterum placata redire sentietur. Cum adest, time ne non digne opereris ex ea: « Videte, inquit Apostolus, ne in vacuum gra-tiam Dei recipiatis. » Quid si recesserit? Nam multo magis tunc timendum. Plane multo magis, quia ubi deficit tibi gratia, deficis tu.Time ergo, subtracta gratia, tanquam mox casurus; time ct con-tremisce, Deo tibi, ut sentis, irato. Time, quia reliquit te custodia tua. Nec dubitcs causam esse superbiam, etiamsi non appareat, etiamsi nihil tibi conscius sis; quod enim tu nescis, scit Deus; et qui te judicat. Ipse est. Numquid qui liumilibus dat gratiara, hu-mili aufcret datam? Ergo argumentum superbiao privatio est gratia;, quanquam interdum subtrahitur gratia, sive retrahitur, non pro superbia quaj jam est, sed qua) futura est nisi subtrahatur. Habes liujus rei evidens documentum in Apostolo, qui stimulos carnis suae sustinebat invitus, non quia extolleretur, sed ne cxtol-leretur; sed sive jam existat, sive nondum, superbia tamen semper causa erit subtractae gratiae. Jam si gratia repropitiata redierit, multo magis tunc timendum, ne forte contingat recidivam puti, juxta illud in Evangelic Ecce sanns factus es, vade et jam am-plius noli peccare, ne aliquid deterius tibi contingat. Andis reci-dere quam incidere esse deterius; proinde excalescente periculo invalescat et metus. Beatus es, si cor tuumtriplici isto timore re-pleveris, ut timeas quidem pro accepta gratia, amplius proamissa. longe plus pro recuperata.» Hiec sunt, qua; scrupulos in hac purga-tione intellectiva causant his qui in tenebris ambulant.

Quamvis autemsatis manifestum sit quid est scrupulus, ad ma-jorem tamen ejus evidentiam, et apponendi remedii notitiam, sciendum est quod primario nomen scrupuli ad significandos lapides perexiguos, qui calceos ingressi pedem Isedunt, impositum est; secundario autem et metaphorice translatum est ad signifi-candas angustias animi ac conscientiai timores absque sullicienti fundamento exurgentes; unde in hoc sensu scrupulus nihil est aliud, quam timor peccati commissi ex levibus ac incertis conje-cturis procedens, juxta illud PsalmilS ;«Illic trepidaverunt timore, ubi non erat timor. »Hie timor admodum affligit animam in omnibus Deo placere desiderantem, et afflictio talis apparet in fronte et foras prodit, quia ut dicitur Proverbiorum 17:« Spiritus tristis ex-siccat ossa. »

TRACT. III. DK PUItGAT. TASS. TAM I'ARTfS, ETC.

Scrupuli, qui tempore purgationis iutellectiva! torquentauirnam, quamvis aliquando ex naturali indispositione, puta melancholica, aliquando ex ignorantia, aliquando ex aliorum suggestione, et tandem aliquando ex diaboli tentatione tranquillam animam tuvbare volentis, diversimode procedant, suum tameu ex Dei dispositione habent effectum, et animam affligendo purilicant. Unde Psalmista sub personaeorum, quiscrupulis vexantur, ait Psalmo 54: « Contri-status sum in exercitatione mea, et conturbatus sum a voce inimici, et a tribulatione peccatoris : expeetabam eum, qui salvum me fecit a pusillanimitate spiritus et tempestate.» Et Psalmo 10G, sic de-scribit eorum angustias sub persona navigantium, sreviente maxima et periculosissirtia tempestate :« Ascendant usque ad coolos, et des-cendunt usque ad ab3^rssos ; anima eorum in mnlis tabescebat; tur-bati sunt, et moti sunt sicut ebrius, et omnis sapientia eorum devo-rata est. »

Ad solatium eorum, qui scrupulorum importunitate purgantur necessarinm est in prsesenti nonnulla proponere remedia. Et qui-dem primum est, imitari illos dequibusdicitur in Psalmo:«Et cla-mavenint ad Dominum cum tribularentur; vel sanctum Josaphai Kegem/i Paral.20, dicentem: «Cum ignoremnsquid ageredebeamus, hoc solum habemus residui, ut oculos nostros dirigamus ad te; » vel tandem, persistendo in eadem tempestatis comparatione, imitari apostolos Christum dormientem evigilantes.et ipsi dicere: «Impera ventis et mari, et fac tranquillitatem; salva nos, perimus.» Sed hiec deprecatio sit, ex una parte,cum maxima fiducia,quod cum sit «miserator et misericors Dominus, longanimis et multum misericors, non in perpetuum irascetur, neque in seternum comminabitur, sed quomodo miseretur pater filiorum, miserebitur Dominus timen-tibus se, quoniam ipse cognovit figmentum nostrum, recordatus est quoniam pulvis sumus; » ex alia vero parte, sit cum perseverautia usque in tinem,exponendo ipsi propriammiseriam, etdicendo:» Do-mine, vim patior, factus sum mihimetipsi gravis. »

Secundum remedium est, se totum Deo committere et ipsum benedicere cum Propheta in omni tempore; ipsa namque filiali resignatione quodammodo ad succurrendum compelletur. Non enim austerus et terribilis est, et hoc affirmatBernardus, Serm. 38. in Cantica, dum ait : « Apostolus dicit, quod ignorantiam Dei quidam habent: ego autem dico omnes ignorare Deum, qui nolunt

468 PARS I. THKOL. nvsr. DE VIA PÜROATIVA.

I

converti ad Deum; neque enim ob aliud procul dubio renuunt, nisi quia gravem et severum imaginantur qui pius est, durum et implacabilem qui misericors est, ferum et terribilem qui ama-bilis est : et mentitur iniquitas sibi,' forraans sibi idolum pro eo quod non est ipse. » Et merito id asseritBernardus, cum habeatur Sapientiai 1 :« Sentite de Domino in bonitate, et in simplicitate cordis quserite ilium, quoniam invenitur ab his qui non tentant ilium, apparet autem eis qui fidem habent in ilium.»

Tertium remedium est, quod qui solent scrupulis agitari, vere et generose devitent ^ocata nota, et imperfectiones manifestas, et de ipsis commissis conterantur, cui plurimum juvat frequens examen conscientia) cum emendationis proposito. Aliunde vero male fundatas imaginationes, quas ex directoris consilio noverint esse frivolas, et nonmoraliter malas, sedulo deponani; imo contra ipsas procedentes agant; quia, jam admissa propter pusillanimitatem una, subintrat alia,quai tertiam quasi concatenatam trabet; ot sic, una fovente aliam, dabitur processus in infinitum, cum magno capitis detrimento, conscie.ntiai periculo, et jactura temporis, qme ex importuna scrupulorum importunitate incurritur, dum illis in-quiete vacant, quando meditationi vel contemplationi, ac virtutum exercitio foret insistendum. Et suadendum esset, ut in auxilium accederetur ad Eucharistia! Sacramentum, cum Psalmo 22 scri-ptum sit: « Parasti in conspectu meomensam, ad versus omnesqui tribulant me.»Quod si scrupulisint circabonitatemac validitatem confessiouis, suadendum est scrupulosis quiescere et conscientiam pacificare; nullus enim cum fundamento remanet timoris locus in hac materia, quando, moral! et sufficienti, juxta consilium confes-soris, adhibita diligentia, manifestant sincere occurrentia peccata ; quia, ex una parte, videtur impossibile singula in particulari peccata cognoscere, secundum Psalm. 18 assertum : « Delicta quis in-telligit? ab occultis meis munda me,»unde peccatis occurrentibus confessis in individuo, debent in communi de aliis non occurrentibus conteri et confiteri, et de illis solis postea confiteantur cum occurrerint memorie, sed data occasione ; ex alia vero parte debet sibi quilibet suadere, quod in hac praesertim materia divina; misericordiaï iidendum est, cum Deo dicat Augustinus, Libro 9 Confess,, Cap. 13: lt; Vae etiam laudabili vita? hominum. si remota misericordia discutias earn. »

TRACT. III. DE rURGAT. PASS. TAM PARTIS, ETC.

Quartnm tandem remedium est, quod, qnando quis advertit in se scrupulos insnrgentes, si vere judicet ut tales, id est timores esse absque fnndamento, procedat in contrarium. ut dictiim est; sidubitet, an sit fundamentum timendi, tunc silcat, et resolntio-nem directori consulendo remittat. Hoc remedium est maxime proprium huic materia;, cum alia sint satis communia. Ad cujus evidentiam, sciendum est, quod, si perfectius et tutiusest inomni materia prudentiam superioris quam propriam sequi, juxta dictum sapientis, Prov. 3 : « Ne innitaris prudentite tuse, et ne sis sapiens apud temetipsum, » quia Christus Dominus, Lucre 10, ait ad superiores : lt; Qui vos audit, me audit, et qui vos spernit, me spernit, » multo magis verum est in hac materia scrupulorum, ubi qui eorum importunitate vexantur, non solum in ductu prudentia; defi-ciunt, sed etiam ad amentise tenebras declinant, ut ipsa constat experientia; sic enim redduntur hebetes, ut ignorent, saltern practice, quod parvuli noverunt, et risu digni pra3 ineptiis videntur, sed in rei veritate multa compassione digni sunt. Eligant igitur doctum, sanctum, et expertum directorem, juxta superius dicta, Discursu 1, articulo ultimo; et se totos ejus directioni committant, in omnibus consilium sequantur, et acquiescant judicio, certi quod, hoc modo procedentes ac directori obedientes post redditam ipsi sincere spiritus rationera, uon amplius ipsi de se, sed ille de ipsis estrationem Deo redditurus. ut docet Apostolus, Hebra;orum 13, dicens : « Obedite prsepositis vestris, et subjacete eis; ipsi enim pervigilant, quasi rationem pro animabus vestris reddituri. » Director autem hujusmodi benigne et corapassive recipiat, ac patienter dirigat, quamdiu dociles ac suis consiliis acquicscentes videbit; et sciat hoc dictum Domini, Isaise 35, ad se directum : « Confortate manus dissolutas, et genua debilia.roborate. »Ipsis persuadeat quod Christus Dominus, hujus purgationis author, ut refert idem Isaias cap. 42,« calamum quassatumnon conteret, etlinum fumigans non extinguet,» sed tandem ejus precibus excitatus ventis imperabit, et serenum restituet,« statuet procellam eorum in auram, et silebunt fluctus eorum et tunc Isetabuntur quia siluerunt, et deducet eos in portum voluntatis eorum; » et quod « fidelis est Dens, qui non pa-tietur eos tentari supra id quod possuut, sed faciet etiam cum ten-tatione proventum, ut possint sustinere; quia sufficit illis gratia Dei, ut eorum virtus in hac inflrmitateperliciatur. f Cumquetalibus

PAUS I. THEOL. MYST. DH VIA PUKGAT1VA.

remediis de tam gravi et periculosa tempestate fuerint liberati, gratia's Deo pacificatori ac liberatori referant, cum sanctis Macha-bseis, Libro2, Cap. 1, dicentes:«De maguis periculis a Deo liberati, magnifice gratias agimus ipsi.»Ha3c sunt remedia coutra scrupulo-rum infirmitatem, a sanctis Patribus, et gravissimis authoribus selecta, pluribus aliis prsetermissis, vel quia jam sunt adducta, vel quia minus efficacia.

ARTICULUS V.

PUROATIO PASSIVA PARTIS INÏELLECTIVyE PERFICIÏUR AL1QUANDO TIMORE DERELICTIONIS ET INDIGNATIONIS DIVIN^E.

Licet plura circa hoc medium purgatiouis intellectiva! superius dixerimus, special! tamen titulo proponimus in praesenti, ut circa hanc materiam expertum iu seipso, V. P. N. Joannem a Jesu-Maria. Eum supra Lamentationes Jeremiïe Propheta; fuse disserentem,et apte nos instruentem audiamus, simul adductis ipsius Prophetse sententiis, qme, ut supra dictum est, angustias hujus purgatiouis ad vivum exprimunt.

« Ego vir videns paupertatcm meam in virga indignationis ejus. Ergo certe, cum animam, cui Deus ob crimen admissum graviter succeusuit, coelesti ullione tanquam in nihilum redactam cogito, in vexationis libro imbecillitatem meam aperte lego atque dignosco.

« Mc minavit, dadduxit in tcnebras, et non in /?(cc?M.Couqueri-turnempe anima, sortem nimis adversam sibi accidisse, proprio se domicilio depulsam, abductam in tenebras, proindeque purse lucis radiis orbatam. Haec est imago internaj ciecitatis, tenebrarumve interiorum, qiue animam, paulo ante divinai lucis radiis illustrem, in stupiditatem quamdam pene incredibilem conjiciunt. Habet autem itisignem doloris sensum ac si diceret anima : Hei mihi, quam infauste i^s mihi cedunt! Deus clementissimus, qui me ad purissimse lucis solemsinetrepidatione,aquilarum more.cernendum amanter eveliebat, nunc, ad luendam culpa} pojnam, in tenebras densissimaslugentem agit, ac extabescere sinit.

TRACT. III. DE PURGAT. l'ASS. TAM PARTIS, ETC.

« Tantum in me ver tit, et convertit manuni suam tota die. Familiare est omnibus, qui malis infestantur, se in primis infe-lices, et acerrime omnium tractates dictitare : quocirca quicquid malorum alienorum audiimt, leve quiddam, si cum ipsorum labore comparetur, existimant. Quaj sane opinio aptissime animo insidet, cogitando alitur, continuatione excrescit, alieme anxietatis igno-ratione in immensum abire videtur. Quasi apertius anima di-ceret : nescio indignationem Dei satis ponderare, videtur profecto ab aliis omnibus puniendis pradens abstinere, ac in me imam severe cajdeudam manum ultro citroque versare. Neque hie con-questionis modus usitatus est iis duntaxat, qui peccarunt, et se graviter afflictos cum aliis, qui impune peccasse vid^ntur, identi-dem conferunt; sed iis quoque, qui cum insontes sint, ad incremen-tum meriti exercentur. Cum enim conscientiie stimulus non ur-geat, et aliunde peccatorum more graventur, frequentes motus exultant, et Deo impunitatis causas dulcissime interdum representant, ut patet ex illo: «Nonpeccavi, et in amaritudinibus mora-tur oculus meus,»et cx aliis permultis ejusmodi querimoniis amore suggerente productis. Neque mirum: aninrue quippe quo puriores sunt, eo solent severius excruciari, ut Deus, manum liac illacque convertens, nullam hominis partem vulneribus immunem relin-quat.Quod vero additur,* tota die,» incrementumsensus habet, quasi dicat, se solam a Deo, non aliud cogitante, saspe, graviter, ac sine intermissione torqueri.

« Vetustam fecit pell on meam et earnem vieam, eonirivit ossa men. In sensu nostro tropologico verum est, anima immissis a Deo laborumjaculis saucia,corpus conHaccescere,carnem absumi,pellera contrahi squaloremque prajtendere, ossa denique infirmari. Verum est pariter, penitiore ac magis arcano sensu, animam graviter affli-ctam quasi senio confici, dum vires internse, quibus vegeta et velut armata incedebat, deficiuut et quodammodo attenmtur. Hinc certe qui rerum internarum ac divinarum affectionum consult! sunt, vices alternas non sine voluptate, in iis qui perfectionis Christiana? viam carpunt, occulate dispiciunt. Quando enim spiritus afliat, homines aetate provecti, vi nova coelitus accepta, adolescentiaj vires resumere videntur; et non internos tantummodo actus^ sed labores externos valide obeunt, miroque spectaculo cum pueris adolescen-tibusque vita? austeritatem concertant. E contrario, adolescentes

PARS I. THEOL. MTST. DE VIA PURGATIVA.

firma corporis constitutione pr8editi,qiii heri, spiritu prospere flante, muros Eeneos perrumpere audebant, hodie ariditate laborantes vix loco se movere posse videntur, ac si eos senectus repentina fregis-set; mode laitissimo tripudio coram area foederis cum regio Psalte totis viribus exultant; modo cum eodem velut exsangues, more testae arent, acDeo faciem avertente deficiunt. Quapropter minime mirum est, si anima immense gravata pellem vetustam, carnem exesam, ossa contrita lamentetur.

« In tenelrosis collocavit me quasi mortuos sempiternos. Quasi planius diceret; si nosse velitis, ubi me Deus collocarit, in quam miseriiE profunditatem demerserit, intuemini me anxium et intime pertnrbatum. Nativum est homini. subterranea loca ingredienti, anxietatem et perturbationem pati; subit enim qiuedam mortis imago, dum cogitat homo se vivum in mortuorum loca penetrare. Mens ergo Vatis nostri juxta sermonem arcanum est, inducere ani-mam sic dicentem : In tenebrosis collocavit me, quasi mortuos ; hoc est vivam sepelivit, adhuc viventem sepulchro condidit, ac si me vita defecisset. Qui sane dicendi modus ad vim calamitatis significandam appositissimus est : plerumque enim anima3 vexatio adeo ssevit, ut homo non magis praesentis vitae functiones exercere valeat, quam si e vita migrasset.

« Sed et cum damavc.ro ct rogavero, exclusit orationem meam. Licet sensus hie animse, qua3 culpam admisit, et ad purgationem exercetur. satis arcanus sit, sensus tamen alter animaï innoxise et ad virtutum progressionem excruciataB suavior est. Evenire videlicet solet, animam virtutum statura grandem, acri repulsa, qusemorte funestior est, interarescere ; et quamvis certo speret procella sedata serenitatem superventuram, mali tamen diuturnitate et assidui-tate peccandi per intervalla frangitur,et amatoriis phrasibus ad ex-primendum sensum appositissimis utitur.E quibus procuJdubio una inter potissimas est, quae hie a Vate sancto inducitur : sed et enm clamavero ct rogavero, exclusit orationem meam ; quasi luculenter diceret : quorsum adeo constanter pulso ? Semper repellor: expe-rimentis multis certe didici Deum me a consilio vexare, neque a pressura velle desistere ; quocirca frustra precor, cum iile se mihi inexorabilem exhibeat. Hujusmodi verba profert anima; et tamen, dum ea promit aitque se nosse Deum exaudire nolle, sperat se per ipsas preces,qu8rimoniis plenas,exauditum iri,neque enim eas fun-

TRACT. III. DE PÜRGAT. PAS!5. TAM PARTIS, ETC. 47;-]

deret, nisi profuturas speraret. Quod in omni amoris derelictiona testatum est: sane vexatio desperationis signa prafert; amor tarnen alte fixus in spem totus erigitur. »

Multa ad hunc intentum ex eodem loco possent adduci; sed, his relictis, paucula desumamus ex ejus Paraphrasi inLibrum Job, Ca-pite 19, exponenshsec verba;' Iratus est contra me furor ejus, et sic me habuit quasi hostem suuin,» ait:« Modus lamenti hujus similli-mus est illi, quem Jeremias exprompsit: tetendit arcum sunm quasi inimicus, firmavit dexteram suam quasi hostis. Sermo iste gravi-ter alliictorum proprius est, cum tamen se a Deo amari omnino in animrnn inducant, ipsasque ajrumnas in bonum ac profectum suura directas existiment. Quocirca parcendum est veris Dei cultoribus acerbe vexatis; si, dum recrudescit dolor, hujusmodi querimoniis utantur : Deus me severe repellit, succensuit mihi,videor ei exosus, me velut liostem ciedit, aliisque similibus. »

Et vere tot tantaeque suscitantur in anima tribulationes et an-gustiai, dum timore derelictionis et indignationis divinso purgatur, quod poenas inferni multo tolerabiliores ac mitiores sibi fore judi-cet, easque tunc in votis habeat. Audiamus Job, in similibns angustiis constitutum,sic exoptantem:«Quis mihi hoc tribuat,ufc in inferno protegas me, et abscondasme,donec pertranseat furor tuus, et constituas mihi tempus, in quo recorderis moi? » Quamvis antem hie per infernum intelligatur limbus Patrum, posset tamen intel-ligi locus damnatorum, quia furor Domini est terribilior omni inferno, et, sublato Dei furore a damnatis, infernus valde mitesceret.

Speciale remedium anima; purgatione hujusmodi vexatae est, patientemJob imitari, suos videlicet amicos invocando, et lacrima-bili voce, sed diversa intentione dicendo :«Miseremini mei,misere-minimei saltem vosamici mei; quia manus Domini tetigit me.»Job quidem invocabat amicos, ne ipsum persequerentur, sicut Dens; unde virtualiter eis dicebat, juxta paraphrasim V. P. N. Joannis a Jesu-Maria:«Vos saltem,qui accessistis amici,cernentes hocspecta-ciilum,quodsaxamolliret,commiseratioiietlectiraini; potentiaquippe sua aversa, velut manu, me Deus exercet; cur ergo me cruciatis et camem absumitis meam, ac si vestrum foret me credere, sicut c;e-ditDeus ?»Anima vero debet sanctos, et prsesertim suos devotos,in auxilium et intercessionem apud Deum invocare, sancti namque veri sunt amici, et inter cos maxime sanctum suum Angelum cus-

30

PARS. 1. TIIEOl,. MÏST. DE VIA VUtlOATlVA.

todem, cujus munus est animam sibi commissam custodire, diri-gere, ac Deum in ipsam iratura placare. Unde,« anima, talipurga-tione vexata, quoties gravissima cernitur urgere tentatio, et tribulatio veliemens imminere, invoca custodem tunm, ductorem tuum, adjutorem tuum in opportunitatibns, in tribulatione, inclama eum, et die: Domine, salva nos, perimus. Quid sub tantis custodi-bus timeamus ? » Sunt verba divi Bernardi.

Quod si reliquos paradisi sanctos, et etiam fid'eles Dei servos bo-num estinvocare, utilius sane erit Jesum etMariam in bis angus-tiis inclamare : Jesum quidero, quem habemus advocatum apud Patrem, et qui est propitiatio pro peccatis nostris; Mariara autem, quia est Mater misericordise. Audiamus Bernardum de invocatione Jesu:«Tristatur aliquis nostrum ? Veniat in cor ejus Jesus,et inde saliat in os: et ecce, ad exortum nominis lumen, nubilum omne dif-fugit, redit serenum. Labitur quis in crimen? currit insuper ad laqueum mortis PNonne, si invocet nomen vita;, confestim respira-bit ad vitam.» Sed forte dieet anima : Jesum ipsum propter peccata mea video iratum, accedere formido, invocare non audeo : scito, quod, cum iratus fuerit, misericordiae recordabitur, et quod semper erit Jesus, id est Salvator, et potius nomen Salvatoris deponeret, quam munus salvandi non impleret, ne nos decipere -videretur. Quod si justitiam reformides, propter offensam divinam ejus maje-statem, accede ad Mariam, quia sic est voluntas ejus, scilicet Filii qui totum nos habere voluit per Mariam; « sajpe quippe vidimus et audivimus, ait sanctus Anselmus, Libro de Exeellentia Beatissima) Virginis Mari8e,Cap. 6, plurimos hominum in suis periculis recor-dari horum, et omnis periculi malum illico evasisse ; velociorque nonnunquam salus memorato nomine ejus, quam invocato nomine Jesu unici Filii sui, et id quidem, non ideo quod ipsa major aut potentior eo sit, nec enim ipse magnus et potens est per earn, sed ilia per ipsum. Quare ergo propitior salus in recordatione ejus, quam Filii sui saepe percipitur? Dicam quid sentio : Pilius ejus Do-minus est et Judex omnium, discernens merita singulorum : dum igitur ipse a quovis suo nomine invocatus non statim exaudit, pro-fecto id juste facit; invocato autem nomine Matris, etsi merita invocantis non merentur ut exaudiatur, merita tamen Matris inter-cedunt ut exaudiatur. »

Huic autem invocationi maxima conjungenda est humilitas,

TRACT. III. DE PÜROAT. PASS. TAM PARTIS, ETC.

huic enim proprium est iram et furorem mitigare : quanto magis Deum, quando vere nou est, seel tantum apparet iratus, iuuocenti animic conciliabit, cum de illo scriptum sit:« Cor contritum et lui-railiatum Deus non despiciet ? » Alia etiam ex superius adductis adhibeantur remedia, quae profutura judicantur.

ARTICULUS VI.

PURGATIO PASSIVA PARTIS INTELLECTIVE PERFIGITUR PLURIBUS ALUS MEDIIS.

Innumeris pene mediis Deus, corrupta; reparator naturte, et anima; nostra spiritualis medicus, servos sues purgat, ut infirmi-tatibus expulsis, alacrius viam perfectionis percurrere, etadipsum Deurn valeant pervenire, eique intime uniri. Sed, ne nimium pro-lixus fastidium lectori generem, aliqua tantum pauca, prsetermissis aliis, adducam.

Permittit aliquando Deus, quod diabolus existentibus in hac purgatione spiritum blasphemise suscitet, qui, singulis eorum conceptionibus immixtus, ad horribiles contra Deum et sanctos blasphemias quasi compellit interius in mente, et exterius ad eas pronuntiandum voce. Quicquid sanctum tunc vident, quicquid pium audiunt, quicquid devotum legunt, illo blasphemisc spiritu in deteriorem partem detorquetur. Et sic illis videntur com-putari, de quibus dicitur quod « posuerunt in ccelum os suum. » Vix concipi potest, quales angustise in eorum anima gene-rentur : seipsos horrent et inter reprobos reputant, cum se tam indigna de Deo et sanctis ejus advertunt cogitare. Tunc patientia ethumilitatc opus est, sibiquepersuadere debent, quod servi lide-les Domini, «in paucis vexati, in multis bene disponentur, quo-niam Deus tentavit eos, et invenit illos diguos se; tanquam aurum in fornace probavit illos, et quasi holocaust! hostiam accepit illos, et in tempore erit respectus illorum.» Credere debent quod hoec tentatio non est in eorum rui nam, sed in meritum, cum alias vi-deant se paratos millies potius mori, quam minimum quid contra Deum cogitare vel dicere.

PARSI. TUEOL. MÏST. DE VIA I'URGATIVA.

Purgatio hsec aliquando perficitur timore deceptionis in prseteri-tis :cum enim qui purgantur se miseriis et imperfectionibus plenos intueantur, credunt praecedentes Dei favores fuisse daemonum illu-siones; non enim sibi persuadero possunt, quod tam insignes Deusipsis favores concesserit,ciim potius se suppliciis inferni dignos conspiciant: unde concludunt, quod Deus, in pcenam latentium peccatorum, permisit ut a diabolo deciperentur. Hoe etiam gravi-teranimara excruciat, timentem ne, pradictis illusionibus diaboli, ut credit,in profundum malorum venerit, et jam sit a Deo penitus derelicta.His angustiis diu vexata fuit S. M.N. Theresia, ut in Vita ipsius legitur ; propterea quoscumque dootos, quoscumque sanctos et spirituales noverat, in animse remedium consulebat. Sed confidant, qui sic purgantur, quod nemo perit nisi volons, nemo decipi-tur a dajmone nisi consentiens. Si fuerint humilesac Domino fiden-tes, ipsaj dsemonis illusiones proderunt occasionaliterad salutem; « omnia quippe cooperantur in bonum iis, qui secundum proposi-tum vocati sunt sancti. » Consulant directorem, et ejus consiliis acquiescant.

Perficitur etiam aliquando talis purgatio desperatione remedii. quod est gravissimum animoe supplicium, et simile damnatorum miserise. Omne quippe tormentum leve judicatur, si momentaneum et breve fuerit; gravissimum vero semper habetur, si diuturnum et perpetuum credatur. Complementum namque damnationis est, videre quod inferni supplicia commensurentur a3ternitati, nee ulla sint unquam duratione terminanda. Qui autem sic purgantur, cum fundamento credunt nullum suis malis fore remedium. Experiuu-tur quod, ex devotionis suavitate, qua perfundebantur abundantius, in obscuritatem tenebrosam, in ariditatem maxiraam, et in quam-dam insensibilitatem, suis, ut credunt, demeritis devenerunt. Quod exprimit sanctus Bernardus, Serm. 54 in Cantica, dicens:« Superbia inventa est in me, et Dominus declinavit in ira a servo suo : hinc ista sterilitas animse mea;, et devotionis inopia quam patior. Non compungi ad lacrymas queo, non sapit Psalmus, non legere libet, nonorare delectat, meditationes solitas non invenio. Ubi estilla inebriatio spiritus ? Ubi mentis serenitas, et gaudium, et pax in SpirituSanclo ?» Sed his patientia opus est, nam vel tempestas ces-sabit.vel cumtempestate pleni meritorum divitiis ad portum reter-nitatis pervenient.

TRACT. HI. DEPURGAC. PASS. TAM PARTIS, ETC.

Perficitur etiam aliquando hujusmodi purgatio dominicce pas-sionis participatione. Contingit namque quod Christus Dotninus famulis suis amarum calicem suum ofl'erat bibendum, eosque pas-sionis sua? dolores, quos in anima et corpore passus est, liberaliter ipsisconcedat. Mirabile purgationis hujus habemus exemplumin Beata nostra Magdalena de Pazzis, quie, ut in Vita ipsius legitur, ssepius in anno, et praesertim diebus sacris majoris hebdomad»;, quando dominicse passionis fit commemoratio, patiebatur omnes sacratissimas illius passionis dolores, tum in anima, turn in corpore. Unde tune ei assistentes varias in ejus corpore dolorosas transmutationes advertebant, non secus ac si tlagella in omnibus membris, coronam spineam in capite, clavorum fixuras in manibus ac pedibus, fel et acetura in ore, diversas extorsiones in toto corpore, et tandem summam illam tristitiam animse manifeste vide-bant. Vere Christi Domini patientis et crucifixi vivam imaginem contemplabantur. In aliquibus sanctis tanta fuit dominicse passionis participatio, ut sacra ejus stigmata membris impressa remanserint, et per plures annos perseveraverint, ut tanquam cer-tum de sancto Francisco Ecclesia solemni celebrat commemora-tione. Hujusmodi animo opus est: certi sint quod post, tempora passionis, gloriam spiritualis resurrectionis consequentur.

Perficitur tandem hsec purgatio, ut breviter concludamus, favo-ribus a Deo post commissas aliquas imperfectiones concessis. Sed hoe medium solis animabus generosis est proportionatum, qua; unico placendi Deo ad virtutis exercitium motivo ducuntur. Cum enitn eommissis imperfectionibus se dignas suppliciis agnoscant, et vellent poenis sibi impositis offenso Deo satisfacere, dum ab eo favores pro suppliciis, gratias pro pomis recipiunt, miro modo tor-quentur, dum facta reflexione considerant se tam ingratas Deo tam bono, se ipsum Dominum ofl'endisse, qui gratiarum charismata indignis profundit. Unde, in hac parte, Deus Apostoli consilium, ad Komanos 12 datum, sequitur, ubi dicit:« Si esurierit inimicus tuus, ciba ilium; si sitit, potum da illi: hoc enim faciens, carbones ignis congeres super caput ejus. Noli vinei a malo, sed vince in bono malum.»Sicsepurgatamsa;piusasseritS. M.N.Theresia, et fatetur favores sibi post imperfeetiones commissas a Deo communicatos, multo duriores tunc fuisse quolibet supplicio. His tantum opus est conteri de imperfectionibus, ae vitam emendare.

PARS I. T1IE0L. MY ST. DE VIA PUROATIVA.

Plura adhuc possent adduci media, quibns purgatio passiva partis intellcctivaj perficitur; sod, brevitati consulens, ea pneter-mitto, maxime, quia ex dictishactenus facile colligetur, quomodo se quisque in his gerere debeat. Unde, concludens inhac parte, remedium pro singulis generale ex Tauleri, virisancti et expertis-simi, doctrina propono.« Sciendum est, ait, fideliterquo retinendum quod, in homine Doum pure iutondente,s;epe gravis qua;dam pres-sura et augustia oboriatur,quaoppressus videtursibiDeumnon pure intendisse, et ita omnium laborum suorum fecisse Jacturam, om-nemque perdidisse operam. Hinc jam pacem pectoris amittit, ani-mique moerorem et perturbationem incurrit. Haec autem pressura nonmmquam ox gravitate naturali, seu indispositione, vel com-plexionis nmlitia, nonmmquam ex inllaeiUia coili, vel aëris insequa-litate, nonmmquam vero ex maligni spiritus operatione, qui per hujusmodi gravissimas immissiones suas hominem istum pertur-bare moliatur, accidere solet. Sod haec suaviter declinanda sunt cum benigna tranquillaque mansuetudine, ita enim facilius vin-cuntur. Undo non satis recte faciunt quidam, qui pressuram hanc violenter et impetuose a se excutere, eamdemque perrumpere volunt, destruentes ac debilitantes per hoc capita sua, quique nimis inordinate doctores el. Dei amicos pro consilio et auxilio accedunt, eripere se iude et evadere cupientes; unde stepius magis iniplican-tur, cum nemo facile inde eos extrahereet expedire queat.Quamob-rem, ubi ista pressura et tempestas in homine exsurgunt, haud secus faciat quam solent homines facere, ubi tempestas oritur, et plu vise vel grandines cadunt. Tunc enim fugiunt omnes sub tectum, donee tempestas sopiatur, et pluvise cessent. Ita et ipse, ubi intra se simpliciter sentit ac deprehendit quod nihil velit neque desideret nisi Deum, dum hac pressura corripitur, modeste subtiliterqne fngiat, donee integre sibi ipsi restituatur ; simulque in vera resignatione ac patienti abstractione humiliter sustinens, tranquillo ac benigno animo in hac afllietione Deum prajstoletur, etiamsi una liebdomada, vel uno mense, vel sex mensibus, unove anno, vel etiam diutius sine cessatione ilia perduret. Et quis novit quali mode, quave ratione benignissimus Deus ad ipsum venire, suaque illicharismata et dona infundere velit? Stet itaque cum benigna mansuetudine sub tecto divinse voluntatis ac beneplaciti, certus quod hoc vel centuplo gratius sit, magisqueplaceat Deo, quam

TRACT. 111. DE I'tROAT. PASS. TAM PARTIS, ETC.

si magna sensibili devotione afflueret,et multas virtutesDeo quotidie offerret, intusque florerentct virerent omnia, et ipse divino lumine irradiaretur. In pressura namqno uon ita facile quia seipsum et sua qiuerere vel retinere potest, sicut in consolationis, ac sensibilis dulcedinis, devotiouisque affluentia. In liac namque s:cpo se natura admiscet, et dum anima in ea immodice delectatur, maculam contrahit. » Hactenus Taulerus.

DISCURSUS V.

DE TENTAT10NIBUS OCCASIONK PURGATIONIS PASSIVyE EXSUR-GENTIBUS, ET DE EARUM REMEDIIS.

Quia, occasione purgationis utriusquepassiva), id esl, tam sensi-tivfequam intellectivte, plures insurgent tentationes, ideo de illis, ac earum remediis in pvaesenti Discursu disseritur. Hujusmodi autem tentationes (quas consequentes, ant concomitantes purgatio-nera vocabo) distinguntur ordinarie ab aliis, do quibus egimus in superioribus, quae sunt media purgationis ipsius, unde sunt ante-cedentes purgationem. Quamvis autem possint esse plurimae hujusmodi tentationes, de aliquibus tamen magis frequentibus et ordi-nariis tantum agetur.

ARTICULUS I.

DE TENTATIONE CESSANDI A BONIS OPERIBUS.

Hsec tentatio valde frequens, et pene communis est in purgatione passiva partis sensitive, non autem in purgatione passiva partis intellectivaï. Ratio utriusque est; quia purgatio passiva partis sen-sitivse prajcedens intellectivam solis convenit incipient,ibus, non-duin in virtute firmatis, qui potius amore concupiscentise et motive dulcedinis spiritualis, qua in virtutum exercitio perfruun-

PARS I. THEOL. MÏST. DE VIA PÜRGATIVA.

tur, quam amore amicitise, seu unico placendi Deo ducuntur motivo, et sic ad maximam difficultatem terrentur, et a bonis operi-ibus cessare tentantur. Purgatio autem passiva partis intellectivai solis advenit iis, qui jam din in via illuminativa processe-nint, in qua se multnm virtutibns exercuerunt, ac proinde ipsis, bono firmatis. quasi connaturale est bene agere, unde non facile ab exercitio virtutum deterrentur, cum, ut communi dicitur pro-loquio, oderunt peccare boni virtutis amore. Qua! hie diceutur collecta sunt ex D. Bonaventura, Process. 4. Kelig., a Cap. 1, usque ad 10.

«Non tota simul,sedpaulat'm illabiturhujusmodi tentatio, sen-sim crescit,et quibusdam intensior gradibus invalescit. Cum igitur incipientes vident exhaustam gratiaj sensibilis affluentiam, corde deficiunt, sicut prius gratia devotionis animabantur, ita ut contra quascumque diaboli tentationes firmi et immobiles persisterent, juxta Davidis sententiam:« Dominus mihi adjutor, etegodespiciam iniraicos meos;»Item:«Si consistant adversum me castra.non time-bit cormeum.» Subtractoergo tam singularirefugio,quicumque hoc modo purgatur, quodamraodo inermis expositus est hostium jtenta-tionibus, etideo pavidus efficitur et pusillanimis, nisi fidei et spei firmitate se muniat, et patientia et humilitate se defendat, quae tunc maxime habent locum exercendi se, et magnam gloriam pro-merendi. Fides autem probatur, si jam credit vera esse quaj jam desiit per gustum dulcedinis experiri. Dulcia nimis sunt omnia quae de Deo gustamus; sed gustus eorum ideo subtrahitur bonis, ut fides magis innitatur auctoritati Scriptunc quam experientiae,et ma-gis ex hoc meritoria sit. Spes probatur, si confidat Deum sibi esse propitium, etiam dum flagellat, et ita studeat studiose servire et placere in omnibus, ac si sentiat et videat eum sibi esse pacatum. Unde Abraham laudatur, quia contra spem credidit divinie promis-sioni, et non haïsitavit diffidentia. Certissime scias, quod quaicura-que promisit Deus, potens est et facere. Patientia probatur, si non murmuret contra Deum, quasi ex sua duritia hominem tribulet et desoletur, et si longanimiter sustineat beneplacitum Dei, et non deficiat in adversis. Humilitas probatur, si cogitet se digne puniri, quasi quod indignus est consolatione spiritual!, et si justificet Deum, quod juste judicavit puniendo reum et ingratum, privando eum beneficio consolationis interna;. Tantum nobis debet Deus

TRACT. III. DE PURÜAT. PASS. TAM PARTIS, ETC.

placere, et tantum debemus Deum diligere quando nos punit, sicut quando consolamur, quia tarn pia intentione nos punit ut purget, sicut dum blanditur ut consoletur. Ideo Apostolus ait; «■ Quis enim filius, quern non corripit pater? » EtJoannes:« Quos amo, arguo et castigo. »

Postprimum hujus tentationis gradum, qui est pusillanimitatis, nisi resistatur, statim sequitur secundus, diffleultatis scilicet et languoris bene operandi, et quem idem sanctus Doctor sic exprimit: « Quidam tentantur ex difficultate bene operandi: habent aliquam bonam voluntatem, sed nou fortem. Ex difficultate obstacula inve-niunt, quasi qui saxum magnum volvunt, et inde affliguntur, tam ex remorsu conscientiifi qu® accusat eos, quam ex dolore tardi profectus, et desiderio vita; sanctions. Quidam enim vellont habere bona opera, et non valent ad ea exequeuda seipsos vincere, j uxta illud Apo-stoli: Veile mihi adjacet, perficere autem non invenio. Aliqua vero possent, sed ista videntur eis arida et prava, quod diffidunt ea placere Deo, vel alicujus meritifore; et sic utrobique negligentes sunt. Ita incidunt in quamdam tristitiam et diffidentiam, sicut dicit Bemardus de talibus. Sunt qui in spiritualibus studiis fatigati et versi in torporem, ambulant tristes vias Domini, longos dies, longas quserunt et noctes, frequenter murmurant, corde arido ad quidibet injuncta accedunt. Quidam enim horror terret eos, cum cogitant de profectu spirituali, quasi dicant apud se bona est victoria, sed dura pugna; dulce est prsemium, sed labor merendi gravis. Sic explo-ratores,missi in terrain promissionis,reversi commendabantuberta-tem terra, ostensis fructibus ; sed terruerunt populum pro difficultate impugnationis hostium, et proceritate inhabitantium. Ita religiosi quidam, explorantes terram per Scripturas, gaudia magna predicant in coelo fore, sed pugnas tentationum et labores spi-ritualium exercitiorum ita exhorrent, quod potius volunt in deserto mori, quam introduci in terram promissionis, hoc est, magis volunt in quodam medio statu remanere inter ssecularem et spiritualem vitam, quasi inter ÜSgyptum et terram promissionis, in deserto acediosse conversationis, quam per labores et tribulationes pervenire ad gloriam perfectionis. Gigantes territi etiam mirantur, et timeut quasi monstra Enacim, cum ma-gnorum Sanctorum vitas considerant, et de propria parvitate diffi-dentes, illorum perfectionem attingere, non ex humilitate, sed ex

PARS. I. TIIEOl. MÏST. Dl! VIA 1'ÜRGATIVA.

paviditate desperant, causantes et murmnrautes contra Deum, quod tam dura servitia ab hominibus requirat, sicut illi qui educti erant de yEgypto ad tales miserias tolerandas. Unde etiam tam pauci veniunt ad perfectionera, sicut de omnibus supra ad pugnam enumeratis, tantum duo terram promissionis intraverunt: quia illi soli perfect! sunt religiosi, qui etiam in pugna tentationis et in exercitio virtutis infatigabiliter constantes fuerint, inpugna resis-tendo malis, in exercitio insistendo bonis usque in finem. »

Tertius invalescentis Imjusmodi tentationis gradus est fastidium bononimopemm, exdifflcaltate ac languore bene operandi procedens. Quod sic explicat idem Bonaveutura:« Ex hoc sequitur alia tentatio (videlicet partialis, conducens tanquam novus gradus ad totalem, de quahic agimus),scilicet fastidii, qua fastidit homo omnebonum : ticdet eum orare, legere, meditari; tsedet eum audire bona, vel loqui, vel operari, vel interesse divinis, etiam qua; sine gravi labore posset Facere: et exinde, quia ad magna virtu turn prsemia pervenire diifidit, etiam in minoribus exerceri fastidit. Et quod luec tentatio ex priori oriatur, ostenditur: quia statim post murmur populi pro labore, sequitur murmur pro fastidio raanna;, quod signific'at spiri-tualis refectionis alimentum, sicut sunt verba sacne Scriptime et bona opera, qua; pascunt hominem et animam, et reficiunt oon-scientiam. De hoc Psalmista; Omnera escam abominata est anima eorum, et appropinquaverunt usque ad portas mortis. Ad duo autem trahit ista tentatio, aut ad exteriores consolatiunculas et sa3culares levitates, nt qui non habent in spiritualibus consolationem, saltem in carnalibus quserant et in saecularibus, ut consulant fastidio quo vexantur. Sic et illi qui manna nauseant, carnes concupiscunt, et pepones et porros, etc., id est, terrenaet carnalia gaudia, sollicitu-dines exterorum negotiorum, qua; sua acredine, quasi porri, fasti-dientem gustum mutando delectant; sed postea conscientiam ama-ricatam ad fletum compellunt, aut ad nimiam tristitiam trahunt. Hsec tentatio fastidii, dum non habet in spiritualibus delectatio-nem, et in carnalibus consolari renuit, sic, nusquam'inveniens refu-gium, malo moerore consumitur. Solum ergo restat, ut instanter claraent ad Dominum dum tribulantur, ut de necessitatibus suis liberentur, et sacrificent sacriflcium laudis, et annuntient opera ejus in exultatione, id est, recolant beneficia Dei, ut illis ad laudem ejus in exultatione spiritus provocentur.»

TRACT, III. DE PCROAT, l'ASS, TAM PARTIS, ETC,

Ultimus tandem liujus tentationis gradus est, cessare a bono opere. Hie prsecedentes gradus neeessario sequitur, nisi suilbcetur exsurgens, aut progvediens in illis tentatio. Unde, subtracta gratia) sensibilis affluentia, ex parte Dei, solo purificandi motivo, tyrones incauti propria malitia cordc deficiunt, ubi ferventius animari debe-rent; diflicultatem et languorem bone operandi malitiose afi'cctant, quando puro charitatis motivo foret operandum; fastidium in omni bono opere voluntarie patiuntur, dum purioris gratise pascun-tur abundant!a; et tandem velut exanimes cessant ab exercitio virtutum, cum ipsis in via perfectionis esset currendum.

Hi tentationis gradus sunt sibi valde connexi, et omniuo conse-cutivi : nam, experieutia teste, discimus quod, ubi cor deficit circa alicujus assecutionem, confestim nov;c succedunt difflcultates, operandi languor occurrit, fastidium operationis illabitur, et tandem ab opere cessatur, si solius inclinatie naturaj ponderetur, quee non agit nisi delectatione operis mota, et imitatur gratiam : nam, sicut ait Augustinus, Libro de Spiritu et Littera, C, 28, supra citato,« Deus sua gratia sic homines movet ad operandum, ut faciat plus delectare quod praecepit, quam delectet ((nod impedit ; » et Homilia 29, ait: « Quomodo te a te liberat Deus ? inspirando vir-tntem, dans menti coclestem delectationem, qua omnis terrena delectatio superetur,»

' Principiis igitur tentationis obsta: sero medicina paratur, cum mala per longas invaluere moras,»«Noli esse pusillanimis in animo tuo, » dicitur Ecclesiastici 7 : et spe firmus die cum Apostolo, ad Philippenses 4 : « Scio humiliari, scio et abundare (ubiquo et in omnibus institutus sum, et satiari, et esurire; et abundare, et penuriam pati) : omnia possum in eo qui me confortat, » Director potissimum animare debet, demonstrans paratum Dei subaidium. Deus ipse praecipit, Isa'ia; 35; « Dieite pusillanimis: confortamini et nolite timere; ecce Deus vaster ipse veniet, et salvabit vos. »

Prater alia remedia supcrius adducta, ferventer oret, et cum Propheta Rogio expectet eum, « qui salvum facit a pusillanimitate spiritus et tempestate,» Imitetur fidelem quemdam Dei famulum, qui, ut sibi in simili provideret necessitatequot;, plures et speciales Dei gratias sibi factas in qnodam libello descripserat, ut eas ssepe relegens et attentius considerans, turn anteactse vita; pceniteret, tum seipsum frigidum et pusillanimem in ferventes actus amoris.

484 PARS I. TIIEOL. MÏST. DK VIA PUROATIVA.

et grati animi sensus erga Deum ipsum misericordiaj Patrem excitaret.« Quoties, ait, o anima mea, hos carbones e coelo delapsos inspexeris, te oportet erubescere et ardere. Erubescere quidem, considerans ante porcum foetidissimum margaritas projectas esse. Ardere vero pra amore illius, qui tua iufiuita scelera misericordiis castigavit; et, quo tu magis ingrata fuisti ei, eo tibi liberalior ipse fuit. Hune ama, hunc lauda; nec te pudeat hac in re sanctorum mo-rem imitari, hunc fasciculum congregando illi enim ardebant, nt nunquamlib actualia more cessarent; tu autem, ne unquam apenitis-simo scelerum tuorum dolore desislas, ardere potes. » Et tandem fatetur, se paucos Dei favores, quos in religione acceperat, scripto notasse, ut quoties tepesceret, vel arida foret anima ejus, lectione eorum incalesceret, et cor erigeret. Sic, qui de gratia» sensibilis abundantia ad extremam spiritus egestatem in purgatione passiva reducitur, favores prius receptos mente recolat, cum tentatio pusil-lanimitatem inducit, ut recordetur quam bonus sit Dom inns quai-rentibus se; et ita se ad eum inveniendum in exercitio virtutum excitet, certus quod nec oculus vidit, nec auris audi vit, nec in cor hominis ascenderunt, qua3 pneparavit Deus etiam in hoc mundo his qui diligunt eum.

ARTICULUS II.

DE TENÏAT10NE KETROCEDEND1 A VIA PliRFECTIONIS.

Etsi communiter dicatur quod in via perfectionis non progredi, sit retrogradi, quia virtus non solum destruitur actibus vitii contrarii, sed etiam cessatione propriorum actuum, sicut eorum exercitio conservatur, per hoc quod natura corrupta, sibi relicta, potius ad delectabile quam ad honestum suo pondere feratur, et sic cessare a bonis operibus esset retrocedere a via perfectionis, in pnesenti tamen in alio sensu capimus. Undo haec tentatio multo gravior pracedenti judicanda est: in ilia siquidem a bonis operibus solum actu cessatur, in ista vero a statu bene operandi receditur; et sic, in ilia priori, tantum virtutum actus suspenduntur, in ista vero posteriori, potentia bene operandi quodammodo tollitur, aut saltem remota virtutum occasione, et adjunctis pluribus obstaculis impeditur.

IKACT. 111. DE FDRGAÏ. PASS. TAM PARTIS, ETC.

Duobus autem modis a via perfectionis retroceditnr. Primo, per hoc quod quis, relicto spiritualis recollectionis silentio, et internse contemplationis exercitio, de mentis recessu ad practica vitse tu-multus et ad occupationes redit imitiles. Secundo autem (quod multo deterius et soepe sacrilegum est), per hoe quod quis, dimisso statu religioso, vel ante professionem, vel post emissa vota, Deo factus infidelis, ad sajcularium vitam et conditionem malitiose revertitur.

De primo disserit S. Bonaventura loco citato, ejusque perieulum sic exponit : « lila tentatio magis periculosa est, qiia3 minus molesta sentitur; quando ex longo tempore, et usu subtractionis gratis et devotionis, post multa anxia desideria, et labore? pro recuperanda gratia, homo quasi lassus. remittit animum suum ab inteutione qua;rendi, et sub colore patientiae desinii oeulos attollere ad opes, quas se habere posse non videt, et eum indignanti humilitate cogitat se forte indignum tali gratia, et quod forsan de ipso illud ordinal Deus, ut ad exteriora conversus multis prosit. Et ideo, al) interioribus sic repulsus, vult etiam sub disere-tionis velamine deinceps parcere sibi, ne corpus rursus debilitetur, vel caput irrecuperabiliter destruatur; et incipit remissior esse in studio orationis, et ad confabulationes promptior, ad evagandum pronior sive paratior, ad corporis commoda studiosior, ad in-ines jocos promptior, ad exteriores occupationes, sub specie redimendi tempus utiliter, voluntarius et intentus. Et ita paulatim subtrahi-tur ei fervor, et desiderium profieiendi refrigescit, et studium languescit; subintrant affectiones religiosarura feminarum usque ad visitationes illarum ; et omnibus aliis extinctis, solum remanet ei solatium debile, quia adhuc scit loqui de spiritualibus, per quod vel seipsum prsefert multis inexpertis talium experientiarum spiritualium, vel acquirit sibi nomen apud religiosas feminas, qua^j existimant eum loqui ex abundantia cordis, et esse bonum instructorem vitse spiritualis et 'devotionis internee. In liujus ton-tationis tempestate, plurimi fluctuant, et pauci navigant, quos nee amor afficit, nee desiderium trahit, nee timor stimulat, nee fervor profieiendi urget, remissi in omnibus,et si qua bona videntur facere, ex usu quodam vel pudore faeiunt liumano, vel ex timore, ne deterius eis contingat. Unde qui hoe desiderat superare, oportet ut vim sibimet faciat, tam cordi quam eorpori, sieut pigrum animal, quod

PAHS I. TIIEOL. MYST. DE VIA PUIIGATIVA.

calcaribus trahitur et flagellis agitatur : quidam namque trahuntur impetu furoris ad bonum. Sicut igitur illi indigent frocno, quo retrahantur ne prsecitentur; ita alii indigent tlagello impellente, quo ad bonum quasi coacti incitentur. Misericors autem Deus, quo difficilius quis in tentationis pugna certaverit, eo magis perfectionis gvatiam retribuit in prsesenti, et majoris glorite praemium in futuro.»

Hanc aliquandoS. M. N. Theresia tentationem se fuisse passam in suis libris deplorat. Cum euim in principio vocationis non sic ferventer in via perfectionis procederet, szepius in varias, etsi leves, cadebat imperfectiones; et cum, in earum pcenam et purga-tionem, Deus, Judex Justus et simul misericors Pater, tempore mentalis orationis solitum devotionis gustum subtraheret, non meilis suavitate, sed amaritudine fellis eam pascendo, et aliunde proprios ipsa defectus tunc clare videns, se tali poena dignissimam arbitraretur, falsa quadam humilitate se ab orationis studio, et intimse cum Deo familiaritatis incaute subtrahebat, sanctum Petrum quodammodo imitata, qui Christo Domino dicebat:« Exia me, Domine, quia homo peccator sum. » Sed malo suo fuit experta quantum detriment! falsa hsec humilitas sibicausaverit,omnibusque qua potest inculcat efficacia, ne unquam ab orationis studio recedant, quacumque moveantur humilitate, quasi sint indigni cum divina majestate familiariter conversari, quia, sublato orationis exercitio, remedium imperfectionum et spes salutis simul aufertur.

De secundo loquitur Christus Dominus, Lucce 9:« Nemo mittens manum suam ad aratrura, etrespiciens retro, aptus est regno Dei.» Agebat autem Christus cum quodam suo discipulo, qui, etiam sub specie pietatis, sepeliendi videlicet patrem suum, et bonis paternis renuntiandi, redire ad sseculum cogitabat, obtenta prius a Christo redeundi facultate.«Si tam malum et periculosum a Christo judi-catum est, quod suum arguerit discipulum, qui redire ad domum volebat, ut ei renuntiaret, quid fiet illis, ait Beda, Libro 9, C. 41, qui nulla utilitatis gratia ssepe visitant domos illorum, quos in mundoreliquerunt? » « Quia, ut noster docet Cyrillus, apponit manum aratro, qui affectuosus est ad sequendum, tamen respicit retro, qui dilationem petit occasione redeundi ad domum, et cum pro-pinquis conferendi. » Periculum autem inde procedit, quia, ut ait

TRACT. III. DE PIJRGAT. PASS. TAM I'AItTIS, ETC.

S. Gregorius,« crebri intuitus eorum, qua} deseruimus, propter con-suetudinem trahuut ad retroacta, violeatum euim quid usus est ad retinendum sibi ; nonne habitus ex usu, ex habitn vero natura innascitur? naturam vero amovere vel alterare dillicile, nam etsi paulisper declinet coacta, redit ad seipsam velociter. »

Quod si saucti Patres ex hac Christi sententia concludant, ita periculosutn ac reprehensibile religiosis- esse, sascularium doraos facile frequentare, etiam sub colore aliquo pietatis, quanto peri-culosius, ac reprebensibilius illis erit, dimisso etiam ante profes-sionem statu religiose, ad saeculi delicias falsas, et ad veras redire miserias. Scio quidem quod diabolus, human® salutis ini-micus multas novitiis excitat recedendi occasiones; nam, prseter multa pietatis motiva, propter ariditatem voluntatis et intellectus obscuritatem, quas in purgatione passiva partis sentitivse pa-tiuntur, incautis facile persuadet, quod ipsis magis utile foret ad saeculum redire, quam in religione perseverare, quandoquidem propria utriusque status didicerint experientia, quod magis devo-tam et paciilcam ac Deo magis placentem vitam ducebant, cum ibi velut in premium devotionis tam copiose divina reciperent charismata, et sensibilis gratia; atlluentiam experirentur, cum tamen in religione ccelum velut seneum, Ueumque sibi graviter offensum et iratum multis probent experimentis. Sed huic serpentis suggestioni sunt aures mentis occludenda3, cum malum nostrum et non bonum procuret, cum nostram ruinam et non victoriam in-* tendat. Quis enim plus utilis in sseculo videbatur, quam venera-bilis frater noster Franciscus a Puero Jesu, qui xenodochia Integra quajsitis sustentabat eleemosynis, qui pene innumeros in civitatibus alebat pauperes, qui maximum in universitatibus studentium nu-merum continuo nutriebat, qui denique quotidianis Christiana; pietatis operibus Domino jugiter inserviebat, et tamen divinitus ad religionis nostrae statum misericorditer vocatur? Cumque Regis Catholici Philippi II prudentia humana, et doctorum consulta-tione, ejus vocationi impedimentum apponeretur, ac summi Ponti-ficis authoritate bis, instante liege, in voto religionis per ipsum emisso fuisset dispensatum, Dei tamen vocantis imperio, cuncta removeatur impedimenta, et ipse ad statum religionis, et inde ad ajternse felicitatis portum feliciter pervenit. Qui hujusmodi ten-tatione premitur, non suae innitatur prudentia;, sed directoris et