Oarniclitaruiii Discalccatorum Provinciic S'® ïhcresiaj in Oallia I'miBcialis,

ET IN TRES PARTES APTE DIVISA SECUHE ET FELIClTEPi DECURR1TUR, MANIFESTAT1S OPPORTUNE, QU/E PASSIM OCCURRERE SOLENT, PERICUUS,

PROPRIA PROPICIENTIUM In qua agitur de illustratione tam aotiva quam passiva natural mundat»

Quamvis anima conlernplativa tempore purgationis spi-ritualis sedeat, aut potius ambulet in tenebris et umbra mortis, et descendisse videatur in infernum, et habitare in extremis maris, ita ut quasi a Domino derelicia dicat ; « Forsitan tenebrse conculcabunt me, » experitur tarnen quad ei semper adest Deus, et quod ubique manus ejus deducit gressus ipsius, et dextera ejus dirigit ipsam, ut in admirabile lumen perducat. Fide igitur edocta sperare post tenebras lucem,et voti compos efj'ecta canit:«Nox illu-minatio me a in deliciis ncis, quia tenebrse non obscura-buntur a te, et nox sicut dies illuminabitur» nam revera sic est, quod sicut tenebrse ejus, ita et lumen ejus. Finita

« Diuosunt vitae, ait Grogorius Magnus, Homilia 14 super Eze-chielem, in quibus nos omnipotens Deus per sacrum eloquium erudit, activa videlicet et contemplativa. » Qu» licet diversa in domo Domini habeant officia, ilia ministrando, ista vacando, ger-mmue tamen sunt, maxima familiaritate connexie, seque mutuo ut plurimum adjuvantes;unde subdit Gregorius quod,« sicut rectus ordo vivendi in hoc consistit, quod a vita activa procedatur ad contemplativam, sic aliquando spiritus debet a contemplativa uti-liter ad activam reflectere, ut affcctibus quibus contemplativa in-cendit animam, activa perfectius compleatur. » Debet nos igitur activa ducere ad contemplativam, et contemplativa ad meliorem active usum revocare virtute illustrationis et cognitionis quam nobis communicat.

Has duas liominis vitas duabus amantissimis Deoque gratis sororibus Martha; ac Mar he solent sancti Patres comparare. Unde de illis ait Augustinus, Sermone 27, de Verbis Domini: « Reman-serunt in ilia c'omo, qua3 susceperat Dominum, in duabus feminis diuc vit», ambas innocentes, amba; inquam laudabiles; una labo-riosa, altera otiosa; nulla facinorosa, nulla desidiosa; nulla faci-norosa, quam cavere debet laboriosa; nulla desidiosa, quam cavere debet otiosa. Erant ergo in ilia domo ista; dua; vitae, et ipse fons vita? j in Martha erat imago prsesentium, in Maria futurorum; quod agebat Martha, ibi sumus; quod agebat Maria, hoc speramus: illud agamus bene, ut hoc habeamus plene. »

Humana; vita; divisionem in activam et contemplativam demon-strat D. Thomas, 2. 2, Q. 179, Art.|l, ubi sic ait: «Plantarum vita dicitur in hoc consistere, quod nutriuntur et generantur; anima-lium vero in hoc, quod sentiunt et moventur; hominum vero iu hoc,

quod intelligunt et secundum rationem agunt: unde etiam et iu hominibus vita uniuscujusque bominis videtur esse id, in quo maxime delectatur, et cui maxime intendit, et in boe praecipue vult quilibet convivere amico, ut dicitur in 9 Ethicorum. Quia ergo quidam bomines praecipue intendunt contemplationi veritatis, quidam vero intendunt principaliter exterioribus actionibus, inde est quod vita bominis convenienter dividitur por activam et con-templativam. » Cujus divisionis sufflcientiam probat ibidem Art. 2, per hoc quod vita bumana secundum intellectum attenditur, iutel-lectus autem dividitur per activum et contemplativum, quia linis intellectivse cognitionis vel est ipsa cognitio veritatis, quod perti-net ad intellectum contemplativum, vel est aliqua exterior actio, quod pertinet ad intellectum practicum sive activum; et ideo vita etiam sufficienter dividitur per activam et contemplativam.

Vita activa, etiam sancta et propter Deum sanctis exercitiis oc-cupata, circa plurima est sollicita, et ut plurimum in illis turbatur, dum vita contemplativa, Domino tantum intenta, quiescit; nam, ut ait Augustinus in eadem comparatione persistens, «. cum Martha esset occupata in cura ministrandi,soror ejus Maria sedebat ad pedes Domini et audiebat verbum ejus; laborabat ilia, vacabat ista; ilia erogabat, boec implebatur. Martha laborans multum in ilia occu-patione et negotie ministrandi turbabatur, cum Maria foret intenta dulcedini verbi Domini; intenta erat Martha, quomodo pasceret Dominum, intenta Maria quomodo pasceretur a Domino; a Martha convivium Domino parabatur, in cujus convivio Maria jam jucun-dabatur, quia suaviter audiebat verbum dulcissimum; et corde in-tentissimo pascebatur, mira suavitate tenebatur, quia profecto major est refectio mentis quam ventris. Unde merito respondetur Marthas, conquerenti de sorore, a Domino : Martha, Martha, sollicita es et turbaris circa plurima, porro unum est necessarium, opti-mani partem elegit Maria, quae non auferetur ab ea in aeternum; bocenim elegit quod semper manebit, ideo non auferetur ab ea; a Martha autem, sed bono ipsius, auferetur quod elegit. »

Vita igitur contemplativa soli Deo adbaeret, et vere cum Propbe-ta dicere potest:«Mibi autem adbaerere Deo bonum est,et ponere in Domino Deo spem meam; »seipsam interius colligit, verbis Domini suaviter intendit, ad ejus pedes cum Maria bumiliter sedet,

et quanto liumilius sedet, tanto amplius ccelestes gratias et con-solationes desursum affluentes capit, coufhüt euira aqua ad humi-litatem convallis, denatat de tumoribus collis; terrena despicit negotia, saeculi vanitates conteranit, mundi tumultus refugit, ac transitoriis omnibus calcatis ad ccelestia semper aspirat, Creatoris ac supremi Domini faciem videre desiderat, et in ipso velut abscou-dita a conturbatione hominum, a contradictione linguarum, ac beatorum deliciis attenta, futuram felicitatem, perfectam beatitu-dinem, et aeternam gloriam immobiliter, quantum prajsentis vita3 status permittit, intuetur. Quod si sorori vitae activcc teneatur aliquando succurrere, transacta necessitate, cessante pnocepto obedienti», deflciente titulo cliaritatis, ad pristinum internse conversationis revertitur exercitium, et in illo tranquilla quiescit, dum vita activa, quamvis licite, imo laudabiliter, multis operibus occupata turbatur circa corporalem Domini, ait Augustinus, quid dicam, necessitatem an voluntatera ? Cum Martha ministrat carni mortali, sed quis exat in carne mortali ? «In principio erat Verbum, et Verbum erat apxid Deum, et Deus erat Verbum:» ecce quod cum Maria audit vita contcmplativa. «Verbum caro factum est, et habitavit in nobis:» ecce cui cum Martha ministrat vita activa.

Vita contemplativa sibi vacat sibi sufficientissima, dum vita activa plurimurn indigens consortio contemplative proximorum attendit utilitati; ilia fruitur, quodammodo beatitudinem iuchoans, ista laborat miseriis hujus sseculi subjecta, et in ipso etiam virtu-tum exercitio snam turbationem et afflictionem deplorans.

Quamvis sit admodum laudadile ac meritorium, operibus cliaritatis erga proximutn ad vitam activam spectantibus attendere, et aliqui religiosa professione ad hsec obligentur, optabile tamen fo-ret, quod haec opera ex abundantiacoutemplationis procederent, ita ut quilibet propriae saluti prius ac principalius invigilans per con-templationem, deinde securius ac fructuosius spirituali aliorum utilitati, vel temporal! necessitati vacaret; « quid enim prodest, ut ait Salvator noster, si quis universum mundum lucretur, animaj vero suae detrimentum patiatur ? » Certum autem est, quod qui se totum exterius ad opera etiam cliaritatis erga proximum diffundit, non incedit secure : debet interius animam contemplationis luce quoad intellectum illustrare, et quoad voluntatem amore fervido

roborare, ne in sua manens infirmitate statim oblatis occasionibns pricceps ruat. üude sancti Patres concludunt, quod divinarum rerum contemplatio debet in votis et in exercitio principaliter haberi, et quod alue virtutes, quantumcumque perfectse, secundum tantummodo locum obtinere valent; quia in exercitio vita; con-templativsc, tanquam in speculo videtur, quid in moribus corrigendum, quid compouendum, quid perficiendum, quid conservandum; quia in eo discitur pracepta Dei colere humiliter, adimplere perfecte ; quia in eo cognoscitur quid fhcere, quid vitare, quid am-plecti, quid fugere, quid desiderare, quid horrere debeamus.

Dimissa nunc vita activa, tanquam ad praesens institutum non spectante, ad vitam contemplativam perfecte describendam acce-damus; et quia diversi vel prsevie vel simultanee actus ad eam concurrunt, aut tanquam ad eam dispositivi, ant tanquam ejus constitutivi, propterea in articulo prsesenti de actibus constitutivis disseritur, in articulo sequenti de dispositivis agetur.

Divus Thomas, 2.2,Q.180, Art.3,concludit, quod« quamvis unico contemplationis actu vita contemplativa perficiatur, variis tamen animi operibus :i,d eam homines ascendunt, ut auditione, lectione, oratione, meditatione, consideratione, cogitatione. » Quod probat supposita differentia qua; inter hominem et angelum versatur, quod angelus simplici approhensipne veritatem intuetur, homo autem quodam processu ex multis pertingit ad intuitum simplids verita-tis; ex quo principle sic concludit:«Vita contemplativa unum quidem actum habet, in quo tinaliter perficitur, scilicet contemplationem veritatis, a quo habet unitatem; habet autem mul tos actus, quibus pervenit ad hunc actum finnlem, quorum quidam pertinent ad ac-ceptionem principiorum, ox quibus procedit ad contemplationem veritatis, alii autem pertinent ad deductionem principiorum in ve-

ritatem ejus, cnjus cognitio inquiritiir;ultimus autem completivus actus est ipsa contemplatio veritatis.»

Vita igitur contemplativa proprie consistit in contemplatione Dei, ad quam raovet charitas; et licet essentialiter consistat in intellectu, prineipium tamen habet in affectu, in quantum aliqais ex charitate ad Dei contemplationem excitatur. Unde charitas extrinsece tantum concurrit ad vitam contemplativam, per modum principil excitantis ad contemplationem; sicutet extrinsece tantum ad illam virtutes morales concurrunt, id est dispositive, quatenus vehementiam passionum irapediunt, et exteriorum occupationum tumultus sedant, quibus actus contemplationis (in quo vita contemplativa consistit essentialiter) impeditur; nam per vehementiam passionum abstrahitur intentio aniime ab intelligibilibus ad sensi-bilia, et per tumultus exteriores sic confunditur et occupatur anima, quod exercitiis spirit ualibus vacare non potest.

Licet autem solus contemplationis actus infra describendus vitam contemplativam essentialiter constituat, pradicti tamen actus, a D. Thoma recensiti, praevie, sed intrinsece ad ipsam concurrunt, ut sic Angelicus Doctor, loco citato, ad 4, explicat:« Homo ad cogni-tionem veritatis pertingit dupliciter : uno modo per ea qmc ab alio accipit, et sic quidem,quantum ad ea qu;o homo a Deo accipit, ne-cessaria est oratio, secundum illud Sapient. 7:« Invocavi, etvenit in me spiritus sapientise ;» quantum vero ad ea qua? accipit ab homine, necessarius est auditus secundum quod accipit ex voce loquentis, et lectio secundum quod accipit ex eo quod per scriptu-ram est traditum ; alio modo necessarium est, quod adhibeat proprium studium, et sic requiritur meditatio.» Quod sic amplius sigil-latim declaratur.

Debet ergo qui se ad exercitium vita) contemplative pncparat et accingit, doctos et expertos in hac materia consulere, quos tanquam via) spiritualis duces assumat, quorum ductum sequendo ad finem optatum feliciter perveniet; quibus proinde debet attendere, et auscultando divina ex eorum dictis oracula humiliter suscipere; nec debet sibi ipsi q lasi prudenti fidere, si nolit errare. Posset Deus optimus maximus seipso mentes immediate, si vellet, ad hoc vitse spiritualis exercitium instruere; et aliquando sic instruit, ut expe-rientia teste discimus; videmus namque quod parvulos, mulierculas

et rusticos, penitus ign aros de coelestibus arcanis, tam clare illumi-nat, quod doctissimos quosque in eorum intelligentia superent: sed hsec via sic subito honestandi pauperem est superaaturalis et extra-ordinaria, unde et rara. Via igitur ordinaria perveniendi ad vitam contemplativam, est per disciplinara et magistri spiritualis instru-ctiouem, quam nos ut plurimum sequi vult et praecipit Deus, ut apparet in Apostolo Paulo recenter cenverso, qui cum Domino sibi misericorditer apparenti dixisset:« Domine, quid me vis facere? »et Domiuus posset ilium immediate turn mysteria fidei, turn docu-menta vitae spiritualis instruere, sicut ilium immediate mirabiliter converterat, respondit tamen sciscitanti:« Ingredere civitatem, et ibi dicetur til)i quid te oporteat facerc. »Vult enim benignus Domiuus, quod sicut administratie regiminis temporalis fit per principes sajculares ipsiusmct Dei ministros, sic administratio regiminis spiritualis animarum fiat per prapositos Ecclesia3 et dircctoros spirituales ipsius Dei vicarios. Si dispensat aliquando, ut se supre-mum Dominum, et talis ordinis conditorem demonstret, hoc tantum in casu necessitatis, raroet extraordinarie contingit : ordinarie siquidem humanse societati congruit luuc mutua doctrinse ac disci-plina; correspondentia. Necesse est igitur quod qui ad vitam contemplativam properat, magi strum et directorem consulat de via, et ab eo quasi discipulusaudiat etdiscat, qua via et qualiter proce-dendum est. Juxta ha3c ait Apostolus, ad Kom. Cap, 10. «Quomodo ergo invocabuM in quem non crediderunt? Aut quomodo credent ei, quem non audierunt ? Quomodo autem audient sine pradicante ? Quomodo vero praedicabunt, nisi mittantur ? Sicut scriptum est: Quam speciosi pedes evangelizantis pacem, evangelizantium bona ! »

Debet ctiam pios et .doctos legere libros, turn ut materiam me-ditationis in eis accipiat, ad hunc enim flnem plurimi script! sunt, qui digestam per singulos hebdomads dies materiam miro tradunt ordine, de quo supra dictum est prima parte, turn ut dubia vita) spiritualis in eis addiscat, cum enim a viris doctissimis et expertis ut plurimum interna) conversationis sint conscripti, legentibus pericula passim occurrentia manifestant, modum proce-dendi tradunt, et documenta in modo procedendi servanda declarant, qua in re mirabiles suntlibri S. M. N. Theresise ot B. P. N. Joannis

a Cruce, ut lectores pii bono suo spiritual! percipiunt, non sic'autera totaliter libris fideudum est, quin patris et directoris spiritualis consultatione ac consilio opus sit, posset enim fieri quod ex malo librorum intellectu periculum erroris immineret; turn denique ut ex hujusmodi librorum lectioue spiritus ad interiora coliigatnr, ad contemplanda qiue legit. Propria loquor experientia de libris B. P. N. Joannis a Grace, et fateor quod plusquam duodecies integros per-legi, et si^pius hinc inde tractatus mihi magis arridentes, quales sunt noctis obscursc animae, ac viv;c flammju amoris; et aliquando (qnod ad meara confusionem de tam levi profectu percepto, et ad aliornm instructionem dico), maxime dum eram in Perside externis liber occupationibus, sic spiritus colligebatur, quod attentus Deo nee apertum librum legere, sed tantum intueri poteram lioris in te-gris sic perseverando; et alias legendo ssepe coactus eram sistere per aliqnod spatium, donec spiritus tali lectione collectus rediret. Hunc collectionis intimte fructum plures alii in Ms libris percepe-runt, ut ab ipsismet didici, quamvis non defuerint censores aliqui nimium rigidi, sed inimici crucis ac maxima? mortificationis in eis commendatpe, qui eos reprobaverint.

Debet insuper orare seu a Deo postulare, ut sibi donum contem-plationis communicet-Juxtaconsilium S.Jacobiqui Cap. 1, ait: «Si quis autem vestrum indiget sapientia, postulet a Deo qui dat omnibus affluenter, et non improperat, et dabitur ei;» quia ut subjungit, « omne datum optimum et omne donum perfectum de-sursumestjdescendens a Patre luminum ; apudquem non est transmutatie nee vicissitudinis obumbratio.» Et ipse Ghristus Dominus docet nos orare in omni nostra necessitate, demonstrans orationem liumilem, devotam ac perseverantem fore semper efricacem,dicens: « Petite, et accipietis; quajrite, et invenietis; pulsate, et aperietur vobis.» Quod quasi solemni contirmat juramento, vel affirmatione repetita dicens : «Amen, amen dico vobis, quicquid orantes petitis, credite quia accipietis, et fiet vobis.» Et ipsa constat experientia, quod medio ferventis orationis facillime obtinemus a Domino, quod propria diligentia et industria multo tempore non posset acquiri. Imo ipsamet oratio est quoddam medium ad contempla-tionem conducens, quia, dum animam ad Deum exorandum colligit, ad eumdem contemplandum disponit.

Debet deinde ad exercitium contemplationis accedens cogitare : cogitatio namque secundum Richardum de sancto Victore pertinet ad multovum inspectionem, ex quibus aliquis colligere intendit unam simplicem veritatem; unde sub cogitatione coraprehendi pos-sunt et perceptiones sensuum ad cognoscendos aliquos effectus, et imaginationes, et discursus rationis particularis (quse dicitur cogi-tativa in homine, et in aliis anirnalibus iiestimativa) circa diversa signa, vel qusecumque perducentia in cognitionem veritatis intentie ; necessaiium quippe est uti sensibus, tuin externis turn internis, in ordine ad contemplationem, qniacommuni dicitur axio-mate, quod nihil est in intellectu quin prius fuerit in sensu. Post-quam igitur sensuum exteriorum beneficio collecta fuerit materia meditationis, videndo scilicet velmirum ordinem universi, pulchri-tudinem ejus, varies effectus et rerum vicissitudines, vel pias ali-quas imagines devotionem inspirantes, legendo devotos piarum meditationum tractatus, aut li H'os coelestium veritatum indices, audiendo sacras conciones, spirituales exliortationes, et salutaria colloquia; postquam fuerit priorum sensuum interiorum, videlicet sensus communis et imaginationis operatione disposita et prapa-rata, tunc cogitativa, quse, propter conjunctionem cum intellectu, habet species sensatas ad invicem conferre quasi ratio particularis, de piis illis cogitat objectis, et ulterius examinanda profert intel-lectui, qui velut tabula rasa nihil in se videt nisi fuerit a sensibus emendicatum.

Debet per intellectum recepta jam objecta considerare: quia secundum Philosophiim, 3, de Anima «consideratie est qiuevis in-tellectus operatie. » Possumus igitur per consideraiionem duas priores mentis operationes intelligere, primam scilicet apprehen-sionem terminorum, et compositionem ac divisionem, seu aflinna-tionem et negationem cum judicio de subjectis et attributis : de quibus omnibus,prima parte,tractatu primo, dum ageretur de ora-tione mentali, fusius dictum est; propterea tantum leviter hic attin-guntur, aut potius solum indicantur.

Debet tandem meditari in lege Domini die ac nocte, sive de tali-bus objectis discurrendo ad divinum contemplationis objectum properare : meditatie quippe pertinet ad processum rationis ex principiis aliquibus pertingentibus ad veritatis alicuj us contempla-

tionem. Primo igitur, intellectus proposita sibi per sensus objecta percipit; secundo, de illis affimat aliquid aut negat, sive componit attributum subjecto vel ab eo dividit; tertio, ex illis velut prin-cipiis ad divinas veritates inquirendas discursu spirituali procedit. Quamvis enim, ut ait Apostolus ad Rom. 1,« quod notum est Dei manifestum sit in illis (creaturis rationalibus), Deus enim illis ma-nifestavit; invisibilia enim ipsius a creatura mundi, per ea qua; facta sunt, intellecta conspiciuntur, sempiterna quoque ejus virtus et divinitas, ita ut sint inexcusabiles, quia cum cognovissent Deum, non sicut Deum glorificaverunt, aut gratias egerunt,scd evanuerunt in cogitationibus suis, et obscuratum est insipiens cor eorum, di-centes enim se esse sapientes stulti facti sunt,» non sic tarnen Deus omnino spiritualis ac penitus nostris sensibus invisibilis, in creaturis materialibus, quas solas per sensus percipimus, manifeste relucet, quod statim absque ullo discursu videatur in illis; imo discursu opus est ad ejus cognitionem, quamvis admodum facili et cuilibet possibili, non tantum ut de eo sciatur quid sit, verum etiam ut sciatur quod sit: nam ut docet D. Thomas, 1 P. Q. 2, Art. 1,« non est per se notum quoad nos Deum esse, el multo minus quid sit; est tarnen facillime deraonstrabile quod sit, et ex parte quid sit.» Ad ejus autem cognitionem acquirendam, procedimus a creaturis nobis apparentibus et notis, tanquam ab effectibus ejus, ad ipsum tanquam ad primam et universalissimam earum causam ac immotnm principium ; et quamvis ex qualibet creatura Creator ipse demonstretur existere, cum effectus productus supponat actionem causae producentis, et hajc supponat causam esse, operari namque sequitur esse ut communiter dicitur (quod amplius discursu sequenti examinabimus), non tamen ex qualibet creatura statim per se primo ac directe divinam perfectionem colligimus, sed tantum ex creaturarum varietate, ut sacra docet Scriptura : cum enim principio naturali communiter noto certum sit, neminem dare quod non habet, et unumquodque principium operari secundum quod est actu, et alias in creaturarum collectione ac mira varietate tot perfectiones resplendeant, necesse est sic eas divisas ac limitatas in unum colligere, ac simul collectas earum Authori se-clusis imperfectionibus, vel formaliter, vel saltem virtualiter in eminentissimo quodam esse conferre, ut alibi magis expenditur. In

ipsaraet inquisitione prsedictarum veritatum excitatnr amor erga ipsum Deum, juxta Psalmistam dicentem :« Concaluit cor meum intra me, et in meditatione mea exardescet ignis. » Quod si in inquisitione suaviter excitatur amor, in ejus inventione vehementis-sime ac suavissime suecenditur et infiammatur.

Inventa jam veritate, quam prsedictis actibus ac discursu qu;G-rebat, anima quicscit, et Deo per contemplationera adhseret; con-templatio enim est terminus inquisitionis, ac simplex intuitus divinre veritatis, de qua nihil arnplius in praesenti dicendum occur-rit, cum brevi sit nobis articulo speciali de ea disserendum.

Prsescriptus procedcndi modus et perveniendi ad terminum con-templationis est liominibus ordinarius, quia veritates pure spiri-tualcs attingunt per species a pliantasmatibus abstractas, quae quia limitatse, seorsum snbjectumab attribute, principium a conclusioue repraesentant; unde distinctis actibus seorsum cognoscuntur, sicut et objecta illis reprrcsentata, quod non contingit in angelis, qui juxta sine natur;c conditionem species universaliores exigunt, quae simul multa licet per modum unius repraesentant, ac proinde in illis angeli subjectum et attributa, principium et conclusiones unico actu contemplantur, dum homines multiplicatis actibus dis-currentes ad terminum contemplationis paulatim accedunt. Ali-quando tamen Deus extraordinaria via, facile ac brcviter aliquibus amicis suis contemplationem mysteriorum supernaturalium con-cedit.

Quia, ut dictum est, vita contemplativa principaliter et essentia-liter in actu contemplationis consistit, qui est perfectissimus inter omnes actus mentis, ideo ad ejus exercitium, maxime continuatum, aliquae requiruntur in subjecto dispositiones, turn prseviae ad ejus introductionem, turn simultane» ad ejus conservationem; in omui

siquidem ordine, tam naturte quam gratise, verificatur quod ad in-troductionem et conservationem fornue perfecta? requiruntur aliae prasvise et simultanesc, qua3 in eodem ordine, sed imperfectiores, sunt illius dispositiones.

Prima igitur dispositie ad vitam conteraplativam est cognitio saltern confusa et generalis ipsius; unde qui earn aggreditur, debet ejus naturam, proprietates, et effectus mirabiles aliquo inodopnc-cognoscere, tum ut absolute velit, quia nihil volitum quinpncco-gnitum, tum ut media ad ejus assecutioncm proportionata possit assumere, finis enim intentus est regula mediorum, tum quia cognita ejus excellentia, necessitate ac multiplici utilitate, diffi-cultates quamplurimas in ejus inqaisitione passim occurrentes fortiter aggredietur, et gloriose superal)it; natura quippe nostra, in primo parente corrupta, et ad bonum sensibile suo pondere dedi-nans, virtutis austeritate deterretur, vitce contcmplativ® difRcul-tates borret, recessum ipsius refugit, nisi multiplicatis rationibus convincatur, et ex pradicta cognitione, scilicet lionestatis, necessitatis, utilitatis, imo et summas delectationisqusc invitee contem-plativa? reperiuntur exercitio, ad ejus amorem, desiderium, et inquisitionem animetur. Hauc dispositionem affert Cassianus, Col-latione 1, Cap. 2, dicens:« Omnes artes ac disciplinse scopum quem-dam et finem proprium habent, ad quem respiciens uniuscujusque artis industrius appetitor cunctos labores, et pericula dispendiaque universa aequanimiter libenterque sustentat- Nam et agricola nunc torridos solis radios, nunc pruinas et glaciem non declinans, ter-ram infatigabiliter scindit, et indomitas agri glebas frequenti vomere subigit, dum scopum servat, ut eam cunctis expurgatam, universisque graminibus absolutam in modum solubilis arena; exeroendo comminuat, finem, id est, perceptionem copiosarum frugum et exuberantium segetum, non alias adepturum se esse operis ac sudoris sui ratione confidens, quo vel ipse deinceps vitam securus exigere, vel suam possit amplificare substantiam, referta etiam frugibus horrea libenter exliaurit, easque putribus sulcis instanti labore commendat, preesentem diminutionem futurarum messium contemplatione non sentiens. llli etiam qui negotiatio-num solent exercere commercia, non incertos pelagi timent casus, non ulla discrimina perhorrescunt, dum ad finem qusestus spe

pretii provocantur. Nee non etiam hi qui militia' mundialis ambi-tionc inflammantur, dum prospiciunt honorum ac potentise fhiem, peregrinationum exitia ac pericula non sentiunt, nec prscsentibus gerumnis bellisque franguntur,dum propositum sibi dignitatis finem cupiunt obtinere. Habet ergo et nostra professio scopura proprium ac finem suum, pro quo labores cunctos non solum infatigabiliter, verum etiam gratanter impendimus.» Et Cap. 8, ait: « Hie ergo nobis principalis debet esse conatus, hsec immobilis destinatio cordis jugiter affectanda, ut divinis rebus ac Deo mens semper inhsereat, quicquid ab hac diversum est, quamvis magnum, secundum tamen aut etiam infimum, sen certe noxium judicandum est; dicens cnira Domiuus: sollicita es et turbaris circa plurima, paucis vero opus est, aut etiam uno, summum bonum non in actuali, quamvis lau-dabili opere et multis fructibus abundanti, sed in sua contempla-tione qiuc vere simplex et una est collocavit. »

Secunda dispositie est animus fortis et constans. In hac quippe vita pure spirituali muite tentationes occurruut, mul tie difficul-tates succedunt, multa pericula formidantur, multi labores tole-rantur. Cum enim htcc via sit admodum secura, et per eam breviter ad perfectionem accedatur, da'mones deterrere conantur incipientes Christi milites, ut in ea progredi non audeant; si enim Job dixit quod«militia est vita hominis super terram,» multo magis vita monachi contemplativa, quia, ut ait S. Ephrem, in quadam Adhortatione, « bellum militum breve, sed monachi pugna, donee migret ad Dominum, semper durat.» Et Cassiauus, Libro 5 de Institutis, Cap. 19, ait:« Atbletas Christi in corpore commoranti nunquam deficit colluctationum palma; sed quanto magis trium-phorum successibuscreverit,tanto ei etiam colluctationum robustior ordo succedit; subjugata etenim carne atque devicta, quanta; ad-versariorum cohortes, quanta hostium agmina adversum vietorem militem Christi triumphis ejus instigata consurgunt! » Scilicet hoc disponit Dominus, ne pacis otio miles Christi lentescens incipiat oblivisci colluctationum suarum gloriosa certamina, ac securitatis inertia dissolutus prsemiorum stipendiis ac triumpho-rum mentis defraudetur.Hanc dispositionem experta S. M. N. Tlie-resia requirit; ssepe namque in suis libris repetit necessarium esse fortem et constautem animum ei qui vitam contemplativam exer-

cet; plus enimlaborat diabolus, ut similem ab incepta via deterreat aut decipiat, et plus gaudet de ejus ruina, quam si mille alios decipiendo perdat; esperientiaqnippe didicit, quod plus detriraenti ab uno perfecte contemplativo patitur, quam ab aliis pluribus or-dinariis, ad ejus enim imitationem quamplures ad virtutera ani-mantur; et vice versa quando unus talis misere cadit, alii timore perculsi viam virtutis et contemplationis derelinquunt, quasi peri-culosam et noxiam. Non solum autem ob praedictas occasiones et causas opus est animo ; verum etiam ad recipiendos in contempla-tione Dei favores; cum enim se vir contemplativus ipsa luce contemplationis miserum iutueatur ac tot tantisque favoribus in-dignum, mirabiliter cruciatur, dum suas culpas et ingratitudinem non pcenis puniri, sed quasi favoribus videt pncmiari, quod maximum est atiim;e nobili et generosic tormentum, et velut carbones in caput suum conjectos hujusmodi favores suscipit : unde tunc opus est animo forti et constanti, ut cum omnimoda resignatione in tali perseveret exercitio; alias vel Deum tam familiariter secum agentem dimitteret, vel ei cum apostolo Pe'tro diceret: « Exi a me, Domine, quia homo peccator sum. »

Tertia dispositio est, quod qui vitam contemplativam aggredi-tur, jam appetitum mortificaverit, et tam partem cognoscitivam omni notitia inutili, quam partem affectivam omni deordinato pur-gaverit affectu; propterea viam illuminativam vita; contemplativa; via purgativa pra)cedere debet. Dicitur enim quod intus existens prohibet extraneum; si ergo potentuc cognoscitivas iuanibus noti-tiis, et speciebus inutilibus terrenarum rerum occupentur, divinse contemplationi vacare non poterunt, quae in solo Deo rebusque ccelestibus sistere debet; si potentiae affectivae deordinato quovis affectu rebus aliis adbaereant, non poterunt Deo soli bono incom-mutabili suaviter inhaerere per contemplationem. Unde oportet quod in via purgativa pnecesserit totalis exclusio cujuscumque notitia; qme non est Dei, vel ad Deum ordinata, et insuper requi-ritur quod facta fuerit omnimoda peccatorum evacuatio, completa vitiorum eradicatio, et perfecta passionum moderatio per rigoro-sam appetitus mortificationem, quae semper debet perdurare, ut statim dicitur.

tanea et concoraitans est, quod vir contemplativus virtutos morales acquisierit, et se earam exercitio semper occupet. Hanc disposi-tionem requirit D. Thomas, 2.2, Q. 180, Art. 2, nbi sic ait:« Essen-tialiter quidem virtutcs morales non pertinent ad vitam contom-plativam, quia finis contemplative; vita; est consideratie veritatis. Ad virtutes autem morales scire quidem quod pertiuet ad conside-rationem veritatis parvam potestatem habet, ut Philosophus dicit, in 2 Ethicorum; unde et ipse, in 10 Ethicorum, virtutes morales dicit pertinere ad felicitatem activam, non autem ad contemplati-vam. Dispositive autem virtutes morales pertinent ad vitam con-templativam. Impeditur enim actus contemplationis, in quo essen-tialiter consistitvitacontemplativa, et per vehementiam passionum, per quam abstrahitnr intentio anim;e ab intelligibilibus ad sensi-bilia, et per tumultus exteriores. Virtutes autem morales impe-diunt vehementiam passionum, et sedant exteriorum occupationum tumultus.»Ubinota quod, licet simul et semelpassionesrefranen-tur, et virtutes acquirantur, imo ilia; per istarum acquisitionem refranentur, dua; tarnen sunt mutationes simul iuvicem connexa;; undo duas in his ponimus dispositiones, secundum se ac ex pro-priis meritis ad vitam contemplativam necessarias: quamvis enim fieri posset quod daretur moderatio passionum absque virtutum acquisitione, vel acquisitio virtutum absque raodêratione passionum, utraque nihilominus ad vitam contemplativam requireretur; moderatio quidem passionum oh rationem adductam D. Tliomte, acquisitio autem virtutum ad hoc ut potenluc apte circa media ad vitam contcmplativam conducentia, et ab ipsis virtutibus inspecta, dispouerentur.Nec ad hanc dispositionem aptam virtutes morales per se infusse sufficiunt; quia licet sint in esse perfectiores, non tamen lequalem habent ad moderandas passiones elficaciam, sicut acqui-sitas per proprios actus, ob continuum actuum contrariorum exer-citium quo fuerunt acquisifce, et simul appetitus circa passionum objecta debite fuit ordinatus.

Quiüta dispositie est continuata mortificatio, et austeritas vitse, tarn in victu quam in vestitu ; unde contemplatio et mortificatio quasi dua3 sunt sorores dilectissinue se mutuo concomitantes, et se invicem adducentes. Experientia namque constat quod vere nullus est contemplativus, qui rigidam non colat mortificationem; nec

iillus rigidam colit mortificationem, qui se conteraplationi exer-cendse dispositum non sentiat. Cujus ratio est, quia pars superior non est sui perfecte compos, ac divinis mysteriis contemplandis libera, nisi partem inferiorem sibi perfecte subjectam liabeat, et hoe media appetituum ejus mortificatione; alias namquepars inferior superiori rebellis effecta per inordinatum appetitum circa sen-sibilia sibi proportionata, superiorem quoque de intelligibilibus ad sensibilia efficacitertraliet. Decipiuntur (pace ipsorum dixerim), decipiuntur, inquam, qui se perfecte cpntemplativos, aut in virtute perfectos absque mortificatione evadere se posse credunt; solo namque mortificationis exercitio pars inferior componifcur, et supe-, riori subjugatur. Hoc experiuntur viri religiosi, hoe docent sancti Patres et verbo et exemplo, quod nisi mortificatie continuetur, ap-petitus inördinati denuo reviviscent; non euim mortui, sed tantum mortificati quiescunt; pullulabunt iterum, et vehementius excita-buntur, si mortificatio cesset. Sicut sancti Patres eremita; usque ad finem et contemplationi et sanctitati per continuatam mortificationem addicti feliciter perseveraverunt, sic aliqui do perfecto statu contemplationis et sanctitatis per mortificationis interrup-tionem misere ceciderunt, quod multiplici posset exemplo con-firmari.

Sexta dispositie est silentium et recessus; difficile namque potest anima seipsam interius colligere, si se turbis hominum miscens, negotiis sa;ciilaribus se implicet: ad contemplationem autem interna collectie mentis necessario requiritur, ut sic ab omnibus aliis libera soli Deo contemplando vacet in recessu, et in silentio pacifica maneat, nam qui de omnibus tacet, in omnibus pacem habet. Hanc dispositionem essepenitus necessariam, et exemplo Christi Domini, et autlioritate sacra; Spiriturse, et ratione, et experientia probatur. Exemplo quidem Christi, quia sicpe in Evangelio legitur, quod dum vellet orare ac cadestia contemplari, nunc in doserta loca recedebat, nunc montium cacumina conscendebat, nunc intem-pesta; noctis tempus captabat, nunc turbas sequentes dimittebat: si Christus Dominus, simul comprehensor et viator, qui scientia bcata continue Deiim intuebatur, ad ipsum per scientiam inditam vel etiam acquisitam contemplandum, quaerebat recessum,et silen-tium observabat, quid purus homo facere debeat, qui per fidem

peregrinatur a, Domino ? Et certe Christus Domimis non ex necessitate, sed ad exemplum et instructionem nostram ita faciebat. Authoritate vero sacne Scripturse probatur, quia docens etinstrnens Apostolus viros Deo cousecratos, et vita? contemplative destinatos, ait^Nemo militans Deo implicat senegotiis ssecularibus.» Ratione etiam jam indicata probatur, quia non potest esse saltem perfectus mentis recessus contemplationi necessarius, si non adsit recessus corporis, non cnim potest anima Deo simul interius, et aliis oxte-rius vacare, saltem perfecte; communi namque dicitur axiomate, quod pluribus intentus minor est ad singula sensus. Tandem expe-rientia probatur : videmus enim quod sancti illi anachoretse sen antiqui monachi, qui se vitaj contemplativac dedicaverant, eremos cum maximo silentio incolebant; et religiosi ordines, qui pro fine prineipali ac primario contemplationem amplcctuntur, maxime recessum et silentium custodiunt. Sed tamen notandum quod, quamvis doctrina tradita sit verissima, contingit tamen aliquando quod, relicta solitudine ac soluto silentio ex obedientia; praccepto, in mediis operum charitatis tumultibus perfecta contemplatie ac-quiratur, ut docet S. M. N. Theresia,Cap. 10, suarum Pundationum et graviter probat; et merito, in prsemium fidolis obedientia;, sup-pletDominus, in ordine ad contemplationem, quod in talibus exer-citiis ex defectu silentii ac recessus deesse poterat. Sed quia, de hoc iterum inferius agendo, dictam S. M. N, authoritatem expende-mus, idoo dimittimus in prasenti, ne siepius eadem repetamus, et diutius imraoremur quam volumus.

Suppositis his dispositionibus, ad facile ac breviter acquirendam contemplationem, opus est ut qui ad earn aspirat, studio compa-randie praesentite Dei sedulo vacet, et incipiens hoc studium Deum prtesentem ubique, sibique unitum intimc mentali consideratione proponat, absque aliis individualibus circumstantiis, qiuc magis occupare et nocero capiti quam prodesse possent. Deinde, quibus-dam adhibitis exterioribus signis, ad hujusmodi considerationem in die ssepius habendam sese excitet, et multiplicatis juxta sensum percepta; devotionis aspirationibusacjaculatoriis^orationibus Domi-num prsesentem mentaliter salutet et amplectatur. Sic tandem, multiplicatis actibus tam perfectum hujus divinae prasentiaj con-sequetur exercilium, quod continue in eo versabitur, in quo sita

est Dei contemplatio.- In nostra sacra religione, ubi et prassentise Dei, et orationis mentalis, ac divina; contemplationis cura specialis habetur, hoc religiosi diligentes experiuntur ; plurimos novi qui tali exercitio prsesenti® Dei tarn perfcctam mentis collectionem, et tam firmam ipsimet adlioesionem comparaverant, quod etiam exte-terius occupati de Deo semper cogitarent.

Contemplatio quidcm, generaliter et in lata quadam significatione sumpta,simplicem importat cujuscumque veritatis considerationem: propter quod Eichardus de S. Victore, Libro I de Contemplatione Cap. 6, distinguit sex species contemplationum, quarum prima est secundum solam imaginationem, dum attendimus res corporales; secunda autem est in imaginatione secundum rationem, prout scilicet sensibilium ordinem et dispositionem consideramus; tertia est in ratione secundum imaginationem, quando scilicet per in-spectionem rerum visibilium ad invisibilia sublevamur; quarta antem est in ratione secundum rationem, quando scilicet animus intendit invisibilibus qiuo imaginatio non novit; quinta autem est supra rationem, quando ex divina revelatione cognoscimus ea quse humana ratione compreliendi non possunt ; sexta autem est supra rationem et prater rationem, quando scilicet ex divina illumina-tione cognoscimus ea qua? humanse rationi repugnare videntur, sicut ea qiue dicuntur de mysterio Trinitatis. Stricte tamen sumpta contemplatio Christiana, prout in prasenti de ea loquimur, primo et principaliter in simplici divina) veritatis intuitu consistit, et secundario in consideratione divinorum ejus effectuum. Unde Gre-gorius, Lib. 6 Moralium, Cap. 28, dicit « quod in contemplatione principium, quod Deus est, qiucritur ; ex quo scilicet ad ejus effe-ctus tanquara ad conclusiones descenditur.» Sed clarius Bernardus, Libro 5 de Consideratione dicit quod «prima contemplatio est ad-

miratio diviiue majestatis, secunda est judiciorum Dei, tertia est beneficiorum ipsius, quarta est promissorum. »

« Principaliter igitur ad vitam contemplativam pertinet contem-platio divime veritatis, ut docet D. Thomas, 2. 2, Q. 180, Art. 4, quia hujusmodi coutemplatio est finis totius Immanse vita? : unde Augustinus dicit in primo de Trinitate Cap. 8, quod contemplatio Dei promittitur nobis, ut actionum omnium finis, atque sterna perfectio gaudiorum; quae quidem in futura vita erit perfecta, qUando videbimus Deum facie ad faciem, unde et perfecte beatos faciet;nunc autem contemplatio divinae veritatis competit nobis imperfecte, videlicet per speculum et in jenigmate, unde per earn fit nobis qiuedam inchoatio beatitudinis, qiia3 hie incipit ut in futuro continuetur : undo et PMlosophus, in 10 Etliicorum, Cap. 6, in contemplatione optimi intelligibilis ponit ultimam felicitatem hominis. Sed quia per diversos effectns in Dei contemplationem manuducknur, secundum illud ad Rom. 1: Invisibilia enim ipsius per ea qua; facta sunt intellectaconspiciuntur, inde est quod etiam contemplatio divinorum effectuum secundario ad vitam contemplativam pertinet, prout scilicet ex hoc manuducitur homo in Dei cognitio-nem; unde Augustinus dicit, in Libro de Vera Religione, Cap. 29, quod in creaturarum consideratione non vana et peritura curiositas est exercenda, sed gradus ad immortalia et semper permanentia faciendus. »

Dicimus igitur quod vita contemplativa hactenus descripta, et maxime quantum ad id quod essentialiter includit, nempe imme-diatam contemplationem ipsius Dei, quamvis ex ejus effectibus col-lectam, est potior et absolute melior quam sit vita activa, ut fuse probat D. Thomas, 2. 2, Q. 182, Art. 1, cujus rationes hie indicare sufficiat, eas enim inferius expendemus, et aliis adjunctis amplius hoc dictum demonstrabimus. Rationes igitur D. Thonue sunt : Prima, quia vita contemplativa convenit homini secundum illud quod est optimum in ipso, scilicet secundum intellectum, et res-pectu propriorum objectorum scilicet intelligibilium, vita autem activa occupatur circa exteriora. Secunda, quia vita contemplativa potest esse magis continua, licet non quantum ad summum contemplationis gradum. Tertia, quia major est delectatio vit;« contemplativse quam activre. Quarta, quia in vita contemplativa est

homo magis sibi sufficiens, quia paucioribus ad cam indiget. Quinta, quia vita contemplativa magis propter se diligitur, vita autem activa ad aliud ordinatur. Sexta, quia vita contemplativa cousistit in quadam vacatione et quiete. Septima, quia vita contemplativa est secundum divina, vita autem activa secundum hu-mana. Octava, quia vita contemplativa est secundum id quod est magis proprium hominum, scilicet secundum intellectum, in ope-rationibus autem vitte activaj communicant etiam inferiores vires qua; sunt nobis et brutis communes. Nona est, quia vita contemplativa hie incoepta durabit in seternum in beatitudine perseverans, vita autem activa cum prresenti vita terminatur. Decima tandem est, quia vila contemplativa ex sxio genere majoris est meriti quam vita activa, ut ibidem probat. D. Thomas, Art. 2, cujus ratio est, quia vita contemplativa dirigitur charitate prout Doum respicit, vita autem activa dirigitur charitate prout proximum respicit: majoris autem est meriti diligere Deum propter seipsum, quam diligere proximum propter Deum, quia in primo Deus est et obje-ctum et finis diaritatis directe et immediate, in secundo vero Deus est tantum tinis et proximus objectum; et quamvis utraque chari-tas, seu eadem charitas secundum utrumque dilectionis actum di-vinam respiciat bonitatem, hoc tamen fit diversimode, nam per actum dilectionis Dei attingitur divina bonitas formaliter in Deo secundum seipsam per identitatem existens, per actum vero dilectionis proximi attingiturdivina bonitas, sed solummodo participata; nobilius autem est ac proinde ex suo genere majoris est causa meriti divinam bonitatem in seipsa prout in Deo, quam ejus participatio-nem sive ipsamutin aliis participatam attingere. Unde Gregorius, Libro 6Moralium,Cap. 28,ait:«Magna sunt activaj vitse merita,sed contemplative potiora.» Et Homilia 3 in Ezechielem dicit:^Contemplativa major est merito quam activa, quia hsec in usu praseutis temporis laborat, ilia vero sapore intimo venturam jam requiem degustat.» Secundum quid tamen et in casu est magis eligenda vita activa propter necessitatem pracscntis vita?; et potest contingere quod aliquis in operibus vitse activa; plus mereatur quam alius in ope-ribus vita3 contempi ativie, puta si propter abundantiam divini amoris, ut Dei voluntas impleatur propter ipsius gloriam, interdum sustinet a dulcedine divinae contemplationis ad tempus separari,

sicut Apostolus dicebat ad Kom. 9: « Optabara enim ego ipse anathema esse a Christo pro fratribus meis.» Quod exponens Chrysos-tomus in Libro de Compunctione, dicit:«Ita totara mentem ejus demerserat amor Christi, ut etiam hoc quod ei pra creteris omnibus amabilius erat, esse cum Christo, rursus idipsum, quia ita placeret Christo, contemneret. »

Propter hanc universalera doctrinam, D. Thomas et comrauniter ejus discipuli ac alii theologi docent quod religio pure contem-plativa sit simpliciter perfectior religione pure activa. Quod si doceant religionem principaliter et primario contemplativam, se-cundario autem activam actione pertinente ad salutem proximi, esse omnium perfectissimam, hoc idoo est, quia in hac mortali vita naturaliter dari non potest contemplatio semper continuata; undo melius est quod similes actiones contemplationi affines eam conco-mitentur, quam alia; proximo inutiles. Ad cnjus evidentiam, sciendum est quod nulla est religio in Ecclesia, quae non habeat exerci-tium aliquod contemplationis et actionis. Sed aliquaj sunt, qu» pro fine solam habent contemplationem, et aliquam assumunt actionem externam tantum ut medium aliquo modo conducens ad contemplationem. Alia; sunt quae pro fine solam habent actionem, et aliquando contemplationem assumunt ut medium dispo-nens subjectum adtalem actionem debite exercendam. Aliae tandem sunt , qua; pro fine habent tam contemplationem, quam actionem ex plenitudino contemplationis derivatam eique con-nexam, qualis est praedicatio et doctrina eorum quae contempla-tione cognoscuntur, ita ut contemplatio sit finis primarius, et talis actio finis secundarius non impediens primarium, sed quodammodo ipsum fovens : cum enim sit impossibile in hac mortali vita (ubi « corpus quod corrumpitur aggravat animam, et terrena inhabitatio deprimit sensum multa cogitantem ») continuae contemplationi va-care, perfectius est in hujusmodi actione contemplationi connexa se motive charitatis exercere, quam in aliis indifferentibus occupatio-nibus, sicut agriculturse, picturae ac similium,in quibus omnino solitarii se sa3pius exercent.

Dictum est igitur quod religio principaliter et primario contem-plativa, secundario autem activa actione per redundantiam contemplationis ad proximi salutem pertinente, est omnium perfectis-

sima, cum sit perfecta Cluisti Domini et Apostolorum imitatie, qui sunt vit® religiosie perfectissimum exemplar. Christus quippe Dominus,postquam per annos triginta soli vacasset contemplationi, tribus ultimis vitac su® praedicationis ac doctrinse ccelestis actionem ex continua contemplatione derivatam, in totius mundi bonum et salutem exercuit; et tunc nec exercitium contemplationis inter-rupit, nam prater assiduam illam contemplationeni beatificam, quara in Dei visione ab initio sua) conceptionis habuit, legimus in Evangelie quod sajpius in montibus et nocte solus orabat. Apostoli vivente Chrislo Domino contemplationi potius quam actioni vaca-runt; post passionem vero et adventum Spiritus Sancti, veritates fidei, quas ex Christi revelatione et donis Spiritus Sancti percepe-runt, et soli contemplabantur, per prscdicationem et doctrinam toti mundo manifestarunt. Hanc tradit doctrinam D. Thomas, 2. 2, Q. 188, Art. G, concludens:«Sic ergo summum gradum in religionibus tenent, qua) ordinantur ad docendum et praedicandura gt; (intellige juxta ea qua) pnemiserat, quando scilicet pncdicatio et doctrina ex plenitudine contemplationis derivantur); et confirmat authoritate S. Gregorii, Homilia 5 super Ezechielem dicentis quod«de pcrfectis viris post contemplationem redeuntibus dicitur Psalmo 144 : Me-moriam suavitatis tua; eructabunt;» et concludit dicens:« et hoc pra)fL'rtur simplici contemplationi.»

Unde non est mens D. Thomce, ut aliqui male interpretantur, quod si sit aliqua religio, vel ad prsedicandum vel ad docendum, tanquam ad proecisum finem proximum ordinata, ha)c sit perfectior alia pure contemplativa, sibi namque in multis contradiceret; sed tantum vult quod si sit religio ad lia:c ordinata ut reduödantia ex plenitudine contemplationis, et consequenter ordinata primario ad contemplationem, et secundario ad similes actiones ex contemplatione derivatas, luec sit perfectior quam alia pure contemplativa. Quod hsec sit mens D. Thoma), constat tam ex dictis, quam ex instantia quam affert, ait enim:« Sicut majus est illuminare quam lucere solum, ita majus est contemplata aliis tradere quam solum contemplari. » Ecce quomodo Doctor Angelicus non excludit a tali religione, quam summum teneregradum affirmat,finem contemplationis, imo supponit ilium utprimarium et fundamentum actionis hujusmodi; et quando in secundo gradu ponit illas quae ordinau-

tur ad contemplationem, intelligit de pura et sola contemplatione cum admixtione indifFerentium aliarum occupationum; quia, sicut dictum est, non potest in hac mortali vita dari pura contemplatio.

Probatur hsec doctrina duplici ratione ejusdem D. Thoma;. Pri-mam sic loco citato proponit; lt; Hujusmodi religio (scilicet principa-liter et primario contemplativa, secundario autem activa actione ad salutem proximi tendente) est propinquissima perfectioni Epi-scoporum, qui ex plenitudine coutemplatiouis cognitas veritates fidei debent aliis tradere, et his propositis fideles pascere : ergo est omnium aiiarum perfectissima, quia in omnibus wbus fines primorum conjunguntur principiis secundorum, ut Dionysius dicit septimo Capitulo de Divinis Nominibus. Constat autem quod status Episcoporum est primus in Ecclesia, religiosorum autem secundus: unde ilia religio quie magis accedit ad perfectionem Episcoporum est perfectior aliis. » Secunda ratio sic ex doctrina D. Thomse formatur: «Ilia religio est omnium perfectissima, qiuc ordinatur ad perfectissimum finem proprium et immediatum, qui scilicet est potior omnibus aliis, vel quia est majus bonum, vel quia ad plura bona ordinatur : nam, ex una parte, comparatio qme est secundum finem, est absoluta, eo quod finis propter se quteritur ; ex alia vero parte, perfectio specifica religionis desumitur ex tali line, cum sit ejus objectum; constat autem quod finis proprius et immediatus illius religionis, quae principaliter et primario est contemplativa, secundario vero activa actione ad salutem proximi pertinente, est perfectissimus et potior omnibus aliis, turn intensive, cum sit majus bonum, importat enim res divinas, quatenus est principalis et primarius finis contemplationis, tum extensive, cum plura con-tineat bona, nam praiter res divinas importat etiam secundario salutem proximi; religio vero pure contemplativa modo explicate tantum importat primum, et religio pure activa tantum importat secundum ; unde religio principaliter et primario comtemplativa, secundario vero activa actione ad salutem proximi pertinente, est omnium perfectissima; maxime, quia supponitur tantum habere do contemplatione, et forte aiiquid amplius quam ilia quae dicitur pure contemplativa, qme, quamvis non habeat actionem in proximi bonum ordinatam (propter quod non dicitur activa),alias tamen habet conjunctas occupationes, quae non magis conducunt ad contempla-

tionem, imo forte potius avertunt ab ilia, quam actio pnedicta in proximi bonum ordinata.»

Maneat igitur firma propositie nostra, quod vita contemplativa est potior quam activa, et quo aliqua religio plus habet de contem-platione,eo perfectior est; et si posset, in hac mortali vita, pure contemplativa reperiri sine cujusquam actionis mixtione, sine dubio es-set perfectissima, et perfecta coelestis beatitudinis imago, ubi beati perpetua Dei contemplatione ac visione fruuntur; nec aliqualis actio, quae reperitur ibi, talem impedit aut suspendit contempla-tiouem, sicut impedit aut suspendit hie in via, ubi anima non perfecte corpori dominatur ut in patria, sed potius ejus infirmitatibus retardatur, necessitatibus opprimitur, et externis occupationibus, quantumcumque bonis ac meritoriis, ab interna contemplatione dis-trahitur, et ab intelligibilibus ad sensibilia revocatur.

Satis constat ex dictis, quid sit contemplatio, in qua essentialiter vita contemplativa consistit; sed ad majorem tumdictorumhactenus in hoc discursu, turn dicendorum in hoc trautatu et sequentilms evidentiam, opera pretium est naturam ipsius investigare et defi-nitione propria declarare.

Contemplatio, ut sic generaliter sumpta, diversimode quidem quantum ad verba, sed eodem modo quantum ad rem ipsam, a sanctis Patribus definitur. Augustinus, Libro de Spiritu et Anima, Cap. 32, dicit quod « contemplatio est perspicua; veritatis jucunda admiratio.»Bernardus, Libro 2 de Consideratione,Cap. 2, ait ^Contemplatio est verus certusque intuitus animi de quacumque re, sive apprehensio verinon dubia.»Kichardus desancto Victore, Lib. 1 de Contemplatione,Cap. 4,dicit quod«contemplatio est perspicax et liber contuitus animi in res perspiciendas.»Tandem D. Thomas, 2.2₎Q. 180,Art. 3,pra3cisis verbis definitionemcontemplationis adducens

dicitquod«estveritatissimplexintuitus.»Quod si hancdefinitionem contemplationi sanctorum aptare velimus, tunc contemplatio dico-tur divinie veritatis simplex iutuitus. Qusecumque alioc sanctorum Patrum aut Doctorum definitiones de contemplatione proponantur, ad prscdictas debent reduci, velut in idem coincidentes, vel ut ma-jores earum explicationes; sicut,eum S. Maximus,C.20tertise Cen-turisöjdicit contemplationem«esse notitiam uniformem sine partibus, notitiam ttinc in anima genitam, quando totaliter sensum extinxit et cognitionem quam ministeriosensuum acquisierat:» notitia siqui-dem uniformis et sine partibus, idem est penitus ac simplex intui-tus veritatis; reliqua verba tantum apponuntur, ut ostendatur con-templationem esse terminum totius discursus cognoscitivi, quia sensibus incipit,et in intellectu continuatur, donee, veritate reperta, in ejus speculatione per contemplationem intellectus ipse quiescat.

üt exacte definitionem contemplationis a D. Thoma traditam examinemus, nunc breviter repetendum est quod superius fuse de humana cognitione dictum est. Non statim homo ad instar angeli veritates attingit; sed paulatim in earum inquisitione procedit. Primo, per sensus exteriores accipit species individuorum materia-lium accidentibus modificatas, qua; sensim per sensus interiores depuratse proponuntur intnllectui agenti, qui propria virtute et illuminatione species intelligibiles ex eis abstrahit modo superius expresso: species sic abstracta¹ naturam universalem talium individuorum intellectui passibili, in quo recipiuntur, repnesentant; puta naturam hominis ut sic, non hujus vel illius hominis, naturam albedinis ut sic, non hujus vel illius albedinis, ut docetur in libris de Anima. Deinde, intellectus, hujusmodi species inse receptas considerans, naturas simplices ibi repra3sentatas apprehendit; et hsec ejus operatio dicitur prima mentis apprehensio. Conferens autem species prius sigillatim cognitas ad invicem, vel eas compo-nit quasi convenientes, imam de altera aflirmando in concrete, sicut: homo est albus, vel eas dividendo quasi disconvenientes, imam de altera negando, sicut: homo non est albus; et haec intellectus se-cunda operatio dicitur compositio vel divisio, affirmatie vel negatio. Denique, ex praintellectis propositionibus in hac secunda operatione, tanquam ex principiis, plures colligit conclusiones: puta ex hoc quod homo sit albus colligit quod disgregat visum, quod non sit

niger et similia; et ]i;ec tertia iutellectus operatic dicitur illatio sive ratiocinatio; et liic totus discursus iutellectus terminatur. Quod si veritatem prsecedenti discursu repertam attente consideret, luec actio, qiuc est simplex repertse veritatis intuitus, et quiu non amplius est discursiva sed quieta, dicitur contemplatio,qute est ope-ratio mentis perfectissima, et terminus extrinsecus totius prace-dentis discursus.

Ad contemplationem Dei omnes prsedictte^am sensuum quam iutellectus, operationes procedunt ; nee enim priraam etiam Dei apprehensionem sine discursu possumus habere : cum enim via naturali et ordinaria (de qua loquimur in praesenti) nihil sit in in-tellectu quod prins non fuerit in aliquo sensu, ut communiter cou-ceditur, species namque intelligibiles non nobis infunduntur ordi-narie sicut angelis, sed a phantasmatibus abstrahuntur, et res spirituales pure, qualis est Deus actus purissimus, non cadant secundum seipsas directe ac immediate sub quocumque sensu mate-riali tanquam improportionafee, inde est quod iutellectus non potest statim directe ac immediate eas cognoscere, sed ex «-materialibus cognitis debet ad earmn cognitionem per discursum seu illationem procedere, ita ut materialia sint principia cognitionis, in quibus, tanquam in effectibus, aut signis, aut vestigiis, aliquo inodo spiri-tualia relucent. Qiue cognitio illativa spiritualium vel lit peraflir-mationem, vel per negationem,ut infra dicetur.

Totum hunc iutellectus discursum perfecte describit Eichardus a S. Victore, Lib. 1 deContemplatione,C.3, dicens:« Ut autem ea quse de contemplationc dicenda sunt, possimus commodius capere, rectiusque dijudicare, debemus prius quaerere quomodo dilTerat a cognitione vel meditatione. Sciendum itaque,quod unam eamdem-que materiam aliter per cogitationem intuemur, aliter per medita-tionem rimamur, atque aliter per contemplationem miramur. Mul-tum a se invicem liajc tria in modo differuut, quamvis quandoque in materia conveniant: de una siquidem eademque materia aliter cogitatio, aliter meditatio, longeque aliter agit contemplatio. Cogi-tatio per devia quaeque lento pede sine respectu perventionis passim hue illucque vagatur; meditatio per ardua ssepe et aspera ad directionis tinem cum magna animi industria nititur; contemplatio libero volatu, quocumque earn, fert impetus, mira agilitate

circumfertur. Cogitatio serpit; meditatie iucedit, et ut multnra currit; contemplatio autem omnia circiim\'olat, et cum voluerit, se in suramis librat. Cogitatio est sine labore et fructu;in meditatione est labor cum fructu; contemplatio permanet sine labore cum fructu. In cogitatione evagatio, in meditatione investigatio, in contcmpLitione admiratio. Ex imaginatione cogitatio, ex ratione meditatio,ex intelligentia contemplatio. Et licet sajpe circa eamdem rem alius per cogitationem, alius per meditationem, alius per cou-templationem occupetur, quamvis non dispari via, dispari tamen motu feruntur.Cogitatio semper vago motu de imo ad aliud transit; meditatie c^;rca unum aliqnid perseveranter intendit; contemplatio sub uno visionis radio ad innumera se diffundit.»

Cogitatio igitur est improvidus animi respectus ad evagationem pronus; meditatie est providus animi obtutus in veritatis inqui-sitione vehementer occupatus; contemplatio est simplex veritatis intuitus, ut asserit D. Thomas in adducta definitione. Cogitatio prsecedit, post veritatem currens; meditatie subsequitur, veritatem inquirens; contemplatio tandem ultima pone trat et degustat in-ventam. Cogitatio veritatem do louge aspicit; meditatie ad ipsam pervenit; contemplatio illam apprehendit et ejus pulchritudine fruitur.

Ex dictis constat quam apte D. Thomas et accurate contempla-tionem generaliter sumptam deiinierit. Vocat earn simplicem intuitum veritatis : intuitus (scilicet intellectualis, hoe enim sub-intelligitur, nee debuit exprimi in definitione, qua; pnmsis solum-modo verbis, juxta regulas philosophorum,tradi debet, cum satis ex se constet contemplationem veritatis non essG materialem oculorum intuitum, Veritas namque est objectum intellectus non oculorum) significat quamcumque intellectus speculativi operationem; unde ponitur in recto tanquam genus definitienis, conveniens tam con-templationi quam aliis operationibus intellectus enumeratis ; et quia objectum intellectus est veritas, et maxime quantum ad actum contemplationis, ideo in definitione contemplationis debuit in obliquo poni veritas; actus namque potentiarum, utpote respe-ctivi, cum essentialiter dependeant ab objecto, et definitie quid-ditatem rei seu essentiam debeat exprimere, non possunt definiri nisi per ordinem ad objectum, ac proinde per ülud in obliquo signi-

ficatum. Dicitur antem quod ille intuitus est simplex, ad differen-tiam aliorum actuum intellectus; qui, si sunt intuitus simplices, non sunt intuitus veritatis in seipsa perfecta;, utcontingit in prima mentis operatione, in qua nou est perfecta Veritas quasi in cognoscente ; si vero sunt intuitus veritatis, non sunt simplices intuitus, ut contingit tam in secunda quam in tertia mentis operatione, scilicet in compositione ac divisione, et in illatione, in quibus est meditatio; pnedictie namque operationes non sunt simplices actus, sed uuaqiuequc plures actus importat. Sola contemplatio est simples intuitus veritatis perfecta.¹ et cognita; : et sic per banc defini-tionem adajquate sumptam perfectissime declaratur, et ab omnibus aliis actibus intellectus distinguitur.

Convenit autem haⁱc defmitio contemplation! generaliter sum-ptre, scilicet tam philosophorum quam christianorum, tam acqui-sitai quam infusie, tam naturali quam supernaturali, de quibus omnibus infra in boe eodem tractatu sigillatim agetur, earumque discrimina proponentur.

De contemplationis proprietatibus acturi, simul offectus ejus pro ponemus ; sicut enim propria cuj usque operatio et effectus con-naturales naturam ejus absconditam, sic et latentes manifestant proprietates. In adducendis autem effectibus contemplationis in prffiseati generaliter tantum et sobrie loquemur, remittentes ad tertia; partis hujus operis tractatum primum proponere singularem et exactam talium eff'ectuuni enumerationem ac descriptionem, ubi de variis gradibus contemplationis in statu unionis agitur, et cui-libet effectus proprii sigillatim assignantur; unde sufficiet nunc paucos assignare.

Proprium est contemplationi, quod sit diuturna, tam ex parte ob-jecti, quam ex parte subject! simpliciter loquendo. Ex parte quidem

objecti,quia versatur circa incorruptibilia et immobilia; dictum est enim quod principale contemplationis objectum sunt veritates div'mao. Ex parte vero subjecti, quia convenit homini secundum actionem incorruptibilis partis animai, scilicet secundum intelle-ctura, unde post banc mortalem vitam perseverat, imo perficitur. Propterea dicit Gregorius, Homilia 14, in Ezecbielem: «Vitacon-templativa hie incipit, ut in ccclesti patria perficiatur, quia amoris ignis qui hie ardere inchoat, cum ipsum quem amat viderit, in ïimore ipsius amplius ignescit.»Verum tamen est quod contemplatie nou potest din, in suo summo, durare pro statu mortalis vitai, (summum namque contemplationis est, ut indicat Dionysius, Cap. 3 Coi3lestis Hierarchise, quod attingat ad uniformitatem divinee contemplationis), quia prtesentis vitse necessitates et occupationes mentem inquietant, et ab intimo sui secessu ad exteriora revocant; unde, quamvis in tam perfecto actu, saltem ordinarie, vix per ho-ram perseveret, potest tamen in aliis actibus contemplationis diu durare; quia in operibus contemplativai vita) corporaliter non laboramus, ac proinde magis in hujusmodi operibus continue persistere possumus, ut docet Philosophus, Libro 10 Ethicorum, Cap. 7.

Proprium etiam est contemplationi, quod maximam habeat de-lectationem, ut probat D. Thomas, 2. 2,Q. 180, Art. 7. Quae dele-ctatio convenit ei, turn quia est operatic conveniens homini secundum propriam ipsius naturam, quatenus est animal rationale seu intellectuale, connaturalis namque operatic est valde delectabilis; turn ex parte objecti summa dilecti, objectum qui^ipe contemplationis est Deus ipse, summum bonum et summa Veritas, unde sic attingitur per contemplationem quod per concomitantem actum charitatis suaviter diligatur, dilectio autem delectationem habet. Et quantum ad utrumque, scilicet contemplationem et dilectio-nem Dei, talis delectatio omnem delectationem humanam oxcedit, quia delectatio spiritualis potior est quam carnalis.

llirabiles et plurimos habet contemplatie effectus, quos longum esset enumerare ; unde tantum aliqui magis apparentes indicabun-tur.- Loquimur autem de contemplatione generaliter sumpta, scilicet, ut tam naturalem quam supernaturalem comprehendit: nam si de supernaturali tantum esset sermo, facile concederetur quod

omnia bona veniunt in anima pariter cum ilia, ut ait Sapiens; sed loquendo de contemplatione etiam solum natuiali, probatiu indu-ctione.

Primus contemplationis effectus est pax et tranquillitas animai. Cum enim inquietude et perturbatio pacis internse ex rerum mun-danarum tumultibus et ex ssecularibus negotiis maxime proveniat, dum quis in sjccuIo vel dignitates ambit, vel lionoies quseiit, vel divitias variis modis congregat, vel delicias appetit, sequitur quod, omnibus illis in contemplationis exercitie dimissis, maxima super-veniatpax et tranquillitas mentis, quam in hujusmodi contemplationis exercitio plures ethnici philosoplii, solo rationis lumine ducti et experientia confirmati, qusesierunt, qui propterea consortium liominum fugientes soli vivebaut, ut con tempi ationi vaca-rent.

Secundus contemplationis effectus est contemptus temporalium. Qui enim contemplationis suavitate fruitur, mentem ab omnibus temporalibus bonis, tanquam inferioribus et indignis, avertit, maxime,dum eadem contemplatione illustratus advertit ea interiori mentis collectioni totaliter esse incompossibilia, ïïnde legitur de multis pliilosophis, quod spretis omnibus divitiis pauperem vitam ducebant, ne earum sollicitudine tantillum a couiemplalione revo-carentur: hunc vivendi modum secutus est Crates pbilosophus, et multi alii, teste S. Hieronymo, divitias contempserunt; et memo-rabile est factum illius, qui simul omnes suas res et bona pretiosa projecit in mare dicens; « Ego vosmergam, ne mergar a vobis. » Tertius cont^nplationis effectus est desiderium aeternorum. Cum quis enim, vel divinafide instructus, vel etiam solo rationis lumine ductus, in ipso contemplationis exercitio superesse percipit act em a bona, quae bonis in prsemium meritorum post banc mortalem vitam advenient, bis temporalibus despectis, ad seterua bona, tanquam majora et nunquam defectura, jugiter aspirat. Unde legitur de illo philosopbo, qui cum philosophic» contemplationis ductu cogno-visset asternam superesse mortalibus felicitatem, ne diutius ea pri-varetur, seipsum ex alto pracipitem dedit, credens se hac via bre-viter ad illam perventurum. Sed fideles Christiana contemplatione edocti futuram beatitudinem seternam desiderant, prsesentia bona contemnentes, hujus tamen vit» mortalis incolatum patienter et

cum resignatioue ferentes, et clamant cum S. Ignatio: « Quam tellus milü sordet, dum ccelum aspicio! »

Quartus contemplationis effectns est mira laborum et omnium altlictionum luijus vitre tolerantia: qui namque per conterapla-tionem novit hsec omnia brevi fore transitura, et generosi ac fortis i sse animi lia-c patienter tolerare, vix eorum occursu movetur. Sed hunc effectum principaliter liabet contemplatie Christiana, qurc non solum pcrcipit hsoc breviter transitura, sed etiam novit esse media ad seternam beatitudinem consequendam. Unde non tantum patienter tolerare, verum etiam ardenter desiderare suaviter inspirat. Kt ne proponamus eorum exeinpla,quicontemplatione supernaturali ad laborum, afflictioiuim, persecutionum, imo et ipsius mortis cruentffi tolerantiam et desiderium animati fuerunt, qualis fuit U. P. N. Joannes aCruce, qui pro mercede laborum continue pete-bdt a Domino pati et contemni pro ipso, consideremus sanctum Martyrem Boëtium, qui, quamvis supernaturalibus motivis alias principaliter sua3 captivitatis et necis pro Cliristo labores ferret, seipsum tarnen naturalis etiam contemplationis lumine confortabat ad hujusmodi patienter et lauanter perferenda. Unde composuit pro omnium instructione, et fidelium christianorum, et infidelium philosophorum, dum in carcere detineretur, aureum ilium de Con-solatione philosopbiae libellum, ubi naturalibus demonstrat ratio-nibus, conveniens, hoiiorificum et laudabile esse quoscumque labo-ros, quascumque afllictioues, quascumque persecutiones, et quas-cumque passiones propter justitiam tolerare.

Quintus contemplationis effectns est libertas spiritus : cum enim per contemplationem homo super omnia temporalia et caduca su-blimetur, ab eorum subjectiono ac dura captivitate liberatur, sum-mamque ab eis independentiam, imo super ea maximam et abso-lutam adipiscitur superioritatem. Propterea, quidquid accidat, semper immobilis et immutabilis perseverat, quasi in superiori regione constitutus, quo mundi procellaj, tempestates et fulmina non pertingunt. ïantaque est hujusmodi libertas, quod nee ipsis necessitatibus corporis possit turbari; unde vidimus quod viri con-templativi, non solum inter christianos, verum etiam inter ethni-cos, sic per contemplationem necessitatum corporis obliviscebantur, ut vix de eo cogitarent aut curarent.

Sextus contemplationis effectüs est mira suavitas, qua viri con-templalivi perfruuntur, non tantum per contemplationem super-naturalem, qua inebriantur ab ubertate domus Dei et torrente vo-luptatis ejus potantur, sed etiam per contemplationem naturalem, cum mediante ilia super omnia sublimentur, quaj pacem internam suavitatis originem valent turbare.

Septimus contemplationis effectus est perfectus amor Dei, juxta conditionem contemplationis ipsius: si contemplatio fuerit natuia-lis, et amor Dei erit naturalis; sin autem contemplatio fuerit super-naturalis, et amor erit supernaturalis, quia, ut ait August., Libro 3, dePeccat. Merit, et Remiss. Cap. 17, ^ tanto vehementius aliquid volumus etamamus, quanto certius illud cognoscimus esse bonum. et amplius in eo nobis complacemus.» Et certe est impossibile per contemplationem Deum cognoscere, summam ejus bonitatem, sa-pientiam, omnipotentiam, misericordiam, cseterasque ejus perie-tiones speculari, et eum non amare, cum Iiïec omnia sint objectum amoris.

Octavus contemplationis effectus est immobiliter animam Deo per affectum copulare, ad ipsum tanquam ad suum connaturalem locum et centrum elevando, quia, utait Augustinus,Meditationum Cap. 37,« contemplatio cor humanum ad illam regionem abundan-tijc sublevat, ubi Deus cibo veritatis justos in seternum pascit; animam a regione corporum ad regionem spirituum transfert, col-locat enim ipsam in Deo qui est summus omnium spirituum, et supremabeatorum regio spirituum. »

Nonus contemplationis effectus est maximum in anima causare desiderium videndi Deum, ut docet S. Bernardus, de Inter. Domo, Cap. ultimo, asserens quod « anima, vacans rerum ccclestium con-templationi,summodesiderio fertur in Deum, exire decorpore desi-derat, et suspensa in admiratione mirabilium quse infuturavita expectamus, ad ilia vehementer aspirat. »Sequitur enim necessario, quod qui Deum cognoscit et amat, ad ejus visionem, possessionem ac fruitionem vehementi et jugi desiderio anhelet.

Decimus tandem contemplationis effectus est beatitudo, qua? incboaturhic in via, et complebitur in patria. Quamvis varia; fue-rint philosophorum sententiaï de humana beatitudine, melior ta-men prfecipuorum inter eos, et maxime Aristotelis fuit, quod in

supremo actu perfectissimae hominis potcntisc circa prsecipuum ejus objectum,acproiadeia Dei contemplationeconsistebat.Christus Dominus, Joannis 17, ait: « Hsnc est autem vita set erna: ut cogno-scant te, solum Deum verum, et quern misisti Jesum Christum. » Propterea simul in hoc conveniunt sancti Patres et Doctores, quod seterna vita in contemplatione consistit : unde dicit Augustinus, Libro 1 de Vita Contemplativa, Cap. 2, quod « vita quam in alio mundo speramus, vocatur contemplativa, quia ibi Deum videbimus sicuti est; et tunc tota merces concedetur, quia, in possessione ac fruitione sublimis hujus vite contemplativse positi, videbimus Deum in reternum cum summa gloria et absque nausea.»

Possent plures alii contemplationis effectus adduci, etprsesertim omnium acquisitio virtutum ; sed, ut jam dictum est, ad alium re-mittimus locum, ubi suaves contemplationis fructus commodius colligemus.

Ad majorem contemplationis evidentiam, opus est eam dividere, ac multiplicem ejus varietatem adducere, ut sic, propositis ejus differentiis variisque modis, natura ejus in illis contracta melius exprimatur. Communis enim natura per sui divisionem in propria membra perfecte declaratur; propterea inter modos sciendi divisio secundum obtinet locum, medium scilicet inter definitionem et argumentationem: ilia quippe est primus modus sciendi, ista tertius.

Hujus divisionis raentionem facit Albertus Magnus, Libro de Adhserendo Deo, ubi, distinguens iu hsec duo membra contempla-tionem, et differentiam utriusque adducens,sicait;lt; Ammadverten-dum est etiam in hoc differentiam esse inter contemplationem catholicorum fldelium et philosophorum gentilium; quia contem-platio philosophorum est propter perfectionem contemplantis, et ideo sistit in intellectu, et ita finis eorum in hoc est cognitio iutel-lectus; sed contemplatio sanctorum, qus est catholicorum, est propter amorem contemplati, ipsius scilicet Dei, idcirco non sistit in fine ultimo in intellectu per cognitionem, sed transit ad aflectum per amorem. Unde sancti in contemplatione sua habent amorem Dei tanquam principaliter intentum, quia felicius est etiam Do-minum Jesum Christum cognoscere et habere spiritualiter pergra-tiam, quam sine gratia corporaliter vel etiam essentialiter. »

Ut perfecte sciatur quantum hse dua? species aut quasi species conteraplationis inter se differant, notandum est ex D. Thoma, 2. 2, Q. 180, prsesertim Articulo 1, quod, licet vita contemplativa essen-tialiter in operatione intellectus, qme est Dei contemplatio, con-sistat,multipliciter tamen affectus ad earn concurrit, aut concurrere potest. Primo quidem permodum principii moventis ad contemplationem : unde D. Thomas, Quaestione citata, Ai't. 7, dicit quod «vita contemplativa proprie consistit in contemplatione Dei, ad quam movet charitas; et licet essentialiter consistat in intellectu, princi-pium tamen habet in affectu, in quantum aliquis ex charitate ad Dei contemplationem excitatur;» et S. Gregorius, Homilia 14 in Ezechielem, constifcuit vitam contemplativam in charitate Dei, in quantum scilicet aliquis ex dilectione Dei inardescit ad ejus pul-chritüdinem couspicieudaiu. Secundo autem concurrit per modum

finis et termini ipsius contemplationis, quatenus contemplatio snsccpta Dei ad affectum ejus sen dilectionem ordinatur,.quando quis scilicet ideoDenm contemplatur, ut majorem ejus contemplati concipiat amorem, ut constat ex adducta Alberti Magni authoritate; unde affectus per dilectionem est tamprincipium quam finis ipsius contemplationis. Tertio tandem concuvrit per delectationem conco-mitantem, quia unusquisque delectatur, cum adeptusfueritidquod amat; ideo vita contemplativa terminatur ad delectationem, quae est in affectu, ex quo etiam amor intenditur. Propterea Grego-riiis,6 Moralium, Cap. 28, dicit quod 4 contemplativa vita est chari-tatem Dei et proximi tota meute retinere, et soli desiderio condi-toris inhserere. »

Ex his quasi principiis facile concludi potest, in quibus haj duie velut species contemplationis conveniant, et in quibus differaut. Conveniunt igitur utcumque ex parte objecti, quia tam philosophi gentiles quam fideles catliolici in sua contemplatione Denm spe-culantur, non tamen sequaliter : nam fideles catliolici Denm prse-cipue ut objectum principale contemplantur, ac deinde ad ejus opera, effectus et promissa contemplanda descendunt; gentiles au-tem philosophi ad omnia generaliter contemplanda so totos occu-pabant, quamvis aliqui nobiliores inter eos in Dei contemplatione diu versarentur, ut sapientissimus Socrates, qui pro confessione uniiis Dei traditur occisus; divinus Plato, qui multas Christiana} religionis veritates in suis libris expressas habet; Aristoteles, qui in Dei contemplatione beatitudinem hominis collocavit; Pythagoras, qui innostro monto Carmelo a sanctis illis patribus sapien-tiam suam didicisse scribitur. Sod major pars philosophorum gen-tilium, creatas solum veritates contemplaudo, Creatorem ipsum ignoraverunt; quorum vanitas Sapientiae L'J arguitur, dicitur enim : « Vaniautem sunt omnes homines,in quibus non subestscientia Dei, et de his quae videntur bona 11011 potuerunt intelligere eum qui est, neque operibus attendentes agnoverunt quis esset artifex; sed ant ignem, aut spiritum, aut citatum aerem, autgyrum stollarum,aut nimiam aquam, aut solem et lunam rectores orbis terrarum decs putaverunt. Quorum si specie delectati, deos putaverunt, sciant quanto his dominator eorum speciosior est. Speciei enim generator hrec omnia constituit. Aut si virtutem et opera eorum mirati sunt,

intelligant ab illis, quoniam qui hsec fecit, fortior est illis; a magni-tudino enim specie! et creaturae cognoscibiliter poterit creator ho-rum videri. Nee his debet ignosci: si enim tantum potuerunt scire, ut possent sestimare sseculum, quomodo hujus Dominum non faci-lius invenorunt ? Infelices autem sunt, et inter mortuos spes illo-rum est, qui appellaverunt deos opera manunm hominum, aurum et argentum, artis inventionem, et similitudines animalium, aut lapidem inutilem opus manus antiquie. gt;

Conveniunt etiam aliqualiter in medio contemplationis, quia tam philosophi gentiles quam fideles catholici ex consideratione crea-turarum in Dei contemplationem ascendentes pervenerunt; vi-dentes enim miras creaturarum singularium proprietates,et coele-stium ac terrestrium corporum pulchritudinem, et maxime totius universi decorem et ordinem (qua; singula discursu quarto sigilla-tim expendemus), infallibili consequentia Deum esse, ac perfectis-sime creaturarum omnium perfectiones in seipso habere concluse-runt, et eas tanquam originem istarum contemplati sunt. De istis gentilibus philosophis dicitur, ad Romanos 1:« Quod notum est Dei, manifestum est in illis. Deus enim illis manifestavit ;in visibilia enim ipsius, a creatura mundi per ea qua; facta sunt, intellecta conspi-ciuntur, sempiterna quoque ejus virtus et divinitas, ita ut sint inexcusabiles.» In hoc mundi libro sancti quoque legentes et mira Dei opera meditantes, ad ejus contemplationem suaviter assurge-bant, ut legitur de S. Antonio, qui die ac nocte ipsum considerabat. Et vere« coeli enarrant gloriam Dei, et opera manuum ejus annuntiat firmnmentum. »Sed tamen in hoc etiam differunt, quia philosophi gentiles tautum ex creaturis cognitionem Dei colligebant,ac proinde, cum sololumine rationis ducti procederent, difficulter,raro,et cum errorum admistione divinas aliquas veritates inveniebant; fideles autem catholici non tantum ex creaturis, sed etiam ex sacris Scri-pturis per Dei revelationem tales colligunt veritates, et multo plures simpliciter supernaturales, quales sunt mysteriorum san-ctissimse Trinitatis, Incarnationis, Eucharistiae, et imo plures ex illis expressas in sacris Litteris habent, et alias lumine fidei illu-strati ex principiis divinitus revelatis facile, quam plurimum, ac certius deducunt. Et insiiper certissimis sanctorum et prasertim Ohristi Domini exemplis animati et fervidi ad contemplationem

procedunt. Propter adductas rationes,D. Thomas, l.P. Q. 1, Art. 1, probat necessarium fuisse ad humanam salutem, esse doctrinam quamdam secundum revelationem divinam, prater physicas disci-plinas qua) ratione humana investigantur; ait enim ; « Homo ordi-natur ad Deum, sicut ad quemdam finem qui comprehensionem rationis excedit, secundum illud Isa'ia) 64: Oculus non vidit, Deus, absque te, quue prseparasti expectantibus te; (inem autem oportet esse pracognitum hotninibus, qui suas intentiones et actiones debent ordinare in fiuem; undo necessarium fuit homini ad salutem, quod ei nota fierent qusedam per revelationem divinam, quae rationem humanam excedunt. Ad ea etiam qua3 de Deo ratione humana investigari possunt, necessarium fuit hominem instrui revelatione divina, quia Veritas de Deo per rationem iuvestigata a paucis, et per longum tempus, et cum adraistione multorum errorum homini proveniret; a cujus tamen veritatis cognitione dependet tota ho-minis salus, quae in Deo est. Ut igitur salus hominibus et conve-nientius et certius proveniat, necessarium fuit quod de divinis per divinam revelationem instruerentur. Necessarium igitur fuit, prater philosophicas disciplinas, qua? per rationem investigantur, sa-cram doctrinam per revelationem haberi.»

Differunt autenl hse dua3 contemplationis species absolute, turn in principio, turn in fine, turn in aliis annexis. In principio quidem physice movente et applicante, quia contemplatie fidelium catho-licorum incipit a vero puroque divina; bonitatis amore, ad quem augendum ac consummandum etiam terminatur. Contemplatie autem gentilium philosophorum incipiebat a superbia, erant enim de numero eorum de quibus ait Bernardus quod « scire volunt ut sciantur ab hominibus; » hi namque sapientum sibi cum fastu no-men arrogabant, sedvere non sapientes,at insipientes facti sunt,quia stultam fecit Deus sapientiam hujus sseculi, nee eis revelavit Deus mysteria gratia), qua) revelavit parvulis.

Differunt in fine, quia contemplatie fidelium catholicorum non tantum propter seipsam appetitur, sed etiam propter charitatis cseterarumque virtutum excrcitium et augmentum; unde simul est speculativa et practica, essentialiter quidem et formaliter specu-lativa, virtualiter autem et extensive practica, quasi dirigens ad opera virtutum. Sed contemplatio gentilium philosophorum est

tantum speculativa, nee alium ia ejus aqquisitioue fincm habue-runt, quam vanam cuiiositatem, erant enim de numero eorum de quibus ait Bernardus quod «scire volunt ut sciant,» et hsec est vana curiositas; unde non tam vera piaque contemplatio dicenda est, quam inutilis et vana speculatio. Propterea de eis dicit Apostolus, ad Rom. 1:« Sunt inexcusabiles, quia cum cognovissent Deum, non sicut Deum glorificaverunt, aut gratias egerunt, sed evanuerunt in cogitationibus suis, et obscuratum est insipienscor eorum, dicentes enim se esse sapientes, stultifacti sunt; et mntavenmt gloriam in-corruptibilis Dei in similitudinem imaginiscorruptibilishominis.et voiucrum, et quadrupedum, et serpentium ; propter quod tradidit illos Deus in desideria cordis eorum, in immunditiam, ut contu-meliis afficiant corpora sua iu semetipsis, qui commutavenmt veritatem Dei in mendacium, et coluerunt et servierunt creatune potius quam Creatori, qui est benedictus iu ssecula. Amen. Et sicut non probaverunt Deum habere in notitia, tradidit illos Deus in re-probum sensum, ut faciant ea qua} non conveniunt; repletos omni iniquitate, malitia, fornicatione, avaritia, nequitia; plenos invidia, homicidio, contentione, dolo, malignitate ; susurrones, detractores, Deo odibiles, contumeliosos, superbos, elatos, inventores malorum, parentibus non obedientes, insipientes, incomposrtos, sine affectione, absque fccdere, sine misericordia.» Ecce ad quid terminabatur ut plurimum contemplatio gentilium philosophorum.

Differunt in pluribus aliis proedict» du® species contemplatio-nis : nam in fidelibus catholicis contemplatio plures ac mirabiles liabet effectus superius expresses, quos nou habet in gentilibus pliilosophis. Deinde, contemplatio fidelium supponit altissimam lidei divinte cognitionem, et in ea tanquam in solidissima petra fundatur; supponit etiam spem seternse beatitudinis comitem lidei. Unde hijec contemplatio manet in seternum, cum sit qusedam visio-nis Dei participatie, sicut fides est participatie luminis gloria;; propterea est beatitude hie inchoata, in ccelis perficienda. Fideles namque justi sunt cives coelestis Jerusalem, etsi nondum residen-tes, quia, ut ait Apostolus, « non habemus bic permanentem civitatem, sed futuram inquirimus;» sunt concives Sanctorum et domestici Dei, imo filii ejus dilectissimi, clamantes ad eum in contemplatione : « Abba, Pater ! »

Gentiles philosophi, solo iumine rationis illustrati, in sola Dei creatoris seu antlioris natnra) versabantur contemplatione, perfe-ctiones tantum illas in eo contemplantes, qu;e in creaturis, ejus effectibus, sparse relucent; fideles catholici non solum eas perfe-ctiones divinas, verum etiam alias omnino supernaturales, Deum-que ipsum authorem gratise contemplantur, cujus sapientiam, misericordiam, justitiain, et omnipotentiain, cffiterasque ejus per-fectiones clarius in operibus gratise, et in mysterio Incarnationis admirantur.

Debent igltur fideles catholici, et mediis creaturis, liiinuie ratio-nis ducti, Dei Creatoris contemplationem aggredi; nee tamen ibi oportet sistere, sed fidei lumine roborati, ad Dei authoris gratise contemplationem assurgant,juxta consilium Apostoli, 2. Cor. IV., dicentis: « Non contemplantibus nobis quce videntur, sed quas non videntur; qua; enim videntur, temporalia sunt; quae autem non videntur, teterna simt, » ita ut nostra conversatio in coelis sit; quia, ut ait 1). Thomas, 2. 2, Q. 182, A.rt. 2, ad. 3, « quanto homo aniraam suam vel alterius propinquius Deo conjungit, tanto sacrificium est Deo magis acceptum; undo magis acceptum est Deo quod aliquis animam suam et aliorum applicet contempla-tioni, quam action!. »

Nunc, dimissa contemplatione vana gentilinm philosophorum, accedamus ad amplius explicandam veram et piam lidelium catbo-licorum contemplationem, qmc multiplex est, multisque modis solet exerceri.

Quia fideles duplici via, scilicet naturali et supernaturali, ad Dei contemplationem pertingunt, aliquando namque propria pro-cedunt industria, aliquando vero speciali directione ipsius Dei, ideo contemplatio propria christianorara dividitur in acquisitam

et infusam; illa est naturalis, ista supernaturalis; sicut virtus moralis in genere dividitur in acquisitam, qu® proprio studio com-paratur, et est ordinis naturae, et in infusam, quam Deus in nobis sine nobis operatur, ut docet Augustinus, et ex illo D. Thomas, 1. 2, Q. 55, Art. 4 ad 6, sine nobis quidera operantibus, sed tamen nobis ad ejus receptionem cooperantibus,et est ordinis gratise. Etmerito, sicut virtutis moralis datur luec divisio, ut homo, quantum ad partem affectivam, in utroque perficeretur ordine,sic et contem-plationis debet dari, ut similiter in utroque ordine, quantum ad partem cognoscitivam, homo perficeretur.

Hanc contemplationis divisionem indicat D. Thomas in 3. Sen-tentiarum. Dist. 34, Q. 1, Art. 2, dum ait : « Tn his autem, qu;e super rationem simt, perficit lides, qiue est inspectio divinorum in speculo et in amigmate ; connaturalis enim modus est natura humanse, ut Deum non nisi per speculum creaturarum et per fcnigmata similitudinura percipiat : quod autem spiritualia quasi nuda veritate capiantur, supra humanum modum est, et hoe facit donum intellectus. »Yult autem D. Thomas quod, licet contempla-tio acquisita prsesupponat fidem supernaturalem, tanquam certum sui fundamentum, humano tamen et connatural! procedat modo, unde non est supernaturalis; procedit namque ex naturali cogni-tione creaturarum, et ad ipsum Deum pertingit facile, certe, et absque errorum admixtione, ex prsesupposita tamen fidei divinse notitia supernaturali, qiue Deum immediate attingit. Contemplatie autem infusa procedit mode supernaturali, cum habeat pro principio immediate donum Spiritus Sancti, quod dicitur intellectus, aut aliud excellentius; unde spiritualia et Deum ipsum quasi nuda veritate percipii immediate.

Conveuiunt lue dua? contemplationis species aliqualiter, turn in objecto, tum in medio. In objecto quidem, quia contemplationis acquisita3 objectum est Deus ipse ac alia) veritates ad Deum ordinata;, prout tamen in creaturis relucent; quas etiam veritates, sed altiori modo, infusa contemplatie attingit, ut postea dicetur, sicut eumdem actum materialiter potest tam virtus moralis acquisita quam infusa, diverso tamen elicere mode. In medio etiam partim conveniunt, quia tam contemplatio acquisita quam infusa, tum in creaturis, tum in saeris Litteris prsedictas veritates intuetur.

Sed in objecto et in medio etiam plurimum difterunt, quia contemplatie infusa, prater has veritates in creaturis relucentes, plures alias attingit.

Ut differentias in his speciebus contemplation is repertas facile capiamus, notanda sunt quae docet Richardus de S.Victore, Libre 5, Cap. 2, circa tres modes quibus contemplationem contingere dicit. Sic ait:« Hos igitur contemplationis modos experiuntur, qui usque ad summam ejusmodi gratise arcem sublevari merentur. Primus surgit ex industria humana, tertius ex sola gratia divina, medius autem ex utriusque permixtione, humana) videlicet indu-strise et gratite divinoe. In primo gradu, quasi arcam nostro labore fabricamus, quando contemplandi artem nostro studio et industria comparamus. In secundo gradu, area supportantium humeris su-blevatur, et quasi pracedentis nubis vestigia sequitur, cum, industria satagente, et revelationis gratia cooperante et quasi praeeunte, contemplationis radius dilatatur. In tertio gradu, area in sancta sanctorum infertur, et quasi intra velum collocatur, quando con-templantis acumen ad intimum mentis sinum colligitur, et ah exteriorum memoria oblivionis et alienationis velo secluditur. gt; In his tribus modis contemplandi utraqne contemplatio perfecte describitur, et convenientia simul ac differentia inter utramque reperta proponitur. Sub primo modo contemplatio acquisita com-prehenditur, quam industria et exercitatione propria, non tamen sine divina cooperatione et gratia comparamus. Sub aliis duobus comprehensa, contemplatio infusa dividitur in eam quse proficien-tibus in statu via; illuminativse ex sola gratia seu inspiratione divina, cooperanti tamen naturae communicatur; et in eam quae perfectis in statu intima; unionis infunditur, dum agi Spiritu Dei ac divina pati dicuntur. De contemplatione acquisita agimus in prsesenti tractatu, quamvis ad perfectam ejus notitiam aliquid de infusa dicendum occurrat. De contemplatione infusa viae illu-minativae propria, et quae communius communicatur proticientibus, tractatu tertio hujus secundae partis ex professo ac fusius agitur; sed de contemplatione infusa supereminenti, quae, totaliter super-naturalis, dicitur proprie Tbeologia Mystica, et quae solis perfectis, saltem ordinarie, suaviter infunditur, agetur turn tractatu primo, turn tertio partis ultimae hujus operis.

Diffenuit igitur hse duai species contomplationis primo ex parte principii. Nam conteraplatio acquisita naturam ipsam pro prin-cipio immediate, et Deum ut authorem natnrse jtro principle primo cognoscit, quia in ordine naturae continetur; contemplatio autem infusa Deum ut authorem gratise pro suo agnoscit immediato principio, continetur enim in ordine gratia). TJnde prima ilia est in entitate sua naturalis, quamvis ad ejus exercitium auxilia divinse gratia3 actualis requirantur, nam ad bona qucecumque ardua, etiam ordinis naturalis, propter natura nostra corruptee debilitatem ac infirmitatem, necessario gratise robur et auxilium prarequlritur ; secunda vero est in entitate supernaturalis, propterea dicitur infusa, nec ad illam causa secunda concurrit, nisi prius elevata lumine supernaturali, ut statim dicetur.

Differunt secundo ex parte luminis. Nam conteraplatio acquisita per se ex natural! lumine rationis dimanat, licet ad ejus pert'e-ctionem lumen iidei cooperetur, ut dictum est ; contemplatio autem infusa procedit ab aliquo supernaturali lumine, puta intellectus vel saplentise, qua; sunt dona Spiritus Sancti, vel ex alio excellen-tlori, ut Infra dicetur.

Differunt tertio ex parte speclerum intelligibilium. Nam contemplatio acquisita species, in quibus objectum suuiu contemplatur, habet omnino naturales, et in entitate et in modo, propria scilicet Industria a phantasmatibus abstractas, et connaturall usu ad con-templandum applicatas; contemplatio autem Infusa species habet, saltern In modo et quantum ad usum,supernaturales; nam licet con-cedatur quod semper requirantur species In entitate naturales In ordine ad quamcumque contemplationem (quod tamen aliqui negant, asserentes in perfectlsslma contemplatione, qua» perfectis In statu unlonis intinuc concedltur, Deum uniri per modum speclel intel-llglbills virtute cujusdam luminis elevati, non sic tamen evidenter et clare ac in vislone beatiilca virtute luminis gloriae), semper tamen verum est quod hujusmodi species habent quemdam modum supernaturalem, vol quia debite ad intentum tinem contemplationis ordinantur prseexistentes species, vel quia nova) specialiter in-funduntur.

Differunt quarto in modo tendendi, quatenus contemplatio Infusa multo clarius quam conteraplatio acquisita suura lutiietiir obje-

ctiim, ac perfectius attingit; propterea contemplatio acquisita potius specnlatio qualn contemplatio nominatur. Unde S. Bona-ventura, de Septem Itiner. iEtern., Itiner. 3, Distinctione 3, ait: « Quamvis contemplatio et speculatio pro invicem soleant poni,et in hoc sajpe Scriptune sententiae proprietatem obnubilent et involvant, apertius tamen et expressius speculationem dicimus, quando per speculum cernimus; contemplationem vero, quando veritatem sine aliquo involucro umbrarumque velamine in sui puritate videmus ; ex quo apparet quod contemplatio in speculationem sapientiai clariorem aspectumliabet quam speculatio, etgustum sapidiorem.» Constat autom quod contemplatio acquisita divinas veritates non in seipsis, aut in prophis speciebus intuetur, adinstar contompla-tionis infusse, sod eus vel in creaturis aliqualiter relucentes, vel in sacris Scripturis tanquam in speculo material! figuratas specu-latur, ac proinde non tam puras ac nitidas aspicit veritates, at potius obnubilatas, cum tamen eas contemplatio infusa in sua puritate et claritate videat. Quod exemplo diversse contemplationis angelica) et humanse declaratur; nam, tum ratione clarioris lumi-nis immediate vel mediate recepti ab ipso fonto luminis, tum ratione perfectiorum specierum aut imperfectiorum, contemplatio in superioribus angelis est perfectior, et in hominibus inferioribus imperfectior. Uude S. Bonaventura Linconiensem sic loquentem inducit loco citato :«Specula spiritualia pura, clara et plana spiri-tualiter primo recipiunt radios solares sibi incidentes immediate a fonte luminis, et tale dicitur lumen contemplationis; secundarie lumen receptum specula refundunt in eos qui luminis sunt capaces, non tamen secundum claritatem illam qua ipsi recipiunt, sed secundum cujuslibet capacitatem, et hoc dicitur lumen speculatio-uis,quia mediante speculo spirituali recipitur, vel per Scripturam, vel per doctrinam, vel por exempla ab illuminatis speculis proce-dentia : quemadmodum speculum materiale primo a lucido su-scipit radios sibi incidentes, quos reflectit in oculos conspiciente.s, quos oculus tanquam sibi jam mediante speculo proportionates recipit, quos tamen in fonte luminis propter nimiam refulgentiam oculus debilis immediate videre nou potuit, ut patet ad sensum; nec lumen speculare ita efficaciter repraisentat lucidum ocuiis videntis, sicut lumen immediate receptum a lucido. »

Differunt quinto, quia subjectum contemplationis in acquisita vere dicitur agens, in infusa vero potius dicitur divina patiens, quatenus in contemplatione acquisita per proprios actus sibi notos et palpabiles, et cum omnimoda electione ac perfecto dominio veritates inventas considerat; sed in contemplatione infusa sic se habet suaviter ac pacifice, quod etsi vere agat (nam contemplari est vitaliter agere), actus tamen ejus ita sunt delicati, tranquilli ac suavissimi, ut potiug eos recipere quam elicere videatur, et potius jucunde pati ac agi quam agere dicatur, juxta dictum illud Apostoli:« Qui Spiritu Dei aguntur, ii sunt filii Dei. »

Differunt sexto, quia contemplatio acquisita, licet sit simplex divinte veritatis intuitus, sicut et contemplatio infusa, ut supra dictum est, ilia tamen habet quamdam multiplicitatem annexam, ista vero continuam habet uniformitatem. In contemplatione siqui-dem acquisita non sic purus et absolutus est anima; intuitus, quod imaginatio per conversionem ad phantasmata simul operans, intel-lectus contemplantis operationem non scepius distrahat et inquie-tet; sed in contemplatione infusa, maxime perfecta, sic elevata manet anima, sic a sensibilibus abstracta, quod quieta et quodam-modo absorpta parte inferiori, soli Deo intime unita immobiliter adhacreat, et in hac pace velut immutabilis effecta ac deiformis, ad beatorum felicitatem et contemplationis modum accedat. Dicit enim Dionysius, Capite primo Coslestis Hierarchise, quod« luminis, quod Patris instinctu ac nutu effunditur, progressus omnis benigna in nos largitione manans, rursum nos ut vis conjungens excitando replet, atque ad colligentis Patris unitatem deificamque simplici-tatem convertit; nam et ab eodem proficiscuntur, et ad eumdem convertuntur omnia, quemadmodum sacrosancta Scripta tradide-runt.» Hsec de contemplatione infusa ;et de acquisita subdit postea; « Non enim mens nostra ad illam ccelestium hierarchiarum materia; expertem imitationem contemplationemque excitari potest, nisi rerum corporearum sibi notarum prsesidio utatur, tum pulchritu-dinem qua; videatur, speciei ac pulchritudinis occulta; atque recon-dito simulacrum quoddam esse cogitans, tum suaves odores, qui sub sensum cadant, effigies esse ejus suavitatis quae sola ra-tione intelligatur, tum lumina hsec corporea luminis incorporei quod datur simulacrum, tum satietatis ejus, quse sola mentis

contemplatione habetur, sacras disciplinas quae late patent, etc. » Differunt septimo,quod, etsi eosdem effectus ha3 du® species con-templationis producant, et easdera veritates divinas cognoseant, infnsa tarnen conternplatio, tam in modo cognoscendi et penetrandi divina, quam in elTectibus lucis, amoris et suavitatis, est plenior et eminentior quam sit acqnisita. Nam, quantum ad primum, conternplatio iufusa,procedens a done sapientise vel intellectus, expeditius, fortius et suavius procedit quam acquisita,quse vel ab habitu fidei, vel ab alia virtute dimanat; quantum ad secundum, etiam certura est quod contemplatie infusa multo majorem lucem,amorem et sua-vitatem causat quam acquisita. Hanc differentiam assignat Hugo de S. Victore,Homilia 1 in Ecclesiasten, dicens:«Contemplationis autem duo sunt genera: unum, quod et prius est, et incipientium, in creaturarum consideratioue; alterum, quod posterius et perfecto-rum est, in comparatione Creatoris. In Proverbiis, Salomon quasi meditando incessit. Ia Ecclesiaste, ad primum gradum contemplationis ascendit. In Canticis Canticorum, ad supremum se transtulit. In meditatione quasi qutedam lucta est ignorantise cmn scien-tia, et lumen veritatis quodammodo in media caligine erroris emi-cat; velut ignis inligno viridi primo quidem difficile apprehendit, sed cum flatu vebementiori excitatus fuerit, et acrius in subjectam materiam exardescere coeperit, tune magnos quosdam fumosse cali-ginis globos exnrgere, et ipsam adhuc modica; scintillationis flam-mam rarius interlucentem obvolvere videmus, donec tandem, pau-latim crescente iucendio, vapore omni exliausto, et caligine disjecta, splendor serenus appareat. Tunc victrix flamma in omnem crepi-tantis rogi congeriem discurrens libere dominatur, subjectamque materiam circumvolitans, ac molli attactu perstringens, lambendo exurit acpenetrat; nee prins quiescit,quam intima penetrando sue-cendens totum quodammodo traxerit in se quod invenit prater se. Postquam autem incendio ad quod exurendum est, concrematura a sua quodammodo natura totum in ignis similitudinem proprieta-temque transierit, tune omnis fragor decidit, et strepitus sopitnr, atque ilia flammarum spicula a medio sublata tolluntur, sa;-vusque ille et vorax ignis, eunctis sibi subjectis, et amica quadam similitudine concorporatis, in alta se pace silentioque componit; quia jam non invenit, nee diversum aliquid prseter se,

uec adversum contra se. Primum ergo visus est ignis cum flam-ma et fumo, deinde ignis cum flamma sine fumo, postremo ignis purus sine flamma et fumo. Sic nimirum carnale cor quasi ligpum viride, et necdum ab humore carnalis concupiscentiic exsic-catum, si quando aliquam divini timoris seu dilectionis scintillam conceperit, primum quidem, pravis desideriis reluctantibus, passio-num et perturbationum fumus exoritur; deinde, roborata mente, cum flamma amoris et validius ardere, et clarius splendere coepe-rit, mox omnis perturbationum caligo evanescit, etjampura mente animus ad contemplationem veritatis se diffundit. Novissime aid em, postquam assidua veritatis contemplatione cor penetratum fuerit, etad ipsum summa: veritatis fontem medullitus toto animse alï'ectu intraverit, tunc in idipsum dulcedinis quasi totnm ignitum, et in ignem amoris conversum, ab omni strepitu et perturbatione paca-tissimum requiescit. Primum ergo, quia inter pericula tentationum consilium quEeritur, quasi in meditatione fumus cum flamma est. Secundo, quia meate pura cor ad contemplationem veritatis diffuu-ditur, quasi in principio contemplationis flamma sine fumo est. Tertio, quia jam inventa veritate et perfecta cliaritate, nihil ultra id quod unicum est quseritur, in solo amoris igne summa tranquil-litate et felicitate suaviter repausatur. Tunc corde toto in ignem amoris converso, vera Deus omnia in omnibus esse sentitur, cum tamen intima dilectioue suscipitur, ut pneter ilium etiam de semetipso cordi nihil relinquatur. Ut igitur tria hsec propriis vocabulis distinguamus, prima est meditatio, secunda specula-tio (sive contemplatie acquisita), tertia contemplatio (scilicet infusa), a cujus perfectione cum deficiat acquisita, etiam nomine ab ilia distinguitur. In meditatione, mentem, pia devotione succensam, perturbatio passionum carnalium importune exurgens obnubilat. In speculatione, novitas insolita) vision is in admiratio-nem sublevat. In contemplatione, mirte dulcedinis gustus totam in gaudiumet jucunditatem commutat. Igitur in meditatione est sol-licitudo, in speculatione admiratio, in contemplatione dulcedo. »

Multsealiaj possent adduci differentiae inter contemplationem acquisitam et infusam; sed ex dicendis inferius facile colligentur. Undo, cseteris nunc dimissis, ultimam ex S. M. N. Theresia propo-namus. Cap. 18. Vit£e suae et alibi, docet quod per contemplationem

infusam,maxime perfectam, sic Deus illabitur aniime intime collecte vel extra se raptse, quod quando redit ad seipsam, nullatenus dubitare potest, quin fuerit in Deo, et Dens in ipsa; quai Veritas ei sic imprimitur, ut, quamvis multorum annorum decursu siniili contemplatione ac communicatione non frueretur, illius tarnen oblivisci non posset.

DIVIDITUR CONTEMPLATIO, PR^KSERTIM ACQUIS IT A, IN EAM Q'JyR EST PER AFFIRMATIONEM, ET IN EAM Qtl^E EST PER NEGATIONEM.

Hujus divisionis mentionem in contemplatione srope facit mysti-comm doctornm princeps Dionysius, Cap. 1. Theologhe mysticse, sic ait: « Cum oi (scilicet Doo), ut causa3 omnium, ea etiam omnia, quae in natnris dicuntur, tribuenda sint, eademque omnia magis proprie ac verius non tribuenda sint, ut qum omnia multum ac longe superet, nee putanda? sint negationes opposite nomine contra-rise esse affirmationibus, sed ipsa existimanda sit multo prior et antiquior privationibus, cum omni et negation! et affirmationi ante-cellat.» Et, Cap. 7. deDivinis Nominibus, ait:« Ad id quod omnia superat via et ordine, pro virili parte omniumque deiractione, et prsestantia, omniumque causa ascendimus; itaque in omnibus Deus noscitur, et sine omnibus; scientiaque Deus noscitur et ignoratione. »

Ex pncdictis Dionysii verbis D. Thomas, multis suae doclrinEe locis, hunc duplicem contemplationis modum, per affirmationem scilicet etnegationem, statuit, ut 2.2, Q. 8, Art. 7; et in 3. Sent.D. 35, Q. 2, Art. 2, Qusestiunc. 2, ubi sic ait: «Intellectus donum ad spi-ritualia ingreditur, dupliciter. Primo modo per viam remotionis, dum a spiritualibus viam, quae in corporalibus invenitur, removet: in statu ergo viaj, intellectus ingreditur ad spiritualia hoc modo, maxime ad divina, quia in hoc perficitur cognitio humana secun-

dum statum viae, ut intelligamus Deum ab omnibus separatum super omnia esse, ut dicit Dionysius, in Libro de Mystica Theologia, Cap. 4, et 5. Et ad hoc pervenit Moyses, qui, Exodi 19, dicitur in-trasse ad caliginem in qua Deus erat; et propter hoc etiam, quantum ad statum via;, munditia ponitur in sexta beatitudine, quae respondet dono intellectus, qiue pertinet ad depurationem intelle-ctus ab omnibus corporalibus. » Sed distinctius et clarius loquitur, exponens testimonium illud Dionysii de Divinis Nominibus ; ibi namque, Lectione 4, tres distinguit modos, quibus Deum cognosci-mus. « Primus, inquit, modus cognoscendi Deum, est secundum rationem causae et efiectus; cum, inquam, omnia quae in rerum na-tura sunt, tanquam eflectus ipsius Dei consideramus. Secundus modus cognoscendi Deum, quem Dionysius verbis citatis indicavit, est per excessum vel praestantiam, veluti si quis eum dicat esse supersapientcm, supraomuipoteutem, etc. Quo sensu Dionysius C. 1 et 2, de Divinis Nominibus et alibi sa;pe, Dei substantiam super-substantialem et oimii essentia superiorem appellat. Et Boëtius, Libro deTrinitate, dixit Deum nou esse substantiam, sed supersub-stantiam. Tertius et pracipuus modus, est per negationem eorum quae videmus et intelligimus : qua ratione negamus de Deo substantiam, sapientiam, caeteraque omnia; eo, inquam, modo, quo in creaturis ea esse intelligimus, et pro hoc statu concipimus; non enim ea ratione in Deo reperiuntur. Hunc modum cognoscendi Deumtradit idem D. Dionysius variis in locis, de quibus infra, ac illo C. 7, de Divinis Nominibus, dum inqurt;omnium detractione; et deinde cum ait: sine omnibus; ac demum : ipsa ignoratione Deum cognosci, ac si diceret, nos de Deo potius coguoscere quid non'sit, quam quid sit. »

Dionysium, velut Theologia; mysticae principem,secutitum sancti Patres, tum doctores mystici et scholastici, hunc duplicem contem-plationis modum, per ailirmationem scilicet seu positionem, et per negationem seu remotionem adducunt. Unde S. Damascenus, Libro 1 deFide.Capite quarto,sic ait: «In Deo autem impossibile est quidnam essentia sua, ac natura ipse sit, dicere; aptiusque est ex omnium rerum sublatione atque inficiatione operatiohem habere, neque enim eorum quae sunt quidquam est: quod quidem non ita accipiendum est, quasi non sit, sed quia supra omnia quae sunt ipse

sit, atque adeo supra ipsum esse. Sunt porro nonnulla, qusB tametsi per affiimationem de Deodicantur, prtEcellcntis tamen nogationis vim habet: verbi gratia, oum de Deo verba facientes, tenebrarum vocem usurparaus, nou caliginem nobis animo proponimus, sed quod lux non sit, vero lumine sublimior. Hie igitur modus Deum co-gnoscendi negat omnia quse de Deo diximus, non propter imperfe-etionem, sed quia ipse omnia ilia superiori quadam ratione ante-cellat. »

Divus Cyprianus hujus divisionis meminit in Prologo de Cardin. Oper.Christi, dicens:« Affirmatie quippe de Dei essentia in promptu haberi non potest, neque enim diffinibilis est Divinitas ; sed verius sinceriusqae remotio indicat, negando quid non sit, quam asserendo quid sit: quoniam quidquid sensui subjacet, illud esse non potest, quod omnom superat intellectum. »

Similiter S. Augustinus, Libro 5 de Trinitate, C. 1, affirmationem negationi conjungens, ita de Deo loquitur:« Intelligamus Deum, si possumus, sine qualitate bonnm, sine quantitate magnum, sine in-telligentia creatorem, sine situ prasentem, sine liabitu omnia con-tinentem, sine loco ubique totum, sine tempore sempiteruum, sine ulla mutatione sui mutabilia omnia facientem. »

Tandem S. Bonaventura utroque modo contemplationis, sivepra;-dicta duplici via, sic deDci perfectionibus loquitur,in Libro de Parvo Bono, Parte 3:« Nota quod aspectus veritatis debet esse erectus ad incomprehensibilia; et licec sunt mysteria summae ïrinitatis, ad quse erigimur contemplando ea, et hoc dupliciter, vel per positio-nem (sive affirmationem), vel per ablationem (sive negationem). Primum ponit Augustinus, secundum Dionysius. Per positionem primo intelligimus in divinis esse quaedam ut communia, qusedam ut propria, qusedam ut appropriata, qusedam ut media inter base et ilia. Intellige ergo et contemplare, si potes, circa Deum communia, et vide quoniam Deus est essentia prima, natura perfecta, vita beata; qua) necessariam habent consequentiam. Iterum intende et vide, si potes, quoniam Deus est scternitas prasens, simplicitas replens, stabilitas movens; quse similiter consequentiam habent et connexionem naturalcm. Postremo attende et vide, quoniam Deus est lux inaccessibilis, mens invariabilis, pax incomprehensibilis ; quse non tantum essentia) unitatem, sed etiam includunt perfectis-

siraara Trinitatem, quae sunt propria divinarum personarum. Deinde in divinis sunt appropriata secundum triplicem differentiam. Prima appropriata sunt, unitas, Veritas, bonitasquot;: attribuitur unitas Patri, quia origo; Veritas Filio, quia imago; bonitas Spiritui Sancto, quia connexio. Secunda appropriata sunt, potestas, sapientia, et voluntas : attribuitur potestas Patri, quia est principium; sapientia Filio, quia est verbum ; voluntas Spiritui Sancto, quia est donum. Tertia appropriata sunt, altitudo, pulcliritudo, et dulcedo, etc. Hpec est igitur erectio per viam affirmatlonis. Sed alia est eminentior perviam negationis, quoniam, utdicit Dionysius, affirmationes in-compacte sunt, negationes vero,licet videantur njbil dicere, plus tamendicunt.Ethic modus erectionis est per abncgationem trium, quod in negationibus illis sit ordo, incipiendo ab inferioribus usque ad superiora. Est etiam supereminentis positionis inclusio, ut cum dicitur; Deus non est quid sensibile, sed supersensibile; ner ima-ginabile, sed superimaginabile; nec intelligibile, sed superintelligi-bile; nec existens hoc vel hoc, sed supra omne ens. Et tunc veri-tatis aspectus fertur in mentis caliginem, et altius elevatur, et profundius egreditur pro eo quod excedit se et omne creatum/Et hie est nobilissimus elevationis modus : sed tamen ad hoc quod sit perfectus, prreexigit alium, sicut perfectio illuminatiouem, et sicut negatio affirmationem. Hie autem modus-ascendendi tanto est vi-gorosior, quanto vis ascendens est intimior; tanto fructuosior, quanto affectio proximior : et idoo utile valde est in ilia exerceri.»

Declaratur hie duplex conteraplationis processus, per viam sci-lidet affirmationis et negationis, ac utriusque fundamentum addu-citur. Et insuper tertius per excellentiam, per excessum, per cmi-nentiam aut quid shuile, quasi medium de utroque participans stabilitur. Deus perfectissimus est, cum sit actus purissimus ut-pote suum esse, imo est ipsa perfectio per essentiam; et colligitur ab ejus effectibus, cum enira sit omnium creaturarum universalis-sima causa, necesse est quod in se communicatas a se creaturis perfectiones omnes et singulas prahabeat, ut ex illo vulgari prin-cipio communiter recepto concluditur, scilicet; nemo dat quod non habet.

Perfectiones autem in duplici sunt diflerentia: quaïdam dicuntur simpliciter simplices, quae in suo videlicet conceptu formali nul-

lam involvunt imperfectionem; qusedam vero dicuntur perfectiones secundum quid, quae in suo formali conceptu quamdam implicant imperfectionem sibi necessario conjunctam. Prions generis sunt sapientia, jnstitia, misericordia, etc. Posterioris generis suntomnes specifica) rationes creaturarum. Propterea, cum omuls perfectio debeat attribui Deo, et omnis ab eo debeat imperfectio synpliciter excludi, priores perfectiones illi formaliter et in seipsis considerate attribuuntur, non sic autem posteriores, sed tantum eminenter attribuuntur, duin aliquid ei attribuitur, in quo dicta) secundum quid perfectiones virtualiter continentur. Uude simpliciter et in sensu formali Deus dicitur sapiens, Justus, misericors, etc. Non autem simpliciter et in sensu formali leo, petra et similia, seel tantum virtualiter et per quamdam proprietatem; ct potius de eo simpliciter et in sensu formali tales debont negari propositiones.

Verum quia ipsasmet perfectiones simpliciter simplices, qua) Deo in sensu formali possunt attribui, non possunt, ant vix possunt in sua puritate cognosci, cum non in seipsis purae, sed tantum in creaturis obnubilate videantur, utpote plurimis imperfectionibus involute, propter quod non univoce, sed analogice tantum de Deo et creaturis praedicantur, id est non sub unaratione et conceptu formali, verum sub diversis simpliciter rationibus et secundum quid convenientibus, inde est quod propositiones aliquam ex liis Deo perfectionem attribuentes possunt simpliciter aflirmari, quia vere Deus talem perfectionem secundum suum formalem conceptum continet ; possunt etiam, et melius negari, ne forte credatur, quod perfectiones in illis importate Deo conveniunt eo modo quo a nobis in creaturis cognoscuntur, imperfectionibus scilicet involute, non ex propria ratione, sed ex creaturarum participatione.

Unde tales propositiones cum excellentia, cum excessu, et cum ominentiade Deo praedicantur, ut dioatur supersubstantialis, super-sapiens, superjustus, supermisericors; sic enim,ex una parte, datur intelligi quod importate in illis perfectiones vere et simpliciter Deo conveniunt; ex alia vero parte, per ilium excessum concipitur, quod tales perfectiones alio quodam eminentiori ac superiori modo conveniant Deo, quam in creaturis limitate videantur. Qui enim Deum dicit superbonum, non negat esse bonum, imo asserit simpliciter esse bonum, sed superiori bonitate quae non est in creaturis.

D1VIDIÏÜR OOMTEMPLATIO, PR/ESERTIM ACQUISITA. IN EAM QUyE EST PER. ASCENSUM, ET IN EAM QU./E EST PER DESCENSUM.

Htec divisio contemplationis, turn ex dictis, turn ex sanctis Pa-tribus colligitur. Fit autem contemplatio per ascensum, qnando quibusdam quasi gradibus a cognitioue creaturarum ad Creatoris contemplation em ascendiraus. Fit contemplatio per descensum, quando ex Creatoris Dei contemplatione per quamdam redundan-tiam ad contemplandas creaturas, tanquam ad objectum secunda-rium contemplationis, descendimus. Utiiusque contemplationis fundamentum est, quod sicut causa relucet in propriis efl'ectibus, tanquam in imagine, vel in speculo, vel in vestigio suo, sic effe-ctus relucent in propria causa, tanquam in excmplari, vel in prin-cipio : unde et cognitio effectuum ad contemplationem causae, et vice versa cognitio causaj ad contemplationem effectuum manu-ducit.

De contemplatione per ascensum plura sancti Patres ac doctores mystici, tanquam de principali ac per se intenta per modum ultimi finis, et pauca de contemplatione per descensum dixerunt, cum sit minus pracipua, et velut extensio tantum vera; contemplationis. Unde Augiistinus,Libro primo de Trinitate, Cap. 8, ait :* Contemplatio Dei promittitur nobis, ut actionum omnium finis atque seterna perfectio gaudiorum; quae quidem in futura vita erit perfecta, quando videbimus Deum facie ad faciem, unde et perfecte beatos faciet; nunc autem contemplatio divinas veritatis competit nobis imperfecte, videlicet per speculum et in senigmate: unde per earn fit nobis quaedam inchoatio beatitudinis, quse bic incipit, ut in future continuetur, scilicet in patria. »

Nos igitur creaturarum ac omnium operum Dei, tam in ordine naturae quamin ordine gratiae, cognitio ad ejusdemDomini contem-

plationera elevat. De cognitione oreaturarum est illud ad Kom. 1:«In-visibiüa enim ipsius(Dei) per ea qua; facta sunt intellecta conspi-ciuntiir.»ünde Augustinus, Libro de Vera Keligione, Cap. 29, dicit quod «in creaturarum consideratione non vana et peritura curiositas est exercenda, sed gradus ad immortalia et semper permanentia faciendus. » De cognitione operum Dei est illud Psalmi 142:« Medi-tatus sum in omnibus operibus tuis : in factis manuum tuarum me-ditabar;expandi manusmeas ad te; gt; nam vere ex consideratione di-vinorum judiciorum manuducitur homo in coutemplationem divinse justitire, et ex consideratione divinorum beneficiorum et promis-sionum manuducitur in cognitionem divinaï misericordia; seu boni-tatis, quasi per effectus exhibitos vel exhibendos.

De hac contemplatione per vlam negationis S. Dionysius, C. 5 Mysticaj T]ieologia3,aitKursus dicamus ascendentes, quod neque anima est Deus, neque intellectus, nee ratio, neque intelligentia, nee dicitur neque intelligitur, nee stat neque movetur, nee poten-tiam habet nee potentia est, neque lumen, nee vivit neque vita est, neque substantia est, nee scientia nee Veritas, neque sapientia, nee unum nee unitas, nee deitas nee bonitas, nee spiritus est, nee filiatio, nee paternitas, nee aliud quid nobis aut alieui entium cognitorum, neque quid non entium, neque quid entium est, neque entia eam cognoscunt ut ipsa est, neque ipsa cognoscit entia secundum quod entia sunt, neque ratio ipsius est, neque nomen, neque agnitio, nee lumen, nee error, nee Veritas, neque est univer-saliter ipsius positio neque ablatio; omnia quippe incomparabiliter ac inexcogitabiliter excedit; et nee numero, nee specie, nee genere quidquam cum ea communicat. »

Dionysius Carthusianus, in Paraphrasi Cap. 1 de Mystiea Theo-logia, de boe mentis ascensu per creaturas in Deum sic ait :« Dere-linque sensus et sensibilia exercitia, et etiam intellectuales opera-tiones, et omnia sensibilia et intelligibilia, et omnia existentia et non existentia, forti conatu mentis ha;c comprimé. Et sicut est tibi possibile, consurge ignote et superintellectualiter, supersubstantia-liter ad unitionem Dei, qua; est super omnem substantiam et cognitionem. Gum enim teipsum et omnia per mentis excessum, nullo inferiori retinaculo prsepeditus, transcendens, ab omni concupiscent ia et cura absolutus et purgatus, tune tandem sic cuncta au-

ferens, et ab omnibus expeditus, sursum agens ad supersubstantia-lem radium incomprehensibilitatis.»In hoc contemplationis ascensu ad Deum ex suis effectibus, mens humana tripliciter proficit, ut ait idem autlior.« Primo, secundum quod perfectius cognoscitur effica-cia Dei ad producendum. Secundo, prout nobiliorum effectmim noscituresse causa; cum enim causataaliquam similitudinem Dei gerant, eminentiora qua? illi simiiiora sunt, excelleKtiam ejus magis commendant. Tertio, prout cognoscitur magis elongatus ac eminens a cunctis creatis, et ab omnibus qusc resplendent et sunt in illis. ünde, de Divinis Nominibus, Dionysius loquitur, quod cognoscitur Deus ox omnium causalitate, et excessu, et elongatioue. In hoc demum cognitionis profectu maxime juvatur mens humana, dum naturale lumen ipsius confortatur supernaturali lumine tidei, ac doni sapiential et intellectus, ac nova illustratione superna, quce per mentis puritatem et virtuosam conversationem adipiscuntur, per quce omnia mens in contemplatione supra se elevatur, in quantum cognoscit Deum esse supra orane quod apprehendit. Verumtamen quia ad ejus essentiam videndam ncquit pertingere, dicitur in seipsa quasi reflecti ab illius lumine superexcellenti.»

Tandem D.Bonaventura, Itiner. 3,Dist. 4, Art.4,docet quod,post-quam ex creaturarum cognitione ad Dei conteinplationem quis as-cendit, debet in caliginem ignorantise intrare, et credere quod Deus non est id quod in asccnsu novit, sed est super illud omne, eique sic ignoto per affectum intimeac suaviter adluerere; ait enim :«Verus contemplator est, si sursum tractus est super omnia intelligibilia in caliginem ignorantise; ethic gradus contemplationis est de quo loquitur Dionysius, dicens : Adhuc restat principalior Dei cognitio, qua? figuratur in eo quod Moyses separatur ab his qui locum Dei secum viderant, et subtrahitur illis visis, et intrat in caliginem ignorantise, et unitur incomprehensibilitati divinse, quamnonpene-trat intelligeutia, quse vere est omnium clarissima, et in se claudit et secretissime celat omnes cognitiones comprehensivas tanquam in causa prima omnium, et per eam omnis unitus Deo (qui est supra omnia) constituit :r in excellentia, quam neque ratio investigat, nec intellectus speculatur; et ab omnibus, et quasi a seipso segre-gatur, et per unionem dilectionis, quse effectiva est verse cognitionis, unitur Deo intellectualiter ignoto cognitione multo meliori, quam

sit cognitio intellectualis, in eo quod cognitionem intellectua-lem derelinquit, et super intellectnm et mentemDeum cognoscit.»

Quamvis autera dicatur quod qui per mentis ascensnm ex cogni-tione creaturarum ad Dei contemplationem pervenit, debet intrare in caliginem ignorautiae, ae Deo ignoto tnnc adhferere, non per hoc intelligitur quod, in hoc sublimi contemplationis statu, nulla penitus habeatur de Deo notitia, ut ipsa videntur indicare verba, sed tantum sequitur quod non habeatur distincta Dei notitia, quantum ad quid est (nam quantum ad quia est sive ad ejus existentiam habetur perfectissima), nam qui sic ad Deum per creaturas ascen-dil, debet omnes cognitas in creaturis rationes ac perfectiones a Dei conceptu removere, pront scilicet in creaturis limitata? ac im-perfectionibus admixtse videntur; et sic,usus illis creaturarum per-, fectionibus ad talem ascensum necessariis, judicare debet quod Deus est quid perfectissimum supra omnia intellecta, aliquomodo illis simile, sed tarnen in infinitnm superexcellens, et in lioc con-fuso conceptu Deum contemplari debet. Quod optime declarat et probat Dionysius Carthusianus, loco citato dicens; «Atvero in con-templatione Dei in vita praesenti per affirmativa, de ipso proprie non metaphorice dicta (de quibus in Libro de Divinis Nominibus agitur), cognoscitur Deus modo pra?tacto. Quia est; attamen olije-ctive et immediate, ita quod non est medium per Quod, in ratione objecti, est tarnen medium per Quod, in ratione speciei intelligi-bilis, quia per formas similitudinesque creatas, et non clare, in seipso cognoscitur, ita quod sua essentia sit Quod et Quo, seu ob-jectum et species per quam. In contemplatione autem seu visione mysticse Theologise, qua Deus per omnium ablationem et abnega-tionem cognoscitur, clarius et subliming noscitur et videtur, quam in contemplatione prsedicta per affirmationes : ideo et objective, non tamen quid est, sed quia est, sed per appropinquitatem grandem ad notitiam quidditatis.Verumtamen in hac contemplatione fertur apex mentis et intelligentise vertex, Deo uniri, tanquam omnino ignoto, in omnimoda quoque caligine fieri, niliilque penitus de illo cognoscere; non quod ab illius inspectione omnifarie vacet, prse-sertim cum ista sit altissima, clarissima, perfectissima, ac profun-dissima Deitatis contemplatie, cognitio, visio huic vitte possibilis, ut ipsemet magnus Dionysius et expositores ipsius testantur; sed

quia, in hac contemplativa et sapientissiraa ac fcrventissima unione cum Deo, mens acutissime et limpidissime conspicit, quam snper-incomprehensibilis, et supersplendidissimus, et superluminosissi-mus, et superpulcherrimus, et superamabilissimus, et supergau-diosissimus sit ipse Dominus Deus omnipotens et immensus; atque quam infinite et indicibiliter a plena illius cognitione, et beatitica ejus fruitione, visione faciali immediate et clare intuitiva distet, deficiat et occumbat, etc. »

Quando lac mentis ascensus a creaturis ad Dcum per contempla-tionem est naturalis, tunc perfectus contemplatov, in formando Dei conceptu, qualis in via potest haberi, pictorem simul et sculptorem debet imitari, ut utaraur sancti Dionysii comparatione; dicit namque quod «ille qui format de Deo conceptum in contemplatione per affinnationem et positionem, imitatur pictorem, qui ponendo colores format imaginem; qui vero format de Deo conceptum per negationem et remotionem, imitatur sculptorem, qui removendo de materia format imaginem seu statuam : sed ad formandam perfecte in statua imaginem, necosse est quod praecedat sculptor formans statuam per remotionem, et sequatur pictor eamdem statuam positis debite coloribus perficiens.» Sic perfectus contempla-tor, volens Dei conceptum in contemplatione formare, debet prius a Deo perfectiones removere, juxta modum limitatum et imperfectum quem habent in creaturis, a quarum cognitione ad Dei contemplationem ascendit; et deinde debet ponere supereminen-tes alias ac simpliciter simplices, analogice pradictis similes. Quando autem hie mentis ascensus per contemplationem est su-pernaturalis, tunc ipsemet Deus efformatum pradicto modo, per positionem et remotionem simul, sui conceptum contemplanti suaviter imprimit.

Gradus aut potius gressus, quibus per creaturas in Dei contemplationem ascenditur, sex distinguntur a Ricliardo de S. Victore, Libro primo de Contemplatione, Capite sexto. In primo gradu seu gressu ponitur perceptio ipsorura sensibilium. In secundo ponitur progressus a sensibilibus ad intelligibilia. In tertio ponitur dijudi-catio sensibilium secundum intelligibilia. In quarto ponitur abso-luta consideratio intelligibilium, in quse per sensibilia pervenitur. In quinto ponitur contemplatio intelligibilium, qua; per sensibilia

inveniri non possunt, sed per rationem capi possunt. In sexto ponitur consideratio intelligibilium, quae ratio nee invenire nee capere potest, quai scilicet pertinent ad sublimem contemplationem divi-nai veritatis, in qua tinaliter contemplatio perficitur.

Ol'ERAÏIO CONÏKMl'LATIONIS DISTINGUITUK PER TRES MOTUS, OIRCUEAREM, RECTUM ET OBLIQUUM.

Quamvis operatie contemplationis plurimum quieta videatur, imo sit ultimi linis tranquilla posse-ssio, et felix in ejus fruitione quies, in ea tarnen D. Dionysius, Capite quarto de Ddvinis Nominibus, tres ponit prie'lictos motns, non corporales et sensibiles, qui oppo-nuntur quieti libera) ab exterioribus occupationibus, sed spirituales et intelligibiles omnino, ac plurimum su;;ves, qui mentis quieti non contrariantur, imo felicem ejus vita'm, in via inchoatam, et in patria consummatam, constituunt. Et D. Tiiomas, 2.2, Quiest. 180, Art. 6, asserit quod « omnis perfecta) contemplationis ratio tribus assignatis anima! motibus perficitur : circulari, quo omnes animae operationes ad simplicem divin® veritatis contemplationem redu-cuntur ; recto, quo ab exterioribus sensibilibus in intelligibilia elevatur; obliquo, qui illuminationibus divinis ratiocinando utitur.»

Dionysius, loco citato, postquam in contemplatione veritatis divi-nae posuit simul statuin seu quietem et motum, dicens: « Status enim est omnibus et motus, id quod superius praestantiusque statu omni atque motu, in suo cuique ratioue confirmat, eique motum suum acpropnum,etacconimodatum affert,» statimtres motusassi-gnatos proponit,et sic explicat:«Ac moveri quidem dicuntur divinse mentes in orbem, cum pulchri ac boni illustrationibus principio ac fine carentibus conjunguntur ; recta autem, cum inferioribus consu-lendi causa prodeunt, et recta omnia perficiunt; inflexo vero motu cientur,cum,etiam inferioribus consulentes,in eodem statu perpetuo manent circa bonum et pulchrum ejusdem status causam semper

se versautes. Animi autem motus qui in orbem circumque fertur, est ejus ad se ab üs quaï extra simt introitus, mentisque ejus facultatum unius modi inflexio, qua) quasi iu quodam circiüo fixum et ab omni errore liberum motum ei tribuit, eumque a multis quae externa sunt, convertit et colligit primum ad se, deinde quasi unius modi effectum conjunctis uno mode facultatibus conjungit, atque ita demum ad pulchrum ac bonum deducit; quod magis quam omnia quae simt, et unum est, et idem, et principio caret et fine. Inflexo vero motu cietur animus, quamdiu convenienter sibi divinis illustratur cognitionibus, non spiritali quidem simpliciqne modo, se.d cogitando et praetereundo quasi permixtis fluxisque actionibus. Recta autem linea, cum non ad se ingreditur, et unico mentis motu cietur (hocenim est, ut dixi, in orbem circumque ferri), sed eaquse circum eum suntprodit, et ab iis qiue extrinsecus incidunt, quasi a signis quibusdam multis ac variis, ad ea quae simplicia conjun-ctaque sunt, cognoscenda deducitur.» Quibus verbis sanctus Doctor non solum hos tres motus inter se distinctos explicat, sed etiam aliqualem uniuscujusque differentiani a seipso, prout est iu angelis (quos divinas mentes vocat) et prout est in hominibus sub nomine animi.

Ad majorem illerum evidentiam, ex philosopbia natural! sciendum est quod motus .proprie dictus est triplex, juxta triplicem illius terminum, scilicet quantitatem, qualitatem, et ubi: ad quanti-tatem est motus augmentationis sen accretionis, cui opponitur decretio; ad qualitatem est alteratio; ad ubi est motus localis. Gene-ratio autem, corruptio, nutritio, et si qui sint alii ad substantiam terminati, non proprie motus, sed mutationes dicuntur. Motus sic in genere definitur, esse actus entis in potentia quatenus in poten-tia; in subjecto quippe motus est duplex potentia: una ad ipsum actum motus, et per ipsum completur; alia vero ad terminum motus, et acquisito termino perficitur. Unde motus est actus entis in potentia ad ipsum motum quem recipit, quatenus in potentia ad terminum motus, quem velut ulteriorem et finalem terminum mediante motu quasi termino viali debet acqnirere.

Quamvis autem alii motus sint simpliciter perfectiores motu locali, ex parte termini a quo specificantur, quantitas namque et qualitas sunt perfectiora accidentia quam ubi, motus tamen localis,

ex parte snbjecti,cseteroiHim omnium est perfectissiraus, quia sub-jectura magis in actu et minus in potentia supponit; subjectum * namque per motum localem nihil intrinsecum, sed tantum locum extrinsecum acquirit, unde per ipsum non perficitur intrinsece subjeptum, cum tarnen per alios motus subjectum intrinsece perficiatnr.

Propter banc igitur motus localis perfectionem ex parte subjeeti, mentis operationes, quae ex Aristotele, 3, de Anima, Textn 28, sunt motus qui est actus perfect], convenienter motui locali comparan-tur, et per ipsum exprimuntur ; intelligibilia namque per sensibilia magis nota nobis declarantur.

Tres sunt motus localis differentia;; nam quidam motus est cir-cularis, secundum quem aliquid movetur uniform iter circa idem centrum, quomodo moveutur corpora coelestia circa centrum terra?, in eadem semper distantia secundum se tota manendo; unde, secundum partes, tantummodo sunt mobilia, secundum vcro se, tota sunt immobilia. Alius autem motus est rectus, secundum quem aliquid recta linea procedit ab uno in aliud, scilicet a tennino a quo ad terminum ad quem, sive fiat ascendeiido, sive descendendo, sive per transversum eundo; quomodo leve sursum, grave deorsum, et sagitta saltern in principio directa in transversum movetur. Ter-tius tandem est motus obliquus, qui uon recta sed inflexa procedit linea a termino a quo ad terminum ad quem ; unde siinul ex circu-lari et recto quasi compositus est; continet namque motum rectum, quatenus ab uno termino teudit in alium per medium, recedens scilicet a termino a quo, et accedens ad terminum ad quem ; continet autem motum circularem ratione obliquitatis seu propria; inflexionis, nam motus circularis est totaliter circumflexus, icqua-liter a centro secundum omnes et singulas partes suas distans.

Ex his tribus differentiis motus localis tres differentiae coutem-plationis christianse assignantur;nam,ut ait D. Thomas, loco citato, «in operationibus intelligibilibus id quod simpliciter habet unifor-mitatein, attribuitur motui circulari; operatio autem intelligibilis secundum quam proceditur de uno in aliud, attribuitur motui recto; operatio autem intelligibilis habens aliquid uniformitatis, simul cum processu ad diversa, attribuitur motui obliquo. »

pulclirura et bonum, vel divinitus revelatum per lumen infnsum, vel natuvaliter per ascensum a creaturis inventum, uniforraiter con-templando manet aaima, tanquara in ceutro suo quiescens, vel potius circa centrum suaviter mota_; ibi prse admirafcione et araore deficit, et defluit a seipsa, gaudiose quoque et dnlciter absorbetur, obdormit et qniescit in supordilectissimo Deo Creatore, Salvatore ac Miseratore, imoet supergratiosissirao suo S^onso, totius beati-tudinis suajsuperpiissimoFonte, omnipotentissima et liberalissima Causa. Hie motus praesertim reperitur in conteraplatione superna-tnrali, quae in statu unionis intimse conceditur ; quamvis enim in contemplatione naturali possit uniformitas aliqua reperiri. quando Deum medio creaturarum inventum anima contemplatur, hoc tamen rarius contingit, et tunc etiam ilia qualiscumque specula-tionis uniformitas distrahitur, ex aliorum sensuum operationibus circa sensibilia simul occupatis; at vero in contemplatione supernatural! velut ordinarie et diutius hoec uniformitas conservatur, cum anima,interius collecta, et ab exterioribus abstracta, ac ssepius extra seipsam rapta, Deo totaliter vacat, ejusque tanquara cogita-tionum et desideriornm suorum centri, penitus contemplntioni vacans, in ipsum quodammodo transformatur, ita ut circa ipsum vel iu ordine ad ipsum semper occupetur, et nihil extra cogitet.

Motus contemplationis rectus est, cum anima ex considcratione pulcbrorum ac bonorum, quae hie in creaturis sparsa et.limitata reperiuntur, ad contemplationem summi illius pulchri ac boni, quod Dens est (pulchrum namque et borium in spiritualibus con-vertuntur) directe consurgit, ita ut statim ad illud dirigatur. Hie motus prasertim reperitur in contemplatione acquisitaper ascensum superius descripta; nee tantam habet uniformitatem quantara cir-cularis, nam praeter multiplicitatom aliorum actuum annexara, qua siepe vel distrahitur, vel saltern remittitur, in seipso etiam ex tali distractione, vel remissione, vel intentione, quamdam patitur diffor-mitatem, ac continuam varietatem.

Motus denique contemplationis obliquus est, cum anima ex Dei contemplatione ad contemplandos efl'ectus, promissiones, aut id alia ejus opera in ordine ad creaturas divertitur, et iterum ad ipsum Deum contemplandum redit. Hie motus tam in contemplatione supernaturali sen infusa, quam in naturali seu acquisita reperitur;

et participat aliquidtam de circular! quam de recto, quasdam utriusque proprietates habens: convenit siquidem cum circulari, ratione uniformitatis quam in coiitemplatione Dei per modum principii et finis habet; ab ipso namque, ut dictum est, ad aliorum considerationem procedit, et ab aliis rursus ad ipsum redit; convenit autem cum recto in multiplicitate ac difformitate suorum actuum, qui in ilia diversitate objectorum formautur. Hie motus obliquus in principio vise illuminativae ssepius occurrit; cum enim anima nondum sit ab exterioribus sic libera, quod statim ex consi-deratione creaturarum possit ad Dei contemplationem assurgere, opus est ut repetitis actibus nunc ex Dei contemplatione leviterin seipsa transeunte ad considerandos ejus effectus procedat, et ex eorum consideratione rursus ad Dei contemplationem redeat; imo necessarium est in principio tale contemplationis exercitium, et experientia constat quam sit proficuum. Diversimode contingit: aliquando ex divina prorsus inspiratione, qua Deus mentera ipsius contemplantis ex raotivo concept»! suai misericordue, ad conside-randa plurima ejus opera in ipso vel in aliis relucentia, suaviter excitat et fortiter applicat, et ex illis consideratis ad gratias sibi misericordi referendas iterum vocat, et in admirationem ejusdem infinitse misericordite reducit; aliquando contingit ex pia directo-ris vel conciouatoris excitatione ; aliquando tandem ex lectione de-vota sacra3 Scriptur» vel alicujus libri pii, dum quis ex bis qua; legit vel audit de Dei perfectionibus, ad earum effectus considerandos, et ex istis consideratis ad eas contemplandas procedit.

Sed ad majorem horum contemplationis motuum evidentiam, et ad pleniorem traditie de illis a S. Dionysio doctrinaj notitiam, sup-ponenda est differentia oognitionis angelica; et humanse, ex qua procedit quod pradicti motus alio modo in bominibus et in angelis assignantur, secundum quod diversimode sehabentad uniformita-tem, ut expendit et declarat D. Thomas, Articulo citato, ad 2. Intel-lectus angeli cognitionem babet uniformem secundum duo: primo quidem, quia non acquirit intelligibilem veritartem ex varietate re-rum compositarum ; secundo, quia non intelligit veritatem intelligibilem discursive, sed simplici intuitu. Intellectus vero anima; a sensibilibus rebus accipit intelligibilem veritatem, et cum quo-dam discursu rationis ipsius earn intelligit. Et ideo Dionjsius mo-

turn circularera in angelis assignat, in quantum uniformiter et indesinenter absque priucipio et fine intuentur Deum; sicut motus circularis carens priucipio et fine, uniformiter est circa idem centrum. In anima vero, antequam ad istam uniformitatem pervenia-tur, exigitur quod duplex ejus difformitas amoveatur. Primo qnidem, ilia qua) est ex diversitateexteriorum rerum, prout scilicet relinquit exteriora : et hoc est, quod primo ponit in motu circulari anima;, introitum ipsius ab exterioribus ad seipsam. Secundo autem,oportet quod removeatur secunda difformitas, qu:e est per discursum ra-tionis ; et hoc idem contingit secundum quod omnes operationes animse reducuntur ad simplicem contemplationem intelligibilis veritatis: et lioc est, quodDionysius secundo dicit, quod necessaria est umformisconvolutio intellectualium virtutum ipsius, ut scilicet cessante discursu figatur ejus intuitus iu contemplatione unius simplicis veritatis. Et tunc, istis duobus prsmissis, tertio ponitur uniformitas conformis angelis, secundum quod prsetermissis omnibus in sola Dei contemplatione persistitur. Et hoc est quod dicit Dionysius: «Deinde sic uniform is facta unite, id est conformiter unilis virtutibus, ad pulchruin et bonum manuducitur. » Motus autem rectus in angelis accipi non potest, secundum id quod in considerando procedat ab uno in aliud, sed solum secundum ordi-nem siuc piovidentia3; secundum scilicet quod angelus superior inferiores illuunuat per medios. Et hoc est quod dicit, quod in directum moventur angeli, quando procedunt ad subjectorum providentiam, recta omnia transeuntes, id est secundum ea quae secundum rectum ordinem disponuntur: sed rectum motum ponit in anima, secundum hoc quod ab exterioribus sensibilibus procedit ad intelligibilium cognitionem. Obliquum autem motum ponit in angelo compositum ex recto et circulari, in quantum secundum contemplationem Dei inferioribus providet. In anima autem ponit motum obliquum, similiter ex recto et circulari compositum, prout scilicet illuminationibus divinis ratiocinando utitur.

Ad hos tres motus reducuntur alii,qnos contemplationiRichardus deS.Victore assignat, Libro 1 de Contemplatione, Cap. 3, ad simili-tudinem volatilium coeli, quorum qua-dam nunc ad altiora se attollunt, nunc autem ad inferiora demerguntur; alia vero dextror-sumvel sinistrorsum divertunt multoties ; quaedam vero moventur

in anteriora vel posteriora frequenter; alia vero quasi in gymm vertuntur, secundum latiores vel contractiores circuitus; quaidam vero quasiimmobiliter suspense in uno loco manent.»

Quia, ut dictum est, contemplatio Christiana est simplex divina? Veritatis intuitus, vel, ut alii volunt, summae Deilatis atque eiïe-ctuum ejus affectuosa et sincera cognitio,vel infusa,si sit contemplatio supernaturalis, vel nostra industria sen studio comparata, sequitur quod objectum principale hujus contemplationis sit divina Veritas,comprehendens tam divinamEssentiam et Trinitatem, quam utriusque perfectiones ac proprietates; objectum vero minus principale sint effectus Dei sive creaturse a Deo procedentes, et ad ipsum dirigentes eos qui pulcbritudinem illarum speculantur. In hoc discursu disseritur de principali contemplationis objecto, scilicet Deo ac divinis perfectionibus, quae natural! lumine cogno-scuntur; nam mysteria Sanctissima; Triiiitatis et Incarnationis, utpote penitus supernaturalia, et secundum se objecta contemplationis intusse, tractatui tertio reservantur. In sequenti discursu agetur de objecto contemplationis minus principali, dum creatura¹, tanquam gradus ad Deum elevantes animam, assumuntur.

Licet non sit per se notum, quoad nos, Deum esse, esttamen per se notum quoad se, et tam facile, quoad nos, demonstralnle, ut circa hoc nulla possit dari ignorantia invincibilis, ut multiplici posset authoritate sacrseScripturaj probari;qua^propterea idololatriam ut culpabilem, tanquam vero Deo lumine naturali cognito injuriosam, damnat.

Quod non sit per se notum, quoad nos, Deum esse, bene autem quoad se sic, ostenditur: tunc aliqua propositio est per se nota quoad se,quando prsedicatum est do essentia subjecti, sive quando convenit essentialiter ei; est autem per se nota quoad nos, quando per se notum est nobis quod praedicatum est de essentia subjecti. Certum est autem quod esse est de essentia Dei, cum üeus non possit non esse, sed sit ens absolute necessarium et sirnplicissi-mum, ac proinde proprium ejus esse est ejus essentia; non autem hoc est nobis per se notum, quasi explicatis terminis illud staiim concipiamus, sed indigemus aliquo discursu pro bac vita, quamvis facili, ad hoc coucipiendum : unde Deum esse est per se notum quoad se, non vero quoad nos pro hac vita; sed erit per se notum quoad nos in alia, quia « videbimus eum sicuti est.»

Quod autem sit facile, quoad nos, in bac vita demonstrabile Deum esse, statim adducta multiplici demonstratione constabit. Sed prae-mittendum nobis est, quod totum hunc discursum, exigente materia contemplationis, apponimus, non ad convincendum principaliter intellectum de veritatibus divinis in eo propositis, sed potius ad excitandum contemplativi lectoris affectum in amorem Dei summi pulchri ac summi boni; loquimur enim animabus piis, quai propo-sitas veritates divinas vel naturali cognoscunt lumine, vel fide cre-dunt. Unde, discurrendo de Deo ac divinis perfectionibus, non quidam de omnibus, sed de illis quae magis resplendent in creaturis

non tam profunda, ac diffuse rationes examinabimus,ne, dum intel-lectus intimo veritatis examine pasceretur, affectus ipse devotionis sensu privaretur; maxime, quia non est prsesentis intent! htec ra-dicitus expendere, ad hoe enim integra pene vacat Theologia Scholastica, et brevitas affectata tantam prolixitatem non patitur; sed nobis mens est contemplationis materiam hie exhibere. Qui exa-ctam et profundam harum veritatum discussionem desiderat, nos-tram videat Metaphysicam, a Q. 22, usque ad finem.

Nihil est tam evidenter demonstrabile quam Deum esse, si Dei nomine intelligamus primum movens, primam rerum omnium causam, unum ens necessarium, perfectissimum, ac supremum universi gubernatorem, ut revera debet intelligi, cum enim ista solius sint Dei proprietates, eorum existentise demonstratiedirecta

secundario et ex consequenti, sed tarnen efficaciter, Deum esse con-cludit: si quis autem hoe primum ens nolit Deum vocare, solum erit disputatie de nomine.

Possent plures ex creaturis adduci demoristrationes, et de facto plurimse veritatis istius apud Aristotelem aliosque pliilosophos reperiuntur; quarum aliquas bic indicare sufficiet : qui enim eas vellet expendere, nimis fusum protraberet discursum. Quinque D.Thomas, 1. P. Q. 2, Art. 3, proponit, quarum ordo talis est. Cum Deus solum cognoscatur via naturali per creaturas, etquod creatum est immediate virtutem creantis respiciat, ideo prima ratine de-monstratur, quod Deus sit primum movens, et consequenter immo-bilis. Et quia primum movens movendo causat, ideo in secunda ratione demonstratur Deum esse primam causam, et illam esse in rerum natura. Et quia prima causa non potest ab alio esse, nam alias prima causa non esset, sed illud aliud a quo esset, ideo in tertia ratione demonstratur dari unum ens necessarium; nam quod est, et est a se, necessario et essentialiter petit esse,' et sic necesse est esse, ac proinde semper fuit. Illud autem' opor-tet esse nobilissimum ao perfectissimum, cum sit causa perfec-tionum omnium quae in aliis inveniuntur, et nemo det quod non habet. Et quia ex Aristotele, 12 Metaphysicse, debet a primo movente universi ordinatio provenire, ideo probatur in quinta ratione dari unum supremum hujus universi gubernatorem ac ordi-natorem.

Sic igitur rationes D. Thomse, fusius apud ipsura extensae, et in meaMetaphysica, Q. 22, Art. 1, diligentius expeusae, breviter pro-ponuntur. Prima quidem : omne quod movetur quocumque motu, physico vel metaphysico, materiaii vel spirituali, etiam raorali propter appetitum alicujus finis, abalio movetur; quia quodincipit moveri, fuit aliquando in poteutia ad motum, et ita debet ab alio ad actum motus reduci, si namque seipsum de potentia ad actum re-duceret, simul esset in potentia quatenus reduceretur, et in actu quatenus reduceret, quod tamen est impossibile; quod universali potest inductione probari, puta in eo quod de novo fit calidunr, non enim a seipso, sed ab alio calefit. In istis autem motibus apparet, quod in moventibus processus in infinitum dari nequit; nam alias motus non esset, quia motores infiniti adinvicem subordinati non possent pertransiri; et consequenter ad unum primum motorem deveniendum est, qui motibus istis omnino sit immobilis, qui neque finaliter, nee alioquovis motu realiter ab alio moveatur, sed tantum, secundum nostrum concipiendi modum,a propria sua movetur boni-tate. Et hunc primum motorem, penitus immotum ac immobilom, Deum vocamus, cum infinitce debeat esse potentia¹, purissimus actus, etc., ut facile probari potest, qua sunt propria solius Dei.

Secunda ratio sic proponitur : datur una prima omnium rei um causa effectiva, quae scilicet omnia alia a se causet, et ipsa non cau-setur ab alio : nam si sit prima causa, non procedit ab alia, et pro-ducit alia, supposito quod nihil possit esse contingens et esse a seipso, ut in omnibus accidit creaturis, et in tertia ratione patebit. Sed prima omnium causa est Deus, oportet enim ipsam esse infini-tam, omnipotentem, etc. qua; soli Deo conveniunt: unde necesse est unum esse Deum.

Tertia ratio sic breviter et efficaciter ab ipso D. Thoma propo-nitur:« Invenimus enim in rebus quaedam, qute sunt possibilia esse, et non esse, cum quwdam inveniantur generari et corrumpi, et per conscquens possibilia esse et non esse. Impossibile est autem omnia qiiae sunt talia, semper esse; quia quod possibileestnon esse, quan-doque non est: si igitur omnia sunt possibilia non esse, aliquando nihil fuit in rebus. Sed si hoc est verum, etiam nunc nihil esset; quia quod non est, non incipit esse nisi per aliquid quod est (quia quod est possibile esse, debet reduci ad esse per aliquid quod habeat actu

esse, nemo qnippe dat quod non habet, et operari sequitur esse). Si igitur nihil fuit ens, impossibile fuit quod aliquid inciperet esse, et sic modo nihil esset, quod patet esse falsum : non ergo omnia eatia sunt possibilia, sed oportet aliquod esse necessarium in rebus. Omne autem necessarium, vel habet causam suai necessitatis aliunde, vel non habet; non est autem possibile quod procedatur in infinitum in necessariis quai habent causam suai necessitatis, sicut nec in causis efficieniibus : ergo necesse est ponere aliquid quod sit per se necessarium, non habens causam necessitatis aliunde, sed quod est causa necessitatis aliis, quod omnes dicunt Deum. »

Quarta ratio sic proponitur ; datur in rerum natura aliquod ens perfectissimum et summe bonum, quod est causa, saltern exem-plaris, et mensura bonitatis aliorum omnium; et per accessum ad illud csetera omnia magis et minus bona dicuntur, secundum quod magis vel minus bonitatem illius participant ; illud autem ens Deus est benedictus; nam sub Dei nomine ens perfectissimum et summe bonum, omniumque rerum etiam possibilium perfectiones continens, intelligimus.

Quinta ratio sic proponitur : omnia, etiam inanimata, tendunt connaturaliter in proprios fines, ut ipsa constat experientia; non sic autem tendunt quasi seipsa in ilium dirigentia, cum ilium non agnoscant; unde necesse est quod tendant ut directa ab alio supe-riori intelligente : ille vero supremus intelligens Deus est; debet enina esse omnisciens, omnipotens, omnibus providens, etc., qua! soli Deo competunt: unde datur Deus, qui est super omnia benedictus.

Pradictis D. Thomse demonstrationibus tres alias tantummodo, sed etiam efficacissimas, adjungamus.Unde sexta sit ex ordine uni-versi: non posset tam mirabilis ordo, quem in rebus creatis cum admiratione conspicimus, esse a casu, sed necessario prudentissi-mum supponit ordinantem, cujus nutu ac directione sic ordinate cuncta procedant et regantur: hie autem prudentissimus ordinans ac omnium moderator est Deus, cum omnia scire, cuncta posse, et pene infinita simul debeat dirigere, quae limitatoe creatura conve-nire non possunt. Hsec experimentalis omnibusque nota demonstra-tio validissima est, etiaminter gentiles.Unde, Tullio referente, di-

cebat Trismegistus:« Quis mare finibus circumscripsit? Quis terras pondus sistit et librat in medio? Est certe aliquis liorum author et Dominus, etc. »Item dixit D. Augustinus:«Interroga mundi orna-tum, coeli fulgorem, dispositionem siderum; et vide si non sensu suo tibi respondeant: Deus nos fecit. »

Septima ratio est : nullus appetitus animse naturalis perperam aut frustraesse potest, communiter namque conceditur quod natura nihil facit frustra; unde potest anima acquirere quod appetit natu-raliter, alias ad aliquid impossibile natura inclinaret, quod esset operari frustra; et consequenter illud esse debet, quod naturaliter appetit anima ; constat an (em cuicumque homini quod anima, naturaliter appetens esse beata, summi boni possessionem appetit, cum in nullo creaturarum bono limitato, imo nec in omnibus bonis limitatis simul sumptis, satiari possit. Unde datur in rerum natura summum bonum, quod vocamus Deum, in cujus possessione perfecta consistit hominum beatitudo.

Octava tandem ratio sic procedit : naturalis cujuscumque specie! instinctus non potest esse frustra et inanis; quod euira est in tota specie, provenit a natura, qua3 non inclinat ad falsum: constat autem quod tota species hominis in Dei religionem immutabiliter fertur; nam, ut ait Cicero,«nulla est tam barbara natio, nulla gens tam efferata,cui nmi sit lixa hsec persuaamp;io:Deus est;»et Tertullia-nus ait : « Cum aliquis afflictatur, aut jurat, aut orat, de repente non Capitolium aspicit, non Jovem invocat; sed Deum, ad coelum conversus, testem et omnia videntem protestatur. »

Posset alia moralis addi ratio, qu;® veritatis hujus est efflcacissi-ma demonstratio, si dicamus quod lumen rationis inclinat ut quisque sibi persuadeat, dari supremum unum judicem, qui bona et mala prospiciens hominum opera, suo tempore pro bonis merce-dem, et pro malis supplicium inferat, qui sit supremus omnium Dominus, potentissimus et omnia videns, ac proinde Deus.

Ad formandum aliqualem Dei conceptum, qui in hac vita potest liaberi, et in conteraplatione considerari, non solum oportet Dei proprietates seu perfectiones aliquas concipere, sed etiam ad ipsatn divinam naturam seu essentiam, harum perfectionum velut origi-nem ac fundamentum, attingere. Quamvis enim in Deo, propter summam ejus simplicitatera et actualitatem, omnia sint realiter xmum, ubi non obviat relationis oppositio, qua sacrosancta divina-rurn personarum Trinitas constituitur, est tarnen in eo, secundum se,multitude virtualis eonceptuum objectivorum, et formalis quoad nos propter diversas lineas essendi et operandi.

Prima essendi linea est divince essentia sen naturae, quam, velut omnium aliarum radicem, divinarum perfectionum et proprietatum linese consequuntur. In hac autem statuenda variant authores. Quidam enim illam formaliter in infinitate constituunt; cujus opinio-nis non aliud est fundamentum, quam quod divina essentia in eo consistere debet, quod creaturis communicari non potest; et infini-tas Dei sola creaturis est incommunicabilis. Sed tamen lii authores non advertunt quod, ex una parte, multa sunt alia in Deo prater infinitatem, qua; creaturis communicari nequeant, ut immensitas, immutabilitas, summa actualitas, etc.; ex alia vero parte, infinitas habet rationem modi potius quam essentia;, et sic est quasi modus essentia; divina; et aliorum quse sunt in Deo.

Alii dicunt quod essentia divina formaliter consistat in ratione substantia; spiritualis per essentiam, prout disiincta; virtualiter a ratione substantia intelligentis. Cujus opinionis principalis ratio est, quod talis conceptus substantia; spiritualis antecedit gradum substantise intelligentis, qua; est in ordine operandi; essentia autem divina formaliter in eo consistit, quod in Deo primo concipitur, ut constitutivo ipsius, et a creaturis distinctive. Sed tamen dicendum quod, quamvis substantia spiritualis per essentiam constituat

Demn,et ab aliis distinguat, nontameu hoc facit per modum differentiae atomic, cum non importet determinatum gradum vitie; et ita solum constituit et distinguit per modnra gradus superioris, qui quodammodocontrahitur ab intelligere permodura actus purissi-mi inlineaessendi, seu ab intelligere perse subsistejite, quod im-portat summara immaterialitatem, imo est ipsamet sumnm imma-terialitas per modum actus purissimi, sicut amplius ex dicendis cons tab it.

Alii dicunt quod divina essentia, formalissime sumpta, consistat in intellectione per essentiam. Cujus opinionis fundamentum est, quod essentia divina, pertinens ad intellectualem ordinem, iu illo purissimus actus esse debet, cum in ilia non possit ulla potentiali-tas concipi; purissimus autem actus in aliqua linea continet quic-quid a prima potentia usque ad ultimam actualitatem concipi potest, quam in intellectiva linea constat esse intcilectionem. Sed tamen dicendum quod, cum operandi linea distincta sit ab esseudi linea, et essentia diviua sit tantum intra propriam essendi lineam actus purissimus, ei sufflcit ut identiticet sibi, absque distinctione virtuali, intelligere, prout est esse et ultima actualitas natura sub-stantialis intelligibilis, non autem ut importat actum secundum seu operationem intellectivam.

Dimissis igitur bis et aliis opinionibus,dicimus quod,cum essentia divina sit in intellectnali linea essendi purissimus actus, et linea essendi distincta sit a linea operandi, formaliter consistit in intelligere per se subsistente, prout est esse substantiale natura; intellec-tiva3, non ut importat intellectivam operationem seu intellectionem per essentiam. Unde essentia divina formaliter et adasquate consti-tuitur ex sequentibus gradibus, nec virtualiter inter se distinctis sed sola ratione, et adhuc uon in re fundata, sed in imperfecte no-stro concipiendi modo : ex gradu videlicet entis, substantiae, spiri-tualis seu immaterialis, et iutellectiva; in actu purissimo pertinente ad lineam essendi, sive quse sit suum esse substantiale intellecti-vum perse subsistens; ita quod hoc ultimum sit quasi differentia Deitatis constitutiva, csetera vero sint quasi ratioues superiores. Ad cujus evidentiam, sciendum est quod intelligere tria significat: primum scilicet, operationem intellectivam in concrete, ut docent Aristoteles et D. Thomas, 1. Metaphys. Lectione 1; deinde, significat

gradum determiuatum naturae intellectivse, sicut vivere gradum viventium ; denique, siguificat existentiam in concreto seu existere naturse intellectualis, sicut vivere significat esse naturse viventis, juxta illud Aristotelis ac D. Thomai, 2 de Anima; lt; Vivere in vi-ventibus est esse; » et cum, ex eodem D. Thoma, in Proocmio, Q. 14,1. Partis, intelligere sit quoddam vivere, est esse rei viventis vita intellectuali.

His suppositis, declaratur et probatur haec doctrina de constitutive diviuai essentiae. In Deo linea esseudi, velut prima et fuuda-mnutum aliarum, pra.'iiitelligitur constituta ante ca3terasoperandi lineas, ut dictum est, et hoe axiomate philosoplüco constat : operari sequitur esse. Aliunde vero, cum essentia sive natura divina sit in ordine intellectuali infinite perfecta, debet esse purissimus actus in intellectuali liuea esseudi. Constat aulem, ex dictis, quod ulti-mus et purissimus actus in intellectuali linea essendi est intelligere, prout est esse seu existentia naturaj intellectualis; unde natura di\ ina debet illud identificare sibi, absque ulla distinctione etiam virtuali, et consequenter essentia sive natura divina, forma-lissime sumpta, consistit in intelligere per se subsistente seu esse per se naturae intellectivae, quia in Deo, absque ulla distinctione, etiam virtuali, penitus idem sunt essentia, subsistentia absoluta, et existentia seu esse. Quod confirmatur ex illo Domini dicentis, Exodi 5:« Ego sum qui sum; » et:« Qui est misit me ad vos.»Illud enim esse constitutivum divinaa naturse debet esse perfectissimum, et consequenter ordiuis intellectivi, qui est primus ac supremus in omnibus naturis; et Deus vere dicitur esse natura) intellectivse, sed purissimae : utimur autem nomine potius intellectivi in actu purissimo, quam nomine summe spiritualis aut immaterialis, quia, secundum communem usum loquendi, spirituale seu immateriale non significat aut exprimit intellect!vum; tres enim assignantur gradus viventium, scilicet vegetativus, sensitivus, et intellectivus.

,Multitudinem deomm admiserunt gentiles, non quidam rationis lumine ducti, cum hsec positio rationi contrarietur, ut statim de-monstrabitur, sed errore decepti, dam in creaturis aliquam divini-tatis participationem viderunt ; et ita, vel ratione beneficiorum, quaï ab ipsis percipiebant, vel ratione timoris, ne ab ipsis laedeven-tur, qnos in aliquo videbant excellere, tanquam deos venera-bantur.

Prfficipui tamen gentilium philosophi unnm tantum verum Deum agnoverunt, reliquos vero, quos vulgus ignorans veneraba-tur, angelos seu intelligentias credidevunt. De Orpheo dicitur quod beec scripserit filio ;« Solum regem formatorem aspice mundi; uni-cus est, ac sibi perfectus ; sunt omnia ab uno.» Item dicitur quod in testamento jusserit filio, ut unum tantum Deum coleret factorem mundi, multitudinem vero aliorum deorum aspernaretnr. Socrates propter banc veritatem, ut refert Cicero, ab Atheniensibus occisus est, multitudinem enim deorum deriserat; et moriens dixisse tra-ditur;« Dubius vixi,dubius morior, uescio quo vadam: Ens entiura, miserere mei.» Divinus Plato ssepius in suis libris fatetur unum tantum esse Deum. Sed clarius Aristoteles banc profitetur veritatem, etmultisin locis probat: ex ejus uamque scriptis multse ad banc probandam demoustrationes, tum pbysicce, turn morales, colli-guntur; sed pracipue, Libro 12 Metapliysic;e, ubi ex perfecto mundi regimine probat Deum esse, bis verbis librum et totam metapby-sicam concludens :« At entia nolunt male gubernari; non est bonum pluralitas principatuum; unus ergo princeps. »

Deinde probatur liaec Veritas catbolica, tum autboritate sacrie Scriptur®, ubi passim habetur quod sit unus tantum Deus, ubi frequenter probibetur cultus plurium deorum, ubi talis cultus tanquam peccatum idololatria3 damnatur, ubi cultus unius Dei tanquam primum legis mandatum injungitur; tum ex symbolis in

catholica receptis Ecclesia, videlicet Apostolorum, ConciliiNicseni, et S. Athanasii, ubi tanquam fundamentum fidei ponitur:« Credo inunumDeum; »turn communi doctrina sanctorum Patrum, qui pro viribus banc veritatem uuitatis Dei probant, et multitudinem deorum tanquam fidei ac rationi contrariara impugnant; turn denique communi consensu fidelium, ex quibus innumeri prope sapientes et docti pro hac veritate tuenda sanguinem fuderunt, et usque ad necem crudelissimam pugnaverunt.

Probatur etiam rationibus, quarum prima sit: Deus debet esse perfectissimus, continens in se omnem perfectionem possibilem, nomine quippe Dei intelligunt omnes id quo majus concipi non potest; cujus ratio est, quia Deus est sunm esse illimitatum et infinitum, acproinde summum bonum (ens enim et bonum conver-tnntur); et ita qui continet totam essendi rationem, continet etiam omnem bonitatis perfectionem, et consequenter est unus tantum Dens. Nam si plures essent dii, deberent inter se differre, ita quod unus liaberet aliquid quod alius non haberet; illud autern in quo differrent, deberet esse perfectio aliqua unicuique propria, cum in Deo non possit esse imperfectie; et sic esset in unoquoque aliqua perfectio quae non esset in alio, unde nullus eorum esset Deus, cum Deus omnem debeat continere perfectionem possibilem.

Sccunda ratio est: si plures essent dii, vel distinguerentur specie, vel solo numero. Primum dici non potest, nee uilus dixit; alias unus esset essentialiter perfectior alio, species enim inter se dis-tinguntur essentiali perfectione; et ita ratio prima redit, quod esset aliqua perfectio in quolibet qute non esset in alio, et sic nullus esset Deus, cum Deus summe perfectus esse debeat, ac proinde omnem continere perfectionem. Secundum etiam dici non potest; cum enim Deus sit omnino immaterialis, est intra eamdem speciemim-multipücabilis, sola quippe materia principium est individuationis, sive multiplicationis pure numeralis ; et insuper in quolibet indi-viduo ejusdem speciei reperitur individualis aliqua perfectio, qua3 non est in alio; et sic prima ratio semper currit.

Non solum autem Deus est unus, sed etiam est maxime unus, ut ratio D. Tbomae, 1. P.Q. 11, Art. 4, suadet:« Cum uuum sit ens indivisum,ad hoc quod aliquid sit maxime unum,oportet quod sit maxime ens, et maxime indivisum. Utrumque autem competitDeo.

Est enim maxime ens, in quantum est non habens aliquod esse determinatum per aliquam naturam, cui adveniat, sed est ipsura esse subsistens omnibus modis indeterminatum. Est autem maxime indivisum, in quantum neque dividitur actu, neque potentia secundum quemcumque modum divisionis, cum sit omnibus modis simplex. »

Quando igitur, 1 Cor. 8, dicit Apostolus :« Siquidem sunt multi dii,» vel loquitur secundum errorem gentilium, nam postea subdit: « Nobis autem unus Deus; » vel loquitur de regibus ot principibus, qui ssepe in sacra Scriptura dii appellantur, juxta illud :« Ego dixi, dii estis ; » Item : « Diis non detrahes.»

Necmysterium sanctissimai Trinitatis unitati divinse contraria-tur; tres enim divinje personae sunt unus et idem Deus.Unde, licet Filius in divinis sit alius a Patre, non tamen alius Deus, sed est alius scilicet in persona, qui est idem Deus propter eamdem naturam summe unam in tribus divinis personis existentem ; nec plural! tas in divinis reperta personis, ex divisione divinre perfectionis, aut ex divinse natura multiplicatione, aut ex aliqua limitatione procedit, sed ex sola dimanat oppositione relationum.

Conveniunt in hoc communiter omnes nationes in formando Dei conceptu, quod ipsum credant esse perfectissimum, imo esse id quo majus excogitari non potest. Hibc Veritas non solum authori-tate sacra Scripturse et sanctorum Patrum, apud quos passim Deus perfectissimus dicitur, sed etiam ratione naturali, tam a priori quam a posteriori, probatur.

A priori quidem sic proceditur : Dcus est ipsum esse per se subsistens, ut dictum est, et consequenter totam essendi perfectionem continet formaliter; nam sicut calor non limitatus totam caloris perfectionem importat, sic esse illimitatum totam habet essendi perfectionem; alias utrumque limitatum esset: constat autem,

quod esse per se subsistens est esse illimitatum; abstracta namque seu forma) tantum a suo recipiente limitantur, ut general i patet in omnibus inductione. Et sic esse limitatur in angelo, vel homine, vel alio quovis, ut dicatur esse, nou simpliciter, sed angeli vel ho-minis, ab essentia angeli vel hominis in qua recipitur. Propterea, ut docet D. Thomas, 1. P. Q. 4, Art. 2, ad 3, ipsura esse est per-fectissimum omnium, comparatur enim ad omnia ut actus, nihil quippe actualitatem habet, nisi in quantum est; unde ipsum esse est actualitas omnium rerum, etiam ipsarum formarum; et sic non comparatur ad alia sicut recipiens ad receptum, sed raagis sicut receptum ad recipiens. Ex dictis autem manifestum est, quod esse Dei est irreceptum, cum sit ipsamet essentia divina, nihil enim dicitur in seipso receptum.

A posteriori vero sic proceditur; Deus continet actu omnes et singulas perfectionescreaturamm, non solum actualium, sed etiam possibilium; quae cum in infinitum sint possibiles magis ac magis perfectiores, infinitam in potentia perfectionem in ipsis important, sed infinitam actu in Deo causa et principio prsesupponunt; causa quippe, ut causa, suorum effectuum pradiabet perfectionem; si causa fuerit univoca, prahabet illani secundum eamdem rationem univo-cam; si vero causa sit lequivoca, secundum rationem erainentiorem illam habet, .t inductione generali, et simul ratione convincitur ; nam causa suo nmmicat effectui perfectionem, quicquid enim eft'ectus ut talis habet, hoc habet a sua causa, nihil autem operatur, nisi in quantum est actu, et nemo dat quod non habet. Sed Deus est causa rerum omnium sequivoca, secundum omnia positiva quae reperiuntur in eis, et secundum omnes gradus, a supremo scilicet entis usque ad ultimam cujusque differentiam; nihil enim quo-cumque modo sit, dummodo sit quid reale, Dei causalitatem elTugit, omnia siquidem per ipsum facta sunt, et sine ipso factum est nihil; et consequenter Deus actu continet eminenter omnes omnium crea-turarum, tam actualium quam possibilium, perfectiones.

Cum hac tamen differentia, quod illas perfectiones qua; dicuntur simpliciter simplices, quia in suo conceptu formali nullam invol-vunt imperfectionem, formaliter continet quasi proprietates, et attributa ipsius dicuntur, ut statim explicabitur; alias vero perfectiones, qua; dicuntur secundum quid, quatenus in suo formali

conceptu aliquam important imperfectionem, tantum virtuali-ter continet. Ex quibus omnibus liquet Deum esse perfectissi-mum.

Continet igitur Deus omnes perfectiones simpliciter simplices per modum proprietatum, sicutomnipotentiam, sapientiam, justi-tiam, misericordiam, etc.; unde formaliter in eo reperiuntur. Quod probatur, non solum coinmuni sanctorum Patrum consensu, sed et sequent! ratione : nam hujusmodi perfectiones proprie et formaliter de Deo pnedicantur, non tantum in concreto, verum etiam, quod magis est, in abstracto, non enim tantum dicitur Deus sapiens, sed et dicitur sapientia, ac vita aeterna; habetur namque, 1. Joan. 1: «Annuntiamus vobis vitam toternam, qum eratapud Patrem, et ap-paruit nobis. » Et consequenter life perfectiones debent esse in Deo formaliter, nam aliquid proprie ac formaliter de aliquo prsedicari, supponit quod sit in illo; alias esset falsa prredicatio, dicoretur enim aliquid inesse, et non inesset, pnedicatio quippe dicitur vera vel falsa, ex eo quod res est vel non est. Nee ad talem pmlicatio-nem sufficit quod ha) perfectiones sint in Deo virtualiter et emi-nenter: quae enim sunt in aliquo tantum erninenter,non pnedicantur de illo simpliciter et absolute ; nam esse aliquid tantum eminen-ter in alio, non est simpliciter ac proprie ipsum esse, sed aliquid aliud in cujus virtute continetur.

Hsec summa Dei perfectio ex illo Exodi 33. colligitnr, nbi Deus, deseipsoloquens,Moysi dicit:«Ostendam tibiomne bonum.» Bouum autem et perfectum convertuntur; unde, si Deus est omne bonum, sive summum bonum, et summe bonus, est etiam summe perfectus, quasi omnem rationem boni et perfectionis contineus. Ete contra, si Deus non est perfectissimus sive summe perfectus, quasi non omnem perfectionis rationem continens, nec est omne bonum, sive summum bonum, aut summe bonus, nec omnem rationem bonitatis habet.

Dicitur Deus perfectissimus, imo perfectus infinite, entitative, comparative, ac terminative: entitative quidem, quia talis est in seipso, ita quod nulla perfectio illi desit; comparative autem, quia quamlibet creaturam, et omnes simul suraptas, infinite excedit in perfectione, cum perfectio creaturarum sit finita, perfectio Dei infinita, inter finitum autem et infinitum est infinita distantia; et

tandem terminative, quia, cum sit summum bonum, est sibi et etiam aliis finis suflicientissimus beatitudinis.

Pert'ectiones, quas vocavimus simpliciter simplices, attribuuntur Deo quasi proprietates, et propterea communiter a theologis di-cuntur attributa, non quidem distincta realiter ab essentia divina, bene tamen virtualiter; et hoe sufficit, ut veram habeant attributi rationem, essentie superadditi, non realiter, sed virtualiter forma-liter; et ideo non simt receptse realiter, nee essentia divina est re-cipiens realiter, sed tantum virtualiter. Attributum igitur divinum est quidam perfectio formalis, essentia divinse competens ad mo-dum proprietatis, quui de creaturis analogice dicitur. Dicitur perfectio, quia nihil potest attribui Deo, nisi sit perfectio. Dicitur formalis, quia sola perfectio formalis potest Deo formaliter attribui, ha3c enim sola secundum suum formalem et specificum conceptum praecisum est pAra ab omni imperfectione, quamvis, ut in creaturis limitata, dicat imperfectionem; sapientia, v. g., ut sic, est puraet simplex perfectio, ut humana vero, mixtam habet imperfectionem ; quoe autem solum emineuter Deo conveniunt, sunt tantum perfe-ctiones secundum quid, et in suo formali conceptu specifico invol-vunt imperfectionem. Dicitur essentia; divinao competens ad modum proprietatis, quia consideratur attributum in Deo, quasi perfectio connaturalis divinya essentise, eam quodammodo complens et perficiens, eo modo quo in creaturis proprietas essentiam complet et perficit. Et quia divinas perfectiones ex creaturis colligimus, ideo subditur quod attributum Dei de creaturis analogice dicitur.

Perfectiones divina;, quas attributa Dei vocamus, sunt in triplici differentia. Quaedam significantur per rationes positivas et nomi-nibus aflirmativis, ut justitia, sapientia, intellectus, voluntas. Quaedam significantur per rationes positivas, sed nominibus nega-tivis, ut infinitas, immensitas, incomprehensibilitas; ista siquidem nomina, quamvis negativa, non significant puras negationes, sed perfectiones positivas. Alia denique significantur per rationes positivas et nominibus affirmativis, aliquem tamen respectum rationis dicunt ad creaturas,ut omnipotentia ad res possibiles, providentia, misericordia, etc.: haic ultima attributa, juxta respectum rationis prsecise quem important, distinguntur realiter sed negative ab essentia divina, tanquam ens rationis ab ente reali, licet juxta posi-

tiviim quod dicmit, sint idem inter se realiter et' cum essentia di-vina, ut statim explicabitur.

Dictum est Inijusmodi perfectiones divinas, qnas attributa Dei nominamus, idem esse realiter, turn inter se.tnm essentise divinsc ; quod fide probatur. Nam et in sacris Litteris,et in conciliis expres-sum habetur quod in Deo est summa simplicitas ; quod in ipso omnia sunt unum, ubi non obviat oppositio relativa; quod istse propositiones sunt verse: Deus est divinitas, et divinitas est Dens, Deus est sua bonitas,divina bonitas est Deus: quaï sine dubio verse non assent, si bonitas, sapientia, et similia Dei attributa realiter ab invicem et a divina essentia distinguerentur. Veritas namque et falsitas propositionum in rebus ipsis fundantur : est quidem Veritas, quando res est ut enuntiatur ; falsitas vero, quando res aliter est quam enuntiatur.

Probatur etiam ratione naturali; nam, si realiter attmbuta divina distinguantur ab essentia, sequitur essentiam divinam non esse infinite perfectam, quod et fidei, et communi doctorum consensui, et rationi naturali repugnat. Hoc autem sequi sic demonstratur: illud secundum se non est infinite perfectum, quod ox se non continet omnem perfectionem, ut ex ipsis patet terminis : si autem attributa divina realiter ab essentia Dei distinguerentur, essentia divina non omnem haberet ex se perfectionem, non enim esset ex se sapiens, justa, etc., sed suam perfectionem divisim liaberet per aliqnns entitates realiter sibi superadditas. Et ex hoc rnrsus se-queretur quod essentia divina esset vera ac realis potentia passiva, suarum perfectionum receptiva, quod maximara imperfectionem ac indigentiam involvit ex parte divinaï essentia;. Sequeretnr etiam quod attributa Dei non essent infinite perfecta sigillatim sumpta, cum unumquodque illorum determinatam solum diceret perfectionem, aliorum perfectiones excludendo, imo et infinitatem, quse est aliquod attributum.

Propterea tanta ponitur in Deo simplicitas et unitas, quod omnem actual em distinctionem ante mentis operationem, illam etiam quam vocant ex natura rei, penitus excludamus: cum enim talis unitas et simplicitas inter divinas perfectiones ac proprietates nu-meretur, in Deo debet perfectissimo modo reperiri; constat autem quod perfection modo reperitur, si sola distinctio rationis admit-

tatur inter attributa divina et essentiam Dei, sicut et inter ipsa attributa ad invicem comparata, quam si distinctio qusedam actua-lis ex natura rei admitteretur, cumibisit major etperfectiorunitas ac simplicitas, ubi minor distinctio reperitur; minor autem est distinctio rationis per solam mentis operationem, quam quaelibet distinctio actualis a parte rei.

Distinctio virtualis divinorum attributorum ab invicem et ab essentia divina non obstat simplicitati : non enim importat, quod aliqua sint in Deo actu distincta, sed solum divina) substantiae importat eminentiam, quae in se simplicissima existens, plures unite continet perfectiones in creaturis dispersas ; sive potius infinitam continet perfectionem,ada3quantem, imo in infinitum ex-cedentem omnes omnium creaturarum perfectiones; et ita virtua-liter est multiplex, ac proinde virtualem fundat distinctionem, quatenus baïc divina perfectio, ut est divina essentia, virtualiter est distincta et alia a seipsa, in quantum est aapientia, justitia, misericordia, etc.

Huic distinctioni virtuali ex parte rei correspondet, ex parte nostri,distinctio rationi? ratiocinatse, quam in divinis constituimus ut omnino necessariam ad divinas perfectiones explicandas : si enim idem essent inter se actu, tam re quam ratione, divina essentia et attributa, synonima forent omnia nomina dé divinis prolata, et idem esset dicere Deum justum, ac dicere misericordem; quod tamen falsum est,et necessariosecundumfidem in multisnegandura; alioquia duse contradictorise simul essent vera, sicut istae: Pater aeternus generat, essentia divina non generat; si enim Pater et essentia (quod idem est in aliis) sunt omnino unum secundum ratio-nem, verae sunt propositiones contradictor!ae, cum ibi sit affirmatie et negatio ejusdem de eodem secundum eamdem omnino rationem.

Dantur igitur diversi conceptus,tam formalesquam objectivi, de divinis; ita ut aliud concipiamus, dum concipimus divinam justi-tiam, et aliud, dum concipimus divinam misericordiam; et hoc cum fundamento in re, quod divina est eminentia : quando enim in creaturis aliqua realiter distinguuntur, est sufficiens fundamentum distinctionis rationis inter divina ad diversas lineas pertinentia, quae partim procedit ex imperfecto nostro modo concipicndi Deum, artim ex perfectione et eminentia Dei.

In hoc autera hujusmodi distinctio rationis inter divina prseciso consistit, quod intellectus humanus possit conceptum de essentia formare, pnescindendo ab attributis, et de quolibet attributo, prscscindendo ab aliis et ab essentia; non quod intellectusjudicet, aut affirmet ista esse actualiter a parte rei distincta, alias enim esset falsus et erroneus conceptus.

Ex quo sequitur quod nullum sit inconveniens aliquam in Deo compositionem rationis admittere, dummodo talis compositio rationis non fundetur in alia compositione reali, vel illam necessario supponat. Unde, inter essentiam divinani et ejus attributa, datur compositio rationis, et ipsa divina attributa concipiuntur per mo-dum actus actuantis et perficientis ipsam divinam essentiam. Nec hoc perfectioni infinite ipsius divinaj essentia; derogat; quod enim concipiatur per modum potentia; receptiva; respectu attribu-torum, hoc non facit quod in se realiter sit potentia, sed tantum ex imperfectione humani intellectus provenit, qui non potest ada;-quate divinam substantiam unico conceptu quantumcumque imperfecte apprehendere; unde pluribus inadaequatis ac diversis con-ceptibus illam concipit, modo sub ratione essentia, modo sub ratione hujus aut illius attributi. Et ita, non est minim, si conci-piendo prEecise divinam substantiam per modum essentia), conceptu limitato et imperfecto, concipiat ipsam cum aliqua imperfectione; nam eo ipso quod illam limitate concipit, licet perfectissimam in ratione essentia; concipiat, non tamen concipit ut illimitatam et ut dicit totam suam perfectionom. Si quis autem perfecte divinam essentiam ut est in se cognosceret, ipsam cognosceret non solum perfectam in ratione essentia, sed etiam cognosceret esse infinite perfectam, nec posse definiri, nisi poneret in ejus definitione Tri-nitatem divinarum personarum et omnia simul attributa. Unde, ut asserit D. Thomas, divina substantia concipi non potest cum aliqua imperfectione sive cum limitations perfectionis, concepta conceptu adaequato, bene tamen conceptu inadaequato.

In Deo perfectiones per modum proprietatum constitnimus in triplici dill'erentia, de quibus jam in communi dictum est : nunc de illis sigillatim et in particulari tribus sequentibus articulis dicendum est; et primo de perfectionibus negativis, quse scilicet nomiuibus negativis exprimuntur, quamvis rationes positivas importent, quales simt infiaitas, immensitas, immntabilitas, incom-prehensibilitas; quas tarnen leviter percurremus.

Deus est infinitus, scilicet in omni perfectione. Ad cujus evi-dentiam,sciendum est quod infinitum est illud quod caret fine. Ratio vero finiti et infiniti, ex Aristotele, per se competit quantitati; qua) cum duplex sit, scilicet quantitas molis et quant itas virtutis, duplex etiam est finitas vel infinitas, scilicet materialis,competens quantitati molis, et formalis, competens quantitati virtutis. Infinitas vel finitas formalis subdividitur in eam qute est formse, et in eam qiue est esse seu actus, qui est communior forma. Infinitas au-tem in forma vel in esse penes hoc attenditur, quod in nullo recipi-tur subjecto; quodlibet enim receptivum limitat et finit actum re-ceptum, et ubi nullum est receptivum, actus limitari vel finiri non potest, cum aliunde finiri aut limitari non possit: nam, v. g., anima rationalis est luuc, quia recipitur vel est receptibilis in hac materia, et esse, quod est actus ultimus ciijuscuraque, est angelicum vel bumanum, et consequenter finitum ac limitatum ad banc, vel illam speciem, quia recipitur in essentia angelica vel bumana. Ha;c autem est differentia inter formam et esse, quod infinitas qua; reperitur in forma, est tantum secundum quid, sive in sua tantum specie, qualis est cujuscumque forma) angelica), qiue licet indivi-dualiter pure non limitetur, cum in materia non recipiatur, forma-liter tamen limiutur ex propriis essentialibus terminis, qui sunt genus et differentia speciem limitantes ad liunc gradum perfectio-nis. Infinitas autem qua) reperitur in esse, est infiuitas simpliciter ;

nam cum esse dicatur infinitum, quia non recipitur in essentia, et aliunde non habeat unde finiatur nec formaliter et specifice, nec materialiter et individualiter, quia secundum se ad nullam pertinet speciem, et tantum reducitur ad speciem essentia; in qua recipitur, bene sequitur quod, quando esse est irreceptum et infinitum, ejus infinitas est simpliciter talis. Ex quibus principiis sic divina demonstratur infinitas. Ex duplici tantum capite pro venire potest, quod aliqua forma sit finita et limitata, sive duplex est tantum limitatio formse. Prima est formalis, quando limitatur ad aliquam speciem per differentiam formalem sive specificam, qualiter hu-mana natura per rationale limitatur ad speciem animalis rationalis sen hominis, et non se extendit ad alias species; secunda est quasi materialis, qua esse vel existentia limitatur ad hoc individuum hujus vel illius speciei, dum recipitur in hac vel ilia essentia. Constat autem quod neutra limitatio vel finitas in Deo reperitur: non prima, quia nulla est in Deo compositio ex genere et differentia, quae sunt termini essentia;, et ita non limitatur aut finitur ad aliquam speciem ; nec secunda, quia in Deo, propter summam ejus simplicitatem ac puritatem, non est compositio ex esse et essentia; unde esse Dei in nullo recipitur; et cum sit irreceptum, a nullo limitatur, cum a solo recipiente possit limitari: et consequenter est illimitatum ac infinitum; et cum infinitas quce secundum esse attenditur, sit infinitas simpliciter, ut dictum est. Deus est undequaque simpliciter infinitus. Quod autem Deus sit infinitus in perfectione, constat ex dictis supra, ubi probatum est Deum simul actu et unite continere omnes et singulas in quodam eminen-tissimo gradu creaturarum etiam possibilium perfectiones, quae in potentiasunt infinitie ; unde Psalmo 144 dicitur: - Magnus Domi-nus et laudabilis nimis, et magnitudinis ejus non est finis. » Dicitur igitur Deus infinitus, quia summa est ejus perfectio secundum omnem entis rationem, quod est quid positivum; et tanta est, ut mensurari seu finiri non possit.

Deus est incomprehensibilis omnibus aliis, et a se solo compre-bensus. Ha;c Veritas catholica, quantum ad utramque partem, non solum autboritate sacrae Scripture ac sanctorum Patrum, sed evident! etiam ratione naturali demonstratur. Nam, ad veram alicujus comprebensionem, requiritur quod videatur quantum est visibile,

ita ut nihil ejus videntem lateat; quod tunc accidit, quando tanta est cognitio potentise ad minus, quanta est objecti cognoscibilitas, alias cognitio non perfecte penetraret, nec adsequaret objecti co- . gnoscibilitatem, et sic aliquid ejus, saltern quantum ad modum, si non quantum ad entitatem, lateret cognoscentem. Potest quidem fieri quod cognitio comprehensiva cognoscibilitatem excedat objecti, et tunc est perfectissima comprehensio, qualis ponitur in Deo respectu creaturarum omnium, et in quolibet angelo respectu in-feriorum; non autem potest fieri quod cognitio sit comprehensiva, et quod cognoscibilitatem objecti non adscquet. Constat autem quod, ex una parte, major in infinitum estcognoscibilitas Dei quam cognitio omnium aliorum ab ipso (iia;c enim semper est finita, ilia vero infinita), cum Dei cognoscibilitas sive Veritas ejus entitati ac infinitffi actualitati commensuretur, sicut cognitio cujuslibet crea-turs ejus finitse potentise ac essentise proportionatur ; et sic divina cognoscibilitas creatam cognitionem in infinitum excedit,et aliquid Dei, quantum ad modum cognoscibilitatis, quamcumque creaturam cognoscentem latet. Constat etiam, ex alia parte, quod tanta est cognitio Dei respectu sui, quanta ejus cognoscibilitas, cum utraque sit infinita; fundatur enim utraque in summa ejus immaterialitate tam pliysica quam metaphysica, et in purissima actualitate; unde cognitio Dei propriam ejus cognoscibilitatem adsequat, tanquam objectum counaturale proprium: et sic nihil est Dei, nec quantum ad rem, nec quantum ad modum cognoscibilitatis, quod ipsum Deum se cognoscentem lateat. Et consequenter Deus est incom-prehensibilis omnibus aliis, et a se solo comprchensus; et in hac actuali comprehensione summa felicitas ejus et naturalis beatitude consistit. Quod autem de divina incomprehensibilitate respectu creaturarum dictum est, debet intelligi, non solum quando crea-turse Deum in seipso contemplantur immediate, sive vident facie ad faciem, quasi non possint omnes modes aut quasi sinus divinaj perfectionispenetrare, sed etiam quando Deum in elfectibus contemplantur ; est enim impossibile quod ulla creatura omnes Dei effectus possibiles agnoscat, ex quorum comprehensione ad com-prehendendam divinam omnipotentiam et Dei naturam perveniat, cum tales effectus sint in infinitum possibiles, et sic non possint actu distincte reprasentari alicui creaturae per proprias species.

Ad cognitionem autem comprehensivam causte, requiritur cognitio comprehensiva singulorum effectuum seu effectus adaequati; nam in solo effectu adsequato tota virtus et potentia causae resplendet. Propterea Jeremias, Cap. 32, dicifc Deo: « Fortissime, magne et potens, Dominus exercituum nomen tibi, magnus consilio, et in-comprehensibilis cogitatu. »

Deus est immensus, ita ut sit in omni loco tam actuali quam possibili, quod nulli creatura convenire potest. Hane veritatem fides catholica docet, dum Psalmo 138 habetur:« Quo ibo a spiritu tuo, aut quo a facie tua fugiam ? Si ascendero in ccelum,tu illic es; si descendero in infernum, ades; si sumpsero pennas meas diluculo, et habitavero in extremis maris, etenim illuc manus tua deducet me,et tenebit me dextera tua.» Actuum 17,dicitur:« Deus non lon-ge est ab unoquoque nostrum; in ipso enim vivimus, et movemur,et sumus. » Sapientiaj 1: « Spiritus Domini replevit orbem terrarum. » Et ipsemet Deus, Jeremise 23, dicit: « Numquid nou coelum et terram ego impleo ? » Possent, ad banc veritatem confirmandam, plures adduci sancti Patres, ut Hilarius, Libro 1, de Trinitate ubi dicit quod« nullus est locus absque Deo, nec ullus est locus nisi in Deo;» et aiBrmatquod « divina majestas sic est in uno loco, quod simul est in alio; sic est in universo, quod etiam est extra universum ; sic complectitur hoc universum, quod alia possit infinita com-plecti, continere, et in seipso claudere, absque eo quod ab ullo ipse contineatur; ubiq^e suam babet essentiam, absque eo quod ab ullo comprehendatur. » Augustinus, in Manuali, Cap. 1 et 2, in hunc modum Deum alloquitur: « Tu, Domine, coelum et terram imples, omnia portans sine onere, omnia implens sine inclusione, semper agens, semper quietus : quiubique es, et ubique totus; qui sentiri potes, et videri non potes; qui nusquam dees, et tamen abiniquo-rum cogitationibus longe es; qui nec ibi dees, ubi longe es, quia ubi non es per gratiam, ades per vindictam; qui ubique prasens es, et vix inveniri potes; quem stantem sequimur, et apprebendere non valemus ; qui tenes omnia, imples omnia, circumplecteris omnia, superexcedis on.)iia, sustines omnia; qui corda fidelium doces sine strepitu verbonuu ; qui locis non distenderis, nec temporibus va-riaris, nec babes accessus et recessus; qui babitas lucem inac-cessibilem, quam nullus hominum vidit, nec videre potest. In

te manens quietus, ubique circuis totum; non enim scindi et dividi potes, quia vere unus es, nee in partes efficeris; sed to-tus totum tenes, totum imples, totum illustras et possides; qui omnem creaturam tuam absque indigentia aliqua possides, et sine labore gubernas, et absque ta3dio regis, et nihil est quod con-turbet ordinem imperii tui vel in summis, vel in imis ; qui iu omnibus locis sine loco haberis, et omnia contines sine ambitu, et ubique prasens es sine situ et raotu; cujus omnipotentia omnia gubernat, regit et impletqute creavit: nee ideo te implere omnia dicimus, ut te coutineant, sed ipsa potius a te continentur; nee particulatim'imples omnia, cujus omnipotentia omnia concludit; nee evadendi potentiam tuam quis aditum invenire poterit; qui enim te non liabet placatum, nequaquam evadet iratum.»EtCap. 5, sic ait:« Sed angusta est mihi domus animBe meaj, quousque venias ad eam et dilatetur a te; ruinosa est, refice eam; habet plurima qua; offendunt oculos tuos, fateor et scio, sed quis mundabit eam ?» Supposito autem hoe principio, hortatur nos ut in cordis recessu va-cemus Deo, quem nobis ubique prasentem habemus. Unde, Cap. 30, ait: «Fuge ergo,ohomo,paululumoccupationes tuas, et abscondere modicum a tumultuosis cogitationibus tuis; abjice nunc onerosas curas, postpone laboriosas dissensiones, vaca aliquantulum Deo, et paululum requiesce in eo ; intra in cubiculum mentis tuse, exclude omnia prater Deum et qua8 valent ad quajrenduin eum, et clause ostio quajre cum.»Haec divina prajsentia et immensitasexuniversali et continua operatione Dei in omnibus creaturis, vel a priori secundum doctrinam D. Thomaj, vel a posteriori secundum alios demon-stratur; oportet enim Deum esse in omnibus, cum in omnibus ope-retur, nonsolum immediatione virtutis, sed etiam immediatione sup-positi; licet enim in creatura sit perfectie agere in magis remotum, quia virtus ejus magis per medium extenditur, hoc tamen in Deo di-ceret imperfectionem aut negationem perfectionis, cum perfectius sit simul immediatione virtutis et suppositi in omnibus agere, quam solum immediatione virtutis; primum namque dicit illimitationem acimmensitatem perfectam substantia, non autem secundum.Quin-que autem modi existendi in rebus assignantur Deo. Primus est singularis Ohristo per unionem personalem humanitatis assumptae ad personam Verbi; et hie pertinet ad ordinem hypostaticum nobi-

lissimum. Secundus est proprius justorum, scilicet per gratiam hie in via inchoatam, et in patria consummatam, quomodo est amicus in amico; ethic pertinet ad ordinem gratise. Alii vero tres ad ordinem naturae pertinentes, sunt omnibus rebus communes, scilicet: per essentiam, in quantum divina substantia est intime in omnibus ; per prsesentiam, in quantum omnia sunt in conspectu ejus nuda et aperta; et per potentiam, in quantum omnia ejus potestati subduntur; et secundum hos tres existendi modos, Deus est etiam in peccatoribus, in damnatis, et in dsemonibus.

Deus est omnino immutabilis, ut ipsemetjMalachise 3,dicit:«Ego enim Dominus, etnonmutor;» et affirmat Jacobus, Cap. 1, dicens: lt; Apud quern non est transmutatie, nec vicissitudinis obumbratio.» Hsec Veritas catholica sicdemonstratur: esse mutabile est posse mu-tari; mutari autem est transire vel de esse ad non esse, vel de non esse ad esse; si sit esse vel non esse simpliciter, est mutari simpli-citer si vero sit tantum esse vel non esse secundum quid, est mutari secundum quid. Deus autem non potest de esse ad non esse, vel de non esse ad esse simpliciter transire, cum sit ens simpliciter ne-cessarium, ut dictum est, et sit suum esse, quod proinde nou potest ab ipso separari. Nec similiter potest de esse ad non esse, vel de non esse ad esse secundum quid transire, cum Deus sit omnino simplex, omnem excludens compositionem, quae tamen in mutatione secundum quid necessaria est ex subjecto et illo esse quod acquirit vél amittit, et similiter cum sit purus actus omnem excludens potentialitatem, quae tamen necessaria est in hac mutatione, ac tandem cum Deus infinite sit ab intrinseco perfectus, ac proinde incapax aliquid recipiendi aut amittendi: et consequenter Deus est omnino immutabilis ab intrinseco, tam mutatione simpliciter, quam mutatione secundum quid; unde et secundum esse, et secundum operari. Quod etiam sit omnino immutabilis ab extrinseco, vel per annihilationem, vel alio quovis modo, manifestum est prime, cum sit ens simpliciter necessarium, ac proinde ab intrinseco et essentialiter exigens eodem modo semper esse; secundo, quia Deus, cum sit primum ens et prima causa, nulli subjicitur alteri, sed omnia subjiciuntur illi, si namque subjiceretur alteri, illud cui subjiceretur, prius esset et nobilius: ex quo principio concludit Philosophus, in Physicis, primum motorem esse penitus

immobilem; nihil enim potest esse prius et nobilius primo ente et prima causa. Omnis autem creatura est mutabilis, tam ab intriu-seco sive per potentiam in ipsa existentem, quam ab extrinseco sive per potentiam alterius. Ab extrinseco quidem est omnis creatura mutabilis simpliciter, quia sicut esse a Deo libero agente recepit, sicillud amitteret, si Deus desineret conservare, suum sub-traheudo concursum quo esse continuo influit creaturse; et ita redi-ret in nihilum. Ab intrinseco autem non omnis creatura est eodem modo mutabilis, quia qusedam, ut sunt sublunaria, simpliciter sunt per geuerationem et corruptionem mutabiles, cujus mutabili-tatis principium est intriusecum, scilicet materia prima; qusedam sunt tantum mutabiles secundum locum, puta cccli, quorum materia non compatitur privationem hujus forma); qmudam, ut sunt incorporeai substantia;, licet non sint mutabiles secundum esse per potentiam intrinsecam (cum sint form«3 per se subsistentes, et ideo non possint a seipsis separari, in mutatione vero secundum esse requiritur separatio forrme a subjecto), sunt tamen mutabiles secundum suas operationes, et etiam secundum locum. Et consequenter, esse omnino immutabilem secundum quamcumque ratio-nem, tam ab intrinseco quam ab extrinseco, est proprium Dei.

Plura quoque sunt in Deo attributa positiva, quaj scilicet rationes positivas, et nomina positiva sen affinnativa important, ut simpli-citas,bonitas, aiternitas, etc.; de quibus inprsesenti articulo agimus, declarantes qnomodo conveniunt Deo, tanquam divinse ejus essen-tiae proprietates.

Deus igitur est summe simplex et purissimus actus, carens omni prorsus compositione, turn physica ex materia et forma, vel ex subjecto et accidente; turn metaphysica ex supposito et natura, vel ex esse et essentia; turn logica ex genere et differentia, vel ex natura specifica, et ratione individual]. Ad cujus evidentiam, sciendum est

quod hoc nomen Deus potest sumi tripliciter. Primo, ut significat concretum, quasi specificum divinse naturae, seu habens deitatem, et sic a gentilibus pluralitatem deorum admittentibus accipieba-tur; sed hoc est cbimericum, contra fidem, et lumen naturale. Secundo, ut significat concretum individuale naturae divina), id est hoc habens Deitatem, seu hunc Deum. Tertio, ut significat aliquod suppositum naturai divinse, id est hoc incommunicabiliter habens Deitatem, seu hanc personam divinam. In pnesenti materia, Deum accipimus aliquando in secunda, aliquando in tcrtia significatione; et licet in secunda, ut dicit individuum divinre natune, tribus per-sonis commune, non significet suppositum in rei veritate, cum sit commune tribus personis (quod repugnat supposito secundum se incommunicabili), sequivalet tamen supposito quoad habitudinem identitatis aut distinctionis a natura; comparatur enim ad illam ut habens ad habitum, ut quod est a quo est, ut subsistens ad naturam in qua et ex qua subsistit. Dicimus igitur quod Deus est omnino simplex, excludens omnem pliysicam compositionem, quia in tali compositione utrumque extremum imperfectionem involvit, vel potentiaj receptivse vel actus informantis, et in utroque limitatio-nem ac mutuam dependentiam, sive compositio sit ex materia et forma, sivfi ex subjecto et accidente; et insuper prima materiam pliysicam importat, Deo maxime repugnantem. ut imperfectissi-mum potentiale perfectissimo actuali; secunda vero necessario importaret, quod Deus non esset seipso perfectus essentialiter, sed participative per accidentia. Deinde excludit etiam omnem meta-physicam compositionem realem ex essentia et supposito, vel ex esse et essentia: quod manifeste colligitur ex mutua talium extremorum prsedicatione in abstracto; dicimus enim quod Deus est Deitas, Deitas est Deus, Deus est suum esse, esse Dei est natura divina: nam si hujusmodi non essent realiter idem, tales propositiones affir-mantes esse idem essent falsae; annuntiaretur enim aliquid esse et tamen non esset, quia, cum pradicatio fit de abstracto, significa-tur quod illud abstractum sit ipsum subjectum de quo pnedicatur; sed quando fit de concreto, significatur tantum quod subjectum participet formam importatam in tali concreto. Et insuper, si Deus non esset suum esse, sequeretur quod esset ens per participationem, sicut illud quod hahet ignem et non est ignis, est ignitum per par-

ticipationem; si vero Deus esset ens per participationem, non esset ens per essentiam, cum esse aliquid per essentiam et esse per participationem opponantur; si autem Deus non est ens per essentiam, sed per participationem, reducitur tanquam ad causam ad ens per se et per suam essentiam tale, sicut omne ignitum est ignitum per ignem, omne calidum est calidum per calorem. Deus autem cum sit primum ens et prima causa, non potest reduci ad aliud tanquam ad causam a qua liabeat esse; alias non esset prima causa, sed illud aliud a quo haberet esse. Et ita Deus est ens per essentiam, ac proinde suum esse; unde non est in ipso compositio realis ex esse et essentia. Denique excludit logicam composition em, tum ex genere etdifferentia, tum ex natura et ratione individuali. De prima constat, quia nihil est commune univocum Deo et creaturis, sed tantum analogum,cum Deus sit causa aïquivoca creaturarum secundum omnes gradus et rationes quae in ipsis reperiuntur, et consequenter in Deo non est genus nee differentia specifica; maxime, quia genus semper abaliquopotentialisumitur, et differentiaal) aliquo actuali; in Deo autem, qui est actus purissimus, nihil est potentiale. De se-cunda etiam patet, quia, ut docet D. Thomas, 1. P. Q. 3, Art. 3, in his qua3 nou sunt composita ex materia et forma, in quibus individuatie non est per materiam individualem, id est,per hanc mate-riam, sed ipsai forma? per se individuantur, oportet quod ipsaeformee sint supposita subsistentia (sive seipsis iudividua); unde in eis non differt suppositum (seu individuum) et natura, ac proinde nee ratio sive differentia individualis a natura, sunt enim penitus idem, cum non sit radix unde desumatur differentia individualis distincta a natura specifica; Deus autem non est compositus ex materia et forma. Dantur autem duo signa compositionis logiose ex genere et differentia, sicut etiam ex natura et ratione individuali. Primum est, quando extrema componentia non possunt ad invicem in ab-stracto pradicari; non enim formali praedicatione dicitur,quod ratio-nalitas sit animalitas, aut quod humanitas sit haecceitas seu ratio individualis. Secundum est, quando extrema componentia suas emanant proprietates realiter inter se distinctas; ut, v. g., in homine a substantia est proprietas recipiendi accidentia, a corpore dimanat quantitas, a vivente potentise vitales, ab animali potentie sensitive, a rationali potentise intellectivae: quae proprietates realiter inter se

distiaguntur, licet genera et differentiae, a quibus oriuntur, realiter sint idem. Hsec autem signa in Deo non reperiuntur; cum enim quicquid est in Deo sit Deus ipse forraaliter, si pertineat ad lineam essendi, etiam in sensu formali de se invicem abstracta pnedicantur (exceptis relativis proprietatibus ob mutuam oppositio-nem), dicimus enim quod divinitas est divina immaterialitas, nee in eo sunt proprietates realiter distinctïe in absolutis.

Deus est ens omnino necessarium, cum ca;tera omnia sint con-tingentia: unde, cum csetera debeant ab extrir.seco principio pro-duci, videlicet ab ipsomet Deo, ipse est a se, omnimoda necessitate naturali; propterea dicitur increatus.

Deus estsumme bonus, imo summum bonum,etipse solus estsim-pliciter bonus per essentiam. Quod sit summe bonus aut summum bonum, satis constat ex dictis supra, ubi probatum est Deum esse perfectissimum, ac omnem essendi rationem ac perfectionem, et consequenter omnem in gradu eminentissimo continere bonitatem. Quod solus sit simpliciter bonus per essentiam, constat ex dictoCbri-sti Domini, turn Matthsei 19, turn Lucie 18, ubi ait: « Unus est bonus, Deus. » Quem locum communiter sartcti Patres interpre-tantur, quod ideo nemo dicitur bonus, nisi solus Deus, quia nemo est a se et per essentiam bonus nisi solus Deus; omnia siquidem alia sunt participative ab alio bona, ut docet D. Thomas, 1. P. Q. 6, Art. 3. Et ratione probatur : illud dicitur bonum per essentiam et non per participationem, quod omnem omnino rationem bo-nitatis et perfectionis liabet; cui namque nulla deest ratio bonita-tis, illimitate et adsequate bonitatem habet, et consequenter est ex seipso bonitatis essentia ac summa bonitas. Constat autem, ex dictis, quod solus Deus illimitate et adajquate rationem bonitatis continet, cum ipse solus sit infinite perfectus, omnes omnium rerum perfe-ctiones continens unite, in maxima simplicitate, et eminentiori modo velut omnium causa ajquivoca; et cum sit suum esse per se subsistens et irreceptum. Omnes autem creaturse perfectionem ac bonitatem limitate, et per partes continent, ita ut bonitas unius in alterius bonitate non contiueatur. Et consequenter, solus Deus est bonus per essentiam, sen est ipsa bonitatis essentia; nulla vero creaturaest per essentiam, sed tantum per participationem bona : unde solus Deus est bonus per essentiam, ut esse bonum per essen-

tiam eicludit esse bonum per participationem. Alia quoque via solus Deus diciturper essentiam bonus, quatenus esse bonum per essen-tiam excludit quodcumque aliud essentia realiter superadditum, a quo bonitas derivetur. Quo sensu Deum alloquens Augustinus, Cap. 2 Manualis, sic ait: « Tu es fons lucis divina3,et sol claritatis seternee; magnus es sine quantitate, etideo immensus; bonus sine qualitate, et ideo vere et summe bonus, et nemo bonus nisi tu solus; cujus voluntas, opus est; cujus veile, posse est; qui omnia qu® ex nibilo creasti, sola voluntate fecisti; qui omnem creaturam tuam absque indigentia aliqua possides, et sine labore gubernas, et absque tsedio regis, et nihil est quod conturbet ordinem imperii tui, vel in summisvelin imis. » Quod sic amplius discursu D.ïhoma3,loco citato, demonstratur. Unumquodque bonum est, secundum quod est perfectum; aliquid autem habet suam perfectionem: primo, secundum quod in suo esse constituitur; secundo, prout ei aliqua accidentia superadduntur.ad suam operationem necessaria; tertio,quia attingit suum finem. Nulli vero triplex htec perfectio creaturse competit per essentiam, sive secundum suam essentiam, cum nullius creaturse essentia sit suum esse, vel sua virtus operativa, vel suus finis. Soli autem Deo competit, cujus essentia est suum esse, et cui non adve-niunt aliqua accidentia (qme enim de aliis dicuntur accidentaliter, Deo conveuiunt essentialiter,ut esse potentem, sapientem, etc.);nee Deus ordinatur ad aliquid aliud sicut ad finem, sed ipse est sibi finis, ac ultimus finis omnium rerum, juxta illud :« Omnia propter seme-tipsum operatus est Dominus.»ünde solus Deus omnimodamhabet perfectionem et bonitatem secundum suam essentiam, sive per suam essentiam, et solus est bonus per essentiam secluso quocumquealio. Propterea simpliciter et absolute solus Deus potest dici bonus per essentiam: alias daretur intêlligi quod aliqua esset creatura bona non participative, autquodhaberetin se essentialiter omnem sibi de-bi tam bonitatem, si posset dici bona per essentiam simpliciter et ab-solute.Cum hoe tamen stat, quod creatura; dici possint bonse per essentiam secundum quid, id est bonitate essentiali ettranscendentali. Quod sic explicatur : licet essentia creatura; cujuscumque, secundum se et seclusa existentia, non sit simpliciter bona, cum non sit simpliciter perfecta, nee in ratione entis, nee in ratione substantie, sed tantum sit pars substantiae completa;, et respiciat ipsam

existentiam, per quam ultimo in ordine substantiali completur, actualiter, et perficitur, est tamen aliquid positivum et actnale prius natura quam existentiam recipiat, et postea sub ilia sub-sistit. Unde, secundum se, sed cum ordine ad existentiam, est aliquo modo bona; et ita qua;libet creatura per suam essentiam est secundum quid bona, id est, bona bonitate essentiali et transcendcntali, qua; consequitur omne ens positivum; imo per-fectio rerum secundum earum essentiam graduatur, ita ut res una sit perfectior alia, quia perfectiorem habetessentiam; et sic una est essentialiter perfectior alia. Sunt autem res eo modo bouse, quo sunt entia, cum ens et bonum convertantur: unde, sicutres quamdiu non existunt, non sunt actu entia, nec entia actualia, sed solum in po-tentia et objectiva, sic nec sunt actu bona, nec bona actualia, sed bona inpotentia et objectiva.

Dens est seternus, sive est ab seterno et erit in sternum, Htec Veritas catholica non solum habetur ex fide stepius tradita in sacra Scriptura, ubi Dens aliquando dicitur aeternus, aliquando autem carerc principio et fine; sed etiam habetur evidens lumine natu-rali, et sic multipliciter demonstratur. Primo: quod est simpliciter necessarium esse, est seternum; illud enim dicitur simpliciter ne-cessarinm esse, quod non potest non esse, et ita semper fuit, est, et erit: quod est esseseternum. Constat autem, ex dictis supra, quod Deus est ens simpliciter necessarium esse, cum sit suum esse, ac pro-inde essentialiter petens esse, et ita semper illi convenit esse : unde Deus est seternus. Secundo: quod est a se independenter aquolibet alio, necessario est aBternum, quia quod est tale, non potest esse indifferens ad esse et non esse, et ita necessario est, ac proinde ab acterno; quod enim est indilTerens ad esse et non esse, sive quod est in potentia ad utrumque, debet reduciin actum et in esse per aliquid quod sit actu ; Deus autem est a se independenter a quolibet alio, cum sit primum (sns et prima causa omnium : unde Deus est ceternus. Tertio : quod est omnino immutabile, est seternum ; alias si non est seternum, ita ut aliquando non fuerit, vol aliquando futurum non sit, fuit mutatum de non esse ad esse, vel est mutan-dum de esse ad non esse, quod repugnat rei omnino immutabili ; Deus autem est immutabilis omnino, sicut dictum est : unde Deus est seternus. Solus igitur Deus est aeternus. Et quamvis

aliqnffi fuissent creaturee ab seterno productse, ut fieri potuit, et in seteraum durarent, ut de facto creaturse intellectuales, cceli et elementa durabunt, non tarnen propterea forent seter-nse, sed tantum seviterna;. Cujus ratio est, quia sola ilia di-cuntur seterna in rigore, qua) mensurantur seternitate tanquam propria mensura ; solus autem Deus mensuratur sternitate essen-tiali tanquam propria mensura, et visio beatifica mensuratur ;eter-nitate participata, sicut etamorbeatiticus; nam aïternitas est mensura propria rei penitus immutabilis, id est tam secundum esse, quam secundum operari et alia accidentia, qualis est solus Deus; sicut amim est mensura propria rei secundum esse quidem immutabilis, sed mutabilis secundum operari, vel secundum locum aut alia accidentia, quales sunt angeli, anima; rationales et cceli; et tandem tempus est mensura propria rei mutabilis, tam secundum esse, quam secundum operari, qualia sunt omnia sublunaria, muta-tionibus generationis, corruptionis, alterationis, caiterisque subdita. Unde solus Deus est propria ffitornus; omnes vero creatura ab liac perfectione deficiunt, sed nobiliores sunt teviternse, imperfectiores autem sunt temporales.

Cum bonum sitsui diffusivum, etDeus sit summe bonus et sum mum bonum, imo sit ipsa bonitatis essentia, est summe sui commu-nicativus, etse summe de facto communicat in mysterio Incarna-tionis, supra modum autem in ccelo per gloriam, etmultishic per gratiam; sed ha; communicationes sunt supernaturales. Communi-catio autem Dei utauthoris naturae, et quae lumine rationis attin-gitur, est secundum esse naturale, quod primo communicat per creationem, continual, per conservationem, creaturas vero dirigit per providentiam. Ex his quseclam attributa colligimus, qua) conveniunt Deo ex tempore,secundum illucl rationis aut respectivi quod important, quamvis, secundum esse reale,sint ipsa Dqi substantia .In pra;-

senti, de aliquibus attributis Dei respectivis magis in creaturis elucentibus, breviter tarnen, disseretur.

Deus est omnipotens; et « qiiis loquetur potentias Domini, audi-tas faciei omnes laudes ejus ? » Quia omnia qusecumque voluit. Do-minus fecit in coelo et in terra, in mari.et in omnibus abyssis. Haec Veritas catholica non solum fide in sacris Scripturis declaratur, ubi passim Deus omnipotens nominatur, sed etiam lumine rationis multipliciter probatur. Ad cujus evidentiam, sciendum est quod po-tentia et virtus causaj ex proprio manifestatur effectu : unde illa est perfectior causa, quae perfectiorem potest effectum producere; effectus autem Dei simt omnes creatura;, actuales quidem sunt effe-ctus actu producti, possibiles autem sunt effectus inpotentia; et ex istis divinam potentiam et virtutem colligere ac pensare debemus. Quod Deus sit omnipotens, sic a priori demonstratur: in tantum aliquid est activum, in quantum est actu ; sicut, e contra, in tantum aliquid est passivum, in quantum est potentia : manifestum est autem, ex dictis, quod Deus est infinite actu, sive est actus infinitus, cum sit actus purissimus, per se subsistens ac irre-ceptus, ac proinde illimitatus, nam actus purus non habet unde limitetur; et consequenter. Deus est infinite activus, et sic in agendo est omnipotens, maxime quia virtus et potentia propor-tionatur rei cujus est potentia ; Deus autem est simpliciter infinitus ; unde et ejus potentia est simpliciter infinita ; et sic est om-nipotentia, et ipse Deus est omnipotens. Demonstratur autem a posteriori ex mundi creatione : Deus creavit hoe universum, ut et fides et lumen naturale docet, et statim demonstrabitur; quod autem creare potest, est omnipotens, cum creatio sit productio to-tius ex nihilo, et ita nihilum attingit; et ens, ut sic, ejus subditur voluntati ac potestati, cum solum ejus imperium sufficiat, ut inci-piatesse quodcumque voluerit; quod sine dubio potentiam iiidicat infinitam seu omnipotentiam.

Deus igiturest creator omnium visibilium et invisibilium, et illa creando suam manifestavit omnipotentiam. Hanc veritatem catbo-licam in sacris Litteris ac Symbolis expressam antiqui docuerunt gentiles philosophi, solo rationis lumine convicti. Ex quibus, maxime ex Aristotele, 2 Metapb.Textu 4, sequentes demonstrationes deductae sunt, quas D. Thomas, 2 contra Gentes, Cap. 15, proponit.

Quarum prima sit: solus Dens est ens simpliciter necessarium ; si eniin alia prater Deum essent entia simpliciter necessaria, liabc-rent esse a seipsis et sic non esset assignabilis ratio, cur in uno per-fectius esse reperiretur quam in alio, cujus contrarium videtur : si autem solus Deus est ens simpliciter necessarium, debet esse creator omnium, quia si nihil aliud prater ipsum est ens simpliciter necessarium, nihil aliud habet esse a seipso, et sic quodlibet habet esse ab alio; et cum non sit processus in infinitum, deve-niendum est ad unumprimum ens necessarium, a quo productasunt alia omnia; non per generationem, quia luecprasuppomt materiam, de qua procederet eadem difficultas; et ita per creationem, qua) nihil rei producendce suppor.it. Secunda demonstratio est : solus Dens est ens per essentiam, cum sit suum esse per se subsistens et irreceptum; alia vero omnia sunt, entia per participationem, cum habeant esse receptum, ut ex eorum limitatione ad determlnatum genus entis apparet : quod autem est per participationem, debet reduci tanquam.ad causam, ad id quod est per essentiam tale. Unde alia omnia proccdunt a Deo, qui est ens per essentiam con-tinens omnem rationem ac perfectionem entis; per creationem immediate, si sint resspirituales et incorruptibiles,ut cocli et elementa in prima sui productione; alia vero per creationem mediate, quate-nus in ipsis est materia prima qua) luit creata; sed homines sunt geniti, quamvis utramque partem sine compositionis creatam habeant. Producere autem aliquid per creationem sic est proprium Dei, quod creare, vel per modum causa) principalis, vel per modum instrumenti, nulli possit creaturae communicari, ut probat D. Thomas, 1. P., Q. 45, Art. 5. Quodilli non possit communicari per modum causa) principalis, ex eo patet, quia requiritur ad creandum virtus infinita; nam tanto major virtus reperiturin agente, quanto potentia est magis remota ab actu, sive quanto terminus a quo actionis magis distat a termino ad quera, unde virtus agentis ex nulla pnesupposita potentia, quale est agens creans, est infinita, cum procedat ex non ente ad ens, inter qua) est infinita, distantia; virtus autem infinita creatura communicari nequit, cum virtus debeat ei cui communicatur saltern ut causa) principali, pro-portionari; quadibet vero creatura ex sua intrinseca ratione est finita. Quod etiam illi non possit communicari per modum instru-

menti, constat ex eo quod pertinet ad rationem veri instnimenti physici, ut propria virtute prtevium aliquid agat ad actionem principalis agentis, cum hue tarnen differentia, quod si perfectum et rigorosara liabeat rationem instnimenti, praevium illud debeat esse dispositivum ad actionem principalis agentis, ut apparet ex hoc quod sunt deterniinata instrumenta pro diversitate actionum; si vero non habeat tarn perfectam etrigorosam instrumenti rationem, licet non requiratnr quod propria virtute praevium aliqnid agat 'per veram et physicam alterationem et transmutationem subjecti passivi, requiritur tamen quod aliquid saltem praevium agat propria virtute, alias frustra adhiberetur ad agendum. In creatione vero nulla potest alia causa propria virtute aliquid agere, non solum dispositivum ad actionem Dei creantis, sed nec praevium, imo nec concomitans, cum creatio sit productio totius ex nihilo, ita ut nihil rei creandte pncsupponatur, in quod agat pnevie causa se-cunda; si vero nihil ageret propria virtute, ipsa non crearet, sed Deus crcarot ad pnesentiam ejus.

Deus est conservator creaturarum omnium,conservatioiio directa et immediata per se, ac etiam indirecta et per accidens: directa quidem ac per se, quia sic ab eo creaturae dependent, ut sine eo esse non possint; indirecta autem et per accidens, quia ab eo dependent tauquam a removente corrumpens. Quasdam vero creaturas immediate, seclusis quibuscumque aliis causis, conservat, quales sunt ilhe quae factae sunt a Deo immediate, seclusis quibuscumque aliis causis, ut sunt angeli, coeli, aniraae rationales. Cum enim influxu Dei continuo in esse ipsarum indigeant, alias deficerent, sicut lux aeris,deficiente solis influxu; qui Dei continuus influxus estimme-diatus, cum sit continuata ipsius esse creatio: inde est quod Deus illas creaturas immediate conservat, seclusis quibuscumque aliis causis. Quasdam autem creaturas mediantibus causis secundis conservat, quales sunt materiales et corruptibiles : multa quippe sunt, quibus utitur Deus ad impediendas actiones corrumpentium; et insuper utitur influxu coelesti, aere salubri, aliisque qualitatibus ad flrmandam et roborandam complexionem naturalem, quod est ali-quo modo couservare. Semper tamen Deus influit immediate, tam immediatione suppositi, quam immediatione virtutis, ut supra dictum est; et sicut primus in esse rerum influxus est creatio, sic

Deus est provisor generalis liujus mundi, ita ut omnia quaj fue-runt, sunt et erunt, sint ejus subdita providentiaj, non solum in communi, sed etiam in particulari; immediate quidem, quantum pertinet ad rationem ordinis rerum provisarum in finem, licet, quoad executionem hujus ordinis, sint aliqua divinpe providentue media; per superiora namque gubernat inferiora, non propter sine virtu lis defectum, sed propter sua! bonitatis abundantiam, ut dignitatem causalitatis etiam creaturis communicaret. Providentia, qiue est pars prudentise, nihil est aliud quam ratio ordinis rerum in finem; xmde necessario cognitionem ipsarum rerum supponit in provi-dente. Optimum hujus mundi regimen manifeste demonstrat noa a casu, sed ex perfectissima Dei providentia procedere cuncta : qua) enim ita sunt ordinata, ut semper aut fere semper eodem modo fiant, dobent sui authorem habere ordinis, qui non potest esse alius quam Deus, qui cuncta quaj sunt in mundo per intellectum produ-xit, ac proinde cum debito ordine ad proprium finem; repugnat enim sapientias ac bonitati divine, quod non perducat omnia ad statum perfectum, qui in finis assecutione consistit; talis autem assecutio debitum prasupponit ordinem ad talem finem per Dei providentiam stabilitum. Et cum Deus sit prima omnium causa, agens per intellectum, debet omnium, etiam minimorum, rationem in intellectu prahabere, et licet causas determinatas ad determinates elfectus producendos prafecerit, ad illos tam en producendos eis etiam virtutem communicavit, et statuit eis modum quo eos producerent; ita ut talis ordo sit infallibilis, nec possit quisquam ex illo exire, et si quis exire videatur ex uno ordine divinse providentise, quatenus divinis resistit prseceptis, incidit in aliura ejusdem providentiie ordinem, ita ut eveniat infallibiliter quod Deus ab seterno futurum esse decrevit. Unde Deus est generalis provisor immediatus, quantum pertinet ad rationem ordinis rerum provisarur.. in finem, Htcc mirabilis divina providentia maxime in justorum electione, ac in finem beatitudinis directione relucet. Propterea S. Augustinus, definiens pradestinationem, quae specialis est Dei providentia circa electos, dicit quod «est pneparatio beneficiorum Dei, quibus certis-sime liberantur quicumque liberantur: quos enim Deus misericor-diter pradestinavit, illos et vocavit; quos autem vocavit, illos et

justificavit; quos autem justificavit, illos et glorificavit; quia, ut ipse Dominus affirmat, oves ejus vocem ejus audiunt, et nemo rapiet eas de manu ejus. »

Deus est sapientissimus; cujus sapieutia in perfecta hujus muudi creatione et optimo regimine mirabiliter elucet. Quis enim miram mundi harmoniam, omnium scilicet partium ejus debitara coordinationem, inferiorum ad superiores subordinationem, et su-periorum ad inferiores dominium considerabit, et divinam in eis non mirabitur providentiam ? Sed amplius in mysterio Incarnationis micat hsec divina sapientia, ut inferius expendetur.

Deus est summe misericors, ad sublevandas nostras miserias plurimum inclinatus; imo miserationes ejus super omnia opera ejus; sed deliis jam alibi multa sunt dicta.

Tandem justus est Dominus in omnibus viis suis, el sanctus in omnibus operibus suis. Justus in praemiando merita, quia« nec ocu-lus vidit, nec auris audivit, nec in cor liominis ascenderunt quas pra;paravit Deus diligentibus se ; » et propter quid tantum bonum, tanta gloria? «Id quod in prsesenti est momentaneum hoc etleve tribulationis nostrse, supra modum in sublimitate seternum gloria) pondus operatur in nobis.» Justus in puniendo poccata: «Quis novit, ait Psalmista Domino, potestatem irse tuse, et pne timore tuo iram tuam dinumerare?»UndeApostolus,ad Eom. 11, ait: «Quam incom-prehensibilia sunt judicia ejus!»et, ad Hebraïos 10: «Horrendumest incidere in manus Dei viventis. »Propterea Augustinus, judiciorum Dei timore perterritus, sic Dominum deprecatur: «Hic ure, hicseca, hie nihil mihi parcas, ut in ajternum parcas.»

Quia Deus, chvistianae contemplationis objectuna, non potest in hoc mortalis vitaj statu in seipso videri, nec immediate secundum seipsum ab intellectu humane attingi, qui sensuum ministerie ad intelligendum indigens, sola qu:e sub sensibus cadunt materialia directe percipit, et mediis illis ad spiritualia pertingit, inde est, quod qui ad Dei contemplationem assurgere ac pertingere desiderat, debet ad ilium per creaturas, tanquam per varies gradus, paulatim ascendere, quos in prscsenti discursu breviter percurremus.

Creaturse,Dei creatoris effectus, ignobiliores sunt velutqiuedam ipsius vestigia,nobiliores vero rationem imaginisejus habent,quam-vis non omnino perfectse (solus Dei Tilius, Patri consubstantialis, estimago ejus perfecta et tigura substantia¹, ejus): undo tales crea-turse potius ad imaginem quam imagines Dei factai dicuntur, juxta illud Genesis 1 : « Faciamus hominem ad imaginem et simili-tudinem nostram. »

Sunt igitur creaturse omnes divinse substantise qusedam emana-nationes, magis aut minus perfects juxta propriam cuj usque idaeam, qua magis aut minus divinam perfectionem participant.

Cum enim divina substantia sit infinite perfecta, plures et in infinitum semper perfectiores habet modos communicabilitatis ad extra, ita quod emanata quacumque et quantumcumque perfecta creatura, possint alia? et alise semper in infinitum perfectiores secun-dum gradus determinatos emanare, et nunquam divina perfectio in tali emanatione ac communicatione poterit exbauriri, sicnt nee divina omnipotentia qua producuntur. Cujus ratio manifesta est, quia quai-cumque producuntur actu, et quantumcumque perfecta! creatura, semper tinilam,et si^illutiiti et simul sumptse, perfectionem dicent, ac proinde ab infinita Dei perfectione deficientes infinite (cum inter infinitum et finitum sit infinita distantia), adhuc ipsam secundum varios et perfectiores semper in infinitum modos cominunicabilem ac participabilem relinquunt, secundum determinatas idceas quas Deus juxta summam ejus sapientiam formare potest.

Procedunt igitur a Deo plures ac varia; creatura, secundum varios perfectionis essontialis in unaquaque ad determinatam spe-ciem limitata gradus, quamvis omnes, ex parte principii et actionis productivse, quse est ipsa Dei substantia, sint reque perfectie, ac ejusdem fontis emanantes rivuli, qui eo puriores, quo proprii fontis origini propinquiores. Primus est rivulus substantiarum separata-rum, quas Angelos nominamus. Hie statim a principio mundi emanavit, valde purus ac impuritate matorise penitus immunis, admodum copiosus, quippe qui tres Hierarchias et novem ordines percurrat: Seraphim scilicet. Cherubim, et Thronos, in prima Hie-rarchia; Dominationes, Principatus, et Virtutes, in secunda; Pote-states, Archangelos, et Angelos, in tertia. Secundus est rivulus orbium coelestium, qui sunt corpora perfectissima inter materialia, ettam perfecta sua incorruptibilitate, nativa luce, magnitudine ac motu, ut Psalmista dicat: «Cccli enarrant gloriam Dei, et opera ma-nuum ejus aniumtiat firmamentum.» Hie rivulus, etsi a puritate pracedentis deficiat, quantum deficit corpus a spiritu, est tamen valde purus comparatione sequentium, cum physicis alterationibus, ac corruptionis et generationis mutationibus careat, semper idem in sua puritate perseverans. Juxta communiorem sententiam, per un-decim orbes lucidissimos decurrit. Primus dicitur coelum empy-reum, nobilissimum omnium corporum, immotum sed infiuens, ac sedes beatorum. Secundus dicitur primum mobile, qui cursu rapi-

dissimo subordinatos orbes alios secum movet. Tertius dicitur coe-lutn crystallinum, ob puritatem crystallo simile ; ejus influxus ad actiones intentionales specialiter concumt. Quartus est firmamen-tum, primum visibile coilum, ac maxime suorum siderum varietate mauifestum; hic orbis, tot astris decoratus,ac velutDivinitatischa-racteribus insignitus, prai ciuteris amumtiat opera Dei. Reliqui simt orbes planetarum, Saturni videlicet, Jovis, Martis, Soils, Veneris, Mercurii, et Lima;.

Tertius est rivulus eleii]entorura,quïe dicuntur corpora simplicia, ex quibus omnia subluuaria componuntur, et in qiue ultimo resol-vuntur; et sunt ignis, aër, aqua, terra. Horum naturae et qualita-tes diversie nmndum hunc inferiorem componunt, et mutuisalte-rationlbus conservant: ignis est calidus et siccus; aër, calidus et humidus; aqua, humida et frigida; terra, frigidaet sicca.

Quartus rivulus est mixtorum, sua varietate delectabilis, quae in elementis tanquam in connaturalibus locis conservautur: qusedam sunt in terra, alia in aqua, alia in aëre; quaedam sunt inanimata, quaedam animata; ex his alia vita vegetabili vivunt, alia vitasensi-bili, tandem alia vita ratioiiali, quails est solus homo. Hi omnes dicuntur rivuli, quia licet, et numero, et mira varietate, sint pulcher-rimaedivini fontis emanationes, respectu tamen illius sunt admodum limitatae et perexiguse, ac in infinitum semper multo plures ac per-fectiores ex inexhausto fonte illo procedere possent.

Et sicut flumina ac rivuli intrant in mare, unde exeunt, sic prae-dicti quatuor creaturarum rivuli ad ipsum Divinitatis fontem re-deunt, unde exierunt, non solum quatenus ad ipsum Deum tanquam ad ultimum finem tendunt, sed etiam, quatenus perfectiones ipsius repraesentantes, ad ejus contemplationem creaturas intellectuales elevant, ut de seipso Sapiens, Sapientiae Cap. 7, affirmat dicens ; lt;Mihi autem dedit Deus ex sententia dicere; ipso enim dedit mihi horum qiue sunt scientiam veram, ut sciam dispositionem orbis terrarum, et virtutes elementorum, initium et consummationem et medietatem temporum, vicissitudinum permutationes et commu-tationes temporum, aimi cursus et stellarum dispositiones, naturas animalium et iras bestiarum, vim ventorum et cogitationes homi-num, differentias virgultorum et virtutes radicum, etquaecumque sunt absconsa et improvisa didici; omnium enim artifex docuit me

sapientia : est cnira in ilia spiritus intelligentie sanctus, unicus, multiplex, subtilis, disertus, mobilis, incoinquinaius, certus, sua-vis, amans bonum, acutus, quern nihil vetat, benefaciens, humanus, benignus, stabilis, certus, securus, omnem liabens virtutem, omnia prospiciens, et qui capiat oranes spiritus, intelligibilis, mundus, subtilis. gt;

Plures sancti Patres ex creaturarum speculationo, quibns divina? majestatis fulgores insitos deprehenderunt, ad Creatoris contem-plationem animas elevare conali sunt, maxime ilii qui de operibus sex dierum scripserunt, ut Ambrosius, Basilius, etc. In hoc igitur creaturarum libro, omnibus noto, quisque ad libitum studere potest et debet, ut ex visibilibus ejus characteribusad invisibilis Dei con-templationem assurgat, quia, ut ait Richardus, Libro 2 do Contem-platione. Cap. 17,« dum imaginatie ratiouirerum visibiliumformas reprsesentat, et ipsam ex earumdem rerum similitudine ad invisi-bilium investigationem informat, quodammodo iiluc eam conducit, quo per se ire nescivit : nunquam enim ratio ad invisibilium con-templationem assurgeret, nisi ei imaginatio rerum visibilium formas reprsesentando exhiberet, unde ad ilia similitudinem traheret, et investigationis suaï modum formaret.»In hoc libro potest quilibet divinorum judiciorum profunditatem et varietatem scrutari.« Quis enim non videat, ait idem Richardus, Libro 2, Cap. 8, quam late pa-teat hujusmodi considerationis pelagus? quam multipliciter se difiundat hoc mare magnum et spatiosum manibus? In hujus im-mensitatis admiratione exclamans Propheta : Judicia ,inquit, tua abyssus multa; abyssus profecto multa et magna, judicia Dei occulta; multa, numerositate; magna, profunditate; plane inflnita, plane inscrutabilia. Hinc ilia miranda spectacula eorum, qui vident mirabilia in profundo. Audi quid dicat magnus ille contemplator sapientise : Quam magnificata sunt opera tua, Domine, omnia in sapientia fecisti! Absque dubio miranda erant quae viderat qui sic exclamabat; viderat sane mirabilia in profundo, et sapientiam tra-hebat de occulto, qui omnia in sapientia facta deprehendit, et in-dubitanter agnoscit quod sapientia attingeret a line usque ad finem fortiter, et disponeret omnia suaviter. Ecce quomodo in omnibus operibus divinis hoc aurum sapientioe apparebat, aurum sapientise lucebat, quomodo in ejus oculis sapientiai divinae claritas omnia operuerat. gt;

Octo distinguemns creaturarum gradus, qnibus ordinarie ad Dei Creatoviscontemplationem possumus ascendere: primus est in ele-mentis, secundus in mixtis inanimatis, tertius in rnetooris, qnartus in cajlis, quintus in vegetabiiibiis, sextus in sensibilibus, septimus in intellectualibus, octavus in harmonia totius nniversi; quos sigil-latirn et prsefato ordine percuiTemus. His duos alios adjungenius, nempe miracula et sacram Scripturam, quibus extraordinarie, id est non pure naturaliter, facilius tamen, ad Dei contemplationem perveniraus.

Primus igitur gradus est in elementis, quae cum ccclis hoc universum constituunt, tanquam partes ipsius principales in ordine situs : quamvis enim in mundo mixta sint elementis secimdum so perfectiora, et maxime viventia, propter formse nobilitatom, qua3 magis elevata a materia} conditionibus, perfeetas habet actiones immanentes, hoc tamen elementa pra; illis omnibus liabent per-fectionis, quod sunt partes situales ipsius nniversi, ex quibus simul cum coolis primo constitutum semper cum illis perdurabit, perenn-tibus mixtis omnibus in tine nnindi, humano corpore excepto; snnt etiam elementa mixtorum omnium materia.

Elementum definitur ab Aristotele, 3 de Ccclo, Cap. 3, esse « corpus, ad quod alia corpora dividuntur, intus existens potentia aut actu; ipsum autem est indivisibile in altera specie : » quia elementum est aliquod corpus sensibile, in quod mixta corpora ivsol-vuntur aliquando immediate, ssepius mediate, cum in illis, vol potentia ratione proprietatum, si sint mixta perfecta, vel etiam actu, si mixta sint imperfecta, reperiatur; ipsum autem elementum est indivisibile ac irresolubile in diversa secundum speciem, cum sit corpus simplex : et per hoc distinguitur a mixto, quod in qua-tuor elementa resolvitur, ex quibus componitur.

ignis, aer, aqua, terra. Cujus rationem assignat Aristoteles, quia tot sunt elementa, quot sunt possibiles primarum qualitatum com-binationes, nam quailibet connaturalis illarum combinatie petit aiiquod corpus primum seu simplex, cui sit connaturalis; sunt au-tem tantum possibiles quatuor primarum qualitatum combina-tiones : prima scilicet calidi et sicci, secunda calidi et bumidi, tertia frigidi et humidi, quarta frigidi et sicci; nam calidum et frigidum, humidum et siccum alicui corpori simplici connatura-liter convenire nou possant. Etita sunt tantum quatuor elementa pradicta, scilicet ignis calidus et siccus, aer calidus et humidus, aqua frigida et humida, ac tandem terra frigida et sicca.

Cum igitur elementa debeaut esse contraria ratione primarum qualitatum, ita ut h;ec contrarietas sit eis connaturalis, ad hoe ut ad generationem mixti coucurrere possint, cuilibet illorum ab in-trinseco duse prinuu qnalitates conveniunt : igni quidem tam calor quam siccitas in summo; aeri tam calor quam humiditas citra summum; aqua) humiditas in summo, frigus citra summum; et terra; frigus in summo, et siccitas citra summum.

Ex elementis, qusedam dicuntur symbola, quae in aliqua prima qualitate conveniunt, ut ignis et aer in calore, aer et aqua in hu-miditate, aqua et terra in frigore, terra et ignis in siccitate ; quaj-dam dicuntur dissymbola, qua; in nulla prima qualitate conveniunt, ut ignis et aqua, aer et terra. Ex primis similiter qualitatibus, qusedam sunt symbola), quae simul connaturaliter in eodem repe-riri possunt, ut calor et siccitas in igne, calor et humiditas in aere, humiditas et frigus in aqua, frigus et siccitas in terra; quscdam vero simt dissymbola;, qute simul connaturaliter in eodem reperiri non possunt, ut calor et frigus, humiditas et siccitas.

Quodlibet elementum ex quolibet alio potest immediate gene-rari, quamvis sit facilior transitus ac frequentior inter elementa symbola, quam inter dissymbola : quod 'tarnen intelligitur de elementis, non secundum se tota, sed tantum secundum partes; cer-tum est enim quod, salvo ordine hujus mundi, nullum potest elementum secundum se totum in aliud transmutari, ut docet D. Thomas in 4, D. 48, Q. 2, Art. 5. Transmutatie vero mutua elementorum secundum partes non destruitdispositionemuniversi, nee eorum naturae-repugnat.

Quod elementum quodlibet ex quolibet alio possit immediate generari, patet turn ratione philosophic;;, tum natural i experien-tia. Ratione quidem, quia, ut comrmmiter docent philosophi, ge-neratio fit ex contrariis et in contraria. Unde, cum sit rautua et immediata contvarietas inter omnia elementa, inter symbola in una qualitate, inter dissymbola in utraque, ut constat ex dictis, quodlibet elementum ex quolibet alio potest immediate generari. Experientia vero natural! constare potest inter elementa dissymbola (de symbolis enim nullus dubitat, cum sit ordinaria); nam si quis igni plurimum ardenti guttulam aqiKO injecerit, sta-tim in ignem superexcellenti ejus virtute convertetur.

Quod autem sit facilior transitus ac frequentior inter elementa symbola, quam inter dissymbola, patet quotidiana experientia: facil-limequippe aer in ignem et in aquam convertitur. Cujus ratio est manifesta; nam ad transmutationem dissymboli major est repu-gnantia, quam ad transmutationem symboli; ad illam enim requi-ritur quod utraque qualitas dissymbola superetur; ad istam autem sufficit unicam qualitatem dissymbolam superari, altera siquidem est symbola.

Elementa quo altiora, eo sunt nobiliora : ordo quippe perfectis-simus universi, utpote ab infinita Dei sapientia constitutus, et per tot eiïectus mirabiles demonstratus, exigit quod ejus partes eo sint altiores quo jiobiliores, cum locus superior sit nobilior; quod universali constat inductione, nam coelestia corpora sunt altiora elementis, quia nobiliora, et inter ipsa saltern ordinarie nobiliora sunt altiora. Unde ignis, elementorum altissimus, estnobilissimus; deinde aer, igni suppositus; exinde aqua, aeri subdita; et tandem terra, omnibus substrata, est omnibus ignobilior : quorum nobilitas ex propriis eorum qualitatibus colligitur, sicut nobilitas ignis prae-cipua ex summa ejus levitate et calore demonstratur.qiue suntqua-litates minus materiales et quodammodo coelestes.

Elementa quo altiora, eo sunt majoris circumferentife; quia, cum mundus sit orbis perfectus, coeli includunt elementa, et altiora elementa coelis propinquiora ambiunt inferiora, et sic majorem babent circumferentiam; non tamen raajorem molem aut profunditatem, quia terra omnium infima aeris et aquaj molem excedit, quamvis abigne excedatur, juxta communem mathematicorum sententiara,

qui sequentes elementis mensnras assignant. Dicunt quod globus terrse et aquaï simul continet milliaria mille nongenta octuaginta; diameter vero sexcenta circiter et Septuaginta. Profunditas aeris, a loco ubi cometse generantur usque ad terrse superficiera, habet milliaria circiter quinquaginta duo. Et profunditas ignis, a concavo lunse usque ad locum cometarum, liabot milliaria centum viginti mille quingenta Septuaginta octo.

Omnia elemeuta sunt figurse sphrericai toti orbi proportionatse, si secundum propriam cujusquenaturam loquamur: unde ignis de facto ambit aeretn, ocr ambit aquam et terram, aqua connaturali-ter petit ambire terram, et terra comiaturaliter etiam petit totaliter esse sub aqua, et sic creatam aliqui credunt, et futuram in fine mundi; quamvis, ob multiplicationem hominum prajsertim electorum, pars terra; detecta fuerit, et ex aqua ac terra factus sit unus globus, ita quod superficiesconvexa aquae continuetur convex® superliciei terrfc; unde idem utriusque centrum est tam magnitu-dinis quam gravitatis ; hie tamen globus non est geometrice per-fectus; et quia terra profnndior est aqua, terra est centrum mundi, et idem est centrum mundi ac centrum terrse, medium videlicet ejus.

Ex elementis duo sunt levia, et duo gravia : levia sunt ignis et aer, gravia sunt terra et aqua ; ignis est levissimus, terra gravis-simn, alia duo sunt media ; itaut aer sitquidem levis, sed minus igne ; aqua vero gravis, sed minus quam terra ; et quamvis habi-tualem suam levitatem aut gravitatem in propriis habeant locis, non tamen elementa extrema levitant ibi vel gravitant, sive non habent actum et exercitium levitatis aut gravitatis ; media vero si non superemineat levius aut subsideat gravius, levitant et gravitant, non autem si superemineat levius aut subsideat gravius.

Elementa qnseque naturalem habent motum, scilicet rectum : levia quidem snrsum, a medio seu centro mundi recedentia ; gravia vero deorsuin, ad medium seu centrum mundi accedentia ; qui mo-tus patet ad oculum : videraus enim puriorem in tlamraa ignem, sicut et purum aerem sursum recta tendere, imo et terra motus ex-citare, si alicubi impediantur; videmus etiam aquam et terram, si non impediantur, recta deorsum tendere; et hie naturalis elemen-torum motus est in fine velocior, ut experientia docet mauifesta

satis in terra vel alio quolibet gravi; videmus enim quod majori conatu fertur in tine, nam tunc magis irapellit occurrentia, imo effringit quod in pviucipio motus non impelleret. Cujus duplicem afferunt Aristoteles etl). Tiiomas, 1 do Coolo, Lect. 17, rationem. Prima est ab intrinseco, quia qualitates motrices elemenlorum, levi-tas et gravitas, confortantur ex propinquitate ad proprium locum; quia locus naturalis importat qualitates physicas confortativas lo-cati, undo augentur et fortius movent. Secunda est ab extrinseco, quia quo terra est aer propinquior, eo est crassior et gravior, frigi-ditate terra incrassatus ; unde subintrans loco corporis moti ad im-pediendum vacuum, fortius illud impellit.

Prajter motum rectum, elomenta ignis et aeris aliquid de motu circulari coelorum participant: sicut enim iuferiores cceli ad motum primi mobilis eodem motu raptus feruntur, connaturale namque est inferioribus superiorum impressionem sequi propter debitum ordinem universi ; sic elementa coelis subordinata, ipsisque propin-quiora, ad eorum motum circularem circulariter moveri debent. Hie motus circularis apparet in cometis, qui in superiori parte aeris constituti ad motum ipsius aeris cum coelis circumvolvuntur; quod si moveatur hajc superior pars aeris, multo magis movetur ignis coïlo propinquior. Aqua movetur hue atque illuc, juxta diversos syderum aspectus, et inliuentias, ut evidentissime in refluxu maris apparet, qui sequitur motum lunte; et insuper a ventis et aliis im-pellentibus extrinsecis movetur, sicut et inferior pars aeris. Sola terra stat in seternum,« Deus enim flrmavit orbem terra quinon commovebitur, fundavit enim terram super stabilitatem suam, non inclinabiturinsseculum sajculi. »

Ignis purissimus est, plurimum activus; aer saluberrimus, et vi-ventium conservativus; aqua refrigerativa, humanis usibus neces-saria et deliciosa ; terra sedes hominum, omniumque viventium parens, divinas reprasentans perfectiones.

En descriptum paucis totum elementorum opificium, quo tau-quam primo gradu ad eorum opificem contemplandum ascendimus. Quis enim elementariam corporum creationem considerabit, et Creatoris omnipoteiitiam non advertet? Quis tani vastorum corporum amplitudinem intuebitur, et eorum Conditorismagnilicarn ma-jestatem uon mirabitur ? Quis eorum naturam, proprietates, motus

et utilitates attendet, et divinas perfectiones in eis relucentes non stupebit? In ignis puritate et activitate, Deum actum purissimum contemplabitur; in aeris salubvitate et conservatione, dulcissiraum conservatorem Deum mirabitur; in aquie refrigeratione ac deliciis, Deum malis nostris refrigerinm et delicias subministrantem videbit ; ac tandem in terra; firmitate et ubertate, divinam immutabili-tatem, et summam in omnibus bonitatem stupebit; sed in mira elementorum ad invicem subordinatione, in mutua eorum pace et harmonia, mirabilem in omnibus Dei Creatoris sapientiam poterit contemplando intueri.

Post elementa sequuntur mixta inanimata, quae ex ipsis constant elementis, et nos ad Dei contemplationem, sua magnitudine, multi-tudine, varietate, et pulchritudine, sublevant. «Quam magnificata sunt, ait Psalmista, opera tua, Domine ! omnia in sapientia fecisti. Delectasti me in factura tua, et in operibus manuum tuarum exul-tabo; quam magnificata sunt opera tua, Domine ! Nimis profunda) facta- sunt cogitationes tua;; vir insipiens non cognoscet, et stul-tus non intelliget hfec. Memor fui dierum antiquorum, meditabor in omnibus operibus tuis, et in adinventionibus tuis exercebor. »

Plurima possunt circa mixta occurrere consideranda. Primo circa magnitudinem, de qua dicit Hugo a Sancto Victore:« Sed for-tassis qui tot fecit, parva fecit, inulta simul et magna facere non potuit, quanta tamen ? Metire moles montium, tractus fluminum, spatia camporum, altitudinem cceli, profunditatem abyssi. Miraris, quia deticis, sed melius deficiendo miraris; meditantibus de crea-turarum immensitate, quasi seminarium quoddam jecimus. »

Secunao, circa multitudinem, quse tanta est ut intuentes rapiat in admirationem; et earn prsecipue in metallis et lapidibus exami-nabimus. Plures sunt species metallorum; simplices assignantur septem, scilicet aurum, argentum, stannum, plumbum, a!S,ferrum,

argentum vivum. Quia vero tenent aslrologi singulas species a singulis planetis efficieuter produci, propter peculiarem uniuscujusque influentiam, propterea eorum nominibus alchimistae metalla insi-gniunt: unde argentum vocant Lunam, argentum vivum Mercurium, ajs Venerem, aurum Solem, ferrum Martem, stannum Jovem, et plumbum Saturnum.

Alia sunt species aut quasi species metallorum, non essentialiter sed tantum accidentaliter a prtedictis distincias, quatenus, vel ex deputatione unius fiunt, sicut calybs fit ex ferro valde depurato; vel ex plurium commixtione coalescunt, sicut electrum,ex commix-tione auri et argenti, cuprum auriclialcum, ses coronarium vulgo Icton, tambacum et calainum; duo ultima metalla solum in Indiis orientalibus vidi; tambacum satis pretiosum est, coloris fusci; calainum est valde plumbo simile.

Metalla eo sunt perfectiora, quo exlialatio et vapor, qua3 sunt eorum materia, sunt puriores ac melius commixti. Unde aurum est perfectissimum metallorum , non solum quantum ad aïstima-tionem hominum, sed etiam in rei veritate. Ejus puritas ex eo constat, quod liquefactum non minuitur ad instar aliorum. Perfecta vero ejus mixtio ex diüicili liquefactione demonstratur, huinidum enim et siccum in eo difficulter ob fortem commixtionem separan-tur; et insuper ex difficili ejus fractione, et facili intlexione.

Causa metallorum efficiens est sol suo cal ore massam vaporum et exlialationum diversimode commixtam decoquens, quamvis ad hoe concurrat loci siccitas comprimenshumidum; licet enim sintaliqua flumina aurifera, non tamen sunt auripara, in illis quippe non na-scitur aurum sed illud, rodendo terras, ex visceribus earura eruunt et secum rapiunt. Non dubium quin astra csetera, et maxime pla-neta; ad banc concurrant efficientiam, et vehemens frigus etiam cooperetur; sicut enim calor intensus, faciens evaporare humidum excedens, liane materiam coagulat, sic vehemens frigus compri-mendo condensat; ex imperfectione hujus coagulatiouis oi conden-sationis provenit, quod argentum vivum, vulgo mercurius, sit om-nino liquidum.

Qui vellet omnes lapidum species referre, volumen integrum componeret. Demultis illorum, ordinealphabetico, speciali traccatu, disserit Albertus Magnus; nobis sufficiat aliqua de eorum diversi-

iate, propnetatilus et genoratioue nunc inclicare. Lapides alii sunt vulgares, alii pretiosi. Vulgares in lanta suntcopia, ut forsan tcrnc dimidium occupent; eorum materia est terra aquis humefacta, qiue virtute solis decoquentis indurescit, eo plane modo quo lateres igni; qua; terra, ubi est valde spongiosa, convertitur in pumicem; sin autem pinguis fuerit et plurinnun adusta, convertitur in carbo-nem lapidenm.

Lapides pretiosi in maxima sunt varietaie, ex quibus aliqui propter raritatom ct exitniara pulcbritudinem sunt pretiosissimi. Pretiosi utcumque sunt marraor, porphyrins., alabastnira, jaspis ordinarius, magnes, aliique similes in magna quanlitate geniti. Marmor in multiplici differentia reperitur; aliud enim est candi-dum, aliud nigrum, aliud rubrum, flavum, viride, et variegatum seu variis coloribus intermixtum. Porphyrins est coloris quasi viq-lacei albescentis. Alabastrum est in multiplici differentiasicutmar-mor; aliud enim est album, aliud griseum, aliorumque colorum : in hoc a marmore differt, quod diversas liabet venas lineis distinctas, ita utappareat lapis ex variis partibus adjunctis recte compositus. Jaspidis etiam plures videntur species; alius enim est viridis, mixtasliabens venulas rnbras; alius griseus, punctis variis distin-ctus; alius üavus, etiam maculatus; alius est purpureus, sed sub-obscurus, valdo perlucidus. Quia jaspidis aliqua; sunt species non ita pretiosai, ideo de eo inter pradictos lapides non ita pretiosos agitur. Confortat stomachum, ct fluxurn sanguinis sistit. Magnes est subniger, ferrum attrahit, illoquefovetur; polum respicit, et ideo navigantium dirigit cursum. Materia prcedictorum lapidum est ea-dem terra aquis humefacta, quamvis purior esse debeat, ac proinde partes ejus magis coluerentes diuturno solis calore vehementius in-durantur; ex diversa vero terrai qualitate varioque colore varietas horum lapidum procedit. Hue potest reduci crystallus, qua3 in ali-quibus montibus magna copia reperitur; volunt aliqui, quod ex nivibus congelatis, ac plurium annorum frigore condensatis ac multum induratis generetur.

Tandem sunt aliqui lapides pretiosissimi, qui vocantur lapilli; qui sunt perexigui, non enim in magna mole posset sol tam perfectum habere effectuna. Horum materia estterra purissima, humida, sed vehementi solis calore plurimum indurata, aliquid aquei reti-

nens, unde fit perlucida. Pnccipui lapilli magisqoe noti, sunt: adaraas, rubinus, smaragdus, carbunculus, sapphirus, chrysolitus, hyacinthus, chrysoprasus, amethystus, beryllus, topazius, sardius, sardonix, turchinus.

Adamas est candidus, scintillans et durissimus; invenitur ut plurimum in regno Colchonda. Rubinus sic dictusest, quia rubor ejus est valde vividus; optimus est qui in regno Pegu prope Gangeni invenitur. Smaragdus est admodum viridis, et aliquando tam ma-gnus,utex eo cochleare integrum, vel etiam ferculum efiiciatur;cre-ditur ex crystallo genorari, nam smaragdus adhuc imperfectus apparet ut crystallus qua} iucipit virescere. Carbunculus, ab aliis dictus chalcedonius quia prope Ohalcedonem invenitur, scintillat, velut ignis, etliabet specie m carbonis ardentis, unde apud Gnecos pyropus dicitur. Sapphirus est coloris coulestis, et valde collucet ; aureis aliquando punctis decoratur. Chrysolitus sic dictus est, quia coloris est aurei sed perlucidi. Hyacinthus est coloris violacei Chrysoprasus dicitur mixtus aureo et porraceo colore. Amethystus lapis est violaceus, purpureus et roseus. Berillus est coloris purl maris, id est, viridis diluti vergentis ad csuruleum. Topazius est coloris velut aurei, unde non videtur a chrysolito distingui; antiqui posuerunt topazium viridem non fulvum. Sardius, sic dictus a Sardinia insula in qua reperitur, est coloris humanae carnis, unde carnerina et corrupte cornezina vocatur. Sardonix, a gemmariis dictus nicolus, est tricolor ad instar iridis, tres habens circulos, nigrum, album, et rubeum. Turchinus est perfecte ca;ruleus₍ sed non valde perlucidus; hunc aliqui sapphirum medum vocant, quia in Media magna copia reperitur.

Plures alii sunt lapilli, ut agatha, lacteus quia coloris lactei, oculus felis, et oculus bovis, sic dicti quia ad vivum apparent oculi horum animalium. Plurimos alios afferre possem quos in regioni-bus orientalibus vidi; sed hos ad intentum nostrum adduxisse sufficiat.

Mirantur homines pnodictos lapides, quos velut sidera terra ve-nerantur, utpote qui ccolorum sidera suo splendorc suaque incor-ruptibilitate plurimum imitentur. Ad demonstrandam majestatem suam, illis utuntur principes, reges, imperatores, et pontifices, non sola vanitato humana, sed aliquando institutione divina; legi-

mus enim quod Summum Synagoga; Pontificem similibus lapillis pretiosissimis jusserit Dominus ornari, ut illis decorati gemmis no-verint quo mentis splendore, et qua conscientia3 puritate debeant ipsi Domino famulari, et reliqui discant illos tanquam Dei mini-stros colore ac venerari.

Volens Dominus coelestem Jerusalem, domum Dei, sedem bea-torum, ac ajternse beatitudinis domicilium, mortalibus exprimere, ipsam similibus lapillis tedificatam, velut crystallum et aurum emicantem dilecto apostolo Joanui manifestavit, quam idem Apostolus, Apocal. Cap. 21, sic describit;« Et erat stmctura muri ejus ex lapide jaspide, ipsa vero civitas aurum muudum simile vitro mundo; et fundamenta muri civitatis omni lapide pretioso ornata. Fundamentum priraum, jaspis; secundum, sapphirus; tertium, chalcedonius ; quartum, smaragdus ; quintum, sardonix; sextum, sardius; septimum, chrysolithus; octavum, beryllus; nonum, to-pazius; decimum, chrysoprasus; undecimum, hyacinthus ; duo-decimum, amethystus. Et duodecim porta; duodecirn margaritse sunt per singulas, et singula; port» erant ex singulis margaritis : et platea civitatis aurum mundum tanquam vitrurü perlucidum. »

Qui igitur hunc metallorum et lapillorum splendorem miratur, animum ad coelestis gloria; contemplationem attollat, et ex his ma-terialibus quae novit surgat ad incognita qu:c nonnovit; et evidenter concludat, quod si Deus in liac valle miserise, in via et in exilio, tam pulchra concessit hominibus, ad honestam eorum recreatio-nem, multo pulchriora in paradiso deliciarum, inpatria beatorum, et in domo filiorum, electis suis concedet,ad aeternam eorum beati-tudinem, quando eos absconderit in abscondito faciei sua;, ac re-vertentes de prselio victores ac triumphatores suscipiet glorias corona donandos.

Superius ascendat, et Deum horum omnium opificem consideret ac certo sibi persuadeat, quod descripta; pulchritudines ac perfe-ctiones sunt diminutse ac plurimum limitatse perfectionum divina-rum participationes; et si ha;c mortalium animos in sui admiratio-nem alliciant, Dei pulchritudo per totam soternitatem eos suspenses ac mirabundos tenebit. Et tunc videbunt, quod alia prater Deum sunt vanitas, et ipse Deus est omnia in omnibus.

Qusedara rara sunt in rerum natura, et ob hoc magis mira videntur, quamvis naturalia sint: « Sunt igitur, ait Hugo de S.Victore, quae-dam in rebus conditis, qua: idcirco cum videntur magis raira sunt, quia ad hominum notitiam raro perveniunt, vel ob hoc quod in suo genere pura creata sunt, vel quia remotis sedibus et in abditis naturae sinibus abstrusa. Ha}C autem idcirco Creatoris providentia seorsum voluit collocare, ut illorum consortio qua3 noxia sunt non Isedatur humana societas; eorum quae pretiosa sunt specie probetur humana cupiditas ; eorum quae rara sunt, novitate excitata, admi-rari discat humana tarditas; postremo ut haec bona simul et mala, quasi ominus posita, quodammodo alloquantur hominem, ut atten-dat quanto studio mala seterna fugere, et bona seterna appetere de-bot, si pro his temporalibus bonis adipiscendis, et malis evitandis, tan tos labores sustinet. »

Inter haec rara maxime computantur meteora, quae dum accidunt, suspenses hominum sensus et animos tenent in sui et creatoris Dei admirationem. De illis breviterin hoc articulo quodam ordine disse-retur, non quidemomnibus, sod quae specialem causant admirationem. Quorum iinis proximus est bonum et pulchritude universi, et hie finis est ordinarius et naturalis; finis autem aliquando intentus a Deo ac pncternaturaiis est aliquid hominibus praenuntiare vel portendere; sed finis ultimus est ipse Deus : ad suam quippe boni-tatem et pulohritudinem, caeterasque perfectiones manifestandas haec meteora specialiter et extraordinarie, sicut et caetera commu-niter et ordinarie producendo ordiuavit; omnia enim propter semet-ipsum operatus est Dominus; sicut enim est prima ac universalis omnium causa, sic est ultimus et universalis omnium finis.

Eclipsis solis et lunae nescio quid admirationis in hoc inferior! mundo causat, quamvis utraque ex regularibus ccelorum motibus ab astrologis ante praevideatur. Eclipsis solis. non est realis, at

tantum nobis apparens ;non enim sol tunc lucem amittit, cum illam propriam et nativam habeat, sed solum per occursum ac positionem corporis lunaris inter nos et ipsum impeditur ne lux ejus ad nos usquam perveniat. Eclipsis lurue vera et realis tunc contingit, cum in plenihmio luna soli directe opponitur et terra in eorum cursibus media reperitur; tunc'enim luna mutuatum a sole lumen amittit, nec cum proprio natali perexiguo a nobis in tanta potest vi-deri distantia. Et quamvis utraque eclipsis natural! siderum cursu contingat, aliquando tamen supernaturaliter contingit, ut fuit ilia solis maxime multis miraculosa titulis, quae tempore passionis Christi Domini contigit; sive fuerit realis, ut aliqui volunt; sive fuerit apparens, ut dicunt alii, per interpositionem corporis lunse quse tunc utpote quartadeciina supponi naturaliter non potuit soli, sed debuit opponi; prsesertim cum apparuerit in universa terra. Unde, videns illam S. Dionysius Areopagita, dicitur esclamasse : « Aut Deus natura patitur, aut mundi machina dissolvetur. »

Iris est arcus multicolor in nube rorida, ex radiorum solis oppo-siti refractione apparens. Posset bic ejus pulcbritudo describi, nisi cunctis esset manifesta; dicam tamen quod ejus causa finalis ultima et universalis est decor universi ac divinae pulcbritudinis manifestatie. Propterea dicitur, Ecclesiastici 43:«Videarcum (scilicet cce-lestem), et benedic eum qui fecit ilium: valde speciosusestin decore suo, gyravit coelnm in circuitu gloria; suae, manus Excelsi aperue-runt ilium.» Ipse namque Dominus,Genesis 9, ait:« Arcum mcum ponam in nnbibus, et erit signum foederis inter me et inter terram, cumque obduxero nuljibus coslum, apparebit arcus mens in nubibus, et recordabor ftederis mei vobiscum, et cum omni anima vivente quse carnem vegetat, et non erunt ultra aquas diluvii ad delendam universam carnem.» Colores iridis non sunt veri, sed tantum appa-rentes, ex diversa nubis rorida; dispositione, ex diverso solis aspectu, et ex diversa ejusdem luminis magis aut minus intensi participa-tione ac refractione, procedentes. Ex iisdem principiis diversi in aere colores apparent, maxime in ortu et occasu solis; nam quo propin-quiores sunt nubes, eo intensius illuminantur; et quo remotiores, eo remissius. Unde juxta solem apparent valde lucidic, ulterius aume, deinde punicea;, exinde purpurea!, tandem in remotioribus partibus est color obscurior.

Ht hsec diversitas jubaris in nubibus diffusi, quamdam luminis glorise similitudinem reprsesentans, intuentium oculos rapit, et mentes ad Deum elevat. Ex hac diversa nubium dispositione ac irradiatione diversa comparent in aere phantasmata, quaedatn via ordinaria, ut vorago. hiatus, corona, virga, et parelii, sen qusedam solis imagines ex refractione radiorum ejusdem solis in nubeconsti-tuta a latere ipsius; quae singula ex propriis figuris nomina sortiun-tur; alia vero via extraordinaria, et ut plurimum miraculosa comparent, sicut hominum, equorum, aliorumque similium phantasmata, qua) fiunt ex concursu nubium, jit contigit in Palestina, cum Judtei sub Machabi^is bellum contra Autiochutn gererent, et sic refertur Libro 2 Machabcieorum, Cap. ö : « Contigit autem per universam Jerosolymorum civitatem videri diebus quadraginta per aera equites discurrentes, auratas stolas habentes, et hastis quasi cohortes armatos, et cursus equorum per ordines digestos, et con-gressiones fieri cominus, et scutorum motus, et galeatorum multi-tudinem gladiis districtis, et telorum jactus, et aureorum armorum splendorem, omnisque generis loricarum; quaproptor omnes roga-bant in bonum monstra converti. »Et hsec de meteoris lucidis.

Multa quoque sunt meteora ignea, quorum aliqua breviter etiam referentur. Pulgur sive coruscatio est accensa exhalatio de nube erumpens, qua3 si fuerit densa, in sui collisione edit tonitrua. Ful-men est exhalatio ignita magno impetu de nube prosiliens : undo eadem est materia et locus fulguris ac fulmiuis; diiferunt tamen in hoc quod exhalatio fulguris, utpote tenuior, cito consumitur, et in aere superiori extinguitur; exhalatio autem fulminis, quia den-sior, adinferiorem aeris partem attingens, arbores, domos, aliaquo similia comburit, et mirabiles habet effectus.Cometa verus tunc lit, cum exhalatio magna in superiori parte aeris ignitur, et videtur esse ut stella crinita vel caudata. Stella quaj Christo nato apparuit, no-bilissimum fait meteorum, cujus materia fuit exhalatio satis pura, in modnm stella? angelica virtute formata, qua; succensa redde-retur admodum splendida, et continuo angelorum rainisterio per novae materiic subministrationem foveretur, absconderetur, mani-festaretur, ac dirigerttur adintentum divinse providentie ; quo ex-p'leto, resoluta est. Sunt et alia meteora ignea, ex propria figura diversimode denominata, ut columna perpendicularis seu pyrami-

dalis, flammasive fax accensa, lancea ardens, titio, capra saltans, draco volans , sidera errantia, stipula ardens, cereus accensus, ignis fatuus, ignis lambens, Castor, Pollux, et Helena.

Sunt et alia raeteora aerea, ut uubes ex vaporibus condensata, nebula seu caligo ex iisdem vaporibus sed tenuioribus eompacta, tonitru quod est sonus factus propter collisionem violentam exha-lationis siccse ad latera nubis a frigido propellente, et ex diversi-tate collisionum et irregularitate partium nubis diversitas soni in tonitru procedit. Ventusestexhalatio sicca virtutesolis aliorumque siderura elevata, et eorumdem influentiis agitata; cujus tamen notitia saltern in particulari est admodum dlfficilis , maxime circa motum, ad quam difficultatem exprimendam dicitur Ps, 134: « Qui producit ventos detbesauris suis;» indicatur enim quod Deus ventos de occultis valde naturae causis producit. Turbo est ventus admodum violentus, qui ad instar vorticis in gyrum actus, pulve-rem aut quid simile sursnm rapit.

Tandem sunt aquea qusedam meteora. Pluviac materia proxima est nubes aquosa sive vapor eras sus condensatus in nubem ex frigi-ditate mediaj regionis aeris. Boris materia sunt vapores tenues, qui sursum elevantur a sole ad occasum declinante, cujus calor et virtus tunc est debilis, et ita non multum elevantur, sed remanent in inferiori aeris regione, ubi propter frigus nocturnum condensati resolvuntur in rorem. Pruinse eadem ac roris est materia , quae si propter maximum frigus prius congeletur quam condensetur, convertitur in pruinam. Nivis materia eadem est ac plu vise, nubes scilicet, quae si adbuc rara, mixtura continens aerem, congeletur ex frigore, convertitur in candidissimam nivem ob dictam aeris mixtionem. Grandinis similiter eadem est materia, nubes scilicet sed vaporibus adliuc calidis, qua? si vehementi frigore loci a parte superiori repente comprimatur, cito ac violenter ex ipsa exprimitur aqua, quaj congelatur in grandinem. Glacies nihil est aliud quam aqua congelata; congelatio autera ex abimdantia frigo-ris provenit, ut ipsa constat experientia, licet ad hoc conducat im-puritas aquse. seu terrena? exhalationis admixtio. Mamuiet mel ex vapore tenui, exhalatione subtili, et aere simul mixto generantur, cum sol suo calore vaporem et exhalationem a se elevatam perfeöte commiscet et decoquit; cum hac tamen differentia, quod in manna,

utpote magis decocto, siccum prsedominatur humido aqueo et aereo, sedin melle, minus decocto, humidum aqueum et aereum siccoter-restri prsedominatur.

Multa nobis hie circa maria, circa flumina, et circa fontes di-cenda forent, nisi cunctis essent nota, ut vastitas ac diversus mo-tus marium ; cursus mirabilis ac perpetuus fluminum, quse quamvis omnia intrent in mare tanquam ad naturalem aquarum locum, mare tamen non redundat; ac tandem tarn diverse, tamque copiosse fontium origines, quorum plures sunt dulces, alii salsi, quidam calidi, alii frigid!, quidam acetosi, alii sulphurei, alii bituminosi: qu» cuncta miro modo mentem suspendunt, et ad contemplandum opificem tot mirabilium elevant.

Ex eclipsi solis et lunaï Deum lumen indeficiens miramur; ex iride perlectam ejus pulchritudinem colligimus, sicut et ex aliis meteoris lucidis. Nonne fulgur et fulmen divinam contra obstinates peccatores justitiam demonstrant, sicut et alia ignita meteora? ipse namqueDeus est® ignisconsumens.» Nubes imbriferse et nebu-laj roriferse divinam liberalitatem et magnificentiam erga homines exprimunt. Ventus internas Dei motiones et actualis gratiaj auxilia, pnevenientia, concomitantia, adjuvantia, fortiter simul et suaviter voluntatem in bonum inclinantia, demonstrat. Pluvia, ros, mei, manna, divinam misericordiam et suavitatem prseferunt. Grando, gelu et pruina divinum indicant rigorem. Tonitnia Dei timorem menti])us incutiunt. Vastitas oceani divinam immensitatem, tiumi-num cursus divinam :eternitatem, et fontium origo continua divinam praefert indeticientiam.

Si prsedicta sublunaria quodammodo divinas perfectiones indicant, « cooli enarrant gioriam Dei, cantat Psalmista, et opera ma-nuum ejus annuntiat lirmamentum, » ut ex modo describen-dis ;apparebit. Et certe, quid sublimius, quid majus cffilis

inter corporea ? Quid mirabilius eorum compositione ? Quid ve-locius et regularius eorum motu ? Quid eorum luce pulchrius, quae cum colorem in se non habeat, omnium tamen colores rerum ipsa quodammodo illuminando colorat ? « Quid, exulamat Hugo a S. Victore, jucundius ad videndum ccelo, cum serenum est? Quod splendet quasi sapphirus, et gratissimo quodam suae claritatis temperamento visum excipit, et demulcet aspectum; sol sicut au-rum rutilat; luna pallet quasi electrum; stellarum quaidam flammeo aspectu radiant, quaidam luce rosea micant, qiu'jdam vero alter-natim nunc roseum, nunc viridem, nunc candidum fulgorem demonstrant. » Tantaestsiderummultitudo. ut eorum magnitudinem juxta nostram excedat considerationem; sed ad hajc sigillatim, breviter tamen, consideranda properemus.

Et primo, supposita soliditate corporis ccelestis, quam tota sanctorum Patrum cum Scripturae fundamento, philosophorum et astrologorum antiquitas suscepit, plures esse coelos demonstratur ex pluribus incompossibilibus et contrariis motibus, qui manifeste videntur in astris. Quamvis autem terra sit unica, coeli tamen plures esse possunt: terra namque ad coelum comparatur, ut centrum mundi ad circumferentiam; unum autem debet esse tantum-modo centrum, plures autem possunt esse circumferentias. Quodlibet autem coelum non est una simplex sphsera, sed pluribus constat orbi bus.

Hsec autem mirabilisca)lestium corporum structura, ex suis orbi-bus concentricis, excentricis, et epiciclis compacta, et mirabilior quam hic exprimatur,ordinatafuit,tumad pulchritudinem universi, tum ad debitum astrorum influxum in baec inferiora, ex in;equali dis-tantia ejusdem astri a terra, ex approximatione planetarum ad in-vicem , ex irregularitate motuum ipsorum (aliquando namque velocius, aliquando tardius moveri, et aliquando quasi stare videntur), quae provenit ex hoe quod excentrici et epicicli conformiter aut difformiter moventur, ad quorum motum astra in eis fixa de-primuntur aut elevantur.

Orbes coelesto , non tantum partiales, sed etiam totales, sunt con-tigui, ita ut nul mm aliud corpus elementare vel mixtum mecliet. Gum enim ordo universi sit decentissimus et perfectissimus, requi-rit quod corpora coelestia, quasi nobilissima, primum occupent locum,

immediate sibi succedentia, quibns elementa juxta cujusque dignitatem ordinate subdantur. Ascendendo igitur, primum occurrit terra et aqua, unum efficientes globum, deinde aer, et postmodum ignis. Ex orbibus autem coelestibus, primus est Lunse, secundus Mercurii, tertius Veneris, quartus Solis, quintus Martis, sextus Jovis, septimus Batumi, a suis denominati planetis ; octavus est Firmamentum, nonus dicitur Crystallinus, decimus vocatur Primum Mobile, undecimus est Empyreus, sedes beatorum. Praefixus hie ordo coelorum, quantum ad octo primes, patet ad oculum, quia astrologi certa et longa notarunt experientia, quod illi planetaj quos inferiores diximus, sub aliis superioribus pradicto moveban-tur ordine, per hoc quod ipsos eclipsabant; omncs vero planetse movebantur sub firmamento.

Quamvis sit probabile stellas et planetas esse partes coelorum quibus insunt, densiores tamen et continuas ad instar nodorum cum aliqua tabula, probabilius tamen est, maxime in schola D. Thorase, quod specie distinguantur, turn ab invicem,tum a coelis quibus insunt contigui ad instar lapillorum cum lamina aurea. Sic expresse docet D. Thomas, Q. 2. de Coelo, Lect. 10, dicens: « Cum in corpore ccelesti appareat diversitas inter stellas etreliquas partes sphserarum, videtur quod non sint simplicia corpora; sed dicendum est quod in tantum dicuntur simplicia corpora, in quantum non sunt composita ex contrariis; est tamen in eis aliqua diversitas secundum naturam speciei, licet conveniant in natura generis, sicut conve-niunt in communi ratione motus, quia circulariter raoventur. Quod efficaci ratione probatur : ex una parte, decor universi magis atten-ditur penes multiplicationem specierum quam individuorum sub una specie, cum in multiplicatione specierum importetur multi-plicatio perfectionum essentialium, non autem in multiplicatione individuorum sub una specie; unde natura principaliter intendit spe-ciem,et ad conservationem ipsius,quando est corruptibilis, successive multiplicat individua : ex alia vero parte, tam cceli quam stelhr, et pianette ipsis affixi suntprBooipueepartes universi; quamvis enim parvi admodum nobis appareant, sunt tamen ingentia corpora, nee ulla est stella apparens, quae non sit multo major globo terrae. Unde, cum universum sit perfectissimnm, ut postea dicetur, stellse et planetae distinguntur specie turn ab invicem, tum a coelis, quibus

insunt, quod maxime verificatur et demonstratur in sole, qui sua luce nativa, qnam alii planetaï et orbes coelestes mutuantur, se per-fectiorem illis ac nobilioris esse naturae manifestat. »

Coeli snnt ex materia et forma compositi, sicut et ctetera corpora physica; materia tamen coelestis est diverste rationis a materia sublunarium, cum materia coelorum sit in illis principium incor-ruptionis, materia vero sublunarium sit eis origo corruptionis. Quae diversitas proprietatis diversam utriusque materia; naturam indi-cat: propter quam coeli ab omnibus sublunaribus, tam elementis quam mixtis, ut quinta essentia, genere differmt; suntque sublunaribus inanimatis nobiliores, animatis vero simpliciter ignobi-liores, quia perfectio specifica rerum a forma principaliter desu-mitur, qu:c in animatis est simpliciter nobilior ([uam in quibusvis inanimatis, velut a materia magis elevata, sicut ex deputatis ope-rationibus vit^e apparet; quamvis coeli ex sua incorruptione, univer-sali influentia,aliisque similibus aliqualem super omnia sublunaria nobilitatem obtineant.

Cojli quo superiores, eo sunt nobiliores, cum perfectissimus ordo universi naturaliter exigat ut superiora sint nobiliora ; undo peni-tusidem est ordo situs, qui nobilitatis. Non tamen hie ordo inter astra reperitur; sol namque, in quarto coolo constitutus, astra reli-qna nobilitate prsecellit, ut ex fontali sua luce ac miris influentiis apparet; sed, propter universi necessitatem, in quarto coelo, quamvis non ita nobili, fuit velut in medio collocatus, ut inde gyrans in superiores simul et in inferiores orbes, ac in omnia sublunaria, suum prseberet influxum.

Coeli tot experientia saeculorum incorruptibiles demonstrati, so-lidissimi quasi a;re fusi sunt, ut dicitur Job 37. Undo Christus Dominus, ut ad empyreum perveniret, illos penetrasse fide credi-tur; et cum in eis nullae vitales oporationes appareant, nec in tanta soliditate organa corporea possint consistere, non proprie dici pos-sunt animati, sed tantum improprie, quatenus suis motricibus in-telligentiis per contactum virtutio nniantur.

Cod! non a seipsis, cum non sint animati, sed a propriis moven-tur intelligentiis, motu circulari ratione formic sphsericse sibi con-naturali; et quamvis asserant aliqui ccelos omnes unico motu mo-veri, ab ortu scilicet ad occasum, per lineam tamen gyrativara

(excepto primo mobili quod uniformiter movetur), longe tamen probabilius est, in doctrina praesertim Aristotelis et D. Thomae, coelos omnes, primo mobili inferiores, pluribus simul motibus mo-veri, connaturali scilicet per propriam intelligentiam, et aliis per superiores orbes impressis; totque mira de motibus illis deprehen-duntur, ut de eorum celerifcate, de primi uniformitate, ac de mu-tua concurrentia, ut infinitam Dei creatoris sapientiam evidenter demonstreut. Solum empyreum non movetur, licet ut pars universi ad inferiora inlluat; creatum namque a Deo fait, ut sedes esset ac felicissimum boa tor um domicilium, cui potius immobilitas, seter-nitati propria, quam motus convonit. Et quia multiplicatio electo-rum est finis motus ccelestium corporum, complete tali numero, motus hie aliquaudo deficiet.

Coeli omues, cum sint primi in genere mobilium, et magis immo-biles, in motus omnes sublunarium influunt. Et quam vis lux sit in coelis virtus agendi efflcacior ac universalior, et motus quo diversi-mode applicatur, sit agendi conditio, sunt aliae tamen in coelis agendi virtutes, quibus in haec inferiora jugiter influunt. Et quam-vis coili, seorsim ab intelligentia motrice sumpti, inHuaut ut causa principalis ad sublunarium inauimatorum productionem, ad pro-ductionem tamen viventium, sive vita vegetativa, sive sensitiva, sive rationali, tantum influunt ut intelligentie motricis instrumen-tum. Cujus ratio manifesta est, quia causa principalis alicujus eflectus debet esse saltern a)que perfecta ac elfectus, cum agat propria virtute ; instrumentum vero, cum virtute alterius agat, est imperfectius effectu, constat autem quod coeli sunt saltern yeque perfecti ac sublunaria inanimata, imo sunt multo perfectiores, im-perfectiores vero viventibus sive vita vegetativa, sive sensitiva, sive rationali. ünde, cum appareat manifeste quod coeli ad omnium sublunarium productionem concurrunt, sequitur quod, seorsim ab intelligentia motrice sumpti, influant ut causa principalis ad sublunarium inauimatorum productionem, ad productionem vero viventium quacumque vita tantum influant ut intelligentiae motricis instrumentum, cujus virtute non solum moventur, sed etiam elevan-tur ad agendum.

Unde certo quidem possunt eventus futuri prsevideri, qui ex solo motu et ordino coelorum pendent; alii vero non certo, sed tantum

conjecturaliter. Sed qui pendent ex humana voluntate, difflcilius, et minus certo pravidentur, et prsesertim in particulari; cccli nam-que indifferenter ad hsec inferiora concurrunt; quia per se et directe influunt in corpora; in vires autem anirtuc, quae sunt actus orga-norura, non directe, sed per accidens; in intellectum et voluntatem nec per se, nec immediate, nee directe, at per accidens, mediate, et indirecte; et adhuc magis indirecte ac remote, in voluntatem quam in intellectum.

Quis banc ccelorum naturam, proprietates, constitutionem, mo-tus et influentias considerabit, et divinam in eorum creatione sapientiam et omnipotentiam non mirabitur ? Sed quantum admi-rationi accedet incrementum, si corporum ccelestium immensam pene vastitatem ab astrologis descriptam attendat! Si enim, ut dicitur, minima stella quae sextai magnitudinis est, magnitudi-nem terra octodecim vicibus, continet, primsc vero magnitudinis centum septem vicibus et sol centum sexaginta sex vicibus earn ad;e-quare traditur, quanta dictorum corporum, et maxime superiorum, erit vastitas, cum in eis innumerse similes stella) valeant contineri? Unde qua; de singulorum ambitu et spissitate ccelorum dicuntur, fidem humanam pene superant; ambitus namque concavi luna3 continet milliaria 758250; et ambitus convexi firmamenti continet milliaria 1017562500. Quid erit de aliis superioribus ccelis, quorum ambitus, crassitude, et distantia a terra ignoratur, cum astris careant, ex quibus in inferioribus coelis praidicta demonstren-tur ? Quis hoec omnia considerans, et ex his ad Dei contemplatio-nem assurgens, illius magnitudinem, immensitatem,ac majestatem non stupebit, maxime cum majora et in infinitum semper perfe-ctiora valeat creare ?

Viventia magis quam inanimata divinam representant naturam, ejusque perfectiones clarius exprimunt, cum' nobiliorem essendi gradum in rerum nat ara participent; cum enim illorum forma sit supra materia; conditiones elevata, elevatas etiam operationes ha-bent quas vitales nominamus, nutritionem scilicet, augmentationem et generationem, qua; proprise sunt infimi gradus viventium, id est vegetativi, de quo in pnesenti disserimus; nam alios vivendi gradus nobiliores, de qnibus successive dicetur, nobiliores quoque con-sequuntur operationes. Sic autem pradictse tres operationes proprise sunt animse vegetativse, quod nutritio et augmentatio omni et soli conveniant, generatio autem proprie sumpta, utpote nobilior ac magis elevata, convenit quidem soli, sed non omni.

Harum operationum principia formalia sunt tres potentise, et virtute et nomine correspondentes, nu tri tiva scilicet, angmentativa, et generativa : nutritiva, qusc partialem substantiam, et angmentativa quae quantitatis augmentum producit, sunt per totum corpus dispersa;, cum in omnibus corporis partibus suos habeant eft'ectus; generativa vero est in determinata corporis parte. Materia circa Quam harum potentiarum est alimentum remotum et proximum : potentia quippe nutritiva proportionatum sibi trahit alimentum, retinet, decoquit, et feces expellit; sicque decoctum ac depuratum vel in sanguinem in perfectis animalibus, vel in alium humorem in imperfectis et plantis, eadem potentia nutritiva et simul cooperans angmentativa illud in substantiam aliti convertunt; ex cujus su-perfluo generativa ad suum officium utitur. Nee tamen, ut aliqui dicunt, potentia nutritiva in calore naturali, vel in temperamento primarum qualitaturn consistit, sed est potentia qusedam vital is, altior quacumque prima qualitate, ac temperamento earum; sed et calcre naturali, et prsedicto primarum qualitatum temperamento ad suam utens functionem.

Viventia vegetativa, quae in hoc primo et infimo gradu precise continentur, in plantas et arbores, in fructus et in flores dividemus: qua3 singula sigillatim, sed tamen breviter, describendo percurre-mus, ut ex illis, utcumque cognitis, ad eorum conditoris Dei contem-plationem assurgamns.

Plantarum et arrborum infinity; propemodum species pro diversi-tate regionnm diverse reperiuntur, qusedam floriferae, quaedam fru-ctifer:o, quad am vero steriles ; millae tamen inutiles, sed omnes ac singulïe liumanis nsibus necessarhe, Beuraque creatorera sunm praedicantes.«Quis enim putas, ait Hugo de S. Victore, nascentibus cunctis incrementum tribuit, et quasi de quodam occulto naturae sinu in apertum germinantia educit, rursumque eadem marcentia illuc unde venerant reverti facit ? Deus hacc omnia facit, et dili-genter intuentibus mirabilia apparebunt, sed Deus ipse mirabilior. Stupebit non solum qui species arborum, sed etiam qui cujusque figuram earumque folia in qualibet specie tarn conformia couside-rabit.» Audi eumdem Hugonem sic dicentem ^Aliud genus arboris est tilia, aliud fagus, aliud quercus, unumquodque speciem suam habet, et unumquodque generis sui servat similitudinera. Vide folium, quomodo serratis dentibus per gyrum distinguitur, quo-modo intrinsecus productis costulis hue illucqne intexitur; numera unum, numera aliud: orane quod est unius generis,nnius invenies et multitudinis et similitudinis ; tot dentes in uno, quod dentos in alio; tot costnlas in uno, quot costulas in alio; talem formam in uno, qualem formam in alio; talem colorem in uno, qualem colorem in alio; ecce quomodo mora, quomodo fraga quibusdam granulis ad invicem compactiscircumquaque distingnntur; tale unumquodque, quale alterum ; et omnis natura, quasi cujusdam intrinsecus dictantis praeceptum acceperit, nusquam terminos suos oxcedere praesumit. »

Si singulas nobis in Europa notas arbores et plantas referre vel-lem, nimius essem in scribendo, et lectori nauseam parerem. Unde, illis nunc praetermissis, ad referendas alias, quas ipse in variisre-gionibus vidi, mirabiliores quia nobis rariores, accedamus; leviter tamen indicando nostrarum multitudinem, dum florent pnlchritu-dinem, dum fructificant mirabilem abundantiam conteraplare; dulcissimos earum fructus diversac figurae, varii coloris, inapqualis

magnitudinis intuere ; quidam sola pelle, ut uvse, cerasa, poma, pyra ; quidam duriori cortice, ut malogranata, nuces, amygdala ; quidam tandem spinis ad majus munimentum, ut castaneaj cir-cumvolvuntur: plurium pulchritudinem, ut malorum aureorum; aliorum dulcedinem, ut ficuum ; aliorum fragrantem suavitatem, ut uvarum, pyrarum, peponum, cseterorumque, museum vel ahud aroma redolentium, eontemplare ; dumque his omnibus ex benigna Dei liberalitate frueris, ad ejusdem Dei creatoris contemplationem, et ad gratiarum actionem consurge, ne velut brutum quoddam, ad haïc beneficia factus insensibilis, benefactorem ipsum obliviscaris,

Ne igitur lectori taedium generem, his licet mirabilibus praiter-missis, quia nobis usu continuo viluerunt, et ut justa; satisfaciam ejus curiositati sive studiositati, quasdam arborum et fructuum species hie referam, quas variis in Orientis regionibus vidi, certis distinctas ordinibus, ut faciliori methodo proponantur ; quas tamen potius indicabo quam describam, cum eas fusius in meo Orientali Itinerario, Libro 7, per aliquot capita descripserim.

Primo igitur occurrunt arbores fructiferse; et prima, turn multi-tudine, tum utilitate, turn dignitate, quam viderim, est palma tam arabica quam indica: ilia dactylos nobis notos producit, quorum esu ordinario victitant Arabes; ista vero, feracior multo, singulis pene mensibus, sicut arbor paradisi, novos producit fructus, unde non solum semper foliis virescentibus decora, sed etiam fructibus onusta comparet; et ut paucis illam describam, sola ad navem fa-bricandam, et ad subministranda navigantibus omnia victuineces-saria sufficit: profert ad manducandum quamdammateriam caudi-dam sed calidam, valde substantialem et gustui suavem; ad bibendum profert vinum, aquam, et suram liquorem suavissimum ; profert etiam acetum, lac, oleum, saccharum; ex ligno ejus quam-vis impolito conficitur navis, ex foliis simul intortextis conficiuntur vela, sicut et umbracula propter solem et imbrem, cordse vero ex quibusdam ejus corticibus ; ex ejus nucibus fiunt crateres, cochlea-ria, pluraque alia hominibus proficua. Ecce quot Dei beneficia nobis in unica arbore liberaliter concessa. Post palmam sequitur arbor fructum afferens, qui dicitur manga : arbor est satis pro-cera, fructus autem est malo persico quantum ad colorum varie-tatem, figuram, et gustum, valde similis. Est arbor alia, qua; fru-

ctum nomine iambum, visu pulchrum, gustui suavem, figura pyro similem, sed variegati ex albo et rubro coloris, saporis autem aromatici aquam rosaceam redolentis ; arbor illius mediocris magnitudinis rubicundos suos expandit flores. Est et alia arbor, qua; per totum truncum ramosque majores, fructum suum nomine iaccam producit, magnitudine maximis cucurbitis mqualem, cortice foris asperrima et inaiquali tectum, intus plurimas habentem casta-neas flava quadam materia comestibili ac gustui suavi,in aliquibus liquida, in aliis solida vestitas ; arbor base admodum procera nullos emittit flores. Plures alia; sunt arbores fructiferae, quae sequen-tes producunt fructus, scilicet ficum indicum ad instar parvi cucu-meris, papaiam ad instar peponis, carambolam, goiavam, cagiou, iangomam, iambelum, mongostan, durion : qui sunt omnes fructus admodum delicati, necad nostrum spectat intentum in his descri-bendis amplius immorari.

Occurrunt secundo qusedam plantae et arbores aromaticse: qua-rum prima sit arbor cinnamomi plurimum lauro similis et in cortice, etinfoliis, etin semine nigri coloris. Deinde est arbor nucis aromatic», vulgo muscatse; dicitur aliquantulum malo persico similis; florem rubri coloris nomine maciz producit. Arbor alia cla-vum aromaticum, vulgo girofle, producit. Est et planta piperis : circa arundines instar hedera; crescit ascendendo; quidam in ea pul-lulant botri pluribus granis primo virentibus, deinde nigrescenti-bus, continuis et valde ordinatis compositi. Zingiber est cujusdam plantae radix, quae tantum ad duos excrescit palmos. Cardamomum crescit ut frumentum, cujus fructus sunt quidam grana valde mi-nuta rubei coloris, odoris ac saporis gratissimi, inclusa quadam dura pellicula pisi majoris quantitatem non excedente. Arundines saccliari sunt nobis noto. Sunt et alias arbores aromaticae, sed non fructifera;, sicut illae quae benjoin et thus distillant: arbores ca-lambe, castur, et aquila, odore sue pretiosae.

Occurrunt tertio quiedam plantae et arbores tantum floriferae : et prima dicitur arbor tristis, quia dum aliae ad solis ortum exhila-rantur suos expandendo flores, ha;c suos amittit; unde in noctis tristitia florens, in diei laetitia deposito florum ornamento tristatur; ejus flo»es sunt albo similes jasmino, pedem perexiguum flavi coloris habentes. Est arbor alia, dicta S. Thomai, quae flores ad instar

lilii violacei et suave olentis producit. Estarbustum, ad instar roseti fiorifernm, cujus flos suavissimus quasi parva rosa Candida, nomine mogrin, insignitur.

Occurrunt quarto qusedam ali;e plants; et avbores agrestes, sed fructiferue : prima dicitur saponis, quie globulos cortice viridi pri-mum, posteaflavescenti, tectos producit; hi manibus confricati in saponem optimum et candidissimum resolvuntur. Est alia arbor magna, qua; materiam candidam ad instar gossipii, sed in tenuis-sima divisam flla, folliculo valde duro reclusam emittit. Estpalma agrestis, arbor tamaris, arbor areca, arbor ambara;.

Occurrunt quinto quiedam arbores omnino steriles, sed usibushu-manis plurimum necessariiB, ut cedrus Libani, pino aliquantuhun similis, sed altior et crassior, et foliis brevioribus ac tenuioribus, qme in infinitum multiplicata et in raodum rosa; dispositapulcher-rimam arboris comam efficiunt. Est hebanum, cujus lignum solidis-simum, intus nigrum,sed griseo cortice tectum, ad artefacta deser-vit. Est theca, est angely, arbores incorruptibiles, fabricis et aliis operibus conficiendis aptissims.

Occurrunt tandem sexto plures flores considerandi, cunctis noti, de quibus ait Hugo de S. Victore: «Eccetelliis redimita floribus, quam jucundum spectaculum pnebet! quomodo visum delectat! quomodo affectum provocat! Videmus rubentes rosa!*, Candida lilia, purpureas violas; in quibus omnibus non solum pulchritudo, seel origo quoque mirabilis est, quomodo scilicet Dei sapientia do terras pulvere talem producit speciem. Postremo, super omne pulchrum, viride quomodo animos intuentium rapit, quando, vere novo, nova quadam vita germina prodeunt, et erecta sursum in spiculis suis, quasi deorsum mortecalcata ad imaginem futurae resurrectionis in lucem pariter erumpunt! Sed quid do operibus Dei loquimur, cum etiam humance industri:e fncos, adulterina quadam sapientia fallen-tes oculos, tantopere miramur ?

Quis tantam arborum varietatem, tantam fructuum suavissimo-rum abundantiam, tam mirabilem diversorum florum pulchritudi-nem considerabit, et Dei creatoris pulchritudinem, omnipotentiam conditoris, sapientiam directoris, et liberalitatem benefactoris erga homines non mirabitur, qui sic fructus dulcissimos ad vita; delicias eis provisit, ut etiam flores pulcherrimos ad visus delectationem,

et suavissimos ad recreationem odoratus concessevit ? Si de solo lilio dixit Dominus, quod nec Salomon in orcni gloria sua sit ei similis in decore, quid pulchrius si plures simul sumantur? Hortus pluribus consitus floribus, nbi lilia Candida, ubi rosse purpurese, rubeai, candidae, flava;, ubi varii coloris ocelli, ubi viola), imperiales. cseterique nitent flores, paradisus terrestris est, coelestis glo-riam repnesentans.

Sensitiva nobiliiis vilse genus quam vegetativa participant: unde, ad Dei perfectionem magis accedentia, sublimiori uos gradu ad ejus contemplationem elevant. Sensitiva namque puriores babent a materia suas operationes, quibus etiam sentiunt distantia, et re-mota sibi conjungunt. Sensjitiva dicuntur animalia, qua; vegetan-tium perfectionem continent, et insuper propriam bic describen-dam, qua se ab intrinseco movent.

Primum quod in viventibus sensitivis considerandum in ordine ad Dei creatoris contemplationem occurrit, est diversa conditio et figura animalium. Qiue considerans Hugo de S. Victore, sic ait: « Figura) rerum multis modis apparent mirabiles, aliquando ex ma-gnitudine, aliquando exparvitate, aliquando quia rara), aliquando quia pulchrse, aliquando (ut interim ita loquar) quia quodammodo convenienter ineptae, aliquando quia in multis una, aliquando quia in uno diversa. Figurasecundum magnitudinem attenditur, quando res qua)libet sui generis modum in quantitate excedit; sic mira-mur gigantem inter homines, cetmn inter pisces, gryphonem inter volucres, elephantem inter quadrupedes, draconem inter serpentes. Figura secundum parvitatem consideratur, quando res qua;libetsui generis quantitati sequari non potest, ut est succerio in capillo, tinea in vestimento, vermes et sciniphes, et similia qua) inter castéra quidem animalia vivunt, sed caeteris omnibus corporis exigui-tate dispares sunt. Vide ergo quid magis mireris, dentes apri an

tineao ? Alas gryphis an sciniphis ? Caput equi an locustse ? Crura elephantis an culicis ? Rostrum suis an succerionis ? Aquilam an formicam ? Leonem an pulicem ? Tigridem an testudinem ? Ibi miraris magnitudinetn, hie miraris parvitatem; corpus parvum magna sapientia conditum ; magna sapientia, cui nulla subrepit negligentia. lllis dedit oculos, quos vix comprehendere potest ocu-lus; et in tam exiguis corporibus sic omnifariam lineamenta natur® suats congrua plenissimé distribuit, ut nil videas deesse in minimis eorum omnium, qua? natura formavit in magnis.»

« Hoe quoque mirabile est, subdit idem author, quod in imo cor-pore tot constituuntur membra, tot membrorum forma¹, tot loca, tot officia. Ecce in uno hominis corpore quot membra : aliud auris, aliud oculus, aliud lingua, aliud nasus, aliud pes, aliud manus; singulis sua forma, sua loca, sua officiaet cum sint ita diversain se singula, invicem tamen cooperantur omnia. Si quodlibet mem-brum .sigillatim inspiceretur, mirabili suo artificio Dei sapientiam et omnipotentiam praedicaret: solius oculi structura raperet in ad-mirationem, cum in tarn parva parte corporis, et maxime si consi-deretur in formica vel alia miuutiore bestiola, tres humores distin-cti, quinquepellicula), totque venulse reperiantur. Ha3c omniamiram inter se harmoniam habent, et in eorum const itutione specialis pulchritudo relucet; quamvis autem aliqua nobis appareant mon-struosa, ad universi tamen decorum concurrunt, et divinam semper predicant sapientiam, sicut et variae animalium proprietates. Qua-rumdam rerum figurationem miramur, quia speciali quodam inodo decora) sunt, et convenienter coapta¹, ita ut ipsa dispositio operis quodammodo innuere videatur speciulem sibi adhibitam diligen-tiani Conditoris. Rursus alia idcirco miramur, quia monstruosa sunt vel ridicula; quorum quidein plasmatic, quantum ub humana ra-tione aliena est, tanto facilins humanum animum in admirationem compel lore potest. Quare crocodillus mauducans inferiorem molara non movet? Et quomodo salamandra in igne illasa permanet? Quis dedit ericio spinas, et moviteum ut sepomis turbine discussis involvat, quibus onustus incedens stridet quasi plaustrum ? Et formicam, qua) hyemis superventura) prsescia, gran is horrèa sua im-plet? Araneam, quae de visceribus suis laqueos nectit, unde praedam capiat? Quis bombycis in longo conficienda) setae suo labore non

mirabitur artitlcium? Quis non perfectam apum rempublicam stu-pebit, ubi regina prajsidet, ministri serviunt, et omnes simnl tanta concordia viventes, opus illud mellifluum suaviter efficinnt ? Tot miva de singulis, qua3 leviter indicanms, ab authoribus dicuntur, ut manifesti sinttestes omnipotentise ac sapientiie Dei.

Potenti® sensitivse quaïdani sunt exteriores, qusedam interiores. Exteriores sive sensus externi quinque sunt, visus scilicet, auditus, odoratus, gustus, et tactus; visuspercipit lucera etcolores, auditus sonos,odoratusodores, gustus sapores, et tactus qnalitates sensibi-les. Interiores autem quatuor sunt: sensus communis, distinguens inter sensibilia omnia externa, ei de unoquoque dijudicans; phan-tasia seu imaginatio, extpreeconceptis speciebus nova componens; sestimativa sive cogitativa, ex sensatis alia non sensata colligens; et tandem memoria sive reminiscentia, recordans prseterita.

Non solum Deus ad necessitatem vitse, sed etiam ad viventium delectationein tot sensitivas potentias concessit, et sensibiles prop-terearebus qualitates attribuit. Nam, ut ait idemHugo,«ob hoc pro-yidentia Creatoris tam diversas qtialitates rebus indidit, ut omnis sensus hominis (qui est nobilissimum vivens sensitivum) sua oble-ctamenta inveniat. Aliud percipit visus, aliud auditus. aliud odoratus, aliudgustus, aliud tactus. Visum pascit pulchritudo colorum, suavitas cantilena} demulcet auditum, fragrantia odoris olfactum, dulcedo saporis gustum, aptitudo corporis tactum. Et quis omnes delicias sensuum enumerare queat? Quffi tum multiplices suut in singulis, ut si quis quemlibet sensum per se consideret, quemlibet per se ditatum putet. Quot enim oblectamenta oculorum in diver-sitate colorum monstravimus, tot oblectamenta aurium in varie-tate sonorum invenimus : inter quic prima sunt dulcia sermonum commercia, quibus homines ad invicem suas voluntates communicant, pra;terita narrant, prsesentia indicant, futura nuntiant, occulta revelant; adeo ut, si his careat vita humana, besciis compara-bilisvideatur. Quid autem concenius avium? Quid humanaj vocis melos jucundum ? Quid dulces modos sonorum omnium coinmemo-rem ? Quia tain mult a sunt harmonia; genera, ut ea nec cogitatus percurrere, nec sermo facile explicare possit; qum tamen cuncta auditui serviunt, et ad ejus delicias creata sunt. Sic estde olfactu: iabent thymiamata odorem suum, habent unguenta odorem suum,

quot;habent rosaria odorem suum, habent rubeta, prata, tesqua, nemora, flores odorem suum; et cuncta, quae suavem praestant fragrantiam, etdulces spirant odores, olfactui serviunt, et in ejus delicias creata sunt. Eodem modo gustus et tactus varia habent oblectamenta,qu8e ex similitudine priorum satis perpendi possunt. »

Longum, et lectori foret odiosum, omnes animalium species hie recensere, singularum proprietates expendere, earum exercitia pro-ponere; maxime cum de talibus apud authores varii tractatus inve-niantur; sed ut, saltem leviter properando, de ipsis aliquid dicamus, omnia viventia sensitiva aliquibus ordinibus comprehendemus.

Primo igitur procedant ordine animalia progressiva; quorum duces constituamus elephantes, qui ad discursum ac judicium hu-manurn accedere videntur, nam, ut D. Dionysius Areopagita dicit, « supremum infimi attingitinfiraum supremi;» et quamvis simiaiin multis hominem imitentur, si tamen elephantibus comparentur, brutissima videbuntur animalia, ut multis, qme ipse vidi, possem demonstrare. Elephantes sequuntur inter feras rhinoceros, leo, tigris, pardus, ursus, lupus, simia, vulpes, etc. Inter animalia vero domestica, sequuntur equus, camelus, mulus, asinus, bos, ovis, capra, canis, felis, etc., quorum omnium naturae et proprietates, a pluribus descripta?, facile cognoscuntur.

Secundo precedent ordine serpentes etalia reptilia; quorum du-cemponamus draconem, quem sequuntur coluber, et multae serpen-tum species, quas in Orientalibus Indiis ipse vidi, ut sunt viperae, serpentes caputii, sic denominati, quia quamdam habent in collo pelliculam, quae dura irascuntur, ex utraque parte dilataturelevata, et caputii forraam repraesentatjdura caput deraissum in medio ejus apparet. Deinde sunt alii serpentes, dicti murium, quia mures ve-nantur ; duo videntur habere capita; saltem extremitas caudae ca-piti assimilatur. Alii sunt, qui serpentes maniliae vocantur, habentes corpus circulisvariegatum. Alii denique sunt serpentes maximi, qui boves comedere perhibentur. Ad ordinem serpentium reduci possunt lacerti, cameleuntes, etc.

Tertio precedent ordine volucres, tara domesticae nobis notae, ut galli, gallins, columbae, quam aliae. Ipsarura regina dicitur aquila; sequuntur struthio, cornix, milvus, falco, passer, hirundo, cardu-lus, aliaeque innumerae, quas longum esset referre; sed nulla sic

emicat ac pavo, de quo mira forent dicenda, nisi visu quotidiano tam stupenda viluissent; nihil enim pulchrius effingi potest, ut ad summam Dei pulcliritndinem contemplandam animas intuentium suaviter excitet.

Quarto tandem et ultimo precedent ordine pisces, quorum infi-nitfe sunt species. Ingentes videntur ceti, delphini, crocodilli, sirenes, boves marini, tumni, sulmones, aliique tam magni quara parvi; dicuntur enim tot esse piscium species, quot terrestrium animalium ipsis correspondentes : videntur homines marini, quorum alii, velut episcopj, mitra decorantnr, alii, velut angeli, sunt alis apte formatis praediti, alii, velut d;einones, magr.is solum constant faucibus, alii, velut stellse, suos habent radios, alii ad instar casta-nearum vel aliorum fructuum efformantur. Denique tanta viget inter pisces varietas, quod longo discursu non posset expritni; sed nihil utilius ostreis, quae gemmasad hominum delicias, ad templo-rum ornatum, et ad alios usus proticuos generant.

Quis haec omnia prudenter attendens, in tanta multitudine ac varietate animalium divinam noh mirabitnr omnipotentian^etmira-bilem sapientiam ? Imo poterit in quolibet animali specialem ali-quam Dei perfectionem contemplari, ut in leone fortitudinem, in columba simplicitatem, in serpente prudentiam, et sic de aliis.

Supremumac perfectissimum genus viventium est intellect!vum, sub quo continentur homo, angelus, et Deus. Ex creaturis igitur intellectivis, ex homine scilicet et angelo, qui ad imaginem Dei facti sunt, ad ejusdem Dei contemplationem facilius et altius eleva-mur, quam ex aliis creaturis, in ordine vegetantium et sensibilinm, quaj solum qua'dam Dei vestigia dicuntur, coarctatis.

Sub genere viventium intellectivo comprehenditnr. ut dictum est, tam homo quam angelus : ille velut ex materia et forma ratio-nali compositus, non pure est intellectivus cum angelis, sed etiam

est vegetativus cum plantis, et sensitivus cum brutis ; ita ut in seipso, tanquam parvus raundus, et creaturarum compendium, omnium illarum perfectiones aliqualiter participet; habet enim esse cum inanimatis, vegetare cum plantis, sentire cum brutis, et intelligere cum angelis: unde ex ejus speculatione facilius ad Dei conteraplationemassurgimus; maxime quia, ex una parte, sublimes illi spiritus angelici, qui perfectius Deum reprseseutant, pro hoe statu mortalis vitae non sunt nobis noti; ex alia vero parte quilibet homo, qui seipsum in ordine ad hanc contemplationem considera-bit, perfectissime potest se noscere, proprias perfectiones natu-rales in suis operationibus intueri, et sic ad divinas contemplandas assurgere. cum humanse et alise perfectiones sint divinarumdimi-nutse quidam participationes.

Naturse intellectual! secundum se du® potentiie conveniunt, intellectus scilicet ad cognoscendum, et voluntas ad tendeudmn in bonum cognitum: cuilibet siquidem naturae proprins convenit ap-petitus in ordine ad suam conservationem, naturae quidem non cognoscenti naturalis appetitus, cognoscitiva) sensibili appetitus elicitus, et cognoscitiva; intellectual! appetitus intellectivus qui dicitur voluntas. Per intellecfcum omne verum potest cognoscere, naturale quidem propriis viribus, supernaturale vero superadditis gratia; viribus; similiter per voluntatem potest omne bonum amplecti, naturale quidem scipsa, supernaturale autem ex gratia.

Ne totaliter angelos hic praetereamus,et ut ipsis aliqualiter ad Dei contemplationem tendainus, dicimus naturali ratione demonstrari quod dantur angeli, et insuper divina sacra Scripturse authoritate confirmari. Naturali quidem ratione demonstratur, tum ex hujus universi perfectione, qiue sicut alios gradus ontis, sic perfectum intellectualitatis gradum, qui in solis angelis continetur, partici-pare debet, ut sic univêrsuia perfectum authori suo Deo perfecte assimiletur; turn ex motu ccelorum, qui commuuiter a philosophis attribuitur intelligentiis seu substantiis a materia separatis, quae vocantur angeli; turn ex energumenis, in quibus mira videntur quae vires humanae excedunt naturae, sicutquod rnstici et muliercuhu linguis peregrinis loquantur, autquid simile, et cum aliquando blasphemeut, certum est esse angelos malos. De angelis passim in sacris Scripturis fit mentio.

Angelorum multitudo omnium specierum materialium actu creatarum numerum excedit, ut ex illo Danielis 7 colligitur:«Millia millium ministrabantei, et decies millies centena millia assistebant ei; » hajc enim maximorum numerorum super seipsos multiplicatio banc excedentem angelorum multitudinem signifieat; qua; tamen multitudo est determinata. Colligitur etiam ratione naturali, per hoc quod partes pnecipuic mundi debent esse in majori excessu creata;, vel secundum quantitatem, ut contingit in cceliset elemeu-tis, vel secundum numerum, ut dicimus de angelis ; nam perfectio mundi, quae maxima est, petit habere plures species rerum perfectiorum, ad ipsum pertinentium per modum partium pracci-puarum, quam rerum imperfectiorum; species namque rerum perfectiorum magis ad perfectionem mundi concurrunt, quam species rerum imperfectiorum, ut ex ipsis constat terminis. Quod evidenter convincitur communi doctrina theologorum, cui-libet spcciei rerum materialium angelum custodem praiticientium, sicut et cuilibet homini: si ergo quilibet angelus suam constituat speciem, ut docet D. Thomas, multo plures sunt species angelorum quam rerum materialium; et in omnium catholicorum sententia major est multitudo, saltem individualis, angelorum quam specie-rum rerum materialium; maxime quia, juxta pnedictam Danielis authoritatem, multo plures angeli Deo assistunt quam inferioribus ministeriis deputentur. Angeli sunt ommno incorporei, immate-riales, incorruptibiles, ac per se subsistentes. In tres hierarchias et novem ordines distribuuntur. In prima hierarchia ascendendo est ordo Angelorum, qui minima nuntiant; ordo Archangelorum, qui summa nuntiant; et ordo Potestatum, qui mira patrant. In secunda sen media hierarchia est ordo Principatuum, qui praj-sunt aliis inferioribus ; ordo Virtutum, qui in eis operantur ; et ordo Dominationum, qui eis imperant. In tertia et suprema est ordo Thronorum, in quibus Deus plene residet; ordo Cherubim, qui scientia Dei perfunduntur; et ordo Seraphim, qui divini amoris incendio flagrant: quilibet enim ordo plenius munus illud accepit quo denominatur, quamvis sit mutua singulorum in aliorum munere communicatio.

Sed, dimissis pro nunc angelis, et ad caüestem patriam reserva-tis, ut ex eorum speculatione etiam ad Dei contemplationem visione

vespertinaconsurgamus, per quamdam in ipsum Deum retiexionem, in quo, virtute luminis gloriaj, visione matutina conspiciuntur angeli, seipsum homo colligafc, et sic intus in ceutro cordis col-lectus, ex mirabilibus qnse in seipso videbit, Deum facilius et sua-vius contempletur qnam foris liceret; et in iutimo mentis suse sacrario divinam ejus majestatem veneretur.

Consideret primo mirabilem corporis et anima; rationalis unio-nem, quomodo luoc forma pure spiritualis materia; primse jam dispositse suae comparti, ad constituendum unum per se hominem, uniatur. Quis tam distantia, tanique dissimilia ad hunc potuit ef-fectum conjungere, prater Deum?

Consideret deinde corpus humanum suis partibus, capita, collo, humeris, bracbiis, manibus, pectore, ventre, cruribus, tibiis, et pedibus sic apte dispositum, ut sit etiam visu pulcherrimum; et aliquando, prsesertim in facie, ex frontis, oculorum, genarum, nasi, oris et menti proportione acdebito colore, tanta pulchritudo,tautus decor, tanta majestas relucet, ut quamdam deitatem reprsesentet, sicut in beatissima Virgine fassus est Dionysius; etquamvis in-tuentes ad divinam pulchritudinem ac majestatem contemplandam dirigere deberet, et ad referendas gratiarum actiones erigere, eos tamen hsec corruptibilis pulchritudo sic malo suo captos trahit, et captivos propria malitia retinet, ut a Deo incommutabili bono penitus avertat, et ad commutabile bonum creaturse indebite con-vertat. Habet homo pra cseteris animalibus caput erectum, ut non terram deorsum, ubi advena est et peregrinus, sed cojlum sursum aspiciat, ubi civis sanctorum et domesticus Dei est adscriptus.

Interiora sui corporis penetret; et videat quomodo quatuor humoribus, velut quatuor elemontis, parvus hie mundus constet ; colera namque proprietates ignis, sanguis proprietates aeris, pituita proprietates aquae, et melancholia terra; proprietates habet. Consideret ibi cor, primum vivens et ultimum moriens, ac principium vita; per spiritus vitales a se et in se genitos. Consideret jecur sanguinis originem, pulmonem respirationis au-thorem, stomachum decoctionis et nutritionis officinam, viscera sordium purgamenta, ac tandem cerebrum totius sens us et motus per spiritus animales ab ipso procedentes perpetuum fontem. Consideret ibi tottamque diversa totius corporis ossa, totnervos,

tot arterias, tot venas et exiguas venulas capillis subtiliores: quae singula debitae constitutioni liotninis deservientia, ossa qui-dem ad corporis subsisteutiam, sicut et caro et pellis, nervi ad spirituum animalium delationem, arterise ad spirituum vitalium diffusionem, et vena3 ac veuulaï ad sanguinis per omnia corporis membra divisionem, diviuam ubique sapientiam et providentiam predicant. Tandem ad animaj suae contemplationem accedat, ejusque naturam ex propnis operationibus inquirat; el cum opera-tiones pure spiritnales in ea deprehenderit, scilicet cujuscumque veritatis etiam aeternae cognitionem, et summi ac divini boni voli-tionem, evidenter concludat animam suam esse pure spiritualem, a Deocreatam, ac per se subsistentem. Non solum in animae con-templatione Deum imum increatum, aeternum, summeque perfectum inveniet; sed etiam angustissimnm sanctissimae Trinitatis mysterium colligerepoterit:in mente Patrem, in intellectu Filium, in amore Spiritum Sanctum scrutabitur,cum sic ilia distinguantur, ut simul unita maneant. Audiamus Hugonem de S. Vietore, sic de istis disserentem ; lt; Consideremus ergo, si adhuc amplius aliquid eadem ipsa natura nostra de Creatore nostro nos docet, quia fortassis non solum unum, sed et trinum ostendat. Certe mens rationalis una est, et generat de se intellectum, una unum; quem nonnunquam, dum conspicit quam subtilis, quam verus, quam conveniens, quam jucundus sit, mox diligit eum, et complacet sibi inipso;videt pariter et stupet, et se tale aliquid invenire potuisse miratur; vehementer libet semper illud aspicere, semper habere, semper illo perfrui, semper in illo delectari; ipsumper se placet, ipsum propter se placet, neque aliquid est quod extra illud quaeritur, quia in illo totum amatur; in illo contemplatio veritatis, ad videndum delecta-bilis, ad habendum suavis, ad fruendnra dtilcis; cum illo secum mens requiescit, nec unquam secreti sui taedio afficitur, quia unico quidem, non tarnen solitario, cousorte laetatur. Considera ergo tria haec, mentem, intellectum, amorem ; de mente intellectus nascitur, de mente pariter et intellectu amor oritur; de sola mente intellectus, quia mens de se intellectum gignit; amor vero nec de sola mente, nec de solo intellectu, quia ab utrisque procedit. Prins mens, deinde mens et intellectus, postea mens et intellectus et amor: et hoc quidem in nobis sic est. Verum in Creatore esse longe

aliter, suadet ratio . quia enim ipsum fuisse semper credimus, semper quoque sapientiara habuisse oportet confiteamur; nam si aliquando sine sapientia fuisse dicitur, quis eum postmodum sa-pientem fecerit, aut a quo sapientiam acceperit, nullo modo inve-nitur. Semper ergo in illo sapientia, quia semper sapientiam habuit, semper sapiens fuit; semper abillo sapientia, quia sapientiam quam habet ipse genuit; semper cum illo sapientia, quia genita seagignente nondividit; semper genita est.et semper gignitur, nee cum gignitur inchoans, nee cum genita est cessans; semper gignitur, quia, seterna; semper genita est, quia perfecta. Est ergo qui genuit, et est qui genitusest; qui genuit, Pater est; qui genitus est, Pilius est. Item qui semper sapientiam habuit, semper sapientiam dilexit; qui vero semper dilexit, semper amorem habuit. Itaque seterno Patri et Pilio coseternus Amor est; et tamen Pater a millo est, Pilius a Patre solo est. Amor vero a Patre simul et Filio est, etc.»

Jauua ergo contemplationis homini aperitur, quando ipse, sua se ratione ducente, ad se cognoscendum ingreditur; ingresso autem via usque in tinem currenda restat, ut scilicet quisque ex conside-rationo propria ad agnitionem Creatoris sui perveniat. Nostra ergo nosnatura instruit, quod Creatorem habemus aeternum, cui suum et proprium est quod subsistit; cui idem est esse et id quod est; unde necessario semper est, quia a semetipso separari nihil potest. Necesse e-t ergo,utquem Creatorem credimus, hunc uec principium, nec finem habere posse confiteamur: principium enim non habet, quod semper tuit; nec finem, quod uunquam desinit: neque ergo seternus prater solum Creatorem est, neque Creator nisi aoternus esse potest.

Quodlibet opus Dei bonum et perfectum est, aliquo mode prin-cipii sui bonitatem participans; sed integrum Dei creatoris opus, hoc scilicet universum, optimum et perfectissimum est. Dicitur enim. Genesis 1, quod Deus sigillatim suas statim a principio crea-turas considerans, vidit singulas seorsim esse bonas; cum antem omnes simnl considerasset, vidit quod essent valde bonte. Mirus - enim earum ordo singularum perfectiones simul concurrentes magis declarat.

Totum hoe universum sen hie mundus secundum fidem a Deo creatus est, ejusque creatio lumine etiam naturali manifestatur; non enim aliter quam per creationem potuit produci. Supposito quippe quod non sit a seipso, cum non sit ens per se necessarium, omnem essendi continens perfectionem, ac omni perfeetionis ca-rens defectu, ut ex multiplici patet ejus imperfectione et perfectio-nis defectu, necesse est quod a Deo, ente primo, per se necessario, omnemque essendi perfectionem continente, productus dicatur; et cum ejus productionem nihil materiale praecesserit (sub nomine namque mundi cuncta producta comprehend untur), ideo debuit ex nihilo fieri, ac proinde per creationem produci. Ad creandum autem virtus infinita requiritur : propterea creatio solius est actio propria Dei, nulli creaturse communicabilis. Ejus creatio tempore veris sub aequinoxio martii contigisse creditur, et sex diebus dicitur completa.

Non necessario creatus fuit, sed libere productus. Quamvis enim actio creativa, qua fuit productus, sit ipsamet Dei substantia summe necessaria, non tamen necessarium sortitur effectum, sed juxta determinationem voluntatis et intellectus ipsius; unde, cum sit omnipotens, effectum producit eo modo, eo tempore, et cum aliis circumstantiis quibus determinavit. Ex limitatione namque create actionis, provenit quod, quantum est in se, suo conjungatur

efFectui, cum ab ilia quodammodo dependeat; sed actio divina ex sua habet eminentia et omnimoda independentia ab effectu, quod semper sit, quia necessaria, et quod tantum ponatur eff'ectus juxta liberara Dei determinationem. Nee ratio liberi in divina actione snperaddit aliquid reale se tenens ex parte actus, sed tantum su-peraddit termimm connotatum, ad quem ex propria virtute, nullo superaddito reali, propter suramara ejus eminentiam, terminatur in exercitio tempore determinate.

Quamvis nulla ratione philosophica plures non esse mundos demonstrari possit, valde tarnen fidei consonat asserere tantum imum esse mundum. Primum ex eo constat quod, cum Deus, ex sua suinma actualltate, plures et perfectiores semper in infinitum possit mundos producore, in ejus fuit libertate istius tantum vel etiam plurium aliorum productionem eligere et simul exequi. Secundum autem satis aperte colligitur ex Scriptura; cum enim, Genesis 1, hujus mimdi creatio sigillatim descripta fuisset, statim subditur: « Requievit (scilicet Deus) die septimo ab universe opere quod patra-rat; » unde Augustinus, Libro de Hteresibus, Htcresi 77, numerat inter errores contra fidem, plures mundos ponere.

Non potuithic mundus creari perfectior quam sit, ex parte prin-cipii a quo processit, nee ex parte finis ad quem ordinatur. Princi-pium enim a quo processit, Deus est optimus maximus, agens ex infinita sapientia et poteutia. Finis autem ad quem ordinatur, est ipsemet Deus summe bonus; omnia quippe propter semetipsum operatus est Dominus, non ex indigentia quidem, cura sibi sit ad propriam folicUatem sufïicientissimus; propterea dicit Psalmista: « Dens mens es tu, quoniam bonorum meorum non eges, » sed ad suarum perfectionum ostensionem, quai in solum est bonum crea-turarum. Constat autem quod non potest dari principium nobilius, nec finis perfectior.

Sed, ex parte rerum, sen partium mundi, vel specierum in eo productarum, potuit mundus creari perfectior : potuit enim Dens, ex sua virtute divina, producere in mundo perfectiores rerum species iis quas produxit, vel productas actu potuit accidentaliter red-dere perfectiores.

Quantum vero attinet ad ordinem partium universi sen mundi inter se et ad finem, potuit hie duplex ordo perfectior esse acciden-

taliter, non essentialiter. Quod sic deularatur; non potucrunt alio aptiori modo et perfeetiori inter se disponi partes hujus raundi, quam eo quo dispositaj sunt, ita ut terra sit in infimo loco, quasi gravior aliis et ignobilior, postea aqua, deinde aer, et ignis juxta majorem nobilitatem magis accedant ad ccclos, qui tanqnam corpora nobilissima supremum tenent locum; et hie ordo dicitur essentialis partium mundi inter se, qua; sic ad invicem ordinata;, sic etiam ad divinam bonitatem perfectissime ordinantur. Quod autera in hoc ordine potuerit aliquid addi perfectionis accidentalis, manifestum apparet; cum enim ipste mundi partes accidentaliter potuerint esse perfectiores, etiam ordo inter ipsas potuit accidentaliter esse perfectior. Sic docet D. Thomas, 1. P., Q. 25., Art. 1, ad 3, dicens: « Universum, suppositis istis rebus, non potest esse melius, propter deceutissimum ordinem his rebus attributum a Deo, in quo bonum universi consistit; quorum si unum aliquod esset melius, corrumperetur proportio ordinis; sicut si una chorda plus debito intenderetur, corrumperetur citharse melodia: posset tarnen Deus alias res facere, vel alias addere istis rebus factis; et sic esset illud universum melius.»

Universum igitur, perfectissimum ex proprio suo ordine, supe-riorem nobis gradum prsebet, ut ad Dei creatoris contemplationem elevemur. Tn ipso namque non solum ci;eatunc singula; divinas referunt perfectiones, sed omnes simul mira quadam harmonia Dei creatoris laudes immensas cantu simplici proclamant;« Omnes quippe creatune, ut ait Augustinus, certatim dimicant pro excel-lentia sui Creatoris. » Quod sic amplius declarat Chrysostomus, in Psalm. 148, dicens : « Duo sunt modi laudandi Deum, gloriaque et honore afficiendi : unus quidem por verba, alius vero per ipsum silentium. Hue accedit etiam tertius, qui est per vitam et recte facta ; nam, hominibus non solum loquentibus sed etiam tacenti-bus, Deo gloria offertur, quemadmodum Christus quoque dicit: Luceat lux vestra coram hominibus, ut videant opera vestra bona, et glorificent Patrem vestrum qui in ccelis est. Et nirsus : Glori-ficantes me glorificabo. Est enim qu® fit per linguam glorificatie; sicut cum Moyses glorificavit cum Maria dicens ; Cantemus Domino, gloriose enim magnificatus est. Est eliam quse fit per ipsam creaturam, ut hie ipse dicit: Cceli enarrant gloriam Dei, et opera

raanimm ejus annuntiat firmaraentum. Et ita hie etiam laudat eum creatura, pulcliritudine, positione, magmtudine, usu, natura, mysterio, perseverantia, utilitate, quaj ex ea proficiscitur. Quando ergo dicit: Laudate Dominum, Angeli, Virtutes, Coeli, Luna, Sol, Stella}, aqua quae est super ccelos, hoc dicit, imiimquodque eorum qua; facta sunt, (lignum esse sapientia effectoris, et esse plenum raagno miraculo. »

Et corte, ut gradatim ascendamus, terra laudat Deura creato-rem, dum ad ejus prseceptum stat immobilis, super stabilitatem suam. fundata; dum germinat herbam virentem et facientem semen, et lignum pomiferum faciens fructum juxta genus suum; dum bestias agri, ipsumque hominem, suos incolas, alit, fovet et conservat. Laudat aqua Deum, dum ad ipsius imperium congre-gatur in locum unum, ut appareat arida ad liominum habitatio-nem electa; dum mare ad exiguao littus arense constringit tumentes fluctus suos; dum flumina, quasi venae mundi, diversis orta locis, mirabili sao cursu, nunc per modios montium scopulos cadentia, nunc per vastas planities peierrantia,in mare properant; dum fontes, hinc inde surgentes, hominum necessitatibus et deliciis serviunt; dum denique ipsa aqua pisces, sen in mari, sou in fluminibus, seu in fontibus, producit. Laudat aër Deum, dum homini ad respiran-dum deservit, et volucres fovet. Laudat et ignis, injunctum sibi a conditore suo exequens officium. Laudant cosli eorumque sidcra, dum continuo et regularisuo cursu jugiter influ:;ut in htec inferiora. Sed speciuli modo, et perfectius juxta propriam conditionem, laudant viventiaDeum, in miris quaeque proprietatibus suis. Nuniquid non aves dulcisonis cantibus suis divinas recitant laudes? Utinam ad eorum exemplum omnes homines Deum laudarent! Sed vae multis, qui potius malo suo nomen venerandum ipsius, expressis aliqnando verbis, ssepius autem pravis operibus, blasphemant! Non desunt tamen plurimi, maxime religiosi, qui propria professione divinas laudes cum angelis continuo decantant, juxta Psalmistae deside-rium, sic omnes creaturas invitantis :« Laudate Dominum de cojlis; laudate eum in excelsis. Laudate eum, omnes angeli ejus; laudate eum omnes virtutes ejus; » et addens motivum;subjungit: « Quia ipse dixit, et facta sunt; ipse mandavit, et crcata sunt. Laudate eum in sono tub®, laudate eum in psalterio et cithara. »

« Universa igitur moles raundi, ut aitBasilius, Hexam. Hom. 11, perinde est ac liber litteris exaratus, palam contestans ac pnedi-cans gloriam Dei, illiusque augustissiraam majestatem (arcanam alioqui etinvisibilem) abunde enuntians intellectui creaturse, quate-mis ad cognitionem attinetveritatis.»« Vereenim, ut ait Gregorius Nyssenus, in suo Hexam., quidquid cum sapieutia fecit, Dei oratio est, quie non sonantibus quibusdam instrumentis distinguitur et exprimitur, sed per ea quse in apparentibus rebus existunt miracula pronuntiautur.» Et, ut ait Chrysostomus, Hom. 9 ad populum An-tiochenum,« cceli vocem non habent, os non possident, ipsis nou est lingua, quomodo igitur narrant ? per ipsum aspectum. Cum enim videris pulchritudinem, magnitudinem, celsitudinem, situm, for-mam, per tantum temporis permanere, tanquam vocem audiens, et ad aspectum discens, adoras eum qui tam pulchrum et admira-bile corpus creavit. lis qui attendunt et sapiunt, perfectissimam, apertissimam, et evidentissimam Dei cognitionem hominum menti afferunt. Ad banc enim ejus voluntatem, ea ab initio ab ipso maxime constituta sunt, ut magnitudine, pulchritudine, positura, operntione, ministerie, et aliis omnibus, aniraum spectatoris com-moveret, mentemque et intelligentiam excitaret ad opificem et prsestantissimum artificem Deum inquirendum, et adorandum eum qui ilia fecerit, et ut universum corpus totius creatura; esset ei pro libris et litteris.» Unde merito dicit Augustinus quod « creaturse sunt quasi fenestra;, exquibus Dei magnitudinem contemplari possi-mus.» Et Apostolus, 1. Oor. 18, dicit ad hoe intentum : « Videmus nunc per speculum, in senigmate,»per speculum, scilicet, nitidum creaturarum in quibus Deus refulget, et in senigmate fidei.

Qui tot mira conspicit in boe mundo, semetipsura interroget cum Tsaia, dieens :«Qnis mensus est pugillo aquas, et ccclos palmo ponderavit? Quis appendit tribus digitis molem terra;, et libravit in pondere montes, et colles in statera? Qui sedet super gyrum terra, et habitatores ejus sicut locustsc : qui extendit velut nihi-lum coelum, et expandit eos sicut tabernaculum.» Cumquo diu mi-ratus fuerit, concludens sibi respondeat:« Omnes dii gentium dse-monia, Dominus autem coelos fecit.» Audiatque sapientiam creatam haïc mira mundi referentem, et Dei esse opera clamantem: ^ Dominus possedit me, ait Proverbiorum 8, in initio viarum suarum,

antequam quidquam faceret a principio. Ab seterno ordinata sum, et ex antiquis antequam terra fieret. Nondum erant abyssi, et ego jam concepta eram ; necdum fontes aquarum eruperant, necdum montes gravi mole constiterant; ante omnes colles ego parturiebar. Aihuc terram non fecerat, et flumina, et cardines orbis terra. Quando pnuparabat ccelos, aderam; quando certa lege,et gyro valla-bat abyssos; quando a3tliera firmabat sursum, et librabat fontes aquarum; quando circumdabat mari terminum suum, et legem po-nebat aquis ne transirent fines suos, quando appendebat funda-menta terra; cum eo eraiu, cuncta componens. Et delectabar per singulos dies, Indens coram eo omni tempore; ludens in orbe terra-nim; et deliciae meae esse cum filiis hominum. »

Si sapientiam, omnipotentiam, cseterasque Dei perfectiones, in singulis operibus Dei licet intueri, et inde ad ejus coutemplatio-nem assurgere, quanto magis in toto hoc universo, ubi cunctos effectus Dei non tantum sigillatim, sed etiam simul ordine miro conjunctos possumus speculari!

Miraculum est operatic supernaturalis cum stupore et admira-tione. Nccessaria autem in Ecclesia fuit gratia data ad miracula facienda, ut docet D. Thomas, 2.2, Q. 178, Art. 1 et 2, ob multas ratioues; turn ad confirmandam aliquam fidei veritatem, cum sola virtute divina fiant vera miracula, et Deus prima Veritas mentiri nonpossit; turn ad declarandam sanctitatem illius, qui pie vivens miracula facit; tum ut ad Dei contemplationem deveniamus: lt; natural e enim est homini, ait D. Thomas loco citato, ut veritatem intelligibilem per sensibiles eifectus deprehendat; unde sicut ductu naturalis rationis homo pervenire potest ad aliquam Dei notitiam per effectus naturales, ita per aliquos supernaturales effectus, qui miracula dicuntur, in aliquam supernaturalem cognitionem cre-dendorum homo reducitur. »

Miraculi nomen a mirando est sumptum, ut ait D. Thomas, in Qusestione 6, dePotentia, Art. 2. Ad admirationem autem duo con-currunt, quorum unum est, quod causa illius quod admiratur, sit occulta; secundum est, quod in eo quod miramur, appareat ali-quid quod videatur contrarium ejus debere esse quod miramur. Unde miraculum est aliquid arduum et insolitum supra facultatem nature, et prseter spem adrnirantis apparens: dicitur autem arduum et insolitum, per ordinem ad consuetum cursum naturae.

Tres sunt miraculornmordines, ut ibidem ad S.docet D. Thomas. Qusedam enim dicuntur fieri supra naturam, qu® Jam contra natu-ram, qutedam praeter naturam. Supra naturam quidem, in quantum in ilium effectura, quem Deus facit, natura nullo modo potest; quod quidem contingit dupliciter : vel quia ipsa forma inducta a Deo omnino a natura induci nun potest, sicut forma gloria) quam inducet Deus corporibus electorum, et sicut etiam Incarnatio Verbi; vel quia, etsi talem formam possit in aliquam materiam in-ducere, non tamen in istam, sicut ad causandam vitam natura po-tens est, sed quod in hoc mortuo natura causet vitara, hoc facere non potest. Contra naturam esse dicitur, quando in natura remanet contraria dispositio ad effectura, quera Deus facit, sicut quando conservavit pueros illsesosin camino,remanente virtute comburendi in igne, et quando aqua Jordanis stetit, remanente gravitate in ea, et simile est quod Virgo peperit. Prater naturam dicitur Dens facere, quando producit effectura quem natura producere potest, illo tamen modo quo natura producere non potest, vel quia deliciunt instrumenta quibus natura operatur, sicut cura Christus convertit aquam in vinura, vel quia est in divino opere major multitudo quam natura facere consuevit, sicut patet de ranis qua) sunt pro-ductse in iEgypto, vel quantum ad terapus, sicut cum statim ad invocationera alicujus sancti curatur, quem natura non statim, sed successive et in alio tempore, non in isto, curare posset.

Quod in Ecclesia sint vera miracula certissimum est apud omnes sanse mentis : non enim authoritate tantum sacra Scriptura pro-batur, sed etiam ipsa tangitur experientia. Et, ut minora et minus apparentia pratereamus, habemns in Evangelio varia triura pr®-dictorura ordinum miracula : supra naturam quidem, cum Christus tres mortuos tanta suscitavit evidentia, puerum scilicet viduae

Nairn, filiam Archisynagogi, et Lazarum quatriduanura, ut ipsimet semuli Judsei negare non possent; contra naturam autem, cum super aquas ambulavit; et tandem prieter naturam, cum pluribus infirmis solo imperio sanitatem restituit. 8ed evidentiora adhuc apparent ilia miracula, qua3 tempore passionis ejus acciderr.nt, non solum apud sacros scriptores, sed etiam apud profanos autliores recensita. Et in primis occurrit eclypsis ilia solis tot miraculosa titulis, turn quia, certius loquendo, fait vera et realis, et non tantum apparens, non eniin corpus lunse supponebatur quod solis lumen nobis occultaret, sed opponebatur, unde vere sol lucis deli-quium passus fuerat;tum quia fuit universalis per totum mundum, quod nulla causa natural! fieri potest; turn quia per tres horas eclypsis duravit, quod est contra communem naturae cursum. Contigitetiara tunc terribilis ille terra motus, petra scissai sunt, et alia successerunt quce a solo Deo fieri potuerunt, ut sic tota na-tura sui Conditoris mortem crudelissiinam defleret.

Miraculura habet nescio quid raajoris efficacia3 quam quodlibet opus naturae, ut spectatorLs animam ad Dei contemplationem ele-vet, non quod semper miraculura sit majus ac mirabilius quam opus naturae, quinirao ssepius contrarium accidit; sed quia miraculura, utpote vel supra, vel contra, vel prater naturae leges suc-cedens, Deura effectorera sui supremura indicat naturae Dorainura, qui sic leges ipsius immutare potest, ut Augustinus, Tractatu 24 in Joannem, expendit dicens : «quia mira Dei opera, quibus totum mundum regit, universamque creaturara adrainistrat, assiduitate viluerunt, ita ut pene nemo dignetur attendere opera Dei mira et stupenda in quolibet serainis grano, ideo, secundum suam miseri-cordiam, servavit sibi quaïdam, quae faceret opportuno tempore praeter usitatum cursum ordinemque naturae, ut non majora sed insolita videndo stuperent, quibus quotidiana viluerant : majus enim opus est gubernatio totius mundi, quam saturatio quinque milliura horainum de quinqu-e panibus, et tarnen hoc nemo mira-tur; illud rairantur homines, non quia majus est, sed quia rarum est; quis enira etnunc pascit universum mundum, nisi ille quide paucis granis segetes creat ? Miraculura ergo admovetur sensibus, ut mens erigatur, ut intellectus Deura invisibilem per opera visi-bilia miretur, ut sic ad fidem erecti, et purgati per fidem, ipsum

etiam invisibilem videre cuperemus, quern de rebus visibilibus invisibilem nosceremus. »

Non tantum immediate Dominus ipse miracula facit, sed etiam mediate, media scilicet operatione creatune; quam quidem assu-mit non ex necessitate, quasi operatione ipsius indigeat, sed ex mira dignatione, qua creaturam ad opera supernaturalia patranda vultelevare. Quod sa3pius in fidelibus'Christi servis, imo dilectis-simis ejus amicis, contingit, ut passim historise tam sacra; quam profanse testantur.

Quis diversa videns miracula, pro eorum diversitate Deum au-thorem non mirabitur amplius, et diversas ejus perfectiones in illis relucentes et inde collectas, non copiosius quam ex usitatis operibns naturae non venerabitur? Quis mortuum videns suscita-tum, non contemplabitur Deum, quasi supremum mortis et vitse Dominnm, qui « mortificat et vivificat, deducit ad inferos et redu-cit ? »Quis caecum natum videns illuminatum, non statim adorabit Dominum, qui«illuminatomnem hominem venientem in hunc mun-dum? » Quis videns solem stare, cursum siderum immutari, vel quid aliud prater naturae ordinem fieri, non mirabitur ipsum Deum authorem naturae, qui sic natnram ordinatam condidit, ut ipsius ad libitum immutandae potestatem habeat ?

Si quilibet pius miraculorum spectator, ex illorum speculatione ad Dei sublimem quamdam contemplationem debet assurgere, quanto magis ipsemet homo miraculorum patrator!Nam in seipso, praeter substantiam miraculi, certitudinem ipsius, Deique digna-tionem experitur, et videt quam mirabilis est Deus in sanctis suis, et sanctus in operibus suis ; et specialiter, si vere humilis est, in seipso miratur, quam debili et infirmo Deus utatur instrumento ad opera tam sublimia; suam vilitatem considerat, Dei subliraitatem in illis intuetur; ad propriam movetur confusionem; et ad referen-das Deo gratias, et ad solvendas laudes excitatur.

Ultimus tandem et supremus gradus, quo, in hac raortali vita, dum peregrinamur a Domiuo, ad ejus contemplationem assurgere possumus, est certa et infallibilis doctrina sacra; Scripturic, vel tradita vel lecta. Suppositis enim, tanquam certis et indubitatis, qxise de perfectionibus divinis ibi leguntur, utpote ab ipsomet Deo revelatis, statira mens fidelis et pia ad hajc suaviter conteraplanda movetur. In aliis gradibus laborat, veritates quas contempletur inquirit, hie propositas et manifestatas invenit; unde non cum la-bore ad Dei contemplationem ascendit, sed ad earn cum mira facilitate et dulcedine potius elevatur.

Hunc devotionis et suavitatis effectum in seipsis experiuntur, qui sacrse Scripturse libros pie solent legere. Et merito verba salu-tis a Deo sacris Scriptoribus non solum inspirata, sed etiam sug-gesta sigillatim, et ordinate dictata, tam mirabilem pietatis habent effectum; verba quippe sunt a3terna; vitse, de quibus sic ait D. Hie-ronymus : « Confer hujusmodi doctrinam dogmatibus philosopho-rum, et libris eonun, et eloquentia), et coinpositioni sermonum, et videbis quanto minor sit ceteris seminibus sementis Evangelii (propter verborum scilicet simplicitatem); sed ilia cum creverint, nihil mordax, nihil vividum, nihil vitale demonstrant, sed totum flaccidum marcidumque, et mollitum ebullit in olera et in herbas, quae cito arescunt; hac autem praedicatio, qiue parva videbatur in principio, cum vel in anima credentium, vel in toto mundo sata fuerit, non exurgit in olera, sed crescit in arborem, quae scilicet est lignum vitse, afferens fructus duodecim, per menses singulos reddens fructum. suum, et folia ejus ad sanitatem gentium. »

ünde viri, contemplationis exercitio dediti, licet alios habeant libros pios, vel sanctorum Patrum opera, quibus in hoc pietatis exercitio dirigantur, ex sacris tamen Scripturis, velut ex puteo aqua-rum viventium, devotionis spiritum'hauriunt, et sua; meditationis

ac contemplationis materiam assumunt. Semper enim aquam vivi-dam et salientem in vitam teternain, ut ait Salvator, suaviter hau-rient; propterea Salvator ipse sitientes invitat, ut ad eum prope-rent, et bibentes experientur quod ex eorum ventre fluent rivi dimanantes ex illo ccelesti fluvio paradisi, cujus impetus lïetificat eivitatem Dei : « Haurietis aquas, inquit Propheta, in gaudio, de fontibus Salvatoris.»

Sacrse Scripturse profunditatem et copiosam ubertatem quis ignorat ? Non solum litteralem, sed et mysticum et spiritualem sen-sum habet; multiplicem etiam sub unalittera sensum litteralem, et triplicem sensum spiritualem continet, allegoricum scilicet, mo-ralem, et anagogicum. Cum enim author sacrae Scripturse sit Deus omnia sciens, et cuncta in aiternitate prsesentia conspiciens, ad ejus pertinet perfectionem, ut sub una littera comprebendat, quae sub ilia possunt vel litteraliter comprehendi, vel spirituaiiter intelligi. Unde viri pii et docti poterunt novos in sacra Scriptura sensus fun-dare, cum, ex una parte, utilitas Ecclesiae vel aidificatio fidelium exigit, et, ex alia parte, dicti sensus novi contextui Scripturarum et sanctorum Patrum authoritati non contradicunt.

Sensus litteralis sacra; Scriptura; ille est qui, vel ex anteceden-tibus et subsequentibus colligitur, vel qui per concilium et sum-mum Pontificem determinatur, vel qui communiter a sanctis Patri-bus acceptatur. Sunt tamen plura sacrse Scriptura; loca sic obscura, ut de eorum sensu litterali variie sint tbeologorum et sanctorum Patrum opiniones. Et merito sacra; Scriptura; sensus litteralis as-signatur; nam alias nostrarum actionum regula esse non posset. Illo fuit usus ad probandam resurrectionem mortuorum Christus Dominus,dum ex illo ExodiS: * Ego sum Deus Abraham,» concludit Abraham vivere, cum Dominus non sit Deus mortuorum. Ex illo etiam Psalmi 108: « Dixit Dominus Domino meo,» probat Messiam esse Filium Dei. Quod autem sacra Scriptura sub una littera plu-res habeat sensus litterales, non solum adducta ratione, sed etiam inductione probaur locorum, quae duplicem sensum litteralem ha-bent. Oseae II hal ;tur:«exJilgyptovocavi filium meum; » qui locus communiter de populo Israël ex ^Egypto revertente solet intelligi; et tamen S. Matthseus litteraliter ut prophetiam de, Christo Domino re-deunte de iEgypto intelligit, dum ait: «Ut adimpleretur, etc.»Isaia;40

dicitur:« Vox clamantis in deserto;»qui locus litteraliter intelligitur tum de ipso Isaia, turn de S. Joanne Baptista, ut liabetur Marei 1, etLucseS. Tandem, ut alia prsetereamus, Isaia3 64 habetur:« Oculus non vidit, Deus, absque te, quaj prseparasti diligentibus te;»qui locus deaiterna beatitudine litteraliter intelligitur, et tarnen D. Paulus, 1. Cor. 2, illum de incarnatione Verbi interpretatur. Sed bic notan-dum quod sensus litteralis significativus aliquando est proprius, quando scilicet primario a sacro Scriptore vel a Spiritu Sancto in-tenditur,ut cum, v. g., aliquid Deo formaliter conveniens enuntiatur, quod sit unus ettrinus,omnipotens,misericors, Justus, sapiens, etc.; aliquando est figurativus, quando scilicet non primario intenditur, sed aliqua dictio a proprio transfertur siguificato, et ad aliud signi-ficandum assumitur, ut dum aliquid de Deo formaliter ei non conveniens enunciatur, ad aliud conveniens formaliter indicandum, ut dum dicitur leo, quia fortis, dum dicitur petra, quia stabilis, etc.

Sensus spiritualis sivo mysticus sacra Scripturaj triplex est, scilicet allegoricus, morulis, et anagogicus; et per illum sufficienter, tam in ratione speculativa quam in ratione.practica, ad nostram salutem instruimur; nam per allegoricum sinml et anagogicum omnia nobis credenda proponuntur, per moralem vero dirigimur ad recte operandum. Quod apte versus sequentes declarant;

ünde sensus litteralis, ut dictum est, significatur per verba. Allegoricus est, quando res aliqua gesta signum vel figura est alicujus, quod flet bic in Ecclesia ; moralis est, quando res dicta vel facta dat nobis exemplum quid agere debeamus; tandem anagogicus est, quando ilia quaj geruntur bic in Ecclesia simt signum illorum qua) erunt in gloria. Sensus litteralis nobilior est mystico ratione certitudinis; mysticus autem potest esse nobilior litterali, tum ratione rei significatse, tum ratione intentionis signi-ficandi. Inter sensus autem mysticos quilibet alterum in suo ge-nere excedit: allegoricus in genere causae raaterialis, cum pracipue circa Christum versetur; moralis in genere causie efficientis et meritorise, cum sit nostri causa meriti; anagogicus iu genere

causae finalis, cum versetur circa beatitudinem, quse finis est omnium nobilissimus.

Hi omnes sensus sunt abyssus multa profunditatis et suavitatis, ubi contemplantium animus in divinis perfectionibus absorbetur. Ibi, apud libros historicos, creationem hujus mundi, directionem hominum, populi fidelis in antiqua lego electionem, et in lege gratise fundationem Ecclesiae, divina beneficia mortalibus concessa, bonorum remunerationem, etmalorum punltionem, intuentur. Ibi, apud libros propheticos, multa legunt de Christo tune venturo vaticinia pranuntiata, sicut et praedictiones pluvium quae uunc in Ecclesia complentur. Ibi tandem, apud libros sapientiales, varia traduntur morum documenta, quae nos ad seternam felicitatem conducent. Quis bsec legens in creatoris, redemptoris, justilicatoris, glorificatoris, ac summi benefactoris Dei contemplationem non assurget, et ejus amore non ardebit?

Concludamus, et cumHugone de S. Victore dicamus;« Postquam nos, quantum Deus largiri dignatus est, de visibilibus ad invisibi-lium cognitionem pervenimus, nunc jam mens nostra ad semetip-sam redeat, et quid sibi ex hac cognitione utilitatis provenire possit, attendat. Quid enim nobis prodest, si in Deo cognoscimus majestatis celsitudinem, et nullam nobis inde colligimus uülita-tem? Sed ecce, dum de Ulo intimo divinas contemplationis secreto revertimur, quid nobiscum afferre poterimus? Quid, nisi lucem, de regione lucis venientes? Hoe-enim decens et necessarium est, ut si a lucis regione venimus, ad fugandas nostras tenebras nobiscum lucem apportemus. Et quis scire poterit quod ibi fuimus, si illuminati non redimus? Appareat ergo quod ibi fuimus, appareat quod ibi vidimus : si ibi vidimus potentiam, apportemus lucem divini timoris; si ibi vidimus sapientiam, apportemus lucem veritatis ; si ibi vidimus benignitatem, apportemus lucem dilectio-nis. Potentia torpentes ad amorem excitet, sapientia ignorantiae tenebris creates illuminet, benignitas frigides calore charitatis inflammet. »

Quamvis illuminatio, sicut et obscuritas opposita et tenebras.per se primo, et secundumproprietatem, potentije visivse et cognoscitivse conveniat, per quamdam tarnen significati translationom et appropriationem etiam alfe-ctivse potentias solent attribui : unde, sicut vitia diountur appetitum obscurare et foedare, sic virtutes dicuntur illum illuminare ac illustrare, prout idem est ac decorare. Post-quam igitur, tractatu praecedenti, de propria illuminatione activa, quae per contemplationem in parte cognoscitiva contingit, actum est, in preesenti consequenter agitur de appropriate illuminatione activa, quae per virtutum acqui-sitionem in parte affectiva contingit, maxime cum ista concomitetur illam, nam et antecedit per modum disposi-tionis, et consequitur per modum effectus. Quod antece-dat docet D. Thomas, 2. 2, Quaest. 180, Art. 2, dicens : « Dispositive virtutes morales pertinent ad vitam contem-plativam; impeditur enim actus contemplationis et per vehe-mentiam passionum, per quam abstrahitur intentio animae ab intclligibilibus ad sensibilia, et per tumultus exteriores; virtutes autem morales impediuntvehementiam passionum, et sedant exteriorum occupationum tumultus. » Quod con-sequatur, patet; nam cognitio boni per contemplationem excitat appetitum ad ejus assecutionem per virtutes.

Cum appetitns a solo moveatur bono, et in prsesenti tractatu de virtutum acquisitione sit agendum, opus est nt ad hauc acquisi-tionein excitetur ex cognita bonitate ac pu'chritudiiie virtutum ipsarum: nude statim, in hoc primo discursu, de natura et proprie-tatibus illarum in communi disseritur; et, in secundo, disseretnr de multiplici earumdem divisions, ac singularum propria ratione, in quibus earum propria bonitas, perfectio et pulchritudo relucent; in tertio, agetur de virtutum acquisitione; et in quarto, de exercitio devotionis.

Sumitur virtus multiplicitcr. Primo quidem latissime, pro qua-cumque rei perfectione sen facilitate ad aliquid faciendum, jnxta illud Psalmi 32: « Verbo Domini coeli firmati sunt, et spiritu oris ejus omnis virtus eorum, » id est perfectio. Secundo, sumitur pro eflfectu seu actu potentise operativaj; unde, Marei fi, dicitur : « Non poterat ibi ullam virtutem facere;» et Mattlisei 7: «In nomine tuo multas virtutes feci mus. » Juxta quod dicit Augustinus, Libro 2 de Libero Arbitrio, Cap. 19, « virtutem esse bonum usum liberi arbitrii. gt; Tertio, sumitur pro objecto ipsiusmet virtutis; unde Ari-stoteles, Libro 1 deCcelo, Cap. ll,vocateam « ultimum potentiai. gt; Quarto, sumitur nimis stricte pro solafortitudine : unde, Sapientiae 8, sic quatuor virtutes cardinales enumerantur: « Sobrietatem, et prudentiam docet, et justitiam, et virtutem,» id est, fortitudinem. Quinto tandem et proprie, sumitur ad propositum nostrum, pro

perfectione quadam potentiae rational! superaddita, ex qua redditur operatic perfecta et conformis naturae rationali. » Et in hoc sensu sumitur Psalmo 83:«Ibunt de virtute in virtutem;» et a Philosopho, Libro 2 Etichor., Cap. 5, dicitur«dispositie perfecti ad optimum. » Virtus, in hac acceptione propria, juxta quam in toto hoc tractatu de ipsa disseremus, est qualitas sub specie habitus ; ita ut virtus pro supremo genere habeat qualitatem, et habitum pro genere proximo; mediat autem inter supremum et proximum genus dispositio generice sumpta. Quod ita demonstratur : habitus namque, ut communiter docent philosophi cum Aristotele, est qualitas rem bene vel male disponens secundum se, vel in ordine ad operationem; habitus enim operativus, de quo disserimus in pr:c-senti, est complementum potentiae tunc necessario requisitum, cum actus eliciendus aliquo modo virtutem innatam ipsius potentiae excedit, vel per hoc, quod actus est ordinis supernaturalis, ct tunc habitus dat simpliciter operari per modum virtutis proximo totalis, vel per hoc, quod actus est per se difficilis respectu potentiae, quamvis sit ejusdem ordinis cum ea, et tunc habitus dat facile, prompte ac delectabiliter operari. ISolum igitur potentia non in-diget habitu, cum actus est penitus ei proportionatus, nec est ei per se difficilis; nam, respectu talis actus, potentianaturaliter est completa et determinata: propterea, nec intellectus agens indiget habitu ad suum actum, nec voluntas ut tendat ad proprium et connaturale bonum, nec generaliter potentiae naturales ad proprios actus, utdocetD. Thomas, Q. de Virtutibus, Art. 1. Constat autem quod virtus potentiam bone disponit in ordine ad operationem; nam virtus supernaturalis et infusa disponit ipsarn ad operationem simpliciter excedentem,utpotesuperioris ordinis; virtus autem acqui-sita disponit ipsam ad operationem aliqualiter excedentem, ac ipsi per se difflcilem, in quantum potentia non est ad banc specie operationem naturaliter determinata. Quod maxime apparet in virtute morali; nam operatio seu actus moralis naturalem excedit potentiam, in sua virtute naturali et physica praecise consideratam: est enim specialis difficultas in potentia naturali, quod propriam suam operationem ad regulas morum ordinet, vel per conform itatera, vel etiara per difformitatem ad ipsas; nam, sicut est difficile juxta regulas morum operari contra naturalem appetitus inclinationem,

Verum, quia potest virtus humana ad actum virtuosum alio modo coucurrere, quam in genere causae efficientis, scilicet, vel per raoduin causa? finalis, quia tendit actus ad perftciendum habi-tum, vel per modum causae formalis extrinsecse et specificativse actus, cum actus sit ejusdem speciel ac habitus, vel per modum causaj materialis, cum sit dispositie passiva subjecti, propterea dicimus quod virtus proprie dicta est habitus operativus, per modum scilicet principii effectivi. ünde non solum concurrit ad actum, tanquam dispositio passiva potentie, sed vere simul cum potentia efficienter influit in ipsum actum, ut sajpius affirmat D. Thomas, maxime, 1. 2, Quaïst. 55, ubi. Art. 2, id probat ex professo, et Art. 3, dicit quod « virtus humana est habitus bonus et boni operativus.» Quod etiam affirmat Philosophus, Libro 2 Ethicorum, Cap. 6, dutn ait quod « virtus uniuscujusque rei est, quae opus ejus bonum reddit. » Et ratio D. Thom:e convincit, sic aliquantulum di-lucidata : ilia forma qua; actuat et perficit potentiam activam in ordine ad oporationem, est habitus operativus per modum principii effectivi, simulque cum potentia influit efficienter in operationem; nam, ex qua parte est forma potentia?, habet rationem habitus per-manentis, ex qua vero parte actuat et perficit potentiam activam in ordine ad operationem, est ei ratio agendi, quia unumquodque agit, in quantum est actu et perfectum: et consequenter forma, qiuie actuat et perficit potentiam activam in ordine ad operationem, est habitus operativus per modum principii effectivi, simulque cum potentia influit efficienter ad operationem. Est autem manifestum quod virtus humana actuat et perficit potentiam activam in ordine ad operationem, sen ad agere et non tantum ad esse; quamvis enim omnis forma actuet et perficiat aliquo modo proprium sub-jectum in ordine ad esse, hsec tamen est differentia inter formas actuantes et perficientes potentiam activam, ac formas actuantes et perficientes alia subjecta, quod istse primario ordinantur ad esse subjecti, illse vero ordinantur per se primo ad agere potentise; imo, quia esse potentia? ordinatur ad agere, ideo tales forma?, dum actuant potentiam activam in ordine ad esse, simul actuant eam in ordine ad agere. Et in hoc differunt virtutes, tarn acquisita? quam infusse,

a gratia sanctificante, quod gratia sanctificans, in essentia animai subjectata, tantum earn actuat et perficit in ordine ad esse; vir-tutes autem, subjectatse in potentiis anima:, eas actuant et perfi-ciunt per se primo in ordine ad agere, quamvis prius, ex geuerali ratione forma?, eas actuent et perficiant in ordine ad esse. Unde virtus humana est habitus operativus per modum principii cffectivi, simulque cum potentia influit efficienter in operationem. Quod in actu virtutis maxime relucet, qui cum sit similis in specie virtuti, manifeste demonstrat ipsam virtutem esse habitum operativum, ac simul cum potentia efficienter influere in operationem per modum rationis agendi; cum enim unumquodque agat, in quantum est actu, illud est ratio agendi, cui operatio sive actus assimilatur.

Ex dictis colligimus quod onmes habitus morales ordinautur ad operationem : homo siquidem, ex propria rationali natura, perfecte constitutus est per modum subjecti in ordine morali; per hoc enim quod sit rationalis, sufficienter est ordinatus ad regulas morum, quarum prima est dictamen rationis; unde solum indiget hahitibus moralibus in ordine ad operationem, propter difficultatem m morali operatione multiplici concurrentem. Sed inter habitus supernatu-rales datur unus proxime ordinatus ad esse, qui est habitus gratia? sanctificantis, qui proinde subjectatur proxime in substantia animse, cum tamen omnes alii subjectentur in ejus potentiis, tan-quam proxime ordinati ad operationem. Katio autem, cur inter habitus supernaturales requiratur unus immediate ordinatus ad dandum esse, cum tamen inter morales non requiratur similis habitus, est quia homo propria sua rationali natura constitutus est inordine morali, sicut dictum est, non autem est eadem sua natura constitutus in ordine supernaturali seu excedente naturam, ut constat ex ipsis terminis. Propterea indiget forma superaddita habitualiter permanente, ad hoc ut elevetur ad ordinem supernatu-ralem, et habeat esse supernaturale, quod est quajdam participatie divinse naturae formalissime consideratse. Et quia ad esse sequitur operari, et ad modum essendi modus operandi, inde est quod ex gratia habituali sanctificante dimanant virtutes mul tie supernaturales in ordine ad operandum supernaturaliter; et propterea recipiuntur ac subjectantur in potentiis, quai sunt principia forma-

lia operandi. Hse virtutes supernaturales sunt complementum potentiarum per modum formse totalis proximae, cum tamen alii habitus operativi inferioris ac naturalis ordinis sint complementum potentiarum per modum formai proximo partialis tantum. Cujus differentia! ratio est, quia actus supernaturales (in ordine ad quos infunduntur habitus supernaturales) excedunt simpliciter, quoad substantiam, potentias naturales animac secundum suam entitatem consideratas; et sic opus est eas prius elevari, ac reddi proportio-natas actibus hujusmodi, quod fit per receptionem habituum supernaturalium ejusdem ordinis cum ipsis actibus. Actus vero naturales, quoad substantiam considerati, non excedunt potentias naturales, sed sunt eis proportionati ut sic, cum sint ejusdem ordinis naturalis; undo tales potentiae non indigent habitibus vir-tutum, qui sint forma et ratio totalis proxima agendi, sed sufficifc quod habitus quibus indigent, sint forma et ratio partialis proxima agendi, cum tantum debeant ad modum actus concurrere, ut scilicet facile et delectabiliter fiat.

Ex quibus evidenter infertur quod habitus virtutis supernatu-ralis concurrit simul et indivisibiliter cum potentia ad singulas rationes, tam physicas quam morales, repertas in actu perfecto virtutis, cum in tali actu nihil sit non supernaturale. Habitus autem virtutis moralis concurrit quidem ad omnes rationes, tam physicas quam morales, repertas in actu perfecto virtutis; sed tamen cum hac differentia, quod per se primo concurrit ad boni-tatem moralem, tanquam ad rationem productam, et ad facilitatem, tanquam ad complementum et modum ipsius, ita ut de formali per se attingat utrumque; ad entitatem vero physicam ipsius prsecise sumptam non concurrit per se, bene tamen per se concurrit ad eam ut substratam bonitati morali ejusque facilitati.

Ad perfectam virtutis uotitiam, opus est varias ejus adducere detinitiones, a doctoribus tarn sacris quara profanis traditas; ex quibus singulis aliquid colligitur, vel quantum ad essentiam, vel quantum ad proprietates, vel quantum ad ejus efficaciam pertinens, quod ipsam nobis reddat magis notam.

Incipiendo a doctoribus profanis, Aristoteles, princeps philo-sophorum, etiain moralium, quatuor virtutis definitiones proponit. Prima habetur Lib. 2 Ethicorum, Cap. 6, his verbis: « Virtus est habitus, qui bonum facit habentem, et opus ejus bonum reddit.» Virtus siquidem bonum facit habentem in genere causa; formalis, per simplicein sui commimicationem; reddit autem opus bonum, tam in genere causae efficientis, cum sit principium agendi, quam in genere causa; formalis, cum in exercitio specificet ipsum opus seu actum virtutis. Secunda definitio traditur ibidem : « Virtus est habitus electivus, in mediocritate consistens dillinita ratione quoad nos, ut determinaverit ipse prudens. gt; Sensus illius est, quod virtus debet consistere in medio, juxta prudentem rationis determinatio-nem; unde ad virtutem sufflcit medium rationis, nec requiritur medium rei, praterquam in justitia, ob specialem ejus rationem. Tertia traditur Libro 3 Physicorum, Cap. 3; « Virtus est dispositio perfecti ad optimum;» seu est affectio potentise per ipsam perfectse ad actum optimum, ratione modi facile et connaturaliter proce-dendi in tali specie. Quarta tandem habetur Libro 1 de Coelo, Cap. 11, ubi dicitur virtus « ultimum potentiae; » si per ultimum non intelligatur actus vel objectum potentise, ut potest intelligi, sed intelligatur intrinsecum ejusdem potentise complementum.

Prima definitio convenit omnibus virtutibus, tam iutellectua-libus quam affectivis, tarn theologicis quam moralibus, cum hac tamen differentia, quod virtutes morales, et ex theologicis cha-ritas, absolute et simpliciter, nulla facta suppositione, bonum

faciunt liabentem; intellectuales autem faciunt tantum bouum secundum quid, si synderesim et prudentiam excipias, quse, quia per se ad honestum (quod dumtaxat est absolute bonum) refcruntur,faciunt habentem simpliciter et absolute bonum; et ex theologicis fides et spes bonum faciunt habentem, facta suppositione status viatoris, nam absolute melior est visio quam fides, et possessio quam spes. Secunda definitio nullo modo convenit virtutibus intellectualibus, qua3 sunt habitus judicativi, non electivi: unde convenit tantum virtutibus moralibus, et aliquo modo potest extendi ad spem et charitatem, si sumatur electivum pro libero comprehendente tam intentiqnem quam electionem, prsecipuus enim actus ipsarum est circa ultimum finem. Aliarum autem virtutum moralium actus dicuntur electiones, non quod sint pure electiones, sed quia suum subjectum attiugunt in medio, separantes eum ab extremis vitio-sis superexcedentia! et defectus, in quo est quajdam electio. Deni-que tamtertia quam quarta definitio convenit omnibus virtutibus. Possent aliaj philosophorum moralium definitiones de virtute produci; sod brevitatis causa nunc omittuntur.

Vix ullus est inter sanctos Patres, qui virtutem non definiat, aut describat, ac summis non extollat laudibus; ex quibus tamen paucos adducemus. Basilius, Reg. 2, sic earn simul cum vitio ejus contrarie describit: « Haec est vitii definitio : pravus et a pra;-ceptis Domini abhorrens usus earum facultatum, quae boni causa datse nobis a Deo sunt; quemadmodum contra virtutis, quaj ex Deo est, earumdem usus, bona adhibita mente, praceptis Domini conveniens.»EtHomilia 13. Exhort, ad Baptismum, sic ait: «Virtus est vitatiomali,studium boni.» Bernardus, Serm.85 in Cantica,sic virtutem describit;« Virtus, si perfecta sit, facile animum victorem sui, et invictum reddit ad omnia; est quippe vigor anitni cedere nescius pro tuenda ratione; aut si magis probas, vigor animi immo-biliter stantis cum ratione vel pro ratione; vel sic, vigor animi, quod in se est omnia ad rationem cogens vel dirigens.»Sanctus Laurentius Justinianus, de Vita Solitaria, Cap. 11, virtutem describens, sic ait: € Est quippe virtus, Propheta perhibente, panis solidus confirmans cor hominis, et ad bene vivendum omnia interiora membra corrobo-rans.Hunc panem mystice comedit Propheta, et aquam bibit, propter quod adeo effectus est validus, ut in fortitudine cibi ac potus illius

quadraginta diebus totidemque noctibus ambularet, donec pertin-geret ad montem Dei Horeb. Disce igitur tu, qui ad spiritualem montem perfectionis conaris ascendere, quibus debeas uti alimen-tis, quatenus quadraginta dierum peragrare valeas iter; nuuquam evangelica; perfectionis rudimenta, et decalogi mandata perficies, si non sapienti® aqua, et virtutis fueris pane saginatus. »

Tandem, ut plures alios oraittamus, Augustinus virtutem multi-pliciter definit. Libro 1, de Moribus Ecclesia;, Cap. 15, sic ait:«Nihil omnino esse virtutem affirmaverim,nisi summum amorem Dei; namque illud quod quadripartita dicitur virtus, ex ipsius amoris vario quodam affectu, quantum intelligo, dicitur. Itaque illas quatuor virtutes (quarum utinam ita sit in mentibus vis, ut nomina in ore sunt omnium!) sic etiam definire non dubitem : ut tempe-rantia sit amor, integrum se prabens ei quod amatur ;fortitiido amor facile tolerans omnia, propter quod amatur; justitia amor soli amato servieus, et propterea recte dominans; prudentia amor ea quibus adjuvatur, ab eis quibus inipeditur, sagaciter seligens. gt; Verum h;ec definitio non ideo traditur per amorem, quasi sit amor genus virtutis, seel quia amor est principium omnium actuum virtutis, sua vitermovens adillos. Libro 83 Qiiajstionum, Qiuïstione 13, sic virtutem definit: « Virtus est habitus bonus, modo et ratione natura; consentaneus.» Qu;e sicexponitur: virtus est habitus afli-ciens benepotentiam hominis aliquo modo rationalem, ad elicien-dam operationem natura; hominis conformem et ree tam. Tandem Libro 2 de Libero Arbitrio, Cap. 18 et 19, sic eam delinit;«Virtus est bona qualitas mentis, qua recte vivitur, qua nullus male uti-tur, quam Deus in nobis sine nobis operatur, sive quam Deus solus in homine operatur.» Hac virtutis definitio est optima, et commu-niterrecepta : hanc adducit Magister, in 2, Dist.27; et D.Thomas, 1. 2, Qusest. 55, Art. 4, quasi legitimam eiplicat et probat. Propterea hanc in praesenti declarabimus, ad pcrfectam virtutis notitiam.

Et primo, quod h»c definitio virtutis sit optima, utpote natu-ram ejus perfecte declarans, constat ex aliquali ipsius cxpensione. Per ipsam enim omnes quatuor causa; virtutis assignantur, scilicet formalis, materialis, finalis et efficiens, ex quibus maxime rei no-titia dependet; formalis quidem causa virtutis assignatur per ilia

priora verba, virtus est bona Qucilitus, important eiiim attributum essentiale; materialis autem ansignatur causa per hoc vocabulum, mentis, mens quippe, ut dicit potcntias aliquo inodo rationales, est subjectum sive materia in qua, ei non circa quam, est virtus; causa finalis assignatur per sequentia verba, qua rccte viviiur, qiia nullus male utitur, quia finis virtutis, ctim sit habitus opera-tivus, est ipsa operatio; ot tandem assignatur causa efficiens per hö?c ultima verba, quam Deus in nobis sine nobis opcratur, quia solus Deus est causa efficiens virtutis infusas, cui soli conveuit hicc defmitio sic adequate sumpta, ut docet 1). Thomas, loco citato. Sed siluec ultima doflnitionis pars auferatur, pradicta defmitio convenit omni virtuti, tam morali quam inlellectuali, lam theologies quam infusa¹, et acquisitse, ut ibidem asserit Angelicus Doctor, et expressius, Quast. 1 de Virtutibus, Art. 2.

Ad majorem hujus definition'^ evidentiam, dicimus quod in ea qualitas ponitur pro genere ; quamvis euim habitus sit proximum genus virtutis (propter quod aptius poneretur, ut docet I). Thomas, quia genus proximum, utpote minus commune, magis explicat rei naturam), apte tamen potest poni qualitas genus remotum, quia genus remotum etiam rei naturam explicat. Keliqua autem verba ponuntur per modum differ entice, quia virtus per ilia simul sumpta distinguitur ab omnibus aliis; nam per hoc quod dicitur, bona, distinguitur a pravis qualitatibus; per hoc quod dicitur, mentis, distinguitur a qualitatibus corporis; per hoc quod dicitur, qua rccte vivitur,distinguitur ab habitibus vitiosis, qui ad male viven-dum inclinant; per hoc quod dicitur, qua nullus male utitur, distinguitur ab habitibus qui quandoquo se habent ad bonura, quandoque ad malum, qualis est opinio, quye so habot ad \erum ot falsum; per reliqua verba, hffic defmitio restringitur ad virtu-tem infusam.

Virtus igitur alia est infusa, alia vero acquisita : virtutem infusam Deus operatur in nobis sine nobis operantibus, non autem sine nobis cooperantibus; virtutem autem acquisitam propriis actibus ac industria nostra nobis acquirimus. Quod sic declaratur. Quamvis Deus ad acquisitionem virtutis tam pnevie quam simultanee concurrat, nobiscum tamen concurrit; et ita Deus nou operatur in nobis sine nobis virtutem acquisitam, sed earn'operatur ut prima

et universalis causa, nos autem operamur ut causa proxima. At virtutera infusam Deus in nobis sine nobis operatur; nam licet auxilio divino nos ad ejus infusionem disponamus (propter quod dicimur cooperari ad hujusmodi infusionem), non tarnen ad illara efficienter concurrimus; nam simul cum gratia sanctificante cun-cta; virtutes infusa;, tanquam ejus proprietates, immediate a solo Deo producuntur.

Dum autem in liac definitione dicitur quod virtute nullus male utitur, si generaliter accipiatur, verum est tantum in sensu for-mali, non autem in sensu materiali; quamvis enim nullus possit male uti formaliter virtute, quajcumque ilia sit, potest quis tamen male uti materialiter aliquibus virtutibus, ut statim explicabitur.

Quod nullus possit male uti formaliter virtute, sive quod virtus non possit ad malitiam actus per se concurrere permodum effectm principii, inde probatur, quod, ex una parte, cujuscumque virtutis actus est ex suo genere rectus, quia respicit vel verum vel bonum; ex alia vero parte, formalis usus virtutis est in ordine ad proprium actum praecise ex suo genere consideratum : unde nullus potest male uti formaliter virtute, qiuecumque ilia sit, quasi ipsa virtus per se concurrat ad malitiam actus.

Quod possit aliquis male uti materialiter aliquibus virtutibus, scilicet intellectualibus (excepta prudentiu), sequenti ratione de-monstratur: virtutes aliae iutellectuales a prudentia, perficiunt tantum intellectum in ordine ad verum, et non in ordine ad bonum sub ratione boni, et earum rectitude in hoc consistit quod attin-gant verum sub ratione veri, nec ex proprio genere determinant bonum usum actus (sola namque prudentia, inter virtutes iutellectuales, hoc habet proprium, quod bonum usum actus determinet). Unde potest quis male uti materialiter virtutibus intellectualibus, excepta prudentia; et ipsa constat experientia quod multi abu-tuntur intelligentia, sapieutia, scientia, et arte, dum scilicet utun-turillis propter vanam gloriam, tunc enim actus per illas clicitus estmoraliter malus. In hoc ergo casu, actus virtutum intellectua-lium sunt physice boni, per hoc quod verum attingunt, et moraliter mali, per hoc quod fiant ex mala intentione, vel cum alio defectu morali; nam quiajero non opponitur malitia sed falsitas, inde est quod in eodem actu virtutis iutellectualis malitia moralis est com-

posslbilis cum veritate, ct consequenter cum ejus bonitate physica. Quod adeo verura est, ut eliam possit quis male uti materialiter fide theologica; nam, ut docei D. Thomas, lides in sui ratione non importat aliquam conformitatem ad appetitum rectorum operum, id est, fides theologica est virtus intellectualis pei so primo speculativa, nec respicit objectum sub ratione boni, sed sub ratione primi veri; et consequenter, licet actus fidei theologica;, vel ex malo fine, vel ex prava aliqua circumstantia, reddatur mo-raliter malus, manet tamen in sua perfectione physica, qiue con-sistit in certitudine ac infallibilitate sibi essentiali; et sic pliysice non dcstruitur, cum malitia moralis sit compossibilis cum certitudine ac infallibilitate actus, per solam quippe falsitatem de-struitur Veritas, et ex consequenti certitude et infallibilitas. Propter hunc malum usum materialem virtntum dixit Augustinus, Sermone 1!) de Verbis Apostoli, quod« superbia etiam bonis operi-

Proprium igitur est virtntum moralium, sicut et prudentice, spei et charitatis, quod nullus possit eis male uti, nec formaliter n(gt;c materialiter; quod sigillatim ostenditur. Virtutes morales habent proobjecto bonum sub ratione boni honesti; unde non solum respi-cinnt actum ex se bonum, sed etiam respiciunt bonum usum ; et sic non possunt elicere actum ex aliquo capite moralitcr malum, cum idem actus non possit simulesse bonus et malus moraliter, etiam ex diverse capite. Propterea, Philosophus, 2 Ethicorum, f ap. 0, ait do virtute morali, quod«bonum facit habentem.et opus ejus reddit perfectum; » etideo non potest quis malo uti etiam mateiialitei, virtutibus moralibus.Deinde, prudentia, quamvis sit virtus intellectualis, bonum tamen usum actus determinat, cum sit regula et mo-deratrix omnium virtntum : unde actus prudentia) destruitur ex quacumque malitia morali, reperta in actu subjecto prudentia;; et sic non potest quis male uti prudentia, etiam materialiter. Denique, ex una parte, charitas non solum habet bonum divinum,ut in seest. pro objecto, sed etiam illud habet pro fine, et sic in illud totum suum actum immediate refert; constat autem quod nihil moraliter malum potest in Deum immediate referri. Unde, cum D. Thomas, Q. 2. de Malo, Art. 4, ad 2, dicit quod dileclio Dei potest ad malum finem ordinari, non intelligit de charitate, sed

iatelligit de directione naturali, qua2 ex hoc capita vitiari potest. Ex alia vero parte, spes theologica est virtus perfleiens voluntatem in ordine ad bonum divinum, ut obtinendura ab ipso sperante, et consequenter respicit bonum sub ratioue boni : unde nulla potest intervonire circumstantia, quee possit aliqualiter actum ipsius vi-tiare; alioquin non respiceret bonum sub ratione boni, sed respi-ceret illud sub aliqua ratione mali; et ita non potent quis male uti, etiam materialiter,spe aut charitate, ut asserit de spe D. Thomas, 2.2, Qiuest. 17, Art. 1, dicens:« Spe attingente Deurn nullus potest male uti,sicut nee virtute morali attingente rationem. » Hwc necessario dicenda fucrunt, ut natura virtutis manifesta forel.

Cum finis intentus in hoe tractatu virtutum, sit intellectum instruere de ipsarum perfectione, et consequenter ex ipsa eognita voluntatem effieaciter movere ad earum acquisitionem, inde est, quod,explicatajani natura virtutis, ad explicandas ejus proprietates aliquas, quic pryjdictai motioni possunt cooperari, libenter accedi-dimus. Sunt autem : honestas, utilitas, delectatio, et pulchritudo, qu;e sub ratione boni continentur; bonum enim dividitur in hone-stum, utile, et delectabile; et bonum ac pulchrum in virtute conver-tuntur. Certum est autem quod solum bonum movet appetitum, cum sitejus objectum; mide Philosophus deflnit bonum esse «illud quod omnia appetunt.» Quanto igitur aliquid est majus ac univer-salius bonum, tanto magis et efficacius movet appetitum. Et consequenter, si sequontibus articulis demonstraverimus virtutem continere omnem rationem boni, ac simnl esse honestam, ntilem, delectabilem, et pulchram, et hoc in gradu eminenti, sine dubio convincetur intellectus quod virtus maxime sit appetenda, et ap-petitus ad ejus prosecutionem fortiter ac suaviter inclinabitur, et ejus acquisitioni viriliter incumbens, earn facillime acquiret.

utile ac delcctabile, tanquam quid dignius ac homini convenieu-tins : bonum enim honestum est illud quod hominem decet, in quantum homo est, quod scilicet rationi ac legi divimc est consen-taneum, et quod sui gratia sen propter seipsum appeti potest. Ita docet D. Thomas, 1 P. Q. 5, Art. 6, ubi expendens divisionem boni in honestum, utile, et deledabile, et ha3c tria membra declarans, sic ait; «Bonum est aliquid in quantum est appetibile, et terminus motus appetitus; cujus quidem motus terminatio considerari potest exconsideratione motus corporis naturalis.Terminatur autem motus corporis uaturalis simpliciter quidem ad ultimum, secundum quid etiam ad medium, per quod itur ad ultimum quod terminat motum; et dicitur aliquid terminus motus,in quantum aliquam partem motus terminat. ld autem quod est ultimus terminus motus potest accipi dupliciter: vel ipsa res in quam tenditur, utpote locus vel forma, vel quies in re ilia. Sic ergo, in motu appetitus, id quod est appetibile terminans motum appetitus secundum quid, ut medium per quod tenditur in aliud, vocatur utile; id autem quod appetitur ut ultimum terminans totaliter motum appetitus, sicut qua^dam res in quam per se appetitus tendit, vocatur honestum, quia honestum dicitur quod per se desideratur; id autem quod terminat motum appetitus ut quies in re desiderata, est delectabile.»

Licet autem haj tres rationes boni videantur aliquam inter so contrarietatem habere, propter quod sunt membra opposita divi-sionis, non sic tamen contrariantur aut opponuntur, quin in eadem re superiori ac eminenti (qualis est virtus) simul concurrant. Hsec enim divisio, ut ibidem,ad 2, asserit D. Thomas, non est per oppo-sitas res, sed per oppositas rationes, quie, quamvis in rebus inferio-ribus dispersie sint, in superioribus tamen inveniuntur unit®. Unde in inferioribus ilia proprie delectabilia dicuntur, qiuc nullam aliam habent rationem appetibilitatis nisi delectationem, cum aliquando sint et noxia et inhonesta; utilia vero dicuntur, quae non habent in se unde desiderentur, sed desiderantur solum ut sunt ducentia in alteram, sicut sumptio medicinai amane. Quod ist;c tres boni rationes in virtute concurrant, sigillatim ostenditur, ex adducta D. Thoma3 doctrina.

Virtus est maximum bonum honestum, sive maxima est virtutis honestas, ut communiter docent non solum saucti Patres, sed etiam

philosophi morales, quorum omnium longum essot muio adducere authoritates. Pro illis loquatur Augustiiius,Libro 2,do Libero Arbi-trio, Cap. 20.« Virtutes, iiiquit, quibus recte vivitur, magna bona sunt; species autem quorumlibet corporum, sine quibus recte vivi potest,minima bona sunt; potentiae voro aninue, sine quibus recto vivi non potest, media bona sunt.» Pro istis loquatur Cicero, in Olli-ciis:«Virtus et honestas, ait, duo nomina sunt, sed res subjecta ea-dem est; et si opera nostra honesta sunt, quia virtute pollent, quia ab ea progrodiuntur, et in illam tendunt, manifestum est ipsam virtutem honestatom esse, a qua alia lionesta vocantur; bonum ho-nestum maximum bonorum est, et virtus sola maxima bona complet :quare ipsa sola inter bona creata, quibus ad felicitatem imus, bonum iionestum est. »

Sed, nt distiuctius loquamur, virtus est honesta, quatenus legi divinie consentanea; nam quid honestius, quam secundum legem divinam vivere? Si solemus homines honestos vocare, qui juxta mores nrbanos in steculo vivunt, quanto magis vocandi sunt lione-sii, qui juxta divina) legis prsecepta mores suos componunt? Cer-tum est autem quod divina lege, tam seterna quam positiva, virtus liominibus inculcatur. Quantum ad positivam, certum est : passim enim in sacra Scriptura virtutis, tam in communi quam in particu-lari, hujus et illius occurrunt prsecepta. Quantum etiam ad legem aïternam, certum est virtutem liominibus prsecipi; quod pra3ceptum lumine rationis intimatur; nam per legem seternam modus vivendi nobis proecipitur, quo similes Deo authori nostro evadamus. Unde, si quis virtutem possideat, licet omnibus aliis careat, vere legem Dei implevit, vere bonus est, et ab omnibus etiam malis bonus appellatur, ac tanquam Deo similis et quasi deiformis laudatur.

Deinde virtus est honesta, quatenus natura rationali conformis; nam, ut ait Bernardus ad Fratres de Monte Dei, « nullum vitium naturale est, virtus vero omnishomini naturalis est (id est conformis hmnanse nature); virtus, quoniam naturae res est, cum venit in animam aliquando, non venit sine labore, sed venit in locum suum, et sedet fideliter, et bene cum ea natura convenit, cum nullum prsemium potius sit ei quam in Deo conscientia sui. » Quod virtus sit nature rationali conformis, sic demonstratur : lumen rationis, naturaerationali proprium, iudicat bonum morale rationi commen-

suratmnesse amandum et quairenduni, sicut, e contra, malum morale rationi dissonum esse odio habendum et fugienduin ; quaelibet enim natura tendit naturaliter ad bonura sibi proportionatum, et fugitamalo contrario, quia verum est universaliter quod omnis ap-petitus fertur in honum sibi consonnm, et recedit a malo dissono. Bonmn autem morale rationi commensuratum, quod lumen ratio-nis indicat esse amandum et qiuerendum, est bonum honestum, quod est virtutis objectum : unde virtus est natura; rationali conformis.

Honesta etiam est virtus, quia propter seipsam est appeti-bilis. In hoc bonum honestum differt ab utili ac delectabili, quod bonum utile est propter aliud appetibile quasi medium ad illud conducens, bonum delectabile est appetibile propter quietem in ro delectabili habendam, solum bonum honestum est appetibile propter seipsum. Constat autem quod virtus est propter seipsam appetibilis, cum simpliciter in seipsa sit bona : est enim participatio qusedam divina) bonitatis ac perfectionis. In Deo quippe reperiuntur, velut quajdam natura; divinse attributa, omnes virtutes qiue nullam in proprio conceptu dicunt imperfectionem ; ex quibus dimanant in nobis repertae virtutes, tanquam diminut® participationes ipsorum, sive sint ordinis naturalis, sive superna-turalis.

Denique virtus est honesta, quatenus Deo gratissima; nihil enim tam Deo gratum et acceptum esse potest, quam virtus, ipsius di-vinae bonitatis participatie. Unde quidam doctor mysticus sic ait de anima virtutibus ornata: « Beata et benedicta a Domino ilia anima, cujus humilitas alterius superbiam confundit, cujus man-suetudo alterius iram extinguit, cujus obedientia tacite pigritiam alterius increpat, cujus fervor alterius inertiam excitat, quae fratris sui interiorem oculum turbatum gratia ffidificationis et consola-lionis illuminat. Nam, inter homines, quae sublimior et Deo gratior esse conversatie potest, quam eorum qui se penitus vitiis abdicant; qui virtutum studiis animum eilicaciter dedicant; qui caiteros exercitie quotidiano et exemple ad gratiam Auctoris sui convertere student; qui crebra fidelium acquisitione per doctrinam, lacry-mas, orationes, et exemplaritates, patrite ccelestis gaudium semper multiplicant, ut egressuri de hoc mundo feliciter audiant: Intra iu gaudium Domini tui ? »

Ex pnedictis apparet evidenter quam honesta sit virtus, et quarn multis justisque titulis honestas ei conveniat ; imo virtus est ipsa-met honestas, cum omnes penitns actiones in ipsa factas condecoret, ac honestas formaliter efflciat. Undepropterea, plurimum est appp-tibilis super omnia, quaï in hoe mundo reperiuntur, maxime quia, juxta sententiam Ciceronis, omnia alia caduca sunt, una virtus est arctissimis defixa radicibus ; in hac enim vita inchoatur, panlatim radicatur in justis, nee morte terminatur aut extirpatur ut caetera; sed perficitur in gloria, ut sic perfecta in seternum perseveret.

Minus quidem est bonum utile bono honesto ac delectabili; bo-num tamen est. Unde Richardus a S. Victore, de Statu Interioris Hominis, Cap. 33, dicit« bonum utile non tam vocandum esse bonum quam commodum ; non quia bonum non sit, sed quia omnis ejus bonitas, ex eo quod conferat ad bonum honestum, petenda est.» Ne quid autem bonitatis, quamvis minimae, virtuti deesse videatur, ostendemus, in prsesenti, ipsam esse multum utilem ; multipli-cemqueejus utilitatem demonstrabimus ut exhocetiam appareat capite quam sit appetibilis, et quam perseveranter ejus acquisition! vacandum sit.

(Jum igitiir bonum utile sit medium conducens ad finis intent! consecutionem, ejusque bonitas ab ipsius finis bonitate reguletur (medium enim, ut tale, nullam habet aliam bonitatem, quamcon-ducere ac perducere in finem, quamvis aliam in seipso, secundum alias rationes considerato, bonitatem habere possit), inde est quod examinari debet finis a nobis intentus, propter quem assequendum virtutem ut medium assumimus : ex hoc enim examine colligetui' facile quam utilis sit virtus, et quam.multiplex ejus utilitas.

Finis quem intendimus adipisci, est placere üeo, ac tcternam gloriam acquirere : ita quod placere Deo sit pracipuum ac prima-rium, quod quilibet Melis Dei servus debet appetere ; Eeternam

vero gloriam acquirere sit minus pnccipuum ac secundarium; utrumque tamen latidabile. Quod qnilibet fidelis Dei servus debeat in omnibus suis operibus procurare Deo placere, mauifestum est ; tot enim ad hoc titulis adstringitur, nempe creationis, conserva-tionis, redemptionis, aliisquetam generalibus quam particularibus, ut ingratissiraus judicari dobeat, si tain benigno Domino et tarn magnifico Benetactori non studeat in omnibns complacero; imo generosi ost animi hoc tantum curare, sortes suas in manu ejusdem Domini relinquens. Quod laudabile sit etiam ad jeternam gloriam aspirare, et veile earn acquirere, certissimum est; ad hunc enim finem assequendum Immanam condidit Dens naturam. Propterea Propheta regius dicebat Domino : « Inclinavi cor meum ad facien-dasjustiiicationes tuas in setermim, propter retributionem. » Et licet in hoc desiderio reperiatur amor concupiscentiac, quatenus qui gloriam leternam desiderat, sibi summum bonum perfecta) beatitudinis desiderat, reperitur tamen simul conj unctus amor ami-citi;e, quatenus qui gloriam teternam desiderat, ipsam ad Deum summe dilectum dirigit, in cüjus possessione ac fruitione consis-tit; et si beatus esse desiderat, hoc ideo desiderat, ut Deo perma-nenter in ajternum adhaerens, ipsum tota mente, toto corde, totis viribus diligat, non tantum quia sibi summum bonum est ac ob-jectum beatitudinis, sed quia in seipso summe bonus est, ac proinde super omnia diligendus.

In ordine ad hunc utrumque finem utilissima est virtus, et adeo necessaria, ut nullatenus sine ipsa possit acquiri. Et ut incipiamus a primo, quomodo fieri potest, ut sine virtute Deo placeamus, cum Apostolus dicat:« Sine fide (qua) una virtutum est) impossibile est placere Deo ? » Deinde Christus Dominus, Magister veritatis dixit:« HaiC est enim voluntas Doi sanctiticatio vestra ; gt; constat autem, ex una parte, quod Deo placere non possumus, si voluntatem ejus non impleamus; ex alia etiam parte, constat quod sanctificatio nostra in gratiss ac virtutum possessione consistit. Denique, sola virtus est ornamentum animee, quo Deo, ccelestiSponso, placere potest. Unde de anima sic ornata dicitur, Canticorum 8 ; c Qu® est ista, quae ascendit de deserto, deliciis (sive virtutibus) affluens, in-nixa super dilectum suum ? gt;■

virtute seterna gloria acquirinon potest. Unde, ad ejus acquisitio-nem, non solum virtus est utilissima, verum etiam est absolute necessaria, sicut manifeste probatur, tum autlioritate sacroe Scri-pturae, tum dictis sanctorum Patrum, tum evident! ratione.Psalmo 23, dicitur : « Quis ascendet in montem Domini, aut quis stabit in loco sancto ejus ? Innocens mauibus, et mundo corde ; qui non ac-cepit in vano animam suam, nec juravit in dole proximo suo, hie accipiet benedictionem a Domino, et misericordiam a Deo salutari suo. » Ad Rom. 2, dicitur: « Reddet his qui, secundum patientiam boni operis^loriam, ethonorem, et incorruptionem quterunt, vitam aiternam ; gt; item:« Gloria, et honor, et pax omni operanti bonum.»

Communiter sancti Patres in hac doctrina, tanquam in proposi-tione fidei, conveniunt, quod virtus est absolute necessaria ad ac-quirendam gloriam k tern am: duos aut tres adducere sufficiet, ad liane veritatem comprobandam. Gregorius, Libro 16 Moralium, Cap. 10, exponens hffic verba Job : «Salvabitur innocens, salvabitur autem in munditia manuum suarum, »sic ait: lt; Ilium in extremo examine justitia aïterni Judicis salvat, quern hie ejus pietas ab im-mundis operibus liberat. gt; Chrysostomus, Homilia 8 in Genesim, sic ait : « Nihil est virtuti par, qua; nos et in future sieculo a ge-henna eripit, et regno coelorum nobis frui concedit, et in pnesenti quoque ssculo omnibus superiores constituit, qui nobis sine causa insidiantur, et non hominibus solum, sed et ipso salutis nostne ini-mico diabolo fortiores efficit. Quid igitur illi par fuerit, quae non solum hominibus insidiantibus, sed et daemonibus superiores sui studiosos efficit ? Virtus autem est, humana omnia despicere, fu-tnra singulis lioris cogitare, nullis prasentibus addictum esse, sed scire omnia humana umbram esse et somnium, et si quid his villus ; virtus est, erga negotia hujus vita; non magisquam ergamor-tuum affici, et ita vitiosa; operationis expertem esse, ut ad ea qua; offendere animae salutem possent, quasi mortuus quis sit, vivat autem ut operetur tantum ea quae spiritus sunt, sicut et Paulus dic«-bat: Vivo autem, jam non ego, vivit vero in me Christus. » Augu-stinus, de Gratia ot Libero Arbit. C. 6, loquens de apostolo Paulo, qualiterper opera virtutis consequutus sit vitam seternam, sic ait: « Cui redderet coronamjustus Judex, si non donasset gratiam mise-ricors Pater ? Et quornodo esset ista corona justitia;, nisi prices-

sisset gratia qutejustificatimpiurai' Quomodo illa debita redde-rentur, nisi prins illa gratuita donarentur ? »

Probatur etiain ratione, quod virtus est absolute necessaria ad acquirendam gloriam eeternara. Decrevit ab aïteruo Deus electis suis gloriam jeternara uoncedere, non gratis, atpropriis meritis acquirendam (quamvis gratis ac nullis praevisis meritis eos ad ipsam elegerit); statuit illis dare non per modum beneficii, sed permodum pnemii; non ut donum sua; liberalitatis, sed ut coronam justiti», juxta sententiam Apostoli, II ad Tlmotheum, 4, dicentis: « Bo-num certamen certavi, cursum consummavi, fidem servavi ; in re-liquo reposita est mihi corona justitiic, quam reddet mihi Dominus in illa die Justus judex, non solum autem mihi, sed et iis qW dili-gunt adventum ejus. » Undo, licet gratis Deus elegerit ad gloriam, non tarnen ad ipsam elegit quasi dandam gratis, imo dandam ex prsosuppositis meritis. Constat autem quod merita fundantur in operibus moraliter bonis, sicut demerita fundantur in operibus mo-raliter malis; opera vero moraliter bona sunt opera virtutis, sicut opera moraliter mala sunt opera vitii; non possunt autem opera virtutis esse absque virtute, sicut nee opera vitii absque vitio. Et consequenter, a primo ad ultimum, virtus est absolute necessaria ad acquirendam gloriam seternam, supposito rerum ordine divini-tus institute. Potuit quidem Deus, de potentia sua absoluta, gloriam gratis omnino concedere; potuit veile cunctis intellectualibus creaturis eam a primo suae creationis instanti liberaliter prorsus conferre: numquid non Dominus est, et licet ei facere quod volue-rit ? Sed ex facto ipsins et ex ordine firmiter stabilito, colligimus conveniens fuisse quod tantum bonum non nisi virtuosis donaretur, quod tanta gloria nou nisi meritis eminentibus ex gratia proceden-tibiis tribueretur, quod tam pretiosa corona non nisi emeritis mili-tibus concederctur. Oportet igitur, ut qui gloriam seternam acqui-rere desiderat, non desidiose se gerat, sed viriliter operetur, ac pra;ventus et roboratus auxiliis divin» gratia;, continuo virtutis exercitio sancta efRciat opera, qu;e ad ipsum Deum per charitatem directa sint a;torna3 gloria; meritoria, sint ca;lestis regni pretium, sint perfect® beatitudinis exordium, ac ha;rcditatis tiliorum Dei stabile fundameutum.

absque virtutis exercitio conservari non posset: ipsa namqne v irtus cuncta removet scelera, quse societatem hujusmodi violant; justitiam indlicit legalem, qusepacem inter homines custodit. Utilis est virtus unicuique ad propriamtranquillitatera cordis servandara; ipsa namque virtus est, qnaj peccata conscientiam turbantia eva-cuat, quaj vitia mentem inquietantia penitus eradicat, qua; passio-num motus immoderatos refraenat, qusu totaliterinferiorem partem superiori subjicit, quibus sic rite stabilitis maxima tranquillitas anima- conservatur. Imo sic universaliter utilis est ad omnia virtus, ut absque ipsa nihil aliud sit utile, sed cuncta esse noxia videantur. Quod maxime apparet in divitiis, quibns prasertim ratio boni utilis convenit; nam sine virtute sunt admodum noxiae ac in extremum periculosae. Audiamus Bernardum, Serm. 4, de Adventu : » Filii Adam, inquit, genus avaruin et ambitiosum, audite: quid vobis cum terrenis divitiis et gloria temporali, qua; nec vera nee vestnc sunt ? Aurum et argentum nonne terra est rubra et alba, quam solus hominum error facit, aut magis reputat pretiosam ? Denique si vestra sunt luec, tollite ea vobiscum ; sed homo cum interierit, non sumet omnia, neque descendet cum eo gloria ejus. Vertc et nostra; divitia; non opes sunt, sed virtutes quae nos ad patriam co-mitantur; dicitur enim Apocal. 14 : Opera illorum sequuntur illos. Virtus est pretium, quo regnura ccelorum emitur ; est vis, qua vio-lenter rapitur; est jus, quo in hsereditatem assumitur ; est character, quo filii Dei ad illud admittuntur ;est vestis nuptialis, qua decorari oportet eos, qui ad cccnam Regis feterni vocantur, qua qui privantur, inde repulsi conjiciuntur in tenebras exteriores, ubi est lletus et stridor dentium. »

Nihil sic animamraovet ad sui desiderium, quam delectatio post ejus acquisitionem in possessione futura, quod ipsa probat expe-rientia. Cujiis ratio non alia est, nisi quod homo naturaliter appe-tit essebeatus; etcum beatitude sit status omnium bouorum ag-

gregatione perfectus, in quo debet appetitus perfecte satiatus quiescere, sequitur quod idem appetitus in suis operibus delectatio-nem appetat, quasi portionem suse beatitudinis, in qua debeat quietem inchoarc. Quod ita verum est, vit Deus naturae operibus oranino necessariis, ad ejus tam in specie quam in individuo con-servationem, magnam conjunxerit delectationem, qua fortiter ac suaviter allectus animus talia exerceat opera, superatis difficulta-tibus horum exercitium circumstantibus, sub quibus alias succura-beret. Ex qiiibus constat, non sufiicere virtuti. ad hoc ut mentem ad sui desiderium et acquisitionem efficacitera'.liciat, quod sithonesta et utilis, nisi simul demonstretur esse perfecte delectabilis. Quam-vis enim bonum bonestum, ut jam dictum est, sit pnecipuum, et quantum est in se, deberet appetitum eflicacius quam bonum utile ac delectabile simul movere, propter dispositionem tam en ipsius appetitus, connaturaliter ad propriam quietem in delectatione gitam inclinati, sequitur quod vix et admodum raro tendat quis ad bonum honestum ant utile, nisi conjunctam eorum possessioni delectationem advertat; soli eminentes in sanctitate virtutem diligunt, desi-derant, amplectuntur, quia virtus bonum est honestum Deo gra-tissimum; unde non minus fideliter incumberent ejus acquisitioni, licet possessa nullam afterret delectationem.

Forte cui statim primo intuitu paradoxum videbitur dicere, quod virtus sit delectabilis, et quod perfecta sit ejus delectatio, cum passim in sacra Scriptura labores, dolores, angustiai, cruces in virtutis exercitio ac in perfectionis via proponantur, ut dum, Matthaii 7, dicit Dominus: «Intrate per augustam portam: quia lata porta et spatiosa via est quae ducit ad perditionem, et multi sunt qui intrant per eam. Quam angusta porta et arcta via est, qua) ducit ad vitam: et pauci sunt qui inveniunt eam! gt; maxime, quia in exercitio virtutis necesse est semper contra cursum naturse corrupt® conari, eique vim inferre pravas ejus inclinationes refre-uando. Certissimum tamen est, et quotidiana comprobatum apud viros sanctos experientia, quod virtus est maxime delectabilis, et quod perfecta est ejus delectatio, ut ex dicendis constabit.

Sed, ut ordinate procedamus, oportet scire quod aliud est adeptio rei, aliud res adepta: frequenter in adeptione rei laboramus, et ea adepta fruimur, et ordinarie quo res adepta est delectabilior, eo

laboriosior pracedit adeptio, quamvis ex spe ipsius rei adipiscendie f'acilis reddatur.

Quam difficilis et amara est singulorum bonorum corporis ade-ptio! Quot labores, qtiot pericula, quot afflictiones subeunt mercatores, maria et terras peragrando, ut divitias comparout! Quot similiter incurrunt ambitiosi, ut dignitates acquirant, et volup-tuosi, ut optatis perfruantur gaudiis! Audiamus Augustinum, Libro4 de Symbolo, Cap. 1, sic disserentem: « Ecce, inquit, ruino-sus estmundus, ecce tantis calamitatibus replevit Dominus mun-dum, ecce amarus est numdus, et sic amatur. Quid faceremus, si dulcis esset ? O munde immunde, teneri vis periens, quid faceres si maneros ? Quem non decipcres dulcis, si amarus alimenta men-tiris? » Sed clarius loquitur Gregorius, Libro 11 Moralium, Cap. 2(3: « Si subtiliter, inquit, consideremus omne quod bic agitur, po^na et miseria'est: ipsi etenim corruptioni carnis servire ad necessaria atque concessa, miseria est, ut contra frigus vestimenta, contra famem alimenta, contra restum frigora requirantur. Quod multa cautela custoditur salus corporis, quod etiam custodita amittitur, amissa cum gravi labore reparatur, et tamen reparata in dubio semper est, quid boe aliud quam mortalis vita3 miseria est? Quod amamus amicos, suspecti ne offendi valeant; formidamus inimicos, atque securi de eis non sumus utique quos formidamus; quod plerumqueinimicis sic confidenter quasi amicis loquimur, et nonnunquam pura verba proximorum, et multum nos fortasse diligentium quasi verba suscipiinus inimicorum; et qui falli nun-quam vel fallere volumus, ex cautela nostra gravius erramus : quid itaque hoc, nisi luimame vitie miseria est ? gt;

Bona vero ipsa corporis jam adepta, licet aliquando delectationcm possessori secum ferant, luec tamen semper brevis, semper vana, semper est doloribus et afflictionibns animae mixta. Audiamus expertum in omnibus Saiomonem, qui, postquam fruitus est ad satietatem (si sic fari licet, nam revera non satiant haic appetitum) omnibus bonis corporis, regno secundum homines felicissimo ac diuturrio, divitiis supra modum auctis, honoribus universis, carnis voluptatibus, ut ipse fatetur, nihil enim similium immoderatis suis desideriis negavit, cogitur tamen, ad seipsum reversns ac veritate convictus, librnm, sul) nomine Ecclesiastes, edere, ut miserismör-

talibus ciecis et a mundi vanitatibus deceptis proprium aperiat errorem, suam detegat miseriam, quo possit eos ad viam veritalis reducere. Statim a principio sic loquitur: lt; Verba Ecclesiastic, lilii David, Regis Jerusalem. Vanitas vanitatum, dixit Ecclesiastes, vanitas vanitatum, et omnia vanitas. » Totumque prosequitur librum, cunctas vanitates et miserias describens hominum; sem-perque concludit, in omnibus bonis visibilibus possessis reperiri laborem, dolorem, occupationem pessimam, afflictionem spiritus. Audiamus et impios, Sapientia; Cap. 5, sic cum desperatione lo-quentes, et prse angustia spiritus gementes: « Ergo erravimus a via veritatis, et justitioe lumen non luxit nobis, et sol intelligentiae nou est ortus nobis. Lassati sumus in via iniquitatis et perditionis, et ambulavimus vias dilïlciles, viam autem Domini ignoravimus. Quid nobis profuit superbia? aut divitiarum jactantia quid contu-lit nobis? Transierunt omnia illa tanquam umbra, tanquam nuntius percurrens, et tanquam navis qua; pertransit fluctuantem aquam : cujus, cum praeterierit, non est vestigium invenire, neque semitam carina; illius in fluctibus, etc.» Et ne alienam qua;-raraus experientiam, rari sunt, qui in seipsis non fuerint experti, quod non solum in adeptione, verum etiam in possessione bonorum corporis, multam laboris et afflictionis occurrat. Hsec dicta sint, ad hoe ut appareat quod, etsi reperiatur aliqua difficultas in adeptione virtutis, quae est bonum anima;, multo tamen minor est quam sit illa quse in adeptione bonorum corporis invenitur ; et tot motiva delectationis in ea concurrunt, ut non solum comparative, sed etiam absolute, adeptio virtutis sit delectabilis omnibus pensatis, et ipsa virtus adepta maxime delectabilis, ut ex mox dicendis appa-rebit.

Christus Dominus viam crucis et adeptionem virtutis, et levem et suavem denuntiat his verbis, Matthfei 11, prolatis: « Jugum meum suave est, et onus meum leve. i Motiva vero, qua; virtutis adeptionem reddunt facilem, imo et delectabilem, sunt sequentia. Primum ac prsecipuum est, credere tanquam fide certum, quod in exercitio virtutis Deo placemus. Quid ita piam animam delectat, quam credere quod Deo suo Domino, suo Sponso summe dilecto complaceat ? Si swculares, amore alicujus creaturse, et labores, et pericula, et mortem ipsam cum delectatione suscipiunt, quid non

efficiet anima sancta pro Deo, cujus flagrat amore ? Certissime, opera virtutis, pro ipso suscepta, non tantum facillima, sed etiam delectabilia reputabit.

Secundum motivum est testimonium conscientise recti facti; quod testimonium vocat Apostolus «juge convivium.» Et certe, in nobis experimur quanta delectatio, etiam in arduis operibus virtutis, dum actu exercentur, reperiatur; sicut, e contra, quanta Iristi-tia voluptatibus miseeatur ex remorsu conscientise. Unde quidam poëta gallicus apte dixit:

Tertium motivum est spes praemii glorise coelestis, a fideli Domino promissi. Quis enim non delectabitur in exercitio virtutis, quantumvis ex se difficili, si cum Apostolo consideret quod « mo-meutaneum hoc et leve tribulationis nostra aeterna; gloria; pondus operatur in nobis ?» Quartum motivum est etiam instinctus natura; rationalis, qua) in operibus moraliter bonis sibique proportionatis delectatur. Quintum tandem motivum est, considerare quod spe-ctaculum facti sumus Deo, angelis et hominibus: si namque miles, in conspectu regis sui totiusque curiae ipsius pugnans, non solum generose ac fortiter, sed etiam delectabiliter pugnam suscipit, quamvis difïicilem ex seac periculosam, quanto cum majori gene-rositate et delectatioue fidelis Christi miles pugnam spiritualera in exercitio virtutum, contra suos ac Ducis sui acerrimos -et infen-sissimos hostes, dsemonem, mundum, et camera, ipso suo Duce ac coelesti curia inspicientibus aggredietur ? Ha;c omnia pene m 'tiva prosequitur Chrysostomus, Homilia 24 in Mattliaium, ubi, cum dixisset virtutis laborem esse facilera ac levem, quia cito transit, statim subjungit: lt; Non transire solum labores atque sudores, sed ad bonum quoque properare finem (ad facilem vitam quippe con-tendit) potest consolationera afferre certantibus ; ita et temporale sudorura, et perpetuum coronarum. Et quia prius sunt laboriosa qua; transeunt, postea gloriosa qua3 permanent, maximum potest laborum esse solatium. Propter quod et Paulus tribulationem levem vocavit, non utiqae ad qualitatera tribulationum, sed ad cer-

tantium voluntatem, et ad spem respiciens futurorum ;Quod enim inqnit, momflntaneum etleve est tribulationis nostrse, supra modum in snblimitate, setermim gloria? pondus operatur in nobis, non con-templantibus nobis qua? videntnr sed qua; non videntur. Quod si nautis minaces illi pelagi fluctus, si tempestates atqile hyemes agricolis, si vulnera csedesque militibus, si gravissimi illi ictus plagffique pugilibus leves videntur, atquetolerabiles propter spem tomporalium ac pereuntium comtnodorum, multo magis cum coelum proponitur in pra mio, et ineifabilia ilia bona atque perpetua, nihil ex praesentibus his adversitatibus sentietur.»

Si virtutis adeptio tam delectabilis est hornini justo, ut Regius Propheta, Psal. 118, dixerit: « Quam dulcia faucibusmeis eloquia tua! super niel ori meo; » eloquia scilicet ilia, qusc virtutis adep-tionem et vinm crucis in sui abnegatione suadent, quantb magis est delectabilis ipsa virtus adepta! Uncle, in sacra Scriptura, inenarrabilis delectatio virtutis saspius indicatur, ut dum dicitur Psalmo 15:« Delectationes in dextera tua usque in finem Psalmo 30;k Quam magna niilltitudo dulcedinis tua¹, Domine, quam abscon-disti timentibus te!» Psalmo 67 : « Parasti in dulcedine tua pau-peri, Deus; » «ut scilicet bonum opus, ait Augustinus, flat non timore,sed amore, non formidine poenge,sed delectatione justitiaj.»

Commu niter sancti Patros perfectam virtutis adepta; delectatio-nem conantur exprimere. Chrysostonuis, Hom. 1 ad Rom : Animi, inquit, tranquillitatem et laetitiam non principatus magnitude, non pecuniiu'um copia, non potentia? tumor, non corporis fortitude, non mensa! sumptus, non vestium ornatus, non aliud quicquara rerum humanarum alferre consuevit, prseterquam recte factum solum spirituale, ac conscientia bona, quam eerie qui puram habet, ut pannosus sit, ut cum fame luctetur, tamen tranquillior beatior-que est iis qui inter delicias magnopere degunt. Quemadmodum et qui sibi maleconscius est, ut omnium bona possideat, omnium est miserrimus. Quapropter Paulus, in assidua fame ac nuditate victi-tans, turn autem et quotidie flagris ca'sus, gaudebat, ac deliciaba-tur supra eos omnes qui tunc regnabant; Achab autem, rex cum esset ac deliciis sumptuosis perfnieretur, commisso peccato illo gemebat, animum despoudens, eratque illius iacies collabens, et post peccatum et ante peccatum. Igitur, si voluptate frui volumus,

ante omnia alia, fugiamus vitium, virtutemque sectemur; aliter enim nobis non licet voluptatis jiarticipes fieri, ut ad ipsum etiam regium solium conscenderimus'. gt; Bernai'dus in illud: « Non est regnum Dei esea et pouis, » Serin. 2, ait: « Sicfatui filii Adam, et prajcipiti saltn justitiain transilientes, et pacem rem fiualein in principium con vert ere et pnrvertere vultis? Nemo enim est, qui gaudere non velit: non stabit, et non erit istud, quia sicut non est pax impiis, sic nec gaudere impiis, dicit Dominus, non sic iinpii, nou sic. Prins est justitiam tacere, inquirere pacem, et persequi earn; et sic deiniun apprehendere gaudium, inio a gaudio comprehendi. =■ Tandem Gregorius, in Job 38, ut alios omit-tamus, afflrmat id quod experientin palpamus, « quod scilicet virtus ita unimiim dilatat, ut de rebus a^peris et dilli' ilibus gaudeat. Apostoli in fla^ellis et contumeliis gaudeut, Paulus in tribulatio-nibus gloriatur, sancti in penuriis, in nuditatibus, in fame, in siti et iniinnitatibus carnis exultant. Qui licet gratiam induerint, cum tarnen naturain non exuerint, non possent in liis laborious exultare, nisi eos affeclos aliqna voluptate sentirent; sicut enim visu, non nisi lucidum aut coloratura percipitur, et sicut auditu, non nisi vox aut sonus auditur, ita voluntas non nisi de aliqua voluptate aut consolatione Isetatur. Atque adeo sancti et justi viri in studiis vir-tutis exu!tantes, qu;u in suavitate et amaritudine obruta apparent, nonmodicara in eis voluptatem consolationemque percipiunt. Sed quid multis opus est? Sane vera volnptas, qua; animum satiet et qnietet, non nisi ex virtute percipitur : nam terrena, omnia, cum summis labiis attinguntur, dulcia videntur, at dentibus experientiiE mansa et, deglutita conscientiffi morsibus amarescunt. Virtus autem eminus conspecta ingenita sua gravitate nonnullum timorem incutit, sedgustata et amplexata dulcescit. Stult.nn ergo est in alio, quara in vera virtute et in studiosis operibus, gaudium et voluptatem inquirere. *

Cum in rebus spiritualibus pulchrum idem sit ac perfectum et bonum, manifeste sequitur ex dictis pulcherrimam esse virtutem, cum supra demonstratum fuerit ipsam esse perfectissimam et optimam, ac proinde summam esse virtutis pulchritudinem, cujus summa est bonitas, tam bonesta quam utilis et delectabilis. Sed, ut ipsa virtus sub omni ratione motiva appetitus appareat, ejus nunc perfectionem sub nomine pulcbritudinis describemus.

Summa virtutis pulchritudo ssepius indicatur in sacra Seriptura, vel dum anima virtutibus ornata dicitur pulchra, vel dum virtus rebus pulcberrimis materialibus comparatur, ut astris, lapidibus pretiosis, et similibus.

Canticorum 6, Sponsus ccelestis, anima? sanctae virtutibus ornatse demiratus pulcbritudinem, sic ait: « Pulchra es, amica mea, sua-vis et decora sicut Jerusalem. » Et Gap. 7 :« Quam pulchra es, et quam decora, cbarissima, in deliciis !» Et alibi:« Qua; est ista, quse ascendit de deserto deliciis affluens, innixa super dilectum suura ?» « Pulchra, ait Ambrosius, Cant. 7, decore virtutis, suavisjucunditate gratiae, remissione vitiorum, quam nulla vexat amaritudo peccati. Eo autem ipso quod virtutibus pulchra est, charissima nuncupatur, quia ab eo qui loquitur, nimirum a Sponso, ob virtutum decorem amplexibus amoris astringitur. »

Virtutes sponsse rutilantibus astris, omnium quai in rerum na-tura comparent pulchermnis, assimilantur, dum, Canticorum 6, de sponsa Christi anima sancta dicitur : « Qua? est ista, quee progre-ditur quasi aurora consurgens, pulchra ut luna, electa ut sol ? » Quorum astrorum pulchritudinem virtutibus attribuit Bernardus, Serm. 27, in Cantica, dicons: « Ccelum est sancta aliqua anima, habens solem intellectum, lunam fidem, astra virtutes; vel certe sol justitia? zelus, aut fervens charitas, et luna continentia. Quo-modo enim claritas, ut aiunt, luna- non nisi a sole est, sic absque

charitate seu justitia continentiae raeritum nullum est. Porro stellas dixisse virtutes non me poenitet, considerantem congruentiam similitudinis : quomodo nempe stellse in nocte lucent, in die latent, sic vera virtus, quae sa;pe in prosperis non apparet, eminet in ad-versis. » Quanta igitur est virtutis pulchritudo, quse rebus pulcher-rimis comparatur? üt Dominus eximia sua; sanctissitnse Matris pri-vilegia declararet, voluit quod ipsa Virgo purissima appareret amicta sole, luna sub pedibus ejus, et in caplte corona stellarum duodecim, nihil habens in natura pulchrius astris, quibus eminen-tissiraam sanctitatem, plusquam angelieam puritatem, et singularia ejus privilegia raanifestaret. Quid est ipsam apparere amictam sole, nisi pra;cellenti saiictitate splendeutem? Qjid est luna sub pedibus ejus, nisi puritas ejus virginea superior omni puritate, etiam angelica? Quid est in capite ejus corona stellarum duodecim, nisi duodecim ejus privilegia seu prserogativas, ipsi prse caeteris creaturis tanquam Matri dilectissinue concessas ? Quas Bernardus, in Apocal., describens ait : « Per istas duodecim stellas intelli-gimus duodecim prscrogativas in Beata Virgine fuisse : regia gene-ratio, angelica salutatio, prsecipua sanctificatio, mirifica conceptio, integritas sine corruptione in continendo, foecunditas sine commix-tione in concipiendo, facilitas sine aggravatione in filium ferendo, suavitas sine afflictione in pariendo, sobrietas pudorata in eloquio, humilitas comprobata in animo, acerbitas degustata in martyrio, et credulitas conservata in triduo. »

Comparantur etiam virtutes animse lapidibus pretiosis, quae sunt speciosissima in hoc inferiori mundo reperta, ut fides carbunculo in mediis lucenti tenebris, spes virenti smar.igdo, charitas rubino succenso, religio coelesti sapphiro, puritas adamanti candido; et sic de aliis. Propterea, dum Dominus pulchritudinem primi angeli praavaricatoris, virtutum splendore micantis, sub gloria regis Tyri describit, Ezechielis 28, sic ait:« Tu signaculum similitudinis, plenus sapientia, et perfectus decore, in deiiciis paradisi Dei fuisti; omnis lapis pretiosus operimentum tuum, sardius, topazius, et jaspis, chrysolitus, et onyx, et beryllus, sapphirus, et carbunculus, et smaragdus, aurum opus decoris tui; et foramina tua, in die qua conditus es, praparata sunt. Tu cherub extentus et protegens, et posui te in monte sancto Dei, in medio lapidum ignitorum ambu-

lasti. Perfectusin viis tuis a die conditionis tiue, etc. » Creaverat Deus tunc angelum perfectissimum, gratia sanctificatum, cunctis virtutibus quasi pretiosissimis lapiilis pnefulgidum; sed cum,elatus superbia, voluit consceudere montem testamenti, thronum simm super astra coeli pouere, ac fieri sirailis Altissimo, tulic inventa est Hiiquitas in eo, gratuitis privatus est gratise ac virtutum ornamen-tis, ac seternis damnatus suppliciis. Unde subdit ibidem Dominus : lt; In multitudine negotiationis tuse repleta sunt interiora tua ini-quitate, et peccasti, et ejeci te de raonte L)ei, et perdidi te, o cherub protegcns, de medio iapidum ignitorum. Et elevatum est cor tuum in decore tuo: perdidisti sapientiam tuam in decore tuo, in terrain projeci te, ante faciem regum dedi te utcernerent te. In multitudine iniquitatum tuarum, et iniquitate negotiationis tuae, polluisti sanctificationem tuam : producam ergo ignera de medio tui, qui comedat te, et dabo te in cinerein super terram in conspectu omnium videntium te. Omnes qui viderint te in gentibus, obstupes-cent super te; nihil factus es, et non eris in perpetuum. » Ecce mirabilemhujus angeli mediante peccato metamorphosim ; ille qui sanctitate deooratus, qui virtutibus tanquam lai)idibiis pretiosis ornatus micabat, qui erat in deliciis paradisi Dei, qui in monte sancto Dei in medio Iapidum ignitorum ambulabat, postmodum, amissa sanctitate, deletisque virtutibus, obscuratus apparuit, in terram fuit projectus, ac igniaiterno mancipatus.

Nec solum est in virtute pulchritudo, sed etiam ipsa virtus est interioris hominis pulchritudo, et communiter dicitur ornamentum animse. Audiamus Augustinum, Epist. 2^2, sic disserentem:' Quid est aliud justitia, cum in nobis est, vel quselib t virtus qua recte sapienterque vivitur, quam interioris hominis pulchritudo? Eiiam secundum hanc pulchritudinem magis quam secundum corpus iacti sumusad imaginem Dei. Undo nobis dicitur : Nolite conformarihuic sseculo, sed renovamini in novitate mentis vestrse, ad probandum yos quae sit voluntas Dei, quod bonum, et beneplacitum, et perfectum. Si ergo non in mole, neque in distantibus per lo^a sua par-tibus, sicut corpora, sive cernuntur sive cogitantur, sed in virtute intelligibili qualis est justitia, mentem dicimus sen novirnus, sen volumus pulchrum, et secundum hanc pulchritudinem refbrmamur ad imaginem Dei, profecto ipsius Dei, qui reformavit, et reformat

ad imaginera suam, nou aliqua mole corporea suscipiendaestpal-chritudo, eoquo justorum mentibus credendusest incomparabiliter pnlchrior, quo est incomparabiliter justior. » Et, in Psalmum 64 : « Qiia:dam ergo est, ait.pulchritudo justitia3, quam videmus oculis cordis, et amamus, et exardescimus; quam multum dilexerunt homines in ipsis martyribus, cum eorum membra bestia; lauiarent: nonne cum sanguis fccdaret omnia, cum morsil us belluinis viscera funderentur, non habebant oculi nisi quod horrerent ? Quid ibi erat quod amaretur, nisi quia erat in ilia fueditate dilaniatorum mem-brorum Integra pulchritudo justiti» ? »

Hsec unica virtutis pulchritudo est, quam amare, quam nobis et aliis optare debemus; ejus amor purusest, ejus desiderium perhi-betur sanctum. Alia pulchritudo, nempe corporum, est ordinarie periculosa, hsec virtutis secura; hac potius ornari quam alia quisque debet optare. ünde Nazianzenus, scribens ad Olympiadem, ait: « Nonaurum, nobilibusgemmis Immixtum, mulieribiis ornamen-tum affert, nee regia facies, turpiter jucundis coloribus tincta per-niciosaque alia facie obducta : purpureie porro et aurese, eximia;que et splendidie vestes his demum conveniunt, quibus nullus vitaj splendor, nullum virtutis decus suppetit. At tibi pudicitia cu-ne sit, pulchritiidoque etiam clausis oculis admiranda; mores autnm, praeclaramque famam, optimum certissimumque tlorem existima. »

Virtutum pulchritudinem in anima Spousus ctelestis specialiter amat. Quamvis enim anima natura li sua perfectione pulchra sit, pulcherrima tameu virtutis exercitie interius, et exemplo bono exterius efficitur in oculis Dei, qui respicieus humilitatem Ancillse sute, hujus virtutis amoi'e captus descendit de ccelis ; fact us est homo,non solum ut hominem redimeret, sed etiam uthümilis factus instrueret hominem superbum, ubique pnedicans: « Disciteame quia mitis sum et iiumiiis corde; » sicque Ancillam suam omnium virtutum, ac prasertim humilitatis pulchritudine decora tam dilexit, ut in suam Matrem benedictain elegerit. ünde hiue in suo cajlesti cantico dicit: =lt; Magnificat anima mi^ja Dominum, et exultavit spiritus metis in Deo salutari meo, quia respexit humilitatem ancilla; supe : eoce enim ex hoc beatam me dicent oinnes generationes, quia fecit mihi magna qui potens est, et sanctum momen ejus. »

Nee solus Deus virtutis pulchritudinera miratur ac diligit, sed etiam angeli et homines sancti. Unde Bernardus, Serm. 24, in Can-tica, ad illa verba dicta sponsse, seu anima) virtutibus ornatse ; c Eecti diligunt te, » sic ait: « Qui namque rectorum nomine po-tius intelligentur, quam sancti angeli et homines in ccelo resi-dentes, quos nee minima imperfectie fcedat, nee minima oblivio rectissimas intentionis curvat? Hi profecto qui omnino recti sunt, animam virtute pulchram diligunt, qui earn sibi similem, prout in hac miseriarum valle fieri potest, esse conspiciunt.» Hujus vocem et cantum, velut concentum pulcherrima; cantatricis, libenter exci-piunt; nam et illi dicit Sponsus ;« Quse habitas in hortis, amiei aus-cultant te, fac me audire vocem tuam ; » Et Cap. 2 Canticorum, dicit ei Sponsus : lt; Ostende mihi faciem tuam, sonet vox tna in au-ribus meis : vox enim tua daleis, et facies tua decora. » Propterea recte concludit Chrysostomus, in Acta, Hom. 40, dura ait; « Quid facit amatorem eorporum ? Corporis luculentia et formositas.ltaque et animas faciamus pulchras et luculentas, et erimus inter nos mutuo amatores; simus pulcliri et boni, et ita semper habebiraus amatores. »

Tanta est naturae corrupt® fragilitas, et tam firma partis infe-rioris deordinata? sensibilibus bonis pnesentibus adhEesio, ut his velut absorpta partem superiorem aggravet; quse proinde vix vera bona virtutis eogitare valet, et raro ac diffieulter ad ea comparanda se disponit. Unde, ut ad hsec disposita feratur, oportet ei singula proponere motiva, qua) possunt eam ad ha)C efficaciter allicere. Et quamvis proposita tam multiplici ac tam excellent! bonitate, perfectione ac pulchritudine virtutis, deberet appetitus rationalis toto conatu ad eam comparandam tendere, ac oranera inferioris appetitus sensi nlis resistentiam superare, ad hoe tamen ut efflea-cius moveatur, hie probabitur absolutam esse virtutis neeessitatem ad omnia bona spiritualia, et ad salutem consequendam; hsec enim

consideratio efficacissima est, utpote fundata in amore concupis-centiae admodum generali, qui propriam semper utilitatera pra'ferl honestati. Licet autem, agentes supra de virtutis utilitate, aliquid de necessitate ipsius dictum sit, ibi tarnen per transennam et bre-viter tactum est, hie ex professo ac fuse disseretur.

Multis est titulis absolute necessaria virtus, cum toties in sacra Scriptura pracipiatur. Sic loquitur Apostolus, ad Ephesios 4: « Induite novum hominem, qui secundum Deum creatus est, in justitia et sanctitate veritatis; » et, ad Coloss. 3 :«Induite vos sic-ut electi Dei, sancti et dilecti, viscera misericordiaj, benignitatem, humilitatem, modestiam, patientiam.» Et merito sic loquitur Apostolus, cum vestis nuptialis,absolute necessaria ut ad coenam Agni in ccelorum regno admittamur, sit ex virtutibus composita, ut docet Ambrosins Serm. 14, de natali Domini, dicensde eo qui sine bona vita nafalem diemcelebrat Salvatoris: « Dum vult officiosus esse, incuriosus existit, sicut ille in Evangelio, qui in coetu sanctorum invitatus, ad nuptias venire ausus est, vestem non babens nnptia-lem. Et cum alius niteret jnstitia, alius luceret fide, alius castitate fulgeret, ille solus consciëntie focditate pollutus, cunetis splenden-tibus, deformi horrore sorclebat. Et quanto plus simul discumben-tium beatorum candebat sanctilas, tanto magis peccatorum illius apparebat improbitas, qui potuerat minus displicuisse forsitan, si in consortium justorum miuime se dedisset. » Certum est autem quod, quanto aliquid magis in sacra Scriptura pracipitur, eo magis est ex natuia sua necessarium.

Primus titulus hujus absolutai necessitatis est, ad placendum Deo. Impossibile namque est ipsi sine virtutibus placere, ut jam supra dictum est, et asserit S. Laurentius Justinianus, de Discip. Monast. Cap. 8, dicens;« Quemadraodum exterius se componit,quai mortal! vult placere sponso, et cunctas corporis abstergit sordes, ita qui ccelestem ainat Sponsum, spirituales sui spiritus diluet foedi-tates: nempe qui carnaliter vivit, terrena concupiscit ornamenta, ut humanis splendcat oculis; generosus vero Cbristi miles virtutes acquirit, ut divinis redimitus conspiciatur obtutibus. » Et hie pracipuus est titulus.

Secundus est, ut medio virtutis exercitie fidelis servus Domini, ad ejusdem Domini beneplacitum moveatur, sicut miles ad nutum

imperatoris, ut docet Augustinus, Tractatu 8, in 1 Joannis, di-cens: * Qui Deurn laudat lingua, non semper potest; qui moribus Deum laud at, semper potest. Opera misericordise, affectus chari-tatis, sanctitaspietatis, incomiptiocastitatis, modestia sobrietatis, semper hajc tenenda simt; quia intus sunt omnes istse virtutes, quas nominavi. Quis autem sullieit omnes neminare ? Quasi exer-citus est imperatoris, qui sedet intus in mente tua. Quomodo enim imperator per exercitum suum agit quod ei placet, sic Dominus Jesus Christus, incipiens habitare in interiori homine nostro, id est in mente per fidem, utitur istis virtutibus quasi ministris suis; et per has virtutes. quce videri oculis non possunt, et tamen qnand© nominantur, laudantur; non autem laudarentur, nisi amarentur; non amarentur, nisi viderentur; et si utique non amarentur, nisi viderentur, alio oculo videntnr, id est interiori cordis aspectn. Per has virtutes invisibiles moventur membra visibiliter pedes ad ambulandum; sed quo ? Quo moverit bona voluntas, quae militat bona imperatori. Manns ad operandum; sed quid? Quod jusserit charitas, qua3 inspirataest intus aSpiritu Sancto. Membra ergo videntnr, cum moventur; qui jubet intus,non videtur. Et quis intus jubeat, prope ipse solus novit qui jubet, etille intus cui jubetur. »

Tertius titnlus estliujus absolutae necessitatis, quia sine virtute peccata nnllatenns evacuari possnnt: certum est enim, quod absque virtute pcenitentise peccata dimitti nequeunt, ut supra dictum est; nisi enim per motum pcenitentise voluntas recedat a bono coramu-tabili creaturse, cui inordinate per peccatum adhicserat, etsimul ac-cedatad incommutabile bonum Dei, a quo per peccatum recesserat, censetur in peccato velle habitualiter persistere; et sic peccatum illud potius continuatur, quam dimittatur.

Quartus titnlus est, quia sine virtute vitia non possunt eradicari; vitia quippe virtutibus contraria sunt. Undeseab eodem subjecto mutuo expellunt: vitia expellunt virtutes, et virtutes expellunt vitia.. Si praeexistant in anima vitia, non poterunt extirpari nisi virtutis exercitio; quod dupliciter fieri potest : primo etefficacius, per actus contrariarum virtutum, quibus ipsic virtutes generantur in anima, et consequenter vitia expelluntur; secundo, per cessatio-nem actuum, ad quam adhuc virtus requiritnr, nam sine virtute aliqua, puta patientise, non possumus a vitiorum actibus cessare.

Quintus titulus est, quia sine virtute passiones moderari non possunt: cura enira exurgunt inordinati raotus inferioris appetitus circa bonum aliquod sensibile, et quadam morali violentia supe-riorem appetitum secum trahunt, quomodo poterit eis resisti, nisi pars ipsa superior in bono honesto firmetur, et quasi radicata persistat ? Quod per solas virtutes haberi potest, quae mentein du-ctui rationis subjectam continentes, ad reprimendos passionum motus eideiri rationi contrarios inducunt.

Sextus litiilus ost, quia sine virtute mortificatio appetitus inlicitis babcii nequit: ex all'ectu namque charitatis erga Deum, et ex desi-derio imitandi Christum, aut ex amore pojnitentia-, sequitur quod etiam liciia subtrahamus appetitui, et sic omnium pene virtutum actus exerceamus in hac appetitus mortificatione, quae corpori non nocet, sicut exterior poenitentia noceret. ünde Basilius, Constitut. Monasticar. C. 5, ad banc mortificationem appetitus in exercitio virtutum exhortatur, dicens non babendam esse rationem virium corporis, sicut in poenitentia exteriori, quam ibi vocat continentiara; sic enim ait: « Quamobrem ita amplectenda a nobis continentia est, ut earn cum viribus corporis corametiamur. Quae autera solo animo cernuntur virtutes, ea.¹ omnes omnibus promiscue acqnaliter servanda? proponuntur, velut mansuetndo, morum facilitas, submis-sioanimi sive buniilitas, bonitas, amor in fratres, innocentia, studium veritatis, misericordia, lenitas, humanitas : bas enim pecu-liaresanimi esse virtutes dicimus, quando ad eas parandas colen-dasve animo, corpus nihil arnplius affert, quam quod ipsi quaedam (ut ita dicam) veluti curia est, in qua hujuscemodi ros delibe-rantnr. gt;

Septimus titulus est, quia sine virtute non potest qnis dm in bonis operibns perseverare, nee salutem seternam consequi: sicut enim fatine virgines non potuerunt usqne ad adventum Sponsi perseverare, quia non habuerunt olenm in vasis suis, et repulsam passa? sunt dum ad Sponsum ingredi voluerunt, dictum est enim illis ab intus; « Amen dico vobis, nescio vos, » sic qui virtute ca-rent, non poterunt perseverare, nee ingredi regnum ccelorum; nam quo oleo virgines fatuse caruerunt, nisi virtutum oleo quod est bonum opus ex ch'aritate ac virtute procedens? Nam, utait Hilarius, Cap. 27, in Matth., « oleum boni ojieris est fructus.» « Vere autem

fatui sunt, ait Chrysostomus, qui solum existimant sibi posse suffi-cere ad salutem, quia eredunt in Christura, et christian! dicuntur, et non festinant semetipsos bonis operibus commendare. »

Eequiritur ad perfectam virtutis notitiam,scire multiplicem ejus divisionem a primo et supremo genere usque ad ultimas ejus species; nam divisio alicujus in suas partes est secundus modus sciendi, juxta philosophos. Unde, in prsesenti discursu, facta gene-rali divisione virtutis, de singulis ejus speciebus disseretur; bre-viter tamon, nam alias in immensum procurreret opus,cum D. Thomas pene totam secundam secundaï in hoe consumpserit. Nee ad nostrum intentum necessaria videtur tam longa virtutum dissertatie.

Supremum genus virtutis est qualitas bona, per quam ab Au-gustino definitur, quod « sit bona qualitas mentis, qua recte vivi-tur, qua nullus male utitur.» Proximum autem genus ejus est habitus bonus, qui est dispositie perfecti ad optimum : et sic inter haic duo genera mediat dispositie generioe sumpta, sub qua conti-nentur habitus, et dispositie specifica, qute retinet nomen generis. Habitus est qualitas difficile mobilis a subjecto ex sua ratione. Dispositie autem est qualitas facile mobilis a subjecto. Sub habitu bono qui est proximum genus virtutis, continetur tam virtus, quam donutn Spiritus Sancti (quamvis large virtus dicatur donum, et donum dicatur virtus, sed de illis agimus in stricta et propria si-

gnificatione, secundum quod ab invicem distinguntur). Virtus et donum conveniunt in materia sen objecto, et differunt in modo tendendi: nam virtus tendit in illud secundum communes regulas, quas ratio,vel proprio lumine, vel lumine supernatural!,potest asse-qui discurrendo; donum vero tendit in illud supra omnem modum humanae rationis,sequendodiimtaxatmotura seuinstinctum Spiritus Sancti, unde non habet intrinsecam regulam, etiam prudentiaï in-fusse, sed solam habet intrinsecam regulam Spiritus Sancti. Pro-pterea donum definitur : habitus supernaturalis, quo disponitur homo, ut sit prompte mobilis a Spiritu Sancto. Sunt septem dona Spiritus Sancti, qua' sub nomine spiritus enumerat Isaïas, Cap. 10; sunt autem: donum intellectus, donum sapientia;, donum scientiae, donum pietatis, donum consilii, donum fortitudinis, et donum timo-ris. Haic dona sunt nobiliora virtutibus moralibus etiam infusis, cedunt vero virtutibus theologicis, quas tanquam fundarnenta cum gratia sanctificante pra;supponunt. Donorum actus, propter eorurn excellentiam, dicuntur beatitudines, quas Augustinus singulis distribuit et assignat donis, Libro primo de Serinone Domini in monte, C. 4. Dantur etiam aliquaj qualitates supernaturales, quas gratias gratis datas nominamus, tendentes ad quosdam peculiares actus extraordinarios in aliorum utiiitatem, quai sunt dispositiones transeuntes; non enim attingunt ad perfectioncm habitus, nec habent necessariam connexionem cum gratia sanctificante. His per oecasionem breviter tactis, ad virtutem, nostrum principale intentum, redeamus.

Virtus generaliter sumpta dividitur primo in theologicam, intel-lectualem, et moralem. Theologica, sic dicta quia Deum attingit immediate, subdividitur in fidem, spem, et charitatem.

Virtus intellectualis, sic dicta quia residet in intellectu, dividitur in earn quae versatur circa universalia, et in earn quae versatur circa particularia. Virtus intellectualis, quai versatur circa universalia, subdividitur in iatellectum seu habitum principiorum, sapientiam, et scientiam. Sub intellectu seu habitu principiorum continetur intelligentia, quae est do primis principiis speculativis; et synderesis, qua; est de primis principiis practicis. Sapientia, quae est habitus inclinans ad cognitionem rei per altissimas cau-sas, alia est infusa, alia vero acquisita. Scientia, qua; est habitus

inclinans ad cognitionem rei per suas causas, sed proximas, alia abstrahit tantum a materia singulari, qualis est pliysica, cui su-balternantur philosophia moralis, et medicina; alia abstrahit ab omni materia sensibili, non autem intelligibili.qnalis est tamarith-metica, qnam geometriea: arithmeticaï snbalternatur musica, geometris subaltemantur astrologia, cosmographia, geographia, topographia, hydrographia, optica, et. machinativa, qnse oinnes dicuntur mathematica}; alia abstrahit ab omni materia, etiain intel ligibili, qualis est metaphysica, et dialectica. Virtus intellectualis, quae versatur circa particularia, subdividitur in prudentiam et artem. Prudentia, qnse dicitur recta ratio agibiliuin, habet tam partes subjeciivas, qiuu sunt verse ejus species, quam partes poten-tiales, qua' ad ipsam reducuntur: partes subjective sen species prudentia; sunt monastica,politica, regnativa,ceconomica, militaris; regnativa triplex est, scilicet monarchica, aristocratica, democra-tica; partes potentiales prudentie sunt eubulia, synesis, gnome. Ars, qua¹ dicitur recta ratio factibilium, itcrum subdividitur in liberalem, ot servilem sive mechanicam : artis liberalis species continentur hoe versu hexametro ;

artis vero servilis species continentur hoe pentametro: Rus, nemus, arma, rales, vulnera, luua, fabcr.

Et de his satis, quia vix ad nostrum attinentinstitutuin : undo tantum per transennam data occasione divisionis generalis virtutis actum est; hic enim tantum per se et ex prolesso agimus de vir-tute, quae facit simpliciter bonum habentem, et opus ejus absolute perfectum reddit, qualis est virtus tam theologica, quam moralis, ad quam reducitur prudentia monastica quasi directiva affectus; propterea de ipsa, sicut et de virtute theologica, rodibit sermo, di-missis aliis omnibus.

Virtns moralis, sic dicta quia versatur circa mores componendos, dividitur in justitiam, fortitudinem, et temperantiam. Justitia subdividitur in generalem et particularem, tanquam in partes sub-jectivas; generalis iterum subdividitur in legalem et epikeiam;

particxilaris vero in distributivam et commutativam. Jnstitise partes potentiales sunt religio, poenitentia, pietas, hmnilitas ad alterum, observantia, gratitudo, vindicatio, Veritas, amicitia, libe-ralitas, magnificentia ad alterum; sub observantia generali conti-nentur observantia specialis, dulia, hyperdulia, obedientia Forti-tudo non babet partes subjectivas, sed tantnm potentiales, qiiije sunt magnanimitas, sive qiue in volnntate sive qua3 in appetitn wensi-tivo, magnificentia circa passiones, patientia, persoverantia. Tcmpe-rantia habet tarn partes subjectivas quain potentiale.s; pürtes subjectivie sunt abstinentia, sobrietas, castitas, pudicitia; castilas alia est communis, scilicet conjugalis, et vidualis, alia est specialis et perfectissima, scilicet virginitas; partes potentiales sunt conti-neutia (non perfecta virtus), mausuetudo, dementia, hmnilitas er^a se,sive in volnntate sive in appetitn sensitive, studiositas, raodestia morum, eutrapelia.

Circa prsedictas virtutes notanda sunt duo, ad majorem earum evidentiam. Primum est, quod ex illis qusedam sunt cousurama-tiva; recti operis, qua; da in vero sunt tantum inchoativse illins. Primi generis sunt omnes ills, quse immediate eliciunt actum virtutis perfectum in specie; posterioris generis sunt illae, qua¹, non eliciunt, sed tantum aliqualiter concurrunt ad talem actum, ut sunt omnes residentes in volnntate in ordiue ad passiones vel qua; habent actum imperfectum in specie, et assignaniur coutinentia et perseverantia, quae proinde dicuntur semi virtutes.

Secundum est, quod virtutibus assignantur partes integrantes, subjectivse, et potentiales. Partes integrantes suntillse, qua; non ui-cunt totam rationem ac perfectionem virtutis, si seorsim accipian-tur;etsic partes integrantes virtutis in genere sunt, facere bonum, et declinare a malo; partes integrantes prudentise sunt, ntiemoria praiteritorum, notitia pnesentium, et providentia futurorum. Partes subjectiva; sunt vera; ac perfectie species quie totam rationem generis continent. Partes potentiales sunt quasi species imperfecta;, qua; non continentur directe sed tantum reductive sub virtute, quia non participant totam rationem ac perfectionem ipsius ; potest tamen fieri quod sint essentialiter perfectiores tali virtute, ut constat in religione, qua; est virtus perfectissima omnium reoraliam, proxime accedens ad tbeologicas, et est tantum pars potentialis

justitiaj: cujus ratio est, quia justitia ex sua rationé propria reddit unicuique quod suum est, et quanto ha?c redditio magis accedit ad aequalitatem, eo perfectior est justitia ; constat autem quod reli-gio, respiciens cultum Dei, non potest tali cultu ipsi ad aiqualitatem reddere ; quicquid enim offerimus Deo, nihil est comparatione bo-norum quae nobis tribuit, turn in creatione, turn in redemptione, etc. Unde religio deficit a ratione perfecta justitiae; habet tamen aliam perfectiorem ex objecto quod respicit: nam colere Deum est multo nobilius, quam reddere jus suum ad aequalitatem alteri.

Sub nomine virtutis moralis comprehendimus quatuor illas vulgo dictas Cardinales, cum suis partibus, tam subjectivis quam poten-tialibus. Sunt autem prudentia, justitia, fortitudo, et temperantia; quamvis enim, ut dictum est, prudentia sit virtus intellectualis ratione subjecti, computatur tamen etiam inter morales ratione principii directivi morum, ipsa namque est moderatrix virtutum.

Omnis virtus, vel est acquisita vel infusa, ut docet D. Thomas, 2.2, Q. 63; nullam enim virtutem habemus a natura secundum perfectionem, quamvis omnes human» virtutes sint nobis a natura secundum aptitudinem et inchoationem, in quantum in ratione hominis insunt naturaliter quaedam principia naturaliter cognita, tam scibilium quam agendorum, quae sunt quaedam seminaria in-tellectualium et moralium virtutum, et in quantum in voluntate inest quidam naturalis appetitus boni, quod est secundum ratio-nem. Unde, secundum naturam speciei humanae, inchoatio virtutum est a natura; est etiam secundum naturam individui, in quantum ex corporis dispositione aliqui sunt dispositi vel melius vel pejus ad quasdam virtutes; consummatio autem et perfectio virtutum non est a natura. Ex his virtutum initiis quae in nobis sunt, acqui-runtur virtutes perfectae per frequentationem actuum, et assuetu-dinem operum, ut ibidem docet D. Thomas, Art. 2. Quod experimur in nobis: nam ex assuetudine operum circa aliquam materiam

vivtutis hoc assequimur, quod facile et delectabiliter versamur circa illara materiam, cum prius difficulfcer et cum labore versaremur, quod indicat ex tali assuetiuliue operum acquisitum esse habitum virtutis.

Constat igitur dari virtutes morales acquisitas; constat ctiam dari aliquas virtutesper se infusas, nempe theologicas, fidem, spem, et charitatem, ut definit Concilium Tridentinum, quas Deus in nobis sine nobis operatur. Sola potest esse difiicultas, an dentur virtutes morales per se infusse, qua3 scilicet ex propria ratione liabeant, quod a solo Deo effective producantur, quasi sint super-naturalis ac divini ordinis. Quod enim possint esse per accidens infusse, ut dicuntur fuisse primo parenti et Christo per accidens in-fusaj tales virtutes ex genere suo acquisita;, nulli est dubium ; hoc enim solum importat, quod hujusmodi virtutes aliqua dispensa-tione divina infundantur alicui, cum ab ipso per proprios actus connaturaliter possint acquiri.

Certum est, et communiter a theologis receptum, quod non solum sunt possibiles virtutes morales per se infusie, sed de facto dantur, et in instanti justificationis simul infunduntur cum gratia sanctificante : distinguntur autem essentialitcr ab acquisitis, et sunt ad minus seque multiplicaUo. Quaj omnia sigillatim demon-strantur.

Quod sint possibiles virtutes morales per se infus», sequenti ratione probatur. lllud est possibile,cujus caus;c ad ejus existeutiam necessariai non repugnant; si enim tales causas non repugnant, nec ipsum repugnabit esse. Constat autem quod nulla ex causis neces-sariis ad existentiam virtutum moralium per se infusarum repu-gnat, ex sufficienti inductione per singulas; nam Deus, ut author supernaturalis, est causa efficiens, qui cuncta non implicantia con-tradictione ex propria ratione potest efiicere, tam in ordine gratia: ut author supernaturalis, quam in ordine nutunc ut author ipsius, et de faclo plurima eilicit in utroque ordine. Causa finalis est beati-tudo supernaturalis, quie secundum lidem est possibilis, imo de facto est. Causa materialis, qua) in qualitatibus est subjectum receptivum, est potentia obedientialis passiva sive receptiva in creatura intellectuali, qua) debet admitti de facto in ordine ad gra-tiara et virtutes theologicas, unde poterit extendi ad alias virtutes

per se infusas. Causa fomalis extrinseca, de qua potest esse diffi-cultas (intrinseca quippe non distinguitur ab earum quidditate), sunt objecta formalia, quae dantur distincta objectis formalibus vir-tiitnm acquisitavum ex diverse motivo quo ambse procedunt; nam virtutes acquisita3 procedunt ex motivo naturali, virtutes autem in-fusse procedunt ex motivo supernaturali, ut, v. g.,justitia acqnisita ponit requalitatem inter homines, ut sunt concives hujus mundi, juxta inclinationem recta) rationis, ut inter eos servetur pax et societas humana; justitia autem infusa ponit aiqualitatem inter eosdem homines, ut sunt cives sanctorum et domestici Dei, juxta regulam fidei, ut sit inter eos pax quasi ecolestis et deifica. Unde sunt possibiles virtutes morales per se infusie.

Quod de facto dentur hujusmodi virtutes morales per se infusa?, probatur authoritate sacrae Scriptural, sanctorum Patrum, et Con-ciliorum. Sapientiaj 8, dicitur de divina sapientia : « Sobrietatem ei prudentiam docet, et justitiam et virtutem, quibus utilius niiiil est in vita hominibus; » ad Galatas 3, habetur: « Qui tribuit vobis spiritum, etoperatur virtutes in vobis.»Quantum ad sanctos Patres, possent rnulti in testimonium hujus veritatis adduci, ut Augusti-nus, Tractatu 8, in 1. Epistolam Joannis, supra citatus; Gregorius, l-Iomilia 5, in Ezechielem; Hieronymus, Prjefatione in Lamentat. Jeremife. Sufficiat Ambrosius, LibroGHexameron, Cap. 7, dicens : « Attende qualem animam ac mentem habeas, cui dicit Deus: Ecce ego, Hierusalem, pinxi muros tuos. lila anima a Deo pingitur,qua) habet in se virtutum gratiam renitentem, splendoremque pietatis. » Quantum ad Concilia, habetur Viennense, Clementina unica de summa Trinitate et Fide Catholica, ubi dicitur :« Nos attendentes generalem efficaciam mortis Christi, qua) per baptisma applicatur pariter omnibus baptizatis, opinionem quic dicit tam parvulis quam adultis conferri in baptisnio informantem gratiam et virtutes, tan-quam probabiliorem, et ex dictis sanctorum ac modernorum docto-nim theologiic magis consonam et concordem, sacro approbante Concilio, duximus eligendam. » His addatnr D. Thomas, qui, 1. 2, Q. 03, Art. 3, probat ex professo virtutes aliquas morales esse i)i nobis per infusionem. Rationes statim adduceiuhe convincunt.

Quod virtutes morales in instantijustificationis simul infundan-tur cum gratia sanctiflcante, demonstratur primo ; non minus

perfecte providit Deus ordini gratiae, ac providit ordini naturae; cum ordo gratia) sit imilto nobilior et superior ordine naturae, uon debuit ille esse Deo minoris curse ac providentiae quam iste, imo debuit ille esse Deo majoris curae ac perfectiuiio providuuuyj, qui perfect iorem habet providentiam de perfectioribus. Deus autem ordini naturae sic providit, quod ad esse substantiale naturae intellectualis, statira a principio condi tionis ipsius consequerentur poten-tiae, quasi proprietates illius naturae, ut esset perfecta et quantum ad esse, et quantum ad operari, quae potential sunt ejusdem ordinis naturalis cum ipso esse, ac ipsi proportionatse. Uiule ordini gratia) etiam sic providit, quod ad esse supernaturale participatum per gratiam, consequerentur poteutiae operative, quasi proprietates gratiai sanctificantis, statim a principio infusionis ipsius gratia), ut sic natura intellectualis esset perfecta in ordine gratia), et quantum ad esse et quantum ad operari; hae autem potentife sunt tam virtutes tlieologicie circa ultimum liuem immediate quam vir-tutes morales infusas circa media ad ilium liuem, quae dicuntur potentise, quia sunt tota virtus agendi proxima. Secuudo demon-stratur ratione D. Thonue, loco citato: virtutes tlieologica; se liabent in ordine gratia), sicut se habent synderesis et appetitus naturalis beatitudinis in ordine naturae; nam sicut per liaec princi-pia naturalia ordinatur creatura rationalis ad fiuem naturalem, sic per virtutestheologicas ordinatur ad linem supernaturalem. Certum est autem, quod ex ellicacia horum principiorum naturalium ha-bentur virtutes morales ordinis naturalis, ac proinde acquisitie, ut communiter conceditur. Unde, cum non sit minor ellicacia virtu-tum theologicarum, ox illis precedent virtutes morales ejusdem ordinis in eodem instanti cum ipsis infusie; quicquid enim est in nobis ordinis supernaturalis, debet a Ueo authore supernaturali produci, ac nobis infundi.

Quod virtutes morales infusac distinguantur essentialiter ab ac-quisitis manifestum est. Tum quia virtutes morales per se infusa) sunt ordinis gratiae, virtutes autem morales acquisitie sunt ordinis natune : hi vero ordines distinguntur essentialiter ab invicem, sicut et ilia qmc ad ipsos pertinent. Tum quia virtutes morales per se infusa) habent objectum supernaturale, videlicet medium et honestatem, a ratione supernaturali constitutum in passionibus et

operationibus; virtutes autera morales acquisitai habent objectum naturale, scilicet medium ethonestatera, a ratione naturali consti-tutum in eadem materia passionum et operationum; unde, licet ha; virtutes conveniant in objecto materiali cum aliis, diffmmt tamen in objecto formali; cum igitur distinctio habituum penes objectnm naturale ac supernaturale sit essentialis, quia naturale ac superna-turale essentialiter sunt distincta, sequitur quod virtutes morales infusse distinguantur essentialiter ab acquisitis. Turn quia virtutes morales infusaj componunt vitam et mores bominis in ordine ad societatem et pacem deificam beatorum, virtutes autem morales acquisitie solum respiciunt societatem et pacem humanam inter cives hujus mundi: manifestum est autem quod hi duo fines,essentialiter distincti, causant essentialem distinctionem in habitibus quos terminant.

Quod denique virtutes morales infusa; sint ad minus seque mul-tiplicatx ac acquisitae, sic ostenditur. Virtutes constituuntur in seipsis, et inter se distinguntur penes objecta forraalia, ut commu-niter conceditur; ergo cum e:edem materia;, qu:e ut regulata; per rationem naturalem sunt objecta virtutum moralium acquisitarum, sint objecta fonnalia virtutum moralium infusarum ut regulatse per rationem supernaturalem, sequitur quod virtutes morales infuste sunt seque ad minus multiplicata', ac virtutes morales acquisitae.

Inter virtutes morales infusas comprehenditur prude ntia, licet subjectetur in intellectu;non autem necesse est quod infundantur alia; virtutes intollectuales, correspondentes acquisitis, scilicet in-tellectus, sapientia, scientia et ars; quia per virtutes theologicas sufficienter disponuntur intellectus et voluntas in ordine ad ulti-mum finem supernaturalis beatitudinis, secundum regulas communes, etper dona intellectus, sapientia;, et scientia;, justis omnibus communia, secundum specialem Spiritus Sancti motionem.

Est autem differentia, prater assignatas, inter virtutes morales infusas, et acquisitas, etiam quantum ad tempus sua; productionis. Nam virtutes acquisitse non statim a principio, sed successive acquiruntur; cum enim non requirantur ad simpliciter, sed ad facile operandum, possunt ex vi principiorum naturalium mediis actibus acquiri. Sed virtutes morales per se infusse, cum sint tota virtus agendi proxima, debent statim a principio justificationis

infundi: alias defectuosus esset ordo gratise, si, posito objecto vir-tutis alicujus ia illo ordine, non statim poneretur talis virtus; sicut defectuosus esset ordo natunc, si, posito objecto alicujus potentia; vel habitus in illo ordine, non poneretur potentia vel habitus illi correspondens.

Virtutes morales infuste, quamvis iisdem insignitae nominibus ac acquisitse, cum sint supernatural es ac ordinis gratia), sic petunt a solo Deo produci et augeri, ut nostris actibus acquiri vel augeri effective non possint, ut docet D. Thomas, Q. de Virtutibus, Art. 10, ad 13, dicens : « Aliquid est in potentia in anima, quod non est natum educi in actum nisi per virtutem divinam; et sic sunt in potentia in anima virtutes infusaj. » Cujus ratio est manifesta : nam ab eodem agente debent produci proprietates alicujus forma}, a quo producitur talis forma, juxta philosophicum axioma : Qui dat formam, dat consequentia ad formam, prsesertim cum eadem actions producantur proprietates, qua producitur ipsa forma, imo non tam dicuntur produci, quam resultare ac dimanare ab ipsa forma, quia sunt terminus secundarius talis actionis ad exigentiam format Constat autem, ex una parte, quod gratia sanctificans a solo Deo potest produci, tanquam a causa principali, ut s;epius docet D. Thomas, prasertim 1. 2, Qua3st. 112, Art. 1, et communi-ter conceditur; constat etiam, ex alia parte, quod omnes virtutes morales infusa3 sunt rigorose loquendo proprietates gratise, sicut et virtutes theologicse, ut etiam docet idem Angelicus Doctor, 1. 2, Qusest. 110, Art. 4,-ad 1. Unde virtutes morales infusaia solo Deo possunt produci, tanquam a causa principali, et ita non possunt actibus nostris acquiri. Ab eodem autem solum augetur effective forma, a quo producitur.

Virtus theologica (sic dicta quia Deum attingit immediate, sub ratione primi veri, vel summi boni, cum alise virtutes alia respi-ciant objecta, quamvis mediate Deum attingant, ad quem talia

objeeta recluc^lntla■), dividitur in tres species atomas, iidem scilicet, spem et charitatem. Cujus sufficientis divisionis ratio petitur ab ipso objecto virtutis theologicie, Deo scilicet : Deus namque solum immediate potest attingi sub ratione pvimi veri, et summi boni; sub ratione primi veri attingitur per fidem, qua credimus quiecum-que ab ipso revelata sunt, primario quidem de ipso, secundario autem de allis; sub ratione summi boni duplicitcr attingitur, vel summi boni nostri, scilicet a nobis consequibilis per auxilia divime gratia), et sic attingitur per spem; vol summi boni in seipso, propter quod est summe diligibilis, et sic attingitur per charitatem, quae ipsum primario respicit, proximum autem secundario, quatenus in ipso bonitas divina relucet.

H;e divinsc virtutes sunt inter omnes alias pracipiue, cum ipsis principaliter sedificium spirituale fiat. Nam, ut ait Augustinus, Sermone 22, de Verbis Domini, « domus Dei credendo fundatur, sperando erigitur, et diligeiulo perficitjir. » De ipsis multa torent dicenda, sicut et de reliquis virtutibus; sed quia de ipsis inferius, 3. P. Tractatu2, fnsius agendum est, ideo in present! tantum ali-qua pnelibabimus, in hoc quidem articulo do virtutibus theologicis, in sequentibus autem do virtutibus moralibus.

Fides definitur ab Apostolo, Hebr. 11, quod sit«sperandarum substantia rerum, argumentum non apparentium; » sive est habitus supernaturalis, quo illustratus intellectus creatus assentitur iis, quco divinitus revelata sunt, ita ut ratio talibus assentiendi sit sola divina revelatie obscura, nobis authentice per Ecclesite propositio-nem infallibilem intimata. Et quia hujusmorti revelatio obscura non causat evidentiam rei revelatie in seipsa, inde est quod intellectus per cam non convincitur. Undo necessaria simpliciter est ad credendum pia affectio erga Deum revelantem et res revelatas, qua3 ex habitu charitatis, vel ex auxilio divina; gratue procedit.

Fides dicitur fundamentum spiritualis sedificii; primo namque oportet credere, antequam moveamur ad sperandum et diligendum; si enim non crederemus Deum esse summum bonum nobis, non tenderemus ad ipsum acquirendum per actum spei; et nisi crederemus esse inseipso summe bonum, non diligeremus ipsum per actum charitatis; coguitio quippe, tam in ordine natimc quam in ordine gratue, prrecedit affectum, qui non fertur nisi in bonum cognitum.

Fides sic ad salutem uecessaria est, nt Apostolus, ad HebneoslO, dixerit: « Sine fide impossibile est placere Deo. » Quando manet conjuncta gratis sanctiiicanti et charitati, dicitur fides viva et (brmata; quando autem manet a prasdictis separata, dieitur fides mortua et infbnnis; cliaritas namque est anima et forma virtutum. Ex speciali vero Dei misericordia contingit quod, exclusa per pec-catum mortale gratia sanctificante cum charitate, remancant fides etspes, sine quibus ad statum gratiae lapsus redire nou posset.

Objectum igitur fide! est Veritas obscure a Deo revelata; prima quidem veritas objectum principale, alia vero quaicumque objectum minus principale. Subjectum Quod illius est intellectualis crea-tura; subjectum Quo est intellectus. Duplex est actus ipsius: interior, qui est assensus intellectus Deo revelanti tanquam prima; veritati in dicendo prsestilus, de rebus ab ipso revelatis, et maxime de seipso, qui est prima veritas in essendo; propterea bic actus ex diverso respectu dicitur, credere Dcum, revelatum scilicet objectum, credere Deo, revelanti scilicet principio, et credere in Deum, ordinando scilicet ex charitate omnia ad ipsum tanquam adultimum linem; et exterior, qui dicitur confessie fidei. De quibus sic ait Apo-stolus,. ad Kom. 10 : « Corde creditur adjustitiam, ore autem con-fessio lit ad salutem. »

Virtuti fidei correspondent duo dona Spiritus Sancti, donum scilicet intellectus, et donum scienthc. Donum intellectus reddit intellectum facile mobilem a Spiritu Sancto, ad assentiendum fir-miter secundum regulas superiores, priinis veritatibus Divinitatis, qure sunt quasi prima principia credendorum. Donum scientiiu reddit intellectum facile mobilem a Spiritu Sancto, ad assentiendum aliis credendis per causas inferiores, quasi conclusionibus, secundum quod invisibilia Dei per ca qua; facta sunt intellecta conspi-ciuntur, etcreditu digna judicantur.Dono intellectus correspondet, ex Augustino, de Serm. Domini in monto, sexta beatitude:« Beati mundo corde, quoniam ipsi Deum videbuut.» Dono autem scientia; correspondet tertia beatitude :« Beal i qui lugent, quoniam ipsi con-solabuntur.» Ex fruefcibus autem Spiritus Sancti correspondet dono intellectus, ille quem Apostolus vocal, fidem, consistens in speciali quadam certitudine de revelatis a Deo per lioc donum acquisita, qute perficit assensum virtutis fidei.

Spes, secuuda virtus theologica, est habitus supernaturalis, quo voluntas firmata tendit in Deum, ut in summum bonum suum, seu objectum sua; beatitudinis, arduum quidem, sed tamen possibile consequi per auxilia divinae gratia;. Homo igitur, fide instructus, scit hoc summum bonum acquiri non posse viribus naturse, sed tantum auxiliis divina; gratise, quibus tale bonum quasi coronam iustitia; merctur. Firmitas spci fundatur, tam in divina promissione, quam in efficacibus auxiliis divina; gratia;; Dens namque fidelis est, et abundantia pietatis snse supplicum merita excedit et vota, ac mediis infallibilibus ad gloriam electos perducit, quos dignos meritis effecitejus participatione. Spes gratia; sanctificanti et cha-ritati conjuncta, dicitur viva, formata, et perfecta; separata vero a gratia et charitate, dicitur mortua, informis, et imperfecta, quia, ut dictum est, charitas est vita, forma, et perfectio cimctarum vir-tutum.

Objectum spci est bonum divinum, ut objectum beatitudinis, quatenus arduum et futurum; spes enim qusocumque ex generali sua ratione respicitbonum arduum et futurum, nam, ut ait Apostolus, Kom. 8, « quod videt quis, quid sperat? » Nihil autem magis arduum et difficile,quam bonum divinu m,cum natur® viribus acquiri non possit, sed soils auxiliis divinae gratia;; quod enim praesens fuerit, cessat spes, succedit possessio. Subjectum Quod spei est creatura intellectualis ; subjectum Quo est ipsa voluntas, qua; tale bonum divinum respicit quasi centrum sua; quietis, quo solo adepto satiari potest, et ad ipsum tendit raota et roborata divinis auxiliis. Actus spei est, divinum ex pradictis auxiliis bonum sperare.

Virtuti spei correspondet donum timoris, quod simul cum spc subjectatur in voluntate, et sic voluntatem disponit et modiflcat, ut non transeat ad pra;sumptionem, dum ad effectmn spei conatur. Timor, qui est donum Spiritus Sancti, non est mundanus, quia malus; nec est servilis, quia imperfcctus; sed est timor filialis, sive castas et reverentialis, qui dicitur in principio initialis, deinde perfectus. Cujus est pro omni statu respicere per modum recessus malum culpa;, quamvis junctum malo pcense, saltern annihilationis possibilis. Huic dono correspondet prima beatitudo : « Beati pau-peresspiritu_fquoniamipsorum estregnumcoelorum; » et ex fructi-bus Spiritus Sancti correspondent modestia, continentia, et castitas.

Charitas, tertia ordine generationis, sed prima ordine dignitatis virtus theologica, est habitus supernaturalis, inclinans ad aman-dum amore amicitiaj Deum super omnia propter seipsum, et proxi-mum propter ipsum Deum. Ubi nota, quod aliquid amari potest dupliciter, scilicet amore amicitite, et amore concupiscentiai. Tunc amatur amore amicitias, quando amatur propter seipsum, et est mutuus amor, sicut est inter creaturam rationalem et Deum, juxta illud Proverbiorum 8 : » Ego diligentes me diligo.» Tunc autem amatur amore concupisceutise, quando amatur non propter seipsum, sed propter araantem, itant ainans illo amore quserat potius bonum suum, quü,m bonum amati; nam et bonum quod vult amato, et ipsum amatum ordinat amans ad seipsum.

Hiiec virtus est perfectissima inter omnes alias, tam tbeologicas quam morales. De theologicis affirmat Apostolus, qui, cum eas nu-merasset, dicit: lt; Tria ha3c, major autem horum est charitas. » De moralibus nullum potest esse dubium, cum ista3 cedaat theologicis in perfectione; nee tantum charitas est perfectior aliis omnibus vir-tutibus, sed otiam est omnium illarum perfectio, cum nulla possit haberi perfecte sine charitate, qmc propterea dicitur forma virtu-tum omnium, ut infra declarabitur, quatenus eas refert in Deum ultimum finem.

Objectum cliaritatis est bonum divinum, vel in seipso con-sideratum, vel ut ab aliis participatum. Bonum divinum in seipso consideratum est objectum priraaiium; nt autem a creatura capace fruitionis ipsius Dei participatum, est objectum cliaritatis secundarium. Undo idem est objectum primarium et ultimus tinis in charitate, qua) proinde ex propria sua ratione habet omnes virtutes dirigere, quia, dum eas dirigit in ultimum earum tinem, dirigit in suum ipsius objectum. Sub objecto primario cliaritatis comprehenditur totum quod est formaliter Deus, sivo sil absolu-tum, sive relativum. Sub objecto materiali compvehenduntur omnia, qua) sunt aliquid Dei, et sunt capacia beatitudinis setern», ut est proximus, qui vel jam fruitur tali beatitudine, vel potest ilia frui, et etiam ipsemet qui charitate diligit,quamvis propria dilectio deficiat a ratione amicitiie tendentis ad alterum. Potest igitur qui-libet non solum Deum et proximum diligere per charitatem, sed etiam seipsum, propriam animam, et proprium corpus, quia anima

est directe capax beatitudinis, corpus aulem indirecte per quamdam redundantiam anima? ad ipsum. Hie autem ordo servandus est in charitate, ut primo et super omnia diligat quisqne Deum, deinde seipsum ceteris saltern paribus, denique proximum ordinate, vol secundum gradus majoris perfectionis, vel majoris conjunctionis cum ipso diligente.

Subjectum charitatis est voluntas. Cum enim voluntatis objectnm sit bonum ut sic, et cliaritas respiciat determinatum bonum, debet esse liabitus voluntatis, ipsum determinans ot inclinans ad aman-dum illudbonnm determinatum, secundum rationem; quod tamen, secundum rem, est bonum universale, continens, ob suam eminen-tiam, omnem rationem et perfectionem boni, ita quod videntes ipsum, ajquenecessitentur ad illud amandum, ac quilibet necessitatur ad amandum bonum universale et beatitudinem. Nihil tam effica-citer movet voluntatem, ac amor perfectus charitatis, imo trahit eametrapit: « Ponderibus suis, ait Augustinus, 13 Confessionum, aguntur omnia, et loca sua petunt; pondus raeum amor mens, illo feror quocumque feror. »

Charitas, etsi una, secundum speciem, propter indivisibilitatem objecti fovmalis, dividitur, secundum ejus statum, in incipientem, proticientem, etperfectam. Incipiens liabetur in via purgativa, pro-flciens in illuminativa, et perfecta in nnitiva. Secundum charitatem incipientem sic Deus amatur, quod omnia ei contraria relinquau-tur, cum sit super omnia dilectus; secundum charitatem proticientem sic Dens amatur, ut qui amat, magna propter ipsum operetur; nam, ut ait Gregorius, » charitas magna operatur, si est; si nou operatur, charitas non est »saltern proficiens; secundum charitatem perfectam sic Deus amatur, ut qui amat, cum Apostolo dicut, ad Philippenses 1 : « Coarctor e duobus: desiderium habens dis-solvi, et esse cum Christo. »

Virtuti charitatis correspondet donum sapientiie, cujus est judi-care de rebus divinis per altissimam causam; per quod dift'ert a dono scientiaj, quod judicat de rebus per causas inferiores. Hoc autem judicium sapientiai est sine discursu, ex quadam unione et connaturalitate ad Deum per charitatem, ac ex gustu et sapore inde profecto, juxta quod ait Dionysius, '2. de Divinis Nominibus, de Hierotheo, quod « erat perfectus in divinis,non ut addiscens, sed at

patiens; » nana judicium, quod lit cum discursu de rebus divinis, pertinet ad theologiam scholasticam, qiue est virlns intellectualis. Hujus doni actus est contemplari et attendero rebus divinis Wt conspicieudis et consulendis. Ipsi correspondet septima beatitudo : « Beati pacific!, quoniam lilii Dei vocabuntur. » Ex fructibus Spi-ritusSancti quinque virtuti cbaritatis assignantur, scilicet charitas pro actu dilectionis,gaiidium, pax, bonitas, beuiguilas.

Quamvis, ut dictum est, prudentia sit virtus intellectualis, qua-tenus subjectatur in intelloctu, pertinet tamen etiam ad virtutes morales, et annumeratur inter ipsas, ut docet 1). Thomas, 2. 2, Q. 47, Art. 4, dicens: « Prudentia non solum babet rationem vir-tutis, quam babent aliic virtutes intellectuales; sed etiam babet rationem virtutis, quam babent virtutes morales, quibus etiam connumeralur. Unde ipsa est directrix ac moderatrix aliarum vir-tutum raoralium.»

Prudentia definitur: recta ratio agibilium. Pro quo nota primo, quod agibile sumitur hie pro eligibili; prudentia enim versatur circa operationes, qiue dependent ab electione sen libero arbitrio; unde objectum ejus sunt operationes humanae : per quod dislingui-tur ab arte, qtue est recta ratio factibilium, bnbens pro objecto operationes hominis circa aliquam exteriorem materiam. Nota secun-do, quod recia ratio in hac definitione importata, non se tenet ex parte objecti, quasi recta ratio objectiva agibilium sit prudentia; sed so tenet ex parte potenthe, et dicit habitum operativum, incli-nantem ipsam potentiamad rectam electionem agibilium secundum regulas morum, qiue sunt leges creatunc rationali impositie, vel per dictanien ralionis, vel per positionem aliquam : etha; leges sunt velut idffia, ad quam inteiidit prudentia ad rectam electionem in agibilibus.

virtutibus moralibus, ne dictaj virtutes vel cum excessu, vel cum defectu tendant ad objecta propria; sic enim habet in tali tendentia singulas componere circumstantias,ut ex uulla ipsarum sit operatic mala. Hoc aliqui vocant prsestituere tiuem concretive virtutibus moralibus, et concedunt pnidenti», quamvis negent prudentiam illis prsestituere finem abstracte, qui sic solum iraportatobjectum, quod prudentia supponit prastitutum per naturalem rationem ac dictamen synderesis.

Partes virtutis alicujus sunt in triplici differentia; qu;cdam di-cuntur partes integral es seu integrantes, ali;c partes subjectiva;, aliaj potentiales. Partes integrantes sunt quidam conditiones re-quisitnc ad hoc ut opus virtutis sit perfectum. Partes subjectiva) sunt verse species talis virtutis; de quibus tanquam de inferiori-bus ipsa pra?dicatur, et in quibus tota ratio essentialis ipsius virtutis continetur. Partes denique potentiales sunt aliquse virtutes, quffi non perfecte participant rationem talis virtutis; sunt tarnen ei connexae, vel quia ordinantur ad actus minus principales in eadem materia, vel quia assimilantur ei in modo procedendi: sed de bis jam supra dictum est.

Partes integrantes seu integrales prudentia; communiter assi-gnantur octo, scilicet memoria, intellectus seu intelligentia, docili-tas,solertia seu eustocliia, ratio,providentia, circumspectio, et cau-tio. Sunt qui has partes reducunt ad tres, scilicet ad memoriam prseteritorum, cognitionem prsesentium, providentiam futurorum: lucc enim tria requiruntur in aliquo ut sit prudens; nam ex memoria pra;teritorum habetur experientia, quae est magistra morum; ex cognitione prasentium conjicitur quid sit futurum; cx providentia futurorum colligitur quid sit faciendum. Sed majoris distinctionis gratia ponuntur praedicta octo, scilicet: memoria, quae recorda-tionem praeteritorum importat, et plurimum valet ad prudentiam, turn propter exempla aliorum, tum propter intelligent!am sui; intellectus seu intelligentia, quae dicit pvjesentium notitiam, et re-ctam cognitionem finis particularis; notitia vero status rei praesen-tis cum dicta cognitione multum cooperatur prudentiae; docilitas, quae dicit affectum et promptitudinem ad discendum, etvalde con-ducit ad prudentiam; solertia, quae est habitus proveniens ex re-pentino, inveniens quod congruit; prodest ad assequendam rectam

rei sestimationem pmdentia; necessariam; accipitur autem pro eiistochia, quiB dicitur bene conjecturativa de quibuscumque; ratio, qua dicit aptitudinem ratiocinandi et umun ox alio recte infe-rendi, et prudentiam adjuvat; providentia, qui» dicit futurorum prospectum; providens enim idem est ac procul videns, et maxime pertinet ad prudentiam; circumspectio, quas dicit attentionem ad omnia occurrentia, et conferentiam illius quod ad finem ordinatur cum liis qua; circumstant; et cautio, quse dicit attentionem ad praecavenda mala qua; possunt bonis admisceri.

Partes subjectiva) sive species prudenti® sunt monastica et gu-bernatrix : monastica sive solitaria, qua; dicet directionem pro-priarum actionum, est species infima, propter indivisibilem ratio-nem formalem sui objecti, quod est agibile in ordine ad ünem hu-mante vitse ; gubernatrix, esseatialiter distincta a monastica (quia valde diversum est dirigere se solum, et dirigere alios, experientia namque teste scimus quosdam aptos esse ad dirigendum se, qui nequeunt alios dirigere, et e contra quosdam aptos ad dirigendum alios, et non seipsos), dividitur,vel essentialiter secundum aliquos, vel tantum accidentaliter secundum alios,juxta diversitatem mul-titudinum, et juxta diversos lines pro quibus congregantur, in a;co-nomicam, politicam, regnativam, et militarem. Prudentia oecono-mica est ilia, qua quis regit propriam domum, sive familiam, qua; est multitude adunata ad totam unius vitam. Prudentia politica est ilia, per quam homo ut civis et politicus proprios dirigit actus in ordine ad bonum commune reipublicse, sicut per monasticam dirigit illos ad bouum proprium sua; person» : lia3c igitur prudentia non est ad dirigendum alios, sed seipsum in ordine ad obsequen-dum principibus aut pnelatis. Prudentia regnativa est ilia, per quam principes aut prselati dirigunt aliquam multitudinem in perpetuum congregatam, ad civiliter convivendum, sicut est multitude civitatis, provincito, vel regni (a qua tanquam a prsecipuo nomen accepit): sub bac continetur monarchica, cum tantum units tot pra)-sidet multitudini, qui vocatur monarcha, et est vel imperator, vel rex, vel princeps absolutus ; continetur etiam aristocratica sen oligarchica, cum pauci et optimi rempublicam gubernant; continetur denique democratica, cum in republica imperium est popu-lare. Prudentia militaris est ilia, per quam dux in rebus bellicis

dirigit multitudinem ad tempus adunatam pro conservatione pa-trise, et ad repellendos hostium insultus.-

Partes potentiales prudentiae sunt ill» virtutes quae reducuntur ad prudentiam, quia simt ordinate ad actus minus principales de-servientes principalissimo. Prudentia igitur respicit imperium, quasi proprium actum, quod est perfectissimus actus intellectus pracüci in ordine ad media ; cui deserviunt bonum consilium liabi-tum per eubuliam, qua; est bene consiliativa, et rectum judicium: quod si habeatur secundum communes regulas et leges, proce-dita sinesi, qiue est recte judicativa juxta tales leges, et est dire-ctiva communis justiti» legalis; sin autem habeatur altiori quadam via, puta perrationem naturalem, in his inquibus deficit lex communis, procedii a gnome, quse importat quamdam perspicacitatem judicii, et estdirectiva epikeia'.

Tam prudentia, quam omnes ejus partes, et subjective et potentiales, subjectantur in intellectu practice, quia cuncti earum actus sunt actus intellectus practici circa media, nerape consilium, judicium practicum, et imperium: certum est autem quod virtutes resident in eadem potenlia, in qua eliciuutur proprii earum actus.

Virtuti prudentiie correspondet donum consilii, quod se extendit non solum ad actum consilii, sed etiam ad actum judicii et.imperii; denominatur tamen a consilio, ubi iu meute consiliata potius appa-ret motio Spiritus Sancti, quam in judicio et imperio, quibus mens videtur seipsam et alios movere, non autem moveri. Hoc donum uecessarium est, quia singularia agibilia mille implicalitur cir-cumstantiis, de quibus difriculter judicatur per viam virtutura ordinariam, propter quoddicitur quod mortalium cogitationes sunt timidaj, et providentire incerüe: unde oportet quod mens, in aliqui-bus, casibus circa agibilia dirigatur specialiter a Spiritu Sancto, qui comprehendit omnia. Huic dono respondet quinta beatitudo : « Beaii raisericordes, quoniam ipsi misericordiam consequentur.» Non assignat Apostolus, inter duodecim fructus, aliquem pro dono consilii,vel pro virtute prudentia;: cujus ratio est, quia fructus importat ratiouem ultimi; non est autem ultimum in intellectu practice, sed in operatione alterius potentise directa; per cognitionem practi-cam, qua; operatie dabitur ut fructus charitati, misericordia;, vel alteri virtuti a qua eliciatur, non autem prudentite, vel dono consilii.

Justitia sumitur aliquando in sacra Scriptura pro omnium virtu-tum aggregatione, sive pro perfectione qua viri sancti dicuntur justi; do qua in hoc sensu sic ait Augustinus, Libro de Natura et Gratia, C. 38: lt; Charitas inchoata incboata justitia est; charitas magna magna justitia est; charitas perfecta perfecta justitia est.» Sed,relicta hac lata significatione, justitia sumitur stricte et proprie pro determinata virtute, quie numeratur secundo loco inter cardi-nales, et est de numero moralium, de qua sic ait Philosophus, 5 Ethic. Cap. 1 : « Prtcclarissima virtutum est justitia, et nequo Hesperus, nequo Lucifer ita admirabilis. »

Justitia, sic propne sumpta, commuuiter deflnitur, quod sit con-stans ct perpetua voluntas jus suuru unicuique tribuens; sive hre-vius, ex Ambrosio, Libro 1 de Officiis, Cap. 24: «Justitia est virtus, quffi sua cuique distribuit. » Objectum ipsius est jus sive justum; subjectum est voluntas. Hicc virtus est specialiter ad alterum, ot ejus actus est ponere tequalilatem, ad quam requiritur medium rei, et nou tantum medium rationis, sicut in aliis virtutibus.

Partes integrates justitie sunt dua3, videlicet facere bonum, et declinare a malo. Ad quarum evidentiam, sciendum est quod pos-sunt accipi dupliciter ; primo quidern universaliter, et sic pertinent ad quamlibet virtutem, qu;c facit bonum morale in sua materia, et declinat a malo contrarie; secundo autem specialiter, pro eo quod est facere bonum debitum alteri, et declinare a malo contrario ac ei nocivo. Htcc igitur duo dicuntur partes integrales justitiic, quia sine illis non potest esse perfectum opus justitiic; utrumque vtro dicit actum positivum; nam facere bonum est, v. g., nolle furari.

Partes subjectivai justitias commuuiter assignantur tres, scilicet commutativa, distributiva, et legalis; cujus divisionis haic ratio redditur : opus justitias est ajqualitatem inter aliqua constituere, seu reddere alteri quod sumn est; homines autem in republicapos-

sunt tripliciter considerari, vel ut partes ad invicem, vel partes inspect» a toto, vel ut partes inspicientes totum. Justitia coramu-tativa est partis ad partem, et reperitur in venditionibus e,t em-ptionibus inter particulares homines. Justitia distributiva est totius ad partes, et reperitur in distributione bonorum communium ac dignitatum reipublica; ad ipsos cives. Justitia legalis estpartium ad suum totum, et in hoc consistit quod quilibet tribuat commu-uitati quod ei debet, et se habeat in ordine ad ipsam sicut expedit bono communi ipsius, et maxime in observantia legum, quam prin-cipaliter respicit justitia legalis, sed diversimode; nam justitia legalis specitice sumpta respicit talem observantiam secundum lit-teram precise; epikeia vcro, quaj est species justitiie legalis ge-nerice sumptse, respicit hanc observantiam secundum intentionem legislatoris, qute tendit ad bonum commune : unde, si in aliquo casu legis observantia secuudum litteram, videatur cum funda-mentonociva bono communi, tunc lex juxta litteram nou obser-vatur. Ex dictis patet quod posset primo dividi justitia in commu-nem et particularem; quiclibet autem subdividi, communis quidem in legalem et epikeiam, particuiaris autem in commutativam et distributivam. Justitia denominatur communis aut particuiaris a terminoad quem, et non atermino a quo; propterea justitia, qute est partium ad suum totum, dicitur communis; justitia vero, qua; est vel partis ad partem, vel totius ad paries, dicitur particuiaris.

Partes potentiales justitia) varite a varils assignantur. Secundum D. Thoraam, sunt novem, videlicet religio, pcenitentia, pietas, observantia, gratitude, vindicativa, Veritas, amicitia, et liberalitas; do quibus fusius agitidem Angelicas Doctor, 2.2, aQmestione 80, usque ad 122, inclusive. Quas tamen nunc breviter indicare sutll-ciet. Religio est virtus, qua) debitum cultum Deo tribuit; cujus actus sunt devotio, oratio, adoratie, sacrificium, oblatio, votum, juramentum, adjuratio divini Nominis, ejusque per laudem assumptie. Pcenitentia est virtus offerens Deo debitam satisfactionem et dolorem pro peccatis, ut docet D. Thomas, 3 P. Qua;st. 89, Art. 2. Unde, sicut religio tribuit Deo debitum cultum, quia su-premus est Dominus; sic pcenitentia tribuit Deo debitam satisfactionem pro offensa contra eum commissa; et quia non redditur ei debitus honor, ac debita satisfactie ad aiqualitatem, idee ha) duce

virtutes doficiunt a rationc perfects justitiae. Pietas est virtus, qua quis officium et cultum exhibet pai-entibus, et patriic, et consan-guineis, quia sunt principium ortus; decet autem, ut ex pietate be-neticium subventionis praestetur prsedictis necessitatem patiuLii-bus; et quia esse quod in ortu recipimus, non potest ad a3qualitatem compensari, deficit pietas a perfectione justitias. Observantia est virtus sub pietate contenta, per quani personis indignitateconsti-tutis cultus et honor exhibetur, juxta illud Apostoli :« Superiores invicera arbitrantes, honore invicem prsevenientes. » Hac virtute coluntur omnes aliqua dignitate prtecellentes, scilicet superiores, magistri, sancti, etc. Undo virtutis liujus assignantur aliquse species, in obedientia erga superiores, observantia specialis sen urba-nitas erga magistros, et dulia erga sanctos communi dignitate fulgentes. Quod si quis sit speciali nexu divinitati conjunctus, ut est Beatissima Virgo Maria, speciali cultu colitur, qui dicitur hy-pprdulia. Aliqui reducunt duliam et hyperduliam ad religionem. Gratitudo est virtus, per quam benefactoribus pro beneficiis ae-ceptis gratias exhibemus. Unde virtutis liujus quinque sunt mu-nera: primura est, beneficii accepti ajstimatio; secundum est, benigna acceptatio; tertium est, gratiarum actio; quartum est, grata commemoratio; quintum est, congrua redditio, sive repensio. Vindicativa est virtus, per quam in unoquoque perficitur naturalis inclinatio repellendi nociva, cujus est, ex Bernardo, lt; pie servire, patienter irasci, humiliter indignari.» Et quamvis possit unus-quisque pro injuria sibi facta vindictam laudabiliter per banc vir-tutem exigere, non tamen potest quilibet illam exequi; hoc enim pertinet ad Deum et ad niinistros ipsius, qui dixit:« Mihi vindicta, et ego retribuam. » Et est laudabilius injuriam condonare, et orare pro persecutoribus, quam vindictam expetere, ad imitationem Christi Domini, « qui cum malediceretur, non maledicebat; cum pateretur, uon comminabatur;» sed ait: « Pater, ignosce illis, quia nesciunt quid faciunt.» Veritas est virtus, per quam homo exteriora sua, vel verba, vel facia, vel signa, debito ordine disponit.Unde ad liane virtutem tria pertinent: primum est,amare veritatem in die-lis et factis; secundum, cavere ne contra judicium mentis aliquid dicatur, aut significetur, et hoc semper; tertium, manifestare judicium mentis verbis aut signis, quando expedit. Ad veritatem

r. ducitur fidelitas in reddendis pvomissis. Amicitia, prout hie sn-mitur, est virtus, quse procurat nt conversatio nostra cum proximis sit grata, et quails debet esse, spectata conditione nostra et perso-uarum cum quibus animus, et attentis aliis circumstantiis. Amicitia sic sumpta vocatur etiam affabilitas. Liberalltas est virtus, qua bene utimur omnibus lis exterioribus bonis, quse nobis ad nostram sustcntationem concessa sunt. Ad ipsam pertinet,tanquampi'oprlus actus, bonus pecuniarum usus; ad cn jus perfectionem conducit hilaritas dantis, nam, ut dicitur in sacra Scriptura,« Hilarem da-torem diligit Deus; » et cita conccssio, nam, ut vulgo dicitur, qui cito dat, bis dat. Ad banc virtutem reducitur magnificentia, qua;: in donis maximis exercetur. Aliquse ex prtodictis virtu libus deli-clunt a perfectione justitice, ex defectu icqualitatis, quam ponere non possunt, ut dictum est; aliaj vevo deficiunt ex defectu rigorosi debiti: quamvis eniui sint ad alterum, non tamen reddunt debi-tum rigorosum, quale reddit justltia perfecta, sed reddunt debitum cx congruentia, vel alio modo minus rlgoroso.

Virtuti justitise, ratione religionis annexso, correspondet donum pietatis, secundum quod Deo ut Patri cultum et debitum exhibe-mus officium, ex instinctii Spiritus Saucti. Hulc dono respondet, ex Augustino, secunda -beatitudo:« Beati mites, quoniam ipsi posside-bmit terrain;» quamvis, juxta propriam ipsius rationem, ei respondeat tam quarta quam quinta beatitudo; quarta quippe dicitur : « Beati qui esuriunt et sitiunt justitiam, quoniam ipsi saturabun-tnr;»quinta vero diciturBeati misericordes,quoniam ipsi mise-ricouliam consequentnr. » Justltia autem quam sitiunt, habct con-nexionem cum dono pietatis ;et opera miserlcordiaj pertinent ad pietateni.

Fortitude tertium inter virtutes cardinales locum obtinet. Proprium ejus ollicium est, moderari passiones appetitus irascibilis; sicut proprium est temperantise, moderari passiones appetitus con-cupiscibilis : unde luc dum virtutes principaliter subjectiun in

seipso pcificiunt, et tantum ex consequentiperficiiint illudinordine ad alios. Hamm virtutum, sicut et duarum prascedentium, necessi-tatem declarat D. Thomas, 2. 2, Qusest. 123, Art. 1, diccns: « Ai virtutem humanam pertinet, ut bonum i'aciat hominem, et opvs ejus secundum rationem esse. Quod quidem tripliciter contingit. Uno modo, secundum quod ipsa ratio rectificatur, quod fit per vir-tutes intellectuales. Alio modo/secundum quod ipsa rectitndo ra-tionis in rebus humanis instituitur, quod pertinet ad justitiam. Tertio modo, secundum quod tolhmtur impedimenta hujus recti-tudinis in rebus humanis ponendse. Dupliciter autem impeditur voluntas humana, no rectitudinem iv.tionis sequatur : uno modo, per hoc quod attrahiturab aliquo delectabili ad aliquidaliudquam rectitudo rationis requirat, et hoc impedimentum tollit virtus temperanti®; alio modo per hoc quod voluntatem repellit ab eo quod est secundum rationem ; propter aliquod diftlcile quod incumbit, ot ad hoc impedimentum tollendum requiritur fortitudo mentis, qua scilicet hujusmodi diflicultatibus resistat; sicut et homo per fortitn-dinem corporalem impedimenta corporaliasuperat et repellit. »

Fortitudo, prout virtus moralis, definitur al). Thoma, loco citato, quod «sit virtus existcns in irascibili, coercitiva timoris, et auda-cise moderativa instantibus periculis.» Qua; definitio pene coinci-dit cum ilia Tullii: « Fortitudo est considerata periculorum su-sceptio, et laborum porpessio. » Ad horum evidentiam, sciendum est quod nomen fortitudinis multipliciter usurpatur. Primo, ut dicit firmitatem animi in quocumque virtuoso opere; et sic non est specialis virtus, sed generalis conditio virtutum ; debet enim in singulis reperiri, quia habitus virtutis inclinans potentiam in ma-teriam ipsius,et reddens ipsam facilem ac delectabilem potential firraat animum, in quo radicantur potentia;, in bono ejusdem vir-tutis opere. Secundo usurpatur, ut dicit firmitatem animi in sus-tinendis vel superandis temporalibus periculis, qute reddunt obje-ctum difficile ct arduum, sive sit malum sensibile, sive bonum ; et sic sumpta magis stricte, fortitudo distinguitur quidem ab aliis tribus virtutibus moralibus, sed tamen non est omnino virtus specialis, quia comprehendit omnes suas partes potentiates,ut magna-nimitatem, magnificentiam, etc. Tertio tandem usurpatur, ut dicit firmitatem animi in ilia materia, in qua difficillimum est firmita-

roducitur fidelitas in recldendis pvomissis. Amicitia, prout hie su-mitur, est virtus, quaï procurat ut eonversatio nostra cum proximis sit grata, ct qualis debet esse, spectata conditione nostra et perso-narum cum quibus agimus, ct attentis aliis circumstantiis. Amicitia sic sumpta vocatur etiam affabilitas. Liberalitas est virtus, qua bene utimur omnibus iis exterioribus bonis, qmu nobis ad uosliam sustentationem concessa sunt. Ad ipsam pertinet,tanquamproprius actus, bonus pecuniarum usus; ad cujus perfeclionem conducit hilaritas dantis, nam, ut dicitur in sacra Scriptura,« Hilarem da-torem diligit Dens;» et cita conccssio, nam, ut vulgo dicitur, qui cito dat, bis dat. Ad hanc virtutem reducitur magnificentia, qua: in douis maximis exercctur. Aliqute ex prajdictis virtulibus deli-ciunt a perfectione justitiffi, ex defectu scqualitatis, quam ponere non possunt, ut dictum est; alise vero deficiunt ex defectu rigorosi debiti: quamvis enim sint ad alterum, nou tamen reddunt debi-tumrigorosuin, quale redditjustitia perfecta, sed reddunt debitum ex congruentia, vel alio inodo minus rigoroso.

Virtuti justitia), ratione religionis annex®, correspondet donr.m pietatis, secundum quod Deo ut Pafcri cultum et debitum exliibo mus officium, ex instiiictu Spiritus Sancti. Huic dono respondet, ex Augustino, secunda -beatitudo:« Beati mites, quoniam ipsi posside-bunt terrain;»quamvis, juxta propriam ipsi us rationem, ei respondeat tam quarta quam quiuta beatitudo; quarta quippe dicitur : « Beati qui esuriunt et sitiunt justitiam, quoniam ipsi saturabun-tur;»quiuta vero diciturBeati misericordes,quoniam ipsi mise-ricordiam consequentur. » Justitiaautem quam sitiunt, liabetcon-nexionem cum dono pietatis; et opera misericordiie pertinont ad jii elate 111.

Fortitudo tertilim inter virtutes cardinales locum obtinet. Proprium ejus officium est, moderari passiones appetitus irascibilis; sicut proprium est temperantisc, moderari passiones appetitus con-cupiscibilis : tinde lue dme virtutes principalitcr subjectum in

seipso porficiunt, et tantum ex consequenti perficiunt illud in ordine ad alios. Harum virtutum, sicut et duarum pracedentium, necessi-tatem declarat D. Thomas, 2. 2, Quaest. 123, Art, 1, dicons: « Ad virtutem humanam pertinet, ut bonum faciat hominem, et opi's ejus secundum rationem esse. Quod quidem tripliciter contingit. Uno modo, secundum quod ipsa ratio rectificatur, quod fit per vir-tutes intellectuales. Alio modo,'^rsecimdi:m quod ipsa rectitudo ra-tiouis in rebus humanis instituitur, quod pertinet ad justitiam. Tertio modo, secundum quod tolluntur impedimenta hujus recii-tudinis in rebus humanis ponendce. Dupliciter autem impeditur voluntas humana, ne rectitudinem rationis sequatur : uno modo, per hoc quod attrahitur ab aliqno delectabili ad aliquid aliud quara rectitudo rationis requirat, et hoc impedimentum tollit virtus tem-perantiic; alio modo per hoc quod voluntatem repellit ab eo quod est secundum rationem ; propter aliquod difficile quod incumbit, ot ad hoc impedimentum tollendum requiritur fortitudo mentis, qua scilicet hujusmodi difficultatibus resistat; sicut et homo per fortitu-dinem corporalem impedimenta corporaliasuperat et repellit. »

Fortitudo, prout virtus moralis, definitur a Ü. Thoma, loco citato, quod «sit virtus existens in irascibili, coercitiva timoris, et auda-cia3 moderativa instantibus periculis. » Qua; definitio pene coinci-dit cum ilia Tullii: « Fortitudo est considerata periculorum su-sceptio, et laborum perpessio. » Ad horum evidentiam, sciendum est quod nomen fortitudinis multipliciter usurpatur. Primo, ut dicit flrmitatem animi in quocuraque virtuoso opere; et sic non est specialis virtus, sed generalis conditio virtutum ; debet enim in singulis reperiri, quia habitus virtutis inclinans potentiam in ma-teriam ipsius, et reddens ipsam facilem ac delectabilem poteiitia', firmat animum, in quo radicantur potentise, in bono ejusdem virtutis opere. Secundo usurpatur, ut dicit firmitatem animi in sus-tinendis vel superandis temporalibus periculis, qute reddunt obje-ctum difficile et arduum, sive sit malum sensibile, sive bonum ; et sic sumpta magis stricte, fortitudo distinguitur quidem ab aliis tribus virtutibus moralibus, sed tamen non est omnino virtus specialis, quia comprehendit omnes suas partes potentiates,ut magna-nimitatem, magnificentiam, etc. Tertio tandem usurpatur, ut dicit lirmitatem animi in ilia materia, in qua difficillimum est flrmita-

'.em habere, qualia sunt mortis pericula, contra qua; tirmat ani-raum, ne illorum timoro bonura rationis deserat, vel detinctne nimium aiulaxin ea insiliat; et in hoe consistit specialis vutns fortitudinis, de qua nunc agimus, quae propterea dicitur coercitiva timoris, et audaciffi modcrativa instantibns periculis. Munus igitur fortitudinis sic sumptsc duplex est; primum, coercere tiraorem, et non omnino tollere, nam etiam est timor cadens in constantem virum ; secundum est, moderare audaciam ne declinet in temen-tatem : unde utramque passionem reducit ad medium, ne in subc-undis periculis mortis sit vel nimia timiditas, vel temeritas. Pericula vero, qure sunt materia circa Quam hujus virtutis, debent esse ex honesto fine, debent esse maxima, et ex aliqna impugnatione occurrentia. Primum docet D. Thomas, 2. 2, Qusest. 124, Art. 3, dicens quod « tolerare mortem non estlaudabile secundum se, sed solum secundum quod ordinatur ad aliquod bonum, quod consistit inactu virtutis, puta ad fidem, et ad dilectionem Dei. » Secundum docet, Q. 124, Art. 4; nam licet fortitude superct etiam minora pericula, non tamen propter haec superata dicitur aliquis fortis, sed propter superata maxima mortis pericula. Tertium docet ibidem. Art. 5; quia tunc principaliter exercetur fortitude, quando impu-gnatur bonum rationis; quod fit vel in bello commum, quod est contra justitiam, vel in bello particulari, quod est contra fidem,

aggredi et sustinere, quorum principalius est sustinere, ut docet D. Thomas,loco citato, Q. 123, Art. G, ubi sic ait:« bicut Philosophus dicit, in 3 Ethicorum, fortitude estmagis circa timores reprimen-dos, quam circa audacias moderandas; difficilius enimesttimorem reprimere, quam audaciam moderari, eo quod ipsum periculum, quod est objectum audaci» et timoris, de se centert aliquid ad repressionem audacüo, §ed operatur ad augmentum timoris. Aggredi autem pertinet ad fortitudinem, secundum quod moderatur audaciam; sed sustinere sequitur repressionem timoris :et ideo principalior actus fortitudinis est sustinere, id est immobiliter sistere in periculis, quam aggredi. » Aliamadducit D. Thomas ra-tionem, in responsione ad 1, quia scilicet« sustinere videtur aliquis ab aliquo fortiori invadente; qui autem aggreditur, invadit per

modum fortioris ; difficilius autem est pugnave cum fortiori quam cum debiliori. » Quibus potest lertia ratio adjungi; quia ille qui sustinet, jam sentit pericula imminentia; ille qui ag-greditiir, habet ea utfutura; difficilius autora est, etmajus forti-tudinis opus non moveri a prsesentibus malis quam a futuris; experientia namque constat, quod tambonum quam malum pncsens plus movet, quam futurum adhuc absens. Hinc est quod communi-ter theologi, cum D. Thoma, ponuntmartyrium actum principalis-simum fortitudinis, quod non in aggrediendo, seel in sustinendo consistit.

Partes integrales fortitudinis sunt quatuor ;diuo ex parte aggres-sionis, scilicet magnanimitas ad secure aggrediendum, et magni-ficentia ad perficiendum inchoata; et dii;e ex parte sustinentiic, scilicet patientia ne decidat animus ex tristitia mali prrosentis, et perseverantia ne fatigetur etfrangatur ex diuturnitate illius. Bed ha.'C debent fieri circa pericula mortis, qua¹, sunt materia fortitudinis; si enim fierent circa alias materias minus difficiles, potius prajdictiv, paries essent potentiates fortitudinis, quam integrales, ut statim dicetur.

Partes subjoctivas sive species non liabet fortitudo, quia obje-ctum ejus estindivisum et specialissimum, scilicet pericula mortis ex lionestoiine,velsustinenda, vel siimil aggredienda et sustinenda, aggressio siqnidem ad sustinentiam ordinatur.

Partes potentiales fortitudinis sunt quatuor ex 1). Thoma, sciii-cel, magnanimitas, magnillcentia, potentia, perseverantia. Magnanimitas est virtus inclinans ad opera magna et heroica in omul genere virtui um; sub ea contiuetur fiducia, qua) dicit spem conse-quendi ilia, et securitas animi ex ablatioue limoris. Magnillcentia est virtus magnorum operum factiva, sive,ut ait Tullius, est« rerum magnarum et excelsarum, cum animi ampla quadam et splendida propositione, cogitatio atque administratie. » Sub ea contiuetur strenuitas, magnificus enim exequens quae magnanimus intendit, dobet se strenue gerere in executione magnorum operum. Patientia, ex Tullio, est honestatis aut utilitatis causa rerum arduarum aut difficilium voluutaria ac diuturna perpessio; vocatur etiam tole-ranlia, qua; continet sub se longanimitatem, quatenus dilatio boni habet rationem mali aftligeutis et contristantis, est autem patieu-

tiic sustiucre tristitias et afflictionos. Perseverantia, prout virtus moralis et pars potentialis fortitudinis, est habitus moderans pas-siones irascibilis, ne propter difflcultatem ex contimiatione ac diu-turnitate bonorum operumortam, recedat a bono rationis, et ab illo retrahat voluntatem; sumitur autem aliquando perseverantia pro contimiatione in gratia ac bonis operibus usque in linem, qü;e est maximum Dei donum, ac proprium electorum; sumitur etiam pro habitu voluntatis firmans illam in bono contra passiones irascibilis. Sub virtute perseverantia) continetur constantia, quro superat omnia impedimenta exteriora.

Vir'tuti fortitudinis correspondet donum Spiritus Saucti ejusdem nominis, per quod donum fortitudinis altiori modo roboratur et movetiir animus contra pericula, simulque conceditur fiducia et magna securitas triumphandi de hiimicis Dei per tolerantiam pas-sionum ; unde etiam martyres, acti Spiritu Sancto, per hoc donum so in medios projeceruntignes, ut dicitur do S. Agatha. Huic dono correspondet quarta beatitude: « Beati qui esuriunt et sitiunt justitiam, quoniam ipsi saturabnntur; » nam, ut ait D. Thomas, « fortitudo in arduis consistit; est autem valde arduum, quod ali-quis non solum opera virtuosa faciat, qiue communiter dicuntur opera justitia), sed etiam quod faciat cum insatiabili quodamdesi-derio, quod potest signiticari perfamem et sitimjustitia).» Ex fru-ct ibus enumeratis ab Apostolo, correspondent tain virtuti quam dono fortitudinis patientia et louganimitas; patientia quidem, quaj est actual is tolerantia malorum, qua quis possidet animani suam; louganimitas autem, qua suffertur expectatio diuturna bonorum.

Temperantia postrema est virtutum cardinalium; habet ex propria ratione refrienare appetitum sensitivum in concupiscentiis et dolectationibus corporalibus, qua; vim maximam habent deducendi a bono rationis. Unde temperantia, prout specialis virtus cardinalis, uon sumitur quasi constituens in materia qualibet actus humanos

in dcbila mensura; sic enim iiotius est generalis conditio cunctarum virtutum. Ncc sumitur in online ad moderandas omnes delectatio-nes; non enim respicit eas qunu consequuntur operationes pnocisas potentiarum sivesensmim iiiternorum, ut circa honores, circa divi-tias, etc.; nec respicit omnes delectationes sensimra (ixternorum se-cundumse, qualos sunt visas, auditus, et olfactus; sod solas respicit delectationes tactus et gustus, et alias inde redundantes sou originatas ; moderare siquidem praidictas delectationes, munus est partium potentialium temperanti».

Temperantia igitur, stricte sumpta, prout virtus cardinalis, lia-bet pro materia circa quam versatur per se et primario, delectationes maximas gustus et tactus ut moderandas, qiuc reperiuntur in venereis, esculentis, et poculentis, vel ad eas ordinantur, vel ab eis redundant. Quas omnes commemorat S. Prosper, Libro 3 de Vita Contemplativa, Cap. 19, dicens:« Temperantia temperantem facit, abstinentem, parcum, sobrium, moderatum, pudicum, tacitum, se-rium,verecundum.Hffic virtus, si in animo habitat, libidines franiat, affectus temperat, desideria sancta multiplicat, vitiosa castigat; omnia intra nos confusa ordinat, ordinata corroborat, cogitationes pravas removet, inserit sanctas, ignem libidinosoc voluptatis extin-guit, animi teporem desiderio futurao remunerationis accendit, raentem placida tranquillitate compouit, et totani semper ab omni vitiorum tempestate defendit. »-

Partes integrales temperantise sunt verecundiaet honestas.Vere-cundia dicitur pars temperantiie, quia csi. dispositie ad illam quasi antecedens, cum jaciat fundamenla ipsius, per hoc quod ex timore opprobrii et confusionis, quem importat, facit vitare turpia; undo primario timet vituperationem, secundario tantum culpam, propter quod deficit a ratione vlrtutis; adjungitur oi erubescentia, quai prsccise oritur ex timore vituperii, cum verecundia in turpibus qiuu agit vitet conspectus publicos. Honestas sic intriuseca est temperantia;, ut videatur cum actu ipsius identificari; nam in spirituali-bus idem est honestum ac pulchrum; pulclirum autem oppouitur turpi, quod cum maxime reperiatur in actu intemperantise, qua liomo lit similis brutis insipientibus, pulchrum et honestum maxime relueet in acta contrario temperantiac.

ma, 2.2, Q. 143, Art, 1, scilicet abstinentia, sobrietas, castitas, et pudicitia; dequibus sicait:« Oportet diversificaro species virtutum secundum diversitatem raateriic vel object!; est autem temperau-tia circa delectationes tactus, qiue dividuntur in duo genera : nam quffidam ordinantur ad nutrimentum; et in his quantum ad cibum, est abstinentia; quantum autem ad potura, proprie sobrietas. Qmcdam vero ordinantur ad vim generativam ; et in his quantum ad delectationem principalem ipsius coitus, est castitas; quantum autem ad delectationes circumstantes, puta quae sunt in osculis, tactibus, et amplexibus, attenditur pudicitia.»Abstinentia est virtus, qua moderamur ciborum delectationes. Principalis ejus actus est jejunium, de quo ait Augustinus, Scrm. 230, de Tempore, quod « purgat animam, mentem sublevat, propriam carnem spiritui subjicit,cor facit contritura et humiliatum, concupiscentia) nebulas dispergit, libidinum ardores extinguit, castitatis vero lumen acccn-dit. » Similia docent dejejimio plures alii sancti Patres, maxime Basilius, et Leo magnus, ac Cyprianus qui, Sermone de Jejunio, ' inter alia ha;c habet : « Jejuniis vitiorum sentina siccatur, petulan-tia marcescit, concupiscentiae languent, fugitiv£e abeunt voluptates, extinguitur ardentis yEthna; incendium, et flammivomi fornax vul-cani oxtincta intrinsecus montes conterminosnon adurit. Jejunium, si discretione regitur, omnem carnis rebellionem edomat, ettyran-nidem guise spoliat et exarmat; jejunium extraordinarios motus in cippo claudit et arctat, et appetitus vagos dispergit et ligat. » Sobrietas est virtus, qua removemus speciale rationis impedimentum ex nimio potu vini proveniens. Castitas est virtus, per quam concu-piscentiam castigamus quodam rationis moderamine: alia est castitas, per quam solum abstinetur a delectationibus illicitis, qualis est conjugaliset vidualis; alia est, per quam abstinetur pcrpetuo a delectationibus etiam Ileitis, et est castitas virginalis , quam Ambrosius vocat lt; expertem contagionis integritatem. gt; Pudicitia, a pudore dicta, est proprie circa ilia, de quibus homines maxime verecundantur; « Verecundatur autem homo, ut ait D. Thomas, 2. 2, Q. 151, Art. 4, non solum de commixtione venerea, sed etiam dc quibusdam signis ejus, qualia sunt aspectns impudici, oscula, et tactus; ideo pudicitia magis respicit hujusmodi exteriorasigna, castitas autem magis ipsam veneream commixtionem. Ideo pudi-

citia iul castitatom ordinatur, non quasi virtus ab ipsa distincta, sed sicut exprimens castitatis circumstantiam quamdam. »

Partes potentialos tempcrantise sunt continentia, mausuetudo, cloraentia, modestia; sub inodestia in genere continentur humilitas» studiositas, eutrapelia, modestia morum, inodestia cultus, etc. Continentia, licet virtus perfecta non sit, aliquo tamen modo virtus est, qua ratio lirmatur contra passioues, ne ab eis abducatur. Man-suetudo, qu;c mititas etiam dicitur, est virtus iraj moderatrix. dementia est virtus moderatrix pooniB in vindicta, externam scilicet moderando punitionem, quantum justitia et communis ratio boni permittit. Hanc sic describit D. Thomas, 2. 2, Q. 157, Art. 3, ad 1, dicens:« In diminutione pcenarum duo sunt consideranda, quorum unum est, quod diminutio pcenarum fiat secundum intentionem legislatoris, licet non secundum verba legis, et secundum hoc per-tinet ad epikeiam ; aliud autem est qujedam moderatio affectus, ut homo non utatur sua potestate in inflictione pcenarum, et hoc pro-prie pertinet ad clementiam. Propter quod Seneca dicit, quod dementia est temperantia animi in potestate ulciscendi; et b^c qui-dem moderatio animi provenit ex quadam dulcedine affectus, qua quis abhorret omne illud quod potest alium contristare; et ideo dicit Seneca, quod dementia est quicdam lenitas animi. Nam austeritas animi videtur esse in eo qui non veretur alios contristare. » Modestia, generice sumpta, est exteriorum et interiorum hominis actiouum moderatrix. Humilitas est virtus, qua firmatur animus, ne inordinate extellatur. Studiositas est virtus moderatrix affectus circa studium, impellendo scilicet eum ad sciendum qiiie oportet scire,et ad nesciendum qua; nonoportet scire; de primo dicitur Proverb. 28 : « Stude sapientise fili mi; » de secundo dicitur : « Altiora te nequaesieris. » Eutrapelia est virtus, quee in ludi-cris decorum servat, seu qua! jocis et ludis modum rationis im-ponit. Modestia morum est virtus, qu® motus externos et gestus corporis in seriis ex rationis prsescripto componit, et servat in illis decorum. Modestia cultus est virtus, quae in corporis cultu, rerum-que externarum apparatu measuram rationis ac decorum servat.

Virtuti temperantia) correspondet donum timoris, ut docet 1). Thomas, 1. 2, Q. (J8, Art. 4, ad 1, dicens: « Temperantia! autem respondet quodammodo donum timoris; sicut enim ad virtutem

temporanti» pertinet, secundum ejus propriam rationem, ut aliquis recodat a clelectationibus pravis propter bouura rationis; ita ad do-num timoris pertinet, quod aliquis recedat a delectafckmibus pravis propter Dei timorem;» sed clarius, 2. 2, Q. 141, Art. 1, ad 3, ubi sic ait : « Temperantise etiara respondet aliquod donum, scilicet timoris, quo aliquis refrsenatur a delectatiouibus carnis, secundum illudPsalmi 118 ; Confige tiraore tuo carnes ineas; donum autem timoris principaliter quidem respicit Deum, cujus offensam vital, et secundum hoc correspondet virtuti spei; secuudario autem potest respicere quaecumquc aliquis refugit ad vitandum Dei ofi'eusam: maxime autem homo indiget timore divino ad fugiendum ea, qucc maxime alliciunt, circa qua) est temperantia, et ideo temperantiaj etiam correspondet donum timoris. » Huic autem dono, ut con-juncto virtuti temperantiaj, respondet luec beatitude:«Beati mites, quia ipsi possidebuntterram; » et ox fructibus respondent castitas et continentia.

Qua; hactenus diximus de virtutibus, eo fine dicta sunt, ut ad earum acquisitionem voluntatem alliciamus, pnesertim eorum,qui viam perfectionis ingressi, ac perfecte purgati, ad statum proficien-tium pervenemnt, et ad divinam unionem aspirant, cum sine virtu-tum acquisitione non possint ad earn attingere, juxta illud Psalmi: « Ibunt de virtute in virtutem, videbilur Deus Deorum in Sion. » Hie igitur discursus est conclusio prsecedentium.

Acturi de virtutum acquisitione, debcmus prsesupponere quod-nam sit earura subjectura,cui compolat eas acquirere, si nonhabeat counaturaliter. Per acquisitionera autem virtutum, intelligimns, tam propriam, qnse fit industria ac studio acquirentis effective, quam iinpropriam, quando scilicet acquirens se tantum liabet dispositive vel meritorie, et virtutes ab alio producuutur. Primo modo solent acquiri virtutes,quot;qua; dicuntur ex genere suo acquisitae; se-cundo modo acquiruntur ilia;, qu;o per se sunt infusie, quas scilicet Deus operatur in nobis, sine nobis operantibus, sed non sine nobis cooperantibus. Ilias quippe Deus immediate nobis dispositis simul cum gratia sanctificante primo infundit, et juxta mensuram novfc dispositionis per meritum nostrum eas postmodum auget. Quicquid inprajsenti discursu dicetur, poterit intelligi de virtutum acquisi-tione, tarn propria quam impropria.

Dicimus igitur quod substantia intellectualis est subjectum Quod virtutum, sive cui convenit habere virtutes, et mediis illis operari. Substantia intellectualis est in triplici gradu perfectionis. In primo et inlimo est homo, qui per discursum intelligit, ac est purapóten-tia in ordiue intellectivo, quia dum nascitur, intellectus ejus est ut tabula rasa, etsajpius nihil omnino intelligit actu: propter hunc intellectualitatis defectum, potins dicitur rationalis quam iutelle-ctualis. In secundo et superiori gradu est angelus, qui per simpli-cem veritatis intuitum semper intelligit, nec est purus actus, nec purapotentia in ordine intellectivo; non purus actus, quia non omnia simul intelligit, sed de uno intellecto transit in aliud; non pura potentia, turn quia semper est in actu primo respectu omnium intelligibilium per species intellectuales iuditas ab initio sua; crea-tionis, turn quia semper est in actuali suiipsius ac Deicreatoris in-tellectione. In tertio et supremo gradu est Deus optimus maximus, qui est purissimus actus in ordine intellectivo; per seipsum enira,

et ia seipso, tanquamin primo ac universalissimo rerum principio, simul oniuia comprehendit. Sicut ascendimus, enumerando di-versos gradus substantia intellectualis; sic ordinate descendemus, ostendeudo sigillatim quod substantia quaclibet intellectualis, sub hoc triplici gradu contenta, est subjectum virtutum, vel per con-naturalem identificationem, vol per veram acquisitionem.

Deus est subjectum virtutum, per connaturalem identifleatio-nera earum cum ipso : unde in Deo sunt viriutes,tani intellectuales quam affectivse, qua; nullam in suo conceptu formali dicunt, vel supponunt imperfectionem; non tameu sunt in Ulo realiter actu distinctse,nec per modum habitus priedse,sed per modum actus pu-rissimi. Quod sint in Deo virtutes intellectuales constat, turn authoritate sacnc Scrip time ac sanctorum Patrnrn, apud quos passim Deus dicitur intelligens, sapiens, sciens, prudens, ct artifex hujus mundi: unde necessario sunt in eo virtutes in abstracte, correspondentes liis concretis, omnium quippe concretorum in Deo ponuntur abstracta constitutiva ipsorum; tum communi consensu theologoruin, qui saope mentionem faciunt divinse intelligentiie, sa-pienthc, scientitc, prudentifc, et artis, quasi attributorum Dei; imo, cum D. ïboma, agunt ex professo de Scientia Dei, QviEest. 14 Pri-nue Partis, qua; scientia simul est sapientia et intelligentia; agunt, Qua3st.22, de ProvidentiaDei, qu;e principalis est pars prudentise; et tandem agunt, Quïest 15, de Arte Divina ac Idteis Divinis; turn sequent! ratione ; respectu Dei dantur objecta formalia virtutum in-teilectualium ; nam simt in Deo rationes aliqiuc quasi prima prin-cipia cognitionis, ut quod Deus sit suum esse, quod sit trinus ct unus, qiuc sunt objeotumformale intelligentia;; sunt ali:e rationes quasi conclusiones, ut quod Deus sit icternus, immutabilitas enini est ratio formalis a priori asternitatis, qua3 sunt objectum formale sapientiiu et scientia;; est in Deo recta ratio objectiva agibiliuni, quae est objectum formale prudentise; et similiter est recta ratio objectivafactibilium,qua; est objectum artis: unde necessario dantur in Deo virtutes intellectuales, posito siquidem objecto formali iilicujus virtntis respectu Dei, debet in eo poni talis virtus, alias osset aliquis in eo dcfectus.

Quod sint in Deo virtutes affectivse, qua; nullam in suo conceptu formali dicunt vel supponunt imperfectionem, quales simt justitia.

raiscricordia, liberalitas, etc. (alk; nainque sunt, qua) supponunt imperfectionem, ut pcenitontia^upponcns peccatum), similiter constat, turn authoritate sacra; Scripturw, ot sanctorum Patrum, apud quos sa;pe tit mentio divinarum virtutum affectivarum, puta justi-tia;, misericordite, liberalitatis, efc similium, quarum opera passim occurrunt; tumetiam authoritate tlieologorum, qui cum D. Thoraa de liis virtutibus divinis, ut 1. P. Quaest. 21, et alibi agunt; tum ratione superius adducta de virtutibus intellectualibus, qu:c debite applicata demonstrat in Doo dari virtutes affectivas, qua; nullam important, aut supponunt imperfectionem in suo conceptu formali; quae enimtalem important aut supponunt imperfectionem, in Doo »eperiri non possunt, in quo nihil est formaliter, quod in suo conceptu formali importat ant supponit imperfectionem, cum Deus sit perfectissimus, ac ita omnem excludens imperfectionem.

Quod in Deo prsedictse virtutes, tam intellectuales quam affecli-va;, non sint realiter actu distinct», turn ab ipso Deo, tum ab invi-cem, constat ex iis quae, cum 1). Thoma, 1 P. Quiest. 3, per multos articulos communiter docent theologi de summa Dei Simplicitate, qn:c tantaest, ut in divinis nulla sit actualis distinctio realis, nisi inter relativa : undo solum distinguntur distinctione virtuali, qua; fundatur in summa divinse entitatis emiuentia; nam in seipsa, summo una, tanquaminprincipio primo omnium aliorum elTectivo, continet unite perfectionos omnes in suis effectibus multipliciter dispersas, causa quippe elficiens prichabere debet totam eftectus sui perfectionem, juxta lucc axiomata ssepius repetita : unumquod-que agit in quantum est actu; et: nemo dat quod non habet.

Quod etiam praedictse virtutes non sint in Deo por modum habitus prfficise, sed per modum actus purissimi, constat ex eo quod summa actualitas et perfectie divina petunt ut, in quavis linea, sit tanta simplicitas et identitas, quod quicquid est in ilia, sit per modum actus purissimi talis linea;, absque villa distinctione virtuali : unde, in linea primaria essendi, qua) est fundamenlum alia-rum, ipsa essentia divina, subsistentia absoluta illi propria, et existentia, sunt idem absque ulla distinctione virtuali, et essentia estsuum esse. Et pari modo ac ratione, in diversis lineis operativis, tam virtutes intellectuales quam virtutes affectivae, non sunt in Deo per modum habitus pracise, sed sunt per modum actus puris-

siuii. 1st® ergo virtutes sunt actus eminentissimi, continentes, absque ulla distinctione etiam virtuali, totam perfectionem reper-tam in habitu et acta talium virtutum.

Angelus etiam est subjectumvirtutiirn,non quidem per identita-tem, sed per coramunicationem velut ingenitam : undo ab initio siub creationis babet angelus virtutes, tanquam perfectiones naturales per modum habitus, realiter superadditas potentiis, et ab illis distinctas, tam intellectuales, quam affectivas ejus naturae con-venientes. Quodtotum breviterdemonstratur.

Et quidem quod angelus sit objectum virtutum, constabit evidenter ex modo dicendis. Quod autem non sit subjectum illarum per identitatem, ex eo patet quod angelus non est suum esse, nee actus purissimus, nee proinde simplicissimus; unde est compositus ex esse et essentia, etmulto magis ex subjecto etaccidente, quod est magisextrinsecum essenti® quam esse; propterea, cum virtutes sint ex suo genere accidentia ei, in quo non est idem esse et essentia, sequitur quod non sint in angelo per identitatem, sed sunt in eo per communicationem velut ingenitam, ut statim dicetur.

Quod angelus habeatab initio sine creationis, ac ita velut inge-nitas, virtutes tanquam perfectiones naturales (loquimur de illis qua3 sunt ordinis naturae), sic ostenditur : angelus fuit creatus omnino perfectus, quantum ad ea qua; pertinent ad intrinsecam ejus perfectionem; quod adeo verum est, ut communiterconcedant theo-logi, cum ü. Thoma, fuisse illi inditas ab initio su® creationis species intelligibiles, quibus immobiliter constitueretur in actu primo intellectionis, et insuper concedant, etiam tunc infusam esse gratiam sanctilicantem cum donis supernaturalibus, et dicant, quod tune Deus erat condens natunim, et infundens gratiam : unde, cum virtutes naturalis ovdinis pertineant ad ejus perfectionem, magis intrinsecam quam species intelligibiles, cum ill® se teneant ex parte potentiarum, ist® vero ex parte objectorum, et ad perfectionem omnino connaturalem, ad quam non pertinent dona supernatu-ralia, ut constat ex ipsis terminis, sequitur quod angelus habeat ab initio su® creationis, ac ita velut ingenitas, virtutes tanquam perfectiones naturales.

Quod tales virtutes habeat per modum habitus, ex dictis facile colligitur: cum enim,ex una parte, non habeat eas per modniriactus

puvissimi, hoe enim proprium est solius Dei, quia est suum esse poise subsistens, et, ex alia parte, virtutes hujusmodi debeant esse per-manenter in angelo secundum statum perfectum, infertur neces-sarioquod in ipso sint per modum liabitus, qui distinguitur ab actu, et qui permanenter est in subjecto secundum statum perfectum, deiinitur enim quod sit qualitas difficile mobilis a subjecto; infertur enim, quod sint superaddite realiter poteutiis, et realiter ab illis distinctse.

Sed,distinctius procedentes, dicimus quod in angelo sunt virtutes intellectuales, scilicet intelligentia, sapientia, scientia, prudentia, ct ars: dantur enim, respectu intellectus angelici, objecta formalia talium virtutum, ut patet discurrenti per singulas; positis autem objectis formalibus, necesse est poni virtutes ea inspicientes, vel erit naturalis defectus in angelo, qui non potest admitti, propter omnimodam ejus perfectionem naturalem. Quia tarnen intellectus angelicusest uobilior et elevatior humane, concluditur quod tales virtutes sint minus ia angelo limitatue quam in homine ; undo lue generales virtutes distinguntur quidemrealiter in angelo; non tarnen scientia et ars subdividuntur in tot habitus in intellectu angelico ac distinguntur in humane; sed in co sufficit unicus habitus scientia} pro cunctis objectis cognoscibilibus per principia pure naturalia; et idem dicendum de arte.

Similiter sunt in angelo virtutes aftectivse, ejus naturae convenien-tos. Virtutes att'ectivte dicuntur illiequse subjectantur inappetitu; qui cum sit duplex in homine, nempe sensitivus et intellectivus, in eo multiplicantur virtutesaftectivai,itautiu eo sit justitiacumaliis annexis secundum appetitum intellectivum, et fortitudo ac tempe-vantia cum aliis annexis secundum appetitum seusitivum, fortitudo quidem in parte irascibili, temperantia vero in parte concupiscibili. In angelo autem est unicus appetitus, scilicet intellectivus; propterea in. ipso ex virtutibus aü'ectivis est tantum justitia cum suis parti-bus-proprie loquendo; fortitudo autem et temperantia possunt tantum in eo metaphorice poui, quia proprium in eo nequeunt habere actum, qui estmoderari passiones subjecti in quo sunt, etnon alio-nim; quod si velint moderationem nostrarum passionum, illas volunt ex affectu charitatis, et non per has virtutes.

dontissime patet ex supraclictis,et ipsamet experientia, qua quilibet in seipso percipit, per exercitium bonorum operum in diversis mate-riis, se facilitatem ac delectationem in illis operandi tandem acqui-rero, qu® virtutum habitus acquisitos esse demonstrant. Quod si non tanta virtutum infusarum habeatur experientia, cum post justi-ficationem, in qua cum gratiasanctificante dicuntur infundi, sequa-lis percipiatur bene operandi diilicultas, effieaciter tamen supra probatum est eas dari. Et ad id quod objicitur, respondetur quod habitus virtutis, seu acquisitie seu infuste, dat facilitatem per so et intrinsecam respectu actus, qute consistit in hoc, quod principium talis actus sit completum et perfectum; non autem semper dat facilitatem extrinsecam respectu actus, qute provenit ex impedimen-torum remotione, solus quippe habitus virtutis acquisitse dat poste-riorem hanc facilitatem, ex eo quod acquiritur per exercitium, quo dicta removentur impedimenta, scilicet vitia. Hanc experimur facilitatem, et non priorem, sicut et difficultatem huic oppositam, et non difficultatem illi priori contrariam. Nec mirum, si justificati statim in principio pneexistentium vitiorum inclinationem expe-riantur: hoc enim provenit ex eo quod vitia non immediate ac directe virtutibus infasis opponuntur, sicut opponuntur virtutibus acquisitis; et consequenter vitia, etiarn in gradibus intensis,possunt aliquamdiu cum virtutibus infusis permanere, quamvis non sub statu vitiorum, sed retractata et in via corruption is; unde non denominant vitiosum ipsum justiiicatum.

Agentes nunc do virtutum acquisitionc per exercitium bonorum operum, totum deinceps discursum ad hominem restringimus, in quo solo virtutes acquiruntur per proprios actus, et augentur; Deus enim eas habet ornnes sibi connaturales et identificatas, angelus autem eas habet ab initio suffi creationis ingenitas aut infusas.

Cum virtutes effective et proximo concurrant ad actus moraliter bonos ac laudabiles, necesse est quod in diversis animae potentiis resideant, qua) sunt actuum hujusmodi principia formalia; nulla

quippe est substantia creata per seipsam operativa, sed ad opera-tionem necessarise sunt ei potentiéc. In prsesenti igitur articulo, cujusque virtutis proprium subjectum forraale, sive potentiam in qua residet, declarabimus.

Ad cujus evidentiam, sciendum est, ex D. Thoma, 1.2, Quaïst. 50, Art. 2, quod virtutem esse in duabus potentiis potest contingere dupliciter : uuo mode sic, quod ex aequo sit in utraque ; alio modo, quod sit in utraque ordinequodam, in una quidem principaliter, in alia vero per modum diffusionis, seu per modum dispositionis, secundum quod una potentia movetur ab alia, et secundum quod una potentia accipil ab alia. Bt quidem nullus dubitat, quin hoc secundo modo virtus superioris potentia? se extendatad potentiam inferiorem quam movet, et aliqualiter in ea participetur, in quantum actus potentia inferioris liabet quemdam modum et participium virtutis, quae est in potentia superiori, qua inferior movetur. Sed est impos-sibile, quod una et eadem specie virtus ex asquo et complete reperia-turindiversis potentiis, et multo magis, quod una et eadem numero virtus. Quod non possit una et eadem specie virtus in diversis potentiis reperiri ex a;quo, seu ajque principaliter ac complete, provenit ex diversitateformali potentiarum ab objectis earum formalibus proce-dente : cum enim virtutes, in qualibet potentia, sint peculiares ejus determinationes ad diversas partes sui totalis objecti, virtutes sunt ab hitrinseco magis limitatse quam ipsae poteutiae, sicut earum objecta sunt magis limitata quam objecta potentiarum ; et consequenter, una et eadem specie virtus non potest esse a;que principaliter ac complete in diversis potentiis. Unde D. Thomas, loco citato, sic ait:«Impossibile est unam virtutem esse in duabus potentiis, quia diversi'tas potentiarum attenditur secundum generales condi-tiones objectorum, diversitasautem habituum secundum speciales; unde, ubicumque est diversitas potentiarum, est diversitas habituum, sed non convertitur. » Quod autem non possit una et eadem numero virtus ex aequo et complete reperiri in diversis potentiis, provenit, turn ex adducta ratione, qua3 multo magis probat de una numero quam de una specie virtute, propter majorem ejus lirnita-tionem; turn ex ratione generali accidentis, nam virtus est in potentia animse sicut accidens in subjecto, idem autem accidens numero non potest esse in pluribus subjectis.

Keducentes igitur quamlibet virtutem ad propriam polentiam, dicimusquod omnes virtutes quae dicuntur intellectuales snbje-ctantur in intellectu, ubi complete suum eliciunt actum. Unde,ex quatuor virtutibus cardinalibus. prndentia cum suis partibus sul)je-ctatur in intellectu practice; fides autem,ex theologicis,8ubjHctat«r in intellectu speculative. Actus enim illius est dirigere virtutes morales ad finem ; actus vero istius est assentiri veritatibus a Deo revelatis : constat autem quod primutn pertinet ad intellectum practicum, cognoscentem quis sit ordo et proportie mediorum ad finem, et secundum pertinet ad intellectum speculativum, appre-hendentem hujusmodi veritates.

Justitia cum suis partibus residet in voluntate, in qua perticitur actus ejus ; unde detinitur quod sit constans et perpetua voluntas, tribuens unicuique quod suum est; nam, ex una parte, actus justi-tise est actus affectivai seu appetitive potentise ; ex alia vero parte, debet esse actus appetitus intellectivi, quia est in ordine ad alterum reddens ei sequale; hsec autem relatio et commensuratio umus ad alterum, sicut in ratione veri pertinet ad intellectum, sic in ratione convenientis et boni pertinet ad appetitum intellectivum.

Fortitudo et temperantia cum suis partibus subjectantur in ap-petitu sensitive; fortitudo quidem in parte irascibili, temperantia vero in parte concupiscibili. Quod demonstratur primo, ipsa expe-rientia; manifeste namque percipimus quod appetitus sensitivus per actuum frequentationem acquirit facilitatem ad reprimeudas et moderandas passiones, imo et delectationem, quae sunt indicia et signa manifesta habituum in eo existentium, cum antea in hujusmodi repressione ac moderatione esset dilflcultas et ia M'r ; habitus namque ad hoc ponuntur necessarii, ut potentia facile ac delectabiliter versetur circa proprium objectum ipsi aliquo modo

Deinde demonstratur, seu amplius declaratur. Ad hoc ut in aliqua potentia requirantur habitus, qui sint virtutes proprie dietse, necessarise sunt tres conditiones. Prima est, quod talis potentia sitapta moveri et regulari per potentiam superiorem, et defectu hujus conditionis in intellectu agente nulla est virtus; potentia quippe, nou subordinata alteri, non potest disponi et pei tici ab altera per acqmsii/iouem habitus, sed debet esse natuialicei in

seipsa completa et perfecta. Secunda conditio est, quod talis po-tentia proprium habeat motum, et aliquara indifferentiam, sive quod non sit omnino determinata ad unum operandi modum, et defectu hujus conditionis in membris externis, et in sens; bus, tarn internis quam externis, nulla est virtus; quia, cum virtus sit habitus operativus, necessario debet esse in potentia quse proprium habeat motum, et insuper quod in illo motu habeat aliquam indifferentiam, sive quae non sit omnino determinata ad unum operandi modum; potentia quippe,sic ad nnum determinata, naturaliter est completa et perfecta, et ita non indiget virtute superaddita, quse requiritur, inter alia, adtollendam aliqualiter indifferentiam potentia3, per hoc quod facit illaiu uniformiter operari, cum ante acquisitionem lia-bitualis virtutis dilïormiter operaretur. Tertia conditio est, quod talis potentia sit consummativa actus virtuosi, et non tantum pra-parativa vel inchoativa, ut docet D. Thomas, 1. 2, Qusest. 56, Art. 5, dicens : « Undeoportet quod virtus sit in ilia potentia, quaj est consummativa boni operis; gt; et defectu hujus conditionis, quia cognitio veri non consummatur in viribus sensitivis apprehensivis, concludit quod in hujusmodi viribus non sunt virtutes quibus cognoscitur verum, sed magis in intellectu vel ratione; cujus ratio est, quia virtus habet opus perfectum, cum sit dispositio perfecti ad optimum, perfectie vero consistit in consummatione. Constat autem quod pncdictse tres conditiones concnrrunt in appetitu sensitive in ordine ad proprios actus, tam quoad partem concupiscibilem, quam quoad irascibilem, ut sigillatim sic ostenditur. Et quidem quod appetitus sensitivus sit potentia apta moveri et regulari per poten-tiam superiorera, scilicet per rationem, patet experientia; nam viri probi moderantur passiones appetitus sensitivi secundum dicta-men rationis, et sic in eis talis appetitus obedit rationi moventi et regulanti. Quod deinde appetitus sensitivus proprium habeat motum et aliquam indifferentiam, sive quod non sit omnino determi-natus ad unum operandi modum, patet ex eo quod sa^pe contra rationem operatur, et aliquando sequitur uuctum rationis. Quod denique appetitus sensitivus sit consummativus actus virtuosi, et non tantum prseparativus vel inchoativus (si loquamurde consummatione intrinseca et essentiali), patet ex eoquod passiones, qua solae sunt objectum virtutum existentium in appetitu sensitivo,

intra limites ejusdem appetitus moderatie, reduoantur ad mediuiu seu ad regulam rationis; sufficit enim ad hoc ut aliquis dicatur temperatus et fortis, quod habeat passiones concupiscibilis et iras-cibilis perfecte rationi subjectas, quamvis exterius non operetur; nnde exterior operatio est tantum consummatio extrinseca et acci-dentalis, et hajc consummatio sive complementum extrinsecum nihil addit majoris bonitatis, sed tota bonitas intensiva residet in acta immanenti.Et consequenter,in appetitu sensitive sunt virtutes, ad moderandas passiones ipsius ; in parte quidem irascibili, fortitude, magnanimitas, magniflcentia, et alise fortitudini annexse ; in parte vero concupiscibili, temperantia, abstinentia, castitas, etc.

Qua? dicta sunt hactenus, non tantum intelliguntur de virtuti-bus acquisitis, verum etiam de infusis; undo prudentia per se infusa residet in intellectu practice, justitia infusa in voluntate seu appetitu intellective, fortitudo infusa in appetitu sensitive quantum ad partem irascibilem, temperantia infusa in eodem appetitu sensitive quantum ad partem ceucupiscibilera. U nde in eadem potentia sunt du» virtutes, sed essentialiter distinct®, quamvis ejusdem nominis.

Quod prudentia etiam infusa debeat esse in intellectn, constat ex eo quod est directiva virtutum moralium; dirigere autem est intel-lectus practici.

Quod justitia infusa sit in voluntate, sic ostenditur : ibi debet residere virtus, ubi ejus opera consummantur ac intrinsece perfi-ciuntur, sou ubi proprii ejus actus eliciuntur, ut dictum est, cum virtus, utpote operativus habitus, sit complementum intrinsecum potentia3; constat autem quod opera justitias infusse, ac partium ejus, consummantur ac perficiuntur intrinseee in ipsa voluntate, et actus proprii sunt ab ipsa voluntate eliciti, nam voluntas ex motivo supernaturali per justitiam infusam reddit unicuique quod suum est; eodem motivo reddit debitum cultum Deo per religionem, debi-tum honorem parentibus per pietatem, debitum obsequium majori-bus per observantiam ; unde justitia infusa, ejusque partes, sunt in voluntate.

Quod fortitudo, temperantia, earumque partes infus8e,subjecten-tur in appetitu sensitive, fortitudo quidem in parte irascibili, temperantia vero in parte concupiscibili, siepius docet D. Thomas, ut Qusest. de Virtutibus, Art. 10 ad 11, et 1. 2, Quaist. 85, Art. 3,

ubi, assignans subjectum omnium virtutum moralium, tam natu-raliura quam supernaturalium, sie ait: « Sunt autem quatuor potentiaï animse, qme possunt esse subjecta virtutum, scilicet ratio, in qua est prudentia; voluntas, in qua est justitia; irascibilis, in qua est fortitude ; concupiscibilis, in qua est temperantia. » Deinde probatur ratione superius adducta, sed ad pnesens intentum sic applicata: in ilia potentia subjectantur virtutes, in qua consum-mantur ac intrinsece perficiuntur opera talium virtutum, sivecujus sunt proprii actus illarum virtutum; virtutes enim dantur potentiaj elicitivai, quando naturaliter non est rectificata in ordine ad pro-prios actus, ut tales actus ab ea procedant omnino perfecti; nec sufficit quod potentia directiva vel imperativa talium actuum sit perfecta, cum ipsa non det immediate perfectionem illis actibus, sed tantum mediante potentia elieitiva, a qua ut completa oritur immediate quicquid in actibus reperitur. Certum est autem quod opera virtutum moralium infusarum, qa;c versantur per se primo circa passiones, scilicet fortitudinis et temperantiai, consummantur ac intrinsece perficiuntur in appetitu sensitive, sen actus illarum virtutum sunt proprii appetitus sensitivi, cum sint passiones mo-deratse talis appetitus secundum prudentiam infusam, ut moderata audacia, moderatus timor, etc., bai quippe passiones moderatse ex motive supernaturali, ac ita rectificata3 in ordine gratise, sunt actus virtutum moralium infusarum ; moderata; vero ex motivo naturali, ac ita rectificata; tantum in ordine natura;, sunt actus virtutum moralium acquisitarum. Unde virtutes morales infusse, quse per se prime circa passiones versantur, ut fortitude et temperantia, cum earum partibus, subjectantur in appetitu sensitive. Et propterea, continentia et perseverantia, qua; versantur circa passiones, et resident in voluntate, quia tantum attingunt inchoationem, et non consummationem boni operis ad quod ordinantur, scilicet moderationis passionum, deficiunt a ratione virtutis perfecta;.

Nec mirum esse debet quod passiones ad malum inclinantes non totaliter auferantur, neque per virtutem acquisitam, neque per infusam in appetitu sensitive residentem, nisi forte miraculose. Cujus ratio est, quia passiones ipsa; sunt in natura nostra radicata;; unde semper remanet colluctatio carnis contra spiritum,etiam post moralem virtutem, de qua dicit Apostolus, ad Galatas 5, quod

« caro concupiscit adversus spiritum, spiritus autem adversus carnem. » Sed, ut docet D. Thomas, Q. de Virtutibus, Art. 10, « tam per virtutem acquisitam, quam per infusam, hujusmodi pas-siones modificantur, ut ab his homo non effrsenate moveatur : sed quantum ad aliquid, praevalet in hoc virtus acquisita, et quantum ad aliquid, virtus infusa ; virtus enim acquisita praevalet quantum ad hoc quod talis impugnatio passionum minus sentitur, et hoc habet ex causa sua, quia per frequentes actus quibus homo est assuefactus ad virtutem, jam dissuevit talibus passionibus obedire, consuevitque eis resistere, ex quo sequitur quod minus earum mo-lestias sentiat; praevalet vero virtus infusa quantum ad hoc quod facit quod hujusmodi passiones, etsi famulentur, millo tamen modo dominentur; virtus enim infusa facit quod nullo modo obediatur concupiscentiis peccati, et facit hoc infallibiliteripsa manente;sed virtus acquisita deficit in hoc, licet in paucioribus, sicut et alia) inclinationes naturales deficiunt in minori parte. Unde Apostolus ait, Rom. 7 : Cum essemus in carne, passiones peccatorum quse per legem erant, operabantur in membris nostris, ut fructificarent morti, nunc autem soluti sumus a lege mortis in qua detinebamur, ita ut serviamus in novitate spiritus, et non in vetustate litterse. » Hactenus D. Thomas.

Cum nobis ea mens incesserit, ut perfectam virtutum acquisitio-nem suadeamus iis quos in via perfectionis dirigiraus, statim occur-rit dicendum, quod nulla potest perfecte virtus acquiri sine con-sortio aliarum, ut sic ad omnium acquisitionem aspirent, et nullam quasi non necessariam despiciant;si tamen uni vel alteri specialiier acquirenda) fortiter incumbant, absque dubio cyeteras acquirent, ob indissolubilem omnium virtutum inter se connexionem.

In prajsenti compreheudimus omnes virtutes morales humanaj vitsecommunes, sive sint infusa) sive acquisitse, quales sunt justi-tia, fortitude, temperantia, etc.; eadem quippe est ratio, quantum

a'1 hoc, de virtatibus infusis ac de acquisitis, attenta ipsarum natura per ordinem ad objectum, abstrahendo a conditionibus infusi et acqnisiti, quamvis major appareatdiilicultas in acquisitis, per hoc quod habeantur successive, et non simul, sicut liabentur iut'usai : uiide principaliter agemus de virtutibus acquisitis; quce tauien do eis dicentur, proportione servata, virtutibus infusis ap-plicari debent.

Adhorum evidentiam, sciendum est, ex D. Thoma, 1. 2, Quajst. 6Ü, Art. 1, quod virtus morulis acquisita potest accipi vel perfecta, vel imperfecta: virtus imperfecta sive in esse imperfecto nihil aliud est, quam aliqua incliuatio in nobis existens ad opus aliquod de geneie bonorum faciendum, sive talis inclinatio sit in nobis a natura, sive ex assuetudine; si talis inclinatio sit a natura, non habet essentiam nee modum virtutis etiam imperfecta;, formaliter loquendo, quia de ratione virtutis est, quod reguletur et dirigatur per prudentiam; et sic materialiter solum potest dici virtus: si sit ex assuetudine, vel ilia inclinatio est habitus, vel tantum dispositie; si sit habitus, est quidem essentialiter virtus, sed imperfecta quoad modum et statum; si autem sit tantum dispositio, sic est virtue imperfecta, ut solum materialiter et apparenter, non autem Ibnnaliter et essentialiter, sit virtus. Virtus moralis perfecta est bauitus inclinans in bonum opus bene agendum, id est ad faciliter, prompte, del:!ctabiliter, etflrmiter agendum, quantum est ex incli-natione ipdus virtutis, nam potest lieri quod ex vertibilitate liberi arbitrii non semper sortiatur eff'ectum, quia virtus subditur quantum ad usum libero arbitrio, et non e contra; liberum vero arbi-trium potest deficere ah inclinatione virtutis, donee contirmetur in ratia.

Virtus igitur perfecta sumitur tribus modis. Primo quidem, se-cundum immediate dicta, ut scilicet opponitur ad virtutem imper-fectam, qua; nempe solum materialiter ac apparenter, et non formaliter ac essentialiter,est virtus. Secundo sumitur virtus perfecta, prouc dicit virtutem in summo gradu intensionis, et sic opponitur ad virtutem imperfectam, quae quidem formaliter et essentialiter est virtus, sed remissa sen parum in subjecto radicata. Tertio sumitur virtus perfecta, prout dicit virtutem in gradu heroico coasidoratam, quaa scilicet non distinguitur quantum ad substan-

tiam a virtute in summo gradu intensionis considerata, sed solum quantum ad effectum : virtus enim proprie dicitur heroica, qua; solet eminentissimos actus elicere; virtus autem intensa hoc non dicit, sed solum importat majorem in subjecto radicationem, et potest minus excellentes actus elicere quam virtus remissa, ut constat experientia. Quod autem virtus eadem in intensione pro-ducat actus heroicos in uno potius quam in alio, provenit ex majo-ribus auxiliis divina; gratise, vel ex speciali concursu donorum Spiritus Sancti; tunc autem virtus remissa augetur seu intenditur.

Undo dicimus quod, si loquamur de virtutibus moralibus, quas perficiunt hominem secundum communem statum, scilicet quantum ad ea quae communiter in omni vita hominum occurrunt agenda, ita sunt ad invicem connexre, ut una non possit esse in statu per-fecto sine aliis, bene tamen in statu imperfecto: unde non potest dari prudentia perfecta sine aliis virtutibus moralibus, nec vice versa dari possunt alise virtutes morales perfectae sine prudentia, quamvis in esse imperfecto possint esse separata;. Si vero loquamur de virtutibus moralibus, qua; perficiunt hominem secundum ali-quem statum eminentem, et quarum materia; non occurrunt communiter cuilibet exercenda;, virtutes morales acquisitse non sunt semper actu cum aliis in esse perfecto consideratis annexa;, sed solum in potentia proxima.

Quod virtutes, qua; perficiunt hominem secundum communem statum, ita sint ad invicem connexoe, ut una non possit esse in statu perfecto sine aliis, docent, turn philosophi morales cum Aristotele, Libro 6Ethicorum,Cap. 3, turn theologi, cum D. Thoma, Quaest. 5 de Virtutibus, Art. 2, et 1. 2,Qua;st. 65, Art. l,tum sancti Patres. Unde Ambrosius, Libro 1 Officiorum, Cap. 26, ait: lt; Liquet co-gnatas sibi esse virtutes. gt; Et, Libro 5 in Lucam, ait: * Connexae igitur sunt conoatenataeque virtutes, ut qui imam habeat, plures habere videatur. gt; Hieronymus, Epistola ad Fabiolam de quadra-ginta duabus mausionibus, etc., ait:« Huerent sibi, et inter se ita connexae sunt (scilicet virtutes), ut qui una caruerit, omnibus ca-reat. » Augustinus, Libro 6 de Trinitate, Cap. 4, idem docet: lt; Virtutes, inquit, quae sunt in animo humano, nullo modo sepa-rantur ab invicem. gt; Et tandem, Gregorius Magnus, Libro 1 Mo-rallum, Cap. 39, sic loquitur: lt; Neque enim unaquaeque virtus est,

si mixta aliis virtutibus non est; » et Libro 22, Cap. 1, ait,: « Una enim virtus sine aliis aut omnino nulla est, ant imperfecta. gt; Cujus ratio manifesta est, quam Philosophus et D. Thomas, locis citatis, addacunt, et quam sic amplius dilucidamus : ex una parte, nulla virtus moralis potest esse perfecta sine prudentia perfecta, quia proprium virtutis moralis est facere rectam electionem, cum sit habitus electivus; ad rectam autem electionem non sufficitinclina-tio in debitum linem, quod est directe per habitum virtutis moralis ; sed requirituretiam quod directe quis eligat ea qute sunt ad finom, quod tit per prudentiam, qua3 est consiliativa simul, etju-dicativa, et praceptiva eorum quoe sunt ad finem; ex alia vero parte, non potest esse perfecta prudentia absque omnibus virtutibus mo-ralibus, qua? perficiunt hominem secundum communem statum, ut sic probat D. Thomas, loco citato, de Virtutibus, dicens : « Sicut virtutes morales esse non possimt absque prudentia, ita nec prudentia potest esse sine virtutibus moralibus; est enim prudentia recta ratio agibilium ; ad ipsara autem rectam rationem in quolibet genere rcquiritur, quod aliquis habeat rectam existimationem et judicium de principiis, ex quibus ratio ilia procedit; principia autem agibilium sunt fines, ex bis enim sumitur ratio agendorum; de fine autem habet aliquis rectam existimationem per habitum virtutis moralis, quia, ut Philosophus dicit, in 3 Ethicorum, qualis unusquisque est, talis et finis videtur ei, sicut virtuoso vide-tur appetibile, ut finis, bonum quod est secundum virtutera, et vitioso illud quod pertinefc ad illud vitium, et est simile de gustu infecto et sano; unde necesse est quod quicumque habet prudentiam, habeat etiam virtutes morales; et consequenter, si loquamur de virtutibus moralibus, quse perficiunt hominem secundum communem statum, scilicet quantum ad ea quae communiter in omni vita hominum occurrunt agenda, ita sunt ad invicem connexse, ut una non possit esse in statu perfecto sine aliis.»Quod sic amplius decla-ratur: nam virtutes morales mutuam ab invicem habent dependen-tiam, tam mediatam ratione prudentiie, in qua connectunturomnes, ut dictum est, quam immediatam ratione materire singularum, quia materia unius quodammodo redundat in materiam aliarum, in quantum una virtus non potest semper perfecte medium attingere in propria materia, nisi ab aliis adjuvetur.

Quod autem una virtus possit esse in statu imperfecto sine aliis, constat, tuni quia diversa sunt objeeta et subjecta virtutum, turn quia potest quis exercere actus alicujus virtutis, absque eo quod exerceat actus aliarum, ethoc ordinarie contingit; cum euira materia) virtutum sint diversae, non semper simul- concurrunt, sed siepius separatim occurrunt: unde, cum virtutes per actus propvios acquirantur, sequitur quod una virtus moralis possit esse in statu imperfecto sine aliis.

Quod denique, si loquamur de virtutibus moralibus quae perfi-ciunt hominem secundum aliquem statum eminentem, et quarum materia) non occurrunt communiter unicuique exercendae, tales virtutes acquisitse non sint semper actu cum aliis in esse perfecto consideratis connexa), sed solum in potentia proxima, docet expresse D.Thomas, locis citatis, et maxime 1. 2, Q. 05, Art. 1 ad 1, ubi sic ait: « Qua;dam vero virtutes morales sunt, qua) perticiunt hominem secundum aliquem eminentem statum, sicut magnificen-tia et maguanimitas. Et quia exercitium circa materias harum virtutum non occurrit unicuique communiter, potest aliquis habere virtutes morales, sine hoc quod habitus harum virtutum habeat actu (loquendo de virtutibus acquisitis); sed tamen acquisitis aliis virtutibus habet istas virtutes in potentia propiuqua; cum enim aliquis per exercitium adeptus est liberalitatem circa mediocres donationes et sumptus, si superveniat ei abundantia pecuniarum, modico exercitio acquiret magniticentia) habitum. Idem potest dici de virginitate; nam habenti castitatem facile est habere affectum virginitatis, quantum est ex parte ipsius habentis. »

Ex dictis manifeste patet, quam necessarium est ei, qui ad perfectum virtutis statum optat pertingere, nullam occasionem exer-cendi virtutem praetermittere, propter mutuam redundantiam materia) unius in aliam, ne defectus quoin circa imam committit, redundet in cceteris.

SIMPL1CITER EST NBCESSARIA CHARITAS AD ACQU1RENDAS ET CONSERVANDAS ALIAS VIRTUTES.

Tanta ea est connexio virtutum moraliura infusarurn cutuchari-tate, quod non possint esse sine charitate, nec charitiis sine illis. Virtutes autem morales acquisitie, quamvis in statu naturae inte-grse potuissent esse perfecta;, sine chantatis intiuxu, secundum considerationera philosophicam, nou tuinen secundum considera-tionem theologicam; seel in statu naturae laps»), nou possunt virtutes morales acquisita; de novo acquiri vel conservari in esse perfectosinecharitate, bene tamen quoad esseutiam : unde. absolute loquendo, tam secundum considerationem theologicam quam phi-losophicam, nulla virtus meretur nomen virtutis, nisi conjungatur charitati, et ab ilia informetur.

Priusquam tradita probetur doctrina, duo tanquain certa sup-ponenda sunt. Pnmum est, quod quamvis ordiuarie virtiites theo-logicie simul infundantur, non tamen tantam habent inter secon-nexionem, quin priores possint esse sine posterioribus; i t ita potest esse fides sine spe et charitate, et spes sine charitate, licet tun non habeant perfectam ratioiieai virtutis, ut docet D. Tlioinas, 1. 2, Q. 05, Art. 4; non tamen, e contra, possunt posteriores esse sine prio-ribus; unde charitas non potest esse sine spe et tide, nec spes sine tide. Secundum est, quod charitas potest, absolute loquemio, repe-riri sine virtutibus acquisitis, et de fai;to sic reperitur in parvulis justificatis, etaliquando etiam inadultis.

Quod viruites morales inl'usse non possint esse sine charitate, sic ex dictisarticulo prsecedenti, ac debitenunc applicatis, deinoustra-tur: virtutes morales infusse non possunt esse sine prudentiM infusa; prudentia vero infusa non potest esse sine charitate, quia non potest dari perfecta prudentia, qualis debet esse infusa, sine perfecta rectitudine appetitus circa fiuem, quia non potest ease rectitudo

circa media ad finem, nisi supponatur rectitudo circa ipsum finem; constat autem quod sola charitas perfecte roctificat appetitum circa finem ultimum supernaturalem, ad quern ordinantur omnes virtutes morales infusse; quamvis enim spes aliquo modo rectificet appetitum circa finem ultimum supernaturalem, non tamen ilium perfecte rectificat, tum quia non rectificat circa ipsum in se consideratum, et ut est terminus perfecti amoris amicitiaj, sed tantum circa ipsum ut consequendum, et ut est terminus imperfecti amoris concupi-scentiaj; tum quia adhuc non rectificat sulficienter appetitum circa ultimum finem etiam ut consequendum, et ut est terminus amoris concupiscentiee sine charitate, quia spes separata acharitate mor-tua est; unde, ut sic, non movet ad ultimum finem per actus meri-torios, quibus tantum haberi potest finis ultimus; et consequenter virtutes morales infusse non possunt esse sine charitate.

Quod etiam charitas non possit esse sine virtutibus moralibus infusis, docet D. Thomas, tum Q. 4 de Virtutibus, Art. 2, turn 1.2, Q. 65, Art. 3, cujus ratio sic declaratur; Deus in quocumque ordine, sive gratise sive natura, ad qusecmnque dat inclinationem, dat etiam forraas aliquas, quae sunt principia operationum et mo-tuum, ad quse res inclinatur, quia Deus non minus perfecte operatur in operibus gratis, quam in operibus natura;, sed in omni ordine operatur perfectissime ; sicut igni dat levitatem, per quam prompte et faciliter sursum tendit, quo uaturaliter inclinatur, et animalibus dat organa, quibus perfici possunt opera, ad qiue peragenda habet anima potestatem et inclinationem, quia, ut dicitur SapientiseS: « Disponit omnia suaviter. » Est autem manifestum, quod Deus percharitatem dat inclinationem ad operationes supernaturales vir-tutum; per hoc enim quod charitas ordinat hominem ad finem ultimum supernaturalem, inclinat etiam ad omnes actus supernaturales virtutum, quibus solis pervenitur ad dictum ultimum finem; qu;cli-betenim ars vel virtus, ad quam pertinet finis, imperathis quae sunt ad finem : unde tum charitate infunduntur habituales form», expedite producentes actus supernaturales virtutum, ad quos charitas inclinat,qua3 habituales forma) suntvirtutes morales infusse secundum decentiam divinse sapientise et bonitatis; et consequenter, charitas non potest esse sine virtutibus moralibus, attenta rerum natura. Ex quo sequitur quod virtutes morales infusa; non solum habent inter

se conpexionem propter prudentiam infusam, sed etiam propter oharitatem; et quod qui per peccatum raortale charitatem amittit, omnes etiam amittit virtutes morales infusas. Etideo dicitur, 1. Cor. 13 : « Charitas patiens est, benigna est, etc., » quasi ipsa cha-ritas secum afi'erat omnes hujusmodi virtutes. Sequitur etiam id quod docet 1). Thomas, 2.2, Qufest. 152, Art. 3 ad 2, quod « conne-xio virtutum accipitur secundum illud quod est formale in virtuti-bus, id est, secundum charitatem, vel secundum prudentiam, non autem secundum id quod est materiale in virtutibus. Nihil enim prohibet alicui virtuoso suppetere materiam unius virtutis, non autem materiam alterius; sicut pauper habet materiam temperantise, non autem materiam maguificontise.Et hoc modo alicui habenti alias virtutes deost materia virginitatis, id est prsedicta integritas carnis; tamen potest id quod est formale in virginitate habere, ut scilicet habeat in pncparatione mentis pnedicta! integritatis conservandag propositum, si hoc sibi competeret, sicut pauper potest in prsepa-ratione animi habere propositum magnificos sumptus faciendi, si sibi competeret. Et similiter ille qui est in prosperitate, habet in praparatione animi propositum adversa sequanimiter tolerandi, et sine hac prajparatione animi non potest aliquis esse virtuosus. »

Quod virtutes morales acquisitie, in statu nature integra, potuissent esse perfecta; sine charitatis influxu, secundum considera-tionem plulosophicam, non tamen secundum considerationem theologicam, sic ostenditur ; in statu naturae integra; nulla fuissent impedimenta, quominus homo potuisset acquirere virtutes ordinis naturalis perfectas, juxta exigentiam illius status perfecti, et quo-minus eas sic potuisset conservare, etiamsi nou fuissent illi com-municata di hue gratis auxilia, nec influxum praebuisset charitas; et hoc propter integritatem ipsius natura, et ejus commensura-tionem ac proportionem ad tales virtutes, quia in illo statu potuis-sot absque auxiliis divinse grathe tótam legem naturalem adimplere; diu abstinere a peccato, et exercere omnes actus virtutum natura-lium, ut communiter docent theologi, in materia de Gratia. Unde virtutes morales acquisita;, in statu naturae integra;, potuissent esse perfects sine influxu charitatis, secundum considerationem philosophicam. Quod autem non potuissent esse perfecta; sine charitatis influxu, secundum considerationem theologicam, sicdecla-

ratur: tkeologi, ex principiis fidei procedentes, considerant hominem in ordine ad finem supernaturalem; plülosophi autein, ex solo lumine naturuli procedentes, ipsurn considerant in ordine ad finem natu-ralem praeuise. ünde, cimi virtutes morales acquisitse, sine influxu charitatis,non rectificenl hominem in ordine ad finem supernaturalem, sed tantum in ordine ad finem naturalera, non potuissent esse perfects in statu naturas integne secundum considerationem theo-logicam, quamvis potuissent esse perfectse secundum considerationem philosophicam. ünde D.Thomas, 1. 2, Q. 65, Art. 2, dicit . quod « virtutes acquisitaj sunt secundum quid virtutes, non autem simpliciler; ordinant enim hominem bene respectu finis ultimi in aliquo genera, non autem respectu finis ultimi simpliciter. gt;

Quod in statu naturse lapsse non possint virtutes morales acqui-sita; de novo acqiiiri, vel conservari in esse perfecte, sine charitate, bene tarnen quoad essentiam, probatur, quantum ad primum, tum quia peccatum, quo charitas excluditur, corrumpit perfectionem prudentise, per hoc quod in appetitu pravam aliqnam generat dis-positionem, sine prudentia vero perfecta non possunt dari perfectse virtutes; turn quia, ex Augustino, peccatum sue pondere in peccatum trahit, facilitas aiuem peecandi non compatitur virtutes par-fectas; turn quia sine gratia et charitate nullus dicitur simpliciter bonus, et tampn virtus perfecta facit habentem simpliciter bonum, ut constat ex definitione virtutis. Probatur,quantum ad secundum, turn anthoritate philosophoruin, quia in gentilibus non habentibus charitatem veras agnoverunt virtutes, quamvis imperfectas; tum experientia, nam videmus peccatores facile elicientes facilium aliquarum virtutum actus, quod indicat adhuc in eis perseverare virtutes acqnisitas, quae sunt horum actuum principia, sed brevi peribunt, nisi cito ad statum gratis redeant, quia, ut dictum est, unum peccatum,trahit ad aiiud. Propterea signum moraliter cer-tum justificationis est, a peccato diutius abstinere.

Quod, absolute loquendo, tam secundum considerationem theo-logicam qium philosoplücam, nulla virtus mereatur nomen virtutis, nisi conjungatur charitati, et ab ilia informetur, constat authori-tate sanctorum Patrum, qui negant in infidelibus et peccatoribus veras esse virtutes. Unde Augustinus, exponens illud Apostoli ad Rom. 14,« omne quod non est ex fide, peccatum est, • sic ait:

« Ubi deest agnitio veritatis, falsa est virtus, etiam in bonis mori-1)118. » Cujus ratio est assignata : quia, licet habeat essentiam vir-tutis, non tarnen habet statum et perfectionem illius, etiam ordinis naturalis, nisi sit conjuncta charitati; nam ex tali conjunctione elevatur a charitate, ut respiciat finem supernaturalem, et haben-tem faciat simpliciter bonum.

Ex dictis colligitur quam sit necessarium homini virtutera pro-fitenti, gratiam et charitatem conservare; quam nocivum et peri-culosum, illis manere privatum. Et quamvis nullum aliud esset damnum ac periculum (cum tarnen alia plura et majora sint),quam virtutum perfectione sic hominibus connaturali carere, magnum adhuc foret judicandum; quid enim magis est hominibus discon-veniens, quam connaturali hac virtutum perfectione privari ?

Non opus est hic motiva proponere, quibus excitemur ad acqui-rendas virtutes, cum, discursu primo, agentes de natura et proprie-tatibus virtutis, cuncta quae ibi proposuimus, fortiter ac suaviter voluntatem alliciant ad virtutum acquisitionem; nam, ut ibidem vidimus, virtus omnem continet boni rationem ac perfectionem, ad quod determinata ab intrinsecis, et connaturaliter inclinata est voluntas. Unde, cum summam ostenderimus esse virtutis honesta-tem, multiplicem utilitatem, maximam delectationem, miram pul-chritudinem, et insuper absolutam ejus necessitatem, omnia suffi-cienter adduximus motiva, quaj nos allicient ad ejus acquisitionem.

Media vero conducentia ad virtutum acquisitionem suntplurima, qua3 breviter hic percurremus, ne longo ac fastidiogo discursu nauseam generemus. Primum medium ad acquirendam virtutem est ejus cognitio : nunquam enim voluntas fertur ki incognitum, imo nee ferri potest, ut communiter docent philosophi, et ( xperientia testatur. Cognitio virtutis, ut sic in genere, et etiam in specie, seclusis circumstantiis, sufficieuter tradita est discursu primo ot secundo; sed cognitio virtutis, hic et nunc cum.reliquis ciroum-

stantiis, admodnm est difflcilis; nam, utait Hieronymus, Epistola 7, ad Lact., « venena non dantur nisi melle circumlita, et vitia non decipiunt nisi sub specie urabraque virtutum; » et Gregorius, 2. P. Pastoralis, Cap. 9, sic ait : « Scire rector debet, quod plerumque vitia virtutes se esse mentiuntur; nam saepe sub parcimonke nomine se tenacia palliat, contraque se effusio sub appellatione largi-tatis occultat; siepe inordinata remissio pietas creditur, et effra-nata ira spiritalis zeli virtus sestimatur; saipe pvaBcipitata actio velocitatis efficacia, atque agendi tarditas gravitatis consilium pu-tatur : unde necesse est, ut rector an ira arum virtutes ac vitia vigi-lanti cura discernat, ne aut cor tenacia occupet, et parcum se videri in dispensationibus occultet; aut cum effuse quid imponditur, largum se quasi miserando glorietur; aut remittendo quod ferire debuit, ad aaterna supplicia subditos pertrahat; aut immaniter fe-riendo quod delinquitur, ipse gravius delinquat; aut hoe quod agi recte aut graviter potuit, immature praeveniens leviget, aut bona; actionis meritum differendo ad deteriora permutet. » S. Petrus Chrysologus tantam agnovit inter charitatem et ambitionem ex-ternam similitudinem, ut dixerit : « Ambitio est qiuodam simia charitatis : charitas enim patiens est pro aiternis, ambitio patitur omnia pro caducis; charitas benigna est pauperibus, ambitio divi-tibus; charitas omnia suffert pro veritate, ambitio provanitate; utraque omnia credit, omnia sperat, sed ionge dissimili modo. » Tanta exterius est inter virtutes et vitia conformitas, ut S. Prosper, Libro 3 de Vita Contemplativa, Cap. 1, dixerit: « Superbus vult se credi constantem, prodigus liberalem, avarus diligentem, tome-rarius fortem, inhumanus parcum, gulosus humanum, ignavus quietum, timidus cautum. Imprudentia fiduciaj sibi nomen adscri-bit, procacitas appellationem libertatis ostendit, eloquentiam fingit verbositas, et curiositatis malum sub studii spiritualis colore delitescit.» « Tuncautemperniciosiora sunt, inquit Cassianus, Col-latione 4, Cap. 20, et a remedio longinquiora vitia, qua; sub specie virtutum et imagine spiritualium rerum videntur emergere, quam illaqua3 ex aperto pro carnali voluptate gignuntur: luuc enim, velut palam expositi ac manifesti languores, et arguuntur cominus, et sanantur; illa vero, dum sub proetextu virtutum teguntur, incurata perdurant, et deceptos quosque periculosius t'aciunt ac desperatius

segrotare. Debet ergo qui virtntes optat acquirere, prudentis, docti et pii directoris consilium sequi, dum seipso veram ab apparente nescit virtutem discernere; facilius enim estproprio falli judicio, praeserlim in materia tam difficili,iiicujus exercitie cum humllitato procedendum est, quam ejus directione falli, qui quasi Dei vinarius non permittitur sic errare, quod ejus error humili discipulo valeat nocere. »

Secundum medium ad acquirendam virtutem est, magna ipsius sestimatio seu appretiatio : certum quippe est quod, etsi aliquid sit in se optimum, illud tamen non libenter amplectiraur, nisi pro me-ritis ajstimemus ac magno in pretio habeamtis. Si supra virtutem reflectamus, earn plurimum ac multis titulis sestimabimus. Primo, quianos Deo similes facit, linde Augustiniis, Tractatude Creatione primi hominis, ait :« Similitudo Dei in vobis, in moribus cernenda est, ut sicut Deus qui hominem ad imaginem et similitudinem snam creavit, charitas est, et bonus, et Justus, et patiens, et mitis, ac misericors, et cictera virtutum sacra insignia quie deDoo legun-tur, ita homo creatus est ut haberet charitatem, ut bonus esset, et Justus, et patiens, ac mitis, mundus, ac misericors foret. Quas virtntes quanto plus quisque habet in seipso, tanto propinquior est Deo,et inajorem sui Conditoris gerit similitudinem; si vero, quod abslt, aliquis per devia vitiorum et divortia criminum ab hac no-bilissima sui Conditoris similitndine degenerans, oberret, tunc fiet de eo quod scriptum est: Homo cum in honore esset, non intel-lexit. » Secundo, quia Deus est pramium solius virtutis. TJnde idem Augustinus, Li))ro 22 de Civitate Dei, sic ait: « Denique prsemium virtutis erit ipse qui virtutem dedit, oique seipsum, quo melius et majus nihil potest esse, prcmisit. » Propterea, qnilibet debet cum Basilio, Epist. 42 ad Maximum, concludere, quod « vere virtus est pretiosa possessio, ad quam obtinendam, nulli sumptui, labori nulll parcendnm est. »

Tertium medium est ad acquirendam virtutem, postulatio ip-sins. Cum enim propria industria ac diligentia, sine divinis auxi-liis, virtutem acquirere non valeamus, et aliunde, omne datum optimum, et omne donum perfectum desursum sit, descendens a Patre luminum, debemus a Deo virtutem postulare, Juxta consilium Spiritus Sancti, Jacobi I, dicentis: « Si quisautem vestrum

indiget sapientia, postulot a Deo, qui dat omnibus afflnenter, et non improporat, et dabitur ei, postulet autem in fide nihil hacsitans. » Unde Augustinus, de Bono Viduitatis, Cap. 17, ait: « Nostrum est velle, id est, nos volumus, et libere in bonura consentimus; sed voluntas ipsa et admonetur, ut surgat; et sanatur, ut valeat; et di-latatur, ut capiat; et impletur, ut liabeat. gt;

Quartum medium est, diffidentia sui et confidentia in Deo, juxta illud Psalmi I, 17: lt; Bonum est confidere in Domino, quara confi-dere in homine.» Et certe, propria et pene continua docti experientia, videmus quam in'firmi ac debiles sumus in bono, et quoties in nobis fidimus, in poenam superbise justo Dei judicio miserabiliter cadimus; e contra vero,scimus quod « qui confiditinDeo non mino-rabitur; non enim est confusio confidentibus in te, Domine. »

Quintum medium est, velle Cliristum in omnibus imitari, in quo virtutes omnes mirabiliter elucent. Undo Bernardus, Serm. 22 in Cantica, mundi sapientes irridet qui Christum ignorant, quasi ine-ptos ad acquirendas virtutes: « Quidvobis, ait,cumvirtutibus,qui Dei virtutem Christum ignoratis ? Ubinam, quseso, vera prudentia, nisi in Christi doctrina? Unde vera justitia, nisi de Christi miseri-cordia? Ubi vera temperantia, nisi in Christi vita? Ubi vera fortitude, nisi in Christi passione? Soli ergo qui ejus doctrina imbnti sunt, prudentes dicendi sunt; soli justi, qui do ejus misericordia veniam peccatorum consequuti sunt; so)i temperantes, qui ejus vitam imitari student; soli fortes, qui ejus patientiaj documenta fortiterin adversis tenent. In cassum proindequis laborat in acqui-sitione virtutum, si aliunde sperandas putat, quam a Domino vir-tutum, cujus doctrina seminarium prudentise, cujus misericordia opus justitia3, cujus vita speculum temperantia!, cujus mors insigne estfortitudinis. »

Sextum denique medium ad acquirendam virtutem est, exacta mandatorum Dei custodia, et, in viris religiosis, observantia rigida. Cujus ratio manifesta est, quia tam lex divina, quam regula reli-gionis est de actibus virtutum, et ilia cunctis est christianis debits operationis mensura, ista vero viris est religiosis convenienter operandi norma: unde facillime in illius exacta custodia, et in istius rigida observantia virtutes acquiruntur. Propterea S. Augustinus regulam suae religionis vocat speculum, « quia, ut ait Hugo a

S. Victore, in ejus Expositione, in ea tanquam in speculo inspinere possumus (suis loquitur religiosis ejusdem Ordinis) quales sumus, sive pulchri, sive fuedi, sive justi, sive injusti, utrum quisque nostrum regulariter vivat, utrum proficiat an deficiat, utrum Deo pla-ceat an displiceat.» Ha^c utraque regulatam infallibilisestad bene moral iter operandum, ut qui earn fideliter secutus fuerit, imnquam deticiet. Et regula religiouis tam certa est, ut quamvis alias bona fo-rent opera, si tali regulio contradicant, non actus erunt virtutis lau-dabiles,sedpotiusdamnabunturutimperfectioues.Hiec via brevis et compendiosa est pervenietidi suaviter ad.perfectionem; maxime, si religio contemplationi sit addicta, qiue, ut siepius dictum est, ad cuncïa bonaconducit, et est medium acremedium universale ad virtutes acquireudas, et ad vitia penitus extirpanda,

Postquam igitur vir Deo consecratus ex adductis motivis ingens acquirendse virtutis desiderium concepit, debet se statim accingere operi, quia, ut vulgo dicitur, nihil volenti difficile, sive, ut ait Chrysostomus, Homil. 55, in Genesim, * quando quis sauciatur charitatisdesiderio, nihil difficile spectat, sed id quod fuerit plenum periculis et multa miseria, leviter fert, ad unum hoe videns, quo-modo suo potiatur voto et desiderio. » Et, Homilia 04 ad Populum Antiochenum, ait: «Nihil est, quod non superet amor cum desiderio ; cum autem et Dei sit desiderium, omnium est altissimum ; et

neque aliud quid hujusmodi grave videbitur talem amorem possi-denti; sed omnia deridens ad ca)luni volabit, et illic morantibus nihil se geret indignius, aliud intuens nihil, non coelum, non terrain, nou mare, sed ad unam tantum pulchritudinem intentus illius gloriie.»

Debet deinde desiderium hujusmodi, quo ad virtutis acquisitionem impellitur, fovere ac augere ex consideration e fructus percipiendi, seu fruitionis possidenda3 per adeptionem virtutum, qua; superat omnem mentis cogitationem; nam, ut ait Augustinus, de Doctrina Christiana, «inter temporalia et seterna (ad qiue pertinet virtus), hoc interest, quod temporale plus diligitur antequam habeatur, vilescit autem cum advenerit; non enim satiat animam, cui verax et certa sedes aiternitas; seternum autem ardentius diligitur ade-ptum quam desideratum, quia nunquam de illo homo tantum assti-mare potuit, quantum postea adipiscens invenit. »

Insuper debet semper habere prse oculis id quod facit, et agere qiiod agit, id est frequenter acqnirendse virtutis intentionem reno-vare, ut sic occurrentibus passim (quod solet evenire) occasionibus exercendce virtutis, tam actus ipsius internos quam externos eliciat, nee uUam exercitii tam sancti pratermittat occasionem; sic enim breviter ac facile virtus acquiritur. Sollicitos mercatores et lucri cupido's imitabitur, qui semper et ubique lucro intendentes miris modis suas augent facilitates ; sic procedebatmagnus ille Antonius, de quo scripsit Hieronymus, quod «tanto virtutum studio incensus fuit, ut quemcumque videret aliqua virtutis laude excellentem, ilium imitari studeret; propterea nihil eo continentius, nihil vigi-lantius erat; patientia, mansuetudine, misericordia, humilitate, laboreac studio divinarum Scripturarum superabat omnes. »

Denique debet quotidie virtutis alicujus, quam specialiter tunc exercere decreverit, determinatos numero actus elicere, sic spiri-tuale Domino tnbutum quoddam reddens; singulisque diebus suam examinans conscientiam, considerabit, inter alia, an in hac iuerit parte tidelis. Sic autpin internis bujusmodi virtutis actibus elicien-dis invigilabit, ut oblata occasione diligenter exerceat externos. Qui sanctum ac utilissimum exercendi actus virtutum, lam internos quam externos, studium comparare voluerit, legat V. P. N. Joannem a Jesu-Maria, in sua Instructione Novitiorum. Nee am-plius in his immorabimur, cum passim in hoc opere diversarum virtutum actus, tam internos quam externos, proposuerimus.

Virtutis exercitium omnino necessarium est in toto via¹ perfe-ctionis seu vite spiritualis decnrsu, sed diversimode; nam in via purgativa virtus, quasi tunc exurgens de novo, incipit per peccato-rum evacuationem, per vitiorum eradicaiionem, per passionum moderalionem, ac perappetitus mortificationem, aliqualiter appa-

rere; subjectis enhnac debellatis hujusmodi ejus iniraicis, ipsa caput extollous inclioat pacilici sedem regni, ut supra demoiistratuni est. In via unitiva virtus cernitur in gnidu heroïco ac eminentissimo; cum enim ibi regnetinaniina totaliter Doo unita, sajuulo mortua, solique Deo vivente,acin ipsum quodatumodo transi'omiala, p 11iri m11m emi-catac perfectissiinisirradiatactibus, nullum ibidem impedimentum nacla, quo limitetur aut coerceatur, ut suo loco demonstrabitur. llestat nunc demonstrandum, quod virtus in statu via: illuminativie sit in gradu superiori, qui sitmedius inter inflmum viio purgativm proprium, ac supremmn viae uuitivie debitum, sicut status vho illunünativa.' medius est inter statum vi;u purgativse ac via: unitivte. Et quamvis hoc videatur apparens, ac quasi per se uotum facile colligatur,necessariiim tamen est hoc authoritatesanctorumPatrum conflrmare, ac ratione comprobare, breviter tamen, in aliqua diver-sarum virtutum induetione.

Primo quidem, in hoc statu vi® illiuuinativa} tres anima: poten-tia;, intellectus scilicet, voluntas, et memoria, superiori quodam modo se habent, quam se habuerint in via purgativa, sed inferiori eo quo se habebuntin statu viie unitivae. Quod sic declarat D. Bo-naventnra, Tom. 2, Tractatude Keformatione Mentis, 1. P. Cap. 12 : « Sunt in intellectu tres igradus: primus, credere simpliciter, ut rustici; secundus, penetrare intellecta; tertius, quasi videre quae creduutur. Primus pertinet ad habitum lidei, secundus ad donum intellectus, terlius ad gratiam gratis datam lidei, et ad beatitudi-nemquintam, nempe: Beati mundo corde, quia ipsi Deum vide-bunt. In vohmtate sunt etiam tres gradus : primus est, resistere vitiis, qui est status contiuentium; secundus est, passionibus impe-rare, etpace frui; tertius, Deoadlnerere et uniri, qnando jam vir-tutes transeunt in affectum cordis. In memoria primus gradus est, animam cum labore ab evagationibus reprimere; secundus est, meditationibus sine pngna imaginationis insistere; tertius, immo-biliter in Deo stabiliri.»

Ex quibus manifeste deducitur, quod omnes virtutes morales, quas supra diximus inter se necessario connexas ac inseparabiles, sic triplici statui perfectionis attemperari et correspondere, quod in primo via; purgativ®, hujusmodi potentias lirment, ne decidant, saltern utplurimum, in peccata, ne vitiis acquisitis subjaceant, ne

passionibus inordinatis succumbant, ne appetitui immortificato deserviant, imo talibus sic resistant, et impugnent, quod tandem preevaleant; in secnndo, sic virtutes hujusmodi potentias illustrent in via illuminativa, ut jam peccatis omnino snblatis, ae vitiis extinctis emineant, passionum motibus imperent, eosque perfecte juxta regulam rationis in omnibus moderentur, et insuper cordi tranquillitatem, acraenti profundam pacem contemplationi neces-sariam relinquant; in tertio, sic virtutes hujusmodi potentias per-ficiant in via unitiva, ut jam ab omnibus externis libera, ac in seipsiscollectse, Deo suaviter adhrereant, ac in ipso quodammodo transfonnatse quadam inchoata beatitudine perfruantur.

Et, ut distinctius procedamus, et traditam generalem doctrinam inductione declaremus,«patientia, u t ait Cassiodorus, super Psalterium, in via purgativa vincit adversa, non colluctando sed sufferen-do, non murmurando sed gratias agendo ; ipsa est, qii;c faeces totius voluptatis abstergit. Ipsa est in via illuminativa, quai animas Peo limpidas reddit. Et tunc in via unitiva totus homo exterius et inte-rius perfunditur sapore quodam mirabili, quia, sicut David dicit, cum ipso sum in tribulatione. » Quod generali peromnes virtutes inductione confirmari posset.

D. Thomas, 1. 2, Q. 61, Art. 5, oxplicat hunc trlplicem statum virtutum, correspondentem triplici vise perfectionis, dum eas divi-dit in politicas sive communes, purgatorias, et purgati animi: nam virtutes exemplares, de quibus etiam loquitur, sunt virtutes Dei. Et ex tradenda ejus doctrina manifeste liquet, quod virtutes politica! sive communes correspondent vife purgativse; virtutes autem purgatorise correspondent viae illuminativae, quia purgatam jam animam ad divina trahunt; virtutes vero purgati animi correspondent viae unitivae, quia causant in anima divinam similitudinem.

Postquam Angelicus Doctor ex Augustine, Libro de Moribus Ecclesiae, Cap. C, dixit oportere quod anima aliquid sequatur ad hoc ut possit ei virtus innasci, et hoc est Deus, quem si sequimur, bene vivimus, statim concludit quod exemplar humanae virtutis in Deo praeexistat, sicir. etiam in eo pneexistunt omnium rerum rationes. Deinde, manif( ,tans quomodo sint in Deo exemplariter virtutes, et per analogiam ad quatuor cardinales explicans, ita prosequitur : « Sic igitur virtus potest considerari, vel prout est exem-

planter in Deo, et sic dicuntur virtutes exemplares, ita scilicet quod ipsa divina mens in Doo, dicatur prudentia; temperantia vero, conversio divinai intentionis ad seipsum, sicut in nobis tem-perantiadiciturper hoc quod concupiscibilis conformatur rationi; fortitudo autem Dei, est ejus immutabilitas; jnstitia vero Dei, est observatio legis seternje in suis operibus, sicut Plotinus dixit. »

Stabilito hoc virtutum in Deo exemplarium fundamento, jam loquens sanctus Doctor ad intentum nostrum, sic ait: «Et quia homo secundum suam naturam est animal politicum, virtutes hu-jusmodi, prout in horaine existunt, secundum conditionem suae naturae, politicae vocantur, prout scilicet homo secundum has virtutes recte se habet in rebus humanis gerendis, in communi scilicet modo vivendi, cum hujusmodi virtutes habeant vitia comprimere, et passiones moderari juxta societatis humanae exigentiam, qualiter reperiuntur in via purgativa. »

lt; Sed (prosequitur), quia ad hominem pertinet, ut etiam ad divina se trahat, quantum potest, ut etiam Philosophus dicit, in 10Ethicorum, et hoc nobis in sacra Scriptura commendaturmulti-pliciter (secundum illud Matthaei 5: Estote perfecti, sicut et Filter vester ccelestis perfectus est), necesse est pofiere quasdam virtutes medias, inter politicas quae sunt virtutes humanae, et exemplares quas sunt virtutes divinae :quac quidem virtutes distinguntur secundum diversitatem motus et termini, ita scilicet quod quaedam sunt virtutes transeuntium, et in divinam similitudinem tendentium: et hac vocantur virtutes purgatoriae ita scilicet quod prudentia omnia mundana divinorum contemplatione despiciat, omnemque animae cogitationem in divina sola dirigat; temperantia vero relinquat, in quantum natura patitur, quae corporis usus requirit; fortitudinis autem est, ut anima non terreatur propter excessum a corpore, et accessum ad superna; justitue vero est, ut tota anima consentiat ad hujusmodi propositi viam. » Ecce quam apte describuntur virtutes propriae vias illuminativae, in quareperitur divinorum contem-platio, et omnis animae cogitatio in divina sola dirigitur.

« Quaedam vero (concludit) sunt virtutes jam assequentium divinam similitudinem, quae vocantur virtutes jam purgati animi, ita scilicet quod prudentia sola divina intueatur, temperantia terrenas cupiditates nesciat, fortitudo passiones ignoret, justitia cum divina

mente perpetuo foodere societur, earn scilicet imitaudo; quas qui-dem virtutes dicimus esse beatorum, vel aliquorum in hac vitaper-fectissimorum, qui scilicet ad statum viae uuitivae pervenerunt. gt; Demonstratur tandem, quomodo necesse sit utin statu vice illu-minativse virtutes sint in gradu superiori eo, quo reperiuntur in statu viae purgativse, sed inleriori eo, quo possidentur in statu vise unitivse. In statu viae purgativte, solum anima piis meditationibus insistit secundum iniellectinn, et variis virtutum actibus ad Deum tendit secundum vohmtatem; deinde, in statu vise illuminativae divinis occupatur contemplationibus secundum intelle. lum, et continuo virtutum exercitio secundum volunta;tem insistit ; denique, instatu via; uuitivae, altissima Dei contemplatione perfunditur secundum iutellcctum, et in exercitio virtutum lieroicarum ipso perfruitur secundum vohmtatem. Manifestum est aulein quod major requiritur cordis tranquillitas et pax mentis ad contempla-tionem quam ad meditationem, contemplatio enim est aliqualiter quiescentis in termino, meditatio vero est tendentis in via; sed minor requiritur in ordinaria contemplatione proficientium in via illuminativa, quam in gltissima perfectorum in via unitiva: haec autem cordis tranquillitas et pax mentis major aut minor causatur a virtutibus secundum diversum gradum perfectionis ipsarum, juxta quem diversimode naturam perticiunt. Similiter perfectiores ac superiores apparent virtutes, cum anima in continuo earum exercitio secundum voluntatem insistit, quam dum tantum variis earum actibus ad Deum tendit; sed tamen minus, quam dum voluntas Deo perfruitur in cont inuo eteminentissimo virtutum jam heroïcarum exercitio. Undo relinquitur quod, in statu via3 illumi-nativje, virtutes sunt in gradu superiori eo quo reperiuntur in via purgativa, sed inferiori eo quo sunt in via unitiva.

Ut laborantes circa virtutum acquisitionem solatium aliquod recipiant, uon spe tantum percipiendi fructus, sed certitiidiue jam aliqualitnr Mpr-ppti, nee semper euntes eaut et Heaut, credentes se niiLterc seiiiiu;! s.ia, sed aliquaudo veuiaul cum exultatioue, per-suasi quod portant manipulos suos, necessarium est certa qusedam indicia proponere, virtutes jam acquisitas esse demonstrantia.

Primum igitur ac penitus evidens indicium acquisitse virtutis in gradu perfecto, secundum quem in hoc statu via; iiluminativse requiritur ost, videre quod facile, prompte, uiiitbrmiter, constanter, ac delectabiliter quis circa ejus materiam operatur, cum tamen prius difficulter, lente, didbrmiter, iuconstanter, ac nieste circa eam operaretur. Cujus ratio ex suis deducitur principiis : virtus enimest habitus mentis; habitus autem hoc ex propria uauira lia-bet, quod inclinetsubjectum cui inhseret, ad objectum illorum ac-tuum quorum frequeutatione geuitus luit; per hoe enim quod po-tentia assuescit actus circa materiam aliquam elicere, acquirit inclinationem eliciendi similes actus circa talem materiam : quam inclinationem ia actu primo vocamus habitum, Unde paulatim sic disponitur, ut facile actus eliciat, quos difficulter prius eliciebat; deinde movetur, ut actus prompte eliciat, quos antea lente eliciebat; insuper firmatur, ut uniformiter ac constanter eliciat, quos prius ditï'ormiter ac iuconstanter eliciebat; tandem sic afficitur per habitum perfectum, ut eosdem specie actus delectabiliter eliciat, quos prius moeste ac renitente natura eliciebat. Unde, cum quis in seipso experitur se talem facilitatem, promptitudinem, unifor-mitatem, constantiam, ac delectationem habere in operibus virtutum, debet evidenter concludere se virtutes acquisisse ex auxiliis divinse gratis, et se eas in gradu perfecto possidere. Hoc indicium virtutis acquisitie proponit, sub nomine divini oneris, Bernardus, Epist. 72 ad Eamaldum, dicens: « Libet admirari quam leve sit onus virtutis : num vere leve est quod portantem non gravat sed

levat ? Quid eo levins onere, quod nou solum non onerat, sed et portat omnem cui portandum imponitur ? Hoc onns potuit uterum gravidare virgineum, gravare non potuit. Hoc onus ipsa, quibus se pncbuit sustentandura, senis Simeonis brachia sustentabat. Hoc etiam Paulura, in gravi, licet et corruptibili, corpore positum, ra-piebat usque adtertium coelum. Qusero in rebus, si quid forte huic exoneranti oneri simile iaveniamus :occurritmihi de pennis avium, quod utcumque coaptom, qu» quodam videlicet singulari modo et corpulentiorem reddunt substantiam et agiliorem. Mirum opus r.a-tura;; unde grossescit materia, inde sarcina levigatur; et quantum crescit in massa, tantum decrescit in pondere. Hoc plane in pennis Christi oneris exprimit similitudinem, quod et ipsa} ferunt a quibus feruntur. » Si ergo virtus sic onerat, ut non premat mentem, sed leviget, absque dubio virtutem habet, qui nou se difflcilem et mo-rosumad ejus opera, sed agilem ac expeditum advertit.

Secundum etiam ac evidentissimum acquisitie virtutis indicium est, carere prsccedentium vitiorum impugnatione, et importuna passionum molestia.Uam, cum virtutis exercitium circa hoc occu-petur, ut inordinatos actus animae, ac immoderatos motus appeti-tus coerceat, non solum per simplicem eorum repressionem, sed etiam per contrariorum actuum et motuum positionem, quorum utrumque pertinet ad virtutem (eadem enim virtus et reprimit actus vitii contrarii, sicut et motus inordinatos passionis, et insu-per, quod perfectius est, pradictis oppositos elicit actus, quibus paulatim acquisita virtus perficitur, et contrarium vitium extir-patur, nam fortius contrariorum aliud expellit ab eodem sulijecto, et insuper passiones coutrarise reprirauntur), unde, qui se jam expe-ritur carere vitiorum impugnatione, ac molesta passionum impor-tunitate, quibus antea premebatur, debet concludere se divino beneficio virtutes acqnisisse, ac Deo benefactori gratias rependere. Permittit tarnen aliquando Deus, quod in viris sanctissimis inordinatos materialiter passionum motus videamus, quos ipsis relinquit, vel ad exercitium liumilitatis, vel ad augmentum meriti: tunc vi-dentes, eos excusare debemus, aut justo pietatis motive, aut sur-reptione, aut passionis concitatas violentia. Certum tainen ac evidens indicium acquisitaj virtutis est, illud quod adduximus; nam, ut ait Augustinus, « augmentum charitatis est diminutio

cupiditatis, et perfecta charitas nulla cupiditas; sic augmentum humilitatis diminutio superbise, et perfecta humilitas nulla super-bia. » Quod in ordine ad alias virtutes et vitia extendi potest.

Tertium indicium acquisitfe virtutis est, exacta mandatorum Dei custodia, et in viris religiosis rigida suarum legum observantia. Cum enini Dei mandata sint de bono honesto, ac proinde de virtu-tum actibus, et religiosje leges data? sint de meliori bono, ac ver-sentur omnes circa morale bonum non vulgare omnibus, et aliunde connaturalis illorum custodia, et istarum observantia praesupponat multos prajcessisse virtutum actus, quibus utraque fuit reddita familiaris, necessario sequitur quod mediis illis actibus adsint in anima virtutes acquisitse in gradu perfecto, quae sint principinm aliorum actuum similium observantia;.

Quartum tandem indicium acquisitie virtutis est, maximum in seipso proficiendi in virtute desiderium experiri. Quod probatur, turn experientia sanctorum, quos videmus eo magis anxios proficiendi in virtute,, quo scimus eos magis in virtutibus profecisse; tum quia virtus adepta et possessa suavis, ac plurimum est dele-ctabilis, ut superius ostensum est. linde semel gustata desiderium sui gustantibus accendit; et quo magis gustata, eo majus accendit desiderium; ac perfectissime gustata, perfectissimum et maximum suirelinquit desiderium, quo magis appetaturj ut ex quadam ana-logia ad cibos dulces et delicatos probari potest. Cai indicio dèbet adjungi desiderium imitandi Christum : imitatio quippe Christi Domini in perfectissimarum exercitio virtutum consistit.

Qui talia acquisitie virtutis indicia deprehenderit in seipso, gra-tias primo benefactori Deo referat, cujus auxiliis virtutem acqui-sivit; deinde, coram Domino totis visceribus humilietur, qui negli-genti ac inutili servo tantum contulit beneficium; denique, nihil de seipso praesumat, nee desidiosus efficiatur, quasi totum fecerit; imo credatse vix incepisse, et multo sollicitior attendat acquisitam virtutem conservare ac augere, et in via perfectionis ultra proce-dere, cum in ea non progredi sit regredi.

Specialiter agimus in prsesenti de extenio devotionis exercitio, non eaprsecisa ratione, quia virtutis religionis est actus, sed quia plurirnum conducit ad contemplationem, quse principale est huj us secundae partis objectura, et in ipsa prsecipue devotio reperitur. Externum autein devotionis exercitium versatur circa res sacras, quai dicuntur bona motiva et provocativa voluntatis ad internam devotionem, quales sunt imagines, oratoria, caeremoiiiie, de quibus fusius agit B. P. N. Joannes a Cruce, sublinem Libri tertii Asceusus Montis Carnieli.

Cultus sacrarum imaginuni non solum licitus in Ecclesia Catho-lica, sed et semper laudabilis fuit; et tanquam h tere tic i ac tyrauni tuerunt habiti, qui talem cultum prohibuerunt vel dictis vel tor-mentis, etvocati sunt Iconoclastae. Per imagines sacras solum eas intelligimus, qua; possunt aliquo cultu publico in Ecclesia cele-brari, quales sunt imagines Dei nnius et trini, divinarum perso-narum, Ohristi Domini cum singulis ejus mysteriis, Beatissim® Virginis Maria; Matris Dei item cum ipsius mysteriis, ac omnium eorum, quos Ecclesia tanquam sanctos vel beatos veneratur. Unde, donee aliquis ab Ecclesia per summum Pontificem declaretur san-ctus aut beatus (quod admodum solemniter, ac praevio diligenti fit examine), quantumcumque videatur i'uisse virtutis eximise, ac cer-tis clarere miraculis, non potest publice coli, nec ejus imago publice

colenda proponi; solum poterit quasi vir illnstris depingi, seclusis ab ejus imagine cunctis sanctitatis sig'nis , qualcs sunt splnndores ab ipso emissi, vel ad ipsura divinitus iramissi. Non loquimur hie dealiis imaginibus, quae vol principes, vel alios illuslres viros in quavis praerogativa, prseterquam sanctitatis, reprsesentant, puta duces militari gloria prseditos, doctores eximios, artifices aut in-ventores curiosos et similes; namque has imagines non proponuntur quasi motivadevotionis, sed alterius virtutis politica', in qua repragt; sentati homines excelluerunt, et ad conservandam similium viro-rurr, illustrium in aliquo ordine memoriam. His imaginibns di-missis, tanquam ad nostrum intentum non spectantibus, redeamus ad sacras imagines sanctorum, ut affectum devotionis circa ipsas dirigamus.

Duplici ex tine sacra) sanctorum imagines fuerunt ab Ecclesia Catbolica inlroductse, Christi Domini exemplum secuta, qui proprium suiipsius imaginem, miraculose expressam, misit ad Abaga-rum Edessre regem, et aliam sed mcestissimam tempore passionis linteo sanctse Veronica? divinitus impressam in memoriam sacra-tissimse redemptionis nostrre reliquit in terris. Ad Christi igitur Kedemptoris uostri exemplum. apostoli ab ipso edocti, viri apo-stolici, aliique primi christiani sacrarum imaginum piumusnm in-troduxerunt, et introductum ad hsec usque tempora contra tyran-norum et hsereticorum perscrutationes constanter ac devote continuarunt.

Duplex autem finis hujus sacra introdiictionis et continnationis est, ut scilicet, mediis imaginibus velut motivis, Deus et sancti in eis repraesentati debito et congruo colantur honore, et ut voluntas, ad eorum devotionem mota, ad opera virtutum imitanda suaviter ac fortiter excitetur.

Quantum ad primum, nulli dubium esse debet quod Ecclesia non ipsis imaginibus secundum se consideratis, sed earum proto-* typis cultum exhibet, sive cultum exhibet imaginibus ut motivis, et prototypis ut terminativis ; quia, ut ait Philosophus, « idem est motus reverentiaj in imaginem tanquam in medium, et in rem re-prasentatam tanquam in finem. gt; Diversus autem cultus diversis exhibetur imaginibus : nam imaginibus Dei, et Christi Domini exhibetur cultus latriic, qui soli Deo tanquam supremo Domino

debetuv; propterea dixit Apostolus: « Soli Deo honor et gloria; » aliis autem sanctorum imaginibus exhibetur cultus dulise, vel hy-perdulise si specialiter Deo conjuncti sint, ut est Beatissima Virgo Maria Mater ejus; qui cultus est inferior alio, et ad ilium ordi-natur.

Quantum ad secundum, certissimum est quod homo sensibilibus indiget motivis, ut ad spiritualia contemplanda possit elevari. Cum enim sit compositus ex anima spirituali et corpore sensibili, ac ejus cognitio ab externis sensibus iucipiat, necesse est quod sensi-bilia habeat objecta pietatis, quibus ad ccelestium ac divinorum contemplationem moveatur. Unde convenientissimuin est, et absolute necessarium, quod utatur sensibilibus Dei, Christi, ac sanctorum imaginibus, ut mediantibus illis recordari possit, turn Dei linis ultimi, ac primi principii creatura rationalis, turn mysteriorum nostra redemptionis, puta Conceptionis Christi in Incarnatione Verbi divini, Nativitatis, Circumcisionis, Passionis, Resurrectiouis, Ascensionis, etc., tum virtutum et martyrii sanctorum, ut his mo-tus, ad amorem Dei, ad gratitudinem pro redemptione, et ad sanctorum imitationem alliciatur.

Propter hos fines, utilis admodum et proticuus est usus sacrarum imaginum. Unde, qui vultearum utilitate proficere, debet sic eis vi-sis adha;rere,ut statim transeat ad prototypum; quod efficiet, si non tam curiosas ac divites, quam pias et devotas procuret habere imagines; si non in eis artificium et valorem, sed expressam reprasen-tationem ac motum devotionis in rem repra3sentatam attendat. In quo multi ex his qui statum perfectionis profitentur, deficiunt, qui maximam imaginum copiam, curiositatem et vanitatem in eis am-biunt, ac sic eis per affectum adhserent, ut eis privari nolint, pluri-mum inquietentur, si contra suam voluntatem eis spolientur, quia quodammodovelutidolapossessa venerantur. Sedviri pii, qui suam in invisibilibus devotionem constituunt, panels indigent imaginibus, et potius ordinarias ac viles in materia, quae voluntatem excitent, quam curiosas in arte et in ornamentis divites, qua? non ita movent, habere solent; nam, ut bene dicit Augustinus, licet ad filiud propositum, « quid obest clavis lignea, si aperiat? et quid prodest aurea, si non aperiat ? » Imo, sic parum externis adlmerent imaginibus, ut oblata dandi occasione facile tribuant, et vix sen-

tiant dum auferuntur, quia in similibus vivam imaginem Cliristi crucifixi vel alterius sancti reperient.

Pro certo habeant, qui quamdam in imaginibus habent proprie-tatem spiritus, quod quanto magis sensibilibus adhaerent, tanto minus ad invisibilia pervenient. ünde pervertunt ordinem, et prater Ecclesiïe agunt intentionem, dum inordinate motivis imaginibus insistunt, et ad prototypum terminativum non properant; et sic potius abutuntur quam utantur imaginibus. Et quamvis aliud non esset damnum, essent tamen maximum jactuva temporis et proprietas spiritualis.

Quod si quis per affectum imaginibus adluereat, vel quia scit similiores esse sanctis quos reprajsentant, vel quia miracula et virtutes operantur, vel quia eas a viris sanctis obtinuit, affectus erit laudabilis, dummodo sit rationabile obsequium ejus,et adoret eas in spiritu, ac sic eis exterius afficiatur, ut interius sit erga prototypum affectus major ac perfectior.

Non solifi imagines, sed et plura sunt alia pietatis instrumenta, circa qua) potest exerceri devotio, ut sunt rcliquiaria, rosaria, et similia, quibus rnediis erga Deum et sanctos noster excitatur afte-ctus. Sed quia hujusmodi sunt media, non ita in eis sistendum est, quod totaliter immoretur affectus, et ad Deum, velut ad terminum, non properet.

Quantum ad sanctorum reliquiaria spectat, cerium est de fide ea esse cultu devotionis veneranda, ad felicem sanctorum, quorum reliquias continent, recordationem, ad impetrandum in nostris necessitatibus eorurn auxilium, medio tali obsequio, et ad excitan-dum affectum ad eorum imitationem. Sed valde procurandum est quod reliquiis potius quam reliquiariis afficiamur, id est reliquias sanctorum tanquam coelestia pignora, non autem curiosum theca-rum artificium consideremus; in quo multi decipiuntur, qui vani-

tatem et curiositatem in reliquiariis, et non devotionem in rol i qui is quserunt; sicqne erga singula debet a (foetus ordinari, ut habeantur velut media, qnibus ad invisibilia et divina properemus, ac nullam in eis spiritus proprietatem consefvemus, ne jacturam devotionis patiamur, potius quam fructura aliquem eliciamus.

Dnm agimus de reliquiariis, perfect,issimnm ac pretiosissimum nobis occurrit, sanctissimum scilicet Eucharistiac sacramentum, in quo continentur omnes thesauri divinitatis; nam, praeter corpus et sanguinem Cliristi Domini, qute virtute verborum consecrationis ibi ponuntur sub sacris illis velaminibus, per transsnbstantiationem panis in corpus, et vini in sanguinem, sub qualibet specie per con-comitantiam primariam totus Cbristus Deuset hornoconlinetur, et per concomitantiam secundariam alue divinre personae adsunt, propter naturalem ac necessariam earnm ad invicein connexionem. Quamvis affectus vix possit accidentibus eucharisticis^- nimium adhffirere, cum in seipsis absolute considerata sint res admodum vulgares, procurandum tamen est, ut illis perceptis spiritus ad Ciiristnm Deumet hominem ibi contentum elevetur, sive interius ad seipsnm colligatur, ut sacratissimas quas percepit reliqnias con-sideret, et bospitem Christum invisibiliter advenientem toto cordis alfectu suscipiat etamoris actibus recreet. Potest circa divinissi-mum hoc reliquiarium esse quidam inordinatus affectus, vel in excessuvel in defectu sumptionis : siquis enim frequentius suraat quamoportet, attenta sui conditione, deficit, sicut et qui rarius ad illud sumendiun accedit; moderatione opus est, juxta prudentis, docti et pii directoris consilium.

Quantum attinet ad rosaria, minim est quanta sit in aliquibus inordinatio affectus, qui similibus pietatis instrumentis ad curiositatem, jactantiam et vanitatem utuntur, qui ad rarum materia? pretium, et ad curiosum artifidum, et ad alia hujusmodi potius attendunt quam ad spiritualem animse profectum : nunc assumunt rosaria istius nunc alterius coloris, nunc hujus nunc illius figura), nunc magna nunc parva, nunc ex corallo, nunc ex succino, nunc ex odorifero compacta ligno, nunc tali nunc alio inserta modo;etut cuncia unico comprebendam verbo, tanta vanitas in aliquibus circa hocapparet, ut manifestum sit eos externis ineptiis potius occupari quam interna? devotioni. E contra, viri vere devoti non attendunt

qualia sint rosaria, sed quam bene ea recitent; non considerant materiam aut artem, sed inysteria significata: quod ut facilius assequi valeant, vulgaria suraunt rosaria, dimittunt curiosa. Et tune, mente ad iutimum sui secretum revocata, sic recitando pre-carios illos globulos percurrunt, ut sacrosanetis nostra redemptio-nis mysteriis ibi significatis suaviter inhaereant, et lucrandis indul-gentiis ac augendis meritis intendant.

Circa cruces, et alia pietatis insignia, idem dicendum est, pro-portione servata, quod de imaginibus dictum est, ut scilicet in eis puritas spiritus inquiratur, et non sensibilis exterior affectus : nam sicut liiuc omnia, si debite assumantur, plurimum anima; prosunt, etadDeum elevant, sic nocent plurimum, si indebite assumantur, et eis inordinate per affectum quis adhaereat ;nam ultra quod incur-ritur jactura temporis, habetur proprietas damnabilis, puritas spiritus amittitur,et a viaveritatis absolute receditur. Damionquippe, qui mille habet nocendi artes, sub specie boni nos in mediis deci-pit, quibus ad profectum aninue possumus uti, per hoe quod inordi-natum erga ea inspirat affectum; unde postmodum multarum im-perfectionum,plurimorum errorum,et aliquando totalis ruime sumit occasionem. Propterea, viri sancti, malis aliorum edocti, etaliorum lapsibus prudentes effecti, semper sunt pavidi, sunt ubique circum-specti; nee solum fugiunt malum quod agnoscunt, sed etiam timent in bono quod operantur. Et ideo, in rerum quantumvis sacrarum usu, sic affectum moderantur, ut nullum possint ibi detrimentum pati, quale est, vel per lias impediri ne ad Deum invisibilem ten-dant, velhujusmodi rebus uti indebite sine fructu, vel mediis illis a dsemone decipi. Procuramp;nt igitur visis crucibus, voluntatis affectum sic purificare, ut nolint foris immorari circa corticem devo-tionis, sed intus et sursum properent ad gustandam devotionis spiritus puritatem ac perfectionis medullam.

Certura est loca sacra et Deo dedicata, qualia sunt oratoria et ecclesiae, sacrarium esse Divinitatis, ubi specialiter Deum oportet orare : propterea de templo Jerosolymitano dicitur :« Domus mea domus orationis vocabitur. gt;

Hujusmodi loca Deus elegit, ut ad ea confugiens populus, tum pracsentiuin,tum imminentium malorum remedium inveniat, oft'eu-sam majestatem divinam votis, precibus, et sacrificiis placaudo. Quodipsemet Dominus clare Salomon! manifestavit, dumstatim, absoluta templi UMliticatione ac dedicatione, apparens ei in nocte, sic ait, ut refertur Libro 2 Faralipomenon, Cap. 7 : lt; Audivi ora-tionem tuam, et elegi locum istum milii in domum sacrificii. Si clausero coelum, et pluvia non fluxerit, et mandavero et pnecepero locustai ut devoret terram, et misero pestilentiam in populum meum, conversus autem populus meus, super quos invocatum est nomen meum, deprecatus me fuerit, et exquisierit faciem meara, et egerit pomitentiam a viis suis pessimis, et ego exaudiam de coelo, etpropitius ero peccatis eorum, et sanabo terram eorum. Oculi quoque mei erunt aperti, et aures me» erecta: ad orationem ejus qui in loco isto oraverit: elegi enim et sanctificavi locum istum, ut sit nomen meum ibi in sempiternum, et permaneant oculi mei, et oor meum ibi cunctis diebus. »

HaïC, inquam, vera sunt, adeo quod cseteris paribus oratio facta in ecclesiis dedicatis et consecratis, plus prosit et oranti, et eis pro quibus offertur, ratione dedicationis et consecrationis, cujus intuitu Deus orantis excitat voluntatem, auget aftectum, devotionemaccen-dit,unde ferventior acDeo gratiorexistit oratio; sicut,eodemintuitu, defectus in ecclesia commissi plus Deo displicent, et aliquam sacri-legii induunt rationem.

Quia tamen ecclesia communis est tidelium domus, ubi venientis circumquaque populi rumor auditur, strepituspercipitur, multiplex

distractionis occasio reperitur; inde est, quod viri pii, specialem contemplationis professionem facientes.postquamsuo muneri satis-fecerunt, in celebrando vel audiendo sacro, ac in concionibus per-cipiendis, cuni ibi quiete ad contemplandum persistere nequeant, remotiorem aliquem locum ac internis exercitiis aptiorem inquirunt (quamdiu euim coram sanctissimo Eucharistise Sacramento licet contemplationis tranquillitate frui, decentius ac utilius est ibi con-sistere). Quamvis ergo cantus ecclesiastici, et oiiicia divina in eccle-siis dobite cclebrata plurimum interna; cooperentur recollectioni, multse tamen, ut dictum est, occasiones distractionis occurrunt, ex assistentis populi vel inconsideratione, vel malitia; propter quod, saltern de die,vix in eis perfectse contemplationi vacare licet.

Inde est, quod viri religiosi in secretioribus orant locis, qua; a pradictis tumnltibus ac distractionibus libera, ecclesiaï tamen ad sanctuarium Eucharistise correspondent, ut ex una parte, impedi-mentis conternplandi liberentur, et aliuude, copiosos gratiarum rivulos ex illo Uivinitatis inexhausto ac uberrimo foute dimanau-tes excipiant. Sed alii viri pii sua solent habere oratoria, hujusmodi internis deputata contemplationibus. Quod si quando eis careant, ad intimum mentis sine sacrarium se colligunt, ut ibi Deum ubique pra;seutein inveniant, inventum tranquille ac devote venerentur; sciunt enim, Apostolo dicente, quod templum Dei sanctum est, quodipsisunt; sciunt etiam Christum Domiuum dixisse mulieri samaritame: lt; Mulier, crede mihi, quia venit hora, quando neque in monte hoc, neque in Jerosolymis., adorabitis l'atrem. Vos ado-ratis quod nescitis,nos adoramus quod scimus,qiiia salus ex Juda'is est; sed venit hora, et nunc est, quando veriadoratores adorabunt Patrem in spiritu et veritate; nam et Pater tales qurerit, qui ado-rent eum : spiritus est Deus, et eos qui adorant eum, in spiritu et veritate oportet adorare. »

Quantum ad ecclesias spectat, maxima debet in eis reverentia et devotio exterior exbiberi, pnesertim ubi sanctissimum Eucha-ristisesacramentumasservatur.Omnis irreverentia, omnis ibi distractie Deo displicet; propterea Christus Dominus, quem zelus domus Domini comedeba^ingressus templum illud Jerosolymitanum, quod tantum umbram et liguram ecclesia; novi testamenti continebat, facto de funiculis tlagello,ejecit omnes veudeutes et ementea iu illo,

et mensas mimmnlarioram.et cathedras vendentium columbas ever-tit, et dixit els : lt; Scriptum est, Domus mea domus orationis voca-bitur; vos autem fecistis illam spelimcam latronum, » ut refertur Matthsei 21, Ex quo loco sic argumentatur Venerabilis Beda, Ho-mil. 7, in Quadragesima :«Si ergo Dominus nec ea volebat venum-dari in templo, qua; in templo volebat offerri, videlicet propter studium avaritiae sive fraudis, quod proprium solet esse negotiantium facinus, quanta putas animadversione puniret, si invenisset ibi ali-quos risui vel vaniloquio vacantes, aut alii cuilibet vitio mancipa-tos; si enim ea, quae alibi libere geri poterant, Dominus in domo sua temporalia negotia geri non patitur, quanto magis ea, qua3 nusquam fieri libet, plus coolestis ira; merentur, si in sedibus Deo sacratis aguntur. » Si semper in ecclesia debet reverentia et exterior devotio servari, multo major exliibenda est, dum divinum officium ac sacrificium celebrantur, et maxima, dum sanctissimum altaris sacramentum percipitur, de quo fusius sub finem luvjus operis dicetur.

Quantum vero spectat ad oratoria, certum est quod etiam in eis debet observari maxima devotio et reverentia, cum etiam sint loca sancta et Deo dedicata; nam lumeii rationis dictat nobis, quod sauctasuut sancte tractanda; quod et divino prsecepto declaratur, dum Moysi audacter et irreverenter accedenti, ut videret hoc grande mysterium, cur rubus arderet, et non combureretur, dixit ei Deus do medio rubi: lt; Ne appropieshuc, solve calceamentum de pedibus tuis, locus enim in quo stas, terra sancta est.» Quam potiori jure posset multos et forte innumeros sic alloqui Dominus, tanquam minus religiosos in oratoriis et aliis locis sanctis irreverenter se habentes! Sedquid dicendum foret depluribus impiis ac sacrilegis qui tum in oratoriis, tum in ecclesiis, et (quod est horribile dictu) dum expositum manet sanctissimum sacramentum, machinantur turpissima ? In illo namque devotionis locoet tempore, juvenum et juvencularum indicuntur conventicula,ibique sub praetextu pietatis pertractantur amoris impuri negotia, turpia miscentur verba, facta turpiora concluduntur, et aliquando majora fiunt ibidem sacrilegia. Numquid non horrent aures pise similia percipientes ? Sed utinam ■vera non essent!

vel tanquam ministris, debent primo, sic ipsas disponere, ut nihil non grave, nihil non divinum appareat, cum scriptum sit : c In populo gravi laudabo te. »Unde, fateor, nunquam mihi placuit (sit laudabilis an non, abstraho) receptus in quibusdam regnis usus, quo comedise et alia3 scurrilitates in ecelesiis divino miscentur ofii-cio, quibus populus ad risum efc ad Isetitiam excitatur; quo etiam larvati homines coram sanctissimo sacramento tunc exposito choreas ducunt, et dicteriis ac facetiis prsesentes impetunt: base, inquam, ibi communiter recepta et probata nunquam mihi placue-runt. Debent secundo, totis viribus et summa diligeutia praevenire, vel impedire supradicta scelera et sacrilegia, imo multo minora qua? possunt occurrere peccata, sua libere ac audacter utentcs authori-tate contra similes sacrileges contumaces; sciant enim so reos fore scandalorum omnium, si fuerint in liac parte negligentes; noverint etiam se in die judicii rationem reddituros pro animabus subdito-rum, si eorum incuria perierint. Debent tertio, procurare ut cuncta ibidem decantata, circumstantiis omnibus attentis, sint devota, ne dicatur eis quod alias dixit Deus, Isai:e 29:« Populus hie labiis me bouorat, cor autem eorum longe est a me. gt;

Circa debitnm ecclesiarum et oratoriorum ornatum,debent ii quorum curse id commissum est, specialem adhibere diligentiam, ut nihil oceurrat, quod pios intuentium oculos possit offendere, sicut si profanse exponerentur imagines, aut quid aliud indecorum ; debent similiter in musicis cantibus procurare, ut nihil interveniat quod devotas audientium aures laïdere valeat; et tandem vigilent, ut sic omnia sint composita, quod animos adventantium ad pieta-tem excitent, quia « domum Dei decet sanctitudo in longitudinem dierum. gt; Sed in ornandis particularibus oratoriis ad exercitium contemplationis, debent ii qui ea sibi praparant, non tam curiosis quam devotis imaginibus exornare, et solum ilia ibidem expandere, qiue mcnti sursum ad Deum elevanda3, ac affectui accendendo noverint congruere, ex acquisita jam experientia, suam namque dis-positionem agnoscunt.

Quantum ad modum, quo viri pii debent se habere in frequentan-dis et inspiciendis ecclesiis magnificentissime ornatis, dicimus quod in principio conversionis (et idem dicendum circa imagines et alias res sacras), conveniens est ut ecclesias maxime frequentent, et or-

namenta ipsartim considerent, ut sic paulatim affectum suporbioe et status sfficularis deponant, et in res divinas ilium transferant; non enim a principio sunt solidi cibi capaces, nempe nuditatis ac puritatis spiritus; unde quasi modo genitis infantibus opus est lacte, non cibo magis substantiali, respectu namque ipsorum, propter debilitatem, meliora suntuberaSponsi vino.Et|itadebent ipsis ea concedi, quae sensibilem excitant devotionem, ut'sic paulatim ad res pias allecti, ac in bono confirmati, vanitates mundi despiciant, quibus ante ligati tenebantur.

Sed postquam aliquem in virtute progressum fecerint, si velint ad perfoctionis statura pertingere, debent omnibus sensibilium re-rum gustibus affectum spoliare, et acquisita puritate spiritus, ad Deum invisibilem per visibilia tendere: unde debent sensibilibus ut mediis tantum uti, nee diutius in eis immorari, ut ad finem feliciter perveniant. Propterea, in prsesenti casu, cum adverterint se primo decoris ac majestatis ecclesiarum aspectu devotionis sensu suaviter allici, non curiosius singulis inspiciondis, nee avidius singulis au-diendis attendant; sed motum ac elevatum affectum ad coclestiaet divina transferant, ac mente accedant ad civitatem Dei viventis Jerusalem coclestem, et ad ecclesiam primitivorum qui conscripti sunt in coelis, et ad multorum millium angelorum frequentiam; et sibi porsuadeant, quod « nee oculus vidit, nee auris audivit, nee in cor hominis ascenderunt, quee prseparavit Deus diligentibus se.» Et certe, si in hac valle miseriarumexulibus tam pulchra aspectu, tam suavia auditu, et tam delectabilia pro sensibivs aliis prseparavit Deus, quid pro iiliis in Patria, in paradiso voluptatis, pracpara-verit ?

Qui igitur intimae contemplationis exercitio vacare decreverint, eligant sibi loca magis ad boe idonea; etseexemplo Christi con-forrnantes, templa quidem ad imitationem ipsius frequentent, sed etiam et saipius deserta loca petant, ubi quiotius degere possint; nam et ipse Salvator mundi ac Magister fidelium saepissime loca remotiora petebat orationi vacaturus, et adhuc in silentio noctis ad nostram instructionem, nunc montem Thabor, nunc Carmelum conscendens, nunc ad intimas penetrans solitudines, ubi semel per quadraginta dies jejunando permansit. Advertant sedulo, ne loca solitaria quaj sibi elegerint, nimium sint deliciosa, ne deliciis eo-

rum pascatur appetitus sensibilis potius quara animus; experien-tia discant, quod naturalia deserta, montibus, vallibus, sylvis et ri-vulis consita, plus mentem elevare solent, quam amoena viridaria arte conspicua; namque potius mentem deprimunt quam elc-vent, potius distrahunt quam colligant, potius emolliunt quam roborent.

Desinant in componendis curiosius oratoriis, in superfine deco-randis temyius insumere; incipiant a sensibilibus affectum reino-vere, ac purum gustarespiritum ; frequentius templum su» mentis ingrediantur, ubi Deum quoties voluerint propitium inveniant; audiant Apostolum, 1 Cor. 3, ipsis dicentem : « Nescitis quia templum Dei estis, et Spiritus Dei habitat in vobis ? » Audiant et ipsum Christum, Luca? 17, docentem : « Ecce enim regnum Dei intra vos est.»Illuc ingrediantur, et tanquam veri adoratores, juxta consilium Cliristi, adorent Patrem in spiritu et veritate. Quod oflicient,si conscientiam puram habuerint,si mentem ab exte-rioribus liberam, et voluntatem divinis adhaerentem; ha^c enim prsefertDeus oratoriis et ecclesiis curiosius ornatis,qiue nou nisi ad prsedicta debent ordinari.

Multa solent incurrere damna, qui deficiunt in praedictis : nam, prjeter maximam temporis jacturam, quod in exornandis curiosius oratoriis insumitur, ultra proprietatem spiritus qua; in talibus conservatur, prater incoastantiam mentis in hujusmodi exteriorum usu, qua nunc unum locum eligunt, postea mutant, nunc isto nunc alio rnodo exornant, ita quod in continua sint mutatione, pejus ali-quid eis accidit; nunquam enim ad perfectam recollcctionem ac contemplationem, nec ad veram heroicarum virtutum acquisitio-nem pertingunt.

Semper laudabiles fuorunt in Ecclesia pevegrinationes ad loca sacra, tanquam externa latentis devotionis indicia. Propterea solent in pffiuitentiam peccatorum injungi varise ac difficiles peregrinatio-nes; et aliquando viri sancti, non solum pcenitentiaj causa, sed

etiam pietatis intuitu, illas assumunt; quod multiplici sanctorum posset exemplo confirmari.

Loca igitur, ad qua) possunt legitim;e ac laudabiles peregrinatio-nes institui, sunt in triplici differentia. Quicdam sunt purenatura-lia; quae tamen, ex mirabili dispositione sui, ac rerum in eis con-currentium varietate et pulchritudine, solent animam statim colli-gere, et ad Deum elevare. Suadendse sunt ad liujusmodi loca perogrinationes, si forent propinqua, qualiter illas sancti eremita; et solitarii anachoretae suscipiebant, qui in vastissimis desertorum solitudinibus sirailia conservabant Icca, internre collectioni ex suo recessu, ac coelestium contemplationi ex sua eminentia magis ido-nea; quod longa posset inductione demonstrari. Paulus, primus eremita, suam habnit cellulam palmis et fonte conspicuam; Antonius naturaliter amoenum habuit suum montem ; sed, ut superiusascen-damus, Joannes-Baptista morabatur juxta deliciosa Jordanis flucnta cum Essenis, Elite nostri Patriarchs discipulis; et ipse Ellas, princeps monachorum, montem Carmelum, contemplationi valde idoneum, suse religioni carmelitanse tanquam naturale solum elegit. Diximus ad hujusmodi loca sic utilia suadendas esse peregri-nationes, si forent propinqua ; potest enim fieri quod, ex eorum di-stantia, plus dissiparetur peregrinando spiritus, quam colligeretur ibi manendo.

Alia sunt loca, in quibus aliqui speciales aliquos favores et gratia s a Domino consequuti sunt;qualis mons Alvernise, in quo sanctus Pranciscus sacra stigmata mirabiliter obtinuit, et noster Carmelus, in quo tam mira divinorum arcana Pater religionis Elias vidit. Solent in iisdem locis aliquando novos percipere favores, sje-pius tamen prseteritorum memoria pietatis affectus accenditur. Suadendae sunt etiam ad hujusmodi loca peregrinationes, dum absque distractione spiritus commode fieri possunt; primo, quia Deus vult in illis locis laudari ab iis, quibus similes fecit favores; secundo, quia signum est grati animi, velle Deo gratias referre in iisdem locis, in quibus divina ejus beneficia collata sunt; tertio, „quia, ut dicturr est, facilius ibi excitatur devotio, dum ex loci circumstantia redeunt efficacius in memoriam favores ibidem a Deo concessi; quarto denique, quia, licet Deus non sit loco vel tempori alligatus, ad hoc ut sua conferat beneficia, propter tamen

majorem recipientium dispositionem, in prsemissa triplici rationo adductam, frequenter novos concedit favores. Propterea legimus, Genesis 12, quomodo sanctus Abraham Fatriarcha sdificavit altare Domino in loco ubi apparuerat ei, et rediens ex ^Egypto petiit eum-dem locum, et ibi nomen Domini invocavit. Et Jacob, cum dor-miens mirabilem illam vidisset scalam, cujus cacumen coalum tangebat, et per cam angelos Dei ascendentes et descendentes, et Dominum .nnixum scalse, dicentem sibi : « Ego sum Dominus Deus Abn ham patris tui, et Dens Isaac; terram in qua dermis tibi dabo ot semini tuo; eritque semen tuum quasi pulvis teme; dilataberis ad occidentem, et orientem, et septentrionem, et meridiem, et benedicentur in te et in semine tuo cunctse tribus terra; et ero custos tuus quocumque perrexeris, et reducam te in terram banc, nec dimittam nisi complevero universa quse diii; gt; statim subditur, quod « evigilans Jacob de somno ait: vere Dominus est in loco isto, et ego nesciebam; gt; pavensque, « Qnam tembilis est, inquit, locus iste! non est hie aliud nisi domus Dei, et porta ca3li; surgens ergo Jacob mane,tulit lapidem quern supposuerat capiti suo, et erexit in titulum fundens oleum desuper; appellavitque nomen urbis Bethel, quae prius Luza vocabatur; vovit etiam votum dicens : si faerit Deus mecum, et custodierit me in via per quam ego ambulo, et dederit mihi panera ad vescendura, et vestimentura ad induendum, reversusque fuero prospere ad domum patris mei, erit mihi Dominus in Deum, et lapis iste, quem erexi in titulum, voca-bitur domus Dei, cunctorumque quajdederis mihi decimas offeram tibi. gt; Cum omnia secundum desiderium huic sancto Patriarchaj successissent, fuit voti fldelis observator; nam ad prseceptum Domini rediit in Bethel, ibique mansit, ac aïdificato altari nomen ejus invocavit. Unde legitur, Genesis 35: « Interea locutus est Deus ad Jacob ; surge, et ascende Betliel, et habita ibi, facque altare Deo qui apparuit tibi, quando fugiebas Esau fratrem tuum. Jacob vero, convocata omni domo sua, ait: abjicite deos alienos qui in medio vestri sunt, et mundamini, ac mutate vestimenta vestra; surgite, et ascendaraus in Bethel, utfaciaraus ibi altare Deo, qui ex-audivitme in die tribulationis rae»c,et socius fuit itineris mei,etc.» Qui locus fuit postea sanctuarium in Israël, sicut et ille in quo Dominus apparuit Abralue. Ex quibus omnibus evidenter colligitur

quam sit utile, ac Deo gratum, frequenter invisere loca, in qui-bus Deus speciales visitantibus concessit favores, propter rationes adductas.

Aliadenique sunt loca, qiue Deus singulariter elegit, ut ibi sanctum nomen ejus invocetur, vel quia hoc ita manifestavit verbis expressis, vel signis miraculosis indicavit, vel quia redemptionem nostram ibidem operatus est. In primo sunt ordine, inonsille quern Deus Abrahse monstra vit, ut ibi tilium suurn sacriflcaret, ut dicitur Genesis 22 ; mons Sinai, ad quem jussit Dominus Moysiut ascen-deret; mons Horeb, ad quem misit Dominus sanctum Eliam, ut seipsum ibidem ei manifestaret, et ad quem voluit Moysen ab iEgyplo redeuntem accedere, et ibi sacriflcare, nt dicitur Exodi 24, quia prius in eodem loco ei apparuerat pascenti oves Jethro soceri sui, et prajceperut ut descenderet in yEgyptum liberaturus populum suum. In secundo sunt ordine plurima loca sacra, in quibus Dominus infinita patrat miracula ad sui nominis gloriam, et ad exaltatio-nem sanctissimae Matris siiiB, ac aliorum sanctorum. Et, ut csetera prsetereamus, vix est ullum christianorum regnum , vel etiam provincia,ubi non reporiatur locus miraculosus sub InvocationeBea-tissinuc Virginis Marias; imo ssepius contingit quod in eademcivi-tate plures inveniantur ej usdem Dei Genitricis imagines miracu-Ios:c. Quae singula referro longum milii foret, et lectori fastidiosum. In tertio sunt ordine cuncta Terne Sanctae loca in quibus vestioium aliquod nostras redemptionis apparet; sed inter alia sunt prtecipua, locus incarnationis in civitate Nazareth, quem aliquando rediens ex Indiis orientalibus ac Perside visitavi, et quem sigillatim in meo oricntali itinerario fuse descripsi ; sed sacra Beatissimse Virginis domus, in qua tantum mysterium celebratum est, Lauretum, in Italiam, translata est angelorum ministerio, quam etiam Roma rediens visitavi, cujus priorem Nazarethi videram situm; deinde, est locus nativitatis Christi in civitate David Bethleem; insuper in civitate Jerusalem est locus sacratissimse mortis Christi in monte Calvario,sepulturae ac resurrectionis non longe; ac simul plura con-spiciuntur ibi locapassionis sacra? circumstantiis insignia; in monte Olivarum, est locus gloriosoe ascensionis; in monte Thabor, quem etiam vidi, est locus transtigurationis ; ac tandem per universam Judaeam apparent multa sanctitatis loca Christi Salvatoris memo-

riffi dedicata; ibi cernitur mons, ubi prwdicavit beatittidines; ibi desertum, ubi tot pavit hominum raillia ex paucis panibus et pisci-bus ; ibi desertum aliud, ubi quadraginta diebus et noctibus jeju-navit; ibi locus ad Jordanem, ubi voluit a Joanne baptizari; et plura alia conspiciuntur sanctuaria, quce brevitatis causa prseter-mittuntur.

Laudabile cevte, plurimum utile, Deoque gratissimum est, ha^c sancta loca visitare, ut experiuntur ex sensu mirabili devotionis, quern ibi percipiunt, qui pie visitant etvenerantur.Suadendse forent ad hujusmoili gt;aiictuaria peregrinationes iis, qui de novo ad Deum convertuntur, ut ibi primitias spiritus hauriant, et in sancto pro-posito confimentur, nisi forte,pensatis omnibus, aliquod periculum appareat. Proptér quod ait S. Petrus Apostolus, Epist. 1, Cap. 4: « Charissimi (novos alloquitur christianos), nolite peregrinari in fervore, qui ad tentationem vobis sit, quasi novi aliquid vobis con-tingat; sod communicantes Christi passionibus gaudete, ut et in revelatione gloriae ejus gaudeatis exultautes. gt; Hoc respondit olim Eminentissimus Cardinalis Baronius cuidam noviter ex bseresi con-verso, cujus a Clemente VIII sum mo Pontifice curam susceperat, dnm peregrinationem lauretanam meditaretur : is postoa, factus no-ster religiosus sub nomine Clemeutis a Sancta-Maria, ac Prior ave-nionensis nostri conventus, meipsura ad religionem admisit, anno Domini millesimo sexcentesimo vigesimo, Suadendsc quoque forent hujusmodi peregrinationes omnibus, qui absque periculo distra-ctionis possent eas implere, puta si parum a locis sanctis distarent, et prtesertim ad terrain sanctam, si diutius ibi deberent commo-rari, ut contigit Hieronymo et aliis. Quod si loca sancta plurimum distent, vel in peregrinationibus sit periculum mult:e distractionis, melius est viris contemplationi deditis ea mente potius quam cor-pore visitare, et maxime viris religiosis, qui juxta suam professio-nem sunt strictioris clausurse. Unde, in suscipiendis frequentibus et longinquis peregrinationibus, debet esse maxima circumspectio, et adesse prudentis ac pii directoris consilium, cum vulgari pro-verbio dicatur : qui multum peregrinantur, raro sanctilicantur. Facillimum est,ingresso cubiculo, sacra hujusmodi loca mente per-currere,et ex illis pie consideratismajorem aliquando fructumper-cipere, quam ex peregrinatione acvisitatione corporali perciperetur.

Circa modum exteriorem orandi, multse possunt occurrere defe-ctibiles circumstautise, quae verae devotioni potius officiunt quam proficiant; de quibus ordinate loquemur.

Primus defectus inter orandum est, dum quis orat in publico, ut videatur ab hominibus; quern committunt ordinarie Mahumetani, ut in Oriente per multos annos expertus sum, qui ad clamores ali-cujus ad hoc deputati invitantis ad orationem, ubicumquc fuerint, sive in plateis, sive in vicis, solent gregatim orare ; variisque pro-strationibus et inclinationibus, manuumque elevatiouibus totum peragitur, prtemissa tamen, ubi fieri potest, faciei, manuum cum bracliiis^ac pedum cum tibiis, lotione; sed in hac oratione plus est vanitatis quam veritatis, plus motus corporis quam affectus mentis, ut ex eorum relatione didici. Contra lios loquitur Christus Dominus, Matthsei G, dicens Apostolis suis : « Atteudite ne justitiam vestram faciatis coram hominibus, ut videamini ab eis, alioquin mercedem nonhabebitis apud Patrem vestrum, qui in coelis est: et cum oratis, non eritis sicut hypocrita3, qui amant in synagogis et in angulis platearum stantes orare, ut videantur ab hominibus. Amen dico vobis, receperunt mercedem suam. Tu autem, cum oraveris, intra in cubiculum tuum, et clauso ostio ora Patrem tuum in abscondito, et Pater tuus qui videt in abscondito reddet tibi, etc. » Quod sic in-telligendum est, ut ad extraordinarium orandi studium (et idem de aliis operibus bonis), quseramus secretum; posset enim in publico vanitatis motus aliquis subrepere ; ad ordiuarias autem orationes, bonum est ad ecclesiam properare, qua3 domus est orationis; et tunc sic fiat hoc opus bonum in publico, ut intentio soli Deo placendi maneat in occulto. Ad quam intentionem rectificandam bonum erit, ut quis credat se cum Deo debere agere, ac si solus cum ipso esset in hoc mundo.Unde, cum aliquid rectum occurrit agendum in publico, supra seipsum refiectens videat, an illud esset facturus, si nullus adesset: quod si se facturum judicaverit, tunc absque peri-

culo et scrupulo vanitatis faciat; sin autem judicat se non fore facturum nemine spectante, melius est illi non facere, ut sic bypo-crisis et vanitatis maculas evitet; nisi forte propter vitandum scan-dalura, teueatur illud facere; et time meliori modo quo potuerit intentionem suam rectificet, et saltern motivum assumat vitandi scaudali. Quod si cam prsedicta rectitudine operanti subrepat ali-quis motus vanitatis, dicat cum Bernardo:« Non propter te coepi, nec propter te finiam.» Hsec reflexio in operationo mihi plurimum aliquando consolationis et quietis attulit.

Secundus defectus inter orandum est, adhibere circumstantias quasi superstitiosas; sunt enim aliqui simplices aut ignoraates, qui mediis extraordinariis et ridiculis inter orandum modis utuntur, credontes quod in hujusmodi tota consistat orationis efficacia, et quod si quid ex his vel minimum desit, oratio reddetur inutilis, et ingrata Deo; quod est maximse irrevcrentiae ac injuria! Deo facta?. Quod sic declaratur : contingit aliquera instituere. ut pro ipso Missse sacrificium celebretur cum tot luminaribus, tali bora precise, a tali sacerdote et non alio, cum Ids et non aliis orationibus ac cseremoniis, et hoc ita rogulariter, quod credat tale sacrificium nihil omnino sibi profuturum, si minima fiat in pnodictis mutatio; in quo toto ccelo aberrat: verum qnidem est quod, ad majorem sacrificii Missaj solemnitatem ac decentiam, similia possunt insti-tui, ut quod sit competens numerus luminarium, quod dicatur hora sibi vel aliis congrua, quod fiat commemoratio sanctorum quibus afficitur, quod a tali sacerdote quern credit specialiter pium celebretur ; qme sunt hactenus bona, nam hujusmodi circumstantiae, vel conferunfc ad decorem sacrificii, vel etiam ad majorem utilita-tem illius pro quo sacrificatur, sicut est sanctorum commemoratio, qui pro ipso intercedent, et bonitas ministri, qui propter suam pie-tatem potest ei aliquid impetrare; sed credere quod, si quid ex his praetermittatur, sacrificium erit irritum nibilque proficiet, erroneum ac superstitiosum est; nam divinum hoc sacrificium,infi-niti valoris, omnibus prodest pro quibus offertur, juxta dispositio-nem ipsorum, ex opcre operate, ut dicunt theologi, sen ex propria sua virtute, independenter ab omnibus circumstantiis : semper dispositis prodest, a quocumque celebretur, quavis hora, cum quibusvis cseremoniis, et similibus accessoriis.

Tertius defectus est inter orandum, preces principaliter offerre pro caducis et temporariis, dimissis iis qua! pertinent ad soternam ealutem, nee tunc proposito honore divino. Quod etiam datnnabile est; vult enim Dominus quod ordinate euncta nobis necessaria postulèmus, imo quodvix cogitemus de visibilibus, et principaliter ad invisibilia postulanda naentem elevemus, ut declarat ipsemet Dominus longa ad suos diseipulos exhortatione, Matth. 6, relata, qua persuadet ut euram visibilium quïe ad victura et vestitum attinent (quse proinde videntur maxime neeessaria) Deo relinqua-mns, qui scit qua; nobis neeessaria sunt, qui tanquam Pater coe-lestis amat nos, qui prope est omnibus invocantibus eum, iiwocan-tibus eum in veritate, qui voluntatem tiraentium se facit, et deprecationem eorum exaudit, et salvos facit eos, qui custodit dili-gentes se. Undo concludit: « Quserite ergo primum regnum Dei, et justitiam ejus, ethsee omnia adjicienturvobis. » Fidelis est Dominus, implet quod promittit. Impletum hoe videmus in Veteri Testamento; etut multaquiepassim oecurruntinScripturis exempla relinquamus, unicum in persona Salomonis authenticum assuma-mus : Salomon, in principio pius, ad mandatum S. David parentis sui, templum augustissimum yedificaverat Deo, ae solemnissima victimarum oblatione et ingenti gaudio populi totius dedicaverat; quod Deo sic fuit acceptum, ut noete eidem apparens Salomon], diierit, inter alia, ut in prsemium hujus operis sibi peteret quod vellet. Petiit, ipsomet inspirante Deo, sapientiam qua munus suum regium rite ad majorem ipsius gloriam posset exequi, nihil de aliis eogitando. Gratissima Deo fuit hase petitio; propterea dixit eiDomi-nus, ut refertur 2 Paralip., Cap. 10: « Quia hoc magis placuit cordi tu®, et non postulasti divitias, et substantiam, et gloriam, neque animas eorum qui te oderant, sed nee dies vitse plurimos ; petisti autem sapientiam et scientiam, ut judieare possis populum meura, super quem constitui te regem; divitias autem, et substantiam, et gloriam dabo tibi, ita ut nullus in regibus, nee ante te, nee postte, fuerit similis tui. gt;Sed in Novo Testamento sic eommuniter aecidit, quod innumeris posset experientiis eonfirmari, in tot ana-choretis, in tot solitariis, in tot religiosis, quibus quotidie Deus miraculose, eura plusquam paterna, in omnibus necessariis provi-det, quia,qu8erentes regnum Dei et justitiam ejus, supra ipsum euram suam jactaverunt.

Quartus denique defectus ac pene intolorabilis est, quod aliqui volunt stiitim in suis precibus exaudiri, et scire quod eorum preces fuerint Deo gratse. Quod est ipsum Deum tentare, utrecte couclu-dit S. Judith vidua, C. 8, sua; historic, contra eos qui tempus divinse misericordise ad succurrendum ipsis limitaverant: « Quod est verbum, ait, in quo consensit Ozias, ut tradat civitatem Assy-riis, si intra quinque dies non venerit vobis adjutorium? Et qui estis vos, qui tentatis Dominum ? Non est iste sermo qui miseri-cordiam provocet, sed potius qui irara excitet, et furorem accendat. Posuistis vos tempus miserationis Domini, et in arbitrium vestrum diem constituistis ei.» Deinde sancta mulier, aDeo inspirata, post-quam suasit pocnitere de simili defeetu, instruit quomodo debeant orare : « Humiliemus illi, inquit, animas nostras, et in spiritu constituti humiliato, servientes illi, dicamus flentes Domino ut secundum voluntatem suam sic faciat nobiscum misericordiam suam, ut sicut conturbatum est cor nostrum in superbia eorum, ita etiam de nostra Immilitate gloriemur; quoniam non sumus secuti peccala patrum nostrorum, qui dereliquerunt Deum suum, et ado-raverunt deos alienos, pro quo scelere dati sunt in gladium, et iu rapinam, et in confusionem inimicis suis; nos autem alterum Deum nescimus prater ipsum. Expectemus humiles eonsolationem ejus, et exquiret sanguinem nostrum de afflictionibus inimicorum nostrorum, et humiliabit omnes gentcs, qusecumque insurgunt contra nos; et faciet illas sine honore Dominus Deus noster. » Hac ccelesti exhortatione docuit nos orare cum patientia, humilitate profunda, resignatione perfecta, et cum testimonio conscicntiai bonaj; similiter cum perseverentia, quia, ut ait Christus, Lucse 18: « Oportet semper orare, etnunquam delicere; gt; non autem compositis verbis orandum est, cum Christus dixerit, Mattlm 0 : c Orantes nolite multnm loqui, scit enim Pater vester quid opus sit vobis ;» et tandem dum quis orat, intra cubiculum, clausoostio, debet potius ad affectum cordis attendere, quam ad exteriores casremoniasnam, in communitate, orandi debent ordinarii ritus observari, qui fuerunt ad majorem orationis reverentiam et ad augméntum devotionis in-trodacti.

Convenit iis qui fortiter ad perfectioncm aspirant, ut concionibus audiendis, et instructionibus suscipiendis affecti siut, cum dictum sit a Domino : « Beati, qui audiunt verbum Dei, et custodiuut illud.» Imo signum est priKdestinationis, libenter audire verbum Dei; Christi enim Juda;os alloquens sic ait:« Qui ex Deo est, verba Dei audit; propterea vos non auditis, quia ex Deo non estis.»

Sed, ut devotionis exercitium sit utile, necessarium est aliquam circa hoc regulam adhibere. Et primo, quantum ad conciones ex parte concionatoris, optandum esset ut magis utilia et aidificativa, quam curiosa et vana populo fideli proponeret, ad imitationem Apo-stoli, qui, 1 Cor. 2, ait: « Et ego cum venissem ad vos, fratres, veni non in sublimitate sermonis, aut sapientiae, annuntians vobis testimonium Christi; et sermo meus et prajdicatio mea non in per-suasibilibus hum ante sapientise verbis, sed in ostensione spiritus et virtutis; » sed malo nostro, multi sunt qui seipsos predicant, et non Jesum Christum, adulterantes verbum Dei. Optandum esset secundo, quod esset inculpatai vitas, ut sic verbo simul et example pra;dicaret; nam eflicaciter auditores moveret. Unde contrarium facientibus improperat Apostolus, ad Rom. 2, dicens: « Qui ergo alium doces, teipsum non doces ? Qui praedicas non furandum, furaris; gt; sed expressius, Psalmo 49, peccatori dixit Deus:« Quare tu enarras justitias meas, et assumis testamentum meum per os tuum? Tu vero odisti disciplinam, et prqjecisti sermones meos retrorsum. » Quod si concionator cum hac duplici disposi-tione munus suum impleverit, ecce dabit Dominus voci suae vocem virtutis, confringet montes, indurata scilicet peccatorum corda, confringet cedros libani, videlicet elatas superborum mentes, ita ut cum mediocri doctrina majorem collecturus sit pietatis fructum, quam alii doctiores qui tali carent dispositione. _v

Ex parte vero audientium, necessarium est quod'accedant animo penitus humili, et non curioso; cum desiderio percipiendi viam sa-lutis, etnon cum voluntate coarguendi; cum dociiJtaté servorutn Christi, non cum superbia Pharisaeorum. Debent considérare quod accedunt ad audiendum verbum Dei, Evangelium Christi conver-tensanimas non resistentes malitia sua, dulcius super mei et fó-vum, penetrabilius omni gladio ancipiti, pertingens usque ad divisionem anima; et spiritus, compagum quoque ac medullarum, silapideum et adamantinum cor noninveniat;Evangelium,inquam, quo mittitur ignis in terrain, sed non semper cor accendit,¹ qui;; refrigescit charitas multorum. Veritas in prredicatione Evangelii qua;renda est, non eloquentia; Evangelium eo spiritu debet audiri. quo scriptum est; debemus potius, in ejus propositione, quserere utilitatem, quam sermonis subtilitatom. Non te conciönantis aucto-ritas offendat, utrum parva; vel magna; litteratura; ■fuerit,' sed amor purEeveritatis te trahat ad audiendum; non quaeras quis hoc dixerit, sed quid dicaturattende; libentius devotos et simplices, quam altos et prof'undos ausculta sermones; a quocumque Veritas dicatur, a Spiritu veritatis procedit. Concionatores sunt instrr»-menta et organa Spiritus Sancti; unde, licet homines transeant, veritas tamen Domini manet in seternum. Sine personarum acce-ptione, variis modis loquitur nobis Deus; curiositas nostra sajpe nos impedit a debite percipiendis ejus verbis, dum volumua ea curiosius discutere, altiora nobis qu;lt;;rero, ac sap ere plus quam oportetsapere, etnon sapere ad sobriotatem. Si vis proféctum hau-rire ex verbis Domini, sive legendo, sive audiendo, lege et audi hu-militer, simpliciter, ethdeliter. Sic fere loquitur Thomas a Kempis.

Sed unde tantum malum Ecclesia; provenit, quod pauci sunt, qui apostolico concionantur spiritu, utilitati audientium atteudentes; multi vero, qui seipsos potius quam Christum pradicent? Partim ex prava auditorumdispositione, partim ex superbia concionatorum provenit. Vident et experientia palpant concionatores, quod depra-vatus est satis communiter audientium gustus, qui non verba quae-runt vitse aeternse, sed bene composita; qui non desiderant sermones pios, sed doctos; qui non volunt' humilitatem Evangelii, sed eloquentia; fastum ; qui malunt complacentiam auditus quam an»-maï proféctum.Inde est,quod etipsi, a veritato animum averteutes,

ad fabulas convertuntur ; ne careant auditoribus, eorum se curio-sitati conformant; unde casci csecis ducatum prsestant, et omnes in foveam cadont. Quam gloriosius, quam cunctis utilius, quam Deo gratius foret, si solum Christum, et hunc crucitixum, cum Apostolo debite pnedicareat! Non damno conciones doctas, et sancta refertas sapientia, imo plurimum laudo velut aliquando necessarias, ut persuasus efficaciter intellectus voluntatem fort'iter ac suaviter moveat. Necesse est aliquando quod concionatores demulceant auditores, ut in Domino decipiant; quod ipsis placeant, ut ad Deum per viam veritatis trahant: damnabile, foret, si totum in docta spe-culatione sisteret, et nihil ad praxim ordinaretur; si solus intellectus pasceretur, et misera jejunaret voluntas: sic enim concionatores delectarent et non pascerent; auditores vero aliquantulum delectati magis exirent famelici quam fuissent ingressi. Non desunt tarnen aliqui, qui concionatoris munere funguntur egregie, qui et intellectum et voluntatem simul pascunt; unde divinis benedictio-nibus prseventi mirabiles operantnr conversiones, dum et verbo et exemplo concionantur. Hi prius penetrant, quse pnodicant aliis ; eorura prius raeditatione moventur, quam moveant alios proposi-tione: hi solent timere terribilem Christi Domini sententiam dicentis,Marei 8 :lt; Quid enim proderit homiui, si lucretur mundum totum, et dctriinentum animie suai faciat? » et Lucaj 9: « Quid enim proticit homo, si lucretur universum mundum, se autem ipsum perdat, et detrimentum sul faciat ? Nam qui me erubuerit ,et meos sermones, hunc Filius hominis erubescet, cum venerit in maj estate sua, et Patris, et sanctorum angelorum. »

Quantum ad instructiones, vel superiorum, vel confessorum, vel directorum spiritualium, dicimus plurimum esse utiles, quando sunt necessaria?, sed ssepius sunt superfluaj. Et quamvis majus appa-reat periculum illas contemnere tempore necessitatis, est tamen aliquale periculum illas qua;rere, dum nihil urget. Sunt aliqua; personae, prasertim mulieres pietati consccratai, quse sub praetextu devotionis plus nimio suos directores' frequentant; ut simt curiosa, mille proponunt ineptias, ac dubia inutilia, quibus directores com-placere volentes, propria; plenmique utilitatis intuitu, non solum de illis discurrunt, sed et alia ineptiora proponunt, quae nee ipsi nee ilhe capere possunt. Quod in tantum alicubi processit, ut mu-

liercularum fiant conventicula valde frequentia, pro dubiis hujus-modi consnleudis, qaic,cutn de istis abstractionibus ssupe clumcri-cisaliquamdiudisseruerint, se valde spirituales et contemplativas credunt.

Qnam melius foret, si directores illas tantum de rebus ad salutem necessariis, secundum uniuscujusque statum instruerent, et alia superflua ac inutilia dimittentes praxim potius virtutum quam speculationem suaderent! Audiantdoctrinam B. P. N. Joannis a Cruce, quam ipsi docere deberent. In quadam igltur Epistola ad moniales carmelitas (quas omnes sciunt specialiter contemplationi vacare, pro qua necessariai sunt instructiones), ut bonus director, ait quod, statim ac anima noverit quid sibi sit agendum, noa debet amplius inquirere novas instructiones, sed in silentio debet operari; nam qui sciens inquirit de novo, ilium imitatur qui sto-maclium habens indigestum, sumptis denuo cibis onerat, qui sine dubio majorem patietur indigestionem, nee illi priores nec poste-nores cibi proderant, sed utrique potius nocebunt; sic in pnesenti casu contingit. Unde, sicut illi qui sufficienter gustarunt cibos materiales, debent a novis gustandis abstinere, donee prioribus digestis desideratum alimentum susceperint; sic qui sulUcientem cibum spiritualem a directore propositum gustaverint, debent a novo gustando penitns abstinere, donee priore digesto congruum anima) sumpserint alimentum. Et contrarium facere, est non solum jacturam temporis incurrere, sed etiam profectum spiritualem impedire, et multa verba superflua proferre, de quibus reddent rationem in die judicii. Ex hoc etiam majora solent mala conlin-gere;namex niraia familiaritate, qme in similibus conferentiis contrabitur, paritur, ex una parte, contemptus, ut vulgo dicitur,ex alia vero parte, sensualis aft'ectus reviviscit; et utrumque est maximum malum, ac perfectionis impedimentum.

Circa primum quidem, certum est, ex communi, proverbio et quotidiana experientia, quod nimia familiaritas parit contemptiim: cujus ratio est, in prsesenti casn, quia devotie anim;e solent in dircctorem et patrom spiritualem eligere sibi eum, qnem credunt sanctum, prudentem et doctum, Ine quippe debent esse illins con-ditiones ; cum ergo ex nimia familiaritate deprehendunt eum talem non esse, propter imperfectioneset delectus, ets! parvi sint, qui

similibus colloquiis miscentur, ultra quod usu continuo vilescunt, sola namque rara solent sostimari, inde est quod eum in corde despiciunt. Et quid tam perniciosum ac periculosum in via virtutis ardua, quam directorem contemnere? Esc hoe namque sequitur quod et ejus directionem despiciant, quam credent defectibilem, utpote a defectibili principio procedentem. Nee in dictis mirum esse debet, cum delectus sint velut connaturales homini; et sic etiam in viris perfectis possunt inveniri: et quamvis non essent vere, possent tarnen extrinsecus apparere.

Circa secundum, etiam experientia constat quara facile sensualis aflectus reviviscat ex nimia conversatione, proesertim inter viros et mulieres, quocumque praetextu contingat, qui jam sopitus ac pene videbatur extinctus. Esto nihil de facto contra virtutem et honesta-tem accidat, quia resistitur ei, ne penitus insolescat (quod utinam semper verum esset, et scandala in hac parte frequentia non acci-derent), bic lamen atfectus sensualis sensum devotionis extinguit, pacem anima; perturbat, puritatem spiritus inficit, et maxime con-templationis exercitium impedit, quod non nisi in summa cordis tranquillitate potest haberi. Quia de his etiam alibi disserimus, ideo breviter nunc expedimus.

Concludamus igitur, et quasi certam proponamus doctrinam, quod, sieut necessarium est in dubiis conscientia; directorem spiri-tualem consulere, ne supervenientibus anima; dubiis in medio sistat itinere, et nou progrediendo regrediatur, vel etiam ne deci-piatur a diemone, et pareat ejus insidiis, ubi se tutam arbitratur, sic etiam necessarium est in tali consultatione, propter adductas rationes, superfluitatem et excessum vitare, ne devotio diminuatur, et transeat in affectum cordis.

DE ILLTJMINATIONE PASSIVA, TAM PAETIS OOGNOSCITlVyE QÜAM PAJiTIS AFFECTIV/E, IN CONTEMPLATIONE SUPERNAÏUKALI.

Postquam, tractatu primo secundse hujus partis, de illu-minatione activa partis cognoscitivse per contemplationem actum est, et, in tractatu secundo, de illuminatione activa partis aiFectivas per virtutum acquisitionem, restat ut in hoe tertio tractatu agatur de illuminatione passiva, tam partis cognoscitivse quam partis affectivae, in contempla-tione supernaturali. Deus namque, contemplationem inl'un-dens animse se passive habenti et suaviter attendenti, secretiora Divinitatis mysteria manifestat, et in ea sic bene disposita virtutes tam infusas quam acquisitas perficit. Unde anima, supernaturali contemplatione perfecta, plus, brevi momento, et cognitionis rerum divinarum, et virtutis acquirit, quam per contemplationem naturalem ac propriam industriam multo temporis spatio. posset acquirere. Quod nee ipsamlatet animam; stopiusenim,transactoinfusae con-templationis actu, se totaliter mutatam, et in bono firma-tam experitur, nee amplius in seipsa, sed in Cliristo vivit, aut potius Christus in ipsa.

Suppositis iis, qua? de contemplatione in communi, et in particu-lari de contemplatione acqnisita sive naturali, dicta sunt, facile erit, in pncsenti, naturam et proprietates contemplationis infussc sive supernaturalis investigate, et alia ad earn attinentia, in aliis discursibus immediate sequentibus, pertractare.

Licet, ex differentiis superius tractata primo adductis inter con-templationem naturalem et acquisitam ex una parte, et contem-plationem supernaturalem et infusam ex alia, facile colligatur propria utriusque ratio, ad majorem tamen prsesentis materia* declarationem et evidentiam, explicabitur in hoe articulo quid sit contemplatie supernaturalis et infusa.

Plures a sanctis Patribus contemplationis supernaturalis et infusïe definitiones adducuntur. Bernardus, Libro de Scala Clau-strali, dicit quod contemplatio est « mentis in Deum suspensa elevatie, seternse dulcedinis gaudia degustans. » Kichardus a S. Vi-ctore, Lib. 1, de Contemplatione, Gap. 8, sic eam definit: lt; Contemplatio est libera mentis perspicacia, in sapientise spectacula cum admiratione suspensa. » Bonaventura, Itiner. 3. TEternit. Dist. 2, sic describit: « Contemplatio est actus intelïectus non impediti, gratia sanati, in ajterna spectacula directi, cum admiratione suspens!.» Sed brevius et aptius, secundum regulas pbilosophorum, sic contemplationem infusam possumus definire, ex D. Thoma, 2. 2, Qusest. 180, Art. 3: « Contemplatio infusa est simplex intuitus divinse veritatis, aprincipio supernaturali procedens. »

Cujus definitionis convenientia et bonitas, turn ex supradictis tractatu 1, hujus 2 partis, turn ex infra dicendis discursu 3, facile colligitur. Conteraplatio namque, generaliter sumpta, ex propria sua ratione est simplex veritatis intuitus : ex hoc enim dilfert a meditatione, quse veritatis est inquisitio:unde, postquam meditatio sollicita veritatem iuquisitione repererit, contemplatio tranquilla succedens earn repertam ac prasentem intuetur. Et quia propria ratio generis debet speciebus convenire, propterea contemplatio supernaturalis, quse vera est species contemplationis, dicitnr simplex veritatis intuitus. Sed, quia contemplatio, de qua disserimus, est fidelium catholicorum tendens ad finem seternse beatitudinis, non autem gentilium philosophorum ad scientiarum naturalium tantum assecutionem tendens, ideo Veritas, qua3 pro contemplationis objecto hie assignatur, dicitur divina, quae divina Veritas est nostra beatitudinis objectum. Et tandem, quia Veritas divina potest naturaliter, vel etiam supernaturaliter attingi, tam remote quam proxime, piopterea dicitur in hac detinitione, quod simplex ille divina? veritatis intuitus esse debet a principio supernaturali procedens.

Ad cujus majorem evidentiam, supponendum est quod ad inqui-sitionem divinaj veritatis duplici via possumus procedere, vel via naturali luminis rationis, quod, ex creaturarum speculatione, divi-nas perfectiones in eis velut in speculo relucentes_vcolligit, etad eas contemplandas assurgit, facile namque est et naturale ex eff'e-ctuum cognitione ad cognitionem causae devenire ; vel possumus procedere via supernaturali luminis fidei, quod, ex divina revela-tione vel scripta vel tradita, ad easdem divinas perfectiones consi-derandas et contemplandas inclinat. Hoc divitue tidei lumen super-naturale quascumque veritates revelatas in Deo potest attingere, sive pertineant ad unitatem Dei, et sint unius Dei perfectiones, qme naturaliter alias cognosci possunt, sive pertineant ad augustissi-mum sanctissimai Trinitatis mysterium, et sint Dei Trini notiones ant proprietates, quae per se sunt objecta fldei, cum non nisi per divinam revelationem, obscuram in via, claram in patria, sciri possint.

Sed, ut contemplatio supernaturalis dicatur, non sufficit quod per viam tidei supernaturalem procedat (loquimur enim de contem-

platione supernaturali iatrinsece et quantum ad substantiam actus, non autem extrinseoe tantum et ex parte obiecti); nam alias quse-curaque sanctissimee Trinitatis, aut Incarnationis, aut Eucharistise contemplatio, vel etiara simplex consideratie dicenda foret super-uaturalis; quod tamen nullus concedit. Sed requiritur quod prin-oipium talis actus elicitivum, sive proxime ac immediate concur-nens ad contemplationem, ac simul medium quo concurrit et elicit, sint ordinis eupematuralis: cum enira principium elicitivum et con ■ aurrene ad actum est tantum mediatum et remotum, licet alias sit supernaturalis ordinis, a principle tarnen natural! proximo et imme-diato Jimitatur, modificatur, et ad ordinem naturalem actus inde prooed«ns deprimitur, ut multiplici posset instantia confirmari. puta in assensu conclusionls theologicse, qui per habitum theolo-gicum humediaite procedens, et mediate per habitum fidei assen-tientis principiis, non est ab isto supernaturalis, sed est ab illo naturalis.

Principium igitnr contemplationis supernaturalis elicitivum est, vel aliquod donum Spiritus Sancti, videlicet domim intellectus, aut sapientiae, aut sciential, vel etiam aliqua scientia infusa, -vel aliquod lumen superius, ut discursu 3 dicetur. Quando principium supernaturale contemplationis elicitivum est habituale, simul cum illo ad contemplationem concurrit motio specialis Spiritus Sancti; quando vero tale principium est aliquid actuale, simul et semel elerat intellectum ad actum contemplationis supernaturalis, ut sit potens elicere, et applicat ad eliciendum, reducendo potentiam de actu primo ad secundum, quia Deus, utpote prima et universalis causa, tam in ordine natura, quam in ordine gratise, dat et posse, et agere, et utrumque se tenet ex parte potentise. Ex parte vero objecti per bujusmodi contemplationem cogniti, prserequiruntur species illud repraesentantes, quas tune Deus excitat, vel simul ordinat, vel tune aliquas de novo infundit, vel nobiliori modo .supplet.

flaec in genere dicta sint de principio contemplationis supernaturalis elicitivo, quantum sufficit ad declarandam ejus naturam; beo namque citato, totum hoe amplius declarabitur, et dicetur quod, etsi ad contemplationem •supernaturalem sufficiat donum intellectus per modum principii, ad perfectionem tamen illius, ut

scilicet sit saporosa et delectabilis, reqinrittir etiam donum sapien-tiffi, quia hsec est diiferentia inter hsecduo dona, ut docet D. Bona-ventura, de Donis Spiritus Sancti, Cap. 5, quod donum intellectus est proprie penetrativum, sed donum sapientia; est proprie sapora-tivum. Unde, Itiner. 3. j®ternitatis, Dist. 2, dicit quod « ipseDe«s est priraarium et principale objectum doni sapientiee, sub ratione qua verum, excitativum tamen voluntatis ad ejus saporosam delec-tationem ; et ideo actus sapientiai est contemplari Deum non quo-cumque mode, sed curr dilectione, accura quadam suavitate expe-rimentali in affectu.»

Ex dictis adaequato describitur contemplatio supernaturalis, si dicamus quod est ipsius Dei, tanquam objecti principalis ac pri-marii, vel eft'ectuum ejus, tanquam objecti minus principalis ac secundarii, prompta, perspicax, et ut plurimum clara cognitio, vèl a donis Spiritus Sancti, vel ab altiori principio dimanans. Hfec de-scriptio non soli tantum, sed etiam omni convenit contemplationi supernaturali, seu infimte, seu mediaj, seu supreme, prout discursu sequent! dcclarabitur. Est prompta cognitio, quia, cum ad contem-plationem naturalem intellectus sensim per meditationem procedat et. propria sensim industria veritates inventas cognoscat, ad con-templationem supernaturalem motione Spiritus Sancti prompte consurgit; unde, si ad illam incedat lente, ad istam statim evolat. Dicitur perspicax cognitio, quia veritates sibi manifestatas intellectus,luce supernaturali,penetratin contemplatione supernaturali, quas, in contemplatione naturali, suo lumine vix attingit. Dicitur cognitio ut plurimum clara, quia, licet aliquando supernaturalis contemplatio sit obscura, et quodammodo confusa, ut toto tractatu tertio prim® partis dictum est, saipius tamen est clara cognitio.

Quidam pradicta; contemplationis supernaturalis descriptioni volunt addere, quod talis cognitio sit cum admiratione suspensa ; sed tamen hujusraodi admiratio et suspensio non ita sunt regu-lares, aut etiam frequente», quod debeant exprimi, imo perfecte contemplationi non conveniunt; quod sic declaratur. Admiratio provenit ex ignorantia; tamdiu siquidem aliquid miramur, quam-diu causam ejus ignoramus; quando vero causa cognoscitur, admiratio cessat; suspensio autem sequitur ad admirationem, et admiratione sublata tollitur suspensio. Quando igitur mens in principio

revelatas sibi divinas veritates intuetur, talibus non assiieta et uovitate quodamtnodo perterrita, Dei majestatem admiratur, et admiratione suspenditur; sed postquam fuerit pradictis favoribus assueta, cessat admiratio et suspensio,quia, ut communiter dicitur, ab assuetis non fit passio. Quod et ipsa probatur exporientia : nam cum extases et raptus in proficientibus in hac via illuminativa sint frequentiores, in viris perfectis in via unitiva sunt rariores; quam-vis etiam in perfectissimis contingant, aliquando ex eminenti et inusitata Dei manifestatione,aliquando, non ex novitate manifesta-tionis, sed ex impetu amoris quo voluntas intlammatur circa boni-tatem cognitam, et extra se rapitur anima flammis amoris suc-censa.

De supernaturali contemplatione disserens, Dionysius Carthu-sianus, de Ponte Lucis, Cap, 8, docet quoraodo naturali contempla-tioni succedat; unde ait: « Porro vise illuminativse est studium seu occupatio mentis circa conteraplanda sublimia Dei, prasertim in contemplatione superbeatissimse Trinitatis, ac simplicissimse et superpulcherrimai Deitatis; deinde in speculatione bonorum ccele-stium et supernaturalium, veritatisfidei Christian8e,ac spiritualium rerum. Cum etenim in clara et immediata per speciem horum contemplatione tota consistat nostra felicitas, profectus noster hic est, ut contemplationi illi tam beatificse ac perfectse nunc quotidie pro-pinquemus, proficiendo in iidei illustratione, in bono sapientiue, in summse et increata? Veritatis ac divinorum cognitione.'Denique, Joannis 8, cum Deus (cujus opulentia; ac munificentias nullus est finis) sit essentialiter sapientia inftnita, et^s lux splendidissirna prorsus incircumscripta, cum videt animam modo praïtacto pur-gatam humilitate, patientia, mansuetudine, castitate, justitia, etc., cajteris quoque virtutibus informatam, veritatisque avidam, et fonti sapientise inhiantem, ac de se perillustrari affectantem, moi vultum suura super earn illuminat sapientise radio, eam clariticat, seipsum ei prse solito clarius gratiosiusque ostendens, atque incerta et occulta sapientise propalans, ita ut ca quae fidei sunt, rationesque credendorum, et nexum ac ordinem credibilium subtiliter specu-letur; ita ut laitabunda ac grata mente docantet, Psalmo 15 : Be-nedicam Dominum, qui tribuit mihi intellectum. Quod quam desi-derabile sit ac prseclarum, fatetur Propheta dicens : Beatus homo

quem tu erudieris, Domine, et de lege tna docneris earn. Unde et S. Joannes Apostolus, in 1 sua Epislola, Cap. 2, scribit purgatis hujusmodl fidelibus: Unctio ejus docet vos de omnibus. »

D. Gregorius, Libro 24 Moralium, banc lucem contemplationis supernaturalis non nisi perfecte purgatis ac mundis mentibus aftir-mat communicari; ait enim : lt; Meuti nostrge de considerationis caicitate sua; prius ignis tribulationis immittitur, ut onmis vitiorura terugo concremetur, et tunc mundatis oculis cordis ilia la?titia patriae caïlestis aperitur,ut prius purgeraus lugendo quod fecirnus, et postmodum manifestius contemplemur per gaudium quod qua;-ramus; prius a mentis acie exurente tristitia interposita malorum caligo detergitur, et tunc resplendente raptim coruscalione incir-cumscripti luminis illustratur. gt;

Quatuor causas cuilibet enti pbysico solent assignari, ut jam dictum est: materialis scilicet, formalis, efliciens, etfinalis; duaï priores sunt intrinsecae, duse posteriores extrinsec». Qnamvis au-tem in compositis physicis facilius discernantur, in formis etiam et actibus physicis aut metaphysicis reperiuntur; in quibus materia est subjectum, forma est propria ratio specifica, efflciens est priu-cipium productivum aut eliciti vum, finis est illudad quod ordinatur. De quatuor igitur causis contemplationis infusse sive supernaturalis, ad majorem ejus evidentiam, in praesenti disserendum est.

Causa materialis, sen materia in Qua, contemplationis supernaturalis, sive subjectum ipsius, est natura intellectualis, in qua di-stinguimus subjectum Quod et subjectum Quo. Subjectum Quod est ipsa persona contemplativa; subjectum Quo est potentia qua contemplatur, Subjectum contemplationis Quod in tota sua latitudine est persona contemplativa sen intellectiva, contem-platio namque est actus intellectus. Persona intellectiva alia est divina, alia angelica, alia humana; quia natura intellectiva solum reperitur in Deo tanquam in perfectissimo habente, cum sit actus

purissiraus in ordine intellectivo; in angelo tanqnam in medio subjecto, participante simul et perfectionem intellectivi divini, et imperfectionem intellectivi humani, nec enira est purus actus intel-lectivus sicut est Deus, nec est pura potentia in genere intelligibi-lium sicut est homo; et tandem in homine, tanquam in infimo subjecto ordinis intellectivi. In Deo optimo maximo, suiipsius, et omnium aliorum in seipso velut in causa et exemplari, compre-hensiva et perpetua sen aetenia contemplatie reperitur ; quae, licet respectu nostri sit omnino supernaturalis et supereminentissima, non tamen respectu Dei supernaturalis dici potest, imo est ipsi con-naturalis et naturalissima, cum in Deo, actu purissimo ac penitus immutabili, nihil advenire possit, et quicquid in ipso est, divinitas sen divina est natura. In angelo,tam naturalis quam supernaturalis contemplatio reperitur : naturalis quidem, turn sui in seipso per modum speciei intelligibilis, turn Dei in suis effectibus, tum omnium aliorum per proprias species; quae quidem respectu Dei est valde limitata, respectu autem aliorum est comprehensiva; supernaturalis vero, vel est in Verbo per lumen gloriae, et est iutuitiva et clarissima, vel est extra Verbum per aliquod lumen revelationis supernaturalis, puta de divinis quibusdam decretis circa creaturas ad ordinem gratia? pertinentibus. In homine tandem, tam naturalis quam supernaturalis contemplatio reperitur, ut constat ex bacte-nus dictis; hie de supernaturali tantum agimus. Subjectum Quo contemplationis est intellectus, qui dicitur oculus mentis; contemplatio quippe est quaedatn visio seu intuitus simplex alicujus veritatis, cum hac tamen differentia, quod intellectus secundum sua propria et connaturalia est subjectum Quo contemplationis naturalis, sicut secundum ilia prsecise est ejus principium elici-tivum; cum enira contemplatio sit actio immanens,idem prorsus est principium Quo elicitivum et subjectum Quo receptivum : intellectus autem, ut illustratus donis Spiritus Sancti, et ad ordinem gratue per hujusmodi dona sublimatus, est subjectum Quo contemplationis supernaturalis, sicutut talis est ejus principium elicitivum. Quam vis autem contemplaitio resideat in intellectu, si tamen «st vere supernaturalis, in ipsam influit voluntatem; est enim vir-tualiter transiens in aliam potentiam, sed ejusdem suppositi. Hoc docet D. Thomas, 2. 2, Quaest. 180, Art. 1, et dicit quod « licet

essentialiter vita contemplativa in opere intellectus consistat, in-cipit tamen a voluntate, et ad earn terminatur, in quantum scilicet aliquis ex dilectione Dei inardescit ad ejus pulchritudinem conspi-ciendam, et cum adeptus fuerit pulchritudinem quam amat, tunc in ea voluntas delectatur: unde mirabilis est in contemplatione circulus; amor namque Dei ad ejus contemplationem excitat, qua; majorem parit amorem erga ipsum Deum, cujus pulchritudinem ac bonitatem in contemplatione videt et miratur anima, ac in ejus deliciis suaviter immoratur.»

Causa formalis contemplationis iiifus;e, sive propria ejus ratio constitutiva, sufficienter ex dictis articulo pracedenti manet expli-cata; solum restat dicendum quod ad earn prterequiritur lux su-pernaturalis ex parte potentise contemplative, et manifestatio ex parte objecti; cum enim contemplatio sit actio supernaturalis, non potest nisi a principio supernaturali elici,ut statim manifestabitur, nec potest objectum attingere, nisi debite propositura ac manife-statum. Unde, licet aliqui contemplationem infusam dicant esse lucem supernaturalem, potius tamen virtus qua roboratur et illu-stratur potentia ad earn eliciendam, lux dicenda est se tenens ex parte potentije, sicut et manifestatio objecti lux dicitur se tenens ex parte ipsius, quia « quod manifestat lumen est, » ait Apostolus. Quod totum per analogiam ad visionem corporalem declaratur : non enim ipsa visiolux dicitur; sed lux alia est se tenens ex parte potential visivse, ipsam disponens et roborans ad videndum, inte-riusque recepta; et alia est extrinseca, se tenens ex parte objecti, mediumque ipsum illuminans.

Causa efficiens contemplationis infusaa est Spiritus Sanctus cum suis donis, et intellectus creatus talibus donis illustratus. Ad omnes actioues supernaturales cujuscumque creature concurrunt et Deus et ipsa creatura : Deus quidem non solum ut prima causa sicut ad actiones naturaies, sed etiam ut causa proxima, per virtu-tem scilicet supernaturalem creatura communicatam; et in hoc concursu proximo connaturalis et propria virtus crcaturse estradi-calis ac vitalis, virtus autem supernaturalis communicata est totalis virtus agendi proxima, ita quod ex proxima siraul et radical! virtute agendi principium formale Quo adtequatum constituatur. Qsiod sic declaratur, in ordine ad praesentem materiarn contempla-

tionis snpprnaturalis : cum intellectus creatus non sit ex suis viri-bus sufficiens Deum supernaturuli hoe modo contemplari, ut ipsis constat terminis, et tarnen ex divina dignatione ac dispensatione sit ipsum conternplaturus, recipit a Deo habitualia et supernatu^ ralia Spiritus Sancti dona, quibus intrinsece ac vitaliter receptis ad ordinem supornaturalem elevatur, ac redditnr simpliciter potens Deum supernaturali modo contemplari, cum id antea propriis viri-bus exequi non posset. Non quod per adventum hujusmodi dono-rum virtns natnralis intellectus intendatur intrinsece, cum poten-tiae non sint intensibiles, nee per iioc quod intellectus et Spiritus Sancti dona simul partialiter ad contemplationem supernaturalem concurrant (cum hoc sit impossibile; quando enim duo partialiter ad aliquid concurrunt, imumquodque concurrentium independenter ab alio suum pra;bet concursum, licet talis concursus sine alio suum non babeat effectum, ut manifeste patet in duobus trahenti-bus navim, aut fereatibus aliquod pondus), intellectus autem creatus ad supernaturalem Dei contemplationem independenter a donis Spiritus Sancti non coneurrit, imo prius necesse est quod pnedicta recipiat dona, quibus ad concurrendum elevetur. Unde solum restat dicendum quod intellectus creatus per htec dona potens effleitur ad Deum sic contemplandum, per hoe quod hujusmodi dona, intrinsece ac vitaliter in intellectu recepta, sint ipsius forma quasi propria, et cum sint virtus activa, perficiunt intellectum in ratione principii activi, ita quod, ex virtute naturali intellectus creati, et ex virtute talium donorum, unum fiat principium formale vitale adtequatum contemplationis supernaturalis. Unde, cum b?ec dona sint ex propria ratione virtus activa ordinis supernaturalis, non solum dant intelleetui in quo reperiuntur esse supernaturale, sed etiam dant ipsi supernaturaliter operari; imo principaliter sic dant operari, cum babitus et potentise secundum propriam rationem per se primo respiciant operationem a qua specificantur; et si perficiant subjeetum, boe fit per ordinem ad operationem, nam, ex D. Thoma, Q. 27 do Veritatê, Art. 2, datur potentia ut possit quis operari; sed virtus naturalis intellectus creati se habet ut virtus radicalis vitalis, qiiïe talibus donis perfecta quasi virtute totali proxima suum eliciat actum. Unde b® duae virtutes, radicalis scilicet et proxima, concurrunt indivisibiliter ad actum supernaturalem con-

teraplationis quantum ad omnes ejus rationes, et quselibet, vel ut virtus radicalis, vel ut virtus proxima, totum actum producit; totus siquidem actus est vitalis supernaturalis, ita ut ejus vitalitas sit supernaturalis, et supernaturalitas sit vitalis, et sic de aliis ratio-nibus in illo actu repertis, omues enim sunt realiter supernatura-les; quamvis hae rationes diverse considerari possint, vel ut intel-lectui praicise, velut donis Spiritus Sancti correspondentes. Habe-mus exemplum aliquod in habitibus naturalibus; sed in hoc deficit, quod habitus naturales non sunt tota virtus agendi proxima, sicut sunt habitus supernaturales; unde habitus naturales non danturad substantiam actus, sed tantum ad modura,scilicet ad bene,prompte, constanter, ac delectubiliter operandum ; cum tamen habitus supernaturales etiam dentur ad substantiam actus ; propterea semipo-tentiffi dicuntur. Intellectus creatus, a Spiritu Sancto, pradictis ejus donis, motus, non ut instrumentum proprie dictum, sed ut vera causa principalis ad contemplationem concurrit, quamvis hujusmodi dona non forent per modum habitus, sed per modum cujusdam motionis tantum transeuntis; cum, ex una parte, proprie dictum instrumentum non se moveat, sed solum moveatur; intellectus autem in ordine ad contemplationem non solum agit ut motus, sed etiam agit ab intrinseco, cum agat actione vitali, qua; necessario et indispensabiliter ab intrinseco procedit principio vitse, maxime, quia Deus, etiam ut attingibilis contemplatioue su-pernaturali, intra latitudiuem objecti extensivi ipsius contineatur; ex alia vero parte, virtus superaddita causse secundse, quamvis ei propria ratione sit fiuens et incompleta, non tamen constituit omne subjectum cui communicatur in esse instrumenti; nam si tali sub-jecto repugnet esse instrumentum respectu alicujus, talis virtus solum elevat snbjectum,et si deserviat ad actionem pure vitalem, est quodamiiiodo forma propria ipsius subjecti, quia tali virtute constitutum in actu primo se ab intrinseco ad illammovet actionem; quinimo, licet contemplatie sit simpliciter supernaturalis respectu intellectus creati secundum propriam virtutem nativam considerati, est tamen ipsi ut talibus donis Spiritus Sancti elevato connaturalis, cum ei quatenus tali sit proportionatus, et cum delectatione ac suavitate eliciatur; signum enim connaturalitatis actus cum potentia, est delectatio quam percipit potentia in tali

actu, potfintia quippe tünc solum delectatur, quando est in statu connaturali; cum enitn est in statu violento, tristatur.

Causa finalis contemplationis infusse est finis ad quem ordina-tur; vel proxime ac immediate sive ab intrinseco, vel remote ac mediate sive ab extrinseco. Finis proximns immediatns et intrinse-cus contemplationis infusai'est'ejus objectum, scilicet Deus ipse ciim suis effectlbus supernaturali lumine et modo cognitus; lucc enim contemplatio cicitttt, Deitatis summffi ejusque effechmm supernaturalis ac divinus iutuitus. De hoc objecto sic loquitur Cas-sianus, Collat. I, Cap. 15 ; « Contemplatio Dei multifarie concipi-tur; nam Deus non sola incomprehensibilis illius substantise su:e admiratione cognoscitur, quod tamen adhuc in spe promissionis absconditum est, sed etiam creaturarum suarum magnitudine, vel sequitatis suse consideratione, vel quotidians dispensationis auxi-lio pervidetur : quando scilicet quaï cum sanctis suis per singulas generationesegerit.mente purissima perlustramus ; cum poteutiam ipsius, qua universa gubernat, moderatur ac regit, cum immensi-tatem scicntise ejus, et oculum quem secreta cordium latere non possunt, trementi corde miramur; cum arenam maris, undarumque' numerum dimensum ei cognitumque pavidi cogitamus; cum plu-viarum guttas, cum siEculorum boras ac dies, cum pra;terita futu-rave universa obstupescentes scientise ejus assistere contemplamur; cum ineffabilem clementiam ejus consideramus, qua innumera llagitia, quie singulis quibusque momentis sub ipsius comraittun-tur aspectu, indefessa louganimitate sustontat; cum intuemur vo-cationem, qua nos nullis prsecedentihus meritis gratia sua; misera-tionis ascivit; cum denique quot occasiones salutis tribuit adoptan-dis, cum quodnm admirationis intuemur excessu : quod ita nos nasci prsecepit, ut ab ipsis incunabulis gratia nobis legisqne suae notitia traderetur; quod ipse adversarium vincens in nobis, pro solo bonse voluntatis asseusu, teterna beatitudine ac perpetuis nos prsemiis munerat; cum postremo dispensationem sua,quot; Incaruationis pro nostra salute suscepit, ac mirabilia mysteriorum suornm in cunctis gentibus dilatavit. Sunt autem alise quoque hujusmodi contemplationes innumera, qua; pro qualitate vita; ac puritate cordis in nostris sensibus oriuntur, quibus Deus vel videtnrmun-dis obtutibus, vel teiietur. » .Sed de hoc intrinseco line contempla-

tionis (quia scilicet essentialem ad proprium objectum quilibet actus dicit ordinem) infra dicetur uberius, dum ostendetur quod, quia principium contemplationis infusse est ordinarie donum intel-lectus aut sapientiae, vel aliquid altius aliquando, ipsa conterapla-tio rimatur, et rimando peuetrat ilia omnia qua) sub objecto talium donorum comprehenduntur, ac penetrata cum mira suavitate de-gustat, ac divinis fruitur deliciis. Finis reraotus, mediatus et ex-trinsecus contemplationis infusse (sic dictus, quia sine illo potest essentialiter sutsistere) est intima, arcana et felicissima animae contemplative cum Deo per amorem fruitivum unio, de qua tota tertia parte hujus operis ex professo disseretur; hasc enim mirabilis creaturae rationalis unio cum Deo per amorem fruitivum ac trans-formativum, est totius vice spiritualis intentus ac pnefixus a Deo finis, cujus delicia) sunt esse cum filiis bominum : ipse gratis nul-lisque prsecedentibus meritis elegit nos in dilecto Filio suo; nos dum adhuc inimici essemus, congruo scilicet a se decreto vocat tempore, ut in viam perfectionis introductos miris purget ac puri-ficet modis, purgatos et purilicatos ccelesti contemplationis luce suaviter illuminet, ac sic divinitus illuminatos ad intimam et bea-tissimam sui unionem, hie inchoatam, et in coelo complendam, ac in seternum duraturam perducat, ubi perfectae contemplationis luce genitus amor fervidus voluntatem succensam elevat, et in Deum transmittit, totamque animam vulnerat, liquefacit, transfonnat.

Contemplatie supernaturalis dicitufinfusa, non quod actus ipse contemplationis a Deo immediate infundatur, ut aliqui forte minus periti concipere possent (hoc enim est simpliciter impossibile; cum enim contemplatio supernaturalis sit actus vitalis, quo mens coele-stia penetrat mysteria, vere est actio ab intellectu elicita, est quippe de ratione actus aut actionis vitalis, quod effective procedat

sive dimanet ab illa potentia vitali, quam denominat agentem), sed ideo dicitur infusa, quia vel principium ipsius proximum, scilicet donum intellectus aut sapientice a Deo immediate infunditur, vel quia ipse contemplationis actus ita suavis ac delicatus est, quod intellectus agere se non percipiat, unde potius divina patiens quam agens dicatur, et actum contemplationis per infusionem recipere, non autem elicere credatur.

In pnesenti vero, proprietates et eff'ectus contemplationis infusaj conjungimus, quia hujusmodi proprietates in effectibus maxime relucent. Contemplationis infusse proprietates S. Gregorius, Ho-milia 14 in Ezechielem, breviter proponit, dicens : « Vita contem-plativn amabilis valde dulcedo est, qua; super sometipsam animam rapit, coelestia aperit, spiritualia mentis oculis patefeciens. » Qui-bus verbis tres praecipuas contemplationis proprietates adducit.

Prima proprietas est, quod sit amabilis valde dulcedo ; et me-rito: cum enim sit summae Deitatis intuitus et conversatie mentis cum Deo, non potest non conjunctam habere dulcedinem valde ama-bilem ; dicitur enim, Sapientise 8, quod hsec divina sapientia, tam dulcis et suavis est, quod « non habeat amaritudinem conversatie illius, nee tiedium convictus illius, sed laetitiam et gaudium.» ünde Augustinus, in Libro de Verbis Domini, comparans MariiB vitam contemplativam, et Mar tb se vitam activam, dicit ad hoe intentum, quod « Martha turbabatur, Maria epulabatur. » Et certe, ut expen-demus postea, principales contemplationis infusse effectus sunt ardens amor, mentis suavitas, ac summa delectatio, quibus nihil amabilius, nihil dulcius, maxime, quia in hac supernaturali con-templatione vera felicitas prsesentis vitoe consistit, qua; beatitudi-nis seternse quaidam est participatie.

Secunda proprietas est, quod animam super semetipsam rapiat. Ad cujus evidentiam, sciendum est omnem contemplationem, imo et orationem mentalem, esse mentis in Deum elevationem, quate-nus per earn mens, ab istis inferioribus et caducis separata, sursum elevatur; et in hoe non sistit ha;c proprietas contemplationis infusaj, quae cum sit multo perfectior quam contemplatio naturaliset oratio mentalis ordinaria, quantum etiam ad hoe, debet perfectiorem habere proprietatem, proprietates enim sunt essentia; proportionate. Unde hsec proprietas in hoe consistit, quod contemplatio su-

pernaturalis, cum ex donis Spiritus Sancti procedat, raentem ipsam supra modum contemplandi connaturalem sibi elevat, ita ut jam non propria operetur industria, sed agatur Spiritu Dei sursum ad ccelestia contemplanda, quod est supra seipsam rapi. Et aliquando tali Spiritu sic agitur, quod nou solum supra seipsam, sed etiam extra seipsam rapitur, ita ut, a propriis sensibus alienata, ex hac valle miseriie ac tenebrarum regione quodammodo ad patriam coe-lestem et gloriae lueem transferatur; sed hoc rarius, et animabus puris ac perfectis accidit.

Tertia proprietas est, quod ccelestia mentibus sic elevatis ape-riat. Cum enim hujusmodi meutes dejiuratse, supra seipsas rapte, terrena despiciaut, et velut ilia fastidientes noliut inferius immo-rari, meram illornm vanitatem experte, et ad ccelestia jugiter aspireut contemplanda, benignus et misericors Dominus, qui volim-tatem timentimn se ac suaviter amantium facit, eis ccelestia misericord iter aperit, et divina manifestat. Nam si vacuum in ordine naturaj non patitur, multo minus in ordine gratise perfectissimo non patietur: unde mentibus, terrenorum gaudio privatis et vacuis, ccelestium delicias communicabit, et eas divinis replebit mune-ribus.

Quarta tandem proprietas est, quod spiritualia mentis oculis patefaciat. Cum enim anima, ad statum contemplationis superna-turalis elevata, sit omuino a materialibus purificata, et totaliter in suis actibus spiritualis effecta, conveniens est ut Dominus, juxta pium ejus desiderium, earn in spiritualibus tantum occupet: unde, spiritualia puris ejus oculis patefaciens, earn proportionato nutrit et fovet alimento, manna scilicet illo cadesti, ac pane beatorum spirituum, in quibus miras ipsa experitur delicias, maxime, dum usu continuato saporem illorum novit discernere ac degustare.

Sed, quia lt; corpus quod corrumpitur aggravat animam, et terrena inbabitatio deprimit sensum multa cogitantem, » inde est quod supernaturalis contemplatio in hac mortali vita non potest esse diuturna, ut experientia constat, et communi sanctorum Pa-trum sententia probatur. Unde S. Augustinus, Libro 7 Confessio-num. Cap. 17, hauc in se veritatem expertus, ait: « Kapiebar a te decore tuo, moxque diripiebar abs te pondere meo, et ruebam in ista cum gemitu, et pondus hoc consuetudo carnalis.» Et, Libro 10,

Cap. 40 : « Neque in his omnibus, ait, qiiie percurro consulens te, invenio tutum locum animai meae, nisi in te quo colligantur sparsa mea, nec a te quidquam recedat ex me. Et aliquando intromittis me in affectum multum inusitatum introrsus ad nescio quam dul-cedinem, quae si perficiatur in me, nescio quid erit, scio quod vita ista non erit; sed recido in hsec a3runmos)s ponderibus, et resor-beor solitis, et teneor, et multum fleo, sed multum teneor; tantum consuetudinis sarcina degravat: hie esse valoo, nec volo;iIlic volo, necvaleo: miser utrobique. » Gregorius Magnus, Homilia 14, in Ezechielem, idem afflrmat, diccns : « Anima ad coutemplandum Deum nititur, velnt in quodam certamine posita ; mode quasi exu-perat, quia intelligendo et sentiendo incircumscripti luminis ali-quid degustat; mode succumbit, quia degustando iterum deficit. » Et, Libro 5 Moralium, Cap. 23, ait: * Nec enim in suavitate con-templationis intimse diu mens figitur, quia ad semetipsam iinmen-sitate lucis reverberata revocatur; cumque internam dulcedinem degustat, amore sestuat; ire super semetipsam nititur, sed ad inflr-mitatis sua tenebras fracta relabitur, et magna virtute proficiens videt, quia videre non potest hoc quod ardenter diligit; nec tam ardenter diligeret, nisi aliquatenus videret : non ergo stat, sed transit spiritus, quia supernam lucem nostra nobis contemplatio et inhiantibus aperit, et mox infirmantibus ab-condit. » Unde Ri-chardus a S.Victore, explicans ilia verba Psalmistse:«Quis ascendet in montem Domini, aut quis stabit in loco sancto ejus, » sic ait, de Preeparatione ad Contemplationem, Cap. 7G : lt; Rarumvalde in hunc montem ascendere; sed multo rarius in ejus vertice stare, et ibi moramfacen ;ranssimimi autem ibi liabitare,etmente requiescere. » « Verum impossibile est, ait Cassianus, Collat. 1, C. 13, homini, istius carnis fragilitate circumdato, inluerere Deo jugiter, et con-templationi ejus inseparabiliter copulari. »

Effectus contemplatiouis infiisse plurimi sunt et prsecipni, quos longum esset iiic afferre, imo superfluum, cum inferius, tertia parte, specialiter ac sigillatim de illis pro diversitate contemplatiouis opportunius agetur, ac distinctius ordine proprio disseretur, ubi tanquam fructus suavissimi cum omnitnoda perfectione degu-standi proponentur: sed ut liic aliqualiter prsegustentur, saltern leviter offerentur lectori, nou omnes, sed aliqui magis noti, ut

Quosdam in intellectu contemplatio supernaturalis liabet elfectus inseparabiles, nt novam mentis illustrationem de rebus divinis et coelestibus, admirationem, suspensionem. Alios habet in voluntate, ut delectationom, inaestimabilem quamdam jucunditatem, quce jubilatio dicitur, ardentissimam, exlaticam, et anagogicamdilectio-nein, quse scilicet animam sursum ad divina ducit et rapit, prompti-tudinem et agilitatem ad omnes actus virtutum : viri namque con-templativi, cojlestibus instructi veritatibus, et virtutum allecti pulchritudine, ut Deo summe dilecto coniplaceant in omnibus, emit dc virtute in virtutem, donee videantDeum deorum in Sion.

« Adardentissimnm Dei amorem.velut proprii seqnuntur effectus, ut ait Dionysius Carthusianus, de Fonte Lucis, Cap. 13, gloriatio in adversis, castigatio carnis, custodia cordis, humiliatio mentis, despectio terrenorum, desiderium teternorum, et omnis actus virtutum. Cum enim amor proprius omnium sit radix vitiorum, sequitur quod, eo avulso, cuncta eradicentur peccata; quo facto insunt cordi munditia et charitas Dei pura, fortis, fixa ac fervida; sicque ad onme bonum, et illuminationes altissimas ac frequentes, et quasi coutinuas, ad inflammationes aestuantissimas, ad transforma-tionera deificam, ad raptum et extasim, ad exercitationem secre-tissimam, tranquillationem duloissimam, imo ad vitam angelis proximam est anima tunc disposita, statque velut in contactu continuo solis seterni, solis justitise, solis sapientise infinitse, ut exube-rantissime ac indesinenter illustretur, calefiat, penetretur, implea-tur, ac mundetuf ab illo; et instar speculi tersi, pervii, Inminosi atque clarissimi,objecta,substrata,et applicata est superlucidissimo soli immenso : idcirco non cessat ille sol liberalissimus stillicidia gratige, fluenta sapientiie, cliaritatis scintillas in illam dift'un-dere. »

Amor ipse ardentissimus animam vulnerat, ligat, languere facit, suaviter inflammat, liquefacit, et in Deum transformat. « Vulnerat, dum cor quasinecessitat, ait Richardus a S. Victore, et medul-litus transfigit, ut veraoiter clamet cum sponsa: Vulnerata charitate ego sum. Ligat, in funiculis scilicet Adam, qui sunt Dei beneficia, bona naturae, bonagratiae, et bona gloria); hujus enim beneftcentiae

vinculis obnoxios nos fecit, quia naturam condidit, gratiam contu-lit, gloriam repromisit : ecce funiculus triplex. Adjecit autem Dominus adhuc nova vincula cliaritatis, qua; manu valida multi-plicat super nos, ut nos sibi arctins adstringat, qvuc numerari non possunt; unde, sicut prius degustata suavitas sauciat animam, sic postea charitas cogitationem ligat, ut illius oblivisci, vel aliud cogitare nou possit. Languere facit, quia tunc anima Deum, quem diligit, absentem considerat, et clamat cum sponsa : Nuntiate di-lecto, quiaamorelangueo; quidquidagat, quidquid dicat, quidquid cogitet, inutile, imo intolerabilo videtur, nisi in unum sui desiderii finem concurrat. Suaviter inflammat, dum anima dilecti sui pul-chritudinem, etsi clare non videat, miris tarnen revelatam modis contemplatur, et tunc, rapta in Deum luminis abyssum, et omnium exteriorum oblita, suique ipsius nescia, divini amoris incendio cir-cumdatur, intime penetratur, et dulciter inflammatur. Liquefacit, quia penitus animam exurit, ac naturalem ejus solvens affectum et conditionem, ad transformationem disponit. Tandem in Deum transformat, quia tunc anima divinum quemdam affectum induit, et inspect;»! pulchritudini configurata, tota in aliam gloriam transit. In boe igitur statu, anima in illum quem diligit liquescit, et in seipsa tota languescit, ut dicat cum sponsa : Fulcite me floribus, stipate me malis, quia amore langueo. »

Contemplationem denique sequitur mira quaedam suavitas, qua perfunditur anima, ita ut dicat: «Cormeum, etcaromeaexultave-runtin Deum vivum, quam nullus sensus potest sestimare, nullus sermo valet explicare. Incipit euim sentiri illa interna suavitas, et ex illa generatur mira quaidara perfruendi aviditas, aviditatem sequitur saturitas, saturitatem ebrietas, ebrietatem securitas, secu-ritatem tranquillitas. « Ad veram itaque, ut ait idem Richardus, in Psalmum 4, interna! satietatis plenitudinem anima pervenit, quando, praj illius suavitatisabundautia,quam interius sentit, omnium qiuc exterius apponi possunt, quoddam necessarium potius quam voluntarium fastidium incurrit; banc autem ver:u suavitatis satietatem sentire non possunt qui exterioribus deliciis affluunt; non enim invenitur hujusmodi suavitas in terra suaviter viven-tium. » Sed baec ultimis quasi labiis pragustasse sufficiat, cum plures ex adductis effectibus corttemplationis etcbaritatis non viam

illuminativam, quam nunc percurrimus, sed ad viam unitivam per-tineant, ad quam properamus, ubi, tanquam usitati, fructus sua-vissimi colliguntur et degustantur.

Tantum bonum est contemplatio supernaturalis, tam eminentem continet honestatem, tam magnam aftert utilitatcm, et tam exces-sivam iis communicat delectationem, qui se jugiter ejus occupant exercitie, ut plane ridiculum foret negare quod teneantur omnes ad illam aspirare, qui secundum virtutem honeste volunt vi-vere, in via perfectionis utiliter proficere, ac deliciia spiritus abundare.

« Bonum est, ait Philosophus, quod omnia appetunt, ad quod aspirant et tendunt. » Bonum autem dividitur in honestum, utile, ac delectabile. Bonum honestum dicitur illud, quod seipso habet unde desideretur. Bonum utile dicitur, quod non habet, quatenus tale, in se, unde desideretur, sed desideratnr solum ut est ducensin alteram, sicut sumptio medicinai amarae. Bonum delectabile illud proprie dicitur, quod ut tale nullam habet aliam rationem appeti-bilitatis nisi delectationem, cum aliquando sit et noxiurn et inho-nestum. Ssepius tamen contingit quod hai tres bonitatis rationes, opposita3 secundum se, in eodem subjecto simul reperiantur ; quod scilicet sit bonum lumestum, bonum utile, et bonum delectabile; sive quod, propter suam honestatem, habeat in se unde desideretur, quod, propter utilitatcm qua ad majus aliud bonum conducit, desideretur, et quod desideretur propter delectationem quam affert habenti: et tale bonum est undequaque appetibile ac. desiderabile, cum sit ex omni parte bonum; quod multiplici potest inductione probari.

bet: est enim plurimum honesta, multum utilis, et maxime dele-ctabilis, ut jam ex dictis constat, etamplins exdicendis constabit; quod tamen sic breviter sigillatim demoustratur.

Quid honestius contemplatione supernaturali, tum ex parte prin-cipii, turn ex parte objecti, tum ex parte finis, tum ex parte subjecti, tum ratione sui ? Principium habet Spiritum Sanctum, per sua dona influentem. Objectum habet ipsum Deum in seipso conside-ratum, tam ut authorem natunc quam utauthorem gratiaj, tam ut unum quam ut trinura, secundum omnes pert'ectioues ac proprie-tates quas habet. Finem habet intimam animae cum Deo summe dilecto unionem fruitivam. Subjectum iiabet intellectum hominis, Spiritus Sancti donis illustratum. Et ipsa propter se diligitur, cum sit actus vitse perfectissimus, sibique sufficientissimus. Constat autem quod nullum potest esse principium honestius, quam Spiritus Sanctus ; nec aliud potest esse objectum honestius, quam Dens ipse infinite perfectus; nec honestior finis, quam intima ilia unio frui-tiva animiB cum Deo summe dilecto, cum sit ultimus finis crea-turse intellectualis ; nec honestius subjectum, quam intellectus, perfectissima hominis potentia; nec aliquid potest intelligi honestius illo, quod est perfectissimum sibique sufficientissimum.

Quid utilins contemplatione supernaturali tum animae con-templativai, tum aliis, tum ipsi Ecclesia;? Anima) quidem contem-plativa;, quia per contemplationem plurima acquirit merita, quibus ad vitam seternam et gloria; beatitudinem conducitur. Unde Gregorius Magnus, 6. Moralium, Cap. 28, ait ; « Magna sunt activa; vita; merita, sed contemplativse potiora;»et Homilia 3, super Ezechielem dicit: * Contemplativa major est merito quam activa, quia ha;c in usu praïsentis operis laborat, ilia vero sapore intimo venturam jam requiem degustat. gt;• Aliis autem nihil utilius contemplatione supernaturali : quamvis enim qui vacant activa; vita; multum aliis prosint, multo tamen magis prosunt, qui vacant contemplationi, ex cujus abundantia, dum aliquando proximorum saluti vacant, plus unio suadent verbo, heroicae vita; conjuucto, quam alii multis concio.iibus; cujus rei signum est evidens, quod qui vacant activse vitie, ut digne fungantur officiis, orationem seu contemplationem prannittunt; propterea Martha, vitam activam repnesentans, adjutorium sororis suae Maria;, vitam contemplati-

vara repra3sentantis,tam efflcaciter a Domino postulabat.Etdenique, nihil utilius Ecclesia! supernaturali contemplatione, turn, quia viri contemplativi plus suis precibus ejus prosperitati, fidei propa-gationi, infidelium conversioni, hseresum extirpationi, ao inimico-rura ipsius dissipation! prosunt, quam alii, eonim namque, tan-quam amicorum, domesticorum, acciviura sanctorum, preces Deus amanter suscipit et exaudit; turn, quia sua irrepreliensibili multumque laudabili vita fulgent in Ecclesia, tanquam steilte in firmamento, maxime dum Deus per eos miracula patrat, futura prsenuntiat, aliaque mirabilia facit, ex quibus maximus advenit splendor Ecclesia;. Et ipsa constat experientia, quod unicus vir insignis et sanctus (qui sine contemplatione supernaturali non potest esse talis) plus honoris, plus utilitatis, plus commodi causat Ecclesiaï, quam alii plures mediocris sanctitatis, ut facili ac multiplici posset inductione per singula srecula con-firmari: sed in re tam manifesta, et ab omnibus concessa, non est hie amplius immorandum.

Quid denique delectabilius contemplatione supernaturali, turn ex parte principii, turn ex parte objecti, turn ratione sui? Ex parte quidem principii, quia nihil dulcius ac delectabilius est, quam motio Spiritus Sancti, et sibilus aura; tenuis, qua mens contem-plativa divinitus perllatur, et suaviter ad coelestem regionem ele-vatur. Nihil delectabilius objecto contemplationis supernaturalis, cum sit Deus summum bonura aliqualiter hie possessum. Nihil delectabilius ejus fine, cum in intima anima; cum Deo unione hie inchoetur beatitudo, et in coolo consummetur, cum ibi sit summi boni vel inchoata vel consummata fruitio. Nihil ex parte potentiae delectabilius, cum sit actio connaturalissima, ac proinde potenfe convenientissima et delectabilissima. Nihil tandem delectabilius contemplatione supernaturali secundum propriam ratio-nem considerata, cum in quadam vacatione et quiete consistat, juxta illud Psalmi 45 ; « Vacate et videte, quoniam ego sum Deus. gt;

Ha; sunt rationes efficacissimie, qua; sine dubio suadent aut potius convincunt, omnes Christi fideles debere contemplativam eligere vitam, tanquam optimam partem, et ad contemplationem supernaturalem aspirare. Sed, quia non desunt aliqui, qui viam contemplationis fugiunt metu periculorum, qui vel in bac via repe-

riuntur, vel etiara. et frequentius finguntur, propterea nimio et fortassis inconsiderato timori satisfacere decrevi.

Dicunt igitur quod via contemplationis, et maxime supernatu-ralis, est admodum diflicilis, et plurimum periculosa, per hoc quod diabolus, se in angelum lucis transfigurans, totis conatur viribus, omnem movet lapidem, nihilque relinquit intentatum, ut eos qui contemplation! vacant deterreat, decipiat et in seternum perdat, cum tarnen de alüs parum videatur.sollicitus : quod mirabili con-firmatur ilia visione, qua multi duemones cuidam sancto appa-ruerunt unicum obsedisse monasterium, et multum laborando desudare, cum unicus et adhuc otiosus supra muros civitatis ap-paruisset dsemonculus. Addunt pneterea, quod plurium contem-plativorum illusio, deceptio, ac asterna damnatio probetur expe-rientia. Et insuper concludunt quod, cum alii decepti facile redeant, ac Deo reconcilientur, illorum tamen casus est irrepara-bilis, et certa ruina, juxta illud Apostoli, ad Hebneos, 6: « Im-possibile est enim eos, qui semel sunt illuminati, gustaverunt etiam domim coeleste, et participes facti sunt Spiritus Sancti, gustaverunt nihilominus bonum Dei verbum, virtutesque sseculi venturi, et pro lap si sunt, rursus renovari ad poenitentiam, rursum crucifigentes sibimetipsis Filium Dei, et ostentui habentes. » Quod exemplo terra bene cultie et imbribus irrigatie sic coufir-mat: « Terra enim saepe venientem super se bibens imbrem, et generans herbam opportunam illis a quibus colitur, accipit bene-dictionem a Doo; profcrens autem spinas ac tribulos, reproba est et maledicto proxima, cujus consummatio in combustionem. »

Verum, ut his objectionibus ordinate satisfaciamus, dicimus quod, quamdiu in hac mortali vita peregriijamur a Deo, ubique sunt pericula, et experientia probat, et docet Apostolus, 2. Cor 11, dicens se periculis undequaque circumdatum fuissePericulis fluminum, periculis latronum, periculis ex genere, periculis ex gentibus, periculis in civitate, periculis in solitudine, periculis in mari, periculis in falsis fratribus ; » qua; cuncta pericula non tantum vitam corporis, sed etiam vitam anima; respiciunt. Verum quidem est quod in via contemplationis plura reperiuntur pericula, et quod dajmones plurimum desudant, ut viros contemplationi va-cantes deterreant ac decipiant; sed etiam verissimum est quod

multo plura et urgentiora sunt pericula in via activa, cum in ea laborantes circumdentur et obsideantur occasionibus peccandi, ut cuiquenotum est, aquibus taraen contemplativi manent segregati, et absconditi in abscondito faciei Domini a conturbatione homi-num, et protecti a contradictione linguarum. Quod si dtemones plu-rimum desudant, ut contemplativos decipiant, hoc indicat secnri-tatem status eonirn; cum enim dsemones quasi ludendo ac velut otiosi alios facillime decipiant, multum desudando rarissime ac difficnlter contemplatores decipiunt; hoc etiam eminentiam hujus status induct, cii:n daemones, inimici totius boni, sic contra ilium arnieutm^-, et tam ardenter impugnent.

Quod dicitur, plurium contemplativorum illusionem, deceptio-nem, ac ivternam damuationem experientia probari, non simpliciter veruni est quod plures sint, imo rari et facile numerabiles sunt. Sed quia eorum casus ut plurimum noti sunt, oinnes actu nume-rantur, cum tamen aliorum casus, qui contemplationi non vacant, sint infmiti, eorumque illusiones, deceptiones, ac aiternse damna-tiones sint innumerabiles, de quibus, ut de rebus ordinariis, vix ulla mentio fit apud homines, qui solum de rebus extraordinariis loquuntur. Et certe frequentissimi casus aliorum manifest! sunt, sed non mirabiles, quia prseter expectationem non accidunt. At rarissimi contemplativorum casus manifest! simul ac mirabiles sunt, quia prater communem sententiam accidunt. Sciunt enim homines, quod viri contemplativi tot divinis illustrationibus per-funduntur, tot donis coelestibus replentur, tot auxiliis divinaj gratis muniuntur, tot singularibus decorantur favoribus, tot virtu-tibus firmantur, quod difficile sit, ac velut impossibile appareat, quod de tam sublimi et glorioso statu cadant : unde unicum talem casum mirantur, cum in aliis multos casus non mirentur, quos hujusmodi supernatunilibus donis privates sciunt.

Nec veruni est absolute, quod casus alicujus anima3 contemplative sit irreparabilis, ac certa ruina. Difficilius quidem redit, qui post tot coelestes illustrationes ac Dei favores cadit, quam alius, tum quia, nimio pudore suffusus, et quadam desperatione pressus, non audet ad Deum reverti, circa quem se tam ingratum agnoscit, et quem tam graviter offendisse se videt, post tot recepta beneficia; tum quia sublevantem se inter homines non habet, alii

siquidem homines vulgares a viris spiritualibus instruimtur, de-tecla gravitate peccati ad compunctionem excitantur, ac tandem de statu peccati liberantur; sed qui post tot gratias, ac tantam rerum divinarum notitiam,malitiose cecidit,nihil covrectionis audit quod non pneviderit, et corrigentem se potest de spiritualibus do-cere : unde, cum non ex ignorantia, sed ex malitia pecoaverit, et cum Deuiu cognovisset, non sicut Deum glorificaverit, aut gratias egerit, ut ait Apostolus, ad Romanos 1, sed evanuerit in cogitatio-nibus suis, ideo obscuratum est insipiens cor ejus, el tradidit ilium Deus in desideria cordis ejus in immunditiam, (jiiia com-mutavit veritatem Dei in mendacium, et coluit et servivit creatune potius qaam ereatori; difficile autem convortitur, quem Deus in pcenam ingratitudinis despexerit, sed sibi relictus dc malo in malum praceps ruit, et cum in profundum malorum venerit, con-temnet. Sed, etsi contingat ordinarie, ut vult Apostolus, non desunt tamen aliqui, qui, insigni Dei misericordia praeventi, ad pristinum, imo ad eminentiorem perfectionis statum de suo casu pcunitentes redeunt, ita quod iapsi animum sic ad humilitatein ac poeniten-tiam excitent, ut eis casus ad perfectionem gradus efficiatur, ut in Apostolo Petro negante Christum mirari licet, et in aliis pluribus, quia * omnia (etiam peccata) cooperantur in bonum iis qui secundum propositum vocati sunt sancti. »

Dimissis igitur hujusmodi terroribus, quilibet Deo placere volens ac perfectionis cupidus, ad statum contemplationis super-naturalis aspiret, et assumptis debitis mediis, plurimum Domino Mens iter ingrediatur; non enim benignus ac misericors Deus piis ejus deerit votis, imo ipse qui ccepit perficiet. Nee totaliter de sua diffidens imperfectione retardetur : quin potius consideret, quod Dens imperfectis aliquando sublimem contemplationis gradum misericorditer ac liberaiiter concedit, ut eos perficiat, et alios ad tam sanctum, tam utile, tamque jucundum contemplationis exer-citium excitet et perducat.

Nemo de repente fit summus, vulgo dicitur; nullus pervenit ad terminum, qui prius medium non percurrit; nullus de contempla-tionis aut orationis naturalis ordine ad statum contemplationis supernaturalis transit, nisi proportionatis quibusdam mediis paulatim disponatur, ac sensim elevetur. De his in prasenti disseretur.

Primum qiiidem requiritur ex parte Dei, quod animam vocet et excitet sicut electam in sponsam dilectissimam, quam media con-templatione supernaturali vult sibi sociare ac intime unire. Opus est ut ipsam vocet, dicens interius : « Surge, arnica mea, speciosa mea, columba mea, et veni, columba mea in foraminibus petrse, in caverna macerise; gt; omne namque datum optimum, et donum perfectum, maxime contemplationis supernaturalis, desursum est, descendens a Patre luminum, qui lumine supernaturali mentem illustrando gratiam contemplationis infusse concedit. Unde quis-quis ad hunc aspirat statum, sibi certo persuadeat quod propria nou poterit ad ilium industria conscendere, et nisi a Domino vocante praveniatur, et ipso adjuvante roboretur, et cooperante perducatur, nunquam ad ipsum montem Domini ascendet, quanto minus poterit ibi stare et habitare. Audiat Ricbardum a S. Victore, jam citatum, de Prseparatione ad Contemplationem. Cap. 76, dicen-tem: « 0 quam rari sunt, vel quia nolunt, vel quia nequeunt, qui hue usque ascendunt! rarum valde in hunc montem ascendere; sed multo rarius in ejus vertice stare, et ibi moram facere; raris-simum autem ibi habitare, et mente requiescere. Quis, inquit, ascendet in montem Domini, aut quis stabit in loco sancto ejus ? Prius ascendere est, postea stare : in stando quidem labor, sed in ascendendo major. Multi quidem in ipsa ascensione defecerunt, propter nimium laborem ascendendi; multi ab arduo ejus vertice ocius descenderunt, propter laborem standi. Hoc fortasse eis into-

lerabile videbatur, quoniam non solum in hunc montera nisi per magnum laborem non ascenditur, verum etiam sine magna difli-cultate ibi immorari non datur. Sed forte jam ascendisti, jam ibi immorari non datur. Sed forte jam ascendisti, jam ibi stare didi-cisti, nee hoe sufficiat tibi : disce ibi habitare, et mausionenr facere, et qualicumque mentis evagatione abstractus illue semper redire. Absque dubio per multum usum quandoque vertetur tibi in oblectamentum, in tantum ut absque ulla laboris difficultate possis ibi assiduus esse; quinimo poena potius tibi sit alibi quam ibi moram aliquam facere. Mira jucunditas, in hoe monte sine labore morari posse, Petro attestante, qui tanta et tam insolita suavitate allectus exclamat ; Boniuu est nos hie esse. O felicem qui potuit in hunc montem asceudere, ot mente re-quiescere! o quam magnum! o quamrarum! Domine, quis habi-tabit in tabernaculo tuo, aut quis roquiescet in monte sancto tuo? Et quidom magnum est, ascendere posse, et stare; majus tamen est, posse inhabitare, posse requiescere ; ascendere et stare est virtutis, inhabitare et requiescere est felicitatis. »

Deinde requiritur, ex parte animas, munditia cordis, simplicitas mentis, et parvitas humilitatis; hse namque virtutes animam proxime supernaturali disponunt contemplationi. i)e munditia cordis habetur dictum iilud Christi Domini: « Beati mundo corde, quoniam ipsi Deum videbunt. !■ De simplicitate mentis est illud sapientise; « Et cum simplicibus sermocinatio ejus. » De parvitate humilitatis procedit illud Christi: «Confiteor tibi, Pater, quia abscondisti ha3C a sapientibus et prudentibus, et revelasti ea par-vulis.» Et certe, sicut ad videndum luce solis ha^c iuferiora materialia requiritur munditia oculorum, sic ad videndum Deum spiritualem, non solum clare per lumen gloriai, sed etiam uteumque per supernaturalem contemplationem, requiritur munditia cordis. Nee minim quod sapientia; conversatio et sermocinatio sit cum simplicibus, cum alibi dicatur quod ipsa sapientia « effugiet fictum.» Nee tandem mirum est quod Deus abscondat a sapientibus et prudentibus secreta ccelestia, cum sapientia luijus mundi inimica sit Dei; et quod revelet ea parvulis humiiibus, cum humi-litas reddat dociles et Christo conformes, qui se imitandum propo-nens ait: « Discite a me, quia mitis sum, et humilis corde; gt;

maxime quia humilitas, ut docet S. M. N. Theresia, est qusedam Veritas cujus titulo Christus gaudet; Veritas autem est quae nos ad contemplationis montem adducit. Audi Richardum a S. Victore, loco citato, Cap. 77, dicentem:« Videsne, quod uon uisi Veritas iu hunc montem deducit et adducit ? Ipsa ducit, ipsa est qute perdu-cit; libenter sequor veritatem, nou habeo suspectum talem ducem. Sed quid est Veritas? Quid tu dicis, doctor bone, doctor Cliriste? Quid est Veritas ? Ego sum, inquit, via, Veritas, et vita; via ardua, via secreta et multis incognita, qiue ducit ad montis hujus fasti-gium. » Quibus exercitium aliarum virtutum cum mortificatione passionum, quantum fieri potest, adjungatur, ut suadet Gregorius magnus, Lib. G Moralium, Cap. 25, dicens: « Qui ergo jam in se contumelias carnis edomuit, superest ut mentem per studium san-ctaj operationis exerceat; et quisquis jam mentem per sancta opera dilatat, superest ut banc usque ad secreta intiime contemplationis extendat. » Et, Cap. 27, sic determinat:« Si fastigium contemplationis ascendere desideras, prius teipsum proba in planitie actionis. »

His suppositis, quisquis ad uberrimum contemplationis divinae fontem attingere desiderat, sequutus vocem Domini clamantis et invitantis, Isaiaj 56: lt; Omnes sitientes venite ad aquas, » debet, juxta consilium Richardi, loco citato, Cap. 79, ferventer exercere studium operis, studium meditationis, et studium orationis, quibus paulatim promovemur, et quandoque perducimur ad perfectionem cognitionis : et absque dubio, sine ingenti exercitio, sine frequonti studio, sine ardenti desiderio, ad perfectam scientiie altitudinem mens non sublevatur. Propterea D. Bernardus, in Scala Claustrali, dicit raram, aut prodigiosam esse contemplationem, quam orationis exercitia non praecedunt. « Jam vero, ait, Serm. 3 de Circumci-sione, cum in his fueris diutius exercitatus, roga dari tibi devo-tionis lumen, diem serenissimam, et sabbatum mentis, in quo tanquam emeritus miles, in laboribus universis vivas absque labore, dilatato nimirum corde currens viam mandatorum Dei; ut quod prius cum amaritudine et coactione tui spiritus faciebas, de csetero jam cum summa dulcedine peragas et delectatione. »

Ipse benignus et misericors Dominus,juxta cujusque desiderium, et in lectionis, meditationis, ac orationis exercitio dispositionem,

supernaturalis gratiam contemplationis concedit.Cumenim facienti quod in se est ex prioribus auxiliis gratise, Deus noa deneget gratiam, qua ad ulteriorem perfectionis gradum perveniat, quia Dei perfecta sunt opera, incipit enim ut perficiat, nisi mala nostra voluntate impediatur, inde est quod, juxta propriam anirmu con-templativse in prsedictis exercitiis dispositionem, se Deus magis aut minus in contemplatione supernaturali communicat, ut quodam sermone In Cantica sic explicat Bernardus : « IIIuc ergo pariter currant spiritn ferventes animse: currit sponsa, currant adolescen-tulte, sed quae amat ardentius, veiocius et citius pervenit. Terve-niens non dico repulsionem, sed nec cunctationem patitur ; sine mora aperitur ei tanqaam domesticse, tanquara charissimie, tan-quam specialiter dilectse, et singulariter gratue. Adolescentulse autern sequuntur a longe: neque enim, cam adlmc infirmai sint, pari possunt devotione cum sponsa currere, nec ipsius omnino imitari desideriam et fervorem, ideoque tardius pervenientes foris remanent. » Unde alibi sic concludit: « Nec tamen vel in transitu presto erit sic omni anima, nisi illi duntaxat, quam ingens devotio, et desiderium veliemens, et prsediilcis aftectus sponsam probat, et dignam ad quam gratia visitandi accessurum Verbum decorem induat, formam sponsi accipiens.»

Quia multa circa hoc superius dicta sunt, concludamus cum Dionysio Carthusiano, de Fonte Lucis, Cap. 9, et dicamus ei qui ad statum contemplationis supernaturalis pervenire desiderat, ut ab exterioribus abstrahat mentem suam, et earn recolligat, ejus dis-persiones et evagationes abjiciendo; sicque, juxta D. Dionysii docu-mentum, se convertat ad radium, supernam illustrationem optando, etpro ea orando, seque ad Dei considerationem aut contemplationem pro viribas elevando. Et tunc Deus sublimis, qui sapientia; dux est, et princeps totius illuminationis, videns diligentiam hominis lide-lem, ac pium ejus conatum, manum applicabit ac porriget adjutri-cem, mentem per donum sapientias illustrando, prout Isaias asserit: « Requiem dabit tibi Dominus, et implebit splendoribus animam tuam. »Ipse enim est Sol sapientiae ac intelligentia3,quo in animare-splendente ac radiante,oniniamox clarescunt,venustantur,tranquil-lantur,et exhilarantur in ea.Sicque Creatoris sui majestatem immen-sam, pulchritudinem infinitam, sapientiam, omnipotentiani, atque

beatitudinem, perfectionem et eminentiam prorsus interminabilem incipit intueri, ac vehementissime admirari, jucunde conspiccre, ferventer diligere, eique intime congaudere, et in ea ad horam quiescere.

Naturalis igitur contemplatio, divinae gratiae comparata auxiliis, est ad supernaturalem contemplationem optima dispositie; per illani namque mens exteriorum rerum nebnlis liberatnr, et ad Deum, licet via naturali, plurimum accedit; unde non mirum quod tune specialius solis illius justitise splendoribus illustretur, sicut solis materialis specialiter radiis illustrantur corpora, quo magis mnnda et proxima. Hac utitur comparatione D. Dionysius, Gap.13, Ccolestis Hierarchiae, duin divinam explicat in ccelestes angelorum mentos illuminationem. Alt enim: « Atqui omnibus etiam naturis, quae ratione intelliguntur, pro eorum captu apparet, lumenque suum summis illis naturis permittens, per eas ut primas seipsam inferioribus recta et ordine, pro cujusque ordinis in coutemplando Deo modo atque captu distribuit: aut (ut planius dicam, accommoda-tisque ac propriis exemplis utar, quae ets! absunt a Deo, eoque indigna sunt, cum ab omnibus secretus sit, tarnen nobis sunt illu-strioria et clarioria) quod radii solis distributie recta aptaque divisione in primam materiam iucidit, qu;c sit omnium et clarissi-ma et limpidissima, ac per eam evidentius splendorem suum diffundit : cum autem incidit in crassiorem materiam, obscurior ejus splendor, qui diffunditur, apparet, propterea quod materia illustrata minus apta sit ad diffusionera luminis, eoque fit sensim, ut ad illud quod ferme omnino communicari nequit contrahatur. »

Nos ergo, accedentes ad contemplationis exercitium, appellata invocataqne Triuitate, ex consilio 1). Dionysii, Cap. 3, de Divinis Nominibus, quae boni principium est, bonumque superat, et omnem providentiam suarn optimam explicat, precibus primum ad eam ut boni principium deduci debemus, tumque propius ad eam accedentes, hoc ipso initiari et mystice doceri dona omnino bona, quae circa ipsam lirmiter collocantur. Etenim ipsa quidem omnibus prae-sens est, non tamen ei pnusentia sunt omnia (pnesentia scilicet contemplationis et amoris), sed cum eam sanctis precibus, et tran-quilla mente, et apto ad divinam conjunctionem;inimoappellamus, tum denique nos ei prsesentes sumus. Ea enim nee in loco est, ut

ab ullo absit, aut ex aliis ad alia migret; quin etiam earn in iis qua3 sunt, omnibus inesse dicere, minus estquam ut ex eo infinitas, quse omnia s uperat complexuque suo omnia continet, colligatur: nos igitur ipsos precibus ad altiorem divinorum beuignorumque radiorum conspectum contendamus.

SUPERNATURALIS GRATIA GONTEMPLATIONIS ALIQUANDO CON-CBB1TUR IMPERFECTIS, ALIQUANDO DENEGATTJR PERPECÏIS.

In gratuitis donis non est culpabilis personarum acceptio, quam reprehendit Apostolus : donorum quisque suorum dominus est, concedit cui vult liberaliter, absque injuria denegat aliis. Cum igitur supcrnaturalis gratia contemplationis sit donum gratuitum, non enim sub nostro cadit merito, quia meritum de condigno ex divina dispositiono solum ad gloriam et ad augmentum gratia; ordinatur, inde est quod Deus potest ad libitum illud concedere cui voluerit, aut negare. Unde nonnunquam imperfectis et inci-pientibus statim a principio concedit, et perfectis etiam denegat, ut communiter docent, ex percepta diversorum experientia, tum doctores mystici, tum sancti Patres. Ex quibus Gregorius, Homi-lia 17 in Ezechielem, sic ait:« Non enim contemplationis gratia summis datur, et minimis non datur; sed sajpe banc summi, saspe minimi, ssepius remoti, aliquando earn conjugati percipiunt. Si ergo nullum est fidelium officium a quo possit gratia contemplationis excludi, quisquis cor intus habet illustrari etiam lumine contemplationis potest; quia intra portam undique per circuitum fenestra; obliquye constructs sunt, ut nemo ex hac gratia quasi de singularitate glorietur, nullus se donum veri luminis ajstimet habere privatum, quia in eo quod se habere pracipuum putat, Siepe alter est ditior, qui habere apud se boni aliquid non putat. »

Verum tamen est quod, ex quadam decentia et congruitate, Deus potius perfectis quam imperfectis sua dona communicat, et ideo illis ordinarie, istisraro, supernaturaiis gratiam contempla-

tionis concedit. Cujus ratio est, quia, secundum viam ordinariam, Deus sua dona magis dispositis solet concedere, quamvis via extraordinaria aliter contingat. Primum contingit ex quadam subject! exigentia; dignus est enim, saltern de congruo, qui plus laboravit, majorem percipere fructum, et qui fidelis fuit erga Deum, ab illo copiose prseraiari ; sed secundum aliquando contingit, ut inde manifeste pateat, quod Deus dominus est in suorum distributione donorum, et quod nullus potest ei dicere : cur ita facis? « Numquid, dixit Dominus uni de hoc murmuranti, oculus tuus nequam est, quia ego bonus sum? Numquid non possum facere quod ego volo ? »

Cum igitur Deus imperfectis donum contemplationis superna-turalis concedit, misericorditer concedit; et cum illud perfectis denegat, etiam misericorditer denegat: illis namque talis doni concessio, et istis ejus denegatio prodest ad salutem ; scit enim Dominus quid culque conveniat, et unicuique concedit quod ei magis convenire, saltem in ordine ad majorem suiipsius gloriam, judicat.

Misericorditer imperfectis Deus contemplationis gratiam concedit : primo, ut se mortalibus summe liberalem et magnificum manifestet, dum nullis praecedentibus meritis, nullis dispositioni-bus positis, imo ssepius cum multis apparentibus demeritis, mul-tisque manifestis indispositionibus, tam pretiosum indignis confert donum, ut majoribus gratiis postmodum concedendis dignos effl-ciat; secundo, ut media contemplationo supernaturali fortiter ac suaviter simul in illis efficiat brevi temporis intervallo, quod longo tempore non posset alia via perficere, ut scilicet subito pau-peres honestet, et sic statim a principio hujusmodi incipientes in bono firmet, propter degustatam spiritus dulcedinem, et victricera contemplationis infusae gratiam, ut ita infallibiliter, invincibili-ter, ac indeclinabiliter in bono perseverent, et superatis omnibus, qiue in via perfectionis concurrere solent periculis, ac devictis tentationibus, ad summum sanctitatis gradum ascendant; quamvis mulli propria malitia detam faustis principiis in miserrimum de-cidant statum, et suo malo experiantur quam vere dicat Dominus: « Perditio tua ex te, Israël, tantummodo in me auxilium tuum. » Hajc autem omnino gratuita contemplationis supernaturalis con-

cessio, magis apparens in imperfectis incipientibus, generaliter omnes ad contemplationis exercitium tain honestum, tarn utile, tamqne delectabile fortiter allicit: imperfectos quidem, dum facile sibi concedendum sperant, quod similibus vident concessum; per-feetos autem, dum sibi certo persuadent Deum fore sibi benignum post longum ex gratia ipsius exercitium virtutis, quern sic erga incipientes profusum animadvertunt.

Misericorditer etiara perfectis Dens contemplationis gratiam denegat, ut sic omni sensibilis gratia; stipendio privati, propriis ut dicitur expensis pro Domino militent, sicqne gloriose laborantes copiosius pro suis mentis pvaimientur, et wternitalis gloria coronen-tur. Vere inistis erga Deum, ex parte ipsorum, apparet fidelitas, dum non propria moti consolatione, sod Dei solius amore compulsi, in arduo virtutum exercitio perseverant immobiles; apparet, ex parte Dei, omnipotentia, qui sic humanam naturam etiam corru-ptam roborat, ut nullo pone solatio sublevata viriliter pugnet, ac mirabiliter triumphet.

Debent primi, infinitas Deo gratias rependentes, humiliterin seipsis subsistere, et in Dei tam misericordis obsequium et amorem animari. Debent secundi, in Domino fidentes, qui faciet cum tenta-tione proventum, non desperare, sed potius patienter sustinere, et nihil amplius voile, quam quod Deus de ipsis disposuerit. Dicant ei prompto ac resignatoin omnibus animo : ecce me, Domine, facde me sicut tibi placuerit; non mea sed tua voluntas fiat; tuse divinse majestati propter teipsum summe dilectum, non propter meipsum servire volo; « Benedicam Dominum in omni tempore,» sive tem-pestatis, sive tranquillitatis, sive ubertatis, sive sterilitatis,« semper laus ejus in ore meo. •-

Quamvis autem debeant omnes, ut dictum est, ad contemplationis supernaturalis exercitium aspirare, et media proportionata ad illam comparandam adhibere, maxime hoc debent facere quiexpro-prio institute ad illam obligantur. Ad directorem tamcn vita; spi-ritualis pertinet, ut eos quos dirigit, pro cujusque capacitate et aptitudine, vel immediate contemplationis exercitio, vel vita» acti-vse operibus magis aut minus occupando, mediate tantum contem-plationi pneparet; non enim omnes a;que sunt apti ad contempla-tionem, ut experientia constat. Undo circa hoc ait Blosius, in

quadam Epistola:« Non omnes ad hoc idonei sunt, ut se in illis ple-nius exerceant. Quam, qiueso, absurdum foret, si is cui Rex deman-davit officium standi ante ffiensam suam et serviendi, injussusse-se irapudenter rnensai regia? ingereret ac resideret! Atqui non minus improbe facit, qui se totum otio contemplationis tradere vult, cum tamen ad illud singulariter a Deo non vocetur. In regno coelesti, omnes Beati mensse summi Regis asai stunt, omnes per amorem Deo perfecte uniti sunt, omnes suaviter in -Deo requiescunt, et torrente divinte voluptatis potantur; at hie non omnibus electis illud conceditur; sed nee expedit quidem ut omnibus concedatur.»

TJnde illi, quibus conceditur inebriari ab ubertate domus Dei, et torrente voluptatis ejus potari, ac flmninis illius impetum experiri qui laitificat civitatem Dei, Doum ipsum benefactorem in seternum benedicant; qui vero talibus non fruuntur deliciis, patienter ferant, se reputantes indignos, et humiliter ac fidenter Deo dicant; « Sa-tiabor, cum apparuerit gloria tua. » Quod si perfectam habuerint suje voluntatis unionem cum divina, magis Deo placebunt, et plus acquirent meritorum, quam si contemplatione supernaturali frue-rentur, ut alibi dicetur, cum in hac unione sit perfectio charitatis, ad quam media contemplatione quilibet aspirare debet. « Hie est finis, ait Bernardus, Libro de Amore Dei, Cap. 4, haic est perfectio, ha3C est pax, hoc est gaudium Domini, hoc est gaudium in Spiritu Sancto, hoc est silentium in coelo; quamdiu quippe sumus in hac vita, hoc felicissimo pacis silentio in coelo, id est in anima justi, quiesedesest sapientias, aliquando fruitur affectus; sed hora est dimidia vel quasi dimidia, intentio vero de reliquis cogitationibus diem festum ibi aget perpetuum.»

Hac unio voluntatis, desiderium Deo placendi, et flagrantia charitatis sunt perpetua contemplatie. Audiant Augustinum, in Psal-mum 37, sic ad eos dicentem : « Ipsum desiderium tuum oratio tua est, et lit continuum desiderium contemplativa oratio ; nou enim dicit frustra Apostolus ': Sine intermissione orantes. Numquid sine intermissione genu flectimus, aut manus levamus ? Orare hoc pacto sine intermissione non possumus facere. Est alia interior oratio sine intermissioue, oratio qua; est desiderium. Si non vis intermittere orare, noli intermittere desiderare : continuum desiderium tuum, continua vox tua. Tacebis, si amare desistas; flagrantia charitatis

clamor cordis est; si semper manet charitas, semper clamas; si semper clamas, semper desideras.» Haecdebent eum maxime solari, qui non potest, adhibitis omnibus mediis sibi possibilibus, ad con-templationis supernaturalis atatum pervenire, quamvis ex instituto suo sit vit» contemplative adstrictus : hsec enim faciens abunde satisfacit.

Gradus contemplationis supernaturalis sunt differentia} quaedam in ipso contemplationis actu repert;c, prout anima contemplativa magis aut minus claro et eminenti mode divinas veritates intuetur. Hsec autem diversa claritas et eminentia cognitionis procedit ex parte principii fornialis Quo, elicitivi ipsius, quod est lumen super-naturale; et secundum diversam ipsius perfectionem ac eminentiam attenditur pradicta cognitionis diversa claritas et eminentia. In prsesenti discursu, de hac diversitate cognitionis contemplativte agimus. In sequenti vero, de diversitate principii et radicis, unde procedit, agetur.

Utstatim a principio cunctis appareat qui sint gradus contemplationis supernaturalis, et quomodo paulatim anima per eos ad summam ejus perfectionem ac puritatem ascendat, (proponenda est authoritas D, Bonaventurse, Itiner. 3, dist. 4, Art. 1, ubi ex doctrina Sanctorum Patrum totam hanc materiam dilucidat. Sic

igitur ait:« Gradus contemplationis sunt quidam progress as et pro-fectus intellectualis cognitionis et saporosa: dilectionis ad contem-plandum Deum sub ratione boni et veri. Unde Gregorius, 22 Mo-ralium, dicit: Gradus dicuntnr raensnrae crescentium virtutum. Tales autem gradus profectuum sunt innumerabiles. Gradus autem ad contemplationem disponentes sunt illaqu» adjuvantet disponunt gradatim intellectum et affectum ad conteinplandum : et sic omnis creatura est quasi quiedam scala, per quam gradatim ascenditur ad contemplandum Deum, cum creatura; sint create propter electos. Loquendo tamen secundum consuetum modum, gradus contemplationis dicunturilla incrementa contemplationis, et illaodispositiones quae magis intellectum et affectum coadjuvant ad contemplandum, et quae distincta sunt et tradita a sanctis doctoribus. Necessitatem autem istorum graduum contemplationis osteudit Gregorius, 22 Moralium, dicens sic : Nemo, infimadeserens, repente fit summus, quia ad obtineudum perfectionis meritum, oportet ut mens quotidie in altum quasi quibusdam gradibus ascensionis perveniat. Unde et recte in Psalmo dicitur: Ibunt de virtute in virtutem, donee videa-tur Deus deorum in Sion.Et idem Deus in gradibus ejus cognosce-tur (scilicet contemplationis), cum suscipiet earn contemplator. Similiter Linconiensis, super Angelicam Hierarchiam, ostendit necessitatem istorum graduum per exemplum, dicens sic : Sicut oculi carnis infirmiores prius suscipiunt lumen solis obscurum, et magis coloribus superfusum; deinde, magis confortati, suscipiunt illud a coloratis, mediis coloribus; et postea, visu roborato, plus suscipiunt illud superfulgidum coloribus albis; deinde, plus aucta sanitate, suscipiunt illud fulgentibus coloribus superfusum ut spe-culis; tandem, oculis perfecte sanatis, suscipiunt solarem radium, non autem alicui superfusum, sed in se pumm ipsum solem, in ipso puro solari lumine invverberate conspicientes :sic etiam oportet mentis oculum infirmiori prius assuefieri, ad conspiciendum lumen solis intelligentia in grossioribus, deinde in subtilioribus, donee tandem ex ipsa luminis datione multis multipliciter snperfusa extendamur, etrestituamur in simplicem ipsius radium. Haec ille. Ex praedictis apparet quod, tam in radioso lumine contemplationis speculativae, quam in saporoso gustu contemplationis practicae, oportet paulatim et gradatim proficiendo ascendere, et ascendendo

clarius cognoscere Deum, quia, sicut dicit Hugo, super Angelicam Hierarchiam, quanto magis crescit ascensio, tanto magis crescit cognitio, donee oculus intellectualis magis ac magis illuminetur et confortetur, et affeetus mentalis magis purificetur et inflammetur, et totus homo interior et exterior in Deum ordinetur. Et hoc verius et perfectius videtur fieri per gradus illos, qui mentem ad similitu-dinem «elestis hierarchise purgant, illuminant, et perficiunt. Tales autem gradus Dionysius, in Angelica Hierarchia, dixit esse tarn in mente angelica, qnam in mente humana bene ordinata. »

Richardus de S. Victore, Libro 1 de Contemplatione, Cap. 6, sex gradus contemplationis constituit, quibus mens gradatim ad sum-mitatem intelligentise et affeetus nscendit. Primum et infimum ponit in imaginatione secundum solam imaginationem (si tam en cognitio, quse non est intellectualis, contemplatio dici possit). Secundum ponit in imaginatione secundum rationem, quando scilicet ea qjiue in imaginatione versamus, et imaginatione comprehendi-mus, ratione quserimus et invenimus, imo inventum et notum in considerationem cum admiratione ducimus. Tertium ponit in ratione secundum imaginationem, quando perrerum visibilium similitu-dinem in rerum invisibilium speculationem sublevamur : et recte quidem ha3c contemplatio in ratione, sed secundum imaginationem esse dicitur, quia omnis ejus ratiocinatio et argumentatie ab imaginatione fundamentum sumit. Deinde sic alios gradus sive genera recenset: lt; Quartum genus contemplationis est, quod in ratione et secundum rationem formatur; quod utique tit, quando, semoto omni imaginationis officio, solis illis animus intendit, qua3 imaginatio non novit, sed quaj mens ex ratiocinatione colligit: ejusmodi specu-lationi insistimus, quando invisibilia nostra (nempe animam) quae per experientiam novimus, et ex intelligentia capimus, in considerationem adducimus, et ex eorum consideratione in coelestium con-'templationcm assurgimus; in hac primum contemplatione humanus animus pura intelligentia utitur, et semoto omni imaginationis officio, ipsa intelligentia nostra in hoc negotio primum seipsam per semetipsam inte] gere videtur. Quintum contemplationis genus esse dicimus, quod est supra rationem, non tamenprseter rationem : in hanc autem contemplationis speculam mentis sublevatione ascen-dimus, quando ea ex divina revelatione cognoscimus quae nulla

nostra ratiocinatione iutegre investigare sufficimus; talia sunt ilia, quse de divinitatis naturaet ilia simplici essentia credimus, et Scri-pturarum divinarum auctoritate probamus. Supra rationem autem ideo dicitur ascendere, quia animus tunc cernit quod humanse mentis metas transcendit; denique ideo supra rationem, nectamen prater rationem censenda est, quia ei quod per intelligentise aciem cerni-tur, humana ratio contraire non potest, quin potius facile requies-cit. Sextum contemplationis genus illud est, quod in his versatur qua? sunt supra rationem, et quse videntur esse prater sen contra rationem : in hac utique dignissima et omnium suprema contem-plationum specula tunc animus veraciter exultat atque tripudiat, quando ilia ex divini luminis irradiatione cognoscit, quibus omnis humana ratio reclamat; talia sunt pene omnia, qiiic de Personarum Trinitate credere jubemur, de quibus cum humana ratio consulitur, nihil aliud quam contraire videtur. Duo itaque ex his generibus in imaginatione consistunt, quia solis sensibilibus intendunt; duo in ratione consistunt, quia solis intelligibilibus insistunt;duo vero in intelligentia subsistunt, quia solis intellectualibus intendunt. Sen-sibiliadico quselibet visibilia, et sensu corporeoperceptibilia ; intel^ ligibilia autem dico invisibilia, ratione tamen compreheasibilia; intellectibilia hoc loco dico invisibilia, et humana; rationi incompre-hensibilia. » Ex his ergo sex contemplationum generibus, quatuor inferiora versantur maxime in rebus creatis, duo vero suprema in rebus increatis atque divinis. Item ex his quatuor, duo superiora versantur circa invisibilia, duo vero infima circa visibilia atque corporea; infimanamque duo proculdubio versantur in rebus visibi-libus atque creatis; duo autem suprema maxime versantur inrebus invisibilibus et increatis; duo vero media maxime in rebus invisi-bilibus atque creatis.

Quamvis hi gradus contemplationis ex parte objecti rite assi-gnentur, quatenus ex diversitate eorum quse per contemplationem attinguntur, diversa est ratio contemplationis, quia tamen in prse-senti agimus de contemplatione supernaturali, in ordine ad praci-puum et primarium ejus objectum, Deum Trinum et Unum, sub qua ratione cadit sub fide, ideo diversi gradus ipsius contemplationis aliunde quam a diversitate objecti silntdistinguendi. Distingun-tur igitur, ut jam dictum est, ex diverso multiplici modo magis aut

minus eminenti et claro, quatenus idem objectum, Deus optimus maximus, perfectius et evidentius, aut minus perfecte et evidenter, per contemplationem attingitur, per hoc scilicet quod ipsa contem-platio ex diverse in perfectione principio formali elicitivo seu lumine procedit: constat enim quod una et eadem Veritas ex diversitate, vel specifica, vel etiam individuali, luminis magis aut minus perfecte attingitur et penetratur, ut inductione constat, et apparet manifeste in lumine materiali, juxta cujns majorem aut minorem intensionem et claritatem eadem res magis aut minus clare videtur.

Dicimus igitur quod infimus et primus gradus contemplationis supernaturalis, qui ordinarie et ut plurimum communicatur, est mixtus imaginationi. Non dicimus quod sit para imaginatio; quamvis enim imaginatio possit alicui vehementer attendere, ita qnod tali attentione penitus absorbeatur, ut in illis accidit qui sic vivam liabent imaginationem, ut videre se credant qua) fingit imaginatio, biec tamen imaginationis attentie non proprie contem-platio dicitur : contemplatie siquidem, et maxime supernaturalis, de qua nunc agimus, est actus simplex intellectus veritatem intuentis. Unde, dum dicimus quod contemplatie supernaturalis ordinarie miscetur imaginationi, volumus quod vere detur actio intellectus speculativi, qua) sit simplex veritutis intuitus, sed qua) conjunctam habeat imaginationis operationem.

Imaginationis operatio potest triplicitercontemplationi conjungi etquodam modo admisceri: primo, ita ut imaginationis operatio se tantum habeat antecedenter; secundo, ita ut se tantum habeat concomitanter; tertio, ita ut se simul antecedenter et concomitan-ter habeat. Imaginationis operatio se tantum habet antecedenter ad contemplationem, quando ex imaginatione oritur contemplatie, sed orta contemplatione cessat imaginatio per hoc quod mens ab inventa veritate totaliter occupatur, ut in raptu pnesertim apparet : contingit igitur quod, dum aliquis ex visibilibus qua) novit surgit ad invisibilia qua) non novit, vel propria industria per contemplationem naturalem, vel infuso lumine per contemplationem supernaturalem totaliter proedominante, intellectu solum occupetur in contemplatione; tune imaginatio se habet tantum antecedenter, quatenus contemplatie oritur ex illa, et illa ces-

sante remanet. Imaginationis operatic se habet tantum con-comitanter ad coiitemplatiouem, quando Deus immediate spiri-tualia manifestat animte, qu» dum per intellectum contemplatur, simul per imaginatiouem circa manifestata suo modo discur-rit, propter sympathiam harum potentiarum statim explican-dam. Tandem imaginationis operatic se habet antecedenter et concomitanter ad contemplationem, quando ipsa contemplatie ex imaginatione oritur, et durante contemplatione perseverat imaginatie.

Adhujusevideutiam, seiendum est quod quaevis intellectio sal-tem ordinaria prsesentis status, naturaliter ab operatione phantasice pendet, ita ut quoties intellectus aliquid intelligit, phantasia sen imaginatie circa illud simul operetur, formans aliquod phantasma rem intellectam aliqualiter reprsesentans, ut communiter docent philosophi cum Aristotele, Libre 3 de Anima, et 1). Thoma, 1. P. Q. 84, Art. 7, ubi sic ait; «Impossibile est intellectum, secundum prsesentis vitaï statum, quo passibili corpori conjungitur, aliquid inteiligere in actu, nisi convertendo se ad phantasmata. » Quod duplici signo confirmat: « Primo quidem, quia lajsa phantasia impeditur usus aut rectus usus intellectus, utapparet in phre-neticis et araentibus, et tamen non impediretur usus intellectus, si ad ilium imaginationis operatic non requireretur; secundo autem, quia experimur quod, qucties aliquid intelligimus, forma-musinterius quoddam corporeum idolum, sive illud quod intelligimus sit corpcreum, sive spirituale. Cujus ratio est, quia cum anima rationalis in suo esse pendeat a corpore velut a comparte, quamvis haec dependentia sit minima, sequitur quod quadibet operatic animie dependent etiam a corpore, saltern si sit connaturalis; quffidam quidem multum, quia non nisi organc corporec possunt exerceri; qusedam autem paruin aut minus, quatenus absque organc corporec exercentur, sed tamen secum trahunt operationom corpoream, sicut operatic connaturalis intellectus operationem phantasise.Haec autem sympathia hujusmodi potentiarum in duplici quasi raticne fundatur: prima est, quia, cum operatic phantasise sit principium operationis intellectualis, sue concursu simultanec regulatillam et adjuvat, sicut concursu prsevio illam causat;se-cunda est, ut res intellecta firmius inhuireat, dum simul expresse

remanet in intellectu, et aliqualiter in phantasia, qua; diutius reti-net qua) concipit, utpote sensibilia. »

Quando autem intellectus operatic est perfectissima et plurimum elevata, tunc non dependet a phantasia, quasi requiratur ad ipsam praedicta conversio ad phantasmata, ut in sequentibus explicabi-tur. Sicut autem phantasise seu imaginationis operatio prodest ad intellectionem connaturalem, dum se concomitanter habens illi conformatur, quatenus utraque potentia circa idem operatur, sic plurimum nocet, ac impedit intellectionem, dum imaginatio ad aliud objectum divertitur: anima quippe, sic distracta et quodam modo divisa, non attendit perfecte rei intellects, sed partim rei in-tellectse, et partim rei imaginata3, et sic minus utrique, juxta phi-losophicum axioma dicens : pluribus intentus minor est ad singula sensus. Unde viri contemplativi miram in contemplando suavita-tem experiuntur, dum imaginatie perfecte subordinata cooperatur intellectui; et vice versa, magnam patiuntur inquietudinem, dum intellectus divina eontemplatur, et imaginatie materialibus atten-dens hinc inde discurrit. Ex dictis manifeste constat, quomodo cou-templatio etiam supernaturalis ordinarie miscetur imaginationi.

POTEST DA.RI, ET ALIQUANDO IN VIRIS PERFECTIS DATUR, PURA CONTEMPLATIO SINE CONCURSU IMAGINATIONIS.

Quamvis anima in connaturalibus suis operationibus a corpore pendeat, et etiam in supernaturalibus non sic elevatis, in aliis tarnen eminentissimis nullo modo dependet, ut de Beatorum operationibus, et specialiter de cognitione Christi per scientiam docet D. Thomas, 3. P.Q. 11, Art. 2, dicens : « Est autem hsec conditio animse comprehensoris, ut nullo modo subdatur suo corpori, autab eodepeudeat, sed totaliter ei dominetur. Unde et post resurrectio-nem ex anima gloria redundabit ad corpus; ex hoc autem anima hominis viatoris indiget ad phantasmata converti, quod est corpori obligata, et quodammodo ei subjecta, et ab eo dependeus; et ideo

animfe beatre et ante resurrectionem, et post, intelligere possunt absque conversioue ad phantasmata. Et hoe etiam oportet dicere de anima Cliristi, qme plene habuit facultatem comprehensoris. Igitur animse beata; non solum non dependebunt a córpore, qnin potius perfecte dominabuntur corpori, propter dotes ipsi derivatas a gloria animoe, quibus mediis perfecte subjicietur animte; et consequenter, nee intellectus peudebit a phantasia, et ita in Beatis poterit esse intellectio absque operatione pbantasiaj, vel poterit esse cum ilia ad libitum. »

Non solum antem tam perfecta intellectus operatio, qmB est im-mediata seu facialis Dei contemplatie et visio beatilica, est pura ab omni concursu imaginationis, sed etiam plures aliaj coutempla-tiones, quas Deus animabus perfectissimis in statu unionis intimso concedit, ut illis secrete ad cor loqiiatur,et ilia; Deo pacifice, quantum pr»sentisvita3 status patitur, fruantur, simili careut subje-ctione, ut plures sancti Patres et mystici doctores experti docent expresse. Aliquos ad hujus veritatis confirmationem in medium ad-ducamus. Angustinus, Librol2 super Genesim ad litteram, Cap. 6, tres visionum differentias proponit: « Tria, iuquit, visionumgenera occurrunt ; unum per oculos; alterum per spiritum hominis, id est imaginationem, quo proximus et abseus cogitatur; tertium, per contuitum mentis, quo ipsa dilectio intellecta conspicitur. » Et prosequens de tertio, ait: « Tertium vero illud, quo dilectio intellecta conspicitur, eas ros continet, qure non liabent imagines sui similes, quae non sunt quod ipsas.» Et, Cap. 12, subdit: « Quaudo autem pe-nitus avertitur atque abripitur animi intentio a sensibus corporeis, tunc magis extasis dici solet; tunc omnino qu:o sunt prajsentia corpora, et patentibus oculis non videntur, nec ulhe voces prorsus audiuntur: totus animi contuitus, aut in corporum imaginibus est per siiiritualem, aut in rebus incorporeis, nulla corporis imagina-tione flguratis, per intellectualem visionem. »

Divus Bonaventura, 5 Itiner. yEternitatis, Distin. 4, explicat modum quo hasc tam sublimis contemplatie fiat absque phantas-matibus, dicens : « Secundo modo lit hajc revelatio ffiternorum sive visio intellectualis, ut dicit Eichardus, quando spiritus humanus, per internam inspirationem suaviter tactus, nullis mediantibus rebus visibilibus, ad co^lestium cogitationem erigitur, sicut vidit

Propheta, qui vidit in spiritu. » Et Haymo, super Apocal., concordat, ubi dicit:« Intellectualis visio sive revelatio fit quandoque, non per corporales res, nec per similes, sed ipsa Veritas immediate manifestaturvidentibus; quod proprium electorum est.Unde Salva-tor Petro dixit; Caro et sanguis non revelavit tibi, sed Pater meus qui iu ccelis est, per interioreminspirationem. Ait Psalmista: Audiam quid loquatur in me Dominus Deus. Hsec occulta revelatio seterno-rum videtur innui per hoc quod dictum est Moysi quando in inte-rioribus deserti dictum est sibi : Dices filiis Israel: qui est misit me. Hie apparet quod hsc revelacio fit intellectualiter viventibus, quia filiis Israël; et in interioribus mentis, quia interiora deserti ingredientibus. »

Sanctus Bernardus, Sermone 52, in Cantica, de hac pura con-templatione sic ait:« Sed moriatur anima mea morte etiam, si dici potest, angelorum, ut praesentium memoria excedens, rerum se in-feriorum corporearumque non modo cupiditatibus, sed et similitu-dinibus exuat, sitque pura cum eis conversatio, cum quibus est puri^atis similitude. Talis, ut opinor, excessus aut tantum, ant maxime contemplatio dicitur. Kerum enim cupiditatibus vivendo non teneri, humanac virtutis est: corporum vero similitudinibus specu-lando non involvi, angelicae puritatis est; utrumque tamen divini muneris est, utrumque excedere, utrumque teipsum transcendere est; sed longe unum, alteram non longe. Beatus, qui dicere potest: Ecce elongavi fugiens, et mansi in solitudiue. »

Hugo de S. Victore, Libro 2 de Anima, Cap. 20, docet quomodo se quis quot;potest ad hanc puram contemplationem dis pen ere dicens : « Redeat ad se mens rationalis, et colligat se in se,ut sine imagini-bus|corporis seipsam, et omnipoteutis Dei invisibilem naturam con-siderare valeat; terrenarum phantasmata imaginum, et quidquid terrenum cogitationi ejus occurrerit, respuat; deinde super semet-ipsam surgat, et seipsam deserat, atque quodam modo inoblivionem sui veniat, etse in contemplatione suiCreatoris humiliter subjiciat.» Deinde, proprietates et effectus mirabiles hujus purse contempla-tionis explicans, sic prosequitur: « Cum enim cocperit mens per puram intelligentiam semetipsam excedere, et illam incorporeal lucis claritatemtotaintrare,inhis qua3 intrinsecus videt,et quemdam inti-mse suavitatis saporem trahere,et ex eo intelligentiam suam condire,

et in sapientiam vertere, in tantum in hoc mentis excessu pax ilia, quaj exsuperat omnem sensum, invenitur atque obtinetur, ut fiat silentium in coelo quasi hora dimidia, ita ut eontemplantis animus nulla altereantium cogitationum tumultuatione turbetur, nihil inveniens quod vel perdesiderium petat, vel per fastidium arguat, vel per odium accuset; sed intra contemplationis tranquillitatem totus colligitur, intromittitur in quemdam affectum multum inu-sitatum introrsus ad nescio quam dulcedinem, qua), si semper sic sentiretur, profecto magna felicitas esset. Nihil sensualitas, nihil illic agit imaginatie; sed omnis interior vis animaj proprio interim viduatur officio. Purior autem animae pars in illud intimse quietis secretum, et summae tranquillitatis arcanum, felici jucunditate in-troducitur. Vivus quidem sermo est Dei, et efficax, et penetrabilior omni gladio ancipiti, et pertingens usque ad divisionem animi« et spiritus. Et idee nihil in creaturis hac divisione mirabilius cernitur, ubi id quod essentialiter unum est atque individuum, in seipsum scinditur; et quod simplex in se et sine partibus constat, quasi quadam partitione dividitur. Neque enim in homine uno alia essentia est ejus spiritus, atque alia est ejus anima, sed prorsus una eademque simplicis naturai substantia; non enim in hoc gemino vocabulo gemina substantia intelligitur, sed cum ad distinctionem ponitur gemina vis ejusdem essentia;, una superior per spiritum, altera inferior per animam designatur. In hac igitur divisione, anima et quod animale est, in imo remanet; spiritus autem et quod spirituale est, ad summa evolat: ab infimis dividitur, ut ad summa sublevetur; ab anima scinditur, ut Domino uniatur, quoniam qui adhmret Deo, unus spiritus est cum illo. Felix divisio, et mirabilis separatio, ubi quod corpulentum et foe-culentum est, deorsum remanet; quod spirituale et subtile est, usque ad speculationem divinse gloria; sublimatur, et in eamdem imaginem transformatur. Pars inferior componitur ad summam pacem et tranquillitatem, pars autem superior ad gloriam et ju-cunditatem. »

Tandem, ut alios quamplurimos omittamus, Dionysius Carthu-sianus, in Commentariis Mysticse ïheologiai, Art. 2, probat ex professo, et authoritate D. Thomae et ratione, dari puram contem-plationem sine concursu phantasmatum; imo authoritatem S.Diony-

sii et Philosophi objectam in contrarium solvit, dicens: » Verum, quoniam S. Thomas quandoque pro se allegat B. Dionysii verba, potissime illud ; Non est possibile aliter nobis Ulcere radium di-vinum, nisi circumtectum variis tegumentis sensibilium forma-rum, quod supra expositum est atque solutum, quia intelligendum est quantum ad primam intellectus informationem, sicut et illud Philosophi : Intelligentem oportet phantasmata speculari; nunc tamen ex dictis in Theologia mystica ostendendum est istud de mente Dionysii non fuisse. Ait quippe primo, Mystica; Theologife Cap. 1 : Tu circa mysticas visiones forti attentione et sensus dere-linque, et intellectuales operationes, et omnia sensibilia et intel-ligibilia, et omnia existentia : eo enim tuiipsius et omnium irre-tentibili et absolute excessu ad supersubstantialis caligiuis radium cuncta auferens, et ab omnibus absolutus, munde et pure sursum ageris. Quid fortius, quid sententiosius dicere potuit sanctus ille ? Certe qui phantasmata speculatur, non deserit, nec transceudit pure ac penitus omnem sensum et sensibilia universa; nec tamen in ista mystica contemplatione sufficit ista relinquere, nisi et intel-ligibilia omnia deserantur, et cuncta creata, operationesque propria;, et ipse qui contemplatur, uec seipsum intueatur. Quid in ista contemplatione conferrent phantasmata, quando jam apex mentis soli increatse Luci intentus est, et unitus per theorica luinina, per sapientia; radium, per impressiones deificas ? Rursus eodem dicit Capite ; Omnium causa solis incircumvelate et vere apparet trans-cendentibus omnia immunda, et materialia, et omnes animos super coelestes. Audis quod ait: Incircumvelate, id est sine sensibilium formarum velamine ? Et si oportet in hac intuitione et angelicas purissimas meutes transcendere, quomodo non magis vilia et materialia ista phantasmata? Adhuc autem, si sine phantasmate ne-quit mens humana quidquam cognoscere, quomodo vera sunt qua; de anagogica ac pure mentali contemplatione et superna illustra-tione sancti locuti sunt et scripserunt? Cur Beatissimus David cseteris praefertur prophetis, qui imaginarias visiones sortiti sunt, cum ipse anagogice et pure immaterialiter sine phantasmatum velamento divina pravidit mysteria, et sacra cognovit abscondita, incerta, inquiens, et occulta sapientia; tua; manifestasti mihi? Ad-verte et perspice quod secundo Regum libro loquitur de seipso:

Spiritus Domini locutus est per me, et sermo ejus per linguam meatn: sicut lux aurorse, oriente sole, mane absque nubibus ruti-lat, et sicut pluviis germinat herba de terra. At vero dicunt illi quod mens humana uon illuminatur immediate a mente angelica luce immateriali, sed lux ilia unitur phantasmati, et prout relucet in illo, a mente humana conspicitur. Et nonne mens humana simplex, immaterialis, deifomis capacior est directe et immediate illuminationis ac lucis angelicas quam materiale phantasma?»

Sed, etsi verum sit dari puram ab otnni consortio imaginationis contemplationem, dubium tamen manet, qua via pneternaturalis, ac omnino, quantum ad substantiam et modum, supernaturalis operatio succedat ex parte medii in quo contemplationis ipsius objectum relucet. Gum enim species intelligibiles, quibus ad con-templandum intellectus uti debet, sint a phantasmatibus perintel-lectum agentem abstractae, videtur quod ex connatural! sympathia, quoties intellectus dictas species speculatur, toties imaginatie sua speculetur phantasmata, de quibus abstractaj sunt tales species. Sed tamen dicendum quod multis et variis modis accidit, quod sit pura contomplatio absque consortio imaginationis : qui modi sic ordinate proponuntur.

Primus est per infusionem alicujus extraordinarii luminis, aut influentiam illuminationis angelicse, qua ad puram intelligentiam elevatur homo, et contemplatur ad instar angeli. Hunc modum proponit Dionysius Carthusianus, Coelestis Hierarchise, Art. 5, Q. 6, dicens:« Nonne intellectus humanus, multipliciter decoratus, deiformiter simplificatus, ac radio contemplationis perfusus ac splendens, magis proportionatus, prseparatus, et dignificatus est ad suscipiendum immediate et pure in se influentiam et irradiatio-nem luminis, et illuminationem mentis angelicas ? Hoc quippe su-blimi lumine, mens supra modum suum ordinarium intelligendi per conversionem ad phantasmata, sublimatur. »

Secundus est per coordinationem plurium specierum intelligibi-lium, angelorum artilicio factam, quibus simul unitis clare re-praesentetur divina Veritas, qua; in phantasmatibus non apparebat. Et tuec novitas repra;sentationis clariu mentem sic allicit et facit attentam, ut imaginationis operatio suspendatur. Hunc modum proponit S. Bernardus, Sermone 41 in Cautica, dicens ; « Aurum

Divinitatis est fulgor, aurum sapienti» quae desursum est; hoc auro fulgentia quaedam quasi veritatis signacula spondent se figu-ratos hi, quibus id ministerii est, superni artifieis, atque internis animse auribus insertnros. Quod ego nou puto esse aliud, quam texere spirituales quasdara similitudiues, et in ipsis purissima divinse sapientise sensa animaj contemplantis conspectibus impor-tare, ut videat, saltern per speculum et in aenigmate, quod nondum facie ad faciem valet ullatenus intueri. Divina sunt, et nisi exper-tis prorsus incognita quae effamur, quomodo videlicet in hoc raortali corpore, fide adhuc habente statum, et necdum propalata perspicui substantia luminis, jam tamen interim pura? interdum contemplatio veritatis partes suas agere intra nos vel ex parte prsesumit; ita ut liceat usurpare etiam alicui nostrum, cui hoc datum desuper fuerit, illud Apostoli: Nunc cognosco ex parte. »

Tertius modus est adhuc sublimior, per infusionem tam novi luminis ex parte potentise, quam speciei intelligibilis pert'ectissime reprsesentantis objectum, quibus totaliter anima colligitur intra se, ut sic purse contemplation! vacet, suspensa omni alia cognitione interna imaginationis. Hunc modum proponit Dionysius Carthu-sianus, De Vita Indus., Cap. 19, dicens: « Interdum autem fit hoc per similitudines corporales, interdum per formas imaginarias; interdum vero fit hoc sublimius, purius atque divinius per species et radios intellectuales, hoc est per solam intellectualem illumina-tionem, et spiritualis speciei aut luminis infusionem. Sicque con-tingere solet personis perfectis, heroïcis ac divinis, quae saipe ino-pinatis excessibus feruntur, sen potius rapiuntur in Deum. » Hsec doctrina fundatur in D. Thoma, Q. 13 de Veritate, Art. 2 ad 9, ubi dicit expresse species intellectuales a Deo infnndi sine ullo phan-tasmatum aut imaginationis consortio. Ibi disserit de duplici raptu, quorum unus est quo mens rapitur, id est, alienatur et omnino ab-strahitur a sensibus externis ad imaginariam visionem; alter quo abstrahituret rapitur asensu et imaginatione simul ad intellectualem visionem. « Et hoc, inquit D. Thomas, dupliciter: uno modo, secundum quod intellectus intelligit Deum per aliquas intelligibiles immissiones, quod est proprie angelorum ; et sic fuit extasis Adae, ut dicitur Genesis 2 in Glossa, quod extasis recte intelligitur ad hoc immissa, ut mens Adae particeps angelicae curiae, et intrans in

sanctuarium Dei, novissime intelligeretur; alio raodo, secundum quod intellectus videt Denm per essentiam, etc.»

Quartus modus est supremus, per hoc quod Deus immediate se-ipso, seclusa omni specie, uniatur iutellectui, virtute luminis snper-eminentis, quo disponitur ipse intellectus, tum ad receptionem ipsius Dei per modum speciei intelligibilis, tum ad eliciendum actum cognitionis perfectissima; ipsius Dei. Tune autem certum est quod imaginatie non concurrit ad hujusmodi cognitionem, quamvis fieri possit ut, illa transacta,circa illam operetur, et illius repraesentativum phantasma producat. Utrum ad sic elevandum intellectum semper lumen glori® requiratur, aut per modum habitus, quomodo communicatur in patria, aut per modum cujusdam intentionis et actus transeuntis, quomodo creditur aliquibus hic in via communicatum, puta Moysi et D. Paulo; vel utrum detur aliud lumen, inferius quidem lumine gloria), sed tarnen sic perfectum ut ad prsedictum sufficiat effectum, etsi cognitio subsequens non sit clarissima et undequaque perfecta sicut in patria, sed subobscura et in caligine, qualem articulo sequenti proponemus ? Quidam asserunt tale lumen possibile, et talem cognitionem quodammodo intuitivam hic in via communicari viris perfectissimis in statu intimaj unionis: ut a quodam eximio doctore, tam in theologia scholastica quam in mystica, didici, hoc lumen est quajdam parti-cipatio diminutiva luminis gloriee.

Ex dictis concluditur quod, sicut simplex intelligentia tuncdici-tur quando absque rationis discursu contemplamur, sic pura intelligentia sive contemplatie est quando sine imaginationis interventu, sive omnino excludatur imaginationis operatie, sive ita sit exigüa et imperceptibilis, ut fere dici possit non esse imaginum interven-turn. De hac pura contemplatione dicit S. Bonaventura, 3 Itiner., Dist. 4, Art. 4:« Contemplator es, si in te est uniformis ftxio intelligentia; pura;, et ab omnibus omnino denudatas, et conformis affectie volitiva; potentie per omnia, in nullo impedita;, in uno fontali priucipio coelestium gaudiorum, quod est Deus Trinus et ünus. Sed tam perfecta et sublimis contemplatie rara ac brevis est. ünde D. Gregorius, 30 Moralium, Cap. 12, ait: Coelum Ecclesia vocatur electorum, qua; ad :etema sublimia dum per elevationem contem-plationis ascendit, surgentes ab infimis eogitationum tumultus pre-

rait, atque intra se Deo quoddam silentium facit. Quod quidem si-lentium contemplationis,quia in hac vita non potest esse perfectum, factum dinjidia hora dicitur: nolenti quippe animo dum cogitatio-num tumultuosi se strepitus ingerunt, etiam sublimibus intenden-tem, rursum ad respicienda cordis terrena, oculum violenter tra-hunt. Unde scriptam est : Corpus quod corrumpitur, aggravat animam, et deprimit terrena inhabitatio sensum multa cogitantem. Bene ergo factum hoc silentium non integra, sed dimidia hora de-scribitur, quia hie contemplatio nequaquam perflcitur, quamvis ardenter inchoetnr.» '

Ad augmentum meriti, et ad patientise, resignationis, ac humili-tatis exercitium, disponit Dominus quod ha3C pura contemplatio diuturna non sit, et inferioris partis tumultibus et tentationibus distrahatur, ac quodammodo polluatur; tunc coali deliciae tormen-tis inferni conjunguntur, ut S. Gregorius, Libro 10 Moralium, Cap. 8, sic explicat : « Saïpe contingit ut ad summa jam mentem spiritus elevet; sed tamen hanc importunis caro tentationibus im-pugnet, cumque ad contemplanda coelestia animus ducitur, obje-ctis actionis illicitae imaginibus reverberatur; nam carnis repente hunc stimulus sauciat, quem extra camem contemplatio sancta rapiebat. Caelum ergo simul et infernus coarctatur, cum unam eamdemque mentem et sublevatio contemplationis illuminat, et im-portunitas tentationis obscurat; ut et videat intendendo quod ap-petat, ot succumbendo in cogitatione toleret quod erubescat. De coelo quippe lux oritur, infernus autem tenebris possidetur. In unum ergo coolum infernusque redigitur, cum mens qiuc jam lucem patriae supernae considerat, etiam de carnis bello tenebras occultae tentationis portat. »

Vere paradisi delicia? tunc percipiuntur, quando mens ipsa, pure Deum contemplando, tumultibus imaginationis non inquietatur, ut S. M. N. Theresia ssepius docet. Ad hanc pacem internam, et quodammodo beatificam tranquillitatem aspirat Augustinus, dum, super Psalmum 94, ait Domino:« Quiescat in te. Deus, cor meum; cor meum enim est mare magnum, tumens fluctibus. Tu, qui im-perasti ventis et marl, et facta est tranquillitas magna, veni et in-gredere super fluctus cordis mei, ut tranquilla et serenafiant omnia mea, quatenus te unicum bonum meum amplectar, sine tumultuan-

tium cogitationum cseca caligine. Confugiat, Domine, mens mea sub umbra alarum tuarum ab aestibus cogitationum Imjus sa3ciili, ubi ia tui refrigerii temperamento absconsa, laetabunda cantet et dicat: In pace in idipsum dormiam et requiescam.»

Plures sunt ex his gradibus contemplationis supernaturalis, de quibus in prsesenti discursu disserimus, qui potius ad vitam uniti-vam, quam ad hanc illuminativam pertineant, quatenus illius pro-prii et frequentes, istius vero quasi mutuati, et admodum rari: ad complementum tamen doctrin®, de singulis in prsesenti discurri-mus, etsi multa qiia3 de illis dici possunt ad proprium locum re-mittaraus.

Ut autem sublimis hujus contemplationis gradus possit attingi, et divina virtute conscendi, divina caligo (de qua nunc agimus, et in qua tam perfecta contemplatio versatur, ut docet princeps Theologias myst., S. Dionysius, Epist. 5, ad Doroth.) requiritur, qua; est inaccessibile lumen, in quo habitare Deus dicitur, invisibilis quidem existens propter excedentem claritatem, et inaccessibilis propter excessum supersubstantialis luminis effusionis. Cum igitur Deus sit lux clarissima, et intellectus nostri facultatem excedens, ubi se magis communicat, ipsum uimia propinquitate offuscat, nisi desuper roboretur, ut intueri possit quidditative ; quod in via raro contingit. ünde, sicut qui in ipsam solis lucem in ipso sole forma-liter existentem, suumdefigitobtutum, ex nimia ejus luce impropor-tionata potentia penitus offuscata tenebras et caliginem patitur, et hoc est illi lucem eam conspicere, cernere se non posse eam in sua virtute et puritate oculis irreverberatis conspicari; sic qui Deum in-time présentera contemplatur, supereminentiluce ipsius offuscatur, et tenebras ac caliginem ex nimio splendore ipsius patitur; et in hac caligine videt, quod ipse est esse purum, simplicissimum,

incircumscriptum, bonitas infinita, Veritas increata, unitas summa, superbeatissima vita, sapientia prorsus immensa, virtus omnipotens, superliberrima quoque voluntas, pulchritudo separata et intermi-nata, dulcedo illimitata; sicque de ceteris perfectionibus ejus, ut ait Dionysius Carthusian us, de Laude Vifae Solitariae, Capite tri-gesimo sexto.

Beata Angela de Fulginio, sublimem banc experta contempla-tionem, sic loquitur, Cap. 25 : « Et post istud vidi Deum in tene-bra una ; et ideo in tenebra, quia est majus bonum quod possit cogitari nec intelligi, et omne quod potest cogitari vol intelligi, non attingit ad illud. Et tunc data fuit aniraie fides certissima, una spes secura et firmissima, una securitas de Deo continua, ita quod abstulit omnem tiraorem, et in illo bono quod videtur ita in tenebra, recollegi me totam, et effecta sum ita secura de Deo, quod nunquam possum dubitare de eo quin Deum babeam certissime; et in illo bono efficacissimo, quod videtur in tenebra, est modo spes mea tota recollecta et secura. Frequenter igitur video Deum illo modo, et in illo bono quod narrari exterius non potest, nec etiam cogitari corde. In illo, inquam, bono certissimo et incluso, quod in-telligo cum tanta tenebra, habeo totam spem meam; etin videndo quidquid volo habere, totum habeo; quidquid volo scire, totum scio ; et video ibi omne bonum. Nec anima in videndo potest cogi-tare de discessu illius boni, vel de discessu ab illo bono, nec quod debeat de ctetero discedere; sed delectatur ineffabiliter in illo omni bono, et nihil videt omnino anima quod narrari possit ore, nec etiam concipi corde; et nihil videt, et videt omnino omnia. Et quia illud bonum est cum tenebra, ideo magis certissimum, et magis superans omnia, quanto magis videtur in tenebra, et est secretissi-mum. Et postea video cum tenebra quod superat omne bonum et omnia, et omne aliud est tenebra; et omne quod cogitari potest est minus illo bono.Sed isto modoquando videtur Deus in tenebra, non apportatrisum in ore, nec fervorem nec devotionem in corde, nec fer-ventem amorem,quia corpus non tremit, necmovetur, nec sic altera-tur, sicut consuevit fieri in aliis; corpus enim nihil videt, sed anima videt, et corpus quiescit et dormit, et truncatur lingua, quia tunc nihil potest loqui. Et omnes amicitias, quas Deus ostendit mihi multas et inenarrabiles, et omnia verba dulcia ab eo mihi data, et

omnia alia data factaque in tantum sunt minus illo bono, quod video ':um tenebra tanta, quod non pono spem meam in illis; imo, si possibile esset quod essent omnia non vera, nullo tamen mode minuerent spem meam, nec minueretur spes mea securissima, qua' est certa illo omni bono, quod video cum tanta tenebra. Ad istum autem pnedictum modum altissimum, et omnino ineffabilem vi-dendi Deum cum tanta tenebra et supermirabili gratia visionis, est mens mea tribus tantum vicibus elevata, quamvis multis et innu-meris vicibus viderim istud omne bonum semper cum tenebra, sed non praidicto altissimo modo cum tanta tenebra. Video enim san-ctam Trinitatem in tenebra, et in ipsa Trinitate, quam video in tanta tenebra, videtur mihi quod ego stem et maneam in ejus medio : et illud traliit me plus quam alia res aliqua quam hactenus habuerim, vel aliquod bonum quod viderim ;ita quod istius non est comparatio ad ilia. »

Sanctus quoque Bonaventura, Itin. 5, Dist. 6, sublimis hujus contemplationis in caligine mentionem facit, dum ait: « Cessans enim in ista caligine ab operatione cognitionis, sed a;stuans desi-derio solius Dei perfecte ab ipso incogniti, ipsi soli unitur, et cogno-scens videt in ista caligine super intellectum, quia ad hoc cogno-scendum non posset intellectus humanus et inoculatus attingere; non quod intellectus dicatur inoculatus a privatione potentise visiva;, sed a privatione omnis actus visivi, dum otiatur in ilia caligine. »

In prsedictis duo notanda sunt. Primum est, quod quanto major est caligo, tanto perfnetius anima Deum cognoscit; non quidem aliquid distincte percipiens, sed indistincte et eminentex Deum sibi prasentem infinite perfectum agnoscens. Hajc enim divina caligo non importat simpliciter privationem luminis ; imo superexcedens importat lumen ex parte Dei, quod naturale vel connaturale pro hoc statu lumen intellectus ofi'uscat, et sic, quamvis quodammodo offuscatus non distincte et sigillatim in Deo perfectiones consideret, eas tamen conjunctim et in quadam eminentia percipit.liatio autem, cur hoc lumen, divinitus communicatum, causet tenebras, potest desumi, turn ex aliquali indispositione animai, quae semper ex so-cietatc corporis gravatur, nunquam enim in via perfecte ei domina-tur, unde sicut lux materialis quo major, eo majores causat

tenebras inoculo debili et indisposito, ut ipsa constat experientia, sic lux ista spiritualis et divina quo major, eomajores causat tenebras in anima aliqmliter indisposita; tumex parte prsesentis status, quo peregrinamur a Deo, requiritur enim quod in fide arabulantes tantum videamus per speculum in amigmate, nisi forte Deus cum aliquo dispensaverit. Ut autem in eademcomparatione persistamus, sicut quo major est et clarior lux solis, eo magis in confuso videt oculus per earn offuscatus ejusdem solis pevfectionem, quamvis di-stincte et particulariter nihil in eo possit intueri, ex sua debilitate et imperfectione; sic contingit in prsesenti contemplatione caliginis, ut dictum est. Unde 8. Dionysius illam merito vocat radium tene-brarum. Secundum notandum est, quod, dum D. Bonaventura dicit in hac caligine esse privationem omnis actus visivi, dum ibi otiatur anima, solum excludit actus ordinarios et perceptibiles, non autem suavissimos et imperceptibiles, ut stepius dictum est; quamdiu enim dicitur anima contemplari vel quovis alio modo agere, tam-diu habet aliquem actum ; dicitur nihilominus otiari, propter faci-litatem et suavitatem suorum actuum, non enim laborat in illis eli-ciendis, sicut laborat in aliis.

Sic igitur anima contemplativa manet sedens in divina caligine, et immediate coram ignota gloriosse Divinitatis pnesentia, ubi sine medio gloriosum illud lumen in ipsa refulget caligine, licet mentis nostra? tenebra; lumen ipsum comprehendere non valeant. Habet ibi anima quamdam occupationem otiosam, scilicet amorosam anhe-lationem ad mid am et gloriosam dilecti sui faciem videndam. Hsec autem amorosa anlielatlo simul in ilia caligine tria complectitur, ut docet quidam doctor mysticus, scilicet tsedium, desiderium, et spem. Taidium quidem in omnibus, qua; sub hac caligine conti-nentur; quoniam ibi dilectum suum minime reperire valet, nisi in imaginibus et similitudinibus, quem facie ad faciem videre desi-derat : bine etiam quoddam amorosum tsedium de ipsa caligine, quam inhabitare cogitur; non enim ignorat quod ipsius occultatio dilecti contingit ex part o proprii defectus, cum Deus in se gloriosum lumen esse dignoscitur in quo tenebra non sunt ullse, ut dicitur 1. Joannis 1, et ideo creatis universis in seipso cognoscibilior est crea-turis intellectualibus, licet ipsum agnoscere nequeant.eoquodintel-lectualis earum oculus per lumen spirituale nondum ad hoc habili-

tatws est, nee etiara per lumen glorioe, quod semper necessario requiritur: sicut sol materialis creaturis universis in se magis est visibilis, utpote fens ipse visibilis lucis; verumtamen universi corporales oculi illam aspicere propter nimiam claritatem non pos-sunt, ob eorum debilitatem et inhabilitatem ; sic ergo felix anima tedium sustinet suse caliginis, quam ex seipsa causatam agnoscit, licet se ad banc divinara caliginem intrasse pro maximo ducat bono. Complectitur autem desiderium quoddam vehemens ad gloriosam et nudam dilecti sui faciem videndam, et fruendam in plenitudine amoris; quia nunquam plenum gaudium, nisi in perfecta Dei visione et cognitione, poterit obtinere, quae tamen in liac caligine non ha-betur, licet sit maxima qua3 inhacmortali vita potest haberi. Tandem spem firmam et securam complectitur: cum enim anima tot ibi Dei favores experiatur, ipsumque Deum prasentem, etsi prae-dicta caligine absconditum percipiat, ad apertam ipsius visionem ac perfecte fruitivam unionem aliquando se perventuram sperat.

Pruedicta tamen tria, scilicet tedium de his qua; sub liac caligine continentur, et de ipsa caligine, vehemens desiderium de perfecta Dei cognitione ac fruitiva dilectione, et tandem spes dilata de his obtinendis, internam non turbant animse pacem, quia resi-gnationi ac perfecte conformitati ad voluntatem Dei subjacent; imo maxima hie pax viget et jucunditas, ut exprimit Dionysius Carthusianus, de Fonte Lucis, Articulo decimo septimo, dicens: « 0 quam bene et optime est tunc animse amorosse ! quam serena, quam jucunda, quam coeliformia ac tranquilla sunt omnia tunc in ea ! Ubi tunc nebula vitiorum ? turbines passionum ? involutiones phantasmatum ? varietates distractionum? inquietude tentationum? Nonne a pnesentia solis justitia3, a conspectu et ardore atque ful-gore solis sapientia? fugiuntomnia ilia? gt;

Hanc Internam pacem et tranquillitatem animse magna spiritus dulcedo seu mira suavitas concomitatur, de qua loquitur Richar-dus a S. Victore in Libro Benjamin Minor, Cap. 37, ubi sic ait : € Hanc internse dulcedinis degustationem Scriptura sacra nunc gustum, nunc ebrietatem vocat, ut quam sit parva vel magna ostendat; parva quidem ad comparationem future plenitudinis, magna autem in comparatione cujuslibet mundane jucunditatis. Prsesens enim spirilualium virorum delectatio futurse vitte gaudiis

comparata, quantumlibet excrescens, invenitur parva; in cujus comparatione tamen omnis exteriorum delectationum suavitas est nulla. O dulcedo mivanda, dulcedo tam magna, dulcedo tam parva! Quomodo non magna, quae mundanam omnem excedis ? Quomodo non parva, quae de ilia plenitudine vix stillam modicam decerpis ? Modicum quidem de tanto felicitatis pelago mentibus instillas; mentem tamen, quara infundis, plene inebrias. Merito tantillum de tanto gustus quidem dicitur; merito nihilominus, quae mentem a seipsa alienat, ebrietas nominatur. Gustus ergo est, et ebrietas jure dici potest: Gustate, inquit PropUeta, et videte quoniam suavis est Dominus. Et Apostolus Petrus : Si tamen gustastis, quoniam dulcis est Dominus. Et de ebrietate idem Propheta: Visitasti terram, et inebriasti eam. »

Sub hoc gradu contemplationis supernaturalis plures species orationis infuste continentur, ut ex dictis manifeste colligitur; quas hie indicare sufliciet, cum in tertise partis tractatu primo de illis exprofesso sit nobis agendum. Sunt autem oratio quietis, oratio re-collcctionis, oratio unionis, oratio impulsus, oratio fruitionis: ibi sin-gularum proprietates ac mirabiles effectus commodius, tanquam in proprio loco, proponentur. Sub his speciebus orationis reducuntur aliije,quai solis nominibus distinguntur, sicut ilia quae dicitur spiritu-alis animse somnus,quse nihil est aliud quam quaedam in Deo felicis-sima obdormitio, in qua spiritus a se diffluit, nesciens ubi aut quomodo ; de qua ait Sponsa,Canticorura 5:« Ego dormio, et cor meum vigilat. » Sed vere non distinguitur ab oratione quietis, quae, ut ait D. Bonaventura, Tractatu de Septem Gradibus Contemplationis, lt; est totius animae miraquaedam et suavis tranquillitas, per infusam nobis ex frequentia orationis dulcedinem concreata. Solis valde spi-ritualibus experientia hujus quietis conceditur, quibus et datur etiam ipsas supercoelestes substantias contemplando transcendere : superignota enim bonitas ipsi familiaris seipsam eis immittit, et eis tota virtute dilatato sinu sancti desiderii, potenter suscipiunt beatas immissiones,animalibus et praesumptuosisomnino incognitas. Sic igitur puris sanctorum contemplativorum animabus tam in-sueto nutrimento ditissime adimpletis splendescit ipsorum ratio, dulcescit concupiscentia, hilarescit irascibilis, ex dilectione quorum deificam illam quietem non ambigimus emanare. gt;

Qnamvis de hoc gradu contemplationis agendum sit iterum ter-tia parti¹, sub rmmine orationis raptns, aut volatus spiritus, aut extasis, hie tamen de ea dicendnm aliquid occurrit. Hiec contern-platio raptus proprie dicitur modi nescia: sic euim anima supra seipsam rapitur, et intima suavitate velut absorbetur, quod saepius ignoret, et nesciat omnino, quid, ubi, et quomodo Deus in ea mira-biliter operetur.

Triplici de causa, ut asserit Kichardus, Libre 5 de contempla-tione, Cap. 5 , procedit in contemplatione sensuum alienatio : modo scilicet pra; magnitudine admirationis sive lucis ; mode pra; magnitudine devotionis sive amoris; modo prce magnitudine jucun-ditatis; ita ut aliquando vehemens et intensa rei visaa admiratio, sive claritatis divinae intensus splendor, aliquando tenacissima et intensa amoris adluesio, vel nimia delectatio, causae sint quod anima totaliter supra seipsam rapiatur, a propriis sensibus alienata.

Prima igitur causa raptus, sive sensuum alienationis in contemplatione, est magnitude admirationis, qua anima humana supra seipsam ducitur, durn divinis splendoribus irradiata, et in pulcbri-tudine rerum tunc apparentium pra admiratione suspensa, et maxime cum de novo apparent, tam vehementi stupore suspenditur, ut supra se rapiatur; tunc autem contingit admiratio, dum aliquid cernimus prater spem et supra sestimationem. Si contingit aliquando hie tanta rerum naturalium admiratio, ubi nihil est nisi vanitas et afflictio spiritus, quid erit in ordine gratiai, dum in contemplatione supernaturali pulchritudo divina tam clare manifesta-tur? Tunc anima, novitate rei quot;isa; tantceque pulchritudinis fortiter ac suaviter allecta, velut haec inferiora cuncta fastidiens, et seipsam transcendens, evolat ad ea qua; videt, ut eis solum adhaireat.

tione, est magnitudo devotionis sive amoris; dum enim per contem-plationem anima divinam intuetur pulchritudinem, tanto fruitio-nis ejus desideriosuccenditur, tantaque devotionis ac amoris ipsius flamma ultra humanum modum excrescit, ut, ad cerje similitudi-nem quasi liquefacta, a pristine statu penitus resolvatur, et sic attenuata quasi fumus ima deserat, et ad superiora dirigatur, juxta illud Canticorum 3 : « Quae est ista, qua; ascendit de deserto sicut virgula fumi, ex aromatibus myrrlue et thuris, et universi pulveris pigmentarii? » Sicut enim in naturalibus calore solis aut ignis aqua paulatim calescit, postea fervet, deinde, intenuiores partes resoluta et multum attenuata, ab imis sursum elevatur supra suum conna-turalem locum, sic in prsesenti, modo explicate, contingit in anima, qua; divini amoris calore succensa magis ac magis sestuat, donec tandem ferveat et superferveat, ac impellentibus desideriis extra se tandem ejecta, suique penitus oblita, et per extasim sublevata, sursum tota rapiatur, et sic in quamdam divina; suavitatis dulcedi-nem absorbeatur; qua dulcedine nihil in hac vita sentitur jncun-dius, nihil sic animum ab amore mundi elongat, nihil sic mentem contra tentationes roborat: quern enim talis gustus inebriaverit, ad omne opus et omnem laborem hilarescit, laborat et non lassescit, festinat nee deficit, dolet nee sentit, laceratur et nescit, irridetur et non advertit.

Tertia causa raptus sive sensuum alienationis, est magnitudo jucunditatis, quaj percipitur in contemplatione ; sic enim anima ex divinae pulchritudinis aliquali visione et inchoata fruitione repletur jucunditate et affluit deliciis, ut supra se rapta dilecto suo innita-tur, juxta illud Canticorum 8: « Qua; est ista, qua; ascendit de deserto deliciis affluens, innixa super dilectum suum ? »Non enim ad hujusmodi ascensum sufficit ei jucunditatem participare, et deli-cias habere; sed requiritur quod jucunditate repleatur et deliciis affluat, solus enim jucunditatis et deliciarum excessus potest ani-mam ex hoe deserto ad ccelestem sphseram sublimare; quae dilecto suo dulciter ac fortiter inniti describitur, quia non propriis viribus in hunc ascensum, sed illius virtute sustollitur, qui sua dignatione dilectam suam deducit in nube diei, et tota nocte in illuminatione ignis. Unde, licet dilecta semper et ubique dilectj sui adjutorio indigeat, ita quod sine illo nihil incipere, nihilque percipere valeat,

misquam tamen pnuvenienti et cooperanti gratia; vehementius oportet incumbere, quam eo loco ubi ascondit de deserto deliciis affluens, quia quicquid ei ad consolationem ac jucunditatem valere potest, totum ex alieno beneficie et arbitrio pendet; et ideo recte viribus illius innititur, de cujus munificentia totum recte praesu-mitur quod speratur, desideratur et amatur.

Notandnin est in prasenti, quod hujusmodi raptus seu sensuum alienatio exprsedictatriplici causa proveniens, potius aliquando de-bilitati naturae quam object! nobilitati debet attribui. Videmus enim in naturalibus, quod aliqui ex ignorantia mirantur quod alii scientes despiciunt aux vix aspiciunt; amant quod alii non curant; Isetantur in possesfiione eorum ex quibus alii non moventur : sic accidit in supernaturali contemplatione, quod incipientes rerum divinarum ignari vel inexperti, dum divina degustare incipiunt, ad minimam visionem aut revelationem extra se rapiantur, pra; vis:c pulchritudinis admiratione, amore, etjucunditate, cum tamen viri perfecti, multo majora et pulchriora videntes ac audieutes, velut assuefacti talibus divinis communicationibus, nou moveantur hujusmodi affectibus, quia, ut vulgo dicitur, ab assuetis non fit passio. Unde rariores sunt in viris perfectis raptus, quam in inci-pientibus. Contingit tamen aliquando, quod in viris etiam perfectis sint raptus, qui vere ex object! manifestati nobilitate, vel ex intern! luminis divinitus infusi splendore et abundantia procedant, dum scilicet vel sublimior aliqua Veritas divina nunquam prius ostensa, vel eadem clarius et evidentius demonstratur. Non enim Deus sequaliter se omnibus communicat, et suas perfectiones mani-festat; sed ordinarie, dum incipientes vult special! favore prosequi, ac divinse signum amicUuc liberaliter exlübere, primo corporales sanctorum angelorum, et sacratissirmc Humanitatis suae visiones et sens! biles locutiones communicat, deinde visiones imaginarias sublimiores largitur; sed proficientibus intellectuales sublimissi-mas etiam ipsius Divinitatis benigne concedit, in qua plurima; sunt perfectiones, quaedam magis apparentes, alke vero latentiores, qua; juxta luminis infusi communicationem diversimode percipiun-tur. Verum perfectissima visio, quae in hac mortali vita potest peregrinantibus a Domino communicari, est Sanctissimae Trinitatis manifestatie,quaj quibusdam viris perfectissimis, ut S. M. N. The-

resife, ac V. F. N. Francisco a Puero Jesu, pront in eornm historia legitur, tam distincte commnnicata fnit, ut pene vidisse credantur. Qnando igitnr novum aliqnod tale Divinitatis mysterium viris perfectis demonstratur, non mirum si tunc ex objecti nobilitate raptum etextasim pra; admiratione rei tam snblimis visac, prseejus amore, et jucunditate possessionis aliqualis habifae, patiantnr.

Kaptus hujusmodi ex alio capita in viris perfectis contingunt, dnm eamdcmetiam intuentur veritatem, ex interni scilicet luminis divinitus infusi splendore et abundantia, quo pradicta Veritas cla-rius et evidentius quam alias percipitur; quo namque perfectius est lumen(dummodo potentiam perficiat, eique proportionetur, aut earn ad sui proportionem elevet), eo clarius et evidentius objectum manifestat, ut quotidiana in lumine corporali constat experientia. Huic autem majori claritati et evidentise plurimum cooperatur medium, in quo Veritas manifestata relucet, scilicet species reprasen-tativa, qua; juxta sui puritatem ac nobilitatem magis aut minus perfecte repnesentat objectum: intellectualis namque, quasi purior etnobilior, perfectius divinam aliquam reprresentat veritatem, prse-sertim cum sit ei magis attemperata, quam species intentionalis.

Nobilitas igitur contemplationis supernaturalis desumenda est, non ex eo quod animas raptum causet, sed juxta nobilitatem objecti, et perfectionem infusi luminis cum expressiore specierum reprse-sentatione, debet attendi. Species autem, vel sunt intentionales in sensibus externis, vel imaginarüe in sensibus internis, vel intelli-gibiles in intellectu. Rursum ex istis, qusedam sunt a phantasmati-bus abstracta!, et connaturaliter ordinatse ; qusedam licet natura-liter abstracta;, sunt tamen ad perfectius reprasentandum divinitus coordinatse; qusedam sunt supernaturaliter aut praeternaturaliter infusaj; et tandem alue sunt ipsummet realiter objectum, ut in propria visione angelica, et in visione beatifica contingit, ut infra di-cetur; et juxta prsedictam specierum graduationem,est major eorum nobilitas, et perfectior repra;sentatio.

Ad majorem raptus evidentiam, sciendum est, ex D. Thoma, 2. 2, Qusest. 175, Art. 1, quod violentiam quamdam importat; vio-lentum autem dicitur, cujus principium est extra, nihil conferente eo quod vim patitur. Unde raptus est contra propriam inclinatio-nem subject!, vel quantum ad finem ad quem rapitur, vel quantum

ad modum quo rapitur. Homo autem non patitur vim aut violen-tiam quantum ad finem contemplationis, qui est Dens, cum ad eum ut authorem naturse contemplandum naturaliter tendat, et nullam habeat positivam repugnantiam ad eum ut authorem gratise contemplandum. Unde homo non proprie dicitur rapi quantum ad finem, ad quem tendit, sed tantum quantum ad modum, quo tendit ad ilium finem, quia a suo modo connaturali Deum contemplandi abstrahitur (qui est ut per sensibilia intelligat veritatem, juxta illud Rom. 1 : « Invisibilia Dei per ea qu® facta sunt, intellecta conspiciuntur »), dum per raptum abstrahitur a sensibilium appre-hensione, etiam si elevetur ad ea ad quae naturaliter ordinatur. Hie raptus potest ex triplici principio contingere: primo quidem, ex corporali dispositione. sicut accidit in his qui propter aliquam in-firmitatem alienationem patiuntur ; secundo, ex virtute da3monum, sicut patet in arreptitiis ; tertio, ex virtute divina; et sic loquimur nunc de raptu, prout scilicet aliquis Spiritu divino elevatur ad ali-qua supernaturalia, cum abstractione a sensibus, secundum illud Ezechielis 8 : « Spiritus elevavit me inter coelum et terram, et adduxit me in Hierusalem in visione Dei.»

Solet inter doctores mysticos disputari, utrum in raptu reperiatur libertas sufficiens ad meritum : quidam affirmant, alii negant. Ad hujus difficultatis evidentiam, sciendum est quod ad meritum sicut et ad demeritum requiritur aliqua libertas, ut communiter docent authores, et novissime fuit ab Innocentio X definitum; sufficit autem libertas contradictionis. Duplex est libertas, scilicet contra-dictionis et contrarietatis : libertas contradictionis cousistit in hoc, quod quis possit facere et non facere aliquid, et opponitur necessi-tati quoad exercitium; libertas contrarietatis eonsistit in hoc, quod quis possit facere aliquid et ejus contrarium, bonum et malum, et opponitur necessitati quoad specificationem. Ad meritum requiritur, sed sufficit, libertas contradictionis, ut constat in Christ o Domino, qui viveus in came mortali vere meruit, et sibi et nobis, ut fides do-cet, per hoc quod potuit facere et non facere opera quibus meruit; quod proprium est libertatis contradictionis; non autem per hoc quod potuerit facere contrarium ejus quod faciebat, seu facere bonum et malum, quod proprium est libertatis contrarietatis, quia Christus Dominus erat determinatus ad speciem boni moralis, nec

poterat facere malum, cum facere malum sit potius deficere quam facere; erat autem determinatus ad bonum, tam ex parte suppositi divini, cujus erat dirigere actiones humanitatis assumptae quasi proprias, quam ex parte visionis bcatific:c, quoe sic naturam creatam summo bono perfecte possesso conjungit, utimmobiliter adha?reat ei, et sic non possit ab eo deficere vel averti peccaudo. Fuitigitur Christus Dominus liber quoad exercitium, et sic meruit, quia potuit hoc et illud bouum facere vel non facere ; non autem fuit liber quoad specificationem, quia sic poterat facere bonum, ut non posset facere malum contrarium.

His breviter pramissis, quamvis aliqui credant in raptu non esse libertatem, nec judicium perfectum requisitum ad meritum, quod probant, turn multiplici sanctorum Patrum et doctorum autbori-tate, tum etiam multiplici ratione, quia scilicet ligatis sensibus judicium non est liberum, quia reperitur in raptu violentialibero contraria, quia vehemens intentio et attentio ad rem visam impedit reflexionem super ipsum actum, libertati et merito necessariam; sed tamen nunc breviter dicimus, cum S. M. N. Theresia, quod infra ejus autboritate probabimus, quod ut plurimum in raptu superna-turali de quo loquimur, est sufficiens libertas ad meritum. Cujus ratio est: quia cum Deus in hac vita suos electos, et prsesertim fideles amicos iutendat perficere per opera meritoria, sic eis suos favores communicat, ut simul in illis fruantur et mereautur; uon enim credendum est, quod tantam gratiam in raptu eis commu-nicet, ut sit illis inutilis ad meritum, et sic multum temporis terant, cum tamen in aliis communicationibus divinis, multum inferioribus, plura cumulent merita, et cum tanto fructu spirituali tempus insumaut. Unde dicendum quod communiter illi sancti Patres et doctores intelligendi sunt de raptu qui contingit in somno, qualis accidit Salomoni, quamvis etiam possint uti tali raptu tanquam occasione et motivo ad merendum, per actus humi-litatis, gratitudinis, etc., non autem sunt intelligendi de raptu perfecto, qualis accidit viris perfectis. Verum est autem quod ligatis sensibus judicium non est liberum, quantum ad ea quse per sen-sus recipiuntur; manet tamen liberum, quantum ad ea quic divinitus ostenduntur anima;, nam anima supra seipsam rapta vere ac perfecte judicat circa ea quai sibi manifestantur. Licet autem in raptu

sit violentia, et quantum ad hoc non cooperetur anima, dum tamen incipit raptus, potest illi consentire anima, sicut etiam dum est in ipso raptu. Nee unquam tanta est intentio vel attentio anima; ad rem visam, quod amorose per actus suavissimos tali communica-tioni non consentiat, et quodammodo supra seipsam reflectatur, ut qui favores hujusmodi solent experiri, in seipsis advertimt; recor-dantur enim, ut plurimum, quid viderint, quid tunc egerint, facta-que reflexione clare cognoscunt quod in raptu fuerint cum adver-tentia ac dominio sui. Potest lamen lieri quod incipientes, ex debilitate et imperfectione propria, totaliter absorbeantur in raptu, et tunc nullum sit in eis libertatis indicium, et sic mereantur tantum per actus antecedentes et consequentes.

Hsec tam sublimis contemplatio, quaa Deum clare et quiddita-tive intuetur, nee vise illuminativse, nec vi® unitiv® propria est; imo in via quam rarissime contingit, et beatis in patria tanquam pramium essentiale meritorum, et finis laborum, ac omnium bo-norum aggregatio reservatur.

Inter doctores scholasticos, quidam, nirnium rigidi, negant Deum in via posse clare et quidditative videri; quod probaat autiiori-tate sacrae Scriptural et sanctorum Patrum. Scrip I, ur® quidem, Exodi33, ubi dicitur Moysi: « Non videbit me bomo et vivet; » item: « Faciem meam videre nou poteris; » et Joannis 3, ait Christus Dominus : « Deum nemo vidit unquam. » Propter quod sancti Patres communiter asserunt homines pure viatores Deum videre non posse. Et ratio videtur manifesta, quia fides et spes, quai sunt dispositiones via3, non possunt simul esse cum visione di-vhue essentiai, ac possessione summi illius boni. Alii vero, niinium liberales, pluribus quam videatur conveniens, in via Dei visionem concedunt, levibus moti rationibus.

sanctis Patribus, ac discipulis ejusdem Angelici Doctoris, quod non est impossibile clarahi et quidditativamDei visionem commu-nicari alicui puro viatori per modum transeuntis; imo sic fnit com-nunicata aliquibus puris viatoribus, nempe sancto prophetrc Moysi, et D. Paulo apostolo; quod privilegium non est denegandum San-ctissimse Virgini Dei Genitrici Marise; non autem est aliisin parti-culari facile concedendum. Quod sigillatim sic ostenditur.

Primum quidem constat ex secundo : si enira de facto clara et quidditativa Dei visio fuit aliquibus puris viatoribus communicata, sequitur manifeste quod non est impossibile eam communicari alicui puro viatori; ab actu siquidem ad pótentiam valet conse-quentia.

Secundum probatur autboritate sacrse Scripturse. Circa Moysen, dicitur Numer. 12 : » Si quis fuerit inter vos propheta Domini, in visione apparebo ei, vel per somnium loquar ad ilium; at non talis servus meus Moyses, qui in omni domo moa fidelissimus est; ore enim ad os loquor ei et palam, et non per aenigmata et figuras.» Circa D. Paulnm, habemus ipsiusmet testimonium, 2. Cor. 12, ubi sic ait: « Scio hominem in Cliristo ante annos quatuordecim (sive in corpore nescio, sive extra corpus nescio. Deus scit) raptum hujus-modi usque ad tertium coelum : et scio hujusmodi hominem (sive in corpore, sive extra corpus nescio, Dens scit) quoniam raptus est in paradisum et audivit arcana verba, qua:' non licet homini loqui.» Confirmatur autboritate plurium sanctorum Patrum, ut Ambrosii, Libro primo Hexameron, Capite secundo; Basilii, Homilia 1 Hexa-meron; Anselmi ac V. Beda;, ad Cap. 12. 2, ad Cor., sed prsecipue Augustini, 12, super Genesim ad litteram, Cap. 17, et D. Thompe, tum 1. P. Quaest. 12, Art. 11 ad 2, turn 2. 2, Qiusst. 175, Art. 3. Primo loco sic ait D. Thomas ; « Sicut Deus miraculose aliquid supernaturaliter in rebus corporeis operatnr, ita etiam et superna-turaliter et prseter communem ordinem mentes aliquorum in hac carne viventium, sed non sensibus carnis utentium, usque ad visionem suai essentiaï elevavit, ut dicit Augustinus, 12, super Genesim ad litteram, et in Libro de Videndo Deum, de Moyse, qui fuit magister Judfeorum, et Paulo, qui fuit magister Gentium. Qua; congruentia multum suadet, supposita autboritate sacra; Scrip-tura;: cum enim Moyses fuerit electus a Deo primus ac prsecipuus

doctor et legislator Judseorum, ut soepe dicit Scriptura, et similiter D. Paulus fuerit electus nt primus et praecipuus doctor Gentium, juxta dictum Christi Domini ad Ananiam : Quoniam vas electionis est mihi iste, ut portet nomen meum coram regibus, et principibus, et filiis Israel, sequitur quod debuerunt perfecte super alios suos discipulos scire mysteria fidei qiue docebant, ac proinde debuerunt ea clare videre in divina essentia.»

Tertium pie creditur a viris devotis Sanctissimse Virgin], et expressedocetur aCajetano, 3. P. Q. 27, Articulo ultimo; ac se-quenti ratione probatur : congruum est ut privilegia servis Dei' concessa concedantur ejus Sanctissimaj Matri, dummodo condi-tioni ipsius non repugnent. Cum ergo istud non repugnet ipsius conditioni. et sit ejus dignitati decentissimum, non est ei denegan-dum. Undo conveniens fuit ut clare Deum Trinum et Unnm vi-deritin instanti Incarnationis Verbi üiviui i utra sua viscera, quod est secunda sanctissimaj Trinitatis Persona. Quamvis autem de lege ordinaria nd ciaram Dei visionem mors debeat sequi, potest tamen divinilus fieri, quod non sequatur, ut in Christo Domino contigit.

Quartum facile suadetur ex adductis sacra Scriptura testimo-niis, qua; videntur negare ciaram Dei visionem alicui puro viatori fuissc commiinicatam. Quamvis autem lioc uon probent, saltern efficaciter suadent lioc privilegium clare videndi Denra non esse facile concedendum : summus enim favor, qui post banc vitam per modum corona; et ultiini iinis conceditur beatis, non debet sic parum iustunari, quod passim cuilibet viro pio concedatur.

Primus igitur locus Scriptura solum probat quod de lege ordinaria non potest homo Deum videre, quin mors sequatur. Secundus locus solum negat Moysi visionem permanentem et contempla-tivam ipsius Dei, excludentem habitum fidei et statum viatorum; quia Deus ipsi promisit ostendere omne bonum, quod tantum in divina vidctur essentia. Tertius autem locus debet intelligi de vi-sione Dei, vel comprehensiva, vel connaturali, vel corporea. Habitus autem fidei et spei, qua; suntdispositiones via', nonpossunt simul esse cum visione divina; essentia;, ac possessione summi illius boni permanenter, bene tamen in quodam transitu.

Sed esto nullus viator purus ciaram Dei visionem liic habuerit, semper tamen manet quod comtemplatio supernaturalis ad ciaram

et quidditativam Dei visionem in patria pertingit. Hanc fidem ca-tliolicam sacra Scriptura, Concilia, sancti Patres, et communiter omnes theologi docent : dicunt enim quod intellectus creatus lumine glorise potest clare et quidditative Deum videre, et quod jam beati sic ilium vident. Cujus tamen visionis possibilitas natu-rali ratione demonstrari non potest, nec aute, nec post revelationem de possibilitate illius; imo, ante factam revelationem, neque ratione probabili potest suaderi; post factam vero revelationem, potest theologus ex principiis iidei possibilitatem talis visionis de-moustrare, congruentiis naturalibus confirmare, et in contrarium adductas solvere rationes.

Praecipaa tamen congruentia est, quod Deus timentium se, et multo magis amantium, aliquando facit voluntatem. Clamat Moyses, Exodi 33 : « Obsecro, Domine, si inveni gratiam in oculis tuis, ostende mihi faciem tuam. » Petit Philippus : « Domine ostende nobis Patrem, et sufficit nobis.» Suspirat sponsa, Cantico-rum 1 : «Indicamihi, ubi pascas, ubi cubes in meridie. »Ardenter exponit alia tidelis anima : « Quid enim mihi est in cojio, et a te quid volui super terrain? » Et tandem Paulus cupit dissolvi et esse cum Christo, utique particeps clarse Dei visionis. Numquid benignus et misericors Dominus tam justa non suscipiet ac exau-diet eorura vota? Numquid ad osculum oris eos non recipiet, dum cum sponsa sic audit clamantes : et nunc, quid restat, o bono Domine, nisi ut jam in plenitudine lucis, in fervore spiritus, ad oris quoque osculum dignanter admittens adimpleas me Itetitia cum vultu tuo ? Indica mihi, o suavissime, o serenissime, indica mihi ubipascis, ubi cubas in meridie. Quasi dicat, cum Bernardo, Ser-mone nono in Cantica : « Non quiesco, nisi osculetur me osculo oris sui (cum scilicet mihi faciem suam ostenderit). Gratias de osculo pedum, gratias et de manus; sed si cura est illi ulla de me, osculetur me osculo oris sui. Non sum ingrata, sed amo. Accepi, fateor, meritis potiora, sed prorsus inferiora votis. Desiderio feror, non ratione : ne, quseso, causemini pruesumptionem, ubi aff'ectio urget; pudor sane reclamat, sed superat amor. Nec ignoro quod honor Regis judicium diligit, sed prteceps amor nec judicium prsestolatur, nec consilio temperatur, nec pudore frcenatur, nec rationi subjicitur. Eogo, supplico, ilagito, osculetur me osculo oris sui.»

Quaelibet res naturaliter appetit esse perfecta; tunc autem perfecta est dum suo conjungitur principio ; cum enim esse participet ab eo, perfection em ipsius et conservationem ex continua ejusdem influentia participare debet, quam constat esse puriorem uc effica-ciorem, cum ex conjimctione rei ad suum principium fuerit imme-diata. Similiter qua3libet res cognoscitiva viso effectu naturaliter appetit causam ejus perfecte cognoscere: appetitu quidem absolute et efficaei, si naturaliter sciat talem causam esse cognoscibilem in seipsa; appetitu vero conditionato, si nesciat talem causam esse cognoscibilem in seipsa. Cum igitur anima contemplativa natural! rationis lumine et supernaturali luce fidei sciat Deum esse principium universale ac primum omnium rerum, cujus continua indigent influentia ad sui conservationem ac perfectionem, et etiam sciat ipsum esse primam omnium causam, a qua tot mirabiles effe-ctus, tam in ordine naturaj quam in ordine gralitc, procedunt, et in seipsa speciales utriusqueordinis experiatur, quid mirum, cum alias divina revelatione noverit ipsum Deum posse clare et quidditative videri, et se posse ei per visionem ac fruitionem beatificam tan-quam suo principio et ultimo fini suai fclicitatis conjungi, sitanto ardore ad ejus claram et quidditativam visionem, ad perfectam possessionem et ad beatificam fruitionem aspiret, anhelet, et omnibus votis properet, ipso maxime Deo fortiter ac suaviter trahente?

Ibi se sperat visuram in divina essentia clare et perfecte singulas ejus perfectiones, de quibus supra, tract. 1, discursu 3, partis hujus dictum est, sicut et augustissimum Sanctissimaj Trinitatis myste-rium, de quo specialiter articulo sequent! dicetur, sperat se visuram, plura Dei decreta, creaturas et maxime rationales, turn in gubernatione natura, turn in directione ordinis gratise, quibus eas ad seipsum ultimum finem miris reducit modis. Sperat se visuram multas in particulari creaturas possibiles in divina ejus omnipoten-tia relucentes. Sperat se visuram omnes creaturas actuates, qua3 ad statum beatitudinis ipsius aliquo modo pertinent: cum enim in clara et quidditativa Dei visione perfecta consistat beatitude for-malis, debet perfecte justum ac rationabilem cujuscumque beati satiare appetitum; quilibet autem justo et rational! desiderat appetitu scire quffi ad suum statum attinent: unde videbit singula fidei mysteria, quse hie in via credidit; videbit totum hoc univer-

sum, prout principales suas continet partes, ut coelos, elementa, omnia genera, et singulas species rerum actualium tam perfectas quam imperfectas, cum ipsarum proprietatibus, et insuper illa singularia, qure maxime pertinent ad pulchritudinem universi; videbit tandem supernaturales aliquos effectus, plures aut pauciores ra-tione proprii status, sicut et futura contingentia, et liberas homi-num cogitationes ad ejus beatitudinis statum attinentes. Videbit autem haec omnia ex vi visionis beatificaj, formaliter in ipso Verbo, tanquam in objecto prius natura cognito. Videbit autem simul et semel; quia, ut ait Augustinus. Libro 15, de Trinitate, C. 16, t ibi non emit volubiles nostra cogitationes, ab aliis in alia euntes atque redeuntes; sed omnem scientiam nostram uno simul con-spectu videbimus. » Quod etiam probat D. Thomas, 1. P. Q. 12, Art. 10,^et 3, contra Gentes, C. 60, tum quia in unica specie divirue essenti® illa videbit, unde simul videri debent; tum quia visio illa constituit in perfectissimo statu beatitudinis, cui qusevis mutatio repugnat; turn quia est ultimus finis, ac proinde firmus et inva-riabilis.

Hasc sunt, ad qua; jugiter aspirat anima, in quibus se sperat sine fine gaudere; sed quamdiu Dominus ad bonum ipsius, et ad majorem sui gloriam aliter disponit, suum patienter ferat exilium, si tamen exilium vocari possit, quando jam ad divinam illam caliginem pervenit, ubi Deum prasentem sentit, ac patria) deliciis quodammodo communicat. Moyses, ut dicitur Exodi 20, accessit ad caliginem in qua erat Deus; et Gap. 24, dicitur, quod septimo die vocavit eum Dominus de medio caliginis: ingrediatur lia?c felix anima felicem hanc caliginem, ibique patienter expectet, donec die septimo vocet eam Dominus ad coelestem gloriam. « Hsec caligo, ut ait Dionysius Carthusianus in Exodum, Art. 42, est aiternse, increatse, infinitreqne lucis divime superexcellens, incom-prehensibilis et superclarissima plenitudo abyssalis, intermiua-bilis atque supersimplicissima magnitude, in qua Deus esse et habitare censetur, qui ponit tenebras (id est infinitam hanc lucera omnium creatarum mentium capacitatem infinite transcendentem ac superantem) latibulum suum, et ipsse divince tenebra coope-riuntur, et absconduntur omni visioni ac lumini, ob incircum-scriptibilem suam plenitudinem prorsus impenetrabilem et immen-

sara. Cum itaque mens, icstuantissiime charitatis ardore succensa, Deo ita conjungitur per contemplationera theoricam, et sapientiam luminosam, flammigeram, unitivam, dicitur introire caliginem, instarque Moysis ab omnibus separari: unitur enim Deo, tanquam prorsus incomprehensibili, et quoad quid mere ignoto; et tamen hoc ipsum sic intueri, est clarissime et suavissime contemplari, speciesque altissima contemplationis huic vita; possibilis. Idcirco tunc tota in lucem illain tam infinitam expanditur, i nor eat a; veritati infigitur, superessentiali Deitati, et superbeatissimie ïrinitati tam radiose, amoroso et proximo copulatur, quod aliud nihil advertit, nee proprium actum attendit, sed defluit a seipsa, atque in proprium refiuit fontem, sicque in divitias gloria} rapitur, in amoris increati immensi igne comburitur, in Deitatis abyssum profundatur et absorbetur, ut videatur quodam modo esse creatum exuere, et increatum idèaleque esse induere; non quod substantia mutetur, aut proprium esse tollatur, sed quoniam modus essendi qualitasque vivendi deificatur, hoc est Deo et superbeatissima) beatitudini ejus supernaturaliter et gratiosissime assimilatur ; sicque eminenter impletur illud Apostoli : Qui adlia;ret Deo, unus spiritus est; imo quod in Joanne loquitur unitas ipsa et Veritas in-creata Unigenitus Patris: Pater, rogo pro eis qui credituri sunt in me, xit omnes unum sint, sicut tu Pater in me, et ego in te, et ut ipsi in nobis unum sint; ego in eis, et tu in me, utsint consummati In unum, ut dilectio qua dilexisti me in ipsis sit, et ego in ipsis. »

Gradus autem ascensionis in spiritualem caliginem sunt: primo, derelhiquere omnia sensibilia; secundo, omnia intelligibilia; tertio, ingredi caliginem, ubi apparet Dens.

OBJEOTUM PRINCIPALE CONTEMPLATIONIS SUPERNATURALIS EST MYSTERIUM SANOTISSIM^E TRINITATIS.

Etsi contemplatie supernaturalis ad omnia se objecta diffundat, ad qua; contemplatio naturalis seipsam extendit, tam in creaturis quam in ipso Creatore, principalius tamen, secundum omnes suos gradus descriptos considerata, mysterium sanctissima; Trinitatis

quasi magis proprium ipsique proportionatum respicit objectum, utpote prorsus snpernaturale.

Si secundum omnes priores gradus snmatur contemplatio super-naturalis, Trinitatem in divina caligine quodam modo latitantem aspicit; si vero secundum ultimum gradum assumatur, ipsam manifeste, clare, ac qaidditative intuetur. Quanto autem Trinitas altior est et purior, tanto cum majori reverentia, humilitate et cordis munditia ad ejus contemplationem accedere oportet; nam, ut scribit D. Augustinus, « nullibi periculosius erratur, nec labo-riosius aliquid quseritur, nec fructuosius aliquid invenitur, quam unitas Trinitatis. »

« Contemplator igitur, ut instruit Dionysins Carthusianus, eva-gationes, inquietudines et phantasmata prorsus a seabjiciens,mente recollecta, amorosa ac timorata, accedat cum omni humilitate, metu et reverentia, ad contemplandum mysterium supersanctis-simse Trinitatis, semper supponens pro certissimo fundamento fidei veritatem, et abstineat a prasumptuoso et immoderate scrutinio, nec transgrediatur terminos a Patribus sanctis prsescriptos; sed sacra Scripturse, catholicorumque Patrum solidissimis documentis innitens, nihil de proprio sensu audeat adjicere, nisi illorum sen-tentiis certissime consonet. Et quidquid conteraplatori devoto in Trinitatis contemplatione occurrerit, suam capacitatem et intelle-ctum transcendens, non vane tentet illud discutere ; sed fide certis-sima illud credens, commendet reverenter ejus intelligentiam Spiritui Sancto, et contentus de eo quod datur sibi intelligere et credere, gratias Deo cordialiter agat. Et ex consideratione eorum qua3 omnem mentis creatse capacitatem transcendunt, consurgat in piam admirationem, non in prasumptuosam discussionem, pen-sando quod, sicut Deus seternus est penitus incomprehensibilis, creaticque mentis capacitatem transcendens, ita et ejus actio, pne-sertim ad intra. Stultissimum igitur esset, velle earn comprehen-dere, ant humano ingenio metiri vel discutere. »

« In his ergo qua; circa superexcellentissimas Trinitatis contemplationem vim intellect lalem transccndunt, non est nimium intel-lectus acuendus, figendus seu occupandus; sed simplici et stabili fide in his credendum et admirandum, ac cum laude superexaltan-dum est quod Patrum documentis docetur et traditur. »

« Alia autem sunt qure in supersubstantialis Trinitatis contem-platione vim affectivam infiammant, devotionemque nutriunt, qute supervoluptuosissimai Trinitatis supposita fide facilius capiuntur, fructuosius conspiciuntnr, dulciusque gustantur, et mentem in Deo fortius afficiunt et succendunt. Quorum contemplationi ut anima devota valeat frequentius intendere et vacare, diuturnius quoque, affectuosius et congratulabundius immorari, caveat ne ali-quid in corde lateat, quo Dens possit offendi, charitas liiedi, puritas infici, animus distrahi. »

« Quamvis autem superjucundissimam ïrinitatem non possimus comprehendere, oportet tamen nos indefesse ac jugiter niti, ut earn quotidie sincerius contemplemur, splendidius intueamur, affectuosius speculemur, stabilius et superfruentius cernamus. Ad hoc enim quicritur, ut dulcius inveniatur ; ad hoc invenitur, ut quajra-tur avidius. Ut autem hoc impetremus, enitamur quotidie crescere in puritate interna, quiete mentali, et amore divino ; optemusque semper fervido zelo Deum revereri et ejus illuminationem infalli-biliter imploremus : quia, quanto nunc in superbeatissimse Trinitatis contemplatione sublimius promovemur, eo conformiores vici-nioresque reddimur perfection! ac beatitudini supernorum civium, quorum tota merces, vita et occupatio est videre Deum Unitri-num. »

lt; In contemplatione igitur sanctissimse Trinitatis S. Bonaventu-ram, Cap. G. Itinerarii mentis in Deum, sequamur; et sic tale mysterinm nobis contemplandum proponentem audiamus : lt; Vide et attende, ait, quoniam optimum quod simpliciter est, quo nihil melius cogitari potest; et hoc tale sic est, quod non potest cogitari non esse, quia omnino melius est esse quam non esse; sic est, quod non potest recte cogitari, quin cogitetur Trinum et Unum : nam bonum dicitur diffusivum sui; summum igitur bonum summe diffusivum est sui; summa autem diffusio non potest esse nisi sit actualis et intrinseca, substantialis et hypostatica, naturalis et voluntaria, liberalis et necessaria, indeficiens et perfecta. Nisi igitur in summo bono aeternaliter esset productio actualis et con-substantialis, et hypostaticalis, teque nobilis, sicut est producens per modura generationis et spirationis, ita quod sit aiternalis prin-cipii ïcternaliter comprincipiantis, ita quod esset dilectus et condi-

lectus, genitus scilicet et spiritus, hoe est Pater et Filius, et Spiritus Sanctus, nequaquam esset summum bonum, quia non summe se diffunderet; nam diffusie ex tempore in creatura, non est nisi centralis vel punctualis respectu immensitatis bonitatis ceterme. Unde et non potest aliqua diffusio cogitari major illa, qua diffundens communicat alteri totam substantiam et naturam. Si igitur potes mentis oculo contueri puritatem bonitatis, qua; est actus purus principii charitative diligentis amore gratuito et debito, et ex utroque permixto, qui est diffusio plenissima per modum naturae et voluntatis, qua; est diffusio per modum Verbi in quo omnia dicuutur, et per modum Doni in quo c;etera dona donantur, potes videre per summam boni communicabilitatem, necesse esse Trini-tatem Patris et Filii et Spiritus Sancti. In quibus necesse est, propter summam bonitatem esse summam communicabilitatem, et ex summa communicabilitate summam consubstantialitatem, et ex summa consubstantialitate summam configuralitatem, et ex bis summam coa;qualitatem, ac per hoe summam coseternitatem, atque ex omnibus pradictis summam cointimitatem, qua unus est in altero necessario per summam circuminsessionem, et unus ope-ratur cum alio per omuimodam indivisionem substantiaJ, et virtutis, operationis ipsius beatissimaj Trinitatis. Sed cum luec contemplaris, vide ne te existimes comprehendere incomprehensibilem: habes enim adhuc in his sex conditionibus considerare, quod vehementer in stuporem admirationis inducit oculum mentis nostras. Nam ibi est summa coramunicabilitas cum personarum proprietate, summa consubstantialitas cum hypostasum pluralitate, summa configura-litas cum discreta personalitate, summa coa;qualitas cum ordine, summa co;eteriiitas cum emanatione, summa cointimitas cum emissione. Quis ad tantorum mirabilium aspectum non consurgat in admirationem ? Sed hsec omnia certissime intelligimus esse in beatissima Trinitate, si levamus oculos ad superexcellentissimam bonitatem : si enim ibi est summa communicatie et vera diffusio, vera est ibi origo et vera distinctie. Et quia totum cemmunicatur, non pars, idem ipsum datur quod habetur, et totum. Igitur emanans et producens, et distinguntur proprietatibus, et simt essentialiter unum. Quia igitur distinguntur proprietatibus, ideo habent personarum proprietates, et hypostasum pluralitatem, et originis ema-

nationem, et ordinera non posterioritatis sed originis, et emissio-nem non localis mutationis sed gratuitse inspirationis, per rationem auctorilatis producentis quam habet mittens respectu missi. Quia vero sunt unum substantialiter, ideo oportet quod sit unitas in essentia, et forma, et dignitate, et ajternitate, et existenlia, et in-circumscriptibilitate. Dum ergo hsec per se sigillatim consideras, habes unde veritatem contempleris ; dum htec ad invicem confers, habes unde in admirationem altissimam suspendaris. Et ideo, ut mens tua per admirationem in admirabilem ascendat conteinpla-tionem, h;vc simul sunt consideranda.» Hactenus D. Bonaventura.

Sed tantum tamque mirabile mysterium paulo distinctius ac fusius comtemplemur. Consideremus Deum unum in essentia et Trinum in personis, ad quarum pluralitatem vera et realis proces-sio requiritur: cum enim divinoe personae, ntpote cousubstantiales, cojequales, et coa3ternae, non possint ex limitatione perfectionis ab invicem distingui,necesse est quod sola oppositione relativa, in pro-cessionibus fundata, distinguantur. Vere in divinis est realiter et proprie aliqua processio, qua una persona divina procedit ab alia : dicit enim Christus Dominus, Joannis 8 : « Ego ex Deo processi; » et Cap. 13 : « Cum venerit Paraclitus, quem ego mittam vobis a Patre,Spiritum veritatis, quia Patre procedit. » Hujusmodi vero divina processio non est pura et simplex emanatio, sed vera et propria actio seu operatic, pertinens ad ordinem intelligibilem; cujus est terminus immediate productus persona procedens. Duplex est divina processio, una per intellectum, alia per voluntatem; quarum quidem principium Quo remotum est divina natura, principium autem Quo proximum et immediatum sunt intellectus et voluntas : unde in divinis Filius producitura Patre per actum intellectus, qui est inteiligere et dicere; Spiritus Sanctus vero producitur a Patre et Filio per actum voluntatis, qui est diligere et spirare. Et quia in natura pure intellectuali, qualis est divina, non est alia potentia operativa, quam intellectus et voluntas, propterea non est assigna-bilis in divinis alia processio. Processio Verbi per intellectum est vera et perfecta generatio, et sic in divinis formalissima ratio Verbi est formalissima ratio Filii, sicut formalissima ratio dicentis est formalissima ratio Patris, absque ulla distinctione virtuali ex parte rei concept®, quamvis, ex parte conceptionis nostra; imperfectse.

sive ex imperfecto modo concipiendi, distinguanlur. Quae Veritas catholica sic demonstratur : vera et perfecta generatie viveutmm, ut communiter docent philosophi, est origo sive processio viventis a vivente conjuncto, in similitudinem naturae, saltern specificaï, ex vi talis processionis ; quae conditiones processioni Verbi divini rigorose conveninnt, ut sicinductione per singulas ostenditur. Quod sit processio viventis a vivente constat, turn ex illo Mattluei 1G : « Tu es Christus Pilius Dei vivi, » turn ex illo Joannis 11 : « Si-cut Pater habet vitam in semetipso, sic dedit et Filio habere vitam in semetipso; » cujus ratio est rnanifesta, quia Verbum in divinis procedit per actionem vitalem substantialem intellectus, et consequenter debet esse terminus vitalis substantialis, seu substantia vivens a principio vivente. Quod tale principium sit conjunctum, constat ex illo Joannis 1 : « Unigenitus Pilius qui est in sinu Patris ; » cujus ratio est, quia verbum mentale, cum sit terminus actionis absolute ac simpliciter immanentis, manet intra principium suum, quod proinde est illi conjunctum. Quod haec processio sitin perfectissimamsimilitudinem naturae,patet ex illo Joannis 10: « Ego et Pater unura sumus ; » cujus ratio est, quia talis simili-tudo pertingit ad identitatem numericam naturae divinaj, non autem potest esse major et perfectior similitude in natura. Quod autem haic similitude in natura sit ex vi processionis ipsius, sic declara-tur; cum Deus Pater intelligat se perfecte, adequate, ac comprehensive, id est secundum omnia quae in ipso sunt tam formaliter quam eminenter, producit Verbum sibi simile perfectissime. Et quia divinus intellectus non est accidens, sed est realiter ipsa Dei substantia, producit terminum substantialem, sive Verbum quod est substantia. Et quia in divinis esse naturale et esse intelligibile sunt idem realiter, sequitur quod Verbum divinum, ex vi suae processionis, procedat simile in natura, cum ex vi illius formaliter sumptae procedat simile in esse intelligibili, quod non convenit procedenti Spiritui Sancto per voluntatem, quae ex propria formali sua ratione non habet producere simile; unde quod procedat similis in natura divina, hoc se habet de materiali, quatenus nihil est in Deo quod non sit Deus.

Ex his duabus processionibus divinis habemus Trinitatem divi-narum personarum in unitate essentise. Quae quinque notionibus

manifestantur, quatuor relationibus distinguntur, tribus proprieta-tibus relativis constituuntur. Quinque sunt divinje notiones, sive rationes notificantes personas, scilicet: Innascibilitas, qua prima sanctissimaj Trinitatis persona, ut a seipsa existens, nee ab alio pro-cedens indicatur; Paternitas, qua ipsamet prima persona noti-ficatur esse Pater Filii; Filiatio, qua secunda persona declaratur procedens a prima per generationem; Spiratio communis, qua Pater et Pilius manifestantur esse idem principium Spiritus Sancti per voluntatem; et Spiratio passiva sive Processio, qua Spiritus Sanctus a Patre et Filio procedere per spirationem denotatur. Quatuor sunt divinse relationes ex quinque notionibus, quibus divina; personas distinguntur, scilicet; Paternitas, qua Pater distinguitur a Filio; Filiatio, qua Filius distinguitur a Patre; communis Spiratio, qua Pater et Filius distinguntur a Spiritu Sancto ; et Spiratio passiva, qua Spiritus Sanctus distinguitur a Patre et Filio: unde ex quinque notionibus sola Innascibilitas excluditur a numero rela-tionum, cum per illam Pater ad alias personas nou referatur. Ex quatuor relationibus tres tantum sunt proprietates relalivse consti-tuentes divinas personas, scilicet: Paternitas, constituens Patrem ; Filiatio, constituens Filium; et Spiratio passiva, constituens Spi-ritum Sanctum; communis namque spiratio non est proprietas constitutiva personae, cum Patri et Filio inteliigatur advenire jam constitutis.

Sod jam divinas personas in particulari contemplemur. « Pater, ut ait Augustinus, Libro 4 de Trinitate, Cap. 20, est principium totius Deitatis, quia proprium est Patri producere omnes personas in divinis procedentes, et quia est primum omnino principium, a quo Filius et producitur, et habet quod sit principium Spiritus Sancti. » Pater est ingenitus, id est, non ab alio productus, sed a seipso existens. Quamvis enim ingenitum in concreto, et innascibilitas in abstracte, exprimant negationem essendi ab alio, dicunt tamen per se primo et directe proprietatem in Patre positivam; qua; quidem non est ratio primi principii, vel fontalis principii totius Deitatis aut Trinitatis, vel universalis authoritas, vel etiam fontalis plenitudo, vel quid simile, sed est modus subsistendi seu essendi a se, oppositus modo essendi ab alio, convenienti tam Filio quam Spiritui Sancto ; unde ingenitum, adsequate sumptum, dicit

de materiali primam personam sanctissima; Trinitatis, sive personam Patris; de formali autem, ipsam dicit ut habentem esse a se, in quo fundatur hrec negatio, non esse ab alio. Hie modus essendi a se, cum non includatur in proprietate paternitatis, sicut ix.cluditur modus essendi ab alio tam in filiatione quam in spiratione passiva, constituit peculiarem proprietatem in Patre, quam non constituit in Pilio et SpirituSancto modus essendi ab alio; qusetamen pro-prietas non est personalis, sed personae. Pater igitur, prima sanctis-siriKC Trinitatis persona, sic constituitur : ex natura divina per se subsistente ac necessario a se existente, cum sit suum esse, dims nat omnimoda necessitate modus ipsius intrinsecus, qui est persona'itas ejusdem prima,¹ person®, qua; pro illo priori intelligitur abscluta, quamvis sit vere relativa et ipsa relatio paternitatis; et ex ill cum divina natura, cui identificatur, constitutus est Pater. Alia; perso-nalitates sen subsistentife relativa;, quibus constituuntur Pilius et Spiritus Sanctus, et quae consequuntur divinam naturam velut modi etiam ipsius intrinseci, ad productionem divinarum persona-rum comproducuntur.

Filius, qui est secunda sanctissima; Trinitatis persona, vere di-citur Verbum, quod nomen est ipsi proprium, et non tantum appro-priatum, cum a Patre seipsum intelligente et dicente producatur. Hoc Verbum perfectissimum procedit ex cognitione omnium qua; sunt in Deo, tam formaliter et necessario quam eminenter. Unde procedit ex cognitione divina; essentia; cum omnibus attributis ejus, ex cognitione trium divinarum personarum, Patris scilicet, et Filii qui est ipsummet Verbum, et Spiritus Sancti cum omnibus earum proprietatibus ac rationibus relativis ; ad productionem quippe Verbi prseintelliguntur in esse cognito ipsum Verbum et Spiritus Sanctus, solus Pater praintelligitur in esse naturali; similiter procedit ex cognitione omnium creaturarum possibilium : propterea pra;dicta omnia perfectissirac repraesentat. Quamvis autem ha;c repra;sentet, solius tamen est Patris imago natura-lis ; ad Coloss. enim 1, dicitur de Pilio, quod « est imago Dei invisibilis, primogenitus creaturse; » et ad Hebrseos 1, quod sit « splendor gloria;, et flgura substantia; ejus. » Cujus ratio est, quia de ratione imaginis est, quod dicat rationem originis ad ilium, cujus dicitur imago; ita ut si sit imago perfectissima, qualis est

i||

ilil I

ii I: 'I

III

ill

isi ll i „ ■

Ii-;

imago naturalis, debeat ab illo, ut a principio Quod activo, pro-cedere similis in natura saltern specifica; et adhuc erit perfectior imago, si sit similis in eadem natura mimerica, ac consubstantialis suo pre typo. Constat autem quod in divinis Filius sen Verbum a soloPatre procedit, ipsi consubstantialis, ut fides docet; mule Filius seu Verbum est imago solius Patris, non quia repraesentat pracise divinam essentiam, sed quia reprsesentat ipsum Patrem^ive Deita-tem aut snbstantiam divinam ut est in Patre, cum essentia, sive substantia divina, sit id in quo debet attendi similitudo imaginis divinse, utpote naturalis; ipsa namque essentia divina est terminus forualis per se communicatus per processionem qua procedit imago; non autem ipsa pracise debet esse reprasentata, sed ipsa ut est in Patr . nam alias Filius esset imago essentia? divinse precise snmpose, non Patris.

Spirtus Sanctus, qui est tertia sanctissimse Trinitatis persona, procedit a Patre et a Filio, tanquam ab uno principio, quia Pater et Filius eadem nnmero voluntate eademque spiratione producunt Spiritum Sanctum; unde sunt unus spirator. Et tam necessario ab utroque procedit, quod si a Filio non procederet, ab illo non distiu-gueretur, quia non esset inter eos oppositio relativa in origine fun-data, quiB sola distinctionem causat in divinis. Imo, ex vi su;e pro-prietatis personalis, petit procedere a Patre et Filio, turn quia procedit utamor, ad cujus processionem Verbum debet conourrere, quia voluntatis operatio, cujus terminus intrinsecus est amor, pne-supponit necessario operationem intellectus, cujus terminus intrinsecus est Verbum; turn quia Spiritus Sanctus est amor rnutuus, qui necessario procedit a duobus se invicem amantibns : unde vere ac proprie concedi debet quod Pater et Filius diligunt se Spiritu Sancto, si diligere sumatur notionaliter. Et quia Spiritus Sanctus est amor notionalis, ex vi suae proprietatis personalis habet ratio-nem priraiDoni, cum amor sit primum donum, per quod omnia alia dona gratuita donantur; ideo namque gratis aliquid alicui damus, quia volumus ei bonum, quod est ipsum amare, amare siquidem est velle bonum.

Credimus igitur unum Deum, Patrem, et Filium, et Spiritum Sanctum; Patrem a nullo, Filium a Patre solo, Spiritum Sanctum a Patre et Filio; Filium nascendo, Spiritum Sanctum procedendo.

Credimus itaque unum eumdemque in personis trinum, et in substantia unum: undo alius est Pater, alius Filius, alius Spiritus Sanctus; nee tamen aliud est Pater quam Filius, nec aliud Pater vel Filius quam amborum Spiritus; nam alia est persona Patris, alia Filii, alia Spiritus Sancti, cum sit omnibus una substantia, eadem essentia, et sola natura. Haic omnia credimus, lisec omnia profitemur, et constat veraciter esse ; et tamen in his omnibus, si juxta humanam aestimationem pensentur, videtur humana ratio fortiter repugnare; Iiecc enim quae circa personarum Trinitatem occurrunt consideranda, incomparabiliter sublimiora sunt aistima-tione humana, et creatie ratiocinatiouis angustias non solum exce-dere, sed etiam infatuare videntur.

Cum beatitudini suse sufflcientissima esset sancta Trinitas, ex eodem tameu principio bonitatis, qua fuit ad intra facta communi-catio, se creaturis ad extra communicavit, non solum in ordine na-tune, diversos in eis gradus perfectionis distinguendo, sed etiam in ordine gratia;, per missionem scilicet divinarum personarum, tam visibilem quam invisibilem. Filius siquidem et Spiritus Sanctus tam visibiliter quam invisibiliter ad humanam sanctificationem missi sunt; Filius quidem visibiliter in Incarnatione, et Spiritus Sanctus in die Pentecostes; invisibiliter autem continuo mittuntur per dona gratia5 in animabus justis recepta, ita ut divinarum personarum invisibilis missio flat solum secundum donum gratia; sanctificantis, sive cum primo datur, sive cum augetur postea; unde talis missio fit ad omnes gratia; participes, ita quod si per impossibile divime personaj non essent in creaturis triplici hoc generali modo, videlicet per essentiam, per pra3sentiam,etper potentiam, adhuc essent in animabus justis hoc speciali modo per gratiam.Sunt autem inillis tan-quam cognitum in cognoscente et amatum in amante. Dicitur, Sapiential 1, de Filio, qui est Sapientia increata: «In malevolam ani-mam non introibit Sapientia, nee habitabit in corpora subdito pec-catis.» DeSpiritu Sancto dicitur, ad Kom. 5:« CharitasDei diffusa est in cordibus nostris per Spiritum Sanctum, qui datus est nobis.» Et tandem passim habetur in sacra Scriptura, ut Proverb. 6, quod Deus longe sit ab impiis; et e contra sicpo dicitur, ut Joannis 14, quod sit in justis seu in illis qui diligunt eum. Qua; manifeste probant perfectam inhabitationem ac missionem divinarum perso-

narum fieri secundumdomira gratia? sanctificantis, non quod solum donetur gratia sanctificans, sed vere donantur ipsa? divinse personae, ut per veram, realem, substantialem et intimam sui pne-sentiam inhabitent animam sanctificatam, ut amplins ex infra dicendis constabit, ubi raanifestabitur quam intime Dens animabus sanctis uniatur. Quod breviter probatur.'tam a priori quam a posteriori. A priori qnidem, quia perfectus amor amicitia;, qualis est charitas, ex propria sua ratione solet unire ainatum cum amante, non solum quantum ad affectum, sed etiam quantum ad affectum, id est realiter ac substantialiter. A posteriori vero seu ab effectu probatur, quia constat experientia, quod justi anima manet in se quieta et pacifica; bonum autem non pacificat amantem, nisi realiter habeatur; quod si Justus in hac vita non sentiat perfectam quietem, hoc ideo est quia cupit bonum jam realiter habitum per-fpctius possidere per visionem beatificam, et illo perfectissime frui cum tota intensione amoris beatifici.

H;ec sunt, qupe in contemplatione sanctissima? Trinitatis dioenda nobis occurrerunt : qua;, licet alicni forte diffusa videantur, quasi nihilum tarnen computanda sunt in tanti comparatione inysterii. Nec enim kec dicta et adducta sunt, ut tarn altum et arcanum ma-nifestarent et comprehenderent mysterium, cum hoc sit impossi-bile, et maxime ambulantibus in tenebris; facilius enim esset in perexigua totum mare fovea continere, quam hoc mysterium intel-lectus humani virtute capere, ut angelus Augustino circa illud cogitanti revelavit; sed ideo sunt adducta, ut in contemplatione ejus caliginosa mens certa et secura procedat, juxta fidei obscure tamen illuminantis ductum, et expectet donee lucifer oriatur in cordibus nostris, donee scilicet, ad patriam translati, ac lumine gloriae clarissimo illustrati,distinote summum hoc mysterium con-templemur, ac Deum Trinum et Unum facie ad faciem videamus, etpermanenti ejus aspectu fruentes, tota siraus aeternitate beafi.

Quia stepius dictum est actum contemplatiouis supernaturalis non sola virtute intellectus creati procedere, sed opus esse principio formali elicitivo supernaturalis ordinis, per modum virtutis proxi-mse totalis, qua virtus radicalis polenti:e naturalis elevatur, ideo, praesenti discursu, principium illud formale elicitivum inqviirimus, quod non unicum, sed multiplex est ; inquiremus etiam medium, in quo supernaturalis contemplatio perficitur.

PRINCIPIUM FORMALE ELICITIVUM CONTEMPLATIONIS SUPERNATURALIS ALIQUANDO EST DONUM SCIENTI^E.

Septem sunt Spiritus Sancti dona, quibus decoratur et perficitur anima secundum suas potentias, ut miris ac extraordinariis modis ab eodem Spiritu Kancto ad suas operationos facile moveatur ; quse Christo Domino copiosissime concessa Isaias, Cap. 11, enumerat dicens: « Etrequiescet super eumSpiritus Domini, spiritus sapien-tiaj, et intellectus, spiritus consilii.et fortitudinis, spiritus scientiae, et pietatis, et replebit eum spiritus timoris Domini. gt;

Ex his donis, quatuor ornant et perficiunt intellectum, scilicet donum intellectus, donum sapientise, donum scientiae, et donum consilii; unum ornat et perficit vohmtatem, scilicet donum pietatis; duo reliqua ornant et perficiunt appetitum sensitivum, scilicet donum fortitudinis, et donum timoris, illud ad ardua tole-randa vel etiam aggredienda, istud ad mala etiam ardua fugienda. Cum appetitus, seu intellectualis, seu sensitivus, in sola consistat tendentia ut plurimum uniformi, solum ex varietate formalis

objecti procedit in eo donorum Spiritus Sancti multiplicatio ; sed in intellectu multiplicantur prasdicta dona ex diversitate modorum tendendi ejusdem intellectus etiam in idemobjectura.

Quantum attinot ad pra3sentom matcriam, dicimus quod, quia contemplatio est actus intellectus speculativi, ad earn douum con-silii non potest concurrere per modum principii formalis elicitivi, cum tale donum perficiat intellectum practicum: unde solum restat quod alia tria dona, ad intellectum spec tan tia, possint prsedicto modo concurrere adcontemplationem supernaturalem, ut sigillatim inci-piendo ab inferioribus ostendetur.

Sed prius notandum quod, cum in ordine natural! ad rectitudi-nem ac facilitatem operationum moralium sufficiant virtutes acqui-sitaj, in ordine tamen supernaturali, utpote nobiliori ac eminen-tiori, ad operationes non sufficiunt virtutes infusie, maxime cum non tan tam habeant commensurationem etsubordinationem ad ani-mam, quantam virtutes acquisitai, ex eo quod istue ejus industria ac studio, illse vero ab extrinseco habeantur. Propterea, ad promptam operationem supernaturalem, simul cum illis dona Spiritus Sancti requiruntur.

Nec mirum qnoij summe providens ac liberalis Dominus animam rationalem tam provide perficiat, et tam liberaliter ornet, cum ipsam creaverit tanquam propriam civitatem Jerusalem, paradisum deliciarum suarum, et domum sui recessus. Sic eam describit Hugo de S. Victore, Libro 2 de Anima, C. 23, dicens : « Nobilis creatura est anima ; civitas narnque Dei est, dequa tain gloriosa dicta sunt, quod ad imaginemet similitndinem Dei facta est. Himc civitas Jerusalem merito appellata est, quia ad fruendum visione illius pacis summa;, qu;e facit utraque unum, creata est. Mens ejus paradisus est, in qua, dum cffilestia meditatur, quasi in paradiso voluptatis delectatur. Domus etiam summi Fatris f'amilias est anima, propter unitatem morum; sponsa Christi, propter dilectionem; templum Spiritus Sancti, per sanctificationem; civitas Kegis aiterni, propter concordiam civium. Et quia nulla est civitas absque populo, dispo-suit in eaconditor noster populum triplicis gradus, id est, sapientes ad consulendum, milites ad propugnandum, artifices ad ministran-dum. Gives bujus civitatis sunt naturales et ingeniti animse vigo-res, tanquam indigena;, quorum distincti sunt gradus, quia alii

superiores, alii inferiores, alii medii: superiores quidam, sunt intel-lectuales seasus ; medii, rationales ; infimi, animales. Quorum ha3C differentia est -.animalis sive sensualis appetit visibilia; rationalis discernit, et discretionis oculo aspernatur ea; intellectualis pertra-Mtaddivina.Intellectuales igitur sensus simt tanquam anima; con-siliarii, dicentes ei: Deum time, et mandata ejus observa ; propter hoc enim est omnis homo. Rationales sunt tanquam milites, qui hostes concupiscentiarum impugnant per arma justitiae. Animales sive sensuales sunt tanquam rustici et artilices, qui corporalibus rudimentis insistuut, et corpori necessaria ministrant. »

Anima sic descripta per modum civitatis, qua; cives in prsedicta tripiici habet differentia, significantes tres ejus operationes, sen-sualem scilicet, rationalem, et intellectualem, exprimitur a lii-chardo de S. Victore per modum cujusdam orbis laü et ampli, cujus tres assignat coelos, pra;dictas tres ejus operationes. Unde, Libro 3 de Contemplatione,Cap. 8, sic ait: « Soli spirituales digni inventi sunt, qui videant opera Dei, et mirabilia ejus in profundo. In hoe sane profundo invenies multa stupenda et admiratione digna. Ibi invenire licet alium quemdam orbem, latum quidem et am-plum, et aliam quamdam plenitudinem orbis terrarum. Ibi sua qusedam terra suum habet coelum, nee uuum tantum, sed secundum post primum, et tertium post primum et secundum. Et ut hoe triplex coelum congrua possimus distinctione discernere, primum dicatur imaginale, secundum rationale, tertium intellectuale. ïenet itaque imaginatie vicem primicoeli, ratio secundi,intelligentia vero vicem tertii; et horum quidem primum, cseterorum comparatione grossum quiddam atque corpulentum, et suo quodam modo palpa-bile atque corporeum, eo quod sit imaginarium atque phantasticum, post se trahens, et in se retineus formas et similitudines rerum cor-poralium; reliqun vero duo hujusmodi comparatione admodum subtilia, et omnino incorporea, et ab ejus crassitudine multum lon-ginqua. Sic sane coelum hoc exterius, quod nos dicimus firmamen-tum, absque ulla dubitatione constat esse visibile atque corporeum, et ipsum quidem primum et omnium infimum. Quod autem est terra ad hoe visibile coelum, hoe est sensus corporeus ad illud internum, phantasticum et imaginarium coelum : nam, sicut hoe visibile coelum omnium, qua; terra gignit atque nutrit, multitudinem sinus

sui magnitudine comprehendit, sic omnium, quse sensus attingit, appetitus suggerit, similitudines intra sinutn suum imaginatio includit. In primo itaque coelo continentur omnium visibilium imagines et similitudines. Ad secundum vero pertinent visibilium omnium rationes, definitiones, invisibilium investigationes. Ad ter-tium autem spectant spiritualium ipsorum,etiam divinorum, com-' preheusiones et contemplationes. »

Mirabile hoc artificinm animie et pulchritudinem naturalem opus fuit proemittere, ut superadditum gratia; ornamentum hie conside-remus, et maxime, quantum ad dona Spiritus Sancti et alia gra-tuita, quibus aliqualiter irradiatur triplex ejus coelum inordine ad contemplationem : quamvis enim principaliter contemplatio super-naturalis in primo coelo intelligentise, velut supremo, sedemhabeat, ab aliis tamen inferioribus dependet.

Quia contemplatio, etiam supernaturalis, attingit res humanas et creatas, ex quibus assurgit ad divinas, tanquam ad primarium et principale suum objectum, inde est quod donum scientiine est prin-cipium formale elicitivura contemplationis supernaturalis, prout res humanas et creatas, quasi secundarium ac minus principale suum objectum, speculatur.

Ad hujus evidentiam, sciendum est, ex D. Thoma. 2. 2, quod ad hoc ut intellectus humanus perfecte assentiat veritati fidei, duo requiruntur; quorum unum est, quod sane capiat ea quai propo-nuntur, quod pertinet ad donum intellectus; aliud autem est, ut habeat certum et rectum judicium de eis, discernendo scilicet cre-denda a non credendis, et ad hoc necessarium est donum scientite generaliter sumptte, prout tam scientiam stricte sumptam quam sapientiam includit.

Et quia certum judicium de re aliqua maxime datur ex sua causa, ideo secundum ordinem causarum oportet esse ordinem judiciorum; et sicut causa prima est causa secundse, ita per causam primamju-dicaturde causa secunda; de causa autem prima non potest judi-cari per aliam causam, quia nonhabet; unde judicium, quod fit per causam primam, est primum et perfectissimum.

Quandoigitur certitudo judicii fit per altissimam causam, pro-cedit a dono sapientia,¹; dicitur enim sapiens in unoquoque genere, qui novit altissimam causam illius generis, per quam potest de om-

nibus judicare; simpliciter autem sapiens dicitur, qui novit altissi-mam causam simpliciter. Quando autem certitudo judicii fit per causas inferiores, procedit a dono scientise.

Dum quis contemplatur res huraanas et creatas, si per causam altissimam, Deum scilicet earum conditorem ac provisorem, certum ferat judicium, hoc procedit a dono sapientise, cujus est per se circa res divinas versari, quamvis, ex amplitudine sua et quadam redun-dantia, adres creatas se diffundat, judicando de ipsis per divinas. Dum autem contemplatur res humanas et creatas, si per causas secundascertnm de eis ferat judicium, hoc procedit a dono scientiae, cujus est per se circa res humanas et creatas versari, qnamvis inde ad res divinas assurgat. Hanc tradit doctrinam D. Thomas, loco citato, Art. 2, ubi sic concludit : « Et ideo cognitio divinarum re-rum vocatur sapientia; cognitio vero rerum humanarum vocatur scientia, quasi communi nomine importante certitudinem judicii, appropriate ad judicium, quod fit per causas secundas ; et ideo sic accipiendo scientia; nomen, ponitur donum distinctum a dono sapien-tiae: unde donum scientia est solum circa res humanas, vel solum circa res creatas. »

Ad majorem dictorum confirmationem, sciendum est, ex eodem Angelico Doctore, quod donum scientise primo quidem et princi-paliter respicit speculationem, secundario autem se extendit ad operationem, secundum quod per scientiam credibilium, eteorum quge ad credibilia consequuntur, dirigimur in agendis. Unde sequitur quod, ad instar fidei, per se primo et principaliter ordinatur ad contemplationem rerum creatarum per respectum adDeum,primam veritatem, et primarium contemplationis supernaturalis objectum; et exconsequenti tantum ordinatur ad operationem rectam perrespe-ctum ad Deum ultimum finem: et sic ad instar fidei divinse est per se speculativa, et extensive practica ; dicitur enim, ad Galatas 3, quod« fides per dilectionem operatur. »Illi ergo soli donum scientise habent, qui ex infusione gratia; rectum judicium habent circa credenda et agenda, eo quod in nullo devient a rectitudine justitiaj; et hsec est scientia sanctorum, de qua dicitur, Sapientise 10 : « Ju-stum deduxit Dominus per vias rectas, et dedit illi scientiam sanctorum. »

ras contomplatur, eas ad Deum ultimum finem ordinat, et eis quasi quibusdam gradibus ad ipsius Dei contemplationem ascendit. Videt quam vanum sitquicquid non est Deus,et ad Deum non ordinatur; videt quod in creaturis est vanitas vanitatum, et omnia vanitas et afflictio spiritus. Videt manifeste quod, quamvis creaturae, quate-nus a Deo procedentes, sint in seipsis substantialiter borne {« vidit enim Deus cuncta quae fecerat, et erant valde bona »), imo quod licet ad Deum ipsarum primum principium et ultimum finem effi-caciter deducant eos qui sobrie illis utuntur, « factai sunt tamen in odium et muscipulam pedibus insipientium,» ut dicitur Sapien-tiai 14, quatenus illis abutentes occasionaliter avertunt a Deo.Unde, qui sic iliustratus contemplatur creaturas, recte judicat quantum desipiantilli, quise indebite ad creaturarum pulcliritudinemconver-tendo.quse bomnnestcommutabile, spreta Dei pulchritudine, avertunt se ab illo incommutabili bono, cujus possessio aliqualis in hac vita possessorem reddit felicem, et perfecta possessio in patria red-dit perfecte beatum ; cum, e contra, possessio indebita creaturarum reddat in bac vita possessorem inquietum, et iufelicem in alia: solum bona creata excitant spirituale gaudium, quatenus referuntur ad bonum divinum, ex quo proprie consurgit spiritale gaudium. Judicat igitur quod rectumjudiciumde illis non habent, qui sesti-mant in eis esse perfectum bonum, dum ad earum fruitionem, et nonadusum moderatum tendunt; unde in eis finem coustituendo peccant, et verum bonum perdunt. Et hoc damnum innotescit ho-mini per rectum judicium de creaturis, quod in earum contempla-tione habetur per donum scientise. Quod si contemplator ipse, deceptus earum pulchritudine, peccaverit aliquandojam errore de-tectoet manifestata veritate,prat;teritos luget delectus, et juventutis delicta contritocorde deplorat. Propterea Si Augustinus, Lib. 1 de Sermone Domini in monte, Cap. 9, beatitudines donis Spiritus Sancti adaptans, ait:« Scientia convenit lugentibus, qui didicerunt quibus mails vincti sunt, qiue quasi bona petierunt. Unde dono scientiai respondet quidem primo luctus de prateritis erratis, et consequenterconsolatio, dum homo per rectum judicium scientia; creaturas ordinat in bonum divinum. Et ideo, in hac beatitudine, ponitur luctus pro merito, et consolatio consequens pro praemio, quae quidem inchoatur in hac vita, perficitur autem in futura. gt;

PRINCIPIUM FORMALE ELICITIVUM CONTEMPLATION1S SUPER-NATÜRALIS AUQUANDO EST DONUM SAPIENTl^E.

Multo sublimior contemplatio est, qua; a dono sapientiaj proce-dit, quam ilia cujus principium formale elicitivum dictum est esse donum scientiïi;, ex nobilitate et eminentia objecti : nam contemplatio pvocedens a dono scienti:e circa res creatas per se primo ver-satur; contemplatio vero procedens a dono sapientia? principaliter ac primario iu speculandis rebus divinis occupatur ; constat au-tem quod res divinaB sunt multo nobiliores ac eminentiores rebus creatis.

Hioc igitur sublimior ac purior contemplatio procedens a dono sapientia;, differt a praïcedenti procedente a dono scientia;, ut dictum est; quia, cum ilia circa res tantum creatas primario verse-tur, velut circa proprium objectum, eas tamen ad Deum ordinando, de eis per causas inferiores et secundas judicans, ista versatur principaliter circa res divinas. Quod si ad res creatas ex sua se diffundat amplitudine, de eis judicat per primam et altissimam causam, ipsum Deum; ad cujus dispositionem et providentiam, in aliquibus piam et misericordem, in aliis justam, semper tamen mirabilem et arcanam, rerum inferiorum cursum, varios earum casus, ac tandem omnes singulares eventus reducit. ünde pacem et tranquillitatem, imo summam jucunditatem ibi reperit in casibus adversis, sicillos per altissimam causam judicando, quae in sua dispositione non fal-litur, utpote attingens a fine usque ad finem fortiter, et omnia dis-ponens suaviter; ubi perturbatio, tristitia, et inquietudo sseviret, si per causas inferiores et secundas sic aliquando exorbitantes judi-carentur. In causis namque secundis et inferioribus, si secundum se considerentur, inord iiatio, injustitia, et plerumque malitia repe-ritur, cum tamen in oausa prima secundas dirigente, sive decreto positivo in bonis, sive permissive in mails, sit minis ordo, perfecta justitia, et summa semper pietas inveniatur.

Differt autem contemplatio supernaturalis a dono sapientise pvo-cedens, ab ilia quae a dono intellectus procedit (de (jua disseretur articulo sequent!), secundum D. Bovaventuram, quod contemplatio doni sapientiai conjunctam habet saporosam delectationem, quara ex se non habet contemplatio doni intellectus. Sic enim sanctus hie Doctor loquitur, Tom. 1 de Donis Spiritus Sancti, Cap. 5 : « Summa hujus differentiaj est, quod doniim intellectus est proprie penetrativum, sed donum sapientise est proprie saporativnm;»censet enim, quod intellectus est cognitio speculativa, et quasi per visum; sapientia vero est cognitio experimentalis et practica, et quasi per gustum. Uude ex illo superior est sapientia, quia intellectus cogni-tionein aut visionem tantum importat; sapientia vero supra cogni-tionem dicit saporosam delectationem. Quod etiam confirmat, Iti-nerario 3 Jiternitatis, Dist. 2, dicens quod « sapientia; primarium ac principale objectum est ipse Deus, sub ratione qua verum, exci-tativum tamen voluntatis ad ejus saporosam delectationem; et ideo actus sapientise est contemplari Deum non quocumque mode, sed cum dilectione, ac cum quadam suavitate experimentali in affectu. »

Sed D. Thomas ex alio principio differentiam inter haac dona de-sumit, 2. 2, Q. 8, Art. 6; ait enim : « Et ideo oportet aliter eorum distinctionem accipere; omnia enim bsec quatuor dona ordinantur ad supernaturalem cognitionem, quise in nobis per fidem fundatur; fides autem est ex auditu, ut dicitur Rom. 10. Unde oportet aliqua proponi homini ad credendum non sicut visa, sed sicnt audita, qui-bus per fidem assentiat. Fides autem primo quidemet principaliter se habet ad veritatem primam; secundario ad quaedam circa crea-turas consideranda; et ulterius se extendit etiam ad directionem humanorum operum, secundum quod per dilectionem operatur. Sic ergo circa ea, quae fidei proponuntur credenda, duo requiruntur ex parte nostra. Primo quidem, ut intellectu penetrentur vel capiantur, et hoc pertinet ad donum intellectus. Secundo autem oportet, ut de eis homo habeat judicium rectum, ut aestimet his esse inhaerendum, et ab eorum oppositis recedendum ; hoc ergo judicium, quantum ad res divinas, pertinet ad donum sapientiae; quantum vero ad res creatas, pertinet ad donum scientiaï; quantum vero ad applicatio-nem ad singularia opera, pertinet ad donum consilii. . Differt igi-

tnr, ex D. Thoma, donum intellectns ab aliis tribus, quod si-cut inter naturales habitus intellectivos, ipse habitus intel-lectus seu intelligentia versatur circa principia, ex quibus tarn sapientia quam scientia ad suas procedunt conclusiones, ita quod intellectus qui est habitus principiorum, sit quodammodo princi-pium sapientia), et ejus objectura illarum objecta virtute contineat, sic in priiesenti donum intellectus est principium quodam modo, tarn doni sapientias quam doni scientke, quatenus praeit operatic doni intellectus operationi doni sapientiaj, ac doni scientiae; ad donum siquidem intellectus pertinet capacitas intellectus eorum quse proponuntur credenda,. sen penetratio ad intima eorum; ex quo sequitur judicium, tain circa veritates divinas pertinens ad donum sapientise, quam circa veritates creatas pertinens ad donum scientia3. Ex quo sequitur quod objectum doni intellectus amplissi-mum, utpote singulas tidei veritates ambiens, virtute continet tam objectum doni sapientise limitatum ad veritates divinas, quam objectum doni scientiai limitatum ad veritates creatas.

Verum quidem est quod contemplatie sapientise conjunctam ha-het saporosam delectationem, et forte majorem quam contemplatie doni intellectus. Contemplatio quidem seipsa, sive naturalis, sive supernaturalis ordinis, annexam habet delectationem et saporosam suavitatem, ut ssepius dictum est; contemplatio autem de Deo, etiam naturalis, multo majorem habet delectationem, quam alio-rum contemplatio, propter objecti nobilitatem, ut docet Aristoteles; et quanto magis circa Deum occupatur,tanto magis crescit ejus dele-ctatio. Unde, cum contemplatio doni intellectus, maxime circa res divinas, suam afferat delectationem In tam nobilis objecti penetratione, subsequens contemplatio doni sapientise prsedictam auget delectationem, circa idem nobile objectum jam penetratum judicando.

Si contemplatio creaturarum per donum scientise tam miram afferat dulcedinem, propter arcana plurima divinse omnipotentise ac providentise, in singularum naturis, in earum proprietatibus, in variis inclinationibus, in diversis operibus, et in tam perfecto cun-ctarum ordine relucentia, quanto majorem afferet suavitatem contemplatio ipsiusmet Dei, creaturarum conditoris, conservatoris, et provisoris, in seipso summeboni, summe perfecti, increati, immensi, immutabilis, seterni, et omnipotentis, a dono sapientise procedens!

Ad banc sublimem sapientiae contemplationem maxima prarequi-ritur pax cordis et mentis tranquillitas; dum enim mens creatu-rarum tumultibus implicatur, contemplalioni creatoris Dei vacare non potest, cum intus existens prohibeat extraneum. Uncle de ad-ventu divina; Sapiential dicitur :« Dum medium silentium tenerent omnia, et nox in suo cursu medium iter perageret, omnipotens sermo tuus, Domine, a regalibus sedibus venit. »

Propterea S. Augustinus, Libro 1 de Sermone Domini in monte. Cap. 4, dotmm sapientiaj pacificis adaptat, dicens: « Sapientia con-gruit pacificis, in quibus jam ordinata sunt omnia,nullusque motus adversus rationem rebellis est, sed cuncta obtemperant spiritui hominis, et ipse obtemperat Deo, de quibus hie dicitur :Beati paci-fici, quoniam filii Dei vocabuntur. » Bt merito; cum enim per do-num sapientiai ipsum Deum contemplentur, ex amore inde con-surgente quodam modo in ipsum transformantur, ac divimo ejus naturae speciali modo, tanquam filii dilectissimi, participes effi-ciuntur.

Basilius, Homilia de Fide, de paciflca contemplatione sapientiae loquens, ait: « Tu autem, si aliquid de Deo dicere aut audire cupis, mitte corpus una cum sensibus corporeis; relinque cerram; mare, et aerem sub tuis ponito pedibus. Transi, contemplatione, temporum pulchre distinctas ordinationes, terras ornatus; supra aethera mentis oculos attolle; siderum cursus, mirandamque naturam praeteri; or-dinem,magnitudinem, quantos omnibus usus praebeant,splendorem, motum, collocationem, quemadmodum inter se jungantur ae distent, mirabili quadam ac perpetua ratione, omnia mente sublimior factus despice. Deinde, supra ccelum ascende, et animo pulcherrima quae ibi adsunt contemplare, ccelestes exercitus, Angelorum choros, pnesulatus Archangelorum, gloriam Dominationum, sedes Tbrono-rum, Virtutes, Principatus, Potestates, singula percurrendo creata (per contemplationem scilicet scientiae);mentem amore divino incen-sus altius illis (per banc sapientia contemplationem) attolle, ac omnium conditricem naturam divinam intuere, stabilem, immobilem, nihil in se alienum retinentem, simplicem, impassibilem, indivisi-bilem, incompositam, lucem inhabitantem inaccessam, potentiam ineftabilem, magnitudinem incircumscriptam, gloriam supermican-tem, bonitatem desiderabilem, pulchritudinem inenarrabilem; quae

omnia vehementer consternata contingi qnidera, sermone autem nequaquam explicari possunt. Ibinamque Pater, Filius, et Spiritus Sanctus, increata natura, dominica majestas, naturalis bonitas. Propterea sapientissimus Moyses, montem ascendens per sanctam comtemplationem, et fastigium eorum qua; percipiuntur intelli-gentia necessario discernens, prohibet ne totus popalus secum ascendat. Et ingressus sacram illam caliginem, nbi erat Deus, per hanc sapientise contemplationem, de ipso varios,tam positives quam negatives, format conceptus. »

Quia, sicut snpra dictum est, de Deo possumus cognoscere quid sit, tam per positionem, quam per remotionem, et aptius per utram-que simul, hoc fit per hanc sapientise contemplationem, qua conve-nienter ac recte judicamus, quid de Deo liceat affirmare, quid ab eo removere, et quid simul de ipso affirmare ac removere. Audiamus S. Joannem Damascenum, Libro 1 Fidei, Cap. 1, de his disseren-tem: « De Deo, inquit, quid est secundum substantiam dicere im-possibile, convenientiusque de Deo longe est per omnium abla-tionem facere sermonem ; nam nihil eorum quae sunt est, non ut non ens, sed ut omnia entia supereminens, et super ipsum esse ens. Si enim eorum quae sunt cognitio est, quod omnem superat cogni-tionem, et ipsum quoque super substantiam erit: et id recurrit, quod super substantiam est, et id quoque super cognitionem erit. Infinita igitur Divinitas, et incomprehensibilis; et hoc solum ejus comprehensibile, infinitas et incomprehonsibilitas. Qusecumque autem per theologiam affirmativam de Deo dicimus, non naturam ejus, sed ea qua3 sunt circa naturam insinuant : nam et si bonnm, sijustum, si sapiens, si quidvis aliud dixeris, non naturam dicis Dei, sed ea qua? circa naturam. Sunt etiam et nonnulla affirmative de Deo dicta, vim superexcellentise negationis pr;c se ferentia; ut, cum tenebras de Deo dicimus, non tenebras intelligimus, sed quod non lux, quippe qui excellit lucem ; et lucem dicimus, quia non est tenebrse. »

« Rectus itaque contemplationis sapientise usus est ut, cum vir contemplator aliquam de Deo perfectionem concipit, statim ju-dicet earn in eo esse modo quodam eminentisimo, ab ea scilicet omnem excludendo limitationem ac imperfectionem annexam, quam attributa creaturse secum necessario trahunt. Dum Deum

concipit bonuin, judicet ipsum esse bonum supra modum quo con-cipit ex creatura; et similiter, dum concipit sapientem, justum, misericordem, aut quid simile, ünde judicet non solum excellen-tissimum esse in qualibet perfectione, quia superlativum gradum hujusmodi perfectionum a limitata creatura sumit excellentia; sed etiam judicet illum superexcellentissimum, quasi transcen-dentem omnem gradum cujuscumque perfectionis imaginabilom ac intelligibilem ; imaginatio namque et intellectus corrigendi sunt, tanquam defectuosi in sua conceptione, dum Deum specu-lantur. Propterea, ut vere de Deo aliquid affirmet, dicat ipsum esse super ens, super verissimum, super optimum, super sapientissi-mum, super justissimum, super misericordissimum, etc. »

PRINCIP1UM PORMALE ELIC1ÏIVUJI CONTEMPLATIONIS SUPER-NATÜRALIS ALIQUANDO EST DONUM INTELLECTUS.

Donum intellectus, naturse superadditum, ad intelligendaprima principia supernaturalis ordinis tam speculativa quam practica, est nobilissimum inter alia dona Spiritus Sancti, cum aliorum opera-tiones ab operatione istius, tanquam primi principii, depen-deant.

Ejus natura 11011 aptius exprimi potest, quam ex comparatione ipsius ad habitum naturalera intellectus, qui alias habitus primo-rum priiicipiorum speculabilium appellatur. Sicut igitur hie habitus naturalis iutellectus prima statiin principia naturalia sine ullo discursu percipit, et ex Ulo, tam sapientia, quam scientia naturalis originem ducit, per hoc quod utraque per discursum ex illis prin-cipiis hoc habitu cognitis formatum acquiratur, qui discursus est actus vel sapientia), si talia principia fuerint prima etaltissima, vel scientite, si principia fuerint secunda et inferiora, sic donum intellectus, quod est habitus supernaturalis, attingit pftma principia fidei, non assentiendo sicut lides, sed ea penetrando; quia, ut ait S. Bonaventura, Tom. 1 de Donis Spiritus Sancti, Cap. 3 et 4, « hoc donum sc exteudit ad omnes veritatas uecessarias ad salutom,

quao sunt nobis absconditte, et quasi velatse, tam in rerura naturis sensibilibus, quam in Scripturis, sive in divinis sacraraentis et figuris, donec ingrediamur ad veritatis puras illuminationes et con-templationes. Purai autera veritatis illuminationes sunt, quando Veritas sine imaginibus et figuris per semetipsam percipitur. Item Spiritus Sanctus per donura intellpctus facit nos penetrare et con-templari omnia velamina Veritatis incarnatie, et Veritatis etiam increatse. » Idem penedocetD. Thomas, 2. 2, Q. 8, Art. 1, dicens quod « nomen intellectus quamdam intimam cognitionem iinpor-tat, dicitur enim intelligere, quasi intus legere : cum enira cognitio sensitiva occupetur circa qualitates sensibiles exteriores, cognitio intellectiva penetrat usque ad essentiam rei latentis sub acciden-tibus, sub verbis penetrat latentia signiticata verborum, sub simi-litudinibus ac figuris penetrat latentem veritatem tiguratam, et in causis latentes effectus, et e converso. Et quia lumen naturale nostri intellectus est finitse virtutis, indiget supernaturali lumine, ut ulterius penetret ad cognoscendum qusedam, qua: per lumen naturale cognoscere non valet; et illud lumen supernaturale homini datum, vocatur donum intellectus. Hoc igitur lumen doni intellectus, ad instar intelligentise seu habitus naturalis principiorum, attingit prima principia supernaturalia, ld est puras veritates fidei, sive incretas et divinas, sive creatas. Deinde, sicut habitus naturalis intellectus, penetrando prima principia, concurrit ad eliciendas ex illis conclusiones, sic habitus su-pernaturalis intellectus, penetrando prima principia supernaturalia seu puras veritates fidei, concurrit ad elicienda circa illas judicia recta, circa divinas quidem per donum sapiential, circa creatas vero per donum scientise, quoe judicia sunt ^elut conclusiones virtuales; contemplatie namque non est formaliter discursiva, sed tantum virtualiter. Est tamen differentia in hoc quod, ex cou-cursu habitus naturalis intellectus ad eliciendas ex principiisipsius conclusiones, acquiritur ex tali elicientia sive deductione tam sa-pientia quam scientia naturalis; bic autem ex concursu doni intellectus non acquiruntur dona sapientiae et scientiac : cujus dilteren-tia; ratio est, quia cum natura possit suis viribus naturales habitus acquirere, permittitur illos acquirere; cum autem comparare non possib supernaturales habitus, qualia sunt omnia Spiritus.Sancti

dona, necesse est quod divinitus ei per infusionem communicentur. Et sic omnes simul cum gratia sanctificante, quasi proprietates ipsius, infunduntur, quamvis in eorum infusione sit aliqua naturae seu originis prioritas; ita quod prius intelliganturinfusi, qui caste-ris operatione prseire debent, et posterius, qui debent alios opera-tione subsequi. Unde prius donum intellectus concipitur infusum, quam dona sapientise et scientiae, cum illius operatic prseire, isto-rum autem operatic debeat subsequi.»

Donum intellectus, quod solis et omnibus gratiam sanctifican-tem habentibus adest, et quod se extendit ad penetrandum omnia, ad qusecumque judicanda vel applicanda sapientia et scientia et consilium se extendunt, et rursus ad omnia quibus fides assentit, tres operationis gradus habet, infimum, medium, et supremum (quod et aliis donis, maxime speculativis ad contemplationem concurren-tibus, sapientise videlicet et scientia), convenit). Infimus est, cum ejus operatic media principal!ter in imaginatione contingit. Medius, cum ejus operatic principaliter in ratione contingit. Supremus, cum ejus operatic in suprema liominis parte, seu in apice mentis vel intelligentia contingit.

Haec triplex doni intellectus operatio prsesertim in contempla-tione supernatural! relucet; quod sic declaratur. Potest Deus, sol justitia¹, triplici modo per contemplationem supernaturalem cogno-sci, proutS. Bonaventura declarat, ex comparatione ad solem mate-rialem. Sicut enim solis luijus materialis claritas tribus percipitur modis : primo, in objecto, puta pariete resplendens ; secundo, in radiis ipsius aerem illustrantibus; tertio, in seipso, in globe scilicet autrota solari; sic Deus, sol justitiae, triplici praedicto modo potest ab bomine per contemplationem agnosci: primo, per speculum creaturarum sensibilium, in quibus claritas divina relucet; secundo, per immissionem spiritualium radiorum in mente seu intelligentia animae contemplativae; tertio, in seipso, non solum dum in patria facie ad faciem ipsum videbimus, dum in lumine ejus videbimus lumen, cum scilicet virtute luminis gloriae lumen ipsum divinitatis increatum absque medio contemplabimur, sedetiam aliqualiter hie in via, dum per intimam cognitionem ac fruitivum amorem sic anima' unitur, quod prsesens sentiatur, et quodam modo sod in divina caligine videatur, in quo praecipue Theologia Mystica consistit.

Ad primam Dei cognitionem, velut ad infimam, principaliter imaginatio concurrit, per phantasmata creatmarum; ad secnndam aliqualiter imaginatio cooperatur, velut ad mediam, per conversio-nem ad phantasmata; ad tertiam, velut ad supsemam, nullo modo pertingit imaginatio. De hac suprema D. Thomas, in 3, D. 35, Q. 2, Art. 2, Qiifestiuncula 2, sic ait: «In statu ergo via3, intellectus ingreditur ad spiritualia, maxime ad divina; et ad hoc pervenit Moyses, qui dicitur intrassead caliginem, in qua Deus erat; et propter hoc etiam, quantum ad statum via), munditia ponitur in sexta heatitudine, quaj pertinet ad depurationem intellectus a cor-poralibus. »

Donum igitur intellectus, quod est principium formale eliciti-vum contemplationis supernaturalis, secundum quod importatpene-trationem primarum veritatum, et maxime divinarum, triplicem in ea puritatis, perfectionis, etelevationisgradum constituit, extriplici modo differenti quo mentem contemplativam ex sua irradiatione illuminat, ut sic illuminata pnedictas veritates primas diversimode percipiat, magis aut minus pure ac elevate.

Primus gradus est, quo mens irradiatione ac virtute doni intellectus veritates creatas in seipsis percipit ac penetrat, et ex ipsis, quasi proportionatis adminiculis, sublevata ac sursum erecta, pertingit ad ipsas veritates divinas contemplandas; cum enim veritates divina;, sive Dei creatoris perfectiones, in creaturis tanquam in speculo reluceant, qui penetrat creaturas per super-naturalem contemplationem, in eis divinas perfectiones intuendo demiratur, ut supra fusius expendimus. Hac irradiatio doni intellectus recipitur primo in imaginatione per intellectum applicata, qua; dicitur infima regio sen infimum ccelum animse conterapla-tivae; et est propria incipientium, qui in via purgativa exercentur, non quod in via illuminativa, et etiam unitiva, non reperiatur aliquando, sed quia ut plurimum non invenitur perfectior irradiatio in via purgativa.

Secundus gradus est, quo mens irradiatione ac virtute doni intellectus interius collecta, tam divinas quam creatas veritates in seipsa contemplatur, absque prajvio scilicet imaginationis concursu, quam vis in hoc gradu concomitanter imaginatio se habeat per con-versionem ad phantasmata : mens quippe interius collecta, tarn

ereatas quam divinas in seipsa repent veritates, turn in propria ipsius substantia aliqualiter, turn in suis speciebus relucentes, in quibus tarn areata qnam divina habent esse, non quidem naturale, sed intentionale, materialia quidem purius quam in seipsis, spiri-tualia vero impurius, cum unumquodque recipiatur juxta modum recipientis, dicit Philosoplms. Constat autem quod mens humana purior est materialibus, utpote spiritualis; impurior autem aliis spiritualibus, cum sit infima rerum spiritualium. Juxta hunc exi-stendi modum intentionaliter rerum in mente, dicit Augustinus quod gt;lt; Deus prius omnia creavit materialia in mente angelica per infusionem specierum omnium, quam in propria eorum natura. » Ha;c irradiatio doni intellectus immediate recipitur in ipsa intel-lectuali potentia, in qua subjectatur, et est media regio seu medium coelum animai contemplativaj ; et est propria prolicientium, qui suaviter in via illuminativa divinitus illustrantur, quamvis nonnunquam concedatur illis qui in via purgativa exercentur, et illis etiam qui in via unitiva fruuntur : verum liic gradus irradia-tionis utrisque est quodammodo extraneus ; prioribus namque ma-gis convenit primus jam descriptus, posterioribus autem magis convenit tertius statim describendus.

Tertius gradus est, quo mens irradiatione ac virtute doni intellectus, non solum interius collecta, sed supra seipsam elevata, tam divinas quam creat-as veritates eminenti quodam modo con-templatur, absque ullo penitus concursu et consortio imaginationis; ibi namque mens, divinam caliginem ingressa, ac Deo intime illapso per amorem fruitivum unita, velut inseipso Deum aliqualiter, et in ipso omnes creaturas relucentes intuetur. Qua; cognitio per inti-mam, ineffabilem ac fruitivam unionem est nobilissima, qiue citra claram et intuitivam Dei visionem mortalibus communicari potest; non enim anima divini solis justitie radios in objectis materialibus, vel etiam in ipso mentis aere, sed in ipsa solis spbaira quodammodo percipit. Ha!C irradiatio doni intellectus nou solum immediate in ipsa intellectuali potentia recipitur, sed etiam in ipsa intelligentia seu in apice mentis; unde est in suprema ipsius re-gione, seu in summo coalo animas contemplativae ; et est propria perfectorum, qui deiiciose divinis in via unitiva splendoribus fruun-

tur; ibi namque frequens est ac ordinaria, in aliis autem viis raro et extraordinarie tantum reperitur.

Primus irradiationis gradus, utpote minus clams et purus, potest did vespertinus; cujus est mentem contenaplativam purgare a noxiis noctium sen creaturarum phantasmatibus. Secundus gradus, utpote clarior et purior, potest dici matutinus ; cujus est mentem contemplativam illuminare proficnis, tam divinarum perfectionum, quam rerum creatarum, notitiis. Tertius gradus, ulpote clarissimus et purissimus qui potest sub fidei caligine communicari, potest aliorum comparatione dici meridianns, qnamvis proprie solius sit luniinis gloria; meridiem in mente causa re; hujus gradus est mentem perficere inooelestium ac divinoriim contemplatione.

Hie triplex gradus irradiationis doni intellectus, jam supra per analogiam ad irradiationem solis materialis, vel in objectis, vel in aere medio, vel in suo rorpore manifestatns, ab eodem triplicis etiam denominationis suse differentiam derivare potest : vespere namque, vaporibus objectis, minus clare etpure; mane, dissipatis jam vaporibus, clarius et purius; et in meridie, per elevatum ac directum aspectum, clarissime et purissime mundnm inferiorem illuminat.

Sed notandum quod, licet diversis Spiritus Sancti donis diver-sum adaptaverimus contemplationis supernaturalis modum, infi-mum dono scientiae, medium dono sapientise, et supremum dono intellectus, et adhuc in hoc supremo contemplationis modo tri-plicein gradum distinxerimus, non sic tamen luec dona seorsim irradiant mentem contemplativam, quin aliquando eorum radii permisceantur; ita quod ex divinarum ac creatarum veritatum penetratione, qnse procedit a dono intellectus, mens de divinis veritatibus rectum judicium contemplando ferat per donum sapien-tise, et etiam de veritatibus creatis per donum scientiai, imo et de singularibus agibilibus per donum cousilii; haec namque Spiritus Sancti dona, ad partem cognoscitivam attinentia,tantam habentafli-nitatem, ut insuoinliuxu mutuam babeant societateni,etinsuper alia dona, ad partem afl'ectivam spectantia, quasi conjuncta, ad proprias eorum operationes moveant. Irradiatione suprema doni intellectus sapientia; mixta, Deum fuerat contemplatus venerabilis Richardus a S. Victore, dum, Libro 4 de Contemplatione, Cap. 17, sic de ipso

loquitur ; « Qupc autem circa Divinitatis unitalem considerantur in una etsimplici nafcura, videamus quam sint humanaj intelligen-tia3 modum excedentia, cum tarnen sint nihilotninus ration! con-sentanea. Certe principale illud et summum omnium credimus \ere simplex ot summe unura, et in illo unoet simplici b -no esse omne bonum. Quanliim ad essentiam, nihil illo simplicius ; quantum ad efficaciam, nihil illo multiplicius. Quantum ad essentiam, quid illo simplicius, quod vere et summe unum est? Quantum ad efficaciam, quid illo multiplicius, quod vere etabsqu° dubitatione omnia potest? Vide quam sit difficile, humana ratione compreliendere omne quod est; et tunc intolliges quam sit incomprehensibile illud bonum in quo omne bonum est. Supra rationem est, compreliendere quomodo bonum illud vere simplex et summe unum omne bonum sit; verumtamen huic assertioni ratio humana facile acqniescit, et sua altestatioue alludit, considerans, et affirmans, et veraciter con-testans, quia plenum atque perfectum et omnino sufflciens non esset, si in illosummo et sempiterno bono boni aliquid defuisset. Quomodo ergo comprehendi potest, quod immensum et infinitum est? Magnus, inquit, Dominus, et laudabilis nimis, et magnitndims ejus non est finis; sed quis sensus potest capere, qiue ratio compreliendere, quomodo possit simul utrumque esse, et vere simplex, si est immensum, et summe unum, si est, infinitum ? Si ergo nihil simplicius, nihil est in illo subtilius; etquo nihil subtilius, nihil illo profundius; et profundissimo nihil inscrutabilius, et consequenter nihil incomprehensibilius. Videamus adlmc quid ex mutna collatione proveniat simplicitatis et immensitatis, nnitatis ot universitatis : si omne bonum ibi ^st, et qnidquid ibi est summe bonum est, ergo summa potentia, ergo summa sapientia, summa bonitas, summa felicitas; ubi vero sumrna simplicitas est, totum quod est unum idemque ipsum est. Unum itaque idemqueest ei esse, et vivere, et intelligere, et posse, et bonum ot beatum esse.; et vide quam hoc sit incomprehensibile. Non ergo est aliunde potens, aliunde sapiens, aliunde bonus, aliunde beatus. Cogita ergo quai sit ilia potentia, cui est idem facere quod fieri velle. Attende qua; sit ilia sapientia, cui idem est posse quod scire. Peasa quae sit ilia bonitas, cui quidquid placet, eo ipso decet quod placet; cui quidquid dedecet, eo ipso dedecet quod displicet

Considera qiia3 sit ilia vita, cui idem est esse quod beatum esse. Item et illud attende, quia si vere omnipotens est, et ubique potest. Potentialiter ergo ubique est, et ubilocus est, et ubi locus non est; si vero potentialiter, et essentia liter, quia non est alia ejus potentia, et alia ejus essentia. Essentialiter ergo est intra omnia, extra omnia, infra omnia, et supra omnia: si intra omnia, nihil illo secretins; si extra omnia, nihil illo remotius; si infra omnia, nihil illooccul-tius; si supra omnia, nihil illo subliraius. Quid ergo illo incompre-hensibilius, quo nihil remotius, nihil secretins, nihil occultius, nihil sublimius? Item si in omni loco est, nihil illo prajsentius; si extra omnem locum est, nihil illo absentius. » Hsec Kichardus.

« Donum intellectns, ut docet Augustinus, Libro 2 de Sermone Domini in monte. Cap. 4, congruit mundis corde,tanquam purgato oculo, quo cerni possit quod corporeus oculus non vidit, nec auris audivit, nec in cor hominis ascendit. De quibns dicitur; Beati mundo corde, quoniam ipsi Deum videbunt. »

PRINCIP1UM FOR5IAI.E ET ELICITIVUM CONTEMPLATIONIS SUPERNATURALIS ALIQUANDO EST ALTIUS DONIS SPIRITUS SANGTI.

Quia benignus et misericors Dominus, utpote summe bonus et summum bonum, magis ac magis creaturis suis se communicare desiderat, et maxime iutellectualibus per cognitionem et amorem, inde est quod ei non sufficit in supernaturali contemplatione se secundum totalem donorum Spiritus Sancti irradiationem communicare, sed altiori quodam lumine perfectis servis suis, et amicis dilectissimis, per speciale privilegium communicat. Dona quippe Spiritus Sancti, quamvis superuaturalia, sunt tarnen justis ordinariaat eorum irradiatio in justis perfectis non rara; unde opus fuit quod aliquando Dominus singularibusquibusdam amicisaltius aliquod et extra, rdinarium lumen commnnicaret, quo perfectius veritates Dei revelatas penetrarent; quod lumen dicitur altius, quia clarius est in manifestando, et efficaciusin penetrando.

Hoc autem principium altius contemplationis supfirnaturalis est multiplex; cujus hie aliquse species adducentur. Prima est sapien-tia, prout pertinet ad gratias gratis datas, cujus discrimen a sapien-tise dono proponit D. Thomas, 2. 2, Q. 45, Art. 5, dicens quod « donum sapientiae importat quaradam rectitudinem judicii circa divina, et conspicienda et consulenda, sed quantum necessariura est ad salutem; et hoc nulli deest sine peccato mortali existenti per gratiam gratum facientem, quia si natura non deficit in necessariis, multo minus gratia. Quidam autem altiorigradu percipiunt sapien-tiam, et quantum ad coutemplationem divinorum, in quantum scilicet altiora quiedam mysteria et cognoscunt, et aliis manifestare possunt, et etiam quantum ad directionem humanorum actuum secundum regulas divinas, in quantum possunt secundum eas non solum seipsos, sed etiam alios ordinare; et iste gradus sapientiaj nou est communis omnibus habentibus gratiam gratum facientem, sed magis pertinet ad gratias gratis datas, quas Spiritus Sauctus distribuit prout vult, secundum illud 1 ad Cor. 12: « Alii datur per Spiritum sermo sapientise. »

Secunda species est fides, prout est fructus Spiritus Sancti, sive gratia gratis data; « per quam, ut ait D. Thomas, in 3 Sententia-rum. Dist. 34, Q. 1, Art. 2, magna cum certitudine, et excellentiori quam ordinaria, rebus fidei adhieremus; qua certitudine purificata mens non tam credere ea quae sunt fidei videtur, quam ea videre ac claris oculis intueri; » luec cognitio est media inter obscuram vir-tutis fidei cognitionem, et claram Dei visionem, de qua loquens D. Thomas, 1.2, Q. 98, Art 3, ad 2, ait:«Per visionem faciei intel-ligitur quEcdam eminens contemplatio et familiaris infra essentise divina; visionem. »

Tertia species est lumen prophetise, de quo sic ait D. Thomas, 2. 2, Q. 171, Art. 2: « Principium autem eorum quae ad supernatu-ralem cognitionem pertinent, quae per prophetiam manifestantur, est ipse Deus, qui per essentiam a prophetis uon videtur; videtur autem a beatis in patria, in quibus hujusmodi lumen inest per modum cujusdam forma; permauentis et perfectae. » Et postea subdit: « Eelinquitur ergo quod lumen propheticum insit animee prophete per modum cujusdam passionis, vel impressionis tran-seuntis; et hoc significatur Exodi 33: Cumque transibit gloria

mea, ponam te in foramine petrse ; et 3 Regum 19, dicitur ad Eliam; Egrodere,et sta in monte coram Domino, et ecce Dorainus transit. Ex quo infertur quod hi duo sanctissirni ac uobilissioii prophetse tune, si non viderunt divinam essentiam, saltern Labueruut eminen-tissimam ejus eognitiouem. Ad hanc speciem reducitur sublimis ilia cognitio S. Stephani protomartyris, qua,Cap. 7 Actuum, dicitur vidisse gloriam Dei, per splendidissimam quamdam irradiationem increata; lucis in apice intellectus. gt; Hanc describit S. Gregorius Libro 24 Moralium, Cap. 5, dicens : « Prins a mentis acie exnrente, tristitia interposita, malorum caligo detergitur; ec tune resplen-dente raptim coruscatione incircurascripti luminis illustratnr. Quo utcumque conspecto, in gaudio cujusdam serenitatis absorbetur, et quasi post defectum vit® piu'sentis ultra se rapta, in quadam novitate aliquo modo recreatur. Ibi mens ex immense fonte infu-sione superni roris aspergitur; ibi non se sufficere ad id ad quod rapta est contemplatur, et veritatem sentiendo videt, quia quanta est ipsa Veritas non videt. Cui veritati tanto magis se longe existimat, quanto magis appropiuquat, quia nisi illam utcumque conspiceret, nequaquam earn conspicere se nou posse sentiret. Ad nisus ergo animi, dum in illam intenditur, immen-sitatis ejus coruscante circumstantia reverberatur ; ipsa quippe cuncta implens cuncta circumstat: idcirco mens nostra nequaquam se ad comprehendendam incircumscriptam circumstantiam diktat, quia eam inopia circumscriptionis angustat. IJnde et ad semetip-sam citius labitur, et prospectis quasi quibusdam veritatis vesti-giis, ad sua ima revocatur. Ha;c ipsa tamen per contemplationem facta non soiida et permanens visio, sed, ut ita dixierim, quasi quaidam visionis imitatio, Dei facies dicitur. » Ad banc speciem reduci potest lumen illud, quod Deus primo parenti ad sui contemplationem in statu innocentiaj communicavit, de quo sic loquitur D. Thomas, Qutest. 18 de Veritate, Art. 2: «Et inde est, quod nec Deum, nec alias substantias immateriales cognoscere possumus naturaliter, nisi per res sensibiles; sed ex perfectione gratiie hoc habebat homo in statu innocentia;, ut Deum cognosceret per inspi-rationem internam ex irradiatione divinaa sapientise, per quem modum Deum cognoscebat, uon ex visibilibus creaturis, sed ei quadam spirituali similitudine suae menti impressa. Ita igitur in

homine duplex cognitio erat: una qua cognoscebat Deuni confor-miter angelis per iuspirationem internam; alia qua cognoscebat Deum cjonformiter nobis per sensibiles creaturas. » Quod etiam docet S. Augustinus, Libro 8, super Genesim ad litteram, Cap. ultimo dicens: « Forte, inquatn, sic cum eis (scilicet primis parenti-bus) loquebatur, etsi non tanta participatione divinse sapienti®, quanta capiunt angeli, tarnen pro humano modulo quantumlibet minus. » Ad hanc quoque speciem debet reduci altissima qusedam contemplatio divinorum, et maxime sanctissimai Trinitatis, qu® in aliquibus viris sanctissimis fuit. Talem de seipsa refert S. M. N. Theresia, Mansione 7, Cap. 1. Talem de S. Benedicto refert Gre-gorius Magnus, Libro 2 Dialogorum, Cap. 35; et D. Bernardus in Psalmum 84. Talem denique refert de seipso S. Hieronymus, in Eegul. Monach. Cap. 26, dicens: * Scio quid loquor, charissime; nam, ut meam insipientiam loquar, ego homunculus sic abjectus, sic vilis in domo Domini, adhuc vivens in corpore, saepe angeloruin clioris interfui, de corporeis per hebdomadas nihil sentiens, divinae visionis intuitu ; post multorum fere dierum spatia, prascius futu-rorum redditus corpori flebam.Quid ibi manens felicitatis habebam, quid inenarrabilis dignitatis sentiebam, testis est ipsa Trinitas, quam cernebam nescio quo intuitu. »

Quarta tandem species est habitus scientiaï indita; seu infusse, qui est lumen clarissimum ac perfectissimum, quod viatori con-cessum est fidei compassibile, ex cujus irradiatione perfectissima resultat contemplatio. Karis coiiceditur: certo tenetur Christo Domiru) concessum, ut communiter docent theologi, cum 1). Tho-ma, 3. P. Quicst. 11. Pie creditur etiam Beatissimae Virgini Marise Dei Genitrici concessum, ut docet Suarez, Tom. 2, de Eeligione, Libro 2, Cap. 17 et 19, et alii devoü hujus Sanctissimai Virginis, cujus privilegiis bene fuudatis prompto semper animo subscribam.

Ut via certa et trita procedamus, dicimus quod in Christo Domino fuit habitualis scientia indita,seu habitus permanens scientije inditse, concessus ab instanti sacratissimaj conceptionis ejus : unde scientia indita non consistebat in uno actu contiuuato, simul et immutabiliter adaequatum suum objectum attingente, hoe enim est proprium scientia?, beatae, quia lumen gloriaj necessitat intelle-ctum, ut continuo divinam essentiam in seipsa, et simul in ipsa

cuncta ad statum beati pertineutia contempletur. Haec igitur scientia indita supernaturalis est habitus infusus, quo facilis et delectabilis Christo reddebatur actualis objectorum ejus cognitio, qua3 naturalem intellectus humani virtutem excedit; nunquam tarnen fuit otiosus bic habitus, nunc enimistud, nunc illud objectum successive diversis actibus considerabat, secundum quod diversis speciebus ad hoe infusis utebatur. Hic habitus supernaturalis est multo perfectior omni alio habitu scientitico, ut docet D. Thomas, loco citato, Art. 4, ubi sic ait: lt; Scientia. indita animae Christi fuit multo excellentior quam angelorum scientia, et quantum ad multi-tudinem cognitorum, et quantum ad scientise certitudinem; quia lumen spiritualis gratise, quod est inditum animse Christi, est multo excellentius quam lumen quod pertinet ad naturam angelicam. » Et ratio convenientise est dignitas personae Christi, qua? petit habere in summo gradu, secundum potentiam Dei ordinariam, omnia dona supernaturalia sanctissimse ejus humanitati concessa; « est tamen imperfectior, ut ibidem subdit D. Thomas, ex parte modi cognoscendi, quam scientia angelica, quia potuit esse per conversionem ad phantasmata, per collationem et discursum, quae sunt imperfectiones propriae naturae humanae, et non angelicse. »

Objectum hujus scientiae est ens revelabile, revelatione evidenti, sed in attestante tantum; unde quicquid potest cadere sub tali revelatione, pertinet ad objectum illius. Propterea complectitur omnia naturalia, non tantum secundum rationem communem et univer-salem, sed etiam secundum proprias et particulares singulorum; item cogitationes cordium, et omnes actus liberos tam internos quam externos; similiter futura contingentia, etiara libera; et tandem omnia supernaturalia, seu singula gratis mysteria, puta Trinitatis, Incarnationis, etc.; haec tamen omnia, sicut dictum est, non simul sed successive cognoscit. Quod probatur tam authoritate D. Thomae, quam evidenti ratione. Authoritate quidem, dura Art.1, loco citato, sic ait: « Secundum scientiam inditam, anima Christi primo quidem cognovit quaecumque ab homine cognosci possunt, per virtutem lun.inis intellectus agentis, sicut sunt quaecumque pertinent ad scieutias humanas; secundo vero per banc scientiam cognovit Christus omnia ilia, quae per revelationem divinam homi-nibus innotescunt, sive pertineant ad donum sapientife, sive ad

donum prophetise, sive ad quodcumque donum Spiritus Sancti; omnia enim ista abundantius et plenius caeteris cognovit anima Christi; ad hsec autem pertinent cogitationes cordis, actus omnes liberi, futura contingentia, etiam libera, et mysteria gratia?, nam de facto hsec per divinam revelationem innotescunt hominibns; hoc autem debet intelligi de mysteriisactualibus, non de omnibus pos-sibilibus, ex eorum enim omnium penetratione comprehenderetur omnipotentia divina. » Probatur autem ratione : quia Christus Dominus non solum debuit omnia scire qua; pertinent ad statum suum judicis universalis, qualia sunt omnia pnedicta, vel per modum materia; circa quam ferendum est judicium, vel per modum inspecti termini, verum etiam debuit pradicta scire omni modo perfecto possibili; propter hanc enim rationem triplex scientia creata ponitur in Christo, beata scilicet, infusa, et acquisita; et consequenter,cum pradicta omnia possint perscientiam infusam seu inditam sciri, dicendum est quod hxo scientia ad ilia omnia se extendat.

Huec scientia, quamvis perfectissima, in multis tamen deficit a perfectione scientiae beatae animae Christi. Primo, quia haec scientia est habitualis, beata vero est actualis; unde beata totum suum ob-jectum simul et immutabiliter attingit, haec autem successive, per partes, et mutabiliter. Secundo, quia scientia beata habet pro medio divinam essentiam, ut infra dicetur, in qua videt; indita vero species infusas habet pro medio, quae sunt quaedam diminutae partici-pationes divinse essentiae. Tertio, quia scientia beata nullum cum inferiori parte commercium habet, unde non est conversiva ad phantasmata; scientia autem indita,quam vis necessario non importet conversionem ad phantasmata, ut docet D. Thomas (propter statum comprehensoris Christi, ratione cujus sanctissima ejus anima non subdebatur corpori, sed ei dominabatur), potuit tamen compati hanc conversionem, quia Christus secundum hanc scientiam erat viator. Quarto, quia scientia beata, cum in unico consistat actu continuato, non potest esse formaliter collativa nec discursiva, sive proprio discursu, qui dicit illationem unius actus ab alio, sive improprio, qui dicit successionem actuum absque illatione; scientia vero indita fuit collativa et discursiva utroque discursu, in quantum unum ex alio ooncludebat, et successive multos habebat

actus. Quinto, quia seientia beata certitudinem et evidentiam liabet omnimodam rerura in seipsis, ratione cujus evidential fidem exclu-dit; seientia vero indita certitudinem quidem habet, sieut et evidentiam, sed tantum in attestante, qua; fidem secum compatitur.

Seientia lia;c indita, respectü omnium naturalium actu existen-tiüm, fuit intuitiva perfecte ; sed respectu futurorum contingen-tium, quamvis non perfecte, fuit tamen imperfecte intuitiva. Primum constat ex eo quod Christus Dominus per banc scientiam videbat clarissime cuncta naturalia quantumvis latentia, quales suntcogitationes cordis; habetur enim Matthtei 19 : « Cum vidisset Jesus cogiiationes eorum, dixit: ut quid cogitatis mala in cordibus vestris ? » Quam visionem attribuunt doctores non solum scientise divince Christi, vel seientia; beatie anima; ipsius, sed etiain scientise inditue: vibi autem est visio, ibi est seientia intuitiva, maxime, quia ad scientiam intuitivam suffieit quod res visa sit actu existens, et clare ac distincte proponatur intellectui, quoraodo per scientiam inditam proponebantur intellectui Christi naturalia actu existentia. Secundum docet Augustinus, Libro 12 Confessionum, Cap. 18, ubi sic ait; « Cum ergo videri dicuntur futura, non ipsa, quae non-dum sunt, id est quae futura sunt, sed eorum eausie, vel signa forsitan videntur, quae jam sunt; ideo non futura, sed prsesentia simt jam videntibus, ex quibus futura pra;dicantur animo eon-cepta. » Docetetiam D. Thomas, LP. Q. 14, Art. 9, probans Deum non habere scientiam intuitivam, at tantum abstractivam non entium, quiahsee non existunt. Unde ex sancto Augustino ad scientiam intuitivam requiritur prsesentia, et ex D. Thoma requiritur ad minus existentia; futura vero contingentia nec prsesentiam realem, nee existentiam habent; et consequenter seientia indita non est eorum intuitiva. Quod dupliciter confirmatur : primo, quia seientia aliqua dicitur intuitiva translative ex corporea visione, secundum quod ea qiuc videntur habent esse distinctum extra videntem, et ex D. Thoma, 1. P. Q. 14, Art. 9, etQ. 2 de Veritate, Art. 9, ad 2, ubi sic ait: «Dicitur seientia visionisinDeo,ad similitudinem visus corporalis, qui res extra se positas intuetur ; futura vero contingentia non habent esse extra videntem, nec possunt videri visu eorporeo;» se-cundo,quiaD.Thomas, 1. P.Q. 14, Art. 13, et commuiiitor ejus disci-puli, ut ponant in Deo scientiam perfecte intuitivam seu visionis,

respectu creatoruin omnium, prout in eis comprelienduntur preterita, prsesentia, et futura, asserunt hsec omnia esse actu realiter ac physice Deo pnesentia, at in mensura aeternitatis existentia. Unde, cum scientia indita non attingat res ut sunt in mensura seterniiatis, cum ipsa non mensuretur tali mensura (debet enim esse proportio inter scientiam et scibile, quantum ad ordinem et mensuram utriusque), sequitur quod, respectu futurorum con-tingentium et prseteritorum, non sit perfecte intuitiva. Tertium deniquo, quod scilicet scientia indita sit imperfecte intuitiva respectu liitmoniin contingentium, constat turn authoritate sacra? Scripturae, turn ratione. Authoritate quidera, quia prophetse di-cuntur videre futura ; unde vocantur videntes, juxta illud 1. Ke-gum 9 : « Ubi est domus videntis? » Constat autem quod cognitio prophetica de fnturis contingentibus non est clarior et distinctior, quam cognitio scientise inditae de eisdem in Christo. Katione vero, quia species intelligibiles futura contingentia repra;sentantes, et liuic scientise deservientes, non minus clare ac distincte repra;sen-tant futura contingentia, et quantum ad rationes universales, et quantum ad rationes particulares, et quantum ad omnes circumstan-tias loci et temporis secundum tres ejus dift'erentias, ac representant praiterita et prsesentia; hsec enim perfecta reprsesentatio est possibilis tam perfectis speciebus infusis, et consequenter debuit Christo concedi; et hsec sufficit ad hoc quod hsec scientia dicatur imperfecte intuitiva respectu futurorum contingentium.

PRINCIPIUM PORMALE KLICITIVUM CONTEMPLATIONIS STJPRR-NATÜRALIS ALIQUANDO EST LUMEN GLORIAS.

Dictum est quod coutemplatio supernaturalis, aliquando etiam in hac vita, pertingit ad claram et quidditativam Dei visionem, quamvis cito transeuntem, ut concessimus Beatissimse semper Virgin! Maria;, Moysi prophetse, apostolo Paulo, et aliis paucis. Fides autem docet quod, in futura vita sanctorum, seterna beatitudo

consistit essentialiter in contemplatione intuitiva Dei, seu in clara et quidditativa ipsius visione, et completive in fruitivoejus amore. Haec autem clara et quidditativa Dei visio, seu cito transiens, seu semper in seternum permanens, esse non potest absque lumine glorise, per modum transeuntis cujusdam virtutis hie participate, ibi vero per modum habitus perfecti concesso ; de quo dicitur a PsalmistaDomino: « In lumine tuo videbimus lumen; » id est, hujus luminis virtute nostrumintellectum confortantis, videbimus te, solem justitise, lumen verum illuminans omnem hominem ve-nientem in hunc mundum.

Lumen gloriae, sive communicatum hie in via per modum transeuntis eximiis quibusdam sanctis, sive communicatum permanen-ter beatis in patria, necessario debet esse quid creatum; implicat enim contradictionem, quod Deus uniatiir in ratione luminis gloria) cum intellectu create, quia tale lumen debet esse principium formale elicitivum visionis beatilicse. Est quid realiter distinctum a charitate; nee est ipsa visio beatifica sanctorum, nec intellectus ipsorum; sed est virtus supernaturalis ac divini ordinis, qua robo-ratur et elevatur intellectus creatus ad Deum clare ac quidditative videndum.Unde hie in viaest quoddam auxilium actuale per modum dispositionis cito transeuntis, in patria vero est habitus supernaturalis in intellectu beatorum permanens in seternum. Ad cujus evi-dentiam, sciendum est quod lumen in genere definitur esse mani-festativum rei; etapplicando prsesenti materise, lumen intellectuale est illud, quod facit rem de non intelligibili intelligibilem. Duplex est autem lumen intellectus: unum naturale, quod ei res naturales manifestat; et sub isto comprehenduntur tam intellectus agens, quam omnes habitus intellectuales ordinis naturalis; aliud est supernaturale; et sub hoc comprehenduntur omnes habitus su-pernaturales ad intellectum attinentes, ut habitus tidei, plura dona Spiritus Sancti, et similes habitus per se infusi, qui versantur circa objecta simpliciter supernaturalia, et ex propria ratione tendunt ad finem absolute supernaturalem : sub hoc lumine supernaturali comprehenditur etiam lumen actuale prophetise.

Habitus luminis gloriai non infunditur beatis a Deo special! actione, sed in patria dimanat a gratia consummata, sicut habitus alii supernaturales emanant ab eadem gratia sanctificante hie in

via per modum proprietatum ; quia, ut docet D. Thomas, 3. P. Q. 7, Art. 2, sicut proprietates emanant ab essentia, sic omnes virtutes supeniaturales, tam speculativaj quam morales quae dicuntur in-fusac, emanant ab ipsa gratia tanquam proprietates ipsius, sed tameu juxta capacitatem et exigentiam subjecti in quo ast gratia, propter statum quem habet vise vel termini ex divina dispositione. Unde in Christo Domino non emanavit fides, nee spes, nec poeni-tentia, quia virtutes hujusmodi repugnabant ejus statui beato et impeccabili; et forte emanarunt aliae qua; non sunt in nobis (de lumine glorise certum est). Perfectiones igitur potentiarum perti-nentes ad ordinem gratiie, emanant ab ipsa gratia, sicut ejus proprietates. Cujus ratio est, quia cum essentia animse per habitum gratiie sanctificantis est perfecta, hsec connaturaliter exigit, ut potential quibus anima operatur, perficiantur virtutibus superna-turalibus, ut supernaturales eliciant operationes, conformes ipsi esse supernaturali anima; per gratiam : et hoc est virtutes supernaturales emanare a gratia, quia scilicet infunduntur a Deo potentiis animse, sive de potontia obedientiali ipsarum educuntur, ad exigen-tiam gratia; quae est in substantia animse. Unde, cum habitus luminis glorise sit ad eliciendam visionem beatificam (quse est constitutiva status perfecta; beatitudinis in patria) necessarius, gratia consummata talis status exigit infusionem illius; ac proinde habitus luminis glorise noa minus emanat a gratia consummata patria;, cum sit perfectie intellectus tantum pro illo statu beatitudinis exigita, ac emanat charitas, qua; est perfectie voluntatis, tam in statu vise quam in statu patriae exigita; propterea hie emanat, et ibi perseverat. Quod confirmatur ex eo quod gratia sanctiflcans est perfecta participatie divinse essentia; formalissime sumptse, juxta illud 2. Petri, 1 ; « Maxima et pretiosa nobis promissa donavit, ut per haec efficiamini divinse consortes naturae ; » lumen vero glorise est perfecta participatie divini intellectus formalissime considerati; per ipsuin en im intellectus creatus elevatur ad claram et quiddita-tivam Dei visionem, soli divine intellectui connaturalem; unde, cum intellectui create per lumen gloria; reddatur possibilis, constat lumen glorise esse perfectam intellectus divini participationem. Sicut ergo divinus intellectus est proprietas essentia; divinse, et realiter ab ea emanaret, si realiter ab ea distingueretur, sic habi-

tus lutninis gloviae est proprietas divinaj gratiso, acproinde, cum ab ilia realiter distinguatur, emanat ab ilia sicutproprietates emanant ab essentia, et ita non infunditnr a Deo speciali actione.

Secundum fidem, lumen glorise reqnirilur ox parte intellectus, ad hoc ut emn intrinsece perficiatin ordine ad claram Dei visionem, ad qnara concurrit active per modum totalis virtutis proximaj, ra-dicalem intellectus virtutem complentis; concurrit autem simulet indivisibiliter, modo alias explicato. TJnde intellectus creatus est secundnra se potentia radicaliter activa respectu visionis beatificae, non enim videndo Deum se mere habet passive ; virtus autem qua radicaliter active concurrit ad visionem beatificam, non est potentia obedientialis activa, sed est ejus nativa virtus. Propterea principium formale Quo adrequatum visionis beatificaiconstituitur ox intellectu beato sicut virtute radicali, et ex lumine gloria* sicut tota virtute proxirna. Ex quo sequitur quod nee de potentia Dpi absoluta fieri potest, ut intellectus creatus non elevatus lumine glorise Deum clare ac quidditative videat.Unde, ut videatsic Deum, indispensabi-liter requirit aliquid intrinsece receptum ordinis supernaturalis, vel per modum habitus permanentis, vel per modum dispositionis transeuntis; quod totum vocatur lumen gloria!, quia manifestat Deum gloriosum.

Peri'ectissivnus est habitus luminis glorise; pert'ectior quidem cseteris habitibus operativis, tam naturalibusquam supernaturali-bus; est tamen imperfectior habitu gratia; sanctificantis. Quod sit perfectior cieteris habitibus operativis naturalibus,fatentur onines, qui concedunt ordinem gratiss perfectiorern esse ordine naturae, cum gratia sit finis naturae. Quod sit etiam perfectior cseteris habitibus operativis supernaturalibus, manifeste constat ex doctrina com muni ter recepta, quod ille habitus est perfectior, cujus actus est perfectior; cum enim habitus specificetur ub actu, habitus ille est perfectior, qui elicit actum perfectiorem; actus autem luminis gloria; est perfectior quocumque actu aliorum habituum superna-turalium, cum in ipso beatitude formalis essentialiter consistat, quae in actu perfectissimo consistere debet; unde etiam perfectior est charitate, quantumcumque haec extollatur ab Apostolo; nam Apostolus solum intendit earn aliis vise supernaturalibus habitibus prsferre. Quod autem sit imperfectior habitu gratise sanctificantis.

aliqualiter constat ex dictis; si quippe lumen glorias sit proprietas gratias sanctificantis, est imperfectior ilia, cum omnis proprietas sit imperfectior essentia cujus est proprietas; et sequent! ratione de-monstratur : gratia sanctificans est perfecta divinse essentias, formalissime consideratse, participatio; lumen vero glorise est participatio divini intellectus; unde, cum essentia divina sit vir-tualiter perfectior inteliectu divino, sicut essentia est perfectior sua proprietate, sequitur quod gratia sanctificans sit perfectior lumine glorias.Quod sic amplius ex effectu formali utriusque raanifestatur: nam gratia sanctificans nos divinse reddit consortes natune, sive nos Deos facit per participationem, juxta illud: « Ego dixi: Dii estis, et filii cxcelsi omnes;» lumen vero glorise ^os tantum similes Deo facit in operatione videndi Deurn, juxta dictum S. Joannis afflrmautis : « Cum apparuerit, similes ei eriinns, quia videbimus eum sicuti est; » constat autom quod similitude in esse divino est effectus formalis perfectior, quani similitude in operatione divina, cum operari sequatur esse, quasi regulatum et dependens ab eo in sua perfectione.

Intellectui igitur, elevato per lumen gloria;, conteraplatio Dei supernaturalis eminentissima, sive clara et quidditativa ejus visio, non solum est possibilis, sed etiam ut sic elevato fit connaturalis, qua; secundum propriam et nativam ipsius virtutem erat ei supernaturalis, cum ei ut sic elevato sit proportionata. Imo redditur ei summe delectabilis, cum in ilia beatitude formalis essentialiter consistat; per earn namque summum bonum habeturac possidetur. Nihil autem est beatitudine dulcius ac delectabilius; est enim beatitudo status omnium bonorum aggregatione perfectus; unde perfecte adepta sic satiat appetitum, ut nihil ultra desiderandum remaneat: « Satiabor, ait Propheta, cum apparuerit gloria tua. » Ibi felices civitatis novae Jerusalem incolse inebriantur ab ubertate domus Dei, illius scilicet visionis pacis; et torrente voluptatis potantur in illo flumine, cnjus impetus Isetificat civitatem Dei, cujus aquas si quis biberit, non sitiet in seternum, cum sint aquas vita; £eterna;,e supremo, abundantissimo, ac suavissimo Divinitatis fonte jugiter dimanantes. Quam merite propheta, qui suavitatem hujus fontis aliqualiter pra;gustaverat, ad ipsum fontem clamat: lt; Quemadmodum desiderat cervus ad fontes aquarum, ita deside-

rat anima mea ad te Deus: sitivit anima me ad Deum fontem vivum : quando veniam et apparebo ante faciem DeiPFuerunt mihi lacrymae me» panes die ac nocte, dum dicitur mihi quotidie ; ubi est Deus tuns PHtec recordatus sum et effudi in me animam meam, quoniam transibo in locum tabernaculi admirabilis usque ad domum Dei. *

Sub nomine medii, in quo supernaturalis contemplatio perficitur, in pricsenti comprehenditur omne illud in quo intellectns suum contemplatur objectum, sive sit revera medium ab objecto distin-ctum, ut ordinarie contingit, sive sit ipsummet objectum, quod in seipso videtur, ut aliquando contingit, ut dum angelus seipsum cognoscit. Aliud autem est medium quo intellectns objectum contemplatur, et aliud medium in quo contemplatur : medium quo contemplatur se tenet ex parte ipsius intellectns contemplan-tis, et est lumen quo ad contemplandum illuminatur, de quo medio dictum est prtecedentibus articulis; medium in quo contemplatur se tenet ex parte ipsius object! per contempla-tionem cogniti, de quo quserimus in praesenti. ütrumque vero medium in contemplatione supernaturali etiam requiritur, quia tam potentia quam objectum necessario ad contemplationem con-currit, juxta philosophicum axioma ; ex objecto et potentia paritur notitia ; objectum namque fecundat et determinat potentiam ad sui cognitionem ; potentia vero sic per objectum tcccundata noti-tiam ipsius parit.

Medium contemplationis supernaturalis ordinarkc sunt species tam intentional es quam intelligibiles, in potentiis prseexistentes, vel tune de novo acquisitie; nam, ut dictum est, ad talem contemplationem concurrit per se tam intellectns quam iraaginatio; in-tellectui autem deserviunt species intelligibiles, et imaginationi

species intentignales, et arabse sunt formales objectorum re-prasentationes, de quibus in pnesenti nihil speciale dicendum occurrit.

Quando supernaturalis contemplatio est magis elevata, sive gradus altioris, ita quod animse contemplativix; divinitus objectnm aiiquod reprasentetur, cujus speciem repnesentaiitem adiequate nunquam habuerit, si ex prsehabitis speciebus aliqualiter coordi-natis ad;cquate possit repra?sentari, tunc superuaturaliter hujus-modi fit coordinatio specierum; Deus namque solum immutat naturam, quantum pnecise conducit ad finem ab ipso intentum. Unde, cum per species jam prseexistentes reprsesentari possit objectum, quod Deus anim£c desiderat manifestare, si debite simul coordineutur, non novas infundit, sed prseexistentes coordinat, quia illud est magis prseter naturam hominis viatoris quam istud, imo naturaliter istud accidit in dormientibns, ut pliilosoplii faten-tur et docet D. Thomas, qui ex praconceptis separatim speciebus mentis et auri, per quot;dictam illarum coordinationem dormiendo montem aureum contemplantur : jam snperius authoritate proba-tum est, aliquando contemplationem supernaturalem in tali medio perfici.

Qando supernaturalis contemplatio est adliuc elevatior, sicut dum pertingit ad divinam caliginem, ita quod animae contempla-tivai manifestentur objecta, qu» per species naturaliter acquisitas, quomodocumque ordinentur, reprasentari non possint, saltern eo modo claritatis, universalitatis, et eminentise, quo Deus ea vult manifestari, tunc Deus novas uniniije species infundit, quae pra-dicta objecta et pnedicto modo formaliter reprajsentent, ut etiam snperius authoritate probatum est; et maxime, dum contemplatio est summa, infra tamen visionern beatificam, ut cum principiura formale elicitivum ipsius est scientia indita. De his speciebus in-fusis disputant authores, utrum sint ordinis naturalis an supernaturalis : pro utraque parte citantur doctores; sed tamen, cum distinctione loquendo, dicendae sunt naturales quoad substantiam, cum ejusdem sint rationis ac illaj quae separatis animabus iu instanti separationis infunduntur, quas constat esse naturales, sic enim connaturaliter ad ilium separationis statum omnibus infunduntur, quamvis istae, de quibus nunc loquimur, plura, et magis

distincte ac clare repraesentent, ut sunt futura contingentia, cogi-tationes cordium, et similia; sed hsec major distinctio et extensio non indicant esse supernaturalis ordinis, cum inter species angelicas ejusdem ordinis inveniantur, maxime, quia non est necesse quod species sint ejusdem ordinis cum habitu qui utitur illis, ut patet in fide, quae est habitus supernaturalis, species autem quibus utitur sunt naturales. Sunt tamen haj species infusai supernatu-rales quoad modum, quia anima corpori mortal! unita suas species per infusionem recipere non solet, sed eas a phantasmatibus ab-strahit; untie quod eas sic recipiat, est supernaturale ipsi consi-deratce in statu unionis, non av.tem absolute, cum ei conveniat in statu separationis. Propterea, melius et aptius dicenda; sunt pragt; ternaturales, quod nomen indicat utrumque, et quod sint naturales quoad substantiam, et supernaturales quoad modum. Hinc colligi-tur disparitas inter species infusas et habitus infusos per se, quod tales habitus sunt supernaturales quoad substantiam, ut statim dicetur, non autem species, ut dictum est. Cujus disparitatis ratio est, quia nulli habitus per se infunduntur, nisi in ordine ad objecta superriaturalia, et ut potentiam elevent ad ordinem supernatura-lem, quae in suo naturali ordine est sufficiens habitus sibi proprios acquirere; infusi vero habitus sunt ipsi tota virtus agendi proxiraa; propterea tales habitus debent esse supernaturalis ordinis; species autem se tenent ex parte objeotorum, ipsa reprasentantes, et nihil virtutis superaddunt potentiae, sed solummodo sunt complementum ejus extrinsecum; propterea, licet sint ordinis naturalis, possunt repraesentare objecta supernaturalia, ut constat in speciebus qua; fidei deserviunt; et similiter, licet per se sint infusae, non tollit quin sint ordinis naturalis, ut manifeste patet in speciebus angelicis, et in illis quae animabus in instanti separationis infunduntur.

Contemplatio supernaturalis summa et perfectissima non habet medium in Quo realiter distinctum ab objecto, sed objectum in seipso attingit, ita ut habeat rationem simul et medii motivi, et termini cognitionis. ütrum tam perfecta contingat in hac vita contemplatio, quod ad banc puritatem et eminentiam attingat, affirmant aliqui authores, negant alii; valde ad partem affirmati-vam inclinamur, de qua nihil amplius in pra'senti, cum de ea dis-

P i

fri

if fl^:

seramus alibi. Saltern in patria datur h:«c summa et perlectissima contemplatio, quae est visio beatifica, qu£e omne medium in Quo excludit, et immediate Deum attingit.

Ad hujus evidentiam, suppouimus quod similitude reprajsenta-tiva alicujus objecti, quse dicitur medium in quo tale cognoscitur objectum, est triplex. Prima est similitude formalis, qua; dicitur species expressa, sive verbum mentis productum per actionem intellectus possibilis. Secuuda dicitur similitudo virtualis, et est species impressa, quae producitur in intellectu possibili, mediante phantasmate ab intellectu agente; dicitur autem species impressa virtualis similitudo objecti, non quod non sit perfecta et formalis similitudo illius, sed quia est virtus ipsius objecti, et concurrit ad intellectionem ut se tenens ex parte objecti, quasi vicaria ipsius; et sic semper aliquid formaliter reprsesentat; intellectus tarnen possibilis, ob suam vivacitatem ac fcecunditatem, multa intelligit, qu® nou formaliter sed tantum virtualiter reprje-sentantur in specie impressa, et respectu illorum proprie dicitur similitudo virtualis; verbum autem mentis dicitur simpliciter et absolute similitudo formalis, quia semper exprimit ipsam intellectionem, quffi formaliter adujquat totum id quod intelligitur. Tertia est similitudo objectiva, qualis est imago depicta, et alia objecta qua; prius in se visa possunt nes in alicujus cognitionem ducere, propter similitudinera quam cum ipso liabent.

Dicimus igitur quod, ad summam illam Dei contemplationem, sen visionem ejus claram et quidditativam, nulla ex tribus as-signatis similitudo concurrit, qiue sit medium in Quo visiouis, ut sigillatim ostenditur; imo ad illam non potest concurrere. Tres illas similitudiues a visione Dei D. Thomas, 1. P. Q. 12, Art. 2, triplici ratione excludit; primario tamen excludit similitudinem impressam sive virtualem, deinde expressam sive formalem, deni-queet ex consequenti tantum excludit objectivam.

Incipiendo a facilioribus ac communiter receptis, probatur non dari, nee posse dari similitudinem objectivam, quidditative reprai-sentantem Deum in visione beatifica, triplici ratione D. Thoma;, quam sic breviter proponit: « Primo quidem, quia, sicut dicit Dionysius, primo Capite de Divinis Nominibus, per similitudines inferioris ordinis rerum nullo modo superiora possunt cognosci;

sicut per speciem corporis non potest cognosci essentia rei incor-porete : multo igitur minus per speciem creatam quamcumque potest essentia Dei videri. Secundo, quia essentia Dei est ipsum esse ejus, quod nulli formse creatic competere potest : non potest igitur aliqua fornria creata esse simllitudo reprsesentans videnti Dei esscntiam. Tertio, quia divina essentia est aliquod incircum-scriptum,contiiiens in se supereminenter quidquid potest significari vel intelligi ab intellectu creato; et hoc nullo modo per aliquam speciem creatam reprsesentari potest, quia omnis forma creata est determinata secundum aliquam rationem, vel sapientise, vel virtutis, vel ipsius esse, vel alicujus hujusmodi.» Deinde, his pra-missis, sic concludit;« Unde dicere Deum per similitudinem videri est dicere divinam essentiam non videri; quod est erroneum. » Has rationes, quantum ad similitudinem objectivam, esse demon-strativas, communiter concedunt authores.

Deinde probatur nec actu dari, nec posse ullo modo dari, similitudinem virtualem, seu speciem impressam diviuse essentia re-prsesentativam, in ordine ad claram et quidditativam ejus visionem, triplici eadem ratione sic amplius expensa et declarata. Prima quidem : non potest aliquod objectum clare et quidditative cognosci per aliquam speciem impressam, si talis species non reprse-sentat ipsum clare ac quidditative, ac proinde si uon est ejusdem essentia* et specie! cum ipso in esse intelligibili et reprasentativo, sive si non est ipsummet objectum quamvis sub diverse modo; objectum quippe est tale in ordine naturali et entitativo, species autem est idemmet in esse intentionali et reprsesentativo, ut docet D. Thomas, 3. contra Gentes, Cap. 49, et Q. 8, de Veritate, Art. 1. Et ratio suadet; nam species impressa quidditative reprse-sentans, non est utcumque similitudo; sed est similitude natu-ralis, adsequate continens ipsammet quidditatem objecti a primo gradu usque ad ultimam differentiam; si enim haec omnia non contineret intentionaliter, nec adsequate reprsesentaret ipsum objectum quidditative; unde media ipsa non cognosceretur adsequate quidditative: sola igitur ilia species est similitudo ejusdem ordinis, qua; est ejusdem essentise et speciei cum objecto modo explicato; quselibet autem alia species quse hoc non habet, est similitudo alterius ordinis ab objecto, et inferioris, si est materialior. Constat

autem quod nulla species creata potest esse ejusdem essentia? et speciei cum Deo, etiam in esse intelligibili et reprasentativo, cum tale esse sit esse reale specificum ipsius speciei, et communiter concedant philosophi et theologi Deum convenire non posse uni-voce in aliquo esse reali cum aliqua creatura; et sic omnis species creata possibilis est inferioris ordinis respectu Dei, et Deus est superioris ordinis respectu illius; et consequenter, non potest clare et quidditative cognosci per aliquam speciem creatam. Se-cunda ratio est : ut species aliqua reprasentet aliquod objectum clare et quidditative, per modum similitudinisnaturalis, requiritur quod sit ad minus ejusdem immaterialitatis ac ipsum objectum, quia immaterialitas ad perfectam conducit repra;sentationem, ut experimur ; unde species non poterit objectum adyquare in reprae-sentando, si saltern non illud adaiquet in immaterialitate. Est autem impossibile quod aliqua species creata sit ejusdem immaterialitatis ac Deus, cum essentia Dei sit ipsum esse ejus; per hoc enim babet quod sit actus purissimus, abstrahens ab omni materia non solum pbysica, sed etiam metaphysica, quse dicit potentialita-tem essentia; respectu esse, quod est ultima ejus actualitas ; ac proinde immaterialitas Dei, cum sit divina perfectio, est inflnita sicut et aliae divina; perfectiones. Constat autem quod nulla species creata potest esse infinite immaterialis; alioquin esset infinite perfecta, quod repugnat creaturse; unde saltem habet materiam metapbysicam, suam scilicet essentiam distinctam a proprio esse : et consequenter non potest dari species creata, qua; clare ac quidditative reprassentat Deum. Tertia ratio est; species quidditative reprsesentans aliquod objectum, debet in esse intentionali continere omnes perfectiones, quas idem objectum in esse natural! continet, si tales perfectiones a parte rei sint ipsa essentia, objecti realiter, ut contingit in Deo; nam species quidditativa est simi-litudo naturalis objecti, sen est ipsum objectum in esse intentionali (non enim est aliquid reale objecto simile, sed est ipsa similitude realis objecti, unde debet ipsum ut est in se a parte rei repraisentare). Certum est autem quod nulla species creata potest in esse intentionali continere perfectiones omnes, quas Deus in esse suo naturali continet; nam Deus per hoc est ens incircum-scriptum, et supereminenter continens omnem perfectionem ac

rationem entis, quia est ipsum esse per se subsistens, ac proinde illimitatum: nulla autem species cveata est suum esse, ac proinde non potest in esse intentionali has omnes continere perfectiones, et ita non potest Deum quidditative reprfcsentare.

Denique probatur nec actu dari, nec posse ullo modo dari simi-litudinem formalem, sive speciem expressam essentise divinae re-prsesentativam, in clara Dei visione (unde sequitur quod beati Deum videntes non possunt exprimere verbo Denm quern vident, sed solum exprimere possunt quod Deum videiit),iisdem rationibus, quibus jam probatum est non posse dari similitudinem virtualem sive speciem impressam divina3 essentia; h£e siquidem leque militant contra speciem expressam quidditative reprsesentativam ejusdem essentia; divinaj : nam species expressa sive verbum est seque similitude formalis objecti, ac species impressa, et est seque saltern immaterialis ; imo plus habet immaterialitatis et actualitatis, cum constituat potentiam in actu secundo, et species impressa tantum constituat eam in actu primo, et actus secundus sitactualior primo, et ultima actualitas ejus. Unde, cum dari non possit species impressa quidditative repnesentans divinam essentiam, quia non potest habere tantam immaterialitatem, quantam habet divina essentia,non potest etiam dari species expressa quidditative reprasentans divinam essentiam. Ad cujus majorem evidentiam, dicimus quod tam species impressa, quam species expressa se tenet ex parte objecti, et utraque est quasi vicaria ipsius, species quidem impressa ut motivi intellectionis, expressa vero ut terminativi. Unde debet utraque, ut quidditative reprasentet objectum, ei in immateriali-tate commensurari, sicut probatum est; intellectio autem non se tenet ex parte objecti, quamvis illud attingat, sed se tenet ex parte potently velut ultima ejus actualitas; propterea commensuratur virtuti et immaterialitati potentise, a qua elicitur, non autem ne-cesse est quod commensuretur perfectioni et immaterialitati objecti, nisi.debeat illud totaliter penetrare et comprehendere. Et ita suffi-cit, ad hoc ut intellectus creatus quidditative Deum videat, quod perinfusionem luminis ,'loriae, quod est participatio quaedam intellectus divini,disponatui ad receptionem essentia; divina; per modum speciei intelligibilis, et elevetur ad ordinem supernaturalem et divinum,in quo est Deus, ut ita sit aliqua proportie inter potentiam

intellectivara et Deum in ratione objecti, quse sufficit ut dicta po-tentia Deum attingat in seipsa prsesentem in esse intelligibili, et in esse intellecto; nam cum Deus sit in seipso summe intelli-gibilis et visibilis tam in actu primo, quam in actu secundo, propter summam suam immaterialitatem ac puritatem, redditur talis intel-lectui create per virtutem luminis glorise.

Manet ergo firmum quod, in summa contemplatione sen visioue divinaj essentia?, nullum est medium in quo talis contemplatio per-ficiatur, sed in ipsomet Deo tam in esse intelligibili quam in esse intellecto perficitur; unde videntes in ipsum gloriose transforman-tur, et ipso realiter habito ac possesso suavissime ac beatissime fruuntur; nec sibi, nec aliis digne possunt exprimere, verbo men tali, vel vocali, summum illud et infinitum Deitatis bonum, quod vident, et quo fruuntur ; possunt tamen in confuso et imperfecte dicere, quanto bono fruuntur, dum per actum reflexum verbum aliquod pro-ducunt; quod quidem non reprcesentat Deum, aut visionem quid-ditativam Dei ut sunt in se, sive quid sint, cum talis reprasentatio clara et distinstasit impossibilis in verbo creato, sicut dictum est, sed quod reprsesentat esse Deum et visionem Dei, ad quod repraesen-tandum sufficit distincte dicere, quod h;cc visio termineturad Deum, et confuse quid sit Deus et visio Dei. Quid mirum si tantum bonum, tanta pulcliritudo, tanta perfectie non possit ab intellectu creato f)ro meritis exprimi, cum aliquando contingat hie in via, quod bonaquse videmus,exprimere voce non valeamus? Etcertemirum non est,nam bonum illud divinum est infinitum, pulcbritudo illa incom-prehensibilis, perfectio ilia immensa; unde haic omnia sunt inenar-rabilia ab hominibus, utpote virtutem ipsorum excedentia. Nec tale mentis silentium perfectaj beatorum societati nocet, cumomnes idem bonum infinitum, eamdem pulchritudinem incomprehensibi-lem, eamdemque perfection em immensam intueantur, et clare vi-deant.

Cum iu contemplatione supernaturali ssepius accidat quod Deus animas contemplativas coelestibus visionibus ac revelationibus re-creare ac instruere dignetur, opus est ut, in hoc ultimo discursu, de multiplici earum genere disseramus, et instruamus animas ut eis utanitur debite, caute fruantur, ac sobrie delectentur; ut noverint quomodo se debeantin eis gerere, et simul examinare possint qute-nam sint legitimaï a Domino vel angelo lucis procedentes, qusenam vero adulterinse a diabolo, se in angelum lucis transformante, ad animarum perniciem effictse: sic enim tam ex veris quam ex tictis spiritualem profectum consequentur.

Ad tres species rerum ccelestium' visiones communiter reducun-tur;de illis sic loquitur Dionysius Carthusianus,Opusciilo de Vita Inclusarum, Cap. 19:« Interdum fit hoc per similitudines corporales, interdum per formas imaginarias, interdum vero, sublimius, purius ac divinius, per species et radios intellectuales, hoc est, per solam intellectualem illuminatiouem, et spiritualis specie! aut lu-minis infusionem, ut contiugere solet personis perfectis, heroicis et divinis, quse ssepe iuopinatis excessibus.feruntur, seu potius rapiuntur in Deum, qui frequenter benignissime sic subito et ex improviso prsevenit mentes illarum, quod absque proprio conamine illustrantur et inflammantur a Spiritu Sancto, tamque suavissime replentur et consolantur ab ipso, ut ineffabilem Dei circa se chari-tatem, pietatem, liberalitatem, ac dignationem nequaquam mirari sufficiant. » Et explicans harum ccelestium visionum effectus, sub-

dit:« Atque tam valide elevantur et afficiuntur in Deum, ut pra claritate conteinplationis et pra3 fervore dilectionis divina; defi-ciant, et a seipsis alienentur, ac corpore infirmentur, undasque gra-tise desuper infiuentis ferre vix queant; sicque, Deo suum in cos continuante intiuxum, a seipsis penitus deflaant, atque in abysso lucis seternas, in fonte divitiarun gloriae infinitse demerguntur ac absorbentur, et igne amoris divini quodammodo consumuntur; sicque dulcissitne in Deo obdormiunt, dulciterque repausant et re-quiescunt. »

Hse tres species visionum ccelestium, quamvis in qnalibet via contingant, nam et incipicntibus non solum corporea, sed etiam imaginaria et intellectualis visio rerum ccelestium communicatur, et similiter proticientibus ac perfectis; frequentius tamen accidit quod visio coramunicata incipientibns in via purgativa sit corporea, visio commiinicata proficientibus in via illuminativa sit imaginaria, et visio communicata perfectis in via unitiva sit intellectualis; ut sic perfectio visionls perfectioni vise et statui personse congruat; certum est euira quod visio corporea est infima, visio imaginaria est media, et visio intellectualis est suprema, non solum quoad modum ipsius visionis magis aut minus materialem, imaginatio namque est minus materialis visu corporeo, et intellectus est penitus imma-terialis (et idem, proportione servata, dicendum de eorum visioni-bus), sed etiam quoad objecta; nam per visionem corpoream mate-rialia tantum commuuicantur, per imaginariam superiorem com-municantur qusedam magis elevata a materia simul cum materia-libus, et per intellectualem supremam. communicantur pure spiri-tualia et etiam materialia, quia visio superior potest quicquid potest inferior, et aliquid amplius, ob suam perfectionem.

Incipiendo ab infima visione rerum ccelestium, qua3 est corporea, per earn communicantur aliquando quidam splendores divini, plures apparitiones, turn sanctorum, tum angelorum, tum Keginse angelorurn, turn ipsius Christi sancti sanctorum; de quibus omnibus sigillatim agetur.

Communicantur aliquando purgatis et purificatis Christi fideli-bus quidam splendores seu fulgores divini, non solum intellectuali-bus animse oculis, verum etiam oculis corporeis, qui instar fulgu-rum repentini statim ad animam penetrant, ipsamque de divinis

mysteriis illuminant, mira replent dulcedine; unde sequitur ali-quando quod et ipsum corpus ex animse redundantia decoretur ac irradietur. Inde est quod sanctorum imagines cum radiis divinitus immissis depinguntur, et simul cum splendoribus in sanctis ipsis resultantibus. De tali splendorum communicatione sensibili fre-quens in sanctorum historiis fit mentio ; et ne diffusius in his favo-ribus valde notis procedam, unicum afferam exemplum in quodam meo spirituali filio, de quo gloriosam inferius faciam commemora-tionem. Is fuit V. P. N. Dionysius a Nativitate, Martyr inclytus, qui in ipso pene suae conversionis initio, tempore mentalis orationis similes a Deo splendores immissos stepius videbat, ut ipse mihi re-tulit, dum intima mentis et sui cordis arcana ad suam instructio-nem ac divectionem detegeret; quos favores a Deo procedere, ac tam tideli servo communicari, mira quse postmodum in ipso successe-runt, evidenter demonstrant.

Apparent aliquando viris hujusmodi depuratis sancti, coelestis Jerusalem cives recepti, qui suos concives in libro vitce conscriptos adhuc in hac valle miseriarum residentes frequentius visitant; maxime dura pium in eis erga seipsos affectum et sinceram devo-tionem advertunt: hoc namque favore talem affectum ac similem devotionem compensare volunt; et sic dulciter apparentes, ad gene-rose prseliamlum devotos suos fortiter animant, ut redeuntes de le-gitimo certamine victores, ac devictis hostibus triumphatores, in coelestem patriam secum deducant, et in seternum Domini sui gaudium divinis fruituros deliciis introducant. Apparitiones hujusmodi sanctorum passim apud authores occurrunt. In vita S. M. N. Theresi® legitur, quam ssepe sanctus Joseph illi apparuerit, suum-que liberaliter favorem in reformatione nostri Ordinis promittens, in singulis occasionibus postmodum fideliter impendent; tanta ad eum hajc sancta virgo recurrebat fiducia, ac si continuo cum eo peramanter conversaretur. Unde verbis expressis fatetur quod nihil unquam ab eo petiit, quin suo tempore infallibiliter obtinuerit; quod tam honorificum S. M. N. testimonium hujus sanctissimi Patriarcha; devotionem in Ecclesia plurimum auxit, postquam, multis in ejus honorem sedificatis monasteriis, Ordinis nostri pro-tectorem inclytum statuit; cujus propterea nomen et meritum et in ecclesiis, et in colloquiis Carmelitarum discalceatorum resonabant.

Apparent ssepius sanctis hujusmodi Christi famulis angeli, qui «sunt administratorii spiritus inministerium missi, propter eos qui ha3reditatem capiunt salutis. » Si coelestes hi spiritus libenter omnia charitatis officia erga eos exequuntur, quibus custodiendis a Deo pneficiuntur, libentissime obsequuntur, peramauter adstant, suaviter adherent, ac deliciose inhserent beatis illis hominibus.quos in hoc prsesentis vita; deserto viventes deliciis ccelestibus abundare vident, sibique similes in puritate ac in divina contemplatione, tan-quam speciales amicos, a communi Domino tarn tenere diligi con-spiciunt. Angelorum apparitiones viris sanctis factas, turn in sacris Scripturis et veteris et novi testamenti, turn in probatis authoribus legimus. Ut plures alias omittam, paucas tantum indicabo : tam frequenter angelus custos sane te Franciscaj se visibilem ei prsebe-bat, ut tunicella Candida vestitus adstans ipsi depingatur; S.M. N. Theresise seraphim unusapparuit, qui cor ejus aureoac ignito jaculo transverberavit; de V. P. N. Dominico a Jesu-Maria legitur quod tam familiari sui custodis Angeli conversatione fruebatur, ut cum eo frequenter officium divinum recitaret, infirmus ab eo ssepius sanctissimum Eucharistiae sacramentum reciperet, et dormiens ab eoidentidem excitaretur, ut in continua posset esse Dei praesentia: quae singula evidenti et certa constant experientia sajpius facta.

Apparet etiam non raro devotis suis famulis Beatissima quot;Virgo Maria, angelormn Regina, coelorum Imperatrix, ac Dei Genitrix. Legitur quod sancto Bernardo tanquam filio dilectissimo lac coe-leste degustandum ex suis uberibus sacris expresserit. Dicitur quod sancto Ildephonso Toletano Archiepiscopo sacrum Missse prsebuit ornatum, quia virginitatem ac honorem ipsius contra hsereticos for-titer defenderat. Tandem S. M. N. Theresiaj sjepius sic apparuisse traditur; et quadem die cum dulcissimo suo sponso S. Joseph appa-rens, et vestem candidissimam ac raonilia pretiosissima deferens, ipsam vestiendo decoravit, in pramium tot laborum, quos in refor-raatione carmelitani Ordinis, sibi sacri, constanter ac delectabiliter tulerat.

Denique Christus Dominus sic corporaliter fidelibus servis suis nonnunquam apparuit. Quod sanctis apostolis Petro et Paulo sic apparuerit, plusquam certum est: sancto quidem Petro apparuisse corporaliter authentica firmatur traditione; cum enim sanctus hie

apostolus Neronis imperatoris perseeutiouem fugiendo Koma dis-cederet, Christum Romam venientem invenit; cui cum mirabun-dus interrogando dixisset: Domine, quo vadis ? respoudit Christus: Vado Romam iterum cruciligi; quam crucifixionem in seipso com-plendam intelligens Petrus, converso gressu Dominum comitatus redibatin urbem, cum post aliquod itineris spatium Christus, dispa-rens abociilis ejus, sacra pedum suorum vestigia duro lapidi reli-quit impressa. Ad perpetuamhujus apparitionis meraoriam icdificata duo sunt oratoria, unum ubi Christus apparuit, aliud ubi disparuit; etinsuper prsudlcta sacra vestigia demonstrantur. Sancto Paulo corporaliter apparuisse prope Damascum, etvoce sensibiliallocutum fuisse dicitur in Actibus Apostolorum. Ubi etiam dicitur sancto Stephano Protomartyri sic apparuisse; ipse namque dixit Judaiis : « Video cuelos apertos.et Filium liominis stantem a dextris virtutis Dei. » Quod aliis etiam Christus Dominus, aut vere, aut tantum apparenter,se manifestaverit, sa^pius in historiis sanctorum habe-tur. Dixi, aut vere, aut tantum apparenter, quia, ut aliquando ipse S. M. N. Theresiae revelavit, quamvis ipse videatur apparere, non tamen ipsemet semper in propria persona, sed in aliena multoties, ut angeli ipsum repnesentantis, apparet; frequenter igitur alterutro, vel vtroque ex istis modis, S. M. N. Christus apparuit, ut in ejus vita legitur. Quadam die sic apparens et alloquena dixit ei: Nisi ccelum creassem, ob te solam crearem. Alia die tradens ei unum passionis suai clavum, dixit: Deinceps ut vera sponsa meum zelabis honorem; significans quod arrha; desponsationis ipsius sunt merita sua3 passionis, sponsie specialiter tradita. Alia die cum S. M. suasu cujusdam imperiti confessoris, credentis earn a dsemone per has visiones delusam, ipsi Christo apparenti signum crucis opponeret, Christus Dominus ostensam crucem ligneam de raanu ejus sumens, post aliquod tempus lapillis et margaritis rutilantem reddidit,cujus aspectu totovitee decursu mirabiliter recreabatur. Tot signis evi-dentibus hujusmodi visiones quasi legitima; confirmabantur, utalii prudentiores ejus confessores ostenderunt,quod nulluserat timendi locus; maxime, cum ante sanctos apostolos Petrum et Paulum suam ipsi contra doemonum insidias protectionem ultro promitteu-tes et dicentes audisset: Confide filia, nequaquam a damione deci-pieria.

Dictum est quod rarius in propria persona Christus Dominus ap-paret (et idem dicendum de Beatissima Virgine, et aliis sanctis, si qui forte sint in ccelo cum proprio corpore, quando vere adstant ei cui corporaliter apparent), quia, secundum veram D. Thoma; doctri-nam, idem corpus non potest esse in pluribus locis cum propria-rum dimensionum extensione; et aliunde videtur inconveniens asserere, quod toties Christus coeliim corporaliter deserat, quoties hie apparet in terris. Unde mcrito dicitur quod, quando vult alicui similemcommunicare favorem, angelum mittit qui, Christum ipsum repraesentans, in hac visione vices illius gerit.

Qnomodo autem luec visio corporea contingat, forte cui clubium erit. Dicimus igitur quod aliquando fit per solas species intentio-nales immissas, absque eo quod persona apparens adstet ei cui apparet, et tunc miraculose suppletur distantia; hoc modo S. Ste-phanus Christum in coclis vidisse creditur, velut ipsis verbis sacrae Scripturse connotatur, dum ait :« Video ccelos apertos, et Jesum stantem a dextris virtutis Dei.»Fit etiam aliquando per realem personae apparentis proesentiam, vel in proprio corpore, vel in corpore assumpto. Quando persona apparens esthumana, et etiam quantum ad corpus gloriosa, debet a ccelo descendere, ac nimiam sui corporis claritatem moderari, ut sic oculis corporeis videri possit ab eo cui apparet. Quando vero persona apparens, vel est divina, vol angelica, vel humana alicujus sancti nondum quantum ad corpus glo-riosi, tunc ex aere condensate formatur corpus, quod vel naturaliter a Deo et ab angelo motura, vel miraculose ab anima separata, facit eadem exterius in hac visione, quod verum corpus efficeret.

Secunda species visionis rerum ccelestium est imaginaria, sive per potentiam imaginationis elicita ; quae potentia cognoscitiva, cum sit immaterialior ac perfectior quara potentia vis! va corporea, ejus etiam cognitio est immaterialior ac perfectior quam visio corporea. Cognitio autem imaginationis, sicut et intellectus, denomi-

natur visio, per translationem a visione corporea nobis nota, quando per utramque velut praseas objectum attingitur. Cum igitur species visionis rerum ccelestium sint tres assignatse, corporea visio est inlima, utpote materialior; visio imaginaria est superior et media, velut immaterialior; et visio intellectualis est suprema, cum sit penitus immaterialis. Hos perfectionis gradus inter has visionis supematuralis species, ex communi doctorum sententia, constituit S. M. N. Theresia, Cap. 28 Vitae suae.

De imaginaria visione loquens, turn loco citato, tum Mansione sexta, Capite nono, asserit quod, quando est vera et a Deo procedens, magis proficit quam intellectualis ordinaria, etiam a Deo procodens (excipit enim sublimem quamdam visionem intellectualem, qua se Deus specialiter in statu unionis intinue communicat, respectu cujus omnes alise visiones, etiam quantum ad utilitatem, sunt multo inferiores). Cujus rationem adducit ex hoc quod visio imaginaria magis est natune nostra conformis; cum enim imagina-tioni remaneat impressa, diutius durat, et ejus memoria facilius recurrit, uude anima utilius occupatur in ea. Quod si talis visio fuerit Christi Domini, conjunctam habet intellectualem; nam per imaginariam visionem Humanitas ejus sacratissima cum excellenti pulchritudine et gloria manet imaginationi impressa ; per intellectualem vero Divinitas ejus, omnipotentia, providentia, aliaque attributa manifestantur. Ad explicandam prajdictam S. M. N. do-ctrinam, utemur alia quam tradit B. P. N. Joannes a Cruce, Libro secundo Ascensus Montis Carmeli, Capite decimo septimo, ex pra-supposito tripliciprincipio. Primum est, quod tradit Apostolus, ad Kom. 13, dicens: « Qua; autem sunt, a Deo ordinatse sunt.» Secundum est Spiritus Sancti in Libro Sapientiaj, Cap. 8, dicentis quod « divina Sapientia disponit omnia suaviter, » quamvis attingat a fine usque ad finem fortiter. Tertium est theologorum dicentium quod DeUs omnia movet secundum modum eorum.

Procedentes igitur ex his principiis, dicimus quod volens Deus animam a sua conditione infima ad sublimem Divinitatis unionem exaltare, disponit omnia ordinate, suaviter, et juxta modum ipsius animse. Cum ergo connaturalis anima; modus cognoscendi sit inci-pere per sensus exteriores, et continuare per interiores (qui sub nomine imaginationis sa;pe comprehenduntur), inde est quod non

statim de uno extreme ad aliud perducit, se pure spiritualiter ei commnnicaudo ; sed paulatim procedens, incipit earn non solum via naturali, sed etiam siipernaturali, per formas sensibiles et imagi-narias iustruere, et deinde, mediis illis dispositam, ad communica-tiones pure spirituales et intellectuales adducit; non quod Deus non vellet subito substantiam spiritus ei dare, si duo extrema, hu-manum scilicet et divinum, sensus et spiritus, possent via ordinaria simul convenire, ac imico actu conjungi; nec esset necessarium quod alii plures actus dispositivi prajcederent, qui suaviter et ordinate sibi succedant, quatenus priores sunt fundamentum et dispositie posteriorum, ut coutingit in agentibus naturalibus, in quibus actio primi disponit ad actionem secundi, et actio secundi ad actionem tertii. Hoc modo perficit Deus hominem ordinate ac humano more, incipiendo ab inferioribus et exterioribus, ac deducendo ad magis sublimia et interna, ünde primo sensum corporalem perficit, ipsum movendo ad legitimum bonorum objectoruin usum natura-lem et externum, ut ad andiendam missam et condones, ad viden-das res sacras, ad mortificandum gustum in cibis, ad macerandum corpus pocnitentiis et asperitate vita;. Quando vero sensus sunt pra;-dictis mediis aliqualiter dispositi, perficit amplius favores super-naturales communicando, ut sic magis in bono confirmentur; prop-terea visiones sanctorum corporeas, odores suavissimos, ac revela-tiones sensibiles, quibus sensus magis in bono stabiliuntur, et ab appetitu malorum objectorum removentur; et insuper sensus internos, puta imaginationem, de quibus in prsesenti agimus, perficit in bono piis meditationibus et sanctis contemplationibus, ac superna-turalibus imaginariis visionibus. Et sic Deus animam per gradus elevat ac dirigit ad sublimiora, ad magis spiritualia et pura, et ad • magis interiora ; non quod prsedictus ordo sic regulariter ac indis-pensaliter observetur, ut Deus non aliquando immutet, cum alio modo procedendum esse ad bonum animaa judicaverit; prajscriptus tamen modus est via ordinaria procedendi. Unde necessarium est quod, antequam anima perveniat ad puritatem spiritus, evacuaverit imperfectum modum procedendi sensitivum, juxta illud quod ait A.postolus, 1. Cor. 13, de seipso ; « Cum essem parvulus, loquebar ut parvulus, sapiebam ut parvulus, cogitabam ut parvulus; quando autem factus sum vir, evacuavi qua; erant parvuli.»

Describit S. M. N. Theresia, locis ante citatis, quomodo visio iraaginaria contingit. Dicit igitur quod anima, maxime in statu unionis, sentit Deum sibi prsesentem in intimo mentis recessu, et scit se tantum possidere bonum, quamvis non semper aut ipsum Deum visione intellectuali, aut sacratissimam humanitatem Cliristi visione imaginaria percipiat; sed aliquando fit quod, vol ens Deus animam aliq.i gt; favoro novo recreare, manifestat ipsi prout vult humanitatem, veljuxta modum passibilemquem in came mortali ha-bebat, vel juxta conditionem gloria? post resurrectionem. Et licet hcec manifestatio sit aliquando tam subita, quod fulguri posset assimilari, sic tamenimpressa r^manetimaginationi tam gloriosse humanitatis imago, qund est impossibile ut inde tollatur, donee ad permanentem et seternam ejus visionem perveniat; quae sacra imago non ut picta, sed apparet ut viva, et animam frequenter al-loquitur arcana divinitatis mysteria revelando; cum tanta venit aliquando majestate, maxime post Eucharistie sumptionem, quod nullus possit esse dubii locus, quin sit ipse Dominus.

Quamvis hsec imago aut visio per aliquod temporis spatium du-ret, non tamen humanitas manifestatafixe potest din conspici; nam ad instar solis subitis tantum obtutibus videtur. Sod hoc non pro-venit ex eo quod ejus splendor sit nocivus oculo interiori, sicut materialis splendor solis oculo corporeo; imo, cum sit lux infusa, quasi candor suavissimus apparet, qui visum interiorem recreat, et nullo modo fatigat. Provenit igitur ex summa majestate et excel-lentia, in qua se Dominus manifestat, quam din creatura ferre non potest. Unde fere semper, in hac sublimi communicatione, rapitur anima in extasim, non valens ob suam infirmitatem tantam ferre majestatem; quse licet sit pulcherrima, et delectabilior omni alio imaginabili objecto, timorem tamen reverentie causat in anima videntis, quo se satis quis sit manifestat, videlicet Dominus uni-versi. Quantum timorem iratus hie Dominus miseris in die judicii causabit, si benignus, suavis, et mansuetus tantum causet in ani-mabus sanctis! maxime, quia tunc ut severum judicem illis se mani-festabit, nunc illis ut patrem misericordem, et sponsum dilectis-simum manifestat.

Ex hoc infert S. M. quod, si quis diu Dominum imaginationis actu contemplaretur, non vere esset imaginaria visio, sed tantum

vehemens quaedarn consideratio in imaginatione fabricata, aat saltern non erit imago viva ad instar prioris, sed quajdam figura mor-tua, si cum ilia comparetm^,.

Vera visio imaginaria facile discernitur ab imaginationis fictione; fictio siquidem imaginationis ab ipsa imaginatione discurrente fabricatur, et quamvis anima propter potential vivacitatem credat esse vefum quod finxit, remanet tamen absque nllo pietatis fructu, et multo frigidior, quam si depictain aüt sculptam iraaginem exte-rins intueretur. Vera visio imaginaria procedens a Deo non est hu-jusmodi: nam accidit animae vix illiquid cogitanti; subito quippe divinitus objectum potcntue manifestatur ; ipsam prsedicto timore prius turbat, ut postmodum in felici et suavissima pace relinquat. Slcut enirn, cum Christus apparuit Saulo, quamdam e ccelo tempe-statem excitavit, qua ipsum ex equo dejecit, sic accidit in hoc inte-riori mundo : magnus enim in apparitione fit raotus, sed statim in momento sedatur tempestas, et anima remanet quieta, ac veritatem sibi manifestatam sic edocta, quod non alio indiget ad ejus intelli-gentiam magistro.

Certum est quod non semper est a3que perfecta, nee tam viva visio imaginaria, qualis superior descripta est; maxime, dum in ani-mabus non ita depuratis contingit, et aliquid aliud ab humanitate Christi manifestatur, ut ipsa constat experientia; superior enim descripta purissimse Sancta? Matri Theresise, tanquam pignus amo-ris Christi in earn specialis, et in suorum laborum prsemium fuit concessa; pluribus autem animabus non ita puris, nee sic bene me-ritis, visiones imaginari® non tanti pretii nec sic sublimes conce-duntur; nec semper sunt humanitatis Christi, sed aliquando sunt, vel angelorum, vel alicujus sancti, quibus paulatim ad majores dispommtur, et postea dispositie ad illas elevantur.

Hoc modo contingit visio imaginaria. Si sit alicujus objecti prius in seipso visi, species ejus acquisita divinitus excitatur ad illud reprffisentandum, in ordine ad effect us supernaturales intentos a Deo media tali visione : puta, si quis prius corporaliter vidit S. M. N. Theresiam adhuc in carne mortali viventem, et post ejus mortem in visione imaginaria ipsam intuetur. Si vero sit alicujus objecti, non quidem prius in seipso corporaliter visi, sed visi in aliquo sibi simili, vel per partes, tunc in imaginatione coordinantur spe-

cies acquisitse, quibus divinitus coordinatis ipsum objectum adae-quate reprsesentatur: puta, si quis viderit aliquem virum sanctum, et alibi viderit martyrium alterius, si Deus voluerit illi, nescienti quidquam de novo praedicti sancti martyrio, ipsum martyrem re-pnesentare in visione imaginaria, coordinat illas species quasi par-tiales ad hoc totum reprasentandum. Sed si visio sit alicujus ob-jecti nunquam visi, vel si debeat esse tam perfecta, qualis est ilia superius descripta, tunc debet species objecti in imaginatione divinitus infundi; rationa quidem primi, quia nulla prsesupponitur alia species in imaginatione reprasentans objectum, sine qua non potest objectum videri; ratione vero secundi, quia non apparet possibile, quod aliqua species acquisita possit tam perfecte, cum tanta maje-state, et cum aliis tam excellentibus circumstantiis ac conditioni-bus, objectum repraesentare, ut ad vivum sic exprimat, et cum tanta vivacitate ac efficacia, ut talem sui reverentiam, et alios tam mi-rabiles in anima videntis causet effectus.

Quia, tam in hac visione imaginaria, quam in pnecedenti corpo-rea, facile potest operatio daemonis immisceri, et consequenter aliqua valet illusio succedere, quae prospere currentem animam in via perfectionis impedire, quinimo de summitate mentis praecipitem dare queat, inde est, quod veri doctores mystici ac magistri vitae spiritualis quamplurima et varia tradunt, ad instructionem tam animae quam directoris ipsius, documenta; ex quibus aliqua magis opportuna et utrique necessaria depromentur.

Et primo, quantum attinet ad directorem, qui similium anima-rum curam suscepit, debet in primis multum timere, et prudenter in earum directione se gorere, donee successu temporis, singula no-tando, videat quem fructum ex hujusmodi visionibus percipiant. Consideret quam bumilitatem, quem in virtutum exercitio profe-ctum faciant: si prudens et doctus, aut expertus fuerit, et maxime si donum discretionis spirituum habuerit, facile colliget et cogno-scet qualis sit arbor, utrum bona an mala, utrum visiones si nt a Deo, vel a dacmone, vel ab imaginatione propria fictae. Si fuerint a Deo, praeter alia signa inferius referenda, videbit animam humilem, virtutis amatricem, et in verbis sinceram ac in relationibus vera-cem. Si fuerint a daemone, videbit, e contra, eamdem animam super-bam, potius virtutis umbram quam verum ejus exercitium sequen-

tem, et in suis relationibus mendacem. Si fuerint ab imaginatione propria tictae, videbit animam vanam, curiosam, nec in virtute fun-datam, ac in dictis suis inconstantem.

Quicquid sit, et undequaque visiones hujusmodi procedant, debet director de illis sic sobrie judicare, maxime coram ipsis auimabus quas dirig-it, nt sua jactantia et inconsideratis laudibus eas ad illa-rum desiderium, vanam curiositatem, et superbiam non inducat. Si namque director seu magister spiritualis sit novitatum amator, et in audiendis illis nimium affectus, quamvis a Deo procedant, mul-tum tamen damni et sibi et animabus quas dirigit afferet, ut in multis experientia docet, qui ex veris incipiendo visionibus, in poj-nam curiositatis ac superbipe latentis, justo Dei judicio permit-tente, delusi sunt a diemone se in angelum lucis transfigurante; unde et magister et discipulus simul erraverunt, juxta sententiam Christi Domini apud Matthaeum 15:« Ccecus si coqco ducatum prae-stet, ambo in foveam cadunt. » Error directoris incipit in hoc, quod animas a se directas in hujusmodi visionibus sic implicat et inquie-tat, ut secluso omni humilitatis respectu, eis permittat, imo sua-deat, quod illis firmiter adhaereant, et sic purum ac perfectum fidei supernaturalis spiritum relinquant; hie namque visionum iuordi-natus appetitus fidei puritati repugnat. Quod maximum est damnum ; nam, ultra periculum deceptionis infallibiliter secuturae, impedit animas ne ad purilatem spiritus media fide divina pertin-gant, et inutiliter in istis occupat inferioribus; cum enim hujusmodi anima; has communicationes a suo directere, quem doctum ac pru-dentem, ac forte sanctum judicant, magnifieri vident, et ipsae cre-dentes ad ejus exemplum esse quid magnum et praecipuum perfe-ctionis medium, se totas istis immiscent etconsecrant, et cum tacita quadam superbia viam pura; fidei velut ordinariam deserentes, di-cuntcum Pharisaeo:« Non sura sicut caeteri hominum. » Cui desi-derio et occupationi plurimum cooperatur, quod hujusmodi visiones, utpote sensibiles ac palpabiles, magis naturae sensibili con-gruunt, quam obscuritas purse fidei, quae non solum non palpa-tur, cum sit pure spiritualis, sed intellectum excedit eique quodam modo repugnat, Deinde, cum tales animae communicationes hujusmodi, juxta sensum sui directoris, plurimum aestiment, vanitate quadam ductae se Dei familiares arnicas credunt, etdignas quibus

hujusmodi favores communicentur, sibique plus nimio in seipsis complacent: ex qua sancte humilitatis ruina, et aditu superbise facile subintrat diabolus, et vana curiositate inducit eas ad inquirendum, utrura aliae animae similibus fruantur gratiis, quod simpli-cicitati repugnat; spiritualem in his proprietatem inspirat; ad exaggerandas hujusmodi communicationes, aut etiam ad novas fin-gendas excitat, ut sic directoris approbationem, complacentiam, et singularem sestimationem obtineant; quibus paulatim ad ultimum perveniunt periculum ac pracipitium; his quippe defectibus me-rentur, ut ab eis tales gratise, si sint verae, subtrahantur, et quod juste diabolo permittatur eas decipere, et tandem perdere. Ipse etiam director in multos cadet errores; nam si prsedictos favores interius aestimet, et exterius approbando collandet, se precibus ilia-rum animarum, quas velut sanctas Dei famulas judicat, extraordi-narie commendabit; mediis illis supernaturalibus multa curiosius inquiret; et nisi contingant sicuti praenuntiantur (ut ssepius con-tingcre solet, quamvis revelationes sint verse ac cerüe, ut infra dicetur, vel quia juxta sensum a Deo intentum non percipiuntur, vel quia non impleutur conditiones sub quibus tacitis a Deo propo-nuntur), tristatur, tales favores ut fictos reprobat, et totaliter ab internis exercitiis removetur, cum se in ipsis judicet delusum, et non videat quod hoc sua tantum inconsideratione et culpa suc-cesserit.

Quantum vero ad animas,multaforent dicenda, nisi ad specialem articulum referrentur, ubi disseretur ex professo, qualiter anima; in hujusmodi communicationibus supernaturalibus se gerere debeant. Nunc breviter dicendum quod humilitatem quara maximo obser-veut affectu, credentes se miserrimas peccatrices, talibus indignas favoribus; quos sibi credant vel misericorditera Deo communicari, ut mediis illis a suis retrahantur peccatis et imperfectionibus, vel juste Deo permittente per daimonem fingi, in poenam peccatorum; in eorum participatione paupertatem spiritus sequantur, illis sobrie ac parce utendo : sic enim procedentes, sive fuerint a Deo, sive a diabolo tales favores, secure incedent, et semper fructum aliquem spiritus colligent. Sed de his nunc satis.

Tertia species visionis rerum coelestium est intellectualis, quia tit in intellectu, qui est suprema animse potentia cognoscitiva, pure spiritualis. Unde visio intellectualis est pure splritualis, minus sub-jecta dsetnonis illusionibas, et maxime dum absque consortio imagi-nationis in intirno mentis recessu contingit; et proxime contempla-tivas animas Deo conjungit quoad partem cognitivam, dum sum-mam sui puritatem attingit, et ex consequenti etiam quoad partem affectivam per amorem fruitivam. Et quia de tali visione intelle-ctuali perfecta fusius disseretur, tuin tractatu primo, turn tractatu tertio tertia; partis, ideo in prsesenti breviter de ilia nobis est dis-serendum. Disserendum quidem, ne quid in prasenti materia de visionibus desideretur; breviter autem, ut plurimaad ipsam atti-nentia proprio loco commodius reserventur, ut sunt plures ejus differentiae, multiplices ac mirabiles effectus, infallibilia ejus signa iudicantia quod a Deo procedat. Unde, talibus dimissis, ad aliqua-lem hujus visionis descriptionem accedamus.

De hac visione disserit experta S. M. N. Theresia, turn C. 21 et 27 libri Vitie suse, tuin Mansione 6, C. 8 et 10, dicens quod ali-quando accidit animie, cum antea de recipiendo tanto favore nun-quam cogitasset, nee credidisset se euni meruisse, ut vicinum sibi ac prsesentem sentiat Christum Dominum, quamvis eum oculis corporeis, aut visione imaginaria non videat. Ibi Dominus ipse in-struit animam, loquitur subtiliter absque verbis sensibilibus, im-primens iu intima ejus portione coelestem suam doctrinam.

Visio igitur intellectualis contingit per hoc quod Deus claram animai uotitiaru imprimit rerum, quas ei manifestare desiderat, tanquam iirmam et certam, ut non magis de illis dubitet, ac si corporis vidisset oculis; irno multo certior fit de illis, quam si corporaliter vidisset, cum sciat in visione corporali nonnunquam dece-ptionemaccidereposse; hie autem, licet inprincipiodubium aliquod subrepat, aliunde tamen apparet tanta certitude, quod omnis du-bitatio statim abscedat.

Hie modus visionis sic est spiritualis, ut ne minimus in potentiis organicis aut sensibus aliquando motus appareat, unde daemon de ilia valeat conjicere. Aliquando tarnen non sic suspensaï manent potentiac, nec sensus absorpti; unde tunc, etsi non videat daemon quid intus operetur Dominus, conjicit tamen intimam Dei in centro animae communicationem pretiosam celebrari.

Kefert S. M. N. quomodo Deus hujus visionis gratiam sibi com-municaverit; loquens igitur sub alterius persona, describens banc visionem, ait: « Absque eo quod quidquam videret oculis corporis aut imaginationis, videbatur ipsi se in suo latere dextro Deum habere, velut omnium suarum actionum testem; nunquam autem collecta in se, vel a distractionibus erat libera, quin ipsum sibi adstantem perciperet, nesciens sub qua forma, cum visio non esset imaginnria. Hoc magnum in principio timorem causabat, cum non posset capere quid esset; nihil enim videns distincte ac sensibi-liter, certo tamen sciebat ibi Christum adesse, quod ex effectibus demonstrabatur. Cum de tali visione foret timida, suum adit con-, fessarium cunctaque manifestat, dicens quod, etsi nihil distincte videret, certo tamen sciebat ibi Christum adesse, maxime dum ipsi diceret: Ego sum, noli timere. gt;

lt; Aliquando etiam solet hujusmodi visio esse multo sublimior: contingit enim, cum ita disponit Dominus, animae in oratione men-tali constitutae ac in seipsa collectae, quaedam subita suspensio, in qua benignus Dominus tam clare divina manifestat arcana, ut ea in ipsomet Deo videre sibi videatur, et tunc evidenter cognoscit qua-liter omnia in Deo continentur, et in ipso videantur. Quod maximam animae causat utilitatem, et licet in momento transeat, alte tamen ac profundè hujusmodi visio cum re visa manet animae impressa: unde tanta succedit ipsi confusio, quod humanam satis mirari non potest malitiam, qua Deum offendimus in ipso manentes. »

« Contingit etiam aliquando mirabili et inenarrabili modo, quod mediante hac visione Deus in seipso quamdam detegit veritatem, quae caeteras in creaturis alias relucentes offuscat; quo declaratse solum esse veritatem, quae falli aut fallere non potest. Unde tunc perfecte capitur quam juste David dixerit: Omnis homo mendax; quod vix alias capi posset. »

sentia, quae vel in oratione quietis, vel in oratione unionis percipi tur; quamvis enim hsec Dei presentia sit magnum ipsius beneficium, non tamen est haec visio intellectualis: ibi namque Deus solum per effectus percipitur, hic autem adesse clare videtur; ibi quacdam Divinitatis influentise manifestantur, hic autem ultra praedictas coelestes influentias prasentia sacratissimse humanitatis demonstratur.

Per liane visionem intellectualem non solum Deus et huma-nitas Christi manifestantur animae, sed aliquando etiam Beatissima Virgo Maria, vel angeli, vel alii sancti repraesentantur; et quamvis tune etiam maximae sit utilitatis, non tamen est tants, nee tantae consolationis, cum vix animam alloquantur, secreta ccelestia decla-rautes, ut solet Christus, sed tantum adesse videntur a Deo missi ad ejus auxüium ac societatem.

Haec visio intellectualis diverso contingit medio, sicut supra dictum est. In infimo sui gradu, fit per species acquisitas in intel-lectu prscexistentes, divinitus tamen applicatas cum reali aliquando prsesentia rei visaj. In sublimiori gradu, fit per species novas divinitus infusas, cum eadem aliquando reali praesentia. In supremo gradu compossibili cum fide, videtur fieri in ipso Deo, non tamen clare viso, ut multi docent authores, et in addueta S. M. N. doc-trina videtur iudicari. Quodcumque tamen sit medium in quoper-ficitur haec visio, medium Quo semper est aliquod lumen spirituale, quo facile, clare ac suaviter percipit anima, quae Deus ei manife-stat, sive sint coelestia, sive terrestria, cui nihil obstat aliquando realis absentia.

Effectus hujus visionis sunt plurimi ac pretiosi, quies animae, mentis illuminatio, gaudium gloriosum, suavitas, puritas, amor Dei, humilitas, iuclinatio seu elevatio spiritus in Deum. Qui omnes effectus aliquando magis, aliquando minus percipiuntur; quando-que siuguli iequaliter, quandoque inaequaliter, proutDeus voluerit, etjuxtadiversam animae dispositionem.

Quamvis haec visio intellectualis tutior appareat, ac magis ab illusione daemonis immunis, potest tamen a daemone fingi. Potest autem hujusmodi fictio contingere, per hoc quod daemon phantas-mata coordinando, media imaginationis operatione excitat intel-lectum ad aliquid considerandum tam distincte, ut videre dicatur:

hoc modo credunt aliqui doctores, quod dsemon Christo Domino ostendit omnia regna mimdi et gloriam eorum. Sod talis visio a dscmone ficta multum dift'ert a vera, et contrarios prsedictis habet effectus; causatenim ariditatem spiritus in exorcitio orationis, in-clinationera propria? sestimationis, vanam gloriam, et non tran-quillara liumilitatem; nec diu durat memoria illius, sicut durat memoria prioris, sed statim ut fumus evanescit, nisi ex ipsa auimaï complaceutia lirmius imprimatur memorise: sed quamvis hac via duret araplius ejus memoria, est tainen admodum sicca et sterilis, nec optimos fructus superius enumeiatos charitatls, humilitatis, interna; pacis ac suavitatis producit.

Qui similem a Deo consequuntur favorem, non turbentur, sed tamen timeant in virtutis exercilio deficere. Si cum debita humi-litate in hujus visionis communicatione se liabeant, certo et tute precedent, sive visio fuerit vera a Deo procedens, sive falsa a da3-mone ficta. Cumque illam directori pio, prudenti, et docto expo-suerint, juxta consilium ejus ambulent, securi et certi quod Deus in pramium humilis submissionis et Candida; fidclitatis eos non permittet errare. Non credant se meliores aliis, quibus similes Dous favores non communicat; imo judicent se pejores illis, cum ill! absque stipendio tam ferventer, ipsi vero cum tot auxiliis tam te-pide deserviant Domino. Deus varia et multiplici in animarum directione procedit via, prout ad majorem sui gloriam, et earum salutem judicaverit expedire; quamvis enim hac via supernatu-ralium favorum ad sanctitatem conducat eos qui bene utuntur, contingit tamen aliquando quod debiliores per earn deducat: unde in his nihil approbandum, nihilve damnandum occurrit; sed atten-dendum est ad virtutis exercitium, ad majorem liumilitatem, ac conscientiye puritatem, ut quis sanctior judicetur.

Notat S. M. N., Maasione 6, Cap. 8, quod haec visio intellectualis in hoc diftert ab imaginaria, quod imaginaria cito transit, intellectualis vero potest diu, imo per annos integros durare. Cujus ratio potest adduci ex limitatione imaginationis, ex una parte, quae tan-turn uni simul et semel attendit, et ab uno in alind facile distrabi-tur, etex amplitudine ac eminentia intellectus, ex alia parte, qui simul et semel potest pluribus attendere, sed per niodum unius, id est cum aliquo ordine. Unde, cum viri spirituales per imaginationem.

de uno in aliud objectum, etiam piuni, facile transeant, per intel-lectum sic discurrunt, ut priori objecto firraiter adhserentes ad aliud aliqualiter connexum transeant, sive potius se extendant. Quod si aliquid indifferens occurrat, quamvis sit sufflciens ad dis-trahendam iniaginationem, ob dictam limitationem operationis propria, non tamen est sufficiens ad distrabendum simpliciter intel-lectum, propter ejus eminentiam inoperando; poterit tamen aliqualiter ejus attentionem circa prius objectum minuere, vel suspendere ad tempus brevissimum; nam statim ad illud redit, allectusejus pulchritudine et efficaci suavitate.

Sicut apprehensio naturalis, generaliter sumpta, continet sub se quatuor species, scilicet visionem, revelationem, locutionem, et sensum spiritualem, sic apprehensio supernaturalis easdom quatuor species comprehendit; de qüibus fuse et docte disserit B. P.N. Joannes a Cruce, Libro 2 Ascensus montis Carmeli, a Cap. 10 usque in finem, ex quibus aliqua colligemus, qua3 magis ad nostrum institutum deserviunt; nam, si hsec omnia fusius essent pertra-ctanda, longum volumen expostularent; sulïicienter tamen de illis disseretur, ut possit convenienter dirigi, qui per illorum viam a Domino ducitur.

Satis in tribus articulis pnecedentibus de triplici visione super-naturali dictum est. Unde, ad secundam speciem apprebensionis supernaturalis accedentes, dicimus quod revelatio est declaratio alicujus veritatis occultse, sive manifestatio alicujus arcani vel mysterii; sed h® duaï definitiones revelationis aliqualiter diffe-runt, ita ut quselibet distinctam speciem revelationis exprimat. Nam revelatio quaedam est communiter et large dicta, quai solum importat declarationem alicujus veritatis occulta} factam iutelle-ctui, qua; magis proprie dicitur notitia intellectualis seuintelligen-tia; alia vero est propriissime ac stricte dicta revelatio, qua mani-festationem alicujus arcani vel mysterii importat. Si haic declaratio

nudse veritatis, vel manifestatio arcani et mysterii, fiat via Supernatural!, est revelatie supernaturalis, vel large velstricte sumpta. Potest utraque fieri, vel de rebus spiritualibus, vel de corporalibus. Kursus, si fiat de spiritualibus, potest esse, vel de Deo creatorè, vel de creaturis; si de Deo, vel ut est unus ac de ejus perfectionibus ut unus est, vel ut est trinus ac de proprietatibus divinarum per-sonarum. Primo modo facta revelatie de Deo, et multo magis de creaturis, potest regulari cognitione natural!; secundo modo facta, tantum regulatur cognitione fidei.

Quantum igitur attinet ad prlmam quasi speciem revelationis supernaturalis, quse dicit declarationem sive notitiam pura ac nudse veritatis, dicimus consistere in hoc quod, per infusionem luminis supernaturalis, intellectus percipit et penetrat occultas sibi veritates, sive de Deo, sive de aliis rebus pro aliqua temporis differentia existentibus, unde maximam capit delectationem, et incom-parabiliter majorem, si sint de Deo, et tune cognoscit quam merito Psal. 39 dicatur Domino: « Non est qui similis sit tibi; » baec intelligentia reducitur ad spiritum prophetise. Tune anima directe per banc supernaturalem notitiam, aliqualiter divina penetrans attributa, puta bonitatis, misericordire, sapient, etc., mira re-pletur contemplationis suavitate, quam verbis exprimere non potest, sed confuse tantum indicare. Unde S. Paulus, rediens a sue su-blimi raptu, dixit se audivisse quse non licet bominibus loqui.

Ad has sublimes et puras Dei notitias non pertingit anima, saltem ordinarie, donee ad statum intimse unionis cum Deo pervenerit, quandoquidem ad ipsius unionis substantiam pertinent. Nihil dis-tinctum aut particulare exprimimt in Deo, sed generalem quam-dam ipsius expressionem, multum tamen deliciosam, important, cujus perceptie sapit seternse vitse gloriam et suavitatem. Mediis illis Deus sic suaviter anim» substantiam tangit, ut eam perfecte purificet, illuminet, et perfieiat; unica namque simili notitia plus animam ab imperfectionibus purificat, et pretiosioribus ditat cha-rismatibus, quam longo communis orationis mentalis exercitie, Non potest daemon fingere quid simile ; realitatem namque tactua hujusmodi procedentis a Deo facile discernit a quacumque fictione seu imitatione dsemonis qui vel minimam illius habuerit expe^ rientiam.

Tales notitise, et concomitantes tactus intimi procedeDtes a Deo, animam ad ipsum Deum elevantes, ssepius ex improvise contingunt et ex levi quadam occasione; quandoque in tranquilla pace ac quiete animse, secluso quocumque timore; quandoque vero cum tanta vehementia, quod non solum animam, sed etiam ipsum corpus concutiunt; non tamen semper cum eadem accidunt efficacia, sed aliquando intensius, aliquando remissius; at quantumcumque remissae sint, plus suavitatis,plus utilitatis et glorise secum afferunt, quam alise qusecumque notitise creaturarum seu effectuum ipsius Dei. Debet anima in hac sublimi communicatione notitiarum humi-liter et cum Integra resignatione se gerere,judicando se tanto favore penitus indignam,etdmnseoperationi se totaliter submittendo ; non quod negative mere se habeat, sicut in aliis apprehensionibus, imo debet earn desiderare tanquam partem unionis divinai, ad quam aspirat, et ad earn se disponere per aliarum particulariura abdica-tionem, per humilitatem, per amorem crucis spiritualis, per inte-gram resignationem, ac per sinceram dilectionem; bujusmodi nam-que virtutes ad banc divinam unionem maxime disponunt, juxta illud, Joannis 14, dictum Christi: lt; Qui diligit me, diligetur a Patre meo, et ego diligam eum, et manifestabo ei meipsum. »

Aliquando notitise sic divinitus impressse non sunt de Deo, sed de effectibus ipsius Dei, sive de creaturis; circa quas ipse Domi-nus mirabiles demonstrat veritates animabus puris, ut contingit sapienti Salomoni, qui Sapientiaj 7 dicit de se: « Ipse enim dedit mihi horum quae sunt scientiam veram, ut sciam dispositionem orbis terrarum, et virtutes elementorum; initiura, et consumma-tionem, et medietatem temporum; vicissitudinum permutationes, et commutationes temporum; anni cursus, et stellarum disposi-tiones; naturas animalium, et iras ' bestiarum ; vim ventorum, et cognitiones hominum; differentias virgultorum, et virtutes radicum ; et qusecumque sunt absconsa et improvisa didici: omnium enim artifex docuit me sapientia. » Quaj notitise de creaturis non sunt permanentes quidem in aliquo babitu scientise infusse, ut conceditur fuisse permanentes in Salomone, sed sunt transitorise ut piurimum et actuales, juxta specialem Dei inspira-tionem ae illustrationem gratuitam, nunc de his, nunc de illis creaturis; et reducuntur omnes ad gratias gratis datas, quas enu-

merat Apostolus, 1. Cor. 12 dicens : « Alii quidem per Spiritum datur sermo sapientise, alii autem sermo scientia; secundum eum-dem Spiritum, alteri fides in eodem Spiritu, alii gratia sanitatum in uno Spiritu, alii operatio virtutum, alii prophetia, alii discretio spirituum, alii genera linguarum,alii interpretatie sermonum; hasc autem omnia operatnr unus atque idem Spiritus, dividens singulis prout vult. » Inde est quod idem Apostolus, in eadem Epistola, Cap. 2, dixerai quo! « spiritualis judicat omnia; » et. Cap. 10, quod « spiritui omnia scrutatur, etiam profunda Dei. » Posset au-thoritate multiplici sacrre Scripturse demonstrari, quomodo Deus similes notitias creaturarum vel diversorum effectuum, futurorum contingentium, ac similium, animabus puris comraunicet; sed suf-ficiat unicum S P. N. Prophetam Eliseum in medium adducere, qui, 4 Regum 6, dixit servo suo Giesi : « Nonne cor meum inprse-senti erat, quando reversus est homo de curru suo in occursum tui ? » Et ibidem, de eo quidam dixit Regi Syria3 : « Eliseus Pro-pheta, qui est in Israël, indicat Regi Israël omnia verba qusecum-que locutus fueris in conclavi tuo. »

Circa tales creaturarum notitias, potest multiplex illusio et dece-ptio djemonis inveniri, qui phantasmata alterando, vel coordinando, sensusque externos indebitis speciebus impressis illudendo, falsas plurium rerum notitias potest indirecte sic in intellectu causare, ac ita in hujusmodi cognitione firmare, quod incautis animabus multa mcndacia multosque suadebit errores, aliorum conscientias tanquam malas aperiet, proximi peccata deteget, ut sic contra proximum peccent, et ipsum judicando, et apud alios infamando, dum iflorum peccata zelo imprudenti ac indiscrete manifestant, credentes se liac viaremediura adhibituros. Quamvis autem Deus aliquando similia servis suis manifestet, ut Nathan peccatum David, sic tarnen eos dirigit, ut prosint et non noceant aliis.

Undecumque veniant hujusmodi creaturarum notitii®, bonum est quod qui eas recipit, non multum eis adhsereat, autplurimum afficiatur; nam, etiam secluso erroris periculo, multam incurrit jacturam temporis, et non leve patitur damnum, dum illis inuti-liter adhicret, quando debet ad Deum properare; unde director spiritualis ei suadeat, quod hujusmodi neglectis soli Deo uniatur; maxime, quia dato eas ab ipso Deo procedere, licet negligantur,

bonum tamen sortientur effectum quern Deus intendit, ut infra generaliter de singulis hujusmodi apprehensionibus dicetur. Unde ex omnium aliorum ignorantia ad profimdam Dei cognitionem aspi-ret, in qua sola beatitudo nostra consistit: « Hoec est vila uiterna, dicit Christus Domiaus, Joaimis 17. Patri suo cojlesti, ut cogno-scant te solum Deum verum, et quem misisti Jesum Christum.»

Quantum autem attinet ad secundam speciem revelationis super-naturalis, qua; dicit manifestationem alicujus arcani vel mysterii, dicimus quod duplici via procedit. Nam vel est de ipso Deo secundum quod est in se; talis est multiplex revelatio de imitate Dei, de perfectionibus et attributis ipsius, de sanctissirua Trinitate, de proprietatibus divinarum personarum, ac de uliis similibus. Vel est de Deo in ordine ad creaturas, ut est revelatio de divinis decretis ac dispositionibus creaturarum,pra3sertim intellectualium; ibicom-prehenduntur promissa et comminationes, vel circa totum orbem, vel circa regnum aut provinciam aliquam, vel circa detenninatam familiam aut personam singularem. Quse revelatio contingit non tantum divinis locutionibus, de quibus articulo sequenti dicetur, sed etiam signis, indiciis, flguris, et aliis similitudinibus.

Circa manifestationem mysteriorum Dei in seipso, standura est principiis lidei; si quid enim novi,vel contrarii revelatis manifesta-retur, rejiciendum esset velut erroneum, juxta consilium Apostoli ad Galatas 2 dicentis:« Sed licet nos, aut angelus de ccelo evange-lizet vobispraeterquam quod evangelizavimus vobis, anathema sit. » Sed side jam revelatis aliqua nova succedat illustratio, pra;suppo-sito fidei fundamento tanquam certo, potest quis secure divino favore cum gratiarum actione frui, ad imitationem et consilium S. Petri, qui cum in monte Thabor gloriam transfigurationis vidisset, instruens discipulos ait in 2 sua Epistola, Cap. 1:« Habe-mus firmiorempropheticum sermonem,cui benefacitis attendentes, quasi lucerna; lucenti in caliginoso loco, donee dies elucescat, et lucifer oriatur incordibus vestris. » Debet igitur quisque pnesup-ponere quod lumen fidei divine cunctis fidelibus concessum, suffi-cientissime nos ad divinam unionem conducit, et infallibiliter nos Deo uniet, si perfectse spei, ac vera charitati fuerit associatum: hsec enim \^ria regia et secura, quamvis ordinaria. Quod si contingat Deum per dona sapiento, intellect us, et scientia;, vel per gratias

gratis datas, circa fidei mysteria novam illustrationem communi-care, cum humilitate ac gratiarum actione, tali circa Deum illus-tratione suaviter utens, ipsi Deo claviusmanifestato per cognitio-nem adhsereat, et atnplius per amorem afficiatur: in hoc enim unio animse cum Deo sita est.

Sed circa manifestationem mysteriorum Dei in ordine ad creatu-ras, observandum est quod jam diximus de notitiis creaturarum ; eadem quippe ratio de utrisque procedit: unde quisque circa illam caute se gerat, juxta consilium Spiritus Sancti, Ecclesiastici 7 datum, quo suademur hujusmodi saltern non procurare; dicitur enim:« Quid necesse est homini raajora se quserere ? »

Tres sunt modi divinaj locutionis: completur enim divina locutio vel verbis successivis, vel verbis formalibus, vel verbis substantia-libus. Completur verbis successivis, cum anima in seipsa multum collecta quosdam discursus internos de Deo vel de aliis divina format directione; hujusmodi quippe discursus, quamvis ab ipsa sibi formati, a Deo tarnen dirigente procedunt. Completur verbis formalibus, cum anima, vel in se collecta, vel aliis occupata, percipit qusedam verba formaliter ac distincte divinitus expressa.ad quorum formationem anima passive penitus se habet. Completur verbis substantialibus, cum anima, vel in se collecta, vel etiam distracta, percipit qusedam verba viva et efficacia, divinitus ad se directa, qu® virtutem aut substantialem effectum per ipsa significatum fortiter ac infallibiliter causant. De hac triplici locutione sigillatim disse-rendum est.

Verba successiva semper ab anima in se collecta formantur circa materiam quam actu contemplatur, et cum tanta facilitate ac distinctione, tamque consequenter varias invenit et deducit rationes quas antea nesciebat, ac texit discursus non provisos, ut non ipsa sola hujusmodi facere videatur, sed ab alia persona secum interius colloquente, respondente, ac instruente procedere credat;

et hoc cum aliquo fundamento, nam tunc anima secum loquitur, seipsam interrogat, sibique respondet, non secus ac si cum alia persona discurreret, ethuic interlocutioni ssepius assistens Spiritus Sanctus, adjuvat earn in formandis hujusmodi conceptibus, verbis ac rationibus veris; cum enim intellectus humanus sit collectus ac unitus veritati quam contemplatur, et similiter ei sit unitus Spiritus divinus, inde est quod intellectus ipse Spiritui divino commu-nicans, ex prima veritate per lumen a ccclesti illo veritatis magistro derivatam multas alias deducit veritates. Unde, sicut dictum est, credit anima se cum alio successivis verbis discurrere.

Quamvis autem, in hac intellectuali communicatione, ac illustra-tione pure spirituali, secundum se non soleat aliqua dsemonis illusio subrepere, ex defectu tamen ipsius animse potest aliquando reperiri deceptie : cum enim ipsamet anima sit, quaj tales format discursus, ac rationes deducit, etsi media luce sibi divinitus com-municata, quia tamen non illam plene possidet, nee illi perfecte subordinatur, at potius juxtapropriam intellectus sui capacitatem ac. limitationem utitur ilia, siepe contingit quod in rationum dedu-ctione, et in discursuum illatione decipiatur, et sic ex veris prin-cipiis falsas conclusiones colligat. Quod si fuerit anima circa hujusmodi nimium affecta, facilius justo Dei judicio in pojnam att'ectus inordinati et curiositatis decipietur, credens ha;c verba successiva a Deo procedere, cum tamen ab ipsa formentur, hoc sibi firmiter persuadens; ex desiderio namque, quo talem appetit cum Deo communicationem, evenit quod dubiis suis ipsamet respondeat, et judicet eis divinitus responderi; unde proprias resolutiones tan-quam coelestia oracula et divina responsa jactat et aliis manifestat. Inde possunt multi errores dimanare, nisi seipsam anima modere-tur, et a prudenti directione spirituali ab hoc procedendi modo removeatur, cum ex vana persuasione animai quod cum Deo loqua-tur, facile desipiat, et nimio fastu in suis cogitationibus evanescat, quai tamen nihil sunt, imo pura vanitas; et cum ibi detrimentum potius quam augmentum charitatis, humilitatis, mortiticationis, sanctse simpiicitatis et silentii acquiratur, et insuper puritas fidei plurimum impediatur, sequitur quod magnum inde divina) unionis impedimentum proveniat, quse non nisi cum prsedictarum virtutum exercitio constanti et heroico esse potest. Si procederet anima cum

fidei puritate, non propria ductu industria¹, supernaturali ilia luce melius etsecurius uteretur, et propter ejus humilitatem Deus earn in suis discursibus dirigeret, cum tarnen, e contra, in poenam vani-tatis, permittat qnod abutatur gratuita ilia luce: nam in fidei puritate procedenti communicaret illi Deus gratiam fidei gratis datam, quae supernaturalem importat illustrationem, qiuc revelata etper virtutem fidei credita, penetrat mysteria; et hsec est multo securior, et universalior quam prsedicta illustratio: securior qui-dem, quia cooperatur animse procedenti ex divina revelatione, cum tamen alia cooperetur anima) procedenti ex propria industria; universalior autem, quia se ad omnes veritates revelatas extendit, cum tamen alia paucas tantum veritates attingat. Hie modus formandi verba successiva in contemplatione veritatis, praesertim convenit animabus illis, qua; vivi nimium ac perspicacis sunt intellectus, qua; proinde tam subtiliter ac faciliter operantur, ut ad suas opera-tiones potius elicitas quam eliciendas attendant, unde plures ex eis velut ab aliis tactas considerent; et si extraordinario huic modo speculandi etcognoscendi sint aftectce, in praidictam deceptionem et in adductos cadent errores, et daemon ad earum ruinam ad forman-dum successiva hujusmodi verba concurret, in principio collectionis multam subministrando materiam digression is, et por suggestionem ad internos conceptus et discursus cooperando. Ex dictis colligitur quod verba successiva ex triplici causa procedimt, scilicet : ex divino Spiritu, per lumen aliquod infusum illustrante et applicante intellectum; a vivacitate ac perspicacitate solius intellectus; et a dsemonis suggestione. Quomodo discernendum sit a quo spiritu procedant, dicetur infra; sufficit nunc generaliter dicere quod ex bonis aut ex malis fructibus eorum dignoscuntur, an a bono vol a malo spiritu procedant, et quod anima non inordinate circa ea afficiatur, sed, ut dictum est, totum affectum suum ad fidei viva) puritatem, ad spei firmitatem, et ad ardorem charitatis referat.

Verba formalia oontingunt animse, vel in seipsacollectse, vol exte-rius occupata), quae sibi sentit ab alio proferri, nee de hoc potest dubitare. Et in hoc hujusmodi verba formalia diffenmt a succes-sivis, quod formalia proferuntur ab alio ipsi aniime, successiva vero formantur ab ipsa anima; qua) differentia ex hoc am-plius colligitur, quod verba successiva semper oontingunt anima)

collect», et circa eamdem veritatem quam in sua collectione contemplatur; sed verba formalia plerumque contingunt' animae non collecte ac minime cogitanti de re vel materia, circa quam pro-feruntur. Haec verba formalia quandoque sunt admodum expressa ac bene formata, quandoque minus, ita ut vix percipiantur; quandoque plura sunt, quandoque pauciora ; quandoque cito transeunt, quandoque successive ad instructionem anima¹, formata diutius perdurant, sive a Deo, sive ab angelo proferantur, ut liabetur ex illo Danielis 9 : « Et locutus est mihi Gabriel, dixitque, etc. gt; Quaudo hujusmodi verba sunt tantum formalia, non habent alium specialem effectum in anima; cum enim ordinarie sint solum ad instructionem animse, sufficit quod in ordine ad hunc finem animam instruant. Sed quando a Deo proceduut, summam in anima babent efficaciam, nam operantur effectum ad quern inducunt; unde prom-ptam reddunt voluntatem ad exequendum id quod prsecipitur, etsi aliquando, ad augmentum meriti, difficultas operandi relinquatur, maxime dum operatic vel munus exequendum cedit in bonorem operantis ; vult enim Dominus quod anima, non sponte, sed velut coacte, ad honores tendat. Nec mirum quod haic verba formalia a Deo procedentia nobiliorem ac promptiorem habeant effectum, quam verba successiva, cum hujusmodi formalia a solo Deo proce-dant et intimentur anima3, successiva vero producautur ab ipsa anima Deo tantum cooperante. Propterea, in modo operandi, formalia sunt semper efficaciora quam successiva, licet aliquando possit accidere quod successiva sint efficaciora, propter majorem Spiritus divini cumhumano communicationem. De hujusmodi verbis formalibus non plus debet anima curare, quam de successivis; nam, ultra quod illis occupata non attendet his qua; sunt immediate et proximo dispositiones ad unionem divinam, ejusque legitima media, fldei scilicet et aliis virtutibus theologicis, posset facile decipi ac illudi a dsemone, cum sxpius vix appareat an a Deo, an a diabolo proferantur; et cum ordinarie non alium habeant effectum prater instructionem, non possunt ab effectibus dignosci, maxime quia quandoque accidit quod ilia qiue a daemone proferuntur sint expressiora. Unde non statim debet quis exequi quae dictis verbis significantur, sed omnia prudenti et docto confessed vel director! lideliter exponat, cujus consilio se conformet;

quod si talis director non facile reperiatur, non aliis manifestet quae audivit, ne forte alicujus imprudentis et ignorantis temeritate grave damnum incurrat (non enim cuilibet indifferenter conscientia est committenda), et circa audita juxta prudentise dictamen se gerat, exitum rei Domino commendans, ipsumque deprecans ut suum in illis beneplacitum manifestet.

Verba substantialia, sic dicta quia vivum et substantialem effe-ctum in anima causant, contingunt eidem animse, sive in seipsa collecte, sive in aliis occupatrc; ia quo conveniunt cum formalibus, sicut et in eo quod ab alio prolata formaliter imprimuntur anima;; sed in hoc differunt quod sunt vere ac perfecte practica, nam ope-rantur quod significant, cum tamen verba pure formalia sint potius speculativa, et solum instruant ad agendum. Unde omnia verba formalia non sunt' substantialia, bene autem omnia verba substantialia sunt formalia; substantialia namque idem penitus important quod formalia, et aliquidamplius, quia simulinstruunt cum formalibus, et operantur quod significant, quod non faciunt formalia. Hsec verba substantialia confirmantur authoritate sacra; Scriptura;, tam in veteriquam in novo testamento. In veteri quidem testamento, dixit Deus, Gen. 17, Abrahaj: « Ambula coram me, et esto perfe-ctus; gt; quod verbum perfecit hunc sanctum Patriarcham. Propterea dixit, Psalmo 67, llegius Propheta :« Ecce dabit voci sua; vocem virtutis ,*» et Ecclesiastici 8, habetur :« Et sermo illius potestate plenus erat. gt; In novo autem testamento, siepius exprimitur quo-modo verbum Christioperabaturmiraculadiversa qua; signilicabat, sive sanando infirmos, sive suscitando mortuos, sive mari et ventis imperando. Propterea dicit Apostolus quod « sermo Dei est vivus et efficax, penetrabilior omni gladio ancipiti, pertingens usque ad divisionem anima; et spiritus, medullarum quoque et compagum. » De verbis hujusmodi substantialibus experta loquitur S. M. N. The-resia; refert enim quomodo de visionibus suis timida, et ex metu delusionis turbata, et ab omnibus afflicta, ad hsec verba Christi: Ego sum, noli timere, statim omnis timor, omnis turbatio, et omnis afflictio evanescebat. Et certe hsec verba sunt animse vita, virtus, et bonum incomparabile. Hsec verba suum subito producunt efle-ctum, absque ulla animse industria: unde debet audiens tranquillus et quietus dicere tunc Domino cum Samuele : « Loquere, Domine,

quia audit servus tuus, gt; et liberum ei pnebere consensum. Prop-terea se quasi passive circa illa debet habere; nee ullara df bet de-ceptionem timere, nee enim aut intellectus, aut diabolus similes effectussubstantiales potest operariin anima; unde dicit Domiuus, Jeremia; 23 ; « Numquid non verba raea sunt quasi ignis, et quasi malleus conterens petram ? gt; Et cum hujusmodi verba sint verba vitse setern», et plurimum conducant ad unionem divinam, maxime quando sunt interiora, possunt cum humilitate ac resignatione desiderari, et cum gratiamm actione suscipi : felii, ac ter beatus,

Tandem superest agendum de divinis tactibus, quos anima di-versimode sentil in seipsa; unde etiam sensus intimi vocari possunt. Tactus autem sumitur, vel active, vel passive. Tactus active sumptus irnportat actionem Dei intime tangentis animam. Tactus passive sumptus importat immediatum liujus intimse actionis effectum in anima, qui proprie dicit sensum suavissimum anima; tali causatum actione. Quam vis autem in prasenti magis explicetur tactus hujusmodi passive sumptus, tanquam receptus in anima, ex liis tamen quai dicentur, explicabitur etiam tactus active sumptus, a quo passivus dependet, et quem semper connotat: unde quicquid tactui passivo formaliter attribuetur quasi termino, debet tactui activo causaliter attribui tanquam principio.

Tactus hujusmodi divinus diversimode contingit; quamvis enim semper in voluntate recipiatur (substantia siquidem animse non potest seipsa sentire vel quid percipere, nulla quippe substantia est seipsa immediate in creaturis operativa, sed operatur per suas po-tentias), diversimode tamen recipitur : quandoque enim percepti-biliter apparet in affectu voluntatis; quandoque vero, cum est intensissimus, altissimus, profundissimus, et secretissimus, vide-tur penetrare ad ipsam aninue substantiam; aliquando est valde distinctus, aliquando autem non ita; aliquando cito transit, aliquando diutius perseverat.

Quomodocumque contingat a Deo, multum est sublimis et ele-vatus; sed cum ad ipsam animae substantiam penetrare videtur, est ita sublimis, tamque pretiosus ac proficuus animae, nt ipsamet anima capere non possit, nec etiam capit unde tantum bonum ipsi proveniat, nec propter quae ejus opera tantam Deus ipsi gratiam concedat; non enim ex operatione vel industria anitrue dependet, nec ex ejus meditatione vel contemplatione procedit, quamvis hsec omnia velut aptai ac convenientes dispositiones ad hujusmodi favo-rem prseparent animam.

Hanc gratiam concedit Dominus cui vult, quando, ubi, et quo-modo vult: unde sa;pius accidit quod viris sanctis, post diuturnum orationis et contemplationis exercitium, illafn deneget, et e contra tyronibus ac incipientibus viam perfectionis in eminentissimo gradu concedat. Sed Domhuis est, qui de suis donis ac gratuitis bene-ficiis disponit prout vult, et istis gratiam concedens, illisnon facit injuriam.

Quamvis hujusmodi tactus in voluntate recipiatur, quodammodo tamen ad intellectum redundat; ex illo quippe expressa quasdam intelligentia sive notitia Dei dimanat et excitatur, qufe suavissi-mam et altissimam Dei perceptionem ac velut impressionem im-portat; et juxta tactus ipsius sublimitatem ac eminentiam, atten-ditur hujus notitia; sublimitas ac eminentia.

Cum, ut dictum est, ad divinum tactum non cooperetur anima proximo et immediate (quamvis se remote disponat), sed mere passive ad ilium recipiendum se habeat, ita ut vere tunc dicatur divina patiens, quod etiam verum est in ordine ad consequentem notitiam, inde est quod in utriusque receptione propriam adhibere non debet industriam, ne fructum utriusque impcdiat, sed tantum suavem prsebendo consensum, cum humilitate et gratiarum actione tantum recipiat bonum.

Et quia, tam in hujusmodi tactu, quam in dicta notitia, consistit unio animce cum Deo, potest ilia quis desiderare et appetere, dum-modocum humilitate ac resignatione fiat, ita ut judicet se tanto favore indignum, sed simul desideret et appetat sic intime Deo summe dilecto suaviter uniri, ut ex tali unione perficiatur, et Deo perfectius obsequatur. Advertat tamen ne hujusmodi communica-tionem indebite procuret, ne sua curiositate et superbia viam dse-

moni ad sui deceptionem et ruinam aperiat; potest enim diabolus simile quid fingere medio sensu et appetitu corporali: unde maneat tunc anima in summa pace quieta, suum prsebendo cum amore consensum; nihil enim amplius requiritur, ut tactus voluntatis, et notitia intellectus mirabiles suos sortiantur effectus.

Quia de hoc tactu divino in tertia parte hujus operis sermo iterum redibit, ideo in prsesenti finem facimus disserendi de illo, ut ad alia transeamus.

QUOMODO SB DEREAT ANIMA ÖERERE IN COMMUMCATIONE APPREHENSIONUM SUPERNATURALIUM.

Licet ad quamlibet apprehensionem supernatuvalium in particu-lari modnm apposuerimus, quo quis debet in singulis se gerere, nunc doctrinam generalem tradendo dicimus quod Deus, eas com-municando, pratendit animam intime secum unire, tam secundum partem cognoscitivam per fidem, quam secundum partem affecti-vam per spem et charitatem. Haj divinse virtutes sunt medium aptissimum, et via conducens ad divinam unionem, cum animam, quantum ad utramque partem, creatis omnibus evacuent, qua? prse-dictam unionem impedire possunt, ut Deo ipso repleant. Intellectus, per fidem supra seipsum elevatus, divinam veritatem immediate contemplatur; voluntas per spem ad divinam bonitatem, velut ad objectum beatitudinis, aspirat; et per charitatem ipsi, ut summo in se bono, suaviter adhseret. Fides autem, ut dicitur ad Hebrseos 11, est« sperandarum substantia rerum, argumentum non apparen-tium; gt; unde in obscura Dei contemplatione consistit. Spes est de non visis seu possessis, juxta illud ad Komanos 8 : * Spes quai vi-detur, non est spes; nam quod videt quis, quid sperat? » Unde ad solius Dei possessionem ac visionem tendit. Charitas est principa-liter ac per se amor Dei propter se, et amor proximi propter ipsum Deum.

Certum est igitur quod solas virtutes theologicse, Deum attin-gentes immediate, sunt proximum medium in via intimse unionis

animsè cum Deo, adjunctis donis Spiritus Sancti, et gratiis gratis datis ad has virtutes attinentibus. In patria vero, talem perficiunt unionem visio Dei succedens fidei, possessie summi illius boni suc-cedens spei, et amor fruitivus perfecte qui est perfectissimus actus charitatis. Unde, ut anima ad hanc Dei unionem, quai pro statu viaï potest acquiri, secure pertingat, debet mediis pradictis virtu-tibus ad Deum tendere, singulas excedendo ac pratereundo crea-turas, qua), si mentem occupatam circa seipsas retineant, divinam impedient unionem, cum nullam babeant cum Deo similitudinem, juxta illud Isaiae 40 : lt; Cui similem fecistis Deum? aut quam ima-ginem ponetis ei ? numquid sculptile conflavit faber? aut aurifex auro figuravit illud, et laminis argcnteis argentarius? »Quod confir-mat apostolus Paulns, Actuum 17, dicens:« Non debemus sestimare auro aut argento, aut lapidi sculpture artis et cognitionis hominis, divinum esse simile. * Debemus ergo per fidem singulas creaturas transcendere et ad Deum ipsum penetrare, qui lucem inhabitat inac-cessibilem, qua; nobis est caligo et nebula; quern, juxta eumdem Prophetam, Cap. 64, et Apostolum, 1. Cor. 2, « oculus non vidit, nec auris audivit, nec in cor hominis ascendit. »

Ex prsesupposito principio procedentes ad determinandum quo-modo regulanda et dirigenda sit pars cognoscitiva in suis notitiis in ordine ad divinam unionem (nam quomodo sit regulanda et diri-genda pars affectiva, dicetur alibi), tanquam certain ponimus con-clusionem, quod quicquid puritati fidei, in divina contemplatione repugnat, divinte etiam repugnat unioni. Puritas autem fidei con-templatricis in simplici, obscura, et general! contemplatione Dei consistit; unde, si quis distinctas, particulares, et claras de eo pro hoc statu quaireret notitias in hujusmc-di visionibus et reveiatio-nibus, et principaliter in corporeis ac imaginariis, quae magis exte-rius mentem occupant (nam ilia) revelationes, qua) divinas perfe-ctiones altissimis quibusdam notitiis animse manifestant, mentem in sua collectione interna Deo unitam relinquunt, utpote puritatem fidei perficientes), praedictam impediret unionem, quia tales dis-tinctae - notitiae, cum non sint adequate Deo, mentem in multa distraherent, quae proinde non esset unite ad Deum collecta; quod tarnen ad perfectam requiritur contemplationem Dei. Et sic anima Deum omnimode perfectum debet generaliter in caligine con-

Accedentes igitur ad pradictas apprehensiones supernaturales, dicimus quod omnes illae quae puritati descript® fidei quocumque modo repugnant, non possunt esse proximum unionis divinse medium, imo potius hanc unionem impedient, si vellet anima eis adheerere ; nee enim Deus eas anim» communicat, ut in eis sistat anima, sed ut eis animam in bono firmet, vel aliqualiter instruat: unde debet anima, relictis ipsis, vel quasi gradibus suppositis, ad illam caliginosam et generalem Dei contemplationem ascendere; et si sisteret in illiSj Dei finem intentum inverteret, imo sisteret in medio remotissimo, et ad finem non properaret.

Incipiendo a visionibus et revelationibus, dicimus quod, licet sint vera, et a Deo procedentes, non debet quis ad perfectionem aspirans, in eis curiosius immorari, vel erga eas affici; turn propter rationem adductam, quod puritati fidei repugnant, et a divina removentunione; tum propter periculum, ne decipiatur anima, et in propriam decidat ruinam. Unde, dum a Deo communicantur, semper anima debet esse pavida, et potius debet eas humiliter recusare, quam appetere vel nimium eis immorari; maxime quia nullum earum operationi prsestat impedimentum, cum statim inde-pendenter ab industria humana suum causent effectum, et alias omni daemonis illusioni pracludit aditum. Propterea, directores vitas spiritualis, et maxime B. P. -N. Joannes a cruce, et S. M. N. Tberesia, post mortem etiam, affectum erga revelationes prohi-buerunt; nam S. M., apparens intellectualiter V. M. Catharinse a Jesu, proocepit ei ut superiori nostri Ordinis scriberet ipsius nomine, ne spiritum revelationum in carmelitis approbaret ac nutriret. Verba ejus sunt:« Hac die, quie est Dominica Quasimodo, mandavit mibi S. M. ut dicam V. R. quod non scribantur revelationes, nee penitus curentur; quamvis enim multse sint vera, sunt tamen etiam multse falsa) ac mendaces; et est valde difficile veritatem unam in tot mendaciis reperire, imo periculosum est; et circa hoe probandum plures attulit rationes. Prima est: quia quanto plus revelationibus quis insistit, tanto magis aberrat a fide, cujus ductus est certior ae securior omnibus revelationibus. Secunda est: quia magis inclinant homines ad spiritum revelationum, et sanetificant animam quam eo praditam eredunt, quod est invertere ordinem,

quern Deus statuit ad justilicationem animarum, medio scilicet virtutum, et observantia mandatorum ipsius. Dicit ut V.E. procu-ret, quantum potest, pricdictum spiritum amputare, quia multum interest; maxime quia major pars mulierum facile suis ducuntur imaginationibus, et cum aliunde desit eis prudentia et doctrina, quibus se possint dirigere, magis periclitantur. Dicit quod ipsi displicebit, si suae filuc erga revelationes in suis libris scriptas afficiantur, et credentes in eis perfectionem consistere, desiderent eas et procurent, volentes ipsam in hoc modo procedendi imitari. Multas alias manifestavit mihi veritates, declarando se gloriam qua fruitur, non revelationibus, sed virtutibus, acquisisse; quod V. R. destruit spiritum monialium, credens eis prodesse hac via revela-tionuin; et quod necessarium est, si quae sint qua; certas et veras habent revelationes, ut eas despiciant, ac parum curent, tanquam de rebus non multum utilibus, imo sape nocivis, potius quam pro-ficuis. Hoc autem tam clare mibi communicavit, quod ex tunc desi-derium omne revelationum dimisi. gt;

Pradictis adjungi potest alia ratio, quod, etiamsi revelationes sint a Deo, ac proinde certse et vera, non semper tamen, ob earum profunditatem, penetrantur, aut juxta legitimum sensum intelli-guntur; cum enim Deus sit in suisjudiciis altissimus et profundis-simus, non semper in eis mens ejus concipitur; propterea dicitur ab Apostolo ;« Quam incomprehensibilia sunt judicia ejus, et investi-gabiles vise ejus!» Item: « Quis novit sensum Domini, aut quis consiliarius ejus fuit?»Quod multiplici sacra; Scriptural potest authoritate probari. Genesis 15, dixit Deus Abrahse: « Ego Dominus qui eduxi te de IJr Chaldaeorum, ut darem tibi terram istam, et possideres eam; gt; cumque esset Abraham senex, et einon concede-retur, petiit a Deo signum hujus promissionis; tunc promissionem juxta legitimum sensum interpretatus, declaravit quod terra dare-tur semini ejus proter ipsum, et consequenter ipsi in suo semine. Similiter dixit Deus Jacob, Genesis 46 : « Ego descendam tecum illuc (id est in ^Egyptum) et ego inde adducam te revertentem ; » et tamen ibi mortuus est Jacob; intelligebat enim dereversione seu reductione filiorum ejus de iEgypto. Ex quo patet quod uterque fuisset deceptus, si talem prophetiam in propria persona complen-dam judicasset. Quod evidentius apparet in eo quod contigit filiis

Israël pugnantibus contra Tribum Benjamin ex prsecepto Domini, nt habetur Judicum 20: certam igitur tenentes victoriam, quia Domino consulente ac mandante procedebant ad pralium, duabus vicibus victi sunt; quod maximam eis confusionem causavit; sed tertia vice eodem Domini mandate procedentes cum expressa vi-ctoriffi promissione (quam antea non promiserat, imo propter ali-quod peccatum eos punire decreverat), victores extiterunt. Propter banc illegitimam revelationum Dei intelligentiam, deridebantur propbetiae; unde communem derisionem referens Isaias, Cap. 28, ait: * Quia manda remanda, manda remanda, expecta reexpecta, expecta reexpecta,modicum ibi, modicum ibi; in loquela enim labii et lingua altera loquetur ad populum istum. » Nec solum alii, sed et ipsi Prophehe, non debite sensum propbetiarum capientes, velut irritas judicaverunt; unde est illud Jeremiae 4 :« Heu, beu, Do-mine Deus, ergone decepisti populum istum, et Hierusalem, di-cens: Pax erit vobis ? Et ecce pervenit gladius usque ad animam. » Hsoc autem deceptio ut plurimum accidebat, quod prophetias spi-ritualiter intelligendas litteraliter interpretabantur in sensu mate-riali; sicut ista; de Messia : € Dominabitur a mari usque ad mare, et a flumine usque ad terminos orbis terrarum; liberabit pauperem a potente, et pauperem cui non erat adjutor;» quse reverain domi-natione ac redemptione spirituali complet») sunt, et tamen secundum dominationem ac redemptionem materialem intelligentes decepti sunt illi discipuli, qui dicebant: « Nos autem sperabamus, quia ipse esset redempturus Israël. » Propter hoc dicit Apostolus,!. Cor. 2 ; « Animalis homo non percipit ea quse sunt Spiritus Dei; stultitia enim est illi, et non potest intelligere, quia spiritualiter examinantur, spiritualis autem judicat omnia.» Haec deceptio faci-lius accidere potest in revelationibus comrainatoriis, quse ut plurimum sunt conditionatse; ssepe tamen conditio nec exprimitur nec indicatur, qua non purificata non implebitur prophetia; ut constat ex ilia Jona; facta. Dixerat, imo praceperat ei Dominus, ut iret in Ninivem civitatem magnam, et pnedicaret in ea quod « adhuc qua-draginta dies, etNinive subvertetur;» quod a Domino intelligeba-tur, si populi poenitentia non liberaretur; sed quia poeuitentiam egit populus, beuignus et misericors Dominus civitati pepercit, et delusus fuit Jonas, qui prophetiam absolutam et non conditiona-

lem crediderat: unde conquerens ad Dominum ait, se deridendum putans : « Obsecro, Domine, numquid non hoc est verbum meum, cura adhuc essem in terra mea? Propter hoc prseoccupavi, ut fuge-rem in Tharsis; scio enim quia tu Deus clemens et misericors es, patiens et muite miserationis, et ignoscens super malitia. » Gum hac igitur divinarum visionum ac revelationum profunditate, et obscuritate et incertitndine, bonum est quod anima non inhsereat, sed potius recuset et abjiciat, nullasque velit ex eis notitias particu-lares deducere, quia pra;ter errandi periculum, mediis illis, divinam potius unionem impediet quam acquirat, ut dictum est; solas debet aestimare ac desiderare notitias illas altissimas, quas in materia revelationum dicimus infundi divinitus, in quibus partim unio divina consistit; nee enim a simplici, caliginosa et generali cou-templatione Dei mentem distrahunt, sed potius in illa firmant; nee puritati fidei contrariantur, sed eam perficiunt, ut explicatum est. Forte dieet aliquis: coneeditur quod visiones ac revelationes omnes a Deo procedentes, eo fine eonceduntur ut sint media ad divinam unionem conducentia; revera possunt ad eam conducere : unde poterunt ut media talis unionis appeti, eis ut mediis juste anima poterit uti. Respondetur quod htec media ex divina institu-tione suum habent effeetum independenter ab industria nostra, statim ae eonceduntur, et alias vult Dominus nos eis potius duci, quam nos uti, ad servandam fidei puritatem, et ad vitanda cuneta pericula : proptereajuxta divinam beneplaeitum nos circa eas geri-mus, cum eis non immoramur, at recusamus et rejieimus.

Idem, proportione servata, dieimus de divinis loeutionibus, sive fiant verbis successivis, sive verbis formalibus, quod scilicet non debet anima eas desiderare, vel in eis immorari, eum sit idem errandi periculum circa locutiones, ac circa visiones et revelationes, cum seque hujusmodi loentiones puritati fidei repugnent ac visiones et revelationes, cum denique, propter eamdem profundita-tem, possint aliter intelligi quam a Deo proponantur. Sola loeutio quae fit verbis substantialibus potest desiderari, cum nullum ibi sit errandi periculum, non enim potest a dsetnone fingi; eum non re-pugnet fidei puritati, imo fidem eonfirmat, dura animam auscul-tantem Deo conjungit, et in ejus contemplatione eonfirmat; eum semper eo sensu eapiatur quo profertur a Domino, nam semper ope-

ratur quod significat: nnde cum humilitate ac gratianim actione debet anima sic Deo loquenti suaviter attendere.

Posset alicui tanta paupertas spiritus, et omnimoda divinarum communicationum abnegatio displicere; sed, ut dictum est, per illam non solum evitantur pradicta pericula, et simul inutilis cu-riositas sciendi supernaturaliter, quod per ordinariam instructio-nem vel sacra Scripturse, vel directorum spiritualium facile scire possumus, sed etiam cum ilia manet divinse locutionis effectus, ipsum namque operatur independenter ab humana industria, non secus ac visio vel revelatio divina; unde inutiliter anima sisteret in ea, imo propter curiositatem mereretur tali divino favore privari. Unde multum aberrant, qui via supernaturali volunt instrui, cum Deus sufflcientem fidelibus instractionem in Ecclesia proviserit. Poterat instruere Paulum quem recenter converterat, et qui ab eodem Domino jam sibi loquente petebat instrui dicens: lt; Domine quid me vis facere ? » et tamen ad Ananiam mittit, ut ab eo in-struatur;« Vade, inquit, ingredere civitatem, et ibi dicetur tibi quid te oporteat facere. gt; Quamvis igitur Deus aliquando animse curiosius interroganti de aliquibus respondeat, ha3C tamen ei curiosa displicet interrogatio : unde debet anima in dubiis primo Deum consulere, non ut via supernaturali prsedicta respondeat, sed ut inte-rius inspiret tam ipsi quam directori quid agendum sit; et. dicat cum sancto rege Josaphat:« Cum ignoremusquid agere debeamus, hoc solum habemus residui, ut oculos nostros dirigamus ad te. » Deinde suum consulat directorem, cujus consiliis prudentibus hu-militer acquiescat.

Si dicatur quod uon solum videtur licitum et tutum, sed etiam laudabile et tutius Deum consulere; nam habemus expressum in sacra Scriptura, quomodo in veteri testamento sancti Patres et Pro-phetae continuo Deum consulebant, imo consulere tenebantur in multis ad fidem attinentibus : ex quo videtur inferendum, quod etiam in novo testamento talis consultatio erit laudabilis et utilis. Sed huic difficultatiex pnesupposito respondetur fundaraento, et ad prsesens institutum: in veteri testamento nondum fides erat bene fundata, quotidie nova de Divinitate mysteria ab ipso Deo revela-bantur, et novae moralium regula) condebantur; unde opus erat, turn ad perfectionem fidei continuo crescentis quantum ad majo-

rem expressionem, turn ad perfectam humanorum actuum dire-ctionem, turn etiam ad intimam unionem animaa cum Deo in puri-tate fidei, quod Deus (a quo solo mysteria fidel debent revelari) loqueretur sanctis Patribus et Prophetis, et quod ipsi divinas visio-nes, revelationes, et locutiones acceptarent, easque desiderarent et quaererent ex inspiratione Dei, cum mediantibus illis deberent Ecclesiai proponi credendse, tanquam a Deo procedentes et miracu-lis confirmatse; et sic ab Ecclesia receptse tanquam mysteria fidei credebantur. Sed in novo testamento lides est perfecta, nec mysteria de novo revelantur, sed a Christo Domino fuerunt omnia Divini-tatis arcana nobis revelata, etiam supremum et augustissimum sanctissimse Trinitatis mysterium, item dominicaj secretum Incar-nationis, sacramentorum et specialiter sanctissimaj Eucharistie institutio : unde cum maxime intima Divinitatis mysteria sint revelata, et omnes agendorum regulse nobis traditaj, et insuper pro-visum sit a Christo, ut in dubiis Ecclesiam consulamus, cujus deci-sioni ac directioni se astiturum usque ad consummationem sajculi promisit, superfluum est et curiosum nimis divinas velle et quae-rere visiones, revelationes, ac locutiones, turn in ordine ad' fidem, turn in ordine ad operationem, turn in ordine ad contemplationem in puritate ac perfectione lidei; et ideo pradicta potius divinam unionem impedirent, quam eam causarent. Hujus differentia; ratio colligitur ex hoc D. Pauli testimonio, ad Hebraos 1 :« Multifariam multisque modis olim Deus loquens Patribus in Prophetis, novis-sime diebus istis locutus est nobis in Filio, quem constituit hsere-dem universorum, per quem fecit et saecula; gt; «in quo sunt omnes thesauri sapientiae et scientise absconditi, » ut ait, ad Coloss. 2. Christus igitur nobis omnia revelavit, et Spiritus Sanctus postmo-dum adveniens illuminavit corda Melium ad capienda ilia, quae Christus revelaverat, juxta ipsius Christi promissionem dicentis : « Cum venerit Spiritus ille veritatis, docebit vos omnia, et sugge-ret vobis omnia quae dixero vobis.»Unde merito Christus Dominus, post omnia sacratissima sua eloquia, dixit ultimo in cruce:« Con-summatum est,» non tantum quoad hominis rodemptionem, quoad prophetiarura impletionem, sed etiam quoad mysteriorum fidei revelationem et authenticam Dei locutionem. Propterea Apostolus, ad Galatas 1, ait: « Sed licet angelus de ccelo evangelizet vobis, praeterquam quod evangelizavimus vobis, anathema sit. »

Quantum ad tactus intimos Divinitatis qnos percipit anima, jam dictum est quod partim in illis unio anima} cum Deo consistit; unde, sicut possumus, imo debemus, ad divinam unionem jugiter aspirare, sic possumus hujusmodi tactus desiderate, qui per se primo, directe et immediate voluntatem Deo conjungunt, et ex consequent! etiam ipsum intellectum, per altissimas Divinitatis notitias ex illis emanantes ac concomitantes. Nee in illis per se potest aliqua deceptio vel periculum reperiri, sicut in aliis appre-hensionibus supernaturalibus reperitur; sed tantum valet per acci-dens periculum reperiri, quale reperitur in rebus optimis, puta in exercitie virtutum, dum illorum occasione quis in superbiam aut in aliud inconveniens labitur. Non desunt qui sic divinte Provi-dentite sua committunt omnia, ut dicant nee ipsam sanctitatem esse desiderandam, sed sortes suas esse vohmtati Dei relinquen-das. Fateor equidem optimum ac perfectum esse, per integram resignationem se Deo in omnibus conformare, et juxta doctrinam Domini dicere: « Eiat voluntas tua sicut in ccelo et in terra, » ita ut, saltem virtualiter, in omni nostra petitione et operatione hoc ^ intendamus, ut non impleatur, si non fuerit voluntas Dei; sed tamen, quia certo de fide tenemus ex ejusdem Domini revelatione, quod voluntas Patris nostri coelestis est sanctificatio nostra, ideo absolute ad mandatum Dei in Scripturis sacris expressum, et ad exemplum Ecclesia), non solum possumus laudabiliter, sed etiam tenemur petere ac procurare propriam sanctitatem, cum aliis ad earn acquirendam et habendam per se requisitis, turn propter utili-tatem nostram debite ad Deum ordinatam, turn ad majorem Dei gloriam praecise, qui glorificatur in sanctis suis; quod perfe-ctius est.

Qui se circa supernaturales apprehensiones modo pncscripto gerit, parum debet de earum examine curare, a quo spiritu proce-dant, bono scilicet an male, divino an diabolico; a quocunque enim

procedant, non ei nocebnnt Sed tarnen, ad animarura solatium, examen aliquod breve nunc proponetur; exactum namque et perfectum ex dictis in hoc discursu, turn ex dicendis tractatu 1 tertise partis dependet.

Cum certum sit diabolum se transformare in angelum lucis, ut docet sacra Scriptura, ac muitos in hujusmodi appreheusionibus vel a propria imagiuatione, vel ab aliis indoctis et malignis posse decipi, ut docet Kichardus, in Cantica, Cap. 59, dicens ; « Docent aliqui falsa sub specie religionis; dsemones quoque in corde sug-gerunt falsam justitiam, et falsam iutelligentiam pro luce verita-tis : intendunt quippe aliqui arcum Scripturse, et parant sagittas suas in pharetra sua, ut sagittis suis sagittent in obscuro rectos corde, et qua; Dominus perfecit, id est perfecte fecit, et per doctores exposuit, destruunt et ad suum errorem infleGtunt; daunones etiam quaidam subtilia et quasdam revelationes in aliquibus ope-rantur, item qiuedam nova et insolita, quae curiosi et simplices mirantur et venerantur. Bonorum igitur recta est et sana intelli-gentia; formantur opera, sicut ex corde procedit vita; rectos gressus pedibus suis faciunt, quia cuncta cum consilio faciunt, et non solum peccata sua, sed etiam occultas suggestiones cordis in confessione exponunt. Non enim potest errare, qui cum consilio vivit; nee ab inimico decipi, qui suggestiones ejus detegit; » inde est quod ad discemendum verum a falso, et bonum a malo in istis, quidam tradentur documenta tum anima) contemplativae, tum directori pio et prudenti, cui juxta pradictam authoritatem debent omnia cordis secreta manifestari.

Generaliter autem loquendo, communicationes supernaturales vera discernuntur a falsis et a fictis per proprios effectus ; quia, ut docet Magister veritatis, « non potest arbor bona malos fructus facere, nee arbor mala bonos fructus facere;» sed arbor bona bouos facit fructus, et mala malos, ünde, si ad pnedictas apprehensiones supernaturales consequatur vitae sanctitas, fundata scilicet in exercitie virtutum, maxime humilitatis, obedientise, mortiücationis, patientiiK, amoris Dei et proximi, ac perfecta) resignationis ad divi-nam voluntatem, judicandac sunt verse ac bon», procedentes a bono Spiritu; sin autem cum illis conjuncta sit vitse pravitas, et perversa operatie, judicanda) sunt falsa; ac mala), procedentes a malo

spiritu, vel a propria imaginatione. Non quod statim a principio talium comjiiunicationum anima debeat esse perfecta, in quo forte decipiuntur aliqui,sed quia debet ad perfectionem tendere, et pau-latim a suis imperfectionibus recedere : nam ex qua parte Deus bujusmodi favores incipientibus communicat, ad firmandum eos in bono vocationis, non potest statim in eis esse vitse sanctitas; divina namqne sapientia, licet attingat a fine usque ad finem fortiter, disponit tarnen suaviter; ex qua vero parte communicat illis bos favores, ut perficiat et sanctificet, debent suum suaviter consequi effectum, ut illis inspirent desiderium sanctitatis, et paulatim per virtutum exercitium ad sanctitatem adducant. '

Sed magis in particular! procedendo, et primo circa visiones de-terminando, docet S. M. N. Theresia, Mansione 6, Cap. 8, quod intellectualis visio causat in anima maximum profectum cum bonis effectibus internis, quos nec imaginatio propria, nec daemon posset causare boni spiritualis inimicus; causat maximam pacem inter-nam, desiderium ardens placendi Deo, contemptum omnium quje ad Deum non conducunt; causat magnam sui confusionem et bu-militatem : quos mirabiles effectus videt evidenter anima et scit quod non nisi a Deo procedere possunt, maxime si loquamur de continua Dei notitia, de tenerrimo ejus amore, de puritate conscien-tice, ac de fervcnti desiderio obsequendi divinse majestati; bsec enim ab ipso solo prasenti procedere possunt. Unde concludit nou esse poSsibile quod, si talis visio, vel esset ficta, vel a dsemone cau-sata, tam perfectus fructus ex tam vitiata vel perversa radice nasci posset; et quamvis in principio visiones a dajmone fictaj aliquam habeant pacem ac dulcedinem, in fine tamen confusionem etamari-tudinem in anima relinquunt; cujus contrarium est in divinis visionibus, qua ssepe turbant in principio, sed semper in fine pacem animae relinquunt, quam mundus dare non potest. Et fidelis est Dominus, qui non permittet ut diabolus in anima humili et sub-missa divinos fingat effectus. Quantum ad vision em imaginariam, docet, turn Mansione 6, Cap. 9, turn Cap. 28 Vitae sua?, quod Dominus sic appareus cum tanta acceditmajestate, cum tam magna vivacitate, quod s;epius animam rapit in extasim et mira ejus pulchritude sic impressa remanet in anima, quod vix illius oblivisci potest; mutatur anima, et quodammodo absorbetur in Deo per

quamdam vivi amoris ipsius participationem. Hsec visio sic elevata et sublimis, simul cum aliis bonis effectibus quos ipsi animse ma-nifestat, certum sui testimonium relinquit quod sit a Deo ; unde, quamvis aliqui contrarium suadeant, non potest anima de veritate ac bonitate ipsius dubitare. Deinde, sigillatim demonstrat quod hiec mirabilis imaginaria visio, nec a propria imaginatione, nec a daemone potest procedere. Non quidem a propria imaginatione, turn quia imaginatie tantampulchritudinem ac majestatem flngere non potest; tum quia, licet alias hoc posset, in momento tamen fingere non potest, sed paulatim in sua fictione procederet, cum tamen in instanti manifestatur hsec summa majestas et pulchritudo animai de ea non cogitanti. Quod non procedat etiam a dsemone, constat, tum ex eo quod tantam majestatem etgloriam fingere non potest; tum quia perturbatam et inquietam absque gustu devo-tionis, et sine oratione relinquit animam, nec causat purum et castum amorem Dei, nec humilitatem, nec alias virtutes, quie divi-nam visionem consequuntur.

Deinde, determinando circa revelationes et locutiones, sequimur in earum examine doctrinam B. P. N. Joannis a Cruce, Cap. 29 Libri 2 Ascensus Montis Carmeli, ubi sic ait:« Dicere signa et indicia, quibus demonstratur certe et infallibiliter, quando a bono vel a malo spiritu procedant, satis esset difficile; possunt tamen qusedam generalia tradi. Si cum anima revelationes et locutiones percipit, simnl in se amorem Dei cum intima humilitate, ac summa ipsius reverentia experitur, signum est quod Spiritus Sanctus operatur ibi, qui quoties aliquem communicat favorem, ilium hujusmodi virtutibus ornat. Si base fingantur, vel formentur ab intellectu, quamvis aliquis possit harum virtutum motus animai statim im-primi, nihil tamen illarum transacta meditatione vel contempla-tione remanet, sed sicca et arida restat voluntas, non tamen in m alum inclinata, vel in vanitatem, nisi forte de novo tentetur a daemone. In locutionibus tamen successivis, apparet inclinata anima ad virtutem et Deo affecta, saltem ut plurimum; aliquando namque permittit Deus, ad exercitium et meritum ipsius, quod remaneat arida et absque pradicta inclinatione ad bonum. Quod si h:«c procedant a dijcmone, remanet ordinarie voluntas arida circa amorem Dei, et est anima propensa ad vanitatem, ad sui sestimationem et

complucontiam, quamvis aliquando diabolus falsam inspiret luimi-litatem, et ferventem voluntatis affectum, sed in a more proprio fundatum, qui tarnen non statim facile porcipitur ab anima, si non fuevit spiritualis. Hicc liuoit diabolus, ut melius sua m tegat ope-rationem ; unde lacrymas exprimit sensibilis devotion is, ut postea suos imprimat affectus perniciosos; semper tamen movet volun-tatem, ut hujusmodi communicationes internas plurimum sestimet, ut sic eis tenaciter inlucreat, et anima occupetur in hoc exercitio, quod non est virtutis acquireudue, sed potius occasio decidendi ab omni cultu virtutis. » Undo concludamus, cum B. P. N., quodhsec cautela est adhibenda, tanquam omnino necessaria (110 in hujusmodi supernfituralibus apprehensionibus decipiamur, et nimium implicemur, sive sint verse vel falsie, bomo vel malse, procedentes a divino, vel ab humane, vel a diabolico spiritu), quod in eis quasi in principali non sistamus, nee eas curemus, sed ox illis voluntatem nostram in Deum fortiter dirigamus, propter ipsum solum ope-rando, perfecte legem ipsius ac sancta consilia adimplendo, in qui-bus est sapientia sanctorum; et nobis sufficiat scire mysteria fidei cum ea simplicitate ac veritate, qua proponuntur ab Ecclesia, cum hsec satis sint ad inflammandam ainore Dei voluntatem; nee expedit nobis quod alias curiositates profundas scrutemur, qiuc vix sine peri-culo errandi esse possunt; quod nobis suadet Apostolus, dum ait, ad Kom. 11 ;« Tu autem fide stas, noli altum sapere, sed time; » et Cap. 12:« Dico enim per gratiam quae data est mihi, omnibus qui sunt inter vos, non plus sapere quam oportet sapere, sed sapere ad sobrietatem, et nnicuique sicut Deus divisit mensuram fidei. »

De via illuminativa anima', contemplativw, propria proficicntium, in qua agitur de illuslratione, tam activa quam passiva, natural rmn~ data;, quantum ad cognitionem, et quantum ad affectum'.

Articulus I. Dividitur contemplatio in earn (juio est catiio-licorum lideiium, et in earn quae csl philosopliorum

lil. Dividitur contemplatio,prasertim acquisita, in earn quaj est per anirmationem, ct in cam quae est per nega-

Dc illuminatione passiva, tam parüs cognos-citivse quam partis afFoctivas, in contem-platione supernaturali- ....... 281

Quomodo apprehensiones vers siipernaUiraU's di^lm- ^ guendaj sinl a .............