EPISCOPO BRÜGENSI S. THEOLOGIZE DOCTOIU PR-3LAT0 DOMESTICO, EPISCOPO ASSISTENTI THRONO PONTIFICAL! AUCTOPiE

homo concurrer potentiam abso] Polcntia 1° a quiritur gralise d liie communes i] ranliarn, quam^ difficullale. Secijs data, sub gratii) ciali, homini eg; salutem operarii Polentia 2° ?)|t severare valeal^j gratise communej speciale, quod y sever anticB. )

Hoc ultimunisi tino, dicente: k. auxilio Dei in usque ad morte dilïicultate et it? sit.

Q. In quoncm r. Donum isl nes, turn provi( Deus hominem rando mortem. rando tentation ita ut hi omne; mento quo in g periuntur.

EPISCOPO BRÜGENSI S. THEOLOGI/E DOCTORI PR^LATO DOMESTICO, EPISCOPO ASSISTENTI THRONO PÖNTIFICALI

Ln, lector benerole, compendium, medullam doclrince theo-lofuccc quam ex operiöus Scuoi ppe, Gunv, Bouvieu , Gousset, Caurièue, Scavini, Nevraguet, Fp.aiszeun, Dens, etc., ut plurimum hausimus.

hi opens noslri hnune, nbi, dace Sciiouppe , cup mus De Pnncipiis tlieologicis el De Theologia generali, 'paree ac compendwse pertraclamus materiam, cjuam apud memoratum auctorem macjis evolulam invenire est.

In iraetanda theologue specudis parte dogmatica, passu pofpedimur lenliori, alque hinc inde nonnihil immoramur. \ tam au tem a theologis Dexs, Sciiouppe, Fuanzelin, Jcxn-manx stratum sequi, eorumrine vestigia prcmcre conaüsumus. Insupcr, ad vindtcanda identidem dogmata catholica, a lationahsUs modernis impel da, opport unum j'udicavimus pro-ponere queedam ex opere a Lafop.et edito sub til ulo: Doemes catholiques.

Pohores tarnen partes theologia'. morali concessimus; idque cum tah saltern amplitudinc moraque tali, ut nilnlominus in nostra hac tractatione cornpendiosa sen theologice com-pendio non latins quam par est extendantur hm Hes Pontes

ant em ex cjuibus morn/cm hanc deprompsimus exposilionem, aunt laudatorum supra llieologoruin opera, nimirum Gri:v, in cdilione liornana, adnotalionibus Bam.erim locuplemla; Carrière, in triplici Iractalu I)e Juslilia, f)c Contractibus, Dc Matrimonio; Dens, polissimum in editione Mechliniensi quoad Sacramenta; Gousset, Bouvier, Scavim el Neyraguet; ast semper el ubique eoUujere ac tradcre conali sumiis ye-nuinarn Liguorianam doctrinam.

(jund special traclalus illos Iheologicos qui legislationi civili vicini sunt, has exaravimus non juxta jus civile antiquum sen Romanum, bene rero juxta jus civile modernum sen Galiicum. Insuper, bonum nobis visum est tra iscribere passim major em partem opusculi, quod aliquibiis abkinc annis prado dedinms sub I it ulo: Notions élémenlaircs et usuelles do droit civil.

Difficidiales quibus spargilur studium theologicum, pro-jhiunt non tantum a parte materia:, quce sane latissima est valdeque obstrusa, sed insuper non raro ex defcctu bonce melhodi, modoque obscuro quo scriptor theologicus doctrinam trad it; et cxperientia compertum est has difficultates not ah i-litcr decrescere, si auctor expositione utatur clara et method ica.

(J tat in aulem nobis cordi sit harum asperitatum saltern partem aliquam de medio toll ere, sicque tijronum profectui in studio theologico aliquatenus cooper ar i, totas impendimus vires, ut nusquam dejlectamus a clara facilique rnethodo, scilicet procedendo indesinenter de not is ad ignota, de ge-neralibus ad particularia, ut sic principia a suis conse-ctariis rite discernamus. Quinimo, specialem dedinms cur am punctuationi, cum hcpr sensibus obscuris aut cequivocis ri tand is, et expositionis claritati scepc sa'pius mxdtum con-ferat.

Tali a fuerunt nostra conamina. An aulem optatam at tiger int metarn, lector is est pronuntiare. Quidquid sit, eum enixe rog emus id benevolo animo indidgere velit multis im-

perfectiombus cl dcfectibus sparsis in hoc opcre, quod in luccm cdcre nullatenus audcremm, nisi ad hoe inducli fuis-semus aucloritate lllustrissimi cl Doclissimi Prwsulis nostri, qui hujus laboris theolorjici dcdicationem acccptam habere dignatus est.

Pnesens heve clucubratio, prcemisso traclatu Dc Princi-piis Uieologicis, divuitlur m theologiam fjeneraleni et spc-cialem.

1 hcologia speclalis vujinti novem scquentes comprehend it t racial as, nimirum :

IIcBC pi'olegomeua, sou noliones prsevise, sunt Ihcologia; candidalo valde utilia. Quemadmodum cnirn, dum agitur do construcndo aidificio, prsevio prseparantur forma, loens cl malaria nocessaria; vol dum agitur dc porluslranda quadam regione, prsevic inslituitur, quoad illam, studium goographicum: iia thcologiaj sedificium construeturo, vel per la tas Hieologia) regiones poragraturo, utiles imo nocos-Siiiiiö sunt hoe noliones prsevia), ut illc cum seeuritalc el jucunditate procedcre et ad optalam metam pervonirc possit.

Tnpliei capito dicimus 1° do thoologia) nolionc, 2° do llieologise subsidiis, seu dc locis Ihcologieis, öquot; quredam dc thoologiio historia.

Sub llicologiio nolionc comprehendunlur sequenlia 1quot; llicologitc dcfinitio, objeelum cl finis, 2° dilTcrentia nier tlicologiam cl philosophiam, 5quot; llicologitc divisioncs.

Dei cognitionem et cultum spectant, acquisita ope Uim rationis, turn prsecipue revelationis.

Objectum materiale primarium est ipse Deus; secun-darium sunt creaturte, quatenus speciali quodam modo conducunt ad Deura vel clarius coguoscendum vel impen-sius colendum. Aut brevius, objectum materiale est scientia Fidei sen Revelationis.

Objectum formale sunt principia quibus theologia inni-titur; quce principia sunt turn veritates rationis, tum prse-sertim veritates revelatce.

n. Theologise finis rernolus est ?edificalio et defensie Ecclesia; Christi. Finis proximus, seu finis operis, est scientifica religionis notitia, nimirum ut religionem san-ctam, quam rationabili fidei lumine jam novimus et sus-cepimus, etiam scienlifice cognoscamus. Iltec autem nolitia his duabus continetur qusestionibus: 1° Q uien am est vera religio? 2° Qiuenam est ver® religionis doctrina?

r. Philosophia est scientia veri et boni solius ordinis naturalis, ope solius rationis acquisita. Ex bac definitione patet philosopbiam esse scientiam undequaque naturalem, ratione nempe objecti materialis et objecti lorrnalis seu principiorum.

Theologia vero, ut ex data ejus definitione patet, est scientia supernaturalis, tum quam plurimum ratione objecti materialis, tum quam plurimum ratione objecti formalis. Dico r/uam plurimum: nam, si theologia ut objectum materiale quasdam res tractet quse sunt ordinis naturalis, v. g. attributa divina, legem moralem, etc., et si ut objectum

Igitur theologia el philosopliia, qute ulique inlor se diffe-runt, ila tarnen differunt ut invicern non adverseniur. Non enim discrepant sicut lux a lenebris, vcrum sicut lumen a lurnine; adeoul, nedum inter se pugnent, amico potius nexu et mutua relatione jungantur. Elenim se invicern tali adjuvant modo ut, ab una parte, philosopliia theologia; ut ancilla famuletur; et ex altera parte, ut theologia philo-sophiam custodial, illustret et coronet. Ilinc recte ait Godfroy: « L'horame, selon la loi ordinaire, se rapproclie de Dieu par trois dogrés: Iquot; la raison, qui le conduit jiisqua la certitude de rinstilution divine de l'Eglise; T l'Egltse ct la raison, qui le conduisent jusqu'a la certitude de l'existence du surnaturel; 3° lc sur naturel, qui le relie directernent a Dieu, son premierprincipe el sa dernière fin. gt;-

5. — o- Quomodo prcecipue dividitur theoloyia? r. Prjeserlim dividitur tripliciter, modo seqaenti: 1' Est generalis, vel specialis. Theologia generalis respi-cit principia fulei generalia, ope ralionis, qua expendil moliva credibilitalis. Theologia specialis respicit principia fidei el morum specialia, seu singula dogmata cl morum principia. Ilinc, generalis proprie aliud non est nisi theolo-gice praarnbulum; dum e contra, specialis proprie el anto-nomastice vocatur theologia. Itaque theologia specialis:

2quot; Est dogmalica vel moralis. Theologia dogmalica respi-oil res credendas; moralis respicit rerum credendarum ap-plicationem ad actiones, seu ea qua) pertinent ad mores eiïormandos.

Utraque, scilicct dogmalica ct moralis, insuper esse potest el vocalur positiva vol scholastica. Posiliva versatur circa rerum credendarum vel agendarum substanliam, i, e. circa omnia ilia qua) per Scripluram, vel traditionem, vol Ecclesiarn sunt definita. Scholaslica versalur circa harum

definitarum rerum illuslralionem ; qua; illustralio operatur rationis discursu, tum ad deducendas cx iis conclusiones, turn ad tractandas quamp;stiones cum illis dcfinilis rebus cou-ncxas. Hasc autem methodns sclwlaslica magis invaluit tempore s. Thomse; ct auctores qui liane deinceps socuti sunt, scholastici nuncupati fuerunt.

h. — Nomine locorum Iheologiconm intelliguntur quse-dam promptuaria, fontes sen fodinai ex quibus pnncipia et argumenta theologica eruuntur.

Loci seu fontes particularcs qui ab auctorUalc profluunt, reduci possunt ad tria capita qua) sunt Integra fulei regula, scilicet 1° Scriptura sacra, 2° tradilio, 5° auctoritas Ecclesia}, sivc sit Ecclesia crcdens, sive sit Ecclesia docens, docens nimirum per decreta ss. Pontificum, per concilia, per testimonia ss. Patrum, per consensum thcologorum et canonistarum: qui varii modi ut totidem distincti spectari possunt loei theologici.

Loei particularcs qui a rationc profluunt, sunt tres se-quentes; 1° sana philosophia, ad quam ctiam variïc scientiïc naturales referuntur, 2° jurisprudentia, 5° historia, sivc occlesiastica sive profana. Hi loci sunt tantum ministe-rialiter theologici.

Jam de locis theologicis diccndum est in specie, scilicet 1° de illis qui profluunt ab auctoritate, 2quot; do illis qui profluunt a rationc.

S. —• Scriplura sacra, a viris anliquis a Moysc usquu ad Apostolos conscripta, continet verbum Dei scriptum, sicul tradilio verbum Dei tradilum. Est theologiie fons primarius.

Scriptura dupliciter sumi potest, scilicet ut est liber mere humanus, vel ut est liber divinitus inspiratus.

Ut est liber mere humanus, i. e. ut est liber historicus et moralis, prtebet argumenla humana auctoritate omniuo cerla.

Ut est liber divinilus inspiratus, habet auctoritatem di-vinam. Jliuc, argumenta prtebet infallibilia in duplici casu se([uenti: 1° et prscsertim, ex ejus sensu litterali; 2° ex ejus sensu mystico, quando nempe ejusmodi sensus, vel per ipsum Spiritum sanctum in alio scriptura loco, vel per traditionem, inesse declaratur: inodo tarnen Scriptura interpretatio quoad sensurn turn littcralem tum mysticun), instituatur recte et legitime, i. e. sub magistcrio Eeclesiie, ut Tridentinum declarat.

6- — Tradilio continet verbum Dei traditum, i. e. omnes veritates divinitus revelatas, nee contentas saltcni expres-sis verbis in Scriptura, sed oretenus ad posteros successive perductas; sive postmodum aut in conciliorum actis, aut in ss. Patrum scriptis, aut in historicorum libris luerint autlientice consignata) vel non.

Tradilio potest, sub vario respectu, considerari ut Scriptura vel inferior, vel sequalis, vel superior. Scilicet est Scriptura inferior numero verilatum, qmo plures sunt in Scriplura quam in tradilionc. Kst Scriptura wqnalis aucto-

ritate, quia utraque est verbum Dei ct inlallibilia priebet argumenla. Est Scripturse superior necessitate: nam sine Scriptura fides esse potest, non vero sine traditione, quia, sublata traditione, neque ipsam Scripturam esse divinam corto scire possumus.

7, —- Ilic non agitur de ecclesiis acalholicis, qute irame-rito nomine ecclesice veniunt. Ecclesite acatholicse sunt varii coetas christiani variaeque sect», sive hfereticse sive schis-maticse, a centro unitatis sen a Komana sede separatse.

Ecclesia catholica sen Ecclesia proprie dicta, de qua sela hic agitur, est societas Christi fidelium, seu coetus baptizatorum, ejusdem fidei christian,no professione et eo-rumdem sacramentorum communione, sub uno Chi'isti in terris vicario Romano Pontilice, adunatus.

Ecclesia duplicem habet auctoritatem ; 1° humanam, qute cujusvis humanse auctoritatis est maxima; 2° divinam in materia fidei et morum ; qua) proinde auctoritas argumenla suppeditat infallibilia.

-Ecclesia infallibiiis sub duplici respectu considerari po-test, scilicet ut est Ecclesia credens, \'cl ut est Ecclesia docens. Utraque autcm 1i;ec Ecclesia necessario infallibiiis est, curn utraque sit ipsa Ecclesia Christi.

In hoe prsesenti loco thcologico agitur de Ecclesia cre-dente. Ecclesia) autem credentis iides per varia manitesta-tur argumenta, qua) sunt Ecclesia) praxis et usus, liturgia, acta martyrum, monumonta, lia;resiim damnationes, ec-clesiarum etiam acatholicarum consensus.

Ecclesia docens spectari potest ut docens triplici modo, scilicet 1° ut docens per s. Pontipxem, 2° ut docens in con-cilüs congregatd, 5° ut docens per orbem disper sa i. e. ut docens per ss. Patres aliosque doctores, llinc, sequentes prolluunt loei theologici.

8. Summus Pontifex loqui potest vel ut doctor pri-vatus, vel ut summus Ecclesiae doctor.

Si aliquid pronuntiet ut doctor priralus, illud non inajoris est auctoritafis quam alterius theologi vel doctoris.

Si loquatur ut summus Ecclesia} doctor, seu si, ut dicitur, loquatur ex cathedra, infallibilem habet auctoritatem. Id autem locum habet in duplici casu sequenti: 1° si in materia fidei vel rnorum edat detinitiones solemnes, per bullas ad Ecclesiam universam directas; si ad episcopos aut ecclesias particulares mittat responsa doctrinalia ac docu-menta circa htereses variosque errores in Ecclesia subo-rientes; quia in liujusmodi documentis, licet minus solem-nibus, tarnen ut supremus pastor ex officio loquitur. Vide infra N⁰ 69.

JSota quoad ss. Pontifices. 1° S. Petrus, primus pontifex, licet ab Ascensione fuerit Christi vicarius, proprie Romanus fuit Pontifex ab anno quadragesimo secundo usque ad annum sexagesimum septimum, i. e. per spatium 2.J annorum, quod temporis spatium nullus hucusque Pontifex Piomanus, excepto solo Pio IX fcliciter rcgnante, in sede apostolica attingere potuit. 2° A s. Petro usque ad Pium IX, circiter 2o7 in sede apostolica successerunt pontifices. 5° In nostro Sfcculo XIX, pontifices fuerunt 1° Pius VII, ab anno 1800 usque ad annum 1825; 2° Leo XII, ad annum 182!); o⁰ Pius VIII, ad annum 1850; \⁰ Grego-rius XVI, ad annum 184-0; 5° Pius IX fcliciter regnans.

^ 1° Concilium ecclesiasticum seu synodus est quasi scnatus Ecclesia3, ct definiri potest: legitimus convenlus prtcla-

OEcumenicum repreesenlat Ecclesiam catliolicam univer-sam; ad quod sufficit convenire partem Ecclesite notabi-liorem qu;o cum Papa consentiat.

Nota. Ad concilium oiciimcnicum qnatuor requiruntur conditiones, scilicet 1° legitima convocatio, 2° numerosa conventio, 3° canonica cclcbratio, 4° Papte confirmatio et promulgatio. Non vcro requiritur insuper, ut Jansenistse prsetendunt. Ecclesiae acceptatio.

Generale, dicitur concilium quod numero quidem praela-torum conspicuum est, sed quod vel auctoritate Papte caruit, vel aliunde inter cecurnenica numerari nou solct.

Particulare est concilium quod partem tantum Ecclesia: reprasentat; estque vel nationale, vel provinciale, vel dicecesanum.

Jam vero, ad determinandum quanta) sint auctoritatis argumenta ex conciliis deducta, sint diue regulae sequen-tes :

I^ma regula. Concilia generalia vel particularia tantam habent auctoritatem quanta gaudent ecclosiie quas roprae-sentant. Ergo auctoritatem non habent infallibilem, nisi vel Ecclesiae universalis consensu, vel auctoritate Papae fuerint solemniter confirmata, ut v. g. Arausicanum 11quot;'.

2^da regula. Concilii aicumcnici dcfinitiones in materia Jidci vel morum a Papa approbatae, sunt infallibiles.

Dico 1° defmitiones: quo nomine non veniunt prtcam-bula, motiva, conclusiones scholasticae inde deductae; sed veniunt proprie canoncs anathema continentes, item ex-positiones doctrinalcs, ut v. g. multa capita doctrinalia Tridentini.

Talem autern in materia Mei adesso definilionem, agno-scitur ex sequentibus: si dicatur i⁰ id a tidclibiis esse c red en-

dum; 2° conlrarium fidei rcfragari; 5° adversaries esse lite-re ticos ; 4° saltern ordinarie, si adversariis anathema dica-tur, vel excomniunicatio ipso facto infligatur. Dictum est ordinarie: nam aliquando concilium, ob gravcm ratio-nem, anathemate vel excommunicatione percutit aliquod punctun; censuratum quod tarnen ralione sui proprie hcC-reticum non est.

Dico 2quot; in materia fidei vel morum, quo intelliguntur sola decreta dogmatica; non vero disciplinaria, qiuu reforma-biiia el mutabilia sunt.

5quot; Concilia oecumenica hucusque fuerunt numero 18; quorum octo priora sunt orientalia, el decern recentiora, occidentalia. Scilicet 1° Nicaenum I^m; 2° Constanlinopolita-num lquot;'; ö⁰Ephesinum; 4° Chalcedonense; a⁰ Constanlinop. 11'quot;; 0° Constanlinop. Illquot;¹; 7° Nicsenum H'quot;; 8° Constanlinop. IVquot;; 9° Laleranense Iquot;¹; 10° Lateran. II'quot;; ■] i» Late-ran. ill¹quot;; 12° Lateran. IVquot;quot;; 13° Lugdunensc Iquot;'; iiquot; Lug-dunense II^m; 15° Viennense; 1G⁰ Florentinum ; 17° Lateran. V'quot;; 18° Tridcntinum, ab anno IMS ad annum l.'idö, celebralum prseserlim adversus Prolestantes, cl ad i'elbr-mandam disciplinam. Quao concilia ut 1'aciiius memoria leneantur, inservit sequens formula mnemolechnica :

Ouibus jam addendum est 19° concilium Vaticanum, anno 1869 die 8' Decembris Romae sub Pio IX inceptum, et anno I87ü ob perturbaliones polilicas violenter interrup'lum el suspensum,

10. Sancli Patres, striclo sensu, vocantur illi qui, post Apostolorum tempora, bis tarnen paulo saltern viciniores,

doctrina ct sanctitate celcbriores, Ecclesiarn illustrarunt turn voce, turn scriplis ad posteros Iransmissis.

Triplex, ratione antiquitatis, distinguitur ss. Patrum classis: l»¹³ comprehendit tria priora saecula; '2^da, tria ssccula subsequentia; o^a, a sa3Culo VII ad XII^m, incluso s. Bernardo qui ut ultimus aduumeratur Pater.

Ad determinandum quanta ss. Patrum sit auctoritas, nolandum est quod aliquando loquantur ut doctores privati, aliquando vero ut traditionis testes.

Si loquantur ut doctores privati, tanti valet eorum auctoritas in quantum ratio, i. e. quantum valet eorum argu-mentatio sen ratiocinatio.

Si loquantur ut traditionis testes, seu ut reprnesentantes Ecclesiam per orbem terrarum docentem, auctoritate gau-dent infailibili, quia tunc eorum auctoritas cum traditione, imo cum ipsa auctoritate Ecclesia;, tarnquam una cadem-que ros confunditur.

Ilinc 1° infallibilis vel saltern certa est eorum auctoritas in casibus sequentibus: 1° infallibilis est unanimis Patrum consensus in materia fidei vel morum; 2° saltern certa est auctoritas singularis alicujns Patris qui in certa fidei materia tamquam rectam exponens doctrinam ab Ecclesia agno-scitur ct proponitur, ut v. g. Augustinus pro gratia et praedestinatione, Ililarius et Athanasius pro ss. Trinitate, Leo Magnus et Gyrillus Alexandrinus pro Incarnatione.

Ilinc 2° in aliis casibus, eorum auctoritas, licet sit fallibiüs, est tarnen vel magna vel ordinaria. Est magna auctoritas etiam paucorum Patrum dum, ut testes veri-tatis, de praxi vel disciplina suis temporibus usitata lo-quuntur; imo vel unius Patris cui cteteri non contradicunt. Est ordinaria in qusestionibus facti ad fidem aut mores non spectantibus, et in rebus naturali lumine cognitis.

Ad ss. Patres pertinent vel accedunt tum ii qui vocantur EcclesiiX) doctores, tum scriptores ecclesiastici.

el doctrinse, sive ss. Patres fuerint sive non, qui clocloris titulum ex publico Ecclesise testimonio acceperunt.

Ecclesia¹ doctores prsecipui sunt octo scquentes: inter grgecos, Basilius, Athanasius, Gregorius Nazianzenus, Chrysostomus; et inter latinos, Gregorius, Ambrosius! Augustmus, Hieronymus. Dein veniunt sancti Ililarius' Leo, Petrus Chrysologus, Isidorus, Petrus Damianus,' Ansel mus; quibus postea accesserunt Melliflnus Bernar-dus, Angelicus Thomas, Serapliicus Bonaventura; et no-M'ssime, anno 1871, s. Alphonsus de Liguorio.

Aolci. Gum Ecclesia doctoribus, sou pubHcis, non con-fundendi sunt doctores m Ecclesia, seu privati: laics sunt omnes catholici qui ab academia vel universitate catho-lica doctor is gradu insigniti sunt.

Scriplores ccdcsiastici vocantur ill! omnes qui Eccle-siam aliquando suis scriptis Ecdificarunt, etiamsi, u! Tcv-tullianus et Eusebius, sanctitate non floruerint. '

¹¹ • ~ ⁱ⁰ Eorum dirjnitas. Quemadmodum Apostolis successere ss. Patres tamquam Ecclesite doctores, ita san-ctos Patres, inferioris tamen auctoritatis gradu, theologi scholastici, aliive majoris nominis doctores catholici, ex-cepeiunt; qui dum ea docent quaj a Patribus acceperunt, eorum veluti in cathedra sunt subrogati.

2° Eorum auctontas. Sint tres reguhe sequentes : l^ma. Unius theologi vel unius schol® sententia, con-tradicentibus aliis, tantum valet quantum ratio.

S¹¹³. Auctoritas theologorum in unam sententiam, licet ab Ecclesia non dcfinitam, conspirantium, est tanta ut, illi refragari sit temerarium.

^5a; ''^{s f}l^{U0e a}d fidei dogmata morumve priucipia pertinent, indeque indubie deducuntur, unanimis theologorum sententia auctorilatem habet tantam ut, eidem

12. — Duplicitcr sumilur humana ratio, sciliccl !quot; subjective, i. o. pro nalurali facultale ratiocinandi; 2° objective, prout lüc, i. c. pro principiis ac voritatihus quse nalurali rationis lumine cognosci possunt; proindeque, pro omni sciontia qiue sit liumanae rationis foetus, quotes pliiloso-pliia, jurisprudentia et historia esse intelliguntur.

Theologe mul turn confert peritia turn in sana philo-sophia, turn in jurisprudentia naturali et civili, turn in historia sacra et profana, qute sunt tres speciales loei theologiei a ratione profluentes.

Dico 1° in sana phi/osophia, quse prsebet argumenta, dicta argumenta a ratione. Si autom argumenta a ratione misce-antur principiis revelatis, vocantur rationis Iheo-

tofjicce, de quibus statim agendum ubi de propositionibus ot conclusionibus llieologicis. llujusmodi argumentis a ratione dosumptis, qua3 hodicdum prajsertim inserviunt ad confutandos rationalistas, multum usi sunt scholastici, prsecipue autem s. Thomas.

Dico 2° in jure, naturali aul civili. 1° Jus naturale plu-rimum conferre potest ad revelationem dilucidandam, cum jus naturae, l\Ioysis cl Chrisli promulgatione, evaseril di-vinum. Sed, ut semper recta fiat juris naluralis applicatio, in dubiis standum est Ecclesia.¹, quae est juris naluralis interpres infallibilis. 2quot; .his civile srepe juvare potest ad declarandum jus naturale; nam jus civile, quamvis plu-rimum de libera imperanlis volunlate habeat, requitatem tarnen naluralem ubique sectatur aul supponil.

profana qualonus ad res ecclesiaslicas dilucidantlas confert. llistoria enim theologo confert argumenta non tantum probabilia, seel quandoque omnino certa, si scilicet omnes liistorici iu idem consentiant et ipsi san® criticse censuram sustineant, cum in lali casu adsit moralis evidentia.

lö. — Hie jam speciatim agendum est dc argumentis rationis theological, i. e. ut statim dictum est, do argument's ^a rationc desumptis, quibus miscentur principia re-velata. *

Igitur inquirendum est de duobus: 1° dc proposilioni-bus theologicis, 2° de conclusion)hus tlieologicis. Quco \'ox propositw latius palet quam con dus ia, ut ex sequentibus palam fict.

Proposilio theologica est aflirmatio (jiudibet in materia theologica. Duplex distinguitur, scilicet orlhodoxa el he-tcrodoxa.

14, — Quoad propositioncs theologicas \⁰ orlhodoxas, alise dicuntur do fide catholica, alite de fide theological alue fidei proximae vel fide certa), aliae sententiaB communis, ali;E sententiaa probabilioris vel probabilis.

1° Propositie de fide catholica, seu de fide def ui la, sou fidei dogma, juxta regulam Veronii, est illud omne et solum quod revelatum est in vorbo Dei, et propositum omnibus ab Ecclesia catholica, fide divina credendum.

Ab Ecclesia sic proposita censentur quatuor sequentia: i id quod in Scriptura apparel immediate contentum, ^ • S- Christi nativilas in Bethleem, crucifixio, etc. 2° Id quod in Scriptura obscurius continelur, sed ab Ecclesia ibidem contineri declaratum est. 5° Id quod ab Ecclesia ut de fide detinitum est, aut cujus contradictorium ut liSBreticum damnatum est. 4° Id quod Ecclesia) communi doctrina el usu omnibus manifestum est, v. g. do An-

gelis custodibus, de quibus Ecclesia in cultu ot oralio-nibus publicis cluro pronunliat. — liiijus propositionis contradictoria vocatur Imretica.

2° Propositio tie fide theologica sou de fide definibili, est ca quaj in Scriptura aut traditione contineri certc demon-slralur, seclnsa tamcn Ecclesise dcfinitione. — Ilujus contradictoria vocalur erronea, ot pcccatum infidclitatis in-ducit.

0° Propositio fulei proccima sou ad fid.cm perlinens, est propositio conncxa cum dogmate, aut tamquam'conclusio ex co profluens. Specialiter autem dicitur fide carta propositio quse, sive a concilio cccumcnico sive a Papa, declarata fuit quidem ut vera, sed non explicite ut fidei Veritas sub analhemate credenda. Exemplum propositio-nuin fidei proximarum vol fide ccrtarum, sunt multarum propositionum damnatarum contradictorifc. — Propositio-ncs, sive fidei proximte sive fide ccrtic, vocari possunt reritales catholicce; bisque propositio contradictoria vocalur hceresi procoima, ct pcccatum infidclitatis includit.

i» Sententia communis dicitur ilia qua), licet obscu-rius in revclaiione contineatur, ita communitcr tamen a thcologis docelur, ut sit certitudini proxima. — Ilujus contradictoria vocatur temeraria.

5° Sententia probabilior vol probabiiis est ilia qua; ab aliqua magnse auctoritatis scbola vol tbcologo rccepta est, ct cum Ecclesia; pace docetur.

15 _ Quoad propositiones tbeologicas 2° heterodoxas, alice dicuntur bcereticse, aliie erronese, alise hseresi proximse, alife temerarke, ut supra dictum est; insuper alise lueresim sapientes, aliie de hteresi suspectse, alite scbismaticse.

1° Propositio ha;re(ica est ea quse certo, directe et immediate adversatur veritati fidei caiholicae, i. e. in revela-tionis deposito content:e et ab Ecclesia dedurutcC. — IIsbc opponitur propositioni de fide cathohca.

2° Erronea est ca quic omnes conditiones habet ut ab Ecclesia dcclarari possit lueretica. — Opponitur proposi-tioni c/t' //de theolorjica.

ö⁰ Ilccresi proximo, est ea quae cum hseretica conncctitur, aut ex ca fluit. — Opponitur propositioni fidci proximce au! fnle cerlcc.

Temer aria est ea qu;o, in materia dogmatica, absque gravi fundamento contradicit communi ss. Patrum vel theologorum sententise.

o⁰ Hceresim sapiens est ea qujB, quamvis capax sit dupli-cis sensus, catholici scilicet et hscretici, sensu tarnen liseretico prsevalerc ex circumstaniiis ccnsetur.

G De hceiesi suspecta est ea qua3 prudenter suspicari facit hteresim subcsse, quamvis de co non constet.

7° Schismatica est ea quae scissioni unitatis ecclesiasticte viam aperit per separationem a capite vel mcmbris, i. o. vel retrahendo ab obedientia superioribus ecclesiasticis et prsesertim Papoo debita, vel disjungendo a spirituali com-munione cum cscteris fidelibus.

Prsefati proposilionum heterodoxarum cbaracteres vo-cantur noke theologicse, sou censurce, scilicet doctrinales, minime confundendifi cum ccnsuris pccnalibus de quibus in tractatu De Censuns. Unde, nota seu censura theolu-gica est sententia per quam nota prava et maligna do-ctrinse erronea vel vitiossB inlligitur.

Duplex autem distinguitur hujusmodi sententia, scilicet doctrinalis et judicialis. 1° Sentciilia doclriiudis est ea qua; infertur a doctoribus Iheologicis vel ab universitatibus, ct proin non auctoritative. !2⁰ Sententia judicialis est ea qnre inlligitur a Papa vel ab episcopis pro muncre sibi divinitus collato. Estque infallibilis si a Papa feratur ex cathedra ; idem est si ab episcopo, modo sit a Papa vel a concilio oecumenico sancita.

Conclusio theolof/ica est deduclio cx duabus prtemissis qufevel sunt ami)» rovelala;, vcl quarum una est revelala el altera noscitur ratione naturali.

Duplex distinguitur conclusio thoologica : \⁰ dorjmalka, qUcG proin est dc fide; 2» scholastica, quse proin de fide non est.

Ad discernendum quandonam conclusio theologica sit dogmatica, vel tantum scholastica, sit regula generalis sequens; Est dogmatica, si in prsemissis contineatur fornia-liter, ita ut sit mere cxplicativa; est vero tantum scholastica, si in pramissis contineatur tantum virlualitcr, ita ut sit vere illaliva.

Dico 1° conclusionem esse dogmaticam el de fide, si in pramissis contineatur formal iter, i. e. lamquam pars in toto, vel singulare in collectivo, vel implicitum in explicilo, terminis equivalentibus expressum; nam tunc conclusio est mere cxplicativa, i. e. haec conclusio non est stricta deduclio, scd est polius terminorum preemissarum cxpii-catio; ut si dicas; Christus est unus substantia cum Patre; ergo est Patri consiibstantialis.

Dico 2° conclusionem tantum esse scholaslicam et non de fide quoad nos, si in prsemissis contineatur tantum vir-tualiter, i. e. ratione tantum connexionis, ut proprietas in essentia, vel ut effectus in causa; nam tunc datur vera deduclio, a notioribus ad minus nota procedens, sicque conclusio est vere illaliva el censetur esse foetus rationis, siquidem connexio cum prtemissis depreliendalur ope rationis sen discursus. Id autem ut plurimum locum babel in casibns ubi conclusio deducilur ex una prsemissa universali revelala, el ex altera prsemissa particulari naluralilcr tantum cognita qua; non gaudeal nisi certiludine morali late dicla ; ut si dicas; Gmuis hostia rite consecrata est corpus Christi; atqui here dcterminata hostia est rite consecrata ; ergo est corpus Christi. Vide hoc latius exposilum in Tractatu De Fide, N⁰ 2G.

17. — Ilisloria tiioologiie chrisliaiuie commode in sex epo-clias sou periodes dividi potest, qute juxta characlercm prsedominanlem vocari possunt ut sequitur:

1° Epocha apologclica, ab Apostolorum tempore usque ad Arianismum, in qua ss. Patres adversus idololatriarn et philosophiam ethnicam ediderunt christiaiue religionis apoiogiam. Emicuenmt s. Justinus, Clemens Alex.' Ori-genes, s. Irenaeus, Tertuüianus, s. Cyprianus, Eusebius Caisareensis.

2quot; Epocha polemica, ab Arianismo ad s. Augustiuum, adversus eirores Arii, Nestorii, Eutychetis et Monollie-listarum. Ernicuernnt ss. Athanasius, Cyrillus Alex., Leo, Maximus martyr.

5» Epocha dogmatico-polemica, a s. Augustino ad s. An-selmum, in qua prffisertim s. Augustinus in Oceidente, et s. Joannes Damascenus in Oriente, omnia fere fidei dogmata defendunt et illustrant, notanter adversus Ma-nichoeos, Donatistas cl Pelagianos.

I heologiüe scholasticfe fundatores remoli l'uerunt prajser-tim s. Joannes Damascenus sseculo VHI, qui, in quatuor libris De fnle orlhodoxa, primus universam theologiarn recto ordine cornprehendit, et varies termines schela-stices adinvenit; dein anno '110-4, s. Anselmus, dictus norma theologorum scholasticorum.

Sed anno 11G0, theologirc scholastica) vere parens tuit Petrus Lombardus, episcopus Parisiensis, in QuaUm libris sentenliarum; quos conuneiitarunt pj'tecipue Alexander Alensis, Albertus Magnus, s. Bonavenlura, et pnesertim

Angelicus Thomas, qui scripsit, prater Commcntarium m Mayislrum sententiarum, Summam contra genhles; scripsit deinde suorum operum compendium, nempe Summam Theologicam, cl Supplemenium Terlice Partis, quod ejus morte mansit incompletum.

'j^o Epocha posilivo-scholastica, a Tridentino usque ad phüosophiam Kantianam, in qua theologi, schoke specula-tionibus, positivam aggrediuntur defensionem dograatum, a Tridentino adversus hodiernos haireticos definitorum. Emicuerunt Salmanticenses, Goiiet_; De Lugo, Vasquez, Suarez, etc.

Gquot; Epocha positiva, a Kantio usque ad nos. In liac epocha theologia fere tota evasit positiva. Etenim impugnare debuit illos qui fidei fundamenta impetiverunt per pseudo-philo-sophiam quae, sive in Germania sub forma rationalismi iheologici, sive in Gallia sub forma nco-eclectismi, prodiit; et quee dein imprudentes protulit Ecclesiffi defensores qui, ut Lamennais et Hermes, ipsa rationis principia seu fidei prseambula subverterunt. Singula quoque dogmata im-petita fuerunt nomine scientitc physicte, historica; et politica;, quam fidei opponunt adversarii, ad fidem, tamquam lumini rationis oppositam, explodendam.

Theologia, ut supra, N⁰ 1, dictum est, est scientia reiigw-nis, sen eorum quse ad Dei cognitionem et cultum spectant.

Religio, integre spectata, est quasi aidificium divinum in medio terne extructum ad laudem I)ei hominumque salutem, et obumbratum in teraplo Salomonis quod in vertice montis Sion elucebat. Unde theologise generalis objectum est, noscere ipsum religionis sedificium, seu ge-neralem religionis veritatem. Theologise vero specialis objectum est, noscere sacra quae in templo peraguntur, seu specialem doctrinam et dogmata quae intus continentur.

Ipsum autem templum constat duobus; fundamento et structura supemiificata; et sic, theologia) generalis objectum est, noscere 1quot; Christi religionis fundamentum, seu divinam esse Christi missionem : quod vocatur demonstra-tio christiana; 2° noscere structuram superadditam, seu noscere qualem Ecclesiam Christus extruxerit el quacum regula fidei gubernari debeat: quod vocatur demonstratio culhohca.

Demonstratio christiana opponitur seclis anticliristiams; demonstratio autem catholica, sectis anticathohcis.

Sit jam syllogismus sequens qui tres tractatus tbeologia; generalis complectitur; Vera ac divina religio repeti debet a Scriptura et traditione, sub magisterio Ecclesia Romanai.

Ra est, 1° si Deus religionern christianam, eamque solam, hominibus constituit (Tractatus De Vera Religione)-, 2° si cam Ecclesiae Roman® dedit custodiendam (Tractatus De Vera Ecclesia)-, 5° si eam, depositam in Scriptura et traditione, Ecclesia) Roman» dedit interpretandam (Tractatus De Regula Fidei). Atqui ita est; ergo etc.

Ex bis intclligitur theologiam generalem in tres dividi tractatus, scilicet 1° De Vera Religione, 2° De Vera Ecclesia, öquot; Dc Regula Fidei.

1. — Dernonstratio christiana opponilur sectis anh-christianis, ut jam dictum est.

Duplicis generis distinguuntur sect^ antichristianse, scilicet 1° infidelium, seu eorum qui fidem Christi non habent, licet aliquam forte revelationem admittant; quales sunt Judsei, Mahumetani el Gentiles; 2° incredulorum, seu eorum qui fidem nullam habent, omnemque revelationem respuunt.

Ut contra antichristianos demonstratio christiana elïïci possit, necessario praesupponi debent admissa quaedam principia a sana philosophia probata, licet a variis in-credulis rejecta.

Ea principia sunt speciatim sex seqq.; 1° certitudo, et varia certitudinis criteria; ergo bic non agimus adversus scepticos. 2° Existentia objectiva corporum; ergo non ad-versus idealistas. 5° Existentia personalis Dei; ergo non adversus atheos vel pantheistas. 4° Dei infinila perfectio, providentia et hominis libertas; ergo non adversus lata-listas. a⁰ Animse humanse spiritualitas el immortalitas; ergo non adversus materialistas. G⁰ Existentia legis natu-ralis qua homo vere et absolute obligatur; ergo non adversus autonomistas.

2. — Hujus tractatus processus et divisio continetur in sequenti generali propositione totius De Vera Religione tractatus;

Ila est 1° si Deus earn hominibus rcvolavit; 2° si nulla alia religio ipsi placet.

Atqui earn revelavit: nam earn re vela rc potuil, ut infra ostendetur; et eam revelare voluit: nam earn in veteri Testamento prseparavit, et in novo Testamento per. Christum consummavit. Ergo nulla alia ei placet, cum insuper nulla sit qua) vel abrogata vel falsa et im-pia non sit.

Quintuplici capite dicimus 1° de religione in genere, 2° de religione revelata, seu do revelatione in genere, 5° de revelatione mosaïca, 4° de revelatione Christiana, 5° de Cfeterarum religionum inanitate.

Ilic triplici paragrapho speciatim inquiritur 1° de religio-, nis -notione, 2° de religionis necessitate, o⁰ de indiffe-rentia in materia religionis.

r. Est complexus omnium officiorum, quibus homo Deo obsequium el honorem exhibere tenetur.

1quot; Vera vel falsa. Vera est ea quae veram de Deo existimationem et fidem babet, verumque ac legitimum cultum ei exhibet. Falsa est ea quae falsa de Deo docet, et adulterinum cultum ei exhibet.

2° Naluralis vel supernaluralis. Naturalis est ea quam ratio sola, sibi derelicta, nata est dictare, et ad quam

nalura inclinat. Supernaturalis seu revelata est ca qute supcrnaturali revelatione ct Dei manifestatione nititur et iiinotescit. Unde Deus omnis verse religionis objectum est: scilicet religionis naturalis, ut auctor naturae; religionis supernaturalis, ut auctor gratiae.

5quot; Speculativa vel practica. Religio est speculaiiva, qua-tenus pertinet ad intellectum, ut de Deo recte sentiamus. Est practica, quatenus pertinet ad voluntatem, ut erga Dcum rectum cultum exhibeamus rccteque agamus.

— Sit, quoad hanc necessitatem, propositio sequens: lidu/io est homini absolute obligatoria. Id probatur ex parte hominis et ex parte Dei.

Ex parte hominis: 1° cx natura rei, nam superiori, benefactori, patri debetur obsequium; 2° cx communi hominum consensu; o⁰ ex humame socictatis conditione, quse societas absque religione stare non potest.

Ex parte Dei: Deus enim conccdere non potest ut naturae officia non impleantur, cum vel ipse legis naturalis prsecepta tollere vel mutare non possit.

Carroll. l^uni. Ergo obligatorius est religionis cultus. Nam cultus nihil aliud est quam ipsa religio ecoercita, cum ipsis constituatur actibus quibus religio cxcrcetur; et proin nccessitas religionis eadem est ac neccssitas cultus. Uic autem cultus speciatim debet esse simul ititer nus et externus: idque triplici probatur arguraenlo : 1° homo totus, in anima ct corpore beneficiis auctus, a Deo dependet; ergo anima et corpore eum colore debet. 2ⁿ Natura; consentancum est internos sensus signifi-

Curroll. 2quot;quot;'. Ergo homo, si Deus aliquam religionem revelare voluerit, hanc solam accipere et observare te-netur, nee aliani potest; sieqiio falsus et eulpabilis est indifFerentismus in religiouis materia, de quo in N⁰ se-quenti.

— Quadruplex distingui potest in materia religiouis indifferentismus, scilicet :

1° Indifferentismus absolutus, i. e. illorum qui religionem, ut rem prorsus indifferentem et nequaquam neces-sariam, negligunl. llic autem confutatus est per pro-positionem N⁰ /»•.

2° Indifferentismus laxns, i. o. illorum qui, licet neces-sitatem admittant alicujus religionis, teneat tarnen, omnes religiones, ctsi oppositas. esse seque bonas ac sanctas, ntpote quae solis formulis inter se differant.

5° Indifferentismus strictior seu prolestanlicus, i. e. qui allirmat quidem solas sectas Christianas ad Christi Eccle-siam pertinere, sed docet eas omnes esse seque bonas, modo vagum quemdam christianismum retiueant, seu, ut aiunt, modo articulos fundamentales admittant.

4° Indifferentismus civil is seu politicus, i. e. ea legum dispositio qua publicum cultus exercitium permittitur, et tequalis protectio promittitur veritati et errori, quam-diu cultus ordinis publici non est subversivus. Ilic autem indifferentismus seu tolerantismus, qui de dogma-tum veritate nullatenus inquirit, sed est dispositio more civilis et politica, licitus esse potest pro temporum et locorum circumstantiis, pnesertim hodie in multis re-gionibus in quibus imuimcra grassanlur scct® falsa?.

sive anticliristianre, sivc anlicalholicte; has cnim legislator civilis ct catholicus, ob validas rationes cxcusantes, j)oliticc tolerare potest, cl se tenere permissive nd peccata aliena ex falsse religionis exercitie profluentia.

Dictus indifferentismus laxus, et protestanticus, qui sub nomine tolerantice religiosce vel docjmciticce, vel theoloc/icce veniunt, semper sunt mali et damnandi. Cum autem protestanticus relationem habeat ad sectas anticatholicas, ideo de eo agimus in tractatu De \cv(x Ecclesin. Jiic ergo agitur de solo indifferentismo laxo seu antichristiano;quot;de quo sit propositie sequens:

Id quadruplici probatur argumento: est enim iquot; falsus, cum homo non habeat jns religionis modum pro arbitrio determinandi; 2° Deo blasphemus, cum neget Dei attri-bnta, supponens Deo acque placere verum et falsum, bo-num et malum; ö° homini injuriosus, sive credat omnes leligiones aut unarn solani esse veram, sive omnes esse falsas; est ei perniciosus, si tantum probabile sit unam solam esse veram; atqui hoe non tantum probabile, sed ccrtum est; Aquot; religioni et socictati exiHalts, cum utramque evertat.

bucusque diclis deducere licet quatuor pro-positiones sequentes, quas apud Schouppe probatas inve-nies, scilicet;

•3° L contra tenetur homo inquirere de religione reve-lata, et speciatim de religione Christiana.

■4° In hac inquisitione circa religionem revelatam fa-cienda, homo procedere debet sola via auctoritatis.

stinguitur examen, scilicet auctoritatis et inquisilionis phi-losophicse. Examen auctorüalis, seu motivorum credibili-tatis, efficitur inquirendo utrum de facto constet et historice certurn sit Deum esse locutum. Examen inquisilionis phi-losophicce efficitur inquirendo utrum debuerit a priori fieri revelatie, et utrum res revelatse in se verte sint.

Jam vero, proccdendum esse solo examine seu via auctoritatis, probatur 1» quod via inquisilionis non con-veniat nee revelationi, qua? est actus Dei liber, factum aliquod, et insuper mysteria continere potest; nee incla-yalonbus, qui egent via tuta et facili; quod hic non obtinet; 2° quod e contra via auctoritatis conveniat turn revelationi, quae est factum, auctoritate probandum ; tum indagatoribus, quia est via tuta et facilis.

7. — Pnemittimus, ex constitutione dogmatica Concilii Vaticani, caput II de Revelatione.

« Eadem sancta Mater Ecclesia tenet et docet, Deum, rerum omnium principium et linem, naturali humanse rationis lumine e rebus creatis certo cognosci posse; invi-sibilia enim ipsius, a creatura mundi, per ea qute facta sunt, intellecta, conspiciuntur (Piom. I, 20): attamen pla-cuisse ejus sapienti® et bonitati, alia, eaque supernaturali via seipsum ac seterna voluntatis sute decreta humano generi revelare, dicente Apostolo; Multifariam, multisque modis olim Deus loquens patribus in Prophetis , novissime, diebus istis locutus est nobis in Filio (Hebr. I, 1—2).

« Iluic diviiKC revelationi tribuendum quidem est, ut ea, quee in rebus divinis bumanse rationi per se impervia non sunt, in prsesenti quoque generis luimani conditione ab omnibus expedite, firma certitudine et nullo admixto errore

cognosci possint. Non liac tarnen de causa revelatio absolute nocessaria dicenda est, sod quia Deus ex infinita bonitato sua ordinavit hominem ad linern supernaturalem, ad participanda scilicct bona divina, qiuc humana) mentis intelligentiam omnino superant; siquidem oculus non vidit, nee aurisaudivit, nee in cor hominis ascendit, qute prtepa-ravit Deus iis, qui diligunt ilium (1 Cor. 11, lt;)).

« II;cc porro supernataralis revelatio, secundum universalis Ecclesiae fidem, a sancta Tridentina Synodo declara-lam, continetur in libris scriptis et sine scripto traditioni-bus, qua) ipsius Christi ore ab Apostolis accepts), aut ab ipsis Apostolis, Spiritu sancto diciante, quasi per manus traditse, ad nos usque pervenerunt (Cone. Trid. Scss. IV, Deer. de Can. Script.). Qui quidem veteris et novi Testa-menti libri integri cum omnibus suis partibus, prout in ejusdem concilii decreto recensentur, et in veteri vulgata latina editione habentur, pro sacris et canonicis susci-piendi sunt. Eos vero Ecclesia pro sacris cl canonicis habot, non ideo, quod sola luimana industria concinnati, sua deinde auctoritato sint approbati; nee ideo dumtaxal,'quod revelationem sine errorc contineant; sod propterea, quod Spiritu sancto inspirante conscripti Deum babent auctorem, atque ut tales ipsi Ecclesia) traditi sunt.

« Quoniam vero, qua) sancta Tridentina Synodus de inter-protatione divina) Scriptune ad coercenda petulantia ingo-nia salubriter decrevit, a quibusdarn bominibus pt-aVe exponuntur, Nos, idem decretum renovantes, banc illius montem esse declaramus, ut in rebus fidei cl morum, ad sedificationem doctrinrc Christianas pertinentium, is'pro vero sensu sacra Scripturse habendus sit, quem tenuit ac tenet sancta Mater Ecclesia, cujus est judiéare de vero sensu et interprotationc Scripturarum sanctarum; atque ideo nemini licere contra hunc sensum, aut etiam contra unanimem consensum Patrum ipsam Scripturam sacram interpretari ».

« Cnn. \. Si quis dixerit, Doum unum cl verum, Crcalo-rem cl Dominum nostrum , per ca, qufc facia sunt, nalurali ralionis liumanse luminc ccrto cognosci non possc; anathema sit.

Can. 2. Si quis dixerit, fieri non posse, aul non expedire, ut per revelationem divinam homo dc Deo, cultuque ei exhibendo edoceatnr; anathema sit.

Can. o. Si quis dixerit hominem ad cognilionem et per-fectionem, qufe naluralem superct, divinilus evchi non possc, sed ex seipso ad omnis tandem veri et boni possessionem jngi profcctu pertingcre possc et debcrc; anathema sit.

Can. 4-. Si quis saerte Scriptura libros inlegros eum omnibus suis partibus, prout illos sancta Tridentina Syno-dus rccensuit, pro sacris et canonicis non suscepcrit, aul cos divinilus inspiralos esse negaverit; anathema sit. »

8. — Duplici ser.su accipitur rcvclatio supernaiuralis, scilicet subjective cl objective.

1° Subjective sumpta, revelatio supernaiuralis est ve-rilalis incognita! externa manifestalio, vel verilatis jam cognitse clarior cxplicatio, homini a Deo per propric diclam loculionem, immediate vel mediate facta. Dico immediate, i. e. quum Deus directe loquitur ad hominem; mediate, i. c. quum Deus ad hominem per alios homines loquitur. Ulrumque indicat Paulus : Mullifariam, mid-tisque moilis olim Deus loquens patribus in Prophet is (mediate), novissime, diebus islis loculus est nobis in Filio (immediate).

2° Objective sumpta, revelatio supernaiuralis sunt ipsa; veritates homini a Deo per diclam revelationem subje-ctivam manifeslatse. Duplicis generis veritates sunt rcve-lalionis supernaiuralis objeclum, scilicet: 1° veritates na-

turaliler cognilte vel cognoscibiles, i. e. facta historica cl sensibilia, ac lex naluralis; 2° veritates naturaliter non cognoscibiles, i. c. dispensalio supernaluralis seu dcsti-natio hominis in ordine supernaturali gratitc, facta su-pernaturaha seu mysteria, et, prsecepta positiva.

9 — Advcrsarü revelationis ii sunt qui revelationem omnem rejiciunt, el sola religione naturali Deum colere volant, ul deistse, rationalistse seu naluralisttc. llorum alii omnem revelalionem rejiciunt ul impossibilem, turn a parte Dei turn a parte mysteriorum; alii vero earn rejiciunt ut inulilem.

Contra hos adversaries opponi potest syllogismus generalis sequens, qui insuper totam de revelalione in ge-nere materiam seu divisionem continet, scilicet:

Deus poluitrevelare immediate, si nullum impediat obsla-culuin sive ex parte Dei sive ex parte hominis, i. e. 1° si a parte Dei, turn relative ad revelationis actum turn relative ad res seu mysteria revelata, revelalio sit possi-bilis; et 2« si, a parte hominis, revelalio sit ntllis, necessaria et cognoscibilis; atqui ita revera est, ul infra videbitur; ergo.

Igitur, quoad revelationem jam probanda sunt qua-tuor sequentia: iquot; revelationis possihilitas, 2° ejus utilitas, o¹¹ ejus necessilasj ejus cognoscibilitas per varia criteria.

Impi imis, facile concipitur revelationem a parte Dei esse possibilem, seu Deum hominibus loqui et res re-velare posse.

Sed prseserlim opponunt adversarii, Deum hominibus ievelare non posse mysteria luunanaa rationi impervia. Unde, contra eos sil propositio sequens: Possibilis csl mysteriorum revelalio.

Ibec revelatie» possibilis est, ail Schouppe, si nihil obslet neque ex parte mysteriorum, neque ex parte Dei, neque

cx parte hominis; i. e. si dentur vel dari possint mysteria, si eorum revelalio non repugnet Dei attributis, nee re-pugnet hominis natune; atqui nihil horum obstat. Elenim 1° dari possunt, imo dantur humano intellectui mysteria; sunt enim multa in ipsa natura et rebus creatis, qua) ab humano intellectu, utpote limitato, nequaquum intelligun-tur; a fortiori, non omnia perspiciuntur qua; in Deo ejus-que infinita sapientia sunt abscondita. 2° Nihil obstat ex parte Dei, qui potest physice hujusmodi veritates enun-tiare, et simul potest moraliter, seu ilkesis suis attributis, intellectus creati obscquium exigere. 5° Neque repugnat rationi human® hujusmodi obsequium, quippe qute hoc summe rationabile esse videt; etenim, ex una parte, videt se, finitam, omnes veritates intelligere non posse; ex altera, Deum, essentialiter vcraeem, non posse fallere; ergo, simul ac novit indubie aliquid a Deo revelari, simul etiam huic verbo obsequium seu assensum prsestare, rationabile esse cernit.

Revelationis utilitatem impugnat sou ipsam revelatio-nem, utpote inutilem, negat prsesertim Rousseau, in opere Emile. Scilicet, juxta sophistam istum, 1° lex naturalis cuilibet clare palct et innotescit; ergo ejus externa pro-mulgatio inutilis est; 2° lex naturalis plenissime sufficit; ergo nulla dogmata aut prsecepta positiva superaddenda sunt. Unde, contra cum ejusquc asseclas probandum est utilissimam esse revelationem turn legis naturalis, turn religionis positivte; pro quo sit duplex propositie sequens:

lm» p_ropositio : Utilissima est revelalio seu externa pro-mi 11 fj alio legis naluralis. Id duplici probatur argumento:

1° Ex natura revelationis : nam per cam homines cla-rius, brevius et efiicacius docentur ea qute ad religio-nem el bonam vitam spectant; et ilia, exceptis primariis principiis claris, a plurimis hominibus non concipiuntur.

2° Ex expenentia : nam quanta puritas doctrine et mo-rum in Judaïsmo ct Christianismo, comparatione facta cum gentilibus qui legis naturalis promulgatione caruerunt!

^'^Ij Propositie : Utihssima est revelatio reliyionis posi-tivce. Id quoque duplici probatur argumento :

1° Lx hujus revelationis effect/bus: nam per ver Hates credendas ratio perficitur et voluntas ad Lonum faciendum ot malum fugiendum intlammatur; et per prcecepta implenda promovetur impletio legis naturalis, homo melius Deo subjacet, et certior est se Deum colere cultu ab ipso praise rip to.

2° Ex expenentia: nam comparentur virtutes et bona civilia in Christianismo, cum vitiis et sceleribus tum Paganismi antiqui, tum illorum recentiorum qui per suam impietatem Paganismum renovare intendunt.

Ad demonstrandam revelationis necessitatem moralem, nobis probandum est rationem humanam non sufticere ad hominem in religione et bona vita instituendum, sive hacc humana ratio sit ratio vulgaris, sive sit ratio phi-losophica.

Dico 1°: ad hoc non sufficit ratio vulgaris, sou ratio qualis vulgo hominibus inest. Id duplici probatur argumento: l^ü a pnon: ratio vulgaris non sufficit neque ad theoiiam neque ad praxim. IN'on ad theoriam: nam re-quireretur in eis judicium sanum , absque pnejudiciis aut pravis affectibus, magnaque attentio ct diligentia in in-quirendo: quae omnia vulgo non inveniuntur. Noa ad pra.ctm: nam non haberent sufficientem sanctioneni seu moliva obvia et sufficientia ad religionem observandam.

Ex facto: nam extra revelationem posilfe gentcs, neque veram religionem habuerunt, neque sanos mores cogno-verunt aut scrvaverunt.

ratio generalis, quasi lolius humani generis consensus. Ratio cnim philosophica ignoranli;c populorum meden nee scivit, nee potuit, nee voluit. Scilicet 1quot; non scivit: nam ipsi philosophi in proecipuis capitibus ctecutiebant; 2° non pohrit, defectu conscnsionis, auctoritatis, etc; 5° non voluit, defeclu firmitatis in conspectu veterum su-perslitiomaii quas iinpugnare debuissent; et ex variis prin-cipiis erroneis, ut est se([uens Ciceronis: Sa nam doctri-],am seu pliilosophiam non esse plebi communicandam, etc.

Hic qusestio non est utrum revelatie a Deo lacta ab homine pereipi et cognosci possit; sed quferiiur [icr qiuenam signa certo dijudicare possimus de veritate rc-velationis qute tamquam divinitus data proponilur: de veritate, inquam, non quidem rerum revelatarum in se, sed facti revelationis.

Duo sunt signa seu criteria positiva qute probant positive revelationem esse certo veram et a Deo factam, scilicet miracula et proplietite; de quibus in sequentibus.

Imprimis, distinguendum est inter biuc Iria ; 1° efTe-ctum mirum, 2° prodigium, 3° miraculum.

1° Elfectus niirns seu mirabilis vocatur effectus natu-ralis qui produeitur causa naturali corporea qute nos latei, lliijusmodi sunt varii effectus tonitrui, magnetismi animalis, vel effectus quos homo ope causarum naturaiium sua dexteritate producit.

2° Prodicjium vocatur illud quod produeitur causa naturali incorporea seu ab angelis bonis vel malis, absque interventione Dei. Unde, est illud quod quidem vires huma-nas naturamque corpoream superat, non vero naturam pure incorpoream angelorum vel dtemonum; nam cerium est eorum vires naturales esse viribus humanis superio-

ros, heet tarnen non pertingant de sc usque ad palran-dum miraculum, quippe quod solius est Dei.

.)⁰ Miraculum in genere definiri potest: Opus sensihiie quod divinitus efficitur prater ordinem natura.

Dico 1° opus sensihiie: ergo quidquid sub sensibus non c.idit, quantumvis minim sit et divinum, ut v. g. transsubstantiatie Eueharistiea, non potest proprie quot;miraouluin voeari.

Dico 2° prceler ordinem naturce, i, e. 1° vel pnetcr oidinem tolius natune creatce, quo excluduntur non tantum \ircs naturales corporea; et Iiumana}, scd etiam vires angelorum bonorum aut malorum; in quo casu, hoe miraculum dicitur miraculum primi ordinis seu miraculum stride dictum, quale est v. g. resurrectie mortui, sanatio casci nati; vel 2° saltern pneter ordinem solius na-turte corporew, modo cum intervenlione Dei producatur. Si onim eflectus superet tantum vires naturales corporeas et humanas, est miraculum si cum Dei interventione ef-ficiatur, tuncquc vocatur miraculum secundi ordinis; scd miraculum non est, si absque hac Dei interventione pioducatur, tuncquc non est nisi prodigium vcl prtesli-gium, a bono vcl a malo angelo factum.

Dico 5° quod diviiutus efficitur, i. e. quod producitur a Deo, sive a Deo immediate, absque ulla alia intervenlione, sive a Deo mediate cum interventione angeli boui vel etiam mali.

Ao/a. Lx his patet quod homo viribus propriis miraculum minime patrare possit. Potest tamen miraculum operari instrumentaliter, ita scilicet ut non agat nisi ut instrumcntum Dei; potest etiam precibus impetrare ut Deus miraculum operetur.

!•). 1° Angeli, sive boni sive mali, naturali sua potenlia et absque interventione Dei patrare possunt prodirjia, i. e., lacta vires naturales el humanas superantia; eaquc

efficiunt agendo in mundum corporcum, scilicet vel mo-vendo corpora, vel vires naturales ad actum applicando. Ifec autcm prodigia, si a dtemonibus producantur, or-dinarie vocantur pmsticjia vel signa.

2° Attamen, cum dam ones, non vero boni angeli, hac naturali sua polentia abuti possent, idcirco tenendum est dtemones banc potestaten! exercere non posse pro suo arbitrio, absque permissu Dei, bene vero cum permissu hoc. Et quidem 1° id non possunt absque permissu Dei, cum Deus habenas sui regni seu mundi com-mittere non possit spiritibus malignis et mendacibus, qui operum Dei ruinam molirentur; 2° id possunt cum tali permissu, nam Deus, justo judicio, permittere potest ut dsemones naturali sua polentia utantur, sive ad exercendos bonos sive ad puniendos malos.

5° Imo angeli, sive boni sive mali, non solum cum Dei permissu, sed quandoque cum ipsa Dei interventione operantur qusedam prodigia; quapropter, in hoc casu, hujusmodi signa sunt vera miracula, scilicet miracula

4° Quum autem luec secundi ordinis miracula in praxi facile confundi possint cum da'mo nis prastigiis absque Dei interventione patratis, ideo quibusdam signis diju-dicandum est an adfucrit vel non adtuerit hujusmodi Dei interventio, et consequenter an patrata prodigia re-putanda sint miracula an vero nuda dcemonis pnostigia.

Undo, 1° reputantur miracula, signis sequentibus: 1° si factum fuerit antea prsedictum aut certis miraculis confirmatum; 2° si cedat in hominum bonum, pracipue spirituale; 5° si in favorem doctrina) san else edatur. Imo, in secundo et in tertio casu, verum est miraculum etiamsi a dfemone procedat, cum turn daemon, cogente Deo, officium agat angeli boni.

Unde, 2° reputantur prcestifiia, signis sequentibus ; 1° si factum majoribus signis illidatur; 2'' si sit Deo

indignum, sive ratione sui, sive ratione doctrinse ad quam confirmandam profertur; oquot; si codat in hominum detrimentum corporale; 4⁰ si a perversis patretur.

Probatur haec possibilitas ex co, quod miraculum non repugnet 1° nee ex parte subjecti sen creaturffi, quaj ad recipiendum quemlibet effectum est indilïerens; 2° nee ex parte Dei, qui ad producendum effectum est omni-potens.

Nee objieiatur loges naturse esse immutabiles, et consequenter miraculum quod hujusmodi mutabilitatem sup-ponit, esse impossibile. Etenim, verum quidem est immutabiles esse loges naturjc moralis seu veritates aeternas; sed leges naturae physicw, licet sint immutabiles a parte creaturse, a parte Dei non sunt immutabiles, sed sunt mere contingenles.

Etenim, miraculum seu actionem aliquam prtcter na-turse vires fuisse lactam, aliquando nobis conslare potest, si suflicienter cognoscamus vires certorum agentium na-turalium. Atqui certorum saltem agentium naturalium vires novimus. Sic, v. g. scimus vim propriam ignis esse urendi; organum corporeum evolvi lente per propria tantum principia; vitam non recipi nisi per propagatio-nem, Deumque solum habere dominium vitfo et mortis, quod omnes gentes in sacrificiis suis offerendis professie sunt; agentia spontanea esse actus intellectualis incapacia ; crcatas intelligentias futura non nisi in causis determina-tis cognoscere; angelos et dtemoncs, in mundo corporeo nihil, nisi per motum corporum ct per applicationem virium naturalium, operari posse; nee in eorum potentia

esse, naturales vires mutare aut novas vires inducere, vel cfficere quidquam quod reducatur ad crealionern, aut ad alterationem legum, ut aiunt, naturre physictc. Ergo judicare possumus utrum aliquis effeclus has nobis notas vires excedat, et an consequenter sit supra naturam sen sit miraculosus.

Nee dicatur quod, ad certo cognoscendum miraculum deberemus non tantum quasdam, sed et omnes natura vires perspectas habere. Etenim boe esl falsum ; nam suflicil ut eognoseamus quasdam natura) vires respectu ad quemdam effectum de quo agitur, v. g. ut seiamus natura) vires pertingere non posse usque ad resurreetio-nem alieujus cadaveris in sepulcbro jam putrescentis, vel usque ad reddendum visum alicui eteco nato, etc.

5° Miraculum csl argwnenlum certain divinitalis doctrine in cujus gratiam cdilur.

Etenim tale miraculum est nota commendatitia al) ipso Deo alicui doctrinse impressa; ergo certum est divinre approbationis sen auctoritatis argumentum; si enim in gratiam mendacii Deus talc signum apponeret, ipse genus humanum ralionis dictamini obediens, in errorem gravis-simum induceret, nee ulium erroris vilandi medium illi relinqueret.

1» Prophetia proprie dicta seu vaticinium est pradictio certa futuri alicujus eventus qui ex causis naturalibus prsevideri non potest; seu etiam, est manifestatio rei lu-turiB plane contingentis. Ex bac definitione sequitur tria ad prophetiam requiri, quae sunt: 1° pramuntiatio certa ac determinata, 2° rei nondum existenlis, 5^J nee cum rebus jam existentibus ullum nexum necessarium habentis.

2° Inter miraculum ct prophetiam ca intercedit relatio qua) intercedit inter genus ct speciem: prophetia enim

est species miraculi, cum sit effectus vires intellectuales creaturarum superans; sed prophetia prai cseleris mira-culis eminet quod sit insuper revelatio, cum notitiam continent qua) non nisi a Deo communicari potest; qiue revelatio demonstrationem suam sibimetipsi suppeditat.

3° Prophetia est possibilis; non onim repugnat l⁰ üeo: nam Deus, isque solus, futura contingenlia et libera omnia cognoscit euque liomini manifestare potest; neque 2ⁿhomini, qui eam recipere potest.

4° Prophetia est certum divin;e revelation is argumen-tum, cum a solo Deo provenirc possit, et tum ante turn post eventum certo cognosci valeat.

Principia et criteria hactenus tradita jam applicanda sunt illis rcligionibus quae se divinitus revelatas esse con-tendunt, quseqne reduci jiossunt ad ICthnicismum, ad Mahumetanismum, ad Judaismum et Christianismum.

Inter has cseterasque religiones resplendct religie Christiana, tamquam civilas supra montem posita. Itaque jam demonstranda est divinitas religionis Christiana;, ld autem prjestamus via sequenti, scilicet considerando Christianismum i⁰ in prseparalione sua, ab origine et quasi in germine suo, quod in veteri ïestamento continetur; Squot; in propria sua forma sen in se, prout in novo ïestamento continetur. De quibus sit syllogismus sequens: Rcligio Christiana est vere a Deo revelata, si Deus eam pneparavit in veteri ïestamento, ac dein perfecit in novo Testamento; atqui ita esl; ergo.... Do Christianisrni con-summalionc in novo ïestamento, agetur capitc sequenti ubi dc revelatione Christiana. Itaque in prtcsenti capite agimus do sola Chrislianismi prceparalione, seu dc revelatione mosaica.

Hujusce capitis triplex est qusestio: 1° de auctoritate historica revelationis mosaicse seu librorum veteris Testa-menti; 2° de revelationis mosaicfe divinitate; 5° de revelationis mosaicte relatione cum religione Christi, seu quod revelatie mosaica fuerit paedagogus in Christum.

18. — l^ma Qiucstio : Be revelationis mosaica: seu de librorum veteris Testamenti auctoritate historica.

1° Factum revelationis mosaicse prsecipue continetur in libris veteris Testamenti. Hinc, hujus revelationis aucto-ritas pendet ab horum librorum auctoritate; et proin de his libris speciatim nunc agendum est.

5° Scripiura sacra continet 72 libros, qui fuerunt a 59 auctoribus conscripti, et qui spatio 1,000 annorum sibi invicem succedunt.

4» Hi libri, ratione materia}, dividuntur in legates, historicos, morales et propheticos.

Scripturse libri canonici sunt illi qui in canone Ecclc-sise recensentur. Canonici autem libri dividuntur in pro-tocanonicos et deuterocanonicos, seu canonicos primi et secundi ordinis; non quod auctoritate ditferant, quae iden-tica estutrisque, sed quia priores semper recept! fuerunt ut canonici, posteriores vero aliquando controversie sub-jecti, et non nisi lapsu temporis manifeste fuerunt in canon cm relati.

Scripture libri apocryphi hie intelliguntur illi qui non positive quidcm ab Ecclesia sunt reprobati, sed qui sunt auctoritatis dubise vel obscuras, et ab Ecclesia saltern negative reprobati; ideoque, licet in Bibliis sacris ali-

quando permissi, tamen a reliquis libris dislincli, vol ad calcem voluminis rejecti conspiciuntur. Hujusmodi sunt Oratio Manasse, Liber ö^s ct 4.^s Esdne, Prologus Eccle-siastici, Prtefatiuncula threnorum, Liber 5^s et 4^s Macha-bsoorum.

Ilisce prsemissis, ad demonslrandum libros velcris Te-stamenti maxima gaudere auctoritate historica sea humana, probandum est eos esse 1° aulhenticos, 2° incorruptos, 5° fide dignissimos. Id autem breviter probamus 1° de Pentateucho, 2° de cceteris libris veteris Testamenti.

Pentateuclius 1° est authenlicus seu a Moyse certc conscriptus. Ita semper tenuerunt Judsei, gentiles et Chri-stiani; nec alius auctor assignari potest. Unde ridicule contendunt incrcduli anctorem fuisse Esdram anno üöü ante Christum, post captivitatem Babylonicara; nam jam a quatuor steculis, scilicct anno DGO ante Christum, Sa-maritani, a Judjeis per schisma decern tribuum separali et gentilibus permixli, Pentateuchum ut a Moyse con-scriptum tenebant.

Pentateuclius 2° est incorruptus. Etenim corruptio fuit impossibihs, 1° propter connexionem cum reliquis libris veteris et novi Testamenti; 2° ratione corruptorum, qui fuissent vel ipsi Judsei, vel eorum adversarii, scilicet Christiani vel gentiles vel Samaritani; atqui contra cor-ruptionem ab uno factam coeteri reclamassent, quod tamen non fecerunt.

Pentateuclius 3° est fide dicjnissimus. Nam ejus auctor Moyses 1quot; dcctpi non potuil, quia scribit ea qute vel ipse fecit, vel ipse vidit, vel certissima traditione didicit; 2° decipere non voluit, quia viri indoles, facta qua? narrat, et modus narrandi, nullam fraudis suspicioncm pa-tiuntur; 5° decipere non potuisset, quia populus Israel adversus fictiones, quibus multa vituperia et gravissima onera sibi infligebantur, necessario reclamasset.

Objiciunt. Moyses tantum 4,000 annomm spatium ante Christum natum, mundi origini assignat; atqui hsec as-sertio contraria est geologite et annalibus gentium; ergo Moyses non est verax.

liesponcleLur distinguendum esse inter originom generis liumani et originem mundi physici. Verum quidem est Moysen assignare originem generis hurnani 4.,000 annis ante Christum natum, seu circiter G,000 annis usque ad nos ('); minime vero hoe temporis spatium assignat origini mundi physici, cum tempora non determinet quee homi-nis ereationem prtecedunt. Dieit tantum mundum a Deo creatum fuisse intra sex dies, qui dies, prout in trac-tatu Dc Greatione N^J 2° dicitur, sumi possunt pro temporis spatiis seu epochis a Moyse non determinatis; sicque terras formatio ad tempus longissimum removeri potest, et ita Moysis narratio cum recentioribus geologise in-ventionibus perfecte concordat. Quo longius geologia pro-greditur, eo melius convenientiam monumentorum sub-terraneorum cum mosaica cosmogonia deprehendit; undo recte ait Dumont: « C'est une chose élonnante, qu'apros tons les progrès accomplis par la geologie, nous devons reconnaitre que Mo'ise, a une époque si reculée, a parlc exaclement sur tout, entr'autres sur les divcrses couches, et la succession de la creation des ctres. (²) »

(') Coniputando juxta tcxtum hebraiciim sea oiiginalem vcteiis Tesia-menti, a quo s. Hieronymus maxhnam partem desumpsit versionis suit; seu Vulgata', a crralioue horainis usque ad Christum mimeranlur circiter 4,200 anni. Hjiec aiitem computatio non concordat cum computatione versionis gncca) 70 Interpretum, qu® usque ad sseculam VI in Ecclesia ut authentica Iiabita fuit, et etiamnmn Sialirlur in ecclesia ;;r.Tca; nec cum antiqua versione l:!lina , dicla llala, qinc juxta versionem 70 Interpretum facta est, et in ecclesia occidcntali in usu fuit usque ad ssDiuhim VI: juxta enim duas illas versiones, temporis spatium ab hominis creatione usque ad Cliristum, circiter sr.iilc annis latins patet, tl consequenter ;cquiva!( l circiter 5,200 annis.

C) Perpensis omnibus adinventionibus jjeoloyicis a Vogt, Schleiden, et pr.xsertim ab eminenti ^eologo Lyell usque ad annum 1807 lactis atque

Sunt 1° genuini, cum unanimis Jndrcoruni ac Christia-iiorum traditio, el inlima omnium liorum lil)roriim con-nexio manifeste ostendant Isos libros pert in ere ad aucfores cl epochas quihus adscribuntur.

Sunt 2° incorrupti. Comipiio enim fuit impossibilis, Iquot; ante Christum, propter multitudinem exemplarium lingua sive primigenia sive grsoca deseriptorum; 2° post Christum, cum exemplaria tune existerent in manibus Ju-djeorum cl Ciiristianorum.

Sunt 7}° fide dignissiini, quia cosdern habent veracitalis charactcres qnos modo de Pentateucho memoravimus.

Dein, horum librorum aucloritas historica generalim probalur per novum Testamenlum, quod plena gaudere aucloritate historica infra probabimus; alqui in novo Te-slamento approbalur el commendatur veins.

'1° Revelatio mosaica, seu revelalio veteris Teslamenli dividitur in antemosaicam seu revelalionem primcevam, factam palriarchis ab Adamo usque ad Movsen, el in stride mosaicam, factam Moysi el deinde prophetis.

discussis, (luas sequeiites condusioncs liadit Lalour: « [I rrs(e acquis 1quot; que les recherches séolo_Siques qui sembleul donner a respèee hiiniaine mie aiiciennelé nolablement supérieure a cille que lui assigne la liüile, ne sappuieul pas sur des fails certains, inais sur des doi;ii(-es imparfailes, sur des conjeelures hasardées qui ne peuvent se Iraduire en dales; 2° que les ohservations qui jnsqu'a présenl onl donné lieu a des calculs certains ou probables, out produit des résullats clirono!o;;iqiies (jui sonl loin d'at-teindre aux six ou sept milie aus de la chronologie bihlique et tradition-nelle.

« Celte double et irréfutable conclusion nous autorise attendre avee confiance, des recherches el des découvertes iillérieures de la science, mie confirmation plus éclatante encore de l'enseignement de uos livres saints » Itevue générale, amiée 18G7 , Tome VI, page 173.

tim punela sequenlia ; 1° Deum esse crealorem cceli et terra;; 2° hominem esse ad Dei imaginem creatum, super terra) crealuras cl sub Deo; ö⁰ cum peccasse, a ie-licitate excidisseet ad poenitenliam reservatum; 4° mitten-dum esse a Deo redemplorem; u⁰ matrimonium camp;gt;e divinilus instilutum, sabbatum esse a Deo sanctificalum, sacrificium esse Deo olferendum.

0° Revelationis primseva) existenlia probatur triplici ar-gumento: 1° earn suadet ralio: quia hoec revelatio na-scenti hurnano generi facia, turn divinse sapicutise ac bonitati, tum humante naturae ac indigentke omnino est consentanea. 2° Earn prubat Instoria veteris lestamenti, qua exbibetur nobis Deus loquens ad protoparentes, ad Noc, Abraham aliosque patriarchas. 5° Eam confi.rmat trad it io (jenlium, varia puncta admittentium, v. g. Deum olim inter homines versasse, sacrificia esse offerenda, hominem fuisse a Deo conditum, in felicitate prius con-stitutum, et ex ea per peccatum excidisse, etc.

4° Divinitas revelationis mosaicse, i. e. tum antcmosaicfe tum stricte mosaicfc, probatur duplici modo; 1° probatur negative, contra dcistas, ostendendo eam nihil continere quod Deum dcdeceat; imo eam esse Deo dignissimam et tempori ac loco accommodatam; quod prsecipue efli-citur argumentis intrinsecis. 2° Probatur positive, contra omnes adversaries, ostendendo revelationcm illam vere a Deo manasse Deique sigillo esse obsignatam; id autem efficitur argumentis extrinsecis, i. e. pnesertirn miraculis et prophetiis, qua3 in Pentateucho et in cseteris veteris Testamenti libris magno numero leguntur etïecta, et qui-dem in confirmationem legis mosaicse.

cum relicjionv Christi, seu quod revelatio mosaica fueril pwdafjoijus in Christum. Id triplici sequenti argumento summatim probatur :

1° Revelatio primseva continet semina Christianismi, ui ex N⁰ praecedenti patet. 2° Lex mosaica continet fu' turarn successionem alterius religionis seu Christianismi, nam promisit novum legislatorem et novum foedus, novum sacrificium et sacerdotium; dicit gentem Jutkeorum a Deo rejiciendam esse, et novam religionem ad omnes gentes extendendam. 5° Lex mosaica est divina intro-ductio ad Christianismum, quia Deus Christum ejusque Ecclesiam in veteri Testamento promisit, figuravit, de-scripsit, et determinate tempore venturum pranuntiavit; quae determinatio temporis facta est per vaücinium triplex, ncmpe 1° Jacobi, 2° Danielis, ö⁰ Aggsoi et Malachite. Usee vaticinia vide apud Schouppe.

Capite praecedenti consideravimus religionem christia-nam in sua prseparatione, seu demonstravimus earn in veteri Testamento divinitus fuisse prseparatam. Jam vero illam in propria sua forma contemplari debemus, ut de-monstremus hanc esse hominibus divinitus constiiutam, i- o. 1° earn a Deo esse datam, et quidem 2° datam ut umverso humano generi, tamquam lex divina universalis, obligationem inducat.

Unde, duplici qusestione dicimus 1° de revelationis chiistianse divinilato, 2quot; de ejus obhgatione. Cum autem revelatio Christiana praesertim contineatur in libris novi Testamenti, idco prtevie probamus horum librorum axi-ctorilalem humanam seu historicam, quemadmodum supra de libris veteris Testamenti actum est.

21. — Ad demonstrandum libros novi Testamenti maxima gaudere aucloritate historica, probandum est eos esse 1° authenticos, 2quot; incorruptos, 3° fide dignissimos Atqui :

1° Sunt authenlici. ld probatur 1° prcescnptione, cum probari non possit eos esse suppositilios; 2° impossibi-Utaie, nam suppositio fieri dcbuisset vivis apostolis poslea; atqui hi vel Calholici reclamassent; o⁰ authenti-cilaiis 'characterihm, sive intrinsecis, sive exlrinsecis qui sunt testimonia Catholicorum, hsereticorum, imo et pa-ganorum.

2° Sunt incorrupti. Nam 1° corruptio est factum quoci probari deberet; atqui non probatur; 2° imo corruptio fuit impossibilis, idque tum ratione temporis, tum ratione personarum. Ratione temporis: non tempore aposlolorum, vel statim post eorum mortem, vel sequcntibus sseculis, nam contra corruptionem roclamatum luissct. Ratione personarum: non a Judaeis, vel genülibus, vel Christia-nis, cum contra corruptionem ab uno factam alii reclamassent.

0° Sunt fide dirjnissimi. Id probatur 1° ex auctorum persona, qui nee decepti sunt, nee decipere voluerunt nee potuerunt; 2° ex rerum narratarum natura: sunt emm sublimis philosophia, quse supponenda foret a piscaton-bus inventa; ö⁰ ex modo referendi; 4° ex lide quam fecerunt; nam Judaismum et Paganismum subverterunt, et novam religionem, cupiditatibus adversantem, induxerunt.

Revelationis seu religionis christianse dkmüas duplici probatur modo, scilicer 1° indirecte, sen per testimonia extrinseca, scilicet per veteris Teslamenti prophetias; 2 directe, seu per testimonia intrinseca, scilicet ca qiue in ipso Cbristo ejusque religione continentur.

2ö. — Usee divinitas probatur indirecte per veteris Te-stamenti prophetias, qufc Messiam distincte describunt ac determinant, ct qusc in solo Cbristo adimplentur.

Ilia a litem valiciiiia ad tria capita reduci possunt: 1quot; alia rcspiciunl tempus adventus Mossise, ut supra do pro-plictiis Daniclis, Jacobi, Aggfci cl Malachias dictum est. 2 Alia respiciunt Messiie vhuvaclcvcs, i. c., ut sit rex, sa-cerdos, proplieta et legislator; et ejus munia, i. e., ut, velero Testamento abolito, novum sen Ecclesiam univer-salem constituat. 3° Alia rcspiciunl nolas ejus personates, i. e., ca qua) dcscribunt ejus ortum et nativitatem, cir-cumstantias vif.ne, passionis et mortis, ejus a mortuis resurrectioncm.

At qui ex libris novi Testamenti et ex historia ecclc-siastica rnanifestum est lias omnes prophotias in solo .lesu ad apiccm fuisse adimpletas. Ergo Christus fuit verus Messias a Deo delegatus.

24. — Usee divinitas probatur dircctc, per testimonia Chri-sto ojusque rcligioui inlrinseca. Illa autem testimonia ad qua-tuor capita reduci possunt, quse sunt 1° Christi doclrinx' prsestantia, 2° Christi et apostolorum personalis indoles, 5° prophetise a Christo editte, 4° miracula tum in ordinc physico a Christo et apostolis patrata, tum in ordinc morali, i. c., ejus religionis mirabilis propagalio, ejus stupendi in mundo cffectus, invicta martyrum constan-lia, ejus perpetua stabilitas et conservatio. [laqué:

Usee doctrina in omnibus suis partibus tam pnestans est tam que Deo digna apparet, ut non obscure divinam origincm innuat; idque sive consideretur in parte'sua speculativa, sive in parte sua morali. In parte sua speculatively non tantum ea quse pertinent ad Deum, homines et mundum, sine minimo erroro docet, sed etiam dogmata tradit omni humana sapientia longe superiora. In parte sua morali , similiter apparet digna Deo, homine et societatc.

sc consocialos, non potuil religiosam ac moralem disci-plinam nisi imperfectam producere, ut supra dictum est; ergo ilia morum ac religionis doclrina quse purissima ac perfectissima est, nee studiorum ope comparata sed subiio tamquam de ccelo veniens prsedicata, supeinatu-ralis ac divina dicenda est.

Nec est quod opponatur rationalistarum ct progressi-starum hypothesis qua Christi doctrinae prscslanliam cxpli-cant, modo scilicet sequenti: Dicunt christianam doclrinam esse humanas rationis, usque ad perfectiora progredientis, naturalem foetum; nam humante naturse nativa qusedam vis insila est qua, sicut in rebus materialibus ct civilibus, ita et in moralibus ac religiosis, perpetuo ct indefinito pro-gressu volvitur. Sic, ab ignorantia ascenderunt homines ad feticismum quo varia naturae corpora adorantur; a fcticismo ad polytheismum; et in polytheismo, a materia-lismo ad spiritualismutn cum schola Platonis; a polytheismo ad monotheismum, et in monotheismo, a cultu timoris Juda^orum ad cultum amoris christianorum.

Ad banc objcctam hypothesim respondetur quod duplex necessario distinguendus sit progressus, scilicet proprie et improprie diclus. 1° Progressus proprie dictus est progressus quo res, perseverans esse eadern ct identica, hicrementis et perfectionibus augetur. Sic v. g. planta, puer, discipulus verc progrcdiunlur; sic quoque in re-ligione, dum una eadcrnquo Veritas magis evolvitur et clariore in luce ponitur, progressus fieri potest et factus est. *2° Progressus iinjtroprie dictus est progressus sen muiatio substantialis sea deslructio rei, et alterius in ejus locum successio; v. g. si actioni ventorum vel jumen-lorum vis vaporis substituatur. Hie autem progressus, in sensu adversariorum in religione admittendus, in religione nequaquam admitti potest; et sic, supradicta progres-sistarum hypothesis falsa est, turn historice turn philo-sophice, ut apud Scbouppe probatum videre est.

Dico 1° Christi. Christus testatus est se esse Dei lega-tum. Atqui Christus 1° non fuit illusione dcceptus, cum obstet ejus sapientia; nee 2° decipere voluit, eum obstet ejus probitas in Evangelio probata. Ergo testimonium Cliristi de divina sua missione verum est.

Dico apostolorum. Apostoli testantur se esse divines Christi legatos. Atqui apostoli 1° non fnerunt decepti, eum obstet eorum sapientia et unanimitas in reddendo testi-monio; nee 2° decipere voluerunt. cum obstet eorum in Deum pietas, ct in homines charitas caque gratuita el generosissima.

Christus varias et veras edidit prophetias, easquo edi-dit in signum divina) su;e missionis el in confirmationem doclrina. Sic prsedixit suam passionem, crucifixionem, terlia die resurreclionern, Judse prodilionem, trinam Pc-li i negalionem, Judaeorum obstinationem cl civitalis eorum ac templi deslructionem, Evangelii prsedicationem per oibem, et Lcclesitü perpetuam inter bella ct persecu-liones slabilitatem usque ad consummationem steculi.

Dico iquot; in ordine physico. Sic, Christus innumera et Aeia patravil miracula, imperando toti ualuras corporese ct incoi poreffi seu spirilibus; et finaliter per suam resur-reclionem, qua) est Christi miraculorum celeberrimum el aliorum sigillum; quare Christus ad hoe signum missionis sua) provocabal, el apostoli illud tamquam argu-m en tum irrecusabile el fundamenlale aiïerebant. Sic quo-que apostoli multa ediderunt miracula in Nomine Jesu, ut ex libris novi Teslamenti palet.

inorali, ii cvcntus extraordinarii qui, licct physicc possi-bilcs moraliter tamen, hoc est, spcclatis hominum monbus ct naturali rerum humanarum cursu, absque speciali con-cursu Dei ejusque providentie ordinatione singular! contingere non potuissent. Quare hujiismodi eventus ad miracula merito referuntur, juxta illud Augustim; Si mun-dus eredidit apostolis sine miraculo, et hoc maximum miracuium dicendum foret. Usee autem miracula sunt qua-

1° Chrisliancc reliyionis mirabilis propagaho. luec piopa-gatio adscribenda est virtuti divintc, si effectum contineat naturali caustc non proporlionatum. Atqui effeetus causce non fuit proportionatus, cum propagala fuerit 1- celenter, 2quot; per propagationis media minime proportionata, o» contra maxima obstacula, ut sunt tum praconcepltc opiniones, nhilosophicse, religiosse, morales, quo referlur terribilis repu^nantia passionum; tum vis extrinseca, chnstianam reli^Tonem profitenlibus illata per verba, senpta alque lormenta; tum intricsecos dissensiones, schismata et luere-ses. Atqui hfccmorali cursui in humanis adversantur; ergo, juxta prophetam; A Domino factum est istud, el est mirabile

2quot; Christiance religionis stupendi in mundo eijeclus, scilicet mundi gentilis ilagiliosissimi conversio ad puritatem evangeiicam; qu:« conversio absque virtute divina inex-plicabilis est.

5° Invicla marlyrnm constanha, qua?, absque virtute divina, humanae conditioni saltern moraliter impossibilis est; praserlim spcctatis adjunctis, scilicet martyrum innu-merabili multitudinc, personarum qualitale, suppliciorum immanitate, persecutionum diuturnitate per tria lore ste-cula, patiendi modo, accedenlibus prodigiis, religionis in-cremcnto, ita ut Tertullianus ad impcratorcm inclamet:

qute ejus divinitatcm probat I⁰si fuerit pnedicla; alqui: El portee mferi non pnemlebunl ad vers as cam; 2' si fuerit effecta contra tales impclus quibus institutio luimana resistcre non potuissct. Alqui fuit impetita turn omni tempore, ab apostolis usque ad nos; tuin omni bellorum genere, sivc spectentur ar ma, qiuc fuerunt gladius, errores, vitia; sive spectentur hastes, turn externi, seu Judaci, gentües, Mahu-metani; lum domestici, seu schismatici et hseretici, ab apostolis usque ad nos, quorum alii antiquiores impugnant singula dogmata, alii recentiores totum corpus dogma!i-cum, alii cum rationalistis Chnslianismi fundamenta ever-tere animamcjue extinguere adnituntur.

Christus, ut ex dictis patet, apparuit ut legatus divinus, auctoritate legislativa instructus. Unde religio ab Ipso instituta desumit rationem legis: legis scilicet nova), cujus praeambulum et figura fuit lex vetus mosaïca. Ab hac autem lege veteri differt essentialitcr lex Christiana, quod non jam particularis sit singulari cuipiam nationi imposi-ta, sed universalis, et omnibus hominibus strictissimo Dei mandato pnescripta: ut universse familite gentium per orbem dispersse congregentur in unum sub capite Christo, et iiat unum ovile et unus pastor.

Ilinc fluit proposilio sequens: Christiana religio omnibus hominibus est clivinüus obligator ia, quia Christus earn con-didit tamquarn legislator universalis. Etenim, Iquot; ut talis exhibetur in veteri Testamcnto; v. g.: Ipse dominabitur gentium— Adorabunl in con speet a ejus universcL' familar gentium; 2° Christus suam rcligionem suscipiendam mandat sub comminatione jeterni supplicii, v. g.: Euntes in mun-dum universum, prcechcato evangelium omni creatunc. Qui credidcrit et baptizatus fuerit, salvus cv//, qui vera non credidcrit, condemnabitur.

20. — Omnes totius orbis religiones generatim reduci possiml ad quatuor classes, qua) sunt: Christiamsmus, Judaismus, Malmmetismus, et Paganismus (*)■

1quot; Christianismus comprehendit 1° Ecclosiam Roinano-Catholicam, qiue in omnes mundi partes se extendit; 2° varias sectas acatholicas, sive hoercticas sive schis-maticas. De his vide tractatum sequentem De vera Ecclesia.

5° Mahumelismus est religie Mahumetis, quse unum quidem TJeum coeli terrteque creatorem veneratur, sed ita ut cultum ei tribuat erroribus confertum. In Asia occi-dentali et in Africa septentrionaii dominatur.

4° Paganismus ilios religiosos cultus complectitui qui verum Deum mundi creatorem non agnoscunt, sed ejus loco qiuelibet alia falsa numina colunt.

(i) D après une statistique, insérce dans les Annalcs de VAcadomie de Berlin, en 1830, la population du globe s'élüve environ un milliar Irois een Is millions (1,000,000,000) d'habitanls.

D'après la religion qu'ils professent, ils se divisent comme sint : 1» Le Chrislianismc en compte 355 millions; cVst-a-dire, A pen pies un ehrétien snr qualre habilanls du globe. Le Cbrislianisrae comprend

Les églises schismaliqucs cn comptent environ 70 millions. 2» Le Judaïsme en compte 5 millions.

4» le Paganisme cn compte 800 millions; dont 200 millions professent l'idolatrie proprement dite; et 000 millions, rune ou l'aulre des religions asiatiques, mèlées de plus ou moins d'idolatrie.

Inter varias Paganismi seclas, prsecipuse notentur se-quentes: 1° Magismus, seu religio Zoroastri, in Perside et Indostano, qui colit duo rorum principia, et ignem veneratur. 2quot; Brahmanismus in India, ct lioudismus apiul Sinenses et Japonenscs, qui profilenlur polytheismum cl metempsycliosin. 5° Religio confuciana Siuensium, qu:t' polytheismum ct matorialismum includit. 4.° Feticisrnus in Africa et in Oceania, qui varia adorat nutura corpora, sive animata sivc inertia.

27. — ümiies alias prater Christianismum religiones esse inanes et falsas, probatur duplici inodo: l^u indirecte, directe.

■1° Indirecte: si indubitatum sit, pront cx dictis liquet. Christianismum esse exclusive verum et obligatorium, eo ipso sequitur ornncs alias religiones csso lalsas et re-jiciendas; non secus ac si rex ditioni sutc alienam gen-tem subjiciens, eique suam legislationem imponens, hoe ipso leges illius genlis pristinas irritas faceret.

2° Directe: quia omnes alia) religiones prse se ferunt evidentes reprobationis et falsitatis notas. Scilicet:

1quot; Relkjio judaica, origine quidem divina ct usque ad Christum tuil legitima; per Christum autem, novi foederis condilorem, abrogata est, quod futurum prophetse prtedixerant, et l'aulus ad ipsos Judseos scribens explicat luculenter. Prsedicta fuit non tantum cultus judaici abro-galio, sed etiam templi nationisque dissipatio ct reliquia-inm Israelis perduratio, donec convertantur ad Christum.

II;ec autem omnia vel dudum impleta sunt, vel etiam-num impleri cernuntur. Etenim Judsei horribili bello bis profligati sunt; 1° sub Vespasiano, anno 70, quum Terosolyma capta templumque flammis consumptum est; 2° anno 117 itcrum rebellantes, vel ccesi vel divenditi sunt. Cum autem postea sub Juliano aposlata, anno 360, resedificarc tcmplum tentassenl, leste Arnmiano Marcel-

lino, divinilus impedili sunt, cl ipsa templi fundamenla qutc remanserant, a terra eruta fuerunt, ila ut non re-rnancrel lapis super lapidcm.

Ex illo itaque tempore Judaii, non tantum sacrificie ct templo carentes, scd vel ipsa templi spe dcstituti, per orbem divagantur. Ilucusque tamen conservant et circurn ferunt Scripturas veteris Tcstamenti; et plerique vcntu-rum Messiam cxpectant, ila ul eliamnum vcrificetur illud Puuli ; Obtusi sunt sensus comm. Usque in hodiernum diem velamen positiim est super cor comm.

2° Mahumetismus auclorcm habuit Mahumet. llic, natns Mcclise, in Arabia, ob ambitioncm cx hac urbe cxpul-sus, earn anno 022 cxpugnavit, et inde paulatim omnes Arabia: tribus sparsas in unum collegit, bella incboavit, rapinas ct victorias in provincias labenlis imperii Romani slrcnue prosccutus, victis passim suam imposuil rcligio-nem boe verbo: Credo, vel mor ere.

Islam, sen doctrina Mabumetis, continetur in Alcorano, libro sacro, in quo non ipsius imposloris manu, qui litterarum ignarus crat, sed aliena manu conscriplïc sunt revelationcs ilkc absurdissimie, quas in cavcrna monlis Ilara ab angclo Gabriele sc llngebat accepissc. En qua)-dam ejus doctrina) puncta 1quot; docjmalica: prajdestinatio cl reprobatio absolula; falalismus; angelorum cl dsemonum cxislenlia; resurrectio et judicium futurum; infernns, purgatorium ct paradisus voluptalum sensualium; 2° mo-ralia: oratio septies de die; eleemosyna; jcjunium 21) dierum; polygamia licila est exemplo propbela), qui 1'J uxores et innumeras concubinas babebat; proscripta vcro est fornicalio, qu?e tantum licuit propbctie per rcvclatio-ncm divinam ; omnia pcccata delcntur pcregrinatione Mcc-kam instituta; de rcligiosis maleriis disputarc non licet nisi stricto gladio; qui in bello occumbunt, ila ccrli sunt de paradiso ut co fruslrari non possint.

sis dogmalibus ct moralis doclrince turpitudinibus sunt refertsB, ut omnibus liquet. Quidam admiüunt quamdam revclationcm, scilicet Sinenses, conlentam in libris Sha-King; Indi, in libris Vedam; Persje, in libris Zend-Avesta. Sed hi libri divini nee sunt nee esse possunf.

lt;28. — Sicul solutio controvcrsisc cum achrislianis est Christus, ita solutio controvcrsisc cum acalholicis est Ecclesia; ct ita, sicut tractatus Dc vera Religione eo spe-ctat ut homo fiat cliristianus, sic tractatus üe vera Ecclesia eo spectat ut cliristianus fiat catholicus.

Notum est non omnes cliristianos esse catliolicos, sad «rentes qiue christians vocantur, in plurimas confessio-nes sen ecclesias esse divisas, qute omnes Christi reli-«ioiiom profiteri sese contendunt. Sunt autem prtecipiuc scquentes; 1° Ecclesia catholica, 2» ccclcsiie schismaticaj,

1° Ecclesia catholica est Ecclesia Romana cum univcisa sua per omnes mundi plagas ditione sen obedientia.

-2° Ecclesm schismaticce pnecipuse sunt tres scquentes: 1° ecclesia Gram, sub patriarcha Constantinopolitano, a sfeculo XT; 2° ecclesia Russica, quse initio subdebatur patriarchae Constantinopolitano; quo deficiente a commu-nione Romana, pariter et ipsa defecit, et schisma sseculoXVI consummatum fuit. Dein sub'lita luit palriarchlt;e Mosco

viae; jam voro subditur concilio ecclesiaslico, cui prtesidet imperator; 3° ecclesia Anylicana, a s:ieculo XVI, sul) Henrico VIII, subditur rcgi vel regintc; et est simul schismatica et lueretica.

5° Ecclesue hcereiiae, quarum aluc sunt orientaies, ali;e, et quidem majori numero, occidenlales.

Inter onenUdes prascipuse distinguunlur sectie sequen-tes: 1° secta horum qui ad ecclesiam grtecam pertinent;

Chaldaïca seu Nestoriana; 5° Syriaca; 4° Armena; 5° Alexandrina sou Coptica. Attamen inter illas sectas orientaies disseminata) inveniuntur ecclesia; catholicfc, scilicet t⁰ Maroniise, 2° Syri, o⁰ Armeni.

Occidentales secta) communi nomine vocantar Prolcslan-tes; quorum prsecursores fuerunt Wicleff et J. Huss; parentes vero, steculo XVI, Lutherus, Zwinglius, Calvi-nus, etc.

29. — Ilic prromittimus et breviter in luce exponimus qucodam principia in prsecedenti traclatu De vera Reli-cfione contenta. Inquisitio enim de genuina Christi Ecclesia seu doctrina prsesupponere debet, turn genuinam Christi doetrinam, qualem nempe Christus instituit, in-veniri posse; turn ejus inquisitionem et susceplionem omnino necessarias esse ad salutem. In hoe autem sup-posito quinque continentur propositiones sequentes :

1quot; Christus instituit religionem unicam, non vero di-versas Christianismi ibrmas. Nam novum Testamentum a Christo institutum est ut impletio veteris; ergo unuin est, juxta verba Pauli : linus Deus, una fides, umun baplisma.

2° thee religio, a Christo instituta el ah apostoüs pro-mulgala, permansit incorrupta. Etenim ex voluntate Christi perpetuo perdurare debet, juxta: huntos docele omncs f/cnles... ecce ego vobiscum sum omnibus diebus, usque ad consummahonein scvcidi. Ergo, inter varias scclas chri-

5quot; Christi doctrina ita immutabilis est, ut ncquaquam scnsu protestantico sit perfectibilis. Si enim in perfe-ctiorem mutari posset, ideo foret quia Christus et apo-stoli imperfectam docuissent; atqui neutrum dici potest,

Aquot; Ea Integra, uullo neglecto articulo, admitti debet. Undo, distinctio inter articulos fidei fundarnentalcs ct non fundam en tales sensu protestantico, admitti non po-lest. Dico sensu uroleslanlico: nam scnsu calholico admitti possunt articuli fimdamenlales ct nan fundarnentalcs. Non enim immcrito fundarnentalcs vocaveris illos lidei articulos, quos fide explicita scire el credere debenl om-nes, necessitate medii ad salutem; non fimdamenlales vero, illos, quos si quis citra culpam suam ignoret, non

Verum, sensu protestantico, vocantur fundamentales \ i articuli qui nccessario crcdi debent, quia us supcnnstruitur totus Christianismus, pront est v. g. Chnsti divimtas; non fundamentales vero, illi articuli qui, beet lidei partes dicantur a quibusdam christianis societatibus, irnpune tamen rcjici possunt, prout sunt v. g. pnmatus s. Pon-tificis, transsubstantiatio cucharistica. Porro, ncquaquam concordant nec concordarc possunt protestantes in do-terminando quinam articuli habendi sint ut fundamentales, qui nam ut non fundamentales, cum hoc uniuscujus-que rclinquatur arbitrio; et proin, diccre licet memoratam inter articulos distinctionem a variis protestantibus exco-qilalam aut adoptatam esse non alium in finem quam ut, imminuta fidei Christiana) materia, plures secttc possint Christi Ecclesia) annumcrari.

Jam vero admitti non potest lia:c protestantium distinctio Probatur, 1quot; quia hsec non eruitur ex s. Scrip-

tun, qnsG de hoe systcmate non tantum silet, sed illud polius diserte excludil, v. g.: Docele servare om.ma qu.-e-CUJ1QUE rnanduvi vobis; 2° quia evertit Cliristi auctorita-lem, adeoque tolam fidem; si enim vel unicum Chrisli verbum negligi potest, eodem jure omnia negligi possunt, siquidem omnia cadem auctoritate divina sancita sint; 3° quia destruil Cliristi legem, earn tradendo enjusque arbilrio; et quia absurda trahit conseetaria, ut est v. g. sequens; Quum articuli obligatorii non possint in specie determinari, inde sequitur quod non detur credendi obli-galio cerla, ergo quod non detur obligatio ulla; sicque tola perire debet fides.

o» Non datur indifferontia seu libera oplio infer varias sectas Christianas. Nam indifferenlisrnus protestanücus est falsus, impius et perniciosus: quod probatur iisdem ar-gumentis quibus in tractatu Do vera Relujione ?lt;⁰ 5, de indifferentismo dogmatico dictum est.

En jam propositionem generalem totius tractatus De vera Ecclesia, scilicet: Ecclesia catholica est sola vera Cliristi Ecclesia. Ila est, 1° si Christus Ecclesiam insti-tuit certis qualitatibus seu notis instructam; 2» si Ecclesia catholica sola has qualilates habet.

Igitur duplici capile dicimus tⁿ de Ecclesiae Chrisli con-stitutione, 2» de Ecclesite catholicse cum Ecclesia Chrisli identitate.

Triplici paragrapho dicimus 1° de Ecclesiae institulione, 2quot; de ejus natura, 7,quot; de ejus proprietatibus cl nolis.

1quot; Late, pro coetu colenlium Deum; et sic complccti-tur Ecclesiam triumphantem in coelis, patientcm in pur-gatorio et militantem sen homines viatores in terris.

9quot; Minus late, pro ccetu credenlium prcecise in Deum; unde et Ecclesia Dei dieitur; et sic complectitur fidcles qui vixerunt a principio mundi, in quovis statu, scilicet in statu turn nalune, tum legis, Unn gratia).

o^o Stride, pro coetu credentium explicite in Christum; undo et Ecclesia Christi dicitur, et Chrisli discipulos, i. e., per se loquendo, omnes baptizatos complectitur, sive catholicos, sive schismaticos, sive protestantes.

4° Smjulariter, 1quot; pro ecclesia particulari, i. e. pro christianis certi temporis vel loci, vel confessionis; 2° pro ecclesia falsa, i. e. quse a genuina Christi doctrina est digressa; vel pro ecclesia vera, i. e. ilia quam Christus instituit; hsecque antonomasticc vocatur Ecclesia.

Dico 1° socielatis: nam Ecclesia est socielas Christi fidelium. Socielas in genera est ccetus hominum ad com-munem finem conjunctis viribus tendentium. Ilinc, in societate implicantur tria, scilicet pluralitas hominum, communis finis, et tendentia coadunata. Ista autem ten-dentia el virium conjunctio id habent speciale quod re-ganlur aucloritate, scilicet auctoritate vel exercenda vel subeunda; et hinc, in omni societate adest pars impe-rans el pars obediens. liaec omnia couveniunt Ecclesiae, qua? est omnium huinanarum societatum perlectissima.

Dico 2quot; personcB moralis: nam Ecclesia, ut socielas perfecta, se babel ad instar totius, seu corporis moralis et personae vivenlis; et proin, duplici constat parte, scilicet corpore el anima. Juxla cornmunem theologorum sen-

tentiam, l^cclesise corpus intelligitur Ecclesia visibilis absque relatione ad inlernas gratia; doles; Ecclesite anima intelligitur Ecclesia seu fideles praifalis dotibus praj-diti. Hinc, triplici modo sequenti definiri potest Ecclesia :

Quoad solum corpus: Est societas baptizatorum, ejusdem fidei Christiana; professione et eorumdem sacra-mentorura communione, sub uno in terris Christi Vicario coadunata.

2quot; Quoad solam animarn: Est societas vocatorum ad Christi fidem, supernaturalibus dotibus cum Christo coadunata.

ö⁰ Quoad corpus cl animam simul, seu adequate: Est societas fidelium baptizatorum, quos interius animat fides, spes et charitas; extcrius autem tidci ejusdem christianje professie et eorumdem sacramcntorum communio adunat, sub uno capite Christo in ccelis, et ejusdem in terris Vicario Summo Pontilice.

— Christus instUuit aiiquam Ecclcsiurn seu quam-dam sociotalem Christi fidelium.

Hajc propositie est do fide, ut patet ex omnibus sym-bolis, et probatur 1° ex historia novi Testament], ubi Cluisti verba et facta institutionem Ecclesia; demonstrant, nam Christus ait: El super hanc petram aidificabo Eccle-

tradit, eosque in mundum mittit ut earn exerceant, quam et reipsa exercuerunt; 2° ex traditione, et facto hucus-qtie perdurante; 5quot; a ratione : nam sspientifc divinse maxime consentanea erat ejusmodi societatis institutio, qua fidei puritas, seternum duratnra, ab omni corru-ptione illibata servaretur; ergo institutio ilia reapse facta existimanda est.

Finis igitur Ecclesia a Christo institutse, est conservatie ac dispensatio religionis Christiana; ad hominum sa-

lulcm. Ilominum salus est finis remotus; conservatio ac dispensatio religionis est finis proximus. Conservalw, i, c., ui servonlur incorrupla fides ct sacramcula, qusD duo religioncm Christi, qnatcnus est medium salulis, constiluuiil, jux.ta verba: Qui credidcril el baplizatus fue-ril, sa!rus crit; dispcnsalio, i. e., ut fides prfcdicetur cl sacramenla administrentur.

Per naluram hic intelligimus quasi pliysicam Ecclesife cssenliam, complectentem partes constilutivas quibus Ecclesia coalescil. Igitur Ecclesia, ut supra dictum est, est socielas instar persona; moralis, coustanlis anima el corpore; cl corpus constat capite sen clero liierarchico, et membris.

Ilornm singula atlingimus, tractando 1° de Ecclesiae capite, 2° de Ecclesia; membris.

53. — 11 ic qucedam pricmittimus quoad poteslatem qua; supponilur a Cliristo Ecclesia; sure collata.

1° Qucmadmodum triplex est missie Ecclesia;, scilicet l)ra;dicare fidem, dispensnre divina mysleria seu sacra-menta, prospicere propria; conservationi scu gubernalioni; sic Christus triplicem Ecclesia; dedil poteslatem, scilicet poteslatem docendi, minislrandi ct imperandi, seu poteslatem magislerii, minislerii et regiminis.

2° Ila;c autcm triplex poleslas duplici nomine appellari ]iolcst, scilicet Iquot; vocatur poteslas cl avium, seu claves Ecclesia'; quae denorninalio clavium, quamvis pra;cipuo designcl poteslatem minislrandi el imperandi, lamen o-mncm facultalem quam Christus Ecclesia¹ contulit, comple-

clitur; 2° vocatur, alia ratione, potestas ordinis et ju-rischctioms: quarum una oritur ex sacramento ct altera ex missione; una respicit rem faciendam, altera perso-nas atliciendas.

ö Indicandum jam est in quo consistat triplex illa potestas, et probandum earn a Christo fuisse Eeclesice datam. Scilicet 1° potestas docendi, docendi nempe jure divino et auctoritate divina, ita ut homines audire te-

Hoc magisterium, nomine Dei, exercent apostoli in epi-stolis, et hoc semper Ecclesia exercuit. 2° Ministrandi, i. e. sacramenta conficiendi et administrandi, ac totum cultum publicum exercendi: Hoc facile in meam comme-

cata... Siciil vnsü me Pater, et crjo mitto vos... Dispcnsa-lores mijstenorum Dei. ,3° Regendi, i. e. prfcsertim potestas legislativa. Atqui potestas legislativa potestatem judiciariarn et coactivam involvit, cum vera lex sanctionem requirat: Tibi daho claves recjni coelorum..... Qui E cc les ia m non audio it, sit tibi sicut ethnic us ct publicanus... Po suit epi-scopos rer/ere Ecclesiam Dei.

Jam in sequentibus numeris agimus de hujus potesta-tis subjecto, i. e. de personis quibus Christus cam con-tulit.

o/K — Christus Ecclesia' sua; potestatem dedit in vianu apostolorurn ct in ma nu ordinis clericalis, rjuem propterea ordinem a laicis divina ordinatione distinxit.

Hsec propositio, qua; ex Tridentino de fide est, vera est si locum habeant quinque sequentia, qua; revera locum habent, scilicet:

1° Si Christus ipse elegerit apostolos. Atqui : Elegit duodecim ex ipsis, quos et apostolos nominamt..... (Luc. VI).

5° Si illam eis contulerit immediate, non vero, sensu protestanlico, immediate Ecclesite seu populo qui eis illam concedat vel earn relrahat: aposloli enim eam exercere debebant antequam Ecclesia concrete existeret.

4° Si illam eis contulerit exclusive. Atqui Christus illam conferens, apostolis solis loquebatur; Prwcepit nabis prce-dicare populo. Dein , ex traditione cl historia palet solos cle-ricos earn exercuisse in primitiva Ecclesia quai, fatenti-bus protestantibus, nondum corrupta erat.

W Si illam eis contulerit transmittendam eorum suc-cessoribus. Atqui Christus apostolis contulit potestatem ab eis exercendam in omnem creaturam, usque ad con-summationem sceculi, juxta Matthisum et Marcum; unde factum est ut apostoli, physice quidem mortales, mora-liter immortales a Christo fuerint constituti usque ad con-summalionem sceculi; hocque in apostolis factum est, nam Paulus: Reliqui te Cretce... ut constituas presbyteros...

In praecedenli propositione dictum est ordinis clerica-lis: quo statuitur divinitus instilutum esse clerum, tam-quam partem seu ordinem polestativum Ecclesise. Verum, ipse quoque clericalis ordo in varios gradus, qui dicun-tur hierarchici, et quorum complexus hierarchiam con-slituit, divinitus dislinguitur.

Pro duplici genere poleslatis, de quo supra, duplex dislinguitur hierarchia ecclesiastica, scilicet ordinis cl ju-risdictionis, quarum prima conferlur per sacramenlum ordinis, secunda vero per canonicam inslilutionem.

Utraque hierarchia plures compleclilur gradus, quos vide in tractatu De Online. Horum autem graduum, alii sunt tantum de jure ecclesiaslico; alii vero de jure di-vino. De jure seu inslilutione divina sunt, in hierarchia ordinis, sacerdoles primi el secundi ordinis, et ministri,

i. e. episcopi, presbyteri et diaconi; in hierarchia vero jurisdictionis, primatus apostolicus et presbyteratus.

53, — Quoad hierarchiam orclinis, sit propositie sequens; Christus in Ecclesia sua instituit hierarchiam ordinis, constantem ex episcopis, presbyteris et ministris.

Hsec propositie, ex Tridentino, est de fide. Christus enim hsec tria tamquam tres distinctos potestatis sacra-mentalis gradus, sibi invicem subordinatos, instituit; nam, apostolorum tempore, Ecclesia habebat episcopos et pre-sbyteros et ministros, ritu distincto ordinatos et insequali potestate munitos: cujus rei nulla alia ratio prseter divi-nam institutionem dari potest.

■1° Christus in Ecclesia sua instituit hierarchiam jurisdictionis, qua episcopi jure divino sunt presbyteris superiores.

Usee propositio duplici constat parte: I³ qua asseritur superioritas episcoporum super presbyteros; hocque, ex Tridentino, est do fide, et probatur cx perpetua traditio-ne; 2» qua asseritur banc superioritatcm esse de jure divine; hocque, licet non sit de fide, nihilominus certum est, cum contradictorium a Joanne XXII, anno 1527, fuerit damnatum.

2° Christus in Ecclesia sua instituit hierarchiam jurisdictionis, qua 1° primatum jurisdictionis S. Petro con-tulit, et 2° in Ecclesia perpetuo duraro voluit.

Prcenota. Duplex in genere distinguitur primatus : 1quot; primatus honoris ac dignitatis, qui est mera prsesidentia, et qui alicui, ad summum, potestatern quamdam mere dire-ctivam confert; de hac in nostra propositione non agitur; 2quot; primatus auctoritatis ac jurisdictionis, qui in prsestantia potestatis proprie diet» consistit; atque de illo hie agitur. Igitur primatus summi Pontificis est hierarchia) jvirisdiclionis

complementum el culmen, sen est prsecminenlia qua in episcoporum collcgio unus, scilicet Papa, supra csetcros jure divino primatum lenet.

Jam vero, utraque propositionis pars de fide est, cx Florentine), adversus schismaticos, protestantes et omnes hostes qui ecclesiasticum primatum ejusque jura plus minusve directe impugnant.

Probatur 1quot; Christum hunc primatum contulisse, tum Scriptura tuin perpetua traditione. Etenim, teste Scriptura, Christus Potro promisit se Ecclesiam {edilicaturum super eum et claves coeli se ei daturum; et ait: Pavee agnos, pasce oves; et in Scriptura Petrus exhibetur ubique primus.

Probatur 2° Christum voluisse hunc primatum in Ecclesia perpetuo durare, 1° quia primatus est fundamen-tum Ecclesife, ergo tamdiu, quamdiu Ecclesia, durare debet; 2° quia primatus est modificatie magna a Christo apostolorum potestati apposita, ergo tamdiu, quamdiu Ecclesia, durare debet; 5° primatus appositus est ad Ecclesiae unitatem, qute est Ecclesife essentialis; 4° probatur quoque ex perpetua traditione.

r. Cum apostoli essent et apostoli etepiscopi, sic pro duplici eorum munere distingiü potest potcstas aposto-latus et potestas episcopatus.

Ratione apostolatus, cum dono miraculorum, accepe-runt potestatem fundandi per orbem terrarum Ecclesiam Christi, et idcirco omnia praestandi qnse, sive a parte ordinis sive a parte jurisdictionis, necessaria erant ad formandam Chrisli Ecclesiam.

Ratione episcopatus, acceperunt facultatem exercendi in Ecclesiam vel ecclesias quas fundaverant, triplicem po-

testatem a Christo Ecclesise datam, i. e., ut supra N⁰ 55 dictum est, potestatem in iis docendi, ministrandi et eas gubernandi.

Utramque autem hanc apostolatus et episcopatus potestatem omnibus apostolis a Christo immediate fuisse col-latam communis sententia est.

R. Potestas apostolatus erat omnibus sequalis, quippe qute ad jactanda per orbem Ecclesise fundamenta erat quodammodo necessaria; excepto tarnen transmissionis mode, quae intequalis erat, cum apostolatus Petri, tam-quam pastoris ordinarii, et ex voluntate Christi, ad successores esset transferendus; duin apostolatus aliorum, utpote delegatorum, ad successores non osset transmit-tendus sine novo mandato.

Potestas episcopatus, I⁰ ratione or din is, erat omnibus a3qualis, cum omnes ordinati fuerint episcopi. 2° Piaüone aulem junsdictionis, verum quidem est quod omnes ganderent jurisdiclione quodammodo illimitata per totum orbem; sed corum jurisdictio de facto intcqualis erat in lioc, quod m Petro porrigeretur ad omnes orbis eccle-sias el in cseteros apostolos; dum in aliis apostolis, do lacto, se tantum porrigcbat ad ecclesias a se fundatas, et minime in S. Petrum.

ö⁰ q. Quomodo jam sumrni Ponhfxes el episcopi, Petri et apostolorum successores, suam poteslatem accipiunl?

u. Papa seu supremus episcopus omncm suam potestatem accipit immediate a Deo. Reliqui vcro episcopi potestatem ordinis similiter immediate accipiunt a Deo; sed potestatem jurisdiclionis, probabilius juxta plerosquo theologos, immediate a Papa.

Ecclesifie capile. Jam vero agendum est de potestale sub-eunda seu de reliquis Ecclesise membris. 111a autem Ecclosiaj membra spectari possunl vel relative ad Ecclesue corpus, vel relative ad Ecclesite anirnam.

57. — Ad EcelesicG corpus pertinent omnia ilia membra, seu potius omnes et soli illi homines qui corpori huic Chri-sti mystico per baptismum inserli sunt, nee ab eo per hseresim , schisma aut excommunicationem, publico separati sunt; seu illi qui non pertinent ad quinque classes sequen-tes: scilicet qui non sunt

2° catechumeni, cum hi speclandi sint non ut filii, bene vero ut peregrini versantes in vestibule;

5° publici hceretici: tales sunt hi omnes et soli qui, in re ad fidem pertinente, pertinaciter et palam adversantur certje et ipsis indicatse definitioni Ecclesite;

4° manifesti schismatici: tales sunt illi qui ila se publice subtraxerunt obedientise legitimorum Ecclesiae praposilo-rum, ut omni cum eis communione careant; hi enim vinculum solvunt charitatis, sicut hairetici vinculum fidei;

o⁰ denuntiati excommunicaii, qui, cum sint legitima potestate separati, assimilandi sunt membris abscissis aut civibus in exilium ejectis.

Dein, contra protestantes et Jansenianos, ex Tridentino, do fide est ad Ecclesite corpus pertinere non solos juslos aut prsedestinatos, sed etiam peccatores et non prsedestinatos.

R. Consistit in interiori spiritu , seu in influxu Christi per gratiam spiritualiter vivificantem. IIa3c autem vivificatio spiritualis tres gradus admitlit, quorum primus est fides; secundus, spes; tertius etsummus, cum sit plenitudo vitae Christiana¹, est gratia sanctificans quacum necessario con-nexa est charitas.

Q. Quinam ad Ecclcsice unimam perlinent? r. Ad Ecclesife animam pertinent imprimis jusli, i. e. illi qui gaudent gralia sanctificante. Dein, secundario el veluli altero gradu, illi qui do vita supernaturali tantum inchoate aliquatenus participant, i. e. per spem vel saltern per fidem.

1° Pertinent ad Ecclesire corpus et non ad animam, hi qui, inodo fuerint baptizati et non fuerint publice separati, non habent charitatem, nee spem, nee fidem.

2° Pertinent ad am'mam e/«on ad corpus, !⁰ non baptizati adulti qui contritione perfecta donantur; 2° rite baptizati hseretici vel schismatici, qui ad usum rationis non pervenerunt; vel qui, si pervenerint, ot sint in bona fide, vita supernaturali inchoata vel plena fruuntur ; quam vitam plenam, post peccatum mortale, acquirere possunt per contritionem perfectam.

o⁰ Pertinent ad corpus et animam sitnul, omnes catholici qui vel sint justi, vel conservaverint saltem fidem.

4⁰ Pertinent ad nei/ïmra, omnes acatholici qui nee charitatem, nee spem, nee fidem habent.

59. — Proprietales rei in genere, sunt omnia qusecum-que enti insunt, prater ipsum esse.

Dividuntur in accidenlales, qu;c abesse possunt salva essentia, v. g. in corpore humane, quod sit magnum vel parvum; et in essenliales seu necessarias, qua) ita cum essentia, saltem physica, connexa3 sunt ut, ipsa salva,

abesse non possint, v. g. in corpore humano, quod habeat calorem, sanguinis motum, respirationem, activitatem.

Proprielates Ecclesia', sunt qualitates Ecclesia}, qua socie-tas est, quas divinus fundator Ecclesise sua3 inesse voluit; ac proinde omnes sunt essentiales. Sunt autem sequentes: necessitas, indefectibilitas, infallibilitas, visibilitas, unitas, sanctitas, catholicitas, apostolicitas.

40. — 1° Quoad Ecclesise necessilalem. Ex Later. IV, de fide est quod Christus institucrit Ecclesiam ut societatem quoad nos seu quoad ingressum nostrum necessariam, ita ut nulla sit salus illis qui extra illam versanlur culpabiliter, i. e. illis qui nee ad animam nee ad corpus ejus pertinent.

Per Ecclesise indefectibilifatem intelligitur ea Ecclesice dos vicujus, qualis a Christo constituta est, eadem ilia persona moralis quse de Christo nata est, cum omnibus proprietati-bus suis, usque immutabilis perseverat.

Christus Ecclesiam instituit in existendo indefectibileni. Ita est, si Christus voluit earn esse perpetuam atque immu-tabilem. Atqui perpetuam: Vobiscum sum usque ad consum-mationem sceeuli; pariter immulabilem, nam Ecclesia perpe-tuo duratura est, ergo immutabilis est: secus enim, non ea ipsa perduraret quam Christus instituit.

IIa3C Ecclesia) indefectibilitas relationem habet 1° cum Ecclesise necessitate, quod sit hujus necessitatis consequen-tia; nam, si omnes Ecclesiam intrare tenentur, hsec in-defectibilis esse debet; 2° cum Ecclesise perpetuitate, quod perpetuitatem seu durationem nunquam interrumpendam includat.

Christus instituit Ecclesiam infallibilem in fide, scilicet infallibilem turn in docendo turn in credendo. 1° Indocendo, Ecclesia est infallibilis ut testis, judex et magistra. Ut testis, in exponendis fidei veritatibus quas a Christo ac-

cepit; ut judex, in dirimendis fidei controvcrsiis; ul ma-gistra, in ministerio quolidiano praidicationis exercendo. 2° In credendo pariter infallibilis est Ecclesia, htecque infallibilitas proprie vocatur inerrantia, el ab infallibili-tate Ecclesite docentis pendet.

Hsec Ecclesiae infallibilitas ita certa est, ut sit saltern do fide definibili; nam Ecclesia liane semper ita aperte supposuit et professa est, ut hfee professio definitioni aequivaleat. Imo ex concilio Vaticano hodie est de fide quoad S. Pontificem, ut infra dicetur. Protestantes banc infallibilitalem saltern practice negant, cum Ecclesife au-ctoritati systema spiritus privati substituant. Htec infallibilitas, tum in docendo, turn in credendo, iisdem probatur argumentis quibus supra probatur Ecclesia} indefectibilitas.

Duplici modo Ecclesia dici potest visibilis, scilicet nia-terialiter el formaliter.

Matcrialiler, i. e. quatenus est costus bominum, qui oculis videri possunt; et ita, omnes justi sunt visibiles licet justitia eorum videri non possit.

Formaliter, i. e. quatenus videri potest qua Ecclesia est, et cbaracteres prae se fert conspicuos divinitatis sine. Sic, Christus visibilis erat, non tantum qua homo, sed et qua IIomo-Deus, cum ejus divinitas manifcstis signis etfulgeret.

Protestantes banc formalem visibilitatem negant, dicen-tes Ecclesiam constare sobs justis aut pradestinatis, vel eam esse in credentibus absconditam. Nos vero dicimus Ecclesiam, ex Cbristi institutione, visibilem non tantum materialiter sed et formaliter, seu non tantum qua est csetus bominum visibilium, sed ct qua est Ecclesia Cbristi, inter omnes sectas characteribus divinis visibilibus con-spicua.

Iltec visibilitas ita certa est, ut sit fidei proxima. Probatur 1° Scriptura, apud Isaiam It: Erit..... pnrparalns

et Matth. Y.: Non potest civilas abscondi supra montem posita; 2° traditione; 5° ratione theologica; nam si Ecclesia est socielas necessaria, ergo hominibus necessario irmotescere debet.

Nota. De reliquis proprietatibus, quse sunt unitas, san-ctitas, cathoiicitas et apostolicitas, dicimus in sequentibus.

41. — Nota rei in genere, est indicium vel signum extrinsecum quo res qusepiam dignoscitur.

Nota Ecclesice est proprietatis invisibilis divinitus in Ecclesia indihe extrinseca manifestatio.

Hujusmodi quatuor sunt Ecclesiae notse, scilicet nnitas, sanctitas, cathoiicitas et apostolicitas. Sunt autem simul Ecclesiae proprietates et notae. Sunt enim proprielates, ut patet, cum sint qualitates seu dotes quas Christus Ecclesiae suae inesse voluit. Sunt insuper notcc, cum sint externa harum proprietatum internarum manifestatio, seu sint indicia externa ad illam Ecclesiam manifestandam quae praedictis proprietatibus gaudet. Unde merito et recte vocari possunt proprietates-notce.

Unitatem, sanctitatem, catholicitatem et apostolicitatem esse Christi Ecdesisa proprietates, do fide est, ex symbolo

cam et apostolicam Ecclesiam. Eas esse simul Christi Ecclesiae notas fide cerium est, ut probatur infra Nquot; 30.

viventis, pluritatem et divisionem excludat; ideoque com-plectitur unicilatem et unionem.

2° Ecclesiaeunicitas excludit pluralitatem ecclesiarum, tum simultaneam tum successivam. Ecclesiae tuuo excludit divisionem, el in co consistit ut ex omnium Ecclesiae

partium ac membrorum connexione, compositum unum quoddam seu corpus efficiatur perfecte indivisum tum ratione sui, turn ratione temporis ac spatii.

5° Ratione sui, unio ex triplici unitate partiali con-stituitur: 1° ex unitate ficlei (cui connexte sunt spes et charitas, quae ex fide consequi solent), quae vocari po-test unitas anima'; 2° ex unitate hierarchice, quae vocari potest unitas corporis; ö⁰ ex unitate cultus, qua3 consistit in uno eodemque sacrificio iisdemque sacramentis qui-bus religio exercetur; et vocari potest unitas operationis. — Ratione temporis ac spatii, i. e. ut omnibus saïculis quibus exstitit, et omnibus mundi partibus quibus disseminata est, una sit in fide, hierarchia et cultu.

1° Ecclesiae sanctitas, prout est proprietas, consistit in sequentibus, scilicet quod sit sancta 1° in auctore Deo et capito Christo; 2° in constitutione sua, quaj est opus Christi; 3° in fine, qui est hominum sanctificatio etsalus; 4° in mediis, qu:o sunt doctrina sancta el sacramenta; ii⁰ in corpora seu membris, qu;e divinis charismatibus, i. e. gratia sanctificante et dono miraculorum pollent.

2° Ecclesia3 sanctitas, prout est nota, proditur in cor-porc el membris, nempe 1° cultu eximiarum virlutum, 2° dono miraculorum. Oje autem eximise virtules, a Christo intenlfe, sunt prsecipue divina charitas, constantia usque ad sanguinis effusionem, et triplex perfeclio pau-pertatis, virginitalis el obedientise.

1° Catholicitas, qua proprietas, est Ecclesiae missio ad humanum genus, tum tempore tum spatio universum.

2° Catholicitas, qua nota, est Ecclesite moralis per totum orbem diffusio, ita ul omnium gentium religio esse appareat. El, juxta senlentiam probabiliorem, requiritur ditTusio simul successiva et simultanea, i. c. catholicitas

temporis ac spalii; confradicentibus tarnen variis curn Bellarmino, qui dicunt sufïïcere catliolicitalem successi-varn seu temporis tantum.

5° Usee autem diffusio, notam calholicitalis constituens, requirit l⁰ unitatem, ut verc maneat eadem; 2° numerum absolute amplum, et forte etiam, juxta Suarez, relative majorem singulis sectis.

1quot; Apostolicitas, qua proprietas, consistit in hoc quod Ecclesia, ex Christi voluntate, fundata permaneat super apostolorum doctrinam et missionem. Unde duplex distin-guitur apostolicitas: 1° apostolicitas doclrina;, qua doctri-na ab apostolis Ecclesia) tradita, ibidem fidelitcr custodia-tur; 2° apostolicitas missionis seu successionis, qu;e in co consistit quod pastores, ab apostolis instituti, sine inter-ruptione, legitima serie succedant; ita ut persona apostolorum in ipsorum successoribus moraliter perseveret.

2° Apostolicitas, qua nota, est apostolicse originis externa manifestatio; ita ut factis externis pateat 1° Ecclesia) doctrinam esse doctrinam apostolorum, 2° seriem pastorum Ecclesia3 ad apostolos ascend ere.

Ecclesia catholica cum Ecclesia Christi est idenlica, si habeat characteres supra delineates Ecclesise Christi, nempe praesertim primatum Petri et quatuor notas: quae duo con-stituunt duo criteria ad veritatem Ecclesise Romanse co-gnoscendam. Atqui hos habet exclusive proprios, et ipsos

Unde triplici paragrapho dicimus 1° de primatu Romani Ponlificis; 2° de notis verse Ecclesise in Ecclesia Romana consideratis; 5° de absentia harum notarum in sectis aca-tholicis.

^!l~■ — Pnmatus Romani Ponlificis est ipse primalus S. Petri Romanis Pontificibus, tamquam ejus legitimis successoribus et hseredibus, transmissus. Definitur: Prfee-minentia qua Romanus Pontifex, tamquam hseres S. Petri cathedrae cum omnibus prasrogativis, tum honorem ac dignitatem, tum jurisdictionem ac potestatem in univer-sam Ecclesiam jure divino obtinet.

Dico 1° honorem ac dif/nitnlcm, quali v. g. gaudet imperator inter reges non sibi subditos, prases collegii inter collegas ?equales.

Dico ^jurisdictionem ac potestatem, quali v. g. gaudet rex vel magiïjtratus in sibi subordinatos. Ex hoe autem sequitur Romanum Pontificem non quidem esse prirnum inter pares, sed cum gaudere auctoritate vere episcopali super omnes episcopos; idque jure non ecdesiastico, sed divino: unde solus potest concilia cecumcnica cogere, confirmare, illisque pnesidere.

Ilinc, si Romanus Pontifex primatum tenet Ecclesiae Chri-sti, hoc ipso verse Ecclesije caput est, el centrum unitatis catholicse. Ergo Ecclesia ipsi adhserens est genuina Ecclesia Christi; ubi enim centrum est, ibi circulus; et ubi caput est, ibi et corpus esse cognoscitur; valetque conclusio : Ubi Papa ibi Ecclesia, sicut alio nomine sed eodem sensu dicebant Patres: l bi Petrus ibi Ecclesia. Ilinc etiam patet cur primalus Romani Pontificis recto dicatur esse cardinem circa quem reliquse omnes volvuntur controver-sisc, inter Ecclesiam Romanam et sectas agitata;. Hoc si

Itaque Romanum Pontificem esse hceredem primatus et potestatis S. Petri, consentiunt omnes catholici; et si qua inter ipsos controversia fuit vel forle etiamnum existit, ea tantum circa designandos hujuscc potestatis limites ver-satur.

4-8. — Sit propositie sequens: Primatus S. Petro a Christo concessus, in Romano Pontifice perseverat. Iltec propositio, ex Florentine, est de tide.

Probatur quadruplici argumento; 1quot; ex primatus necessitate: primatus Petro collatus debet in Ecclesia perseve-rare; atqui nullubi nisi in Romano Pontifice perseverat; 2° ex facto Petri et jure successionis: Petrus Romte sedem habuit, et eam, ibidem moriens, Romanis Pontificibus ut successoribus reliquit; 5° ex constanti totius Ecclesia; tradi-tione; 4° ex ipso hujus primatus exercitio, ut ex historia, a S. Clemente usque ad nos, patel.

q. flic tandem inquirilur an S. Petri successor debeal ne-cessario el jure divino esse cpiscopus urbts Horn cc?

r. Affirmat sententia communis et longe probabilior, tenetque non in Eccleske potestate esse Petri privilegia in alium episcopum transferre: quia Petrus Romse moriens, episcopatum et primatum suum indivise ibidem successoribus reliquit. Unde alio transferri non potest sedes ac sedis titulus; potest vero allo transferri residentia, ut v. g. varii earn habuerunt Avenione, sed fieri non potest ut v. g. episcopus avenionensis sit Romanus Pontifex, successor S. Petri.

49. _ jo Cum Ecclesise nota sit proprietatis Ecclesise divinitus inditiv externa manifestatie, sequitur quod in

conceptu notte duo contineantur, scilicet 1° exlernus ef-fectus, 2° connexio cum causa interna, qua) causa interna est Ecclesise proprietas ac elementum divinum.

Ilia duo, scilicet effectus exlernus et ipsa conncxio externe spectata, constituunt notam proprie dictam seu notam formalem. Effectus vero externus, si spectetur prsescindendo ab ilia connexione, partem tantum mate-rialcm nota) constituit; et si nota aliqua hac connexione destituta sit, nou est veri nominis nola, aut si nomine nota) veniat, nota mere rnaterialis vocatur. Talis est v £r

umtas ecclesite Grseco-schismaticse, quia in hac ecclesia, unitas externa non provenit ab imitate interna, seu ele-mento divine vera) Ecclesise indito, seu a vera Ecclesi;e proprietate qua caret schismatica ha)c ecclesia.

Adaquata ilia est qute veroo Ecclesiae ita est propria, ut semper in ea effulgere debeat, nec unquam in ecclesia falsa inveniri, ne materialiter quidem, possit; v. g. sanchlas, quse, turn viriutibus turn miraculis effulgens, cum interno charismate necessario copulatur.

Inadccquata ilia est qua, dum vera Ecclesia ea carere nequit, falsse quoque ecclesia), materiali tamen modo, gaudere possunt; v. g. unitas, quae in vera Ecclesia invenitur formaliter, et in quibusdam ecclesiis acatholicis materialiter tantum invenitur.

3° Condttiones ad notam adcequatam requiruntur tres sequentes: 1° ut sit notior ea re cujus dignoscendse causa usurpatur; 2° ut sit a vera Ecclesia inseparabilis; 5° ut cum falsa ecclesia conjungi non possit, — Ad notam inadcBquatam requiruntur dietse dute priores conditiones; non vero tertia, cum materiale alicujus nola) inadtequa-tte ecclesiis üüsis convenire possit.

4-⁰ Protestantes illi qui Ecclesia) visibilitatcrn admit-tunt, ut notas statuunt 1° verbi Dei sinceram pnedica-

tionem; 2° sacramentorum legitimam adininistrationem; o⁰ professionem obedientia} erga legitimum ministerium.

Sed h® nofsc ineptse sunt et rejiciendge, quia verarum notarum conditiones non habent; nam lquot; non sunt no-tiores re coynoscenda, cum ilia legitimitas in qua consi-stunt, non sit omnino sensibilis, vel saltern in dubium revocari possit et soleat; 2° non sunt exclusive propria vera3 Ecclesia}, cum possint alibi inveniri, vel saltem cum communiones varise eas sibi vindicare possint et soleant.

oO. — Fide cerium est, ut supra N⁰ 41 dictum est, unitatem, sanctitatem, catholicitatem et apostolicitatem esse veras Christi Ecclesise notas.

Veras esse notas probatur 1° ex SS. Patribus, qui eas pro veris notis semper habuerunt; 2° quia omnibus con-ditionibus pollent qu?e ad veras notas rcquiruntur: nam 1° sunt proprietales inseparabiles ab Ecclesia; 2° noti-ores re cognoscenda; 5° exclusive propria;: nam fieri ne-quit ut in aliqua socta etiam materialiter, sallem omnes simul, inveniantur.

Hire autem quatuor notcB, si sumantur collective, sunt adcpquatce; si vero sumantur distributive, singula est nota adsequata saltem respeclu liominum doctiorum.

51. — Fide cerium est Ecclesiam Romanam habere has quatuor notas. Id jam de singulis breviter probatur, scilicet;

Habet enim unionem 1° rationa sui, i. e. unitatem anima) seu fidei, unitatem corporis seu hierarchice, unitatem operationis seu cultus; 2° ratione temporis ac spalii. Hanc unionem quatn habebat tempore aposlolorum, ser-vavil usque ad nos, ut ex monumentis 18 saBculorum patel.

Objicitur 1°. Non habet unitatem ftdci vel saltem do-ctrina;: nam 1° SS. Patres non erant concordes in qmcstioni-bus philosophicis et dogmaticis, v. g. quoad robaptizatio-nem, quoad regnum Christi millenarium; 2° etiamnum inter theologos catliolicoS' litigator an liceat sequi sen-tentiam minus probabilem, an gratia sit intrinsece efficax, an Romanus Pontifex sit se solo infallibilis, etc.

r. Poterant et etiamnum possunt, salva doctrinse uni-tate, non concordare in rebus ad disciplinam tantum spectantibus, imo in punctis doctrina; quaj ab Ecclesia nondum erant vel sunt definita, et sic esse ab hseresi immunes, juxta axioma: In necessariis unilas, in dub i is liber tas, in omnibus charitas. Unde, ilia qua; objiciuntur, quemadmodum et varia alia, non ad lidem, sed tantum ad concertationes scholasticas pertinent. Cseterum, quoad qmestionem, liucusque controversam, an Piomanus Ponti-lex sit se solo infallibilis, sententia affirmans, quce usque ad concilium Vaticanum tenebatur ut communis et certa, jam ex solemni Ecclesito definitione est fidei dogma.

Objicitur 2°. Non semper habuit unitatem hierarchise sou potius rcgiminis ct temporis: nam per plus quam 40 annos, scu toto tempore quo in Ecclesia duravit magnum schisma anni 1578, bini fuerunt Piomani Pontifices, scilicet Urba-nus VI et Clemens VII, eorumque successores.

r. Veruni quidem est tunc unitatem regiminis defuissc mater mil ter. Sed non defuit forrnaliter, et quasi Ecclesia in illo divisionis statu quiesceret. Duse persona; rcgebant Ecclesiam, altera in his, altera in illis provinciis seu nationibus; quia, cum manifestum omnibus non esset utri legitime competerent summi Pontificatus jura, natio-nes alia; uni personae ea jura convenirc putabant, alia; vero alteri. Omnes autem catholici consentiebant non esse nisi Pontificatum unuin, nec nisi unum Pontificem esse debere; ideoque ad unitatem persona; obtinendam conspi-rabant omnes conatu et tendentia tam manifesta, ut forte

Prodilur haic sanctitas interna 1° per cullum eximia-rum virtutum, 2» per donum miraculorum.

Dico 1° per cullum eximiarum virtutum, 1° qua3 sponte scquuntur ex doctrina sancta et disciplina qua Romana Ecclesia mores evangelicos promovere et abusus impu-gnare numquam deslitit, ut probatur ex conciliis et SS. Pon-tificum actis, qute in Bullario magno collecta servantur. 2° Proditur charitas in proximum, per christian» bene-ficentise hospitia, aliasque institutiones omnigenas mise-riis paratas; charitas in Deum, per solitudines, montes, cavernas quo tot animai puraa a sa3culi corruptela convolan-tes, vitam ibidem duxerunt ccelestem; item produntur o-mnes virtutes et consilia evangelica per lot utriusque sexus monasteria, ut ex historiai ecclesiasticse monumentis et ex Bollandistarum Aclis sanctorum constat; tandem proditur invicla constantia in martyribus, usque ad sanguinis effusionem.

Dico 2- per donum miraculorum: nam omnia monu-menta testantur miracula in Romana Ecclesia nunquam defuisse, ea nullo sajculo, imo nulio anno non emicuisse. Nequo incerta sunt hujusmodi miracula, sed sunt examine scverissimo probala, ut ex opere Benedicti XIV de Ca-nonizalione sanctorum constat. Dein, ad miracula referri possunt prodigia qute Romana Ecclesia operatur in ordine morali, ad convertendos et transformandos peccatores, gentes barbaras, universa regna.

Objicilur. Ecclesia Christi, teste Paulo, non hahet ma-rulam neque rug am; atqui talis non est Romana Ecclesia qua) multis vitiis tam in laicali quam in clerical! ordine maculalur.

k. Vore non datur macula neque ruga 1° in Ecclesia Christi gloriosa in coclis; 2quot; in essentia Ecclcskc Christi

militantis in terris, i. e. in sua constitutione et forma, qualis e Christi manibus prodiit et semper immutabilis permansit. Sed dari potest macula et ruga in Ecclesia; membris; et, si in ea dentur humanse miserise, datur quoque eximia virtus et sanctitas, qualis in nulla secta unquam inventa est.

Habet cathoiicitatem sen universalitalem, 1° quia semper fuit moraliter universalis sen diffusa per omnes gentes; 2° quia numero est absolute ampla, et relative amplior cunctis sectis.

Dico 1° moraliter diffusa per omnes gentes: idque patet ex monumentis lustoricis, et ex ipso nomine calholtccv. Nam ipso die Pentecostes prfcdicari ccepit variis linguis ad viros ex omni nalione quee sub coelo est, ubi tria mil-lia baptizantur; et exindc, paucis annis per orbem diffusa est. Ilinc, nomen assumpsit Ecclesitc calholicce, quod omnes sectarii, licet inviti, ei concedunt.

Dico 2 numero, tum absolute tum relative, cum jam constet circiter 200 millionibus fidelium; dum omnes secta; lisereticte simul sumplse tantum constent 'JO millionibus, et sclusmaticse simul sumptse, tantum 7G millionibus asseclarum, ut De Vera Religione, N⁰ 20 dictum est.

Ob/icüur. Romana Ecclesia non est per tolum orbem diffusa; ergo non est catbolica.

R. Quoad cathoiicitatem spatü, fatentibus omnibus non i equii itur ut diffundatur absolute per omnes omnino mundi pLigas, nee ut prsedicata luerit omnibus hominibus; sed sufficit ut successive ditlusa fuerit et sit per omnes moraliter, i. e. per plurimas gentes. Dein, luee objectio non obtinet in sententia eorum qui cum Bellarmino tenent non requiri universalitatem spatii, sed sufficere universalita-tem temporis, ut N⁰ 44 dictum est.

Habet apostolicilalem, 1° qquot;^ia intemeratam custodivit doctrinam apostolorum, 2° quia habet seriem pastorum

Dico 1° doctrinam: nam ex tola theolofiia speciali constat doctrinam ac omnia et singula fidci dogmata, ab apostolis ad nos usque, in Romana Ecclesia sine ulla adulteralione fuisse custodita.

üico 2° seriem: nam historia compertum est quod Rom. Ecclesia habeat legitimam pastorum seriem et quasi ge-nealogiam, a S. Petro ad Pium IX qui numero 237-re-

Ohjicitur contra doctrinam. Rom. Ecclesia abjecit apostolorum doctrinam, v. g. de baptismo per trinam im-mersionem, de Eucharistia sub utraque specie, dc abs-tinentia a sanguine et suflocato, etc.

r. Usee el alia similia pertinent, non ad fidei dogmata, sed ad disciplinam et ritus accidentales, qui ab Ecclesia

Ohjicitur. Contra seriem pastorum, seu apostolicilalem successionis pugnanl 1° varia scbismata, pracipue illud diuturnum Occidentis per 40annos, de quo supra hocce Nquot; ubi tres inter se Ponliüces decertabant; 2° abqui violenter vel fraudulenler vel simoniace Ponlificatum adepti sunt; 5° sedes Romana annis 70 vacavit, Pontifici-

Resp. ad lquot;quot;¹. In magno schismate Occidenlali, unus ex Pontilicibus litigantibus, qui nempe legitime electus erat semper full verus Pontifex Romanus, quamyis a cont'raria faclione agnitus non fuerit. Juxta sententiam longe probabiliorem, pro veris Pontificibus habendi sunt Urba-nus VI, ejusque successores Pgt;onifacius IX, Innoc. MI, Greg. XII, Alex. V, Joann. XXIII, et tandem Marti-nus V, qui, fatentibus omnibus, in concilio Constantiensi

aliquod fuisset nulla, subsequens tarnen ratihabitio et acceptatio Ecclesiae, omnes defectus juris liumani supplevit, et illegitime electos legitimes fecit Pontifices.

Resp. ad 5quot;^m. Quamvis Pontifices Avenionenses Roma abfuerint, veri tarnen fuore Pontifices Romani, R. Petri in cathedra Rom. successores; omnium enim judicio, absentia principis a regno eum provinciis suis jureque supremo non spoliat.

32. — Quoad ecclesias proteslanlicas, cerium est eas non habere vora3 Christi Ecclesise notas; etenim :

i⁰ Unitatis notam nee habent nee habere possunt. Scilicet 1° non habent unitatem fidci, cultus et corporis, ut palet ex symbolorum seu confessionum multitudine; imo banc habere non possunt, quia fundantur, non au-etoritate Ecclesite, sed auctoritate privata, quee est prin-cipium divisionis et mutabilitatis.

2° Sanctitatis notam non habent. Etenim eorum socie-tas Christiana non est sancta 1° origine seu auctoribus, scilicet Luthero, Calvino, etc.; nee 2° doctrina, quaj est laxa et corruptelis plena; nee, quemadmodum Rom. Ecclesia, lucet ö⁰ per eximiarum virlutum exempla, nee per miraeula.

5° Catholicitatis notam, saltem eatholicitatem temporis nee habent nee habere possunt, eum tantum orti sint protestantes la sseculis post apostolorum tempora.

4° Apostolicitatis notam non habent, cum non habeant 1° apostolieam doctrinam; neque 2° apostolicam originem et successionis seriem, quam ab apostolis non recepe-runt, ut ex eorum originis facto palot. Quod si se novos

dicant aposlolos, extraordinaria missione munilos, liane missioncm dcbcrenl probare miraculis, quod impossibile est, dicento Paulo: Licet anyclus de ccelo evanyelizet pm-terquam quod evangelizavimus, anathema sit!

oö. — Quoad ecclesias Orientates. — Pramota lias sectas multum differre a protestantibus, qui totam Christi Eeele-siarn deturpant. Etenim sectaj Orientalos, i. e. sectte, turn lisereticte in Asia, tuin schismaticse Grseeorum et Ruthe-norum, seu Moscovitarum, multo magis quam protestan-tes, Ecclesise Christi sirailitudineni conservant; qutc simi-litudo in hierarehUe specie et in doctrina melius conservata consistit. Undc, circa fidem, cultum, et ecclesiasticam constitutioncm a protestantibus prorsus differunt; et ideo sa3pe recusarunt cum his communicare.

Jam vero, nihilominus certum est quod lue sectwe Orientales veras Christi EcclesiiB notas non habeant. Nam 1° sccta} hfereticaB Asia; non habent notas unitatis, san-ctitatis, catholicitatis, nequo, saltem ut plurimum, apo-stolicitatis. 2° Sectcc schismaticse Grtecorum cl Rutheno-rum non habent notas sanctitatis, catholicitatis, neque apostolicitatis.

54. — 1° Rcfjula Fidei est quasi lapis quo, sicut veruni aurum, ita vera materia fidei probatur. Est igitur criterium quo, ia Ecclesia catholica, vera fides Christi ab omni adul-tcrina infallibiliter discernitur.

Regula fidei distinguitur duplex, vulgaris et theologi-ca. 1° Vulgaris, quse vulgo fidelium proportionata est, et omnibus practice sufficiens, est Ecclesia auctoritas infal-libilis. 2° Theologica est ilia quae constituitur Scriptura et traditione sub magisterio Ecclesise; seu, juxta formu-lam Veronii: Illud omne et solum est de fide catholica, quod est revclatum in verbo Dei, et propositum omnibus ab Ecclesia catholica, fide divina credendum.

5^U lltec regula theologica duplici constat elemento, scilicet 1° elemento constitutivo et quasi materiali, quod est verbum Bei, sive scriptum sive traditum, estque regula fidei externa et remota; 2° elemento directivo et quasi for-mali, quod est Ecclesiae proposilio, estque regula fidei proxima.

4° Usee regula theologica duplicitcr applicari potest, scilicet adequate et inadsequate.

Dei existere probatur et simul etiam ab Ecclesia proponitur; tuncque habetur dogma fidei definitum.

Applicatur inadccquaie, dura in verl)0 Dei existere probatur quidera, sed al) Ecclesia explicite non proponitur; tuncque habetur dogma fidei defmibile: quod quidera explicite credere tenetur ille qui indubie novit illud in revelatione contineri, non tarnen sub poBna hseresis aut excoramunica-tionis coram Ecclesia, sed tantum sub pccna infidelitatis coram Deo.

Quum autera tbeologus regulara fidei applicat inadtequale, ex Scriptura et traditione conclusionem ducens, quin posi-tivam Ecclesia; auctoritatem pro se babeat, tune necesse est ut earadera auctoritatem babeat negative suffragantera sibi, i. e. non contradicentem, atque ita maneat sub raagi-sterio Ecclesia}.

Nola. Ikec memorata et vera fidei regula, quse a catbolicis admittitur integre, ab hsereticis admittitur tantum ex parte, siquidem bi S. Scripturara tamquam unicam regulara cre-dendi passim admittant, et consequenter traditionera, raul-toque raagis magisterium Ecclesia) respuant.

5° Quoniara regula fidei de qua bic disserimus, constat Scriptura, traditione et Ecclesia) magisterio, bine tractatus sponte in tria capita dividitur, scilicet 1° de Scriptura, 2° de traditione, 5° de Ecclesiae magisterio.

53. — Scriptura sacra est verbum Dei scriptura vel ab ipso Deo, vel ab alio scriba, Deo aülante.

Dico 1quot; verbum Dei, in quo convenit cum traditione; 2° scriptum, in quo ab ea differt; 5° a Deo, v. g. decalogus in monte a Deo vel angelis exaratus; 4° ab alio scriba, qui est modus communis; 5° Deo afjlanle,

quo Scriptura commuiüler censetur discerni a canonibus et decisionibus Ecclesite, cum sacra Scriptura fiat, non Deo cooperante utcumque, sed Deo verbum suum scri-bendum inspirante.

De Scriptura auctoritate humana egimus in tractatu De Vera Religione, N⁰ 18. Jam vero agitur de ejus auctoritate divina; quo pertinent quatuor qunestiones sequentes: 1° de S. Scriptura inspiratione, 2° de ejus canonicitate, 5° de ejus versionibus, h⁰ de ejus interpretatione; de quibus in quadruplici paragrapho.

■^!)G. — Scriptura divina inspiratio, prrescindendo ab opinionibus infra controversis, est actio ilia Dei, relative ad Scripturam ejusque scriptores, vi cujus Scriptura censetur habere et revera habet Deum pro auctore.

Tria inquirimus, scilicet 1quot; qusenam circa inspiratio-nem sint de fide, 2° de inspirationis extensione, 5° de inspirationis modo.

1° Qucenam sint de fide. Ex Tridentino duo circa di-vinam inspirationem sunt de fide, scilicet:

1° Scripturam esse divinitus inspiratam, ita ut Deum liabcat principalcm auctorem, sitque proprie verbum Dei. Id autem probatur ex Scriptura, ubi prophetse, Christus et apostoli hanc inspirationem iestantur.

2° Scripturam quoad omnes et singulas partes divinitus esse inspiratam. Probatur iisdcm ac supra testimoniis quae generalia sunt, v. g.: Omnis Scriptura divinitus inspira-ta.....; Spiritu sancto inspirati, locuti simt sancti Dei hommes; dein, si qusedam partes non forent inspiratse, de verbo Dei numquam certo innotescere posset.

Dixi quoad omnes et singulas partes: quibus verbis Tridentinum duo scquentia comprehendit: 1° illa libro-

rum fragmenta qua:, ut v. g. caput ultimum Marei el caput XVIII Lucaa, dcuterocanonica dieuntur et a prote-stantibus rejiciuntur; 2° illas Scriplurse partes qua; ad hi-storiam humanam pertinent, quas protestanles dicunt non jsse divinitus inspiratas. Non vero intelligit qusedam mi-nuta, de quibus, ut infra, libere inter catholicos dispu-tatur. ,

Inquiritur 1° an extendatur ad minimas circumstantias, v. g. de cauda canis Tobise, de salutationibus quas in epistolis facit Paulus, etc.? Resp. Neganl multi, quia tantilla sunt, ut inspiratione divina parum digna videan-tur. Sed sententia affirmativa est probabilior, quia non deesse videntur rationes cur illa in Scriptura consignata inveniantur.

Inquiritur 2° an extendatur usque ad verba, i. e. ipsa verba, verborum structuram, stylum, etc.? Resp. Multi affirmant. Sed probabilior videtur sententia negativa, qua; tenet sufficere ut saltern confuse verba a Spiritu sancto fue-rint subministrata, exceptis quibusdam verbis pra;cipuis, in quibus tota doctrinse vel argumenti moles consistit, v. g. Verbum apud Joannem, Semen ad Galatas, etc. Rationes sunt, quia, alias nostra versio seu Vulgata non foret verbum Dei; Synagoga, habens exemplaria primigenia, melioris fuisset conditionis quam Ecclesia; dein, auctor Machabseorum de stylo se excusat.

Prcenota varios concipi posse hujus inspirationis modes, scilicet modum positivum, modum negativum, et modos improprie dictos.

Modus positivus consistit in Dei aclione antecedenti et in actione efficaciter concomitante, i. e. in motione et simul in assistentia positiva, qua nempe Deus agiograpbum po-

Modus negativus sen dircctivus consistil in Dei actione anlecedenti et in actione concomitante quidern sed ineffi-caciter, i. e. in motione et simul in assistentia mere negativa, qua nempe Deus procurat ne agiographus in scribendo erret.

Modi improprie dicti sunt Ires sequentes, quorum primus eonsisteret in actione Dei, scriptionem libri mere consequenti, i. e. qua librum naturaliter scriptum appro-bat et suum facit. Secundus, in actione Dei mere anlecedenti, i. e. per motionem qua Deus eum excitat ad scribendum. Tertim, in utroque simul, i. e. in motione simul et approbatione.

His praomissis, jam inquiritur quisnam ex illis inspi-ralionis modis admittendus sit? Respondetur;

l^u Singulus modus improprie dictus de se solus ut in-sufficiens ab auctoribus catholicis habetur.

2° Modus negativus, pro quibusdam Scripturse partibus a multis admittitur, quamvis pro tota reliqua Scriptura omnes admittant rnodum positivum.

5° Sed communior catholicorum sententia admittit solum modum positivum pro tota Scriptura. llunc enim modum supponunt Scriptura et Patres; et probatur ex Tridentino dicente Scripturam a Spiritu sancto esse dicta-tam; et simul a ratione : nam 1° quidquid credi potest fide divina, debet esse revelatum a Deo; atqui omnes veritates, seu res ac sententiae in Scriptura contentae, pos-sunt credi fide divina; ergo...; 2° admisso modo mere negativo , non cernitur quo titulo Scriptura textus quilibet dignitate prsestct Ecclesia; definitioni, qua3 pariter per Spiritus sancti assistentiam ab omni errore immunis prre-servatur; altamen varius est eorum dignitatis gradus.

o7. — 1° Canonic Has sacrorum librorum est extrinseca qualitas libro divino superveniens, qua divinitas ejus, ut Veritas jam in Ecclesia3 deposito existens, in luce poni-tur, et, sicut aliud quodvis dogma, declaratur.

2° Canon S. Scripturse est collectio et publicus catalogus librorum qui tamquam sacri et divinitus inspirati habentur.

5° Duplex erat Judceonm canon : 1° Palestincmis, juxta communiorem sententiam ab Esdra post captivita-tem Babyl. conscriptus, continens tantum 22 libros, be-braice conscriptos; 2° Alexandrinensis, continens prscter-ea libros cbaldaice et gra^cc conscriptos.

-i⁰ Canon chrislianorum est illa SS. librorum collectio, quae a Christo et apostolis fuit tradita Ecclesia;, et post-modum solemni definitione ab eadem Ecclesia fuit sancita. Constat 1° veteri Testamento ut erat in canone Alexan-drinensi; 2° novo Testamento, ut a concilio Cartbag. sseculo IV et a Tridentino recensetur.

5° In canone christianorum libri inveniunlur alii pro-tocanonici, alii deuterocanonici, prout eorum divinitas num-quam, vel ab aliquibus catholicis in dubium olim revocata fuit, ut De Vera Relicjione N⁰ 18 dictum est. Ilujus au-tem dubii origo btec est; Fuit quidem tota Scripturse collectio divinitus tradita et concrcdita Ecclesia; univer-sali, saltem in persona apostolorum, et etiam ut minimum in persona successorum Petri; sed non fuit tradita singulis pastoribus seu ecclesiis particularibus; unde his non innotuit prioribus ssecnlis, et inde dubium, donec Ecclesia universalis legitime canonem ediderit.

6° Tandem, quoad canonem catholicorum, diue sunt ex Tridentino propositiones de fide, scilicet, l^ma, qua; genera-

lis est: Canon catholicorum sen canon concilii Tridentini est legitimus jure et fado, i. e. Tridentinum non tantum liabuit jus canonem instituendi, sed etiam illo jure recte usun^ luit; 2^, qiue est particularis quoad libros deuteroca-nonicos; Omnes libri deuterocanonici, turn veteris turn novi Testamenti, sunt vere divini.

58. — Libri veteris Testamenti conscripti fuerunt lingua hebraica, paucis exceptis qui vel gr;ece vel clialdaice. Libri jioft Testamenti conscripli fuerunt lingua grseca; exceptis probabiliter Evangelie Matthsei et Epistola ad Ilebrrcos, (jute ambo hebraice seu syro-chaldaice videntur exarata.

2° Varise existunt Scripturce versiones; inter quas du® prJEcipuas sunt 1° versio grceca 70 Interpretum, omnium antiquissima, anno 285 ante Christum confeota, qua usi sunt apostoli, SS. Patres, etc., sed in qua jam irrepsisse videntur non paucse alterationes; 2° versio latina dicta Vulgata, a S. Hieronymo coufccta.

5° Vulgata constat 1° ex libris quos Ilieronymus non vertit, sed quos ex versione veteri Itala assumpsit; nempe inde assumpsit novum Testamenturn cujus versionem emen-davit, et quosdam libros veteris Testamenti; 2° ex aliis libris veteris Testamenti quos ipse vertit.

4° Duplex generatim distingui potest authentia, scilicet intrinseca et extrinseca.

Authentia intrinseca consistit, juxta varios gradus, 1° in identitate, si sit ipsum autographum; vel 2° in similitu-dine, si sit apographum seu ex aulographo transcriptum; vel 5° in fidclitate, si sit in versione, ut in casu Vulgata?.

Authentia extrinseca est illa quse scripto accedit ex aliis rationibus fidem facientibus, v. g. ex sigillo, ex Ecclesia! definilione, etc.

5° Quoad aulhenticilatem Vulgatse, Tridenlinum declarat Vulgatam ex omnibus editionibus lalinis qutc circumferun-tur pro authentica habendam esse.

Cujus declarationis sensus est sequens; dicit 1° ex omnibus editionibus Minis: ergo non agit de textibus primige-niis, nequede antiquis alterius idiomatis versionibus; dicit 2° pro authentica habendam; quam authenticitatem omnes catholici intelligunt, non tantum exlrinsecam, quasi boe decretum tantum disciplinare foret jubens banc editionem esse publice usurpandam uniformitatis ergo, sed hoe decretum insuper tenent ut dogmaticum, statuens do authenticitate intrinseca, vi cujus Vulgata cum Scriptura originali fidelitatern habet, quamvis non semper omncm claritatem, vim ac elegantiam originalem prtebeat.

Quam fidelitatern intelligunt alii rigorosam, quoad omnia et ad minimum apicem; alii latiorem et tantum quoad substantiam, i. e. conformitatem 1° in rebus fidei et mo-rum, 2° in aliis quoque rebus ac sententiis, ita tamen ut in accidentalibus qutedam menda inveniri possint. Ilacc autem ultima sententia cum plerisque theologis te-nenda videtur; et nititur ipso Tridentino statuente ut Vulgata sedulo diligenterque a viris eruditissimis emendaretur; prout revera poslea, jussu Sixti V et dein dementis VIII, cditio accuratior prodiit.

1° Duplex, ratione significationis, generatim sensus in Scriptura invenitur, scilicet sensus lilteralis, et sensus mysticus.

Sensus HUeralis seu historicus, ille est quem verba proximo ex intentione Spiritus sancti significant.

Subdividitur sensus litteralis in proprium, i. c. quem verba proprie accepta efficiunt; et in melaphoricum, seu tropicum, quem verba metaphorice accepta efficiunt; v. g. quum Scriptura dicit Christum sedere ad dexlcram Patris, litteraliter significat, non tarnen proprie quasi pbysice sederet, sed metaphorice Christum cum Patre sequalem gloriam habere.

Sensus mysticus seu spiritualis seu typicus, ille est qui significalur proxime, non per verba ipsa, sed per rem verbis significaiam.

Subdividitur sensus mysticus in cUlegoricum, qui agit do fide vel de Ecclesia militante; in anagogicum, dc re pertinente ad Ecclesiam triumphantem; in tropologicum seu moralem, de re pertinente ad mores. Sic, v. g. per vocem Jerusalem, litteraliter urbs, allegorice Ecclesia mi-litans, anagogice coelum, tropologice anima hominis signi-ficatur.

Nota. Sensus accommodatitius non est proprie Scriptura) sensus, quia a Spiritu sancto non est intentus; est tarnen licitus, modo rite adhibeatur.

2° An autem ejusdem Scripturse loei plures interdum sint sensus litterales, disputatur. Qui affirmant, id pro-bant '1° a ratione, quia Dei sapientia dignius est plures res una sententia complecti; et dein, si plures certo ad-miltendi sunt sensus mystici, quidni plures litterales? 2° Ex quibusdam Scripturse locis; v. g.: Filius rneus es tu, ego had ie genui te, de generatione Yerbi tum seterna, turn temporali, tum de resurrectione Christi ab ipsa Scriptura intelligitur. Attamen Estius, Beelcn, etc. hrec refutant, et sententiam negativarn probabiliorem esse sus-tinent.

3° Prseter sensum litteralem admittendus est sensus mxjsticus. Id probatur, quia Christus et aposteli, et post

ipsos Ecclesia ac SS. Patres mystica inlerprclatione usi sunt; imo vetus Testamentum totum erat figura et tjpus novi.

4° Ex sensu mystico dcduci potest argumentum ad probanda dogmata. Id probatur, quia Christus, apostoli, Ecclesia et SS. Patres id fecerunt; et quia sensus mysticus teque a Spiritu sancto intenditur ac litteralis.

1° Systema accommodatioms scripturisticm protestantium consistit in hoc quod hi, juxta principium suum de spiritu privato dirigente, dicant Christum et apostolos po-puli prsejudiciis, ingenio et erroribus se accommodasse, et ita admisisse vigentes prophetiarum interpretationes erroneas, finxisse miracula, ut sic populum ad bonam frugem reducerent. — Scd lioc systema est rejiciendum, 1quot; quia est falsum, cum in iis rebus Christus populo non indulserit, sed ei ita restiterit ut ideo fuerit cruci-fixus; idem de apostolis dicendum est; 2quot; quia' est im-pium, cum Christum, etc., Msilatis reum faciat; consequenter 3° quia revelationem ever lil.

2° Hermeneulica sacra, est ars interpretandi Sciipturam, et regulas tradit quas applicat exegesis seu interpretatio; quse duo vocabula, hermeneutica et exegesis, sfepe tarnen confunduntur.

5° Inter varias regulas interpretandi Scripturam, di-stinguere licet 1° regulam dogmaticam, 2° regulas scien-tificas, 5° regulas practicas.

Regula dogmatiea est regula a Tridentino data, scilicet: Nemo, suse prudentise innixus, in rebus fidei aut morum, Scripturas contra eum sensum quem tenet Ecclesia, aut contra unanimem sensum Patrum..... inter-

Regulffi scientificce seu hermeneuticse dietse, sunt turn philological, tum historica;, turn logica;, inter quas notanda

est sequens: Recedere non licet a sensu proprio, nisi aliud adjuncta, usus vel aliqua repugnantia suadeat.

Regulse practica; seu quae in praxi plurimum veniunt, sunt: ut argumenta desumantur 1° ex vi verborum, 2° ex contextu orationis, o- ex adjunctis orationis, 4° ex pa-rallelis locis, 3° ex traditione ss. Patrum et usu Ecclesia}.

Traditio duplici sensu sumi potest; 1° generatim, scd sensu tlieologico; 2quot; speciatim, prout est verbum Dei.

Gl. — Tvadiüo generatim, sed sensu tlieologico sumpta, est doclrina sacra quae orelenus primum a suo auctore proposita, deinceps quasi per manus tradita ad posteros successive transmissa est.

1° Ratione originis, dividitur in divinam et humanam. Divina est ilia quae a Christo, et apostolis qua Ecclesiae praeconibus, originem ducit. Humana, quae ab Ecclesia, vel ab apostolis qua Ecclesiae pastoribus, originem ducit.

2° Ratione materia:, dividitur in dogmaticam et discipli-narem. Dogmatica pro objecto habet fidem aut mores; disciplinaris pro oltjecto habet disciplinam.

Haec autem traditio disciplinaris subdividitur, ratione au-ctorum, in apostolicam, quae introducta fuit ab apostolis qua Ecclesia; pastoribus; et in ecclesiasticam, qu;o introducta fuit ab apostolorum in Ecclesia} regimine succes-soribus.

Nota. Traditio sacra, de qua hoe N⁰ agitur, potest esse perpetua vel temporalis, prsecepti vel consilii, localis vel universalis, oralis vel scriota.

02. — Traditio speciatim prout est verbum Dei, scu Iraditio divina dotpnaiica, dc qua jam agendum est, est complexus veritatum ad fidem et mores spectantium, qu.T primitus a Christo et apostolis viva voce fiienint pio-positae nee in s. Scriptura exaratse, et dcinceps in Ecclesia catholica fuere conservatte.

ISota. Usee traditio proprie dicta, non est confun-denda cum tradilione metaphorice sumpta, i. e. pro me-düs, quibus divinae traditiones omnesque generatim fidei veritates, conservat® sunt et ad nos pervenerunt; de quibus mediis vide infra N⁰ Gö. Ut autem distinguatur una ab altera, illud juvare poterit, si vocem traditiones divinas adhibueris ad designandum alterum verbi Dei thesaurum; numero vero singulari tradüionem, ad signi-ficanda traditionis media.

Protestantes, cum Scripturam ut unicam fidei regulam admittant, eam omnino respuunt traditionem quse partem revelationis continet et qua est a verbo Dei scripto di-stincta el separata. Acceptant tarnen aliam traditionis speciem duplicem, qure arnbrc in conlirmationem Scriptura, juxta ipsos, adhiberi possunt; 1° inhccsivam, quse dogmata tradit aliunde in Scriptura contenta; 2° decla-rativam, quee disertius explicat doctrinam in Scriptura brevius aut minus perspicue traditam.

Proin , tria contra protestantes jam sunt probanda: 1° ne-cessitas traditionis, seu Scripturam non esse unicum revelationis fontem; 2quot; existentia traditionis; 5° transmissie traditionis, seu traditiones divinas a^que certo nobis in-notescere per traditionem, quam verbum Dei scriptum per Scripturam.

Gö. — 1° Quoad necessitalem. Traditionem esse necessa-riam, seu Scripturam non esse unicum revelationis lontem, nee unicam fidei regulam adaequatam, contra protestantes probatur triplici propositionc sequenti:

'l^a propositio. Scriptura non fuil medium primige-nium propaganda) et conservandte religionis. Id palet ex eo quod primus liber Novi Testamenti, nempe Evangelium Walthaei, scriptus est tantum octavo anno post Christi ascensionem. Unde, Scriptura traditioni tamquam adju-montum accessit, eamque supponit.

2^a propositio. Scriptura non est complexus ada3quatus totius religionis christianse. Id, ex Tridentino, est de fide; et probatur ex eo quod qusedam sint credenda licet in Scriptura non contineantur et quse sola traditione constare possunt, v. g. canon Scripturarum, i. c. talcs libros esse divinitus inspiratos, quod est factum supernaturale et proin revclatum et objectum fidei. Irno probatur ex ipsa prote-stantium confessione practica, qui plura admittunt qua; in Scriptura non sunt, ut v. g. do die Dominica loco Sab-bali, parvulos esse baptizandos, etc.

ö^a propositio. Scriptura non est in omnibus clara et perspicua. Id probatur 1° ex ipsa Scriptura, ubi s. Petrus de Pauli epistolis dicit ; In quibus sunt quccdam difficilia inteUectu, qua' indocti el instabiles depravant, sicul ct ccetcras Scripturas, ad suam ipsorum perdilionem; 2° ex innumeris circa Scriptura) scnsum controversiis, ct ex hfc-resibus inde exortis.

G4. — 2° Quoad existenliam, sint duse propositiones se-quentcs, qufe, ex Tridentino, sunt do fidc;

'l^a propositio. Dantur traditiones dogmatics divinse. Id probatur 1° ex Scriptura: State, cl icncte traditiones quas didicistis sive per sermonem sive per epistolam nostrum; 2quot; cx ratione tbeologica: nam, ut supra probatum est, Scriptura non complctum fidei systcma continet, ergo dantur praterea traditiones; 5° ex absurdo: nam, dempta traditione, ruit Scriptura) auctoritas, cum sine illa ncque de divinitate Scripturfc, nequc de ejus canone infallibililcr constet.

1quot; propositio. Tradiliones dogmaticso cjusdem sunt au-clorilatis ac Scriptura. Id probatur 1quot; cx Scriptura: Tene/e Iradüiones quas didicistis sive per sermonern sive per epislolam nostrum; 2° quia unutn aeque ac alterum est verbum Dei; 5° quia, si traditio min oris esset aucloritatis, primi fideles minus certi quam nos de sua fide fuissent.

1quot; Traditio metaphorice sumpta, est traditionis transmis-sio, sen sunt varia media quibus tuto ad nos transmitli potuit verbum Dei non scriptum. Ilajc autcm media sunt imprimis concilia el unanime Patrum testimonium, qiicC infallibile dant argumentum; dein antiqua fidei symbola, et varia loca tbeologica de quibus j\'⁰ 4 De locis theolo-

2° /Eque certa est divinarum traditionum ac Scriptura; integritas. Ha3C propositie est lidei proxima, utpote connexa cum dogmate Tridentini dc traditionum existentia; et probatur 1° quia utraque est seque eer la, cum Scriptum au-thenticitas ac integritas iisdem fundentur aucloritatis ar-gumentis ac traditionum integritas; 2quot; quia Providentia et Ecclesia non minus potuerunt pro traditionibus ac pro Scriptura; et, sicut banc potuerunt conservare intactam, potuere et illas.

Ecclesiae Magisterium nihil aliud est quam auctoritas doctrinalis, Ecclesiae a Cbrislo collata, ut supra Nquot; 54 dictum est, per quam Ecclesia, ut controversiarum judex, fidei controversias infallibiliter dijudicare valeat.

Dicimus 1° de magislerii infallibilis necessitate, 2° de hujus infallibilitatis existentia, 5° de ejus objecto, 4° de ejus subjecto.

G6. — Quoad necessitalem. Ut doclrinse Christi scicn-fiam acquiramus, s. Scripturse et traditiones, quibus Integra ilia doctrina continetur, speculative loqucndo, videntur posse sufficore. Practice vero nequaquam sufiSciunt, quia nou possumus certo et infallibiliter Scripturas et traditiones intelligere, nisi auctoritas infallibilis eas interprete-lur, explicet et intelleclui nostro immediate proponat. IIa3c est Ecclesiae auctoritas, qute est immediata fidei regula, et Christi loco ac nomine veram doctrinam omnibus pro-ponit; de qua Augustinus dicebat: Ego Evangelio non crederem, nisi me Ecclesia: moveret auctoritas. lliec autem auctoritas , in tractatu De Vera Ecclesia generaliter probata, hoc loco duabus distinctis propositionibus declaranda est.

I³ proposilio. Ut completa sit fidei regula, requiritur aliquis controversiarum judex a Christo institutus, isque infallibilis sit necesse est.

Dico 1° requiritur judex, 1° ad tollendas controversias circa fidem, qua) neeessario semper existent, nam, di-cente Paulo: Oporlel hcereses esse ; consequenter 2quot; ad prospiciendum Ecclesia;: quia, absque controversiarum ju-dice, Christi Ecclesia neque una, neque proin universalis aut perpetua esse potest, qualis tarnen ex Christi insti-tutione esse debet.

Dico 2° infallibilis, 1° ad habendam certitudinem omni-modam circa dogma dijudicatum, quod fidc divina credi debet; alias, error loco veritatis in Ecclesiam introduci posset, et insuper controversia dirimi non posset.

S³ propositie. Judex controversiarum non potest esse 1° spiritus privatus protestautium, 2° nee ipsa Scriptura, 5quot; nee ratio hurnana.

1° Non spiritus privatus, qui supponitur Spiritus san-dus quemque illuminans. Nam hic, vel singulis inspirat contradictoria, quod impossibile est; vel singulis conso-nantia , quod esl contrarium tol diversis eorum scctis.

Dein, a Scriptura reprobatur his verbis; Nolite omni spiritui credere, sed probate...

2° Nou Scriptura: cjua; non omnia credenda continet; nec semper clara est; et indc controversial circa cano-nem, litteram et sensum, quse saltern infallibiliter per solam Scripturam dirimi non possent. Dein, absurdum est quod lex per seipsam sine alio judice explicari deberet.

5quot; Non ratio humana: (jua) non est ad hoc a Christo instituta, nee infallibilis est; imo qua) judicare non potest de rebus revelatis, utpote ad ejus tribunal non per-tinentibus. Dqin, ille solus Spiritus sanctus verbum ex-plicare potest qui illud dictavit.

Ecclesia catholica docens est judex controversiarum infallibilis a Christo institutus.

Usee propositio est de fide. Probatur ex hoc quod, juxta statim dicta, necessarius sit judex infallibilis; atqui, prater Ecclesiam catholicam, nullus assignari potest; imo Ecclesia omnes ad hoc necessarias conditiones habet sola, eta Christo instituta est ut suse doctrinae rnagistra infallibilis; et vere ut controversiarum judex agnita fuit ab omni antiquitate.

G8. — Quoad ejus objectum, seu quoad res in quibus Ecclesia infallibilis est. Inquiritur in specie de rebus se-quentibus;

1° In materia Jidei, Ecclesia infallibilis est. Est defide; et probatur ex eo quod Ecclesia) data est infallibilitas ad conservandum tidei depositum.

2quot; In materia morwn. Ecclesia infallibilis est. In materia morum, alia fuerunt explicite revelata, et proin spe-ctant etiam ad fidem, in quibus Ecclesia infallibilis est; alia vero non fuerunt explicite revelata, licet in fidei deposito contineantur, et in iis nihilominus Ecclesia infallibilis est, idque pariter est de fide. Probatur 1quot; quia Lc-

clcsia debet esse sancta, quod non forel si ia materia morum errare posset; 2quot; Ecclesia pascere debet oves atqui, si pascua mala, error pastoribus et ipsi Christo imputari posset.

Ergo impossibile est ut Ecclesia in damnandis propo-sitionibus rnoralibus fallatur, aut quidquam approbet con-tquot;a Evangelium et rectam rationem.

•j^u In faclis dogmaticis dijudicandis, Ecclesia infallibilis est. Est fide certum.

Factum dogmaticum est factum cum dogmate seu cum jure connexum: v. g. an quinque propositiones, prout sunt in Jansenii Augmtino seu in sensu ab auctore in-tento, sint luereticse.

Porro, fide certum est contra Jansenianos, Ecclesiam in factis dogmaticis dijudicandis esse infallibilern; idque ex praecedenübus tluit. Probatur lquot; ex munere pascendi, quod Ecclesia obire non posset nisi infallibiliter distin-guere valeat inter cibum bonum vel malum, i. e. inter scripta bona vel mala; 2quot; ex praxi perpetua Ecclesiye, qiue semper malos libros proscripsit.

4° In generali disciplina, Ecclesia infallibilis est. quia disciplina generalis est res pertinens ad fidcm et mores, in quibus Ecclesia infallibilis est.

5° In camnizalione sanctorum, Ecclesia infallibilis non est per se, cum sit qujestio facti in revelatione non com-prehensi. Dicendum tamen est Ecclesiam reipsa in lioc non errare, quia factum hoc cum cultu et moribus in-time connexum est; ita ut contrarium asserere summa temerarium foret.

G⁰ In breviaria, Ecclesia infallibilis non est. In lectio-nibus enim de vita sanctorum inveniri possunt qusedam aut adjuncta non historice vera. Atqui Ecclesia breviarium eo tantum sensu approbat, ut eidem nihil contra fidein aut mores aut pietatem christianam inesse doclaret.

09. — Quoad ejus subjeclum. Infallibililalis in Ecclesia docente subjectum, est persona, singularis vel collectiva, in qua residet infallibilitas. Dcsuper sint quinque propo-sitiones sequentes certce:

l^a propositio. Soli episcopi, ad exclusionem sacerdolum secundi ordinis, jure divino causas fidei dijudicant. Pro-batur ex Scriptura; Euntes docete... usque ad consumma-tionem sccculi; quod dictum fuit solis apostolis eorumque successoribus, qua sunt Ecclesia3 principes. Probatur quo-que ex Ecclesise praxi, cum fidei controversise semper ad episcopos, tamquam ad legitimos judices, fuerint de-latiB, ipsique soli in concihis judicium ferant.

2^a propositio. Episcopi per orbem dispersi, si collective sumantur, sunt infallibiles. Est propositio de fide; ut patet ex dictis supra de infallibili Ecclesia! magisterio. Etenim, episcopi, etiam dispersi, sunt Ecclesia docens; ergo sunt infallibiles; jus enim eorum non pendet a cir-cumstantia loci, sed character! cpiscopali inhseret; dein, si Ecclesia infallibilis est, talis esse debet in statu suo ordinario, i. e. in statu quo cum suis pastoribus est di-spersa: alias enim, in multis casibus, contra ingruentes errores efficax remedium non suppeteret.

5^a propositio. Ecclesia docens, in concilio oocumenico congregata, est judex fidei infallibilis. Est quoque propositio de fide: nam concilium est certo Ecclesia docens,

4^a propositio. Papa est prajeipuus in Ecclesia contro-.-versiarum judex. Est propositio fidei proxima, utpote con-nexa cum dogmate de Primatu Papse, hocque ipsi Gal-licani admittunt. Imo,

propositio. Bum Papa ex cathedra definit, decreta ejus dogmatica sunt infallibilia et irreformabilia, etiam antequam iis accedat Ecclesia) consensus, lltcc propositio hucusque adversus Galiicanos erat certa; quia articuli ec-clesise gallicanse ab Alexandro VIII et ab aliis fuerunt

rejecti; seel jam, per decrelum concilii Yaticani, die '18^a Julii anno 1870 editum, evasit doymu field (Vide hanc Constitutionem ad caleem hujusce nostri tractatus). Probatur ex triplici Scriplurac oraculo de s. Pelro: Ego

paace oves meas; unde oritur ratiocinium se(iuens: Papa potest ferre decretum fidei cui tota Ecclesia se subjicere debet, hocque negara non audent Gailicani; atqui hujus-inodi decretum debet esse uecessario verum et infailibile. Ilinc sequitur rejiciendos esse ut hsereticos secundum et tertium articulum ecclesise gallicance.

Artie. l^us. Papa a Christo nullam accepit potestatem directam vet indirectam in ordine tempor all (quse pro-positio tamen non intelligitur do Papai potestate tempo-rali seu dominio ejus politico in Statibus Ecclesia} in Italia); ac proin nee reges deponere, nee subditos a fidelitate liberare potest. Dein, in ordine spiriluali :

Nota. Sed adversus Gallicanos neganda est hujus secundi articuli assertio. Nam ex supra dictis intelligitur quod Papa, episcopus episcoporum, suam semper aucto-ritatem conservat in episcopos, sive disperses sive congregates. Unde, si concilium aliquod, etiam generale, supponatur a Papa separatum, hoc concilium, capite de-stitutum, non est cecumenicum, nee Ecclesiam reprasentat, cum hsec acepbala esse non possit; et sic ruit datus ar-ticulus secundus.

Artie. o^us. Papai decreta dogmatica sunt reformabilia antequam Ecclesife consensus accesserit.

Artie, 'i'¹⁵. Speciatim quoad ecclesiam gallicanam. Papa) auctoritas exerceri debet salvis immunitatibus et usibus ccclcsite gallicana3.

Pastor seternus et episeopus animarum nostrarum, ut salutiferum redemptionis opus perenno rodderet, sanctam scdificaro Ecclesiam decrevit, in qua veluti ia Domo Dei viventis fidcles omnes unius fidei et charitatis vinculo con-tinerentur. Quapropter, priusquam clarificaretur, rogavit Patrem non pro apostolis tantum, sed et pro eis, qui credituri erant per verbum eorum in ipsum, ut omnes unum essent, sicut ipse Filius et Pater unum sunt. Quem-admodum igitur apostolos, quos sibi de mundo elegerat, misit, gicut ipse missus erat a Palre; ita in Ecclesia sua Pastores et Doctores usque ad consummationem sieculi esse voluit. Ut vero episcopatus ipse unus et indivisus esset, et per cohterentes sibi invicem sacerdotes credentium mul-titudo universa in tidei et communionis unitate conservare-tur, beatum Petrum cteteris apostolis prjeponens in ipso

instituit perpetuum ulnusque unitatis principium ac visibile fuudamenlum, super cujus fortiludmem «ternum extruere-tur templurn, et Ecclesiae ccelo inferenda sublimitas in liujus fidci firmitale consurgeret (')• Et quoniam portaj inferi ad evertendarn, si fieri posset, Ecclesiam, contra ejus fundamentum divinitus positum majori in dies odio undi-que insurgunt; Nos ad catholici gregis custodiam, inco-lurnitatem, augmentum, necessarium esse judicamus, sacro approbante concilio, doctrinam de institutione, perpetui-tate, ac natura sacri aposlolici primatus, in quo totius Ecclesia} vis ac soliditas consistit, cunclis fidelibus creden-dam et tenendam, secundum anliquam atque conslantem universalis Ecclesia} fidem, proponore, alque contraries dominico gregi adeo pcrniciosos errores proscribere ct condemnare.

Docemus itaque et declaramus, juxta Evangelii testimonia primatum jurisdictionis in universam Dei Ecclesiam immediate et directe beato Petro apostolo promissum atque collatum a Christo Domino fuisse. Unum enim Simonem, cui jam pridem dixerat: Tu vocaberis Cephas (²), postquam ille suam edidit confessionem inquiens: Tu es Christus, Filius Dei vivi, solemnibus his verbis allocutus est Dominus: Beatus es, Simon Pgt;ar-Jona, quia caro et sanguis non revelavit tibi, sed Pater meus, qui in coelis est: et ego dico tibi, quia tu es Petrus, et super banc petram scdificabo Ecclesiam meam, et porta) inleri non prajvalebunt adversus earn: et tibi dabo claves regni coelorum: et quodcumque ligaveris super terrain, erit ligatum et in coelis: et quodcumque solveris super terram, erit solutum ct in ca'lis

Alquo uni Simoni Petro contulit Jesus post suam resunc-clionem summi pastoris el rectoris jurisdiclionem in totum

suum ovile diccns; Pasce agnos meos ; Pasce oves mca? ( ). lluic tam manifestifi sacrarum Scripturarum doctrinse, ut ab Ecclesia catliolit;a semper intellecta est, aperte opponuntur pravse eorum sententise, qui, constitutam a Christo Domino in sua Eccclesia regiminis formam pervertentes, negant solum Petrum prse cteteris apostolis, sive seorsum singulis sive omnibus simul, vero proprioque jurisdictionis primatu fuisse a Christo instructum: aut qui affirmant, eumdem primatum non immediate directeque ipsi beato Petro, sed Ecclesiae, et per liane illi ut ipsius Ecclesite ministro dela-tum fuisse.

Si quis igitur dixerit, beatum Petrum apostolum non esse a Christo Domino constitutum apostolorum omnium principem et totius Ecclesiie mililantis visibile caput, vel eumdem honoris tantum, non autem verse propriseque jurisdictionis primatum ab eodem Domino nostro Jesu Christo directe et immediate accepisse; anathema sit.

Quod autem in beato apostolo Petro princeps pastorum et pastor magnus ovium Dominus Christus Jesus in pei-petuam salulem ac perenne bonum Eccclesia} instituit, id eodem auctore in Ecclesia, quse fundata super petram ad finem sseculorum usque firma stabit, jugiter duiaie necesse est. Nulli sane dubium, imo sicculis omnibus noturn est, quod sanctus beatissimusque Petrus, apostolorum princeps et caput fideique columna, et Ecclesia;

catliolicre fundamcntum, a Domino nostro Jesu Christo, Salvatore humani generis ac Redemptore, claves regni acce-pit: qui ad hoc usque tempus et semper in suis successo-ribus, cpiscopis sancfse Romanse Sedis, ab ipso fundalse, ejusque consecrataj sanguine, vivit et prsesidet et judicium cxercet (^). Unde quicumque in hac Cathedra Pctro suc-cedit, is secundum Christi ipsius institutioneni primatum Petri in universam Ecclesiam obtinet. Manet ergo disposilio veritatis, et beatus Petrus, in accepta fortitudine petrtc perseverans, suscepta Ecclesise gubernacula non reliquit (^a). llac de causa ad Romanam Ecclesiam propter potentiorcm principalitatem necesse semper fuit omnem conveniro Ecclesiam, hoc est, cos, qui sunt undique fideles, nt in ea Sede, e qua vencrand® communionis jura in omnes dima-nant, tamquam membra in capite consociata, in imam corporis compagcm coalescerent (³).

Si quis ergo dixerit, non esse ex ipsius Christi Domini institutione, sen jure divino, ut beatus Petrus in primatu super universam Ecclesiam habeat perpetuos successores; aut Romanum Pontificem non esse beati Petri in eodem primatu successorem ; anathema sit.

Quapropter apertis innixi sacrarum litterarum testimo-niis, et inluerentes tam Prsedecessorum Nostrorum, Roma-norum Pontificum, turn conciliorum gencralium discrtis perspicuisque decretis, innovamus cecumenici concilii Flo-rentini definitionem, qua credendum ab omnibus Cliristi fidelibus est, sanctam Apostolicam Sedem, et Romanum

(³) S. Iren. Adv. liner. I. III. c. 5. ct conc. Aquil. a 581. inter ep. S. Ainbros. ep. XI.

Pontificem in universum orbem tenero primalum, el ipsum Pontificem Romanum successorem esse beati Petri, princi-pis apostolorum, el varum Chrisli Yicarium, loliusque Ecclesia) capul, el omnium chrislianorum patrem ac do-ctorem existere; el ipsi in bealo Petro pascendi, regenui ac gubernandi universalem Eccclesiam a Domino noslio Jesu Christo plenam polestatem Iraditam esse; qucmadmo-dum etiam in gestis cecumenicorum conciliorum et saciis

Docemus proinde el declaramus, Ecelesiam Piomanam, disponente Domino, super omnes alias ordinarise poleslalis oblinere principatum, cl banc Romani Ponlificis juris-diclionis poteslalem, qua; vere episcopalis esl, immedia-tam esse: erga quam cujuscumque rilus el dignitatis pastores alque fideles, lam seorsum singuli quam simul omnes, oflicio bierarcbicse subordinalionis verseque obedientia; ob-striimunlur, non solum in rebus, qute ad fidem el mores, sed eliam in iis, qua; ad disciplinam el regimen Ecclesia; per lolum orbem diffusa! pertinent; ita ut, custodila cum Romano Pontifice lam communionis, quam ejusdem fidei professionis unilale, EcclesiïB Chrisli sit unus grex sub uno summo pastore. Hfec est calbolicse veritatis doctnna, a qua deviare salva fide atque salute nemo potest.

Tantum aulem abest, ut ha;c Summi Ponlificis potcstas official ordinarise ac immediate illi episcopalis jurisdiclionis potestali, qua episcopi, qui positi a Spiritu sancto in apostolorum locum successerunt, tamquam veri pastoies assignatos sibi greges, singuli singulos, pascunt el regunt, ul eadem a supremo el universali pastore asseralur, ro-borelur ac vindicelur, secundum illud sancti Gregoru Magni: Meus honor est honor universalis Ecclesino. Meus honor esl fratrum meorum solidus vigor. Turn ego vere honoralus sum, cum singulis quibusque honor debitus non negalur O-

Porro cx suprema illa Romani Pontificis poteslate gu-bernandi universam Ecclesiarn jus eidem esse consequilur, in hujus sui muneris exercitio libere communicandi cum pasloribus et gregibus totius Ecclesue, ut iidem ab ipso in via salutis doceri ac regi possint. Quarc damnamus ac reprobamus illorum sententias, qui banc supremi capitis cum pastoribus et gregibus communicationem licile im-pediri posse dicunt, aut eamdem reddunt stcculari poto-stati obnoxiam, ila ut conlendant, quse ab Apostolica Sedo vel ejus auctoritate ad regimen Ecclesia) constituuntur, vim ac valorem non habere, nisi potestatis ssecularis pla-cilo confirmeutur.

Et quoniam divino Apostolici Primatus jure Romanus Pontifex universte Ecclesiae praest, doccmus etiam et dc-claramus, cum esse judicem supremum fidelium (*), et in omnibus causis ad examen ecclesiasticum spectantibus ad ipsius posse judicium recurri (quot;²); Sedis vero Apostoli-cse, cujus auctoritate major non est, judicium a nemine fore retractandum, neque cuiquam de ejus licere judi-care judicio (³). Quare a recto veritatis tramite aberrant, qui affirmant, licere ab judiciis Romanorum Pontificum ad oecumenicum concilium tamquam ad auctoritatem Romano Pontifice superiorem appellare.

Si quis itaque dixcrit, Romanum Pontificem habere tantummodo officium inspectionis vel directionis, non au-tem plenam et supremam potestatem jurisdictionis in universam Ecclesiarn, non solum in rebus, quae ad fidem et mores, sed etiam in iis, quae ad disciplinam et regimen Ecclesiae per totum orbem diffusse pertinent; aut eum habere tantum potiores partes, non vero totam ple-nitudinem hujus supremse potestatis; aut hanc ejus potestatem non esse ordinariam et immediatam sive in omues

ac singulis ecclesias, sivc in omnes ct singulos pastores ot fideles; anathema sit.

Ipso autem Apostolico Primatu, quem Ilomanus Pontifex, tamquam Petri principis apostolorum successor, in universam Ecclesiam obtinet, supremam quoque magiste-rii potestatem comprehendi, litec Sancta Secies semper te-nuit, perpetuus Ecclesia) usus comprobat, ipsaque cecu-menica concilia, ca imprimis, in quibus Oriens cum Occidente in fidei charitatisque unionem conveniebat, de-claraverunt. Patres enim concilii Constantinopolitani quarli, majorurn vestigiis inhserentcs, hanc solemnem ediderunt professionem; Prima salus est, rectfo fidei regulam cu-stodire. Et quia non potest Domini nostri Jesu Christi pneterniitti sententia dicentis: Tu es Petrus, et super banc petram a'dificabo Ecclesiam meam, liaec, qutc dicta sunt, rerum probantur etrectibus, quia in Sede Apostolica im-maculata est semper catholica reservata religio, et sancta celebrala doctrina. Ab bujus ergo fide et doctrina separari minime cupientes, speramus, ut in una communione, quam Sedes Apostolica praedicat, esse mereamur in qua est Integra ct vera cbristianse rcligionis soliditas ('). Ap-probante vero Lugdunensi concilio secundo, Grseci pro-tcssi sunt; Sanctam Romanam Ecclesiam summum et plenum primatum et principatum super universam Ecclesiam catholicam obtinere, quem se ab ipso Domino in beato Petro, apostolorum principe sive vertice, cujus Romanus Pontifex est successor, cum potcstatis plenitu-

(') lix formula S. Korraisdic Pap.-c, pront ab Hadriano 11. Pafribus concilii recumenici VIII , ConslaiUinopolilani IV. proposila cl al) iisdcin suli-sciipta esL.

diiic recepisse veraciler ct humiliter recognoscit; et sicut prsR ctcteris tenetur fidei veritatem defendere, sic et, si qua? de fide subortie fuerint quaestioncs, suo debent judicio definiri. Florentinum denique concilium definivit: Ponti-ficem Romanum, verum Christi Vicarium, totiusque Ec-clcsiic caput et omnium Christianorum patrem ac docto-rem existere; et ipsi in beato Petro pascendi, regendi ac gubernandi universalem Ecclesiam a Domino uostro Jesu Christo plenum potestatem traditam esse.

Iluic pastorali muneri ut satisfacerent, Prsedecessores Nostri indefessam semper operam dederunt, ut salutaris Christi doctrina apud omnes terra) populos propagaretur, parique cura vigilarunt, ut, ubi recepta esset, sincera et pura conservaretur. Quocirca totius orbis Antistites, nunc singuli, nunc in synodis congregati, longam eccle-siarum consuetudinem ct antiquse reguhe formam sequcn-tes, ea prsesertim pericula, qua) in negotiis fidei emer-gebant, ad banc Sedem Apostolicam retulerunt, ut ibi potissimum resarcirentur damna fidei, ubi fides non potest sentire defectum ('). Romani autem Pontifices, prout tom-porum et rcrum conditio suadebat, nunc convocatis cccu-menicis conciliis aut explorata Ecclesia! per orbem dispersa) sententia, nunc per synodos particularcs, nunc aliis, qiue divina suppeditabat Providentia, adhibitis auxiliis, ea te-nenda definiverunt, qua) sacris Scripturis et apostolicis traditionibus consentanea, Deo adjutore, cognoverant. Ne-que enim Petri successoribus Spiritus sanctus promissus est, ut, eo revelante, novam doctrinam patefacerent, sod ut, eo assistente, traditam per apostolos rcvelationem seu fidei depositum sancte custodirent et fideliter expo-nercnt. Quorum quidem apostolicam doctrinam omnes venerabiles Patres amplexi et sancti doctores ortbodoxi venerati atque secuti sunt; plenissime scicntcs, banc sancli

Petri Sedcm ab omni semper errorc illibatam permanere, secundum Domini Salvaloris nostri divinam pollicitationem discipulorum suorum principi lactam: Ego rogavi pro le, ut non deficiat fides tua, ct tu aliquando conversus con-firma fralrcs tuos.

Hoc igilur veritatis el fidei numquam deficientis charisma Petro ejusque in hac Cathedra successoribus divi-nitus collatum est, ut excelso suo munere in omnium salutem fungerentur, ut universus Christi grex per cos ab erroris venenosa esca aversus, coolestis doctrinse pa-bulo nutriretur, ut, sublata schismatis occasione. Ecclesia tola una conservarctur, atque suo fundamento innixa, firma adversus inferi portas consisteret.

At vero cum hac ipsa ïetate, qua salutifcra apostolici muneris elficacia vel maxime requirilur, non pauci inve-niantür, qui illius auctoritati obtreclant, necessarium o-mnino esse censemus, pnerogativani, quam unigenilus Dei Filius cum summo paslorali officio conjugere dignalus est, solemniter asserere.

Itaque Nos traditioni a fidei christians exordio pcrce-ptai fideliter inhsorendo, ad Dei Salvaloris nostri gloriam , religionis catholicce exaltationem el christianorum populorum salutem, sacro approbante concilio, docemus et divi-nitus revelatum dogma esse definimus ; Romanum Ponti-ficem, cum ex cathedra loquitur, id est, cum omnium Christianorum pastoris et docloris munere fungcns pro suprema sua apostolica aucloritate doctrinam de fide vel moribus ab universa Ecclesia tenendam definit, per as-sistentiam divinam, ipsi in beato Petro promissam, ea infallibilitate pollere, qua divinus Redemptor Ecclesiam suam in definienda doclrina do fide vel moribus instru-clam esse voluit; ideoquo ejusmodi Romani Pontificis de-finitioncs cx sese, non aulem ox consensu Ecclesiae, ir-reformabiles esse.

Si quis autem huic Nostra) definilioni conlradicere, quoü Deus averlat, prsesumpserit: anathema sit.

Datum Roma;, in publica sessione in Vaticana Basilica solemniter cclebrata, anno Incarnationis Dominica) mil-lesimo octingentesimo septuagesimo, die decima octava Julii.

o. Sub quotuplici modo generali spectari potest Deus? r.. Duplicitcr spectari potest Deus: 1° in sua essentia; sicquc est Unus, et objectum prsesentis theologici tra-ctatus De Deo lino; 2° in sua subsistonlia seu persona-litate; sicque est Trinus, et objectum tractatus sequentis De SS. Trinitale seu De Deo Trino.

P/semittimus ilia quae concilium Vaticanum, in consli-tulione sua dogmatica circa fidem, capite I, De Deo, rerum omnium Creatore, tradit, una cum canonibus.

« Sancta Calholica Apostolica Romana Ecclesia credit et confitetur, unum esse Deum verum et vivum, Creatorem ac Dominum coeli et terrse, omnipotentem, seternum, im-rnensum, incomprehensibilem, intellectu ac voluntate o-mnique perfectione infinitum; qui cum sit una singularis, simplex omnino et incommutabilis substantia spiritualis, prtedicandus est re et essentia a mundo distinctus, in se et ex se beatissimus, et super omnia, qune praeter ipsum sunt et concipi possunt, ineffabiliter excelsus.

» Ilic solus verus Deus bonitate sua et omnipotenti vir-tutc non ad augendam suam beatitudinem, nec ad ac-quirendam, sed ad rnanifestandam perfcctioncm suam per bona, qute creaturis impertitur, liberrimo consilio simul ab initio temporis utramque de nihilo condidit creaturam,

spiritualem ct corporalem, angelicam videlicct ct munda-nam, ac deinde humanam quasi communem ex spiritu et corpore constitutam (Conc. Lat. IV. c. I. Firmiler.).

» Universa vero, quae condidit, Deus providenlia sua tne-tur alque gubernat, attingens a fine usque ad finem fortiter, et disponens omnia suaviter (Sap. VIII, 1.). Omnia enim nuda et aperta sunt oculis ejus (llebr. IV, 13.), ea etiam, quae libera creaturarum actione futura sunt. »

En jam canones contra atheos, materialistas, pantheistas, cseterosque rationalismi seu naturalism! fautores:

« Can. i. Si quis unum verum Deum visibilium et invi-sibilium Creatorem et Dominum negaverit; anathema sit.

» Can. 2. Si quis prseter materiam nihil esse affirm are non erubuerit; anathema sit.

» Can. 5. Si quis dixerit, unam eamrJemque esse Dei et rerum omnium subslantiam vel essentiam; anathema sit.

» Can. 4. Si quis dixerit, res finitas, tum corporeas tum spirituales, aut saltem spirituales, e divina substantia emanasse;

» Aut denique Deum esse ens universale seu indefinitum, quod sese determinando constituat rerum universitatem in genera, species et individua distinctam; anathema sit.

» Can. o. Si quis non confiteatur, mundum, resque o-mnes, quse in eo continentur, et spirituales et materiales, secundum totam suam substantiam a Deo ex nihilo esse productas;

» Aut Deum dixerit non voluntate ab omni necessitate libera, sed lam necessario creasse, quam necessario amat seipsum;

In traclatu nostro Dc Deo Uno, triplici capita dicimus 1° de Dei existentia, 2° do Dei essentia, 5° de Dei attributis.

n. Est Veritas prima in ordine ontolocjico sen in ordine entium, cum in Deo omnia fundentur. Non vero est prima in ordine logico sen cognitionis nostrae, nam luec non est primum quod cognoscimus, sed per creaturas in Dei cogni-tionem pervenimus.

r. Contra varios A jjlrmantes, probabilius IS erjandum Vids-tur banc nobis esse, proprie loquendo, innatam seu ab ortu ingenitam. Attamen fatentur omnes quod nobis a na-tura insit magna facilitas Deum cognoscendi.

q. An ergo notio vel existentia Dei, seu an luce proposiho: Deus existit, indigel nobis dernonslrari?

r.. A jfirmative; nam non est per se nobis nola, cum non sciamus quid Deus sit; ergo indiget demonstrari per ea quce nobis magis sunt nota, potissimum per efiectus; sicque existentia Dei naturaliter nobis innotescit mediate, non vero immediate. Vide infra, ad finem iV 4.

q. Quotuplici modo Dei existentia nobis innotescere potest? r. Duplici modo: i⁰ super naturaliter seu per lidem; 2quot; naturaliter seu per rationem.

Si innotescat supernaturaliter, i. e. per revelationem supernaturalem, est objectum fidei; et sic, per fidem Deus nobis innotescit, non tantum ut est auctor naturae, sed etiam ut est auctor gratise.

Si innotescat naturaliter, per solum rationis lumen, tantum innotescere potest ut est auctor naturse; sicque, est pneambulum fidei, quia Dei cognitio naturalis praicedere debet cognitionem per fidem. Unde, bajc cognitio ad salu-tem non sufiicit, cum requiratur cognitio supernaturalis

2. — Q. Quibusnani rnodis naturaliter sou a ralione na-lurali demonstraripotesl Dei existentia?

Pi. Triplex constitui potest demonstralio in genere: fa priori, 52° a simultaneo, 5° a posteriori.

1° Dei existentia demonstrari non potest a priori seu quo res probatur per ejus causam, cum Deus non sit ellectus, sed sit ipse omnium causa.

2° Juxta varios, inter quos Fénélon, Leibnitz, Descartes, Laforêt, etc., demonstrari potest a simultaneo seu quo res probatur per sui attributum; sicque Dei existentiam demonstrari asserunt per ideas generales: « L'idée de Dieu, juxta hos auclores, s'offre a notre esprit sous des formes nombrcuses et diverses. Elle nous est donnée dans toutes ces ideesipie Ton nomine générales, nécessaires, absolues., éternelles, et qui, en réalité, ne sont toutes qu'un aspect de Dieu, ou comme des rayons échappés de son sein; telles sont, par exemple, les suivantes: la justice, 1c beau, le parfait, les axiómes mathématiques. Ces idees, qui sont en moi, sont indépendantes de moi et du monde, el ne sauraient émaner que de Celui qui réunit toutes ces qualités; e'est done l'être infiniment juste, beau, parfait, etc., qui se

pression profonde tie s. Paul: Dieu n'est pas éloigné de nous, car c'est dans lui que nous avons letre, le mouvement et la vie. » Aitamen plurimi, post Thomam, censent banc demonstrationem a simultaneo non esse contra atbeos eflicacem.

öquot; Demonstrari certo potest a posteriori, i. e. quo probatur res per effectus, seu per creaturas, qute non a se, sed ne-cessario sunt ab Ente a se et seterno seu Deo, juxta; Invi-

sibilia cnim ipsius, a crealura mundi, per ea quee facta sunt, intellecta conspiciiintur. Unde, id probatur 1quot; ralione causae

prinife, scilicet: creaturse exislunt, atqui non a sc, ergo ab alio sen Deo; 2° ex crcaturarum motn; o⁰ ex mundi et creaturarum miro ordine; adde ex propheliis, ex mira-culis, ex unanimi ss. Patrum el gentium consensu, etc.

Ex his intelügitur quod Dei existentia naturaJilcr scu solius ope rationis cognosci, imo et dcmonstrari possit. llinc recte ait Jungmann quod ilia naluralis Dei manifestatio sit extensione sufScienter universalis et intensione suffi-ciens ut, si alia desint praesidia, liomini facultas adsit eLofficium cognoscendi verum Deum personalem, ab hoc universo distinctum, et a creatura rationali supremo cultu honorandum. Facultatem prseterea cognoscendi exi-stentiam Dei s. Scriptura et ss. Patres ita asserunt, ut revelation em positivam, traditione propagatam, nullatenus supponant tamquam conditionem, sine qua ratio non possit ad earn cognitioncm pervenire. Ex his etiam sequitur, demonstrationem existentise Dei scientificam, eam-(pie certam et omnino solidam, a ratione humana coniici posse.

Civterum, omne desupcr dubium jam evanuit, cum concilium Vaticanum doceat « Deum, rerum omnium principium et fincrn, naturali human® rationis lumino e rebus creatis certo cognosci posse, jnxta; Invisihiiia enim 'Ipsi 11% a creatura mundi, per ea rjua' facta simt, intellccla, conspiciuntur. » Dein, quoad revelationem a Deo factam, do-cet verbis sequentibus; « Huic divinse revelationi tribuen-dum quidem est, ut ea, quae in rebus divinis humanco rationi per se impervia non sunt, in prsesenti quoque generis humani conditione ab omnibus expedite, firma certitudine et nullo admixto errore cognosci possint. » Ilujus concilii constitutionem dogmaticam vide latius supra in tractatu Be Vera Religione, cap. II, ubi dc Revelationc in genere.

Atheismus dislinguilur triplex: I atheismus aclionis, sen illius qui ita vivit ac si non esse! Deus; 2° atheismus cordis, sou illius qui optat et sibi persuadere conatur non esse Deum; 3° atheismus mentis, seu illius qui Deuni ignorat. vel ex animo credit Deum non esse; talisque est atheus proprie dictus.

Quod spectat atheos mentis, distinguendum est inter mentis atheos negativos etpositivos.

Negalivi athei sunt illi qui ignorant Deum ut auctorem supernaturalium vel naturalium. Igitur 1° datur ignorantia invincibilis Dei qua est auctor supernaturalium, quod tantum per revelationem cognosci potest; 2° dari potest, probabilius, saltern pro aliquo tempore, ignorantia invincibilis Dei qua est auctor naturalium; sed non diu, quia Veritas existentiae Dei homini adeo facile occurrit.

Posilivi athei sunt illi qui Dei existentiam negant forma-liter vel virtualiter, et proinde vocantur athei direcli vol indirecti. Unde, athei positivi directi seu illi qui Dei existentiam negant for mali ter, ex animo, probabilius, saltern per aliquod tempus, nunquam tamen invincibilitcr seu bona fide, existere possunt. Athei vero positivi indirecti sou illi qui Deum negant virtualiter, i. e. illi qui quidem Dei existentiam non negant, sed ejus naturam ita deturpant, ut eorum Deus non amplius sit Deus verus, sicque eum negare censentur, tales, inquam, athei inveniuntur hodie multi, v. g. pantheistse, etc.

Postquam diximus de Dei existentia, agendum jam est dc Dei essentia. Alia cnim est qureslio an Deus sit, ct

alia quid Deus sit: prima solvitur facile, ut ex supra diclis intelligitur; secunda vero perdifficile, inio a nobis comprehendi omnino non potest.

Priusquam cum Iheologis dicamus aliquali modo quid Deus sit seu qu?e sit Dei essentia, qusedam tradinius de modo quo Dei essentiam cognoscere possimus. Itaque duplici articulo inquirimus 1° de modo quo cognoscimus quid Deus sit, 2quot; in quonani sita sit essentia Dei.

— Duplici modo res quiecumque a nobis cognosci potest, scilicet perfecte vel imperfecte.

u. Rem aliquam cognoscimus perfecte (licet non adte-quate), quando eam cognoscimus ut in se est, i. e. per conceptus sen ideas ipsi rei proprias.

Eam cognoscimus imperfecte, quando eam cognoscimus per conceptus seu ideas qua; aliunde quam ab ipsa re derivantur, scilicet per conceptus analogicos, i. e. per conceptus qui liane rem nobis nolam facere non possupt nisi secundum quamdam analogiam seu similitudinein, ut infra intelligetur.

r. Licet cognitio nostra de Dei existentia sit cognitio perfecta, ut ex supra dictis liquet, nihilominus cognitio nostra de Dei essentia, quamdiu mortales sumus, perfecta non est, quia Dcum nou novimus sicuti est in se, quippe qui est incomprehensibilis adeoque ineffabilis, eumque non videmus nisi per speculum; fiet autem perfecta in coclis, quando eum videbimus lacie ad faciem. Hinc s. Pau-

lus: Videmus nunc per speculum in cenigmalc: tunc au-lem facie ad faciem. Nunc cognosco ex parte: tunc aulern cognoscam, sicut el cognilus sum. Ilnec tarnen Dei cognitio in coelis non ita est perfecta ut vocari possit cognitio cornprehensiva, ut infra Nquot; 16, et in tractatu I)e Novis-simis, N⁰ 10 dicitur.

Ilinc intelligitur nostram de Deo cognitionem non esse nisi imperfectam. Hunc autem modum imperfectum co-gnoscendi Deum explicant ss. Patres sequentibus prajser-tim ideis :

Principium generale est, animam, quamdiu cum hoc corpore unam naluram componit, non nisi a cognitione sensibilium ad cognitionem inlellectualiura, ac nominatim Dei ipsius, progredi posse. Hinc fit quod nos ad cognitionem Dei atque perfectionum divinarum non pervenia-mus, nisi ex perspectis perfectionibus creaturarum. Et proin, conceptus quos de Dei essentia ac perfectionibus eflbrmamus, sunt conceptus, non quidem prout rcvera in Deo sunt, sed tales quales sunt in creaturis: i. e. do divinis perfectionibus judicamus per analogiam et siniili-tudinem cum creaturis, adeoque imperfecta est bujus-modi cognitio.

Imo, nec sub hoc respectu alius est Deum cognoscondi modus quem ex ipsa revelatione repetimus, ac sit modus ad quem sola ratione naturali pervenimus. Scilicet, principium est quod, nec notitiis rationis, nec etiam notitiis fidei, Dcus ut in se est, nobis exhibeatur. Ratio est, quia, dum per fulem et non per speciem ambulamus, non ipsa Dei essentia sc exhibet in revelatione videndam. Unde, quamvis faclis verbisque divinis plura ac majora quam sola ratione intelligi possint, nihilominus de perfectionibus rebusque divinis edocemur modo nobis accominodato, i. e. per analogiam ct similitudinem.

Licet imperfecta sii haic nostra Dei cognitio, est tamen vera, quia perfectiones multiplices do Deo afiirmamus

rede et vere, ul infra videbimus; illfc enim, quoad rem significalam, vere in Deo sunt, quamvis lateaniur nos concipero non posse quomodo in se sint in simplissimo Enle sen Doo.

Ex jam dictis intelligitur quam longe abfuerint ss. Patres ab illo ontologistarum principio quo contendunt ho-inini jam in hac vita competere immedialam Dei visionem. Diversam quidem, ait Jungmann, banc immediatam Dei intuitionem esse statuunt ontologistse a visione beatifica, eamque naluvcdeiu quaindam ac diveclavi Dei visionem esse prsetendunt. Sed antiqui Patres, turn positive unanimiter declarant, intuitionem ac visionem Dei nullo modo in hac vita, sed tantum in altera vita nobis concedi; turn negative statuunt, aliam viam naturalem Dei cognoscendi his in torris non esse, nisi mediatam, qua excreaturis ad Creatorem ascendimus, et ex perfectionc effectuum ana-logice et ex parte perfectionem auctoris inferimus. Atque banc imperfectam et analogicam cognitionem etiam post revelationem remanere ostendunt. — C;eterum, nupor re-probata fuerunt prsecipua ontologismi principia ; nam, quum ad s. Sedem delatae fuerint septem circa ontolo-gismum propositiones, Congregatio S. Officii, anno ISGl, declaravit eas lulo Iradi non posse.

Prcenota 1°. Licet vulgo sufficiens sit ea de Deo notio quam unusquisque hausit, dum fidei ac doctriiuc Christiana) rudimentis imbueretur, altamen oportet ut vulgaris hfec notio in theologo cvadat distinctior atque perlectior. In hac materia, ipsa ratio, per sanam philosophiam, varia demonstrat, sed infirmius; revelatio autem et tides, plura

quidem cl finnissime, imperfecte tarnen semper, ut cx dictis supra intelligitur.

Prcenola 2°. Cum, juxta dicta, de Deo non habeamus cognilionem perfectam, inde sequitur nos de Deo tradcre non posse definilionem perfectam. Quia tamen homo imperfecte Deum cognoscere potest, ideo imperfecta; definitiones, vel descriptiones dari possunt, juxta varies modos qui-bus Deus concipitur. Sic, juxta varios conceptus. Deus est supremus omnium Dominus; vel est Ens excellertlis-simvm; vel est prima causa seu cseterorum entium causa et origo; vel, spectata essentia ejus physica, est Ens com-pleclens ayr/regationem omnium perfectionum simpliciler; vel, spectata essentia ejus metaphysica, est Ens a se. Tales autem varii conceptus de Deo, quamvis difFerant logice seu quoad nos, non differunt realiter seu quoad rem rcpresentatam, cum idem representent objectum seu Deum, licet variis modis representatum seu excogitatum.

Jam, priusquam dicamus de essentia Dei, inquirimus de essentia enlis in gen ere, seu in rebus creatis.

u. Est illud quo ens intrinsece est id quod est, el sine quo esse ncque concipi potest.

n. Essentia dicitur physica, quum eo prsecise modo concipitur quo in re constituitur ac coalescit; v. g. essentia hominis, concepta ut constans ex anima rationali, corpore organico et utriusque unione, est physica.

Igitur, essentia physica est entis essentia, prsecisa ab ejus accidentibus, ([ute constituitur omnibus perfeclionibus essentialibus entis.

In essentia physica inveniuntur varise notie seu variie paries constilulivie, inter quas una pne CKleris antecellcre

n. Essentia metaphysica est essentia physicse ilia nota sou pars essentialis quse apta est concipi ut cseterarum partium essentialium prsecipua, atque proprietatum entis velut prima radix, v. g. in homine, rationalitas est ejus essentia metaphysica.

u. Sumpta theologice, i. e. si, more theologorum, natura divina sumatur prsccise pro Deitate, distincta a persona-litatibus, essentia Dei physica est: Aggregatuvi, eomptexio sen cumulus omnium perfectionum simpliciler.

Igitur, essentiam in Deo physicam intelligimus essentiam constitutam omnibus perfectionihus absotutis; el earn opponimus, cum accidens in Ueo nullum sit, relatiombus personalibus, quibus persona) divina; constituuntur et distin-guuntur.

Qua; ut rectius intclligantur de Deo, qua;dam in(iuinmus de perfectionibus in genere.

Q. Quid est perfectio, sensu lalo sen metaphijsice sumpta'.'' p,. Est quaecumque realitas qua; in entc est, et quam melius est habere quam nou habere.

u. Perfectiones dividi solent in perfectiones simplices cl perfectiones mix tas. 1° Perfectio simplex est ilia qua; nullam omnino in suo conceptu exhibet imperfectionem, ut v. g. vita, justitia, sapientia. 2quot; Perfectio mixta est ilia qua;, quamvis in se bona, tamen in suo conceptu formali aliquam imperfectionem includit, v. g. esse corporeum, ens rationabile, ratiocinandi facultas.

o. Quandonam perfectio dicitur contineri in enle 1° forma-liter, 2quot; eminenter, 0° virtiiahler?

R. Dicilnr conlineri 1° formaliler, dum secundum se revera continelur, v. g. ratio in homine, calor in igne; 2° cminenter, dum loco hujus perfcctionis, enli inest alia perfectio prseslantior, in qua inferior ilia perfectio continelur, v. g. valor argenti continelur cminenter in va-lore auri; 5° virtualiter, dum, loco hujus perfectionis, enli inest alia perfectio prsestanlior qua lianc inferiorem producere, vel idem quod ilia praestare possit, v. g. in exemplis slatim dandis.

H. Ilabet omnes perfeclionos, sed diversa ralione; scilicet 1° perfectioncs simplices iia])et forma liter. 2° Perfectiones vero mixta;, quurn impcrfectionem in suo conceplu inclu-dant, ila in Deo esse nequeunt; sed intelligimus eum has continere cminenter vel virtualiter, quatenus perfectioni-bus pollet nobilioris ordinis, quibus idem prasstat et mode excellentiori, quod perfectiones illse inferiores prsestant. Sic v. g. vis ratiocinandi cminenter continelur in Dei in-telligenlia; sic pariter perfectioncs corporeas Deus habet virtualiter, quatenus, potenlia sua, corpora producere eorumque elfectus perfectius prsestare potest.

Prcenota cum Jungmann. Deus profecto in se simpli-cissimus esl; alque, si eum ut in se est conciperemus, essentia aliqua metaphysica a cajteris perfeclionibus di-stinguenda non forel. Sed nos, ut vidimus, naluram Dei simplicissimam sub multis inadsequalis nolionibus perfe-ctionum concipimus. Notiones autem nostras primum for-mamus ex creaturarum perfeclionibus quas animadverti-mus. In creaturis perfectiones dislinctse sunt, alque ali?e ex aliis pendent ac dimanant usque ad essenliam, quje omnium perfectionum est fons et origo.

dem cas in Deo, quum simplicissirnus sit, esse distinctas ct unam ab alia dimanare; sed, ol) suam limitatiouern, mens nostra, qnfe tantum coneeptibus imperfectis el in-complelis divina apprehendit, perfectiones nonnisi in cerlo ordine ac linea concipere potest. Una perfectio, juxla no strum concipiendi modum, necessario aliam supponit et ab ea dimanat. Sic, in Deo una res simplicissima est me, esse spirilum, sapientem, volentem; sed, dum distinctis conceptibus btec intelligünus, voluntatem et ejus funcli-ones concipere non possumus, nisi prccsupposito intel-lectu; nee intellectum, nisi prtesupposlta notione substantie spiritualis; nee banc denique vel aliud quidpiam, nisi praïsupposito conceptu ipsius esse, llinc eliam vides, aptissime qusestionem banc institui: qutenam inter perfectiones multiplices, quibus quid sit Deus quadamtenus cognoscimus, assignari possit instar essentise. Ejusmodi autem determinatio valde opporluna est, ut ordo quidam consentaneus in nostris notionibus constituatur, el ila ipsa Dei cognitio perfeclior evadat. Ilisce praïrnissis, ad pelila respondetur;

i\. 1quot; Describitur: Aliqua Dei perfectio essentialis, quto a nostro limitato intellectu concipitur tamquam principalis, et aliarum omnium fons cl origo, quaque Deo ita propria sit ut eum a quolibot alio distinguat.

2° Qutenam autem sit in Deo base facultas, dispulalur: quidam thomistse dicunt intellectionem; nominales, collecti-onem omnium pevfectionum; scotislfc, infinüalem; sed pio-babilius, juxta reliquos tbomistas, Jungmann el Schouppe, est aseitas seu ornnimoda ab alio independent ia.

Probatur ultima ba)c sententia 1° ex Scriplura, ubi Deus ipse nomen Jehova, quod significat qui est, ut nomen sibi proprium altribuit; et es ejus response quo ad Moysen m-lerrogantem quod sit Dei nomen, dicit; hcjo sum qli sum; dices: qui est misil me; ubi illud qui sum non est aliquod nomen quod Deus ex arbilrio seleclum sibi altribuit, sed

est nomen quo Deus quidditatemseuessenliam suam exhibet; est definitionis prsedicatum, eodem modo ac v. g. homo se definiret: Ecjo sum animal rationale. 2° A ratione: etenim, ista aseitas sen absoluta ac necessaria plenitudo perfe-ctionis et realitatis merito concipitur ut fons et origo o-mnium perfectionum, qute, quamvis re nullatenus ab essentia divina et inter se distinguantur, attamen a nobis distinctis et inadtequatis notionibus concipiuntur.

Ilactenus Deum spectavimus sub conceptu generali, tum physico turn metaphysico. Jam gradum facimus, ad eanidem divinam naturam distinctius et particularius in variis attributis suis contemplandam.

Ineffabilem ac simplissimam Dei naturam, quemadmo-dum si ex distinctis perfectionibus constaret, nobis re-presentamus, quia de ilia aliter cogitare non possumus. In his autem perfectionibus, ut vidimus, essentiam vo-camus perfectionem illam, quam ratio nostra concipit tamquam primum constitutivum Dei, quatenus a ereatu-ris differt, et a quo mens progredi potest ad Cieteras perfectiones ipsius dcmonstrandas. Cteteras hasce perfe-ctiones ullribula nuncupamus, non quia revera ad modum qualitatum quarumdam ab essentia tamquam a radice dimanant, sed quia ab ilia a nobis ratiocinando deduci possunt.

Duplici articulo dicimus 1° de Dei attributis in genere, 2quot; de his attributis in specie.

simplices el alias mislas. Perfectiones aulcm simplices in Deo vocamus, sensu lalo, Dei atlributa. Yeruni duplicis generis dislinguuntur divina atlribula, scilicet absoluta et relativa. Atlributa relativa sen personalia, sunt ilia quibus divina; personse constituuntur et inlcr se dislinguuntur. Cum autem ilia attributa propria spectent ad tractatum De sa. Trinitate, do iis in prsesenti articulo vix agendum nobis est. Itaque, attributa qute ad pnesentem tractatum De Deo uno pertinent, sunt atlributa absoluta, quso sensu proprio simpliciter Dei attributa nuncupantur, sunlquc perfectiones simplices, de Deitate seu divina essentia ne-

2quot; Deus, ut supra dictum csl, est Ens a se, adeoque plenitude omnis perfectionis. Dum autem inquirimus de atlributis absolutis, nihil aliud quferimus quam ut ilium conceptum confusum Enlis a se reddamus distincliorem, explicatione eorum qute in illo comprehenduntur. Id autem prsestamus duplici modo, per conceptus negativos et per conceptus a/firmativos, scilicet:

Per conceptus 1° negativos, removemus seu negamus in Ente perfecto seu Ente a se omnem limitalionem, adeoque omnem imperfectionem qua3 enli ciealo neces-sario inest. Atqui creatura varia limitatur ratione, nimi-rum 1° ratione originis, sub quo respeclu est ens ah alio, creatum, finitum, ac propterea compositum aliquo modo, vel etiam materiale et rnutabde: qu;e omnia de Deo ne-gamus; 2° ralione temporis, sub quo respectu creatura est durans cum successione sallem possibili; secus de Deo; ö⁰ ratione loci, sub quo respectu creatura est restricta in sua prwsentia, vel etiam circumscripta spalto: secus de Deo; 4° in ordine ad cogitationem, sub quo respectu creatura est intellectu finite comprehensibilis, cognoscibilis ut in se est, vel etiam sensibus obvia, ac per docirinarn explicabilis: secus de Deo. Ergo Ens a se habet perfe-clionem ultra omnes bujusmodi limilationes. Sed, cum Iikc

jierfeclio non habeat in creaturis representationem ana-logam, imo cum in illis sint potius imperfectiones quas er.umeravimus, ideo hanc Dei perfectionem tantum confuse concipimus, et exprimimus negationibus liarum im-perfectionum.

Per conceptus 2° afjirmalivos, perfectiones in Ente a se directe affirmamus, quia in eo, quantum ad id quod significatur, revera inveniuntur. Tales perfectiones sunt imprimis ilkc qua) transcendcntales dici solent, scilicet ens, verum, bonum; deinde perfectio subslanlia; ac vita¹, intelleclus, voluntatis ac potential, et alia attributa qua? ex iis sequuntur.

5° Usee l)ei attributa commode dividuntur in attributa (juiescentia, in attributa operaliva, et in attributa mova-lia. Deus enim triplici modo considerari potest: 1° prout est ens vivens; sicque attributa (juiescentia seu immancn-lia sunt quasi modi existentise, et Dcum exbibent sine relatione ad operationes diviuas; talia sunt v. g. Dei in-fmitas, immensitas, immutabilitas, etc. Vel 2° prout est ens opcrans; sicque attributa operaliva seu transeuntia sunt ea qua) Deo inesse concipiuntur in quantum est spiritus, vi et virtute infinita prseditus; talia sunt in Deo intelleclus, voluntas et potentia. Vel 5° prout est ens ?«o-rale; sicque attributa moral ia sunt perfectiones relationem dicentes cum lege seterna, Deumque ut omnis moralita-lis fontem et exemplar exbibent; talia sunt v. g. Dei bonitas, sanctitas, providentia, etc.

Nota. Vix discrepat divisio nostra a duplici alia partitioue, qua Dei attributa dividuntur, juxta alios, in attributa ne-gativa vel posiliva, prout a Deo aliquam imperfectionem removent, vel de eo aliquam perfectionem affirmant at ex modo dictis intelligitur; juxta alios vero, in attributa incommunicativa vel communicativa, prout canon possunt vel possunt communicari creaturis. Facile enim intelligitur pleraque attributa quiesccntia esse negativa, vol in-

communicativa; et attributa operativa alque moralia esse positiva, vel communicativa.

1° Distinctio in genera sen in rebus, est id quo for-maliter unum non est alterurn, seu est negabilitas unius de alt er o.

2° Duplex quoque in genere datur distinctio, scilicet realis et mentalis seu virtualis.

Distinctio realis est ilia quae in rebus prout in se sunt, reperitar, prsescindendo a conceptibus quibus illas appre-hendimus.

Distinctio virtualis est illa qutc ab intellectu nostro seu per mentis abstractionern, fit in rebus quoe quidem realiter non distinguuntur, sed quae tarnen habent, ut dicitur, fundamentum in re, ut N⁰ seq. intelligetur.

5quot; Jam vero, qutcstio est an in divinis admittenda sit distinctio realis ? Ad quam solvendam, dicimus iilam distinctionem admittendam esse in quibusdam, non autem in cacteris, juxta axioma sequens: Omnia in divinis sunt unum et idem ubi non obstat relationis realis oppositio.

Atqui, ut N⁰ 17 in tractatu De ss. Trinilate fuse evol-vitur, soke relationes inter quas realiter detur oppositio, sunt relationes reales seu personates, quibus personae constituuntur et distinguuntur, el quae vocantur attributa relativa; et proinde, inter sola illa attributa relativa, invicem comparata, existit realis distinctio.

Ergo caetera omnia, in divinis, sunt unum et idem, cum inter ea non intercedat oppositio relationis realis; et proinde non datur distinctio realis speciatim inter tria sequential 1° inter Dei attributa absoluta, invicem comparata; 2° inter Dei essentiam (i. e. inter solam Deitatem, abstractim a personalitatibus consideratom) et haec attributa absoluta;

5° iiilor Dei essentiam et ejus attribula relativa, licet existat inter ea invicem.

Si autem prsefata attributa absoluta sint quid unum el idem cum divina essentia et inter se, sequitur quod in Deo justitia sit realiter idem cum misericordia, voluntas cum intellectu, etc. Sed, quia dici non potest Deum punire per misericordiam sed per justitiam, nee Patrem produ-cere Filium per voluntatem sed per intellecfum, hinc, inter similia, quamvis realiter non dislincta, admittenda est distinclio aliqua, nempe distinctio viriualis, de qua Xquot; seq.

10. — Itaque, licet in tribus modo datis casibus non existat distinctio rcalis, niliilominus a parte nostra existere potest et revera in iis existit distinctio viriualis, quia triplex illa distinctio, quamvis non exislat re, habet tarnen fundamenlum in re. Quod autem singula habeat funda-mentum in re, demonstramus dupliciter, tum in genere, tum in specie.

1° In genere. Fundamentum hoc ex eo desumitur quod essentia et attributa divina eminenter et virtualiter con-tineant plura, seu sequivaleant pluribus, quse in creaturis realiter distinguuntur, seu concipiuntur a nobis tamquain realiter dislincta. Nos enim, tum ob eminentiam divini-fatis, turn ob limitatum nostrum intellectum, non possumus intelligere aut concipere omnes Dei perfectiones uno sim-plici conceptu; sed diversos conceptus formamus per quamdam analogiam ad creaturas, quos tarnen conceptus emendamus per fidem et rationem reflexam; attamen, conceptus illi non sunt erronei, sed sunt imperfecti. Undo nee Deus nee beati illam distinctionem rationis ratioci-natte formant de divinis attributis, quia Deus, uno intuitu, essentiam suam comprehendit, et quia beati Deum vident sicuti est. Attamen Deus et beati intelligunt et vident fundamentum virtualis nostrte distinction is.

Hoc fundamentum in re, fundari debet in quadam rea-lilate existente. Si fundelur in realilate creata, dicitur fundamentum exlrinsecum; si vero fundetur in divinitate ipsa, dicitur fundamentum intrinsecuni.

2° In specie. Jam vero, ad determinandum in specie in quanam re fundetur singula ex tribus datis distinctio-nibus virtualibus, dicimus:

1° Fundamentum distinctionis inter attributa absoluta invicem cornparata, sumitur ab extrinseco, nempe in rebus creatis, qute varia babent attributa inter se realiter distin-cta. In bac distinctione reali creaturse attributorum fun-datur, per analogiam, distinctio virtualis inter Dei attributa invicem cornparata, cum Deus omnia attributa creatu-rarum eminenter sequivaleat.

2° Fundamentum distinctionis inter Dei essentiarn et attributa absoluta, sumitur quoque ab extrinseco, nempe in rebus creatis, in quibus realiter distinguitur inter earum essentiarn et attributa. In bac distinctione reali creaturarum fundatur, per analogiam, distinctio virtualis inter divinam essentiarn et ejus attributa absoluta, cum Deus perfectiones in creaturis existentes contineat et superet.

oquot; Fundamentum distinctionis inter Dei essentiarn et attributa relativa, sumitur ab intrinseco sen in ipso Deo, in quo, ut N⁰ 17 De ss. Trinitate probatur, datur distinctio realis inter tres personas inler se rc distinctas, licet earum singula cum divina essentia identificetur. In bac ergo per-sonarum distinctione reali fundatur distinctio virtualis inter essentiarn divinam secundum se spectatam et inter singulam relationem cum divina essentia identificatam.

Nota. 1quot; Conceptus noster, divinam essentiarn cxbibens, quoqüe attributa absoluta confuse reprsesentat, qute proinde sunt do substantia divina. 2° Conceptus noster, quodvis Dei attributum, turn absolutum tum relativum, exbibens, quoque divinam essentiarn confuse roprsesentat. óquot; Con-

ceptus noster, attributum absolutum aliquod exhibens, caitcra omnia confuse reprsesentat; ot idco quodlibet attributum absolutum de essentia aliorum dicendum est.

Juxta dicta Nquot; 8, de attributis in specie, Iriplici para-grapho dicimus 1° de attributis quiescentibus, 2quot; de attri-buüs operativis, ö⁰ de attributis moralibus.

Pnecipua attributa quiesecntia sunt simplicitas et unitas, infinitas, seternitas, immensitas et ubiquitas, immutabili-tas, invisibilitas ct incomprebensibilitas.

5° Siquidem, juxta dicta N⁰ 9, duplex detur distin-ctio, scilicet realis et virtualis, sic quoque datur duplex compositio, scilicet realis seu physica, et virtualis seu metaphysica.

Ens est realiter seu physice compositum, si exsurgat ex unione eorum quse aliqua reali distinctione inter se discernuntur. — Haecque compositio est snbstantialis vel acci-clenlalis, prout ex unione cxsurgit aliquid substantiate vel accidentale; v. g. compositum ex anima et corpore, est substantiale; compositum ex corpore et calore, est accidentale.

Ens est virtualiter seu metaphysice compositum, si exsurgat ex unione eorum quaï non re sed rationo discernuntur, cum aliqiio tamen fundamento in re, v. g. si

concipiamus ens quoddam subsistens aclu vel tantum in polentia sen possibilitate: sive Iiebc compositio in ente aliquam exhibeat imperfectionem sive nullam.

lltfic propositio ex Later. IV est de iide. Hujus au-tem propositionis sensus est sequens; Deus est simplex omnino, i. e. excludens omnem compositionem, tum re-alern, turn saltem virtualem illam (juce aliquam imperfectionem involved.

Id probatur 1° de compositionc reali, tum substanliali, ex Joanne: Spiritus est Deus; tum accidentali, quia in Deo nullum accidens dari potest.

Htec simplex et spiritualis Dei natura a Scriptura ita nobis exhibetur, ut excludatur illa quoque compositio quae invenitur in spiritibus creatis, quatenus sunt con-cretum quid, in quo substantia disccrnitur a forma, videlicet a qualitatibus et modis, tamquam accidentibus; habent quidem v. g. vitam, sapientiam aliasque qualita-te5 tamquam formam, sed non sunt ipsa vita, sapientia, etc. Dum, e contra, Deus exhibetur ita ut unum idem-que sit cum singulis perfectionibus quas dc illo prsedica-mus, et ita ut non modo perfectio sit in ipso, sed ipse sit perfectio; i. e. exhibetur non tantum ut hahens omnes perfectiones, sed ut sil ipsa qusevis perfectio, ut vita, sapientia, etc. Est ergo Esse divinum perfectio infinita, qua^, per se ipsam, non per qualitatem distinctam, esthsec omnia. Atque ita exprimitur turn negatio omnis compo-sitionis, tum simplicitas ilia qme necessario ex intrinseca ratione ipsius esse absolute sequitur.

Id probatur 2° de compositione virtuali ilia quie in ente exhibet aliquam imperfectionem: hsec imperfectio in hoc consistit quod hïec compositio exhibeat in ente partem perfectibilem et partem perficientem ; sic quoque, ut modo dictum est, ens concipitur constans potentia ct aclu,

quia supponi potest non existere: quie omnia, utpoto imperfecta, Deo competere non possunt.

Dictum est quce alic/uam imperfectionem involvat: nam dicendum videtur in Deo admitti posse compositionem vii'-tualem qune nullam involvat imperfectionem; nam, ubi vir-tualis dis line tio admittitur inter divinam essen'iam et at-tributa, et inter attributa ipsa, ut supra dictum est, ibi et virtualis compositio admittenda est.

Nota. Si Deus sit simplicissima entitas, ergo quidquid est in Deo, illud est ipse Deus.

ü⁰ Ex Dei simplicitate profluunt duo sequentia Dei attributa, sciücet 1° Dei spirilualilas scu quod sit purus spiritus. Spiritus in geuere, est ens simplex, cujus vita consistit in intelligendo; ergo Deus est spiritus infinitus et perfe-ctissimus. 2° Ejus unitas, qua Deus est unus seu unicus, i. e. qua ejus natura nee sit multiplicata, nee rnaltiplicari possit. Hoc attributum probatur tuni Scriptura, tum ratione; et contra illud pugnant doctrina Manicbseorum de duobus principiis, et doctrina pantbeistarum, etc.

Sit propositio sequens: Deus est in omni genere per-feclionum infinitus, sive est infinite per feet us.

Hsec propositio ex Later. IV est de fide. Hujus autem propositionis sensus est sequens: Deus in se continet noa tantum omnes perfectiones possibiles, de quibus supra N⁰ G, sed eas babet gradu summo et infinito; quse pro-prietas simpliciter infinitudo vocatur.

Probatur 1quot; Scriptura : Et magnüudinis ejus non est finis; 2° ratione: nam Deus est Ens a se, ergo babet omnia quge sunt de ratione entis, i. e. plenitudinem entitatis seu plenitudinem perfectionis.

id quod inilium non vero tinem habet, v. g. in anima et in angelo; 2° sensu minus lato, est id quod initio et fine carens, tarnen absolutam existendi necessitatem non habet, v. g. decretum Dei creandi mundum; 5° sensu slrido et proprio, est id quod absolute necessarium est, initio et fine carens, v. g. divina essentia.

Proba'ur 1° ex multis Scriptura locis; 2quot; a ratione: nam Deus, utpote perfectissimus, est merus actus; ergo ei nihil competere potest quod non sit in actu seu in pra;-senti; ergo in Deo non est prifiteritum nee futurum, sed est solum preesens quo Deus coexistit omni temporis dif-ferentise, juxta: Ego sum qui sum.

Nota Iquot;. Ergo Deus est vita. Vita autem in genere, est activitas qua ens aliquod seipsum movet. Vitte gradus perfectissimus est vita intellectualis. In Deo vita est per-fectissima, nee distinguitur a Dei essentia, ita ut Deus sit ipsa vita; sicque Christus ait: Elt;jo sum via, Veritas ct vita.

Nota 2°. Sicut seternitas se habet ad tempus, ita im-mensitas se habet ad locum.

1° Attributum hoc Dei difficillime concipimus, quia, cum ab ente simplicissimo omnis extensio removenda sit, mens nostra sibi vix exhibere potest sine extensione ens immensum et ubique prfesens. At, dam divinas perfectiones consideramus, non imaginationi indulgendum est , sed ad fidei ac rationis normam attributa Dei concipere debemus.

2° Dei immensitas est incircumscripta ejus diffusio, non per partes, sed quasi per totalitates. A Dei ubiquitate

differt pnesertim in hoc, quod ubiquitas sit actualis ejus presentia omnibus rebus et locis existentibus; dum immen-sitas lalius patet, siquidem inexisteret iis rebus quss creari possent.

5° Tripliciter Deus est ubique prsesens: per polentiarn, per scientiam et per suOstantiam: scilicet per potentiam, quatenus potentia; ejus subjiciuntur ejusque nutu reguntur res omnes; per scientiam, quatenus omnia nuda sunt et aperta oculis ejus; per suhstanliam seu essentiam, quatenus ipsa ejus substantia seu essentia ubique vere adest.

4° Prtesentia subsluntialis distinguitur triplex, juxta tri-plicem entium classem, qu» sunt corpora, spiritus creati et spiritus increatus seu Deus; ilia entia prsesentia sunt, ut dicitur, circumscriptive, definitive, redundanter.

Igitur 1° substantise corporea;, cum sint extens®, in quo-dam loco sunt prsesentes circumscriptive, i. e. dum res aliqua per diversas sui partes respondet totidem loei partibus, ita vero ut ulterius non extendatur. 2° Substantise spirituales creaUe, v. g. anima in suo corpora, cum extensionem aut partes non babeant, nihilominus sunt ibidem substantiali-ter prsesentes i. e. quatenus, v. g. anima in su

corpora est tota in toto loco et tota in qualibat loci parte, ita ut existentia locati non excedat locum. Hujusmodi pree-sentiam profecto non comprebendimus; attamen illustrari aliquo modo potest axemplo soni, qui ita est totus intra certam aliquam sphseram, ut sit etiam totus in singulis sphserae punctis, quum in singulis punctis totus audiatur. Ibec autem spirituum potentia seu prsesantia utique est in ipsis aliqua perfeclio, sed tantum finita, cum certis limi-tibus adstringatur ita ut latius patere nequeat; dum e contra, in Deo est infinita. Itaque 5° Deus est ubique sub-stantialitar prsesens redundanter, i. e. quatenus more spirituum prsesens est totus in toio loco et totus in qua-libet loci parte, sed ita ut a loco non limitelur, cum ultra illum se extendat ct existat. Ex bac autem ubiquilate

qu:e Deo adscribitur relate ad res existenles vel crean-das, nulla in Deo mutatio provenit; si enim res creantur, non se iliuc extendit divina substantia, sed, in se perrna-nens, res productas velut continet; quemadmodum si nova; planets conderentur intra lucis solaris splueram, non lux se extenderet, sed pianette inciperent in luce esse.

Ilisce praïmissis, sit jam propositie sequens: Deus est immensus, et nhique pree sens. De fide est ex conc. Later. IV; et probatur 1quot; ex multis Scriplurse locis, v. g; Numquid non ccelum et ter ram ego impleo? dicit Dorninus; 2° a ra-tione: nam sequitur ex Dei infinita perfectione.

Jam facile intelligitur quomodo Deus esse cum quibus-dam bominibus, vel in quibusdam creaturis ac locis dica-tur per inhabitationem, ac per singularem quamdam prai-sentiam. Ista videlicet dicuntur de creaturis quibus Deus se prsesentem ostendit singulari protectione, singularibus manifestationibus, singularibus donis, tum transeuntibus, tum pnesertim permanentibus, singulari elevatione el con-junctione creaturse cum seipso, prsesertim crcalurte ra-tionalis, cui seipsum veluti tradit et speciali modo unit ut objectum fidei, spei, charitatis, visionis et beatifical fruitionis. Sic, Deus dicitur esse cum Abraham, Isaac et Jacob, etc., quia speciali modo eos protegit. Habitat in templo Jerusalem, quia eum locum sibi voluit consecra-tum, ut in eo speciali modo se manifestaret et opera-retur tum signis sensibilibus tum exauditione precum. Dicitur venire ad anirnas rationales, el in eis sanctilicatis habitare el manere, tum quia, intime prsssens per essen-tiam, perpetuo in eis diffundil el conservat preliosa dona gratis et charismata, quibus, assimilatione supernaturali ad ipsum, in adoptiva filiatione constituuntur; tum quia ita sanctilicatis seipsum immediate ut objectum fidei, spei et charitatis exhibet. In coelo dicitur Deus adesse

singulari prsesentia, quatenus revelata facie sese angelis ct beatis manifestat, et se exhibet videndum et fruen-dum uti est, in tota sua pulchritudine et gloria.

Eodem modo intelligendse sunt ill® locutiones fujuralai, quibus Deus dicitur ad creaturas appropinquare, acce-dere, ab cis reccdere, et similes. Ifec enim eo pertinent ut exprimatur Deum, operatione speciali et largi-tione donorum suoruni, ut modo diximus, incipere esse in creaturis; ex quo nulla mutatie est in Deo, sed tota est in creatura. Ita etiam Deus descendere dicitur in ter-ram. Sic pariter Verbum dicitur descendisse dc ccelo, non ac si ccelum reliquerit, sed quatenus sine sui mutatione in terris humanam naturam hypostatica unione sibi co-pulavit, ut genus humanum in ea redimeret.

1quot; Immulahilitas in genere est exclusio mutationis, sen negatio transitus de statu ad statum, seu id quod aliter non potest se habere ac est.

2quot; Ex Later. IV. De fide est Deum esse immutabilem. Probatar 1quot; Scnptura: Apiid quem non est Iransmutatio nee vicissüudinis ohumbralio; 2° a ratione: nam Deus est purus actus, i. e. nullo modo in potentia; atqui id quod mutatur, est aliquo modo in potentia relate ad illud in quod mulatur. Dein, mutatio fieret in melius vel deterius vel sequale; atqui nihil horurn convenirc potest enti per-fectissimo.

Sed dices: si Deus sit immutabilis et actus purus, quomodo ergo agere potest tam diversa, scilicet intelli-gere et veile, amare et odisse, tamque diversos effectus in rerum natura distinctis temporibus producere?

Resp. Licet hoe difficulter, quemadmodum varia alia circa divinitatem, explicare possimus, id tarnen similitudine, licet imperfecta, aiiquatenus illustrari potest. Sol, veluti immobiliter in se permanens unus et idem, radios qua-

quaversus diffundit; scd actus ille unicus in sole, pro terminorum quos attingit multitudine, diversitate ct suc-cessione, multiplex fit, mirifice varius, variosque pio-ducens effectus. Eodem actu sol et colores rebus iiiducit , et calorem promovet, alia obdurat, alia emollit, alia exsiccat, vapores elevat ventosque commovet, et dum vitam omnem fovet atque conservat, in multis illam ex-stinguit. Ipse non movetur, sed omnia circa ipsum mo-ventur, et successive termini virtutis ejus fiunt. Simili quodam modo purissimus actus divinus, absolutus in se et unicus, habet in terminis denominationem et eflica-ciam muitiplicem. Termini sunt diversi atque mutantur, quia eflicacia extrinseca illius actus mutatur, sed ipse agens sen Deus nec multiplices exercet actus, nee muta-tionem ullam patitur.

Sit 1° propositio sequens: Deus ocülis corporeis videri nequit, aileoquc hoc sensu invisibilis est, eiuan tn altera vila.

Hanc propositionem ss. Patres probant a ratione; nam Deus purus spiritus est, nee ullis prseditus est quali-tatibus sensibilibus sen visibilibus, qute objectum visus constituunt; nulla autern cognoscendi facultas extra ob-iecti amplitudinem evagare potest , sicuti oculus sonum videre nequit , nec auris valet andire colorem. Hinc oculi corporei in coelo, licet videant corpus Christi gloriosum,

Sit 2° altera propositio : Quamvis angeli et beati in coolo, per lumen gloria?, visione intuitiva divinam essentiam cognoscant, earn tamen cojiprehendere nequeunt, üa ut Deus absolute incompreheinsibius dicendus sit.

Hanc propositionem ss. Patres probant Scriptura, o prsesertim a ratione, scilicet ex Dei infimtate; nam in-tellectus creatus. adeoque finitus, licet supernaturabter

elevelur ad visionem Dei, infinitum tarnen Deum compre-hendere non potest, quippe qui non nisi a soipso compre-henditur. Probatur quoque ex conc. Later. ÏV, dicente Deum esse ineomprehensibilem et ineffabilem.

17. — Attribula Dei operaliva tria sunt, qua? in homine participata inveniuntur, scilicet inlellirjenlia, voluntas et pn-tentia. Dicuntur operaliva vel facullales, quia ad instar facultatum quae principia sint omnium operationum Dei, a nobis concipiuntur.

Duplex distinguitur in Deo operalio: interna el externa. Operatio interna seu ad intra, vocatur ea cujus terminus manet in ipso Deo; hujusmodi sunt operationes produ-ctiva; divinarum personarum. — Operatio externa sive ad extra, est illa cujus terminus sunt entia a Deo distincta, ut v. g. creatio mundi.

Ilic prius de intellirjentia agendum est, quia intellectus concipitur ut voluntatem et potentiam prsecedens.

Quoniam scientia est prtecipua operatio seu actus in-telligentise, ideo de Dei intelligentia et scientia simul hic agimus.

Juvat inprimis hic, cum Jungmann, traders prsecipua discrimina inter intellectum divinum et humanum, seu inter scientiam Dei et hominis, ut sic notionem intellectus divini melius concipiamus. Sunt autem quatuor sequentia ;

1° Intellectus humanus consistit in potentia seu facul-tate cognoscendi, per quam sibi scientiam comparare va-let; quse scientia proinde in ipso accidentalis est, et adesse vel abesse potest. Intellectus autem divinus non

consistil in potentia, sed in aclu quo Deus omnia cogno-scit; quapropter ejus scieiitia non est accidentalis, sed essentialis, imo turn intellectus turn scienlia Dei sunt ipsa Dei essentia. £t sane, si intellectus divinus consi-steret in potentia qua Deus instar hominis sibi eognitio-nes compararet, ejus scientia distingueretur ab ejus in-tellectu ut effectus a causa; id vero maxime adversatur nolioni entis a se et simplicissimi, in quo nihil quod rationem habeat effectus, excogitari potest.

2quot; Scientia hominis est dependens, scientia autem Dei independens. Etenim cognitiones hominis a rebus contin-gentibus, quas sensibus suis percipit, derivantur, ila ut ipsse res influxum in cognitionem exerceant, et cognitio ab ipsis dependeat. Deus autem objecta non sic cogno-scit; si enim res quse extra ipsum sunt, cognosceret aspi-ciendo et quasi discendo, ejus scientia, vel, quod idem est, divina essentia ab ipsis determinaretur et depende-ret; atqui hoe en li perfectissimo repugnat, quod deter-minari non potest ab objectis. Igitur Deus ab essentia sua determinatus est ut, ab seterno et per purissimum actum, cognoscat omne verum.

ö⁰ Scientia hominis est successiva et mutabilis, scientia vero Dei est simullanea et immutabilis. Quse enim homo cognoscit, non uno actu apprehendit, sed paulatim, ita ut ab una cognitione ad aliam progrediatur; quapropter ejus scientia etiam continuae mutationi obnoxia est. Dei autem scientia non est successiva et mutabilis, quia in sua seternitate omnia uno et simplici actu cognoscit.

4° Scientia hominis est discursiva: homo enim ex una veritate cognita ad aliam adsurgit, v. g. dum ex causa ad effectum vel vicissim concludit, ut sic novas cognitiones acquirat. In Deo autem nullus est cognitionis defectus, cum omnia immediate in se perfecte cognoscat; sicque ratiocinari hominum more non eget.

fluctuat, deficerc et aberrare potest. Scientia autern Dei est infinita, turn extensive, quia omnia cognoscit; turn intensive, quia ejus cognitio est perfecta, evidens, iia ut nihil falsi, dubii aut confusi habeat.

19. — Tgitur prsecipuse qualitates scientise divinse sunt quod sit, juxta N^m prsecedentem, 1° essentialis, 2° in-dependens, 5° simultanea et immutabilis, 4° inluitiva et immediata, i. e. non discursiva, 3° infinita. Sed insuper id habet proprium scientia divina, quod sit rerum causa.

Scientiam divinam esse rerum causam, fide cerium est, utpote in Scriptura expresse contentuin. Disputatur autcm circa modum quo Dei scientia est rerum causa. Duplex datur sententia, altera thomistarum, altera cseterorum.

Thomistse dicunt scientiam divinam, scilicet scientiam visionis, de qua infra Nquot; 22, esse rerum causam totalern.

Cteteri vero probabilius tenent quod scientia divina, scilicet scientia simplicis intelligentie, sit rerum causa tantum partialis, una cum potentia et voluntate; sic nem-pe, ait Dens, ut scientia simplicis intelligentie sit rerum causa directiva, omnipotentia sit causa efliciens, et voluntas sit causa applicans scientiam et potentiam ad effectum : codem modo sicuti scientia artificis non est causa artefacti efliciens, nisi adjunctum habeat voluntatem, qua) scientiam et potentiam applicet ad opus.

Nota. Si scientia sit rerum causa directiva et exem-plaris, cum s. Thoma diccndum est: omnium rerum idseas seu formas exemplares in menle divina existere; quse quidem, licet multiplicentur secundum respectum ad res, tarnen non realiter aliud sunt quam divina essentia, prout ejus simililudo a diversis participari potest divorsimode.

r. Se extendit ad omne cognoscibile, i. e. ad quidquid aliquam habet entitatem, lum existenlem, turn possibileni.

Ratio est, quia, si Deus ab seterno non cognosceret quEedam, v. g. hominum acliones futuras liberas \'el ac-tiones fuLuribiles seu conditiouate futuras, de quibus N⁰ 25 pnecipue inquiritur, singulis momentis novas cognitiones acquireret, ipsiusque scientia continuo augeretur; hoe au-tcm ejus immutabilitati et infinitati omnino adversatur.

1° Deus cognoscit se, et alia a se distincta. Se cogno-scit primarie; alia extra se cognoscit secundarie.

2quot; Qu;o extra Deum sunt, alia sunt mere possibiha; et alia sunt existenlia, cum suis temporis differentiis, nempe prjeterita, presentia, fntura.

3° Inter luec ultima seu futura, alia sunt necessaria seu qua! a causis necessariis seu naturalibus pendent; et alia sunt contingenlia sou libera, quatenus a causa libera ponentur.

4° Inter htec ultima sou conlingenlia, alia sunt absoluta et alia condilionata, prout ponenda sunt per se et absque conditione, vel sub aliqua conditione.

k. Necessaria vocatur ilia Dei scientia qua3 onme decrc-tum liberum antecedit; talis est cognitio sui, vol possi-bilium.

Libera vocatur ilia Dei scientia quae decretum a Deo libere positum subscquitur, atque res quascumque re exi-stentes turn prseteritas, turn prsesentes, turn futuras, re-spicit; talis est cognitio creationis, vel creaturarum.

22. q. — Qucenam vocatur in Deo 1° scientia visionis, 2quot; scientia simplicis intelligentise, 3quot; scientia media?

R. Vocalur scienlia visionis, vel simplicis intellujentki', vol media, pront pro oljjeclo habet res actu exislenl.es, vol non existentes quidern sed mere possibiles, vel fuluribi-les seu condilionale futuras, i. e. res consideratas secundum existentiam qu'im quidern non habent, sed quani la-men infallibiliter haberent, si aliqua conditio verificaretnr.

Ilaque scienlia visionis seu inluilim, est ea ([uai ver-satnr circa res existenles, et ideo decrelum Dei supponil: quia nihil iu quavis temporis differentia existit indepen-denter a Dei voluntate saltern permittente; hsec auteui utpote a libera Dei voluntate pendens, in Deo scienlia libera est.

Nomen hoe visionis desuraptum est ex similitudinc cognitionis nostra sensibilis, seu visionis, qua non nisi existentia videre possumus objecta.

Scientia simplicis inlelligentice est ilia quae versatur circa ros possibiles qua tales, i. e. sub ratione prsecisa pos-sibilitalis, abstrahendo ab omni earum futuritione et existentia; queeque, cum omne decrelum Dei antecedat, necessaria est, v. g. cognitio alterius mundi possibilis.

Scientia media est scientia futuribilium seu condilionale fulurorum, qua Deus videt id quod futurum osset, si poneretur conditio aliqua conducens ad hunc offectum, quin tarnen ponatur aliquid quod cum hoc effectu sit infallibiliter connexum. Sic v. g. Tyrii et Sidonii conversi fuissent (futuribile), si Christi miracula vidissent (conditio

fuissent necessario (non infallibiliter connexum), nempe per decretum prsedeterminationis physicse, pront prseten-dunt thomistse, ut infra N⁰ 2ö, et in tractatu De Gratia videbimus. Unde thomistse divisionom scienliajDei in scien-tiam simplicis intelligentia; et scientiam visionis tenentes ut adsequatam, scientiam mediam rejiciunt; sed immerito.

lltec autem scienlia vocatur media, quia futura con-ditionata medium locum tenent inter mere possibilia et

inter absolute futura; v. g. Tyri conversio nee erat mere possibilis, nee absolute futura; sed futura fuisset, si po-sita fuisset conditio, scilicet pradicatio Chrisli.

23. — Inquirendum jam est de modo quo Deus varia scientiai sute objecta cognoscit, scilicet an ea cognoscat immediate, an vero mediate seu interveniente aliquo medio. Desuper sint sequentia :

r. Cognitio immediata est illa qua intellectus objectum in seipso attingit. Mediata est illa qua illud attingit per aliquod medium. Illud autem medium scientite est id in quo, quasi in signo vel causa, res videtur, v. g. speculum pro videnda nostra imagine, telescopium pro astris, prima principia ad deveniendum ad conclusiouis notitiam.

2° Quoad objecta extra Deum posita, disputatur. Atta-men sententia hodie communis contra thomistas, distinguit modo sequenti.

Quoad res 1° possibiles, Deus eas videt tum in divina essentia, tamquarn in causa manifestiva rerum a se distin-ctarum; tum in rebus ipsis. Unde possibilia videt in du-plici eorum esse, nempe in esse eminentiali, increato, quod habent in divina essentia; et in esse propria quod haberent si ponerentur.

Quoad res 2° existentes, cum suis temporis differentiis, scilicet preterita, prsesentia et futura neccssaria, Dous eas videt, non solum in divina essentia, tamquarn in causa exemplari, seu in medio per rationem prius cognito; sed etiam in seipsis immediate seu siue medio.

conditionaüis, Deus eas videt immediate, turn in vohm-tate entium futurorum, turn in conditionata eorum exi-stentia, ut objecto cognoscibili.

Ut melius intelligantur illa quse statim diximus de mof/o quo Deus scientise suse objecta cognoscit, addimus quod pracipua controversise pars respiciat res fuluras liberas, et res futuribiles, prout supra N⁰ 19 innuimus; haecque agitatur inter thomistas et inter cseteros theologos. Itaque:

I^a Sentenlia, quse est thomistarurn, docet 1° quoad futura libera, ea a Deo prsevideri in suis decretis, quibus pro talibus actibus, si sint, naturales, concursum suum, si vero sint supernaturales, gratiam suara prsedeterminan-tcm decernit; etenim, quum gratia lisec ipsnm actum liberum prsedeterminet, in decreto seterno gratiam con-ferendi, Deus actum ipsum nccessario prsevidet. Docet 2° quoad fiduribilia, (cum non admitlat scientiam meel iam, (te qua supra) ea pariter a Deo prsevideri in suis deereiis, prsedeterminantibus suum concursum vel gratiam quam datums esset si poneretur aliqua conditio. Hanc autem gratiam vocant absolutam a parte Dei, et tantum conditionatam ex parte objecti. Sic, v. g. in Deo, juxta ipsos, ab seterno adest decretum absolutum dandi Tyriis gratiam prsevenientem, si signa Christi viderent; et in hoe decreto Deus cognoscit conversionem illam, quse locum habuisset, si signa Christi vidissent.

2quot; Sentenlia, quse est cseterorum theologorum, docet 1° quoad futura libera, ca a Deo prsevideri, ut supra diximus, in duplici eorum esse; scilicet turn in eorum esse eminentiali, increato, quod habent in divina essentia; tum in eorum esse propria, quod habebunt co mo-mento quo a creatura libere ponentur. Vel, ut aliis placet, docet ea a Deo prsevideri in ver it ate futurce eorum existentie_: quam ab seterno habent; etenim, ab seterno ve-rum est, ad hunc potius quam ad alium actum crea-turam in tali temporis differentia sc revcra dcterminatu-

ram esse, atque in hac veritate talis actus a Deo cognoscitur, nam divina cognilio non esset actus infinitus, nisi omne verum cognosceret. Docet 2° quoad fuluribilia, ea a Deo cognosci eodem modo ac futura libera, scilicet ea cogno-sci in veritate futurce eorum existentice quam revera ha-berent, si poneretur alicjua conditio, ut in exemplo Ty-riorum dictum est; etenim, ab tcterno verum est, eliam tales actus futuribiles a creatura ponendos esse; habent ergo ab fcterno suam veritatem objectivam, quse proinde infinitum intellectum latere nequit.

Thomistarum sententia variis scatet incommodis, prai-sertim quod, in ea, non satis appareat quomodo cum tali gratia prseveniente conciliari possit hominis libertas; dum e contra, juxta 2^m sententiam, concordia prsescien-tia3 Dei cum libero hominis arbitrio facile explicatur. Ex his ergo concludere licet Deum omnia sua} scientitc ob-jecta videre immediate. Dicit autem Perrone sententiam thomistarum, qute fundatur in antiqua et jam obsoleta philosophia, quoque esse obsoletam, cum jam vix sit philosophus qui non doceat Deum cuncta immediate co-ynoscere; sic quoque a theologis tenendum esse dicit.

q. Proba haiic Dei cognitionem sen Dei prcBscientiam non obstare humance libertati.

n. Verum quidem est quod id quod Deus prtcscivit futurum, sit necessario futurum; sed hoc nostras libertati non obstat: nam, cum Dei prsescientia sit nostra vo-luntati extrinseca et nuda futurorum cognitio, ideo futura videntur quia futura sunt, non autem futura sunt quia videntur; seu, ut loquitur schola, sunt necessario futura, necessitate consecjuentice, non vero necessitate consequenlis.

n. Affirmative: voluntas enim est perfectio simplex, ergo in Deo invenitur; existit in creaturis imperfecta ,

ri. Aparte rei, est unica, quemadmodum unica est na-tura divina, a qua non distinguitur.

Sed, secundum nostrum concipiendi modurn, seu vir-tualiter, est multiplex, prout in diversa objecta ac diversa ratione liaac voluntas tendit. Unde generatim distinguitur in voluntatem beneplaciti, quse est voluntas proprie dicta et intrinseca; et in voluntatem signi, quae est voluntas extrinseca et metaphorice dicta, cum non sit nisi signum Dol voluntatem declarans, v. g. prasceptum, prohibitio. Decalogus, etc.

Hsec voluntas beneplaciti dupliciter subdividitur, scilicet: Dicitur 1° antecedens vel consequens. — Voluntas anteredens, ait Perrone, ea est quain Deus habet ex seipso solo, nulla nempe expectata occasione aut causa ex parte crea-turarum, v. g. voluntas salvandi omnes homines, etiam reprobos. — Voluntas consequens ca est quarn Deus ha-bel, non ex se solo, sed data occasione ex parte crea-turarum, seu ea est qmc ex nostra causa ortum habet, v. g. voluntas damnandi reprobos, illorum pra)visa im-pcenitentia finali.

Itaque Deus omnium hominum salutem vult ex honi-tate sua, voluntate antecedente prsevisionem meritorum. Quos autem prseviderit cum bonis meritis sancte deces-suros, vult, etiam voluntate consequente, hos pervenire actu ad gloriam; quos vero praniderit cum malis meritis, in impietato et impoenitentia discessuros, vult, ex justitia sua et propter bonum, sed voluntate consequente prsevisionem liane malorum meritorum, illos damnari.

Divisie prsecedens sa3pe confunditur cum alia divisione qua distinguitur Dei voluntas absohita vel conditionata : scilicet absohita, qua Deus aliquid vult absque ulla con-

dilione ex parte objecti, ut v. g. Dei voluntas de creando mundo; luecque Dei voluntas est efftcax semperque im-pletui'; condilionata, qua Deus aliquid vult tantum sub quadani conditione ex parte objecti seu creaturse, ut v. g. in exemplo statim dato de Dei voluntate consequenti sal-vandi pnedestinatos el damnandi reprobos.

Dicitur 2° efjicax vel inefficax. —Voluntas efftcax ea est qua Deus ita effectum intendit, ut omnia obstacula vincat; hocque sensu dicit Apostolus; Voluntati ejus quis resislit? Usee autem voluntas semper impletur, ut patet. —Voluntas ea est qua Deus, quamvis effectum velit, non tarnen omnia obstacula vincere intendit; hocque sensu dicit Christus: Jerusalem, quolies volui concjrerjare fiiios

impleri, ut ex variis exemplis supra datis, et speciatim quoad voluntatem signi, intelligitur.

Nota. 1° In dictis casibus non adimpletse divin;e voluntatis, non vin,citur Dei omnipotentia, cum Deus im-pletionem hujusmodi voluntatis non velit absolute et efii-caciter. 2quot; Quomodo Dei voluntas sit libera, N⁰ sequenti dicitur.

r. Dei omnipotenlia est vis faciendi omnia qusecumque cum suis attributis non pugnant.

r. Deus liber non est in operando ad intra. Secus vero, in operando ad extra; idque probatur 1° Scriptura; Qui operatur omnia secundum consilium voluntatis sure; 2° ra-tione, quse enti perfectissimo perfectissimam libertatem tribuendam esse pronuntiat.

Nota. Ilic tarnen occurrit magna difficultas, cum Dei libertas immutabilitati ac necessitati ejus adversari videatur. Quse duo ut inter sc componant thcologi, varias ineunt

vias, varias proponunt sententias, quit¹ utut acuta3, my-sterii tarnen profunditatem non penetrant. Unde, nos dica-Hiiis cum Scriptura: O altitudo diviliarum scienticc et sa-pienlice Dei! Quae autem in coslis sunt (juis investigabit! Ecce Deus maynus est vincens scienliam nostrum.

r. 1° Negative quoad qusedatn, qualis est v. g. unio hy-postatiea, dignitas maternitatis Dei, ultimns finis et for-malis hominis beatitude, qui est Deus intuitive videndus. 2° Affirmative quoad aliqua, v. g. corpora terrena vel cceleslia. 3° An vero rnundum nostro meliorem facere potuerit, non constat; alius, ait Suarez, foret forte sim-pliciter melior, licet in ordine ad finem a Deo intentum noster sitoptimus; sed credendum est Deum, juxta finem sibi propositura, optima omnia facere quie fecit.

Inter attributa mor alia, qua3 sunt perfoctiones in ordine morum et quasi virtutes Dei, prsecipua sunt: sa-pientia, bonitas, sanetitas et procidentia.

1° Sapientia, sensu stricto, est notitia veritatis, non qusecumque, sed per supremas et primas causas; haecque perfectio continetur in Dei scientia, de qua supra.

2° Sapientia, sensu latiori et communion, non tantum cognitionem includit, sed etiam operationem cognitioni consentaneam. Unde, Dei sapientia est summus amor or. dinis, quo fit ut Deus fines, naturae sua3 perfectioni correspondentes, non tantum intendat, sed etiam per media optima assequatur.

ö⁰ Deuni esse infinite sapientem, de fide eft, utpole ex Scriptura et Ecclesia) doctrina manifeste patens.

4° Sapientia Dei est quasi media inter Dei facultates de quibus supra, et proprietates dc quibus infra; com-plectitur enirn scientiam perfectam el summam volunlatts rectitudinem (de quibus supra) ad bonum (de quo infra), unde in Scriptura sapientia sfepe non aliud quam scien-ticG et bonitatis complexionem designat.

1° Triplex in genera distinguitur honitas: 1° bonitas na-luralis, qua) in ipsa naturse excellentia consistit; 2° bo-nitas mor a lis, qua) est liberie voluntatis cum recta ratione conformitas; o⁰ bonitas relativa, qua) est propensio aliis imperliendi bona; et benignilas aut beneficentia vocatui.

2° Ilic autem agitur de bonitate Dei relativa, qua) de-finiri potest; Constans Dei voluntas communicandi feli-cilatem suis creaturis, secundum conditionem earum et juxta consilia sapientia) sua;.

5° Ifec Dei bonitas varia induere potest nomina. Sic, vocatur charitas, a principio bonitatis relativa) qnod est charitas, qua) non secus ac bonitas est communicativa sui; vocatur gratia, si detur creaturis non merentibus, vocatur patientia, qua) vindictam injuriarum cohibet, vocatur dementia, quie sontibus malum culpa) et puni.c condonat; vocatur misericordia, quie miseris et indigen-

Juslitia autem in Deo, est constans ejus voluntas tn-buendi unicuique qua) illi debentur pro meritis juxta divinam ordinationem et promissionem.

/«•⁰ In definitione prsecedenti dictum est Dei voluntas communicandi felicitntem suis creaturis. Unde bic, specialiter inquiritur quoad volunlatem Dei salvandi homines.

Prwnota 1°. Post lapsum Adami, potuisset quidem Deus totum genus numanum relinquere exclusum a superna-

turuli beatitudine; sed, pro sua misericordia, voluit lio-mines redimere per Christum. Inquiritur autem an haec misericors Dei voluntas se extendat sed omnes honjines, et pariter an Christus pro omnibus mortuus sit.

Prcénota 2°. Dum loquimur de Dei voluntate salvandi homines, profecto non intelligimus Dei voluntatem abso-lutam; nam si haic adesset, omnes homines certo salva-rentur, dum non dubium est muitos perire. Pariter, non intelligimi^, juxta sensum protestantium, voluntatem mc-taphoricam seu sterilem quamdam in Deo velleitatem; bene vero voluntatem proprie dictam, id est, in Deo desiderium et voluntatem actuosam, scilicet qute homi-nibus etiam prsestat media, prsesertim gratias supernatu-rales, quibus bene utentes ad salutem actu pervenire pos-sunt. De his autem mecliis et gratiis dicitur in tractatu Dc Gratia, N⁰ 29 et seqq., ubi etiam agimus de prce-destinatione et de reprohatione.

En jam desuper tres propositiones, quarum prima est de tide; secunda, fidei proxima; tertia, pia et inter ca-tholicos communis.

Propositio de fidc: Deus vult voluntate beneplaciti seria et antecedente, salvos fieri, non tantum prsedestinatos, sed alios quoque, saltern fideles; et Christus pro iis san-guinem fudit.

Pi'opositio fidci proxima: Deus vult, eadem voluntate seria et antecedente, salvos fieri omnes et singulos homines, saltern adultos; et Christus pro iis sanguinem fudit.

Propositio pia el communis: Deus vult, eadem voluntate seria et antecedente, salvos fieri etiam infantes sine baptisrno decedentes, et Christus pro iis mortuus est.

Tres ilke propositiones probari possunt simul triplici argumento: 1quot; Scriptura: Qui vult omnes homines salvos fieri et ad agnilionem veritatis venire. — Unus est Deus, umis et mediator Dei el hominum homo Christus Jesus,

qui (ledit redemplionem semetipsum pre omnibus. Atqui ex contextu horum s. Pauli ad Tim. verborum liquet banc Dei voluntatem extendi ad omnes, qui sunt homines, quorum unus est Deus, quorum naturam Christus acce-pit. 2° Traditione ex ss. Patribus. ö⁰ Ratione, speciatim quoad dictos parvulos; vult Deus reparari omnes qui pcc-caverunt in Adamo, nam Christus est propitiatio pro pec-catis lot ins mundi; ipse est agnus Dei qui tolld peccata mundi; atqui hujusmodi est peccatum originale^ergo Deus id vult lolli.

Ut melius intelligatur qusenam sit hsec Dei voluntas sal-vandi omnes homines, qusedam hie subjungimus. Usee voluntas, ut diximus, est quidem antecedens, quia Deus eorum salutem vult ex se solo absque respectu aut con-ditione a parte eorum; sed simul est voluntas consequens et conditionata, quia eorum salutem non vult nisi im-plealur certa conditio a parte creaturarum necessario po-nenda. Alia est luec conditio a parte adultorum, et alia a parte infantium; scilicet, a parte adultorum, conditio pendet ab ipsis sen ab eorum cooperatione gratiis; a parte vero infantium prsemature decedentium, conditio pendet ab eorum statu seu a baptismo ipsis conferendo.

Possunt autcm baptismate privari duplici ex causa, scilicet tum causis plvjsicis, per quas, juxta naturae seu rerum ordinem a Deo stabilitum, prsemature moriuntur; tum causis moralibus et liberis, seu dependentibus ab aliorum horninum voluntate, puta ab eorum malitia, ne-gligentia vel ignorantia. Nullatenus tamen baptismo priquot; vantur a parte ipsius Dei. Vult enim Deus, et quidem voluntate seria, ut baptismus ipsis conferatur; sed id non vult nisi conditionate, seu id non vult nisi juxta ordinem legum physicarum et legum moralium, i. e. in quantum non obveniunt baptismo impedimenta in 01-dine physico aut morali. Quod si hujusmodi impedimenta obveniunt, ea Deus non vult, sed ea tantum

per mi Hit, juxta ordinem generalcm et sapientissimum a se institutum; et, iicet Deus, in casibus particularibus ad baptismum conferendum, hunc ordinem suspendere absolute posset, sive per miraculuin in Jegibus physicis, sive per quamdarn coactionem in ordine morali seu effi-caciter agendo in voluntatern aliorum, nihilominus Deus sic agere non tenetur, nee proinde vult patrare miracu-lum nee aliorum derogare libertati. Ergo, voluntate con-düionata seu consequente prsevisionem horum impedimen-torura. Deus vult hos infantes privari beatitudine ca'lesti, i. e. visione Dei supernaturali ad quam non sunt pro-portionati; gaudebunt nihilominus, juxta dicta in tractatu De Hominis Novissimis N⁰ 4-, visione Dei naturali. Ex bis concludere licet quod ex prsesenti difficultate nihil inferri possit contra Dei bonitatem et misericordiam. Vide Be Gratia Nquot; 52.

r.. Sanctitas in genere, est bonitas moralis in gradu cxccllenti; quod importat constans odium iniquitaüs et immunitatem a peccato.

n. Duplex in creaturis datur sanctitas: naturedis vel supernaluralis, prout oritur vol a natura? viribus, vel a gratia sanetificante.

i!. Sanctitas Dei est immutabilis Dei voluntas confor-miter perfectionibus suis agendi; vel est summus amor boni et odium peccati.

r. Dei providentia est notitia Dei practica, qua ab jeterno ordinavit et in tempore dirigit unamquamqne rem in finem

suum. linde duo comprehendit, scilicet 1quot; quoad intelle-ctum, continet ordinationem omnium rerum ad suos fines; 2° quoad voluntatem, continet execulionem in tempore istius ordinis per media idonea.

q. Quotuplex dislinguilur Dei providentia? r. Distinguitur duplex: naturalis vel supernaturalis, prout respicit ordinem naturse vel ordinem gratise.

r. Actus providentie sunt creatio, conservalio et guber-natio respectu omnium rerum ; dein, pnedestinatio respectu hominum.

Dicitur conservatio, qusc est continua creatio, seu est continuatio esse ipsius rei, quod a Deo dependet. L'nde creatio et conservatio, quoad Deum, sunt una eademque actio, et hue tandem redeunt quod ipse, voluntate sua qute esl. rerum productiva et qua res semel produxit, velit ut lite res, quae non erant, essent perenniter. Hinc, propositio: Deus res creavit ut esse pergant, est de fide, ut patet ex Scriptura et ss. Patribus.

Dicitur gubernatio, qute est ipsa providentise executio. Deus autem per suam gubernationem providet, non tantum immediate solum, sed etiam mediale, i. e, per causas secundas, ut sic his causis dignitatem causalitalis com-municet. Hinc qussstio de Dei eoncursu.

r. Concur sus Dei est influxus quo Deus, ut causa prima, infiuit cum causa secunda in eumdem effeclum. Vocatur autem generalis vel special is ille concursus, prout fit in ordine naturali vel supernaturali.

Concursus generalis est influxus divinse virtutis in omnes agentis finiti actiones; et proinde, est motio, non mo-ralis, sed physica et immediata, qua Deus agit, turn in effectum producendum, tuin in causam secundam, sive liberam sive non, quam movet ad agendum. Sic v. g.

quia substraxit concursum generalern requisilum ad aclio-nom ignis ad comburendos pueros in fornace, illi non fuerunt combusti.

Ad omnem crealurse actionem roquiriliir Dei concursus saltern generalis, etiam in iis actionibus qu® fieri dicnn-tur solis naturae viribus; nam in ipso vivimus, movemur et sumus; deinde, hoe exigit ratio primse causte, et de-pendentia crealurse a Deo in omnibus actibus suis.

Unde, licet non sit de fide hunc concursum esse ne-cessarium, est tarnen communis sententia doctorum, uno Durando excepto, quae ex Scripturis, ss. Patribus et ex ipsa ratione comprobatiw¹.

öO. — Cum provklentia sit ratio ordinis in finem, jam inquiritur de hoc fine qui a providentia intenditur.

r. Distinguitur finis duplex: primarius seu generalis, et secundarius seu parlicularis. — Finis primarius seu yc-neralis, est gloria Dei, seu manifestatio glorias divinos, quae obtinetur per manifestationem vel bonitalis, vel ju-stitiae, vel aliorum Dei attributorum. — Finis secundarius seu parlicularis, est finis cuilibet rci proprius; v. g. respectu hominum, finis secundarius sou particularis est beatitudo aelerna.

r. Quavis ratione Deus provideat, sive immediate sive mediate, obtinet semper finem generalem, quia hie est semper a Deo efiicaciter volitus. Non vero semper obtinet fines particulares, quia illi tunc a Deo non sunt efiicaciter volili.

Itaque, quod causae secundse interdum deficiant, ita ut effectus, ad quos producendos per se ordinaUe sunt, vel omnino non obtineantur vel nonnisi imperfecte, id nec Dei ignorantiae nee impotentiae adscribendum est; sed haec fiunt, Deo scienle ac Deo volentc vel permit-

teute, et deviatio ilia causarum secundarum, quo fit ut Ikxï causfe fiues particulares non assequantur, etiam inclu-ditur ut prsevisa in ordine supremo et generali provi-dentise Dei. Vide latius Dg CiccitwnG, N 2.

q. Quomodo cum existentia providentiw conciliari possunt duo sequentia, scilicet 1° tot mcda, sive physica sivemoralia, in mundo existentia, rjuod divincc bonitati adversan videtur; 2quot; distributie tam incequalis bonorum hominibus facta, quod divince justitice repugnare videtur'!

Prwnota. Certutn est ac evidenter demonstratur exislere Dei providentiam. Si autem objectas difficultates vel alia similia non plane conciliare possimus, id provemt ex nostra imbecillitate, quum omnes theologi et philosopln sani fateantur ordinem providentise integrum a nobis perspici non posse. Dein, ad utramque difficultatem re-sponderi potest quod, quamvis provisor particidans omnem defectum, in quantum potest, excludere debeat, possit tamen provisor generalis permiltere quasdam inordina-tiones, quse ad bonum totius et ad finem generalem in-

privatio boni naturalis. At([ui, Deus talia mala non intendit in se, cum in malo creatura; non quiescat nee delectetui, sed ilia potest intendere vel permittere tamquam medium ad aliquod bonum, sive physicum sive morale, v. g. ut creaturse rationales ad virtutes incitentur, a vitiis abstcr-reantur ut earum crimina ad aliorum exemplum juste puniantur, etc. Nee dicas quod Deus rerum ordinem vel eumdem vel meliorem obtinere potuisset absque ma.is nhysicis- illa enim objectio nititur illo principio, Deum teneri ad id quod est melius; atqui hoc principium est omnino falsum, quum ex eo sequeretur optimismus im-possibilis: semper enim excogitari possent gradus ulte-riores et meliores quibus Deus creaturis bonum comrnu-nicare queat. Nobis ergo scire sufficiat, ordinem cum

malis physicis esse bonum, et ilia mala, ut media ad bonum obtinendum, Deo volenti vel permittenti non repugnare.

Resp. ad M^m, quoad mala mor alia. Malum morale est privatio boni moralis in ente rational! ac libero; et con-tinetur in peccato. Atqui Deus peccatum nequit positive intendere, sive ut finem sive ut medium ad aliquod bonum; Deus enim hoc unum intendit ut conderet ens rationale ac liberum, ad seternam felicitatem destinatum, quam tamen creatura ilia sibi mereretur bene utendo illis mediis quai sufficientissime ab ipso dantur; talisque ordo rerum certe bonus est, ac proin a Deo statui potest. Sed Deus peccatum potest per mi Here: peccatum enim a Deo per-missum, semper ei displicet; sed simul ordinari potest ad finem quam Deus intendit, hicque finis est extrinseca gloria Dei. Atqui banc gloriam infallibiliter assequitur, quum in parcendo patris misericordiam ac clementiam, vol in puniendo judicis justitiam manifestet. Si ergo peccata ex hominum malitia proveniant. Deus ea impedirc non tenetur; scilicet non tenetur ex sanctitate: buic enim perfectioni satisfit, dum Deus peccatum reprobat; nec ex omnipolenlia, quia non tenetur facere qusecumque potest; r.eque ex heniynilalc: licet enim Deus condere poluisset entia intelligentia ac libera quai simul forent impeccabilia, jam diximus Deum ad hoc minima teneri; ac proinde, ordo ille in quo creatura vitare queant peccata, et in quo ea ex creaturarum malitia eveniant, ejus bonitati non re-pugnat. Vide ulterius ceconomiam gratia?, in tractatu De Gratia, N⁰41.

Resp. ad 2quot;', quoad distributionem inccqualem honorum. Generatim, falsum est in hoc mundo per se bona im-piis et mala piis obvenire; utraque enim utrisque, prout rerum vicissitude fert, ssepissime obveniunt. Dein, sive bona sive mala cuivis obveniant, ea a Deo diriguntur in bonum, idque turn erga pios turn erga impios. Ete-nim, piis emittuntur bona, ut iis ad gratitudinem erga

Deum excitentur; mala vero, ne lepescant cl hujus viUc fallacüs adhsoreant; nee conqueri possunt se talia mala non mereri, cum fere nemo sit tam innoeens ut pro peccatis commissis merito non luat pocnas. Impiis cmit-tuntur bona; turn ut rcvocentur ad resipisccntiam et ad umorem Dei qui erga ipsos demcrentes adeo bemgnus est, turn ut recipiant hie mercedem pro actionibus qui-busdam honestis ab ipsis positis. Tandem, ad sequalita-tem omnia revocabuntur in vita futura; bsecque insequalis liis in terris bonorum distributie a philosopbis merito affertur ut argumentum validissimum, quo probatur iin-mortalitas animte.

n. Est de fide. Probatur 1° ex Scripturte innumeris locis, et prsesertim in Evangelio ex clarissimis Cbiisti verbis, turn quoad ordinem naturalem turn quoad ordi-dem supernaturalem; 2° ex concilio Vaticano dicente: « Universa vero, qua) condidit, Deus providentia sua tuetur atque gubernat, attingens a fine usque ad finem forliter, et disponens omnia suaviter (Sap. VIII, 10-Omnia enim nuda et aperta sunt oeulis ejus (Hebr. IV, 15), ca etiam, quaï libera crcaturarum actione futura sunt». 0° A ratione probari potest necessitas providentia; . denim, cum Deus omnia facial propter finem, tam late extendi debet ejus providentia quam ejus efficientia; atqm ejus efficientia se extendit ad omnia, etiam minima; ergo quo(iue el ejus providentia, ut patel ex Evangelio, ubl Christus ail el capillos capitis providentie subjici.

Nota. ISihil speciale dicendum occurrit de Dei veraci-Uite, nee de quibusdam aliis allribulis moralibus quaï a tlieologis enumeranlur.

Antequarn obscuram SS. Trinitatis inateriam pertra-ctemus, hac introductione tradimus explicafionem aliquo-rurn terminorum, quorum frequentissimus deinceps usus est fulurus. Sunt autem sequentes : 1° essentia et persona, 2° principium, 5° processie et generatie, 4° relatie, 5° trinitas.

In tractatu De Deo, N⁰ ö, dictum est de essentia turn creaturarum turn Dei. Scilicet entis esse/i/i'a physica, est ejus essentia qute eo pracise modo concipitur quo in re con-stituitur ac coalescit. Sic v. g. in hotnine, essentia physica est compositum illud constans ex anima rationali, corpore organico et utriusque unione; in Deo, est com-plexio omnium perfectionum simpliciter.

In rebus creatis, formaliter inter se distinguuntur ista quatuor: essentia, natura, forma, substantia, ut ex ad-jecta bic nota constat ('). Sed in sermone de Deo, quando

ilia vocabula opponimus personis divinis, a theologis ad-lübenlur ut synonyma, ita ut dicatur promiscue essentia divina, natura divina, substantia divina.

Subjectum seu substantia cornpleta, cui inest subsi-stenlia seu cui inest id quo efficitur independens et sui juris, ilia, inquam, substantia vocatur suppositum seu hypostasis; et, si sit ratione prsedita, vocatur persona: unde recte dicitur quod personalitas sit subsistentia suppositi intellectualis. Sic v. g. tres homines viventes, cum sint tres substantia) completse et tres existentise distinctse,

distinguitur; nam essentia, de qua supra in Iractalu Dc Deo, N⁰ 5, respicit enlis esse, seu repraDsenlal ens lamquam conslllulnm ; natura respicit entis agerc, seu reprresentat ens ut principium activum.

Natura eomplectitur, non tantum principium activitatis, sed etiam acli-vitatem ipsam seu entis facultates. Sic v. g. in lioinine, natura integralis compielieniiit non tantum activilatis principium, 1. o. substantiam anlmalem et rationalem, sed etiam aclivitalem ipsam i. e. naturales aninuc facultates, quas vide in Tractatu De Creations, N⁰ i-i.

r. Enlis forma est id quod in ente se haliet ut determinans ejus esse ; v. g. in liomine, forma determinans materiam ad esse corpus humanum, est anima; vel forma determinans totum ens ad esse hominem, esl luima-nitas.

it. Ratione subsistentia;, forma est subsistens seu spiritualis, v. g. angelus, anima huniaiia; vel est non subsistens sen materialis, v. g. anima brutorum.

Ratione subjecti, forma est receptibilis seu informans, v. g. anima ; vel est non receptibilis, v. g. forma angeli vel Dei.

r. Est id quod, per sui unionem mutuo perfectivam cum aliquo subjecto, determinat illud ad certum esse.

q. Quale ens exsurgit ex unione forma; cum subjecto seu elemento cle-terminabili ?

r. Vocatur materia, et delinitur; Illud quod in enle se Iiabet ut determi-nalevel determinatum per formam.

sunt tria supposüa distincta; imo, qualenus supposifa intelleclualia, sunt tres personen distinctfc; etenim, tria il!a objecta seu tres illi homines, ultra essentiam seu naturam tribus communem, i. e. naturam humanam, habent singuli subsistentiam propriam independentem seu personalitatem propriam, atque ita sunt tres persona;. Sic quoquo in Doo una est et singularis essentia seu na-tura sou substantia, scilicet natura divina, i. e. complexio omnium perfectionum simpliciter; sed ex revelatione sci-mus banc divinam naturam seu summam perfectionem

mine, figura in statua; 2° metaphijsica, qua; in rebus melapliysicis menie decerniUir, v. g. humanilas in liomine; 3° moralis, qu® in composilis moralibus, v. g. in sacramentis, deeernitur, quicque analogiee forma vocalur.

Nota. Qnamvis notio formic nolionilHis essenliic et natura; sit afünis, S!Epe tamen ah illis distinguitur. Sic forma physica, v. g. anima in homine, potest quidem esse elementum essentia; et pars natura;, non tamen est tota essentia nee tota natura.

it. Entis subjcclum proprie, ex modo dictis in 2°, est id quod in composito locum tenet partis determinabilis seu materia;.

Sensu latiori, et non per modum forma;, est id omne cni aliquid inest, adhaïret vel attribuitur, sive realiter sive mentaliter; sic v. g. humanitas Christi dici potest subjectum respectu personalitatis Verbi, quamvis humanitas et personalitas Verbi non ad invicem se babeant ut materia et forma, quippe qua; non se mutuo perlicinnt.

u. Sicut esse rei, 1° quatenus rem illam constituit, dicitur essentia, 2° qua-tenus est principium agendi, dicitur natura, ita 3° quatenus in se existit, dicitur substantia.

Ergo substantia est ens in se existens, seu ens non indigens subjecto cui inhlt;ereat, seu illud quod essentialiter refertur ad subsistentiam propriam, i. e. ad standuin per se. ünde, si referatur ad subsistentiam alienarn, nou est substantia ; talia sunt accidentia, v. g. extensio, color, etc., in corporibus quibus adbc'crent.

q. Quid est substantia incompleta vel completa 1° quoad naturam, 2° quoad substantialitatem ?

r. 1° Quoad naturam, substantia est incompleta vel completa, prout res ordinaturad unioncm iutrinsecani cum alia substantia, ita ut inde oriatur

nihilominus communem esse tribus existentiis realiter distinctis, i. e. tribus personis divinis, Patri, Filio et Spiritui sancto.

r. Principium in genere, est ens in se continens ori-ginem alterius, seu ens ita influens in alterum, ut huic tribuat esse, i. e. ut alterum producat. Hoe alterum, quod est terminus influxus, vocatur principialum.

lertia diversa ah utraqne, vel pront eo non rcfertnr. Sic naluralilcr incoin-pleta est anima humana, quia orüinatur ad corpus; ct naluraliler completa est Deus, angelus, huinanitas Cliristi, aliijuis homo.

2° Quoad subslanlialitalem, substantia est incoinpleta vel completa, pront carct vel non caret suo termino sen suhsisteutia connatural!. Sic, subslaii-incomplete est anima a corpore separata, quia, elsi liaheat subsisten-liam, non tarnen hahet sulisistentiaui connaturalem; sic quoque humanitas Cliristi, secundum se speclata, quia, quamvis sit completa ratione natunc, caret tarnen suhsistentia connaturali, cum supernaturaliler in Verbo sub-sistat; sed est substantia substantialiter completa aliquis homo vivens. q. An ergo inter .se distinrjuunlur essentia, natura, forma, substantia? n. Licet conceptu formali distinguantur, ut hucusque vidimus, in sermone tamen de divinis, idem sonant quotiescumque opponuntur subsisteutia;; nam in Deo, infinite simplici, quidquid non est subsisteutia, ad;cquate identi-ficatur cum essentia.

r. Est id quo substantia coiistituitur independens in sua existentia ct operalione, seu quo evadit sui Juris.

r. Si sit substantia incompleta quoad substantialitatem, vocatur simpli-citer subsistens, v. g. anima a corpore separata. Si vero sit substantia coni-plcta, vocatur supposilum; et vocatur persona si ilia substantia seu suppo-situm sit intellectuale. Sic, suppositum simul et persona sunt Deus, angelus, homo vivens; ast id non sunt anima a corpore separata, humanitas Cliristi) sed tantum ad suppositum vel personam hoininis vel Cliristi incarnati referuntur. — Ergo pcrsonalilas est suhsistentia suppositi intellectualis.

Dividitur 1° ratione illius esse quod tcrmino commu-nicat, in principium purum et principium causale.

Principium purum est id quod comnumicat alleri cs-sentiam seu esse numerice idenlicum suo, ac proin ter-minum producit, non praecise aiium, sed allerum tantum, v. g. Pater producens divinum Verbum. — Principium causale, seu causa est id quod communicat alteri essen-tiam saltern numerice distinctam a sua, quie essentia vocatur effecius, v. g. in creatis pater est causa lilii.

Dividitur 1quot; ratione influxus quo esse communicat ter-mino, in principium cjenerans et non (jenerans.

Principium est generans vel non generans, pront actio est generatio vel non, ut infra dicetur, v. g. generatio Verbi, processio Spiritus sancti.

Nota. Principium ipsum vocatur agens; inlluxus priti-cipii vel causaD vocatur actio, qua; actio est vel pura, vel non pura seu effectio.

Principium quod est ipsum suppositum agens; v. g. dum homo intelligit, principium intellectionis quod, est ipse homo; unde eflatum sequens: Acliones sunt suppo-silorum. Principium quo est forma qua suppositum agit. Lst autem remotum vel proximum: remolum est natura qua; agit; proximum est facultas quse agit: v. g. cum homo intelligit, principium quo remotum est ipsius natura intellectualis, et proximum est mens intellectualis.

r. Existere debent tres rclationes sequentes: 1° dcbenl aliquo modo ab invicem realiter distingui, quamvis tarnen necesse non sit ut quoad existentiam distinguantur; 2° necessaria est inter ea aliqua connexio, qua; proiu est dependentia, saltem improprie dicta; hinc 3° principiatum est suo principio aliquo modo posterius, nempe vel tempore, vel ordine, vel ratione.

r. Processio seu origo in genere, est simplex uniusab alio emanatio. Sic, lux a solo, filii a parentibus, cogi-taliones a meute, desideria a corde procedere dicuntur. Q. Quomoio dividitur processio?

Dividitur 1° in processionem ad intra vel ad extra. Processio ad intra seu immanens, est ea qua res pro-ducta intra suum principium remanet, v. g. cogitatio ma-net intra mentem a qua concipitur; sic quoque in divinis. — Processio ad extra seu transiens, est ea qua effectus extra principium a quo procedit, positus est. Sic, inter homines, filius est extra patrem; sic quoque, res omnes creatse sunt a Deo, sed non sunt intra Deum, quasi divinam essenliam haberent, ut somniantur pantheistse, sed extra Deum existunt, quamvis immensitate sua Deus sit omnibus intime prsesens.

Dividitur 2° in processionem generativam et non gene-rativam, quales sunt generatio Verbi et processio Spiritus sancti.

r. Generatio, seu processio generativa, est origo viven-tis de vivente principio conjuncto, in similitudinem nature.

Ex hac definitione intelligitur quod, ad generationem proprie dictam, tres sequentes requiruntur conditiones: scilicet requiritur 1° ut principium generans sit vivens, et erumpat in actum seu actionis terminum vitaliter pro-ducendum; 2° ut sit conjunctum, quatenus substantia geni-toris evadat per generationem substantia geniti, vel tota, ut in generatione divina, vel partim, ut in generatione bumana; 5° ut genito communicetur natura similis na-tune genitoris.

r. Duplex distinguitur, scilicet generatio activa, quce est actio generantis; et generatio passiva, qute est pro-cessio generati.

r. Relatio est respectus unius rei ad rem aliam. In omni autem relatione tria inveniuntur : 1° relationis sub-jectum, i. e. res qure refertur ad alteram; 2° relationis terminus, i. e. illa altera res ad quam refertur; ö⁰ fun-damentum, i. e. ratio ob quam refertur.

Est 1° essentialis seu intrinseca, vel accidental is seu extrinseca, prout fundamenturn est essentiale, vel non. Sic, essentialis est relatio creaturae existentis ad Creatorem, relatio effectus ad causam, relatio principii ad princi-piatum; sed accidentalis est relatio similitudinis hominis cum homine quoad colorem et staturam.

Est 2° immanens vel transiens, prout fundamentum est actio immanens in principio, vel transiens a principio in extrinsecum terminum. Sic, immanens est, in divi-nis, relatio Patris ad Filium; in humanis, relatio hominis ad suam cogitationem, quia actus cogitandi in ipso cogitante immanet. Sed transiens est, in humanis, relatio patris ad filium.

r. SS. Trinitas, quasi trium unitas, est unicus Deus in tribus personis, vel tres personrc in unico Deo.

Unde, doctrina de SS. Trinitate ad duo capita summatim reducitur, videlicet ad distinctionem trium persona-rum, et ad unitatem numericam essentia; divinse; juxta symbolum s. Athanasii: « Fides autem catholica haje est.

ut unum Deum in Trinilate, et Trinitatem in unilate veneremur; neque confundentes personas, ncque subs-tantiam separantes. » De hoc mysterio alt prafatio missae: a Ut in personis proprielas, in essentia uni-tas, et in majestate adoretur fequalitas; » et Bernardus:

SS. Trinitatis mysterium est omnium mysteriorum pri-rnum, 1° quia hoc solum est ab £elerno; 2° quia est cse-terorum principium et origo, cum cseteva fere aut in Verbi incarnatione sita sint aut ab ea dependeant; 5° quia accedentibus ad fidem hoc dogma primum proponitur credendum.

Imprimis, demonstrandum est ipsum hujus mysterii dogma; et deinde inspiciendi sunt distinctius, in quantum humanse rationi concessum est, hujus mysterii cha-racteres: sicquc duplici capite dicimus 1° de SS. Trinitatis essentia, 2° de SS. Trinitatis characteribus.

Triplici articulo 1° tradimus hujus mysterii summam seu expositionem brevem, 2° agimus de modo quo hoc mysterium cognoscere possumus, ö⁰ de divinitate Filii et Spiritus sancti.

(jiiai idem sonat ac trium unilas, primario continetur in hoc, quod in imitate numerica essentia divinae sint

tros personae distinctfc. Fundamentale hoe prineipium paulo fusius evolvitur per quinque principia sequentia:

1° Quamquam persona) realiter distinguantur inter se, non tarnen realiter distinguuntur ab essentia divina. linde conc. Lat. IV ait: « In Deo solummodo Trinitas est, non qüaternitas, quia quselibet trium personarum est illa res, videlicet substantia, existentia, seu natura divina. » Unde, etiam essentia) divinse attributa tribus personis sunt communia; juxta verba symboli s. Atbanasii: « Pa-tris, Filii et Spiritus sancti una est divinitas, sequalis gloria, cosoterna majestas. »

2quot; Proprium singulis personis id solum est, quo quee-libit persona constituitur, seu relationis oppositio, juxta verba concilii Flor.: « Omnia sunt unum, ubi non ob-

5° Pater a nullo, Filius a Patre seterna generatione. Spiritus vero sanetus a Patre et Filio tamquam uno prin-cipio et unica spiratione procedit: ut ex verbis concilii Flor. constat.

4° Quum Filius a Patre generatur, et Spiritus sanetus ab utroque procedit, non generatur aut procedit essentia, sicut nec essentia general vel spiral; sed una semper et eadem numero essentia a Patre communicatur Filio, et a Patre Filioque Spiritui sancto. Ilinc, concilium Flor.; « Illa res (substantia, essentia, natura divina) non est generans, neque genita nec procedens; sed est Pater qui general, et Filius qui gignitur, cl Spiritus sanetus qui procedit: ut distinctiones sint in personis, et unitas in natura. » Et idem concilium, in decreto pro Jacobitis, addit; « Propter banc esscntiie unitatem una persona in altera sine personarum confusione existit. »

5° Nulla est in bac generatione aut processione temporis successio. Undo concilium Flor.; « Nullus alium

aut prseceditseternitate, aut excedit magnitudine, aut supe-rat potestate. jEternum quippe el sine initio est, quod Filius de Patre existit; et seternum ac sine initio est, quod Spiritus sanctus de Patre Filioque procedit. »

n. Certo constat ex sola aiictonlate, videlicet ex aucto-ritate Scripturse, traditionis et Ecclesia} infallibilis; nam sola humana ratione metiri velle id quod nulla ratio creata assequi potest , insignis temeritatis toret argumen-tum; et s. Fulgentius ait: « Usee ineffabilis Trinitas sic excedit omne quod cogitare vel sapere possumus, sicut superat omne quod sumus. » An tamen quidquam prcostare possit ratio humana, dicitur N⁰ sequenti.

Quum nobis superfluum videatur afferre testimonia traditionis ct EcclesiiB docentis, sufficiat hoc dogma pro-bare ex duobus textibus novi Testamenti, scilicet: l⁰Mat-thei XXVIII: Euntes docete omnes gentes, baptizantes cos in nomine Pair is et Filii et Spiritus sancti; ex quibus verbis constat in una divina essentia (in nomine uno et singu-lari) esse tres personas realiter distinctas. 2quot; JoannisMI. Tres sunt qui testimonium dant in ca;lo, Pater, Verbum et Spiritus sanctus, et hi ires unum sunt.

Ex his itaque et ex aliis argumentis demonstratur, turn adversus Arianos et Macedonianos, m divinis peisonis proprietas; turn adversus tritheistas in essentia unitas, unde patet necessarium esse ut ab omnibus, prout in missae prcefatione cantatur, in majestate adoretur cequa-litas.

specie autem do divinitate turn Filii turn Spiritus sancti. dicimus infra Articulo III.

r. Sub veteri Testamento distingui potest triplex persona-rum classis: 1° viri insignes hoc mysterium noverunt: nam Patriarchs^ exoptarunt videre Messiam, et prophctse divi-nitatem ejus ac Spiritus sancti tradiderunt. 2° Scribis et doctoribus quaïdam, licet obscurior, notitia sallem dua-rum personarum esse potuit; nam multa Scripturse loca circa Messiam ejus divinitatem significant et personam a Deo distinctam ; cum ergo scirent Deum esse unum, saltern duas personas intelligere debebant. o⁰ Judseomm vulgo vel nulla, vel valde confusa Triuitatis notio erat; ut patet dum Christum, se Deum dicentem, lapidare volebant ut blasphemum.

8. — Q. Quidnam ratio naturalis nd coynosccndam et probandam SS. Triuitatis existenliam valet?

r. Sunt tres sententise: prima tenet rationem solum, sine fidei auxilio, id demonstrare posse; secunda, rationem id posse cum iidei auxilio ;

Sed tertia sententia, quae est vulgo et omnium theolo-gorum, utrumque respuit, et proinde tenet 1° rationem, sive solam sive cum fidei auxilio, id non posse; sed 2ⁿ po-sita fide, rationem invenire posse in rebus creatis quasdam imagines, quai hoc mysterium aliquatenus obumbrant vel ejus convementam innuunt: v. g. exemplum radicis, trunci et rami in una arbore; item ignis, splendoris et caloris, qua3, licet tria sint, unum sunt lumen; item intelligentiae, voluntatis et niemorite, quae tria distincta in una tamen eademque anima inveniuntur et conjunguntur.

« II nest rien que nous comprenions plus volonticrs, dit s. Bernard, que ce que nous tenons déja par la foi. La

première question qui se présente ici, est celle de savoir si Ton congoit que plusieurs personnes puissent subsister en une seule nature. — Qu'est-ce qu'une nature, qu'est-ce qu'une personne? La nature et la personnalité sont évidem-ment deux choses distinctes; la nature est quelque chose de general; la personnalité individualise la nature, et est consé-quemment l'appropriation, l'individualisation d'une nature intelligente: Persona, dit Boëce, est rationalis natural individua substantia. Ainsi, la nature humaine est quelque chose de commun dans tous les hommes; mais elle a un mode d'exister difl'érent dans les individus. Or, cette manière d'etre par laquelle la nature prend une forme particuliere en moi, c'est ma personnalité; et, tandis que la nature est communicable, la personnalité est incommunicable.

Dans l'ordre de la réalité, il n'y a point de nature intelligente qui subsiste réellement sans personnalité. Et cependant la nature et la personnalité, quoique insépara-bles, demeurent choses distinctes. Pourquoi done ne pour-rait-il pas y avoir plusieurs personnes en une seule nature, et pourquoi celte nature ne pourrait-clle pas s'individualiser

mettre que la nature ne se multiplie pas avec les individus, et qu'elle demeure ainsi numériquement une et la même, malgre la multiplication des personnes, et eest ainsi que l'on trouve l'unité dans la variété.

Tout le monde admet que Dieu, infiniment parfait, intelligible et intelligent, se connait tout entier; que la connaissance appelle l'amour; que cette connaissance et eet amour sont infinis, comme Vest la nature divine. Mais, que produisent au sein de cette nature ineffable cette connaissance et eet amour? Voila oü commence Ie myslère, voilé ce que nous verrons au ciel, ce que nous ne voyons ici qu a travers le nuage lumineux de la foi. Développons chacun de ces deux points.

Cost line loi de la connaissance, qu'une idéé ou une image de l'objet connu se produise en face de I'enten-doment qui connait. Lorsque notre ame s'applique a se connaitre elle-mème, elle lire de son sein une pensee qui la réfléchit et la répète cn quelque fagon vis-a-vis d'elle-même; bien plus, il y a une pensee qui, sans aucune application de notre part, nait spontanément et néces-sairement de notre ame, paree que celle-ci est toujours active, etcette pensee en est la veritable image. S. Anselme la nommc très-justement le verba de Fame, parce que toute pensee est une parole intérieure qui, selon le langage de cet illustre docteur, park a Tame son objet.

Or, Dicu est le modcle des creatures et surtout de l'esprit creé. En se connaissant, il tire de son sein une pensee quo la revelation appelle son image, son verbe, image parfaite, adequate de lui-même. Notre ame se connait, mais d'une connaissance imparfaite, variable, tan-tut claire, tantót obscure, qui parait et disparait; tandis que, cn Dieu, cette connaissance est parfaite: elle n'est point un accident passager, elle est toujours la même, immuable et nécessaire comme Dieu. En Dieu, dont I'ac-tivité est infinie, dit Lacordaire, l'esprit engendre d'un seul coup une pensée égale a lui-même; et cette pensee, premier et dernier né de l'esprit de Dieu, a epuisé l'abnne des cboses è connaitre, l'abime de rinfini, et reste éter-nellement cn sa presence comme une representation exacte de lui-même.

Toute pensee, dit Bossuct, est conception et expression de quelque chosc. En pensant a soi-même, il aurait une conception et une expression parfaite et substantielle, si celui qui pense était parfait, s'il était par sa nature toute substance, sans que rien n'y puisse être surajouté. Dieu connait quelque chose de parfait, de substantiel comme lui-même; e'est la son enfantement: car la nature divine ne connait rien d'imparfait, et ainsi en elle la conception

ne peut être séparée de Fenfantement. De la la personnahlé du Fils. Car la pensee oü Dieu se voit, doit être infinie comme lui; elie est done substantielle et vivante; done c'est véritablement une personne qui se léve au sein de cette ineffable nature, el cette personne est consubstan-tielle au Père; la nature est absolument la même dans l'un et dansl'autre, mais avec une manière d'etre distincte; et c'est ainsi qu'il y a véritablement unité de nature et dualité do personnes.

Dieu nous apprend que cette seconde personne se nomine son Fils. La conception et la generation dans les creatures ne sont qu'une pale et imparfaite image du mystère qui s'accomplit éternellement dans le sein de Celui de qui toute paternité descend. Le Verbe procédé de Dieu par manière d'image et de ressemblance, comme un lils de son père. Mais, tandis que dans les creatures un fils ne représente que certains traits de son père, le Yerbe de Dieu reproduit tous les trails de Celui dont 11 est engendrc, et ainsi il est 1c type suprème de toule filiation; et ainsi, le propre du premier, c'est d'etre le plus veritable père; et le propre du second, d'etre le plus veritable fils. — Assurément la fécondité dont la creature est douée, est une perfection; or, toute perfection dans la creature, est un reflet ou un vestige de la perfection dn Créateur; et la paternité bumaine ne saurait être qu'une image affaiblie de la paternité divine. Une faible créature, imparfaite, possède cette mcrveilleuse puissance de se re-produire; et Dieu, qui est toute vie et activité, manquerait de cette activité qu'il donne aux créatures! Je sais bien, dit Bossuet, qu'une nature immortelle n'a pas besoin, comme la nótre, mortelle, de se renouveler en substi-tuant a sa place des enfants qu'on laisse au monde quand on le quitte. Mais, n'est-il pas beau de produire un autre soi-mème par abondance, par plenitude, et par la richesse d'une nature beureuse et parfaile?

Le Verbe n'csl pas le terme dos processions divines: Dieu n'est pas seulemeut intelligence, il est encore vo-lonló; et, de même qu'il se connait parfailcment, ainsi il s'aime d'un amour également parfait. De cot amour élernel et absolu nous voyons surgir au sein de la nature divine une nouvelle personne.

Le Père se connait par le Fils et dans le Fils, qui le reproduit tout entier. Le Pore et le Fils se connais-sent mutuellement; cette connaissance engendre un amour rnutuel du Père et du Fils: il y a une aspiration constante du Père vers le Fils, et du Fils vers le Père. Mais, cet amour est un acte; et ce n'est pas un acte passager, fugitif, inconstant: la nature divine ne connait point tous ces défauts qui tiennent du néant; e'est un acle permanent et continu, un acte substantiel: car en Dieu tout est substantiel, il n'y a point d'accident. L'amour du Père et du Fils est un amour veritablement substantiel, permanent, éternel et infini comme le principe dont il émane; il est, comme la connaissance, le fruit d'une activité infinie, il a pour objet une infinie perfection, il doit être proportionné a son principe el a son objet.

Le terme qui résulte de cet amour mutuel est infini comme le Père et le Fils; il participe de leur nature, il leur est consubstantiel, il est égal a tous les deux. C'estune troisième manière d'etre, une troisième personne dans l'unité de la nature divine; e'est I'essence divine elle-même avec une nouvelle spécitication, une nouvelle determination, la determination de l'amour: e'est I'Esprit. Saint, e'est-a-dire, I'union, le souffle et comme la respiration du Père et du Fils, procédant également de Fun et de 1'autre, fruit d'un meme principe, e'est-a-dire de la mème nature, qui est également dans tous les deux. — L'Esprit-Saint ne procédé pas a la manière du Verbe: il ne procédé pas comme image et comme ressemblance

11 y a done dans I'unite de la nature divine trois per-sonnes distinctes; et ces trois personnes forment le cycle entier de la vie de Dieu. Comme le Fils cpuise en Dien la connaissance, le Saint-Esprit épuise en Dieu l'amour. II ne peut done y avoir en Dieu moins de trois personnes; mais, il répugne aussi qu'il y en ait plus de trois. »

9. — o. Qnomodo ab intrinseco ostendilur solam ra-lionem, quernadmodum ad demonstrandam, ila et ad nn-pugnandam SS. Trinitatem, nihil prorsus valere?

r. 1° Ad probandam. 1° ld non potest a posteriori seu a creaturis, quippe quse pendent a Deo, non qua est trinus, sed qua est unus, quia opera ad extra sunt communia. ^c2quot; ld non potest a priori, cum Trinitas, utpote Deus, non habeat causam. 0° Id non potest a simultaneo seu cx idea Trinitatis, quia naturaliter sciri non potest actionem pur am, in qua divinse proeessiones fundantur, non esse chinuericam, cum in creaturis nulla actio pura in-veniatur.

2° Ad impugnandam. Impugnatio fieri deberet per argu-menta intrinseea pctita ex ista notione Trinitatis quam repu-gnare ostenderent adversarii; atqui id non potest sola ratio, cum non habeamus notionem claram lerminorum perso-nalitatis et essentia; in divinfe, inter quse repugnantia de-lgt;reliendi deberet. Undo, objectiones passim fundantur in hoc sequivoco quod personalitatcm cum essentia con-fundant, sublata unius ab altera distinctione virtuali. Hu-jusmodi sunt septem objectiones sequentes:

r. Non excludit pluralitatem quacum identificatur; undo, a ratione demonstrari non potest Deum non posse esse identicum cum pluribus subsistentibus.

u. Foret compositio si adesset distinctorum unto. Atqui personae 1° inter se non uniuntur, sed tantum distin-guuntur; et 2° relative ad divinarn essentiam, cum liac non componuntur seu uniuntur, sed tantum identificantur.

Obj. ö⁰. Adest compositio, quia adsunt plures substantia), nam persona est rationalis naturae individua substantia.

u. Persona significat quidom substantiam completam et sui juris, seu subsistenliam; non vero substantiam sim-pliciter. Ergo, multiplicatis personis, substantia multi-plicatur tantum secundum subsistentiam, seu subsistendi modum, ita ut eadem substantia diversis modis subsistat.

Obj. 4°. .luxta vulgare principium idenlitalis, admitten-dum est quod ilia quaj sunt eadem uni tertio, sunt eadem inter se. Atqui divinac personae sunt eaedom uni essen-ti;e; ergo sunt eaedem inter se. Seu aliter: Pater est Deus, item Filius est Deus; ergo Filius est Pater, vel Pater est Filius.

r. Sunt eadem inter se qu» sunt tertio eadem adie-qmte, i. e. quae identificantur cum omni eo quod est ter-tium, non vero si inadequate. Sic, licet singula persona idem sit cum essentia divina seu cum ilia perfectione absoluta et communi tribus personis, non tamen idem est cum singula personalitate seu perfectione relativa, personal!, singulari, per quam singula persona consti-tuitur, licet singula persona cum essentia divina identi-licetur.

Obj. 5°. Semper identificantur adcequate, cum supradi-ctum principium idenlitalis sit absolutum.

n. Quod hoc principium soleat enuntiari absolute, inde provenitquia in creatis identitas inadcequata, seu secundum naturam tantum, nuspiam occurrit. Porro, adversarii ossel ostendere banc, ut est in divinis, esse impossibilem.

Obj. 0°. Si personte distincjuanlur, non sunt perfeclae infinite, cum una habeat aliquid quod non habet altera.

r. Distinguendum inter istud aliquid: aliquid ahsohdi, Nego; aliquid relativi quod non habet altera directe, Conce-do; aliquid relativi quod non habet altera indirecte, seu per communicationem et circuminsessionem, Nego. Undo, in divinis, esse Filium vel Spiritum sanctum, est seque infinite perfectum quam esse Patrem.

Obj. 7°. Repugnat personarum trinitas, et plures tribus requiruntur personse, cum Dei fecunditas sit infinita.

ii. Infinita esse debet quidem intensive non vero extensive seu quoad numerum terminorum.

Hie agendum non est de divinitate Patris, cum desupcr nunquam controversia exstiterit; bene vero de divinitate Filii et Spiritus sancti, quse a multis luvreticis, prsesertim ab Arianis, impugnata fuit.

10. — Sit igitur duplex propositie sequens: l^a Proposilio: Verbum seu Filius, secunda Trinitatis persona, est verus Deus, Patri consubstantialis.

Usee propositie, ex conc. Nicseno, de fide est adver-sus Arianos qui, a ssec. IV ad ssec. ^ I, docebant Verbum esse creaturam, excellentissimam quidem, sed non Patri consubstantialem. Probatur 1° Scriptura: Et Verbum caro factum est. Quia hie est Filius Dei. In principio

Proposilio: Spiritus sanctus est vera et per se subsistens persona. Patri Filioque consubstantialis.

Constantiiiop. I, de fide est. Spiritus sancti personalilas est contra Socianos, dicentes Spiriturn sanctum non esse personam, sed tantum esse Dei virtutein quamdam et ener-giam. Ejus vero consnbstantialitas est contra alios hsere-ticos, dicentes eum quidem esse personam, sed Patri Filioque inferiorem.

Probatur ejus personalilas l^u Scriptura, qua? Spiritui sanclo operationes tribuit qiue personarum sunt, nam actiones sunt suppositorum: v. g. docerc, testari, ope-rari pro arbitrio, et dona largiri; 2° traditione.

Probatur ejus consuhslanlialilas 1° Scriptura, qiue ei attribuit operationes divinas, v. g. miracula, remissionem peccatorum, sanctificationem, etc., et quic eum Deum appellat ac Dominum; 2quot; traditione.

II. — Insuper, relative ad Spiritum sanctum, duplex inter latinos et grsecos schismaticos existit controversia, scilicet prima, qute respicit dogma: An a Patre Filioque tamquarn ab uno principio procedat; altera, qu;o respicit disciplinam: An Ecclesia Piomana symbolo recte addiderit particulam Filioque. Igitur,

Spiritus sanctus a Patre et Filio, tamquam ab uno principio, proccdit. Est defide, quoad utramque partem, ut constat ex symbolo Constantinopolitano : Qui a Patre Filioque p raced it; et ex conc. Flor.: Spiritus sanctus ex

Quod procedat et a Filio, probatur implicite ex Scriptura: Omnia quce habet Pater, rnea sunt; propterea dixi, quia de meo accipiet (Spiritus sanctus) et annuntiabit vobis..

Quod procedat tamquam ab uno principio, probatur ra-tione theologica; Ibi unum est processionis principium ubi una et individua est producendi virtus, ut hie in spira-lione Patris et Filii, inter quos, ratione spirationis, nulla

intercedit relationis opposilio. Ergo, ad principiorum mul-tiplicitatem, requiritur non tantum multiplicitas pcrsona-rum, sed etiam multiplicitas virtutis spirativse, quie cum hie sit oadem, ergo Pator et Filius sunt unus spirator. 2° Quoad secundam controversiam, sint duo sequentia: q. Quandonam symbolo addita fuit particula Filioque? r. Non constat. In Occidente, probabiliter paulatim addi ccepit sa^c. VI; Romse vero , ssec. IX; graci autem id acce-perunt in conc. Lugdun. siec. XIII, et in conc. Florent. sa3C. XV, licet slatim postea ad schisma reversi fuerint. q. Qmre symbolo addita fuit hcec parliculal r. Jure merito symbolo fuit addita particula Filioque: nam, cum verba conc. ConstP'quot; qui a Faire procedit, sine particula Filioque, a grtccis eo sensu intelligerentur quod Spiritus sanctus a Patre solo procedat, necesse fuit per additamentum Filioque prava) interpretationi occurrere. Dein, ait Greg. Naz., si ita credendum est, cur non ita dicendum? Nee dicas quod conc. ConstP^um tantum lo-quatur de Patre: quia hoc concilium tantum agebat contra Macedonium, dicentem quod Spiritus sanctus procedut a solo Filio, et quod esset creatura.

12. — Mirabile SS. Trinitatis myslerium theologi ca-tholici, ait Schouppe, non tantum demonstrare, sed prte-terea, divinis verbis innixi, summo studio simul ac reveren-tia rimari contenderunt; ut, quoad liumana3 intelligentite datum est, illud perspicerent, et omnia qute Deus ho-minibus de seipso dignatus est revelare, quam optime assequerentur. Sanctum quidem et laudabile studium; nam, si ex una parte fugienda est temeritas, quia qui scrutator est majestatis, opprimetur a gloria; ex altera tamen,

qui debila revercntia Verbum Dei assequi qnam diligen-tissime conantur, bene faciunl altendentes illi quasi lucernce lucenti in calif/inoso loco, donee dies elucescat, el lucifer orialur in cor dibits.

Igilur, quemadmodum astrononii ct nalurcc periti, solis faciem radiosque speculantes, nonnullos ejus characleres delegare poluernnt; ila quoque theologi varies in SS. Tri-nitatis mysterio deprehenderunt characleres, quorum slu-diosa consideratie ad fidera SS. Trinitatis dislinctius defi-niendam etclarius percipiendam. non mediocriter conducil.

Characleres de quibus jam dicendum est, sunt sequen-tes: 1° processio, 2° subsistentia, 5° relatio, hquot; proprie-tas, 5quot; notio, G⁰ appropriatio, 7° circuminsessio, 8quot; mis-sio, 9quot; jcqualitas et ordo, quibus 10° addimus nomina.

Tria inquerenda sunt, scilicet 1° qusenam sint proces-siones in divinis, 2° qusenam sint earum proprietalcs, ö⁰ quajnam sint earum principia et discrimina.

Prcvnola. Processio ad intra, de qua supra Nquot; 5, distin-guitur duplex: imperfecta et perfecta.

Imperfecta est, dum id quod producitur, natura differ! cum suo principio. Sic v. g. processio cogitationis in mente hominis immanens, est imperfecta, quia cogi-tatio est quoad naturam ditferens a menie, sicul accidens a substantia.

Perfecta est, dum terminus productus et principium producens sunt ejusdem natura;. Talis est processio Verbi a Patre, et processio Spiritus sancli ab utroque, cum eadem sit tribus divina natura, ul supra probalum est Uaque,

r. Duse igitur in divinis sunt processiones: 1° proces-sio Filii a Patre, quai proprie vocatur generatio; 2° pro-cessio Spiritus sancti a Patre et Filio, quai processionis nomen retinet. Patet ex symbolis, et ex Scriptura: Films meus es Lu; ego hod ie genui te. Paraclilus quern ego millam vobis a Patre, Spiritum ver Hat is, qui a Patre procedit. Dein, dari in Deo processiones, rationi con-sentaneum videtur, cum in iis appareat divinse naturae fecunditas, perfectio summa, Deo non neganda.

Quod in Deo sint processiones omnino duce, nee plu-res esse possint, probatur ex hoc, quod processiones in Deo sunt actiones immanentes; cujusmodi tantum sunt duie, nempe intellectio et volitio, quibus intellectualium operationum circulus perficitur: nam intellectio oritur ex objecto, ab intellectione volitio, et h;oc iterum ad ob-jectum redit.

Ilinc de fide sunt quatuor sequentia; 1° Patrem a nullo procedere, et esse fontem aliarum personarum; 2° Fi-liurn a Patre procedere, eumque 5° procedere per gene-rationem; 4° Spiritum sanctum a Patre Filioque procedere.

n. Hte processiones quinque sequentibus gaudent pro-prietatibus, scilicet sunt :

1° Immanentes: cum earum termini, qui producuntur per intellectum et voluntatem, intra principia sua mail eant ;

2quot; Substantiales. Etenim, ilhe processiones, ut infra N⁰ 17 dicitur, sunt relationes reales; et propterea, ut ait Franzelin, 1quot; sunt relationes substantiales seu substantia! relativa;, quia in Deo nullum est accidens; 2° eas considerare oportet, non velut realitates superadditas divinse essentia, sed ut ipsam realitatem essentise sub for-mali ratione ac functione relativorum scu personarum.

Crcaturte igilur, cnm intelligunt et volant, non nisi ac-cidonlales tcrminos producunt; scd termini intcllectus aut voluntatis Dei per se subsistunt, et verse sunt persona¹, eadem cum principio suo substantia constantes;

5° Necessarice: nam Pater non potest se non perfecte intelligere, et Pater et Filius non possunt se non amare;

4° /Eternes: nam nullum fingi potest momentum in quo se vel non intellexerit vel non amaverit Deus;

5° Omnis imperfectionis expertes: nam, secus ac in hn-manis, Pater producit Filium sine idla sui midatione; et Filius sine ulla dependentia proprie dicta a Patre est, cum eamdem numerice cum Patre naturam a Patre accipiat; et item de Spiritu sancto dicendum est. Id Patres com-pararunt igni qui ex alio igne oritur, ita ut ignis det quod habet, et quod dederit habeat.

k. 1quot; Principium quod (vide supra N⁰ 2) est persona producens, i. e. Pater respectu Verbi, Pater et Verbum respectu Spiritus sancti.

5° Disputatur de principio quo proximo, seu per quid proxime persona producens in actum erumpat. Sed, juxta sententiam probabiliorem, principia quo proximo, sunt ■intcllectus et voluntas, non quatenus hse facilitates sunt essentiales seu tribus personis communes, sed quatenus persona? peculiari sunt propria?; sicque intcllectus dici-tur proprius, quatenus uni persona? producenti, i. e. Patri, unice competit; et voluntas dicitur propria, quatenus convenit tum Patri turn Filio. Ilinc, catechismus romanus ait: « Ut mens nostra, seipsam quodammodo in-telligens, sui effingit imaginem, quam Verbum theologi dixerunt, ita Deus, quantum tamen divinis humana con-fcrri possunt, seipsum intclligens. Verbum ceternum go-

amore inflamrnala, procedat, perspici potest, cos eficctus, qui proprio ad Spiritum sanctum rcferuntur, a summo crga nos Dei amore oriri. »

r. 1° Quod una processio sit a solo Patrc, altera a Patrc Filioque; 2° quod una sit ab intellectu, altera a voluntate; 5° quod sola processio Verbi sit ac dici de-beat generalio, prout in symbolis et Scriptura ubique nuncupatur. Gur autem processio Spiritus sancti vocari non possit generatio, est qu:cstio ardua, ipsi mysterio valde vicina, ad quam dilucidandam theologi in pluri-mas ierunt sententias.

•16. — q. Quid intelligitur per subsistentiam in divinis'! n. Subsistentia in divinis idem sonat ac personalitas. Nam, quam vis voces hypostasis, suppositum, subsistentia generatim latius paleant quam voces persona vel personalitas, attamen httc omnia in divinis, ex usu communi, promiscue seu eodem sensu sumuntur.

r. Tot. sunt in Deo subsislentitc relativa; quot sunt personae, nempe paternitas, filiatio, et spiratio passiva.

Dico relativa;: nam, pneter bas tres subsistentias re-lativas qua Deus trinus est, inquiritur an admittenda sit quarta subsistentia communis qua Deus mms est?

Licet id a variis admittatur, nihilominus a sententia communi rejicitur, quia talis subsistentia in Deo quar-tam personam inducere videretur, cum subsistentia, ubicumque in concreto occurrit, suppositum aut personam constituat.

1quot; Cum, juxla dicta supra N⁰ 4, relatio sit ordo sen respectus unius ad alterum, multiplex in Deo distingui j)otest relatio, scilicet relationes ad extra, quas Deus habet ad creaturas; et relationes ad intra, quas habent tres divinse persona; ad se invicem comparatfe. — Relationes autem ad intra subdividuntur in relationes quse sunt tribus personis communes, v. g. relationes identitatis, tequa-litatis, similitudinis; et in relationes personates seu ori-ginis, quie fundantur in origine seu jirocessione unius personae ab altera, qu;e proinde singulis personis propria^ sunt quibusque personae constituuntur; de quibus ulti-mis potissimum hie agendum est.

2quot; Supra N⁰ 15 dictum est duas esse in Deo procesr siones, scilicet generationem, qua divina natura a Patre communicatur Filio; ct spiralionem, qua eadem divina natura a Patre Filioque per modum unius principii communicatur Spiritui sancto. Ilinc sequitur quod sint in SS. Trinitate quatuor relationes personates seu originis, scilicet duie quse fundantur in generalione, sen proccs-sione per intellectum , suntque generalio activa seu pa-lernilas, qu;c est in Patre, et generatie passiva seu fdiatio, quae est in Filio; duae quae fundantur in processione per voluntatem, suntque spiratio activa , quae est in Patre Filioque, quia per modum unius principii spirant Spiritum sanctum, et spiratio passiva seu simpliciter processio, quae est in Spiritu sancto, ex eo quod a Patre Filiöque pro-cedit.

nalibus ipsse tres personae divina; constituuntur, videlicet Pater generatione activa, Filius generatione passiva, et Spiritus sanctus spiratione passiva. Unde, ill® relationes, utpotc personarum constitutive, sunt attributa cuique personae ita propria et intrinseca, ut singula persona per singuluin attributum quasi per formam constituatur et distinguatur. Ilinc sequitur quod dicta3 relationes sibi nmtuo opponantur, et proinde quod lue relationes seu tres personie sint realiter inter se distinctx; etenim, fieri non potest ut, qui Pater seu generans est, idem sit sui Filius seu genitus, aut ut Spiritus sanctus seu ut spira-tus a spirantibus non distinguatur.

4° Attamen, quando tali modo concipimus has perso-nas, necesse est ut simul concipiamus divinam essentiain, siquidem personce a s. Thoma merito dicantur relationes subsistentes in divina natura. Scilicet, personae, quse ob dictas relationes realiter distinguuntur inter se, ila subsistunt in divina essentia, ut ah ea realiter non distin-(juantur, sed cum ea identificentur. Id expressis verbis definitum est a concilio Later. IV; ex qua definitiono eruere licet quatuor capita sequentia: 1° lila summa res seu essentia divina ipsa est Pater et Filius et Spiritus sanctus, seu identificatur cum tribus inter se distinctis personis et cum earum singulis. 2° Usee essentia, licet cum tribus personis identificctur seu hisce tribus sit communis, est tamen omnino una, nee multiplicabilis. Fo ipso quod non sit multiplicabilis ilia divina nalura, ergo propria ipsa non general, nec generatur, nec procedit; scd 5° hsec summa res est Pater, et, ut Pater, general Filium; est Filius, et, -ut Filius, generatur a Patre; est Spiritus sanctus, et, ut Spiritus sanctus, procedit a Patre et Filio. Proinde 4° hsec summa res habet simul rationem absoluti et relativi: absoluti quidem, qua est una essentia, unus Deus; relativi seu relaticorum, qua est ipsamet Pater generans, et Filius genitus, et Spiritus sanctus procedens.

5° Ilucusque consideravimus relatgt;nes quit' in divinis sunt rcales sen qu;u realiter distinguuntur, i. e. ilia¹ relaliones quae re existunt, independenter a cogitatione nostra. Sed sunt et aliaj relationes communes, dietse virtual es sen qua; tantum virtualiter a nobis distinguuntur, i. e. ilia; relationes quse, licet in divinis realiter non existant, tarnen per mentis abstractionem ibi inesse a nobis supponuntur et distinguuntur. Jam vero, ad discernendum qusenam in divinis relationes sint reales vel virtuales tantum, sit axioma s. Anselmi ab Ecclesia receptum: Omnia in divinis sunt unurn et idem, uhi non obviat relationis oppositio.

Atqui, relationis oppositio tantum invenitur inter princi-pium producens et inter personam productam; et consequenter, sola? relationes invicem oppositae sunt, ut jam dictum est, relationes originis, i. e. paternitas, filiatio, spiratio activa et spiratio passiva, illseque re in Deo existunt ac distinguuntur.

Consequenter, omnia reliqua, omnes alia; relationes quas nos in Deo supponimus aut distinguimus, cum inter illas non detur relationis oppositio, sunt quid unum et idem, nec distinguuntur realiter, i. e. re in Deo non inveniuntur, sed tantum virtualiter a nobis distinguuntur. Sic i⁰, si nos distinguimus inter solam paternitatem et spirationem pas-sivam, vel inter solam filiationem et spirationem passivam, vel inter spirationem activam et solam paternitatem aut solam filiationem, hte distincliones non sunt nisi virtuales. Sic 2°, si distinguimus, prout modo fecimus, inter relationes personates sen inter personas et divinam essentiam, quacum personse identificantur, ilia distinctio pariter tantum virtualis est. Merito tamen seu cum fundamento in re banc virtualem instituimus distinctionem, cum de rela-tionibus personalibus prsedicare possimus et debeamus id quod prjedicari non potest de divina essentia, scilicet quod producant vel producantur, ut supra dictum est Vide tractatum De Deo, Nquot; 10.

u. Probabilius Aflirmative; secus cnim, scqueretur quod id quod personam divinam constituit, distinguit et specifi-cat, non esset perfectio. Hinc tarnen non sequitur plus esse perfcctionis in duobus sequentibus:

1° In personis quam in divina essentia: nam essentia continet eminenler quidquid est perfeclionis in personis;

2quot; In tribus personis quam in una: nam singulse personre aliarum personarum perfoctiones continent 1° eminent er, ratione essentia} communis tribus; 2quot; ccquimlenter, ratione proprke personaütatis, aliarum personalitati jcquivalentis; H⁰ formaliter, ratione circuminsesssionis, fundata) in iden-tilate naturae.

18,— Relative ad personarum proprielates,sinl sequentia. 1quot; Ex iis qua; modo diximus quoad rclationes divinas, facile est concipere quid intelligatur per personarum proprie-tates. Scilicet, personarum proprictas est attributum cuique [lersoiue ita proprium et intrinsecum, ut per illud quasi per formam conslituatur ac distinguatur. Ilinc miss® pras-fatio : Ut in personis proprictas, et in essentia unitas, et in majestate adoretur sequalitas.

2^U Personarum proprietates sita) sunt in relationibus originis sibi mutuo oppositis; nempe in paternitate, fi-liatione et spiratione passiva. Id probatur triplici argu-

Ex Scriptura, qu;e, ubi personas propriis nominibus designat, vocabula relativa adhibet, nempe Patris, Filii ct Spiritus sancti.

A ratione; nam id per quod singula persona consti-tuitur ac distinguitur, est ejus proprictas constitutiva; atqui persona) constituuntur ct designantur tantum per rclationes originis opposilas, cum absoluta omnia sint comuiunia.

Ex incarnatione Verbi, quod solum incarnatuni est; nam unio Verbi cum natura humana facta est, non immediate in eo quod tribus personis commune est seu in natura, sed in eo quod Verbo proprium est ac sin-gulare, i. e. in ejus personalitate. Ex quo sequitur Filio inesse aliquid proprium et peculiare, quo constat et ab aliis personis distinguitur. Idem de Patre et de Spiritu sancto dici potest.

n. Notio, in divinis, est nota qusedam particularis qua persona} divinse internoscuntur et ab invicem distin-guuntur.

r. Quinque a tbeologis statuuntur notiones, scilicetp«-ternilas, fdiatio, spiratio activa et spiralio passiva seu processio, quibus addenda est innascibililas, qua) soli Patri competit. Igitur, omnis relatio realis seu omnis pro-prietas personalis est notio; sed non omnis notio est personalis relatio vel proprietas, quia notio etiain labs esse potest, ut personam non constilual, et quia plurcs notiones personae uni convenire possunt. Sic, Patri conve-niunt innascibililas, palernitas cl spiratio activa, dum ejus proprietas personalis esl sola palernitas; Filio con-veniunl filialio et spiratio activa, dum ejus proprietas personalis esl filialio; Spiritui sanclo convcnil sola spiratio passiva.

Ex iis quai bucusque diximus, patel quod in Deo re-censeantur sequentia : Una natura, du;« processiones, tres persona;, qualuor rdaliones. quinque noliones.

i\. Appropriatio, in divinis, non confundenda cum pro-prietate de qua supra, est loquendi modus, in re funda-tus, quo certee operationes vel proprietales ad naturam divinam spectantes, uni personfe prsc aliis altribuuntur. Sic, quamvis personis communia siul attributa absolufa el opera ad exlra, qucedam tarnen perfectiones absolutaï vel opera ad exlra certis personis attribui solent jure merito, ex usu loquendi Scripturse et usu Ecclesife, v. g. omnipotentia Patri, sapientia Filio, bonitas et charitas Spiritui sancto.

Finis autem hujus appropriationis est, turn ut nobis ipsa trinitas personarum ostendatur apertius, turn ut pro-prietates personates per essentialia, quse clarius cogno-scuntur, veluti insinuentur. Cum cnim proprietales ori-ginis in personis sint diversie, qutedam attributa absoluta vel operationes cum singula aliqua persona analogiam aliquam seu similitudinem habent, ut in decursu infra in-telliaetur.

r. Circuminsessio est rerum substantialiter unitarum mutua inexistentia ac inhabitatio.

Imperfecta, est eorum quse ita sibi invicem insunt, ut unum tamen latius altero pateat, g. in Christo inter naturam humanam el naturam divinam.

se mutuo usquequaque pervadant nec unum sit ullibi extra alterum. Talis circuminsessio inter pcrsonas divinas admittenda est, juxta doctrinam ss. Patrum, et juxta: Ego in Palrc cl Pater in me est.

q. Qucenam est liujus circuminsessionis ratio formal is ? r. Ratio fornialis, ait Jungmann, est in intima con-junctione et substantiali nexu trium personarum inter se. Ad banc enim mutuam in existcntiam necessaria sunt duo, eademque, his positis, sponte exsurgit, videlicet 1° ut sit aliqua copidatorum distinctio, quatenus, quai in se existunt, aliquo modo vere diversa sunt; 2° ut eadem in aliquo substantiali sine ullo discrimine conveniant, unuraque sint et idem. Priraum liabetur ob personates proprietates; secundum vero, ob essentiam unam com-munem : nam, si essentia divina, una et inseparabitis est, sponte sequitur trium personarum intima unio, per-meatio et inexistentia. Etenim, in unaquaque persona est essentia divina; atqui cteterae duse person» identice sunt eadem summa res; ergo insunt unicuique personse c;ie-ter» dua¹.

Imo, essentia biec divina tribus personis inest non tantum quatenus ut absoluta seu communis a nobis concipitur, sed unicuique persona? etiam inest quatenus est afj'ccta proprietate altcrius persona;, vi cujus proprie uni person» insunt cajter® person». Sic, v. g. Patri inest essentia communis; sed ipsi inest, ratione circuminsessionis, etiam Filius seu essentia quatenus affecta nota geniti; et ila porro de c»teris personis.

r. Est unius persona) ab altera processio, cum conno-tatione etfectus temporalis.

Unde duo ad missionem requiruntur: 1° qus aïterna est, processio personte qua3 mittitur; 2° quse temporalis est, externa qusedam eftlcientia seu novus quidam exi-stendi modus qui person® missse adscribitur. Utrumque respectum Christus expressit dicens: Ego ex Deo pro-cessi: en processio; et veni in mundum: en effectus temporalis seu novus existendi modus in tempore. Nulla tarnen mutatie, ratione missionis, contingit in persona quiB mittitur: liaic enim semper immutabilis manet; mu-tatio autem solum reperitur ex parte termini seu effectus temporalis, qui, juxta seternum et immutabile dccretum divinum, statuto tempore producitur.

q. An omnibus divinis person is competit mitti? n. Omnibus quidern competit ut veniant, juxta; Si qms düujil me... ad eum veniemus et mansionem apnd eum faciemus; sed Patri non convenit mitti; compelit autem Filio: Misit Deus F ilium suum, ct Spiritui sancto: Cum autem venerit Paracletus, quem Ego mittam vobis a Palre.

q. An missio est ahcjuul eertis per soms proprium, an vero toti Trinitati commune?

u. Est quid proprium; nam, si missio sumatur sensu activo, est solius persona; mittentis; si sumatur sensu passivo, est solius personae missse.

Nee dicas effectum ad extra esse toti Trinitati commu-nem: nam effectus ille communis quidem esl efficienter, sed non liabitualiter. Sic, humana Christi natura opus luit totius si mul Trinitatis; sed peculiarem tarnen habitudinem bsec natura habebat cum secunda persona, a qua sola hypostatice assumpta est. Idem dicendum videtur, pro-portione servata, de variis apparitionibus seu missioni-bus visibilibus, tum Filii, tum Spiritus sancli, in Scri-ptura memoratis.

r. A/prmative: nam millere quasi auctoritatem sonat; alqui in personis divinis nulla est aucloritas nisi penes originem, quai origo ejusdem naturse communicatione peril cilur.

Notandum igitur est quod non perficiatur imperia, ut v. g. mittitur servus a domino; nec consilio, ut v. g. a medico mittitur rex ad balnea; sed perficitur origine, ut v. g. obumbratur in missione floris ab arbore, vel lu-rninis a sole.

1° Visibilis, qualis est v. g. missio Christi in incarnatione, aut Spiritus sancti in baptismo Christi vel in Pentecoste, est missio qute fit in elTcctu visibiliter apparente et personam missam reprsesentante: sive creatura visibilis in unitatem personae assumatur, ut in incarnatione Christi; sive tantum adhibeatur ut signum sanctificationis quam operatur persona missa, v. g. in missione Spiritus sancti sub specie ignis in Pentecoste.

2° Invisibilis, qualis est v. g.: Mille illnm (sapientiam) de coelis sanclis tuis. Misil Deus Spiritum Filii sui in corda veslra, est missio qiue fit in aliquo ciTectu spirituali et invisibili, v. g. in hominis justilicatione.

Hoc aulem est inter utramque descrimen quod, in missione visibili, mittatur et manifestetur una persona sine alia; et in missione invisibili, una persona non mittatur sola sod mittantur dua3 personae procedentes; et Paler, non habens principium a quo sit, et cum proinde non mittatur, tamen venit et se animae communicat.

0- An Filius et Spiritus sanclus dicunlur missi invisi-biliter, cjuolics in anima aliquid operanlur?

u. Non mitluntur proprie nisi ad habitaudum, ac proin nisi cum gratia sanctificanle.

Q. Bum in animas hominurn mithinlar divinte personal, an illuc veniunt etiam quoad substantiam?

r. Tcncnda est communis ac cerla theologorum senten-tia, quse statuit divinas personas mitti non tantum secundum dona ab eis profecta, sed etiam secundum substantiam seu propriam subsistendi rationem; quatenus anima illis donis ornata, speciali titulo cxigit substan-tialem divinarum personarum in seipsa prsesentiam, quae cijetcroquin ei adest vi divinse immensitatis. Hanc veri-

earn veniemus, et mansionem apud eum faciemus. Ergo quoties anima exornatur cbaritate, adeoque gratia san-ctificante quse ab ea inseparabilis est, tolics in eam im-monsa Trinitatis descendit majestas.

Id quoque probatur ratione tbeologica; nam gratia san-ctificans perfeclissimam amicitiam Deum inter et animam constituit; porro amicitia perfectissima, prsecipue spiri-tualis, requirit unionem perfectissimam, i. e. non tantum moralem, sed etiam pbysicam. Quare Spiritus san-ctus dicitur habitare in anima ut in templo, sicut spon-sus cum sponsa, et ea unionc quaj unioni animse cum corpore comparari potest. Nam, sicut anima corpus vi-vificat et ad ampliorem dignitatem evebit, ita Spiritus sanctus est principium vita3 spiritualis animse, illamque ad statum elevat qui omnem ordinem naturalem tran-scendit, juxta; Vivit in me Christus... ut efficiamini divi-7uc consortes naturen. Vide tractatum De Gratia, N⁰ 4a.

24. — Ilucusque diximus de missionibus divinarum personarum in f/enere. Jam autem nobis agendum est in specie de missione invisibili et inhabitatione Spiritus sancti in sanctificatis.

minis sanclificationem fieri per supernaturalia dona gratia; creatse, qute sunt aliquid ontologicum animse inhaerens eamque in se et in omnibus suis facultatilms nobilitans, ct elevans ad modum sui me supernaturalem et ad su-pernaturalem statum ac virtutem operandi, ita ut crea-tura rationalis per hsec dona referat similitudinem natu-raj ac vitae divinae supra omnes exigentias et vires omnium creaturarum substantialium, naturae scilicet tam angelicae quam humanae. De his, cum ad tractatum De Juslifkali one pertineant, non est hie dieendi locus. Sed qutc-stio nunc a nobis tractanda, est de ipsa intima Spiritus sancti conjunctione et inhabitatione, quae vi gratias sao-ctificantis in anima justificata locum habent.

Primum punctum, de missione invisibili et inhabitatione Spiritus sancti in sanctificatis.

Docent 1° nobis communicari ipsam Spiritus sancti personam et conjunctim sed distincte ab hac persona, nobis communicari dona gratia); ita ut distinguant Spiritum sanctum tamquam causam, et gratiam tamquam effectum.

Sic, v. g. s. Joannes: Charilas Dei diffusa est in cor-dibus noslris per Spirilum sanctum qui datus est nobis.

Docent 2° hanc missioncm in corda nostra et com-municationem esse hujusmodi, ut persona divina in nobis mansionem facial et in nobis habiiet tamquam ama-tor ac amatus in amalo et amante, tamquam protector ac tutor et largitor donorum gratis, tamquam Spiritus adoptionis nostne in filios Dei, tamquam causa ac fons vite spiritualis, tamquam sigillum et arrha promissa possessionis Dei plense ac beatificce, tamquam Deus in templo rationali sibi consecrato secundum totam natu-ram hominis. Sic, v. g. Christus: Pater meus diliget cum, el ad eum veniemus et mansionem apud eurn faciemus.

Docent 5° participationem nostram lum cum persona Spiritus sancti, tum cum substantia divina. Etenim, si, in Scripturis, Spiritus sanctus nobis communicatus distin-guitur a donis gratise, ut auctor ab eftectu, et si est ipsa divina persona in se, quse nobis datur et mittitur et inhabitat, ex his facile intelligitur duplex memorata participatio seu conjunctio. Ergo certum est tum nobis communicari ipsam personam Spiritus sancti qui nobis intime cunjungitur, cum in nobis inhabitet; tum nos, ex ratione hujus unionis, dici posse divinse consortes na-tura3, seu nos conjungi cum essentia divina eo quod simus conjuncti cum Spiritu sancto. IIa3c autem participatio divincE nalurce est assimilatio a parte nostra ad ipsam divinam naturam; idque Spiritus sanctus operatur per gratiam sanctificantem qute animam afficit et ut super-naturalis qualitas transformat; ita ut gratia, in manu Spiritus sancti, sit quasi canalis quo essentia divina una cum donis supernaturalibus nobis transmittatur.

Attamen, relative ad hanc unionem turn cum persona Spiritus sancti, tum cum essentia divina, animadverten-dum est eam quidem vocari unionem suhslantialem ratione terminorum (i. e. anima) cum Spiritu sancto et cum

essentia divina) qui uniunlur; earn vero vocari non posse substanlialem, iquot; si referretur ad rnodum unionis: hoc enim sensu unio substantiva non est nisi unio substantiarum ad unitatem naturae, cujusmodi conjunctio crealurse cum Deo repugnat; vei 2° si referretur ad unilalem hypostaseox seu personalitalis, cujusmodi est unio humanse naturae cum Verbo, ut in tractatu I)e Incarnatione dicitur.

2o. — Secundum punctum, seu illusiralio hujus inha-bitationis divinse ex parte termini seu animse.

« Si, ad aliquam illius mirabilis unionis intelligentiam, » spectetur hujus rnissionis et inhabitationis terminus spe-» ciatim a parte anims, inhahitalio dici debet animse » elevataï per gratiam unio amicitiie cum Deo ad frui-» tionem hie inchoatam, in altera vita consummatam » per cognitionem et amorem (per charitatem in fide, » per charitatem in visione), ita ut Deus amando facial » amantem, et possidealur charitate; ac propterea in anima » sanctificata Deus maneat secundum esseniiam novo ti-» tulo amicitise, secundum polenliam et prcesentiam novo « modo. »

Explicalio. Prsenotandum est quod, ratione immensi-tatis Dei unius et trini. Deus omnibus creaturis intime inexistat secundum essentiam, potentiam, et prsesen-tiam. Sed ex hac necessaria inexistentia, non dicitur Deus in creatura inhabitare juxta sensum Scriptura?, neque hnec dici potest unio creaturse cum Deo. Unde, Dei vel divina3 person® distinctim spectatee inhahitatio in sua creatura , non designat simpliciter prsesentiam Dei, sed signi-ficat specialem relationem et conjunctionem Dei cum creatura, qme conjunctio non utique in Deo sed in creatura aliquid reale ponit, ut in tractatu De Incarnatione dicitur. Omnipraesentia sequitur ex Dei immensitate; inhahitatio autem, ex libera dilectione.

pric dicta unio cum Deo ex parte crealura, est solum posscssio Dei ad fruendum Deo tamquam fine ultimo; et proinde, ut jam dictum est, est unio amicitise et liberie dilectionis, litecque amicitia constituit quasi novum titulum qui postulat Dei specialem conjunctionem cum anima sanctificata, ita ut, si Deus ratione immensitalis non ubi-que prsesens esset, fieret prsesens secundum essentiam et conjungeretur cum sanctificatis. Ergo lia'c inhabitatio postulat prassentiam Dei, secundum essentiam, non ut immensi sed ut amantis et amati, communicantis se amato ad fruendum. Deinde, est novus modus inexistentise secundum potentiam per operationem effectuum supernatu-ralium; et 7iovus modus inexistendi secundum prtesen^am, per tutelam et supernaturalem providentiam patris erga filium adoptivum.

Ex dictis sequitur, corrolarii instar, quod unio de qua loquimur, sit nova relatio creaturte ad Deum, ex parte creaturse maxime realis, fundata in donis gratise et super-imturali elevatione ontologica; in Deo autem, incommu-tabiü bono, nihil quidem reale ponons, sed vera tarnen sit unio per mutationem non in utroque, sed in altero tantum termino unitorum, qui est creatura. Quie Dei incommutabilitas bic longe facilius intelligitur quam in unione hypostatica, ubi tamen seque certa est et ex eodem principio concilianda per mutationem factam in unita na-tura humana.

2G. — Tertium punctum, de inhabitatione communi tribus personis, quia unum sunt natura.

« Si spectcntur personae divinse, quse sanctis inhabi-» tant, ex ipsa oeconomia intrinseca SS. Trinitatis, quam » fides catholica docet, atque ex diserta Scripturse ac gt;• Patrum doctrina, h;cc inhabitatio personarum est ut » unum sunt, atque ideo omnino una communis tribus » personis. Unde, .non videtur asserendum, quod pauci

» aliqui Iheologi in quibusdam Patrum, prsesertim S. Cy-» rilli, sententiis collegerunt, peculiarem esse modum uni » personce proprium et non communcrn tribus personis, » quo Spiritus sanctus unione sme personae nos sancti-» fleet. »

Explicatio. Repugnat ut una persona eo quo dictum est raodo, inhabitet, quin sit inhabitatio Dei unius et trini, ac proinde omnium trium personarum. Id constat universim exintrinseca ceconomia SS. Trinitatis. Non solum enim vi unitatis essentiaï sunt omnes personse in singulis, ut de circuminsessione dictum est, sed etiam ope-ratio ad extra necessario est una trium sicut una est natura.

Unde, sicut ad intra omnia attributa et omnes forma-les rationes sunt quid unum commune tribus personis prseter relationes invicem oppositas, quibus personse con-stituuntur et distinguuntur; ita respectus omnes ad extra communes sunt tribus personis sou sunt Dei unius et trini pricier solum respeclum ilium qui fundatur in [unctionc hypostatica; is enim potest esse proprius uni personse, quia personse formaliter ut personse realiter inter se distinguuntur. Functio autem hypostatica sub formali ratione hypostaseos, secundum quam est realiter distincta, nee fide cognoscitur, nec supposita fide intelligitur alia quam sustentare naturam, ut dici solet, sen habere naturarn ut suam. Sic, incarnatio Verbi efficienter spectata est Dei unius et trini, terminative autem est solius Verbi, quia scilicet, ut dixi, ipsum habere naturarn ut suam est functio hypostaseos; Verbum autem hac formali ratione hypostaseos realiter distinguitur a Patre et Spiritu sancto. Aliis verbis: Una persona divina non potest referri ad extra functione sibi propria et non communi tribus, nisi functio ilia sit hypostatica, quia sub sola formali ratione hypostaseos una persona distinguitur ab aliis in SS. Tri-nitate; functio autem hypostatica ad extra nulla alia no-

bis revelata est nee intelligi potest, nisi hyposlalicte vii'lutis velut exlensio ad sustentandam naturara creatam, quas est unio hypostatica. At sane conjunctio Spiritus sancti cum juslis, de qua hic agitur, non est unio hypostatica; ergo conjunctio necessario eadern est Patris ac Filii.

TI. — Quartum punctum, de proprio charactere Spiritus sancti in ratione doni :

« Secundum doctrinam Patrum ex Scripturis deductam, » Spiritus sancti proprius character personalis censeri de-» bet, quod procedat tamquam donabilis atque ideo pe-» culiari aliqua ratione sit donum: quïe ratio tandem » revocatur ad processionem per modum amoris subsi-gt;• stent is. »

Explicalio. PrEenotandum est quod, relative ad hanc conjunctioncm personse Spiritus sancti cum anima san-ctificata, sint duai queestiones diverse, scilicet 1° an re-vcra ei conjungatur modo aliquo ipsi soli proprio et non communi omnibus tribus personis; et 2° utrum in persona Spiritus sancti secundum proprium ejus characterern personalem sit peculiaris ratio et velut habitudo (in ra-dice) ad hanc unionem sanctificantem. Hoc primum, ut supra in tertio puncto dicitur, verum non est; dum secundum, ut hic probatur, verum est. Sic pariter, in mysterio incarnationis, quocum ha3c inhabitatio divina analogiam habet, utique in personali proprietate Verbi adest ratio aliqua cur Filium potius quam Patrem aut Spiritum sanctum unione hypostatica cum natura huma-na hominem fieri decuerit. Imo, in distinctis proprie-tatibus personalibus est peculiaris analogia et velut habitudo unius persons pne aliis ad quasdarn operationes extrinsecas, qua in re fundatur appropriatio operum uni personse prae aliis. Neque tarnen ideo fas est tribuere uni persona; prte aliis peculiarem ac proprium modum

Igitur, postquam supra consideravimus inhabitalionem conimunem tribus pcrsonis, nunc quserimus, utrum ct quomodo sit peculiaris aliqua ratio hujus conjunctionis cum sanctificatis in proprio charactere personali Spiritus sancti. Affirmatio hujus peculiaris rationis, imo etiam ejus declaratio et velut definitio continetur in eo quod tertia persona Trinitatis docetur procedere ut donum.

Spiritui sancto ex ipso suo charactere personali propriam esse rationem doni, ex Scripturis deduci potest non tam eo quod datus stepe dicitur, quam polius iis argumentis quibus ostendimus ejus processionem per modum amoris terminantis dilectionem in Patre et Filio; hasc enim duo; quod Spiritus sanctus proccdil per modum amoris ut terminus dilectionis producentis, et quod ex proprio charactere personali est donum, vix inter se differunt. Ergo Spiritus sanctus, cujus character personalis constituens est, ut sit amor prodiictus dilectione Patris et Filii, ex hoc ipso suo charactere personali est donum Patris ct Filii.

28. — Quintwn punctum, seu illustratio hujus velut habitudiuis peculiaris in Spiritu sancto ad inhabitationem sanctificantem.

« Quod igitur Scripturse et Patres inhabitationem in san-» ctificatis singulariler tribuerc videntur Spiritui sancto, » id explicandum est ex ipsa ejus proprietate personali. Cum » enim Deus inhabitct tamquam charitas increata, 1° in » jtroprietate amoris procedentis est peculiaris ratio ad hanc » inhabitationem, quse tamen propter unitatem naturse com-quot; munis est toli Trinitati; 2° ex eadem proprietate amoris » procedentis dicuntur Pater et Filius, sicut amare ita inha-» hi tare Spiritui sancto tamquam termino intrinseco sua? » dilectionis, quod non diversam relationem unionis ad » extra sed ordinem personarum ad intra designat; 3quot; liccl

» causa efficiens et exemplaris sanctificationis sit Deus Ti'i-» nitas secundum attributa absoluta, nihilominus speclatis » personis distinctis, in charactere personali Spiritus san-» cti est exemplar expressius sanctitatis participaUe quam » in proprietate aliarum personarum, atque in hoc ipso » constituitur ratio in ordine causcc efficientis appropriandi » Spiritui saneto efl'ectus gratiai et sanctificationis. »

Explicatio. Quamvis, ut supra dictum est, inhabitatio ipsa atque modus unionis sit communis tribus personis, potest tamen in charactere personali unius personae esse specialis ratio exigens talem unionem, qua; ratio non sil in charactere personali aliarum personarum.

Dixi in 1°: est peculiaris ratio ad hanc inhahitationem. Ilinc, quemadmodum theologi, relate ad inhabitationem universim, docent quod, si Deus, per immensitatem non esset ubique, exigeretur tamen Dei prsesenlia in sanctis ratione charitatis et amicitise ; sic pariter concludunt quod, si ratione unitatis naturae inhabitatio non esset indivisibilis trium personarum, et si Pater et Filius non inhabitarent, esset tamen specialis ratio ad inhabitationem Spiritus sancti in ipso ejus charactere personali, quo est amor subsistens et ideo donum ac vis sanclificatrix. Dixi insuper: (juce tamen communis est toti Trinitati. Etenim, Scriptura; indicant et ss. Patres frequenter dicunt, Patrem et Filium in nobis habitare Spiritu sanclo, et in Spiritu sanclo nos participes fieri Patris ac Filii; ac per Spiritum sanctum nos Patri ac Filio conjungi.

Porro, ut melius concipiatur inhabitatio ilia lum in Spiritu saneto turn in cordibus justis, dico: Quoniam SS. Trinitas inhabitat juslis ut charitas diligendo, et quoniam Pater et Filius ut una dilectio mutua seternaliter semper in actu spirant amorem productum qui est Spiritus san-ctus; Pater et Filius inspirando Spiritum sanctum, et Spiritus sanctus inspiratus, justis conjungi et inhabitare dici possunt; quod perinde est ac quando Pater et Filius

dicuiiliir nobis miltere Spiritum sanctum, nec diversita-tem conjunctionis significat, sed distinclionem et ordinem intrinsecum personarum, quibus conjungimur.

Quoad a^um, addimus sequentia. N⁰ 24 in primo puncto dictum est quod divinse naturae participatio formalis sen analoga, sit supernaturalis assimilatie anima! ad divinam naturam. In liac autem participatione formali duo inclu-duntur, seu in ea Deus sub duplici respectu considerandus est, scilicet 1° ut est c//edor sanctificationis et gratis, 2^U ut est exemplar cui per gratiam infusam assimilamur. Atqui 1° efficientia omnis est Dei quatenus unus est, et consequenter effectus donorum gratia3 non est unice et perso-naliter a Spiritu sancto prse Patre et Filio, quia Deus ad extra operatur sub formali ratione absoluti, non vero quatenus est Pater generans, Filius genitus et Spiritus sanctus procedens. At 2° exemplar cui creatura superna-turaliter assimilatur, Deus est tum sub ratione natunc absoluhe tum sub ratione distinctarum hypostaseon et characterum personalium. Uncle, per charitatem diffusam in cordibus nostris, assimilamur Deo tum quatenus est charitas absoluta atque ita Deus unus et trinus; tum quatenus, juxta Augustinum, est char it as proprie, id est amor procedens, et ideo ex propria charactere personali sane li tas. Quare, si personte distinctte considerentur. Spiritus sanctus est exemplar cujus characteri personali sanctificati per gratiam expressius assimilantur quam characteri Patris et Verbi. Usee vero ipsa ratio exemplaris et assimilationis prsebet fundamcntum, ut etiam in ordine causae efficientis omnes effectus gratia? Spiritui sancto approprientur.

« Secundum diversitatem et perfectionem donorum san-» ctificantium admittendi etiam sunt gradus diversi in » invisibili missione ei inhabitatione Spiritus sancti. »

Explicatio. In naturali omniprsesentia Dei qua: ex at-tributo immonsitalis sequitur, inexislenlia Dei in omnibus creaturis did quidem potest eadcm secundum divi-nam essen Ham; sed dici debet diversissima secundum potenliam et prccsenliam, seu secundum operationem et tutelam. Itaque, supernaturalis inhabitatio Spiritus sancti in sanctificatis per gratiam est quidem in iis omnibus; sed habet gradus tam diversos quam diversi sunt gra-dus sanctitatis et donorum gratiss. Magna ergo est diver-silas in inhabitatione Dei, tum in beatis comprehensori-bus, ad visionem et fruitionem jam oompletam, scilicet, in multiplicibus gradibus visionis beatificte; tum in via-toribus, ad fruitionem inchoatam et in dispositione, scilicet ab infimo gradu gratia3 sanctificantis usque ad per-feclionem sanctitatis et charismatum majorem ac majorem in indefinitum.

llinc, quoad homines viatores, Spiritus sanctus invisi-biliter mittitur, non solum in collatione primte gratise seu in justificatione peccatoris, sed etiam in collatione gratia? secundic seu in augmento gratite sanctificantis. Est enim in secunda gratia novus titulus et novum velut vinculum prasentia? amantis in amato. Unde, docent theologi quod, etiam in hac sanclificatione secunda, Spiritus sanctus vere mittatur et novo modo inhabitet, qua inhabitatione quis, licet jam sit filius adoptivus inferioris gradus, nihilominus in novo velut ordine ac statu filiorum Dei et regni gratite constituitur.

Sic, speciatim in sacramentis nova? legis, in singulo Sacramento peculiaris est missio et nova inhabitatio Spiritus sancti per gratiam sacramentalem, singulo sacramento propriam. Sic, quoad sacramenta characleristica, per ba-ptismum, Spiritus sanctus inhabitat modo aliquo, quo non habitat in catechumenis, licet jam justificali essent; et quo nequo habitavit in sanctis veteris Testamenti. In sacramento chrismatis est qusedam continuatio missionis Spi-

ritus sancfi factse primum discipulis in prima Pentecostc novi Teslamcnli. In sacra ordinatione est missio et in-liabitatio Spiritus sancti ex fine principali conferendi po-testatem sacerdotalem; et ita de ca;tcris sacra mentis, ut in traclatu De Sacramentis docetur.

30. — q. An inter divinas personas exist it aliquis ordo? u. Nulla existit subordinatie, nee ullus ordo perfectio-nis, dignitatis, temporis, nee virtutis agendi ad extra; sed existit tantum ordo subsislendi, originis sou proces-sionis, ratione cujus primus est Pater, secundus Filius, et tertius Spiritus sanctus.

ol. — Quoad divinarum personarum nomina. q. Quomodo divinarum personarum nomina (jeneralirn dislinguunlur?

u. Ex dictis supra de proprietate et dc appropriationi-bus, sequitur alia esse nomina propria quse peculiari person® conveniunt, et alia esse appropriata qua;, licet toti Trinitati communia, tarnen ob specialem rationem singulariter uni prse aliis tribuuntur.

0. Qucenam sunt nomina primse SS. Trinitatis persomv? r. Nomina prima} personae sunt sequentia ;

Inyenitus, cujus nominis est triplex significatie: 1° prout excludit creationem, sicque commune est; 2° prout ex-cludit generationem, sicque Patri et Spiritui sancto commune est; 5quot; prout excludit ornnem processionem, sicque proprium est divinse naturse ac Patri: divintc naturaa est

Pater: quod quidem sumitur vel notionaliter, i. e. cum respectu ad Yerbi generationem, sicque ei proprium est; vel essentialiter, i. e. cum respectu ad creationem, vel ad gratuitam liominum in Dei fdios adoptionem, sicquc Trinitati commune est.

Principium: quod Patri est proprium; non eo sensu quod solus sit principium creaturarum el actionum immanen-tium, sod quod solus sit principium sine principio.

Nomina propria sunt Films, quia solus generalione pro-cedit. Verbum, quia ex intellectu originem ducit. hnarjo, quia omnes conditiones habet ad veram imaginem, ncm-pe: turn ut conveniat cum re et ab ea realiter dislin-tinguatur; tum ut ab ipsa originem trahat; turn ut vi processionis su:e banc similitudinem babeat.

r. Nomina tcrlia; personse sunt sequentia qucc, licet in re sint appropriata, attamen ut propria ei attribuuntur, scilicet; Spiritus sanctus, quod, quamvis aliis personis conveniat, tamen hie proprium est, quia Spiritus sanctus procedit per voluntatem et est terminus divini amoris; nam amor est qutedam voluntatis spiratio sou impulsio in rem amatam; eslque sancta, ob puritatern summam amoris ex quo procedit. Charitas, vinculum, oscidum, etc., qui sunt tituli notionales, quia Spiritus sanctus, procc-dens ab utroque, eos conjungit. Donum Dei, quia, ctsi tola Trinitas se dare queat, bic tamen magis proprie sumitur, quia, cum donum ex voluntatis inclinatione pro-

cedat, sic procedere Spiritui sancto propric competit. Paracletus, quia in Pcnlccosle missus est ut consolator et cxcitalor ad bonum. Dei sapicntia, quod, etsi commu-niler de Filio, tarnen quoque dicitur de Spiritu sancto, quia ab illo sapicntia) donum in angelos et homines dif-funditur.

Quo altius et ab humano captu remotius est SS. Tri-nitatis mysterium, co major adhibenda est caulio ut accurata et recta omnino sit de eo loquendi ratio. Idcirco juvabit altendere ad sequentes quatuor rcgulas a Bouvier, cum theologis communiter, traditas :

'l^a Rerjula. Nomina substantiva quce significant divinam naturam vel attributa absoluta, i. e. attributa quae non spectant personas, sed ipsam divinitatem, nunquam usur-pari possunt in numero plurali, quia substantia est unica. Ilinc, dici non potest: Tres DU, Ires divinitales, tres suhstanlicB, tres sapienlkv, etc.; sed dici potest; Tres persome, aut tres snbsistenticc, unaqujeque enim persona pro-priam habet subsistentiam seu modum existendi.

2^a Recjida. Nomina adjectiva in numero plurali dici possunt de tribus personis, quia brec loquendi ratio non significatmultiplicari attributa, sed tantum subjecta: porro tres personaa sunt tria subjecta, eadem attributa possi-dentia. Sic, dici potest, intelligendo de personis: Sunt tres omnipotentes, i. e. tres persona) omnipotentiam ha-bentes. Iltcc autem locutio vitiosa esset, si tres intelli-gerentur substantia; omnipotentes; unde in symbolo Atha-nasii legitur: Non tres ccterni, sed unus ccternus; non tres omnipotentes, sed unus omnipotens, i. e. non tres dii seterni et omnipotentes.

5^!1 Rcrjida. Voces quse significant personarum originem, dici possunt de Deo; non vero de divinitate. Sic, dici potest: Deuscjenerat, Deus generatur, Deus spiral; sen sus

est enim personam divinam generare, generari, spiraro et spirari. Sed dici non posset: üivinitas general, etc., quia hsec loculio supponere videlur ipsam substantiam generare.

/j.» Rajula. Licet uti nominibus distinctionem inter per-sonas indicantibus, modo distinctionem natura, aut di-versitatem inter personas non importent, nee importare videantur.

Sic 1° recto dicitur: Valer est alius, Films est alius; non vero; Paler est aliud, Filius est aliud, quia in usu com-numi vox alius indicat aliam personam , et vox aliud signi-ficat aliarn rem sou substantiam. 2° E contra dici po-lest: Filius est imum cum Pat re, i. e. una substantia; non: Filius est units cum Palre, quia pluralitas perso-narum excluderetur. 3° Sequentes locutiones: Deus est trinus, trinitas est in Beo sunt legitimse; non vero sequentes: Deus est triplex, triplicitas est m Deo, ut patel. 4° Optime dicitur personas divinas esse cec/uales, quia eamdem habent naturam; non aulem, eas esse diver-sas, discrepantes, di/ferenles, dissimiles, dispares, quia ill® voces aliquam naturae differentiam significarenl. 5° Absolute dici possent similes, i. e. cjusdem divinse nalime, scilicet in quantum bfec vox dissimilitudinem naturse exclu-dit; verum , quoniam Ariani ilia abusi sunt, dicentes Filium natura similem esse Patri, intelligentes illum eamdem la-men non habere substantiam, sed aliam similem, caute adhibenda est.

Insuper, reguln practica, prsecipuc attendenda, est usus loquendi in Ecclesia receptus, qualis v. g. invenilur in symbolo Albanasii, quem usum in omnibus fideliler re-tinere debemus, sedulo vitanles omnem novitalem.

Absolutis iis ([uaj pertinent ad Deum speclatum in se el ad intra, sequitur ut agamus de Deo ut operante ad extra, et rerum omnium causa.

Res omnes existentes creatse aptedividipossunt in quinque classes sequentes, quarum classis comprehendit illas quae non habent nisi materialem existentiam, i. e. mineralia; 2^a classis, illas quae insuper habent vitam, i. e. vegetalia; 3^a classis, illas quse insuper habent sensibilitatem, i. e. animantia; 4^a classis, illas quse insuper habent rationem, i. o. homines; u» classis, illas qua; sunt meri spiritus, i. e. angeli, sive boni sive mali. Vel etiam, tres priores classes in unicam refundendo, tria distinguuntur genera creatura-rum, scilicet 1quot; res corporese, '2° spirituales tantummodo substantia) seu angeli, öquot; entia qua3 ex utraque, corporea nempe et spirituali substantia, constant, scilicet homines, qui in aspectabili raundo principem locum tenent.

In prsesenti tractatu, triplici capite dicimus 1° de crea-tione mundi, 2quot; de angclis, 5° de homine et peccato ori-ginali.

2quot; Emanatismus, statuens mundum esse productum per omanationem ex divina substantia, sive immanenlem, itu ut ex Deo procedens mundus, in Deo maneat et cum eo confundatur, quod pantheisticum est; sive transeuntem, non secus ac tete ex aranea.

5° Gnosticorum, statuentium mundum factum esse ab oeonibus seu angelis a Deo gonitis.

r. Creare est a non existentia vocare ad existentiam, seu est aliquid producere ex nihilo.

Unde, creatio differt a generatione et a mutatione, qua; fiunt ex aliquo. II?oc autem vox nihilum, non est terminus positivus seu quasi materia ex qua mundus creatus sit; sed est negativus, significans omnis externi adjutorii absentiam, et simplicem ordinem successionis. Ergo ex nihilo bic signi-ficat quod post nihilum et sine subjiciente materia, per omni-potentem Dei virtutem res creatte sint.

2, — Circa mundi creationem, sit sequens propositio: Deus mundum universum in tempore ex nihilo creavit.

mee propositio, ex symbolis, et ex concilio Vaticano (vide exordium tractatus De Deo), est de fide; etprobatur 1quot; Scriptura: In principio (qusc vox hie excludit peternitatem) creavit Deus coclum et terrain; 2° ratione: nam mundus est

vel a se vel a Deo; atqui non est a se, nam foret infinite perfectus; ergo est a Deo. Est autem a Deo, ut a causa efficiente; et Deus eum fecit vel ex increata materia vel ex nihilo; atqui non ex increata materia, quse foret ens a se et intinite perfecta; ergo ex nihilo.

Objicitur. Si mundus osset a Deo creatus, foret divi-nus, quia elfectus participat naturarn causai.

u. Mundus est quidem divinus ratione causa; efiicien-tis, non vero ratione sui. Etfectus quidem participat naturarn causrc, si agatur de causa materiali ex qua fit; si vero agatur de causa efficiente a qua fit, participat quidem si elfectus producatur gcneratione proprie dicta, non vero si producatur quocumque mode; sic v. g. sla-tua, licet ab homine ut a causa efficiente, non est homo.

Nota. Quonam sensu intelligendi sint sex creationis dies a Moyse relati, duplex est auctorum catholicorum in-terpretatio seu sententia: 1° interpretatio lilteralis, qute ab antique erat in Ecclesia communis, qua intelliguntur dies naturales et vulgares; 2quot; interpretatio melaphorica, qua intelligi possunt longiora et indeterminata temporum intervalla; hancque interpretationem, quie Imcusque ab Ecclesia non improbata fuit, multi recentiores prfeicrunt, quia optime inservit ad conciliandam narrationem mo-saïcam cum novis adinventionibus geologkc aliisque scien-tiis. Vide De Vera Religione, N⁰ 19.

q. Ad quemnam finem conditus est mundus? n. In rerum creatione Deus una efficicntia duplicem finem spectavit, primarium qui gloria ejus externa, secunda-rium qui creaturarum perfectione et felicitate continetur. Quorum priorem infallibiliter attingit tam justorum felicitate quam impiorum supremis suppliciis.

Dico 1quot; In rerum creatione; sed, quod valot de rerum creatione, idem dicendurn est de rerum gubernatione et dc omnibus Dei operibus ad extra.

Dico 2° Gloria ejus externa, ad distinctionem a Dei gloria interna, qiue profluit tum ex splendorc cl excel-lentia divinitatis divinarumque personarum, turn ex cogni-tione, amore et gaudio Dei de seipso; cum autem Deus liane gloriam internam ab «terne plenissime possideat, ergo ad earn acquirendam vel augendam nequaquam mundum creavit. Creavit autem ad gloriam suam externum, qua) consistit in excellentia et pulchritudine creatu-rarum ac prjesertim entium rationabilium; creaturte enim ipsius Dei sapientiam, bonitatem, justitiam aliasque per-fectiones exprimunt, manifestant atque in entibus rationa-bilibus provocant. Hanc ergo gloriam externam esse finem primarium a Deo intentum, est Veritas qua) eruitur ex fidei fontibus, scilicet ex Seriptura et ss. Patribus, et con-firmatur ex ipsa ratione; sic Seriptura: Omnia propter se-metipsum operatus est Deus. Non nobis, Domino, non nobis, sed nomini tuo da gloriam. Cceli enarrant gloriam Dei.

rarum rationabilium a Deo intendi in mundi creatione, manifesto in Seriptura continetur. In historia creationis expresse asseritur, reliquas creaturas hujus mundi aspc-ctabilis in utilitatem hominum a Deo esse productas; v. g.: Crescite et multiplicamini, et replete terrain, et suhjicite earn et dominamini piscibus maris et volatilihus cceli et universis animantibus rjuce moventur super terrain. Dixit-que Deus: Ecce dedi vobis omnem herbarn ajferenlern semen supenjerram et unieer sa ligna quee habent in semetipsis sementem generis sni, ut sint vobis in eseam. Sed etiam omnium rerum omniumque eventuum cursum Deus ita constituit, ut, qusecumque fmnt, hominibus bona) voluntatis sint in salutem, juxta Paulum: Diligentibus Deum omnia eooperantur in bonum. Postremo, illud quod est maximum divinorum operum, vidclicet incarnatio Verbi, testante Seriptura, 'eum scopum habuit ut homines perducerentur ad vitam a)ternam: Sic enim Deus dilexit mundum, ut

Füium suum unigenilum dar et, ut omnis qui credit in eurn non per cat, sed habcal vitam cc te mam (Rom. VIII.). Jam vero cx fine summi illius omnium divinorum oporum concludere mcrito licet quod, sicut toto ordine superna-lurali salus hominum a Deo intenditur, ad eamdem salutem elinm spectet ordo naturalis.

üuplici autem hoc do fine, scilicet primario et secun-dario, sic loquitur Lessius,: « Deus in omnibus operibus suis necessario ut ultimum finem intendit gloriam suam externam. Jam vero gloria htec potissimum in eo consislit, ut Deus habeat filios sibi similes, in quibus tanquam in imagine perfectissime eluceant et reprsesententur divina; perfectiones, et qui ipsum cognoscant ac diligant, ipso-que fruantur. Proinde, dum Deus special suam summam gloriam, eo ipso necessario special cl intendit summum bonum nostrum, quia summa ejus gloria est summum bo-num nostrum, cl summum bonum nostrum non polesl esse nisi summa ejus gloria. Undo non minus Deo gratias agere debemus, quod quferat gloriam suam, quam quod quserat salutem nostram, quia gloria ejus est salus nostra. Hoc in hymno angelico insinuat Ecclesia, cum ail: Gratias arjimus tihi propter magnam gloriam tuam. Ex hoe vero quod Deus necessario propter infinilam eminentiam ipsius supra omnem crealuram ultimo intendat gloriam suam, non minuilur sestimatio beneficiorum ejus aut obligatio actionis graliarum. Stultum enim est el impium existimare, nos ideo minus Deo debere, quia non potest nos amare tanquam ultimum finem respectu beneficiorum. Elenim vore ac sincere benevolo amore citra ulililatem suam Deus nos diligil, sed ut ultimum finem habere non potest creatu-ras, quia ipse infinite perfeclus est ac sanctus, et inordinate agere nequit. »

iis quse exposuimus facile intelliges, Deum finem ultimum propter quem omnia produxit, vidclicet gloriam

suam, infallibiliter obtinere. Fieri autem potest, ail Jungmann, ut creatura bona qua; ipsi a Deo data sunt, ac majora quye sunt prseparata, culpa sua amittat, et se implicet seternis raalis. At vero etiam in his, dum suppli-cia sustinet, supremam gloriam Dei auget, quia poena scelestis inflieta divinam ostendit justitiam. Duo videlicet mala peccato perpetrantur. Alteram est injuria Dei, dum pcccator ipsurn contemnit, et se illi quodammodo pne-fert, sibi plus sumeiis et Deo detrahens; alterum est perturbatio recti ordinis, dum se divinse subjcctioni sub-trahit et rectitudinis statum pervertit. Sicut vero inordinatio ilia quam peccatum inducit, partim contra Deum, par-tim contra rectam partium universi dispositionem, est maximum malum et maxima in mundo deformitas; ita, justa vindicta qua utraque ista inordinatio tollitur el emen-datur, est maximum quoddam bonum, et in rerum liac amplissima universitate insignis pulchritudo, ea qua Dei perfectio relucet. Pulchrum est enim et recto ordini maxime conveniens, ut qui Deo injuriam agendo irrogavit, is patiendo ei satisfaciat; et qui so subduxit gubernationi misericordke, incidal in severitalcm justitise. Ita etiam per justam vindictam peccatorum in suppliciis tetcrnis Deus glorificatur, ac vere, juxta Prov. XVI : Universa propter seipsum operatus est Dominus, impium quoque in diem malum.

Inter mundi incolas, primo loco veniunt angeli, qui, cum sinl mere spiriluales, naturte eminentia creaturis corporeis antecellunt.

Triplici articulo dicimus 1° de angelorum existentia el natura, 2quot; dc corum lapsu, 3° de eorum cum hominibus commercio.

u. Existere angelos, ex conc. Later. IV, est de fide; et probatur 1° ex variis Scripturse locis in quibus aperta de angelis mentio fit, licet a Moyse non expresse nar-retur eorum creatio; 2° ex ss. Patribus; 5° ex univer-sali traditione, etiam ethnicorurn, qui eos vocabant (je-nies; qua) doctrina etiamnum apud orientales gentes est fundamentum omnis eorum theologise. Quamvis autem, a priori, a ratione probari nequeat, cernit tarnen ratio angelos convenire ornatui et perfectioni ordinis universi: ita ut, sicut corporales et corporeo-spirituales creaturse, ita quoque mere spirituales in rerurn universalitate collocatie existant.

u. Angelus est persona spiritualis creata. Est itaque excellens creatura, ab bomine bominisque anima diversa, qua) angelus seu nuntius vocatur, quia ut nuntius et Dei minister adhibctur. Itaque nomen angeli est nomen officii , non vero naturae.

\^a Propositio. Angeli sunt meri spiritus, non ordinal! ad materiam corpoream informandam more animte liu-manse.

Probatur ex Scriptura : Qui facit angelos suos spiritus; et ex conc. Later. IV. Si vero quidam antiqui Patres sestimaverint angelos corpore quodam aereo et subtili pne-ditos, et quidam, ut Augustinus et Bernafdus, desuper dubitaverint, est quia res ante conc. Later IV, stee. XIII, nondum erat stabilita; jam vero absque temeritate con-trarium sustineri non posset.

Proposüio. Angclorum natura est liumana prssstanlior. Probatur Scriptura: Minuisti cum (hominem) paulo minus ab angelis. Itaque, cum natura spirilualis inclu-dat facultatem inlelligendi, volendi ac agendi, angeli sunt sub hoe triplici respectu hominibus superiores. ö'¹ Proposüio. Eorum tarnen natura est limitata. Probatur Scriptura, ex qua patet limitatam esse eorum naturam lotam, qmc in entc spirituali ad hsec tria re-ducitur; ad cognitionem, ad voluntatcm et ad potentiam externam. Limitantur aulem angeli in cognitione, cum nee mysteria, nee secreta cordium, nee fulura libera nataraliler et certo cognoscant; in voluntate et potent ia, quod sequitur ex intelligenticc eorum imperfectione et ex plurium lapsu.

Sit insuper amp; proposüio, quse est probabilior et communior. Angeli omnes gratia sanctificaiite donati, imo et in ea creati fuerunt. Sic contra varios qui existimant angelos omnes per aliquod tempus a creatione sua in na-turalibus fuisse, dein vero gratia fuisse ornatos.

r. Sententia communior apud Patres et medii tevi theologes, tenet angelos fuisse creates in ccelo, eodem tempore quo crearetur mundus corporeus; et hoe comprehendi voce coeli qua utilur Moyses dicens; In principio crcavit Deus ccclum et terrain.

r. Est maximus, et probabiliter excedit numerum ho-minum quotquot sunt usque ad finem mundi exstituri. o. Qucenam inter angelos est ordinum distinction r. Sunt novem angelorurn ordines seu chori, in tres hierarchias distributi, juxta diversa eorum ollicia. In I³ sunt Seraphim, Cherubim et Throni; in 2^a sunt Dominatio-nes, Virtutes et Potestates; in ö^a et infirna sunt Prinei-patus, Archangeli et Angeli.

Distingunnlur quoque in Assistentes et Ministrantes, i. e. quod quidam angeli glorificando Deo, quidam vero mi-nisteriis specialius deputantur. Michael est forte omnium supremus, juxta: Michael ct angeli ejus prceliabantur.

n. '1° Eos esse in loco determinato, certura est, tum quia non sunt ubique, ut Deus; turn quia substantia existens non potest esse nulübi, sed alicubi existere debet; tum quia Scriptura ccelum vel infernum vel terram ut locum eis assignat.

2° Sunt in loco fere ut anima in corpore, nempe definitive, i. e. toti in toto loco et toti in ejus singula parte; quam-quam, juxta Thomam, verius dicatur animam esse in corpore et angelum in loco, ut continens potius quam ut contentum. Locus autem in quo toto est et operari potest angelus, vocatur sphera praesentije et activitatis ejus.

Jam quaedam dicenda veniunt de angelorum i⁰ cognitio-ne, 2° voluntate et potentia.

Angeli quaedam cognoscunt naturaliler, alia discursive, alia tantum conjecturaliter.

r. Naturaliler cognoscunt omnia quorum evidentiam ha-bent, i. e. 1° seipsos et alios angelos, 2° om nes res ordinis naturalis, sive per se sive per species pnesentes, 5° futura necessaria, 4quot; Deum abstractive in creaturis, non vero quid-dahve per essentiam: nam cognitio quiddativa Dei, cum gaudium afferat, diomonihus om;ii gaudio privatis certo non inest; inesset autem si naturalis forel, cum ipsis naturalia omnia sint integra. — Jam autem, post probatam angelorum fidelitatem, angeli boni Deum vident facie ad faciem.

res illas ordinis sive naturalis sive supernaturalis qua-rutn evidenliam non habent.

n. Conjecturalüer tantum, et proinde non certo, co-gnoscunt tuni illa qu?e ex causis naturalibus evenire solent, turn contingentia libera et secreta cordium.

u. 1° Alloqui, inter angelos, est coneeptus mentis sute, per voluntariam ad alterum directionem, manifestare; quod alter percipit, modo sit in distantia qute splieram suam aclionis et visionis non excedat.

-2quot; Illuminarc dicitur, cum angelus superior inferiorem al-loquitur, eumque veritatem aliquomodo supernaturalem docet, eodem modo ac erga homines id facere potest.

- — Quoad angelorum voluntatem et polcnharn. n. An voluntas angelorum est libera?

r. 1° In statu vise, libera erat voluntas angelorum, cum peccare potuerint. 2quot; In statu termini in quo jam sunt, libera remanet voluntas angelorum, sicuti libera est voluntas beatorum in bono confirmatorum, etiamsi amplius peccare non possint, ut in tractatu De Actibus Humams, iV 20, dicitur; nam stabilitas in bono libertatem seu vim eli-«endi non tollit; quemadmodum certa scientia, seu im-possibilitas efformandi judicium falsum, vim intelligendi non destruit.

o. Quanta est potentia naturalis externa angelorum. r. Est maxima, et versatur circa tria sequentia: 1° circa ■motum: motu locali movere possunt scipsos, item alios spiritus et corpora. 2° Circa apparitiones: possunt sibi corpora assumere, quse vel sint ex aere et \aporibus formata; vel qute sint viva, quamvis tamen bsec non for-maliter vivificare possint, sed tantum ea gereie ut mo-tores; sicque apparere possunt vol tantum pliantastice,

vel vere. 3° Circa mira patranda: possunt, applicando activa passivis, qutedam mira efficere. Sed naturaliter non possunt patrare miracula, nee quidquam efficere quo de-rogetur ordini vel legibus physicis; imo, illa quse naturaliter possunt, non pro libitu prsestare a Deo permit-tuntur.

8- — P/YPHote.Angeli a gratia et sanctitate quam aborigine receperant, excidere potuerunt, donee probata sua ergo Creatorem fidelitate, ad gloriam ac visionem Dei evecti, in gratia feliciter confirmarentur. llinc duplex fuit angelorum status: status vice et status termini; in quibus statibus di-stingui possunt turn eorum creatio, turn eorum perseve-rentia vel defectio, turn eorum pcena vel prsemium.

R. Angelorum plurimi peccaverunt, et in seternam da-mnationem dejecti sunt. Ihec responsie seu propositie est 11de certa, ut ex Scriptura et ss. Patribus manifestum est.

r. Luciferi peccatum, juxta communem sententiam, fuit superbia, qua voluit esse ut Deus, non quidem per jequa-litatern naturae, sed per quamdam simililudinem.

Circa liane vero similitudinem, est duplex prsecipue sententia: una Thonife, quod Lucifer, sua naturali felicitate contentus, sibi ipsi sufficere vellet; altera Suarezii, etc., quod, revelato incarnationis mysterio, et videns futuram Christi super omnes creaturas excellentiam, hanc ipse sibi, tamquam ratione decoris sui debitam, superbe concupierit.

Ex hac autem superbia secutum est in Lucifero igt;ec-catum inohedienticB, quod cseteri quoque mali angeli com-miserunt. Unde concludere licet quod Lucifer, qui erat ex

u. Communis sententia est earn fuissc, ex omnibus fere ordinibus, ingentem, minorem tarnen numero eorum qui in bono perstiterunt.

n. Varii, cum Augustino, tenent, homines a Deo assum-ptos esse in loco dfemonum; el sic iot prsedestinari quol ceciderunt dsemones; ex quo sequerelur multo majorem futurum esse numerum hominum quam dsemonum. Sed, cum huic opinioui contradicani varii graves auctores, luec remanel incerla.

Altera opinio, magis certa, tenet homines ad angelorum gradus, secundum ordinem glorite, assumi posse, et qui-dem ad locum Luciferi, qui putatur fuisse omnium princeps, pertingere posse, sicut Jlaria supra choros angelorum cerlo exaliata est; el sic, infantes, vel peccatores tarde et vix resipiscentes, ultimo angelorum ordini aggregarentur, vel novum ordinem in coelo constituerenl.

r. Boni, post probatam erga Deum lidelitatem, statim admissi sunt in coelo ad videndum Deum. Mali, post pec-catum, statim omni gratia destituti, el in rnalo obstinati, dejecli sunt e coalo el detrusi in infernum, ubi sup-plicio ignis pcenas luunt jeternas; sed, permittente Deo, possunt in terris el in aere vagari, ubi tarnen suam ge-hennam circumferunl.

9. — Q. Quoad existentiam angeloruin custodum, quid est de fide, quid est cerium, el quid est scums communis fidelium ?

u. De fide est, generatim exislere angelos custodes; idque probatur ex Scriptura, ex Patribus, atque ex festo ah Ecclesia institute.

Cerium est dari angelos custodes 1° singulis hominibus, non tantum justis et prtcdestinalis, sed etiam peccatoribus et reprobis, fidelibus et infidelibus; 2° singulis communi-tatibus, i. e. regnis, provinciis, ecclesiis, etc.

Sensus communis fidelium tenet Micbaëlem esse custo-dein Ecclesise, sicut fuit Synagogse.

q. Qucenam obsequia prcestant suis clienlibus^c! r. Obsequia angelorum custodum, ex Scriptura et Pa-tribus collecta, reducuntur ad sequentia:

1° Orationes, bona opera, et pia desideria clientum Deo offerunt, ac sua intercessione commendant, ut ex libro Tobise colligitur.

2quot; Excitant intelleclum et voluntatem ad p'rosecutionem boni et fugam mali: cogitationes bonas suggerendo, me-moriam piorum propositorum revocando, occasiones bo-norum operum suppeditando.

3° A periculis liberant, arcent et cobibent ckemoncs ne noceant, tam in spiritualibus quam iu temporalibus, ut ex libro Tobise colligitur. Unde:

4quot; Tentationes depellunt vel mitigant, occasiones peccali avertunt, morbis et infortuniis corripiunt, in corporalibus necessitatibus adjuvant, in bora mortis auxiliantur, animas-que solantur in purgatorio.

Q. .In cl (juornodo angelus custos clienlem deserit? u. A clientis ortu usque ad mortem, eum nunquam plane deserit, quamquam ob ejus peccata specialem quan-doque curam subtrahat, v. g. quod imminentes calamitates non avertat. Post clientis mortem, si in peccato mortali, eum statim deserit; si in gratia, eum vel ducit ad pur-

gatorium, ubi eum consolatur; vel ducit ad ccelum, oc-currentibus aliis angelis, juxta Ecclesiai verba: Occurrite angeli Dei, suscipienles animam ejus.

10. — Dsemonum commercium cum hominibus con-sistit prasertim in tribus, scilicet 1quot; in tentalionibus, 2° in magia et maleficio, 5° in possessionibus vel obsessionibus. Unde:

De fide est demones homimun saluli insidiari, et variis raodis ad peccatum tentare.

Tentatio diaholica est dsemonis in animam conatus, quo ipsam sollicitat et impellit ad peccatum. Distinguitur autem tentatio immediata, seu quae fit per ipsum dfern onem ; et mediula, sen quae per ipsum commovetur mediante mundo vel bomine vel hominis concupiscentia propria.

Communiter receptum est, juxta Suarez, singulo bo-mini adjunctum esse dsemonem tentatorem, seu dsemonem ex Dei permissu cuilibet homini a Lucifero deputari; id enim in Scriptura fundatur, et a pluribus Patribus expresse¹ asseritur.

2° Quoad magiam et maleficium, fide certurn est das-mones posse infeste agere in corpora et bona bomjnum externa; ut patet exemplo Job; Salan percussit Job ulcere pessimo; et exemplo yEgypliorum; Mi sit in cos... tribu-lationem. immissioncs per angelos malos. De bis vide plura in tractatu De 1quot;'° Dccalogi PrcEcepto, Nquot; 59, 50 et seqq.

5quot; Quoad possessiones vel obsessiones, fide certum est admittendam esse dsemonis possessionem proprie dictam, vel obsessionem. De bis vide pariter plura De 1'quot;° Decalogi Prceceplo, N⁰ lii.

Homo inter creaturas visibiles locum occupat princi-pem, constitutus quasi rex mundi ab ipso Creatore, di-cente; Faciamus hominem ad imaginem et shnilitudinern nostram: el prcesit... volatilibus coeli, et besliis universceque terra:.

Duplici arliculo dicimus 1° de hominis crealione ejusque statu primitivo, 2quot; de lapsu pro'oparentum et peccato originali.

H. — Priusquam dicamus de hominis creatione ejusque statu, explicandi sunt termini seqq.: naturale, con-naturale, praeternaturale, supernaturale.

r. Naturale, in homine, in genere est id quod ad ejus naturam pertinet. Sed magis explicite et in specie, vel 1° est id quod csi pars naturse, v. g. anima et corpus; vel 2° id quod a natura profluit, quales sunt varhie facul-tates infra N⁰ 1G exponendse; vel 5° id quod a natura exigitur, sive ad naturte integritatem, sive ad ejus pcrfe-ctionem, quales sunt in homine loquela, scientia, etc.

Dico a natura exigitur: unde exigentice natures sunt qutodam jura physica scu appetitus innati ad aliquas res oblinendas; quse res dicuntur his exigentiis deberi ab auctore naturae, ut exercente justitiam providentialem.

r. Connaturale frequenter idem sonat ac naturale. Sensu autem particulari usurpatur ad significandum id quod

natura secum ducit, quod cum ea connexnm est licel ah ea non intendalur, utpole ad ejus inlogrilatem seu per-fectionem minimc conferens, ut concupiscentia, mor-talitas in homine.

n. Pmter.uilurale est id quod, licel a natiua non exi-gatur, cam tarnen perficit intra natura limites, i. e. earn ad ordinem superiorem non clevando, v. g. immunitas a concupiscentia, ab serumnis, a morte.

Nota. Ihoc tria; naluralc, connaturale et prcvtcrnalurale, intra ordinem naturse continenlur; hisque opponitur su-pernalurcdc stricto dictum.

Triplex distingui potest supernaturale, scilicet 1° quoad modum tantum, 2° relativum, 3° stride dictum.

Supernaturale 1° quodd modum tantum, est donum in se naturale, collalum modo proprie supernaturali, v. g.

Supernaturale 2quot; relativum est illud quod supernaturale est respectu alicujus creatura, v. g. hominis, quin supernaturale sit respectu allcrius, v. g. rospectu angeli.

Supernaturale öquot; stride dictum, seu absolute et quoad substantiam, est id quod toiius naturae vires et exigentias transcendit, v. g. visio beatifica Dei ct gratia qute ad ipsam conducit; nam ad cjusmodi cxcelsa dona nulla creatura possibilitatem aut jus ullum habet aut aspirare potest ex semetipsa.

h Propositio. Deus creavit primum liominem Adam. Hffic propositio, quse aperte probatur Scriptura, ad fidem pertinet, ex cunc. Later. IV, et ex conc. \aticano, contia

incredulos, qui primos homines ex ovo, vel ex putredi-ne, vel ex mari, vel ex piscibus, vel prsesertim ex per-fectiori quadam bestia, scilicet ex simio (le singe), orlos esse promulgant.

Nota. Deus hominem creavit die creaiionis sexta. Post liominis creationein, i. e. die septima, requievit Deus, ait Scriptura. Nee obstat quod, juxta sententiam probabiliorem de qua infra, etiamnum Deus creet animas hominum qui nascuntur: cessavit cnim Deus tantum a novis speciebus producendis; anima autem humana, qnye dicitur nunc creari, ab Adami anima specie non differt.

llajc propositio pariter ad fidem pertinet, utpote con-nexa cum dogmate peceati originalis in omnes homines propagati, contra illos qui, a sieculo XVI, contendunt non unam esse omnium hominum originem, sed solos Ile-bneos ab Adam descendere, quos proin adamilas vocant; gentiles vero descendere ab aliis hominibus longo tempore ante Adam existentibus, quos proin prceadamüas appellant.

Id luculenter probatur ex Scriptura, ss. Patribus et tra-ditione. Insuper ad id confirmandum, inserviunt, ut ait Jungmann, clarissimorum virorum studia ethnographica, quibus communia populorum vincula naturalia patefiunt, et historicfe transmigrationum nolitige, quibus ex uno fonte gentes maxime varias esse, ostenditur. Conferunt studia physiologica, quibus novimus, in tanta differentia hominum, nullam tarnen reperiri notam, quse flagiiet discri-mina specifica in humano genere; verum diversitates omnes externis causis commode cxplicari, adeoque omnes homines facile ad unam stirpem revocari. Confirmantur hsec studiis philologicis, quibus docemur, linguas ita esse affi-nes, ut intelligatur ex uno eas fonte lluxisse. Conferunt vetustissiirwe populorum anthropogoni» el traditiones, quse.

quamvis fabulis defiguratte, plerseque tarnen ad anlhropo-goniam mosaicam accedunt. Conferunt poslremo omnia archeologica populorum studia, ex quibus peritissimi qui-que communem originem horninum ostendunt.

Qmü vcro ab incredulis proponuntur ex chronologiis antiquorum, ex physiologia ac scienliis naturalibus, ut ialsitatis arguant narrationem mosaïcam de creatione ac de generis humani imitate, hoc loco fusius refutare longum foret. Cieterum argumenta incredulorum non solida, sed futilia esse, jam frequenter eruditi auctores probarunt, atque indies demonstrant. Quod igitur iili semper in suis placitis persistant, non inde est, quia solidas habent rationes quibus ea vindicent, sed provenit ex superba eorum incredulitate, qua bellum indixerunt revelationi et veri-tatibus quse ex revelatione comperlte sunt, juxta Paulum; Evanuerunt in cogilalionibus suis et olscuralum est insipiens cor eorum. Dicentes enim seme sapientes, stulli facli sunt. (')

Jam autem determinandum est in quonam statu primus homo a Deo creatus fuerit; quod numeris sequen-tibus persolvitur.

r. Adam a Creatore recepit tria, scilicet 1° naturalia, 2° supernaturalia, 5° pneternaturalia; do quibus sit triplex propositie sequens :

(') QiitC, respectu habito ad soientias profanas, de imitate generis luimani statuenda sunt, apte ad lucc capita reducuntur; 1° ex scieiitlis naturalibus ipsis ostendi potest, diversas hominum familias esse quidetn varietates {races) unius speciei, non vero diversas species unius generis. 2° Ex scien-tiarum datis nullatenus demonstrari potest, impossibile esse, ut omnes varietates liominuin ex una provenerint specie, adeoque ut omnes homines ex uno protoparentum pari originem ducant. lino 3quot; vel ipsis scienliis profanis nnice consideratis ostenditur valde probabile esse, quod omnes homines ex uno pari protoparentum originem luibeant. 4° Certitudinem hac de reabsoliitam ope revelationis acquiriinus.

I^a Propositio. Adam creatus fuit in mturalibus, sen in conditione hominis naturali.

2a Propositio. Adam creatus vel saltem constitutus fuit in statu supernaturali, sen in donis supernaturalibus fjra-lioi et juslitice.

Dico creatus vel constitutus: quia disputatur an Adam in donis supernaturalibus et prseternaturalibus fuerit creatus, quod tenet opinio communis; an vero, in natura-libus prins creatus, dein ad supernaturalia et praeterna-turalia fuerit elevatus seu constitutus.

ö³ Propositio. Adam, una cum donis supernaturalibus, accepit dona prceternaturalia, qua; sunt integritas, scien-tia, immortalitas et felicitas.

In sequcntibus jam probatur singula propositio, et in-dicatur in quonam consistant illa naturalia, supernaturalia et prseternaturalia.

\k. — lquot; Propositio. Adam creatus fuit in mturalibus, seu in conditione hominis naturali, i. e. cum corpore organico, cum anima rationali libera ac immortali, ejus-que facultatibus. — Natura enim humana est complexus par-tium quibus homo coalescit, et facultatum qufB ab his par-tibus dimanant; illceque partes sunt corpus et anima.

Ihec propositio fide certa est ex Tridontino, ex conc. Later. IV, et ex Scriptura declarante quod Deus creavit hominem ad imaginem suam, i. e. creavit eura intelle-ctivum, cum sine intellectu divina imago non resplen-deat; et inspiravit in faciem ejus spiraculum vitce, i. e. vitale principium, quod est anima rationalis; et [actus est homo in animam viventem, i. e. per animam corpus in-formatum existit, vivens in imitate humana; naturae.

Dicitur in propositione cum anima. Itaque, jam triplici N⁰ seq. dicimus 1° de animse natura etoflicio, 2quot; do anima; facultatibus, 5° de anima; origine.

ii. Anima humana est substantia spirilualis, immortalis, libera, in singulo homine unica, per se atque immediata corporis forma.

Dico 1° spiritual is, immortalis, libera. Animam hac tri-plici gaudere qualitate, patet turn ex revelatione, tum ex recta ratione, ut probatur in philosophia, et in tractatu De Actibus Hurnanis quoad libertatem indifferentise. Substantia spirilualis est ea quse ita est simplex, ut a materia intrinsecus non dependeat, ac proinde, quamvis forte materiam informet, ea tarnen ad existendum, intelligendum aut volendum non indigeat. Undo anima non indiget organis corporeis ad exercendas suas facilitates seu ope-rationes intelligendi et volendi, quae ex natura sua a ma-teriali organo sunt independentes. liane autem doctrinani fidei et rationis, quoad animie spiritualitatem et immor-t'alitatem, absurde et impie subvertunt materialistse antiqui et moderni qui, ut ait conc. Coloniense, anno 'I8üü, docent seu fingunt mentis cogitationes nihil aliud esse nisi mate-rite affectiones et cerebri inateriales quasdam secretiones, ipsamque animam esse materialem et mortalem.

Dico 2° in singulo homine unica. Unde de animte humanse imitate hie nobis agondum est. Inquiritur enim utrum una sit hominis anima, qutc vita) tum intellectualis tum vegetativae turn sensitivse simul sit principium, prout Ecclesia catholica docet; utrum vero anima humana sit duplex, scilicet una quse sit principium vitse intellectualis et altera quse sit principium vitas vegetativae et sensitivse: eo enim non paucos auctores, etiam quosdam catholicos, novarum rerum pruritus seduxit, ut instauraverint antiquum erroreni de hoe anima; dualismo, inter quos eminet Celebris germanus Ghünter.

Itaque, hominem constare dupliei tantum elemento, sci-licet corpore et anima rationali, probatur 1° ex Scriptura;

Formavil igitur Dominus Deus hominem de hrno terra:, el inspiravil in faciern ejus spiraculum vilce. Nolite timere eos, qui occidunl corpus, animam autem non possunl oc-cidere. Jesus autem iterurn damans voce magna ermsil spiritum. Probatur 2° traditione, el conc. cecumenico Conslantinop. IV, quod statuit, veteris novique Testamenti efl'alis doceri, unam animam rationalem el inlelleclualem habere hominem, cosque reprobat qui in tantum impielatis devenerunt, ut duas eum habere animas impudenter docpna-tizare pertentent. Probatur ö⁰ ex damnatione errorurn Ghün-tcri, anno !8quot;j7 a Pio IX facta, inter quos hunc adnumerat; Nosei mus, inquiens, iisdem doclrinis Iccdi catholicam senlen-tiam ac doctrinam de hornine, qui corpora et anima ita absolvitur, ut anima eaque rationalis sit vere per se at que immediata corporis forma.

Ex his ergo intelligitur quod anima rationalis, licet in sin-gulo homine sit unica, prater officia animaj rationalis, in-super fungatur officiis animse sensitivse et vegetativse. In quo nulla est repugnantia: nam, quidquid habet anima sen-sitiva brutoruni, et anima vegetativa plantarum, substantia animse rationalis virtualiter continet.

Dico 5° per se atque immediata corporis forma. De entium forma dictum est in tractatu De SS. Trinitatc, Is⁰ 1, in nota. Hie autem ad clariorem prsesentis materia; intelligen-tiam, tradimus sequentia.

Duplex in entibus aspectabilibus distinguitur eleinentum, videlicet materia et forma. Materia est substantia incom-pleta, est subjectum recipiens formam, estque per se po-tentia soluai habens illud esse quod per formam communi-catur. Forma vero et ipsa est substantia incompleta, qua ad certam aliquam speciem, ad certurn aliquem essendi actum materiam determinat, suique communicatione facit, ut sit actu ilia essentia , qute prius in potentia eral.

Jam vero, pars materialis hominis per se incompleta sane est, sed per animam unam eamquc rationalem vivificatur.

ita ut ha3C sit principium quo homo totus vivit, movelur, sentit et intelligit. Itaque merito anima forma corporis ap-pellenda est.

Dicitur autem per se corporis forma: videlicet non per accidens nee per aliud. Non per accidens, quia naturaliter hanc aptitudinem et hoe munus habet, ut informando corpus sit humanse vitse principium. Non per aliud, quia vita hominis propria non efficitur per aliquam aliam animam mediam inter corpus et spiritum, quae virtute spiritus moveatur et regatur, sed solum ab anima rationali dependet. llinc anima rationalis etiam est tmmediata corporis forma.

Ex his finaliter intelligitur quomodo hominis anima corpori uniatur; scilicet ei unitur, non ut motor mobili, quemadmodum docebat Plato, sed ut corporis forma sub-slantialis.

1° Facilitates seu potenties sen vires hominis naturales, licet partim ad corpus pertineant, prsesertim pertinent ad animam, et ideo potius ammee potentise nuncupantur.

2° Illse potenticc dividuntur in superiores seu inorga-nicas, et in inferiores seu organicas.

Potentise superiores seu inorganicce, sunt illtc quje absque ullo organo in sola anima subsistunt, et sine comple-mento organico exercentur; suntque turn* intellectus, qui et vis apprchensiva voeatur; turn voluntas seu appetitus intellectivus, qui et vis appetitiva voeatur.

Potentise inferiores seu organtcce, sunt ilko quse orga-nis corporeis animalis inhserent, complentur et exercentur; suntque vis vegetativa, vis sensitiva et vis loco-motiva.

Vis sensitiva seu sensibilitas distinguitur duplex, scilicet apprchensiva et appetitiva.

Vis sensitiva apprehensiva, alia est externa, quaï quin-que corporis sensibus exercetur; alia est interna, qua anima sensationes interne percipit. Ad banc ullimam re-feruntur phantasia et memoria.

Vis sensitiva appetiliva, sen sensualitas, seu appetitus sensitivm, quoque est duplex, scilicet est vel concupisei-bilis, cujus objecturn est bonum dclectabile secundum sensus; vel irascibilis, cujus objectum est idem bonum quatenus arduum. Ad appetitum sensitivum referuntur habitus et passmies, quum in eo proprie resideant, licet tamen influxui virium superiorum subjiciantur. Vide la-tius De Actibus IIamants, Nquot; 1 et seqq.

Ouaj omnes facultates naturales ut clarius distinguan-tur et memoria retineantur, oculis proponiinus tabellam in sejuncta pagina contentam atque prsesenti N⁰ annexam.

Quserendum jam est quid, juxta same theologize prin-cipia, sit statuendum de aninue origine. Conveniunt quidem omnes tum theologi tum pbilosophi, corpus bumanum ex parentum generatione suam originem habere; unde vero sit anima, jam ab antique tempore non una fuit omnium sententia.

Pnetermissa opinione Origenis de prjeexistentia ani-marum humanarum in anteriori quadam vita, quae opinio ab Ecclesia damnata fuit, dicimus quod duplex quoad banc qua^stionem existat sententia, quarum prior vocatur rjeneratianismiis, seu traclucianismus, quia ejus patroni lenent animam filiorum ex anima parentum seu patris generari et traduci; posterior vero vocatur creatianismus, quia ejus patroni lenent Deum singulo homini concepto infundere animam quam illico creat. Itaque,

1° Generalianismus docet, non tantum corpus, sed etiam hominis animam generari seu traduci a parentibus: non quidem eo sensu quod hsec anima tribuenda sit semini

materiali patris, cum boe malerialismum sapiat, sed eo sensu quod prolis anima ex ipsa parentum anima natu-raliter originem habeat. En desuper qusedam sparsim ex opere Dor/mes calholiques:

Le généralianisme matérialiste prétend que lame tire son origine des parents ex corpulent is scminibus; et il rend ainsi lame raatérielle et corruptible. 11 a été sou-tenu par Tertullien, qui semble ne pas avoir reconnu la spiritualité de l'arne; ct c'est ce systêrne seulement que condamne S. Thomas comme hérétique, ainsi que, l'an-née 184.8, l'a démontré Beelen contre Perrone.

Le généralianisme spiritualiste dit que lame des en-fants tire son origine, non d'un principe materiel, mais de l'ame même des parents. Dieu, en créant l'espèce hu-maine, a mis dans les deux premiers représentants de cette espèce, tous les principes nécessaires a sa propagation, non-seulement pour le corps, mais encore pour lame. Comme le principe de la vie matérielle des parents communique la vie matérielle, de même le principe de la vie spirituelle communique aux enfants la vie spirituelle; et cette double vie, ainsi communiquée, prend uno forme individuelle et propre.

Si la vie matérielle, dont le principe est nécessaire-inent simple, sans parties, sans composition, se communique et se iransmel substantiellement, pourquoi la vie spirituelle ne pourrait-elle pas se transmettre de la même manière? Flourens, l'un des premiers physiologucs de le-poque, dit: La vie ne commence pas a cliaque nouvel individu, elle se continue; elle n'a commencé qu'une fois pour chaque espèce. Déposée par l'ouvrier suprème dans le premier couple de chaque espèce, la vie se continue, depuis, dans tous les individus de cette espèce.

pliquer facilement la transmission du péclié originel, et d'etre plus conforme aux lois générales qui régissent la propagation des ctres vivants.

II est certain que l'Eglise n'a rien défini sur la question de l'origine de lame humaine; et que le systême du génératianisme spiritualists n'a rien de positivement contraire a Forthodoxie; certum est, dit yEstius, nee fu-turos lacsas fidei reos qui ea de re dubitarent. S. Augus-tin et S. Jcróme ont toujours regardé la question de l'origine de lame comme douteuse, et souvent mème ils ont manifesté leur préférence pour le génératianisme. Le Pape S. Grégoire-le-Grand dit: La question de l'origine de l'ame., dont les SS. Pères se sont beaucoup occupés, est demeurée douteuse; ils ont avoué quelle est demeu-rée insoluble dans cette vie; et, en effet, dit-il, c'est une question difficile qui ne saurait être pleinement comprise par l'homme.

Ce doute, dit le Cardinal de Noris, a duré jusqu'au douzième siècle, jusqu'au moment oil Pierre Lombard,' le Maitre des sentences, onseigna le créatianisme; et il fut suivi ensuite par presque tous les scholastiques; et ainsi le génératianisme fut généralement abandonné..... »

2quot; Crcalianismus docet singuli hominisanimam a Deocrea-ri, eamque faiui infundi vel in ipso conceptionis momento, vel saltern dum fcetus ille sufïicienter est dispositus ad ani-mam rationalem recipiendum.

Ilujus sententie patroni systema suum probare nitun-tur 1° Scriptura, qua?, in quibusdam locis distinguens di-versitatem duarum substantiarum quse in homine uniuntur, indicat spiritum esse a Deo, carnem vero deberi genera-tioni parentum, v. g Paulus ad Ilebr. XII: Deinde patres carnis nostra' eruclitores habuirniis el reverebamur cos: nurn mul to mayis obtemperabmus Patri spirit mm et vivenuis? 2° Validiore argumento id probant traditione seu doctrina commnniori ss. Patrum et theologorum. Etenim, inter

ss. Patres tantum pauci sunt qui per aliquod tempus de origine animarum hserebant incerti; et doctrina creatia-nismi semper prtevaluit, atque mox communis evasit et per decern ssecula in Ecclesia mansit, donec systema ge-neratianismi iterum revocalum fuerit a quibusdam^re-centioribus auctoribus germanis eorumque assechs. oquot; ld probant argumentis a ratione adversus generatiamsmum, turn materialisticum qui docct animam oriri ex principio materiali sen semine paterno; turn spiritualislicum qui tenet eam generari a principio spirituali quod est anima parentum. Scilicet, adversus generatianismum materia-lislicum, id facile probant sequentibus s. Thomse verbis : « Impossibile est, virtutem activam qme est in materia, extendere suam actionem ad producendum immaterialem effectum. Manifestum est autem, quod principium intellectivum in homine est principium tran-scendens materiam; habet enim operationem, in qua non communicat corpus. Et ideo impossibile est quod virtus qua3 est in semine, sit productiva intellectivi prin-cipii. Ponere animam intellectivam a generante causari, nihil aliud est, quam ponere eam non subsistentem et per consequens corrumpi cum corpore. Et ideo ha3reti-cum est dicere quod anima intellectiva traducatur cum semine. » Adversus generatianismum spirilualisticum, id probant modo sequenti; Quum anima parentum sit o-mnino simplex et immaterialis, tantoperc repugnat, animam fdiorum ex illa decerpi et velut desecan, quanto-pere rationi contradicit, ut aliquid partibus omnino carens in particulas discerpalur et dilacerelur.

Quod autem spectat momentum quo Deus animam ratio-nalem creel corporique infundat, scinduntur auctores. Omnes quidem fatentur, foetui a conceplionis momento et ante organismum formatum, inesse vitam. Sed contro-vertunt, qualis intelligenda sit illa vita sen vitse principium. Alii enim tenent fcetum a conceptioms momento

gaudere vita plena, id est vita turn vegetativa, turn sen-siliva, turn spirituali quae resultat ex creatione el infusione animse spiritualis, a primo momento a Deo peracta. Dum alii cum s. Thoma existimant quod, virtute seminis, in foetu concepto triplex successive producatur vita3 princi-pium: primo quidem et a conceptionis momento, princi-pium vit;B vegetativse; deinde, elapso certo tempore, principium vitoe sensitive; atque tandem, cum embryo ad debilum organismum humanum productum fuerit, pau-cis a conceptione diebus, principium vita) completa3, seu anima rationalis a Deo creata et infusa, qu«; deinceps sit unica corporis forma.

Utraque ex his duabus sententiis, inter graves philo-sophos et theologos, multos nacta est el cliamnum habct patronos.

18. — 2^a Propositio. Adam crealus vel saltern conslitutus fuil in statu supernaturali, seu in donis supernaturalibus fjratim et juslitice.

Usee propositio, contra Pclagianos et rationalistas, ex Tridentino, ad fidem perlinet; et probatur traditione, et Scriptura: Faciamus hominem ad imaginem et similitudinem nostrum; ila ut, communiter juxta Patres, imago ad natu-ram, ct similitudo ad sanctitatem ac jusliliam referanlur; unde fit ut Adam, per peccatum, similitudinem non vero imaginem perdiderit.

Nota. Hie inquiri potest quo sensu homo sit imago Dei. Et Resp. quod homo dicatur factus ad imaginem el similitudinem Doi secundum animam, qua, juxta Thomam, tripli-citer imaginem sui Creatoris refert; 1° quatenus anima est naturaliter apta ad intelligendum el amandum Deum; 2° quatenus per fidem el charitatem cognoscil ct amat Deum supernaturaliter; a⁰ quatenus per lumen gloria; ct charitatem patriae Deum perfecte cognoscil et amat.

omnibus hominibus. Secunda vocalur imago gratiw scu similitudinis, et solis justis est propria. Tertia dicitur imago similitudinis rjlorice, et convenit solis beatis.

Dico in propositione in donis supernaturalibus gratice el justilice; desuper aulem sint tria sequenlia;

1° Ilominis elevalio ad stalum swpernaluralem est ordi-natio hominis ad visionem beatificam, seu donatio gratia? sanctificantis qua ad banc visionem disponitur. Nam, quemadmodum bominis finis naturalis est Deus abstracte, i. e. in creaturis nt in speculo, contemplandus et lau-dandus; sic hominis finis supernaluralis est Deus beati-fice videndus el possidendus.

2quot; Ilia gratia sanclificans est Dei donum supernalurale elevans hominem ad stalum supernaturalem, i. e. donum animce permanenter inhserens, cam vivificans el mire exornans, qua homo redditur formaliter Justus, filius Dei adoptivus, aliquo modo divime consors nalune, el ad coeli gloriam omnino comparatus.

5° Ilia autem gratia sanclificans, prout consideralur in proloparenlibus, vocatur justitia originalis, quia homo, ab origine, per illam supernaturaliter disponebalur ad omnia opera justilice facienda; et ad hoc disponebalur turn principaliler per rectitudinem voluntatis Deo perfecte subdiUe, turn secundario per rectitudinem aliarum animse potenliarum, ut infra dicetur; ita ut ilia duplex rectiludo totius hominis harmoniam constitueret. Ifec aulem gratia sanclificans scu justitia originalis, in Adam principium erat ex quo manabant el pendebant dona graluita prcelernaturalia, de quibus jam dicendum.

— 5» Proposilio. Adam, una cum donis snperna-turalibus, accepit dona prceternaturalia; i. e. in Adamo, una cum gratia sanctificante seu justitia originali, con-juncta erant eximia dona tum animse turn corporis.

conc. Ephes. contra Pelagianos, dicenles Adamum in pu-ris naturalibus constitutum fnissc, cum concupisccnliis, morte, etc., sicul nos sumus; tuni cx Tridenlino diccntc; Adam secundum corpus el animam in detcrius commu-talum fuisse; cl probalur ex variis locis Scriplura¹, c\ quibus facile arguitur quod ha;c dona fuerint qualuor sequenlia, videlicel inlegritas, scientia, immortalilas el fe-licitas.

Determinandum jam est in quouam consislcrct singu lum horum donorum prjeternaturalium. Itaquo :

1° Inlegritas erat illa rectiludo qua) tolius liominis har-moniam constituebat, nempe qua ratio subdebatur Deo, ralioni vires inferiores, et anima) corpus; ila ut prima subjeclio esset causa secundse, et secunda lertia). Undo, per hanc inlegrilalem, vires inferiores et pneserlim ap petilus sensitivus subdebantur voluntali; el ila sensual! tas excludebat concupiscentiam seu molus ralioni rebelles; idque clare palet quoad concupiscentiam principalem seu concupiscentiam carnis, ex verbis: End ulerque malus, Adam scilicet et uxor ejus, el non eruhescehant; ergo a fortiori quoad alias concupiscenlias minus vehementes.

2° Scientia erat in Adamo turn scientia infusa, lum facullas pra)slantissima intelligendi.

Ad determinandum qusenam in Adamo fuerit scientia, considerandum est quod Adam conslilutus fuerit ut aliorum hominum principium, non tantum generatione corporali, sed etiam institutione et gubernalione. Unde, sicut cor-pore, ila etiam anima perfectus prodiit e manu Creato-ris, ut statim filios suos docere el gubernare posset.

Ergo 1° in naturalibus, habuil perfectam scientiam omnium rerum qu« naturaliter ab homine cognosci pos-sunl; ila ul posterorum doctissimum, etiam Salomonem, superaverit. Non lamen novil fulura conlingentia, occul-tas cogitationes, nee omnia et singula cujusque speciei

individua. Dein, cum omni malo esset immunis, non erat obnoxius ignoranlise, oblivioni, errori aut deceptioni.

Ergo 2° in supcrnaturalibus, tantam illorum habuit no-liliam, quanta ad suse et aliorum vihe spirilualis regimen opus crat et statui felicitatis conveniebat. Ergo, fide novit Deum creatorem et remuneratorem, SS. Trinitatem, inio et incarnationem, quin tarnen sciret fore ob suum peccatum, quod nesciebat.

liane vero duplicem perfectam scientiam, una cum justitia originali donisque annexis, infusam accepit; quse omnia, nisi peccasset, posteris suis, partim via gene-rationis, partim via instructionis, transmisisset.

5° Immortalilas erat immunitas a morte; qu;c immu-nitas, quemadmodum in Deo est essentialis, et in angelis est naturalis, in primo homine, Dei gratuito dono, erat prcelernaluralis.

Ergo, si Adam in statu innocentüe non peccasset, ctiam corpus ipsius nee corruptioni obnoxium, nee un-quam ab anima separatum fuisset; et Creator omnipo-tenli sua providentia impedisset, quominus quidquam ei obesset, quominus segritudinibus aut senio conficere-tur, vel veneno, igne, aqua aut alia externa vi extingue-retur; sed effecisset Deus ut homo inoolumis super ter-ram quamdiu Deo placuisset, perstaret, et ut sine morte ad beata regna perveniret. Sic, quemadmodum ait s. Thomas, « homo in statu innocentise non natura, sed gratia effective immortalis erat, quia vis illi divinitus data erat, per quam poterat, non peccando scilicet, conser-vare corpus super naturam corporalis materise. »

4° Felicilas. Cumalata hfec omnia voluit Deus singulari felicitate externa, qua protoparentes, ab torumnis et do-loribus liberi, iis abundarent qu® vitae suavitatem con-ciliant. Hanc felicitatem ostendunt tum ea quae leguntur de loco in quo ipsi collocati fuerunt, videlicet de para-diso vcluptatis, tum ea qiue in Scripturis liabentur de

dominio quod protoparentibus in res crealas concessum fuit; tum ea qua) ibi colliguntur de immunitate a mole-slis laboribus, et de copia bonorum, quibus primi homines divina largitate eflluebant.

Ilia omnia quse de proloparentum felicitate cx fidei fon-fibus eruimus, omnium populorum confirmantur tradi-tionibus de primo hominum statu ac de aurea quadam a3tate. Earn vitte beatitatem pro suo quidem quisque in-genio ac sensu informat; sed in eo tarnen omnes con-veniunt, ut omnem speciem sorumnarum ab his generis humani incunabulis proeul plane abjiciendam censeant. Vestigia sane veritatis, quam cs revelatione cognoscimus, in bis invenimus.

20. — Dona supernaturalia t dona prseternaturalia, quse contra Pelagianos ac rationalistas vindicavimus primo bomini, et qua3 proin vocantur dona primitiva, erant dona gratuila seu hominis naturje non debita.

Ea fuisse gratuila seu naturae indebita, fide cerium est, ex damnalis variis propositionibus Baii, statuentibus Dcum, salva sua bonilate ct justitia, hominem sine primitivis donis condere non potuisse, ideoque ilia esse natura debita, i. c. debita ex constitutione naturae ea dona exi-gentis; et sic ea ad naturalem hominis conditionem pertinuisse. Sic quoque Jansenistse.

Id probatur 1° quia nullo titulo debebantur: non titulo naturali, i. e. ex exigentia in hominis naturte conditione fundala; nee titulo personali, i. e. ex merito quod ex hominis actionibus oriri potest, ut in prsesenti casu patet. Probatur 2° quoad gratiam sanclificantem: hsec profeclo erat gratuila; alioquin gratia jam non essei gratia, ut Paulas ait; et quoad dona prccternaluralia: si humana natura hsec dona exigeret, eliam nunc illam exigentiam aut tendentiam manifestaret; atqui non manifestat. E contra, ut physiologi unanimiter docent, ex ipsis cle-

mentis ct principiis quibus hominis natura constituilur, ut sunt appetitus rationalis et sensitivus cl corpus carneum, connaturalitcr exorilur concupiscentia, ignorantia, dolor et corporis dissolutio: quae omnia opponuntur turn im-munitati a fomite et aerumnis, tum perfecta; scientia; et immortalitali.

21. — llic tandem inquiritur de variis statibus natura; liumancv qui distingui possunt. Desuper sint sequentia : ' 1° Status naturw Inmance est modus tolius generis humani se liabendi in erdine ad finem ultimum et ad media co spectantia.

2quot; Gum hominis finis ultimus sit Deus, naturaliter vel supernaturaliter attingendus, hinc sequitur quod gene-ratim duplex distinguatur naturae humanaj status, scilicet status naturalis ct status supernaturalis. Dico generatim, nam,

5° Magis explicite el in specie distingui possunt septem sequentes status natura; humanse:

Status 1° naturcc puree, in quo homo consideratur ut conslilutus in jmris naturalibus, ul supra N⁰ 14, i. e. cum corpore organico, cum anima ralionali, libera et immor-lali, cjusque naturalibus facultatibus; in quo, ab una parte, supponitur abesse peccatum originale, et ex altera parte, abesse dona supernaturalia vel prsÊternaturalia de quibus supra, et consequenter in quo homo subjectus foret aliquousque ignorantüe, concupiscentiis, morti, cte-tcrisque bujus vit;p miseriis.

Status 2° naturae integree, i. e. status prsecedenli statui superaddens subjectionem virium inferiorum sub imperio rationis, ut supra N⁰ 19 de integritate dictum est; in quo statu homo, virtutibus moralibus pra;ditus, Deum colere potuisset naturaliter seu ut auctorem naturae.

Status 5° natures elevates, i. e. status duobus pra^ce-dentibus statibus superaddens dona supernaturalia et pr?e-

ternaturalia de quibus. supra; hicque status, qui in pro-toparentibus ante eorum peccatum existebat, quoque status innocenticn merito vocatur.

Status 4° nalurce lapsce, i. e. status importans non tantum absentiam donorum supernaturalium et prseternatu ralium, ut de statu nalurce puree dictum est, sed insuper eorum positivam privationem, cum infaustis sequelis a Deo in vindictam iuflictis; in quo statu oraties nascimur et sumus ante baptismum.

Status oquot; natural reparata}, i. e. status importans resti-tutionem donorum supernaturalium, attamen absque do-nis praeternaturallbus; in quo statu sunt oranes homines viatores justi.

4quot; Horum septem statuum duo priores, seu status nature purae et natune integrae, sunt mere supposititii, cum nunquam exstiterint nee unquam sint exstituri. Attamen, relative ad statum naturae puree inquiruntur sequentia;

R. Affirmativa est certa. Imo Baius, id negans de Dei potentia ahsoluta, damnatus est.

q. An in hoc statu nalurce puree nccessaria forent [jrati ce auxilia ad legem naturalem implendam?

r. Necessariura foret aliquod auxilium, non quidem elevans ad ordinem supernaturalem, sed adjuvans, in or-dine natural!; hocque homo a Deo petere potuisset, et sic in bona dependentia cum Crcatore fuisset.

Q. An nalura lapsa, sed per baptismum reparata, deter ior nunc est quam fuisset status natural puree?

R. 1° Intrinsece detcrior non est, nisi hoc sensu, quod sit positive indigna auxiliis naturalibus, natune punc

aliquomodo debilis. Atlamen 2quot; deterior est extrinsece, i. e. relative ad pugnas a diabolo, a coucupiscentia et mundo ; et vis bostiiini est validior quam in statu na-turse pura; fuisset. Quod ergo Tridentinum dicit totum Adam secundum corpus el animam in deterius commuta-tum fuisse, relative ad statum felicitatis primitivse seu status innocentia; intelligendum videtur; atque hoe sensu bomo dicitur vulneraius in naturalibus.

Peccatimest libera divinse legis transgressie, ac proinde divinje majestatis offensa.

Dividitur 1° in personale et originate. Peccatum perso-nale est illud quod quis propria sua voluntate committit; originate vero est illud quod quis commisit voluntate aliena, scilicet Adami, qui bumani generis caput fuit et origo.

Dividitur 2^a in peccatum actuale et babituale. Peccatum actuate est ipse actus peccaminosus; habituate vero est status peccati nondum deleti, sou est id quod, actu peccandi transacto, constituit permanenter peccatorem.

Ilinc intelligitur, quod peccatum lapsu protoparentum commissum in ipsis fuerit personate et actuale; in poste-ris vero, esse originate et habituate.

Ex parte Dei, actus peccaminosi effectus sunt, seu ex eo in Deo oritur duplex jus: jus odii vel saltem displi-centifc, et jus vindictfe.

bitum seu reatus, scilicet reatus culpic, sen debitmn sub-eundi iram Dei, et reatus poense, seu debitum sustinendue vindictiB delicto proportionatse; quod duplex debitum ne-cessario solvendum est per expiationem, nisi per satis-factionem placetur offcnsus.

Prcenota 5° cum Jungmann. Adam in illo statu felicis-simo, de quo hucusque dictum est, constitutus fuerat non solum ut erat singularis persona, sed potius ut erat totius futuri generis humani protoparens, ac principium liumana3 natune. Humanam naturam totam videlicet Deus ineft'abili sua bonitate in ipso ad sublimissimam evexerat dignitatem; atque omnia ilia dona, in protoparentis persona, collata erant humanse naturse, qua) in illo rerum primordio tantum in generis humani parentibus existe-bat. Ita rem sese habere, perspicue apparebit ex iis, qua3 de amissione illorum donorum pro toto genere hu-mano dicemus; imo, etiam ox iis quae hucusque tracta-vimus, patet tum Scripturam, turn Patres ilium sta-tum justitiüe originalis nobis exhibere, ut statum generis humani in sua protoparente. In Adamo videlicet creavit Deus hominem ad imaginem et similitudinem suam, fecit hominem rectum et inextcrminabUem, adeoque et s. Paulus nos monet ut renovemur et induamus hominem novum, qualis ah initio creatus fuit a Deo, in ju-stitia et sanctitate ver Hat is.

Transmittenda igitur erant a protoparentibus dona hu-manse naturae Dei bonitate collata, etiam ad posteros; et, quemadmodum protoparentibus, ita toti generi hu-mano felicissimus status destinatus erat. Ejusmodi trans-missio, üti communis doctrina statuit, ipsi generationi connexa fuisset, ita, videlicet, ut filiis quos protoparentes in statu justitia3 originalis procreassent. Deus infudisset animam gratia sanctiücante ornatam, communicassetquc simul mira integritatis et immortalitatis dona. Sed decreto divino statutum erat, ut protoparentes ilia, dona quibus

ornati erant, servarenl sibi et posteris suis, si rnandalo quod Deus ipsis dedit, obedirent; amilterent vero eadem turn sibi turn posteris, si illud divinum pneceptum transgre-derentur. Jam vero, diaboli fraude sedueli, legem divinam transgressi sunt; alque iste est lapsus tristissimus primi hominis, quo peccatum intravit in rnundurn, el per pec-calum mors, el sic mors in omnes homines transivil, in quo omnes peccaverunt, ut ait Paulus ad Rom. V.

Jam duplici paragrapho consideramus peccatum 1° prout ia protoparentibus fuit personale, 2° prout in Ada) posteris est originalc.

25. — 1° In Gcnesi legitur pra3ccptum sequens protoparentibus datum ; De ligno scienlice boni et mali ne co niet las. Lignum hoc vocatur lignum scienlice boni cl mali, tum ab eventu, quia per ejus esum experimentaliter no-verunt differentiam boni et mali; turn quia serpens ex ejus esu scientiam boni et mali promiserat.

2° IIoc praceptum de non edendo fructu vetito, licet fuerit de re in se levi, fuit tamen grave ratione finis; nam finis fuit 1° ut Deus ostenderet supremum suum super hominem dominium; 2° ut homo, obediendo, suam erga üeum subjectionem et dependentiam profiteretur, atque ita nobilissimas virtutes exerceret.

5° Homo ad esum vetitum tentatus fuit, non quidem ab intrinseco seu a carne et passionibus, cum in statu innocentise essent subject» spiritui; sed ab extrinseco seu a dsemone, qui in hunc finem usus est vero et natural! serpents per quem locutus est ad Evam; nam dte-mon, ait Tirinus, serpentem ingressus, ut solet ener-gumenos, in ejus ore, quasi in organo aëre moto, voccm humanam, ut facile poluit, cfiinxit.

i⁰ Narratio Genesis de fructu vetito, de serpente et de paradise intelligenda est, non ut allegoria seu my-thus, quemadmodum prsetendunt increduli, sed in sensu proprio et historico; idque probatur 1° ex stylo, qui historicus est, non secus ac in reliqua Pentateuchi nar-ratione; 2° ex perpetua Judiieorum ac Christianorum tra-ditione et interpretatione. Ergo certa et ex Tridentino ad fidem pertinentia sunt duo sequentia :

5° Certum est protoparentes, mandatum Dei transgre-dientes, peccasse. Id probatur 1° luculenter exScriptura; 2° ex traditione, non tantum catliolica, sed et ex prima; traditionis vestigiis, quie apud omnes gentes reperiuntur; ita ut increduli, teste Voltaire, fateri cogantur casum liominis esse theologiu; omnium antiquorum populorum fundamentum.

Nee dicas qnod peccare non potuerint, cum carerent concnpiscentia. Nam peccare potuerunt, 1° quia eranl liberi nee in gratia confirmati; subjectio enim appetitus sensi-tivi facultalem prsestat ad bonum, sed libertatem ad malum non tollit; 2° quia peccatum illud incoepit, non a carne sed a spiritu, nempe a superbia; Entis sicut Dii; hac autem deordinatione partis superioris, simul soluta fuit subjectio partis inferioris.

Gquot; Certum est protoparentes sua transgressione peccasse graviter. Id probatur 1° ex pcena a Deo primum intenta et dein inflicta; 2° ex nomine prcevaricalionis ac delicti, quo eorum peccatum in Scriptura notatur.

24. — Q. Quodnam specie fuit protoplastorum peccatum? r. Fuit peccatum superbia;, qua inordinate divinam si-militudinem appetierunt, non quidem quoad naturarn, sed quoad cogitationem et potestatem operandi, ut per vir-tutcm propria; naturae, ait Thomas, determinarent sibi quid esset bonum et malum ad agendum, et virtute propria) naturtc opcrareniur ad beatitudinem consequendam.

ld autem Paulus vocat inohedienliam, loquens scilicet de peccato, non inlerno, sed de exlerno sen de esu fructus vetili, per quod constituti surnus peccatores.

u. Sextuplex peccatum ex hac superbia profluxit. Nam peccaverunt uterque peccalo 1quot; infulclitalis, dubitando de inorte, et fidem prsestando verbis serpentis; 2quot; curiosi-tatis; 5° gul cc; 4° inobedientice; ;J⁰ excusationis in pecca-lis. Insuper 0° Eva peccavit peccato scandali, inducendo virum ad esum vetitum; et Adam, peccato inordinati amoris placendi uxori.

Pramota. Pelagiani, cum negarent Adarno dona supcr-naturalia et prseternaturalia fuisse collata, docebant statum ejus post peccatum non fuisse mutatum. Talis est pariter error rationalistarum.

Sed in errorem plano oppositum inierunt protestan-tes, sustinentes quod dona supernaturalia et prtcterna-turalia Adamo collata, ad essentiam humanfe naturae pertinerent. Cum igitur Adam lapsu suo pro se et cseteris amiserit liaic dona, i. e. natura elementa qua) ejus bonitatem constituebant, binc natura bumana bor-ribili modo corrupta est et infecta, ita ut nihil plane boni in ipsa reliquum sit, sed sit tota vitiata, inquinata, et subsistens veluti peccatum. Qucmadmodum videlicet defectus est in bomine omnium virium bonarum, ita successit profundissima corruptio et immunditia, prava illa et turpissima concupiscentia, qufc totum hominem permeat et in ipso perpetuum peccatum constituit. Liber-tatein peccato Adami omnino amissam dicunt, omnesque actiones hominis inde infectas esse prava cupiditate, adeo-que malas. Quidquid boni fit, unice ex gratia hominem necessitante provenit.

Similes circiter errores docuere Bajus el Jansenius, ut in tractatu De Gratia et alibi dicitur. — Hisce praj-missis, jam dicimus:

q. Qucenam fuerunt pcence relative ad prolopa rentes? n. Relative ad proloparentes, l^u poena prseeipua, utrique a Deo directe inflicta, fuit sublatio turn donorum super-naturalium seu justitise originalis; tum donorum prcetcr-naturalium, scilicet doni integritalis, ex quo provenerunt vulnera animse, donorum cximiaj sciential, immortalitalis et felicitatis, de quibus supra Nquot; 19, et de quibus latius infra N⁰ 50; 2° eorum eiectio e paradiso; 5° insuper Deus inflixit poenas tum viro tum mulieri speciales, de quibus Genesis, Cap. III.

r. Relative ad serpentem, impleta est Dei maledictio: Super pectus tuum gradieris; nam 1° quamvis ante pec-catum serpens super pectus graderetur, idque esset natu-rale, tamen post maledictionem cessit ei in opprobrium, execrationem et poenam; 2° maledictio ilia etiam vera probatur in diabolo, qui, licet supcrbia semper elatus, tamen ad infima semper deprimitur.

r. Relative ad terram, pariter impleta est Dei maledictio: Spinas et tribulos germinabit tibi. Ilia quidem etiam ante maledictionem nascebantur e terra, sed ad ornatum uni-versi, et animalium utilitatem; postea vero, cesserunt in poenam; propter quod et abundantius excrescere coe-perunt. — Pari ralione dicendum est, ante peccatum fuisse herbas venenosas et animalia fera; qua; tamen homini innocenti non nocuissent, cui omnes herba) cogni-ta3 et alia cuncta subjecta fuissenl, juxta: Dominamini... universis animantibus. I hoc obedientia et subjeclio, post inobedienlise peccatum, multum imminula est.

R. Paradisus in Scriplura varie accipitur: 1° pro quo-cumque loco voluptatis; et plerique recentiores pulant de hoe loqui Ecclesiasten per verba; Henoch... (et Elias) translat us est in paradisum; 2quot; pro limbo Patrum, de quo Christus ad latronem: Hodie mecum en's in paradise; 5° pro ipso coelo, de quo Paulus; Se rapturn fuisse in paradisum; 4° speciatim bic pro paradiso terrestri, seu loco, horto amteno, in quo a Genesi exhibentur protoparentes in statu innocenthe constituti, et ex quo pest peccatum oje-cti. De hoe ultimo hic inquiritur.

u. Ubinam pneeise situs fuerit paradisus terrestris, eerto determinari non potest. Verum quidem est, juxta ver-sionem 70 interpretum; Piantaveral Dominus Deus paradisum in Eden ad orientem, paradisum situm fuisse in Eden, ad orientem, i. e., ait Tirinus, ad oriêntalem plagam, nempe respectu Falsestinte et Judseorum; sed non plane novimus ubi situm sit illud Eden seu regio orien-talis. Attamen ex Vulgata novimus quod lluvius egredie-batur ex Eden et ingrediebatur paradisum; et egressus e paradiso, abibat in quatuor capita scilicet Euphraten, Ty-grim, Gehon et Phison; atqui horum duo, nimirum Euphrates et Tygris adlme existentes, noscuntur originera sumere in Armenia; ex quo concludere licet paradisum situm fuisse in Armenia vel Mesopotamia.

r. Non convenit inter auctores. Thomas eum veteribus putat ilium existere, per impedimenta quidam ab accessu nostro seclusum, et in eo morari Henoch et Eliam, de quibus supra Ecclesiasles. Plerique recentiores putant illum non amplius existere quoad formam plantationis et am;e-nitatis, illumque per diluvium penitus redaclum fuisse ad similitudinem aliorum agrorum; quia, aiunt, regiones

Mesopotamia et Armeniffi ita detectse et notse sunt, ut concipi vix possit paradisum absque continuo miraculo etiamnuni manere seclusum et ignotum, atque sine miraculo ilium a diluvio non fuisse destructum.

27. — q. Quare peccatum hoc vacatur originale? r. Peccatum hoc in Adpe posteris vocatur originale, turn quia nobis ab origine seu conceptione insitum est, turn quia ab origine generis nostri, seu ab Adamo, pro-venit.

0- Quomodo dcfiniri potest peccatum originale? n. Definitio peccati originalis ex variis decisionibus Tri-dentini erui potest, scilicet: Est verum peccatum quod ab ortu suo omnes homines contrahunt a protoparentum culpa derivalum, quodque peccatum naturce dicitur, a culpis actualibus diversum. Ilic tarnen seponimus qua3-stiones scholasticas, infra N⁰ 52 et seqq. tradendas.

ICx data definilione sequitur, et ex Tridentino ad fidem pertinet, 1° peccatum hoe non consistere in pcenis, morte corporis aut in concupiscentia; 2° illud non esse solum Adte peccatum extrinsece nobis imputalum.

n. Quantum sit peccatum originale in Adte posteris, determinatur modo sequenti, scilicet: quemadmodum peccatum originans seu personate et actuale in protoparen-tibus fuit mortale, ita pariter peccatum originatum seu in posteris existens habitualiter, est mortale; attamen gravitate minus est quocumque mortali personali, quia minimum habet de voluntario, cum non voluntate personali sed tantum aliena sit voluntarium.

omnes ejus posteros, excepta B. M. Virgine, transfundi, dogma fidei est, ex conc. Milev. sfec. V contra Pelagianos, et ex Tridentino.

Probatur 1quot; ex multis locis Scripturse, v. g. David; Ecce enirn in iniquitatibus conceptus sum; Paulus: Sicut per unum hominem peccatum in hunc mandurn intravit, et per peccatum mors: et ita in omnes homines mors per-stransiit, in quo omnes peccaverunt; 2° Patrum traditione, et argumento praescriptionis; 5° variis rationibus theolo-gicis, quarum praicipuie sunt 1° necessitas baptismi ad salutem, etiam in parvulis, quam Ecclesia semper agno-vit; 2° exorcismi adhibiti in baptismi cseremoniis; oquot; re-demptio omnium per Christum; mors et miserise hu-manse, quatenus supponuntur pcenales: cumque easdem pconales esse pateat ex Scriptura, hinc argumentatio ex miseriis valide adbiberi potest ad peccatum originale as-serendum, adversus negantes qui Scripturam admittunt.

28. — q. An peccatum originale est voluntarium? R. Peccatum originale omnibus fiüt voluntarium volun-tate Ad®, quse voluntas, in ordine ad prseceptum de non edendo fructn vetito, reputabatur voluntas eorum omnium qui ab eo seminaliter forent nascituri.

q. Quomodo potuit peccatum originale esse voluntarium Adce poster is, utpote nondum existentihust

r. Potuit, quia est voluntarium voluntate, non qua? est physice, sed tantum quse est moraliter nobis propria et personalis. Ut autem quis peccet voluntate physice aliena et moraliter propria, sufficit ut, momenta quo peccatum committitur, ille existat virtualiter seu moraliter, ut v. g. posteri in capile Adam.

Sed dices; Obstiit quod parvuli, dum id contrahunt, ratione non gaudeant. Piespondetur Negative, quia peccatum originale in nobis non est actuale, sed est habi-iuale seu macula, ad quam contrahendam non requiritur

voluntarium actuale existere; sed sufficit illud prseces-sisse nee eondonalum esse, ut praecessit in capile Adam, et moraliter fuit voluntarium ac nondum condonatum in parvulis.

Sedinstabis: Obstat quodAdam, pcenilentiam agendo, condonationem obtinuerit. Respondetur Negative, quia fuit caput nostrum, ejusque voluntas fuit moraliter nostra, lantum in ordine ad justitiam originalem nobis commu-nicandam vel perdendam, non vero in ordine ad poeni-tendum; juxta Augustinum dicentem; Parens non general unde regeneratus est, sed unde yencratus est; sic v. g. de grano frumenti, licet purgato, frumentum nascitur cum palea. Quare peccatum originale, per Adse poeniten-tiam, respectu nostri non est condonatum. De.his latins infra, N⁰ öö,

1quot; Vidimus, ex lege Dei ordinaria, peccatum originale propagari ad omnes homines qui generatione naturali ex Adamo protoparento descendunt. Immunis fuit profecto ab ejusmodi peccato Christus Dominus: nam, quamvis haberet humanam naturam, tamen persona erat divina, quarn peccato affectam esse omnino repugnat; dein, non modo naturali, sed ex obumbratione Spiritus sancti a B. M. Virgine ipse fuit conceptus. Quod attinet Joan-nem Baptistam, ille quidem conceptus est in peccato ori-ginali, sed fuit sanctificatus in utero matris suse Elisabeth, quando a B. M. Virgine visitata fuit; atque idem tenet sententia communis quoad Jeremiam prophetam. Ex hominibus autem puris, sola B. Maria omnino immaculate fuit concepta.

2° Quando dicitm' immaculatam fuisse Marise concep-tionem, intelligitur ejus conceptio ilia qiue vocatur passiva, i. e. ilia quee contigit eo momento quo Marise anima a Deo creata ct in corpus infusa est: non vero

intelligilur conceptio ilia quae vocatur activa, i. e. illa qua, vi copulse carnalis a Marise parentibus habitse, in visceribus malernis offonnatuni luit corpusculum deslina-tum ad recipiendam purissimam auimam. Insuper, ex jam dictis liquet, subjectum turn gratise turn peccati esse animam; corpus autem non nisi effectus participare she status gratise sive status peccati. Unde, dum docetur B. Mariam ab omni peccati originalis labe prceserratam fuisse immunem, id intelligendum est, quatenus nempe anima ejus in primo illo quo creata fuit instanti, fuerit ornata

5° Immaculata conceptio B. M. Virginis, seu doctrina B. Mariam, a primo instanti sure conceptionis, ab omni originalis culpse labe praservatam esse immunem, est dogma fidei, ut patet ex Bulla Ineffahilis Deus, VIII De-cembris anni 18o4 a Pio IX data.

Probatur prsesertim Scriptura, Genesis III; Art Domi-nus Deus ad serpentem: Inimicitias ponam inter te el mu-

calcaneo ejus; ubi inimiciticc indicant in Maria nihil commune fore cum diabolo et operibus ejus seu peccato, et omnia fore cum iis maxime opposita et adversa; item ex salutatione angeli: Ave, gratia plena; et ex verbis Elisabeth: Benedicta tu inter rnulicres, et benedictus fructus ventris tui.

4° Verum quidem est non semper unam et universa-lem in Ecclesia desuper viguisse doctrinam. Inter multa facta historica relate ad immaculatam hanc conceptionem,

Inter Patres, alii hanc docuerunl implicite, alii vero explicite; ita ut sseculo V in ecclesiis orientalibus cele-bralum sit hujus conceptionis festum.

gjeculo XII oriri ccepit inter doctores controversia, oc-casione epistoke s. Bernardi ad canonicos Lugdunenses, tale festum iuducere cupientes, in qua dicit s. doctor

in Ecclesia, inconsulta Sedo apostolica, non esse introdu-cendam novam celebritatem, quam ritus Ecclesia) nescit,

Exinde post s. Bernardum varii, ut Magister scntentia-rum, et forte etiam Thomas, opinionem immaculatse conceptioni oppositam tenuerunt, et ita quidem ut hsec senlentia currente saBCulo XIII aliquantum prsevaluerit; sed sseculo XIV, auciore prsesertim Scoto, prsevaluit do-ctrina immaculata) conceptioni favens, et exinde ejus fe-stum late in Ecclesia propagatum est.

Sfcculo XV, Tridentinum declarat sua? non esse inten-lionis compreliendere, in decreto suo de peccato origi-nali, immacLilatam Virginem Mariam.

Saeculo XVI, Pius V officium et missam immaculate conceptionis instituit, festumque 8» Deccmbris affixit.

Anno 1840, Gregorius XVI in liturgia addidit: Et in conceptione immaculata; et in litaniis ; Reyina sine lahc concepta.

5° Non confundenda est ipsa conlraclio peccati origina-lis cum clehilo illud contrahendi. Conlraclio fit ipso mo-mento quo anima, sive in conceptione sive paulo post conceptionem corpori unita, inquinatur. Dcbilum, quod concipitur contractum ante conccptionem, est necessitas peccatum originate contrahendi, nisi proles, ex semine Adte concipienda et nascitura, speciali privilegio prteser-vetur.

Jam vero, licet sit dc fide Mariam non contraxisse labem originalem, nihilominus sententia jam videtur cer-ta, licet non sit de fide, earn contraxisse peccati origina-lis debitum. Etenim, elsi Maria in Adamo reipsa non peccaverit, attamen quum ex naturali generatione sitorta, eo peccato fuisset infecta seu in Adamo peccasset, si Dcus ipsam ob merita Christi singulari privilegio non

praservasset. Si cnim pro ipsa non adfuisset dcbitum illud contrahendi, non videtur quomodo dici posset earn singulari privilegio ab eo fuisse prseservatam; nee diei posset a Christo redempta, quod tarnen certum est juxta Pii IX defmitionem.

50. — q. Quinam fuerunl aut sunt peccati A dee et pcc-cciti ovifjinulis effectus in Adamo et ejus posteris?

r. Ui effectus sunt, in Adamo et ejus posteris, 1° sub-slractio donorum turn supernaturalium tum pmternalura-lium, ut supra N⁰ de protoparentibus dictum est; 2° vulneratio in naturalihus, cum juxta Tridentinum Adam totus juxta corpus et animam in deterius fuerit commu-

Dico 1° supernaturaliwn: scilicet 1° amisit gratiam, qua; est vita animce, justitiam, et consequenter ei an-nexum jus ad gloriam ccelestem; 2° contraxit tum ma-cuiam, tum duplex peccati dobitum , scilicet debitum culpa,,' seu iram Dei; et debitum pcense, seu vindictam Dei, i- e. captivitatem sub potestate diaboli, et pcenas jeternas. Dc poenis solius peccati originalis in altera vita, vide tractatum De Quatuor Novissimis.

Dico 2° prceternaluralium : unde, loco integritatis con-cupiscentia, loco scientise ignorantia, loco immortalitatis mortalitas, loco felicitatis miseria physica: quae omnia sunt quaedam vulnera tum corporis tum aniinse.

Dico 5° vulneratio in naturalihus. Dictum est spoliati-onem prajternaturalium in corpora et anima producere mala quae certo sensu vocantur vulnera. Sed vulnera in naturalihus, seu vulnera anima; proprie dicta, sunt quatuor sequentia; vulnera 1° intellectus, 2° voluntatis, o° ap-oetitus irascihilis, 4° appetitus concupiscibilis ; scilicet ignorantia in intellectu, malitia in voluntate, infirmitas in appetitu irascihili, et concupiscent ia in appetitu concu-

Nota 1°. Vox concupiscentia aliquando sumitur latius pro deordinato toto appetitu sensitivo; imo latissime pro quatuor vulneribus sinuil, tuncquo vocatur quoque fomes peccati, qui in his quatuor vulneribus situs, nihil aliud est quarn inclinatio virium animse ad peccatum. Vide Dc Jncarnaliane, N⁰ 12.

Nota 2°. Ex Tridentino de tide est peccatum originate pro elïectu non habere extinctionem liberi arbitrii, seu liberum hominis arbitrium per peccatum originate non esse extinctum. Docebat Lutherus liberum arbitrium, in statu naturae lapsse, esse titulum sine ro. Docebat Jan-senius periisse libertatem indifferentise; et, ad meritum aut peccatum, sufficere libertatem a coactione nee requiri libertatem a necessitate naturali. Sed docct fides catlio-lica, ex Tridentino, liberum arbitrium, in statu naturse lapsae, licet viribus attenuatum et inclinatum, nequaquam tarnen extinctum esse.

n. l⁰ Per baptisma conceditur gratia sanctificans; tol-litur omnis culpa, sive originalis sive actualis; et tollitur omnis poena qua? pro culpa debetur.

2° Per baptisma non conceduntur bona prceternatura-lia; et non tolluntur vulnera in naturalibus, speciatim vulnera animse.

Unde haic vulnera, in baptizatis remanentia, rationem non habent poena; proprie dictee, seu poense vindicativae peccati originalis, sed sunt meri defectus naturales: cl licet passim nomen posnee retineant, potius vocandie sunt poenalitates: nam nomine painalitaturn intelliguntur (Je-fectus naturales vel mala afilictiva, ex peccato quidem aliquo modo exorta, non tamen in vindictam proprii

peccati tolerala; quales fuerunt v. g. miseriae quasB. Virgo, JoannesBaptista, Job, aliique, non propter suam aliquam culpam, sustinuerunt.

Licet h;e pcenalitates baptismo reipsa non tollantur, gratia tarnen quse in baptismo confertur, est de se remis-siva harum pcenalitatum; et baptismus eas statim confcr-ret, nisi Deus ob justas causas voluerit bas pcenalitates in bac vita relinquere, et bunc baptismi effectum usque ad resurrectionem suspendere.

Ex dictis concludere licet duo seqq.: 1° in non hapli-zalis, om nes peccati originalis effectus babent rationem poense; 2quot; in baptizatis, effectus illi qui post baptismum non lolluntur seu remanent, non babent rationem pcense; sunt vero pcenalitates, qnas insuper homo ut pcenas pro-priorum suorum peccatorum actualium tolerare potest.

52. _ Mysterium peccati originalis consistit generatim in hoc, quod nascamur vere et proprie rei culpae quam nostra physica et personali voluntate non commisimus.

Hoe mysterium specialim in triplex mysterium seu tri-plicem quteslionem resolvi potest, scilicet 1° quomodo in Adamo peccaverint posteri; 2° in quonam peccati originalis essentia consistat, sou in quonam formaliter con-sislat peccatum originate; o⁰ quomodo peccatum originate traducatur in posteros.

Hoe triplex mysterium, quod revelatio non aperuit, tbeologi, rationibus plus minusve probabilibus, dilucidare conati sunt, ut ex sequentibus patebit.

r. Desuper existit praecipue duplex sententia. Prima tenet posteros peccasse in Adamo, quia in eo continen-tur ut in capite tum physico, tum morali. Secunda vero, quia in eo continentur nt in capite morali tantum. Scilicet:

o in nes posterorum voluntates, in ordinc ad observalionem aut violationem prsecepti de non edendo fruclu vclilo, in Adami voluntato essent constituhR. Uiide, observatio vol violatie, in Adam physice voluntaria, in posleris censetur volunlaria, non tantum phtjsice, voluntale aliena Adami, sed etiam moraliler et interpretative, voluntati-bus propriis.

2^a Sententia, qua; est T hom te, dicit sic: Omnes lio-mines cum Adam sunt quasi unus homo, in quantum conveniunt in natura quam ab Adam accipiunl; suntque (juasi membra unius corporis. Actus autem unius mem-bri, v. g. manus, non est voluntarius voluntale manus, sed voluntato animfe, quae primo movet manum; et sic inordinatio originalis alicujus posleri non est voluntaria voluntato ipsius, sed voluntato Adse qui movet motione generationis posteros, sicut voluntas animae movet manum ad actum. Undo, peccatum sic in posteros deriva-tum dicitur originate, sicut peccatum ab anima derivatum in manum dicitur acluale seu humanum. Et, sicut actua-le, comrnissum per manum, non est peccatum manus nisi in quantum manus est pars istius hominis, ita ori-ginale non est peccatum hujus persona) nisi in quantum h.iec persona recipit naturam ab Adam; undo cl vocatur peccatum natura;.

Quando igitur Adam transgressus est mandatum Dei, peccavit non tantum ut singularis persona, sed ut generis humani principium et caput juridicum; et sic peccando, protoparentis persona vitiavit totam naturam humanam. Omnes ergo qui ex origine Ada) in lucem eduntur, nascun-tur sine gratise sanctificantis ornatu. Neque id meram ca-rentiam constituit, sed veram privalionem. Nam ex Dei prima voluntato qua clevavit naturam humanam, gratia sanctificanto parvuli ornali esse deberent; sed Adam, in quo omnes peccaverunt, hoe donum culpa sua amisit, et hanc maculam privationis omnes nunc portant, ideoque in

Ergo, persona Adse infecit naturam; sed in posteris, natura vitiata inficit personam, dum vitium naturse ge-nito impulatur ad culpam. En summatim qusedam excer-pta ex opere Dogmes calholiques:

« A Torigine, Adam et Eve constituent l'espèce hu-maine tout entière. Dieu les etablit dans un état de justice et de saintete surnaturel, auquel sont attachées les plus belles prerogatives dans l'ordre même naturel. Dieu leur fait ce don, non simplement a ieurs personnes, mais aussi a la nature humaine, representee dans leurs deux personnes; et ils doivent le garder, pour eux person nellemenl et pour leurs espèces.....

Par leur péché, ce ne fut pas seulement leur personne qui fut atteinte dans l'ordre surnaturel et naturel; la nature

décluie et dégradce; et quiconque la recevra, sera dé-chu comme elle. Chez Adam et Eve ce fut la personne qui fut coupable et qui souilla la nature; chez les en-fants qui descendent de ce premier couple, c'est la nature qui souille la personne.

Dans tout homme, dit s. Anselme, il y a deux Glioses: la nature, par laquelle il est homme; et la person-nalité, qui lui est propre, et par laquelle il est tel homme. D'après cela, il y a justice ou péché naturel, et justice ou péché personnel que commet la personne. Si Adam et Eve avaient conservé la justice originelle, leurs descendants seraient, originellement, justes comme eux. Mais, paree qu'ils ont péché personnellement, tout ce qu'ils étaient, a été affaibli et corrompu. Et, comme toute la nature humaine élait en eux, et que hors d'eux il n'existait rien de cette nature, olie a été tout entière atfaiblie et corrom-pue. C'cst pourquoi, de même que, si elle n'avait pas péché, olie se propagerait telle que Dieu la faite; ainsi,

après le pêché, elle se propage telle qu'elle s'est laite elle-mème en péchant. Dans le premier homme il y avait la personne qui avait pour nom propre Adam, et il y avait la nature, c'est-a-dire l'homme; la personne ren-dit done la nature péeheresse, paree que, quand Adam péeha, l'homme pécha. On comprend ainsi que le péché d'Adam, considéré non comme acte mais comme étal, passé avee ses funestes suites a sa postérité tout en-tière. »

34. — 2^a Qusestio: In quonam sita sit peccati oricji-nalis essentia, seu in quonam peccatum originalc formali-ter consistat?

r. Desuper quoque duplex existit sententia : l^a Sententia tenet peecati originalis essentiam, seu peccatum originate formaliter esse ipsum peccatum in Ada-mo commissum, prout in reat» seu debito sustinendi iram Dei, moraliter perseverat in posteris.

2^a Sententia tenet essentiam seu formale peccati originalis consistere in privatione justititc originalis, nobis vo-luntaria voluntate capitis, juxta Thomam dicentem: « Pri-vatio justitije originalis, per quam voluntas subdebatur

alia inordinatio virium animse, qua vertuntur ad bonum commutabile, et qure inordinatio communi nomine con-cupiscentice vocari potest, est inateriale peccati originalis. »

öö. — o^a Qusestio ; De modo quo peccatum originalc tra-ducitur ad posteros?

r. Cum anima, non vero corpus, sit sedes peccati et justitite, intelligitur quod qusestionis solutio prsesertim de-pendeat a quaïstione de origine animce: scilicet an anima filiorum ex anima parentum traducatur el generetur, ui tenet traducianismus seu generatianismus; an vero Deus

singulo homini concepto infundat animam quam illico creat, ut tenet crealianismus. Vide supra N⁰ 17, Ilaque,

1° Generatianismus docet a parentibus generari non tantum corpus, sed etiam animam; et proin ex parentis anima qua; natura est infecta, communicari foetui animam infectam, et sic naturam corruptam transmitti. Et vere, fatendum est quod, juxta hoe systcma, transmissie pec-cati originalis in posteros faciilime concipiatur et expli-cetur.

2quot; Crealianismus, qui jam est sententia communis docto-rum, docet Deum animam creando infundere corpori. Et hujus sententia) patroni plurimi transmissionem peccati originalis cum Thoma explicant modo sequenti; Singula anima qua), humanse conceptionis momento, a Deo crea-tur, et qute utique incontaminata prodit e manibus Creatoris, contaminatur quando naturaüter jungitur corpori quod natura vitiatum est, cum, juxta dicta N⁰ 53, in Ada) posteris natura vitiata inficiat personam, seu cum vitium natura) genito imputetur ad culpam; quando jungitur, inquam, corpori formato ex semine quod privatum est vigorc quo pollere debuisset ad justitiam originalem propagandam; idque eodem modo ac si intraret anima in corpus vulneratum, mox sensum doioris perciperet, idque juxta verba Augustini: Animam corpori infusam, in vase vitiato corrumpi.

Absolutis iis qucc ad humani generis primordia ac miseram ruinam pertinent, sequitur, quod jucundius est, ut de ejus felici reparatione disseramus.

Elenim humanum genus, peccato corruptum, nou pe-nitus a Creatore abjectum fuit; sed, una cum sentenlia poense, promissionem accepit venturi Redemptoris.

Ilic autem Redemplor non alius est quatn ipse Filius Dei, qui ineffabili mysterio pro nobis incarnatus et homo factus est. Quare jam agimus de Beo Redemptore, seu de Incarnatione.

r. Incarnatio C'hristi, quse et incorporatio, inhumamiio vocari posset, est naturse human® cum natura divina in una persona Verbi conjunctio.

Confundenda non est ipsa incarnatio cum Christi unionc hypostatica, qua3 in incarnatione locum habet.

q. Quid est unio personalis seu hypostatica in genere? n. Unio personalis seu hypostatica in genere est unio

qua cluse substantia!, quoad naturarn complete, conve-niunt sub una subsistentia, ita ut constituant unum tantum suppositum, unam personam. Usee autem defmilio applicari potest unioni hypostaticfe in Christo; quse tamen potius definitur modo sequenti:

Unio personalis scu hypostatica, speciatim in Christo, ut in prsesentis tractatus decursu intelligetur, est con-junctio qua duje naturse, divina et humana, integraj, in-confusse, impermixtaj, ac suis proprietatibus et operatio-nibus prseditse in se permanentes, subsistunt in una Verbi persona.

r. Incarnationis mysterium est unum ex. majoribus illis fidei mysteriis, quse fundamentalia dici possunt, et enumerantur tria: SS. Trinitas, peccatum originate et incarnatio.

Quin etiam, incarnatio in se continet mysterium SS. Trinitatis; ita ut tota fides ad duo reduci possit: lapsum hominis et ejus reparationem, Adamum et Christum; hi sunt quasi duo poli seu cardines circa quos totum systema dogmaticum volvitur.

Imo, cum Christus sit alpha et omega, principium et finis omnium quse ad fidem pertinent, dicere licet quod incarnatio totam fidem principaliter in se concludit. q. Quinam sunt rnysterii incarnationis adversarii? r. Adversarii incarnationis mysterii ad dupliccm classem reduci possunt: 1° eorum qui illud omnino non credunt, ut gentiles, Judsei, varii increduli; 2° eorum qui illud non credunt sicuti est, ut sunt hseretici.

llcereticorum 1° alii impugnarunt Christi divinitatem , v. g. Ariani, Sociniani, Joviniani, etc.; 2° alii, ejus huma-nitatem, v. g. Gnostici, Marcionitse, Manichsei, Prisciilia-nistse, etc.; 5° alii, uuionem hypostaticam, v. g. Nesto-riani, Eutychiani, Monothelitse; 4° alii, opus redemptionis

ab ipso completum, et cultum ab hominibus ei tribuendum, v. g. Prsedestinatiani, Albigenses, Protestantes, Jansenisla;.

r. In tractatu De Vera Ecclesia, probalur Christum fuisse Messiam, sen Dei leyatum, et proin inslituisse religioiiem divinam.

Sed insuper Christus fuit liedemplor. Id autem probalur 1° quia ut liedemplor humani generis a Deo fuit pro-missus protoparentibus, et multolies postea; 2° quia ut talis fuit subinde prsefiguratus, descriptus, praMiuntialus, et universaliter expeclalus; 5° quia cum omnibus cha-racteribus Piedemploris tandem, sub imperatore Auguslo natus, in mundum venit; quai omnia, ulpote in Scripluris luculenter contenta, tenet et docet tides calhoiica. Ihec de Piedemploris adveiitu dixisse sufficial.

Jam vero triplici capile agimus 1° de redemploris proprielalibus, 2° de redemploris muniis, 5quot; dc cultu ei tribuendo.

Triplici arliculo traclamus 1° dc Chrisli redemploris di-vinilale, 2° do ejus humanitate, ö^ü de ulriusque natura' in Christo nexu.

1° Probainus Christum ess© verum Deum; agimus 2° dc incarnationis possibililale, 5° do incarnationis finibus, necessitate el convenientia.

Christus est ipsuin Verbum divinum, sou secunda Tri-nilatis persona, ac proin verus Deus.

HcEC propositie est de fide, utpote in symbolis con-lenta. Probatur turn Scriptura, turn traditione antenicsena.

Probatur 1° ex Scriptura. Sufficiat hie ex Scriptura propositionem probare modo sequenti: 1° Christus in Scriptura ut verus Deus exhibetur, tuin a prophetis, v. g.: Dixit Dominus Domino meo: Sede a dextris mm.... ex utero ante luciferum genui te. Ecce virgo concipiel, et pariet [ilium, et vocabitur nomen ejus Emmanuel; turn ab evangelistis, v. g.: Et Verbum caro factum est, et habita-vil in nobis. Squot; Christus seipsum Deum prsedicat, v. g.; Ego el Pater unum sumus; et opera divina facit, v. g.: non facio opera Patris mei, noli te credere mi hi. Si au-tem facio, et si mi hi non vullis credere, operibus credile. 5° Ejus testimonium de proprie dicta divinitate intellexe-runt tum Judsei: Debet mori, qui filium Dei se facit; turn apostoli, dicente Paulo; Qui cum in forma Dei esset, non rapinam arbitratus est esse se cecjualem Deo.

Probatur 2° traditione non tantum generali, sed spe-ciatim traditione anteniccena, anno 270 (vide Schouppe), ut eo aptius confutentur hseretici, prsesertim Sociniani, qui fidem divinitatis Christi seu Verbi clamitant a nicffi-nis Patribus, ex intemperanti in Arium odio, primum fuisse decretam, vel saltern a s. Justino fuisse invectam.

1° Ratio humana, seclusa fide, nihil positive a priori desuper pronuntiare, nec a fortiori illam possibilitatem negare valet, cum incarnatio sit mysterium ejus captum superans.

2quot; Ratio humana, adjuta luminc fidei, potest varia pro-ferre argumenta qua) hoc mysterium verisimile reddunt; qualia sunt v. g. duo scquentia: 1° sicuti tres persona;

divinae in una natura divina possunl exislere, sic natura increata uniri posse videtur natune creatai in imitate persona?; 2° sicut anima spiritualis cum corpore maleriali uniri potest, sic et Verbum cum humanitate in persona Christi. En desuper qutedam ex jam laudato auctore :

« D'abord, l'assertion des rationalistes sur 1'impossi-bilité de 1'incarnation, est purement gratuite, puisqu'ils n'apportent aucune preuve a l'appui. Ensuite, cette assertion va directement a l'encontre du panthéisme, qui depuis un dcmi-siècle est leur philosophie favorite, et qui af-lirme l'union la plus intime, même l'identification entre le fini et l'infini. Comment done osent-ils parler d'im-possibilité dans un dogme qui affirme, non pas l'identité, mais seulement l'union du fini et de rinlini, de Thom-me et de Dieu dans Ia personne du Christ?

l^c Question : üicu peul- il s'unir a t ho mme d'une ma-nière plus ou moins étroile ?

D'abord, il est impossible que la nature divine se con-foncle avec la nature humaine, l'infini avec le fini, ce qui serait contradictoire; et ce fut Terreur d'Eutychès, erreur que le panthéisme a renouvelée en la généra-lisant.

Mais Dieu, être vivant personnel et libre, est présent et agissant a tous les points de la création; c'est la un fait qui résulte de rimmensité de Dieu et de la conservation des creatures. En outre, il peut s'unir d'une union plus étroüe avec tel ou tel homme, par exemple, en agissant plus largemenl sur son intelligence et sa volonté. II peut même lui communiquer une lumière et une puissance supérieures a I'ordre ordinaire de la nature et de la grace, par exemple le don des miracles et de prophetic, Mais cette union, quoique rcelle et exceptionnelle, n'est qu'une union morale, paree que eet homme, quoique spécialemcnt soutenu de Dieu, conserve sa person-

nalité dislincle de celle de Dieu; et agit par lui-même et sous sa propre responsabilité. Mais,

2^C Question; Dieu peul-il s'unir d la nature humaine a ce'point que celle-ci n'ait plus de personnahté humaine, et subsiste dans la personnalité de Dieu mé inequot;!

II le peut. Pour Ie dérnontrer, il faut distinguer d'a-Lord entre la nature et la personnalité. La nature humaine, de soi, est générale, indéterminée, elle doit tou-jours être individualisée, déterminée dans une personnalité. Mais, il n'est pas nécessaire que cetle personnalité soit une personnalité humaine; la nature humaine peut subsister dans une personnalité supérieure, qui la determine, la fasse sienne et la régisse comme telle. C'est ce qui arrive par exemple dans l'union de l'ame et du corps: il y a deux substances totalement distinctes, l'ame et le corps; et ces deux substances sent unies de rnanière a constituer ensemble une seule personne, la personne humaine; et cette personnalité appartient proprement a la substance supérieure, a lame.

Considérée d part, l'ame a de soi tout ce qu'il faut pour constituer une personne. Le corps, en s'unissant a l'ame, ne lui rapporte rien a eet égard, et ne lui óte rien en s'en séparant: séparée du corps, l'ame demeure une individualité intelligente, libre, disposant de soi, done tout ce qu'il faut pour constituer une personne.

Considéré d part, le corps, que nous supposons même vivant, ne peut jamais constituer une personne, puisqu'il lui manque la rationabilité, condition essentielle de la personnalité; mais il pourrait constituer un suppót, suppo-situm, puisqu'il aurait la subsistance en soi, l'indépen-dance propre, co quelque chose qui fait qu'un être est a soi.

Mais ce même corps, uni a l'ame, garde-t-il cette indépen-dance? Non: l'ame, nature supérieure, l'envahit, le fait sien, de manière qu'il devient la chose de l'ame; il n'est

])lus a soi, il est a lame, avec laquelie il ne fait plus qu'un seule personne. L'arne agit avec le corps et par le corps; elle mérile et démérite par lui; et le corps n'est censé que l'instrument de lame en qui reside la personnalité. Cependant le corps, en s'unissant b l'arne, ne perd aucune des propriétés de sa nature; il ne perd que son individualité indépendante, et eest pour en par-tager une autre plus haute que la sienne, pour parti-ciper la personnalité de lame, et s'élever ainsi a une destinée infiniment supérieure k celle que lui assignait sa propre nature.

De rnême, en Jésus-Christ, l'humanité, considérée d jmrt la personne du Verbe, a en soi ce qui est nécessaire pour constituer une personne, comme le corps hu-main a aussi tout ce qui est requis pour constituer une individualité propre et indépendante. Mais, grace a runion, la nature humaine qui seule serait une personne, n'a point dès lors celte individualité propre et indépendante, caractère essentiel de la personnalité; elle n'est pas sienne, elle ne s'appartient pas. Le Verbe, nature supérieure, la pénètre, la domine, la fait sienne, en de-vient le suppositum; le Verbe agit et mérite par elle d'une manière analogue a celle dont notre ame agit et mérite par le corps ; la personne agit par la nature.

De la, tous les actes du Christ, ceux même qui éma-nent immédiatement de la nature humaine, sont d'un prix infini, paree que tous procèdent d'une personne divine: e'est un Dieu qui les pose par la nature humaine. Ce-pendant cette nature humaine ne perd aucune des propriétés essentielles de la nature humaine; elle garde tout ce qui constitue Fhomme; comme le corps, en s'unissant a lame, conserve toutes les propriétés constitutives de de sa nature; et, si elle perd sa personnalité, e'est pour en partager une autre plus haute, la personnalité du Verbe.....

Disons enfin que Dieu est partout et tout entier , dans l'espace et le temps. Done, pourquoi ne pourrait-il pas, sur tel point de l'espace, s'unir une nature determinee et finie, et la faire sienne? Cette union ne circonsent nullement la personne du Verbe et n'óte nen son im-mensité; il est partout comme il était avant 1 union; seu-lement, sur un point déterminé de l'espace et du temps, il s'est uni k une nature limitée qui, elle, ü son torn demeure finie, circonscrite et limitée. Q^u'y/^^{11 e}quot; ^celdqui répugne k 1'immensité et ü l'éternité de Dieu. »

u Incarnationis finis fuit generis humani reparatie, per sublationem peccati, et per communicationem gratie

r. Varii cum Thema censent Negative, juxta: O lelioo culpa queü talem ac tantum meruit habere liedemptorem! Altamen Suarez cum scotistis censet Affirmative, quia, amnt. Deus voluit ut Christus, sirnul Deus et homo, esset caput et finis omnium suorum operum ad extra.

r Incarnatio necessaria non fuit, in supposito quod, ad tollendum peccatum. Deus voluerit acceplare satisfactionem irnperfectam. Sed necessaria fuit, in supposito nuod Deus voluerit satisfactionem perfectam seu condignam, cum nulla persona crcala expiationem infinitam prsestare

r. Incarnatio fuit omnino conveniens, respectu 1quot; Dei, 2° mundi, 5° hominis, 4° Verbi; scilicet:

2quot; Mundi, ad perfeclionem cl quasi complcmentum or-dinis universi: nam 1° cum in subslantiis crealis una nalura existat in una persona, et in substantia divina una natura existat in pluribus personis; sic conveniens fuit, ut omnes rerum difforcntise haberentur, dari in in-carnatione plures naturas in una persona; 2° per incar-nationem peculiaris qusedam dignitas in omnes crealuras redundavit: nam, cum in natura hominis omnes res crealsn quodammodo contineantur, ideo Deus, banc naturam assu-mendo, omnes naturas certo modo specialiter sibi co-pulavit;

5° Hominis, cui maxime bonum est a lapsu crigi cl ad celsissimam perfeclionem atlolii, juxla: Divince consors factus naturce;

k⁰ Verbi scu in Verin persona, ut sic Filius Dei ab selerno, idem esset Filius hominis in tempore; et, per quem natura fuerat facta, etiam reficeretur.

Inlcr varios haereticos N⁰ 1 citalos, alii Chrisli liuma-nitatem undequaque negant, alii ab ea aliquam saltcm partem detrabunt. Quare humanilalcm Redemploris, ex Maria Virgine susceptam nobisque consubstanlialem, veram el integram demonslrabimus.

5. — -h Propositio. Christus est verus homo, sou Verbum divinum assumpsit naturam humanam vcram, nobisque consubstanlialem.

Dico 1° veram, ut excludatur naturse bumante omnis species phantaslica. Dico 1° nobis consubstanlialem, id est

specifice: qucmadmodum scilicet Christus secundum di-vinitatem est consubstantialis Deo Patri numcrice, sic secundum humanitatem est consubstantialis nobis specifice, frater noster et caro nostra, non alicna quavis origine, sed eadem ac nos stirpe Adamitica procreatus.

IIjec propositie est de fide, ut constat ex concilio Chalced. et ex symbolo Athanasii; et probatur ex innumeris Scri-pturse locis, v. g. * / verhum ccivo fcictuvi est., id est, homo factus est: caro eniin per synecdocben sumitur in Scripturis pro toto bomine, ut v. g. apud Lucam dicitur. Et videhit omnis caro salutare Dei; et apud Paulum. Qui factus est de semine David secundum carnern. Unde recte ait Beda: « Conceptus ex utero virginali carnem non de nibilo, non aliunde, sed materna traxit ex carne: alioquin nee vere Filius bominis diceretur, qui originem non

l^m Corrolarium. Quando ss. Patres docent naturam bumanam a Verbo assumptam, esse naturam communem, duo sibi volunt; 1° naturam bumanam Cbristi specie eamdem esse ac in cseteris bominibus, adeoque Cbnstum secundum carnem esse nobis consubstantialem; 2° naturam bumanam non aliunde effectam esse, sed ex nostro genere per generationem veram, licet supernaturalem et virgineam, ex filia Adam esse Verbo communicatam, atque ita communem esse naturam non solum specifica substantia sed etiam origine ex Adamo.

2'quot; Corrolarium. Quamvis Cbristi conceptio et nativitas secundum carnem sit supernaturalis, dici tarnen potest et est Christus ipse naturalis Filius hominis; ut enim sit ftlius, sufficit origo ex matre per veram generationem maternam ; ut sit naturalis filius, sufficit ut vi illius ori-ginis habeat eamdem specie naturam cum matre et communicatam a matre.

G. — ^ Propositio. Christus do Spirilu sancto cüii-ceptus est; atque ex Maria Virgine, salva ejus perpetua virginitate, nalus.

Iloec propositio est de fide, ut constat ex concilio Lat., et ex symbolo apostolorum: Qui conceptus est dc Spirilu sancto, nalus ex Maria Virgine. Constat autem dupliei parte, scilicet 1° conceptum esse Jesurn prseter naturte leges, Marise visceribus per supernaturalem Spiritus sancti virtutem foecundatis; 2° Mariam non solum ante partum virginem fuisse, sed etiam in partu et post partum vir-ginem permansisse.

Probatur l^a pars ex s. Matth.: Anlequam convenircnl, inventa est in utero habens de Spiritu sancto. Quod in ca natum est, de Spirilu sancto est. Hoe autem loluiu factum est, ut adimpleretur quod dictum est a Domino per prophetam dicentem: Ecce virgo in utero habebit, el pariet filium et vocabunt nomen ejus Emmanuel, quod est interpretalum nobiscum Deus.

Probatur 2^a pars modo sequenti: scilicet 1° Mariam fuisse virginem ante partum, patet ex Scriptura. 2° Earn fuisse virginem in partu, patet tum ex allatis Scripturae verbis; tum ex perpetua traditione, qua3 docet Marise virginitatem corporalem in partu ita perfecte mansisse illacsam, ut sine ulla virginei corporis Isesione aut effra-clione divinus infans a matre beatissima in lucem sit editus; quod quidem prodigium mente concipi potest per participationem aliquam proprietatum corporum glorio-sorum corpori virginali matris a Filio communicatam transeunter in ipso tantummodo partu. o⁰ Earn servasse virginitatem post partum, patet tum ex ipsius verbis, votum perpetuum indicantibus; Quoniam virum non co-gnosco; turn ex perpetua traditione.

fuit integra', seu constans corpore carneo ct sensibili, alquc anima rationali et libera.

Ha)C propositio, tamquam corrolarium supra i ^e pro-posilionis, ad fidem pertinet, ut palet ex symbolo Atha-nasii, et concilio Chalced; item ex Scriptura, v. g. Palpate et videte quia spiritus carnem el ossa non kabel, si cut me videlis habere. Inclinalo capite tradidit spirilum.

Ergo Christus habuit omnes partes hum a use naturse quffi verum hominem constituunt et ad ejus integritatem pertinent. llujusmodi autem partes sunt ossa, caro, sanguis, sensus et appetitus sensitivus, anima cum ratione ct libertate.

Ergo humanilas Christi fuit, ex naturali sua condi-lionc, passibilis, attamen prorsus impeccabilis. IIoc de fide est ex symbolo apostolorum : Passus sub Pontio Pila-to, ctex concilio Chalced: Per omnia nobis similis absque peccalo; cl palet cx Scriptura.

r. Christus homo, ait Franzelin, erat absolute impeccabilis ita, ut in eo lum quivis actus tum qusevis macula peccali rcpugnarct, quia repugnat Deum Verbum peccare actu voluntatis qua3 ipsius est ipsique propria, vel esse aliquam labcm peccali in natura, qua; est na-tura Dei Verbi alque hoc ipso deificata et sanctificala sanctitale substantiali. Ilse enim impeccantia sponle sequitur ex unilate persona? divinsc, alque ex imitate ope-rantis per suam duplicem naturam, divinam et huma-nam, de quibus dicitur infra N⁰ 21.

Nota. Impeccabililas 1° Christi, 2quot; bealorum in ccelis, öquot; Bcala) Maria; cl 4° apostolorum in torris, inter se dif-ferunt modo scquenti;

Chrisli impeccabililas erat absolula et divina, nam fun-dabatur non tantum in visione bealifica el gralia, sed

ctiam in unione hypostatica, ex qua, si adfuisset pec-catuin, Verbum ipsum peccasset.

Beatorwn impeccabilitas fundatur in visione beatilïca, qua Deo ita adhturent, ut non sint liberi ad bonum aliud contra Dei voluntatem diiigendum.

Maries impeccabilitas fundabatur in gratia qua prseser-vata fuit originali et actuali peccato, et a peccali fomite; qui fomes probabiiius non tantum in ea ligalus, scd peni-tus extinctus fuit.

Apostolorum impeccabilitas fundabatur in gratia per quam confirmati fuerunt die Pentecostes ne deinceps peccarent mortaliter; manente tamen fomite, juxta : Quis me liberal it a corpore mortis hu jus!

r. Ex fidoi catholicie doctrina, ait Franzelin, asserenda est humana Chrisli libertas ea, quie est necessaria conditio meriti.

Dico 1° libertas. Etenim 1° humana Chrisli libertas, per se spectala, pertinet ad naturalem hominis perfectio-nem; insuper 2° speclalo fine incarnaiionis, requirebatur in Chrislo libera voluntas: libera enim voluntate abulens homo periit, ergo el libera Redemploris voluntate repa-randus erat, juxla ss. Patrum axioma: Quod non est as-sumptum, non est sanatum.

Dico 2° ea quee est necessaria conditio meriti. Etenim, ul ail idem auctor, omnino constat de humana libertate Chrisli, sicut constat nos Chrisli merilis esse redemplos. Nam potuit quidem Filius Dei hoslem humani generis et in coelis positus nutu ipso divinitatis suie elidere; voluit tamen Deus, ul ab aliquo ex ipso genere humano pro genore humano sua) justilise satisfieret, et inslauratio fieret ex merilo condigno; ideo Filius Dei faclus est filius Adam, et, ut secundus Adam ordinis reparali, pro toto suo genere

satisfecit: sicul emm per inobedienttam peccalores conslituti sunt inuHi, a. Apos o us ^P^ uniiis obeditionem jusU constituentur ^mul1;

salisfactione el mcrito operum suorum e»quot;^s ' ^u™' _ilusrpnaravit e«l ipse Filius Dei; satisfecit autem el mentu J functionibus non sane divine sed human® suseij^tur^. Atqui satisfactio pro offensis el mentum suppoquot;'¹tem in opere pmstito. Ergo s.cut certa es nostra re demplio per satisfactionem el mentum Chnsli Salvator gt; ita certa esl ejus liberlas secundum humanam natur

Je est ex defectu libertalis Oride Ce Actibm Human* n» 18 19, 20.), sed ex eo proveml quod jam non sil, ut olim in vita mortali, viator simul el comprenenso et in meriti plenitudine consummatus faclus s,l omm oblemperanlibus sibi causa salulis ^a3lern®-'-_ _{il A}lione consummaverit in selernum sanctificatos, ut ail Apo

non lantum animam, sed corpus humanum inlegrum, cum omnibus ejus saltem partibus quse P^eJ lionalem informanlur; sub quo comprehenditor cc, ⁰cruis el probabililer alii quoque corporis humores, i él ungues dentes, et capilli, quaravis de capdl.s majus

^{accidenUa seu formas ac}!i^den,^tata Dieitur mediale, i. e. cpiod ea assumpsent med.ante hu-

O. Quomodo inlelligendum est sequens axiom ■ Q Verbum assumpsit nunquam dimisit? _{ri it},,

nunquam dimiserit, etiam mortis tempore, totam natu-ram humanam, i. e. animam, corpus, sanguinem efiu-sum qui in resurrectione reassumendus erat.

Nou vero intelligendum est hoe axioma de partibus in resurrectione non reassumendis, qua;, utpote ad integri-tatem naturae humanae non pertinentes, non manent Verbo hypostatice unita;. Tales sunt sanguis in circumcisione effu-sus, sanguis in terris relictus. v. g. qui Brugis servatur; tales sunt lacrymse, sudor, exsecti ungues et capilli, non reassumendi.

r. Duplex; 1° unio hypostatica, qua Verbum immediate unitur anima; et corpori, et qua; nunquam disso-luta est; 2° unio vitalis, qua anima Christi unita luit corpori, qua; unio in morte Christi dissoluta fuit.

In prsecedentibus probata est Veritas et perfedio hu-manae Christi naturae. In sequentibus jam inquiritur do humanae naturae defectibus.

u. Sunt tria; 1° defectus mere physici, i. e. mortalitas, et passibilitas in corpora et anima; 2quot; mere morales, i. e. peccatum et peccabilitas; 5° mixti, i. e. ignorantia et concupiscentia, quae saltern materialem peccabilitatem in-ducunt.

r. Minime, quia hi defectus, in praesenti statu naturae lapsae, non coutrahuntur nisi ex peccato, quo Christus penitus caruit.

Aliud est hos defectus contrahere, aliud vero hos delectus simpliciter susciperc; de ([uo sit quaeslio sequens.

q. An Christus, sic ut integritatem seu pcrfectionem hu-mance naturce, ita el ejus defectus suscepil?

r. Suscepit quosdam defectus, nempe illos qui sequun-lur ex natura et ex peocato communi tolius naturce, modo tarnen non repugnent perfectioni sciential vel gr alm qua3 humanse natura3 reparatori inesse debebat; tales sunt, in mere physicis, mors, fames, silis, dolor.

Dico 1° tolius naturce: ergo non assumpsit defectus personales, qui nascuntur ex causis particularibus, v. g. ex culpa et inordinato victu hominis, vel ex defectu virtutis generativse et formativse; tales sunt ssepe lepra, ccccilas, et generatim omnes morbi.

Dico 5° gratia}: ergo non suscepit defectus morales vel mixtos, i. e. nec peccatum, nec peccabilitatem, nec fo-mitem peccati.

q. An Christus saltern non obnoxius erat necessitati sub-jacendi illis defectibus quos assumpsitquot;!

r. Verum quidem est defectus qui ex mate rise seu corporis connaturali imperfectione oriuntur, esse naturales, cum nullis naturaï viribus impcdiri possint, et sic Christum necessario iis obnoxium fuisse; sed Christus hanc natura-lem defectuum necessitatem volunlarie suscepit, cum eos, si voluisset, virtute divina impedire potuisset.

Prcenota. In slatu naturte lapsa3 sunt in nobis appetitiones rebelles ralioni et legi divina;; atque exinde pugna exoritur, quam sanctus Paulus describit ad Rom. Vil, dum spiritus concupiscit adversus carnem et caro adversus spiritum. Facultas autem volendi, quae tantum una est, allicitur bonis duplicis ordinis: bonis scilicet qua; sunt honesla, sanctaque et delectabilia spiritui; et bonis qua) sunt dele-clabilia corruplse naturee sed adversa honestis. Duplex hsec tendenlia aliquando vocatur, sed sensu lato et improprio, duplex voluntas, nimirum una spirilus ad superiora en-

(lens, altera naturte corrupte ad inforiora, atque ita voluntas carnis contraria voluntati spiritus. Ilaque, ad petituin

r. Fomes peccati (de quo vide De Crealione Nquot; 50), est inordinata inclinatio omnium animie virium quae de liber-tate participant, scilicet intellectus, voluntatis, phantasife et sensuum, appetitus sensitivi; inclinatio, inquam, ad motus prseter vel contra legem rationis; quie inordinata inclinatio provenit immediate ex privatione justitke ori-ginalis, et mediate ex peccato. Unde fomes, supra vires animae nihil addit nisi banc imperfectionem, scilicet posse eas vires prsevenire rationem, et moveri prseter vel contra ejus dictamen.

r. Est de fide. Etenim fomes et motus, juxta Tridentinum, proveniunt ex peccato et ad peccatum inclinant; Christus autem non est conceptus in peccato nee ullam ad peccatum inclinationem habuit; imo nee habere potuit, ideo-que erat prorsus impeecabilis, ut supra Nquot; 8 dictum est.

r. Dicitur viator, eo quod tendit ad beatitudinem; coni-prehensor vero, ex eo quod jam beatitudinem obtinet; juxta; Sic currtle ut comprehendatis. Hominis autem beati-tudo completa sita est in anima; et corporis beatitate. Anima beata est quatenus visione Dei fruitur; corpus vero, quatenus, omni corruptibilitate deposita, existil spiriluale et immortalitate indutum.

r. Fuit utrumque; fuit comprehcnsor quoad animam, cum hsec a conceptione frueretur visione Dei. Fuit viator 1quot; quia juxta corpus non erat beatus, nee juxta ornnes anima; potentias, et quia proin corpore el animo erat

passibilis; 2° quia aliis et sibi meruit; atqui posse mc-reri proprium est viatoris. Vide infra N⁰ 25. q. An Christus per humanitatem suam miracula patravil? r. Alii cum Suarez Affirmant, tenentes Christi humanitatem habuisse potentiam divinam qua physice miracula patrabat; quemadmodum, aiunt, animas sanctifica-bat, gratiam eis physice conferendo.

Al li cum Lessio Negant, et dicunt sic: Christi huma-nitas miraculis potentia divina patratis cooperabatur, eo sensu, quod applicaret virtutem divinam ad opus mira-culosum quod Christus patrare volebat; et hsec humanitas erat quasi instrumentum quo Verbum operabatur: v. g. cum Christus sanaret contactu, virtus divina insidens ma nu applicabatur inflrmo ad eum sanandum.

Hactenus demonstratum est duas naturas inesse Christo, divinam et humanam. Quonam autem nexu hse naturae, infinito intervallo distantes, inter se copulala) sint, jam inquirendnm succedit.

14. — Pramota. In tractatu Da Deo, n° 11, qusedam dicta sunt de composilione in ente. Pari circiter modo hie dicendum est de umone plurium substantiarum.

Unio alia vocatur accidentalis et alia substantialis, prout ex duarum vel plurium substantiarum conjunctione exsur-git aliquid tantum accidentale, vel substantiate. Igitur:

1° Unio accidentalis vel moralis duarum substantiarum est ea, qua ita junguntur ut conslituant compositum accidentale, seu ut eis addatur seu accedat aliquid tantum accidentale; cujus proinde utraque conjuncta pars pio-priam subsistentiam conservat. Sic v. g. ex unione duarum personarum vinculo amiciti® conjunctarum, exsurgit

compositum aliquod accidentale seu morale, scilicet vinculum affectus erga invicem. Sic pariter v. g. inter tern-plum et personam in eo habitantem, existit unio quscdam accidentalis; talisque existit unio inter Spiritum sanctum et corda justorum, juxta; Vos eshs tempi urn Spiritus sancti, qui habitat in vobis; talem quoque accidentalem unionem esse docebat, sed perperam, Nestorius inter Verbum seu Filium Dei et inter Christum, filium Maria; quem vocabal Deiferum, quia Verbum in Cbristo habitat quasi in suo templo.

2° Unio suhstantialis duarum substantiarum est ea, qua constituunt compositum substantiate; id est qua ipsum illud, quod per conjunctionem existit, est aliquod unum substantiate, llujusmodi autem compositum seu unum substantiale, esse potest vel una natura integra, vel una per-sonalitas in diversis naturis. Atqui est una nalura integru ex substantiis partialibus, scilicet natura humana, quie substantive una est, composita turn ex anima informante ac perficiente, tum ex corpore tamquam materia perticienda ad hoc esse quod est natura humana. Est autem una personalitas seu hypostasis in duabus naturis unitis quae remanent distinct® et diversse: quod locum habet in Chri-sto, cum per unionem naturae divina) et humana; existat unus habens duas naturas distinctas, scilicet Christus habens tum naturam divinam, tum naturam humanam, cum Verbum vere constituatur homo nobis consubstantialis per naturam humanam quam lecit suam.

Jam autem, facile intelligitur quod hujusmodi unio suhstantialis fieri non possit secundum aliquod accidens tantum, ut v. g. de unione duorum amicorum vel de unione Spiritus sancti cum anima justi jam dictum est. Etenim, duo amici sunt quidem anima una, per actus voluntatis et communicationem affectuum; non vero anima una per unitionem unius anima; cum altera secundum ipsam sub-stantiam anima;. Similiter in unione Spiritus sancti cum

anima justi. Verum quidem est quod Deus ipse, in anima justi, et mnlto perfectius in visione bealifica, fiat, secundum suam substantiam et essentiam, liic in terris immediatum objectum fidei, spei et charitatis, in coelis autem obje-ctum visionis et fruitionis in charitate; sed anima Deum non attingit nisi suis actibus vitalibus, supernaturalibus et elevatis per infusos habitus ac gratias, el in patria per lumen gloria3. Verum insuper est quod anima fiat unum physice et realiter cum bis donis a Deo communicatis. Attamen secundum suam substantiam non fit physice et substantialiter unum cum ipso Deo: hoc enim fieri non posset nisi in duplici casu, scilicet vel nisi anima transiret et converteretur in naturam divinam, ut monophysitarum aliqui de humana natura Cbristi, et pseudo-mystici de animabus beatis absurde fingcbant; vel nisi anima fieret secundum se anima personse divinae, quod de sola anima et natura humana Cbristi verum est. Ut igitur unio sit substantialis, qualis in Christo realiter invenitur, humana natura secundum se et secundum substantiam Verbo unitur non solum per mutuos actus et influxum unius in alterum, sed unitur ita, ut Verbum-homo substantive unus existat.

lo. — Itaque qureri imprimis potest, utrum alius sit Christus-Deus et alius Christus-homo, an vero unus idem-que Christus sit Deus et homo, ita ut in una eademque hac persona, utraque, humana et divina natura, unian-tur. Atque ulterius inquirendum erit utrum, supposita tali conjunctione utriusque naturae in una persona, ali-quam mutationem vel confusionem natune passa) sint, an vero utraque subsistat perfecte el inconfuse. Cum bis porro investigationibus varia) qusestiones cohferent, qua; pariter exponi debent, ut doctrina calholica de incarna-tione Vcrbi perspecla babeatur.

Ante omnia, prse oculis habealur unionis in Clirislo hypostaticse dcfinitio, quam supra N⁰ 1 Iradidimus, scilicet; Est conjunctio qua duaj naturae, divina et huraana, integra3, inconfusse, impermixUo, ac suis proprietatibus et operationibus praditas in se permanentes, subsistunt in una Verbi persona.

Ex dicendis jam quoad banc unionem hypostatieam, intelligetur in Christo admittenda esse quinque sequentia;

4quot; Quod in Christo consequenter sit duplex voluntas, duplex operatic, scilicet divina et humana;

fi⁰ Pariter quod in Christo duplex sit scientia, scilicct scienlia increata seu divina, et scientia creata;

Quibus Gquot; qusedam subjungimus quoad fdiationcm et maternitatem; 7° quajdam particularia relate ad Christum hie in terris degentem. Do his jam totidem dicimus pa-ragraphis.

10. — l^a Proposilio. In Christo unica admittenda est persona, scilicet divina.

Nestorius unionem duplicis in Christo naturae perpe-ram explicavit: admittit enirn in Christo personam dupli-cem, scilicet Verbum, Filium Dei; et Christum, fdium Ma-riae. Verbum autem habitat in Christo, deifero; et sic, uniuntur unione, non substantiali, scd morali ct acci-dentali.

Scd adversus cum proposilio nostra est de fide, ut patet ex symbolis, et ex conc. Ephes. el Chalced.

Probalur 1° ex Scriptura, quse exhibet personam divi-nam seu Verbum agens «que in natura divina et in hu-mana; i. e. uni eidemque person® divinaj tribuit quai in utraque natura gesta sunt.

Probatur 2° ratione theologica. Nam, si juxta sensum Nestorii admittenda foret duplex in Christo persona, se-queretur quod duplex fuerit Christus; et sic actum foret de ejus divinitate, de incarnationis ac redemptionis my-sterio. Dein, cum idem Christus dicatur proprie et homo et Deus, necesse est ut humanam et divinam naturam in sua divina personalitate conjunctas habeat, nam im-possibile est ut duee naturae de se invicem praedicentur in concreto, nisi in subsistentia seu personalitate uniantur ila, ut unum suppositum seu personam constituant.

Ex propositione praecedenti sequitur, in Christo non esse personam humanam. Quod ut rite percipiatur, sub-

1° Quemadmodum in tractalu Dc SS. Trinüate vidimus distinguendum esse inter naturam divinam et personali-tates divinas; ita pariter in homine distinguendum est inter naturam humanam et personalitatem humanam, ut de peccato originali in tractatu De Creatione dictum est. Etenim 1° natura humana, abstractim sumpla, est ali-quid generale, omnibus hominibus commune, scilicet, ut ibidem N⁰ 14 dictum est, est complexus partium quibus homo coalescit, et facultatum qute ab his partibus dima-nant; personalitas humana nihil aliud est quam aliqua natura humana individuala seu in concreto sumpla. 2 INa-tura humana nunquam existit in abstracto seu sine pei-sonalitate; et inde dicere licet quod personalitas humana, concepta abstractim a natura, licet non sit pars natura; humanee, sit tarnen conditio sine qua non, ut natura in individuo existere et operari possit. Quare operationes hu-man® non tribuuntur soli naturaï, sed etiam tribuuntur personalitati, seu potius tribuuntur naturae el persona-

litali simul junctis, i. e. naturse individuatse seu suppo-sito, juxta axioma: Actiones sunt supposilorum.

2quot; Cum persona, in genere, sit natura qusedam intellectualis individuata, i. e. terminata in personalitate seu subsistentia sibi connaturali; sic persona humana est persona quae constat ex natura humana, et ex personalitate humana i. e. ex subsistentia huic connaturali seu ejus-dem ordinis.

5° Homo est persona qualiscumque, habens naturam humanam. Dico qualiscumque, sive sit persona humana, sive sit persona non humana sed divina. Nam, absolute necesse non est ut natura humana terminetur in subsistentia connaturali, seu in personalitate humana: termi-nari potest in subsistentia ordinis superioris, v. g. in subsistentia seu personalitate divina. Hinc patet quod Christus, i. e. persona divina Verbi terminans naturam humanam, sit homo, quin tarnen sit persona humana. Ergo vox homo latius patet quam vox persona humana; nam omnis persona humana est homo, non vero omnis homo est persona humana, cum Christus sit homo et non persona humana.

q. Si Christus, car ens personalitate humana, non sit nisi persona divina, quomodo admitti potest 1° eurn esse vcre hominem, 2° eum habere humanitatem completam?

r. 1° Christus nihilominus est vere homo. Nam, ut in tractatu De SS. Trinitate dictum est. Deus est uuus in natura et trinus in subsistentia seu personalitate. Persona autem Verbi, per eamdem suam divinam subsistcn-tiam qua sustentat ac regit naturam divinam, assumpsit naturam humanam quam sustentat ac regit, hancque sic fecit suam nunquam dimittendam. Ilse vero natura humana assumpta personalitatem divinam obtinet et in ca subsistit.

2° Christus nihilominus habel humanitatem comple-lam. Nam, ut statirn dictum est, humanitas seu na-

tura humana est complela dum instruitur omnibus cam complenlibus in ratione nalurtc. Atqui subsistentia con-naturalis seu personalitas humana humanitatem non complet ratione naturae, cum hiiec personalitas non sit propnc pars natures. Hinc, ex carentia personalitatis humanse, tantum sequitur Christum non esse personam humanam. Si autem personalitas humana existit in nobis et non exislit in Christo fonnaliter, in ipso tamen existit emi-nentcr, cum suppleatur subsistentia scu personalildte di

17. _ 2a Proposiiio. In Christo duplex admittenda est nalura: nalura divina et natura humana; ita ut natura hsec divina et humana, per unionem in Verbo, non coa-luerint in unam, sed utraque manserit inconfusa, imper-

Eutyches unionem duplicis in Christo natura perpc-ram esplicavit: nam, ah errore Nestorii sccedens, m errorem contrarium lapsus est, cum doceat utramque na-turam, in incarnationis memento, per utriusque confu-sionem, coaluisse in novam seu tertiam naturam.

Sed adversus eum propositie nostra est de Me, ut patet ex symbolis, et ex conc. Chalced.

Probatur 1° ex Scriptura, quee de uno eodemque Christo affirmat tum proprietates divinas, v. g. eum esse jequalem Deo, unum cum Patre; tum proprietates hu-manas, v. g. natum ex Maria, Patre esse minorem. Ergo utramque naturam Christo inesse implicite affirmat.

Probatur 2° ratione theologica: nam, si una tantum sit in Christo natura, ea est vel divina, vel humana, vel neutra, vel divina et humana simul. Atqui, si divina, Christus non est homo; si humana, non est Deus; si

neutra, non est homo nee Deus; si utraque, item nee Deus est nee homo. Ergo admittendse sunt duai naturae.

Unionem duplieis in Christo naturse doeet et explieat fides catholiea per propositionem N' sequentis.

18. — 5^ Proposilio. Duaj in Christo naturse inter se uniuntur unione hypostatiea seu personali; ita ut natura divina et humana unitae sint, non immediate inter se, sed mediante subsistentia seu personalitate Verbi; qutc per-sonalitas seu hypostasis Verbi est nexus utriusque na-turte.

Itaque substantialis ilia unio naturae humante faeta est in persona quse realiter est ipsa natura divina; et proinde facta est immediate in persona divina, et per hane personam mediate tantum cum divina natura, licet divina natura et personalitas non re sed tantum ratione in Deo distinguantur.

1° Omnis operatic ad extra est Dei unius el trini, seu est Patris, Filii et Spiritus sancti, qui operantur, non quatenus sunt relativi et distincli ad invicem, sed quatenus sunt una divinitas, ut in tractatu De SS. Tri-nitate dictum est. Ergo etiam incarnalio, efpeienter spe-ctala, est opus totius Trinitatis, seu quatenus Deus unus est.

2° Sed incarnalio, terminative, i. e. personaliter seu hypostatice considerata, facta est in una persona, scilicet in persona Verbi, non vero in Deo trino. Etenim, quum substantialis unio humante natura) facta fuerit cum Deo, non quidem sub formali ratione absoluti, seu cum divina natura, qua^ tribus personis est communis, bene

vero sub formali ratione relaüvi, quod est realiter distin-ctum unum ab altero et proprium singulis, hoc ipso una persona potest subsistere in uatura humana quin alite per-sonaj in eadem subsistant; nec magis consequitur ex eo quod Verbum est incarnatum , Trinitatem incarnatam esse, quam consequatur Trinitatem esse genitam, ex co quod Filius est genitus.

5° In tractatu De SS. Trinitate dictum est de Dei circuminsessione, vi cujus divintc personae, inter se realiter distin eta;, identificantur cum divina essentia, et ideo una est imrnanens in altera. Quia propter unitatem naturae divinse et bujus realem identificationem cum omnibus et singulis personis, personae divinae in se invicem sunt, bine sequitur quod, vi ipsius inearnationis, in Christo sit et Pater et Spiritus sanctus. Unde baec imma-nentia Patris et Spiritus sancti in Christo intelligi debet non solum per omnipraesentiam, vel sicut SS. Trinitas in filiis adoptivis est per singularum conjunctionem et ope-rationem; sed causa bujus immanentiae inde repetitur ■l^u quia divina natura qute sub formali ratione personae secun-dte incarnata est, est veraciter sicut Filius, ita et Pater et Spiritus sanctus, juxta : Paler in me el ecjo in Palre, qui vidct me ridel et Patrem; et 2° quia baec persona quae est Homo-Jesus, vere refertur ut aeternus Filius ad Patrem. et ut communis cum Palre spirator ad Spiritum sanctum. Igitur propter unitatem naturae et mutuam im-mauentiam personarum. Verbum non potuit incarnari, quin in Yerbo incarnato sit et Pater et Spiritus sanctus; propter distinctionem tamen personarum ex eo quod Verbum subsistit in humana natura et per banc est homo factum, non sequitur ctiam Patrem et Spiritum sanctum esse hominem.

ö⁰ Ilumanitatem et personalitatem Verbi non se habere acl invicem ut maleriam et formam, cum non se mutuo perficiant; sed se habere ut termimtum et terminum: ita ut humanitas sit terminatum sen subjectum quod per personalitatem Verbi terminatur; et ut personalitas sit terminus, a cujus unione humanitas in existendo et operando dependet.

4° Personam Verbi operari in utraque natura ut sibi propria; et utramque naturam exercere proprios actus realiter distinctos.

ö⁰ Unionem natura humanse cum personalitate Verbi multum differre ab unione natura humante cum personalitate connaturali in nobis: nam 1° in nobis, est na-turalis et debita; in Christo, est supeniaturalis et indebi-ta; 2° in nobis se invicem perficiunt: nempe natura perficitur per personalitatem, a qua terminatur; et personalitas perficitur per naturam, a qua dependet. In Christo autem, quamvis natura humana per personalitatem Verbi perfi-ciatur, non perficitur personalitas Verbi per naturam hu-ma nam.

Ilinc sequitur nullam muiationem subiisse Verbum, cum nihil novi in se susceperit quo perficiatur aut imminuatur; sed totam mutationem factam esse in humanitate, qua¹aliquid novi suscepit nempe modum unionis cum Verbo, a quo divinitus perficitur. Confiteri tarnen debemus cum Franzelin, hoe lumini simplici humanse rationis non esse perspicuum. Omnes, inquit auctor ille, fidei definitiones de Verbo incarnato duas partes comprehendunt. Docetur enim imprimis unionem Verbi cum natura humana esse

substantivam et secundum personalitatem ita, ut ipsum Verbum sit factum homo quod non erat; turn vero simul definitur, banc ipsam unionem esse factam sine mutationo aut confusione ita, ut Verbum manserit quod erat. Pars hfec utraque dogmatis evidenter in revelatione est pro-posita, adeoque nec una altcri repugnare potest. Faten-tendum tamen, modum conciliationis lumini rationis non esse perspicuum; licet enim necessitatem secunda) partis etiam ratione evidenter intelligamus, non pariter intelli-gimus, quomodo hsec cum prima parte componatur. Hoc autcm iterum inde est, quod ipsam primam partem, sen Verbum vere esse hominem, 1cmine rationis non assequimur; hoc denique provenit ex ignoratione, quia intrinsecam ratiouem divinse hypostaseos ac virtutis, qua creaturse se potest unire, non satis perspectam habemus.

Ex hucusque dictis profluunt jam du;e propositiones sequentes 1° de duplici in Christo voluntato et duplici operatione, 2quot; do duplici scientia.

9(). — fa Propositio: Dute sunt in Christo operationes et voluntates, scilicet divinse, ct humaiue quae sunt in-divisiu et inconfusce.

In propositione dicitur divince ct hmnancü: i. c. operationes ct voluntates procedentes ab utraque in Christo natura, ita ut alterse sint elicita: a natura divina, et proin formaliter divinse; altera) vero sint elicitte a natura hu-mana, et proin formaliter humame, et, quantum ad sub-stantiam actuum, similes nostris.

Synoptica expositione materiam optime, pro more, tra-dit Franzelin sequentibus verbis: Cum dine, inquit, in-tegra et impermixtse maueant naturae, in una divina per-

sona Verbi incarnati, in duabus dislinclis naluris dujilcx constituitur operandi volendique principium; adeoque eliam operationes et volitiones Christ! sunt duplicis diversi or-dinis, divinee et humante. Ex imitate deinde person® de-claratur, tum universim operationes Dei-llorninis ad rc-demptionem nostram susceptas, tum maxime illas in quibus virtuti diviiue ministerium humanse naturje spe-cialius subjungitur, merito a Palribus post Dionysium (heandricas fuisse appellatas.

Monolhelilce unionem duplicis in Cliristo naturae per-peram explicarunt; eorumque error est ramificalio Eu-tychianismi. A dogmate catiiolico ditïerunt in assertione illa qua docent quod, post unionem, am ba naturse non perman-serint undequaque distinctse, sed elementum bumanum elemento divino absorptum fucrit partim, nempe quoad volunlatem et operationem; sicque dicebant nee potentiarn nee actum voluntatis humante in Cliristo fuisse, et so-lam divinam in eo mansisse voluntatem , qua} animarn et per animam corpus moveret ad actiones. Quas actiones Cbristi dicebant, pravo sensu, thcandricas; et naturam humanam babebant ut instrumentum divinilatis, sicut corpus nostrum est instrumentum animse.

Sed adversus eos propositie nostra est de fide, ut palet ex cone. VI oecumenico; de quo sit N^s seq.

21. — 1° Duce sunt operationes. Id probatur ex Scriptu-ra, quae Cliristo tribuit operationes modo divinas, v. g. miracula, remissionem peccalorum; modo bumanas, v. g. esurire, lassari, pati, mori.

Nota. Imo theologi triplex operationum genus in Cliristo distinguunt; !⁰ earum quae solius Dei sunt propria, ut mundi creatie et conservatio; 2° earum quae soli nalurai bumanae conveniunt, ut edere, biberc, pati, mori; ö⁰ earum quae mixtae quodammodo sunt ex utraque natura, ut quando

Christus puellam manu apprehendens suscitavit; contactus erat naturae humanse, miraculum vero divinse.

Porro, omnes Christi operaliones quffi non sunt mere divinse, i. e. operaliones non tantum tertise sed etiam secundse classis, theandricce seu Dei-viriles merito vocan-tur. Etenim sunt Dei, quia procedunt a persona divina; sunt viriles seu ab homine, quia eliciuntur, saltern par-

2quot; Dutc sunt voluntates. Id probatur 1° sequenti modo . si utraque in Christo natura habuit proprias operationes, ergo habuit proprias facilitates; atqui volitio humana elici-tur a voluntate humana, et volitio divina a voluntate divina, ergo duplex adfuit voluntas, humana et divina. 2° Probatur cx factis, v. g. ex orationo Christi: Aon mea voluntas sed lua fiat; ex qua patet quod in Christo inesset voluntas humana, et quidem turn propne turn impropne dicta.

Quai ut rite concipiantur, notandum est quod in omni homine distingui possit voluntas proprie dicta, et voluntas

Voluntas proprie dicta est anitnae ilia lacultas supei ioi de qua in tractatu De Creationc N⁰ 14. Est itaque appetitus rationalis seu qui agit ut ratio, agitque efficaciter; est vera volitio vel nolitio, quia in vera clectione consistunt; hsec-que facultas simpliciter nomine voluntatis venit, estque in Christo Homine sicut et in nobis tantum unica.

Voluntas improprie dicta est aninue ilia facultas iufei ioi qu£e vocatur appetitus sensitivus. Est itaque appetitus na-turalis seu qui agit ut natura; non est veri nominis voluntas; vel saltem, si quandoque nomine voluntatis ve-niat, non est nisi voluntas inefficax, et vocatur voluntas naturalis; est potius qujedam inclinatio et velleitas, seu est simplex complacentia vel displicentia, quic in Christo homine sicut et in nobis sunt actus indeliberati et ne-cessarii.

et humana. IIa;c voluntas humana érat duplex, scilicet voluntas rationaüs seu propria dicta, et voluntas natu-ralis scu improprie dicta. Sic Christus voluntale rationali volebat mori, et voluntate naturali nolebat, seu refugiebat mortem; et proin sensus orationis Cliristi in horto est sequens: Pater, ego ut homo peto a te, humana voluntate rationali et efficaci, ut fiat, non mea voluntas na-turalis, quse naturaliter sed inefficaciter refugit mortem, sed tua. Pater, divina voluntas fiat.

Nota. Ut omnia quae hocce Nquot; diximus, clarius perci-cipiantur, addimus sequentia ex Franzelin. Distinguit lau-datus auctor inter principium quo Christus vult el ope-ratur, et principium quod vult et operator. Principium igitur formale, inquit, scu principium quo Christus Verbum incarnatum vult et operatur, duplex est, ««/«ra divina et humana : ita ut voluntas et operatio divina Cliristi sit communis, una numero et eadem qutc est Patris et Spiritus sancti, cum luec voluntas et operatio sit realiter ipsa natura una divina ; contra vero voluntas et operatio humana sit propria uni personae incarnatae, eodem modo quo ei propria est natura humana, cui naturae inest volendi operandique facultas, et per quam naturam humanam divina persona incarnata vult et operatur et patitur formaliter ut homo est. Principium autem quod vult et operatur tam secundum divinam quam secundum humanam naturam, est una persona divina; « Qui incarnatus Deus Verbum exstabat, ait s. Sophro-nymus, utramque indivise et inconfuse operationem secundum naturas suas a seipso naturaliter proferebat. »

Itaque Deus-Verbum, ipse subsistens in divina natura, operabatur et operatur humanitus, non quidem per divinam sed per alteram humanam suam naturam; et hic Ilomo-Jcsus, exstans in humana natura, operatur divina in imitate cum Patrc et Spiritu sancto, non sane per humanam naturam, sed per alteram suam naturam divinam, qua unum est cum Patre et Spiritu sancto.

2!2. — b³ Propositio: Duplex in Christo est scientia, scilicet scientia increata seu divina, et scientia creata.

Siquidcm de scientia divina hic nihil specialim dicendum venial, nobis agendum est de sola scientia creata, qua ornata fuit anima Christi, juxta: Plenus gratia; el veri-tatis.

Quum autcm per unionem hypostaticam quodammodo infinita sit in Christo hum ante naturee elevatio, huic ele-valioni respondens scientia in humana natura admittenda est, ita tamen ut non confundatur cum scientia divina. Porro triplex distinguitur scientia creata, qua3 naturse creatse in ilia supernalurali elevatione, secundum duplicem statum comprehensoris et viatoris, convenit aut convenire potest, scilicet lquot; scientia beata, seu visionis beatifical; 2° scientia infusa, tam supernaturalis quam naturalis; 3° scientia ac-quisita.

Per scientiam heatam, anima Christi cognovit in Verbo omnia qiue Deus novit scientia visioms, i. e. prseterita, pnesentia et futura; non vero qute sunt scicntiai sim-plicis intelligentice; v. g. mere possibilia.

Per scientiam infusam, cognovit turn omnia supernatu-ralia, v. g. mysteria fidei; turn omnia naturalia, v. g. actus liberos hominum el angelorum, cogitationes el secreta cor-dium.

Per scientiam acquisilam, Christus, quatenus viator, cognovit experimentaliter, quamvis tamen nihil unquam ignoraveril eorum qua;, pro loco el tempore, eum tali scientia scire decebat.

Porro, scientia beata ct infusa perfecta; in Christo ad-fuerunt a conceptionis tempore; sod acquisita ei gradatim advenit.

Christus non tantum supradicta sciebat, sed insuper cognovit omni modo quo res sunt cognoscibiles : per scien-tiam acquisitam, cognoscebat modo humane; per infusam, modo angelico; per boatam, inodo divino.

Dictum est supra de Christo: Plenu.s cjvalue et veritalis; unde, quoad hanc ptemludinem gratice, inquiruntur duo sequentia ;

1° Pro quadam abundantia gratia?, supra earn qu® ad salutem necessaria est, v. g. ad Ephesios: Ut impleamini in omnern plenitudinem Dei.

2quot; Pro quadam plenitudine rationo ofiicii ad quod divi-nitus aliquis est electus, v. g. Joannes Baptista, Stephanus, apostoli, B. Virgo, cujus plenitudo, post unionem hypo-staticarn, erat altissima.

5quot; Pro plenitudine perfecta, qua¹ in solo Christi est. llivc plenitudo attingit summum quoad esscntiam gratia el quoad virtutem operandi, i. e. maximam gratise intensionem et extensionem; et eminenter ac fontaliter continet quid-quid gratiarum in hominibus in quavis temporis differentia tribuitur.

u. Non est infinita simpliciter; sed est infinita secundum quid, ex triplici ratione; Iquot; ratione persona infinita; dignitatis, quam personam, secundum humanam naturarn, gratia ilia exornat; 2° ratione vnionis infinita dignitatis, i. e. unionis hypostatica, qua est altissimus finis ad quem gratia ordinari potest; 5° ratione effeetuurn: quia gratia ilia est principium turn infiniti meriti turn onrnis gratia in hominibus.

25. — Quum juxta dicta iV 15 idem Christus secundum humanam naturam fuerit comprehensor el viator, hie jam,

relative ad 4quot;' et 3quot;' propositionem N⁰ 20 et 22 datam, solvenda venit qua3stio ardua, quomodo scilicet summum (jaudium Christi quatenus comprehensoris, conciliari possit cum doloribus Christi quatenus viatoris.

Prcenola ex Franzelin. 1° Ex. dictis constat in Christo duplicem esse ordinem intellectionum, volitionum et ope-rationum, secundum duplicem ejus naturam, divinam et humanam. Ilic autem de sola humana natura nobis agendum est. Itaque 2° constat in humana natura Christi adhuc mortalis pariter duplicem fuisse seriem intcllectio-num, volitionum et operaüonum, secundum duplicem ejus statum comprehensoris et viatoris. Fruitio et gaudium actusque cseteri comprehensoris sequebantur naturam vi-sionis beatificse; volitiones et actus viatoris, timor, tristi-tia, angores et dolores, agonia usque ad sudorem san-guineum, libera etiam obedientia aliaque multa sequebantur naturam scientia} sive infusse sive acquisitse, quai respondebat statui viatoris. Non est mirum, nobis manere obscurum et unum ex magnis mysteriis in persona Verbi incarnati, quomodo status uterque in eadem persona secundum eamdern naturam simul constiterit. Id factum est singulari dispensatione Dei, qui, sicut duas naturas in una persona, ita etiam duos status, coelestem secundum aliquid, terrenum secundum aliud, in una persona et natura pro infinita sua omnipotentia ct sapientia conjunxit. Ilisce prsemissis.

Ad hujus veritatis declarationem, quantum a nobis dari jiotest, non videtur admitti posse 1° solutio illorum qui, partem animse superiorem et inferiorem intelligentes in sensu prout communiter accipiuntur, dicunt summum islud gaudium exstitisse in parte superiori anima? Christi; summum vero dolorem in parte ejus inferiori. Etenirn, vix admitti potest, tristitiam Christi Redemptoris, in tota sua vita mortali ct in passione sua ac morte fuisse solum in parte inferiori; tristitiam scilicet de tot ac tantis

injuriis sibi Deo-Homini illatis, de tot hominum peccatis et leterna perditione ideoque de frustrato in eis pretio sui sanguinis. — Minus adhuc admittenda videtur 2° solutio Melchioris Cani, qui contendit tristitiam in Christo po-tuisse locum habere oo quod istud gaudium miracuiose fuerit suspensum toto tempore quo Christus constristutus fuit. Etenim, inde sequeretur, gaudium istud Christi com-prehensoris, toto tempore vitse sutc mortalis fuisse suspensum, quum nullum sit momentum, ab ejus conceptione usque ad mortem, quo ilia tristitise objecta prse oculis non liabuerit; sicque status comprehensoris in Christo vix vel nunquam exstitisset.

Itaque admittenda est solutio quam tradit Franzelin. Scilicet, imprimis dicit auctor, ut modo vidimus, se, in re pnesenti, per partem superiorcm humanae Christi naturae in-telligere id secundum quod erat comprehensor; et perpar-lem inferior cm, id secundum quod erat viator. Igitur, ve-rum quidem est quod in homine quocumque viatore, in quo unus tantum est modus cognitionis et volitionis, repugnet gaudium simulque tristitia dc eodem objecto et ex eoclem mo-tico. Porro, absolute non repugnat, quod Deus omnipotens constituat hominem in statu in quo duplicem habeat modum cognitionis et volitionis, prout revcra instituit Christum-IIo-minem in statu comprehensoris et viatoris. Tunc autem, ex una parte potest esse summum gaudium dc objectis quae apprehenduntur cognitione visionis beatificce; et ex altera parte, potest simul esse dolor et tristitia de aliis objectis qute apprehenduntur cognitione viatoris, sive infusa sivc acquisita sit haec cognilio: tunc enim in eodem subjecto, sen in Christo comprehensore et viatore, est gaudium simul et tristitia de diversis objectis et ex diversa ratione seu motivo. Imo vero, supposito illo duplici statu con-juncto, prout in Christo vcre erat, status comprehensoris non solum non impedivit aut minuit, sed in immensum auxit atquc intendit dolorcm ac tristitiam viatoris, qua-

tenus visio et amor comprehonsoris influxit ad perfectio-nem coenitionis et voluntatis etiam pro statu viatons; ex quo factum est Christi Redemptoris dolores et passionem summe fuisse intensa.

r. Hffic vicissitudinaria pnedicatio duplici modo lie potest, scilicet 1° in concreto, quod hcitum est; - m

Fit in concreto, si fiat in recto de persona et simul in obliquo de natura, v. g. hcec persona habens naturam humanam, est Deus; vel hcec persona, habens natmam

simul in obliquo de persona, v. g. hcec natura humana, qua; unitur Verbo, est immensa; vel; divimtas, quce vj-postatice unitur natura: humana:, est passa.

r liane communicationem idiomatum fieri posse in concreto, non vero in abstracto, probatur ratione theologica

sequitur utramque naturam cum suis P''opne^^{lbus es}^ propriam ejusdem person® Verbi; ergo proprietates, modo

oonsiderentur ut junctse Verbo, i. e. in concreto, pra:-dicari possunt de persona Christi, quocumque eum nomi-nemus nomine, sive unienle proprietates divinas, sivo proprietates humanas, cum utrasque vere possideat.

Fieri non potest in ahstracto, i. e. non licet de divinitate prtedicare ea quae humana sunt, nee de humanitate ea qiuedivina sunt; id enim Ibret attribuere alterutro proprietates quas reipsa non habet, nee habere potest , et foret confundere naturas et sic incidere in Eutychianismum. q. Proba [alaam esse doclrinarn ubiquistarum.

n. Si in abstracto erronea sit propositie sequens : Imma-nitas quee Verbo est unila, est irnmensa, sequitur falsam esse et Eutychianam doctrinarn ubiquistarum, Christi humanitati tribuentium ubiquitatem, modo scilicet sequen-ti: Christi humanitas, aiunt, est inseparabilis a Verbo; atqui Verbum est ubique, ergo et humanitas. Respondetur: Ubicumque est Christi humanitas ibi est Verbum; non vero ubicumque est Verbum ibi est et humanitas; sicut, dum sol sua luce crystallum pervadit, ubicumque est crystal-lum ibi est lux; non contra, ubicumque est lux ibi est crystallum.

2-gt;. — Quoad filiationcm , sint quatuor sequentia ; ö- Quid est üliatio, hm adoptiva lum naturalis? r. Filiatio, in genere, est relatio tilii ad parentem. Filiatio adoptiva, quie fundatur in adoptione, est as-sumptio personae extranese in propriam hsereditatem.

Filiatio natural is, qua; fundatur in generatione naturali, est relatio personae unius ad alteram personam a qua genita est.

personam, cui relalioiicni filiutionis itnprirnit. Cum julem omni generationi respondeat üliatio, sequitur quod, si uni persona) duplex fuerit generalio, duplex quoque üliatio ei adhsereat. Id autem vere locum habet in Verbo incarnato: est enim fdius Patris generatione jeterna, el filius Marite generatione in tempore.

r. Filiatio ita inhseret personalitati, ut per personali-tatem redundet et diffundatur in totam personam et to-tam naturam. Unde, si in aliqua persona duplex fuerit natura, filiatio non in una sistit natura, sed ad ulram-que naturam derivatur. Sic Filius Dei, assumendo hyposta-lice humanitatem, buic humanitati communicavit, una cum subsistentia, inhserentem subsistentise fdiationem divi-nam; et sic, tota persona, totus Christus, non tantum quoad naturam divinam, sed otiam quoad naturam hu-manam, est verus et naturalis Filius Dei. Ilinc fluit propositie sequens;

Proposilio: Christus, ut est homo, est Filius Dei naturalis, non autem Filius adoptivus.

Iltec propositio est de fide, contra adoptianos ste-culi VIII, qui eum dicebant Filium Dei tantum adoptivum.

Christus Jesus, ait Franzelin, etiam ut hie homo est, credi debet naturalis non adoptivus Dei Filius. Ratio autem, cur hic homo ita Filius Dei sit, non aliunde repeti debet quam ex seterna generatione person®, cui huma-nitas hypostatice est unita. Per naturam enim humanam assumptam naturalis Filius Dei est homo; el por natuiain divinam generatione communicatam hic homo est naturalis Filius Dei. Et dein, addit auctor quod sil de fide, contra Nestorianos et adoptianos, propositio dalo sensu intellecta, scilicet: quod hic habens naturam humanam el per eam homo, non est alius quam Hlius teternus habens divinam naturam generatione communicatam a Patre.

Itaque, sacris Scripturis, ss. Patribus et fido Ecclesiae universalis docemur Beatam Virginem materno modo e sua substantia, supernaturaliter operante Spiritu sancto, naturam humanam comniunicusse person» divinje; atque ita hxnic hominem, qui est Deus-Verbum subsistens in humana natura, non quidern secundum suam divinam naturam, sed secundum suam naturam humanam, et qua-tenus homo est, vitali subministratione materna in simi-litudinem natura ac Matri consubstantialem esse produ-ctum; uno verbo, Mariam veraciter genuisse Deura.

Matcrnilas, sicut et paternitas, correlativum est filia-tioni. Oritur autem ex generatione activa, et insita est persona) generanti, quai termino genito confert duo, scilicet naturam, et per naturam personalitatem. Persona, seu hypostasis est is qui generatur; natura est id quo persona generatur. IIa;c autem propagatio naturse est, in ge-nerationibus creaturarum, multiplicatio ejusdem specifica) naturse per vitalem derivationem ex ipsa substantia gene-rantis, secundum certam legem a primo Auctore et Crea-tore naturto institutam; ha3cque derivatio, ex parte matris, potissimum est materia; subministratio. Neque vero requiritur ut toturn, ex quo natura humana constat, ex ipsa generantis substantia derivetur; sed sufficit ut sit talis derivatio ex qua. secundum legem a Deo institutam, oriatur natura humana.

Jam vero, quoniam Verbum humanam naturam £x Matris substantia sibi efformavit et fecit suam, atque, per hanc suam naturam, Verbum constituitur et producitur

homo es. substantia Matris; ideo terminus qui generatur sen persona genita, est Verbum in humana natura seu quatenus est homo; et principiura quo ill a persona generatur, est humana natura administratione materna ex Matris substantia communicata.

Ut sit vera generatie in genere, utique necessarium est ut persona producatur secundum suam aliquam naturam substantialem. Sed hie distinguendum est inter eum qui habet unam naturam tantum, et ideo nonnisi unam gene-rationem; et inter eum qui habet duas integras substan-tiales naturas, et ideo potest habere duas distinctas et diversas nativitates, sicut distinctie et diversie sunt ejus naturae.

Itaqiie 1° qui prima et unica nativitate procedit, ut generata omnia excepto solo Christo, is naturam accepit comrnunicatam, in qua et cum qua identificatus ut persona existit. Sic, in Deo, ubi Filius generatus est cl distinctus a Patre, natura absoluta non quidem produci-tur, bene vero communicatur a Patre in Filium, sicque persona Filii relativa directe producitur. Sic, in genera-tionibus humanis, producitur ipsa natura per materiam derivatam ex substantia generantis; atque ita, mediate per naturam seu mediante natura, ad cujus propagatio-nem generatie tendit, producitur persona ut terminus completus.

Ast 2° dum Verbum in natura humana ex Matris substantia, materno modo derivata, fit homo. Mater ei confert quidem naturam humanam; non vero confert personali-tatem, cum hsec divina persona ab jeterno pi£eexistat, sed Filius Dei, prseexistens in natura divina, subit secun-dam nativitatem in humana natura, quam naturam facit suam, et hac nativitate fit ut persona divina sit homo; et proinde, terminus completus bujus generationis est persona completa seu Verbum in humana natura, pro-

ducta non quidem secundum omnia qusc includil, sed secundum quod homo est. Tam ergo vere ficus genitus est ex Maria, et proinde hrec est mater Dei, quam vere et proprie Verbum factum est homo.

Ex dictis jam intelligitur quomodo beata Virgo erga personam Christi a se genitam, maternitalem habere pos-sit, et habeat, licet l)a3c persona subsistat quoque in altera seu divina natura quam diva Mater generando non con-tulit. Etenim, licet Christum non genuerit secundum na. turam divinam, eum genuit secundum naturam huma-nam; et cum genuerit personam divinam in assumpta carne, est vere Dei Gcniirix. Sic quoque. in humanis, mater qusevis, generans prolern, ejus mater vere dicitur et est, quamvis corpus tantum, saltern juxta communem sentenliam, genuerit, el non animam, qu.'o a Doo infun-ditur creando.

Ex his tandem animadvertere licet quomodo in triplici diversa generatione se habeat productio. 1° In gencra-lione Dei est productio persona; in natura non producta sed communicata, qute est una numero in Patre et Filio. 2° In generatione meri hominis producitur per naturam productam persona. 3° In generatione Dei-Hominis producitur per naturam productam non persona simplici-ter, sed persona formaliter ut homo est.

1° Conceptio Christi miraculose peracta est, sola ncmpe Spiritus sancti virtute. qui Verbo in Virginem descen-denti animam aplavit humanam, corpusque humamim ex purissima immaculate Dei Genitricis substantia formatum. Ipsa enim Dei Mater, non secus ac mater communis, Filio suo carnis materiam ministravit. — Operalio autem

Spiritus sancli non per modum generationis facta est, cum nequaquam de sua divina substantia produxerit sibi na-tura similem; sed fuit qusedam rairabilis officacia, Virginis visceribus divinitus conferens foecunditatem. — Porro hsec operatio, utpote opus ad extra, tolius quidem Trinitatis fuit. Quatenus autem opus est amoris et ftecundationis, speciali ratione Spiritui sancto attribuitur.

Peperit Maria absque dolore vel infirmitate; decebat enim ut, quaï sine libidine conceperat, sine dolore par-turiret. Egressus est in lucem Christus ex utero clauso Matris, sicut postmodum ex utero terra renascens sepul-cro clauso et ilkeso lapide mirabiliter evasit: quemad-modum tere solaris radius purissimum transmeat cry-stallum.

Christus pauperem vitam duxit, probabiliter inter-dum mendicare coactus, juxta: Ego mendicits sim ct pauper; non tarnen plerumque adeo inops ut ex mendicato aleretur. Nam usque ad baptismum vixit labore manuum; et pradicationis tempore sequebantur eum mulieres, qutc ei de facultatibus suis ministrabant. — Paupertatem suam professus est dicens: Filius hominis non habcl %ihi caput reclinet. Quibus verbis se nihil, aut quasi nihil, particu-lari dominio possidere signilicavit. Dominio vero com-muni cum suis scilicet apostolis, nonnulla aliquando habuit, ut ex loculis quos Judas portabat, manifestum est.

Vestimentum Christo erat, juxta Euthymium, triplex: inferior tunica, dein tunica inconsutilis supra interiorem,

5° Vita Christi in duas partes dividitur: una fuit pri-vata et abscondita; altera publica et apostol.ca. In se-cunda periodo genus vitte usurpavit non mere activum, nee mere contemplativum, sed ex utraque mixtum: modo enim in orationibus pernoctabat, modo quadraginta diebus in deserto jejunabat, modo vicos el oppida, docen-do, horlando, sanando percurrebat.

4° In transfiguratione splendorem emisit Christi corpus (nam facies ab Evangelisla ponitur tamquam pars mngis spectabilis, quae totum corpus designat), manente omnino immutata corporis substantia et figura. Ex isfa totius corporis luce et claritate effectum est ut vestimenta ejus essent splendentia et alba sicut nix. Fuit autem hicc claritas glorise, qualem corpora justorum post rosurrectionem ha-])ebunt; hac tarnen differentia, quod claritas corporum resurgentium futura est eis naturalis, e contra claritas corporis Christi, utpote adhuc passibilis, erat miraculosa; quemadmodum miraculosa fuerunt subtilitas ejus cum exiret do utero clauso, et agililas cum super aquas am-bularet.

5° In morte Christi, anima, a suo corpore separata, statim impassibilis ovasit, et pura beatitudine, quai ab intuitiva Eiei visione per se manat, fuit perfusa. Descendit ad inferos, i. e. in locum subterraneum, qui limbus patrum vocatur, secundum suam substantiam ac realem prsesentiam devenit; et animabus sanctis, quai erant in sinu Abrahae, essentialem beatitudincm cum donis illam consequentibus contulit. In hoc porro sanctorum habita-culo, quod per prsesentiam suam in paradisum mutavit, mansit Christi anima usque ad constitutam horam qua iterum uniretnr corpori, et Dominus resurgeret.

Gquot; Surrexit Christus die dominica mane sub auroram, post 56 circiter boras a sepultura: quod spatium non tres dies integros comprehendit. Dicuntur autem tres dies per synecdochen, quo scilicet pars pro toto vel totum pro parte ponitur.

Surrexit autem e sepulcro clauso; corpus enim glorio-sum penetravit lapidem, sicut januis clausis poslea intra-vit ad discipulos. Etenim tunc solum quando mulieres ad sepulcrum accesserunt, lapis per angelum a monu-mento revolutus est. Proinde non nisi fictione quadam depingi solct Christus resurgens ex sepulcro aperto.

7° Decern omnino Domini redivivi appariliones m Evan-(jeiiis enumerantur: scilicet quinque primo die resurre-ctionis el quinque postea. l^a Facta fuit Magdalenaj; mu-lieribus regredientibus a sepulcro; Petro; discipulis Emmaüs; cum Christus slelit in medio discipulorum, absente Thoma; Gquot; post octo dies discipulis cum Thoma congregatis; 7^a discipulis piscantibus in mari Tiberiadis; 8^a in monte Galileto; 9^a recumbentibus undecim in domo Jerosolymse; 10^a ipsa die ascensionis.

Dictum est in Evangeliis numeranlur: nam 1° ex I ad Cor. et ex Act. Apost. colligitur Christum crebro ap-paruisse apostolis loquentem dc regno Dei, i. e. ut eos sacra men torum materias et formas doceret, ac totam Ecclesia) et cultus novi Testamenti ceconomiam aperiret; 2quot; dein, Christum primo loco apparuisse Matri suae, perpetuus Ecclesue sensus habet, licet hoc Scriptura expli-cile non testetur.

Expositis iis qu;e ad Redemptorem in se spectatum pertinent, rcslat ut eum consideremus respcclu nostri, i. e. in sua missione, in muniis quae implerc debebat erga nos et pro nobis, in opere quod commiserat ei Pater,

r. Opus implendum erat salus generis humani quod Ad») peccato perierat, restituendo illud in prislinum statum, juxta; Propter nos homines, el propter noslram salutcrn desccndil de coelis. Vcnil Filius hominis salvare quod perierat.

Abolenlur autem hi effectus, lum auferendo mala qute liomo prevaricator intulerat; turn restituendo bona quie a misera t.

Bona amissa erant gratia sanctificans, jus ad futuram gloriam, et bona pricteriiaturalia status inuocentke.

Mala enata erant bis contraria, scilicet inimicitia Dei, servitus diaboli et debiturn poome aeternae vel tepiporalis.

Usee omnia detrimenta seu peccati efl'ectus, una cum pec-cato Christus sustulit, partim in hac vita, partim in altera.

n. 1° Quod est prtecipuum, requirebatur ut solveretur pretium redemptionis; 2° ut ejus applicatio nobis ordina-retur. Undo;

Pretium, est opus tuin satisfactorium, quo Deus pla-catur nobis; tum meritoriurn, ([uo pristina dona resti-tuuntur.

Applicatio redemptionis lit duin ejus beneficium in iio-jnine recipitur. Ad liane autem susceptionem Christus prseparavit animas, nempe intelligenlias per doctrinam, el voluntales per nova) legis constitutionem.

q. Proba quod ilia duo a Christo pnvstanda, respondeant quatuor eharaeteribus Christo propriis.

4quot; Mediatoris, quia, ad hanc reconciliationem , medius inter Dcum et homines, agere debebat cum Deo et oum hominibus; cum Deo, quia sacerdos; cum hominibus, quia

Hi quatuor characteres in nomine Jesu Christo signi-ficantur; nam Jesus sonat salvator, in genere; Christus sonat unctus, non tantum unctione gratice in unione bypo-slatica, scd et unctione collativa poteslatis, qua Deus Christum unxit in perfectum mediatorem, sacerdotem, pio-

Itaque, duplici paragrapho agimus !quot; de dictis quatuor ciiaracteribus Christo propriis, de solutione pretii re-demptionis a Christo facta.

ii. Sacerdos est homo, divinitus constitutus mediatui inter Deum et hominem, ut Deo defcrat honorem, homines Deo reconciliet eosquo sanctificet, offerendo sacrificia, aliaque mysteria divina dispensando.

Ilinc concluditur quod sacrificium, scilicet sacrificium publicum, sit ita sacerdoti proprium, ut ei soli et essen-tialiter conveniat, et proin sacerdos sit necessario sacri-ficator.

Dupliciter fieri potest sacrificium: 1° impropnc, pro quolibet opere quod ad honorem Dei refertur; cui respon-det sacerdotium improprie dictum et Christianis generale est, juxta: Fecit nas regnum ct sacerdotes. 2° Proprie dictum, pro immolatione victimse externa) in Dei cultum facta. Hoc autem est vel privatum, quod quis sua voluntate olfert pro se, v. g. in veteri lege; vel publicum, quod sacerdotio proprie dicto convcnit, scilicet quod ex divina ordinatione nomine totius populi offertur per sacerdotem.

it. Propheta est non tantum illc qui lïitura praidicit, scd ille prsesertim qui insuper homines adhortationibus cl doctrina juvat.

r. Rgx est princeps populi, ad conservationem et pro-speritatem subditorum suprema polestate pollens; qua; potestas triplex est: legislativa, judiciaria et coercitiva. Est autem regnum duplicis ordinis: temporale, quod ad finein temporalem, et spirituale, quod ad finem spiritua-lein, per se et principaliter ordinatur. Christum 1'uisse regem, probatur ex Scriptura: Ego autem comtitulus sum

tuam. Ergo Christus est judex vivorum et mortuorum; hseeque judicis dignitas Christo competit etiam ut horaini: scilicet Christus-Homo judex est, scd potestate divina. q. Quid est mediator?

r. Mediator, in genere, est ille qui se medium ponit inter duos, ut eos dissidentes conciliet.

Triplici modo fieri potest mediatio, scilicet: 1° per mo-dum internuntii, pacta et conditiones partium referendo; 2quot; supplicando alteri parti pro altera. Ui autem duo modi non sunt nisi mediatio improprie dicta, et convenire pos-sunt hominibus, ut v. g. Moysi inter Deuin et populum. Unde 5quot; mediatio proprie dicta fit satisfaciendo alteri pro altero; quod inter Deum et homines i'ecit solus Christus, qui proin triplicem mediationis modum exercuit.

r. Id fuit secundum naturam humanam ; quia opera quibus officium mediatoris et sacerdotis exercuit, erant operationes quie a natura humana, ut a principio elici-tivo, procedebant, licet a Verbo dignificatse. q. Secundum quam naturam Christus fuit propheta? r. Id fuit juxta naturam humanam; et quidem nou

r. 1° Qua Deus, est eminenter Rex regum et Domiiuis do-minantiurn. 2° Qua homo, est rex in ordine, tnm spi-rituali, in quo Ecclesiam constituit; turn lempomli: nam valdo probabile est Christum, vi unionis hypostaticse, sicut fuit oxemptus ab omni potestate humana, ita in acta primo vero habuisse potestatem regiam in totum or-bem et in omnes reges, etiam quoad vitam politicam; attamen hac potestate nunquam uti voluit, ut ipse innuit per verba ; licfjnun meum non csl de hoe mundo.

Quum Christi mediatio et sacerdotium sint prse cceteris caracteribus momentosa, ideo his qua) hucusque desuper diximus, addimus sequentia ex Franzelin 1° dc Christo mediatore, 2quot; do Chrisli mediatoris saccrdotio et sacrificio in cruce et in coelo; de quibus sit quadruplex numerus sequens.

Proposilio. Deus-Homo inter Deum et homines mediator est naturalis, et mediator momlis satisfactione infiniti valoris.

ilcec propositio sy.noptice evolvitur mode sequenti ; « Facta, ait auctor, distinctione inter rationem mediatoris naturalis et moralis, Homo-Christus-Jesus 1° unus mediator naturalis est Dei et hominum ratione utriusque na-tune, divinai et humanse, conjuncte in una persona; ex eadem ratione 2quot; ipse unus esse potuit et est mediator moralis merito et satisfactione adaiquata; namquo 5° mu-nus ad opus mediationis Christus administravit per hu-manitatem, et quatenus homo est, ita ut valor ac pre-lium infinitum derivaretur a divina persona mediatoris. »

Proposilio. « Speciatim Christus ita medialor est, ut sit vero et proprio sensu sacerdos in seternum ordinis eminentis per ipsam incarnationem constitutus, qui actum principem mediationis consummavit seipsum in cruce of-ferendo in verum ac proprium sacrificium, ipse sacerdos, ipse et victima. »

Dico 1° ordinis eminentis: quia sacrificium crucis quod Christus sacerdos obtulit, est sacrificium quod eminet super omnia sacrificia veteris legis; hocque Christi sa-cerdotium prsefiguratum fuit per sacerdotium Melchisc-dech, quod sane eminebat prte sacerdotio in ordine le-vitico, juxta : Tu es sacerdos in ceternum secundum or-dinem Melch isedech.

Dico 2quot; per ipsam incarnationem constitutus. Id patet ex ipsa indole liujus sacrificii. Nam Filius Dei non sane sacerdos est ante incarnationem; secundum divinam enim naturam, in qua sola est ab seterno, non offert scd sus-cipit sacrificium, ut infra dicetur; non aulem, secundum humanam naturam, sacerdos elfectus est ali([ua alia con-secratione, sed est sacerdos eo solum quod Filius Dei homo tactus munus suscipit et destinatur divina volun-tate ad seipsum offerendum in ara crucis. Atqui kec muneris susceptio actu facta est quamprimum fuit homo; quum redemptio fuerit ipse finis ad quern Filius Dei homo factus est, et h®c redemptio ex divino consilio et humanse voluntatis Christi acceptatione consummanda fuerit per sacrificium crucis.

52. — 5° Quoad modum oblationis cruenti sacrificii, scu quoad modum, quo Christus secundum humanam naturam sit sacerdos offerens et victima oblata, idem ipse cui secundum divinam naturam offertur sacrificium.

Propositio seu potius synoptica doctrina; « Sacerdos sicut et victima proprie non sunt sola humana Christi natura absque persona divina; item proprie non sunt

Deus-Verbum secundum solam divinam naturam; sed sunt proprie ipsa divina persona, quatenus homo est et secundum liumanam naturam spectata. Licet vero unus idemque sit tum Deus cui offertur, tum sacerdos qui offert, turn victima qute offertur, hai tarnen diversie rationes invicem collatte, et simul inspecta actio sacrifica ita se liabent, ut ex iis, supposita revelatione, mors Chri-sti tamquam verum ac proprium sacrificium intelligatur. »

Ex supra dictis constat, eum qui mediatione fungitur et qui est sacerdos, esse Deum-Verbum, non autem fungi aut fungi posse mediatione ac sacerdotio per naturam suam divinam, sed tantum per naturam humanam as-sumptam. At licet principium, quo actus satisfactorii et mediatorii ac proinde etiam tota actio sacrifica perficiun-tur, sit natura humana, valor tarnen infinitus operationum est ab ipsa persona divina cujus illcfi operationes mediante natura humana sunt proprise.

itaque secundum naturam divinam ipse Filius cum l'atre et Spiritu sancto accepil sacrificium; neque enim sacrificium potest offerri personis divinis singulis, quin offeratur omnibus pari omnino et una ratione, quia tres unus sunt Deus. Off'erens autem sacerdos solus est Filius, quia non offert secundum naturam, qua unum est cum l'atre et Spiritu sancto, sed secundum naturam humanam, qiise soli Filio facta est propria; et viclima oblata est solus Filius secundum eamdem naturam humanam. Itaque Christus est sacerdos, quatenus agit ac voluntarie suscipit et offert mortem suam; est autem victima quatenus patitur et moritur.

Proposüio. Oblatio sacrificii Christi non est in coelo; est tarnen Christi apud Patrem interpellatio sacerdotalis, eaque formalis et explicita.

« Absurde Sociniani Christum non jam in terris, sed in ccelo demum interpellando pro nobis sacerdotio fungi ccepisse docuerunt. Interpellatio tamen Christi in ccelo, quatenus cum sacrificio in terris oblato cohairet, et qua-tenus est perpetuse victimae semel oblataj repraesentatio ac per baric sacerdotis apparitio coram vultu Dei, cum omnibus meritis uno sacrificio consummatis, pertinet ad selernum Christi sacerdotium; censenda autem ilia est non unice meriti objectivi existentia, sed actualis et expli-cita Christi Salvatoris interpellatio, » ut infra N⁰ 57 dicitur.

Itaque 1° demonstravimus Christum in cruce scipsuni in vorum et proprium obtulisse sacrificium, et ad hoe offerendum ipsa incarnatione fuisse institutum sacerdo-tem. Licet vero interpellatio in coelo apud Deum perti-neatad munus sacerdotale Christi Dei-Iiominis, illa tarnen non est sacrificium proprie dictum, sed sacrificii in cruce peracti applicatio, et eatenus solum est sacerdotalis sensu proprio, quatenus cum sacrificio peracto cohseret el ex co consequitur.

Deinde 2° quamvis Christus Redemptor verum et proprium sacrificium cruentum obtulerit atque ita proprio ac prsecipuo actu sacerdotali perfunctus sit in terris, non autem in ccclo sacrificet; nihilominus etiam in ccêlo manet sacerdos tam in seternum dignitate, turn aliquo sensu sa-cerdotii functione, interpellatione scilicet sacerdotali, usque ad consummationem et completionem numeri sanctorum.

llinc intelligitur quomodo Christus dicatur sacerdos in ceternum secundum ordinern Melchisedech. Dicitur in ceter-num, idque duplici rationa, scilicet turn ratione dignilali.s sacerdotii, quia per ipsam incarnationem unctus sacerdos, banc dignitatem numquam deponet; turn ratione fun-ctionis sacerdotii: etenim, licet Christus per oblationem sacrificii cruenti tantum semel functus sit sacerdotio, alia-men per sacerdotalem interpellationcm in ca'lo, ct per veri ct incrucnti sacrificii oblationem niinisterio sacer-

dolum in Ecclesia, sacerdotio fungitur in seternum seu usque ad comummationem sceculorum, scilicet quamdiu opns ct locus erit sacrificio. Dicitur secundum ordinem Melchisedech, quia Christus, quemadmodum Melchisedech, in sue ordine est sacerdos unicus sine successore, quod sanctus Paulus in Melchisedech ut in typo expressum esse docet; et quia Christus, quemadmodum Melchisedech qui panem ct vinum obtulit, incruentum suum sacrificium offert sub panis et vini speciebus.

54. — Quum, juxta dicta N⁰ 28, ad opus integra re-demplionis a Christo praestandum, prsecipuum sit solutio pretii redemptionis, jam speciatim agendum est de hoe redemptionis pretio, scilicet 1° quatenus est satisfaclonum, quo Deus nobis placatur; 2quot; quatenus est mentorium, quo nobis amissa dona restituuntur.

Hoc autem redemptionis pretiurn Deo solutum luit prse-sertim per Christi passionem et per cruentum crucis sacrificium. Licet enim minima Christi actio meritoria, esset valoris infiniti et ad redimendum genus humanum suffi-ciens, specialiter tarnen dicitur Christus nos redemisse per mortem suam; quia non voluit ut prsecedentia opera effcctum redemptionis haberent, nisi subsequenti passione et mortc sua, tamquam ultimo meritorum complemento, juxta: Si posuerit pro peccalo animarn suam, videbit semen loiujcevurn.

q. Quid est satisfactio, turn realis turn personalis? u. Satisfactio, in genere, respicit debitum solvendum. Uude:

Satisfaclio personalis est honoris Isosi compcnsalio con-digna (non vero liberalis remissio offensse), qua exhibita ab offendente, cessat offensi jus ad indignationem.

u. De fide est cam fuisse 1° veram ac proprie dictam, i. e. prsestitam per solutionem debili turn culpa; turn poena;; 2° vicariam seu peractam pro nobis, i. e. non tantum ad utiiitatem nostram, sed etiam vice nostra; ita ut Christus, per veram sui substitnlionem, peccata nostra in se transtulerit, et in debito solvendo ac poena toleranda vices vostras obierit.

Q. Quanta fuit Christi satisfaction r. Fide certum est cam fuisse condignam, imo super-abundantem el infinitam.

r. Est compensatio honorifica, offenso ab offendente prastita, libcre, ajquivalenter, ex propriis aliasque in-debitis, ita ut repudiari non possit.

0. Proba hanc def nitionem competere satisfactioni Christi. r. t⁰ Christus satisfaciens, persona offendens h\\[, non physice sed moraliter, cum, ut caput membrorum, mora-liter personam nostram gesserit.

2° Satisfecit offenso, alteri a scipso; nam satisfecit, turn Patri et Spiritui sancto; turn persons Verbi, quae, qua-tenus offensa, altera moraliter est a sc quatenus satis-faciente, i. c. Christus, quatenus homo, ct roorum personam agens, sibi ut Creatori et personae Isesa; satisfccil. Dixi moraliter: sic v. g. reipublicse quaestor valide solvit tributum sibi gerenti personam ministerii publici. 5° Libere: oblatus est quia ipse voluil.

4° Ex propriis: nam bona hominis, licct sint a Deo, sunt ei propria cum ab ejus voluntate procedant. 5° Ex indehilis: cum Christus nullum peccatum habcret. C⁰ /Equivalenter seu ad cequalilatem, ut paid ex digni-tatc personae Chrisli.

7° liepudiari non potest: nam, simul ac Christus voluit salisfactionem condignam offerre, hanc Deus repudiarc non potest.

r. Sicut satisfactio debitum solvendum, ita meritum in genere respicit prsemium obtinendum. Unde :

Meritum supematurale, de quo hie unice agitur, est obsequium Deo factum, ex se valens eum movere ad doni supernaturalis retributionem.

Duplex est hujusmodi meritum, scilicet 1quot; de condirjno, cui prsemium debetur ex justitia; 2quot; de congruo, cui de-betur ex quadam congruentia scu deeentia.

li. Cum satisfactio et meritum re sint idem opus, dif-ferens tantum intentione operantis; sic eadem Christi opera, qucO fuerunt satisfactoria quatenus ordinata ad placandum Deum, fuerunt meritoria quatenus ordinata ad prsemium obtinendum; et sic utraque sunt infinita ex ipsa intrin-seca excellentia operum.

p.. Conditiones sunt: \quot; ut opus sit liberum, honestum et prperaio proportionatum; 2° ut operans sit Deo gratus et viator; ö⁰ ut ex parte Dei adsit prsemii promissio, vol saltern operis ut remunerandi acceptatio. Atqui haic omnia evidenter Christo conveniunt.

r. Meruit sibi ipsi gloriam corporis, nominis exaltatio-nem, gentium cultum et adorationem. Meruit nobis justi-ficationem, vitam seternam, et omnia gratise dona quae justifieationein antecedunt vel subsequuntur.

Sed sibi non meruit unionem hypostaticam; neque pro-babilius visionem beatificam, aut srientiarn, aut alios ha-

bitus infusos, quia omnia ilia dona, qua? Christo a prin-cipio adfuerunt, fucre principium meriti, sub merito non cadenlia.

p.. Meruit per oranes actus liberos humanse naturse, i. c. per omnes actiones, ab instante conceptionis usque ad mortem, ubi desiit esse viator.

r. Ob rationes sequentes; 1quot; ut sic salutem nostram ope-raretur omnibus modis; satisfaciendo, merendo, impe-trando; 2quot; quia oratio est maximus religionis actus; 0° ut sit nobis exemplum; 4° ut oslcndat se a Patre missum esse et ab eo omnia habere.

r. Oravit ut homo; non vero per partem sensitivam, licet tamen desiderium partis sensitivfe oralione expresse-rit, v. g.: Pater, transeat a me calix iste.

r. Non tantum eo sensu quod ejus merita semper sint Patri prsesentia eumque ad misericordiam flcctant, sed etiam eo sensu quod oret per proprium actum, petendo a Patre ipsaque divinitate, ut sua merita nobis applicentur, ut supra N⁰ 55 dicitur.

Q. An ergo Christus, si oret in coelo, nobis orantibus dona directe non concedit?

n. Ea concedil directe; cl idco nos, Christum orantes, dicimus; Christe, audi nos, miserere nobis, etc. Altamcn recte ab co petere possumus ut nostras orationcs Patri offerat, ut eas suis conjungat, ut meritorum suorum nobis efficaccm applicationem impetrct.

k. 'Affirmativa est de lide, contra Protestantes tenentcs redemptionem tantum fuisse impropriam, i. e. Christum nobis tantum dedisse doctrinse et exempli adjumenta. q. An Christi redemptio [uit universalis?

5° Sententia communis est cam esse ctiam pro parvulis non baptizatis, ut in tractatu De Ecclesia et De Deo dictum

R. Talis fuisset, si mera interpellatione Christus impe-trasset ut Deus pro nobis gratis peccata condonaret ct favores restitueret. Sed fides docet Christum nos redcmissc soluto pretio, i. e. per veram satisfactioncm ct mcritum.

r. Cultus in genere est honor qui alicui objecto dc-fertur, oh excellentiam aliquam illi conjunctam.

5quot; übjeclurr, manifestationis est id quo objeclum colen-dum se manifestat. Sic, ut objeclum manifestationis spe-ctari potest, non tantum natura humana integra sub qua Christus nobis se manifestavit; sed ita etiam spectari possunt singulse actiones, singula mysteria Verbi incar-nati, et natura humana secundum suas partes velut or-gana immediata, quibus Deus Verbum incarnatum suam bonitalem, misericordiam, dilectionem maxime manifestavit. Ilinc, inter plura specialia manifestationis objecta. Ecclesia prajsertim duo talm objecta cultui publico pro-posuit, scilicet sacra Vulnera et sanctissimwn Cor Jesu, quae duplici vitre ac passioni, externse et internee, respondent, eamque velut compendio reprsesentant.

1° Cultus alius est absolutus, et alius relativus, prout ob-jecto exhibetur ob excellentiam ipsius propriam, vel non, v. g. cultus exhibilus personae Christi, ejus humanitati, vul-neribus, cordi, est absolutus; dum cultus exhibitus v. g. cruci Salvatoris, imaginibus, etc., est relativus.

5° Cultus sacer subdividitur in cultum didice, hijper-duhep, et latrioB. Vide latius De 1° Decalogi Prcpcepto, N⁰ 52 et 55.

40. — Proposilio. Humana Christi natura Verbo hy-postatice conjuncta, uno eodeinque absoluto latrise cultu adorari debet quo Verbi divinitas.

Dico 1° conjuncta: nam, quamvis Christi humanitas per menlem in abstraclo concipi possit ul separata a persona Verbi, et eo sensu coli deberet cultu hyperdulise, attamen in adorando Christo, non licet sic separare, nc

cogitatione quidem, humanitatem a persona Verbi, cum qua inseparabiliter conjuncla est in unum supposilum.

Dico 2° absoluto, non vero cultu relativo, ob excellen-tiam propriam, non praiciso hujus humanitatis, seel pro-priam illius supposili seu Hominis-Christi qucm ado-ram us.

Usee autem proposilio, ex concilio general! V, est^ do fide, contra Arianos et Apollinaristas. Probalur 1° Scri-plura, Ilebr. I, 6: Et quurn Her urn introducit primoge-nilum in orbem tervw, elicit: El adorent eutn oinncs an-(jeli Dei. 2quot; Ratione Ibeologica: nam omnis cultus reddi-tur personse toti, toti supposito, quod est concretum ex natura et subsistentla seu personalitate; unde, possibile non est ut humanitas Christi seorsim a persona Verbi colatur; el sic, dum colitur humanitas Verbi, ipsa Verbi persona colitur, sicut personam papse colunt qui oscu-lantur ejus pedes.

q. An ergo est differentia inter adoralionem Christi id est Dens, el Christi id est homo?

r. Nulla est differentia quoad actum cultus, el obje-clum for nude: quia humanitas Christi, in Verbo subsi-stens, adoratur directe, immediate et per se, non secus ac divinitas. Scd datur aliqua differentia quoad objectum materiale, scilicet quod humanitas non adoretur propter se, sed propter personam Verbi. Ergo Deus Verbum adoratur per se et propter se; Christi humanitas adoratur per se sed non propter se. Ergo, in actu adorationis Chri-sti-Hominis, personcditcis est objectum materiale simul et formale cultus; humanitas vero est objectum materiale secundarium, non vero objectum formale.

Sequens totius doctrinse compendium tradit Franzclin: Objectum adorationis est lotus Christus; adeoque objectum quod adoratur non diversa sed una adoratione, sunt ea omnia, quae persona composita includit, natura vide-

Facta igitur dislinctione inter objectum quod adoratur (objectum materiale), inter formalem rationem excellen-tue propter quarn odoratur (objectum formale), et inter objectum in quo et secundum quod se exhibet adorandum (objectum manifestationis), bumanilas et qute ad earn in-trinsece pertinent, quatenus substantialiter sunt unita Verbo, objectum sunt partialc quod adoratur, simulquc non mode tola humanitas, sed etiam ejus partes et no-minatim SS. Cor Jesu, qua speciali ratione erant organa Verbi ad operationes deiviriles et ad nostram redemptio-nem, sunt objectum manifestationis, quo Deus, manifesta-tus in carne et factus visibilis in nostris, sese exhibet adorandum; sola autem divinitas est objectum formale, et ratio excellentite propter quam cultus latria3 debetur.

Prcmota. Cor, sensu litterali, exprimit corporis orga-num nobilissimum, cujus functio pracipue in eo est, ut per ejus compressionem et dilatationem, sanguis in omnes corporis partes distribuatur. Experientia autem lu-culentissima constat, inter cor pbysicum et inter motus nostros et affectus atque passiones intimam quamdam esse relationem. Gaudio, tristitise, timori, audacite, desiderio, amori et odio, reliquisque omnibus vitse sensitivae et rno-ralis manifestationibus motibusque, multiplices cordis ipsius physici motus et mutationes respondent. Ilanc igitur intimam relationem omnes, tum vulgus turn eruditi, semper agnoverunt; atque inde merito factum est, ut cordis nomen sensu figurato, vulgato atque frequentissirao, trans-feratur ad designandum animum, ut illorum affectuum vitse sensitivse ac moralis principium, vel etiam nd expri-mendum ipsum amorem aliasque similes affectiones, Ilaque,

u. Objectum materiale hujus cultus, seu id quod coli-tur, est ipsum cor materiale seu carneum quod actuali-ter in pectore Dei-IIominis palpitat. Unde, juxta Ben. XIV, cultus ille consistit, non quidem in corde ipso nude et solitarie sumpto, bene vero in corde Jesu unito sancUe humanitati seu corpori divino, et consequenter consti-tuente rem unam cum anima et persona divina; ac proinde colitur cor personre Verbi incarnati, a qua nequaquam separatur ant separari potest. Hoc autem cor materiale non est cor mortuum, quemadmodum mortua sunt varia sanctorum corda qute tamquam reliquiae asservantur; sed est cor vivum et gloriosum, utpote pars divinse illius humanitatis quee, a resurrectionis momento, evasit im-inortalis et gloriosa.

llinc sequitur quod sanctissimo Cordi debeatur cultus 'atria?, ct quidem absolulus, quippe qui defertur objecto divino, unito substantialitcr persona} divinse.

r. Objectum formale hujus cultus, seu speciale moti-vum propter quod colitur peculiaris luec pars corporis, est quia, ex communi hominum ac ipsius s. Scriptura) modo loquendi, cor est sedes seu symbolum amoris; ac proin, cor Jesu est symbolum immensi illius amoris quo Christus pro nobis dignatus est humanitatem assumere, tot ac tanta faoere, pati ac mori, et, in mortis suse me-moriam, instituere SS. Eucharistiam seu sacramentum amoris.

Quum autem, ut modo dictum est, juxta communem loquendi modum, illud amoris symbolum inveniatur in corde, non vero in cneteris corporis partibus, hinc est quod Ecclesia vult ut, ad recognoscendum divinum illum amorem, speciali cultu colamus SS. Cor; quemadmodum vult nt quoque, ob amoris motivum, speciali cultu cola-

mus certas alias corporis partes, v. g. quinque vulnera, sanctissimum sanguinem, etc.

3° q. Quonam duplici modo SS. Cor ah Ecclesia culitur'! it. Ex dictis quoad objectum materiale ct formale hujus cultus, intelligitur quomodo SS. Cor Jesu duplici modo ab Ecclesia colatur, scilicet prout honoratur vel cor materiale, vel cor symboiicum seu metaphoricum. Colitur cor materiale, si honoretur SS. Cor prout spectatur in se, sen ratione propriae dignitatis, ut supra in 1° dictum est. Colitur cor symboiicum seu metaphoricum, si honoretur SS. Cor prout spectatur ut symbolum Chrisli arnoris erga nos, ut supra in 2° dictum est.

Prior cultus seu cultus cordis materialis, quando oculis exhibetur, representatur modo sequenti: per cor seorsim representatum, sive solum, sive in manu Ciiristi posi-tum. Posterior cultus cordis inetaphorici representatur per Christum qui ostendit pectus suum apertum, ct in medio cor suum inflammatum.

Ilinc, Ecclesia duplex habet officium canonicum SS. Cordis, scilicet 1° unuin in honorem SS. Cordis materialis, quod in breviario ponitur 2° loco, cl cujus invitatorium incipit per verba: Cor Jesu, charitatis victimam, Venite, adoremus; liocque officium recitatur, tantum ex speciali privilegio, in quibusdam ecclcsiis, v. g. in dioecesi Bru-gensi; 2° alterum in honorem SS. Cordis inetaphorici sew quod est amoris Christi commemorativum, quod in breviario ponitur 1° loco, et cujus invitatorium incipit per verba: Christum pro nobis passim, Venite, adoremus; hocquo officium, cum correspondente missa Miserebitur, jam eva-sit de jure communi, cum Pius IX, anno ISoG, illud in universa Ecclesia quotannis celebrari mandavcht sub ritu duplici majori, feria VI post octavam SS. Corporis Chri sti, salvis tamen ecclcsiis speciale privilegium habentibus. 4° Q. Quinam sant hujus cultus fines?

sunt prsesertim tres sequentes; 1° inflammare corda nostra gratitudine et amore erga Christum; 2° reparare ir-reverentias et contumelias quas Christus prsecipue in suo amoris sacramento passus est et etiamnum patitur; 3° oor nostrum reddere conforme Cordi Jesu, per exercitium virtutum quarum ille nobis exemplum dedit.

3° q. Quo nam sensu cultus SS. Cordis est clevoho qua; nuncupari potest in Ecclesia vetus et nova ?

r. 1° Est vetus, quatenus via ad earn strata fuit in ipso Calvario, quum Cbristi latus perforatum fuit lancea quse, juxta revelationem sanctïe Brigittai factam, penetravit usque ad oor, ut ad illud liber aditus nobis pandeat. Proinde, hanc devotionem commemorant varii ss. Patres; hanc-que, temporum decursu, professi sunt multi sancli, v. g. Bernardus, Petrus Damianus, Franciscus Salesius, Ca-tharina Senensis, etc.

2° Est nova seu recens, quatenus non nisi temporibus recentioribus ab Ecclesia fuit approbata et consecrata. Jam vero, qusedam revelatio sanctie Certrudi facta, refert Christum hanc devotionem reservasse ad novissima hfec tempora, tamquam medium ad divini amoris ignem, in terrarum orbe pene extinctum, iterum accondendum. Ast, versus finem Sïeculi XVII, Christus in visione ap-paruit Margaritse Marise Alacoque, religiosse ordinis Visi-tationis, in oppido dicto Paray-le-Monial, in Gallia, eique hanc devotionem ejusque prsecipuum modum indicavit atque in Ecclesia spargere commendavit.

Simplex autem ilia femina, in hoe commendato opero persolvendo, muitos ac pcrtinaces nacta est adversaries hujus cultus utpote novi, superstitionem sapientis, aut saltem periculosi; sed socium et validum adjutorem ha-buit P. De la Colombière, societatis Jesu, de quo ait De Feller: « C'est De la Colombière qui, avec Marie Alacoque, a donné une forme a la celebration de la so-lennité du Coeur de Jcsus, et qui en a composc l'oflice ».

Quum sanctimonialis femina videret tandem paulatim spargi charissimae suse devotionis primordia, felix exclamavit. Nunc dimittis ancillam tuam in pace, quia Cor Salvato-ris mei incipü nosci! Obiit anno 1090; hancque Ecclesia declaravit, anno 1824, venerabilem, et anno 1804, bealam. Tandem, Ecclesia hunc cultum, prout jam in Ecclesia frequentatur, positive approbavit, ut patet tum ex cen-sura duplici in adversarios a Pio VI lata, tum ex de-creto s. Congregationis rituum, anno 170Ï), tum ex duplici officio canonico SS. Cordis approbalo a Pio IX anno 18SC, ut jam dictum est.

1° Sensu latissimo sumpta, gratia est omne Dei donum gratuitum naturale, v. g. corpus, anima, liberum arbitrium, etc., quse omnia dici possunt gratia; naturales. Sub his quo-que comprehenditur concursus *Dei generalis, qui crea-furis adest connaturali exigentia.

2° Sensu lato sumpta, est omne donum gratuitum prce-ternaturale, i. e. non debitum naturae, v. g. immortalitas in primo homine.

3° Sensu slricto, prout in prsesenti tractatu sumitur, est donum gratuitum supernaturale , creatune rationali daturn et aliquo modo conducens ad vitam seternam. Dico creaturcB rationali: tales autem sunt turn angeli; tum homines, sive in statu naturae Integra; seu innocentise, sive in statu natura; lapsje vel natura; reparata;.

Undo, sensu stricto, gratia est donum distinctum a donis ordinis naturalis et praeternaturalis; « La grace, ait laudatus auctor, suppose la nature constituee; eest une faveur

surajoutée par la bonté de Dieu i l'ordre naturel, en vue de procurer ü Thomme une félicité a laquelle la nature seule, même dans son intégrité, n'aurait pas Ie droit de pré-tendre. »

r. Ita vocatur, quia, juxta s. Joannem, gratia per Christum facta est, et sic est fructus redemptionis; unde gratia, collata tum angelis, turn hominibus in statu naturae in-tegra3 vel lapsse, Christi meritis est tribuenda.

Q. Explica quomodo humnnum yenus, quod ex pristino statu excederat, per mortem Christi instauratum fuerit.

r. Hsee instauralio, ut ex tractatu Da Incarnatione in-telligitur, consistit in restituüone gratise et gloriai. Nam per Christum filii Ada} iterum ad gloriam vocantur et per gratiam disponuntur; ita ul gratia sit principium et inchoatio, gloria vero terminus et consummatio hominis per Christum restaurati.

quot;1. — Quid intelligatur per naturalc, prceternaturale et supernaturale tum relativum tum absolutum, tum quoad substantiam tum quoad modum tantum, vide tractatmn De Creatione Hominis, Nquot; S et 5. llic tarnen qiuedain tradimus de supernaturali ahsoluto, ut sic melius percipiantur varia quai iu hujus tractatus decursu dicenda venient.

r. Supernaturale absolutum, i. e. respectn omnium crea-turarum consideralum, est illud quod omnium creatura-rum vires ac exigentias transcendit. Dividitur autem in supernaturale essentialiler et supernaturale participative.

Deus autem ab homine attingi potest duplici modo: 1° immediate seu entitative, puta per unionem hyposta-tioara in Verbo incarnato, vel per hominis visionem beati-ficam; 2quot; mediate seu dispositive, puta per gratiam, per virtutes theologicas, vel per lumen glorise, quibus homo ad visionem beatiticam disponitur.

Unde, supernaturale participative recte definiri potest; Virtus Dei, elevans et ordinans creaturara ad Deum ut in se est, illamque constituens participem esse divini. lila autem unio tam intime creaturam eum Deo conjun-git, ut cam velut transformet ac deilbrmem efficiat, juxtu verba Apostoli: Divince consortes naturen, i. e. deificati. Porro, supernaturale participative, aliud tale est quoad siihstantiam, et aliud quoad modurn tantum.

k. Supernaturale quoad subslantiam, est id quod talc est ex natura sua, quemadmodum sunt, juxta dicta supra, visio beatifica vel gratia habitualis, etc.; supernaturale quoad modum dumtaxat, est donum in se quidern natu-rale, sed collatum modo supernaturali, ut v. g. vita mortuo restituta, visus coeco collatus, etc.

r. Gratis data est ilia qiue datur homini principaliter ad salutem aliorum, potestque existere sine charitate sen in peccatoribus; Paulus ad Cor. XII, novem species enumerate, g. donum miraculorum, prophetic, linguarum, etc.

De üla in hoe traetatu non agendum. — Gr alum faciens est illa quie datur homini principaliter ad salutem pro-priam. Vocatur gratum faciens, quia per earn homo fit Deo gratus, sive formaliter, sive saltern dispositive. 2° q. Quid est gratia externa vel interna?

r. Externa est illa qu;e hominem extrinsece tantum afficit, v. g. pradicatio Evangelii, miraeula et exempla Christi, etc.; de hac nihil nobis agendum est. — Interna, de qua hie sermo, est illa quje hominem interius afficit. 5° q. Quid est gratia habitualis seu sanctilicans?

r. Est ea quam Deus anima; infundit per modum habitus fixi et permanentis, ut eam sanctam et justam constituat; haïcque annexas habet virtutes infusas et dona Spiritus sancti, utpote connaturales gratige proprietatos.

r. Prima est illa qua3 de injusto facit justum; secunda, qute de justo facit justiorem.

r. Est ea quam Deus homini largitur per modum actus, in ordine ad operandam suam sanctificationem.

r. Est ea quse sanat infirmitatem naturse, originali peccato vitiahe, v. g. quae illuminat intellectum, roborat volunta-tem, vel adjuvat hominem, v. g. gentilem, ad legem na-turalem implendam, quin tamen actum ad ordinem su-pernaturalem elevet.

r. Est ea quse elevat ad ordinem supernaturalem, i. e. quse ita afficit naturalem potentiam, ut actus inde sequens sit. non ordinis naturalis, sed supernaturalis; sicuti calamus, intinctus in atramento auri liquidi, dat caracte-res, non communes, sed aureos.

8° q. Quid est gratia praiveniens seu excitans? r. Consistit tum in illustratione intellectus tum in ino-tione volontatis, quas Deus in nobis, physico quidem sed

non rnoraliter ct libere agentibus, ac proin in nobis sine nobis, producit, ut ad bone volendum et bene agendum nos excitet.

n. Consistit in auxilio supernaturali, quo Deus nobiscum libere agentibus, ad omnes et singulos actus supernaturales lil)eros concurrit et influit.

u. Iliiec ad adjuvantem reduci potest; attamon a variis con-stituitur in auxilio divino, quo ad opus externum perii-ciendum et in bono proposito perseverandum indigemus.

r. Est gratia prseveniens sou excitans, quatenus non ob-tentura liberum hominis consensum, ad quern obtinendum sufficit.

r. Est gratia prseveniens sen excitans, liberum hominis consensum certo et infallibiliter obtentura.

5. — Prsesens De Gratia tractatus apte dividitur in Ires partes, scilicet 1° de gratia actuali; de gratia habituali et justificatione; 5° de merito.

r. Est recta; nam gratia, ut est medium ad gloriam, tribus quasi gradibus distinguitur, qui sunt gratia actualis, gratia habitualis et meritum ; actualis ducit ad habitualem, et liujus fructus est meritum, quod est semen gloria?.

Quintuplici articulo dicimus 1quot; de erroribus contrariis, de gratia; actualis natura, 5quot; de ejus necessitate, 4° de ejus efficacia, 5° de ejus distributione.

O. — q. Die in genere in quo sita sit radix, turn enorum, hun doctrinal catholicw, circa gratiam.

r. Sila est haec radix in perperam vel recle inlelleclo statu hominis ante peccatum originale, et post peccatum mutato.

1quot; Pelagii: ille dicebat peccatum Adse nihil humanse naturse nocuisse; ergo natura humana nihil indiget gratia Christi.

2° Protestantium : hi dicunt peccatum Ad;e naturam hu-manam essentialiter vitiasse, extincta omni honitate et libertate. Ergo gratia actualis sola movet hominem; et gratia habitualis non valet nisi ad tegendam extrinsecus intimam ejus corruptionem.

Hoe demonstratur 2° quoad doctrinam catholicam: liscc do-cet peccatum Ad» tantum spoliasse et vulnerasse naturam humanam, nee earn intime corrupisse, aut liberum arbi-trium extinxisse. Ergo gratia actualis libertati cooperatur; et gralia habitualis detracta per peccatum ornamenta re-stiluit.

r. Prima est horum qui, inflando naturse vires, gratiam destruunt; suntque veteres, i.e. Pelagiani, semipelagiani el prjedestinatiani; quibus jungendi sunt hodierni ratio-nalistse.

Secunda est horum qui, nimis exlollendo gralise vir-tutem , liberum arbilrium extiuguunt; suntquo recentiores, nempe Protesfantes et Janseniani.

1° Errores Pelagii. Ille negat miseros effectus peccati originalis. Adam enim, ait, ante peccatum erat in eodem statu in quo nos nascimur, et per peccatum nihil immutatum fuit; sicque Pelagius negat dogma peccati originalis.

Ergo sufiiciunt homini vires naturales et liberum arbi-trium, nee necessaria est gratia Dei ; « Le Pélagianisme nous apparait sous les traits d'une sorte de naturalisme, qui, écartant l'ordre surnaturel avec les conditions qu'il réclame, et fermant en même temps les yeux sur les plaies de la nature déchue, affirme que l'homme, dans son état naturel comme dans son état primitif, trouve en soi et dans son propre fonds tout ce dont il a besoin pour aller a sa fin et conquérir le bonheur du ciel. »

Si autem qusedam gratia admittenda sit, gralias vocat tum liberum arbitrium, tum remissionem peccatorum, tum gralias esteriores, i. e. doctrinam et exempla Christi; quas-Deus gratias concedit juxla meriturn operum na-turalium uniuscujusque.

Fundabatur autem Pelagius his tribus argumentis: lⁿab-solutam gratia? necessitatem repugnare libero arbitrio, et inducere fatum; 2° Deum non prsecipere impossibilia, i. e. quae homo suis viribus implere non possit; 5° Deum non esse personarum acceptorem et idee juxta merita cujusque dare gratias.

2° Errores rationalistarum. Piationalismus est species pelagianismi: « Les meilleurs d'entre les rationalistes, ait idem auctor, ceux qui croient au Dieu vivant, créateur du monde, rémunérateur de la vertu et vengeur du vice, ne veulent qu'un ordre purement naturel; carle rationalisme consiste précisément a afBrmer la suffisance de la raison et de la nature de l'homme pour l'accomplissement de sa destinée; ce qui l'oblige a repousser toute intervention surnaturelle de Dieu pour éclairer l'intelligence ou solli-citer la volonté. La nature se suffit; la grace est inutile, et même dangereuse, paree qu'elle ne pourrait que para-

lyser et détruire la nature. Ainsi, ils repoussent la grace; et oeux qui, comme Laurent, en conservent le nom, con-fondent la grace avec la providence naturelle et le concours aussi purement naturel que Dieu prête i Thomme. »

5° Errores semipelagianorum. Illi admittebant quitlem dogma peccati originalis, et gratite necessitatem ad salu-tem; sed errabant in hoc quod contenderent gratiam liomini non esse necessariam turn ad initium fidei, turn ad perseverantiam finalem. « Les sémipélagiens, ait idem auctor, originaires du midi de la France, au 5^C siècle, admettaient le dogme du péché originel et confessaient la nócessité de la grace intérieure pour le salut. Mais ils prétendaient que l'hommo peut, sans le secours de la grace, coramencer l'ceuvre du salut en commengant a croire; et qu'une fois justifié, il peut persévérer jusqu'a la fin sans un secours spécial de Dieu. Ainsi, le commencement du salut vient de I'liomme, et non de Dieu nous prévenant par sa grace; et la perseverance finale n'est plus un don de Dieu que nous devons lui demander sans cesse. Ce sont la les deux points fondamentaux du sémi-pélagianisme, contre lesquels S. Augustin a écrit le livre do la Predestination des saints, et celui du Don de la perseverance. »

4° Errores prcedeslinatianorum. Illi, a ssculo V, dice-bant prsedestinationein esse absolutam Dei voluntatem qua Deus sincere non vult salvare nisi solos electos; eum-que reliquis gratiam vere sufiicientem non concedere.

1° Protestantium. Juxta Laforêt: « Luther méconnait comme Pélage l'état surnaturel oü Dieu avait placé nos premiers parents, et ne voit dans les admirables préro-gatives dont ils étaient doués, qu'im apamye essentiel de leur nature (naturae debita). Done Fhomine décliu a perdu par sa déchéance, non pas quelque chose de surnaturel,

mais ses facullés naturelles en ce qui concerne 1 ordre moral et religieux. Done il ne peut rien dans eet ordie, il est comme une statue, coiTime une scie dans les mains de l'ouvrier, et la grace doit tout faire. » Ergo docebat lucc quatuor; 1° liberum arbitrium esse extinctum, el hominem habere tantum libertatem a coactione, non \Lro a necessitate naturali; 2° eum non posse resistere giatiic, eumque necessitari absolute, sive ad bonum sive ad malum, 5° nullam in facto dari gratiam sufficientem quas simul non sit efficax; 4° prseccpta Dei ei esse impossibilia, nee posse quidem ab homine per gratiam impleri.

2° Daii et Jansenii. Riorum error fundamentalis con-sistit in hoc quod doceant hominem, qui fuit per pec-catum originale libero arbitrio seu libertate destitulus, 1° absque gratia semper peccare, ob victricem concu-piscentiam; 2° cum gratia semper operari bonum, quia oratia est semper efficax atque concupiscenticc dominatur. Ilinc ait idem auctor; « Enseignant avec Luther que le péchc originel a dépouillé l'homme de sa liberie morale, ils prétendent que 1° sans la grace, il pêche toujours et nécessairement paree qu'il est 1 esclave de la concupiscence qui a pris possession de sa nature depuis sa chute; mais 2quot; avec la grace, le bien s'opère toujours, puisque la grace triomphe toujours de la concupiscence. Or, dans cette hitte entre la grace et la concupiscence, nous ne sommes pas réellement acteurs, mais de simples spectateurs, et notre volonté ne peut opposer de résistance ni a l'un ni a 1'autre; et, suivant que la grace ou la concupiscence l'emporte, nous faisons ncCessaiie-raent le bien ou le mal. Ensuite, quant a la dmlribuhon de la grace, Jansénius enseigne que, J.-C. netant pas mort pour tous les hommes, Dieu n'accorde pas sa grace a tous, et que parfois il refuse mème aux justes les graces nécessaires pour faire le bien. »

r. Gratia actualis, ut supra dictum est, est influxus supernaturalis, quem Deus homini lapso largitur per ino-dum actus vel raotionis transeuntis, ad operandum in or-dine ad sanctificationem.

Jam vero indicare oportet in quo consistat ille divinus influxus. En prius desuper sententias erroneas; quarum 1^a est Quesnelli, dicentis gratiam actualem esse Dei omni-potentem voluntatem. Sed, gratia sonat visionem, etc., in intellectu, et duicedinem, etc., in voluntate; ergo non est simplex Dei voluntas. 2^a est Arnaldi, dicentis eam esse actum creaturcc deliberatum. Sed, gratia excitans est distin-cta a libera voluntatis actione, et actus deliberatus est potius gratia? effectus et eidem resislere potest voluntas. 5^q est Alvarezii et Lemos, dicentium eam consistere in qualitate aliqua mortna sou non vitali. Sed ha3C notio, quamvis non erronea, tamon non videtur fundata, cum Ecclesia gratiam explicet per illuminationem ot inspira-tionem; atqui cognitio et voluntatis affectio sunt actus vitales in homine.

Distinguendum est inter gratiam prcevenientem sen ex-citantem, et gratiam concomitantem sen adjuvantem. Undo;

1° Quoad gratiam excitantem, consistit in illuminatione intellectus et in inspiratione voluntatis, i. e. in duplici actione vitali creaturse rationalis, nempe in sancta cogi-tatione circa objectum aut veritatem pertinentem ad sa-lutem, et in pia affectione ad actus salutares; juxla concilium Millev.: Et scire quid faccre deheamus et diligere ut faciamus, utrumque est donurn Dei.

llïec autem cogitatio et affectio sunt actus indeliberali, quia fiunt in nobis sine nobis; sunt supernaturales, quia producuntur a Spiritu sancto; influunt in actum salula-rem inde sequentem, sed influxu probabilius tantum mo-rali, quia Ecclesia hunc intluxum per vocationem et suasionem explicat.

2° Quoad gratiam adjuvantem, consistit in aciione qua Deus actum salutarem, nobiscum libere operantibus, p/iy-sice producit, juxta verba: Deus adjutor nosier.

Ilinc sequitur quod gratia 1° excitans in actum salutarem iniluat moraliter, lum aclu dum est obtentura con-sensum, tum saltem aptiiudine dum est non obtentura con-sensum; 2° adjuvans vero influit physics actualiter.

r. 1° Gratia excitans fit sine et adjuvans fit cum libera cooperatione liberi arbitrii, idque per unicam actionem indivisibilem, immediate a Deo et bomine profluentem. 2° Excitans potest esse tantum sufficiens, cui resisti potest; adjuvans est elficax, cui nunquam resistitur, quia non datur nisi cooperanti et consentienti. 5° Regula majoris sanctitatis sumenda est, non a gratia excitant!, sed ab adjuvant!.

q. An gratia adjuvans in nulla sensu est prcevemens? r. Adjuvans praevenit quidem 1° merita naturar, 2quot; no-stram justificalionem, quia ad earn disponit; 5° actum salutarem, quia ad cum ponendum cooperatur: verum non praevenit sed simpliciter comitatur nostram operationem deliberatam qua actum salutarem elicimus.

q. Quod nam est principium physicum gratia adjuvantis 1° in juste, 2° in peccaloret

r. Ut patet ex definitione gratise adjuvantis, Deus, ut causa efficiens, nobiscum concurrit physice ad actus supernaturales. Hoc tamen intelligendum videlurut sequitur; 1quot; In justo, per gratiam praivenientem ad actus super-

naturalos excilato, principium physicum gratiae adjuvantis est habitus virtutis supernaturalis, per se infusse, in-fluens in effeclum seu actum salutarem. Talis enim habitus se habet ad instar naturae, respectu actuum super-naturalium.

2° In peccatore, adeoque habilibus supernaturalibus ca-rente, principium hoc gratiae adjuvantis est ipse Deus vel Spiritus sanctus, specialiter assistens, et, probabilius, per se immediate supplens defectum alterius principii in-trinseci in actum salutarem physice influentis.

Tria stabilienda sunt: \⁰ gratiae necessitas, contra Pe-lagianos; 2° hujus necessitatis extensio, contra semipcla-gianos; 5° hujus necessitatis limites, contra Protestantes et alios libertatis peremptores. Quae, ut rite efficiantur, du-plici paragrapho consideramus gratia? necessitatem 1° respectu operum, 2° respectu operantium.

Dicimus 1° generatim quoad opera in statu naturae in-tegrae vel naturae lapsae posita; 2° speciatim, in statu naturae lapsae, 1° quoad opera salutaria, 2° quoad initium fidei, 5° quoad certa opera naturalia, 4° quoad quaedam alia opera naturalia.

11. — q. An in slain nalurcc integrce ceque necessaria erat gratia actualis ac est in statu natures lapscc?

teque- necessaria, ad elevandos actus ad ordinem super-naturalem ad quern homo creatus est: « Car les nioyens doivent êlre proportionnés a la fin; si done la fin de l'honime est surnaturelle, il faut aussi que ses actes, qui sont pour lui les moyens de l'atteindre, soient surnatu-rels, c'est-a-dire, informés par un principe supérieur a la nature; » quod pro statu naturse integrse seque ac na-lurje lapsai valet.

2quot; Quoad ordinem naturalem. In statu naturae lapsse homo indiget gratia ad plura quam in statu natune integra;« Car, selon St. Thomas, dans l'etat de nature intègre, l'homme pouvait, par ses seules forces naturelles, vouloir et ac-complir le bien proportionné ü sa nature, le bien de 1'ordre naturel, c'est-a-dire, aimer Dicu naturellement pardessus toute chose, accomplir quant a la substance tous les préeeptes de la loi, et par conséquent éviter tout pêché. Tandis que, dans l'état de nature déchue, il a he-soin de la grace, non-seulement pour la rémission de son péché, mais encore pour guérir et soutenir la fai-blesse de sa nature déchue, afin de pouvoir accomplir teut le bien, toute la loi, même dans l'ordre purement naturel; » ut infra patebit.

r. Est actus non tantum moraliter bonus, sed insuper ad salutem , i. e. ad finem supernaturalem situm in vi-sione beatifica, tamquam medium proportionatum, saltem remote conferens.

r. Affirmativa est de fide, ut patet ex Tridentino. Pro-batur 1° ex Scriptura: Sine me nihil potestis faccre; 2° ra-tione theologica: nam medium debet habere proportio-nem ad finem; ergo actio, ut sit supernaturalis, saltem ex principio supernaturali sen gratia procedere debet; sicut homo, ambulans in terris, suis passibus ad coelum non

ascendil; vel sicut oleaster sterilis, si insertam habeat bonam oleam, fructus bonos producet.

Nec dicas quod actus fidei, spei, et charitatis Dei sint actus salutares, cum tarnen elici possint solis naturse vi-ribus seu absque gratia; nam hi actus sunt quidem salutares si per gratiam elevantem dignificentur, non vero si solis viribus naturse eliciantur. Nec dicas quod natura hominis debeat esse proportionata fini ejus: nam, ve-rum quidem est quod debeat proportionari fini ejus na-turali, i. e. operando bono ordinis naturalis, saltern mediate, nempe ut, mediante oratione ordinis naturalis, homo possit acquirere vires sufficientes ad legem implendam el ita consequendum finem suum naturalem qui in Deo abstractive contemplando consistit; verum quoque est quod fini supernaturali, i. e. ad Deum intuitive videndurn, natura hominis debeat proportionari apliludinaliler, i. e. ut habeat aptitudinem ad accipienda media seu gratias ad finem supernaturalem assequendum ; sed verum non est quod huic fini proportionari debeat formaliter.

15. — Si gratia necessaria est ad actus salutares quos-cunique, sequitur quod necessaria sit speciatim quoad ini-tium fidei et salutis. Unde, hoc ultimum demonstrari non egeret, nisi adesset error semipelagianorum hoc ultimum negantium.

r. Affirmatim, contra semipelagianos, est de fide, ut patet ex Tridentino. Probatur 1° ex Scriptura: Nevio potest venire ad me, nisi Pater... eurn traxerit; 2° ratione theologica, nam ex sententia opposita sequeretur quod gratia jam non forel gratia: etenim homo non potest naturse viribus construere ajdificium salutis cujus fides est fun-damentum, ergo et a fortiori non potest fundamentum;

q. Explica hcec Pauli verba: Yelle adjacet mihi; per-ficere autem bonum non invenio.

r. Adjacet velle jam a gratia prseveniente productum, et adhuc indigens gratia perficiente; sed non adjacet velle naturse viribus; nam Deus est, ait idem Paulus, qui ope-ratur in nobis velle et perficere pro bona voluntate.

r. Facienti quod est in se, per vires gratice jam gra-tuito prsevenientis, Deus non denegat gratiam ulteriorem. Facienti quod est in se, viribus naturce, nempe ei qui non ponit obstaculum, Deus concedit gratiam primam sen initium fidei, non motus meritis hominis, sed ex boni-tate, ex suis pro missis et meritis Christi.

Ex dictis N⁰ 12 et 13 sequitur necessilas gratise ut homo ponere, imo vel inchoarc possit actus saint ares. Jam vero inquirimus quoad actus naturales seu quoad opera moraliter bona.

14. — q. Quid intelligis per opera moraliter bona? r. Sunt ilia opera quai fiunt juxta dictamen rectse ra-tionis, per vires naturales, cum concursu Dei generali, v. g. eleemosynam dare ex affectu misericordite, diligerc parentes et proximos, alienum restituere ex honestate nalurali.

Ilia opera bona, sunt media inter opera salutaria et peccaminosa: dicere ilia esse salutaria, est pelagianum ; et dicere ea esse peccaminosa, est bajanum.

Ilia autem opera impleri possunt, seu, aliis verbis, pnecepta legis naturalis impleri possunt dupliciter: vel quoad subslantiam, i. e. dum actus praceptus integre poni-tur; vel quoad modum, i. e, dum actus fit ex charitate; quod

ullimum homo sine gratia seu solis naturse viribus non potest, ut supra de actibus salutaribus dictum est.

13. — q. An et qucenam gratia est homini lapso ncees-saria 1° ad plures verilates or din is naturalis coc/noscendas; 2° ad lotam legem (naturalem) irnplendam; 5° ad graves tentationes superandas ?

Prcenota. Gratia hie eonsideratur qmienus esi medicinalis seu roborans infirmitatem naturse, non vero quatenus est elevans seu actionem ad ordinem supernaturalem evehens. De sola enim operis substantia agitur, non autem de vwdo seu de ejus supernaturalitate. Porro, ad operis substanliam in ordine naturali, perse sufficit gratise auxilium ordinis similiter naturalis, at supernaturaliter ultra vires naturales collatum: seu auxilium tale, ut sit quidem supernaturale quoad modum, naturale vero quoad substanliam. Itaque,

ii. Necessaria est gratia, nonquidem elevans, sed saltern gratia medicinalis, naturalis quoad substanliam, quamvis tamen supernaturalis quoad modum. Cum enim in his tribus agatur de operis substantia, sufficit per se auxilium naturale, quamvis supernaturaliter collatum, ad juvandam naturae infirmitatem ('), sine quo auxilio natura suis viribus ad haec tria estimpotens, impotentia non quidem physica seu abso-luta, sed impotentia morali, i. e. maxima cum difficultate.

l^m Probatur ex Eccli.: Eliarnsi dixeril sapiens se nos-se, non poterit reperire. 2™ Probatur ex s. Paulo; Quis me liberabit?.... Gratia Dei. Dein hfcc impotentia, pro 2° et pro 3°, oritur, pro variis prseceptis vel tentationibus, ex eorum difficultate et ex nostra infirmitate.

(') Atlamen, ad legem naturalem din Irnplendam, videlnr uon sullicere hanc gratiam naturalem, sed requiri graliam supernaturalem quoad suh-slanllam; idque eolligitu!' ex decreto Dei, per Scripluram, per concilia et ss. Patres satis manifestato.

hominem lapsum non Mum in deterius fuisse mutatum, quod dicebat Pelagius, desuper a Tridentino damnalus.

q. Die de quibusnam veritatihus, prceeeptis leg is et lenla-tionibus agatur in illa rcsolutione.

r. Agitur 1° de veritalibus abstrusioribus ordinis naturalis. Agitur 2° de prwceptis legis naturalis, non tantum omnibus collective sumptis, scd etiam, probabilius, de quibus-dam difficilioribus distributive sumptis, v. g. de prsecepto servandi castitatem, vel diligendi Deum super omnia.

Quosuper Nota. Duplex est dilectio Dei; 1° naturalis, qua diligitur Deus ut auctor naturae et bonorum naturalium ac ut finis naturae proportionatus; 2° supernaturalis, qua diligitur Deus ut auctor et finis supernaturalium gratke et gloriai, quse dilectio ad cbaritatem, virtutem theologicam, special. Porro, homo lapsus potest quidem naturse viribus diligere Deutn amore naturali et imbecilli; non vero amore perfecto seu super omnia; idque sic probatur: talis amor est actus perfectissimus hominis sani et integri, ad quem homo lapsus pertingere non potest sine gratia naturam sananle. Si enim id posset homo, sequeretur hoe absurdum quod sine gratia valerel totam legem implere el sic salvari, juxta Pauli verba: Qui enim'diligit, legem implevit.

Agitur 5° de superanda gravi tentatione, seu de victoria prcccise honesta seu naturaliler rnorali qua quis tentationi resistil ob motivum naturalis honeslalis; non vero de victoria salutari, i. e. provenienle ex gratia elevante, ob motivum fidei, ut supra notatum est.

16. — Q. An homini lapso necessaria est supradicta gratia medieinalis, quoad substanLiam naturalis quamvis quoad modum supernaturalis, ad sequentia naturaliler seu quoad substartiam prcestanda: 1° ad clariores verüates nalurales co-(jnoscendas; 2° ad faciliora opera naturalia perfieienda; 5° ad leves tenlaiiones natural iter vincendas?

quamvis homo lapsus tolas in deterius mulatus fuerit, non tarnen perdidit quidquid in eo ante peccatum boni crat, ut falso docebaut Protestantes et Janseniani, tenen-tes justitiam originalern et dona annexa fuisse naturae de-bita, et proin per peccatum deperdita.

quod solo luraine naturali potest homo cognoscere Deum ut auctorem naturae; sic quoque noscere potest prima prin-cipia juris naturae, et ea quae ex eis facile deducuntur. 2^m-De opcribus pcrficiendis, probatur ex Paulo: Genles, quce Icfiem (mosaïcam) non habent, naturcditer ea quai leg is sunt, faciunt. o^m Dc tentationibus, probatur ex eo quod, si possit quaedam cognoscere et adimplere, ergo potest quaedam obstacula vincere.

Nota. Quae hie de naturali possibilitate in ordine mo-rum dicta sunt generatim. jam N⁰ 17 et 18 specialim applicantur infidelibus et peccatoribus.

17. — q. Quare infidelis opera supernaturalia sine gratia fidei facere non potest'']

r. Quia gratia fidei, quatenus etiam initium fidei com-prehendit, prima gratia vocatur, prima scilicet superna-turalis et elevans ad ordinem supernaturalem salutis; unde, sine hac prima, dari non possunt opera supernaturalia.

Possunt tamen, ante concessam banc primam supernaturalem, concedi infidelibus gratiae medicinales natura-les, i. e. quae sint naturales quoad substantiam, el nihi-

lominus supernaturales turn quoad modum, turn quoad finem qui a Deo intenditur, qui est ut infideles ad ildern et sa-lutem consequendam negative disponantur.

q. An ergo sine hac gratia prima et sine hac gratia na-lurali, infideles aliqua opera naturaliter bona facere pos-sunf.

r. Affirmative, et probatur iisdem argumentis ac supra N⁰ 1G; et speciatim quoad gratiam primam, probatur certo ex damnatione prop. Baii: Omnia infidelium opera et virtutes esse peccata el vitia; ex qua varia sequuntur absurda, v. g. eorum eleemosynas, obedientiam, etc., esse peccata. Ergo vera est propositio contradictoria, nem-pe: aliqua infidelium opera non sunt peccata.

18. — q. An peccator seu homo gratia sanctificante desti-tutus, potest cum gratia actuali facere opera naturaliter bona, imo et salutaria?

r. Naturaliter bona facere potest; id aulem ex supra-dictis patct, et quidem argumento a fortiori: nam , si infideles possint, sine gratia quoad substantiam naturali, quse-dam opera bona facere, a fortiori peccator, qui fidem habet, id potest cum gratia turn naturali turn supernaturali; imo, cum gratia supernaturali seu elevante, facere potest opera salutaria.

r. Utrumque ad fidem pertinet, ut ex variis decisioni-bus Ecclesiae liquet. 1° Quoad opera naturalia, patet ex damnatione Baii : Omne quod agit peccator peccatum est; et 2° quoad opera salutaria, patet ex absurdo: nam do-ctrina adversariorum omnem viam conversionis peccato-ribus pracludit, cum neget eos posse actus bos elicere quibus conversio ad Deum peragitur. Dein, utrumque probatur ex Scriptura, qua3 supponit opera bona et salutaria a peccatoribus ante convcrsionem elici, v. g. : Convertimini ad me, et convertar ad vos.

Jam dicimus de justis, 1° relative ad opera salutaria, 2° relalive ad vitanda peccata, 5° relative ad perseve-rantiam.

19. — q. An, ut homo Justus opus salutare ponere possit, requiritur, praHcr qraliam habilualem quam possidel, in-super gratia actual is?

r. Quidam Neg ant, dicentes gratiam habitualem supplerc officium gratise actualis ad opus ad ordinem supernatu-ralem elevandum.

Sed communius dicitur necessariam esse gratiam actu-alem qua Justus excitetur ad agendum. Etenim, habitus non erumpit in actum nisi applicetur ab hom ine in quo residet; atqui htec applicatio, ab homine justo facta, non potest esse naturalis pro habitu supernaturali; ergo per gratiam actualem supernaturalis evadere debet.

n. Pelagiani et rationalistse dicunt hominem ad impecca-bilitatem et perfection em solis naturse viribus pertingere posse.

Protestantes quoque impeccabilitatem in homine justo admittunt; sed hsec impeccabilitas est potius impunitas dicenda; nam tenent justos peccare, et quidem in omni opere, sed corum peccata sub indumento Justitia; tegi cl sic ad poenam non imputari, quam vis non excludatur culpa.

q. Quale graticv medicinal is auxilium homini justo nc-cessarium est ad vitandum 1° singulam speciem peccati vc-nialis; 2° omnia peccata, etiam venialia subrcptitia, per totem vitarn vel per longum tempus'!

u. 1° Justus, cum gratia medicinali ordinaria, potest vi tare singillatim quamlibet peccati venialis speciem, pne sertim quoad actus deliberatos.

2° Non potest, potentia non quidem physica sed mo-rali, vitare omnia peccata collective sumpta, sine speciali gratise medicinalis privilegio, quo plene sanetur natura infirmitas, ut est conceptio sine peccato originali.

IIoc ultimum seu 2^ra membrum probatur 1° Scriptura: In muilis offendimus omnes; 2° comparationibus naturali-bus: sic inlirmus facere potest singulos passus, non vero longum iter; miles fortis vincere potest singulum hostem, non plurinaos simul; viator per viam salebrosam incc-dens, non potest aliquoties non offendere.

Verum quidem est quod Deus jubeat vitari omnia peccata; sed, quamvis humana infirmitas ad vitanda omnia collective sumpta morali potentia non gaudeat, habet tarnen liane potentiam ad singulam speciem vitandam; et sic, in singula transgressione sufficiens adest voluntarium ut ad peccatum imputetur.

N⁰ 12 et 15 dictum est gratiam necessariam esse ut homo actus salutares ponere vel inchoare valeat. Osten-dendum jam est gratiam necessariam esse ut homo, etiam post acceptara fidem ac justitiam, perseveret usque in finem et salvus fiat.

Perseveranlia proprie dicta seu perseverantia in genere, est actualis perduratio in statu gratise.

Usee autem perseverantia seu perduratio esse potest temporalis vel finalis. Temporalis perseverantia est illa qua adultus Justus brevi vel longiori tempori durat, donee in mortale peccatum relabatur. Finalis perseverantia est ilia qua Justus acceptam gratiam conservat usque ad mortem.

Finalis perseverantia subdividitur in passivam vel a-ctivam. Passiva perseveranlia dicitur ilia quae bonorum operum exercitium non requirit; ut contingit in infanti-bus post baptisma morientibus, vel etiam in adultis sta-

lim post justificalionem decedentibus. Acliva perseverentia dicilur ea qua adullus acceptam justitiam, bene operando, custodit donee moriatur; bsecque etiam vocatur perseve-ranlia perfecta.

111a autem perseverantia finalis, sensu turn passivo turn aetivo sumpta, definiri potest: Beneficium Dei, seu gra-tuita Dei operatio, quae prsestat, ut homo in statu gratise sanctificantis moriatur.

Quum utraque ilia perseverantia sit gratuita et donum Dei, liquet quod ad allerutram obtinendam requiratur aliqua Dei gratia, quam determinamus N⁰ sequenti; et ita quidem ut, ad asseqnendam perseverantiam passivam, nihil prorsus requiratur a parte hominis; dum e contra, ad obtinendam perseverantiam activam seu perfectam, re-quiritur ut homo Dei gratuite operalioni jungat aliqualem suarn actionem seu cooperationem. Et, quum N⁰ sequenti determinandum sit quid hac in re efficere possit vel non possit, imprimis hie animadvertimus duplicem in homine distingui posse active perseverandi potentiam, nimirum potentiam absolutam et potentiam rnoralem.

Potentia absoluta seu physica dicitur ilia qua adultus, cum gratiis communibus et sine speciali auxilio, perfecte perseverare quidem potest absolute loquendo, sed id non potest nisi cum summa difficultate.

Potentia moralis vocatur ilia qua adultus supponitur id posse sine summa difficultate, et ita ut reapse perseve-raturus sit; sed htec suppositio falsa est, ut statim patebit.

22. — q. Quccnam igitur requiritur divina gratia ad perseverantiam turn passivam turn acliram ?

r. 1° Ad perseverantiam passivam, non sufficiunt gra-•tise communes, sed requiritur gratia tanta ut merito vo-cetur gratia; donum speciale, quod communiter nuncupatur donum per severantice.

homo concurrere debet, distinguendum est inter hominis potentiam absolutam et moralem.

Potcnlia 1° absoluta, seu absolute loquendo, non re-quiritur gratise donum speciale, sed sufficere possunt gra-tia3 communes ut homo activam assequi valeat perseve-rantiam, quamvis tarnen id non possit nisi maxima cum difficullalc. Secus enim, sequi videretur aliqua Dei mandata , sub gratiis communibus seu sine gratise dono spe-ciali, homini esse impossibilia, talemque hominem suam salutem operari non posse.

Potentia 2° morali, i. e. ul adultus justus active per-severare valeat sine maxima difficultate, non sufficiunt gratise communes, sed necessario requiritur gratise donum speciale, quod a Tridentino vocatur magnum donum persever anti cc.

Hoc ultimum de potentia morali, probatur ex Tridentino, dicente; Si quis dixerit justificatum..... sine speciali

auxilio Dei in accepta justitia per sever are (i. e. active et usque ad mortem) posse (moraliter, i. e. sine summa difficultate et ita ut reapse perseveraturus sit), anathema sit.

r. Donum istud speciale complectitur varias dispositio-nes, turn providentise tum divinarum gratiarum, quibus Deus hominem salvandum prosequitur, v. g. uni accelerando mortem, ne cadat; alteri subtrahendo vel tempe-rando tentationes; alteri in tentationibus augendo vires: ita ut hi omnes tandem ex hac vita eripiantur eo mo-mento quo in gratia sanctificante seu in statu gratise re-periuntur.

q. Proba Scriplura per sever antiam, turn passivam tum activam, esse speciale donum.

r. Scriptura perseverantiam exhibet ut donum distinctum a dono bonorum operum seu gratise communis. Sic, pro passiva: Vivens inter pcccatorcs, translatus est: 1 aplus est

ne malitia rnularct intellectum; sic, pro activa: Timor cm meum clabo in conic corum ut non rcccdanl a me; i(i est, ait Augustinus, tantum timorem, ut mihi perseveranter adhsereant.

r. Affirmative, quatenusincluditprimum auxilium efficax. Negative vero quoad progressum et consummationem per-severantise jam inchoatse, cum hsec a bono usu gratiarum pendere possint, adeoque sub merilum cadere. Sicque Justus perseveranlite donum potest de congruo, nempe per orationem et bona opera, impetrare, seu, ut ait Augustinus, suppliciter mereri.

Verum quidem est illos justos qui non habent speciale hoc perseverantiaj donum, certo non esse perseveratu-ros; sed id non Deo sed illis ipsis est imputandum , quum, gratiis communibus bene utendo, hoc speciale donum, quo nondum supponuntur instructi, semper a Deo suppliciter mereri et obtinere valeant.

25. — q. Quomodo donum perseverantice differt a dono confirmationis in gratia?

num perseverantise, licet vocetur et sit donum speciale, atta-men non confert nisi auxilium communis efficacitatis, dum donum confirmationis praestat auxilium sinr/ularis eflicacita-tis; et dono confirmationis praediti, ordinarie intensiorem gratiam sanctificantem possident quam dono perseverantisB donati.

q. Ex plica quid sit donum 1° confirmationis in gratia, 2° confirmationis in bono.

r. Confirmatio in gratia, locum habet dum quis, quam-vis absolute seu ex se peccare possit, tamen ah extrinseco, i. e. ex speciali Dei dono, ita confirmatur in gratia san-ctificante, ut usque ad mortem peccare non possit mor-

taliter, quamvis peccala venialia committere valeat; tales fuerunt aposloli a die Pentecostes.

Confirmatio in bono, locum habet dum quis ab intnn-scco in se sufficiens habet principium firmitatis in bono, ut peccare omnino non possit; ut fit in unione hyposla-tica, in visione beatifica, in animabus purgantibus, in

I^s Gradus est, cum juslus habet gratias communes, qm-bus vitare mortalia et perseverare possit, potentia abso-lula, licet tamen id non possit absque summa difficul-

speciale, quo vitare possit mortalia, et ita non solum perseverare possit sed quo actu perseverabit.

3^S Gradus est, cum justus habet privilegium confirma-lionis in gratia, quo eüicaciter prseservetur ab omm mor-

¹³ 4s Gradus est, cum Justus habet speciale privilegium scu confirmationis in bono, ad vitanda omnia voniaha.

Prcenola. Ex iis quae supra exposuimus, liquet nullum opus salutare fieri posse sine gratia a Deo concessa. Indc iufertur omnia opera salutaria grato supernaturali, quam nobis Christus Dominus meruit ac Spiritus sanctus largi-tur, adscribenda esse. Attamen eadem opera bona non sine liberi arbitrii coopcratione perficiuntur, et propterea etiam homini agenti attribui rcctc possunt ct debent.

Dum vero ad banc voluntatis cooperationem adverti-mus, constat Deum nonnunquarn hominibus gratias su-pernaturales elargiri qua? cum eifectu ad quom dirigun-tur, revera conjunguntur; sed frequenter etiam acciderc ut gratise non producant effectus ad quos diriguntur. Undc per se oritur difficillima illa qusestio de nexu inter gra-tiam et liberum arbitrium, qua investigatur quomodo gratia in homine operetur, quin in eo liberum destruatur arbitrium; et quomodo fiat ut quasdam gratise cum ef-fectu ad quem diriguntur, conjungantur, alise vero eum non obtineant.

Qiuicstio hsec maximi momenti non solum catholicos a novatoribus sseculi XVI et a Jansenistis dividit, sed etiam in scholis orthodoxis multas contentiones excitavit.

Supra, Nquot; 4, dictum est qusenam gratia dicatur suffi-ciens, quacnarn vero efpcax.

Q. Quid intellifjis per auxilium gralicc ad opus aliquod ponendum 1° positive sufficiens, 2° negative sufficiens?

r. 1° Auxilium positive sufficiens, est illud quod prsestat potentiam tali operi proportionatam sensu positivo, i. c. potentiam ex qua opus hoc vere procedere potest, turn proxime turn remote. Sic, v. g. est positive et proximo sufficiens ad tentationem superandam, gratia qua in ten-tatione excitaris ad peccati horrorem; et est positive ct reinote sufficiens ad tentationem superandam, gratia ora-tionis ad talem horrorem a Deo postulandum.

2° Auxilium negative sufficiens, est illud quöd prseslal potentiam tali operi proportionatam sensu negativo, i. e. potentiam ex qua procedere potest, non quidem opus, sed remotio impedimenti quod forte obesset quominus vel opus ponatur vel potentia positiva obtineatur.

q. Quanta est svpermturalitas gratia: acluahs, sen auxi-lii necessarii et sufficientis, de qua hucusque egimus? r. Dislinguendum est inter tres actus sequontes : 1quot; Gratia positive sufficiens ad eliciendos actus saluta-rcs, i. e. qui sunt supernaturales quoad substantiam, qualcs sunt actus fidei, spei et charitatis christianse, debet esse ct ipsa supernaturalis quoad substantiam, adeo-que infusa.

2° Positive sufficiens ad legem naturalem implendam quoad substautiam (i. e. modo non salutari sed natura-liter honesto), potest esse tantum supernaturalis quoad modum; sed, ad legem banc diu implendam, debet et ipsa esse supernaturalis quoad substantiam, ut supra, IS⁰ 15 dictum est.

5° Infidelibus gratia ad fidem negative sufficiens, i. e. gratia qua bi possint removere obices, quibus stantibus Deus, vi suce promissionis, minima tenetur eis suppedi-tare gratiam positive sufficientem, videtur esse tantum supernaturalis quoad modum: siquidem, ante vocationem ad fidem seu ante omne initium fidei, nulla detur gratia supernaturalis quoad substantiam.

25. _ q. J)a prcecipuos err ores 1° Protestantium, 2° Jan-senistarum, circa gratia: efficaciam.

r. 1° Protestantes et prsedestinatiani, cum dicant hominem lapsum ad bonum vel malum necessitari absolute a Deo, admittunt quod omnes actiones pendeant a gratia) effica-cia, seu potius ab actione Dei; et sic evanescit homi-nis libertas.

2° Jansenistce tenent eum necessitari, non quidem absolute, sed relative, i. e. per concupiscentiam relative victricem. Unde, non admittunt gratiam vere sufficientem., sed tantum gratiam efftcacem, quam vocant delecta-tionem cceleslem; qiue, si sit fortior delectatione terreshi,

hominem ad bonum necessitat, secus vero si terreslris sit fortior; et sic quoque evanescit hominis libertas.

2G. — q. Quid est gratia vere et relative sufficiens? r. Juxta dicta supra, N⁰ 4, est gratia excitans quse sub-jecto cui datur, prsestat potentiam ad opus vore propor-tionatam, et quidem relative ad prsesentes subjecti cir-cumstantias, proportionatam vero turn proximo turn remote.

Dicitur autem mere sufficiens illa quse opus ad quod sufScit, roapse non producit, culpa voluntatis quse ei resistit.

q. Proba 1° Scriplura, 2° rationc theolorjica, dari cjra-tiam vere et relative sufficientem.

n. Scriptura : Quid est quod dehui ultra facere vinece et non feci? Vo.s' semper Spiritui sancto resistitis.

Ratione theologica; ccrtum est, ut infra patebit, gratiam sufficientem dari omnibus, et tarnen eam in multis ma-nere sufficientem mere, culpa voluntatis rosistentis.

n. Est, juxta dicta supra, N⁰ 4, gratia excitans, libe-rum hominis consensum certo et infallibilitor obtcntura. q. Undenam probatur talcrn dari*!

r,. Probatur tum ex Scriptura: Faciam ut in prceceptis meis ambuletis. Deus est qui operatur in nobis veile et perfwcre; tum ex Patribus; tum ex ipso Dei polentise con-ceptu.

n. Probatur ex hoe, quod alias sequeretur nullam esse virtuti laudem, nee ullum vitio vituperium.

q. Quomodo Catholici explicant generatim in quo consistat lieve gratia; efficacia, seu quomodo explicant concordantiam hu jus gratice cum libero arbitrio?

systèmes que les théologiens catholiques proposent sur ce sujet, peuvent se réduire ti deux principaux, dont lun explique celle efficacité par la nature même de la grace; el l'autre, par le libre consentement de la volonté.

Selon Ie premier système, il est de la nature de la grace efficace, qu'avec son secours, la volonté fasse le bien, quoiqu'elle put absolument ne pas le faire, dans les meines circonstances; et il est de la nature de la grace suf-fisanle, qu'avec elle la volonté ne fasse pas le bien, quoiqu'elle put absolument le faire, dans les mêmes circonstances. Eu un mot, dans ce système, il y a, par la nature même de la grace efficace, une connexion certaine et infaillible, quoique non necessaire, entre cette grace et le consentement de la volonté; et il y a de même, par Ia nature de la grace süffisante, une connexion certaine el infaillible, quoique non nécessaire, entre cello grace el l'omission de l'acte auquel elle nous porte.

Ce système suppose done une différence essenlielle entre la connexion nécessaire et la connexion infaillible d'une cause avec son effet. On congoit que la connexion d'une cause avec sou effet peut être infaillible sans êlre necessaire. L'expérience journalière en offre une multitude d ex-emples. II est certain et infaillible, par exemple, qu un portefaix, exposé sur la place, et a qui j'offrirai un louis d'or pour me faire sur-le-cbamp une commission très-facile, acceptera ma proposition avec grand plaisir; ce-pendant la connexion entre mes offres et son acceptation n'est pas nécessaire, puisqu'il a, dans les circonstances présentes, le pouvoir vérilable et complet de me refuser ses services. De même, une femme très-probe et pieuse, un juge intcgre, un sujet dévoué, etc., qu'on engage a for faire gravement a leur devoir réciproque, refuseront infailliblement, quoiqu'ils aienl le pouvoir de transgressor.

Scion le second système, on appelle grace efficace celle a laquelle Dieu a prévu de toule élernilé que l'homme

consenlirait dans les circonstances oü ello lui serail don-nee. On appelle grace suffisanle celle a laquclle Dieu a prévu de toute éternité que l'hommc ne consenlirait pas, quoiqu'il eül le pouvoir veritable d'y consentir, dans les circonstances oü elle lui serail donnée.

II suilde la, dans ce systeme, qu'une seule et mcme grace peut étre efficace par rapport a un homrne, cl suffisanle par rapport a un autre, ou par rapport a un même homme considéré dans d'aulres circonslanccs, se-lon que Dieu prévoit que cetle grace sera ou ne sera pas suivie du consentement de la volonté.

Tel est le systeme soulenu au fond, quoiquo avec di-verses modifications, par Molina, Suarez avec les con-gruisles et la plupart des théologiens de la compagnie de Jésus. »

In ultima quaestione supra dictum est generatim. En jam in specie synopsin quatuor pracipuorum systematum catholicorum, scilicet:

1° Syslematis Thomislanm. Hi gratia; cfficaciam ponunt in prcedetenninalione physica quam gratia efficax homini infert, et gratia sufficiens non infert; ila ut gratia ilia sit efficax de se et ab intrinseco, ex qua physice determina-tur voluntas infallibililer, non tamen necessario, ut modo dictum est.

2° Syslematis Augustinianorum. Est ipsum systema Jansen ii, sed emollitum et ab hseresi purgalum, et fere idem ac systema Thomislarum, excepto 1° quod id quod Tho-mistse vocant pnedeterminationem physicam, Augusliniani appellant delcctalioncm viclricem; et 2° quod ex hac dc-lectatione determinelur hominis voluntas non physice sed moraliter.

o⁰ Syslematis Molina;. Hie gratia; cfficaciam rcpetil tuin ab intrinseco tum ab extrinseco.

Ab intrinseco, i. e. a virlalc gratia; intrinseca volun-tatem sollicitante, quffi virtus inest gratia; clïicaci sicut

inest gratise sufficienli. Unde gratia ilia ex natura sua est versatüis, i. e. quae esse potest vel sufficiens vel el-

Ab extrinseco, i. e. a scienlia Dei media qua Deus videt hominem tali gratise consensurum vel non; si sit consensurus, gratia ilia est efficax; si non sit consen-surus, gratia ilia est tantum sufficiens. Unde, si Deus cam consensuro dare decernat, duo simul consistunt, nempe gratise infallibilis efficacia, et hominis libera cooperalio; ita tarnen ut, respectu cognitionis divinse, prsevisus bber consensus prsecedat gratise efficaciam.

4° Systematis congruistarum. Hi efficaciam reponunt, saltern pprtialiter, in gratia) congruüale. llaïc congruitas, juxta Suarez, consistit tum in intrinseco tum in extrinseco. .

tur, sit ita proportionata, ut effectui obtinendo vere et relative sufficiat; in quo a gratia mere sufficienli non

Hactenus spectavimus gratiam secundum se. Jam autem eam principalius consideramus quatenus homini tribuilur. Dicimus itaque 1° de gratise gratuitalc; 2quot; de gratia data tum justis, tum fidelibus peccatoribus, turn infidehbus, tum infantibus absque baptismo decedcntibus; 5° de prsedesti-natione et reprobatione.

quae contra Pelagianos et semipelagianos est de licie; Gratia est ornnino graluita, sen nulla opera mere natural ia possunt gratiam mereri.

Dicitur mere naturalia: ad distinguendum ab operibus supernaturalibus; scilicet quse supernaturalia sunt turn quoad substantiam, turn quoad modum, quae opera gratiam aliquatenus mereri possunt. Unde, gratia non est omnino gratuita 1° relative ad opera quai sunt supernaturalia quoad substantiam seu quae sunt ordinis supernaturalis; nam ilia opera, sive a justo sive a peccatore posita, mereri possunt de gratiam actualern, tum ad surgendum a lapsu,

turn ad perseverandum in bono; 2° relative ad opera qua3 sunt quidem naturalia quoad substantiam seu ordinis naturalis, sed sunt supernaturalia quoad modum; nam ilia opera, si minus omnia, saltem aliqua, juxta quosdam, quorum sententia tamen videtur minus probabilis, possunt mereri de congruo vel impetrare gratiam actualem, utpote qua3 non sine aliqua gratia eliciantur.

Ergo dicitur opera mere naturalia, cum ilia opera gratiam mereri non possint nee de condigno nee de congruo. Unde bic excluditur, a parte nostra, quaecumque positiva dispositio quae habeat vim movendi Deum ad primam gratiam nobis concedendam; non vero excluditur dispositio negativo,, i. e. remotio obicis gratise, seu aptitudo ne-gativa ad gratiam recipiendam; sicut vas evacuatum, dicitur ad recipiendum liquorem aptum evasisse.

Haec gratuitas probatur 1° Scriptura; Si autem gratia, jam non ex operibus, alioquin gratia non est gratia; 2° ra-tione: nam homo gratiam per opera naturalia moreri non potest, quia nulla est proportio inter opus naturalo et donum supernaturale. Dein, gratia est principium meriti, ergo ipsa sub meritum cadere non potest.

Usee autem resolutio, si intelligatur de juslis volentibus ct conanlibus, contra Jansenium est de fide, ex Triden-tino anathematizante eos qui dicunt: Dei praicepla justi-ficato esse ad observandum impossibilia.

Si vero intelligatur de juslis non volentibus aut conan-tibus, ut v. g. de Petro ter negante Dominum, saltern cerium est eos habere gratiam remote sufficientem, qua possint impetrare gratiam proxime sufticientem ad pr®-ceptum implendum vel tentationem vincendam.

Prsecedens resolutio probatur Scriptura, dicente Paulo: Fidelis Deus est, qui non patietur vos tentari supra id quod polestis; et Eccl.; Si volueris (supponeris ergo id posse veile) mandata servare, conservabunl te. Id etiam sequitur ex dictis supra, N⁰ 22, quoad potentiam absolutam ad per-severandum.

r. Fidelibus peccatoribus omnibus, etiam obduratis et obcsecatis, Deus confert gratias vere turn proxime turn remote sufficientes, quibus possint et peccata cavere et a peccatis resipiscere.

thee propositio 1° non est intelligenda hoc sensu quasi Deus conferat singulis momentis, sed quod conferat pro tempore et loco; 2° intellecta de peccatoribus, ad fidem pertinet; et de obduratis et obccecalis, est certa.

r. 1° Scriptura: Nolo mortem peccatoris, sed ut converlatur et vivat. Nolens aliquos perire, sed omnes ad pcenitentiam reverti.

2° Ratione theologica; nemo in hac vita desperare debet, sed tenetur sperare'salutem; ergo nemini deest gratia vere sufficiens. Dein, Deus jubet obduratos et

obcfficatos resipiscere; atqui hoc est impossibile sine gratia; ergo haje adest.

r. Sunt infideles positivi vel negativi, prout ad actum fidei eliciendum vocati seu excitati fuerunt, saltern inchoative, v. g. per pruodicationem evangelii, vel non fuerunt.

r. Infidelibus omnibus, tum positivis turn negativis, gratia ad fidem el salutem positive sufficiens, pro loco et tempore non denegatur; dico positive sufficiens, i. e. qua} prastat potentiam qua opus vere procedere potest, ut supra. Usee autem propositie est certa.

q. Hanc propositionem proba 1° generatim, 2° specia-tim, turn quoad infideles positivos, turn quoad necjativos.

r. Generatim probatur tum Scriptura: Erat lux vera quee illuminat omnem hominem venientem in hunc mundum; tum ex seria voluntate Dei salvandi omnes homines.

Speeiatim 1° quoad infideles positivos probatur sic : hi peccant, actum fidei ad quem per gratiam sollicitantur, non eliciendo; atqui non peccarent, si hujusmodi actus eliciendi ne remotam quidem potentiam haberent.

1° Gratia positive sufficiens certo non denegatur illis infidelibus negativis qui obicem gratise tollunt, i. e. qui tempore debito abstinent a peccatis contra legem naturae; nam Deus, qui habet voluntatem seriam eos salvandi, juxta Thomam, potius miraculose eis necessaria ad fidem suppeditaret, quum per eum solum, sine eorum culpa, staret quin salvarentur. Ut autem talis censeatur, fecisse quod in se est, seu removisse obicem, debet a mortali tamdiu abstinere donec terminus eflluxorit a Deo pnefixus ad gratiam sou vocationem ordinis supernaturalis ei con-

2° Illis vero infidelibus negativis qui hunc obicem non lollunt, certo non denegatur gratia saltern medicinalis ne-cessaria ad hunc obicem tollendum; ct est valdc credibile infidelem negativum, si incipiat faccre quod in se est, prima? gratise medicinali cooperando, a Deo semper majora auxilia recepturum, quibus juvetur ulterius ad totum illud perficiendum quod a Deo requiritur ut infidelis ille censea-tur fecisse quod in se est.

n. Juxta sententiam probabiliorem, Deus eis, quantum in se est, praparavit media salutis, et quidem sufficientia.

0. In hac sententia, 1° die do quibus parvulis agalur; 2' cxplica verba quantum in se est.

r. 1° Agitur de parvulis sine baptismo decedentibus, obstante turn cursu naturse tum hominum malitia.

2quot; Quantum in se est: sensus non est quod Deus eis providit quantum est in potestate ejus absolute spectata, sed quod eis providit quantum est in ejus potestate, ordi-nariis viis procedente, et cursui naturse vel hominum voluntati nihil derogante.

q. liane probabiliorem sententiam proba. r,. 1° Prceparavit media: nam, cum Deus omnes homines veilt salvos fieri et cum Christus pro omnibus mortuus fue-rit, ergo et valet pro ipsis, qui gratias infallibiliter acci-pient nisi naturse cursu vel hominum malitia impediantur.

2° Sufficienter prceparavit: nam , ut provisor universalis, constituit medium universale, per se sufficiens omnibus, et applicabile omnibus qui juxta naturie cursum hujus ap-plicationis sunt capaces. Et quid a Deo plus postules, nisi ipsam naturam ejusque cursum mutandura velis? Sic, v. g. dominus redemptioni servi sui apud Sarracenos ca-

plivi satis providisse censerelur, qui pretium redeinptionis mitterel per famulum, licet hie in itinere tnorerelur. Vide latius De Deo, N⁰ 27.

Usee autem praeparatio in Deo duo includit: actum in-tellectus seu prjescientiam , et actum voluntatis ; ita ut pra;-destinatio simul sit pars providentise et opus misericordiae.

r. Completa est, juxta da tam statim definitionein , ellicax pra3paratio ad gratiarn finaliter efficacem et ad gloriam.

Incompleta est ellicax praeparatio vel solius (jralke finaliter etiicacis (qua; etiam vocari potest praidestinatio ad gloriam radicalis, cum gratia finalis de facto ad gloriam perducat), vel solius ylorice, quae vocatur praedestinatio ad gloriam formalis.

Nota. Praedestinatio considerari potest vol prout est in intentione, Dei nempe pradestinantis, vel prout est in execulione; aliis terminis, prout est in actu primo vel in actu secundo, in principio vel in termino.

r. Est de fide, et probatur 1° Scriptura: Elegit nos in ipso, ante mundi constitutionem, ut essemus sancti; prcc-destinavit nos, secundum propositum voluntatis sua;; 2quot; ratione : nihil fit a Deo in tempore quod non lucrit or-dinatum ab aeterno; ergo ab a'tcrno fuit pracparata sal-vatio electorum.

Nota. Proprietates praedestinationis sunt certitudo ot immutabilitas ex parte Dei, et inccrtitudo ex parte nostra; do quibus in N⁰ scquenti.

54. — q. Proba Iquot; Scriptura. 2quot; ratione, prcedesiinatwnis immutabilitalem.

r. Earn esse immutabilem, ila ut numerus electorum nee major nee minor futurus sit quam fuerit a Deo provisum cl pneordinatum, est de fide, et probatur 1° Scriptura. Oves mece vocem meam audiunt, cl non peribunt in (Bier-mm , et non rapiet eas quisquam de manu rnea; 2° ra-tione: prsedestinatio est immutabilis, quia est actus in-tellectus infallibilis Dei, et voluntatis inseparabilis qua vult absolute et efficaciter solam electorum salutem, quamvis cseteroquin omnium, etiam non electorum, salutem sincere velit, et quantum in ipso est, sufficienter procuret,

q. An quis de sua prcedestimtione certus esse potest. r. 1° Absolute certus esse non potest absque speciali revelatione; idque de fide est ex Tridentino, et probatur tum Scriptura: Qui se existirnat stare, videat ne cadat. Cum metu et tremore vestram salutem operamini; tum ra-tione: nam prcedestinatio est actus liber Dei voluntatis, quam nemo, seclusa revelatione, cognoscere potest.

2° Potest esse certus certitudine late sumpta, i. e. cer-titudine fiduciali seu conjecturali quam Spiritus sanctus ipse cordibus communicat, juxta; Ipse enim Spiritus testimonium reddit spiritui nostro quod simus filii Dei.

Signa autem conjecturalia sunt prsecipue numero novem, scilicet 1° conformitas voluntati divinse, prsesertim Christiana patientia in tolerandis adversis, 2° aflectus ad ora-tionem, 3° amor verbi Dei, 4° frequens memoria passionis Christi, S⁰ studium puritatis conscientise, 6° bumilitas, 7° cbaritas erga proximum, prsesertim miserieordia erga pauperes, 8° cbaritas erga Deum, 9° devotio erga B. Vir-ginem.

r. Affirmative: nam, cum prtedestinatio ad gratiam seu preedestinatio radicalis ad gloriam nihil aliud sit quam decretum Dei efficax dandi gratiam perseverantite finalis,

certum est nos non posse banc gratiam de condigno mereri, et earn esse gratuitam, i. e. factam ante merita nostra.

q. An gratuita est prmlestinatio formalis ad gloriam 1° in non adullis, 2° in adultis?

r. 1° In non adullis, vel perpetuo amentibus, absque usu rationis decedentibus, est plene gratuita, seu antecedenter ad eorum merita, cum nulla merita personalia babeant.

2° In adultis, distinguendum est inter prsedestinationem prout consideratur in executione et prout consideratur in inlentione Dei.

Si consideretur in executione, quae nihil aliud est quam aclualis collatio gloria?, qua? in tempore peragitur, certum est juxta omnes earn non esse gratuitam, cum fiat propter et post merita prsedestinati.

Si consideretur in inlentione Dei, est Celebris contro-versia inter scholasticos an sit gratuita vel non, i. e. an Deus decreverit dare homini gloriam, ante vel post pragt; visa ejus merita supernaturalia absolute futura. Undo desuper est duplex prsecipue systema catholicum, tendens ad prsedestinationem cum Dei attributis hominisque liber-tate componendam.

r. Dicit banc prsedestinationem esse factam ante merita prsedestinati absolute pnevisa, i. e. indepcndenfer a scientia media seu visionis qua Deus ab .-eterno prsenovit merita ilia reapse extitura.

Unde, in Deo duplicem admittit voluntatem ab ieterno: pmdestinantem et exequenlem. Voluntas prsedestinans est prior voluntate exequente, et non respicit merita; voluntas exequens seu potius voluntas exequendi in tempore (qua; non est confundenda cum reali collatione glorise, de qua supra), est posterior voluntate prsedestinante, el merita respicit. Ex qua dupiici voluntate sequitur Deum ad glo-

riam quidem prcedestinare sine meritis, sed eum veile hanc gloriam conferre, i. e. veile voluntatem prsedestinan-Icm executioni mandare post vel per merita prsedestinati.

Juxla hanc sententiam, prsedestinatio alicujus hominis, pula Petri, sic potest concipi: Per primarn voluntatem Deus, non attendendo an Petrus reapse habiturus sit merita necne, efficaciter decernit ut Ulo salvus fiat seu gloriam obtineat. Per secundam voluntatem Deus efficaciter decernit conferre Petro gralias finaliter efficaces, ut nempe ille merita glorise reapse sibi comparet et in statu gratiss decedat; atque sic gloriam, ad quam ante merita prtedeslinalus est ab seterno, post seu per merita revera consequatur in tempore.

Rigidioris systematis patroni contendunt 1° sic magis pro-prie verificari hoe Pauli; Deus est qui operatur in nobis veile et perficere; 2° subordinationem hominis ad Dcum id videri requirere; 5° sic magis salvari gratite efficaciam. Sed adversus illud prsecipue militat quod difficile conci-pitur quomodo homo conservet liberum arbitrium, et quod in desperationem adducat.

Dixi statim gratias finaliter efficaces: unde hie est alia qusestio, scilicet qusenam gratia conferenda sit ut dici vere possit cffl.cax? De hac re actum est supra, ubi de gratia} efficacia. Unde, inter patronos hujus primi systematis, qui sunt thomistse, augustiniani et varii congruistae inter quos Suarez, 1° thomistse dicunt gratias finaliter esse efficaces ab intrinseco et prsedeterminantes physice; 2° augustiniani similiter dicunt eas esse efficaces ab intrinseco, sed esse determinantes tantum moraliter; 5° varii con-gruisUe dicunt eas esse efficaces ab extrinseco, i. e. gratias ita esse congruas seu circumstantiis proportionatas, ut Deus prsevideat hunc hominem iis gratiis infallibiliter consensurum fore.

R. Dicit banc prsedestinationem esse factam post mcrita prsedestinati absolute prtevisa.

Ilaec sententia duplicem quoque in Deo actum admiltit: visionem antecedentcm et voluntatem conscquenlem. Scienlia visionis seu scientia media antecedente, praevidet bominem, v. g. Petrum, oooperando gratiis, merila sibi comparatu-rum et usque ad finem perseveraturum. Volunlale consequente, Deus decernit se ei gloriam collaturum quia ilium cum merito vitae asternse decessurum prsenovit.

Explicatius et quidem luculenter boc systema exponit Jungmann modo sequenti: Omnibus bominibus Deus gratias necessarias prseparavit, quibus bene utentes possunt salu-tem assequi. Distributie tamen barum gratiarum non sequa-lis est pro omnibus, sed pro sapientissimis et inscrulabili-bus consiliis suis a Deo est disposita. Primam gratiam supernaturalem nemo potest sibi mereri; attamen, facienti quod in se est, seu non ponenti obicem, Deus non denega-bit cam, propter voluntatem suam salvandi omnes. Ea autem gratia prseventus, homo merita supernaturalia sibi colligcre potest, et gratiam finalis perseverentise non quidem de condigno, sed tamen suppliciter emereri. Illis qui bonis cum meritis ex bac vita sancta morte decedunt, gloria ccelestis propter bsec merita confertur; et quum Deus eo-rum cooperationem cum gratia, ac merita supernaturalia ab seterno prsesciverit, etiam propter bsec merita pravisa ipsis gloriam seternam ab seterno destinavit; seu eos ab :eterno ob merita prsevisa prsedestinavit ad gloriam. Illos vero, quos Deus prsevidit gratiis abusuros esse, et im-poeoitentes in iniquitatibus et delictis ex bac vita migratu-turos, reprobavit, et ob prsevisa demerita seternis poenis addixit.

Systematis rigidioris patroni adversus systema benignius objiciunt quidem 1° quod in boc systemate non sat salvetur gratia; efficacia, cum liberum hominis arbitrium eam de-terminaret; 2° quod nimis facile explicet qusestionem prsc-

destinationis, qu£c, aiunt, ab antiquilate semper habila fuil ut magnum mysterium. His autem non obstanlibus, hoe systema benignius nihilominus fuil senlenlia Palrum Augustino antiquiorum, Molinse, plurium congruistarum, Bonavenlurse, Lessii, etc., el Salesii qui, seribens ad Lessium, ail eam antiquilate, Scriplura naliva auctoritale el suavilate nobilissimam, el Dei misericordife et gratis magis consentaneam esse. Quamvis tamen falendum sil rigidiorem in scbola esse magis communem.

r. Causa 1° finalis est gloria Dei; 2° cfficicns est spe-cialis Dei amor erga eleclos; 5° meritoria specialis cl externa sunt opera Cbristi; el meritoria secundaria et interna sunt opera salularia prsedestinati.

Effectus sunt, juxla Paulum, vocatio, justificalio, glo-riflcalio; dein, sunt quoque bona naturalia, et varüe vitre vicissitudines, qua), ex speciali Dei providentia el amore, ad salutem electorum ordinanlur.

q. Quomodo prcedestinatio sub meriiurn cadet? r. Prsedestinatio revera duo compleclitur: 1° specialem Dei amorem, qui respectu noslri omnino graluilus est; 2° hinc promananlia specialia dona, seu graliarum seriem a prima gratia efficaci usque ad gloriam. Hsec autem series, saltern in actu primo, meritis Cbristi debetur; sed cadit quoque sub merilum hominis qui, vi merilo-rum Cbristi, gralias successivas mereri aliqua ratione potest, prima solum gratia efficaci excepla quam nullo-modo mereri potest.

q. Quo nam sensu justificati dicuntur omnes prsedestinali, elecli, scripli in libro vitte?

r. Omnes justificati dicuntur in Scriplura elecli et pres-destinati ad gloriam, i. e. prsedeslinatione ad gloriam incompleta seu for mali, el qua;, ut compleatur, requirit

conditionem a parte nostra, quam implere vel non ini-plere est in potestate nostra; et sic efficere possumus ut praidestinatio nostra compleatur, juxta dictum Lessii; Si non es pra3destinatus, fac ut prsedestineris.

59. — q. Qmntns est prcedestinatorum numerus? r. Alii, ait Thomas, dicunt tot, quot angeli ceciderunt; alii tot, quot angeli remanserunt; alii tot, quot angeli creali sunt. Sed est incertum, siquidem, canente Ecclesia, soli Deo cognitus sit numerus electorum in superna scde lo-candus.

q. An numerus eleclorum major est numero reprohorum? r. 1° Quoad anrjclos, probabilius Affirmative, juxta Apoc., ubi dicitur quod draco Iraxit tertiam partem stellarum.

2° Quoad homines, si de omnibus ab Adam usque ad finem mundi, major erit reproborum, cum pauci intrent per angustam portam. Si de solis christianis in Ecclesia morientibus, Suarez, etc., dicit probabilius majorem fore numerum electorum, quia moriuntur multi ante usum ra-tionis; et alii plurimi, muniti Ecclesise sacramentis.

r. Non provenit ex ipsius pradefinitione, cum quivis numerus, isto major, regno Dei aptus et proportionatus sit: nam omnes possunt esse lapides in hoc palatio, membra in hoc corpore, cives in ilia coelesti Jerusalem, et convivse in illis seternis nuptiis; sed provenit, dicenio Christo in evangelio, ex hominum negligentia et volun-taria amentia.

40. — Q. Quoluplex dislinguitur reprobatio? r. Reprobatio dislinguitur duplex; positiva et negativa. Q. Quid est reprobatio positiva?

r. Affirmative, si consideretur consequenter ad peccati el finalis impoenilentiae prsevisionem, cum sit pars provi-dentise et opus justitise vindicativse.

Negatidk, si considcrefur antecedenter ad peccali et finalis impoemtentise prsevisionem, ita ut Deus, ex solo suo beneplacito, aliquos homines positive reprobaret; hocque contra prsedestinatianos et Calvinianos est fide certum, et constat 1° Scriptura; Dens non lcetalur in perditione vi-vorum. Perditio tua, Israel; 2° traditione: sic Augusti-nus ait: « Deus est bonus et Justus: potest aliquos sine bonis meritis iiberare, quia bonus est; non potest quem-piam sine malis meritis damnare, quia Justus est. » q. Quid est reprobatio negativa?

r. Est pura negatio prsedestinationis seu electionis ad gloriam. Dico pura, ut indicetur, sola reprobatione negativa minime prseparari seu decerni feternam damna-tionem. Disputatur autem an htcc reprobatio antecedenter ad prsevii peccati absolute futuri prsevisionem admitti de-beat aut possit.

41. — q. Qucenam est ccconomia qua Dens graiias suas in presenti providentia dispensat?

r. Post lapsum generis humani in Adamo, et eversum ilium primum providentise modum per quem ad salutem omnes eramus prsedostinati, Deus statuit misereri, et Adse progeniem ad salutem erigere, prsedestinata Christi re-demptione, ob cujus merita statuit rursus dare omnibus auxilium sufficiens ad salutem, quantum tamen cursus rerum naturalis et ratio providentise, statui naturse lapsse conveniens, pateretur. Nam, in statu naturse lapsae. Deus res naturales sinit agi suis motibus, nec illarum actiones comprimit, nec injurias avertit, multaqne turn diabolicaj turn bumanse rnalitise permittit. Hanc autem providentise rationem statuit ordinarie non mutare ob incom-

moda, quia ilia a Deo nec desiderantur nec procuranlur, sed ob justas causas permittuntur; et quamvis Deus sit hujus providentiee auctor, tarnen hunc ordinem tot in-commodis obnoxium non instituit ex se, sed tantum oc-casione peccati.

q. Cur auxilia gralien tam parce conferuntur? r. Christianis conferuntur uberrime. Si vero aliis parce, Deus habet justas rationes, et noluit gratis ubertate ani-mas ad bonum quasi cogere: quia talis ceconomia nec ad salutem necessaria, nec pra;miorum excellentiae congruens, nec naturae humanse consentanea foret; nam noluit ut omnia naturae sint facilia, ipsaque natura ad vires gratis se haberet quasi passiva, sitque secura; sed suflicien-tem dat gratiam ut natura sibi vim inferat, et sic cum sollicitudine et tremore salutem operemur.

q. Cur Deus non dat omnibus auxilium efficax? r. Omne auxilium quod Deus concedit bomini, est efficax in actu primo, quia habet ex parte sua vim ef-ficiendi id ad quod proximo datur; Deusque cupit ut sit efficax in actu secundo, i. e. ut reipsa efficiatur opus, eique displicet si reddatur inefficax. Quod autem sit efficax vel inefficax in actu secundo, provenit a libero ho-minis arbitrio.

Q. Sed, dices, quare Deus non semper concedit gratiam quain novit fore efpeaeem in actu secundo?

r. Ob rationes statim supra datas; dein, cum Augu-stino, dicenda sunt bgec duo: 1° 0 allitudo! quam incom-prehensibiha ]udicia ejus! 2° Numquid iniquilas est apud Deum ?

Gratis actuales, de quibus hucusque egimus, liominem nd justificationem prseparant. Ipsa autem juslificatio ho-m in is formaliter cllicitur per gratiam sanctiticantem seu habitualem a Deo animse infusam.

u. Est qualitas qus, per modum dispositionis stabilis, rei supervenire concipitur, ita ut eliam absque operatione actuali permaneat; ut sunt v. g. scientise et virtutes.

r. Talis est, prout afficit immediate rei substantiam, vol ejus potentias, seu prout imperial rei novum modum essendi, vel potentise novum modum operandi.

n. Talis est, prout naturali exercitio acquiritur, vel supernaturali dono infunditur.

q. An cerium est gratiam sanctificantem rite vocari habitualem, seu earn esse habitum?

r. Cerium est, quamvis probabiliter non de fide, earn esse habitum infusum, animfc physice inhserentem, naturaliter ab actibus virtutum distinctum, et actibus cessantibus in nobis permanentem. Sic, v. g. in baptismo, parvuli aeci-piunt gratiam sanctificantem; atqui eam non accipiunt per modum molionis ad operationem, cujus sunt inca-paces; ergo per modum habitus.

feternse mercedis meritoria. Unde gratia habitualis idem sonat ac sanclitas et justilia.

Q. Quomodo ergo differl hcec gratia sen sanctitas sou justilia, a sanctificatione seu justificatione?

u. Gratia liabitualis seu sanctitas seu justitia se habel ad sanctificationem seu justificationem, sicut causa ad effectum.

ii. Est applicatio animse facta gratis habitualis seu san-ctitatis seu justiti;»; sive est infusio animse facta formie quse gratia habitualis seu sanctitas seu justitia nuncupatur; sive, juxta Tridentinum, est translatio ab eo statu in quo homo nascitur tilius primi Adsc, in statum gratia3 et ado-ptionis filiorum Dei, per secundum Adam, Jesum-Christum Salvatorem nostrum; et proin definiri potest; Est operatio supernaturalis in anima, qua homo per infusam gratiam in statu sanctitatis et justilite constituitur.

u. Gum doceant naturam humanam per peccatum originate essentialiter esse vitiatam, inde sequitur 1° justificationem esse totam extrinsecam, i. e. pcenam quidem remitti, sed remanere culpam, qua) tamen non imputatur, quia per justitiam Ghristi, ut per velum, oculis Dei tegitur; 2° justi-tiam Ghristi obtineri per solam ac nudam fidem seu potius fiduciam; 5quot; banc justitiam in omnibus justis esse sequa-lem, eis certam, immutabilem et inamissibilem.

Jam triplici articulo dicimus 1quot; de natura gratia; habitualis et justificationis; 2quot; de dispositionibus ad cam requisitis; 5° de ejusdem proprietatibus.

44. — q. Bic, juxta fidem catholicam, contra lucre Li-cos, in quo consislat justificatio impii.

r. Consistit in vera el interna reraissione peccatorum et in intrinseca hominis renovatione, quse fit per gratiam seu charitatem, quaï per Spiritum sanctum infunditur in cordibus iisque adhairet, ita ut Deus, non tantum per gratiam sed etiam per propriam substantiam, in eis mansio-nem facial.

r. 1° Remissio: si peccata aliquo modo juxta sensum Pro-lestantium existerent in justo, Deus nullo paelo posset ea non videre ac odio habere, nam: Omnia nucla et ajjerla sunt oculis ejus.

2° Renovalio: justificatio est transitus a statu in statum, puta a tenebris in lucem, juxta; Eratis tenebrce, nunc autem lux; ita ut non exeatur ab uno nisi intretur in alterum; sicque non potest intelligi remissio culpse, sallem in hac providentia, nisi adsit infusie gratiae.

r. Disputatur an expellat sua vi intrinseca, pra;scin-dendo a condonatione Dei extrinseca; sed, cum proba-bilius, juxta Tridentinum, illa condonatio essenlialiler contineatur in ipsa gratia sanctificante, dicendum videtur quod gratia peccatum expellat formaliter adcequate.

Unde, inter gratiam et peccatum oppositio videtur me-taphysica, ita ut, ne de potentia Dei absoluta, in eodem subjecto subsistere nequeant; nam gratia et peccatum sunt dua3 formse contrariaï, una positiva, altera positivse privatio, ut lux el tenebrse, calor et frigus, sanitas et morbus, vita et mors; et sic, participalio divinsc naturse, adopüo in filium Dei, etc., in Dei inimico subsistere non

potest, juxla: Qua; participatio justitice cum iniquitalc, aid qua; societas lucis ad tenebras ?

n. Contra Magistrum sententiarum et quosdam magni norainis theologos, multo cominunius dicitur Negative; sed gratiam habitualem esse donum creatum, a Spiritus sancti persona distinctum. Vide De SS. Trinitate, N⁰ 23.

Hinc recte sequentia tradit Laforet; « Saint Paul dit: La charité de Dieu est répandue dans nos coeurs par I'Es-prit-Saint qui nous est donné. Ailleurs : Ne savez-vous pas que vous êtes le temple de Dieu, et que I'esprit de Dieu habite en vous? etc., etc. Or, rien ne nous au-torise è ne pas prendre ces paroles dans leur sens pro-pre et complet. D'aiileurs, si Dieu, dans lordre pure-ment naturel, est immédiatement présent a notre ame et nous touche par tous les points de notre être, pour-» quoi, dans I'ordre surnaturel, ne nous ferait-il pas la grace d'une presence toute spéciale et plus intirae?

L'Esprit-Saint habite done dans l'ame du juste d'une manière spéciale et qui lui est propre. Mais, en vertu de la circominsession, toute la Trinité vient dans cette ame et y demeure, selon la parole du Sauveur: Ad euni veniemus ct mansionem apud cum faciemus.

Cette habitation du Saint-Esprit avec le Père et le Fils dans l'ame, y produit line qualité particuliere qui est, comme dit le concile de Trente, comme Vempreinte et 1'onclion de I'esprit de Dieu lui-même. Par cette qualité inhérente a notre ame, nous sommes purs, justes, saints, agréables a Dieu; nous resplendissons d'une beauté sur-naturelle et divine, et notre ame transformée vit d'une vie supérieure, de la vie de la grace et de la charité. 11 faut done bien, sous ce rapport, considérer la grace liabituelle comme une qualité do lame, mais qui lui est

Cette empreinle ou miction de l'esprit de Dieu, trans-forme veritablement l'homme, et en fait, selon l'Écriture, une nouvelle creature: nova crealura. Marqué du sceau divln, il acquiert par la une ressemblance singuliere avec Dieu, pariicipe a sa vie, et entre ainsi dans un ordre surnalurel qui doit trouver son couronnement dans le ciel, ou, comme dit Saint-Jean, nous serons semhlables a lui paree que nous le verrons comme il est. Cette ressemblance surnaturelle de lame avec Dieu, commence des ce monde par la grace, qui est l'ébauche de la gloire et son initiation. »

Dein, ex Rohrbaclier addit sequentia: « On peut dis-tinguer dans Thomme en ce monde trois sortes de vies: la vie selon le corps ou les sens; la vie selon la rai-son purement naturelle; et la vie selon la grace, ou selon la raison surnaturalisée par la foi et operant par la cha-rité: e'est-a-dire, la vie de bete, la vie d'homme et la vie de Chretien.

L'homme de la chair, I'ivrogne par exemple, ne con-coil rien au-dessus du corps et de ce qui le llatte; Thomme de la raison, le philosophe par exemple, plongé tout entier dans la nature, ne concoit rien au-dessus des idees naturelles et de la raison humaine; il est au chrótien ce que rivrogne est au philosophe. L'homme de la chair, pour s'élever a l'ordre intellectuel, est oblige de mou-rir en quelque sorte a soi-meme, pour entrer dans une nouvelle existence, dans un monde nouveau; et de même, l'homme de la nature, pour s'élever a l'ordre surnaturel, est oblige de mourir en quelque sorte a soi-même, pour entrer dans un monde nouveau qu'il n'avait pas même soupconné.

L'homme de ia chair, en devenant l'homme de la raison, ne cesse pas d'être homme, mais il le devient plus

el micux; el de même l'homme de la raison, en deve-nanl rhomme de la foi, ne cesse pas d'etre rhomme de la raison humaine, mais il devienl de plus rhomme de la raison divine: car la vie de la grace ne délruil pas la vie de la nature, mais elle la perfeclionne. »

r. Thomas el Suarez cum senlentia probabiliori Affirmant, el docent gratiam banc a charitale aliisque virlu-tibus dislingui fere sicul sol a calore, luce el coloribus distinguitur; qui effeclus a sole profluunt, sicut charilas aiiieque virtutes a gratia profluunt. Unde gratia sanclificans dat imprimis homini esse quoddam snpcrnaturale el divinum; el charilas, seu potius gratia per charitalem, dispon il hominem ad operaliones supernaturales.

Ad multos adversarios, Negantes, quia Scriplura om nes effeclus gralüe sanclificantis tribuit charitati, Responde-tur ita tribui quia gratia per charitalem, sicul sol per lucem, plerosque effectus suos operatur.

r. Consistit, non in substantia, neque in qualitale mo-rali, sed in qualitale accidenlali, creala, spirituali, qua) in anima physice permanel, cl vocatur habitus.

r. Est unus essentialiler. Nam gratise qualitas quse ani-mte subslantiam informal, est ipsa justilia infusa, seu est forma ilia qu?e hominem absolute justificat; ita ut idem sit hominem esse justum et eum habere esse divinum de quo supra el de quo slalim infra.

Sed htec justilia, nisi accederent habitus virlulum, suo complemento careret, esselque sicut sol sine radiis, aut ut arbor sine ramis; *unde justilia completa omnium vir-

tuturn collectionem complectitur, ita tarnen ut charitas principem locum teneat.

Porro, virtutes omnes profluunt a gratia sanclificante, ut supra dicturn est: nam, sicut ab essentia animae effluunt ejus potentüe qua; sunt operum principia, ita etiam ab ipsa gratia effluunt virtutes, effluuntque in potentias anima), per quas virtutes ha) potenlite moventur ad actum.

Q. Quonam scn.su gratia habitual is est speciali rnodo par-ticipatio divinte naturse?

r. Duplici sensu; 1° quia, ut statim dictum est, haic gratia'est principium et radix opcralionum supernaturalium et sanctarum, quales, licet infinito gradu excellentiores, ab ipsa natura divina procedunt: quod ergo Deo essen-tiale est, hoc nobis per gratiam participatum est, operari nempe opera Dei; 2° quia est semen et radix glorice, i. e. visionis Dei: Deo enim essentiale est videre se, et in hoc ejus natura consistit; quod ergo Deo competit essen-tialiter, nobis competit participatum per gratiam.

r. Ad justificationem ante usum rationis per baptismum recipiendam, nulla requiritur.

Post baptismum, requiruntur in adultis septem dispositiones, ordine sequente: 1° motus grato; 2° actus fidei: quia credere oportet accedentem ad Deum; o⁰ motus timoris pcense aeternse: sed hic timor, quamvis utilis, tarnen non est necessarius; iquot; motus spei; 5° inchoata Dei dilectio; 6° detestatio peccati; 7° propositum suscipiendi sacramen-tum et peccata vitandi.

r. Non habent rationem meriti de condigno erga justi-ficationem, cum Deus sit justificationis causa etficiens, et gratis justificet; sed habere possunt rationem meriti de congruo vel impetrationis; deinde semper requiruntur saltem ut conditio sine qua non infunditur gratia, cum removeant gratiaï impedimenta.

n. Dicunt requiri et sufficere solam fulem promissionum, i. e. fidem seu firmam fiduciam qua quilibet justifican-dus, fisus promissionibus Dei de non imputandis pecca-tis, credit ea sibi esse dimissa.

0, Proba l^u solam fidem non sufficere, quot;2quot; fulem quo; requirilur, non esse fidem illarn promissionum.

r. Probatur !quot;' ex s. Jacobo: Ex operibus juslificatur homo, et non ex fide tantum. Dein, absurdum est boe systema, cum bonorum operum necessitatem excludat. Probatur 2^m: Scriptura ad justificationem requirit fidem circa varia quie ipsa Scriptura designat; sed non designat banc fidem promissionum. Dein, bsec promissionum fides pugnat cum justificationis incertitudine, de qua infra.

ö. Qucenam sunt justificationis tres proprielates quas adversits Protestantes Tridentinum definivit ?

r. Sunt ejus incertitudo, insequalitas et amissibilitas. ö. Qucenam est ha;c incertitudo?

r. Consistit in hoc quod nemo, absque speciali reve-latione, qualem accepit v. g. Maria Magdalena aut iatro in cruce, certus esse possit, certitudinc fidei seu certitu-dine infallibili, de propria justificatione; idque probatur variis Scripturge locis, v. g.: Nescit homo alruin amove vel odio dignus sit.

r. Est de fide ex Tridentino; et probatur ex hoc quod justifieatio conservetur et augeatur coram Deo per bona opera, ut liquet ex Scriptura, quse exhibet justos ut pro-fieientes in ipsa just ilia, et non tantum in virtutibus, ut contendunt novatores: Qui Justus est justificetur adhuc; el ut liquet ex hoe quod gradus gloriae sint inaiquales pro insequalitate meritorum.

Q. Quid docet fides caiholica circa amissionem justitice in justificatione acceptce?

r. Docet earn amitti posse, et earn par quodvis pec-catum mortale subsequens revera amitti.

r. Idem de justitia seu gratia sanctificante tenendum est ac de charitate hahituali, de qua Thomas ait: quod charitas nullo modo diminui potest, directe loquendo; potest tamen indirecte dici diminutio cbaritatis, dispositio ad corruptionem charitatis, qua fit per peccata venialia, vel etiam per cessationem ab exercitio operum charitatis. Sic, v. g. vita per morbum proprie non minuitur, sed tantum morte extinguitur; nam donec morbus est, vita manet Integra, sed dispositio ad mortem inducitur.

r. In justificatione simul cum gratia infunduntur 1° tres virtutes theologicse, quod esse de fide censet Suarez; 2° virtutes morales infusse; 5° dona specialiter dicta dona Spiritus sancti, de quibus Vide tractatuin De Virtutibus in genere, N⁰ 12.

q. Quinam sunt gratice sanctificantis effectus? r. Prsecipui effectus coutinentur in definitione gratia' habitualis, supra N⁰ 45 tradita.

u. Tria sunt opera Dei prtecipue mngna: 1° creatio mundi, 2° iucarnatio, o⁰ justificatio impii. Atqui justificalio major est creatione, ulpole ordinis supernaturalis; dein, justificatio, spectata in se quoad suam substantiam, minor quidem est incarnatione qune est fons omnis justifica-tionis; sed, spectata quoad modum, i. e. quoad media per qiue a Deo efficitur, major est, cum incarnatio medium sit per quod Deus impium justificare voluerit, juxta; Propter nostram salulem descendü de coelis; et incarnatus est.

Quadruplici paragrapho dicimus lquot; de meriti natura et speciebus; 2° de meriti existentia; 5° de ejus objecto; 4° de ejus conditionibus.

r. 1quot; In concreto, de quo bic agimus, meritum est opus bonum, in obsequium Dei factum, ex se potens illum movere ad doni supernaturalis retributionem. Hoe autern donum vocatur prccmium; et ejus retributio, prcv-miatio vel remuneratio.

2° In abstracto, meritum est ipse valor operis quod in Dei obsequium fit, seu est conditio ilia vi cujus opus potens est movere Deum ad pramium retribuendum.

li. Ab impetratione differt in eo, quod hsec moveat per modum siibmissa3 petitionis, merilum vero per modum obsequii. Verum quidem est quod oratio sit actus meri-torius, ita ut qua; de merito dicuntur, etiam orationi applicari possint. Sed oratio prfe merito ordinarie sumpto Iiüc habot peeuliare quod oratio, utut petitio, propriam el peculiarem habeat aptitudinem ad impetrandum, ita ut res concedatur prtecise quia petitur; et quod orationi particulares et maxima; a Deo annexse sint promissiones, rationa quarum htec impetratio est suo modo carta et infallibilis.

A satisfaclione dilfert, quod hsec sit redditio seu com-pensatio sequivalens injuri®.

q. Quodnam merilum vacatur essentiale vel participatum? r. Meritum essentiale sunt merila Christi; meritum ticipalum sunt merita nostra, qutc vim habant ex maritis Christi, sicut palmes vim haurit e vite.

51. — q. Quid est meritum de condigno vel da congruo? r. Meritum de condigno est illud quod non tantum potens est movere ad retributionem, sed illam exiyit; seu est illud quod earn habet sequalilatem cum prsemio, ut hoe ei debeatur aliquo modo ex justitia.

Meritum de conyruo est illud quod potens est movere ad retributionem quin tarnen eam exigat; seu est illud cui deest aiqualitas cum prfemio, et cui proin non debetur priemium ex justitia sed tantum ex prsemiantis liberalitate.

q. Quid est merilum de congruo infallibile vel fallibile? r. Tale est, prout vi Dei promissionis effectum habet infallibilem, vel defeclu promissionis effectum habet fal-libilem. _

Nota. Congruum fallibile, cum nullam obligationam re-tributionis indicat, non est nisi meritum improprie di-

q. Explica hanc cEqualilalem vel incequalitalem operis cum prcemio, in m er ito de condigno vel de congruo.

r. 1° Opus de condigno meritorium rcquirit sequalitatem cum praimio, non quidem quasi fequalitatem pretii cum reemenda, prout in conlractibus, cum, juxta Paulum, non sint condignce passiones hu jus temporis ad fulurcm glo-riam; sed fequalitatem quasi seminis cum fructu: quod semen supponitur missum in terram bonam, i. e., hic rfllegorice loquendo, scminatum in corde principis libe-ralis.

2° Opus de congruo meritorium, licet non requirat sequa-litatem cum pncmio, debet tamen esse opus tale, cujus intuitu decent prsemium oporanti retribui. Sic, decet in exemplo sequcnti: praeclarum f'acinus, duce militis di-gnum, sed a milite inferiori patratum, non meretur ei dignitatem ducis ex condigno, quia non datur sequalitas inter hoc opus cum tanto prsemio; sed earn mereri po-test de congruo, quia dare in hoc casu hanc dignitatem, liberalem principem decet. E contra, non decet ut v. g. princeps, quamvis maxime liberalis, in filium adoptet stabularium, ob curas ejus equis impensas.

r. Omne meritum respuunt. Nam, cum homo, juxta eos, sub externo cortice justitiïe corruptus maneat, non potest quidquam boni de sua corruptione producere; quod si tamen bona opera facit, hfec ad summum non sunt nisi signa inhabitantis justitifc aliense sen Christi.

minem varia mereri posse. Imo 2° de fide est ex Triden-lino propositie sequens, scilicet: Justum, per bona opera ex gratia facia, vere mereri augmentum gratice sanchfi-canlis, vilarn ceternam et glorice augmentum.

Dico 1° ex gratia facia: quia, juxla conc. Arausicanuni, debetur quidem merces bonis operibus, si fiant; sed gratia, qute non debetur. prcecedit, ut fiant.

Dico 2° augmentum gr alien sanclificantis: non vero gra-tiam sanctificantem primam, de qua infra dicetur.

Dico 5° vitam ceternam: quse vocatur turn merces, quia datur ob merila, nempe adultorum; turn hcereditas, quia datur filiis adoptivis; turn gratia, quia merita nostra ex gratia profluunt, quia electio ad gloriam facta est gratis, et quia Deus misericorditer et gratis operibus bonis vitam seternam promisit.

Dico 4° augmentum glorice: quia augmento gratia) san-ctificantis et meriti bonorum operum respondet augmentum glorise.

q. An illud juslorum meritum, de quo in prceccdenli propositione, est de condigno an de congruol

u. Quamvis Tridentinum id non deflniverit, est tamen theologice cerium illud esse de condigno.

q. A ii est de condigno, tantum ratione promissionis divi-nce, an etiam ratione ipsius operist

r. Quoque theologice cerium est condignitatem banc esse adsequatam, i. e. fundatam tam in promissionibus divinis quam in intrinseco operis valore.

r. Theologice certa est Afjirmaliva; non quidem quod Deus novos gradus gloris addat ultra eos quos quisque suis operibus meretur, cum dicat Matth.: Reddel unicuique juxla opera ejus; sed quia non datur pfoportio inter labores nostros et gloriam, tolaque propoiiio venit a gratia, labores nostros dignificanle.

Inquirimus 1° qusenam bona supernaturalia cadant sub merilo de condigno, vel de congruo infallibili, vel de congruo fallibili, 2° an bona tempor alia sub merito cadant.

öö. — q. Qucenam bona supernaturalia svh merito dc condigno 1° certo cadunt, 2quot; certo non caclunt?

r. \⁰ Certo cadunt sequenlia: 1° Justus sibi mereri po-test dc condigno, ut supra dictum est, gratia) sanctifi-cantis augmentum, vitam seternam, et glorise augmentum ; liocque theologice cerium est, imo est de fide si intcl-ligatur de vero merito, prsescindendo an sit de condigno an vero de .congruo. 2° Si justus mercri potest gratia; habitualis augmentum, ergo potest quoque sic mereri sen per justificationem acquirere quoddam jus ad gratias illas actuates necessarias illis bonis operibus perficiendis, ex quibus hujusmodi augmentum pendet.

2° Certo non cadunt sequentia: 1° Homo, sive peccator sive justus, nullo modo (nee de condigno nec do congruo) sibi mereri potest primam gratiam actual cm; nam tale meritum foret opus salutare sine prseveniente gratia cli-citum, quod fieri non potest. 2° Peccator sibi de condigno mereri non potest primam gratiam habituakm sen remissionem peccatorum; quod ita certum est ut quidam putent, ex Tridentino, esse de fide.

34. — q. Qucenam bona supernaturalia srd) merito de congruo infallibili 1quot; certo cadunt, 2° certo non cadunt?

n. 1° Certo cadit sequens: Peccator sibi sic mereri potest primam gratiam habitualcm sen remissionem peccatorum. Hoc quidem cadit sub merito infallibili, quia Deus remissionem peccatorum poenitcntibns promisil; sed

lioc promisit, non quidem ut mercedem seu exjustitia, sed tantum ut liberale donutn, et ideo cadit sub meri-lo, non de condigno, sed tantum de congruo.

2° Certo non cadunt sequentia: Justus, sibi aut alteri, de congruo infallibili, defectu promissionis divinse, mereri non potest hajc quatuor: 1° reparationem post lapsum, i. e. quod justus, hic et nunc existens in statu gratise habitualis, sibi mereri non potest banc gratiam babitua-lem primam obtinendam postea in casu quo in peccatum mortale relapsus fuerit; 2quot; donum perseverantiae; 5° ul-lam gratiam aclualem, excepto casu N' oo, ubi quidem potest de condigno; 4° generatim ullum aliud beneficium a gratia habituali et gloria distinctum.

55. _ q. Qucenam bona supernaturalia cadunt non quidem certo, sed tantum probabiliter sub merite de congruo fallibili?

r. Juxta sententiam probabiliorem, cadunt sub merito de congruo fallibili, non solum omnia statim dicta quse de congruo infallibili mereri non possumus, sed sub eo insuper cadunt quaidam alia, ut ex sequentibus patebit. Igitur, probabilius de congruo fallibili mereri possumus sequentia :

1° Justus, sibi vel alteri, reparationem post lapsum, seu gratiam babitualem primam in supposilo quod sibi sit amittenda vel in altcro sit amissa vel amittenda. Imo,

2° Justus alteri (non vero sibi cum, utpote justus, gratiam babitualem jam babeat) gratiam aclualem et eftl-cacem, necessariam ad conversionem peccatoris, ut v. g. Monica conversionem filii Augustini; insuper justus, sibi et alteri alias gratias actuales, etiam efficaces (dempta semper prima).

öquot; Justus, sibi et alteri, donum perseverantiae, juxta verba Augustini: Hoe donum suppliciter emcreri potest.

4-⁰ Justus, sibi vel alteri, alia beneficia a gratia habi-tuali et gloria distincta. Imo,

5° Et peccalor, precibus aliisqne operibus bonis, sibi gratias actuates (dcmpta prima) et efficaces; nam moris divini est, inquit Lessius, initia virtutum largiri gratis, indignis et indispositis; sed augmenta, non nisi se di-sponentibus et idoneos reddentibus; ita ut, quo quis se magis reddit idoneum vi prioris gratia;, eo uberiores a Deo gratias sit accepturus.

Nota. Ilucusque actum est de bonis supernaturalibus; jam vero quseritur de bonis naturalibus.

R. Bona temporalia, juxta Thomam, dupliciter consi-derari possunt: vel prout utilia sunt ad salutem, vel non. Unde :

1° Prout utilia sunt ad salutem, reducuntur ad ordinem supernaturalem, et consequenter probabilius cadunt sub merito de condigno, vi promissionis divinse, qualis est v. g. : Inquirentes Dominum non minuentur omni bono. Qucerite primum recjnum Dei, et hose omnia adjicientur vobis.

2° Considerata in se, absque ordine ad salutem, cadunt sub merito de congruo fallibili, quia congruum vi-detur quod Deus operibus naturaliter bonis reddat bonum aliquod ejusdem ordinis. Nam Deus, juxta Thomam, re-munerat in hoc mundo eum qui pramium futurse glorise non meretur, ut nullum bonum irremuneratum invenia-tur; sicque Romani, juxta Augustinum, ob va rins vir-tutes, v. g. zelum justitüc, amorem patriae, etc., a Deo imperium ct dominium orbis promeruerunt.

1° Ex parte operanlis, requirilur 1° status vice; quod nobis per Scripturam ct Ecclesia) seiisum manifestatur; Ante obilum luum operare juslitiam. Venit nox quando nemo potest operari. Undo Beati in coelis jam nec sibi ncc aliis aliquid merentur. Sed orant ipsi pro nobis; el corum invocamus intercessionem, cliam provocantes ad rnerita eorum quje sibi dum viverent, acquisierunt. Ilia videlicet rnerita Deo proponere possumus, ut, intuitu eorum, gratia; suse et misericordise dona in nos effundat. Pariter animse purgantes nihil nec sibi nec aliis merentur. An vero et quid orationibus impetrare possint, incertum est; scd est probabile eas orare pro se ct pro aliis, ut in tractatu De Novissimis, N⁰ 11, dicitur. Requirilur 2° status gratia; hdbitualis, juxta: Sicut palmes non potest ferre fructmn a scmetipso nisi manserit in vite, sic nec vos nisi in me manserit is.

2° Ex parte operis, requiritur ut actus sit 1° liber, cliam a necessitate; 2° honestus, secus non foret prsemio dignus; 5° supernaturalis, ideoque ex gratia actuali; su-pernaturalis, inquam, non tantum quoad modum, sed probabilius quoque quoad substantiam.

o⁰ Ex parte Dei, requiritur promissio pnemii. q. An, ad meritum de condigno, requiritur ut actus a cbaritate procedat ?

ft. Disputatur. Thomisla; Affirmant, quia, aiunt, aclus aliarum virtutum non sunl sat perfecti ut augmcntum charilatis mcreantur. Sed alii probabilius Nerjant, tenen-

les suflicere ul actus sit supernaturalis, indutus conditio-nibus mox datis, sive sit ex charitate sive ex alia vir-tute. Ratio est, ait Gury, quia probari non potest, noque ex rei natura, neque ex lege divina, ad meritum requiri ut opus ex charitate eliciatur. Attamen practice, suaden-dum est omnibus ut conentur agere ex charitate, seu ul actus suos frequenter ad üeum referant ex motive anions et divine gloria;: sic lutiora et certo majora raerita sibi comparabunt.

r. Ivodem requiruntur ac pro merito de condigno; cxce-plis 1° ex parte operantis, quod nou semper requiratur status gratise; 2° ex parte Dei, quod non requiratur pro-missio prsemii ad meritum de congruo fallihili, quamvis tarnen requiratur ad meritum de congruo infallibili.

n. Repetenda est 1° principaliter ex operantis charitate, quae, si magna sit, opus est magis meritorium quam opus dignius sed cum minori charitate pcractum; quot;2° ex operis dignitate, v. g. actus fidei est magis meritorius quam actus temperantise; ö⁰ ex operis quantitate, qua; duplex est: 1° absoluta, v. g. dare 100 est magis meritorium quam dare 10; 2° proportional is, v. g. vidua Evangelii dans duo minuta dat magis quam cseteri magna; 4° ex circumstantiis, v. g. durationis, difficultatis in opere, modo hsec ex ignavia non oriatur.

r. Admittenda quidem est aliqua a Deo definita limi-tatio, el quasi sphsera intra quam justorum progressus eificitur, et ultra quam protendi nequit. Sic, v. g. gratia Christi est terminus extrinsecus respectu omnium crea-turarum; gratia B. Mariic, respectu hominum ol ange-

lorum, etc. Atlamen, isla hominum viatorum sphsera est ita larga, ut quilibet, dura vivil, semper crescere pos-sit, juxta: Qui Justus est, justificetur aclhuc.

2° Opera mortijicata, seu opera bona quae quidem in statu gratise peracta sunt, sed meritum omne per subsequens peccatum mortale amiserunt; recuperata autem gratia sanctificante, reviviscunt.

5° Opera morlua, seu opera bona quoe fiunt in statu peccati mortalis. Ilajc autem nullius sunt valoris ad vitam a)ternajn; attamen ad meritum dc congruo prodesse pos-sunt, ut supra dictum est.

Ilujus tractatus momentum patct ex eo quod tola theo-logia moralis versetur circa actus humanos etFormandos, dirigendos atque perticiendos.

Priusquam de illis disseramus, quasdam tradere juvat notiones prsevias turn quoad facultates anima}, turn quoad modum quo facultates illse ad actus humanos efformaa-dos concurrunt.

— In tractatu De Crealione, N⁰ 1G, indicamus qute-nam sint illai facultates animie naturales; scilicet divi-dunlur in facultates superiores et inferiores. Supeiiores sunt 1° voluntas, 2° intellectus seu ratio. Inferiores re-ducuntur communiter ad tres sequentes: 1° ad sensibi-litatern seu vim sensitivam, 2° ad vim locomotivam seu motricem, ö⁰ ad vim vegetativam, ut in tabella ibidem indicatur.

Duas posteriores vires, scu vis matrix et verjetativa, comprehendunt varias illas modificationes qiuc in cor-pore eveniunt; quales sunt mombrorum motus et ac-

cretio, digestie, respirafio, pulsatio cordis et arteriarum, et totus organorum mirabilis ille concursus. Cum autem eveniant ilia omnia in solo corpora, et cum vires prse-sertim vegetativae ab animte imperio vel parum vel nul-latenus dependeant, ideo sensu minus proprio vocantur facilitates anima;, et potius facultates corporis dicenda sunt. Non est igitur cur his duabus viribus, utpote ad actus humanos vix spectantibus, magis immoremur.

Ilinc, facultates anima; commode reduci possunt ad tres: scnsibililalem, inlellectum, voluntatem.

Ne quis tamen existimet bas tres facultates esse toti-dem entitates ab anima distinctas, vel esse animse partes distinctas. Etenim, nihil aliud sunt quam ipsa anima, prout est vel sentiens, vel intelligens, vel volens, i. e. anima qua3 1° per scnsibililalem sentit, ac sentiendo alli-citur; quie 2° per inlelleclum intelligit, et intelligendo dirigitur; quse 5quot; sic incitata ac illuminata, per volunla-lem vult et eligit.

Nihilominus, ad majorem claritatem et explicationem faciliorem, tres illse facultates supponuntur distinclse.

Ilinc 1° non residet in corpore vel in quavis ejus parte, eliam pulcherrime elaborata, v. g. in cerebro; nam corpus aliud non est nisi moles materia; qua; do so est prorsus inors, qua; proin aliena quidem vi moveri, non vero vi propria seipsam movere potest. Licet corpus hu-manum vere sit compositum maxime artificiosum et machina valde mirabilis, est machina tamen, quam hominis anima sen voluntas, cum concursu Dei generali, movet vol saltem moveri jubet.

Ilinc 2quot; quinimo non residet in sensibilitatc nee in intellectu, cum diue luc facultates nihil aliud ellicere va-

leant quani incitarc et illuminare voluntatem ad volen-dum et agendum, i. e. ad activilatem suam exercendam.

5. — Voluntas itaque est facultas animae activa, ad quam pertinet turn veile, turn eligcre si libertate gaudeat.

Voluntas ad suos hos actus producendos , non agit per se solam, sed agit juxta dictamen intellectus, qui est voluntatis quasi assiduus consiliarius et oculus. Nam voluntas, licet sit omnium humanarum facultatum magistra ac domina, est tarnen potentia quasi coeca, quae non videt nisi per oculum intellectus, cujus consiliis obtem-perat, tum necessario tum libere, in efformandis suis actibus, i. e. in volendo et eligendo. llinc axiomata: Nihil est in volunlate, quin prins fueril in intelleciu; vel : Nihil est vol Hum, quin prcecofinilum; vel: Icjnoti nulla cupido.

Dixi: tum necessario tum libere. Nam 1° voluntas necessario seu semper agit juxta dictamen intellectus, si non detur indifferentia in intellectu. Id locum habet tum in amore beatifico cnelesti; tum apud homines viatores, in amore innato 1'clicitatis in genera, item quoad assensum prsestandum judicio evidenti: his enim voluntas non po-test non assentire, cum libera nou sit, nee proinde eli-gere possit. 2quot; Voluntas dictamen intellectus adimplet libere, seu libera man et ad id implendum vel non im-plendum, si detur indifferentia in intellectu, i. e. si intellectus voluntati rem proponat, non sub omni respectu bonam vel ut evidentem, sed qutcdam argumenta in partem contramin simul subministret, prout in plerisque casibus locum habet.

Si voluntas sit domina et regina, ergo omnibus ca3le-teris animse et corporis facultatibus imperat, imperio tarnen plus minusve perfecto, prout infra dicitur.

efformandis actibus humanis, intelligetur in hujus tracta-tus decursu ubi de voluntario et de involuntario.

4. — Intellectus est quasi facultas videns et cognoscens, cui attribuimus quidquid ad rerum cognitionem pertinet.

Intellectus non semper eodern modo res cognoscit: nam 1° alia cognoscit per seipsum, scilicet tum per sen-sum intimum, quo intellectus seipsum et statum praesen-tem animse cognoscit; tum per memoriam, qua conscius fit de prseteritis; tum per evidentiam, sive intuitivam sive discursivam, qua illi clare innotescit rerum natura; 2° alia vero cognoscit per ministerium sensibüitatis, qua ipsi transmittuntur et innotescunt tum sensationes tum appetitus.

Officium autem intellectus est, ut modo diximus, il-luminare voluntatem, eamque determinare ad agendum.

Pariter, tanti ponderis est actio seu judicium intellectus, ut ab eo dependcat tota actuum humanorum mora-litas, et variarum consciciitiarum cfformatio, ut suis locis inlra in prsesenti tractatu et in tractatu De Conscientia dicetur.

li. — Sensibilüas est illa facultas qua anima experitur vel sensationes vel appetitus.

Per sensationes, tum internas tum externas, item per phantasiam, illuminatur intellectus; et sic, mediante in-lellectu, voluntas monetur quid sibi agendum sit.

Per appetitus, qui nihil aliud sunt quam quidam na-turales impulsus, voluntas non tantum monetur, sed etiam cxcilatur et stimulatur ad agendum.

Plerique appetitus fundantur in variis naturae nostrse necessitatibus {dans nos besoim), nostrumque finem et destinationem arguunt. Alii nascuntur ex necessitatibus corporis, ad ejus bonam compositioncm et conservati-onem; et ideo vocantur appetitus animales seu sen-

suales: tales sunt v. g. appetitus cibi et potus, sonini, quietis, laboris, motus, etc. Alii nascuntur ex necessi-tatibus animi, ad eum perficiendum, vel ad mores in-struendos; et idoirco vocantur appetitus inteUectuales vel morales: tales sunt v. g. appetitus scientiarum, religionis, benevolentise, compassionis, gratitudinis, amoris, fama) et honoris, opum, etc.

Quura plerique appetitus fundentur in hominis natura, ergo sunt homini naturales. Attamen non sunt in omnibus hominibus iidem nee sequales, sed diversificari pos-sunt ex variis causis, v. g. turn ex uniuscuj usque consti-tutione physica, in qua dominetur vel sensibilitas nervorum , vel copia certorum humorum (tempérament ner-veux, tempérament sanguin, tempérament bilienx, tempérament lymphatique); turn ex uniuscujusque actibus repetitis sive bonis sive malis: talesque appetitus vocantur factitii; et ex iis nascuntur habitus, sive boni sive mali, i. e. virtules et vitia.

Licet dicti appetitus naturales de se boni sint, non pauci tamen, per corruptionem nostram originalem de-pravati, ultra metas rectai ralionis nos rapiunt; et bine triplex ilia concupiscentia, scilicet concupiscentia carnis, con-cupiscentia oculorum el superbia vita;, ut dicit s. Joannes.

Si autem appetitus sint plus minusve vehementes, ita ut rationem perturbent vel saltern comrnoveant, vocantur passiones. Omnes autem passiones, sive vehementi-ores sint sive remissiores, id habent commune, quod omnes resolvantur in amorem vel odium: nam appetitus vere nihil aliud est quam vel amor alicujus rei qiun est aut reputatur bona, vel odium ejus contrariie (attraction, répulsion).

In prsesenti tractatu non agitur de appetitibus illis qui modum ordinarium non excedunt; lucc est enim communis et generalis conditio actionum, ut fiant sub impulsu variorum appetituum; et ccrte, nisi adessent appetitus, vo-

Juntas continuo torpore elangueret, nee in actum pro-rumperet. Item non agimus de appetitibus bonis, qui, gratia fovente, ad bonum impellunt ac sequilibrum voluntatis restituunl potius quam perturbent.

Ergo quïjestio tantum est de appetitibus vehementibus seu passionibus quae ad malum nos plus minusve impellunt.

Homo e manibus Creatoris prodiit in summa harmo-nia constitutus, qua vires superiores perfecte subdebantur Deo, vires inferiores superioribus, et corpus anima?.

Sed per Adie peccatum turbata fuit ha3C harmonia; nam lotus Adam, ait Tridentinum, in deterius fuit commuta-tus, et proin homo in naiuralibus fuit vulneratus per qua-tuor animte vulnera, scilicet per malitiam in voluntate, per ignorantium in intellectu, per concupiscentiam in appetitu concupiscibili. et per infirmitatem in appetitu irascibili, ut in tractatu Dc Crcatwnc dictum est.

Hinc bumana voluntas, qiue in statu innocentise sibi subditis facultatibus imperabat perfecte seu despotice, jam non amplius imperat nisi imperfecte seu politico. \ ohm-tas igitur manet quidem instar reginse; sed est regina regnans in imperio quod intestinis seditionibus incessan-ter turbatur et labefactatur: intellectus et sensibilitas, in dispari tarnen gradu, manent quidem hujus reginse mi-nistri altioris ordinis, et consiliarii, sed sunt ministri dominationis cupidi el consiliarii interdum malefidi; corpus ejusque membra et organa manent quidem hujus reginse servi, sed sunt servi quandoque inobedientes et contumaces.

Itaque voluntas, quse perfecte quidem imperat sibi seu actibus propriis, minus perfecte imperat suis subditis; scilicet:

1° Intellectui imperat imperfecte: cum hitellectus, ob ignorantiam, debilitatcm propriam, ignaviam, ssepc im-

perio voluntatis, illuminari cupientis, icsistat, bona lu-mina ei dare renuat aut non valcat, prava consilia per sensibilitatem ministrala ei transmittat.

Scilicet 1° sensationibus, tam externis quam internis, et phantasice non imperat directe, cum non possit non sentire impressiones qiue per sensationes et phantasiam rcipsa causantur; sed eis imperat indirecte, nimirnm eas comprimendo seu ab objectis avertendo.

Scilicet 2° appelilus, et prsesertim appetitus vehemen-tiores seu passiones, voluntatis imperium ordinarie prse-veniunt, buic imperio male obediunt, imo tamquam mi-nistri seditiosi obedire renuunt. Attamen sub impulsu passionum, voluntas semper manet libera, juxla: Sub te erit appelilus ejus; nisi tarnen passio aliqua sit adeo ve-hemens, ut rationem plane perturbet seu ut non sinat intellectum deliberare, cum tunc a voluntate libertatem tollat.

Ilinc intelligitur quod passio minuit voluntatis libertatem, et consequenter malitiam peccati; imo quod quan-doque libertatem, et consequenter rationem peccati plane tollit: nisi tamen ipsa passio sit directe voluntaria, puta quia agens eam in se voluntarie accendit, cum tunc libertatis immunitio vel ablatio fuerit voluntaria in causa.

o⁰ Quoad corpus, distinguendum est inter vim vegeta-tivam et vim molricern. Voluntas nullatenus imperat viri-bus vegetativis, in quas illa, directe saltern, nihil effi-cere valei. Corpori tamen imperat quoad vim motricem, i. e. motus imperat, et quidem perfecte, modo tamen lü aliena de causa non impediantur.

4° Quod tandem spectat res exleriores, voluntas mediate, ope scilicet organorum corporis, agit in corpora externa, suaque industria totam fere naturam domat et imperio subjicit; imo etiam in alios homines multum valet verbo, exemplo, auctoritate, etc.

Jam duplici hujus tractatus parte dicimus de actibus luimanis. scilicet 1° de eorum natura, seu de actibus hu-manis physice spectatis; 2° de eorum moralitate, seu de actibus luimanis moraliter spectatis.

r. Actus iu genere, est facultas agendi in exercitio posita, seu est exercitium facultatis agendi. Vide De Vir-tutibus in genere, N⁰ 1.

n. Actus hominis est actus qui fit in homine vel ab homine absque ulla deliberatione. Tales sunt motus primo-primi, item actus alicujus hominis penitus distracti, de-lirantis, dormientis, vel alias usu rationis destituti. q. Quid est actus humanus?

r. Actus humanus est actus qui procedit a voluntate hominis deliberata. Dico deliherala, i. e. actus qui procedit ab hominis voluntate qua) sit per intellectum illustrata, et quae sit libera.

1° Interims vel cxternus. Actus interims est ille qui internis animse potentiis solum perficitur, v. g. actus cogi-tandi, amandi. Actus externus scu mixtus est ille quem voluntas per corporis organa producit, v. g. actus le-gendi, scribendi, ambulandi. Actus internus specialius dicitur actus; et actus externus potius nuncupatur actio.

2° Bonus vel malus vel indifferens, saltem juxta sen-tentiam scotistarum, prout legi naturali aut positivai est vel conformis, vel difformis, vel nulla lege prsescribitur nec prohibetur. Actus bonus vel indifferens dicitur ctiam lici-

tus; actus vero malus, illicitus. Thomistse autem, qui actus in individuo indifferentes, de quo infra, non ad-mittunt, eo ipso quemvis actum licitum etiam ut mora-liter bonum habent.

5° Actus bonus est naturalis vel supernaluralis, prout perficitur solis naturaj viribus, vel auxilio gratise. Actus autem supernaturalis dicitur merilorius, turn de condigno, turn de congruo, prout ipsi retributie aliqua ex justitia, vel ex mere decentia ac benignitate Dei rependitur.

hquot; Validus vel invalidus, prout omnibus conditionibus ad effectum proprium producendum essentialibus gaudet, vel aliqua caret. Sic, validus est contractus in quo ad-sunt requisita a lege naturali et positiva ad ejus valorem; secus, est invalidus.

8. — Siquidem actus humanus sit actus qui procedit ab hominis voluntate per intellectum illustrata et libera, hinc sequitur ad omnem actum humanum requiri tria, qute sunt actuum humanorum fontes seu principia, scilicet requiri 1° voluntalem, 2quot; cognitionem, 5° liberta-tem, ut ex dictis supra facile intelligitur.

Etenim, 1° requiritur voluntas, quia voluntas est actus humani prsecipua radix et vere domina. 2° Sed, cum voluntas sit potentia creca, indigens illuminari per intellectum , juxta : Nihil est voliturn, quin sit prcecognitum., necessario requiritur cognitio. o⁰ Sed, cum libertas sit voluntatis facultas eligendi, seu ad actum aliquem se de-terminandi, et cum ha)c electio fieri nequeat nisi a voluntate in banc vel illam partem prsecognitam se movente, ergo necessario requiritur libertas ad omnem actum humanum proprie dictum; licet tamen hfec libertas non semper requiratur ad omne voluntariurn, ut ex dicendis de voluntario necessario intelligetur.

Quoad secundum requisitum, i. e. quoad intellectum seu cognitionem, animadvertendum est quod omm actui hu-niano insit hoc quod, juxta dicenda infra, semper ha-beat quamdam moralitatem, sive bonam sive malam, seu quod sit bonus vel malus. Usee autem moralitas dupli-citer considerari potest, scilicet vel 1° objeclive, i. e. moralitas qute actui humano inest ratione solius objecti, abstractione facta a persona agentis; et de hac morah-late agitur in prsesenti tractatu; vel 2° subjective, i. e. quatenus actus moralitas intellectui innotescit; atqui inlellectui innotescit per legem, de qua speciatim in tractatu De Legibus; hsec autem legis seu moralitatis cogni-tio nihil aliud est quam conscientia, qua intellectus pro-nuntiat de actus liceitate vel illiceitate, et de qua specialim in tractatu De Conscientia dicendum est.

Quoad tertium requisitum, i. e. quoad hberlatem, de ea in prsesenti tractatu sermo est infra ubi de voluntano

Triplici ariiculo dicimus 1° de voluntario in genere, 2° in specie de voluntario indirecto, 3° in specie de voluntario libero seu de liberlate.

cedens a volunlate, ex prsevia cognitionc intelleclus scu ox cognitione finis. Undc ilia duo sunt do essentia vo-luntarii. Priori conditioni opponitur Yis; posteriori op-ponitur ignorantia. Hinc e contrario dcfiniri potest volun-larium: Id quod nequo vi neque ignorantia fit.

Igitur voluntarium differt 1° a volito: nam volitum est id quod est objectum voluntatis inefficacis, non vero ef-fectus proprius voluntatis; v. g. pluvia, qua) in terram aridam effunditur juxta volitum seu votum agricolïe, non ex ejus voluntate procedit. Differt 2° a spontanea: nam spontaneum est id quod fit cum cognitionc mere sensi-tiva, ut in brutis; aut cum cognitione mere matcriali, ut in infanlibus, amentibus, distractis, etc.; qui actus, non proprie voluntarii nec humani dicendi sunt, sed bene actus hominis vocantur, ut supra dictum est.

r. Scxtuplex distinguitur voluntarium, scilicet: 1° libe-rum vel necessarium, do quo spcciatim infra articulo 5°; 2° perfectum vel imperfectum; 5° voluntarium simpliciter et voluntarium secundum quid; 4quot; directum vel indire-ctum, de quo speciatirn infra articulo 2°; 5° expressum vel tacitum; G⁰ actuate, virtuale, habituale vol intcrpre-tativum.

r. Voluntarium perfectum est illud quod fit cum plena cognitione et pleno voluntatis consensu.

Voluntarium imperfectum est illud quod procedit ex ob-scura cognitione, aut ex imperfecte consensu.

Hinc tria sequentia : 1° Ubi nulla est advertentia ad ordinem moralem, nullum est voluntarium babens rati-onem moralitatis, seu nulla virtus aut peccatum. 2° Ubi est semi-plena mentis advertentia, adest semi-voluntarium, non excedens peccatum veniale, etiam in materia gravi,

v. g. in semi-sopitis aut dislraclis; idem est dc imper-fccto voluntatis consensu. 5° Actus potest esse volunta-rius sub uno respectu et involuntarius sub alio, proul est sic notus vel non; v. g. occidens virum, ignorans esse sacerdotem, committo homicidium, non vero sacrilegium.

ii. Voluntarium simpliciter est id quod fit, non tantum ox plena voluntatis deliberatione, sed insuper ex voluntatis inclinatione ad rem. Sic v. g. si quis libidinosus feminam etiam non consentientem violenter opprimat, actum ad quem vere inclinatur deliberate ponit, illeque actus ipsi est seu vocatur voluntarius simpliciter. lluic volvntario simpliciter opponitur id quod nuncupatur in-voluntarium simpliciter; ut v. g. in dato exemplo, si fe-mina omni quo potest modo oppressori resistat, copula carnalis ei est plane seu simpliciter involuntaria.

Voluntarium secundum quid est id quod sirnul est voluntarium et involuntarium, scilicet voluntarium sub uno respectu et involuntarium sub alio; aliis verbis, est id quod fit quidam ex plena voluntatis deliberatione, ut modo de voluntario simplici diximus, sed fit cum aliqua voluntatis repugnantia, i. e. non ex inclinatione ad rem, bene vero cum inclinatione ad oppositum. Sic v. g. si nauta, mctu ne intereat procella, merces projiciat in mare ad salvandam navem et propriam vitam, ponit quidem actum plene deliberatum seu voluntarium; sed ilia mercium pro-jectio non fit ex nauta; inclinatione ad ipsam, sed contra cum ipsius inclinatione ad oppositum; id enim facit ?egre, cum repugnantia, siquidem prseferrct merces sibi ser-varc; et proin projectio ilia ci est sub diverso respectu voluntaria et simul involuntaria, seu est aut vocatur voluntaria secundum quid. Idem dicendum est v. g. de viatore qui, metu mortis a latrone intentse, ipsi suam tradit crumenam, Pari modo ratiocinandum forel de eo

qui violaret prseceptum ex timore'humano vel minis so-ciorum: ponit scilicet actum voluntarium, et quidem mor-taliler malum in materia gravi, quia agit cum tola voluntatis determinatione; attamen actus ille, cum repugnantia po-situs, non est nisi voluntarius secundum quid, et proin minus culpabilis,

q. Quid est voluntarium expressum vel taciturn? r. Voluntarium expressum est id quod verbis aut signis manifestatur.

Voluntarium taciturn est id quod facto vel etiam omis-sione palam fit, juxta; Qui tacet, consentirc videlur. IIoc axioma non semper varum est, debetque ex variis diju-dicari circumstantiis. Sic 1° verum est si tacens loqui po-terat et debebat, v. g. superior vel propositus qui ex officio tenentur loqui ad irnpedienda peccata subditorum; 2° ssepe verum est in favorabilibus; non autem in one-rosis, v. g. in sponsalibus, vel stcpe in audicndis blas-phemiis, detraclionibus, etc. : in his silentium non semper est signum consensus, juxta: Qui tacet, non fatetur, sed nee ntique neg arc videtur; nam taciturnitas medium quid est inter asseverationem ac nogationem.

r. Actuate est, si procedat a voluntate actualiter in. fluente, v. g. contritio in eo qui bic et nunc pceniten-tise actum elicit.

Virtuale est, si procedat vi actus prius positi, et in agentem moraliter influere pergentis; v. g. contritio in poenitente qui dispositus quidem ad confitendum accedit, sed ad animi dolorem, dum absolvitur, non attendit.

Habituate est, si olim quidem fuit habitum nee re-tractatum, sed nunc neque directe nee rellexe in voluntate perseveret, aut in actum non influat nisi ex quodam influxu mere materiali et physico; v. g. contritio in poe-

Inter pret ativum est, si neque physice neque moralilci est habitum, scd prudenter prsesumi potest, seu habe-retur si de eo cogitaretur aut cogitari posset. Sic v. g. infirmus, sensibus destitutis, si cbristiane vixerit, recte praesumilur extremam-unetionem veile suscipere, volun-tario scilicet interpretativo.

Nota. Voluntarium actuate et etiam virtuale in actus moralitatem aut validitatem efficaciter iiifluunt, ita ut ille actus sit bonus vel malus, validus vel invalidus. Secus vero dicendum est de voluntario habituali vel interpretativo, ut cx eorum definitionepatet.

r. Voluntarium directum, est id quod intenditur in se, seu quod est objcctum immediatum voluntatis, cujusmodi est v. g. furtum a fure patratum, occisio ab bomicida intenta et patrata.

Voluntarium indirectum, seu voluntarium in causa, est id quod quidem non est volitum in se, sed quod cerni-tur secuturum ex alio directe volito, sive ut effectus ex causa, sive ut aliquid ipsi connexum; cujusmodi est v. g. homicidium ex temeraria lapidis projectione, ebnetas ex potatione excessiva; qui enim vult causam, vult effectum cx ea sequentem, si hunc prsevideat; et sic, qui est causa causce, est causa causati.

q. Quid intelligitur per causam proximam vel remo-tam, in qua voluntarium indirectum contineri potest?

r. Proximo, ea est quse habet connexionem neccssariam vel ordinariam cum effectu.

Remota ea est qua), licet eftectum producere valeat, vim tamen magnam non habet, et in illum non inlluit no-tabiliter; seu, est ea ex qua effectus ut plurimum non sequitur.

Causa proxima et remota ssepius confunduntur cum co quod vocatur causa per se et causa per accidens.

Q. Quale volunlarium, directum vel indirectum, ad bo-num vel malum rcquiritur vel sufftcit?

r. Ad bonum requiritur voluntarium directum, saltern implicilum virtuale, quia bonum meretur intendi in se.

Ad malum sufficit voluntarium indirectum, quia malum omnimodam aversionem meretur.

In sequentibus inquiritur de effectu malo qui ex volun-tario indirecto seu ex directa volitione causae sequitur. Porro effectus ille malus, ponenti causam, non semper imputandus est ad culpam. Itaque hac in re ad princi-pia sequentia attendendum est.

15. — lⁿⁱ Principium. Ut effectus malus ex voluntario indirecto seu ex directa volitione causai, ponenti causam imputari possit ad culpam, quatuor sequentes requirun-tur conditiones, scilicet:

■1° Requiritur ut malus effectus ex causa sequaiur vere et su/ficienter, sive positive sive privative.

Dico 1° vere et sufficienter. Effectus ex causa sequi censetur vere et sufficienter, si ex ea sequaiur proxime seu per se. Non autem pari connexione sequi censetur vere vel saltem sufficienter, si ex causa sequatur tantum remote seu per accidens, ut infra ad finem N' 15 dicitur.

Dico 2° positive vel privative. Sic v. g. damnum proximo illatum per tuurn mandatum aut consilium, ex Uio mandate aut consilio sequitur positive; damnum autem quod

vides inferri proximo, quod facile impedire posses et quod lamen impedire negligis, ex tua negligentia seu omissione sequitur privative.

2° Requiritur ut agens effectum, saltern in confuso, prceviderit; quia effectus nullo modo pra;visus non est voluntarius. Sic v. g. ebrietas voluntaria non est ei qui inebriatur ex modico vino cujus vim ignorabat. Alii di-cunt non tantum; ut effectum prceviderit, sed addunt; vel prcevidere potuerit et debuerit; sed negandum est sup-positum, ait Gury, scilicet posse prsevideri effectum, si de facto non praivideatur, saltem ia confuso, nam prima idtca alicujus rei non est in hominis potestate.

5° Requiritur ut agens causam posuerit libere, i. e. ut potuerit non ponere causam; secus enim, deficiente liber-tate, effectus agenti non est voluntarius.

4° Requiritur ut agens causam posuerit Ulicite. Nam adesse potest ratio specialis cur agens causam ponat licite, et cur proin se tenere possit permissive ad malum effectum, qui ei non est voluntarius et imputabilis, ut N⁰ se-quenti dicitur.

Notandum tamen est quod, ad voluntarium indirectum, non necessario citandse sint date tres priores conditiones, cum in omni re moraliter imputabili semper et necessario supponantur. Unde prsecipua seu sola conditio est ultima, qua) statuit ut agens causam posuerit Ulicite; et proin huie quarUe conditioni enucleandac inservit princi-pium sequens: De causa habente duplicem effectum, malum el borium.

U. — 2™ Principium. Licet ponere causam bonam aut indifferentem, ex qu» immediate sequitur duplex effectus, unus bonus, alter malus, modo bonus malum saltem com-penset, el finis agentis sit bonus.

scu conditiones includit, quarum prima special agentem, secunda causam, lertia et quarta effectus; scilicet:

1° Requiritur ut finis agentia sit bonus, i. e. ut ponens causam inlendat solum eft'ectum bonutn, etfectum vero malum nee inlendat nee in eo compiaceat, sed contra cupial illum non produci si fieri posset.

2° Requiritur ut causa sit bona vel saltern indiffevens. Ilujusmodi adest causa v. g. in confessario, vel in medico qui, ex auditione confessionum vel in exercitio artis, pravident orituram commotionem carnalem vel pollutio-nem; in belli duce qui in bello justo incendit agruni, turrim, etc., etsi forte inde damnum passuri sint mulli innocentes. Secus igitur est, si causa sit inlrinsece mala, juxta; Non sunt facienda mala ut eveniant bona; et sic, v. g. mendaeium, etiam ad salvandam hominis vitam, non cohonestatur, nam cum mendaeium sit inlrinsece malum, et proin hujus effectus malus sit offensa Dei, non potest cohonestari per eflectum bonum seu conser-vationem vilae humanfe. Id pariter locum habet in se-quenti o³ conditione.

5° Requiritur ut uterque effectus ex causa sequalur immediate. Nam, si causa directe et immediate solum pra-vum habeat effeclum, et non nisi mediante illo pravo effectu bonus effectus proveniret, tunc bonum a malo ori-retur; porro, nunquam fas est malum, quantumvis leve, palrare ad bonum quodcumque procurandum.

4quot; Requiritur ut effectus bonus malum saltern compenscf. Nam, ad rede agendum, requiritur ratio actioni propor-tionata; atqui ratio deesset si bonus effectus malum non sequarel, nam bonus malum non nisi ex parte elideret, et excessus mali effectus esset quasi si ponerelur causa absque ulio bono effectu et sic censendus foret ab agente volitus per so.

Per effeclum malum intelligilur aliquod nocumenlum aut incommodum nobis aut proximo ex actione imminens,

ct quod tale est, ut redderet actionem moraliter malam si nullus alius esset actionis bonus effectus. Per effectum bonum intelligitur commodum quod ad nostri aut proximi perfectionem aut utilitatem conferre potest, et quod ex se sufficeret ad reddendam actionem moraliter bonam si nihil alias mali sequeretur. — Jam vero, si ambo con-currant, nempe incommodum illud et commodum, utrum-que comparandum est: ila ut actio judicanda sit mala, si malum excedere videatur; et judicanda sit bona vel saltcm non mala, si bonum excedere vel adsequare videatur. Verbo, instituenda est ccstimatio et quasi opera mathematica, dicta substraclio, ad cognoscendam differen-tiam (faire une soustraclion, afin de connailre la difference).

Ratio generalis hujus principii est, quia, propter effectum bonum, lex quae prohibebat effectum malum. ces-sat; ac proinde, cessante lege, effectus qui alioquin pro-hibitus fuisset et moraliter malus, est tantummodo malum aliquod physicum et materiale.

15. — Quoad quartam conditionem, seu quoad com-pensalionem illam boni et mali effectus rite faciendam, ordinario attendere juvat ad sequentia:

1° Eo majus requiritur bonum seu eo melior requiri-tur bonus effectus, quo causa in malum effectum magis influit, i. e. quo causa cum malo effectu est propinquior, et vicissim, eo minus requiritur bonum seu eo minor requiritur bonus effectus, quo causa in malum effectum minus influit, i. e. quo causa cum malo effectu est re-motior. Ratio utriusque facile patet.

2° Pariter, eo melior requiritur bonus effectus, quo minus est jus quod habet agens ad talem causam po-nendam; et vicissim, eo minor requiritur bonus effectus, quo majus est jus quod habet agens ad talem causam ponendam. Id ex statim dictis sequitur: nam exercitium

ipsum istius juris reputari debet ut partialis bonus ef-fectus quem agens sibi procurat, et quo accreseit quan-titas seu bonitas ipsius boni effectus prineipalis qui ex causa sequitur.

5° Quae hucusque dicta sunt, pra3sertim intelligenda sunt de casu quo causa in malum etTectum influit proxime seu per se. Jam autem in casu quo in malum effectum influat tantum remote seu per accidens, sint ex Billuart dua3 sequentes regulse :

l^a Recfula. Si causa remote seu leviter influens in malum effectum, sit de se bona, et simul ex ea sequatur effectus bonus, quamvis malum non compenset, licitum est banc causam ponere, quia minor ratio requiritur ad ponendam talem causam quam si proximo et graviter influeret. Sic v. g. non teneris abstinere a colloquio bo-nesto et utili cum puella, ob motus carnales inde exur-gentes.

2^a Recjula. Si causa remote seu leviter influens in malum effectum, sit quidem de se bona, sed nullum bo-num effectum producat; vel si sit venialiter mala, et simul bonum effectum producat: in duplici boo casu hujusmodi causam ponere non licet, sed sub levi tantum, nisi aga-tur de damno proximi. Etenim obligatio talem causam vitnndi aistimanda est tantum juxta quantitatem influxus causae in malum effectum; atqui malus effectus, in causa quidem voluntarius, non est nisi remote et leviter in ea voluntarius et imputabilis, quia non nisi remote et leviter in ea continetur. Sic v. g. sub levi teneris abstinere a colloquio honesto sed inutili, vel a lectione cu riosa, si inde pramdeas commotiones carnales.

Iquot;¹ Axioma. Effectus in causa voluntarius, non est ma-gis voluntarius quam ipsa causa.

2^m Axioma. Effectus in causa voluntarius, non est magis peccaminosus quam ipsa causa.

Sed non semper verum est hoe axioma. Quapropter, distinguendum est an causa fuerit voluntaria imperfecte, an vero perfecte.

1° Si causa voluntaria fuerit tantum imperfecte, ob im-perfectionem cognitionis vel consensus, v. g. si ex verbo non satis deliberato sequatur homicidium, effectus non erit magis peccaminosus quam causa qua), ob imper-fectionem voluntarii, culpam venialem non excedit.

2° Si causa fuerit voluntaria perfecte, videndum est an causa in malum effectum influat proximo, an vero re-mole tantum.

Si causa influat proxime, v. g. longum et imprudens colloquium juvenis fragilis cum filia, unde pollutio, tunc causa est aique peccaminosa ac effectus, cum influxus causa} in effectum, i. e. coiloquii in pollutionem, sit proxime et sufficienter pravisus, sicque effectus commu-nicat causa', malitiam suam.

Si vero causa influat tantum remote, v. g. pollutio ex colloquio non longo, ex aspectu partis non inhonestse, ex equitafione, ex levi excessu in potu, etc., tunc effectus vel non est imputandus causaa, vel ei est tantum imputandus sub levi, juxta duplicem regulam ex Billuart N⁰ 15 datam. Idque juxta Liguori adhuc verum esset, quamvis hijec causa hie in casu foret mortaliter mala, sed non ratione luxurke, v. g. pollutio ex ebrietate mortaliter mala; quia tunc effectus seu pollutio per accidens sequi censetur, sicque causce nan communicat malitiam suam mortalem luxumc. Vide De Pcccatis Nquot; 15.

- r. Haec malitia contrahitur eo momento quo causa voluntarie ponitur, vel quo voluntas earn ponendi adest. Ab hoe momento, si interea causa non retradelur cfjicaciter, malitia hsec seu peccatum continuatur actualiter vel vir-tualiter usque dum effectus sequatur; ac tune demum peccatum externum consummatur; ac censura, si qusedam adsit, lunc contrahitur.

Dico si non retractetur ef/icaciler: nam, si interea causa retractetur efficaciter, i. e. quoad voluntatem internam el causalitatem externam, malitia abrumpitur, et effectus non est amplius voluntarius. Si vero causa retractetur tantum inefficaciter, i. e. quoad solam voluntatem quia causalitas externa auferri non potest, continuatur quidem malitia et voluntarius est effectus respectu voluntatis prsece-dentis, non vero respectu voluntatis prsesentis; et ideo probabilius non novum aderit peccatum quando effectus sequetur.

Ex his intelligitur quandonam, dum pravus effectus sequitur, adsit vel non adsit novum peccatum; scilicet adest novum peccatum, si co momento causans habeat libertatem de prsesenti, i. e. si potestatem liabeat cffcctum impediendi; ut v. g. locum habet ordinarie in consuetu-dinariis, et saspe in hero mandante famulo. Sed, juxta sententiam probabiliorem, non adest novum peccatum, si causans eo momento hanc potestatem non habeat, ut statim dictum est.

18. — Priusquam definiamus quid sit voluntarium nc-cessarium vel liberum, maxime juvat pnemittere sequentia:

1° Ad veram libcrlalem duo requiruntur, scilicet 1quot; non suflicit ut corporis et anima; facultates voluntati sulior-dinate, voluntati obediant, actum ab ipsa volitum ac im-

peratum perficiendo; sed 2° requiritur ut voluntas ipsa actum quern vult, possit non veile, i. e. ut penes nos sit actum ilium veile aut non veile.

Quando ilia duo concurrunt, adest liberlas plena, nimi-rum 1°, quod prsecipuum est, liberlas volilionis; 2° voluntas executionis sen actionis. Tunc enim homo est vere domi-nus, tum suarum volitionum, tum operationum facultatum aliarum; est vere dominus apud se seu domi (rnattre chcz soi).

Liberlas executionis tollitur per coactionem, qute etiam vis aut violentia nuncupatur. In eo enim consistit coactio, quod impediatur actus quem vult voluntas, aut etiam extorquea-tur actus voluntati repugnans. In homine qui patitur coactionem, luctatur voluntas ct obsistit; omissio aut actio fit nobis nolentibus. Porro, si ea qiuc fiunt simpliciter sine consensu voluntatis, nullo modo dici possunt libera nee vo-luntaria, a fortiori ea qua; fiunt positive contra voluntatis consensum. — Libertas executionis etiam vocatur libertas a coactione.

Libertas volilionis tolli non potest nisi por necessitatem inclinationis, seu, ut aiunt, per necessitatem naturalem, i. c. per propensionem qute voluntatem ineluctabiliter alli-ciat ad assensum prsestandum. Contra talem necessitatem non luctatur voluntas, sed libenter ei cedit; non enim fieri potest ut velimus nolentes. Quamvis autem hujusmodi consensus non sit coactus, sed plene voluntarius, est tarnen necessarius seu non liber, cum voluntas ab eo abstinere non possit. Talis necessitas naturalis invenitur in amore quo personcc divinse se amant, et in amore beatifico in ccelis, licet Deus et beati quoad reliquos actus perfecta gaudeant libertate seu libero arbitrario; item in amore seu prosecu-lione nostra; felicitatis bic in terris, et in assensu praistito propositioni evidenti. — Libertas volilionis etiam vocatur libertas a necessitate nalurali, sou liberum arbitrium.

Optime igitur sequentia tradit Franzelin; Sicut est in beatis comprehensoribus, ita a fortiori in Christo, qui jam in vita mortali comprehensor erat per excellenliam, erat amor beatificus necessarius beatissima necessitate el intrin-seca determinatione; non tarnen ideo omnes actus, quos ex motivo illius amoris exercuit Christus, aut adhuc Christus et beati exercent, sunt necessarii, quando versantur circa objecta non necessario nexa cum amore Dei. Visio igitur beatifica et inde necessario consequens amor fruitio-nis non impedit libertatem hujusmodi actuum.

5° Notandum est igitur discrimen inter coactionem et necessitatem inclinationis, scilicet;

Coactio, cum non possit afficere voluntatem, sed tantum facultates voluntali subordinatas, non reddit necessariam ac inevitabilem nisi actionem; nullam necessitatem ingerit in ipsam volilionem. — Necessitas naturalis necessarium reddit turn volitionem, tum actionem quse vi hujus volitio-nis lit.

Homo igitur coactionem patiens vere liber est ratione suse voluntatis, remanet dominus suarum volitionum. — Sed sub necessitate nalurali constitutus, neque quoad volitionem , neque proprie quoad actionem vere liber dici potest, quum neutrius sit dominus.

p.. Voluntarium necessarium est id quod procedit a vo-luntate quidem deliberata, sed non libera sen sine in-ditferentia judicii, nt v. g. in exemplis N⁰ 18 datis.

Vocatur autem 1° necessarium, ex necessitate naturali sen inclinationis, quia intellectus objectum voluntati pro-ponit ut bonum infinitum, universale vel evidens, ita ut voluntas iilud prosequatur, velit vel ei assentiat non libere sed necessario. Sed nihilominus vocatur 2° voluntarium, quia veie procedit a voluntate. Imo in talibus

actibus necessariis, magis invenitur voluntarium quam in actibus liberis; nam, quo forlior est amor et propcnsio ad aliquam rem, eo majus est in illam voluntarium.

Nota. Disputatur an voluntarium necessarium, sen an actus ex necessitate naturali positi, vocandi sint adus humani. Sed est lis de nomine, scilicet lis quid intelli-gatur per actus humanos. Varii per actus humanos intel-ligunt omnes actus perfecte rationales, a voluntate proce-dentes, quales etiam sunt hujusmodi actus necessarii, cum homo quodammodo sit horum dominus; ex quo se-queretur quod soli actus indeliberali non sint actus humani. Sed cum, juxta definitionem supra datam, per actus humanos communiter inteliigantur actus qui sint non tantum rationales, sed etiam morales, seu laudc vet vituperio digni, sequitur quod hujusmodi actus necessarii non sint actus humani, cum careant libertate, sine qua vera mo-ralitas seu actio laudo vel vituperatione digna non datur.

r. Voluntarium liberum est id quod procedit a voluntate deliberata et libera sou cum indifferentia judicii.

Usee autem indifferentia judicii seu liberlas a necessitate naturali, provenit ex co quod intellectus objectum volun-tati proponit ut bonum tantum finitum, i. e. sub ratione boni et mali: ex quo lit ut intellectus rem proponal. quasi indifferentem, et consequenter ut voluntas maneat libera in ordine ad rem illam volendam vel non volendam. Et proin, libertas volitionis qute in hoc casu adest, merito liberlas indifferentice vocatur.

Nola. Ex dictis intelligitur quod vox voluntarium latius pateat quam vox liberum: nam licet omne liberum sit voluntarium, i. e. omnes actus libere positi, voluntarie ponantur; vicissim tamen orane voluntarium non est liberum, ut patet ex quibusdam actibus N⁰ 18 datis, v. g. in amore beatifico, qui actus sunt voluntarii, quin tamen sint liberi.

u. Liberum arbilrium nihil aliud est quam supradicta plena libertas qua voluntas sit vere doniina turn caiiera-rum facultatum sibi subditarum, tuni suarum volitionum; seu est ille animse status sub quo voluntas in suis acti-bus gaudeat libertate executionis et volitionis: scilicet 1° gaudeat non tantum libertate executionis, proin sub qua voluntas sit expers a coactione, cum id quod fit coacte, non solum non sit liberum, sed nequidem sit voiuntarium, siquidem non a voluntate sed a principio extrinseco procedat; sed 2° et prscsertim gaudeat libertate volitionis seu libertate indifferentise, qua voluntas sit expers a necessitate inclinationis seu a necessitate natural!, proin sub qua voluntas possit veile aut non veile, i. e. sit libera circa duo contradictoria. Dico conlradicloria: nam ut adsit liberum arbitrium, necessario requiritur libertas dicta libertas contradictionis, seu ilia qua voluntas sit libera inter duo contradictoria, quae se invicem plane ex-cludunt, qualia sunt veile et non veile, agere et non agere, amare et non amare, etc.

Non confundenda est libertas contradictionis cum libertate contrarietatis, seu qua voluntas eligere potest inter duos actus qui sunt inter so contrarii. Duo contradictoria se invicem plane excludunt, cum unum sit negatio alte-rius, Sed duo contraria sibi ita opponuntur ut inter se aliquod intermedium admittant: sic v. g. amare et odisse sunt duo inter se contraria, cum inter ca seu inter amo-rem et odium concipere possimus statum intermedium seu quot;statum indifferentise; item contraria sunt gaudere et dolere, progredi et regredi, etc., inter quto concipitur intermedium; sic pariter homo in lorris potest Deum amare, vol Deum odisse sen patrare peccatum_r

Porro, ut quis habeat liberum ■arbitrium, non necessario requiritur ut ■possit fcccare, sou potentia vel impo-tentia peccandi non pertinet ad liberi arbitrii cssentiam.

cum v. g. Deus, angeli, beati in ccclis gaudeant libero arbitrio, quin tarnen habeant potestaten! peceandi. Misera autem peccandi potestas qua sub libero suo arbitrio homo bic in terris gaudet, nihil aliud est quam liberi arbitrii imperfeclio, cum hsec potestas originem babeat a sola debilitate cognitiouis el amoris; cur enim peccamus, nisi quia Deum nee satis cognoscimus nee satis diligimus? Hinc est quod in ccelo ubi eum videbimus facie ad fa-ciem, penitus cessabit peccandi facultas, quin tarnen cesset liberum arbitrium. Simili modo, si quis in terris contirmatus foret in bono, non gauderet utique potentia peccandi, et nihilominus baberet liberum arbitrium sen libertatem ad contradicloria, i. e. agendi vel non agendi, in qua tota liberi arbitrii essentia sita est.

Recte igitur conciliatur liberum arbitrium cum impec-cantia. Audiamus iterum Franzelin: Lihertas, sive ad agendum vel non agendum (libertas exercilii vel contradictio-nis), sive ad hunc vel alium actum ponendum (libertas specificationis vel contrarietatis), generatim speclata, bene conciliatur cum impeccanlia. Facile enim intelligimus, po-testatem seu melius impotentiam, ex qua oritur indifferen-tia (opposita necessitati) ad deficiendum et ad peccandum, non pertinere ad perfeclionem libertatis in volendo et eli-gendo bonum, sed pertinere ad defectum libertatis exur-gentem ab infirmitate creata? voluntatis, et a servitute peccati. Sine ulla igitur difficultate conciliatur libertas ad electionem boni cum impeccanlia seu cum absolula repu-gnanlia peccati, sicut in ipso Deo et in beatis comprehen-soribus, ita eliam in Christo-Ilomine; quod silicet impeccanlia non lollil libertatem eleclionis simpliciter et qualenus est perfeclio, sed solum excludil imperfeclionem defectibi-lilatis, quee est in electione mala.

Ex hac autem imperfeclione seu potentia peccandi sequitur, et quidem ex Tridentino de fide est quod, in statu

natursD lapste, liberum hominis arbitrium sit viribus atte-miatum ct inclinatum, quamvis non extinctum.

21. — Probanda est jam libertalis humanfe seu liberi arbilrii cxistenlia, contra hujus libertatis hostes qui, illam de medio tollere conantes, docent nullam esse voluntatis humanse volitionem qua; non sit effectus necessilatis inelu-ctabilis.

Isti quidem omnes libertatis osores nomine generico vocantur fatalislce; sed inter se non conveniunt in assignan-da hujus necessitatis causa. Sic;

1° Apud veteres, varii censucrunt omnes actus nostros pendcre a fato, quod numinis instar habebant; alii, a siderum influxu; alii, ab alternante dominatu duorum principiorum. Ui errores nunc obsoleti sunt nee refu-tatione digni.

2° Pantheistic libertatem voluntatis humanfe ncqueunt conciliare cum suo systcmate, quo volunt omnia quai existunt ac cveniunt, Dei naturam participare et existendi modum.

5° Materialistse actus nostros ex mechanica cerebri con-stitutione, acspirituum motibus etnervis pendcre volunt.

4° increduli, cum variis hfcreticis, docent libertatem humanam subsistere non posse cum Dei prsevisione, pro-videntia, prsedestinatione, cum Dei dominio vel actionc, cum efficacia gratitc.

5° Lutherani ct Calvinistje contendunt hominem ad bo-num per Dei gratiam, el ad malum per concupiscontiam protrudi vi quadam ineluctabili; scilicet per Adami pec-catum liberum hominis arbitrium fuisse extinctum, adeo-que in statu natura lapsie hominem esse liberum non quidem a necessitate naturali, sed tantum a coactione.

G⁰ Jansenistte, post damnationem Tridentinam dicti er-roris Protestantium . dicunt quidem se liberum hominis arbitrium admittere; sed illud consistere in sola libertate

a coactione, non vero in libertate a necessitate naturali, ita ut id quod fit eliam ex voluntario necessario, fiat libcre.

Jam vero, contra hos omnes, cerium est cunctas volitio-nes humanas non compelli vi quadam ineluctabili; imo ex Tridentino de fide est, in statu nalurse lapsse libertatem volitionis sen liberum arbitrium, licet sit viribus attenuatum cl inclinatum, lamen nequaquam esse extinctum.

Probatur 1° ex innumeris Scriptures locis, v. g.: Eril illi gloria celerna qui poLuil transgredi, et non est trans-gressus, facere mala, et non fecit; item: Deus ah initio conslitwil hominem; el vehcjuil ilium in nuvnu consihi sui. Adjecit mandata el prcecepta sua: si volueris servare mandata conservabunt te. Ante hominem vita el mors, bonum et malum, quod placuerit ei, dahitur ei.

Probatur 2° a ratione: nam 1° homo potest mereri vel demereri seu elicere actus meritorios vel demeritorios; atqui ad hoc requiritur libertas a necessitate, nam nisi homo sit liber, non est dominus actus sui; ergo actus ille non posset ipsi imputari ad meritum vel adpoenam. Et vero ad quid prsecepta homini imponerentur? Ad quid prodessent exhortationes? Ad quid prsemia, minse et pte-nai, nisi homo libertate potiretur? 2° Praterea id constat ex sensu intimo, cum homo se sentiat liberum, et aliunde sensus intimus fallere nequeat.

r. Cum volunlarium, juxta N⁰ fl, sit actus procedens a voluntate, ex prtevia cognitione intellectus, involuntarium est actus qui vel nou procedit a voluntate, vel qui ab ca procedit absque cognitione intellectus.

q. Qucenam irjüur sunt voluntarii impedimenta, seu r/ua;-num sunt causce involunlarii?

r. Voluntarii impedimenta, qua; involuntarium causant, generatim sunt ea omnia quie plus minusve impediunt quominus voluntas actus suos libero exerccat.

Speciatim quatuor assignantur hujusmodi causte, scilicet 1° vis, 2° metus, qu;ie opponuntur propensioni voluntatis; 5° ignorantia, 4⁰ concupiscentia, qufe opponuntur cogni-tioni intellectus. Do his quadruplici dicimus paragrapho.

r. Vis sou violentia est coactio quae a causa extrinseca infertur alicui, repugnante ejus voluntate.

r. Distinguilur duplex, scilicet vis absolula, el vis secundum quid, proul infertur alicui omnimode repugnanti, vel aliquatenus tantum repugnanti.

n. In actibus internis seu sibi omnino propriis voluntas, prout ex dictis N⁰ 18 intelligitur, cogi non potest, quia voluntati vis inferri nequit, juxta dictum Anselmi: Invitus nemo potest veile, quia nemo potest nolens volle. In actibus externis, utique cogi potest.

r. Si ponantur ex violentia absoluta, Nerjalive, quia lisec causat involuntarium simpliciter. Si ponantur ex violentia secundum quid, sunt plus minusve liberi et voluntarii, juxta minorem vel majorem coactionem, et consequenter majori vel minori bonitate aut malitia gaudent.

prum patialur, nullo modo peccat si omnimode resislat: ad quod requiritur 1° resistcntia interna seu ut interius dissentiat; 2° resistentia externa, quo stupratoris cona-tus averlere nonetur. An autem insuper 5quot; clamare teneatur, disputatur ; probabilius cum Liguori Necjandum vide-tur si clamare non valeat seu non audeat sive propter stupratoris graves minas, sive propter metum propriai in-famise, sive propter nimiam verecundiam; sed additquod jiractice clamor sit suadendus, quia hac in re facile adest consensus pcriculum.

1° Metus gravis, vel levis, prout timetur malum grave, ut mors, mutilatio, dura carceratio, notabile farmo de-trimentum, magna bonorum jactura, etc.; vel e contra malum leve et mediocre incommodum, ut amissio rei levis momenti, exiguum famaï detrimcntum, etc.

Metus gravis est vel absolute vel relative talis. Metus dicitur absolute gravis cum mala vere in se gravia timen-tur. Dicitur relative gravis quando, licet levis in se, gravis tarnen est respectu ad varias personas; sic pueri, mulieres, senes timore majori, cseteris paribus, afiici solent quam viri astate maturi.

2quot; Metus ab intrinseco, vel ab exlrinseco, prout prove-nit a causa intrinseca, v. g. a morbo, ab infirmitate mentis; vel a causa extrinseca, sive libera, v. g. ab bo-mine, sive necessaria seu naturali, v. g. ab elementis aut contagione. El sub boe respectu metus differt a vio-

5° Metus juste vel injuste incussus, prout causatur causa jusla, inetu scilicet poenarum justarum; vel injusla, i. e. per injuriam.

Distinguilur eliam metus reverentialis, qui liabelur quan-do quis timet ne parentes sues ant superiores offendat. Ad metum levem refertur per se. Fit tainen gravis, si prudens timor sit ne diu vel graviter offensi habeantur.

— Inquiritur jam quid metus facial 1° relative ad voluntarium, consequenter 2° relative ad moralitatem. Itaque ;

1° Si sit sub omni respectu lev is, per se non tollit nee minnit voluntarium, quia nee cognitionem intellectus nee electionem voluntatis Isedit, juxta ; Paruin pro nihilo re-putatur.

2° Si sit gravis, videndum est quantum sit gravis, scilicet an usum rationis tollat, vel notabiliter minuat, vel nullo modo afficiat. Unde :

Si usum rationis nullo modo afficiat, linquit in agente voluntarium, quia per talem metum non tollitur cognitio ex parte intellectus, nec voluntatis electio; sed voluntarium istud non est nisi voluntarium secundum quid. Siqui-dem verum adsit voluntarium, hinc sequi videtur contractus factos ex metu gravi, jure nature esse valides, utpote voluntaries, quamvis ob injuriam illatam sint re-scindibiles.

Si usum rationis notabiliter minuat, causat voluntarium imperfectum, ob cognitionem tantum imperfectam.

Si usum rationis penitus tollat, causat involuntariwn sim-piiciter, quia rei peraganduj nulla remand cognitio.

Q. Quid facit metus relative ad moralitatem, sett an et (juanlurn a culpa excusat?

r. 1° Metus levis nunquam a peccato gravi excusare potest, ubi materia prsecepti violati gravis est, ut ex modo clictis facile intelligitur.

2° Si metus sit gravis, videndum est an actus, ex melu gravi ponendus, versetur circa materiam intrinsece vel non intrinsece malam.

Si circa materiam non intrinsece malam, metus gravis excusat a tola culpa, quia lex positiva non obligat cum gravi incommodo; excepto tamen quoties violatio cedit, a parte patientis, in contemptum fidei vel religionis.

Si circa materiam intrinsece malam, v. g. circa aposta-siam, blasphcmiam, etc., metus gravis a culpa eo magis excusat, quo minus voluntarium in agente relinquit.

Ilinc, conformiter ad distinctionem modo datam, 1° si usum rationis nullo modo afjicial, ita ut in agente relin-quat voluntarium cum involuntario, i. e. voluntarium secundum quid, a culpa excusat aliquatenus, sed non in tantum ut de mortali facere possit veniale; 2° si usum rationis notabililer minual, ita ut non linquat nisi voluntarium imperfectum, excusat a tanto, ita ut de mortali facere possit veniale; 5° si usum rationis plane tollat, ita ut linquat involuntarium simpliciter, excusat a toto.

r. Concupiscentia est omnis passio excepto metu; sen est motus appetitus sensitivi quo voluntas fertur ad bo-num sensibile.

u. Distinguitur duplex, scilicet antecedens et consequens. 1° Concupiscentia antecedens est ea qua?, in ordine cau-

Concupiscentia antecedens potest consensum voluntatis et advertenliam intellectus prsecedere vel omnino vel par-tim tantum, sicque subdividitur in omnino antecedentem, et sunt voluntatis motus primo-primi; atque in anleceden-tem secundum quid, el sunt voluntatis motus secundo-primi.

2° Concupiscentia consequens est ea quaa, in ordine causalitatis, actum sen consensum voluntatis subsequilur; sive quia vehemens voluntatis motus redundat in appe-titum sensitivum; sive quia hunc ipsum appetitum voluntas directe et do industria excitat, prout v. g. contingit in eo qui obscoena legit in ordine ut impudicos motus in seipso excitet.

u. 1° Actus procedentes ex concupiscentia omnino an-tecedente, i. e. motus primo-primi, sunt simpliciter invo-luntarii, defectu adverlentife ad regulam morum, el consequenter moralitate sive bona sive mala vacant.

2° Actus procedentes ex concupiscentia anlecedente secundum quid, i. e. motus secundo-primi, sunt imperfecte voluntarii, et proin, eliam in materia gravi, ob imper-fectionem actus, peccatum veniale non excedunt. Dico ob imperfectionem actus: nam voluntas, tales actus eliciens, non habet nisi obscuram et imperfectam adverlentiam ad regulam morum.

ö⁰ Concupiscentia consequens, proprie loquendo, volun-larium nee minuit nee angel. Ratio est, ail Bouquillon, quia btcc concupiscentia, qua talis, comparalur ad volun-tatem ul effectusejus; atqui efleclus proprie nihil causal in suum principium. Unde ha;c concupiscentia polius est signum majoris vei minoris voluulalis, in quantum scilice

demonstrat inlensionem voluntatis ad actum; et sic verum est illud Thomoe: quod quanto quis majori libidine vel concupiscentia peccat, tanto magis peccat.

Nota 1°. Ut in quibuscumque concupiscentia; antecc-dentis motibus absit omne peccatum, requiritur non tantum ut voluntas, post rationis advertentiam, eis nuüo modo consenlial, sed insuper ut eis aliquo modo resistat. Triplex autem concipi potest contra hos motus resistentia; resi-stentia direcla, vel indirecla, vel simpliciter neutralis. De quibus, vide tractatum De Peccatis, Nquot; 4.

Nota 2°. Quse de concupiscentia seu de passionibus modo dicta sunt, eliam valent relative ad habitus. Habitus seu consuetudo est qusedam agendi facilitas ac promptitude iteratis actibus comparata. Consuetudo est involuntaria vol voluntaria, prout quis, consuetudinem advertens, eam auferre conatur vel non. Involuntaria omnino aequiparatur concupiscentia} antecedenti. Voluntaries duplex distingui po-test casus, scilicet vel 1quot; aufert omnem advertentiam in actibus ex ca elicitis: tuncque tollit voluntarium in se; attamen actiones ex ea procedentes, licet malse non sint in se, malse sunt in causa, i. e. in negligentia consuetudinem malam auferendi. Vel 2° sufficientem adhuc advertentiam relinquit: tuncque non tollil voluntarium in se, sed illud minuit, quia minuit advertentiam et deliberationem ; unde, ox hac parte, minorem reatum habet qui ex consuetudine peccat, licet alium reatum contraxcrit in non ablatione causte seu consu-ctudinis.

u. Ignorantia in genere est carentia scientise. Si sit carentia scientise inesse indebitse, v. g, ignorantia juris

canonici in ruslico, vocatur ignoranlia negaliva; si vero inessc debittc, de qua sola hie agimus, vocatur ignoranlia positiva.

r. Triplici ratione distinguilur ignorantia, scilicet : 1° Ratione objecti, distinguilur ignoranlia juris vel facli, prout versatur circa legis, vel facli particularis existentiam. Sic, est juris, si quis die veneris manducet carnes, igno-rans carnes tali die esse prohibitas; et esl facti, si quis noscat quidem legem, v. g. abstinenlke tali die, sed ignoret prsesentem diem esse diem veneris, vel ignoret cibum in mensa appositum esse carnes.

2° Ratione intelleclus, distinguilur ignorantia invincibilis vel vincibilis, prout communi et morali adhibita diligenlia lolli non potest, vel potest. Non autem datur ignorantia vincibilis, aitGury, nisi cognoscatur, sallem in confuso, obliga-tio ulterius inquirendi. Ex duplici capite fieri potest ut ignorantia sit moraiiter invincibilis: vel quia non cogilavit quis de verilate quaerenda, vel quia, si cogilaverit quidem dili-genliamque adhibuerit, ad veritatem lamen non pervenil.

5° Ratione voluntatis, distinguilur anteccdens seu invo-luntaria et inculpabilis, quse prajcedil omnem volunlalem; et consequens seu volunlaria et culpabilis, quee volunlalem aliquo modo subsequilur. Practice, ignoranlia anle-cedens et consequens cum ignorantia invincibili cl vin-cibili ordinarie confunduntur.

q. Quotuplex distinguitur ignorantia vincibilis? r. Ignorantia vincibilis et culpabilis distinguitur triplex: 1quot; simpliciler talis quando ad earn depellendam diligenlia aliqua, non tarnen sufficiens adhibetur; 2° crassa seu supina, quando milium aut vix ullum in verilate inda-ganda studium apponilur; 5° afjcclala, quando quis media ignorantiam deponendi volunlarie refugit, ne a suo proposito relrahalur, v. g. ad liberius peccandum.

perfecta et inadvertentia plena; ad ignorantiam autem vincibilem, oblivio imperfecta et inadvertentia non plena, si ex negligentia procedant.

n. 1° Ignorantia invincibihs, item oblivio vel inadvertentia perfecta, penitus tollit voluntarium et culpam; turn quia ipsa non est voluntaria, tum quia nihil potest esse voluntarium ubi nulla est cognitio. Hine v. g. conjux adulterans cum muliere quam invincibiliter ignorat esse sororem uxoris suse, non incestos sed solius adulterii reus est. Sic quoque pueri, rationis jam compotes, de se illicita agentes absque ullo angore conscientiae vel su-spicione malitise, non peccant formaliter,

2° Ignorantia simpliciter vincibilis, item oblivio vel inadvertentia imperfecta, cum sit voluntaria, voluntarium non lollit. Illud tarnen minuit, quia est causa illud volendi quod, ipsa absente, quis non vellet; idque ita minuit, ut do mortali facere possit veniale.

Adest autem obligatio talem ignorantiam deponendi, et proin culpabilis est negligentia in illa deponenda. Atta-men, si talis negligentia non sit nisi venialiter culpabilis, factum ex ea sequens non erit nisi ad culpam ve-nialem imputabile; nam ejusmodi actus sunt voluntarii, adeoquc imputabiles tantum in causa; atqui causa seu ignorantia est tantum venialiter culpabilis; ergo pravus effectus culpam levcm excedere non potest.

oquot; Quoad ignorantiam crassam, facile intelligitur quod sit magis voluntaria ac culpabilis quam ignorantia simpliciter vincibilis; adhuc tamen peccatum minuit, cum pcccatum ex tali ignorantia commissum minus sit volun-tarium.quam si ex industria committeretur.

4° Quoad ignorantiam affcclalam, magis communiter docent auctores eam nullatenus excusare a tanto, imo

earn potius augere voluntarium ct peccatum, quia de iu-dustria retinetur ad liberius peccandum. Attamen Bou-quillon, cum s. Bonaventura, Suarez, De Lugo, Lessio ot aliis, id negat, docetquc ignorantiam affeclalam, qua talem, minuere volunlarium, quia principium generale est, quod id quod fit ex ignoranlia, etiam affectata, minus sit voluntarium quam si ex industria committeretur. Etenim, id quod procedit ex ignorantia, etiam aflectata, non est voluntarium in se sed tantum voluntarium in causa; atqui voluntarium in causa minus voluntarium est quam si intenderetur in so. Id autem admittitur pro diversis ignorantie affectatse casibus, scilicet dum quis vult aliquid ignorare tum ue subire debeat studii laborem, tum ne retrahatur a peccato, tum ut liberius peccet, tum quia legem vel legislatoris auctoritatcm spernit. Verum quidam est quod, in hoe ultimo casu, habitualis illa animi di-spositio ex qua procedit ignorantia, contineat specialem .malitiam, ratione cujus transgressio legis magis peccami-nosa est; attamen, illud quod tune peccatum transgres-sionis auget, non est ignorantia sed est ignorantise causa.

ii In jure positivo, Affirmative: scilicet 1° in positivo huinano, ut patet; 2quot; in positivo divino, turn in infide-libus, v. g. quoad SS. Trinitatem, incarnationem, etc., nam fides ex auditu; tum in illis quibus fides sufti-cienter promulgata fuit, pnta in acatholicis et catholicis, nam secus, non videtur quomodo in illis possibilis foret bona fides, que tamen apud eos non i'aro invenitur.

u. Actus humani moralilas, seu moralitalis essentia consislit in conformitate vel ditformitate actus humani cum regulis morum.

r. Juxta Thomam cum sententia communi, duplex est regula, scilicet 1quot; lex ceterna, quae est regula morum pri-maria; 2° recta ratio, quoe est regula secundaria.

1quot; Lex ceterna est ratio seu voluntas Dei, ordinem na-turalem conservari jubens et perturbari vetans. Regula autem morum esse debet infallibilis, indefectibilis et va-lens obligare in conscientia; atqui talis est lex seterna.

Sub lege seterna comprehenduntur, seu in ea fundan-tur omnes cietcrse leges justie, scilicet lex naturalis, lex positiva divina, leges positivse humanse, tum ecclesiasti-ca3 tum civiles: illse enim omnes a sola lege seterna vim obligandi accipiunt. Ergo lex seterna est sola vel saltern primaria morum regula.

2° Recta ratio homini manifestat legem seternam; et proin vocatur regula morum secundaria, quse primariam homini manifestat.

Ergo dicendum est quod, juxta sententiam communem, actus humani moralitas consistit in conformitate vel in ditformitate actionis cum lege seterna et cum recta ratione.

r. Assiguantur dute, scilicet bonitas vel malitia, prout actio est legi seternse et rectse rationi conformis vel difformis.

51, — o. Ex quibus fontibus seu principiis actus humanus suam moralitatem desurnu ?

agentis fine, 5° ex circumstantiis. Ilfoc tria aclibus Imma-nis tribuunt moralitatem, i. o. spcciem et spociei inodifi-calionem.

Q. Quid requiritur ut actus sit lecji ceterncc ct rectce rationi conformis vel diff or mis, ct consequenter sit bonus vel malus?

n. 1quot; Ut actus sit bonus, requiritur 1° ut objectum sit bonum et actui proportionatum; 2° item de fine el de circumstantiis, i. e. ut sint bona et actui proportionata; 5° ut bonitas intendatur seu ut sit directe voluntaria.

2quot; Ut actus sit malus, sufficit ut unum horum desit; juxta axioma: Bonum ex integra causa, malum ex quo-cumque defectu.

q. An dantur actus humani proprie indifferentes seu mo-ralitate car en les, sive in specie sive in indi vidua ?

r. Certo dantur indifferentes in specie; probabilius non dantur indifferentes in inclividuo.

Dico l^u in specie seu quoad solum objectum. Actus di-citur considerari in specie seu quoad solum objectum, quando in öctu inspicimus solum objectum, abstrahendo a fine operantis. Atqui certum est quod actus alicujus objectum sit vel bonum vel malum vel indifferens, prout moralitatis regulis est conforme vel difforme vel indifferens, ut infra de objecto dicitur, et quod consequenter dari possint actus spene indifferentes.

Dico 2° in indi vidua seu quoad objectum et operantis fincm simul. Actus dicitur inspici in individuo, quando illum consideramus non tantum quoad objectum, sed insuper quoad finem operantis, i. e. quando actum consideramus prout est in agente. Porro, licet dentur objecta de se indifferentia, non datur in operante, juxta senten-tiam communiorem ct probabiliorem thomistarum contra scotistas, finis de se indifferens; quia homo, agens deliberate seu ut homo, i. e. sibi necessario proponens finem aliquem, semper sibi proponit finem regulis moralitatis conformem vel difformem, bonum vel malum; seu, ut

ait Gousset, aclum in specie indifferentem refert vel ad Creatorem vel ad creaturam; si ad Creatorem, est bonus; si ad creaturam, est malus.

Nota. 1° Patet quod hic non agatur de casu quo agens intenderet finem malum, cum omnes fateantur quod hujus-modi finis semper excludi debeat. Item 2° non agitur de fine supernaturali, quo actus fit supernaturalüer bonus; nam certum est quod, relative ad merilum, utique dentur actus in individuo indifferentes. Sic v. g. actus fidei et spei quibus impii, divina gratia excitati, tendunt ad justi-tiam, hi actus, inquam, nee merentur salutem seternam, quia impii gratia sanctificante sunt destituti; nee digni sunt morte, quia sunt dona Dei ac impulsus Spiritus sancti non quidem inhabitantis sed moventis; dicendi ergo sunt indifferentes. Sed 3° hic agitur de fine naluralUcr bono, quo actus est naturaliter bonus. Atqui fine naturaliter bono ducitur homo ille qui, excluso fine malo, agit propter bonum ipsum naturalo operi intrinsecum, seu propter id ad quod opus naturaliter ordinatur, ut infra, N⁰ 57, dicitur. q. An actus externus actui interno moratitatem addit? r. 1° Per sc, nulkfm addit moralitatem, i. e. neque auget neque minuit merilum vel demeritum substantiale actus interni, cum omnis moralitas ab intrinseco seu a voluntate repetenda sit; unde actus externus non est nisi mate-rialiter bonus vel malus.

2° Per accidens, addit moralitatem accidentalem, in quantum interior ab externo snepe multiplicatur, inten-ditur, diutius continuatur, vel quia causat aBdificationem vel scandalum ; quod accidens plerumque adest.

Jam triplici capite dicimus 1° de objecto, 2quot; de fine, 5° de circumstanliis.

p.. Ut ex jam diclis intclligitur, actus liuniaiü objectum est id circa quod actus moralis versalur. Sic v. g. res aliena est objectum furti, persona humana est objectum homicidii.

Porro animadvertendum est, ait Scavini, talo objectum non accipi physice et secundum naturalem suam entitatem, sub quo respectu semper est bonum bonitale naturae et entis, et potest dare speciem tam actui bono quam malo, ut v. g. pecunia potest esse objectum materiale tam furti quam restitutionis, tam avaritise quam eleemosynse; sed considerari moraliter, quatenus nempe convenit vel dis-convenit cum regulis morum.

1° Objectum est bonum, vel malum, vel indifferens, prout versatur juxta, vel contra, vel pree ter legem et rectam rationem; v. g. orare, blasphemare, ambulare.

2quot; Objectum bonum vel malum potest esse intrinsece vel exlrinsece tantum bonum vel malum: intrinsece, i. e. ratione sui, ex exigentia recti ordinis, v. g. amor vel odium Dei; extrinsece, i. e. ratione solius pnecepti po-sitivi, v. g. jejunium, quod potest esse aliquando bonum, aliquando malum ex fine et circumstantiis.

5° Objecta intrinsece mala, ait Gury, sunt triplicis classis, scilicet 1° qusedam talia sunt absolute, et indepen-ter ab omni circumstantia, quia necessariam involvunt repugnantiarn cum recto ordine: v. g. odium Dei, bias-phemia, etc. 2° Alia sunt intrinsece mala, non prfe-cise in se, sed ratione adjuncti aut conditionis alicujus qute pendet a dominativa potestatc Dei aut hominis; talia sunt ablatio rei aliense, hpsio corporis vol farnse, et si-

inilia, qute aliquando licita evadunt, si nempe Deus vel homo ille in talia consentiat. 5° Alia sunt mala tantum ratione pericidi quod ordinarie adjunctum habent; v. g. pravi aspectus, prava lectio, etc. Ila'c, data ra-tionabili causa, licita fiunt, etsi non sola lege positiva proliibeantur, sed etiam ipsa lege naturali.

4° Objectum esse potest dc consilio vel de itnperfedione. Est de consilio, si spectet ad ea qu® conducunt ad rectum ordinem, nee tamen prsecipiuntur. Est dc imper-fedione, si res minus conveniat, licet non prohibeatur.

5° Jamautem, quoad moralitatem ex objecto profluen-tcm, 1' objectum bon urn vel malum actui bumano con-fert moralitatem primam seu essentialem; nam li?ec con-cipitur ante omnem aliam qufe ex fine aut circumstantiis provenit, siquidem alia sine ilia prima concipi nequeat. Sic v. g. furtum quod quis in loco sacro committit ad se inebriandum, primario concipitur malum ratione ob-jecti, quia est ablatio rei aliense invito domino, quae in-justitia ipsi inbseret etiam mutato fine et circumstantiis. Usee autem moralilas qu® ab objecto provenit, quoque vocatur moralitas ohjectiva. 2° Objectum indifj'erens actui bumano nullam moralitatem confert; sed actus ille bu-manus totam suam moralitatem accipit a fine et circumstantiis.

r. Finis generatim est id cujus gratia aliquid fit. IIme finis in agente dicitur etiam ejus intentio.

sua et independenter a volunlale operantis, v. g. in clec-mosyna, levamen pauperis.

Finis operantis, qui est operi extrinsecus, est finis quem agens, prseter ipsum opus, sibi proponit; sic v. g. finis medici aegroto medicinam prsestantis, esse potest non tantum segroti sanatio, quse est fmis operis, sed insuper consecutio pecuniae, vanse glorias, etc., quod est finis operantis.

Finis operis cum ipso opere confunditur. Ilic de solo fine operantis nobis agendum est.

1° Primarius vel seemdarius. Finis primarius est ilic qui influit in actum ut causa efliciens, ita ut sine illo non fieret; sccundarius est ille qui allied tantum ad agendum, quin tamen sit actionis causa efliciens.

2° Intermedins vel ultimiis. Finis intermedins est ille qui ad alium finem refertur, in quo proin voluntas non quie-scit; ultimus est ille in quo voluntas ultimo quiescit, v. g. gloria Dei, merces in coelo, felicitas in communi, etc.

Ut supra, N⁰ 31, dictum est, homo, quando voluntarie ct deliberate agit, semper agit ob finem aliquem; nam agere libere, est aliquid eligere, idque ob quemdam finem.

In fine adsunt duo sequential 1° causa, qu,^re impellit ad operandum; 2° terminus, seu id in quo agens, atlcnto fine, sistit. Ilinc effatum; Finis est ultimus in execu-tione, licet primus sit in intentione. Dicitur primus in intentione, i. e. in causa; ultimus in executione, i. e. in termino, quia, ut obtineatur finis scu finis terminus, prseire debent media, liule ct aliud effatum : Qui vult finem, debet et velle media. Jam autem, priusquam dicamus de moralitate finis, Nquot; sequcnii dicimus dc mediis.

Eloctio medii mali, ad finem malum, contrahit dupli-cem malitiam, nempe malitiam medii et malitiam finis, v. g. furari nd se inebriandum.

Electio medii mali, ad finem bonum, non contrahit nisi malitiam medii, v. g. mendacium ad succurrendum proximo; imo finis bonus banc medii mali malitiam aliqua-tenus minuit, turn ob minorem affectum ad malum, tum ssepe ob ignorantiam quaindam hujus malitue.

Electio medii boni, ad finem bonum, contrahit dupli-ccm bonitatem, nempe bonitatem medii et bonitatem finis, modo utraque intendatur, v. g. eleemosyna ad pla-candum Deum.

Electio medii boni, ad finem malum, non contrahit nisi malitiam finis, v. g. oratio ad captandam vanain gloria m.

Electio medii indifferentis, ad finem bonum vel malum, non contrahit nisi bonitatem vel malitiam finis, v. g. studere aut incedere, ad proximum juvandum, vel ad eum pervertendum.

Ex his omnibus intelligitur quantum finis afficiat mo-ralitatem actus humani; nam;

1° Finis bonus 1° actum bonum reddit meliorem, v. g. eleemosyna, de se bona ob levamen proximi, quse insu-per datur ad placandum Deum; 2° actum objective indif-rentem reddit bonum, v. g. incedere ad succurrendum proximo; 5° actus de se mali malitiam minuit; imo actum

de se malum reddere potest bonum, ratione conscientiiü invincibiliter erronese, ut v. g. accidere potest in co qui mentitur ad salvandam vitam.

2° Finis malus 1° actum malum reddit pejorcm, v. g. furari ad se incbriandum; 2° actum objective indiiïeren-tcm reddit malum, v. g. iucedcre ad seducendam puel-lam; ö⁰ imo actum de se bonum reddit malum, si sit actiouis causa totalis, v. g. eleemosyna puella) data ad earn seducendam; sed actum reddit partim malum et par-tim bonum, si sit actionis tantum causa partialis, v. g. eleemosyna data ex misericordia et simul ex vana gloria. Vide Nquot; 36.

05. — Ex hucusquc dictis liquet actum humanum partim ex fine vere desumere moralitatem, scilicct bonita-tem vel malitiam, pront legi ac recUe rationi conformis vel difformis est ille finis. Ilinc Scriptura: Si oculus hius, i. e. intontio seu tinis, fuerit simplex, totum co?--pus luim lucidum evil, i. e. actio tua bona erit; si a litem oculus tuns fuerit ncqnam, totum corpus tuuin tcnc-hrosum erit.

Restant jam quatuor de line investiganda, scilicet: l^üan finis quilibet malus totam actus bonitatcm corrumpat; 2° an idem actus possit esse simul bonus et malus; 5° in specie de quibusdam finibus particularibus, an scilicct sint boni vel mali; 4° in specie de fine hominis ultimo.

öG. — lquot; Quscstio. ,4« finis quilibet malus totam actus bonitatcm corrumpit?

1° Finis graviter malus totam actus bonitatcm corrumpit ; nam actus qui totaliter a Deo recedit, ex nulla parte bonus esse potest.

Si sit agentis finis primarius, totam actus bonitatem corrumpit, quia tolum objectum complectitur et inficit, juxta; Si oculns luns fuerit ncquam, tolum corpus tuum tenebrosum erit. Idemque est si duo adsint fines quorum malus sit primarius, quia actus ille eligilur ut instru-mcntum ad malum, et proin substantialiter vitiatur.

Si sit agentis finis secundarius, ut v. g. si quis, bonum aliquod agens, van te glorias consentiat, finis ille proba-bilius totam actus bonitatem non corrumpit; nam actus ille bonitatem suam pro majori parte ex objecto retinet, bsecque non tollitur substantialiter, quia finis malus se babet tantum concomitanter quin in actionis substantiam iniluat; si secus esset, vix actiones bonte reperirentur.

Nee obstat axioma; Bonum ex integra causa, malum ex quocumque defectu; nam respondetur finem principalem non posse destrui per finem accidentalem. Hoe autem axioma verum est dum objectum est malum, vel dum finis ant circumstantise illud substantialiter inliciunt, quod bic locum non babet.

r. Id quandoque accidere potest, ut patet ex casu prse-cedenti ubi finis leviter malus, relative ad actum bonum sit tantum secundarius sen se babeat tantum concomitanter.

r. Talis finis, ait Dens, non est bonestus sen rationalis causa agendi, el proin actus ex co positus, est otiosus et leviter malus.

r. Talis finis bonus reputatur, ct consequenter aclus lii, de se indiffemites, hujusmodi fine evadunt boni.

r. Aliud est agere propter solarn dcleclalioncin, et aliud est agere propter deleclalionem. Igitur:

1° Peccat, peccato de se levi, qui propter solam ddc-ctationem aiiquid agit; quia invertit ordinem ab Auctore uaturae institutum, juxta quem delectatio est propter ope-rationem, non vero e contra operatio est propter delecta-tionem, i. e. delectatio non est operationis finis ultinms; sicque ille qui ob solam agit delectationem, ulteriorem finem ultimum positive excludit, quod inordinatum est. Id autem, ut palet ex damnatione ab Innoc. XI, certum est quoad sensus tactus et gustus, i. e. quoad ilium qui ob solam voluptatem exercet copulam matrimonialem, vet edit ant bibit; et probabilius quoque admittendum est quoad cajteros sensus.

2° Non peccat ille qui aiiquid agit ob delectationem, non quidem ob delectationem solam qua excludatur finis intrinsecus vel ulterior, sed qui delectationem admittit tamquam medium ad hujusmodi finem. Etenim delectatio est velut sal et condimentum quoddam ad alliciendum ad actiones vit® necessarias vel utiles, estque medium ad lias actiones facilius, melius, constantius efficiendas; cl ordini naturae non adversatur quod homo ad lias actiones alliciatur appetitu delectationis, quemadmodnm ad labo-rem allicitur spe prsemii vel mercedis.

q. In quonam finem ultimum constituil ilte qui peccat, sive graviter sive lev iter ?

R. 1° Peccans graviter, finem ultimum constituit in creatura; nam se avertit a Deo, et se convertit ad bonum commutabile seu creaturam, i. e. vel ad objeetum pec-cati gravis, vel, ut alii voluut, ad bonum proprium el privatum inordinate usque ad contemptum Dei amatum.

2quot; Peccans leviter, non quidem se avertit a Deo nee üeuin creaturae postponit; attamen se convertit ad creaturam vel bonum proprium quod inordinate amat; et proin , talis homo finem ultimum in beatitudino in communi inordinate ponere videtur.

q. Cum hominis finis ultimus sit Deus, qualem ergo in-tentionem habere debet homo in omnibus artibus suis hu-manis?

r. Homo debet omnes actus sues, modo sint in Deum referibiles seu non sint objective mali, aliquo saltem modo rcferre in Deum; nam, si Deus sit finis ultimus hominis, debet et esse finis ultimus actionum ab homine deliberate positarum; idque juxta s. Pauli verba: Omnia in gloriam Dei facile.

Ilia autcm Pauli verba, juxta sententiam multo commu-niorem, non merum continent consilium, prout prasten-dunt scotiste, sed, teste Thoma, verum continent pra?-ceptum, et quidem prseceptum duplex: 1° negativum, scilicet prohibens ne ullam actionem, objective bonam vel indifferentem, faciamus ex fine pravo; 2quot; positivum, scilicet rit omnes hujusmodi actiones faciamus ex fine bono, et quidem tali, ut eas quodammodo in Deum ultimo et positive referamus; ita ut, deficicn'e hac relatione in Deum, opera evadant peccaminosa.

'1° Relalio naluralis, quse et vocatur relalio indireda, vel relalio impticita, locum habet eo ipso quo quis, non obstanle naturae in malum proclivilatc, in ponenda actiono a line pravo abslinel, el eam facit, non quidem propter Deum directe et explicite, sed propter Dcum indirccte et irnplicite, i. e. propter alium finem bonum et honeslum, seu propter honestalem naturalem, cum talis finis natura sua in Deum tendat. Hujusmodi enim opera, elsi suppo-nantur ex solo fine nalurali seu ex molivo boni naluralis elicila, cum sint ex omni parte honesla el bona, nihilomi-nus censentur proprio pondere referri in Deum lamquam ad omuis recti ordinis principium. Talis autem relalio invenitur v. g. in eo qui ex molivo pielalis filialis bonorat parentes; qui ex molivo compassionis succurrit proximo in periculo vel in necessilate versanti; qui obligaliones suas ex juslilia debilas adimplet; etc.

Prceceptum autem positivum Apostoli, leste Bouvier cum aliis, respicit tantum opera naturcditer bona, ad qua; sufti-cit relalio in Deum naluralis modo definita; non vero respicit opera supernaturaliter bona seu meritoria, erga qu;e Apostolus enuntial non quidem prseceptum, sed tantum consilium seu votum, cum Apostolus, loquens ad lldeles, optel ut hi omnes actiones suas reddant meritorias seu pramio dignas.

2° Relalio supernaluraiis locum babel, quando homo opera sua, in Deum referibilia, in cum refert directe ei supernaturaliter, i. e. molivo supernaturali seu per fid em cognito, v. g. ex molivo fidei, spei, cbaritalis, religionis.

Operum relalio in Deum supernaluraiis, esse potest aclualis vel virlualis, seu fieri potest actualiler vel vir-tualiler. Referuntur actualiler, quando operamur ox po-sitiva inleulione Dcum honorandi; referuntur virlualiler, quando, vi prsecodentis intentionis aclualis adhuc mora-

liter perseverantis, fiunl propter Deum, quamvis inter agendum de illo non cogitemus.

Nota. Igitur inter opera bona, alia possunt habere bo-nitateni naturalem, sen esse naturaliter bona, ita ut saltern non sint peccaminosa; alia autem possunt habere bonitatem supernaturalem, seu esse supernaturaliter bona, ita ut sint coram Deo meriloria. Desuper jam inquiritur N⁰ sequenti.

59. — q. Qualis requiritur relalio ut hominis actioncs sint naturaliter bonte, seu ut non sint peccaminosce?

u. 1° Certum est non requiri ut omnes actiones ad Deum referantur ex motivo charitatis. Secus enim, sequeretur non esse naturaliter bonas et consequenter esse peccami-nosas actiones qme fiunt ex motivo aliarum virtutum a charitate distinctarum, v. g. ex motivo fidei, spei, etc.; atqui hoc absurdum est, et adversatur Tridentino, do-centi attritionem qua3 concipitur ex metu gehennte vel ex turpitudine peccati, esse bonam; et nihilominus base at-tritio non fit ex motivo charitatis.

2quot; Non requiritur ut actiones ad Deum referantur propter aliud motivum supernaturale per fidem cognitum. Secus enim, sequeretur non esse naturaliter bonas ct consequenter esse peccaminosas actiones quae fiunt ex motivo bono sed tantum naturali, et proin veram esse proposi-tionem Baii dicentis omnes infidelium actiones tot esse peccata, ex quovis etiam fianl motivo; atqui hsec doctrina ab Ecclesia damnata est, et quidem merito, cum v. g. eleemosyna, ab infideli vel a fideli ex motivo naturalis compassionis erga proximum facta, esse possit undequa-que bona, et proin minime peccaminosa.

q. Qualis requiritur relatio ut hominis actiones naturaliter bona;, insuper fiant meritorue ?

K. Certo requiritur ut homo, in charitale sen in statu gratiaj constitutus, has acliones in Deum referal relatione supernalurali, et saltern virluali. Dico saltern virtuali: undo non requiritur relatio actmlis, cum impossibile sil in terris de Deo semper cogitare; sed sufïicit relatio vir-tualis, i. e. relatio quae, actualiter prsehabita, adhuc mo-raliter perse verat.

Dicitur l^ü actualiter prcehahita: ad quod sufïicit ut prse-cipuaj actiones ad Deum supernaturaliter actu referantur identidem, v. g., juxta mentem s. Thomse, toties quoties obligat prseceptum charitatis erga Deum; et proin non necessario requiritur ut singulis diebus renovetur. Imo, juxta eunidem auctorem, dicere licet prseceptum Apostoli vero impleri ab iis omnibus qui Deum super omnia dili-gunt, et, suis temporibus (etsi de tempore quo actus charitatis exercendus sit non liquat) actum charitatis ex-ercent. Attamen optimum est consilium, ut haec relatio actu renovetur ssepius, tum quia tali modo tot exercentur actus charitatis, turn quia sic fervor spiritus maxime exci-tatur et fovetur.

Dicitur 2° moralüer perseverat. Ila3c autem dicta relatio, debite prsehabita vel renovata, interim moraliler perseve-rare censetur, donee retractetur, sive per intentionem con-trariam, sive per amissionem status gratiaj.

40. — Cum lex seterna sen voluntas divina sit prima morum regula, sequitur quod voluntas humana cum vo-luntate divina conformari generatim dcbeat. Desuper sit tamen sequens quajstio :

r. Videndum est quali motivo seu ratione nos duca-mur in re aliqua volenda: an scilicet rem velimus ob eamdem rationcm ob quam Deus eam rem vult, an vero

1° Semper veile debemus rem quam Deus vult, si du-camur eodem motivo quo Deus eamdem rem ultimo vult; quod motivum seu ratio ultima, est Dei gloria. Sic, si Deus vult mortem meam, mortem patris mei, ob ordi-nem providentise suai; si vult in terris calamitates, mala pliysica (non vero peccata, nam Deus peccata proprie non vult, sed tantum permittit), aliquorum damnatiouem, ob rationes justitie sua;, ego easdem res ultimo veile possum el debeo si inspiciatur idem motivum, seu si ducar eodem motivo ob quod Deus illas res vult.

2° Non debemus nee possumus veile rem quam Deus vult, seu rem contrariam veile possumus ac debemus, si ducamur motivo bono sed diverse a motivo ob quod Deus rem aliquam vult. Sic in modo allatis exemplis, veile debeo conservationem vitte mese, et adliibere media illue ducentia, ob motivum eharitatis erga meipsum; veile debeo servare vitam patris mei, ob motivum pietatis erga ipsum; proximo veile debeo cessationem malorum, bona tum temporalia tum seterna, ob motivum eharitatis erga proximum. Ratio cur in his et similibus casibus veile debeam res qu;e sunt contrarie ultimse voluntati divinse, est quia Deus, ob data motiva particularia, vult me veile conlrariurn; et consequenter hsec voluntas nostra particularis, sub hoc particulari respectu, voluntati divinaj in re non difformis sed vere conformis est. Attamen homo duci debet non solis rationibus particularibus, sed has rationes particulares subjicere debet voluntati ultinuie seu rationi generali, qiue est gloria Dei.

Et proinde, si res accuratius inspiciatur, recto dicere licet quod voluntas humana voluntati divinie semper conformis esse debeat.

n. Circumstantia est accidens actus moralis, ci exlrinse-cus adveniens, eumque secundum esse morale altingens aliquo modo, scilicet uno e septcm modis infra tradendis.

Ex hac definitione constat quod ad circumstantiam requi-rantur tres condiliones, scilicet:

1° Ut actus jam moralitatem habeat ab objecto suo, independenter ab hac circumstantia; nam accidens pra;-supponit substantiam.

2° Ut circumstantia ei addat moralitatem novam; sic v. g. malitiae furti addit circumstantia quod sit res sacra, non vero circumstantia quod patratum fucrit dextcra vel sinistra.

ö⁰ Ita tamen ut priorem non destruat, sic v. g. non est circumstantia respectu eleemosyme, quod earn des co fine ut possis fornicari, nam eo fine malo destruitur tota elee-mosynse bonitas.

q. Quomodo distinguunlur circumstantia;? r. Circumstantise aliue speciem mutant; alite vero speciem non mutant, sed in eadem specie bonitatem vel malitiam augcnt vel minuunt.

1° Mutantes speciem sunt circumstantise qua; bonitati vel malitia; objectivse addunt bonitatem vel malitiam specie distinctam. Sic v. g. si eleemosyna fiat ad obtinendam a Deo remissionem peccatorum, ilia intentionis circumstantia bonitati eleernosymo sen actui charitatis erga proximum addit bonitatem novam seu bonitatem pcenitentife; sic quoque malitite furti gravis vel levis in loco sacro commissi sen actui injustitise ilia circumstantia loci addit malitiam novam seu malitiam sacrilegii gravis vel levis.

tabiliter sive leviter, sunt circumstanlife quae actus boni-tatcm vel malitiam reddunt majorem vel minorem, sive notabiliter sive leviter. Sic v. g. major vel minor pecu-niaa quantitas in eleemosynam tradita, reddit majorem vel minorem eleemosynse bonitatem, licet in specie et in na-tura sit eadem virtus, scilicet virtus charitatis; sic etiam major vel minor pecuniae quantitas furto sublata, facit majorem vel minorem furti malitiam, licet in specie et in natura sit idem vitium, scilicet vitium injustitise. Sic item adest circumstantia notabiliter vel leviter minuens in fornicatione, quod muiier in earn tantum consenserit metu gravi vel levi compulsa.

Circumstantiss qua3 speciem non mutant, sunt prsesertim sequentes; circumstantia quid, quoad quantitatcm in pec-calis injustitise, etc.; circumstantia quomodo, quoad modum in gradu majori vel minori in voluntario, et quoad actus intensionem vel remissionem, v. g. in passionibus ira, invidiae, etc.; circumstantia quando, quoad actus durationem in peccatis internis, et aliquando in quibusdam peccatis externis, ut infra, N⁰ 48, dicitur. In aliis casibus circum-stantise ordinarie speciem mutant.

Nola. In tractatu De Pcenitentia, N⁰ ko, dicitur quan-donam circumstantia; augeant notabiliter vel leviter, item, Nquot; 4G, quaenam in confessione necessario exprimendae sint. n. Quot el quccnam sunt circumstantia;?

it. Numerantur septem, sequenti versiculo expressae: Quis? Quid? Ubi? Qui bus auxiliis? Cur? Quomodo'? Quando?

2° Ratione ingratitudinis for mal is, i. e. quando quis, post peccatorum remissionem oblenlam, in novum pecca-lum relabilur directe in contemplum prioris remissionis; talisque contemptus est circumslantia in eadem specie aggravans nofabiliter. Quando autem ingratitudo non est formalis, i. e. quando quis, post remissionem etiam plu-ries obtentam, in peccatum absque dicta prava intentione relabitur, talis ingratitudinis circumstantia, omni relapsui communis, peccatum non aggravat notabiiiter.

5^U Ratione dignitatis persona; peccantis, ut locum ha-bet v. g. in peccantibus parentibus vel superioribus, relative ad proles vel subditos.

4⁰ Ratione status aut profession is, i. e. 1quot; ratione peccatorum quse quis committit contra status sui obligationes in genere; 2quot; in specie, ratione quorumdam peccatorum carnalium, si scilicct committantur ab illo qui ligatur sive ordine sacro, sive voto solemni vel simplici castilatis, sive matrimonio, sive probabilius sponsalibus, sive alio matrimonii impedimento speciali de quo in Nquot; sequenti.

r. Quid importat tria, scilicet 1° objecti quantitalem, 2° objecti qualitatem, ö⁰ actionis effectus.

2quot; Objecti qualitas accidentalis locum babet in peccatorum duplici classe sequenti:

Prima classis: in peccatis, extra materiam castilatis, contra proxinvum, v. g. in odiis, Ifesionibus, etc., erga superiores vel contra propinquos, qua; sunt contra obser-vantiam vel pietatem. Ibec autem circumstantia est mor-taliter mala intra primum vel secundum gradum con san-

guinilalis vel aftinilatis; et est sacrilegium, si contra clericmn vel religiositm.

Secunda classis: in peccatis carnalibus, quae ordinarie speciem mutant. Ad cognoscendum autem quandonam hic adsit circumstantia, sit regula sequens: Peccata luxurise inter personas obnoxias irnpedimento constituto ex spe-cialis virtutis motive, ratione cujus inter eas dedecet copula carnalis, inde specialem contrahunt malitiam.

Ex hac regula sequitur, locum habere circumstantiam (luid in duplici casu scquenti: 1° si tu liber carnaliter pecces cum persona ordine, voto, matrimonio, vel proba-bilius sponsalibus ligata; 2° si autem carnaliter pecces cum persona tecum ligata cognatione vel aliinitate intra gradus prohibitos, locum habet circumstantia rpad ct circumstantia quis; ct tunc notandum est, ut latius/)e i)/«-Irimonio dicitur, in confessione exprimendum esse an sit in linea recta vel transversa, et an sit in primo gradu lineai rectfc vel in primo transversa, ubi species muta-tur; quoque an sit in primo et in secundo mixtim, ubi notabiliter augetur.

Nota. In omnibus casibus ubi exprimendse sunt circumstantia cjuis vel quid in aclu principali. quoque exprimendse sunt in omnibus tendentibus in ilium actum, i. e. in taclibus vel osculis, in gaudio, in desiderio, et ali-quando in delectatione morosa, juxta dicenda, N⁰ G, De Peccatis.

0° Actionis effectus, scilicet effectus illi qui accidcnta-liter ex actione secuturi prsevidentur, saltern in confuso, ut v. g. si praevideatur secuturum scandalum, damnum grave ex furto levi, vel qusecumque peccata, etiamsi hi etTectus prsevisi per accidens non sequantur.

n. Importat quod locus in quo peccatur, sit vel publicus, ex quo scandalum; vel sacer, ex quo sacrilegium.

Cum relative ad locum publicum nihil specialiter notan-dum veniat, sit quoad locum sacrum qusestio sequens:

Q. Qucenam est regula genera/is ad judicandum cjuando-nam pcccatum in loco sacro commissum, inducat circurn-stanliam sacrilegii?

r. Sil haec regula : Omne peccatum externum in loco sacro commissum, inde accipit malitiam sacrilcgii; et quidem mortaliter malam si intervenerit gravis ecclesise prohibitio, vel si gravis irreverenlia in actu appareat. Ex hac regula deducuntur tria sequentia;

1° Omnes actus quibus ecclesia violaretur si publici forent, habent malitiam mortalem sacrilcgii, etiamsi occulte committantur. Hi autem actus, ex jure canonico, sunt eiTusio sanguinis vel seminis humani, homicidium, sepultura excommunicati vel infidclis in ipsa ecclesia. Vide I)e Missce Sacrificto, N⁰ 79.

2quot; Quoad csetera peccata carnalia externa non consum-mata, si sint morlalia, probabilius, juxta Liguori, sunt mortaliter sacrilega; ut v. g. tactus, aspectus mortaliter turpes, quia in his irreverontia gravis apparel; secus autem, sunt tantum venialitcr sacrilega.

5° Quoad fur turn. Furtum sacrilegum tripliciter com-mitti potest: 1° auferendo sacrum de sacro, 2° non sacrum de sacro, 5° sacrum de non sacro, in quo ultimo casu tamen non intervenit circumstantia ubi. In primo et se-cundo casu, circumstantia loci sacri inducit semper malitiam sacrilegii mortalem, si res notabilis furata in loco sacro fueril in asylo posita, vel si furtum fiat per violen-tiam physicam. Extra hos casus, probabilius dicit Gury non adesse sacrilegium mortale; et certum est quod a sacrilegio mortali semper excusare valeat materue parvitas.

Dixi supra in regula: omnc peccatum externum: nam peccata interna in loco sacro commissa, cum non videan-tur locum sacrum specialiter afficero, non sunt habenda

ut sacrilega, ait Gury, nisi adsit desiderium externe pec-candi in ipso loco sacro.

43. — q. Quid imporlat circumslantia Quibus auxiliis? it. Importat media accidentalia ad peccanduni abhibita, v. g. uli ope daemonis ad furandum, rebus sacris ad actus impudicos, confessione ad sollicitandum ad lurpia, etc.

Qufenam media sint in confessione exprimenda, vide tractatum De Pcemtentia, N⁰ 40.

Finis autem non semper est circumstantia. Ad circum-stantiam enim tres requiruntur conditiones, ut supra, N⁰ 41, dictum est. Atqui finis non est circumstantia in duobus casibus sequentibus: 1° defectu 2^ conditionis, si actui novam moralitatem non addat; cujusmodi est finis ope-ris, qui cum ipso opere confunditur, ut v. g. in elee-mosyna data ex misericordia; 2° defectu o* conditionis, si finis operantis moralitatem operis destruat, ut v. g. in eleemosyna data ad seducendam puellam, quia, ut supra, Nquot; 54, dictum est, finis malus destruit actus bo-nitatem, et actui dat moralitatem primam seu ipsum red-dit simplicitcr malum. Finis autem operantis vera circumstantia est in «cteris casibus, v. g. eleemosyna data ad placandum Deum, etc.

Ilinc ad modum reducuntur quinque sequentia: 1quot; major vel minor in voluntario gradus; 2quot; actus intensio vel remissio; 5° in qua parte prseceptum fucrit violatum; v. g. in jejunio, an in cibo vetito an vero in pluribus refectionibus; in cogitatione mala, an fnerit desiderium an vero delectatio morosa, etc.; 4° novem modi coope-randi peccatis alienis; 5° modus operi intrinsecus, qui

sscpc spociem mulat: v. g. in fornicalione violentia, quod est contra justitiam; in copula rotractus, quod est contra na tu ram.

1° Temporis qualilas raro vel vix esse potest circumstanlia annotanda, quia v. g. peccata intemperantia} die festo vel die jejunii patrata, inde non augentur, cum finis legis non cadat sub lege.

2quot; Temporis quanlitas peccata auget in eadem specie. In sententia tenente quod circumstanlia; in eadem specie aggravantes, sint in confessionc exprimendse, temporis cluralio exprimenda est 1° in peccatis internis; in exter-nis vero, duratio extraordinaria non vero ordinaria; 2° in consuetudine; 5quot; in occasione proxima; 4° in notabili ne-gligentia resiituendi alicnum.

Priusquam dicamus do Conscientia, duplici Xquot; prsemit-ümus notiones quastlam generales synopticas.

1. — Ul in traclatu De Aciibus llumanis, Nquot; dictum est, anima 1° senlit, et sentiendo, ad volondum aut eli-gendum allicitur; 2quot; cognoscit, et cognoscendo, in vo-lendo aut eligendo dirigitur; et proin 5° sic excitata et illuminata, vult aut eligit.

Anima corjnoscit per intellectura. Intcllectus autem cognoscit non tantum res interiores qufe in anima sunt, sed insuper res exteriores seu extra animam versantes. Inter varias illas res ab intellectu cognoscibiles, alisc spectant ad mores honeste componendos; alite vero hue non spectant. Jam autem, quod attinet priores, determinandum liabemus quantum intcllectus influat in componendos mores seu in actuum humanorum moralitatem.

Cum actus humani moralilas sit actus conformitas vel difformitas cum lege feterna et recta ratione, ut De Acti-bus llumanis, N⁰ 20, dictum est, hinc sequitur actus moralitatem pendere 1° primario a ler/e, scilicet a lege feterna, et consequenter ab aliis legibus qnse in ea fundantur; l⁰ secundario a recta ratione seu ab inlellectu, quo lex nobis innotescit el quasi promulgatur.

Sed, ut intellectus, nobis legem quamdam manifeslans, rite nos dirigat ac regulot, satis non est ut hujus legis varias dispositiones nobis exhibeat modo gencrati ct quasi speculative; sed requiritur ut ilias exhibeat in individuo sou relative ad circunistantias in quibus homo versatur, i. e. requiritur ut intellectus ostondat an lex obliget in individuo hominem quemdam qui in variis circumstantiis in quibus versatur, est hie ct nunc ad agendum paralus, cum actiones sinl individuorum.

Sic, in lege seterna seu potius in lege naturaü distin-guuntur varia principia qua; secundum se clara sunt, et proin ab intelleclu facile concipiuntur; suntque 1quot; principia primaria, v. g. bonum est faciendum, malum est vitandum, alleri non est faciendum quod tibi fieri non vis; 2° principia secundaria, i. e. immediaho primorum principiorum conclusiones, qualia sunt ploraque Decalogi prsecepta modo generali scu secundum se considerata. Sed in ca insuper distinguuntur alia principia non adeo clara, quae proindc ab intellectu non adeo facilc percipiun-tur, erga quae intellectus saspe hseret anceps, imo non raro errat; suntque 1° illa principia secundaria scu Decalogi prtccepta in quibus adest circumstantia apparenter excusans a peccato, v. g. an malum sit mendacium vel furturn ad succurrendam gravem indigentiam; 2quot; a fortiori, principia seu conclusiones remoliores, qu;ie non nisi obscure et diiïlculter ex primariis vel secundariis deducun-tur. — Atqui, ad nos rite dirigeudos, non suflicit ut intellectus nobis exhibeat principia illa clara; sed insuper requiritur ut ostendat an principia illa minus clara nobis, in tali vel tali circumstantia versantibus, applicari debeant vel non, ct consequenter an actio hie et nunc ponenda, sit licila vel illicita. Hoe autem ultimum juui-cium proprie est id quod vocamus Conscienliarn.

Dico 1° nullus error. Uncle, si in hoe cfformando ir-repserit error, intelleelus pronunlial quidem absque lise-silatione liane actionem esse licitam vel illieitam, secl falso id pronuntiat; tuneque habemus eonscienliam fatsam seu erroneam, et quidem vineibiliter vel invincibiliter.

Dieo 2° nulla hcesitatio. Nam fieri potest ut, in hoe ju-dieio efformando, absit quidem omnis error, sed adsit hcesitatio, quia intellectus veritatem elare non percipit, ob varias rationes oppositas qua suam singulse verisimi-litudinem habent; tuneque intellectus hcesitat et dubius manet quid pronuntiandum sit turn de legis existentia vel tenore, tum de legis applicatione ad actum nostrum qua-darn eircumstantia particulari vestitum; et consequenter de bujus actus moralitate vel non pronuntiat, vel, si pronuntiet, non firmiter; tuneque habemus eonscientiam 1 neer tam seu dubiam vel probabilem.

Quoniam in hoc casu intellcetui impossibile est, examine vel attention, discutere tenebras quae existentiam legis et eircumstantiarum involvunt, restat tamen medium ex hoe dubio emergendi et pronuntiandi de actus licei-tate vel illieeitate. Etenim, vel 1° pronuntiat actum esse licitum, quia supponit, principii instar, legis obligationem, qua) forte a parte rei existit, et cum adstringeret, si scientiam certam haberet, cessare pro ipso ob defectum bujus scientite cert;e, sieut cessat pro eo qui invincibiliter ignorat; tuneque intellectus, juxta hoe principium, dubium assimilat ignorantise invincibili. Vel 2° pronuntiat actum esse illicitum, quia supponit, principii instar, obligationem legis, qua) forte a parte rei non existit, eum-que non adstringeret si veritatem compertam haberet, pro ipso existere propter illam in qua versatur incertitudi-nem, quemadmodum existit proeul dubio pro iis qui per-suasum, licet falso, haberent earn existere; tuneque in-

telleclus, juxla hoe principium, dubium assimilal persuasioni de legis existentia.

Sive hoe sivo illo principio quis utaluiquot;, romanet qui-dem, ut aiunt, speculative duhius de actus moralitate ma-teriali; sod evadit practice certus de aelus liecitate vel illieeitate for mali.

Principia hujusmodi quiu sinunt subsistere dubium de honeslate materiali, vocantur rejlexa, per oppositionem ad principia directa, quae per semetipsa dubium illud tol-lunt. Si autem principia reflexa ad qune recurritur, sint vera ac bene fundata, polerunt conscientiam certain circa liceitatem actus individui hic et nunc ponendi, spectatis omnibus circumstantiis, efformare, non secus ac principia directa, ut infra latius dicitur.

Ex omnibus hucusque diclis pronum est coliigere quid et quotuplex sit conscientia.

r. Conscientia est judicium intellectus seu rectse ratio-nis, dictans ex principiis morum generalibus, quid iu particulari hic et nunc sit agendum ut honestum et bo-num, quid vero sit-vitandum ut inhonestum et malum; sou brevius, est judicium practicum de liceitate actionis quam hic et nunc positurus sum.

r. Dividitur triplicitcr: 1° ratione obligationis, 2quot; ra-tione objecti, öquot; ratione assensus.

1° Ratione obligationis, dividitur in conscientiam pne-cipientem, prohibentem, et consulentem aut permittentern, proul actus a lege prsecipitur, vel prohibetur, vel consu-litur aut permittitur. De hac autem divisione nulla est dil-ficultas, et pauca dicenda veniunt.

Ratione objecli civca quod versatur, dividitur in cou-scicntiam veram vel rectum, et in falsam seu erroneam.

conscientia recta est ea quse cx veris principiis recto con-cludit aliquid esse licilum vel illicitum, quod revera tale est.

Conscientia falsa seu erronea, est ea quai difformis est objecto suo, seu quae dictat verum quod est falsum vel falsum quod est verum. Ad conscientiam falsani seu er-roneam reduci potest conscientia perplexa.

5° Ratione assensus ia ipsomet agente, dividitur in conscientiam certain vel dubiam, prout intellectus firmiter ju-dicat aliquid esse bonum aut malum, vel e contra suspen-sus hserct circa actionis honestatem.

Hue reducitur conscientia probabilis, i. e. qua quis de actionis honestate judicat ex motivo gravi; ct conscientia scrupulosa vel laxa, i. e. dum quis de actionis honestate judicat ex motivo levi aut non fundato.

Itaque conscientia certa judicat ex motivo certo; conscientia probabilis judicat ex motivo probabili et gravi; conscientia scrupulosa vel laxa judicat ex motivo levi aut non fundato.

u. 1° Homo sequi debet conscientiam de moralitate a-ctionis saltern moraliter certam, tum veram turn invinci-biliter erroneam, modo sit praicipiens vel prohibens. Talis enim conscientia, teste Chrysostomo, est quasi praico Dei et nuntius, mandans non ex se, sed vice Dei; sicque Deus voluit singulos hunc veracem et inexorabilem die noctc-que gestarc in pectore testem.

2° Homo sequi potest, quin sequi teneatur, conscientiam consulentem vel permittentem, nisi ha3c permittens foret vincibiliter erronea. Unde, non peccat qui facit id quod conscientia permittit; vel qui non facit id quod conscientia consulit ut perfectius, quamvis tamen, si id faciat, melius facial et sit laudc dignus.

Dico in primo membro saltern moraliler certain, nam : 3° Homo sequi non potest conscienliam qusi; de mora-litate actionis est vincibiliter erronoa, vel qute non est moraliter cerla. Atqui non est moraliter certa, nee proinde legitima morum regula, conscientia quae do actionis mo-ralitate est tantum dubia; imo quae est tantum probabi-lis, ea scilicet probabilitate qua ad eertitudincm mora-1cm non perveniatur, ut infra dicetur.

Jam triplici capite dicimus 1° de conscientia lalsa sen erronea, iquot; de conscientia scrupulosa vel laxa, 3° de conscientia dubia vel certa.

4. — 0- Undenam oritur hujusmodi conscientia? r. Conscientia falsa sen erronea oriri potest vel 1° ex ignorantia verorum principiorum, vel 2° ex inadverten-tia ad vera principia cognita, vel 5° ex errore in his principiis applicandis. In ignorantia, Veritas mentem latet; in inadvertentia, ad veritatem cognitam mens non atten-dit; in errore, mens falsum amplectitur. Ilinc, ignorantia opponitur scientiaj habituali; inadvertentia, cognitioni actuali; error, judicio vero.

o. (Juotuplex distwrjuilur conscientia erronea'¹. r. Conscientia erronea alia est invincibilis et alia vin-cibilis.

Conscientia invincibiliter erronea est ea quae vinci moraliter non potest, cum nulla cognitio nec dubium er-roris, ne in confuso quidem, veniat in mentem operands quando actionem aut actionis causam ponit.

Conscientia vincibiliter erronea est ea quam operans potest el debet vinccrc quia errorem advertit vel saltern

•Jo co dubilal, et simul advorlit etiam obligationern cam vinccndi, quam tarnen vincere negligit.

Q. Ex quibusnarn signis confessarius collicjcl conscientiam posnilentis esse invincibiliter erroncam ?

1° Si ignorala res non versatur circa morum principia primaria vel circa primas ex eis conclusiones;

2° Si non versetur circa obligationes status, cum talis ignorantia sit culpabilis in causa.

5° Si poenitens sit diligens et accuratus in adimplendis rebus suis spiritualibus;

o. — Ex dictis, N³ 2, intelliguntur duo sequential lquot; Conscientia; vera: sequiparandam esse conscientiam invincibiliter erroneam, quam proinde homo sequi tenetur, juxta verba Pauli: Omne cjuod non est ex fide (i. e. juxta conscientiam), peccatum est.

2° Conscientisc veren sequiparandam non esse conscientiam vincibiliter erroneam, quam consequenter homo sequi non potest.

Imo homini prohibetur non tantum agere juxta cam, sed etiam agere contra cam. Etenim, si agat juxta cam, peccat, quia errat voluntarie, cum ex hypothesi error sit vincibilis, et deponi debcat; si autem agat contra cam, peccat, quia agit id quod hie et nunc judical esse malum. Magis autem peccat qui agit contra, quam qui agit juxta talem conscientiam; qui enim agit juxta, tantum peccat in hoc quod ignorantiam aut inadvertentiam aut errorem voluntarie non deponat; cum agens contra, superaddat cul-pam, scilicet hie et nunc agendi contra conscientiam.

ii. Commitlit peccatum tale et tantum, quale et quantum apprehenditur. Dico quantum apprehenditur: si autem quis ponat actionem quam existimat quidem malam, sed ad cujus gravitatem non attendit, seu cujus malitiam gravem nequidem in confuso apprehendit, probabilius tantum levi-ter peccat.

Q. Quomodose g er ere debet ille qui la borat comcientia vinci-biliter erronea; item qui laboral comcientia perplexa, i. c. qwindo quis inter duo prcecepla comlilulus, hard dubius quodnam ex duobus eligere debeat ?

ii. Talis conscientia debet deponi, idque per eadem media quibus depellitur ignorantia, i. e. recursu ad Deum et prsecipue ad doctos.

2° Si sic non deponatur, et adsit agendi necessitas, opo-rans eligat minus malum, sequendo prseceptum magis obli-gans, v. g. curare infirmum potius quam audire missam.

öquot; Et si hoe non pateat, eligat quodlibet; nee aderit peccatum, defectu libertatis: nam non peccatur in eo quod caveri non potest.

q. An confessarius poenitenlem conscientia erronea labor(m-tein ins truc re tenelur?

r. Vidcndum est an illa poenitentis ignorantia ci sit gra-viter culpabilis vel non. De quo vide tractatum De I'teni-lenlia, N^ü 100, 5°.

Verum quidem est quod conscientia scrupulosa el laxa nihil aliud sint quam species conscientia) erronese, et quod proin ad conscientiae divisionem ratione objeeti rcduci possint. Attamcn cas potius reducimus ad divisionem ratione assensus, (juia fundantur in motivo, licet levi vel non t'unda-to, ob quod homo assensum prsestat, seu judicium sibi cfformat de actionis honestate.

Itaque conscienlia scrupulosa vel laxa ea est qua quis ex motivo levi et inani judicat in actione peccatum adesse vel abesse.

G. — Quoad conscientiam scrupulosam, qucedam tradi-mus circa scrupulorum signa, causas, darana et remedia. q. Qucvnam sunt scrupulorum signa?

r. Signa scrupulorum sunt prsesertim sequentia- 1° per-tinacia judicii, qua quis renuit parere consiliis confessarii vel plurium confessariorum aut sapientum quos adit; 2quot; e contra, frequens mutatio judicii ex levibus motivis; 3° timor peccandi in omnibus, et certitudo in omnibus anxie qusesita; Aquot; quoad confessiones, conscientkc examen minutissimum et interminabile, nova et continua repetitio peccatorum jam declaratorum, non fundatie anxietates circa peractas confessiones, nimia sollicitudo in adimplenda pcenitentia sacramentali; etc.

Intrinseccx; sunt; 1quot; complexio melancholica et frigida, qu® ad suspiciones, timores et obstinationem naturaliter disponit; 2° infirma capitis valetudo et ignorantia; 5quot; occulta superbia.

Extrinseccc sunt: 1° permissie divina: non quidem quod Deus falsas apprehensiones immittat, sed quod subtrahat luminis vigorem, eo line ut homo in anxietates lapsus, ad cor redeat, ad meliorem frugem se recipiat, ad Deum re-currere discat, pro peccatis satisfaciat, meritum acquirat; unde, a Deo venire censentur, si homo inde melior evadat; 2° operatio dtemonis qui, ut mentcm perturbet, Deo permittente, movet sanguinem, humores, phantasiam; unde, a dsemone venire censentur, si homo inde a profectu spirituali retrahatur, el tandem in animi dejectionern, vel etiam in despcrationcrn conjiciatur; 5° consortium cum scrupulosis, vel lectio librorum severiorum.

r. Damna scrupulorum, modo hi a Deo non provc-niant, sunt sequontia: !⁰ animse pacem et tranquillitatem extinguunt; 2° ad obcunda clirislianaj pietalis ollicia ineptum reddunt; 5quot; de Dei bonilate minus rede sentire faciunt, quo iit ut, amissa in Deum liducia, homo in despe-rationem et vitam laxam proruat; 4° morbos corporales adducunt, ct mentem adeo enorvant ut tandem in amen-tiam dejiciant.

it. Remedia contra scrupulos adhiberi debent turn a parte scrupulosi, turn a parte ejus confessarii. Itaque, (.). Quod nam est summum re medium a parte scrupulosi? r. A parte scrupulosi, remedium summum, in quo ctclera omnia continentur, 'est obedientia cieca judicio ct pnescriptis confessarii, juxta: Vir obediens loquetur victorias, quemadmodum Kgrotus praescriptis boni medici plane se submittit. Licet enim, sic agendo, in quibusdam suis actionibus aliquando peccare possit materialiter, non tamcn peccabit for maliter, ralione scilicet obediential quam pne-stat confessario, de quo maxime valet islud: Qui vos audit, me audit.

0. Qucenam remedia sunt adhibenda a confessario? r. 1quot; More boni medici, primum scrutetur an poenitens sit vere scrupulosus, an in omnibus an tantum in quibusdam, et qusenam sint scrupulorum causa;. Nec, si cum scrupulosum reperiat, cum esse talcm statim declaret, ne forte ejus fiduciam erga se doperdat.

2° Ei commendct magnam iiduciam in Dei bonitato, frequentem orationem, brevitatcm examinis, huniililatem cordis, fagam otii et occasionum scrupulorum.

oquot; Generalim, in a'groto suo medendo, sit prudens ct palicns, benignus ct fortis. Consequenter,

4quot; Ei interroganti respondeat absque luesitatione el cum iinperio; et responsis non facile adjiciat rationes.

3^U Cum eo ulatur rcgulis generalibus; non vero parti-cularibus, nam his scrupulosus dirigi non potest, cum cas applicaro nequeat.

n. Quum scrupuli ut plurimum speciatim versentur circa htec tria, scilicet 1quot; circa actiones quoiidianas, 2° circa pravas cogitationes, 3° circa confessiones, sequenti ulatur inodo:

1quot; Circa actiones quotidianas. Scrupuloso qui in omnibus acliouibus angitur timore peccandi, injungat ut ille libero agat, scrupulos despiciat, contra cos operetur quoties-cumque evidens peccatum non apparet, et de iis conli-lentlis abstineat nisi certissimus sit ibi adesse peccatum, ut statim dicetur.

2quot; Circa pravas cogitationes. Scrupuloso qui timet as-sensum prsebere vel prsebuisse cuilibet pravse cogitationi contra castitatem, contra Mem vel charitatem, injungat ut ille has cogitationes velut mera phantasmata despiciat. Ei dicat non pravas cogitationes, sed pravos consensus esse peccata; regulam ab auctoribus admissam tenere quod ii qui sunt timoratie conscientia;, judicandi sint a peccato immunes, nisi certo sciant se peccato gravi con-sensisse: nam impossibile est peccatum intrare in animam qiue vehementer ab illo abhorret, quin ab ipsa clare et cerlo percipiatur. 0quot;^arc ei imponendum est ut pariier de iis confitendis abstineat, nisi certissimus sit se iis consensisse. Etenim,

5° Circa confessiones. Scrupuloso qui semper anxius est circa confessiones, prasertim prateritas, injungat ut ille de culpis anteactse vihe non amplius cogitet, nee de iis verbum in confessione faciat, nisi jura/re possit l⁰se peccatum morlale ccrto perpetrasse, ct 2quot; se id in confessione nunquam declarasse, pra;sertim si confessionem genera-lom jam peregerit.

Adtlat Ires regulas a doctoribus admissas, scilicet 1° nun-quam ilerandam esse confessionem, nisi certo fuerit sa-crilega; 2^Ü scrupulosum cum gravi damno non tencri ad confessionis integritatem materialem; 5° cum ad inno-vandum praeteritae confessionis examen non tencri, etiamsi dubium de peccato gravi omisso suboriatur.

Ad judicandum de prsetcritse confessionis validilate, turn quoad integritatem, turn quoad contritionem, ei confcs-sarius duplicem qusestionem proponat: 1quot; Celastinc scienter peccatum grave? 2⁰Proponebasne peccata iterare? Si utrique quffistioni respondeat negative, valida judicanda est ejus confessio, ait Gury.

7. — Quoad conscienliam/«ccrtm, sint sequentia; 0. Quamam vocatur conscientia laxa?

r. Ut ex diclis inlelligitur, conscientia laxa est ca qua), cx leviori ratione, id quod illicitum est, licere judical; vel veniale tantum peccatum deprehendit ubi mortale est: ca videlicet est quae, absque sufficienti ratione, judicium in favorem libertatis inflectit, vel ad legem vitandam, vel ad minuendam culpa? gravitalem.

1quot; Conscientia laxa simpliciter, quae tendit ad libcrtatcm plus aequo extendendam;

2° Conscientia cauteriata, qua;, diulurno peccandi habitu, peccata gravia, imo gravissima, nihili pendit;

ö⁰ Conscientia pharisaica, quae magna parvi, ct vicissim parva magni facit.- lltec nomen ducit ex pharisteis, qui gravissima legis mandata spernebant, dum non lotis ma-nibus manducando, inanesve traditiones pra'tereundo, se magni peccati reos existimarent.

q. (Juanlum est peccatum ex conscientia laxa commissum? r. Gravitcr peccat illc qui, scienter laxa) conscientia; ohscquens, legem aliquam in re gravi transgreditur. El

sano, hujusmodi ignorantia, utpotc voluntaria, facilc su-pcrari potest; ergo ipsius ignorantise prsetextu, a peccato gravi, in materia gravi, cxcusari nequit. Imo, gravitcr eliam in re levi peccare potest, si sua temeritas, quovis dictamine praïtermisso et contempto, ilium ad agendum impellat.

Quadruplici articulo dicimus 1° de earum natura, 2° de svstematibus circa probabilitatem, ö⁰ de probabilitatis re-gulis specialibus ; quibus 4quot; acccdit appendix.

8. — Ut supra, N⁰ 1, dictum est, actus moralitas pendel a lege, per intellectum percepta.

Ssepe autem accidit ut homini, actionem aliquam po-nere volenti, inquirendum sit de liujus actionis mora-litatc, seu an licita sit necne, i. e. inquirendum sit an forte non cxistat lex qusedam quai actionem illam pro-bibeat; idque potissimum quando in casu adsunt rationes plus minusvc militantes alia? in favorem legis, alia; in favorem libertatis, i. c. alia; actionem banc vetantes, alia; cam permittentes.

Facile autem concipimus, eo minus hominem hunc do actionis sua; contra legem ponendse liceitate esse dubita-turum, quo majora in favorem libertatis ei accedent ar-gumenta, i. e. quo majoribus probabilitatis gradibus fun-datur opinio ilia qua; actionem banc licitam esse declarat. Igitur,

!quot; Si non adsint nisi argumenta valde levia, i. e. rationes qua; sufficianl ul inteliectus versus banc liberta-

lem inclinet quidem, sed quae non sufiicientes sint ut vere assensum p neb cat, adest id quod nuncupatur suspi-cio, vel etiam opinio improbabilis.

2° Si vero adsint vel accedant argumcnta gravia, seu rationes talcs ut intellectus sententisü in favorem liberta-tis adhsereat, non tarnen adhsereat nisi cum formidine de opposito, i. e. cum formidine ne sententia in favorem legis sit vera, et consequenter ne illa cui adhseret sit falsa, adest id quod vocatur simpliciter opinio, vel opinio probabilis, vel simpliciter dubium. Tune autem intellectus constituitur inter duas proposiliones contradicto-rias seu oppositas, scilicet inter unam aflirmantem et alteram negantem aclionis hujus contra legem ponendse liceitatem. Sed facile concipimus quod, si intellectus sub hujusmodi opinione vel dubio aliquatenus assentiatur, non tarnen nisi imperfectus adsit assensus, siquidem intellectus noster nequeat perfecte assentiri uni contradictionis parti quam plus minusve timet esse falsam.

Dixi 1quot; adest opinio probabilis. Adest igitur in genere morum opinio probabilis, si intellectus ob motivum grave, licet fallibile el proin cum formidine de opposite, judi-cet actionem quamdam esse licitam. Motivum dico grave, i. e. tale ut lisoc opinio, non obstanlibus argumentis in partem contrariam militantibus, vim retineat sulïieientcm ad sibi comparandum viri prudentis assensum, sive ab intrinseco siveab extrinseco sumatur illud motivum.

Nihilominus grave esse illico desinit hoe motivum, si adversus illud militet aliquod motivum eer turn, a Scriptura vel Ecclesia vel a ratione theologica traditum, quurn in boe casu probabilitas qusecumque non sit probabilitas vera, sed tantum probabilitas apparens.

9. — Sensu igitur tlieologorum stricto, adest dubium, si intellectus inter utramque partem hsereat suspensus sen

assensum suspendat; nam dubium nihil aliud est quam suspensio assensus inter duo opposita seu contradictoria. — Tune aulem adest id quod usu scholarum vocatur con-scientia dub ia; sensu tarnen improprio: etcnim in hoe casu non adest veri nominis conscientia, quum, uti dictum est, eonscientia sit judicium intcllecius de honestate actionis, et hie in casu non habeatur nisi suspensio judicii.

i\. Tripliciter distingui potest dubium. Distinctio prima ad rem nostram parum confert; sed secunda el tertia in re morali sunt famosa3. Itaque,

Dubium dicitur ncgativum, dum intellectus assensum suspendit ob defectum rationum, seu quia ab utraque parte contradictionis adsunt rationes nullse. Dubium est positivum, dum intellectus assensum suspendit ob apparentem sequa-litatem rationum, seu quia ab utraque contraditionis parte adsunt rationes scquales aut circiter aiquales.

In utroque dubio intellectus assensum suspendit, seu in neutram contradictionis partem inelinat, quemadmodum statera in neutram partem inelinat, sive in utraque lance nulla adsint pondera, sive adsint pondera aequalia. 2° Distinguitur dubium juris vel facti.

Adest dubium juris, dum dubitatur de ipsa lege, i. e. turn de legis existentia, v. g. an existat lex tali die prseci-piens jejunium; tum, quod in idem recidit, de legitima legislatoris potestate , v. g. an legislator tali die prsecipere possit jejunium; tum de legis exisientis obligatione, v. g. an lex jejunii obliget in casu particulari, puta hominem itinerantem, serviliter laborantem, etc.

Adest dubium facti, dum dubitatur an factum aliquod particulare pertineat ad speciem actuum de quibus lex sta-luisse supponitur, v. g. sub lege jejunii, an in cibo qucm rnanduco adsint mixta; carnes; an chocolatum aqua} immix-tum reputandum sit cibus an vero potus; vel sub lege cele-

brandi dies festos, an talis labor, v. g. scribere aut pin-gere, currus ducere, etc., reputandus sit labor servilis.

Dubium, in re morali, dicilur speculaiivum, dum du-bitatur de principio generali morum, vel de bonitate a-ctionis consideralse in se, i. e. abstrahendo a prsesentibus circumstantiis in quibus versatur agens: v. g. an exi-stat lex vetans mihi relinere rem quara inveni; an existat lex prohibens debiti recuperationem per cornpensationem occullam; an existat lex inhibens homini seipsurn vel aliuni mutilare aut infamare, et sic porro, quin attendatur ad circumstantias particulares in quibus versari potest hujus-modi homo.

Dubium dicitur practicum, dum dubitatur an actio singularis, in prasentibus circumstantiis ab agente posita, sit licita necne, v. g. an mihi in his circumstantiis liceat die 1'esto facere opus servile; an mihi servo, in tali re a superiore prsecepta, obedire liceat.

'0. — Quum autem sub dubio, imo vel etiam sub vera probabilitate intellectus nianeat suspensus, vel saltern imperfecte tantum assentiatur opinioni tenenti talem actionem contra legem esse licitam, lunc in homine illo exur-git id quod vocatur conscientia dubia, ut diximus, vel conscientia prohabilis. Atqui, quamdiu conscientia quoad actionis liceitatem non est nisi dubia vel probabilis, certum est eam non esse regulam morum, seu earn non esse sufii-cientem ut actio ilia licite ponatur, siquidem ad id re-quiratur conscientia quae de actionis liceitate sit cerla, saltern certitudine morali.

Quid igitur homini illi in hoc casu agendum? Responsio est: Quamdiu perseverat hoc dubium, actionem hanc contra legem ponere non potest. Tenetur ergo ab hac actione abstinere seu eligere tutius, i. e. ponere actum juxta legem ; vel si actionem illam contra legem ponere velit, id

cfficere non potest nisi prius sibi efformaverit conscien-tiam de aclionis illius liceitale moraliler certam. Atqui duplici hoc effieere potest via: 1° directe seu per prin-cipia direeta, v. g. motiva quoad rei veritatem magis in-dagando, libros aut vires doctos consulendo, etc.; 2° et potissimum indirecte seu per principium aliquod reflexum, quale est v. g. sequens; Lex dubia non obligat; eujus sensus est: quoniam lex quoe in praesenti casu actionem moam prohibere censetur, non est certa, imo ob varia motiva quse adversus earn militant, est dubia, ideo judico me hac lege bic et nunc non obligari; ac proin conscienüa certa pronuntio actionem meam esse licitam. Mediante tali ad principium reflexum recursu etïicilur ut conscientia illa, quse prius erat dubia vel probabilis tantum, dein evadat moraliler certa, i. e. ul conscientia quse circa banc actionem in se seu speculative consideratam prius hserebat dubia et suspensa, iamjam evadat quoad aclionis licei-

Itaque intelligilur quomodo, stanle dubio specidativo, conscientia possit practice de aclionis honestate fieri mo-raliter certa. Aliud enim est, ait Scavini, quffirere utrum lisec opinio vera sit an non; et aliud, quserere utrum liceat hac opinione uti in praxi etsi dubia sit. Etenim quando agitur de opinionis hujus usu, contingere potest quod principium directum opinionem linquat in statu dubii quoad veritatem, dum principium reflexum earn constituere potest in stalu certiludinis quoad honestalem. Sic v. g. miles, dubitans de justitia belli quod gerit, concludit tamen sibi licere pugnare, nixus principio reflexo quod in dubio obediendum sit superior!, cum bic sit in possessione, sic pariter judex, dubitans de culpabililale rei, certus fit de honestate suae aclionis in reo absolvendo, juxla principium reflexum, quod in dubio favendum sit reo. Et revera, in hoc casu, dubium et certitudo non circa idem sed circa diversum versantur objectum; nam dubium respicit veri-

talem opinionis in se, certiludo respicit honestatem aclio-nis in eo qui lali opinione ulitur.

Sed dices forte; Quomodo talis agens habere potest certitudinem, cum agat semper cum formidine de opposite? Respondetur quod ille habet quidem formidinem circa rei veritatem, seu formidinem ne opposita sit vera; non vero habet formidinem circa/(OHes/a?m suae aclionis; uno verbo, agit cum formidine speculativa, quod licitum est; non vero cum formidine practica, quod nunquam licitum est.

11. — In ordine ad dubium speculativum excutiendum et ad actionem contra legem practice legitimandum, non omnes theologi eadem cum facilitate recurrunt ad supra-dictum vel simile principium reflexum. Id enim pendet a majori vel minori rigore principiorum quas in compa-randa scientia theologica ex auctoribus hausi atque amplexi sunt. Quo igitur tum indole turn systemate theologico sunt severiores, et consequenter quo ardentiores patroni legis, eo diflicilius et lenlius simile principium reflexum contra legem applicant; dum vicissim, quo sunt benigniores, et consequenter quo ardentiores patroni libertatis, eo facilius el expeditius similem applicationem inslituunt. Sic, prout articulo sequenti, ubi de variis systematibus theologicis, latius videbitur, quod spectat applicationem hujus prin-cipii reflexi: Lex duhia non obligut, totus qusestionis nodus residel in hoc, scilicet in determinando quandonam lex aliqua censenda sit dubia, i. e. quanti, contra banc legem seu in favorem libertatis, requirantur gradus probabili-tatis, ut dicere liceat legem banc esse vere dubiam atque ab obligatione eximentem: in quo tot diversse extant auctorum sententise quot diversa existunt theologise syste-mata.

Sic 1° rigoristse seu tutiorishe puri, ab Ecclesia da-mnati, axioma seu principium illud nunquam admittunt.

2° Illud admittunl tutioriste mitigali, si senlentia op-posita sit probabilissima.

Kquot; Illud admittunt ïequiprobabilistïE, si sententia opposita sit seque aut circiter seque probabilis.

üquot; Illud admittunt probabilistse moderali, etsi sententia opposita sit minus probabilis, seu etsi lex sit probabilior.

6° Illud admittunt ab Ecclesia darnnati laxista? seu pro-babilistse puri, etiamsi sententia opposita sit tantum te-miiter probabilis, i. e. etiamsi lex sit probabilissima.

12. — Ex hucusque dictis facile jam est colligare quid in re morali intelligatur per certiludinem ac per conscien-tiam ccrtum.

Adest cerlitudo, si intellectus uni contradictionis parli adhaereat firmiter seu absque errandi formidine.

Consequenter adest seu dicitur conscientia certa, quando quis firmiter seu absque errandi formidine judical ali-quid esse licitum vel illicitum. Supra, N⁰ 5, notatum est quod recta morum regula sit sola conscientia de actionis honestate moraliter certa, juxta verba Pauli: Omne quod non est ex fide, peccatum est.

Dicimus autem certitudinem moralem: certitudo mora-lis vocatur illa certitudo quse nititur legibus quibus homines in suis actionibus reguntur; ita ut v. g. propositie quje dicitur moraliter certa, sit propositie quse vel nun-quam vel tantum rarissime possit esse falsa. Talis autem certitudo est inter homines ordinarie sufficiens, nee morali certitudine major plerumque haberi potest.

Non igitur quajstio bic est de certitudine sive physica sive metaphysica. Certitudo physica dicitur illa certitudo qufe fundatur in ordine constanti quo mundus regitur, quse proin certitudo remanebit quamdiu leges physic»

conslantes erunt. Cerlitudo vero melaphysica seu immutabilis ea est quae competit iis proposilionibus in quibus attributurn cum subjecto essenlialiter convenit, v. g. Deus est Justus.

Agendum jam est de recto usu probabililatis, in ordine ut agens valeat ex oa sibi efformare conscientiam practice el moraliter certain de actionis suae honestato. Id autem prastamus, 1° subjiciendo, N⁰seq., varia notanda quoad pro-babilitatem seu opinionem probabilem ingenere; 2⁰expoiien-do, Articulo seq., varia systemata circa probabililatis usum.

Quod opinio possit esse probabilis probabilitale juris vel facti, prout versatur circa legis exislentiam aut ap-plicationem, vel versatur circa factum parliculare;

Quod opinio possit esse probabilis probabilitale specu-laliva vel practica, prout actio consideralur in genere el in se, vel relative ad circumslanlias in quibus actio est proxime ponenda;

Quod opinio possit esse probabilis probabilitale intrin-seca vel extrinseca, prout fundalur motivis in ipsa re, vel extra earn desumptis.

Nota 2°. Probabilitas, sive intrinseca sivo cxlrinseca, habere potest probabililatis gradus. Sic v. g. aliqua pro-positio potest esse probabilior, vel aeque probabilis, vel minus probabilis quam opposita, prout nilitur motivis so-lidioribus, vel aïque solidis, vel minus solidis quam opposita , ut latins, N⁰ 14, dicetur.

Nota 5°. Quoad probabilitalem alicujus opinionis, sint qualuor sequentia ex Gury :

Essentia probabililatis necessario requirit ul cerliludi-nem etiam moralem excludat. Unde, omnis probabilitas, quanlacumque fuerit, adveniente cerlitudine propositionis conlradictorue, omnino perimilur.

Certo probabilis habenda est opinio quse, tolerante Ec-lesia, communis est theologorum, vel docetur as. Thoma ejusque scbola, vel a plerisque theologis ut probabilis asseritur; vel etiam quam absolute tenent ut veram quin-que aut sex theologi, probitate, judicio et scientia prse-stanles, nisi ratio certa contra ipsam opinionem appareat.

Certo probabilis est viro docto et probo opinio illa quam ipse scit se diligenter discussisse, et experitur se absque inordinato affectu, ob rationes graves, ut veram tueri.

Imo unicus auctor, si sit omni exeeptione major, afferat-que rationem quam alii non examinaverint, vel non satis solverint, ipse autem aliorum rationes commode solvat, potest opinionem suam certo probabilem efficere, quamvis contra communem doceat.

Nota 4°. Quoad illos qui de opinionis probabililate judi-care valeant, sint pariter tria ex Gury;

De probabilitate intrinseca juris judicare possunt com-muniter soli doctissimi, et in re morali versalissimi, cum soli possint scire nihil certi ipsis opponi.

De probabilitate extrinseca judicare potest vir medio-criter doctus, si statum quieslionis rite intelligens, banc inveniat assertam ab auctoribus bujus temporis omni exeeptione majoribus, i. e. inter theologes omnino probatis.

Imo, homo rudis, a viro quem ipse existimat probum, prudentem et doctum, audiens opinionem aliquam esse certo probabilem, potest eam ut talem habere; non enim per seipsum rem expendere valet, nee aliud medium ipsi suppetit probabilitatem exlrinsecam cognoscendi.

Nota oquot;. Opinio probabilis quee militat in favorem legis, vocatur opinio tutior; illa vero quse militat contra legem seu in favorem libertalis, vocatur opinio minus Ma. Facile autem intelligitur quod tutius non sit idcirco probabilius, siquidem minus tutum seu opinio in favorem libertatis majori probabilitate gaudere possit.

li. — 1° Inter varias propositiones, aliae sunt certo vera, aliaj sunt probabiles, et alise sunt certo falsse.

Hinc propositio probabilis, i. e. opinio seu sententia proba-bilis, seu probabilitas quasi medium locum tenet inter veri-tatem et falsitatem, inter scientiam et ignorantiam. Hsec autem probabilitas, inter duo ista puncta extrema medium locum occupans, latitudinem quamdam seu gradus admittit. Sed, ut dictum est, existere desinit simul ac accedit certi-tudo tum veritatis tum falsitatis: nam probabilitas necessario conjungitur cum formidine de opposito; certitudo autem banc formidinem excludit.

2° Probabilitas alicujus opinionis, relative ad opinionem oppositam, admittit septem probabilitatis gradus. Sic, tutius seu opinio in favorem legis, relative ad minus Mum seu opinionem in favorem libertatis, potest esse:

Quartum gradum seu aBquiprobabilitatem medium locum tenere inter ca^teros gradus hinc ascendentes et illinc descendentes;

Singulum gradum ex una parte in favorem alicujus opinionis , eorrespondere gradui ad verso ex altera parte in

favorem opinionis contrarise; ila ut, v. g. si tutius seu opinio pro lege sit dubilanter aul tenuiler probabile, minus tutum seu opinio contra legem eo ipso sit probabilissimum; si tutius sit mullo minus probabile, minus tutum sit mullo probabitius; si tutius sit simpliciter minus probabile, minus tutum sit simpliciter probabilius; et vicissim.

5° In theologia morali existunt ac semper extiterunt qusedam axiomata seu principia reflexa ad plurimos casus dubios resolvendos inservientia; quorum pracipua sunt: In dubio tutius est, cligendum; In dnbio melior est conditio possidentis; Lex dubia non obligat. SS. Patres et antiqui tlieologi ea applicabant juxta varias circumstantias, quin tamen de coadunandis systematibus theologicis cogilave-rint.

Verum, versus ünem saec. XVI, varii theologi, omnes casus dubios per hujusmodi axiomata resolvere tentantes, ea habere cceperunt ut fundamenta supra quse construerent systemata tbeologica. Primus fuit hispanus Medina, pater So-cietatis Jesu, qui anno 1379 formulam Irndid'itprobabilismi. Hujus doctrinam et methodum varii illico non tantum approbarunt, sed et latius extenderunt; dum alii per crebram reactionem, in partem adversam et severiorem tetenderunt.

Ilinc enata sunt varia, et quidem sex systemata theolo-gica, hinc in favorem legis, illinc in favorem libertatis extructa, ut ex hie adjuncta tabella liquet. Ilorum autem systematum duo extrema, seu tutiorismus purus et pro-babilismus purus, rigorismum et laxismum sapientia, fuerunt damnafa. Rcliqua vero in scholis libere edocentur.

Varia illa systemata in tria praecipua resolvi possunt; quorum primum favet legi, secundum favet libertati, tertium seu systema medium favet turn legi lum libertati.

Ut ex data tabella intelligilur, patroni legis, principiuni suum fundamentale: In dubio tutius est eligendum, non omnes cum eodem rigore applicant. Etenim ;

1° Alii illud intelligebanl sensu generali et rigoroso, absque restrictione, et contendebant legem obligare seu tutius esse sequendum quamdiu opinio contra legem non est certa. Quum autem qusecumque contra legem proba-bilitas, quantumvis magna, non creet certitudinem, hinc usum omnia probabilitatis, etiam opinionis probabilissimco, penitus proscribebant. Est systema rigoristarum. Vide Dens, n⁰ 188, De Conscientia.

Verum, Alex. VIII sequentem damnavit Sinnichii pro-positionem : Non Heel sequi inter probabiles probabi lissimam. Ex qua damnatione probatur quod, ut agere liceat contra legem, non requiratur certitudo de non existentia vel obligatione legis, sed quod sufficere possit probabi-litas, saltem probabiiissirna; verbo, quod agere liceat contra legem, si opinio contra legem sit probabiiissirna, i. e. si opinio stans pro lege seu pro legis existentia vel ap-plicatione, sit tantum tenuiter probabilis. Quapropter dicti rigoristse, ut Dens, Antoine et coeteri Lovanienses, per decisionem Ecclesiae a nimio suo rigore cedere coacti, ad systema paulo mitius seu ad tutiorismum confuge-runt.

2° Itaque tutiorismus docet 1° ex una parte, tutius non esse sequendum si sit tantum tenuiter probabile, i. e. si opinio contra legem sit probabiiissirna; 2° ex altera parte, tutius esse sequendum etiamsi sit minus probabile, i. e. si opinio contra legem sit probabilior.

3° Probabiliorismus docet 1quot; ex una parte, tutius non esse sequendum si sit minus probabile. i. e. si opinio contra legem sit probabilior: ex quo hoc systema probabilio-rismi nomen accepit; 2° ex altera parte, tutius esse sequendum si sit (eque probabile, i. e. si opinio contra legem sit teque probabilis.

Hoc autem systema, quod sane moderatum et rationi non obsonum videtur, in Belgio et prsesertim in Gallia pri-mum muitos nactum fuerat patronos, qui illud practice applicabant casibus particularibus, quin tarnen illud ad formam systematis alicujus theologici redegerint; hoe enim ultimum vere effecisse videtur solus Billuart. Verum indies mimero pauciores fiunt illi patroni.

Ex data tabella pariier intelligitur quod patroni liber-tatis suum principium fundamentale: Lex dubia non obh-yal, non omnes cum eadem extensione applicent. Etenim:

1° Alii illud intelligebant sensu generali et rigoroso, absque restrictione, et contendebant legem non obligare seu tutius non esse sequendum, quamdiu lex non est certa. Quum autem minima contra legem probabilitas, v. g. opinio tenuiter vel dubitanter probabilis, efficiat ut lex non sit absolute certa, hinc usum cujuscumque pro-babilitatis, etiam opinionis tenuiter vel dubitanter probabilis, admittebant. Hoc est systema laxistarum. Yide Vasquez, Sanchez, variosque theologos qui scripserunt antequam Ecclesia hujusmodi laxitati habenas apposuerit.

Etenim Innoc. XI varias damnavit propositiones laxiores, quarum pracipua est hsec; Bum probabilitate, sive in-trinseca sive extrinseca, quanlumvis tenui, modo a probabi lila lis finibus non exeatur, confisi, aliquid agimus, semper prudenter agimus. Ex hac damnatione sequitur quod in sua generalitate falsum sit et proin non absque certa restrictione assumi possit dictum principium probabilismi fundamentale: Lex dubia non obligat, seu Nulla est obli-gatio, nisi de ea constet; item hoc: Qui probabililer agit, prudenler agit; et hinc concluditur quod sequendum sit tutius, saltem si opinio in favorem libertatis sit tantum tenuiter aut dubitanter probabilis, i. e. si opinio in favorem legis sit probabilissima. Ouapropter laxiores hujus-

modi probabilistse, per decisionem ponlificiam ad syste-ma paulo severius reducti fuerunt.

2quot; Itaque probabilismus moderatus docet 1° ex una parte, tutius esse sequendum, si sit probabilissimum, i. e. si opinio in favorem libertatis sit tantum tenuiter aul dubi-tanter probabilis; 2° ex altera parte, tutius non esse sequendum, non tantum si sit cpque aul circiter ceque proba-hile, sed etiamsi sit probabilius, imo etiamsi sit multo pro-babilius, i. e. si opinio in favorem libertatis non tantum sit wque aut circiter ceque probabilis, sed etiamsi sit minus probabilis, imo etiamsi sit multo minus probabilis.

Hoc cequiprobabilismi systema medium locum tenet inter rigorem et laxitatem, inter patronos legis et patronos libertatis, a quibus hinc inde unum principium magis sanum assumit; scilicet, ut ex data tabella liquet, l^m principium a patronis legis seu probabilioristis assumptum, est hoe: Tutius est sequendum seu obligat lex, si ilia sit probabilior; 2^ra principium a patronis libertatis seu pro-babilistis assumptum, est hoe: Tutius non est sequendum seu non obligat lex, si ilia sit ceque aul circiter ceque probabilis ac opinio opposita.

Ex hoe 2° principio, in quo hinc inde adest opinio ceque probabilis, systema istud medium agt;quiprobabilismus nuncupatur.

Illud autern systema medium patronos habet varios theologes recenliores, inter quos Gousset, Scavini el Neyraguet; illudque, juxta» ipsos, primus formulavit et secutus est s. Alph. de Liguorio. « Saint Alphonse, ait auctor anonymus de quo infra in Appendice, fut d'abord élevé dans les opinions rigides et quasi jansénistes qu'on enseignait alors. II s'en dcgoüta et chercha la vérité chez les probabilistes; mais les exces de ceux-ci reffrayèrent autant que la sévérite des rigoristes. Ainsi, après beaucoup

de tatonnements et d'hésitations, il se rejeta dans une espèce de voie moyenne, qui n'est rigoureusement ni le probabilisme ni le probabiliorisme, ou plutót qui tient a la fois de ces deux systèmes. Ce ne fut qu'après 22 ans d'exercice dans l'apostolat que, cédant aux instances de ses disciples, il rédigea sa Théologie morde: ouvrage, dit Gousset, copié sur le cceur humain plutót que dans les livres; compose, pour ainsi dire, dans le confessional plutót que dans le cabinet. La se trouve rapporté tout ce qu'une longue pratique, jointe a une étude approfondie des Pères et des théologieus, avait appris a un prêtre dont la délicatesse de conscience était extreme, et qui, pour sauver une seule ame, aurait sacrifié même sa vie. »

18. — Nobis jam fusius exponendum alque probandum est systema sequiprobabilismi.

Ex hucusque dictis intelligitur quod opinio probabilis in favorem libertatis sen minus tuta, tripliciter se habere possit relative ad opinionem probabilem in favorem legis, seu tutiorem: scilicet haec opinio minus tufa potest esse vel lquot; minus probabilis, vel 2° magis probabilis, vel 5° aque aut circiter seque probabilis ac opinio tutior. Atqui, sequiprobabilismus, in 1° casu, tenet cum probabilioristis; in 2° et 5° casu, tenet cum probabilistis. Igitur:

In 1° casu, seu quando opinio in favorem libertatis est minus probabilis quam opinio in favorem legis, seu, ul exponit ipse Liguorio, si sit certo minus vel saltern multo minus probabilis, i. e. quando opinio in favorem legis est vere, eerie prohabilior, vel saltem multo prohabilior, tunc Liguorio, a probabilistis secedens et probabilioristis accedens, supradato suo principio probabilioristico docet non licere agere contra legem, sed legem esse servandam. Ratio auctoris est quod, deticiente clara veritate, tonemur sequi opinionem qiue ad veritatem proprius accedit: sic mens nostra, ex quadam vi suse naturae, se sentit inclinari

ad legem in hoe casu implendam. Unde lex ilia probaMlior, juxta Liguorio, dici potest moraliter satis promulgata, et moraliter aut quasi moraliter certa, atque opinio contra hanc legem, cum sit minus vel saltern mullo minus probabilis, non amplius solida imo nee vere prohabilis remanet.

Supradictam assertionem, scilicet: s. Alphonsum a ve-teribus probabilistis aliquatenus rececisse et novum sy-stema theologicum, dictum ccqulprobabilismum, formulasse, Negant probabilista; recenliores. Quidquid autem sit de san-cti auetoris mente, negari saltem non potest eurn in prse-senti casu tradidisse principium quod est a probabilioristis admissum et a probabilistis negatum : docet enim quod, quando opinio pro lege est vere, eer te probabi Hor, et a fortiori quando est multo seu longe probabilior quam opinio in favo-rem libertatis, lex sit observanda, quia tunc, juxta ipsum, lex evadit moraliter vel quasi moraliter certa, et consequenter efficit ut sententia opposita pro libertate evadat tenuiter probabilis, clubie probabilis vel improbabilis. Utique probabilistai cum s. Alphonso conveniunt legem obligare in casibus ubi ilia est vel saltem existimatur moraliter vel quasi moraliter certa; sed ab eo discrepare videntur in hoe quod, in nostro prsesenti 'l⁰casu, sanctus auctor teneat legem sibi videri sufficienter certam ut obligationem inducere va4eat; dum e contra probabilistse in prsesenti casu hanc sufli-cientem cerlitudinem non vident aut non admittunt, cl consequenter tenent fas esse sequi opinionem legi adver-santem seu libertati faventem: tenent enim quod in la-vorem legis adesse censeatur certitudo, si opinio de ejus existentia sit probabilissima, non vero adesse censeatur talis certitudo si htec opinio sit tantum probabilior vel multo probabilior, quamdiu scilicet opinio opposita in fa-vorem libertatis sua probabilitate non destituatur, i. e. ma-neat vere et solide probabilis.

est magis probabilis, vel seque aut circiter seque probabilis ac opinio in favorem legis, sanctus auctor, a patronis legis secedens et cum probabilistis consentiens, suo principio pro-babilistico docet, generatim loquendo, lioere agere contra legem seu legem non obligare. De duplici hoc casu dici-mus Numeris sequentibus.

19. — In 'i⁰ casu, seu quando opinio in favorem liber-tatis est mar/is ■probabilis quam opinio in favorem legis, sequiprobabilistse non tantum cum probabilistis, ut patet, sed et cum ipsis probabilioristis docent legem non obligare. Ratio est, quia prudenter agit ille qui prsefert mo-tiva graviora levioribus, quae leviora sane a viro probo negligi possunt. Atqui in casu, graviora militant in favorem libertatis, et opinionem contra legem sequi licet, cum hsec lex probabiliter non existat.

Attamen in hoc 2° casu, sicuti et infra in 5° casu, patroni libertatis unanimiter tradunt quatuor casus particulares in quibus uti non licet probabilitate, et in quibus consequenter semper tenendum est tutius. Hi casus, qui po-tius sunt qusestiones lacti, proponuntur sequentes:

iquot; Quando agitur de periculo damni proprii vel proximi; hinc v. g. non licet venatori explodere cum periculo proximum vulnerandi vel occidendi, quamvis probabilius putet esse feram; nam proximus habet jus certum vitae, et major probabilitas non facit quod, si revera sit homo, ille in suo jure non lcedatur.

2° Dum agitur de fine quern absolute procurare tene-mur, et ad quem major probabilitas minime conducit; v. g. de iis rebus quse necessarise sunt necessitate medii ad salutem, in quibus, licet probabilius sit non requiri fidem explicitam in SS. Trinitatem et incarnationem, practice tamen agendum est quasi requireretur hsec fides.

Dico 1° nisi defectus supplealur: quod locum habere potest in duobus sacramentis, nempe in poenilentia, si ex gravi ratione cum jurisdiciione dubia conferatur; et in matrimonio, si adsit impedimentum ecclesiasticum dubium, aut etiam si dubia sit delegatio sacerdotis assistentis.

Dico 2° nisi necessitas urgeal: nam, cum sacramenla sint propter homines, homini in gravi periculo vitse versanti, ministranda sunt quo meliori modo fieri id potest, etiam cum mera probabilitate, imo cum probabilitate tenui vel tenuissima de eorum valore.

4° Bum agitur de illo qui ad tutiora adhibenda tene-tur, turn ex inita conventione, v. g. de judice, de medico, etc.; tum ex voto aut ex prsecepto expresso sui superioris; quia omnia jura clamant servari pacta, pro-missiones et superiorum praecepta, ait Scavini.

20. — In 5° casu, seu quando opinio in favorem liber-tatis est cvque aut circiter cvque probabills ac opinio in favorem legis, contra patronosjegis docent scquiprobabi-listae cum probabilistis, legem pariter non obligare. Id autem probatur quadruplici argumento, scilicet 1° argu-mento legis dubise, 2° lege possessionis, 5° argumento auctoritatis, 4° facilitate praxeos.

Probatur 1° argumento legis dubice. Etenim, ubi sunt tcqua-lia (aut circiter jequalia, nam parum pro nihilo reputa-tur) argumenta contra legem et pro lege, lex manet dubia, nec censenda est sufficienter promulgata; tunc enim non habetur notitia seu scientia legis, sed notitia seu scientia dubice legis.

Principium legis dubice conlirmatur argumento a pari, scilicet: in simili dubio an aliquid sit revelatum, necne, non tenemur credere id esse revelatum; ergo a pari in

fequali probabilitate an adsit lex vetans aliquam actionem, legem sequi non tenemur, cum non arctius ligetui lio-minis voluntas quam ejus intellectus.

Nee dicalur quod principium: Lex dubia non obligal, non sit generale, cum necessario eximendi slnl qualuor casus N⁰ 19 : nam si recte loqui debemus, dicere licet principium nostrum esse adtequalum et sine exceptione. Ete-nim ideo hi casus excipiuntur, quia in illis lex non am-plius habetur ut dubia: adest enim jam in antecedens lex certa el generalis charitatis vel justilise qute clamat \itan-dum esse damnum proprium vel alienum; quaï quidem lex omne dubium vincit, quia apud omnes in confesso est ejus prseexistentia, ut ait Scavini.

Probatur 2° lege possessionis, seu ex regula juris: In dubio melior est conditio possidentis. Etenim in dubio, i. e. in conflictu duarum propositionum quse utrimque vere probabiles videntur, possessio creatveram prsesumptionem in favorem possidentis; et consequenter ei qui possidet bona fide, confert quoddam jus certum quo spoliandus non est, donee contrarium sufficienter probetur, i. e. donee sufficienter probetur eum legitime non possidere. Atqui, antecedenter ad omnem legem homo possidet suam liber-tatem. Ergo hac libertate spoliandus non est per legem dubiam, sed tantum per legem vel certam vel certitudini

Hebc regula juris certo valet in materia justitise, hanc-que in favorem possessoris bonse fidei applicant leges omnes canonicse et civiles, tribunalia, et totius generis humani sensus. Probabilioristje autem, impedire volentes ne haec regula applicetur in favorem libertatis contra le-quot;em contendunt illam non valere generatim extra ma-teriam justiti». Sed dicit Suarez banc adversariorum sen-tentiam nullo niti fundamento et esse falsam, cum jura, unde desumpta est hsec regula, generatim et sine re-strictione loquantur; hincque Liguorio earn recte, extra

maleriam justitise, turn in favorem legis turn in favorcm liberlatis indiscriminatim admiltit.

Probatur 5° argumenlo auctoritatis, scilicet: cx consensu mullarum scholarum thcologicarum, et tanlorum ac tot doctorum qui, numero plus quam 400, proba-bilismum etiam Ilomte sub oculis s. Sedis profilentur. Sed speciatim quoad liguorianani doctrinam, id lucu-lenter patet ex approbatione saltern implicita Ecclesia), opera s. Liguorii acceptantis, cum declaraverit in illis nihil esse censura dignum; et anno 1851 iterum declaret

quod professor quivis tlieologise sequi et doccre potest omnes opiniones quas in sua theologia morali profitetur s. Liguorio; 2° quod non inquietandus est confessarius qui eas in praxi sacri tribunalis pcenitentiae sequitur. Ex qua approbatione factum est ut bscc doctrina fere ubique lerrarum, etiam in Gallia et in Belgio, quasi unanimi plausu fuerit recopta et otiamnum docealur. Adde quod, anno 1871, Pius IX sancli auctoris totam doctrinam ex-plicite approbaverit por bullam qua eum Ecclesia' doclorem proclamavit.

Nola \⁰. Probabilioristae cum tutioristis, ad fulciendum suum systema, varios proferunt Scripturoe textus qui com-mendant peccati ac peccandi periculi fugam, prudentis deliberationis prsevise ad omne opus necessitatem, qui praedicant viam salutis arclam. Sed patet omnes illos objectos textus 1° nullius esse roboris contra probabili-stas, qui tenent conscientiam rile formari posse ope prin-cipiorum reflexorum: tune enim et suis mandatis rigor servabitur, et satis peccatum peccatique periculum pr,D-cavebitur, et prudens consilium aderit, ct via salutis la-lis erit qualem Christus earn fecit, nee latior nee arctior; 2° hos textus nihil conferre ad invesligandam aut dele-gendam veritatem aut falsitatem principiorum reflexorum.

rte texlus in quibus jugum Christi suave dicitur; sed teque inuliliter ac inlempestive.

Nota 2°. Quod special teslimonia ss. Patrum, quibus tum antiprobabilislse lum probabilistse systema suum ex adverso fulciri niluntur, teslalur ipse probabiliorista Carrière « pleraque esse nimis generalia ul ex iis quid-quam concludi possit, nisi ad summum per modum con-seclarii plus minusve remoti, unde forsan possent ex iis educi rationes quaïdam theologies; sed difficile ex us concludi qusenam praecise fuerit mens ss. Patrum circa

Probatur 4°. Facilitate praxeos. Elenim, juxta Liguorii systema, tantum dua3 existunt obligationum species, quas confessarius facile cognoscere valet, scilicet 1° obligalio-nes certce; 2° obligationes erninentcr prohahtles, seu illse qua, legi faventes, magis sunt probabiles quam opinio opposita. Quod autem spectat reliquas obligationes, de iis confessarius curare non tenetur, cum eas tamquam ita incertas habere possit ut fidelibus non sint imponendse.

Dum e contra, in systemate antiprobabilistarum, insu-per inquirere tenetur confessarius de bis reliquis obliga-tionibus, scilicet 1° de tota classe obligationum de quibus in concursu duarum opinionum wque probabilium, lex juxta ipsos obligat; imo 2° de tota altera classe obligationum ubi lex, saltem juxta tutioristas, obligat quamvis opinio in favorem legis sit minus probabüis. Atqui jugum legis, quod de se jam satis grave est, sic aggravareone-ribus' novis et incertis, non videtur sequum, nee benigni-tati Ecclesise consonum; imo nee boe est tutius, cum homines benignioribus alliciantur et rigoie aversentur, et cum inde multipliceutur peccata formalia.

Adde quod confessarius sequiprobabilista non teneatur continuo inquirere de varus probabilitatis gradibus, quem-admodum probabiliorislse facere tenentur, quod practice est difficile valde et multis doctrine fluctuationibus ob-

noxium ; sed quod ei sufficiat, juxta systema Liguorii, practice novisse hsec duo: lquot; ver am prohahiiilatem ,1quot; ma-jorem probabilitafem; et sic, si contra legem stet vera vel major probabilitas, jugum legis non est imponendum; si vero pro lege stet major probabilitas, lex est servanda.

DE REGULIS SPECIAL1BDS SEÜ PRINCIPIIS REFLEXIS AD COiSSCIENTlAM IN DUBIO EFFORMANDAM.

21. — Ex bucusque dictis intelligitur duo esse princi-pia reflexa seu bases systematis probabilistici et sequi-probabilistici, i. e. duas esse regulas ad conscien-

liam in dubio seu in probabilitate efformandam, scilicet 1° Lex dubia non obligal; 2° In dubio rnelior est conditio possidentis.

Pneter bas regulas generales, qutedam recensentur alia principia reflexa seu regular speciales quibus duso priores confirmantur, vel in casibus particularibus applicantur.

ld omnes ilise regute proprium babent quod quidem ab omnibus auctoribus admittantur, sed quod illi mode diverso pro diverso suo systemate tbeologico practice eas applicent.

Speciales illai regute sunt sequentes, quas tradit Gury, juxta sensum Liguorii interpretatas.

Ratio est, quia praesumptio plerumque oflicit certitu-dinem moralem saltem latam. Ilinc si soleas tali tempore diligenter recitare breviarium, et dubiles an aliquam partem recitaveris, praesumptio tibi favet, et te ab obli-gatione recitandi eximit. Item si dubites utrum superior juste praecipiat, vel dispenset, pro illo stat praesumptio, quia rationibus tibi incognilis duel potest, vel de cognilis

prudenter judicare censetur; insuper rectus ordo et bo num commune exigunt ut in tali casu ipsi deferatur.

il:ec secunda regula magna ex parte in prsecedentem recidit, cum in utraque prsesumptio sit ratio judicandi. Sed prior latius palet, siquidem prtesumptio potest non tantum erui ex ordinarie contingentibus, sed etiam ex particularibus circumstantiis.

Est regula juris civilis, quae etiam rebus theologicis communiter applicatur. Est autem intelligenda sensu se-quenti, nimirum si factum principale sit certum, et du-bitetur de aliqua circumstantia vel conditione necessaria aut de modo debito, et sic si v. g. dubites an cum sufficienti dolore peccatum confessus fueris, non teneris iterum con-fiteri.

Principium istud videtur intelligendum 1° in favorem liberlatis, modo non obstet contraria prsesumptio, aut bonum commune reipublicse vel religionis; 2° contra li-hcrlatem in foro externo, et etiam in foro interno quando agitur de bono publico, v. g. de contractibus, prseserlim de matrimonio. Ratio autem cur non sit applicandum in omni casu contra libertatem, est quia obstat quandoque principium generale de lege dubia seu non esse nnponen-(lam obligationem nisi de ca constat. Porro non constat de obligatione, nisi urgcat aliqua ratio evidens justitise, religionis, boni publici, vel alterius finis necessario obtinendi.

^ Regula./n dubio, favores sunt ampliandi, et odia sunt rcslrinfienda, seu In dubio, benigniora sunt prceferenda.

Est regula juris canonici, quse, juxta communiorem interpretalionem, intelligenda est sensu sequenti: 1° quo-lies odia et favores separari possunt, odia sunt restrin-qenda, et favores ampliandi, quantum fieri potest, quin vis scnsui verborum infcratur; 2° si odia et favores sint

indivisibilia, lum judicandum est de intentione legislaloris ex ipsius verbis, ex subjecta materia, aut ex annexis circumstantiis; 5° si intenlio legislaloris determinari clare nequeat, magis altendum est ad favorem quam ad odium.

IStola. Per odia seu odiosa intelligilur quidquid lendit ad poenam, vel hedit jus tertii, aut juri communi opi)o-nitur. Per favores seu favorabilia inlelligitur quidquid 11-bertali indulget vel gratiam concedit, sine detrimento privatorum nee communitatis nee ipsius juris.

Est regula juris canonici, quoe magna ex parte in pragt; cedentem recidit, et quae intelligenda est sensu sequenti: ubi nou constat de vero sensu legis vel staluti, et, in-quisitioue praemissa, determinari non potest, nee ex na-tura rei, nee ex contextu verborum, nee loei consuetudine aliave eireumstantia, interpretatie minus onerosa seu 11-bertati benignior admittenda est. Piatio est, quia legislator non eensetur veile obligare prater id quod clare in lege exprimitur. IJine, in dubio de quantitatc poena; infligendae, minima eligenda est; item si non certo constet de delicto, reus absolvendus est.

Gquot; Regula. In dubio, purs tulior est sequenda. Est regula juris canonici, qua3, prout ex hucusque dictis in-telligitur, restringenda est ad casus sequenles: 1quot; ad casus dubii practici quoad honestatem actionis; 2° ad quatuor casus supra, Nquot; 19, datos in quibus adest dubium facti ei periculum damni proprii vel alterius; 5° juxta Liguorio cum probabilioristis, contradicentibus probabilistis, in casu dubii juris quando in favorem legis militat major proba-bilitas. De aliis autem casibus dubii juris, vide supra quan-donam juxta systemata libertati faventia applicandum sit hoc axioma.

7^a Regula, quoad dubium facli. Conformiter ad unam alteramve ex prsecedentibus regulis, valent, in dubio facli, tres regute sequentes :

1° In duhio, factum non prcBSumitur, sed demonstrari debet. Hoe aufem intelligendum est de dubio circa actum principalem, v. g. si dubium sit an aliquis alium percus-serit, hoc factum prsesumi non debet; sed qui affirmat, debet illud positive probare.

2° In dubio, prcesumitur factum, sen rede factum, quod de jure faciendum est. Hoc intelligendum est de dubio circa actum accessorium, supposita cerlitudine actus principalis; tunc, si hoc de jure faciendum esset, aut si ordi-narie fieri soleat, aut sit favorabile facienti, prsesumitur factum esse.

5° In dubio, nemo prcesumitur malus nisi probetur. Hoc valet quoties agitur de dubio alicujus delicti; illud impu-tari non debet, nisi de eo certo constet, idque proban-dum est.

q. An lieiturn est uti probabilitate, non tantum in materia juris positivi humani, sed etiam juris dwini el natu-ralis ?

a. Affirmative, quia non constat de legis existentia, quoties contra eam militat vera etsolida probabilitas; proin-de datur ignorantia vere invineibilis de tali lege. Porro Deus, auctor legis et prineipium ordinis naturalis, non censetur velle nos obligare in casu ignorantise invineibilis.

q. An confessarius potest vel debet absolvere pcenitentem qui vult sequi opinionem quidem probabilem, sed oppositam sententice qitam ipse tenet?

r. Affirmative si poenitens adhsereat opinioni vere pro-babili cum conscientia efformata. Ratio est, quia poenitens habet jus sequendi opinionem vere et solide probabilem, nee confessarius jus habet ipsi imponendi pro-prias opiniones, etiamsi probabiliores essent. Confessarius enim non est judex opinionum quas poenitens sequi te-

netur, sed est tantum judex dispositionis sui poenitenlis, ut ex Tridentino patet.

r. Affirmative, saltein generatim loquendo; nam difficile est aliquid esse extrinsece probabile, quin pro eo sit ratio vere gravis. Rationabiliter autem prsesumi debet adesse talera rationem, quando multi et graves aucto-res tenent aliquam opinionem esse probabilem. Accedit auctoritas sacne pocnitentiarise: etenim sancta congregatio, interrogata utrum esset inquietandus confessarius sequens doctrinam s. Liguorii, quin rationes ejus perpendat, sed tantum propter ejus auctoritatem, respondit Negative; et hoc responsum fuit a Gregorio XVI approbatum; ergo probabililas extrinseca intrinsecam supponit.

Q. Si dubites utrum alicui oblirjationi jam satisfeceris, an lener is adhuc satis fa cere ?

r. Si dubites dubio negativo, seu ob defectum rationum, te salisfecisse, satisfacere certo teneris, ut patet.

Si dubites dubio positivo seu ob rationes vore proba-biles, distinguendum videtur inter legem et matoriam justitise.

lquot; Si agatur de lege, v. g. si dubites an satisfeceris legi prsecipienli jejunium, missam, boras canonicas, dis-putatur an adhuc satisfacere tenearis, Affirmant tutioristie juxta axioma: Obligationi certce non satis fit per impletionem dubiam; Negant probabilioristte cum probabilistis, et cen-sent legi satisfieri per impletionem probabilem. Si enim, juxta axioma adversariorum, requireretur impletio certa, inde sequeretur boe absurdum quod nequidem satisfeceris etiamsi probabilius, imo probabilissimum sit te salisfecisse, verbo, nisi de bac satisfactione cerlo constet, quod ad damnatum lutiorismum conducit. Vide De Vota, N⁰ lOO.

2° In materia justilice, pula in contractu oneroso, v. g. ex cmplione, ubi dubitas an pretium solveris, jam sol-

vere non teneris juxta varios, dicentes, conformiter ad principium Icgis dubije, obligationem cui probabililer satis-focisti, evadere ita dubiam ut ei denuo satisfacere non de-bcas; juxta alios teneris, conformiter ad principium legis possessionis, cum creditor sit in possessione; alii, et forte rectius, tenent te ex aequo et bono teneri solvere pro rata dubii.

Auctor quidam anonymus, in diario Belgico Revue Ihéo-logique, anno 1860, duo tradit: 1° demonstrat labilia esse omnium systematum theologicorum hucusque traditorum fundamenta sen axiomata quibus superextruuntur illa systemala; 2° inquirit et tradit fundamenta nova quibus nitatur verus s. Liguorii sequiprobabilismus. Bonum ju-dicamus ex his excerpere et summatim tradere sequen-tia, qute sane non parum inserviunt ad omnia illa systemala melius ac perspicacius intelligenda atque dijudicanda.

25. — Tous ces systèmes théologiques, que nous venous d'exposer, semblent pécher en ce point qu'ils se basent exclusivement sur un principe abstrait et general, sur un principe róflexe, applique a la resolution de tons les cas douteux. D'oü il résulte que les uns sont faux, paree qu'ils conduisent a I'absurde, a Terreur condamnce par I'Eglise; que les autres sont faux, parce qu'ils ne sont pas logiques.

Car, des deux choses l'une: leurs auteurs, en partant de leur principe fondamental pour I'appliquer aux cas

douteux, ou sont consequents avec leur principe, ou no restent pas conséquents. 1° S'ils restent conséquents, lo-giquemeut et fatalement ils se verront aboulir a rerreur, aux extrémités condamnées par l'Église, c'est-a-dire, au rigorisme d'un cóté , comme au laxisme de l'autre. 2° S'ils ne restent pas conséquents avec leur principe fondamental, par cela même ces systèmes sont illogiques, et croulent comme systèmes. C'est ainsi que les tutioristes, les pro-babilioristes, les équiprobabilistes et les probabilistes, après avoir bati leurs systèmes sur des axiomes qu'ils sern-blent prendre comine universels, ont le bon sens de s'arrêter devant des consequences absurdes et condamna-bles, et trouvent ainsi quelque biais pour pouvoir s'arrêter lorsque la raison ou l'autorité les y force.

On a pu comprendre que l'axiome fondamental des tutioristes: In clubio tutius eligendum, aboutit fatalement au rigorisme, condamné par Alexandre VIII dans la proposition; Non Heel sequi inter probal)Hes probabilissimam. Cette con-damnation prouve que, pour agir contre la loi, il ne faut pas toujours la certitude; que la probabilité peut suffire, au moins la probabüissima, ainsi que nousl'avons dit plus haut.

Dens, par exemple, a son Nquot; 188, De Conseientia, est non-seulement tutioriste, mais rigoriste a son insu; voici comment: Parlant contre le probabiliorisme, il dit; Licet opinio in favorem libertatis supponatur probabilior, manel. tarnen intra limites probabilitatis, seu non est moraliter certa; ergo, eam sequens sine necessitate aut justa causa, se exponit periculo peccandi. Voila bien le rigorisme dans toute sa erudite; car voici; la probabilissima même reste encore dans'les limites de la probabilité, el ne donne pas la certitude morale; dès qu'elle donne la certitude morale, elle n'est plus inter probabiles. Dcns fait de vairis

efforts pour échapper au rigorisme, en disant de la pro-habüisswia que: omnibus aflenlis, dat moralem cerlilu-dinem; e'est une contradiction manifeste. On peut en dire autant de ia théologie d'Antoine.

Quoique certain nombre d'auteurs fassent usage du probabiliorisme et l'appliquent dans des cas particuliers, il y en a fort peu qui le formulent ex profcsso et qui soient purement probabiüoristes. Carrière, dans ses deux savants ouvrages théologiques, semble pencher pour ce système. Les éditeurs de la nouvelle edition de théologie de Malines semblent vouloir rajeunir le vieil auteur classique Dens, et l'habillent en probabilioriste. De tous les anciens auteurs, Billuart est peut-être le seul qui mérite a juste titre le nom de probabilioriste.

Ce système a un vernis de sagesse et de prudence, des allures respectueuses et modérées, qui charment au premier abord et entrainent les esprits modérés. Mais ses bases logiques sont si fragiles, qu'on se voit bientót oblige de l'abandonner, pour se rejeter dans le tutiorisme ou dans l'équiprobabilisme.

Le premier principe du probabiliorisme: A'on ohliyat lex, si sententia opposita sit probabihor, est facile a établir par ses partisans, puisqu'il n'a d'adversaires que les tutioristes et les rigoristes.

Le second principe du probabiliorisme; Ohliyat lex, etsi sententia opposita sit wque probabilis, est moins facile a établir, et semble ne s'appuyer que sur des preuves peu convaincantes. Voici les trois preuves alléguées par Billuart;

1° II dit que, dans le cas présent, neutra propositio est probabilis. — Mais dire que deux propositions opposées sont réellement probables quand on les prend indivi-duellement, et dire ensuile qu'il n'y a plus une seulo

qui conserve sa probabilité pap cela seul qu'on les met en presence, c'est presque une contradiction dans les termes. Et comment Biliuart forme-t-il sa probabiliorem (dans son l^r principe), si son ceque probabilis (dans son 2^J principe) a perdu toute sa probabilité?

2° In dubio, tutius est eligendum. — Mais, sur cet axio-me, le probabiliorisme est tout-a-fait faux, puisque logi-quement ce principe vous force a vous faire tutioriste et meme rigoriste.

5° Non potest sibi for mare conscientiam moraliter certain. — Mais la probabilior (dans Ie r principe) ne fournit pas non plus la certitude; et cependant Biliuart permet de la suivre.

En résumé, le probabiliorisme, qui est très-raisonnable en ce point qu'il admet, non-seulement avec les proba-bilistes, mais encore avec presque tons les théologiens. qu'on peut suivre une opinion plus probable en faveur de la liberie, est très-facile a renverser sur le point qui con-siste a allirmer qu'o» ne peut suivre celte opinion quand elle 11 a qu'une probabilité éc/ale d celle de I'opinion favorable d la loi. II ne peut apporter aucun argument qui ne soit aussitót relourné contre lui avec plein succes.

On a pu comprendre ci-dessus que les axiomes fon-damentaux du probabilisme aboutissent logiquement au laxisme, condamnc par Innocent XI dans plusieurs propositions relachées. Aussi, depuis celte condamnation, Ie probabilisme pur, celui de Vasquez, Sanchez, etc., n'existe plus guère en réalité. Les probabilistes adoptent le pro-babilismum remissiorem ou moderatum, donné par Voit, Reuter, etc , contemporains de Liguori.

Ainsi tombent les deux axiomes qui out servi de point de départ au probabilisme pur, savoir: 1° Qui probabi-lilcr arjit, prudenter agit; 2° Lex dub ia non obligut, ou,

comme dit Gury, Nulla est obligalto nisi de ea conslet. Get axiome conduit a la proposition condamnée; en ef-fet, aussi longtemps qu'il existc quelque probabilité con-trc la loi, il est évident quod de obligatione non conslet ; et cependant, de par la condamnation, on doit parfois observer la loi. Les probabilistes disent, a la vérité, que cette probabilité tenuis est trop faible pour former la conscience; mais alors ils renient leur principe, faux dans sa généralitc, quod nulla sil obligatio nisi de ea constet.

Au surplus, la faiblesse des principes du probabilisme se manifeste clairement dans la nécossité oü se sont tiou-vcs les néo-probabilistes ou probabilistes modernes, tels que Reuter, Gury, etc., de s'étayer dautres preuves poui établir la vérité de leur axiome fondamental. Ainsi, par exemple, ils disent que in casu legis dubise, agimuscum ignorantia invincibili legis. Ici il y a confusion de termes; car, in casu, nou agimus cum ignorantia invincibili, bene vero cum dubio invincibili. Alqui, ignorantia et dubium non sunt quid unum et idem: scientia et ignorantia sunt duo extrema, el dubium est in medio utriusque; il y a autant de distance entre le doule et l'ignorance, qu'enlre le doute et la science.

II y a encore un axiome, regula juris, invoqué par les deux camps opposes de la théologie; In dubio me-lior est conditio possidentis. Ce principe forme la basede tout un système théologique appelé possesstonisme, foimulc par Bolgeni, et suivi par les possessionistes. Mais oe système, séduisant en apparence, présente trois cötés do-fectueux.

1° II est impraticable dans une foule de cas oü il est presque impossible de determiner qui est en possession, de la loi ou de la liberté. Bolgeni s'est trompé lui-mème nombre de fois a cc sujet. Gette regie peul déclaiei, amp; la vérité, si une loi existe ou. n'existe pas, qu'un fait a été posé qui dépouille la loi de sa possession. Hors

dc la, plus rien. Ainsi, par exemple, ello ne declare pas si la loi comprend tel cas, lelie categorie de personnes; si la loi a telle ou telle extension: par exemple si les sexagénaires sont tenus a la loi du jeune; car ici il est question de savoir si la loi est pour eux ou non.

2° II fait table rase de tous les degrés de probabilitó et met tout sur le mcme rang. D'après Bolgeni, il n'y a, pour 1'esprit vis-a-vis de la loi, que deux etats: la certitude ou le doute. La probabilité, grande ou petite, engendre le doute; et lout doute se résoud de la mcme manière, soit en faveur de Ja loi si elie possède, soit en faveur de la liberie si elle est en possession contra la loi, saus égard a la va leur de la probabilité. En sorte qu'on pourrait toujours suivre loute opinion probable favorable a la liberie, quand la loi n'est pas certaine; et qu'on no pourrait pas se guider par la probabilissiinam, lorsque la loi a eté portee cerlainement el qu'un fait postérieur n'a pas cerlainemenl délruil sa possession; car, dit-il, pour depouiller le possesseur, il ne suiiil pas de probabilités, il faul la certitude.

5° On peul comprendre par la que celte regie, fausse dans sa generality, conduit aux extremes condamncs dans les rigoristes et dans les laxistes. En voici deux exem-ples; 1° si non es certus te habere rationem ab audilione misste le eximentem, quamvis probabiiissime sufficienlem, missam audire teneris: cc qui est contraire a la con-damnation ; Non licet inter probabilcs sequi probabilissi-mam. 2quot; Elsi opinio quse tenet pueros ad leges Ecclesiae non leneri ante puberlalem, sit tantum tenuitcr probabilis, dicere tamen licet eos illis legibus non ligari, cum libcrlas possideat el lex sit dubia: ce qui est contraire a la con-

et ce qui conduit en sus a plusieurs propositions con-damnées, v. g. circa confessionem et communionem pascha-lem, circa poteslalem Ecclesite in actus internos, etc.

Le tort logique de Liguori, c'est d'avoir compromis son système de l'équiprobabilisme en voulant, i l'exemple et sous rinfluence de ses devanciers, l'asseoir surtout sur la maxime de la loi douteuse. Cette maxime, Lex dubia non obligat, comme principe fondamental, devait néces-sairement pousser le saint au probabilisme pur, si mal-heureusement il avait été conséquent avec ce principe. Mais il n'est pas conséquent avec son principe, quand il déclare qu'on ne peut suivre une opinion moins probable contraire a la loi: tutius est eligendum si opposita sit minus probabilis. En effet, si le point de départ est l'axio-me: Lex dubia non obligat, ou la variante: Non est im-ponenda obligatio nisi de ea cons tot, nous sommes toujours en droit de conclure que, aussi longtemps qu'il y a une probabilité contre la loi, l'obligation de garder la loi ne peut étre imposée. Liguori dit lui-même: Lex, ut obliget, debet esse certa et ut certa innotescere ei cui promul-gatur. Or ici, puisqu'il reste une probabilité véritable contre la loi, celle-ci perd sa force obligatoire, quia ut certa non innotescit. C'est d'ailleurs ce que Liguori plus loin avoue lui-même en disant; In casu, quamvis lex omnino certa non sit, attamen apparet moraliter et sufli-cienter promulgata; et ideo nequit dici tune omnino dubia dubio stricto.

Ainsi, Liguori dit ici que la probabilior en faveur de la loi équivaut a la certitude. Si l'on devait admettre ce principe, il s'ensuivrait \⁰ quod opinio probabilior et opinio certa seraient synonymes; ce qui n'est pas, puisque mème la probabilissirna n'est pas encore certa; 2° qu'il n'y aurait plus de regie que pour deux cas: 1quot; in casu certi-tudinis, 2quot; in casu cequalis probabilitatis: car on semble exclure ou refuser une place particuliere aux cas si nom-breux de la probabilior et de la probabilissirna que l'on semble confondre avec la certa. Mais non, Liguori n'a

pas en réalité voulu cette exclusion; mais, dans le eas présent, il a senti de toute 1 energie de sa conscience morale, que force doit resler a la loi. Et, pour sorlir du mau-vais pas, il devait dire, conlrairement a la logique, que, lorsque la probabilior est favorable a la loi, il n'y a plus de doute veritable.

Ainsi, le système de Liguori, quoique vrai moralement, est faux et contradictoire logiquement, puisqu'il perd sa base principale, qui est la loi douteuse. Gury Fa si bien senii, qu'il n'a pas osé suivre l'équiprobabilisme tel que l'a formulé Liguori. Gury, ne voulant pas deserter le système suivi généralement par les théoiogiens de son ordre, après avoir enseigné dans son traité de la Conscience le probabilisme des anciens auteurs Lacroix, Layman, Sylvius, etc., a soin d'abriter toutes ses décisions par-ticulières sous le manteau de Liguori. Reste a savoir si la logique se trouve plus d'un cóté que de I'autre.

Voila done la principale base du système de Liguori renversée. Voici maintenant I'autre base, qui n'est que d'unc importance secondaire.

Parallèlement a la loi douteuse, Liguori admet la loi de la possession, In dubio melior est conditio possidentis. Cette regie est admise de tout le monde quand il s'agit d'un droit certain, ce qui a lieu ordinairement en ma-tière de justice. Les probabilistes I'admettent encore in favorem libertatis, mais nullement in favorem legis. Liguori l'admet d'une manière générale, in favorem et libertatis et legis.

Mais, ce principe général de possession et celui de la loi douteuse peuvent-ils marcher de front et fonc-tionner parallèlement sans se lieurter? Examinons cha-cune des deux régies de Liguori (quas vide supra in nostra tabella): 1° Probabilior in favorem legis semper sequenda est. Très-bien; sed quid juris, si la liberté est en possession? Sera-t-elle dépouillée de ce droit présen-

tement certain, par la probabiliorem in favorem legis? Negative, si verum sit quod melior est conditio possidentis. 2° Non scquendum est tutius, si opposita sit fcque probabilis. Bien; mais si la loi possède, la loi dcvra Femporler, quoniam melior est conditio possidentis. On veil par la que souvent l'axiome probabilistc doit se trouver en conflit avec le principe possessioniste. Et le-quel des deux doit l'emporter? C'est ce qu'on ne dit

28. — La morale n'est pas una science purcment ab-slraite, elle est toute pratique. II suil de lii que, poui la resolution des cas douleux, il ne faut pas prendre pom-point de depart l'un ou l'autre principe abstrail; mais qu'il faut puiser ses principes de resolution a des sources vraiment pratiques et moraies.

Ces sources véritables sont; 1° les ss. Pêres et les theo-logiens, pris dans leur grande majorité; 2° la pratique de l'Eglise; 5° l'observation exacte et complete de notre nature^norale. Les deux premières sont fondées sur 1'au-torité; la dernière se fonde sur la nature de 1 homme.

Or, par rapport è l'homme, deux choses sont a con-sidérer ici: 1° l'homme est ainsi fait qu'il ne saccom-mode ni de trop de liberie ni d'une sévérité excessive. Ainsi le système de theologie morale, qui a pour but de conduire l'homme vers sa fin par l'observance des lois, ne doit être ni sévere ni relaché. Chose étonnante, que des théologiens aient méconnu l'homme en ce point! 2° II est dans l'homme une faculté qui a etc réléguée dans I'ombre par beaucoup de théologiens, et qui cepen-dant est appelée a jouer ici le role principal : c'est le _sens moral ou le bon sens, ou, comme 1'appelle si heureu-

sement s. Thomas, le dictamen ral ion is practical. C'est cette voix inlime de la conscicnce, tantót confuse, il est vrai, mais parfois si claire qu'elle nous fait rejeter in-yinciblement les choses merries qui paraissent le mieux établies par les subtilités du raisonnement.

29. — Disons encore que, de l'aveu de tout le monde, on doit poser en tète de tout système moral le principe suivant: Pour agir licitement, il faut avoir la certitude morale de la rectitude de Taction qu'on va poser. Cette certitude peut s'obtenir de deux manières, direc-tement ou indirectement. Ellc s obtient directement, lors-que la chose peut se prouver directe, in se, lorsque Taction est évidemment bonne, comme par exemple, Taumone, la prière, etc.

Mais, si la rectitude do Taction ne saute pas aux yeux, si elle présente un bon et un mauvais cóté, en un mot, si en soi et spéculativement elle est douteuse, cette certitude peut s'obtenir par une voie indirecte, en recourant a un principe réflexe, e'est-a-dire, en appliquant au cas present, un principe certain par lui-même, et capable par consequent d'amener la certitude sur la rectitude tie votre action, et do former ainsi voire conscience. Ce principe est appelé réflexe ou indirect, parce quo, dans un cas donné, il sort de chemin indirect ou délourné, pour ame-ner la certitude a Tagent qui, prcscntement, n'a pas le moyen de la découvrir directement. II est bien vrai que, nonobstant ce principe réflexe, le doute spéculatif sur la rectitude de Taction continue a exister pour quelqu'un qui considère la chose comme speculative, abstraite, non' applicable a la pratique. Mais ce doute spéculatif, en passant par le canal du principe réflexe, devient ccrliludc. pratique aux yeux de Tagent qui y a recours. Ergo, cum dubio speculativo potest obtineri practice certitudo do ho-nestato actionis; conscientia licite agero potest cum du-

bio speculativo. Altamen nunquam agere potest cum dubio practica: ce qui aurait lieu, par exemple, s'il était évident que le principe rcflexe a été mal appliqué au cas présent.

Et Ton s'expose a appliquer parfois mal des principes réflexes, si on les regarde comme des regies tenement universelles qu'elles ne souffrent pas d exception. Quoique toujours vrais spéculativement, ils peuvent quel-quefois être faux pratiquement. On peut les comparer aux proverhes, que quelqu'un a appelés la sagesse des nations. Les principes réflexes sont les proverbes de 1E-alise; ce sont des maximes de la sagesse ecclésiastique; ce sont des principes de droit et des regies d interpré-tation qu on doit appliquer dans les limites de leur^ do-maine naturel. Mais aussi, ce ne sont que des hors-d'ceu-vre, en dehors des matières oü ils sont naturellement

Cherchons maintenant a déterminer les regies venla-bles qui doivent servir a résoudre les cas douteux. On peut les réduire aux deux hypotheses suivantes: l^c hypothèse, comprenant les cas oü Ton peut faire une application incontestable de 1'un ou l'autre des principes réflexes; 2^C hypothèse, comprenant les cas oü l'on ne peul appliquer aucun de ces principes, ou du moins, ou l'on n'en peut faire qu'une application incertaine et se-rieusement contestée.

On pourra faire cette application incontestable de cha-cun des principes réflexes, si on l'applique dans la mallere seulement oü chacun d'eux doit être circonscnt. s'aait maintenant de déterminer quelle est la matiere ou la sphère propre de chacun d'eux. Nous examinons ici

spécialementles trois suivants: 1° In dubio tutius est eligen-dum; 2° In dubio melior est conditio possidentis; 5° In dubio dividendum est pro rata dubii.

Ce principe dont les tutioristes ont tant abuse, doit, de I'aveu general, être appliqué dans les cas suivants: 1° in dubio practico de certitudine actionis, e'est-a-dire si les autres principes reflexes n'ont pu procurer a I'a-gent la certitude morale de la rectitude de Taction qu'il a a poser; 2° in quatuor casibus supra, N⁰ 15, relatis.

Ce principe, qui a été bien exagéré par quelques auteurs, recevra une application certaine, chaque fois qu'il s'agit d'un droit certain. Ainsi, lorsqu'on est en possession d'une chose ou d'un droit légitimement acquis ou acquis de bonne foi, il faut une certitude morale pour en être dépouillé. Tant qu'il reste quelque fondement au droit de possession, on peut l'invoquer avec succes. Sic, in dubio impedimenti impotentise, quamvis pro-babilissimum sit conjuges esse impotentes, a jure conce-ditur triennium ad probationem; sic, in dubio do valorc matrimonii, reddendum est debitum comparti bonai iidei; sic, in dubio, obediendum est superiori legitime. S'il n'y a pas un droit certain, le cas rentre dans la 2^C hypothese a donner ci-dessous.

On doit en dire aulant des principes voisins du précédent, tels que: Standum est pro valorc actus; Factum non prsesumitur sed probatur; Nemo prsesumitur malus donee probetur; Semper prasumendum est factum quod de jure faciendum erat; etc. Tons ces adages ne sont, pour ainsi dire, que des variantes du principe de la possession. Done de même, ils pourront s'appliquer avec certitude si, de I'aveu de tous, il est question d'un droit

La règle de passessiou, ainsi enlendue, tombe sous le bon sens le plus vulgaire, et s'appuie sur la plus imposante autorité. Le droit canon, l'Eglise dans ses decisions et dans ses tribunaux, toutes les législations el les tribunaux des peuples civilisés l'appliquent dans cc sens.

Avant de passer au 5quot; principe réflexe, nous pouvons remarquer que pour appliquer d'une manière certaine le premier et le second qui précédent, on n'a pas a se prcoc-cuper des divers degrés de probabilité.

Ce principe du pro rata, que beaucoup d'auteurs passent complètement sous silence, s'applique ordinairement en matière de justice, lorsque le principe do la possession ne peut s'appliquer d'une manière certaine.

Pour éclairer ce point, il est a remarquer que le principe de la possession, communément admis en matière de justice, est loin cependant de pouvoir s'adapter a tous les cas de justice. II y a des cas de justice oü il ne s'agit pas même de possession; et il en est d'autres oü la possession elle-même est douteuse. Dans tous ces cas, on a recours au pro rata. En voici deux exemples:

1° Je possède un bien, de foi douteuse dès l'origine, et vous le revendiquez avec des droits au moins égaux au mien, sans que nous puissions sorlir du doute : quid juris? Le pro rata, oil transaction proportionnelle au doute. Dans des cas semblables, cette transaction serait imposée ou conseillce par tous les tribunaux du monde; et le bon sens moral dit que la conscience doit porter la même sentence, même dans bien des cas oü le pro. babiliste et 1c possessioniste donnent, chacun, une decision tranchante, comme dans 1'exemple suivant;

2quot; Debilum est certum, et solulio est incerla absque debiloris vel creditoris culpa; quid juris? Probabilista, vi principii legis dubise, ait non esse solvendum; pos-sessionista, tenens cum Liguorio creditorem possidere, ait esse solvendum; mais le bon sens se révolte contro cette rigueur alternative, ot conseille le pro rata.

Enfin il y a, en maticrc de justice, des cas oil il no s'agit pas dc droit ou de choses litigieuses, mais bien de pures obligations. Lorsque le doute persistera sur 1c principe et la racine même de l'obligation, il est clair que le cas devra se résoudre par la 2^C hypothese, oil il s'agit des cas proprement et radicalcment douteux.

51. — Nous nous trouvons ici sur le terrain mouvant de ces cas nombreux oil, luttant les uns contre les autres, les probabilioristes, les possessionistes et les probabilis-tes apportent tous des solulion's opposées selon la rigueur de leurs principes. Ainsi, lorsqu'on doute si tel acte est permis ou défendu, si telle loi existe'ou non, si elle a telle ou telle extension, et lorsque, dans ce doute, on ne peut appliquer aucun principe réflexe, ou si du moins on n'en peut faire qu'une application incertaine et con-testee, que résoudre?

On peut répondre d'abord gcnéralement (jue quelque-fois on sera tcnu d'observer la loi, et d'autres Ibis on en sera dispense, Cela dépendra 1quot; des raisons plus on moins fortes qu'on aura pour ou contre la loi; 2quot; dos circonstances dans lesquelles on se trouvera placé. Celtc resolution génerale devient plus claire par les trois rc-

gles explicatives que nous donnons maintenant. Les deux premières ne sont autres que les régies de l'équiproba-bilisme de Liguori. La 3° que nous donnons ensuite, et donl la plupart des auteurs ne parient pas, est basée sur les principes de l'épikie, ou volonté présumée du législateur.

52_ — 1= Regie. Quand j'aurai une probabilité égale ou a peu pres, de fait ou de droit, pour et contre l'exis-lence, l'extension, l'application d'une loi, d'un précepte, je ne serai pas tenu de m'y soumettre. Car il ne serait pas equitable de lier la conscience de riiomme dans ces circonstances.

2° Règle. Lorsque j'aurai une probabilité en faveur de la loi seulement, ou une probabilité plus grande, ou de fortes preuves fortifiées par la présomption, je serai tenu d'observer la loi. Car, les cas oü cela se rencontre, ne sont pas assez nombreux pour qu'on puisse dire que e'est un joug insupportable; el la prudence réclame de nous une telle conduite.

1° Ce système répond le mieux aux exigences de notre nature, n'étant ni trop large ni trop sévère.

2° 11 est conforme aux indications du sens moral. Cela saute aux yeux; et l'expérience le prouve, puisqu'il a été suivi, sinon en théorie, du moins en pratique par l'im-mense majorité des théologiens; et que s. Liguori et les plus sages d'entre les auteurs ont été forcés de le mettre en pratique ma tg ré leurs principes contraires.

3° Il parait avoir été appliqué par Benoit XIV; il a été ensuite implicitement approuvé par l'Eglise dans la doctrine do Liguori, et a re^u ainsi la sanction de l'au-torité ecclésiastique.

35. — o^e Regie. II est permis de suivre une opinion moins sure ct mains probable, lorsqu'on se trouve dans des circonstances particulières qui apportent cerlaines excuses è l'observance de la loi.

La raison de cette regie, c'est le principe admis de tout le monde, le principe de Yépikie, c'est-a-dire, celte interpretation de la loi juxta tcquum et bonum, qui nous persuade que le législateur n'a pas voulu comprendre tel cas dans la loi, quoique le cas tombe sous les termes pris rigoureusement de cette loi. Dans ce cas I'agent juge, sinon avec certitude, du moins avec sécurité, qu'il n'est pas tenu a observer la loi; et ainsi, il parvient a former sa conscience.

Cette 5^e regie montre qu'il ne suffit pas de prendre simplement les raisons théologiques dans les auteurs, mais qu'il faut encore les puiser dans les circonstances dont I'agent se trouve entouré au moment de poser son action. C'est un point de vue pratique qui est essentiel, et qui fait que cette 3° regie prime peut-être sur les deux premières.

II est clair que l'espèce d'épikie susdite ne peut avoir lieu dans les cas qui touclient a la loi naturelle, mais seulement pour les cas des lois positives.

Nous souscrivons très-volontiers a cette troisième régie, dit l'auteur, pourvu qu'on veuille appliquer le même principe d'épikie aux cas de probabilité égale dont parle la I^c regie de Liguori, sa voir:

Dans les cas d'uiie probabilité égale, je dois observer la loi, lorsque je me trouve dans des circonstances parliculières telles, qu'elles fassent présumer que le législateur veut que, malgré le doute, on observe sa loi. C'est ce qui arrive Ie plus souvent dans les lois positives fondées in prcesumplione periculi rnoralis, qui obli-gent plus ou moins ceux-mêmes qui, par exception, ne courraient pas cc peril eu egard a la loi naturelle seulc.

Telle serait, par exeinple, la loi qui défend la lecture des mauvais livres ou des mauvais journaux; tel serait aussi le eas, sous cette loi, d'un livre ou d'un journal douteux, qui tombe probablement, quoique non certainement, sous la loi. lei, régulièrement, on jugera en faveur de la loi; surtout dans quelques circonstances particulières; par exemple, si c'est un abus qui n'existe pas dans la paroisse, et que Ton espère prévenir. Ces mêmes principes pourraienl s'appliquer a d'autres ma-tières, par exemple, aux bals, aux spectacles, etc.

In tractatu Da Creatione dictum est quod peccatum a protoparentibus in paradiso commissum, fuerit iigt;sis peccatum ucluale; in eorum poslcris autcm, peccatum ori-ginale.

Ilinc, relative ad nos, generatim duplex distinguitur peccatum: originale et actuate. Peccatum oriqinale est illud quo.d ab ipsa origine nostra in Adamo contraximus. Peccatum aclmle, de quo solo in prsesenti tractatu nobis agendum est, illud est quod committimus propria et actuali nostra volunlate.

Quintuplici capito agendum est 1° de peccali natura, 2° de variis inodis quibus committitur, 5° de ejus gravitate, 4° de peccatorum distinclione, 5° de peccatorum causis el effectibus.

r. Peccatum est legis teternm seu legis cujuscumque in conscientia obligantis libera transgressio, facta cogita-lionc, verbo, opere vet omissionc.

Dico 1° cogitatione, quo intelliguntur peccata interna, i. e. peccata in solo corde seu tantum interne commissa.

Dico 2quot; verbo, opere vel omissione, quo indicantur peccata externa, i. e. peccata quse interne quidem, sed si-mul externe committuntur tum verbo, tum opere, tum omissione actus necessario ponendi.

Dico 3° leg is ceternce: nam, ut ex N⁰ 25 De Actibus Hu-manis intelligüur, peccatum est difformitas actus humani cum regula morum primaria, quse est lex aeterna, et consequenter qusecumque aliaj leges quai in ea fundantur. Recta autem ratio non est nisi regula secundaria quae pri-mariam hornini manifestat.

Sed, relative ad hanc rectam rationem, hic inquiritur an existere possit peccatum quod vocant philosophicum, i. e. an existere possit actus aliquis humanus qui sup-ponatur adversari soli rectae rationi, de qua sola inqui-runt philosophi, quin tamen adversetur legi ajternae, de qua prsesertim inquirunt theologi; et consequenter an homo qui peccat philosophice seu contra rectam rationem , possit quandoque excusari a peccato theologico seu a peccato formali coram Deo? — A/firmant quidam, in supposito quod Deus aliquando invincibiliter ignorari possit. Sed plane Neganclum est, 1° quia, qui peccat contra rectam rationem, necessario simul peccat contra legem ieternam, cum rectte rationis dictamen nihil aliud sit quam intimatio legis seternaB Dei necessario prohibentis quidquid dcdecet naturam rationalem; 2quot; quia practice negandum est suppositum quod Deus aliquando invincibiliter, saltem in confuso, ignorari possit.

k. Peccatum est formale vel materiale, prout est legis transgressio voluntaria vel involuntaria: v. g. die jojunii esus carnium voluntarius, vel involuntarius ob ignoran-tiam invincibilem.

q. Quid intelligitur per materiale vel formale peccati? r. Materiale peccati est actus physicus peccati forma-lis; quale est v. g. in allato exemplo, esus carnium. Formale peccati est peccati formalis malitia.

Disputatur autem in quonam pracise consislat seu re-ponenda sit haec peccati malitia. Juxla sententiam pro-babiliorem, non quidem consistit in positivo, quasi pec-catum foret ens positivum, cum omne ens positivurn sit a Deo; sed consistit in privativo, i. e. in privatione con-formitatis actus humani cum recta ration e et lege seterna, quemadraodum coecitas est privatio lucis inesse debitse.

Q. Qucenam tria requiruntur ad peccatum formale, seu ut peccatum peccanti imputetur?

r. Ad peccatum formale requiruntur escdem conditiones quaï requiruntur ad actum humanum constltuendum, scilicet 1° a parte objecti, requiritur malitia objectiva actus; 2° a parte subjecti, requiritur advertentia intellectus, et oquot; consensus voluntatis. Quoad secundam et tertiam con-ditionein, inquiritur in duplici N⁰ sequenti.

r. Requiritur advertentia ad malitiam peccati, quia peccati malitia non potest esse objectum voluntatis, nisi ope intellectus aliquo modo cognoscatur, juxta: Ignoti nulla cupido, ut in tractatu l)e Actibus Humanis dictum est. q. Qualis esse debet hcec intellectus advertentia'?

r. Duplex distingui potest intellectus advertentia; scilicet actualis vel interpretativa.

Requiritur advertentia actualis, i. e. advertentia talis qualis invenitur in voluntario directo; item qualis inve-nitur in voluntario indirecto, v. g. si peccetur ex ignorantia

Ilaque requirilur advertentia actualis, sive talis sit ui raomento quo ponitur actus; sive saltern talis fuerit in momento quo posila fuit causa. Nam, ut m IraclaUi D Aclibus Humanis dictum est, actus imputan non potest n in quantum est directe vel indirecte voluntanus; atqu' ut peccatum indirecte voluntarium imputan possit neces e est ut fuerit praevisum saltern in confuso, ita ut ex h voluntario directo in causa, sequatur effectus indirecte seu virtualiter voluntarius, nam repugnat committi peccatu

non sufficiat advertentia interpretalwa, i. e. quaj in eo consistit quod homo possit et debeat advertere, quamvi actualiter non advertat, nequidem in confuso. llxc emm non est vera advertentia, et proin, peccatum cum tali ad vertentia commissum, non est nisi peccatum matenalc et form ale esse tantum potest si fuerit voluntarium in causa, i. c. si patratum fuerit in positione caLisa3 cum aliqua sa -tem confusa advertentia hujus pravi effectus. \ide Ue Aclibus Humanis, Nquot; 15.

1° Minime imputanda esse peccata ex ignoran ia invin cibili vel ex inadvertentia perfecta patrata, v. g. m motibus

2quot; Imputanda esse, usque ad culpam ex advertentia semi-plena patrata, v. g. m motibus secu

patrata ex ignorantia vincibili et culpabib, vel a fortiori èx advertentia aeluali per voluntarium turn direetum turn

quot;'ï'Qmad eos qui peccant ex pmm comuctudim, distin-gnendam est sic. peccata quee omnino inadvertenter. ex

prava consuetudine e/[!caciler rctractata, patranlur, non sunt impulanda. 2° Si omnino inadvertenter, ex prava consuetudine non e/Jicaciter rctractata, patrenlur, non sunt quidem imputanda ut peccata hic et nunc actualia, deficiente volun-tario, sed sunt imputanda ut voluntaria in causa. Dico omnino advcrtenter: nam 5° si consuetudinarii malitiam pec-cati advertant saltern in confuso, prout ordinarie locum habet, possunt, ratione defectus cognitionis clarioris, pec-care minus graviter in actu quam cneteri; sed 4° si peccati malitiam plene advertant, gravius peccant quam caiteri, cum sint voluntatis in malo magis obfirmatse; imo duplex peccatum admittunt, scilicet et in causa voluntaria et in ipso actu, cum vere bis actibus formaliter distinctis in idem peccatum consentiant.

r. Necessario requiritur voluntatis consensus, directus vel indirectus, perfectus vel saltern imperfectus; quia peccatum, ut in tractalu De Actibus Ilumanis dictum est, sola voluntate, utpote potentiarum naluralium regina, periicitur, juxta: De corde enim exeunt cogilationes make, adulter ia. II ic autem consensus, prout est perfectus vel imperfectus, peccatum grave vel leve constituere potest.

Inter objecta mala qu:e intellectus voluntati proponit, alia subministrantur a principio extrinseco, scilicet a dai-mone vel a mundo; alia vcro , a principio nobis intrinseco, scilicet a carne seupoliusa passionibus, i. e. ab appetitibus inordinalis partis concupiscibilis quae inordinate concupiscit adversus spiritum, quod prsesertim in re venerea locum habet. Illse autem tentationes seu sollicitationes ad peccatum , subministrate tum a principio extrinseco, tum pra-scrtim a principio intrinseco, a theologis generali nomine

nuncupantur motus concupiscentice (non confundendi cum motionibus carnalibus quales sunt illi® quae in viro per ereclionem partium genitalium efficiuntur): hique motus, iuxta gradum consensus voluntatis, commode in tnplicem speciém dividuntur, et vocantur, alii primo-primi, alu

q. Quonam triplici modo voluntas se habere potest relative ad oh jee turn istud malum ah intellectu pro pos it am, seu relative ad motus concupiscentice?

rx. Voluntas eis potest vel consentire, vel resistere, vei se habere neutraliter seu passive, i. e. absque consensu nee

consistat peccatum. Consentire autem censetur homo, non tantum quando bis motibus assensum prsebet exphcite, sed insuper quando illis assentit implicite, i. e. quando absque sufficienti ratione se exponit periculo proximo illis con-sentiendi; quare, ut in bujusmodi periculo peccatum absit, ordinarie requiritur positiva resistentia. Hinc ;

2° Resistere possumus duplici modo ; directe vel indirecte. Directe resistit ille qui hos motus abjicere et repn-mere conatur, qui causas vel occasiones ex qmbus lu motus proveniunt, impedit vel fugit. Indirecte resistit ille qui ab bis motibus animum divertit ad alias cogitationes,

Jam vero, si motus sint graves, ordinarie censetur adesse nericulum consensus proximum , et consequenter ordinarie tenetur homo eis resistere, tum directe, turn, quod ordinarie melius est, indirecte. Et quidem tenetur sub gravt, si, in materia gravi, absque sufficienti ratione eorum causa ponatur; sub levi vero, ratione penculi minons, si ex

5° Dico ordinarie: nam sufficit eos simphciter spernere seu negligere et erga eos quasi se habere neutrabter m casu quo lam longo perdurant tempore ut mmis mole-

slum sit eis jugiter resistere; ilem in casu quo experien-tia constaret eos per resislentiam augere potius quam minuere; pariterque sperni possunt si sint leves et ex causa necessaria vel utili proveniant. — Hinc intelligitur quod, etsi generatim non licitum sit erga motus concu-piscentise se habere neutraliter, id tarnen in diclis casi-bus non esse inordinatum nee peccaminosum.

In peccati definitione, N⁰ 1, dicitur peccatum committi cogitatione, verbo, opere vel omissione.

Ex liac definitione intelligitur, préesertim duplicem se-quentem distingui peceatorum classem, scilicet 1° pec-cata interna vel externa; 2° peccata commissionis vel omissionis.

Duplici paragrapho agendum est 1° de peccatis internis, 2° de peccatis omissionis.

r. Cogitatio peccaminosa ferri potest in tempus prsete-ritum, prsesens vel futurum. Si feratur in prateritum, ordinarie vocatur gaudium; si in prsesens, ordinarie dicitur delectatio morosa; si in futurum, ordinarie nuncu-patur desiderium. Igitur ;

1° Gaudium est deliberata complaccntia seu approbatio rei make prseteritse, seu operis mali peracti sive a se sive ab alio.

2° Ddectalio morosa est libera complacenlia in re mala, per imaginationem exhibita ut prcesente, sine desiderio.

5° Desiderium est actus voluntatis rem malam exo-ptantis. Dicitur desiderium e/ficax, quando adest intentio seu absolutura propositum id exequendi. Dicitur autem inefficax, quando non adest nisi voluntas conditional effi-cax, i. e. quse ad opus transiret, nisi quid aliud obsi-sterct, el proin, quando agens, non quidem intendit illud exequi, sed consentit ejus executioni pro casu ubi illa eva-deret possibilis, v. g. cum dicit ; si posscm furari the-saurum ecclesiae, furarer.

r. Gaudium, delectatio morosa et desiderium tendunt in objectum suum malum, illudque attingunt prout est in se et cum suis circumstantiis vestitum; et proin in-duunt speciem seu malitiam specificam tum ipsius objecti, tum ueneratiin hujus objecti circumstantiarum, quales sunt v. g. quoad fornicationem, circumstantise consanguinita-tis, affinitatis, vinculi matrimonialis, voti castitatis persons circa quam fertur prava cogilatio.

Dico generatim circumstantiarum: idque certum est de gaudio et de desiderio. Quod autem special delectalio-nem morosam, cerium quidem est quod conlrahal speciem earum sallem circumstantiarum qusc in deleclationis momento se delectantis menli esbibenl. Sed disputatur an speciem conlrahal circumstantiarum ad quas deleclan-lis mens non atlendit, ut si v. g. delectetur de copula cum femina, qua pulchra, etc., non altendens quod sil consanguinea, affinis, etc. Senlenlia Negans est, juxla Lig., valde probabilis, quia delectatio morosa quiescit in objeclo prout reprsesenlatur per inlellectum; atqui inlel-lectus has circumstanlias non reprsesental; ergo sub hac

delectalione non comprehenduntur, et proin illte circum-stantise non sunt in confessione exprimendie ralione de-lectationis. Addit tarnen Liguorio quod practice exprimen-dae sint, ratione periculi proximi quod talis deleclalio secum fert.

u. Peccata interna habent malitiam quam habel actus externus in quem feruntur; ila ut in materia gravi eva-dere non possint levia, modo sufjiciens adsit voluntarium. Ilinc s. Jacobi verba: Concupiscenlia, cum conceperit, parit peccatum: peccatum vero, cum consummatum fuerit, general mortem. Quibus verbis indicantur tres gradus con-summandi peccatum, scilicet 1° concupiscenlia, i. e. mollis prime-primus; 2° cum conceperit, seu quando ei prse-betur consensus imperfeclus sicque peccatur leviter, i. e. motus secundo-primus; 5° parit peccatum, seu quando ei prsebetur consensus perfectus sicque peccatur peccato gravi interno, i. e. motus plene voiuntarius; deinde, cum vero peccatum fuerit consummatum, tum interne, tum successive externe, generat mortem, tum spiritualem tum seternam.

Dixi modo sufjiciens adsit voluntarium. Gum autem de-super frequenter adsit dubium, ideo utiliter confessarius consulet quinque regulas practicas sequentes: 1° sedulo distinguendum est inter sensum delectationis in rem ma-lam, et consensum in hanc delectationem: sensus enim sa3pe involuntarius est, dum consensus semper a volun-tate pendet. Ssepissime angustiis premuntur timorati et scrupulosi, ex eo quod hsec promiscue apprehendanl. 2° Si pins dubitet an consenserit plene, prsesumitur non con-sensisse; secus, si laxus. 5° Si sit in materia in qua quis nunquam solel labi in actum exteriorem nee inte-rius consentire talibus cogitaüonibus, prjesumitur non con-sensisse; secus, si unum horum desit. 4° Si, simul ac ad-vertit, statim repulerit, prsesumitur non consensisse; secus, si non exhorruerit nee conatus sit reprimere. S⁰ Qui du-

Jam vcro, quatuor varia dislinguere licet objecta circa quse versari possunt desiderium, gaudium, aut prsesertim delectatio morosa; scilicet versari possunt 1° circa ipsum opus malum, vel 2° circa bonum effectum es re mala secutum, vel 5° circa modum rei mahe, vel 4° circa cognitionera aut cogitationem rei make.

I^s Casus. q. An licet desiderare rem quidem malam, sed sub conditione quod sit licila?

n. Videndum est an, in casu, apposita ilia conditio possibilis evadere seu verificari unquam possit, vel non, el consequenter an conditio ilia totam operis malitiani tollat, vel non.

Hinc 1° illicitum, et quidem graviter in materia gravi, forel bujusmodi desiderium, si impossibile sit ut apposita conditio unquam verificetur, et consequenter si conditio totam operis malitiam non tollat; idque locum habet in rebus quse, jure naturali prohibitaB, sunt intrinsece make ex se seu absolute, quia necessariam involvunt re-pugnantiam cum recto ordine; v. g.; vellem me polluere, fornicari, si non esset malum; etenim impossibile est ut pollutio vel fornicalio non sint malse, et proin ille qui talia desiderat, censetur veile ut mutelur ordo naturae.

Hinc 2° non illicitum per se forel bujusmodi desiderium, si possibile sit ut apposita conditio verificetur, et consequenter totam operis malitiam tollat. Id autem in duplici casu locum habere potest: 1° in rebus quse sunt quidem jure naturali probibilse el intrinsece malse, sed jion absolute, cum in aliquo casu vel statu possint fieri licilse; et proin per se non illicitum foret desiderium, si apposita conditio objeclum transferal ad lalem statum

in quo foret licitum; v. g. occiderem inimicum, si Deus mandaret; uxorem acciperem si non essem sacerdos aut veto ligatus; libenter nuberem Caise, nisi haberem uxorem; 2° in rebus quse tantum jure positivo sunt prohibitie, v. g. : ederem carnes, si non esset dies veneris.

Dixi non esse illicita per se hujusmodi desideria; sed communiter non excusantur a culpa veniali, cum, pra-sertim in re venerea, sint periculosa, et cum generatim saltern sint otiosa.

2^s Casus. q. An mala est clelectalio de opere qnod qui-dem luc et nunc est illicitum, sed quod fuit vel futurum est licitum; v. g. si viduus vel sponsus delectentur de copula matrimoniali prceterita vel futura ?

r. 1° Negative, si opus tantum jure positivo prohiboa-tur, v. g. die jejunii delectari de esu carnis die Jicito habito vel habendo. 2° Si opus sit jure naturali prohibitum, ut v. g. in viduo vel sponso, alii, ait Goussct ex Liguorio, dicunt esse licitam delectationem, modo fiat solo appetitu rational!, non vero appetitu carnali seu sen-sitivo. Hoc autem, ait, in praxi vix admitti potest, cum delectatio carnalis ut plurimum rationali adnectatur; et proin alii verius dicunt quod, etiam secluso periculo de-lectationis carnalis, practice ut illicita habenda sit hujusmodi delectatio rationalis seu voluntatis.

o^s Casus. q. An mala est delectatio de opere quod qui-dem hic et nunc est licitum, sed quod hic et nunc est impossibile; v. g. si conjux delectetur de copula prceterita vel futura cum comparte jam absente?

r. Est certo mortaliter mala, si inde exurgat periculum proximum pollutionis, secus vero, si exurgat periculum tantum remotum; cum enim, in dicto exemplo, conjugibus licitum sit ipsum opus seu copula, licitum ipsis esse debet de ea delectari, cum alias status matrimonialis nuptis foret nimium periculosus; dein, falsum est id quod adversarii contendunt, scilicet eliam illam commotionem carnalem

4^S Casus. q. An mala est detectatio seu gaudium de operc secundum se malo, ob inde secutum bonum efj'ectum?

n. Affirmative, sive adfuerit in hoe opere peccatum, sive peccatum non adfuerit quia agens a culpa excusa-batur ob ignorantiam, inadvertentiam, amentiam, so-mnum, ebrietatem. Hinc ab Innoc. XI damnata est pro-positio sequens: Licilum est filio gaudere de parricidio parentis a se in ebrietate perpetrato, propter ingenles divitias inde ex hsereditate consecutas.

Dictum est de operc secundum se malo: et varii hoe extendunt ad pollutionem nocturnam seu mere naturalem; perperam tamen, nam talis pollutio non est prohibita lege Non concupisces; sed est mera natura exoneratio seu alle-viatio, quemadmodum sudor, saliva vel fluxus menstruus, sicque non secundum se mala sed bona est, ita ut liceat de ea gaudere eamque desiderare inefficaciter, non tamen efficaciter, eam provocando, cum tunc non amplius mere naturalis foret. Imo, teste Ballerini qui adversus Liguo-rium citat s. Thomam, adhuc naturalis vocanda est pollutio quse sequitur ex turpi somnio, ad quod reduci pos-sunt tactus vel motus idem somnium consequentes; « Cum » enim, ait Thomas, humor seminalis abundat in cor-

» dormiens ea quae pertinent ad expulsionem hujusmodi » humoris abundantis aut resoluti. »

r. Aliud est gaudere de opere malo, ob bonum effectum inde secutum, de quo statim dictum est; aliud vero gaudere, non quidem de ipso opere, sed de bono effectu

inde secuto, quod licitum est, modo displiceat causa mala, cum tunc gaudiutn seu delectatio non feratur in objectum malum. Sic, licita est delectatio de sanitate corporali secuta ex ebrietate vel ex pollutione eliam vo-luntaria, de haereditate secuta ex morte eliam violenta pat ris, de pace secuta ex occisione inimici; sicque Ecclesia canit: O felix culpa, qua', lulem ac tantum habere meruit redemptorem! Attamen practice periculo non caret liujusmodi delectatio.

Q. An mala est delectatio de modo rei make ? r. Negative; nam aliud est delectari de re mala, aliud vero de modo v. g. artificioso quo res mala peracta fuil, de modo ingenioso quo aliquid minus honestumquot; narra-tur. Cum igitur in tali casu, risus vel delectatio tua feratur non in rem malam, sed tantum in modum, omni culpa vacare possunt, modo semper pracaveatur scan-dalum proximo ex tali risu facile oriundum.

4° Si circa cognitionem vel cogitationem rei mala;: q. An mala est delectatio de cognitione vel cogitalione rei mala;, seu an mala est cogitatio morosa in re venerea?

r. Aliud est delectatio morosa, de qua hucusque, quae fertur in ipsum objectum malum, ct qu[e proin mala est et quidem graviter in materia gravi; aliud vero cogitatio morosa, seu delectatio qua) fertur, non quidem in objectum malum, sed in cognitionem vel cogitationem rei malse, qute cogitatio mala non est de se, sed tantum mala evadere potest ratione periculi plus minusve proximi consensus in rem malam. Sic v. g. confcssarius, medicus, advocatus, etc., vi status sui occupari tenentur qusestio-nibus lubricis el delicatissimis; et proin delectatio quam ex bujusmodi studio vel occupalionibus percipiunt, mala non est, modo voluntas resistat delectationi carnali quse ex ipsa re mala plerumque oritur.

u. Peccalum commissionis est peccatum quo voluntarie exercetur actio per legem prohibita, v. g. furtum, adul-terium.

Peccatum omissionis est peccatum quo voluntarie omit-tilur actio per legem prtescripta, v. g. voluntarie omittere sacrum die festo, confessionem aul communionem annuam.

n. Malitia interna contrahitur eo tempore quo quis rem pneceptam omittere intendit. Malitia externa contrahitur dum, posita voluntate omittendi, incipit tempus legem implendi; et toto hoc tempore continuatur.

r. Est malum, malitia omissionis, si sit omissionis causa, occasio vel finis, quia effectus malus malitiam suam com-rnunicat causa;; sic v. g. peccaminosus est ludus si sit causa omittendi sacrum, quia effectus malus, scilicet omissie sacri, malitiam suam communicat causte, scilicet lusui.

Non peccaminosus est actus qui se tantum concomi-tanter habet ad omissionem; v. g. si quis statuat non audire missam, et postea tempore missa3 ludat, ludus non est peccaminosus, cum in omissionem nullimode influat.

r. Desumitur ex objecto, fine et circumstantiis. Ad id autem determinandum, attendere oportet ad ha3C duo, scilicet 1° quoad speciem, qualis sit obligatio actum po-nendi, nimirum an quis teneatur ex charitate, an ex justi-tia, etc.; 2° quoad gravitatem, quanta sit obligatio actum ponendi, i. e. quanta sit actus pnecepti bonitas, et cx

q. An commillit peccata specie distincta, qui culpabililer omiltit cor riper a proximum commillentem peccata specie distincta, v. g. ebrietatis el luxurkc?

it. Si corripere teneatur ex charitate, Negative, qiiam-vis certo inde sit circumstantia notabiliter aggravans. Si teneatur ex justitia, Affirmative.

r. Si corripere teneatur ex charitate, committit duo peccata contra charitatem; si teneatur ex justitia, tot peccata injustitise committit quot committuntur contra ju-stitiam.

Nota. In tractatu De Justitia, N⁰ 145 et seqq., dici-tur quinam proximi peccata impedire tenentur ex justitia: scilicet lquot; ratione officii, tenentur superiores sajcu-lares quoad darnna temporalia, et superiores ecclesiastici quoad damna spiritualia, suorum subditorum non vero extraneorum; et proin nec tenetur ex justitia superior ecclesiasticus suorum defendere famam, cum fama sit bonum temporale; nec tenetur confessarius restituere, si ex defectu monitionis sequatur damnum temporale poeni-tenti vel tertio, quia ratione officii sui solum bonum spirituale poenitentis promovere tenetur; 2° ratione contractus expliciti vel impliciti ; ut v. g. famuli prsepositi tenentur quoad damna domino illata turn ab extraneis turn a domesticis; famuli non propositi tenentur quoad damna ab extraneis, non vero ab aliis domesticis illata; custodes vecligalium, judices, rei, etc., tenentur in ca-sibus ibidem dictis; 5quot; ratione superioritutis, ne quis damna inferatper alios ab ipso dependentes, puta per suos, imo per sua animalia.

r. Peccati gravitas est quantitas seu mensura malitite, qua peccatum est magis vel minus Dei offensivum, et proinde majori vel minori poena dignum.

Peccatum mortale est transgressie perfecte voluntaria prsecepti graviter obligantis. Dicitur mortale, quia anima3 mortem affert.

Peccatum veniale est transgressie voluntaria prsecepti leviter obligantis, vel imperfecte voluntaria prtecepti graviter obligantis. Dicitur veniale, quia veniam facile con-sequitur.

Est propositio contra stoïcos, tenentes omnia peccata ratione gravilatis esse sequalia; quem errorem secuti sunt turn saje. IV. Jovinianus; tum ssec. XVI. Calvinus, asse-rens omnia peccata esse ex natura sua mortalia, et ve-nialium nomine ea tantum esse appellanda quorum de facto venia obtinetur; tum Jansenistarum prsecursor Baius.

Probatur 1° Scriptura: Jerem.; Pejus operati sunt quam patres eorum; Joan. ; Qui me tradidit tihi, majus peccatum habct. 2° Tridentino, dicente conlitenda esse mortalia, non vero venialia. 5quot; Auctoritate ss. Pontilicum, proscri-bentium Baii propositionem. 4° Ratione; nam dicendum est, juxta datam nostram propositionem, de injuriis homi-num in Deum, quod dicitur de injuriis filiorum in parentes vel subditorum in principes, quse sane inter se ratione

gravilatis differunt; dein, peccata sunt oppositio ad virlutes, quae alise aliis sunt excellenliores; insuper, intentio prava delinquentis potest varios malitise gradus admittere, ut patet.

Probatur 1° ex innumeris Scripturse locis, ex quibus luculenter constat muitos homines propter peccata sua a Deo fore rejiciendos et poenis ffiternis cruciandos, v. g.:

Probatur 1° Scriptura: Septies cadet Justus, el resurget. In 7nultis offendimus omnes; 2° ex Tridentino, ut supra.

r. Repetenda est generatim ex objecto, fine et circum-stantiis, prout magis vel minus naturse rationali vel legi repugnant.

Dico ex objecto, ut v. g. ex prsestantia virtutum vel prae-ceptorum quibus peccata opponuntur. Virtutum autem ordo est sequens: charitas, probabilius spes, fides, religio, poe-nitentia, prudentia, justitia, fortitudo et temperantia.

Dico ex circumstantiis, ut v. g. in circumstantia quomodo: ex majori vel minori gradu adverlentiae vel consensus, ex actus mali duratione vel intensitate, ex variis modis quibus virtutes vel leges violantur; vide De Actibus llu-manis, N⁰ 47.

q. In quonam consist it differentia formalis inter peccatum mortale et peccatum veniale?

r. Differentia inter peccatum mortale et veniale sita est in hoc, quod is qui peccat mortaliter, a Deo fine suo ultimo recedat, ut ad creaturam se convertat, atque in ea tamquam in fine suo quiescat; dum ille qui peccat venia-liter, non recedit quidem a Deo, sed actus ponit ita deor-dinatos, ut nullatenus ad Deum tendero possint. Ita com-muniter cum s. Thoma.

11. Tria necessario requirunlur, scilicet: 1° materia gravis, in se vel in fine et circumstantiis, gravis quidem sive in re sive saltern ex falsa existimatione; 2° advertentia plena ad malitiam actus; 5° consensus plenus voluntatis in prsevaricationem.

Itaque, 1° requiritur materia gravis; secus enim non distingueretur peccatum mortale a veniali in se, seu ratione materiae, quae tamen dislinctio necessario admittenda est. Alqui, materia levis gravem non inducit obligationem, et proin transgressio non potest esse gravis. Requiritur etiam 2° plena advertentia, et 5° plenus consensus, quia, cum per peccatum mortale homo totaliter recedat a Deo ut creaturis omnino adhsereat, id fieri non potest nisi peccator deliberate objectum peccati Deo prseferat, et absolute velit in eo suum finem ultimum constituere. Insu-per, a bonitate divina prorsus alienum est hominem seternaï damnationi addicere, sive propter transgressionem levem, sive propter actum non perfecte liberum el voluntarium.

Hinc, si una harum trium conditionum desit, peccalum ex genere suo morlale, tit veniale: scilicet, defectu primse condilionis, fit veniale ex parvitate materia; vel ex conscien-lia erronea; et defectu secundte vel tertise condilionis, fit veniale ex imperfectione actus.

12. — Numero superiori dictum esl peccatum fieri posse veniale ex parvitate materia'. Relative ad hanc materia) gravitalem vel parvitalem, jam tradimus quiestiones sequentes.

k. Negative; sed 1° singuli actus leves sunt morlaliler mali, si quis ab initio intendat ad materiam gravem perve-nire; 2° sine hac intentione, exurgil peccatum mortale per positionem voluntariam ullimi actus qui materiam gra-

vem constituil. Actus autem hunc ultimum sequenles, pro-babilius juxta Liguorium non sunt mortaliter mali, et novam sericm ut supra eonstituunt.

r. Coalescunt ilia quse ad idem numero prseceptum unam-que praicepti transgressionem pertinent: v. g. in jejunio ejusdem diei, in officio ecclesiastico cjusdem diei; quoque in parvis furtis, nisi fuerint restitula, condonata, per elee-mosynam juxta prsesumptam dominorum voluntatem com-pensata, vel per notabile tempus, puta per annum, sine animo ditescendi, sejuncta.

Non coalescunt illa quee non pertinent ad idem numero praceptum: v. g. jejunium diversis diebus; nee ad unam prtecepli transgressionem, v. g. diversis diebus levis excessus in potu; sic quoque dominus, mandans suis ut singuli parum laborent die festo, certo tantum venialiter peccat, si non in gratiam sui laborent; imo, probabilius non peccat mortaliter quamvis in gratiam sui laborare mandet, turn successive turn simultanee.

Itaque, t^ü vocantur mortalia ex toto genere, illa quorum objectum seu materia, qusecumque ea dernum sit, gravem continet deordinationem, ita ut in eis dari non possit ma-terite parvitas. 2° Vocantur mortalia ex genere, illa quorum objectum seu materia, in eadem specie mariens, plerum-que gravis est, quamvis etiam levis esse possit, ut sunt peccata contra justitiam. 5° Vocantur mortalia per accidens, illa qme mortalia sunt, non quidem ex objecto scu materia, sed ex circumstantiis; seu sunt peccata quie quidem ex genere sunt venialia, sed quse ratione alicujus circumstantiae, de quibus infra, Nquot; 15, fiunt mortalia.

q. In quibusnam peccatis dari non potest mater ice par-vitas, seu qucenam peccata sunt ex toto genere mortalia?

r. Materise parvilas non datur in illa peccati specie in qua malitia est quasi indivisibilis, utpote a quantitate non dependens. Atqui censetur indivisibilis, si, non obstante apparenti materise levitate, Integra tarnen manet irreverentia divina) majestatis seu gravis laesio Dei vel proximi.

Id autem speciatim locum habet 1° in haeresi, bla-sphemia vel perjurio; 2° in contemptu formali proprie dicto; 5° in homicidio; 4° in re venerea extra matrimo-nium perfecte volita; 5° in tempore circa quod incipit vel desinit obligare lex; G⁰ in jejunio naturali, et in com-munione paschali; 7° in lectione et retentione libri pro-hibiti, si detur perversionis periculum; secus vero, sine hoc periculo.

Unde, tantum dari potest materise parvitas, si malitia sit quasi divisibilis, utpote a quantitate dependens, v. g. in peccatis injustitiae, violationis jejunii quadragesimalis, distractionum, etc.

r. Ex Gury triplex assignatur regula, nimirum: 1quot; Regula. Recurrendum est ad sac ram Scripturam. Qirc enim sint gravia, vel quse levia, non humano, sed di-vino sunt pensanda judicio, ait Augustinus. Porro ea sunt mortalia existimanda quae in Scriptura declarantur digna morte, aut excludere a regno ccelorum; vel quse enun-tiantur cum particula Vee, quse sane difformitatem gra-vem denotat.

2^a Regula: Recurrendum est ad Ecclesiam, seu ad de-tinitiones ss. Pontilicum, ad decreta conc. generalium, etc., in quibus plura declarantur mortalia vel tantum venialia. Ecclesia enim est columna vcritatis, et proin ab ejus doctrina regula et mensura morum repetenda est.

5quot; Regula. Recurrendum est ad ss. Patres el Ecclesia: doctores, necnon ad theologos doctrina et pietate insignes. Etenim ss. Patres el doctores fuerunt a Deo in medio Ecclesiae positi tamquam lucernse ardentes ad depellen-das erroris tenebras, et ad lideles in via veritatis illuminan-dos. Theologi vero melius norunt quam cteteri Scriptura? ac Patrum testimonia, et Ecclesiie decreta interpretari, atque casus non defmitos cum definitis, non dcclaratos cum de-claratis conferre, necnon ex similitudine quadam dedu-cere conclusionem. Quse igitur ab ipsis unanimiter tamquam mortalia habentur, ut talia aestimanda sunt; doctorum enim consensus veritatis indicium est.

Cseterum, limites inter peccatum mortale et veniale ssepe ssepius nullo modo determinari possunt, ut constat ex innumeris doctorum controversiis hac de re in theologia agitatis. Non est autem adstruendum mortale, ait Lig., nisi de eo certo constat.

r. Ad peccatum veniale, juxta Gury, requiruntur et sufficiunt advertentia aliqua, quantumvis parva, ad mali-tiam, et aliquis consensus, quantumvis imperfectus, voluntatis. Requiruntur quidem, quia, illis sublatis, nulla mali cognitio et volitio, et proin nullum peccatum esse potest; sufficiunt vero, quia, illis positis, mali cognitio et volitio quse ad peccatum constituendum necessarüe sunt, aliqua ratione habentur.

r. Peccata venialia, quantumvis multiplicata, per se loquendo et ratione multiplicationis, nunquam in mortale coalescere possunt, quia singula in specie inferiori manent. Quandoque tarnen, ut supra dictum est, ratione materia coalescentis ad mortale deveniunt, ut in materise justitia* pneserlim accidit.

q. Qutbus modis peccatum veniale fieri potest mortale ? r. 1° Peccatum quod in materia ex se gravi, est tantum veniale ex imperfecta deliberatione, i. e. ex imperfecta advertentia intellectus vel ex imperfecto consensu voluntatis, fit mortale si perfecta deliberatio accedat.

2° Peccatum quod in materia ex se levi sen ex parvitate materise, est tantum veniale, fieri potest mortale uno e septem modis in his versiculis contentis ;

Dico 1° scandalum: dum quis praevidet, saltem in confuso, inde graviter scandalizandum fore infirmum, i. e. ex fra-gilitate, non vero ex malitia.

Dico 2° contemptus, scilicet contemptus formalis legis vel legislatoris, i. e. si quis renuat subesse legi vel legislator!, et inde procedat ad legem violandam. Non autem adest contemptus formalis, si quis legem violet ex alio fine, ex passione, imo ex malitia.

Dico 5° finis, i. e. si in creatura quis conslituat finem ulti-mum, per comparationem formaliter factam inter Deum et creaturam.

Dico 4° periculum, nempe proximum peccati moi talis. Dico o⁰ error, i. e. conscientia erronea, qua peccans venialiter existimat se committere peccatum grave.

Dico 6° intentum, i. e. finis operands, quo die actum suum refert ad finem mortaliter malum.

q. Relative ad circurnstantiam periculum, inquiritur an adesse censeatur periculum proximum peccati mor talis, in co aai proponit committere omnia venialia?

r. Cum De Lugo, Suarez et Liguorio, Negative, sed tale periculum est tantum remotum, quod proin non sub mor-tali vitandum est. Attamen venialia ad mortale disponunt, V quia minuunt fervorem charitatis; 2' impediunt, si sint

deliberata, gralias actuales; öquot; diminuunt timorem Dei et teneritudinem conscientise.

Q. An peccat graviter, qui sine causa sufficienti ponil actionem ex qua passunis est rnotus graves, imo poHutionem?

r. Juxta Liguorium, 1° peccat graviter, si actio seu causa in hos pravos effectus influat graviter, i. e. si causa sit mor-taliter mala in ratione luxurise. quales sunt v. g. tactus vel aspectus valde turpes. 2° Peccat leviter, si causa sit tantum venialiter mala ratione luxurise, ut v. g. tactus vel aspectus leviter turpes, modo absit periculum proximum consen-tiendi in pravam delectationem. Dictum est in petito sine causa sufficienti: unde 5° nullo modo peccat, si justa adsit causa, v. g. studendo, medendo, confessiones audiendo, etc. Vide infra, N⁰ 21.

Q. An peccat graviter, qui deliberat de prwslando consensu objecto graviter malo, si tandem non consentiat?

r. Solutio quaestionis, ait Gury, pendet a quantitate de-liberationis. Etenim si hgec sit imperfecta, i. e. si non sit nisi qusedam l^sitatio, vel omissio resistentiaj ex tor-pore, pigritia vel negligentia, peccatum veniale non excedet. Si vero deliberatio sit plena, erit peccatum mortale, quia voluntas paratam se ostendit Deum peccato postponere.

r. Cum, juxta dicta De Actibus liumanis, actus humani speciem bonitatis aut malitiae desumant ex objecto. tine et circumstantiis, sequitur illa peccata esse specie distincta, quae babent objecta specie distincta, vel circumstantias

specie dislinclas. Censentur aulem objecta vel circumslanlue specie distingui, quando habent, diversam repugnantiam cum recta ratione et lege seterna.

1° Peccata quse repugnant diver sis virtuhbus. bic v. g. apostasia a fide, desperatio, odium Dei, furtum, formcatio, specie differunt, utpote opposita virtutibus diversis fidei, spei, charilatis, justitie, castitatis. Sic, quatuor diversa peccata committit qui, ligatus voto castitatis, carnaliler peccat cum consanguinea conjugata , quia violat casütatem, re-ligionem, pietatem et justitiam.

2° Peccata quae repugnant quidem eidem virtuti, seu diverso modo, scilicet per excessum et per defectum, bic v. g. contra virtutem spei repugnant praesumptio et desperatio ; et contra virtutem liberalitatis repugnant prodigau-tas et avaritia. . . . a

o⁰ Peccata quse repugnant quidem eidem virtuti et eodem modo, sed repugnant ejus diversis otflciis. Sic fui-tum, detractio, homicidium, quae opponuntur eidem virtuti justi-tiaj, specie differunt, quia repugnant diversis officus hujus _ virtutis quae jubet ut nemo laïdatur neque in boms for-tunse, neque famae, neque vitse. „ . , ♦

Multi addunt quarlam regulam, scilicet; Specie differunt peccata quae repugnant diversis legibus aut prseceptis ex diverso motivo formali latis; secus vero, si ex eodem mo-tivo formali latis. Sed bsec quarta regula ad pnmam ta-cile reducitur. Sic v. g. si jejunium obliget ex diverso motivo formali, ejus violatio tedit virtutes diversas : si obliget ex voto, ejus violatio Isedit virtutem rehgioms, si ex prsecepto confessarii, laedit poenitentiam; si ex con-fessarii praecepto ad praeservandum contra luxunam, Isedit castitatem; si ex solo EcclesiiB praecepto quadragesi-mali, laedit temperantiam. Sic, e contra, si uno actu bedantur duo praecepta ex eodem motivo formali lala, v. g.

in violatione jejunii quatuor lemporuni incidenle in qua-dragesima aut in quadam vigilia, non adsunt duo pec-cala specie dislincta, imo nee duo ejusdem speciei pec-cata, sed adest unum peccaium, cum Itedalur una eademquc virtus lemperanlise; idem est si sacrum omillas die feslo incidenle in dominica.

lo- — Numero prsecedenli dictum est de peccatornm dislinctione specifica. Jam autem hocce Numero subjungi-rnus alias peccalorum divisiones seu distinctiones non spe-ci/icas, scilicet:

1° Q. Quid est peccaium internum vel externum? r. Peccatum internum est illud quod committitur sola cogitatione; externum, quod committitur verbo vel opere. Vide supra, N⁰ \.

2° q. Quid est peccatum commissionis vel omissionis? n. Juxfa dicta supra, peccatum est commissionis vel omissionis, prout voluntarie exercetur actio per legem pro-liibita, vel voluntarie omittitur actio per legem prsescripta. 5° q. Quid est peccatum carnale vel spirituale? n. Peccatum carnale est illud quod perficitur sensibus gustus vel tactus. Peccaium spirituale est ornne illud quod non est carnale; el, sensu slrictiori, est illud quod committitur independenter ab omni sensu.

4° q. Quid est peccatum cordis, oris vel operis? r. Alii hie intclligunt Ires gradus peccati quod petit ad extra consummari, de quibus supra, N⁰ 6; alii generalim, peccala interna el externa.

r. Peccatum in Deum, est id quod adversatur virtuti-bus quibus ordinamur in Deum, i. e. fidei, spei, cha-ritati, religioni et poenitentise. Peccatum in proximum, est id quod adversatur virtutibus quibus ordinamur in proximum, i. e. misericordise, justitise et virtutibus justi-

lite annexis. Peccatum in seipsim, est id quod adver-salur virtutibus quibus ordinamur in nosmetipsos, i. e.

r. Tale est, prout comniittitur ex ignorantia vincibdi intellectus, vel ex impulsu passionis, vel ex malitia voluntatis nulla ignorantia aut passione impulsse. Inter pec-cata mali lire, aUa dicuntur peccata m Spiritum sanctum; alia peccata, in caelum clamantia. Vide infra, N⁰ t9. 7° q. Quid sunt peccata capitalia?

r. Sunt peccata ex quibus, veluti capilibus el fonlibus, alia peccata proticiscuntur. Vide infra, N⁰ 21.

8° q. Quid est peccatum proprium vel alienum? r. Peccatum proprium est id quod ab ipso peccante commiUitur. Alienum est illud quod, ab alio factum, nobis ad id cooperantibus imputatur. Novem modi coope-randi exprimuntur versiculis sequentibus ;

Jussio, consilium, consensus, palpo, recursus, Purticipans; mutus, non obslans, nan manifestans. De bis vide tractatum De Justitia, N⁰ 128 et seqq.

Imprimis, patet quod peccata quse sunt specie distin-cta, necessario sint et numero distincla. Hie autem tantum agitur de peccatis ejusdem speciei, qme sint solo

Porro, solo numero distinguuntur peccata, si in malitia ejusdem speciei censeantur esse plum. Plura esse possunt dnplici modo, scilicet, vel pluralitale ohjectorum totalium et diversorum, vel pluralitate actuum completo-rum seu moraliter interruptorum. Ilinc duplex regula,

lalia et diversa, i. e. non coalescentia in unum objectum, tot habet peccata solo numero distincta, quot sunt objecta.

Etenim, queniadmodum unus et idem actus includere potest pliira peccata specie distincta, si respiciat plura objecta specie distincta; sic etiam unus et idem actus includere potest plura peccata solo numero distincta, si respiciat plura diversa ejusdem speciei objecta, ut v. g. si quis uno actu plures homines occidat. Ilinc :

Non coalescere censentur objecta in casibus sequenti-bus, in quibus quis, unico actu, cornmittit plura numero peccata, scilicet:

2° Qui unico sermone plures personas diffamat; vel qui uni coram pluribus detrahens, plures scandalizat.

5° Qui unico furto surripit bona ad diversos dominos dominio distincto spectantia; dico dominio distincta: nam probabilius secus est de dominio communi, v. g. quoad bona spectantia ad societatem commercialem, ad monasteriuni, ad civitatem, quse in unum coalescere censentur.

4° Qui unico actu malum exoptat pluribus hominibus. Item qui uni homini exoptat mala diversa, v. g. infa-miam et mortem, modo ejus intentio in singula mala determinate feratur; secus vero si diversa ilia mala tantum apprehendantur sub generali ratione mali, nempe ut media ruin se exoptatse, prout ordinarie accidit in impreca-tionibus, in impetu irse.

5° Conjugal,us qui cum conjugata copulam habet, duplex peccatum injustiticB cornmittit, cum violet jus suae uxoris et allerius mariti.

0° Qui unico desiderio cupit fornicari cum pluribus fe-minis, vel pluries cum eadem femina; quia singula for-nicatio est ex se completa.

omiltere jejunium, sacrum de prsecepto, officium hora-ruti), etc.; cum illse va rise dies inter se non coalescant.

1° Unicum peccatum detractionis committit (secus vero de scandalo, ut supra), qui uni detrahit coram pluribus, quia jus ad famam hic est unicum, non vero multiplex.

2° Unicum peccatum injustitise committit, qui, sum-mam aliquam determinatam pecunise furari intendens, pluribus vicibus, nc detegatur, surripit; quia unicus est pravus voluntatis actus, qui ultimo furto consummatur.

5° Unicum peccatum contra fidem committit, qui plu-res fulei articulos simul negat, quia unicum est üdei mo-tivum ; et proin teque inlldelis est qui unum ac ([ui omncs lidei articulos negat.

4quot; Unicum peccatum sacrilegii committit sacerdos qui, in statu peccati mortalis, communionem unica distribu-tione pluribus fidelibus prsebet; secus vero, si in variis distributionibus successivis, vel si varios successive ab-solveret, quia singula distributie et singula absolulio sunt actus ex se completi, ut patet.

Plurcs actus in eadem specie mali, non coalescentes in unum actum peccati, constituunt tot peccata solo numero distincta, quot sunt actus.

Dico non coalesccntcs. Atqui duplex datur species actuum qui non coalescunt, scilicet: 1° actus disparati, 2° actus interrupti. Ilinc:

Illi actus dicuntur disparati, qui tendunt non ad idem opus, sed ad opus diversum consummandum. Sic, duse fornicationes sunt duo peccata numero distincta, licet ex eadem voluntate continuata procedant; quia prima for-

nicalio non tendit ad aliam fornicalionem consuminan-dam, sed est actus totalis et in se completus.

Id pariter locum habere potest in prcvambulis, absque intentione operis principalis habitis. Supponamus aliqueru habere ta^tus impudicos, non ex intentione copula), sed ob propriam eorum delectationem, et eum dein, mutata voluntate, cum eadem persona habere copulam: tactus illi sunt peccata a copula distincta, et separatim in con-fessione exprimenda ; quia illi actus tunc sunt a copula disparati, utpote ad illam consummandam non tendentes. Dum, e contra, non nisi unicum peccatum impudicitiie committeret si, intendens fornicalionem, mulierem impu-dice alloquatur, impudice tangat, et tandem fornicetur; quia tunc ejusmodi media cum ipso fornicationis actu coalescunt.

Illi actus dicuntur interrupti, inter quos interccdit nio-ralis interruptie. Usee autem moralis inlerruptio locum habere potest triplici modo, scilicet 1° per voluntatis re-iractationem, vel 2° per cessationem voluntariam, vol per cessationem involuntariam. Scilicet:

1° Per voluntatis retractationcm, i. e. dum prior voluntas actu retractatur per voluntatem contrariam, toties pec-catur quoties post retractationem prior voluntas reassu-mitur. Sic v. g. si quis velit furari, et banc voluntatem retractet, eamque, licet post brevisshnum tempus, iterum reassumat, committit duo peccata numero distincta. Sic quoque, qui per mensem manet in neglectu restitutionis, si illo tempore decies poemtuerit, vel sinceram voluntatem restituendi conceperit, et toties priorern voluntatem reassumpserit, undecim peccata numero distincta commi-sit, unum scilicet ratione primie voluntatis et decern ra-tione reassumptionis prima) voluntatis; si vcro talis nun-quam suam malam voluntatem retractasset, reus forel unius tantum peccati, conlinuati per integrum mensem.

2° Per cessationem volunlariam ab actu; quod cum oasu prsecedenli fcre confunditur. Sic, si quis morose delectc-lur, et illam delectationem voluntarie deserat, se ad alia divertendo; si iterum, licet post brevissimum tempus, se ad priorem delectationem convertat, duplex numero peccatum commiltit.

5° Per cessationem involuntariam ab actu, v. g. ob na-turalem inadvertentiara vel distractionem, etc. Sed bic distinguendum est inter actus mere internos, et actus internos qui junguntur cum proposito actionem externam ponendi. Actus mere interni sunt illi qui ad actiones externas non tendunt, sed in ipsa voluntate consumman-tur, ut v. g. bseresis, odium, invidia, delectatio moro-sa, etc. 2° Actus interni qui junguntur cum proposito actionem externum ponendi, sunt actus qui petunt exte-rius consummari, ul v. g. propositum furandi, forni-candi, etc.

Mine 1° actus mere interni, per cessationem involuntariam interrumpuntur et complentur; ac proin toties mul-tiplicanlur quoties sic interrumpuntur, seu lot sunt numero peccata quel sunt interruptiones.

llinc 2° actus interni qui junguntur cum proposito actionem exienmn ponendi, per cessationem involuntariam 1quot; non censentur interrumpi, sed inter se coalescere, si inter ipsos tantum parvum intervallum inlercedat; 2° censentur interrumpi, si inter ipsos magnum intervallum in-tercedat; excepto tamen si prima prava voluntas in effectu quodam externo virtualiter perseverare censeatur : sic v. g. si quis inimicum occidere proponat, et inter hoc propositum et ipsam occisionem inlercedat magnum intervallum plurium dierum vel bebdomadarum, per quod intervallum inquirit varia media liujus occisionis, hoc primum propositum et ornnes actus hi intermedii et ipsa occisio inter se coalescunt, et non nisi unicum occisionis peccatum constituunt, quia prima prava voluntas, successive

per varios actus intermedios transmissa, in effeclu ex-terno seu in inquisitione mediorum et in occisione per-severare censetur.

Disputatur autem quodnam requiralur temporis inler-vailum ut dicatur magnum: Dens tenet sufficere somnum; sed Liguorio ad hoe plerumque requirit intervallum quod superet spatium duarum vel trium dierum.

Triplici paragraph© dieimus 1° de peccatorum causis in genera, 2° in specie de causis seu vitiis capitalibus, 3° de peccatorum effectibus.

18. — Nomine causae hie non tantum intelligitur causa proxima peccati eiliciens, quai non alia esse potest quam hominis voluntas; sed intelligitur prsesertim quidquid, sive in homine sive extra hominem, hanc vohmtatem ad pec-candum aliquo modo impellit.

Causa generalis omnis peccati in homine, est inordina-tus amor sui, qui se diffundit per tres rivos seu peccatorum causas, scilicet 1° per concupiscentiam carnis, i. e. appetitum sensuaiem et venereum; 2° per concupiscentiam oculorum, i. e. appetitum divitiarum; 5° per supei-biam vita:, i. e. appetitum honorum et independentias. llac autem triplici concupiscentia, excepto appetitu ve-nereo, tentatus fuit Christus in deserto. — Iluic triplici concupiscentia) triplex remedium subministral tiun religio

Iuitj Scriptura; scilicet religio opponit votum castitatis, votum paupertatis, votum obedientiae; et Scriptura opponit jejunium, elcemosynam, orationem.

Causte speelales, alia? sunt internee, scilicet intellectus, appetitus sensitivus, simplex voluntas; ali?e sunt externa;, scilicet daemon, muiidus, homo particularis. De his cau-sis specialibus qusedam veniunt dicenda.

(j. Queenam speciatim pecceita producit intellectus, appc-tilus sensitivus, simplex voluntasquot;:

r. Intellectus causat peccata ignorantice; appetitus sensitivus, mediantibus passionibus, causat peccata infirmi-tatis; simplex voluntas producit peccata malitiee, i. e. peccata commissa a voluntate ex plena libertate, peccata nimirum quse committuntur nulla impellente ignorantia aut passione; vel saltern quse committuntur ex ignorantia aut passione quse agenti sit plene voluntaria, ut v. g. si quis peccet ex ignorantia affectata, vel ex passione directe voluntaria et intenta, vel ex prava consuetudine voluntaria.

r. Duse prsecipusc sunt species, scilicet 1° peccata in Spiritum sanctum, 2° peccata in caelum clamantia.

Peccata in Spiritum sanctum, sunt peccata quibus per contemptum abjiciuntur media per quaj peccator a pec-catis abstrahi potuisset. Vocantur in Spiritum sanctum, quia peccatoris justificatio Spiritui sancto adscribitur. Sunt autem sequentia: 1° agnitse veritatis fidei impugnatio, quse est contra fidem; 2° prsesumptio et desperatio, quse contra spern; 5° fraternse charitatis invidentia, quse contra cbaritatcm; 4° obstinatio et impoenitentia, quse contra contritionem; quibus additur turn excsecatio, quse ma-

Peccala in ccelarn clamantia, sunt peccata quse talis sunt malitiai ut vindictam claniare in Scriptura perhibean-tur, et sa^pius in liac vita divinitus puniantur. Quatuor recensentur sequentia: 1° homicidium directe voluntarium, 2° sodomia et bestialitas (c!}techismus Mechl. dicit gene-ratim luxuriam contra naturam), 5° oppressie pauperum vidnarum et pupillorum, 4quot; nierces operariorum defrau-data.

1quot; Dcpinon. Certum est 1° diabolum homines variis modis ad peccatum movere, ut ex historia Evaï et Jobi patet; unde s. Petrus: Sobrii estate et vigilate: quia (idcersanus vester diabolus tamquam leo rugicns circuit quccrens quern devoret; cui resistite fortes in fide. Certum est 2quot; diabolum id non posse directe, i. e. eflicaciter movendo hominis vo-luntatem, cum nihil ipsam efficienter movere possit nisi ipsa seipsam et Deus; sed eum id posse tantum indirecte, i. e. 1° operando in phantasiam et appetitum sensitivum, 2° proponendo objeclum ut suave, et suadendo rationi ut illud amplectatur.

2° Mundus, seu plurimi homines nequam qui in mundo degunt, bonos ad peccatum inducunt nefariis dictis, pravis exemplis et sensuum exteriorum illecebris; unde s. Joannes: Totus mundus in maligno positus est. Quemadmo-dum mundus, sic et homo parlicularis potest esse peccato-rum causa; idque insuper 1° per peccata aliena, 2quot; per propagationem carnalem, quoad peccatum originate.

Nota 1°. Deus est quidem causa peccati, hoc sensu quod causet matcriaie peccati, quia actus physicus peccati est a Deo ut a causa prima per concursum generalem; non vero hoc sensu quod causet formate peccati, ut ex Tridentino de fide est. Ilinc, licet liberum arbitrium sit a Deo, attamen

potenlia peccandi, qualenus scilicet a regula sua deiicit, non est a Deo, sed oritur ex imperfeclione creaturce, quai in se habet quod deficere possit.

Nota 2°. Peccatum potest esse causa aliorum peccatoruin, idque variis modis. Vide Dens, N⁰ 125, De Pcccatis.

21. — ilaec distinctie peccalorum capilaliutn non fundatur quidem in Scriptura; sed s. Gregorius Magnus earn primus excogitavit, quem postea secutus est s. Thomas cum scliola.

Vilia capilalia sic dicuntur, non quasi sint cseterorum peccatorum gravissima, aut sint semper mortalia, sed quia sunt aliorum peccalorum velut capita seu fontes.

Numerantur septem: superbia, avaritia, luxuria, invi-dia, gula, ira, acedia. Dc singulis cum Gury pauca dici-mus.

Superbia, quasi tendens supra id quod est, est amor inor-dinatus propria excellentie. Duplex distinguitur superbia, scilicet perfecta et imperfecta.

Superbia perfecta est ea qua homo adeo in se sistit et sibi complacet, utversetur in dispositione legem polius graviter transgrediendi, quam mandatis superioris obtemperandi. Haec autem peccatum mortale semper in se includit. — In caïteris vero casibus, vocatur imperfecta, et per se peccatum tantum veniale producere solet, nisi accedat injuria gravis proximi, v. g. si graviter contemnatur, etc.

F Hue superbia; sunt: ambitie, vana gloria, prsesum-ptio, jactantia, ostentatio et hypocrisis.

Remedia sunt : consideratio proprise infirmitatis, vani-talis gloria) humanse, humilitatis Gliristi, etc.

Avar ilia, quasi (er is avid Has, est inordinatus appetilus bonorurn temporalium.

Avaritia opponitur juslitise vel liberalitati. Si oppona-lur justitise, in peccatum grave facile prodibit, nempe quoties ad injustiliam gravem erga proximum impellet. Si opponatur liberalitati, per se venialia tantum pariet; quamvis mortalia, ob nimium erga res terrenas affectum, progignere facile queat.

Filiw avaritise sunt; durilies cordis erga miseros, inquietude» animi seu sollicitudo inordinata de terrenis, perlidia, dolus, etc.

liemedia sunt: consideratie vanitatis rerum terrenarum, turpitudinis et infelicitatis atque periculorum hujus vitii. üc Luxuria.

Ad determinandam luxuriae gravilatem, cum Ballerini distinguere oportet inter ipsam delectationem veneream et inter actus quibus causari possunt motus carnales ac cum his connexa deleclatio venerea. Igitur;

Ddectalio venerea, extra matrimonium sive directe vo-lita sive tantum indirecte intenta aut admissa, ex toto genere gravis est.

Bed quod spectat actus quibus causari possunt motus carnales et cum his connexa delectatio venerea, generale principium est, ait Lig., quod, quando hi effectus non intenduntur, et oborta forte delectatio non admitti-tur, et insuper abest proximum consentiendi periculum, his effectibns, utpote voluntariis solum in causa, tantum reatus inesse, quantum inest ipsi causfe. Proinde, levi-ter tantum culpabiles censentur hi effectus, si causa, v. g. curiosa lectio aut aspectus, vcnialiter mala sit; atque etiam culpa oinnis aberit, si justa sit causa illos actus ponendi. Vide iatius De Sexto Decalogi Prceccpto, N⁰ 167.

liemedia sunt: oratio frequens et humilis, sensuum custodia, occasionum et otii fuga, carnis mortiücalio, tem-peraniia, sacramentorum frequentatio.

Invidia est tristilia de bono alterius, quatenus sestima-tur ut malum proprium, aut saltern minus bonum. Ad cam revocatur gaudium de alterius malo. Ex genere suo gravis est.

liemedia sunt: consideratio malorum ex invidia provc-nientium, officia charitatis erga proximum, oratio frequens, humilitatis exercilium.

Gula est peccatum veniale ex genere suo. Fit autem gravis in variis casibus, de quibus in tractatu De Temperan-lia. Peccat qui manducat et bibit usque ad satietatem ob solam voluptatem, i. e. si ulliores oporationis fines positive excludantur.

Filice sunt: ebrietas, hebetudo mentis, scurrilitas, multi-loquium et immunditia cujuslibet generis.

liemedia sunt: considerare pessimos guise effectus quoad corpus et animam; mortificare carnem , prsesertim in refe-ctione corporis; recordari frequenter de morte seu de cor-ruptione corporis mox futura.

Ira est excandescentia animi motusque inordinatus in aliquem aut in aliquid; vel est inordinatus appetitus vindictse. Iracundia est habitus irie. Ira mortalis est ex

genere suo, si sit appetilus vindiclse; non vcro si sit tantum motus animi inordinatus.

Acedia in genere idem sonat ac pigritia; strictius vero, est torpor mentis ac debilitas voluntatis, quibus spiritua-lium rerum fastidium ob laborem et molestiam ipsis ad-junctam profluit. Si tanta sit ut ex ea obligationes graves omittuntur, gravis habenda est; si secus, levis est sssti-manda.

Remedia sunt: consideratio laborum Christi, mercedis feterme, periculorum acediiB, pia lectio, frequens confessie, etc.

r. Prater mortificationem bonorum operum, privatio-nern 'donorum Spiritus sancti in charitate fundatorum, et aggravationem quatuor vulnerurn animai, quse tria sunt effectus peccati mortalis; insuper quatuor, juxta Bouvier, communiter assignantur peccati effectus, scilicet, 1° macula in anima, 2° offensa Dei seu culpa, öquot; reatus seu debitum poense, i⁰ ipsa poena.

1° Macula confunditur cum peccato habituali. Etenim, peccatum considerari potest ut actuate vel ut habituate: ut actuate, est ipsamet transgressie legis; ut habituate, est id quo homo, qui legem transgressus est, constituitur pecca-tor, et quo, si ob culpam gravem, remanet Deo odiosus; idque macula vocatur.

Igitur macula in anima est privalio nitoris debiti inesse anima? ex peccato coutracta. na3C autem spirilualis macula, juxta s. Thomam, consislit, 1° pro peccato mortali, in privatione luminis naturalis rationis relative ad legem seternam, et in privatione luminis supernaturalis seu gra-tife; 2° pro peccalo veniali, in privatione nitoris naturalis et fervoris charitatis, non tarnen in privatione charitatis seu gratise sanctificantis. Differunt autem inter se diver-sorum peccatorum macuke.

2° Offensa Dei seu culpa, quam peccatum inducit, est divinse dignitatis violatio. Disputatur an peccati mortalis offensa seu culpa contineat malitiam infinitam. Sed pro-babilius dicitur quod sit infinita objective i. e. ratione person® offensse, seu Dei infiniti; finita vero subjective, i. e. ratione hominis offendentis, qui tantum finitus est. Offensa Dei inducit debitum poenae Ilinc:

5° Realm poena' seu debitum pcence est obligatio subeun-di poenam proprio peccato debilam, sicque reparandi injuriam Deo per peccatum illatam. Dico proprio peccato; quia poena ob peccatum alienum perpessa, non supponit obligationem peen®; sicque v. g. Christus sustinuit peccati poenam, quin tamen hujus poense obligationem ba-buerit. Igitur debitum pcence, ait Bouvier, est quid medium inter culpam seu peccatum et inter ipsam poenam, habens poenam pro termino, et culpam seu peccatum pro radice.

Hoe debitum poena? probatur 1° ex Scriptura, v. g.: Qui dixerit: Falue, reus eril gehennce ignis: 2° ex Triden-tino, ubi reatus poena: aiternce expresse nominatur; 5° a ratione; nam sequum est ut, qui ordinem violavit, ab ordinis auctore puniatur, ne iniquitas adversus ordinem ejusque auctorem pravaleat.

vero illius qui punit, non est malum sed est bonum, cum sit actus justitise vindicativae.

Dico 2° naturen conlrarimn: lieri potest ut malum sit contrarium naturae et non voluntati, v. g. in jejuniis et ma-cerationibus; et aliquando simul naturae et voluntali, ut in pcenis quas inviti patimur.

Dico 5° illalum ui culpa punialur; non vero ob alium finem, quia tunc proprie non esset poena.

Poena (sterna, est in inferno luenda 1° certo pro pec-catis mortalibus quoad culpam non remissis; 2° proba-biliter, contradicentibus tamen aliis, pro peccalis venia-libus quoad culpam non remissis, quia reprobi, ob pecca-ta mortalia quibus delinentur, cujuscumque veniae sunt incapaces, juxla: In inferno nulla est redemplio.

Poena temporalis 1° quae remanet pro peccatis mortalibus quoad culpam remissis, solvenda est vel in inferno, vel in purgatorio, vel in hac vita; 2° quae debetur pro venialibus, solvenda est in purgatorio vel in hac vila, vel forte etiam in inferno.

Nota. Unum peccatum non potest per se esse poena alterius peccati, quia peccatum a libera hominis volun-late proficiscitur. Attamen potest esse hujusmodi poena per cKcidens, quatenus Dous, in hujus peccati poenam, subtrahit auxilia, quibus homo destitutus, in alia pec-cata voluntarie labitur. Mine in poenam superbiae gentiles tradidil Deus in desideria cordis eoruin, in inummdiliam; et ita pariter peccata venialia ad mortalia disponunt, juxta: Qui sper nil rnodica. paulalim decidct.

Quemadmodum conscientia est actuum humanorurn re-gula interna et primaria, ita lex est eorum regula externa et remota.

Vel juxta s. Thomam lex est ordinatio rationis, ad bo-num commune, promulgata ab eo qui curam habet com-munitatis. llanc autem s. Thomse deflnitionem varii magis explicite tradunt modo sequenti: lex est prseceptum generale, justum et stabile, spectans bonum commune, latum ai) eo qui curam habet communitatis, obligans sub-ditos post sufficientem promulgationem.

Dico I⁰ prcBceptum. 1° Omnis enim lex est aliquo mode prseceptiva, quia omnis lex aliquid injungit, seu pnecipit agendum vel omittendum; lex enim de natura sua ne-cessario obligat; non autem potest obligare, nisi prseci-piendo actus alicujus positionem vel omissionem. Hmc lex permillens, est etiam praceptiva, saltern virtualiter; etenim permittendo ut aliquid fiat, prohibet ne illud fieri impediatur. 2° Non est confundenda lex cum simplici

prceceplo seu mandato, quod fcrtur sive a legislatore in personas quasdam privalas, sive a quocumque superiore, v. g. a domino in servos. Uncle, licet lex el simplex prasceptum in hoc conveniant quod ambo sint regula agendi vel omittendi, obligans ex aucloritale superioris; lex a simplici prsecepto differt sicut genus a specie, nam omnis lex est prseceptum, sed e contra non omne prseceptum est lex. 5° Hinc insuper differt lex a consilio, quod ratione sui non obligat sub peccato.

Dico 2° generale: i. e. obligans totam communilatem, vel saltern omnia communitatis membra ejusdein condi-tionis, ut v. g. clericos, magistratus, milites, etc.

Dico 5° justum: nam lex injusta, i. e. cum lege naturali non concordans, non est lex, sed est legis corruptio seu tyrannicus potestatis abusus.

Dico 4° Stabile: i. e. perpetuum, quamdiu stabit com-munitas vel necessitas pro qua latum est; nam moritur quidem legislator, non vero lex. Etiam sub hoc respectu distinguitur a simplici prsecepto, quod tantum ad tempus fertur et expirat morte mandantis.

Dico 5° spectans bonum commune: cum enim lex sit prseceptum generale, eo ipso in utililatem generalem ce-dere debet: bonum enim commune est legis finis.

Dico G⁰ ab eo qui cur am habet communilalis: cum enim lex sit actus jurisdictionis, ab eo solo ferri potest qui aucloritatem habet in communitatem perfectam, qualis est v. g. Ecclesia vel regnum, dioecesis vel provincia, civitas libera, etc. Societas perfecta est multitude homi-num ea ratione coeuntium ut, collatis viribus, media sibi comparent ad cerium communemque finem assequendum.

Dico 7° obligans subdilos: nam superior eos qui sibi non subjiciuntur, ligare non potest.

Dico 8° post promulgalionem: nam promulgatio seu no-lificalio legis, est conditio necessaria sine qua lox non

obligal, cum lex non promulgata non majorem effectum producère possit quam simplex legis projectum. q. Quainavi est prim aria et pnvcipua legum divisie? r. Lex dividitur in divinarn, qiue a Deo, el in hu-Ttuincim, cjuje ab homine sancila est.

Lex divina subdividilur in legem w ter nam, naturalem, cl divinam positivam; el divina positiva, in legem veterem el novam. , ■ Lex humana subdividilur in ecclesiasticam vel civilem,

Duplici hujus traclalus parle dicimus 1quot; de lege divina, 2° de lege humana.

Duplici ca pi Ie agimus 1° de lege sclerna el nalurali, quot;2quot; de lege divina posiliva.

r. Lex ceterna, juxla s. Auguslinum, est divina ralio seu voluntas, prdinem naturalem conservari jubens cl perlurbari velans; vel magis explicite, est divina ordi-nalio et voluntas, qua Deus ab selerno statuit, ul a crea-tura inlollecluali fierent ea qua) ex natura rei necessa-ria sunt ad vivendum decenter et conformiter naturae sua; inleljecluali, el omitterentur ea quse naturam mtelleclua-

runt; Deus, eorum principia necessario cognoscens, bonum'approbal et malum improbat; ergo vult ut omms

A lege seterna dimanant omnos caeterae leges. Elenim, ab ea profluit 1° lex nuturalis: nam lex seterna el lex naturalis re non differunt. Lex enim naturalis nihil aliud est quam legis aeternte in hominum mente facta tran-scriptio; sicque a lege seterna non differt nisi quod su-peraddat promulgationem factam in tempore per lumen naturale. Ab ea dimanat 2° lex divina positiva: nam, ut altiori modo dirigatur homo ad linem suum ultimum, legi seternae et naturali superadditur lex divinitus data, per quam lex seterna altiori modo participatur. Ab ea proveniunt o⁰ leges humance, tum quia in illis nihil justi esse potest quod ab seterna non dirivetur, tum quia omnis potestas legislativa venit a lege seterna seu a Dpo.

r. Lex naturalis, ait Gury, est lex seterna, homini per rationem suam manifestata; vel cum s. Thoma, est participatio legis seterna) in rationali creatura, dictans el prascribens generatim illud esse agendum quod est intrin-sece bonum, et illud fugiendum quod intrinsece malum.

Dico 1° participatio legis a'terncv: nam lex seterna el lex naturalis, ut dictum est, sunt eadem lex, sicut eadem est imago sigilli et sigillati, ideoquc idem utraque jubel et vetat. Dicitur autem celerna, prout est in Deo seu quatenus considerantur essentia) metaphysicse necessario existentes in meute Dei, et in divino decreto sub hypo-thesi creationis; et dicitur naturalis, prout est in homine seu quatenus in ipsa considerantur relationes essentiales ul sunt existentes in rerum natura, et specialim relationes essentiales hominis erga Deum, seipsum et proxi-mum; et sic, tantum mciitaliter inter se distinguunlur hsc dute leges.

quiB est diclamen aclualo circa parliculare agibile, diclans quandoque errorem : alqui illa duo legi naturali nequa-

vctat lex naluralis, non ideo sunt bona aut mala quia juben-lur aut vctantur, sed ideo jubentur quia sunt ex se seu inlrinscce bona, et vetantur quia intrinsece mala.

n. Affirmative, quia repugnat nos teneri lege prorsus ignorala; sicque, lex naturalis sub peccato non obligat nisi cognoscatur aut ex culpa nostra ignoretur.

u. llajc promulgatio in nobis locum habere potest in actu primo vel in actu sccundo. 1'it in aclu primo seu habi-lualilcr, quum Deus, ab initio nativitatis, in cujusque bo-minis mente inserit legem naluralem, naturaliter suo tempore cognoscendam. Fit in actu sccundo seu aclualiter, quum homo a Deo accipit cognitionem dictantem quid, juxta rectam rationem, sit amplectcndum vel fugiendum, htecque promulgatio ab initio rationis incipit, et po^tea per educationem ct instructionem successive perlicitur. Utraque fit ac si quis in tenebris litteras priucipis aliquid jubentis acciperet, quibus tune demum teneatur parere

Nola. Insuper legem naturalem exhibet Decalogus, per Deum ipsum Judseis datus, ac per Christum nobis incul-

r. Ei subduntur omnes crcaturse rationales, i. e. non tantum adulti, sed et pueri, amentes, beati, damnati.

r. Peccat r contra conscicntiam, qute in tab casu fortiter propulsat; 2° contra Deum, quem ignorare non

potest illius esse auctorem; 3° contra ipsam iiaturam, cum in hominis essentia ha;c lex fundamentum habeat. Q. Quanta est leg is naturalis ohligatio?

r. Tanta est ut obliget etiam cum quocumque danino vel incommodo; quia non pra;cipit vel prohibet nisi quod est intrinsece bonum vel malum, quodque proin idem semper est.

Q. An lex naturalis potest mutari aucloritate divina? r. Distinguendum est inter mutationem proprie dictam et improprie dictam.

1quot; Juxta sentenliam communem, non potest mutari mutatione proprie dicta. Etcnim lex qusecutnque dicitur mutari, mutatione propie dicta, quando obligare desinit, idque turn 1° ab inlrinseco, i. e. vel dum lata est ad tempus, quo finito, obligare desinit; vel dum evadit inutilis aut nociva; turn 2^J ab extrinseco, i. e. vel dum abrogatur a superiore ex toto vel ex parte, vol dum in ea dispensatur dispensatione proprie dicta, quse est relaxatio legis in aliquo casu particulari, manente materia et lege non mu-tata in communi. Atqui, cum legis naturalis objectum sint et semper futurse sint res intrinsece borne vel make, bine sequitur quod in ea, nequidem auctoritate divina, ulla mutatio proprie dicta fieri possit, quia Deus rerum essentias mutarc non potest.

2° Sed mutari potest mutatione sen dispensatione improprie dicla. Legis alicujus mutatio, scu dispensatie improprie dicta locum babet quando superior, ut materke dorni-nus, materiam sic mutat ut bsec non amplius sub lege cadat. Sic Deus, cum sit supremus dominus omnium vitie, bonorum et jurium, potuit jubere Abrabse ut immolaret iilium; permittere Ilcbrseis ut vasa /Egyptiorum auferrcnt, ut usuras a gentibus exterminandis exigerent, ut matrimo-nia per libellum repudii dissolvcrent, ut plures uxores simul haberent, liostes trucidarent, etc. Sic quoque Papa, auctoritate divina, relaxare, potest vota, juramcnta, matri-

monia rata non consummata; quamvis enim illa de se sint de jure naturali, potest Papa, vice Dei, declarare illa non amplius obligare ob mutatam aliquam circumstantiam se tenentem ex parte materia), vel quia annulat ipsum actum qui obligationem inducebat.

q. In quibusnam legis naluralis prceccptis locum habere potest hujusmodi mututio seu dispensatio improprie dicta ?

k. 1° Locum habere non potest in iis praiceptis quorum materia non pendet a dominio Dei: i. e. in iis rebus qua3 sunt intrinsece malaï absolute, seu quse sunt ita intrinsece malse, ut in nulla circumstantia fieri possint licitse, cujus-modi sunt v. g. blasphemia, idololatria, bajresis, perju-rium, mendacium, etc.

2° In rebus vero quae sunt intrinsece malse, non quidem ex se, sed ratione adjunct! aut conditionis alicujus quse pendet a positiva voluntate Dei, hujusmodi mutatio seu dispensatio improprie dicta, auctoritate divina, locum habere potest, ut in exemplis modo allatis. Vide De Aclibus Humanis, N⁰ 52.

r. Licet lex naturalis sit in se una, continet tarnen, ratione materise circa quam versatur, prsecepta plura, quse dividuntur in primaria , secundaria et remota.

Primaria sunt ea quse ex solo intuitu apud omnes inno-tescunt: v. g. Deus est diligendus, bonum est faciendum, malum est fugiendum , etc.

Secundaria sunt ea qua) ex primariis immediate et evidenter deducuntur; talia sunt multa Decalogi prsecepta secundum se considerata , v. g. furtum non est faciendum, nemo est injuriandus.

Remota sunt ea quse ex primariis deducuntur mediate seu opc ratiociniorum: v. g. talis contractus est licitus^

judex damnare potest reuni juridice convictum, quamvis scientia privata certo sciat eum innocentem.

Q. An circa illa prcecepta dari potest iynorantia invincïbilis? R. 1° Dari non potest in praeceptis primariis; neque in prseceplis secundariis secundum so consideratis, nisi forte aliquando apud homines rudes. Dico secundum se consideratis: nam secus est, si adsint circumstantial apparenter a peccato excusantes. Sic v. g. invincibiliter ignorari non potest quod furtum, in se spectatum, sit illicitum; sod fieri potest ut quis bona fide credat id sibi esse licitum in easu quo agitur de egeno sublevando, quin tamen in extrema necessitate constituatur.

2° Dari a fortiori et certo potest in principiis remotis; idque non tantum quoad homines rudes, qui instructione egent, sed etiam quoad doctos, inter quos sa)pe tot ac tautaj extant circa talia principia controversise.

q. An lex naturalis libertutem hominis prcecedit? r. Af/irmatwe ratione temporis, seu originis quam a Deo habet ab seterno. Negative ratione obiigationis qute refertur ad hominem, cum non promulgetur nisi homini in sua liber-tate constituto, juxta Ecclesiasticum : Dens ab initio constituit hominem in manu consilii sui; (dein) adjecit mandata.

r. Negative, nostro saltem concipiendi modo; nam Dcus concipitur prtevidisse prius hominem conditum el liberum, et dein prasvidisse legem ci tradendam, juxta verba Eccle-siastici mox citata; et more legislatoris sibi proponen-tis prius subditos et dein leges eis imponendas.

Si autem lex naturalis sit homini posterior, inde tamen non sequitur quod homo nascatur exlex sou ab ipso Deo independens: nam nasciturcum obligatione leges Dei rcci-piendi, quae leges übertatein non ligant nisi ei innotescant; ergo, donee plane ci innotescant, homo libcrtatcm suam possidet.

u. Lex positim, in gencre, est lex qua; libcre a legis-ialore lala est, et aliter promulgata quam per lumen natu-rale, videlicet aliquo signo externo, puta voce vel scripto.

In lege posiliva inesse possunt duplicis generis prsecepla, scilicet 1° prjficepta no7i mere posiliva, i. e. pracepla qua) jam lege naturali stalula sunt, v. g. prsecepla Decalogi, excepta determinalione sabbati; 2° prsecepla mere posiliva, i. e. prjecepta quse jure naturali non statuta sunt, sed quse jus naturale permitlit sic statui, v. g. prscceplum vetans comeslionem certarum rerum. Sicque lex esse potest partim naturalis et partim mere posiliva: quales sunt lex vetus et lex evangelica, quse sunt naturales ex parte materise quoad prsecepla moralia, et mere posilivse quoad csetera prsecepla.

r. Juxta modo dicta, est lex quse a Deo libere lata est, et aliter promulgata quam per lumen naturale. Vel juxta Scavini, est lex exterius data a Deo, hominem dirigens ad linem supernaturalem.

Dico 1° exterius data, ut distinguatur a lege naturali, quse datur interius per lumen rationis. Dico 2° a Deo, ut distinguatur a lege posiliva humana, quse fertur ab ho-mine. Dico 5° hominem dirigens ad finem supernaturalem: quia, quemadmodum lex naturalis ducit hominem ad finem naturalem, ita lex posiliva divina eum ducit ad finem supernaturalem et ad felicilalem seternam.

q. Proba legem positivam divinam necessariam esse, non solum quoad ordinem supernaturalem, sed insuper quoad ordinem naturalem.

R. Quoad ordinem supernaluralem: quia homo, ad hunc ordinem conditus, eo pervenire non potest solius legis naturalis auxilio scu solis nalurse viribus, et proin in-diget lege altioris ordinis sou quae vires naturales excedat et eum ad altiorem ordinem perducat, qualis est lex posi-tiva divina.

Quoad ordinem naluralem: nam homo indiget scire infallibiliter ea quai sunt agenda vel omittenda in genere morum; atqui, non tantum fallibiles sunt leges humanae, sed et ipsa lex naturalis nobis non est regula sufficiens, non quidem ex se, sed ob nostram infirmitatem, passiones et vitia. Sic v. g. licet ratio naturalis omnibus sufficienter ostendat Deum esse colendum, nihilominus innumerae circa hujus cultus modum prodierunt ethnicorum senten-Uao el errores. Ergo indigemus ut lex positiva divina, falli ant fallere nescia, illas res nobis pandat per reve-lationem, juxta: Mullifariam mullisque mod is olim Deus loqucns patrihus in prophet is, novissimis diebus islis locutus est nobis in Filio.

r. Lex vetus est ea quae a Deo lata est in veteri tesla-mento, et populo Israël per Moysen promulgata.

Unde, slricto sensu, compleclitur tempus circiter 1500 annorum a Moyse ad Christum. Sed lalo sensu, compleclitur insuper spatium circiter 2500 annorum, ab Adam usque ad Moysen: quod tamen communiter vocatur tempus legis naturae, licet leges quaedam divimc posilivie latte fuerint, v. g. de non cdendo carne cum sanguine, de circumcisione, etc.

Lex nova est ea quae a Christo luit iudicta, cl per ejus praeconcs aposlolos per totum orbem disseminata.

u. Lcgis veteris auctor est Deus; sed angeli eam tra-diderunt Moysi, qui eam populo annuntiavit et promul-gavit.

Legis no vee auctor est Christus, qui eam constituit par-tim ante partim post mortem suam, et partim per Spiritum

vos docebit omnia; subiade apostoli eam promulgarunt. Sed notandum est quod prsecepta apostolorum, sicut et Ecclesia?, non sint de jure divino, sed humano.

r. Legis veteris finis proximus erat, 1° prfeparare lio-minem ad adventum Messiaï; 2° instituere hominem in his qua) spectant tum rectitudinem moralem, tum cultum Dei, tum regimen politicum. Ejus autem finis ultimus erat hominis felicitas spiritualis et aeterna.

Legis novw finis est, hominem elovare perfecte ad statum supernaturalem gratise et gloriae.

r. Legis veteris prsecepta erant triplicis generis: 1° prse-cepta mor alia, i. e. prsecepta Decalogi, quae jam lege naturali prsescripta erant; 2° prsecepta cceremoniaiia, i. e. qupe referebantur ad Dei cultum, quoad cseremonias, sacri-ficia, etc; 5° prsecepta judicialia, i. e. qiuc ad rectam populi gubernationem referebantur.

Nota. Abrogata lege veteri, remanent tarnen et in nova lege confirmata fuerunt praicepta rnoralia, vi legis naturalis, quaï immutabilis est.

Legis nova; praicepta sunt duplicis generis : 1° prsecepta rnoralia, i. e. quoad Decalogum, et quoad virtutes, prse-sertim theologicas; 2° prsecepta cceremoniaiia, circa sacra-menta et missse sacrificium. Quibus addi possunt consilia evangeiica, quse, licet non prsecepta, sunt tarnen magno prsemio digna.

n. Lex vetus erat quidem perfecta in se, cum Deum haberet auctorem, et Deus per illam atlingeret scopum quern sibi prsefixerat; sed erat et dicitur imperfecta relative ad legem novum, ad quam se habebat ut imperfectum ad perfectum.

r. Legis veteris subjecti erant per se Judiei, et per acci-dens proselyti sen gentiles illi qui per circumcisionem Judseis erant adscript!.

Legis nova subjecti sunt omnes adulti ad quos dirigitur. Ilinc ilia obligantur adulti, non tantum baptizati, sed etiam non baptizati, qui legibus Evangelii tenentur circa tidem, baptismum, Eucbaristiam, obligationem revocandi matrimonium ad primievam suam institutionem, etc. (non vero circa confessionem), quamvis tamen non peccent for-maliter si istorum prseceptorum laborent ignorantia in-vincibili.

8- — Q. Qucenam tria distingui possunt tempora, relative adpromidgationem legis nova;?

r. Primum tempus. Ante mortem Christi, dua? vigebant leges, scilicet lex vetus, qune adhuc erat de pracepto; et lex nova, quae erat partim de pnecepto et partim de con-silio: nam fides in Christum natum erat de pracepto seu obligabal illos quibus hsec Veritas prsedicata erat; sed baptismus eis erat tantum de consilio. Is autcm rerum ordo perduravit usque ad Pentecosten.

Secundum tempus. A die Pentccostes, lex nova inccepit iota obligare omnes homines quibus tunc, vel quibus successive promulgata luit; non tamen statim ubique locorum, cum promulgatio non statim quocumque terrarum per-venerit.

Tertium tempus. Ab excidio Jerosolymitano, quod acci-dit anno 40 a mortc Christi, inccepit tola obligare omnes

adultos ubique terrarum degenles; quia communiter Icnetur quod tunc in omnem terram exierit sonus eorum, sen quod fuerit ubique promulgata.

Itaque lex nova deinceps illis fuit necessaria necessitate medii ad salulem : non eo sensu quod eam ignoranles peccaverint; sed eo sensu quod, ex hoe momento aliud non extiteril remedium contra peccaturn originale vel actuale. Etenim ignorantia, quanlumvis invincibilis, a poceato quidem excusare potest; non vero efficere potest, ait Sylvius, ut remedia instituta tamquam neeessaria necessitate medii, sic necessaria non sint, vel ut remedia abrogata adhuc sint valida.

q. Quandonam lex vetus fuit morlua seu abrogata? r. 1° Non fuit abrogata ante mortem Christi, siquidem Christus usque ad mortem eam observaverit atque ob-servandam ab aliis curaverit.

2° Secundum se mortua fuit per mortem Christi, cum, teste Paulo, eessante sacerdotio, cessare debuerit ipsa lex, et cum lex nova sit Christi testamentum, quod per mortem testatoris validum tit. Dico secundum se, nam: 5° Lex vetus, per mortem Christi, licet secundum se mortua, juxla sententiam probabiliorem non slatim desiit obligare, sed obligare perseveravit donee lex nova obli-gare ineiperet; atqui lex nova, ut modo dictum est, tantum tunc obligare coepit quando fuit rite promulgata, incipiendo a die Pentecostes; quemadmodum, quando lex in consilio principis secundum se abrogata est, vim tarnen obligandi servat donee promulgata fuerit ejus abro-gatio.

q. Quandonam lex vetus facta fuit mortifera seu illicita ? r. Lex mosa'ica, quoad ritum religiosum, jam dieitur mortifera, hoc sensu quod nunc christianus ci subseri-bere non posset sine peccato mortali, i. e. sine vera apo-

Licet non constet prsecise quo tempore facta fueril mor-tifera, sententia communior arlmittit cum s. Augustino contra s. Ilieronymum, id factum fuisse non statim a die Pentecostes, cum apostoli adhuc pergerent observare quse-dam legalia, ut sic synagogam cum honore sepelirent; sed id locum habuisse tantum a tempore sufficientis pro-mulgationis legis nov®, i. e. ob excidio Jerusalem, ubi synagoga plane sepulta est.

r. Lex humana est illa quam humame societatis rector, sive ecclesiasticus sive civilis, suis prjescribit subditis in ordine ad bonum commune.

r. Jus gentium, quod est species legis humante civilis a jure naturali proximo derivata atque in ipso fundata, est jus quod omnium vel plurimarum gentium consuetu-dine et moribus introductum est. Sic v. g. jure gentium recipiendi sunt legati inimicorum, libertas concedenda est contractus ineundi, fcedera pacis servanda sunt, libertas commercii danda est -inter gentes non inimicas, capli in bello justo non sunt servituti tradendi, etc.

r. Ab co differt tripliciter: 1° origine, quia non scripto sed moribus introductum fuit; 2° universalitate, cum ferc omnium gentium consensione firmetur; 5° obligatione, nam fortius obligat, cum ejus transgressores non tantum gra-viter peccent contra legem naturalem, sed insuper ut in-fames et publici hosles habeantur.

Jam quadruplici capite tractamus 1° de legis humana3 na-lura ct proprietatibus, 2° de ejus obligatione, 5° de ejus interpretatione, 4° de ejus cessatione.

Ilia qualuor, claritalis gratia, dicimus speciatim de lege humana; attamen fatendum est quod in iis qusedam appli-cari possint legi divinse, ut suis locis indicabitur.

n. Ad legem inducendam, requiruntur sequcntia: 1° a parte auctoris, requiritur verus legislator; 2° a parte ob-jecti, requiritur materia apta; 5° a parte legis confeclse, requiritur legis debita promulgatio; 4° a parte subjecti sen eorum qui lege ligantur, requiruntur vere subditi.

Legis humanse auctor mediatus est ipse Deus, juxta; Non est poteslas nisi a Deo. Auctores vero imrnediati, tantum illi esse possunt qui habent potestatem jurisdictionis, sive ecclesiasticai sive civilis. Hinc agimus 1° de auctore ecclesiastico, 2° de auctorc civili.

r. Est ilia quaj constituta est a potestate ecclesiastica, i. e. a potestate concessa Eccleske a Deo, ut societas Christiana ad bonum commune spirituale et beatitudinem aeternam dirigatur.

1quot; Papa, pro tota Ecclesia; hancque potestafem Papa accepit immediate a Christo, non vero ab Ecclesia.

Concilia cecumenica, nationalia, provincialia, dioece-sana, pro sua respecliva ecclesia quam representant.

4.° Episcopus, pro sua dicecesi. Hanc accepit, turn habilu in sua canonica institutione; turn actu, per exhibitionem litterarum apostolicarum et per captam realem possessionem.

o' Capilulurn calhcdrale, sede vacante; nam succedit in jurisdictionem episcopi, quam tamen jurisdictionem in vicarium capitularem intra octiduum transferre tenetur.

G⁰ Abbates et prcelati exempli, pro suo territorio ubi quasi episcopalem exercent jurisdictionem. Non vero ab-batissse.

Q. An vim lecjis habent epiatolce pontilicke, et responsa m corpore juris non inserla ?

r. Affirmative, si de earum authenticitate conslet el si sufficienter promulgata sint, scilicet, si eo modo publi-centur quo leges publicari solent, vel si ex usu et consensu EcclesiiB universalis jam a pluribus séeculis ha-beanlur pro authenticis et sufficienter promulgatis.

R. 1° A/lirmative quoad congregationem Rituum; et insuper tenet sententia communissima hujus declarationes et decreta obligare etiam pro similibus casibus.

2quot; Quoad cceteras congregationes 1° Affirmative pro casibus particularibus pro quibus eduntur. 2° An vero va-leant etiam pro casibus similibus, disputatur: sed videtur

Affirmanduin, si sint a Papa approbata, cl non condant jus novum, i. e. si tantum legem dubiam explanent vel interpretentur; et Nerjandum, si condant jus novum, nisi tamen Papa declaret se vclle eas ab omnibus servari.

Nola. Congregationes Roman® distinguuntur sequentes: 1° congregatio Concilii (Tridentini), 2° congregatio Epis-coporum et regularium, 5° congregatio de Propaganda fide, 4° congregatio ss. Rituum, 5° congregatio Indicis, G⁰ congregatio s. Officii, 7° congregatio Indulgentiarura et reli-quiarum, 8° congregatio Immunitatis ecclesiasticse. Harum congregationum compositionem et officia vide apud Gury.

r. Sunt plurima, in jure canonico, in conciliis et consti-tutionibus pontificiis contenta. Sed sex traduntur Ecclesiae prsecepta universalia, quibus ornnes, cujuscumque sint con-ditionis et status, fideles obstringuntur, nempe 1° de diebus festis, 2° de rnissa audienda, 5° de confessione annua , 4° de communione paschali, 5° de diebus abstinente, 0° de jejunio ecclesiastico.

q. Ad quodnam jus pertinent here Ecclesia: pmcepta? r. Quoad substantiam praeceptam, continent aliquid juris naturalis vel divini, cui Ecclesia determinationem temporis addidit; sicque sunt juris naturalis vel divini quoad substantiam, et juris ecclesiastici quoad substantiam et quoad totum.

r. 1° Circa dies festos, de jure natural! et divino est, aliquod tempus impendi cultui divino, quia natura sumus servi Dei. 2° Circa missam, de jure natural! et divino est, Deum, ut primum rerum omnium principium recognosci per sacrificium; quod sacrificium jure divino in nova lege reductum est ad sacrificium missse. oquot; Circa confessionem et 4° circa cornmunionem, de jure divino seu de lege

Christi est, confitenda esse peccata et Eucharisliam su-mendarn. W et G⁰ Circa abstinentiam et jejunium, de jure naturaj est, carnem subjicere spiritui. Vide tractatum De Prceceptis Ecdcsice.

R. In tertio Decalogi prsecepto praecipiebatur non tantum jure naturali quoad substantiam, ut statim dictum est, sed insuper jure divino positivo cccremoniali quoad deter-minationem temporis; et sic, mutationi obnoxium esse poterat.

n. Aliqui dicunt jure divino; sed probabilius tenetur esse jure ecclesiastico, nempe per apostolos et Ecclesia) pnelatos. Hffic autem mutatio non nisi sola traditione clare demon-slrari potest.

r. Lex civilis est lex lata a potestate sa3culari, qua so-cietas ad bonum temporale dirigatur.

r. Ea gaudent omnes qui habent potestatem jurisdictionis politicie in societatem perfectam; v. g. monarch», propositi civitatis exemptse, prsepositi status mixti sen tem-perali. vel reipubliciiu.

r. Licet singula? nationes seu societates politico proprias liabeant leges quibus reguntur, attamen prasertim duplex distinguitur jus, scilicet 1° jus commune seu Romanum, quod usque ad saeculum nostrum in plerisque regnis Europe magna ex parte viguit, et quod continetur in codice seu corpore juris civilis, cura Jusliniani edito; 2° jus novum seu Galhcamim, ab initio bujus steculi confeclum, in codice Napoleonis contentum, quod jam viget in Gallia, in Bclgio, et in multis regnis.

u. Concordata sunt qiiredam conventiones contraclse in-tor potestatem civilcm ct polestalem ecclesiasticam.

Etenim, licet discrimen inter utramque potestatem in-nitatur ipso jure naturali et positivo divino, attamen non potuerunt fines ac termini proprii ita unicuique assignari, ut nulhc unquam oriantur ditïicultates in quibus, ad tol-tendum discordife perieulum, aliquando non oporteret res ex a^quo et bono componere.

Ita obligant concordata, ut illi qui ea violant, peccent contra legem naturalem qua? prjecipit servari fcedera. Attamen, teste Tarquini, jamjam professore juris canonici in collegio Romano, concordata non conslituunt vere et proprie contractum bilatcralem seu synallagmaticum, quum summus Pontifex, qui in re spirituali aliquid gubernio concessit, se non obligaverit nee obligare potuerit absolute, sed tantum conditionate, scilicet quamdiu id postulabit bonum Ecclesia; semper enim hujusmodi concessiones modificare vel annulare potest et debet, si eas judicet bono Ecclesia3 et animarum nocivas.

r. Est jus examinandi constitutiones pnecipue pontifi-cias, et illarum promulgationem vetandi vel permittendi in suis statibus, ita ut, deliciente illo placito, nullum sortiantur effectum.

u. Negative cx natura rei, ut patet, quum nihil aliud sit quam tyrannica usurpatio. Afjimalive si ex consensu iCcclesife, expresso vel tacito, hoe alicui concedatur. Sic v. g. in lielgio, a medio sfeculi XVII usque ad eman-cipationem nostram politicam, valuit placitum in duplici materia, scilicet in materia beneficiali, et in litigiosa inter partes.

cderc prsecepta. Sed praecepta ferrc potest insuper quivis superior privatus respectn suorum subdilorum, circa ma-teriam direclioni sua? subjectam, cum potestas praci-piendi qualitati superioris neccssario inhscrcat.

r. Legis immante maleria esse possunt onmes ct soli actus qui omnibus sequentibus qualitatibus scu conditio-nibus gaudent, scilicet actus humani, honesti, utiles, moraliter possibiles saltem ordinarie, accommodali lini le-gislalivse potestatis.

Dico 2quot; honesti: scilicet 1° honesti ex se; unde lex humana nihil potest contra legem naturalem vel divinam, cum legislator inferior nihil possit contra legem superioris; 2quot; honesti ex parte modi quo lex rem exigit; scilicet, in distributione onerum servanda est sequalitas proportionis; Iteditur autem hsec proportionis sequalitas quando, absque causa, lex fertur quibusdam et non aliis, vel quando nulla ratio habetur virium et facultatum, ita .ut «que gravenlur v. g. pauperes ac divites.

Dico i⁰ possibiles sen non ardui nimis, idque toti com-munitati vel saltem majori communitatis parti. Additur saltciH ordinarie, ob duplicem exccptionein numero sc-quenti tradendam.

Dico 5° accommodati....: nam pro divcrsa ratione finis ntriusque potestatis, ecclesiasticse ct civilis, divcrsa est legum materia.

o. An polestas hwnana prcvcipere potest actus beroïcos? r. Ordinarie Negative. Dico or dinar ic: nam actus beroïcos, etiam cum pei'iculo vitie, prsecipere potest in du-plici casu scquenti: 1° si hujusmodi actum requirat bonum commune. Sic est de pastore de non deserendis suis in gravi necessitate, et de milite de non deserenda statione coram hostibus; sic quoque est, si legis violatie cederet in contemptum Dei, religionis, potestatis legislativse, vel in grave damnum spirituale proximi; ha3c enim plus quam bonum privatum refert tueri; 2° si hi actus sint cx voluntaria suppositione: v. g. continentia in clerico, severa discipüna in religioso.

Ilinc intelligitur quomodo resolvenda sit qusestio; An lox humana obligst cum gravi damno? Scilicet respond. Negative per se, sicuti nec lex divina positiva. Dico per se: nam Ajfmative, per accidens, in duplici casu, scilicet 1° si bonum commune id exigat, ut in exemplis modo allatis; tunc enim lex ilia obligat, non quidem vi propria, sed vi legis naturalis qute praecipit ut pars se objiciat pro toto. Lex autem naturalis non determi-nat qiuenam sit ilia pars, hocque determinandum relin-quit legi humanse, qua? proin in pra^senti casu nullo modo injusta censenda est; 2° si lex observari debeat ex voluntaria suppositione, ut v. g. severa disciplina in religioso.

Quoad quintam conditionem, seu actus accommodatos fini legislativcB potestatis, sint tres qusestiones sequentes: q. An lex prcBcipere potest actus internos mixtos, i. e. qui cum extern is necessario conjimcti sunt?

r. Id potest indirecte: nam potest directe prsecipere actus externos; ergo potest indirecte prsecipere internos.

cum tales actus mixti unum morale indivisum consti-tuant. Tales sunt v. g. consensus in vendilioiie, coiilri-lio in confessione, attentio in oratione.

Q. An lex liiimana prcecipere potest (ictus mere internos, i. e. qui cum externis non necessario conjunguntur?

r. 1° Potestas civilis id certo non potest, quia sine acti-bus internis legislator finem suum obtinet, nempe tran-quillitatem publicam, etc. 2° De potestate ecclesiastica disputatur. Varii Ajjirmant, quia Ecclesia, juxta ipsos, illimitatam a Christo potestatem accepit; sicque pracipere potest v. g. meditationem, actus fidei, contritionem, opinionem, etc. Varii autern cum Thoma, Bened. XIV, Lig., probabiliter Negant, quia Ecclesia de actibus internis cognoscere non valet nee de eis judicare. Unde, quod homo debeat actus, etiam mere internos, ad salntem suam ponere, est de jure divino; non vero de jure Ec-clesitc, quse bonum quidem respicit animarum, sed tantum mediante bonestate actuum externorum, siquidein leges ecclesiasticfe ad externam tantum ovilis Christi gu-bernationem pertineant. Dicit aulem Ballerini banc secun-dam sententiam inniti magis quadam extrinseca auctori-tatis specie quam ratione.

r. Affirmative, quia munus dirigendi pcenitentes in via salutis, banc facultatem exigit; liinc mortificationem in-ternam, etc., pcenitentibus injungerc potest.

r. Est legis publicatio, facta a legitima auctoritate, ad obligationem in subditis inducendam.

q. An, ad obligationem inducendam, sufficil Icy is noh-tia sine promulgatione; vel vicissim promulgatio sine noliiia ?

r. 1° Non sufïicit noliiia legis non promulgatae, cum lex ante promulgationom nou obliget.

Promidgaiio sine notilia legis, sufficil ad obligan-dum in fore exlerno, quia lex rite promulgata suam no-litiam praesumere debet; nam secus, vix ulla lex humana vim haberet, cum semper sint multi ad quos notitia legis non pervenit nisi post longum ab ejus promulgatione tempus. In foro inlerno probabilius quoque statim obli-gat, quantum de se est, non tantum illos quibus inno-tuit, sed etiam illos qui per accldens illam invincibiliter ignorant; verum quidem est illos a culpa transgressionis excusari, sed excusalio supponit obligationem, nam qui non obligatur non indiget excusatione. Unde, ad culpam, insuper requiritur legis notitia, quia nemo peccare po-test sine obligationis cognitionc.

n, Quornodo fieri dehcl promulgatio legum humanarum? a. 1° Jure nalurali, sufficil ut lex promulgetur in tali loco et tali modo quo ad subditorum nolitiam facile per-venire possit.

2quot; Jure ecclesiaslico vel civili, modus promulgationis est arbitrarius, cum a voluntate legislaloris, vel a locorum consuetudinibus dependeat; et proin allendendum est ad varios variarum regionum modos. Sic, in Belgio, lex ci-vilis promulgalur per ejus insertionem in folio authen-tico dicto Le Monileur.

q. An sufficil ut leges episcopates promulgentur in civi-Idte episcopali; el papales, Romw?

u. 1° Quoad episcopcdes, Afprmalive; et obligant statim si episcopus desuper nihil dical.

2quot; Quoad papales, Negarunl quidam veteres canonists et theologi, qui falso credebant jus canonicum acceplasse novellam Justiniani; hosque unanimiler secnti sunt Jan-seniani, Gallicani, Febroniani, aliique qui s. Sedis auclo-

ritalem labefactare nitebanlur. Sed hiec opinio jam ul itnprobabiiis habenda est. Unde dicendum csl modo sc-quenti, juxta Bouquillon :

Generatim el per se non requiritur promulgatio facia in singulis dioecesibus, sed suflicit ilia qu;e modo or-dinario fit Romaï, quemadmodum anno ISG'J fecit Pius IX, bulla sua convocans concilium Valicanum. Ita sane est, si tali medio possint omnes ad legis notitiam pervenire, et si Romani Pontifices illud medium velint. Atqui 1° ad legis notitiam pervenire possunt, quia, ail Lig., Romse con-veniunt omnes fere nationes, et omnes prselati babent ibi suos procuratores qui ordinarie satagunt suos princi-pales de novis bullis quai promulgantur, certiores red-dere. 2° Illud medium volunt: id patet turn ex formula in eorum constitutionibus apponi solita qua declarant se intenderc eas sic publicalas ub omnibus ad quos speclant, penncle hahendas esse ac si unicuique itlorum persomiiler inlmaUe fuissent vel exhibita'; turn ex exceptionibus quas quandoque a consueto suo modo faciunt: nam, ait Suarez, quando Pontifices volunt necessariam esse promulgationem sua; legis in singulis episcopatibus sou provinciis, hoc specialiter declarant....; ergo signum est extra bos casus specialem promulgationem non requiri. Ratio quare talem modum adoptaverint, est ne leges su;c videantur penderc ab episcopis, aut a principibus saicularibus ac potenli-bus bominibus, a quibus facile impediri posset promulgatio in suis provinciis, sicque reddi frustranea; constitutiones apostolicse, non sine magno prsejudicio ecclcsiasticiG po-teslatis, et imrnenso animaruni delrimento.

Dixi generatim et per se: nam exceptionem faciunt per aceidens, scilicet quoties ex sola promulgatione Roma; facta timenda sunt incommoda, puta si in aliqua regione vigeat consuctudo legitima vi cujus omnes leges ibi pro-mulgari debcant, vel si Pai)a ipse statuat facicndam esse in singulis civitatibus episcopalibus aut etiam in paro-

chiis, quod locum habuit pro decreto Tridentino circa matrimonia clandestina, quodque contingere solet pro illis legibus quse infirmant aliquem contractum natura sua \a-lidum, vel auferunt jurisdictionem, v. g. in sacramenlo poenitentiae.

Nota cum Gury. Speciatim quoad concilium Tridenti-num, 1° cerium est ejus decrela ad fidem aut mores speclantia, obligare eliam in iis locis ubi non fuerunt promulgala; 2° cerium est ejus decretum circa matrimonia clandestina, non obligare in parochiis ubi non fuil promulgatum vel usu receptum; 5quot; probabilius tenetur ejus decrela circa reformationem ubique obligare, cum Romaa debile fuerint promulgala.

q. An leges papales slatim obligant ac promulgatce sunt? r. Si Papa nihil dicat, alii probabilius tenent Affirmative; alii tantum post duos menses, sicutde legibus civilibus juris communis, juxta legem Justinianam, de qua supra.

Nota cum Bouquillon. Promulgatio, quocumque modo fiat, confundi non potest cum mediis ad ley is divulgatio-nem adhibitis. Ad hujus generis media pertinet, quod v. g. Papa instrumentum authenticum de lege sua Romaï promulgala mittat omnibus nuntiis apostolicis, archiepiscopis et episcopis, et bi vicissim authenticam banc notitiam transmitlant clericis et fidelibus; item quod lex inseratur in Bullario, etc.: in bis aliisque similibus non babetur legis promulgatio, sed legis jam promulgataj et obligan-tis communicatio.

r. Negative, quia talis lex utpote non sufficienter ma-nifestata et intimata, est dubia; atqui, generatim loquendo, lex dubia non obligat.

q. Quam certum est leges humanas, quoad vim obligandi, per se sen generatim non penderc ab acceptatione subdi-torum?

R. Hoe, dc legibus civilibus, tenetur ut probabilius; sed de legibus ecelesiasticis hoc ita certum est, ut con-trarium non videatur posse eomponi cum fide.

Ilinc sequitur, quod episcopi non possint leges papa-los non acceptare; sed quod teneantur eas suis subditis notificare, earumque observantiam procurare. Si tamen graves obstent rationes, tenentur eas s. Sedi exponere ejusque definitioni acquiescere.

Attamen contingere potest quod observatio legis subditis reddatur nimis difficilis et onerosa, tuin 1quot; ex non acceptatione a parte gubernii quoad leges papales: tunc-que prtesumere licet piam matrem Ecclesiam cum tanto incornmodo non urgere obligationem; turn 2° ex repu-gnantia etiam culpabili majoris partis populi: tuncque aiqui-tas postulat ut pauciores isti probi a tali lege eximan-tur. Prseterca, factum iniquse rebeliionis adversus legem aliunde justissimam, aliquando efficere potest ut ipsaquot; lex minus conveniens aut inutilis sit reipublica3, ac proin legislator a])slinere debeat a coactione et imperio.

Dico 1° subditi. Ilinc, respectu legum ecclesiasticarum, illi qui non sunt baptizati (licet teneantur lego naturaii et divina, ut supra dictum est), non tenentur legibus Ecclesia?, cui non subsunt; secus vero baptizati bseretici aut schismatici, vel cxcommunicati, ut statim dicetur.

obedicntiiB et directionis incapaces. Et quidem habüuali-ter: unde non tenentur pueri ante usum rationis, nee perpetuo amentes, quia hunc habitum non habent; bene vero adulti dormientes, ebrii, ad tempus delirantes, in-vincibiliter ignorantes: hi enim iegi vere sunt suhdili, quamvis ab ejus impletione sint excusati, cum earn mo-raliter nee implere nee violare valeant. Unde sequitur, licere v. g. die vetito dare carnes primis, utpole exlegibus; non vero ultimis, utpole subditis.

q. An Ecclesia, qua¹, baplizatos hairelicos vel schismati-cos leg i bus suis obligare potest, cos r ever a obligare in-lendil ?

u. Communiter dieitur Affirmative per se; non vero, per accidens, siadsint gravia incommoda, ratioue quorum juris-dietionis eeclesiastieie exercilium erga eos vergeret in de-structionem et non in sedificationem. Ilinc, quoad eos elt;t probabilis exeeptio pro impedimentis matrimonii jure ec-clesiastieo dirimentibus; et adhue probabilior exeeptio pro impedimento elandestinitatis in locis ubi Tridentinum luit quidem publicatum et usu reeeptum, sed ubi pro-testantes postea constituerunt ecelesias distinctas.

Attamen, si transgrediantur leges illas particulares qui-bus tenentur per se, practice non videntur peecare, ait Gary, quia fere nesciunt se ex positione sua ad servan-dum has leges teneri, etiamsi forte necessitatem et obli-gationcra ingrediendi catholicam Ecclesiam jam cogno-scant.

1° Si regimen non sit monarchicum, sed sit v. g. re-praDsentativum, ut jam in plerisque Europse statibus, vel concilium provinciale, capitulum, etc., legislatores propriis legibus, quic nomine eommunitatis feruntur, subji-ciuntur sicut ca?lcri; nam tunc legislator est v. g. sena-

lus, concilium seu ejus membra simul slatuenlia, non vero singulum membrum sigillatim sumptum.

2° Si regimen sit monarchicurn,, quali gaudent cerli principes, summus Pontifex, episcopi, legislator 1° non tenetur legibus suis ipsum non concernontibus, v. g. circa ge-slationem armorum; 2° quod special leges ipsum concernen-tes, v. g. circa prelia rerum, circa jejunia, etc., iis tenetur quoad vim directimm, idque ex naturali quadam decen-tia, et ad exemplum subdilorum; non vero tenetur quoad vim conchvam, nam pmna infligenda supponit supcriorem qui infligat; atqui legislator non est suiipsius superior.

A'ola. Vis direcliva in hoe consistil quod subjectus in conscientia el sub peccato obligetur ad legem observan-dam; vis vero coactiva, quod subjectus legem non ob-servans, puniri possit.

R. Tenentur legibus civilibus quee non adversantur im-munitati ecclesiaslica); non tenenlur legibus civilibus quae liuic immunitati, adhuc vigenti, adversantur.

Desuper notandum est quod jus Gallicum omnes im-munitales ecclesiasticas aboleveril; ila ut clerici, non se-cus ac laïci, jure communi regantur. Ihcc autem abo-lilio jam ut valida admilli posse videtur, excepta lege mihlise et privilegie canonis; quod special autem privile-gium fori, quamvis, juxla Bouvier, non amplius vigeat in Gallia, adhuc tarnen in Belgio obligare videtur ex praxi clericorum, licentiam episcopi petentium ad se ante ju-dicem ssecularem prsesenlandos.

lei sonates vocantur leges quie persoram alliciunl immediate, camque ubique sequuntur; qualcs sunt v g. pro

sacerdote, lex recitandi breviarium; ille enim ubique te-netur recitare officium, et juxta breviarium suum proprium ; sic pariter sacerdos suspensus in quovis loco a missse celebratione abstinere tenetur.

Locales nuncupantur leges quai afficiuut immediate locum, et mediate tantum personas in illo loco degentes, ut ex dicendis intelligetur.

Redes sunt leges quae afficiunt immediate et principali-ter bona, et mediate tantum et accessorie personas qua; ea possident.

Item, leges ecclesiastiose aliae sunt generales, i. e. quae lalse sunt pro universa Ecclesia, et constituunt jus commune; alke vero particulares, id est quae pro parte tantum Ecclesicc, v. g. pro provincia vel dioecesi, sunt lake, et constituunt jus speciale. Leges autem generales aliquando non vigent in certis locis, idque ex superioris voluntatc sive expressa sive tacita.

Pnvnola 2°. Tn jure canonico distinguuntur, relate ad obligationem servandi leges, advence, pererjrini, vagi.

Advence vocantur illi qui extra proprium suum locum posuerunt domicilium vel quasi-domicilium.

Porro aliquis in quodam loco acquirit domicilium. qui in co habitat vel habitare incipit cum animo ibi manendi per-petuo. In loco acquirit quasi-domicilium, qui in co habitat per majorem vel notabilem anni partem, aut saltem ibi habitare incipit cum animo ibi manendi per majorem vel notabilem anni partem.

Peregrini sunt illi qui accidentaliter habitant vel versantur in loco in quo nee domicilium nee quasi-domicilium habent.

Vagi sunt illi qui nullibi habent domicilium aut quasi-domicilium, sicque de loco in locum vagantur.

In jure civili nostro distinguuntur, relate ad obligationem servandi leges, nationales et extranei. Porro, nationales sumus vel origine, vel ex beneficie legis, vel per naturali-

s.itionem sive ordinariam sive extraordinariarn. Quaj infra dicuntur de jure civili, valent pro omnibus locis ubi codex Napoleonis plus minusve fuit receptus.

Pramola 5°. Nobis agendum non est de advenis, cum proprio suo territorio subsint. Agendum est igitur 1° jure canonico, de peregrinis et de v:igis, de quibus N⁰ seq.; 2° jure civili, de cxlraneis etnationalibus, de quibus N⁰ 19.

Quod spectat peregrinos, est duplex praeserti'm qutestio: 1quot; an teneantur legibus proprii territorii a quo absunt; 2quot; an teneantur legibus loci in quo hie et nunc versantur.'

R. Negative per se, etiamsi hse leges non vigentes in territorio ubi versantur, torent leges communes; et insuper etiamsi e suo territorio abeant animo se legis oblisationi subducendi.

Dixi 1° Negative. Ratio est quia lex localis afficit territo-num, non vero personas nisi mediante territorio, a quo hi absunt. Sic v. g. versans in loco ubi non est jejunium, non teneris jejunare, quamvis in tuo proprio territorio sit jejunium locale.

Dixi 2° per se: nam his legibus tenerentur per accidens, si scilicet lex prsecipue respiciat vel rem in proprio territorio sitam, vel hujus territorii commodum. Sic v. g. si quis extra proprium territorium vnndat rem suam in proprio territorio existentem, servare tenetur leges proprii territorii; pariter beneficiatus in proprio territorio non residens, ornissionem patrare censetur in proprio territorio et ibi poenas incurrit. Illi enim censentur in proprio territorio morali ter prtesentes, nam res consummari censetur ubi fieri debuisset; hoe autem necessarium est ad bonum communitatis.

tenentur legibus commumbus in proprio territorio vigenti-bus, non vero vigentibus in loco ubi peregrini actu degunt. Est enim tune veluti privilegium locale quo frui possunt omnes qui in eo loco versantur. Ilinc, Italus potest in Belgio carnibus vesci sabbatis inter Nativitatem ct Purilica-tionem; Belga potest Mediolani non jejunare primis qua-tuor diebus QuadragesimcC, cum id ibi liceat, etc.

Dixi 4° etiamsi abcant animo se legi subtrahendi: eliam tunc, saltem juxta sententiam probabiliorem, docelur eos bis legibus non teneri, quia simpliciter utuntur jure suo. Etenim, bujusmodi lex non quidem probibet exire e proprio territorio, sed probibet tantum [iracepla sua violari ab iis qui subjecti sunt legi territorii in quo sunt; ideoque non favet eis fraus, sed favct conditio loci.

Excipe tamen 1° casum in quo aliquis o territorio exil ut a reservatis absolvatur; 2quot; casum quo exit ut matrimonium clandestine celebret in loco ubi decrelum Tridentinum de necessaria parochi et duorum testium prsesentia non viget. lila enim duo a legislatore clare fuerunt determinata.

q. Si in tuo territorio sit lex, v. rj. festum, et in alium locum profecturus sis ubi talis lex non viget, an teneris, ante discessum tuum legem implere, v. g. missam audire?

u. Cum Liguorio, Gury, Scavini, Negative, modo profecturus sis extra locum tuum antequam ibi sacrum iiat, vel antequam celebretur ultimum si plura fieri debeant: nam prseceptum non obligat utexpectes. Secus vero, si non per-venturus sis extra territorium ante urgentein obligationem.

r. 1° Certo tenentur duplici legum classe sequenti: Tenentur 1° legibus juris communis a quibus forte per privilegium in suo territorio forent exempti. Sic v. g. Gallus vel Belga tenentur in Hispania ad missam die Epi-

phaniffl, vel ad abstinenliam die sabbali: hi cnim legislatori communi subsunt, el non gaudent privilegio loci sui a quo absunt.

Notandura tarnen quod, si in suo territorio jam satisfeee-rit quislegi communi, probabilius non iterum tenetur salis-faeere perveniens in locum ubi hsec lex serius urget: v. g. Ilispanus, qui jejunavit in palria die vigilise saneti Petri, non tenetur iterum jejunare in Belgio, ubi adest duin fit jejunium translalum ad sabbatum sequens, quia non est obligatio bis idem prscceptum implendi.

Tenentur 2° legibus quaespectant tum contractus, quia in his quisque sortitur forum loei ubi contrahit; tum delicta, quiadelinquens sortitur forum loei ubi deliquit; tum gencra-tim necessaria ad bonum commune, quia sequum est ut, qui sentil eommoda in aliquo loco alieno, etiam sentiat incom-moda. Ilse considerationes fusius evolvuntur N⁰ 10, ubi agitur de legibus eivilibus.

R. 2quot; Quod special cteleras hujus loei leges locales, iis certo tenentur per accidens, si nempe ex legis violalionc adsit perieulum scandali. Sed per se, seu secluso hoe peri-culo, juxta sententiam communiorem et probabiliorem, iis non tenentur, quia leges locales non obligant generatim nisi subditos.

Imo, probabilius non tenentur ad legem particularem illius loci, etiamsi eadem hgec lex particularis vigeret in suo territorio: etenim, non tenentur legibus patriae, quia absunt; nee legibus loci ubi sunt, quia, utpole peregrini, iis non subjiciuntur. Sic tenet Gury, contradicente Liguorio qui docet eos in hoc casu lege obligari, quia lex eadem viget in loco ubi degunt.

n. Cum hi dereliquerint locum vel originis vel domicilii vel quasi-domicilii, cerium est eos his legibus non leneri. Quod special autem leges loci in quo hie el nunc morantur, non concordat inter auclores; sed opinio qua?

videtur probabilior, tenet eos sub hoe respectu sequipa-randos esse peregrinis, de quibus supra dictum est.

Codex civilis, quoad obligationes turn extraneorum turn nationalium qui actu extra territorium versantur, quatuor habet dispositiones, quarum prima spectat personam extraneorum in territorio nostro versantium; secunda, bona extraneorum in territorio nostro sita; tertia, personam nationalium in territorio alieno versantium; quarta, foi-

1^a Dispositio. Les lois de police et cle suretc obligent tons ceux qui habilenl le ternloire.

Earn interpretatur Mourlon modo sequenti; Les lois de police et de sürelê sont celles qui assurent la prospérité et la grandeur du pays, en protégeant la liberie, la tranquillité, la propriété, la sécurilé des citoyens. Tales sunt, juxta ipsum, leges quse puniunt crimina, delicta et contraventiones, imo qute simpliciter spectant ordinem publicum absque poena inflicta. Les lois de cette espèce obligent indistinclement tous ceux qui habitent la France ou qui s'y trouvent accidentellement; il n'existe a cet égard aucune diflerence entre les étrangers et les Francais.

Cette regie a deux motifs: l⁰ chaque Ltat a Ie dioit de veiller a sa conservation; or, comment un Flat pour-rait-il atteindre ce but, s'il existait dans son sein des hommes, libres d'y porter impunément le désordre? 2° Dans le cours de son voyage en France ou pendant qu il y reside, 1'étranger est adrnis au benefice des lois qui assurent la süreté des personnes et de la propriété; elles le protègent auss'i énergiquement et avec autant de sol-licitude que s'il ctait Francais; il doit done les respecter a son tour. S'il manque a ce devoir, il est coupable. Qu'il lie disc pas qu'il a ignore les lois dont on lui reproche la violation; cctto excuse ne serait pas admise; cétaita lui a se renseigner avant de passer la frontière.

2^a Dispositio. Les immcubles, mêmc ceux possédés par des élrangcrs, sont regis par la loi francaise.

Les lois réelles, ail idem Mourlon, régissent les im-meubles, alors même qu'ils apparliennent a des élrangcrs. Ainsi, par exemplc, un clranger ne peul pas eonsliluer sur les immeublcs qu'il a en France, des serviludes que la loi de son pays aulorise niais que la loi francaise ne lolcre pas. De même, lorsque des immeublcs silués en France fonl parlic de la succession dun clranger, ses enfanls les recueillenl par égale porlion (Arl. 745), alors même que la loi du pays auquel cel élranger apparlienl,

Quod aulem special bona mohilia exlraneorum sila in Gallia, codex silel. Allamen, leste Mourlon, concordant auctores htec mobilia sequiparanda esse immobilibus, si considerentur in individuo, les meuhles considérés indi-viduellemenl. Aussi nos lois sur les privileges, sur les prescriptions leur sont applicables. Un élranger loue une maison et y apporlc des meubles; ces mcublcs scront affeclés par le privilégc au paiement conformémenlü l'arl. 2102, cl, s'il ne paie pas, saisis cl vendus.... Mais quant aux meubles considérés dans leur universalis, c'esl-a-dirc, au point de vue de leur transmission par succession, la question est vivement conlroverséc. Les uns appliquent la loi élrangère;... les autres appliquent toujours la loi francaise;... dans un troisicme systeme on suil la loi élrangère loules les fois qu'il nen résttlle pas d'inconvénienls graves pour la France; et celle opinion, que noire arliclc parait supposer par son silence, est fondée sur une juste réciprocité d'égards entre les nations curopéennes.

O'¹ Dispositio. Les lois concernanl l'élat et la ca pa ci lé des personnes régissent les Francais, même résidanl en pays étranger.

Les lois personnel'es, ail Mourlon, sont celles qui rè-glent l'élat cl la capacilé des personnes, c'esl-a-dire, fpii

déterminent leur condition, leur rnanière d'etre dans la société, le role qu'elles y doivent jouer et la rnanière de le remplir. Telles sont les lois sur la nationalité, le ma-riage, la filiation, la légitimité, la batardise, la puissance maritale ou paternelle, la majorité, l'interdiction et l'é-mancipation..... Les lois personnelles régissent les Francais partout oü ils se trouvent, a l'étranger comme en France. Ainsi, par exemple, ils ne peuvent ni se ma-rier avant 18 ans, ni adopter avant 50 ans, bien qu'ils soient domicilies dans un pays oü le mariage est permis a 15 ans, et l'adoption a 2ö ans. En d'autres termes, lorsque les tribunaux francais apprécienl des actes taits par un Francais a l'étranger, ils doivent consulter, pour determiner sa capacilé, non pas la loi du pays oü ils ont été faits, mais la loi frangaise. — Dein, addit auctor admitti generatim, hanc datam 5ⁿ' dispositionem esse reciprocam, id est: Les lois concernant l'état et la capacité des élrangers les régissent même en France; en d'autres termes, lorsqu'il s'agit de déterminer s'ils sont ou non capables de faire tel ou lel acte, il faut consulier la loi de leur pays et non la loi frangaise.

4a Disposilio. La forme extérieure des actes est régie par la loi du pays oh on les fait.

Ilse disposilio, scilicet locus regit actum, saltem fun-datur in codice civili, cum et ipse eam applied in art. 47, 170 et 999. Ainsi, facte fait selon les formes usitées dans le pays oü il a lieu, est partout régulier.

Toutefois, il ne faut pas confondre les formes de facte avec les autres conditions de sa validité. Ces conditions sont réglées par la loi du domicile des parties, si facte dont il s'agit, est relatif a leur etat; ou par la loi de la situation (per legem loci) s'il s'agit de la propriété de leurs biens. Vous voulez vous marier a Londres avec une femine espagnole: quelles lois devront être observées? 1° La loi fran^aise quant a vous, la loi espagnole quant

a voire future, pour cc qui concerne les conditions d'arje et toulcs celles qui renclent le manage possible; 2° la loi anglaise quant aux formes ü suivre pour sa celebration. Vous pouvez également tester a 1'élranger selon les formes prescrites par la loi du pays ou vous testez; niais, pour tout cc qui concerne votre capacité et la disponi-bilité de vos biens, la loi francaise devra seulc êtrc consultée.

Sed quajstio est an htec 4^a dispositio extendi possit ad certos actus, v. g. matrimonium, testamenta, dona-tiones, qui apud nos sub poena nullitatis fieri debent in forma authentica, id est_; per officiarium publicum et sub certis solemnitatibus; scilicet qua3stio est an tales actus apud nos ut validi habendi sint in casu quo a nationali ineantur privatim, sous seing privé, in quadam regione ubi hujusmodi forma authentica ad valorem non requi-ritur? Ouidam Neg ant cum Duranton; sed A ffirmat Mour-lon cum sententia communiori, quia hujusmodi solemni-tates, apud nos requiste, vere nihil aliud sunt quam horum actuum forma, quibus consequenter applicandum videtur principium: locus regit actum.

Nota cum Bouquillon, a quo plurima qiuc de prsesenti materia tradimus, desumpta sunt. Manifestum est ditle-rentiam inter jus canonicum et jus civile nostrum in prsesenti materia, esse potius quoad modum quo quis (it membrum et subditus communitatis, quam quoad prin-cipia quibus innituntur diversoe prsescriptiones. Et sane, dispositio l^a, 2^a el i³ hujus numeri conveniunt cum do-ctrina canonistarum exposila in Quosstione 2quot; Numeri IS; dispositio 5^:' circa leges qure pertinent ad slalum et ca-pacilalem personarum, facile explicari potest per (Juoe-stionem 1quot;' Numeri 18.

Septem arliculis dicimus 1quot; de obligalione legis juslse, 2° injustse, 5° dubise, 4° pcenalis, 5quot; irritantis; G⁰ de modo legis obligalioni salisfaciendi; 7° de causis ab hac obligalione deobligantibus.

1^m Principium. Jusia lex humana quselibet, sive occle-siaslica sive civilis, veram inducit obligalionem, sive sub peccato, sive saltern sub poena; in hoc enim differl lex n consilio, quum boe nullam obligalionem inducat.

Dico sub peccato: nam superiores a Deo conslituli sunl cum polestale prsecipiendi; idque ex Tridentino de fide est quoad leges ecclesiaslicas, et certum est quoad leges ci-viles. Ilinc Paulus: Qui resistit poteslali, Dei ordinationi resist it. Qui autem resislunt, ipsi sibi damnalioncm acqui-runt. Addilur tarnen saltern sub poena: cum enim lex non obliget ultra mentem legislatoris, sequitur quod, si is intcndat obligare sub sola poena, lex per se non obligatura sit sub culpa scu peccato, idque non tantum in legibus civilibus, sed etiam in legibus ecclesiasticis.

2^m Principium. Gravitas peccati contra legem commissi, gencratim dependet ab ipsa materia et ab intentione legislatoris.

Dico 1° ab ipsa materia. Materia reputatur generatim gravis, tunc scilicet quando finis proximus legis, seu id quod proxirne intenditur per legem, est magni momenti, et quando materia, seu id quod lege statuitur, ad hunc finem multum conducit, licet sit aliquid in se leve.

Ex quo intelligitur quod materia ad hunc lincni mul-turn conducere possit dupliciter, seu quod materia du-plici modo possit esse gravis, scilicet i^u ex se, i. e. si res lege prsecepta vel vetita, sit magni momenti, v. g. re-citalio breviarii, furtum notabile; 2° si res lege prsecepta vel vetita, sit quidem levis ex se, sed fiat gravis ralione finis, quia ad legis finem multum conducit. Sic, omit-lere paululum aquse in vino consecrando, reputatur materia gravis ex fine gravi, prout ex Tridentino constat (Vide De Eucharistia, Nquot; 13). Sic, ingressus viri in clau-strum monialium, reputatur materia gravis ex fine gravi ad quod multum confert, siquidem talis prohibitie multum eonferat ad gravia mala avertenda. Sic quoque co-mestio pomi in paradiso, licet de se levis, erat tarnen gravis ratione finis a Deo intenti, nempe ut homo suam subjectionem et dependentiam a Deo profiteretur.

1° Legislator, nisi contrarium exprimat, semper judi-candus est imperare juxta materise capacitatem, i. e. sub gravi in materia gravi, et sub levi in materia levi. Dico nisi conlrarium exprimat, nam ;

2° Legislator 1° potest in materia gravi imperare sub levi. Quamvis enim legislator non possit lerre veram legem quae nullo modo obliget, legem tarnen condere potest quse, etiam in materia magni momenti, obliget tantum sub levi, quia ab ejus voluntate pendet legis obligatio , sicut ipsa lex, quam scilicet potuisset non ferre. Sic multse leges ac constitutiones ordinum religiosorum, v. g. Carmelitarum, Discalceatorum, a summis Pontificibus ap-probatce, obligant tantum sub levi in rebus gravibus, seu in materia gravi, ut v. g. in jejuniis, in abstinentiis, etc. 2° An autem vicissim in materia levi imperare possit sub gravi, distinguendum est modo sequenti;

gravis est ratione finis, imperare potest sub gravi; sed faiendum est talem materiam, juxta dicla, potius gravem quam levem esse vocandam, et proin prseseus respon-suin, propria loquendo, esse extra qiuestionem. In materia 2° undequaque led, prsecipere non potest sub gravi, quia non datur proportio inter talem materiam el obli-gationem gravem : hujusmodi enim prasceptum repugna-ret turn rectte rationi, turn convenienti gubernationi ac legi ;eterna3, nec proin Deus illud sanciret.

Quod spectat qusestionem: An lex humana in conscien-lia obliget cum gravi damno, Vide supra, N⁰ 14.

Nola. Lex afprmatwa obligat semper, sed non pro semper; lex negativa obligat semper et pro semper, i. e. pro singulis momentis.

21. — Quadruplici modo lex humana potest esse in-justa, scilicet 1° ex parte legislatoris qui potestaten! non habet, puta quia est tyrannus; 2° ex parte insequalis sou injustee inter subditos distributionis qua alii aliis plus ffiquo gravantur; 5° ex parte superioris qui legem false applicat; 4° ex parte materiae, si prsecipiatur res illicita. Sit desuper principium generale sequens; Lex, quacumque ex parte injusta, in conscientia non obligat per se; nam vis obligandi, in lege humana, oritur a lege Dei seterna; atqiii Deus non sancit legem in-justam, quippe qua) legi seterna; conformis non est. Dico per se: nam quandoque obligare potest per aecidens, ut ex dicendis in specie do singulo puncto patebit. Unde: q. An in conscientia obligant leges tyranni?

r. Duplex distinguitur tyrannus, scilicet 1° tyrannus lilulo, i. e. regni usurpator; 2° tyrannus administralione,

1° Quoad tyrannum titulo: 1quot; si nondum sil paciücus imperii usurpati possessor, leges obliganles inducere non potest, cum nondum sit vere superior; 2° si jam sil pacifi-cus imperii usurpati possessor et condat leges bonum publicum promoventes, illte obligare possunt per accidens, scilicet ralione boni publici, i. e. ad vitanda gravissima mala ex resistentia forte secutura.

2° Quoad tyrannum administralione: cum ejus admini-stratio tyrannica praserlim consistat in non observanda ju-stitia distributiva, confer responsum ad qusestionem se-quentem.

q. An adhnc censcndce sunt utiles seu bonum commune promoventes, et consequenter an in conscicntia obligant leyes in quihus non servatur just ilia distributiva, i. e. si onera et favores inter subdilos non dislribuanlur proportione ser-vala ?

r. Iquot; Negative per se, si proporfionis excessus talis sit ut cedat in grave el injustum onus complurium, cum tunc vergat in delrimenlum boni communis.

2° Af/innative per accidens, si tantum quidam subdili plus asquo graventur; tunc enim lex ilia est adhuc de se jusla, cl obligal tum non gravalos, lum injuste gravalos quos ligat per accidens, i. e. ralione scandali vel perturbalionis.

Q. Au in conscicntia obligal applicatio leg is seu sentenlia qnce fundntur in falsa prcfsurnplione^

Prcenota. Prcesumptio est probabile judicium de re aliqua ex circumslanliis deduclum. linde, lex aliqua fundala in pnvsumplione, est illa qua; ex conjeclura corlic circumslan-li;ie aliquid prsecipil vel probibet. Porro, habclur prtcsum-plio facti, quando supponitur opus aliquod positum fuisse, vel tali aul tali modo factum fuisse; habetur prsesumplio periculi generalis, quando existimatur, ex hoe vel illo opere, aul ex tali vel tali modo operandi, sequi ordinarie possc

damnum, fraudes, scandalum, elc. Duplex autem hsec praj-sumplio esse potest'vel vera vel falsa. Unde

r. 1° Si sontentia fundetur in prcesumptione facli parli-cularis, v. g. culptc, fraudis, damnificationis, el si factum istud vere non subsistat, per se non obligathsec sententia, quia deest obligationis fundamentum, et tune superior obli-gare non intendit. Hinc, si condemneris ad pecuniam solvendam pro damno asini tui falso prjesumpto, non obligaris ad solvendum, nisi per accidcns ratione scan-dali; sed tune potes te compensare, etiam post latam sententiam.

2* Si sententia fundetur in prrcsumplione periculi generalis, i. e. culpae vel fraudum, semper obligat, licet in casu particulari nulla culpa vel fraus interveniat; quia superior attendit, non ad hujusmodi casum particularem, sed ad periculum generale talium malorum; quai prse-sumptio non falsa sed semper vera est. Hinc, teneris ad solvendam mulctam ad quam condemnaris pro damno vero illato ab animali tuo, etsi damnum illud absque lua theologica culpa evenerit. Hinc pariter, invalidum est matri-monium sine prajsentia paroclii et duorum testium ce-lebratum, etiamsi constet nullas adfnisse fraudes et per-fcctam in utroque contrahente adfuisse libertatem.

r. Prorsus Negative: cum actus inhonesti, ut ex N° 13 palet, non sint materia legis; luncque, leste Scriplura; Obcdire oportet Deo mag is quam hominibus. Inde tamen non sequitur quod subditi, privata aucloritate, insurgere possint contra principes injusla pracipientes; sed mala, exemplo martyrum, palienter tolerare lenentur. Vide tamen üe 4° Dccalogi Praxepto, N⁰ IG2 el seqq. quoad resistenliam lum passivam, tum aclivam. — Quid vero agendum sil in dubio an prsecepta res sit licita vel illicila, dicilur Nquot; sequenli.

22. — Prcenota. In decursu mensis Aprilis hujuscc anni 1873, Romse in lucem prodiit, cura quorumdam Iheologorum c congregatione SS. Rcdemptoris seu cengre-gatione Liguoriana, opus egregium sub titulo: Vindicice Alphonsiame, cujus auctores, s. Doctoris discipuli, prse-clari institutoris sui doclrinam exponunt genuinam, eam-que vindicant contra varias impugnationes aliquorum auctorum et prseserlim P. Ballerini e societato Jesu. Licet doleamus utilissimum hunc nobis defuisse duccm pro componendo potissimum tractatu nostro De Conscien-tia, qui in hoe prsesenti Tom. I jamjam (excepta nostra labella) est prselodatus, nihilominus in operis hujus per-leetione gratissimum nobis fuit reperire quod dicta nostra rcdactio Dc Conscientia, de usu probabilitatis, do sysle-matibus theologicis, atque imprimis de novo systemate wquiprobahilismi, cujus jam constat s. Alphonsum verum esse auctorcm, nihil aut fere nihil contineat quod cum doctrina Vmdiciarum Alphonsianarum non concordet. Ila-(pie in praïsenti paragrapho vera tradimus s. Doctoris principia quoad obligationem leyis dub ice, imo et aliarum, extra legum materiam, obiigalionum dubiarum, qua) cum legibus affinitatem habent, ut sic doctrina tota el communis sub uno conspeetu apprehendatur. Sit itaque sequens qua3Slio generalis :

Q. Quando, in dubio juris, diversilas dalur opinionum, cjuarum aha stal pro lege, aha pro liberlale, qiavnam pars est sequenda?

n. Ut ex tabella, Nquot; 14 üe Conscienlia, apposita coili-gere est, ad celebrctn hanc controversiam auctores di

versimode respondent, singuli pro diverso systemate suo Iheologico. Sanctus autera sequiprobabilismi auctor imprimis dal principium generale ; Nee semper standum esse legi, nee semper favendum libertati; sed mode huic modo illi, prout uni vel alteri favet jus possessionis: i. e. non obligare legem si hominis libertas sit in possessione, obligare autem si ipsa lex sit in possessione.

Sed hie duplex oritur status qusestionis, prout dubi-latur de legis existentia, vel de ejus cessatione.

Dubitatur de legis aut obligationis existentia, quando dubitatur an lex sit eondita, promulgata; an babeat hunc sensurn; an se extendat ad hunc casum aut subjectum (quod cnim dicilur de legis existentia, dicendum estetiam de ejus exlensione: nam quserere an lex ad talem casum se exlendat, idem est ae quairere an lex in tali casu cxistal); an imponat tale onus; an incceperit obligare; an volum fuerit emissum, an tali sensu; an existat hoc debitum, contractus, promissio; an superior ille, qui nondum est in pacifica possessione sui juris, sit legiti-mus; et similia.

Dubitatur de legis aut obligationis, certo prius exi-slontis, cessatione, quando dubitatur an lex sit abrogata, aut revocata, aut abolita per desuetudinem, per consue-ludinem contrariam, per privilegium; an in ea sit dero-galum, aut dispensatum; an obligare desierit; an adsit causa excusans a legis aut voti obligatione; an legem aul obligationem impleveris; an superior justa pneceperit; cl forte alia ejusmodi.

Q. Quid igitur tenendum, 1° quando dubitatur de legis aal obligationis existentia?

R. Dicendum est 1° generatim quod praisumptio stet in favorem liber talis, et consequenter quod, juxta dictam nostram tabellam, cum probabilistis tenendum sit legem non obligare si de legis existentia adsit verum dubium, i. c. si opinio in favorem libertalis sit ccque aul circi-

Ier ceque probabilis ac opinio in favorem legis. Sed 2° quod secus tenendum sit cum probabiliorislis, si opinio in favorem legis pra opinione in favorem libertalis sit probabi Hor, i. e., ut ait Lig., certe seu mu!to probabilior; in quo casu non amplius verum remanet dubium, cum sententia qua¹est certe probabilior veram ac solidam probabilitatem sententia) oppositse necessario elidat.

Dictum est aque aul circiler cvque probabilis: quia, fa-tentibus probabilistis et antiprobabilistis, quando inter utramque opinionem modica est prseponderantia, ita ut valde tenuis et dubius sit excessus, tune ambte opiniones (eque probabiles existimantur, juxta commune illud axioma: Paruin pro nihilo reputatur; sunt ipsa Liguorii verba. Atqui. ad sequilibrium inter has opiniones destruendum, requiritur saltern unus gradus praoponderantite, qui certe seu sim ulla ha;silalione judicatur stare jjro una sententia. Quapropter, cum in citata nostra tabclla dicitur legem obligare si opinio in ejus favorem sit probabilior, Imjus ultimi verbi sensus est quod requiratur probabili-talis excessus notabilis, talis scilicet qui banc opinionem prse opposita reddat certe seu, ut ait Lig., rnulto probabi-iiorem; non vero quasi ad hoc sufficeret excessus parvus seu tenuis, quum opinio nuncupata paulo probabilior con-fundatur cum opinione gradus inferioris, scilicet cum upi-nione circiler ceque probabili, ideoque inter ceque probabiles potius quam inter probabiliores sit collocanda.

0- Quid tenendum, 2° quando dubitalur de legis aul obligcUionis certe prius cxislenlis cessatione?

r. Pari ter dicendum iquot; generatim quod prsesumptio slot in favorem legis, et consequenter quod lex obliget per se quamdiu do ejus impletione perdurat dubium veruin, quod dubium perseverat seu non toilitur etiamsi in favorem libertatis militet probabilitas gravis, scilicet probabi-litas a3qualis aut circiter sequalis ac ilia quio mililat in favorem legis. Sed 2° quod secus tenendum sit si probabilitas

in favorem liberlalis prac probabililale in favorem Icgis sit tanla ut quasi creet certitudinem moralem, i. c. ut opinio contra legem sit saltern certo seu mullo proba-bilior.

Desuper tria animadvertimus scquentia : l^a Animadversio. Dictum est, diibium non tolli, eliamsi... mi lite t probabilitas ccqualis aut cir citer ceqmlis. Ratio est, quia tunc lex habet jus certum possessionis. Atqui, quem-admodum in qua3slione prsecedenti, in qua dubium est de obligationis existentia, lex tantum probabilis superve-niens libertati certa3, hanc non ligat; sic in prsesenli, ubi dubitatur de obligationis cessationc, libertas tantum probabilis superveniens legi cerise, ipsam non solvit. Ilinc axioma : In dubiis, prasumptio stat pro illo qui non te-netur probare, sed alteri imponit onus probandi. Atqui, quando lex simul certo cxistit et positive imperat, ipsa jus certum possidct, quod nullo modo probare tenetur; et ideo ligata manet libertas, donec probaverit se esse solutam. Hinc quoque axioma; Non tollitur obligatio certa, nisi por deobligationem pariter certam.

Generale hoe de legibus principium s. Auctor applicat aliis obligationibus, nimirum :

lllud applicat 1° votis. Id, ait, quod de lege dictum est, dicendum est etiam de voto, quod est instar legis particuljris quam homo sibi imponit. Et exinde deducit, ad voti impletionem teneri ilium qui dubitat vel qui pro-babüiter judical se jam satisfecisse. Negant quidem plu-res, ait,... quia, cum obligatio legis eo casu sit dubia, fit dubia etiam legis possessio; hancque opinionem olim putavi probabilem..., sed, re melius perpensa, nunc mi-nime illam probabilem censeo.

Illud applicat 2^U horis canonicis, eodem modo et ob eas-dem rationes ac statim dicebamus de voto.

Illud applicat öquot; poenitenliax sacramcntali, eodem modo et ob casdcm rationes.

Illud applical iquot; peccatis morlalibus dubic confessis. Igi-lur ad quaeslionem an poenitens peccala ccrlo commissa leneatur confilcri si tantum probabiliter rcputel se ea luisse confcssum, respondent quidem varii Negative; sed Aflirmat Lig., quia obligatio confessionis est certa cl hu-jus obligationis adimpletio non est bic nisi dubia.

Illud applicat 5° debitis justitice. Quando enim, ait, de-bitum est certum , et probabilitas versatur circa factum solutionis (i. e. quando solutio est dubia seu incerta), certo ex probabili solutione debitum non liberatur, quia solutio probabilis soquare non potest debitum certum.

Illud applicat Gquot; subdito qui dubt tut utruni res prceceptu sit licita neme (quod idem est ac dubilare an in su-pcriore cesset jus praecipiendi), scilicet inquiritur an sub-ditus ille possit et teneatur obedire? Et Affirmal, quia jus possessionis quod habet superior, pricvalet omni opi-nioni contrariae qute, in casu, supponitur non habere rationes convincentes, fundantes certitudinem moralem.

Illud applicat 7° casui in quo conjux dubitat de morte prions conjugis, an scilicet ille, sive secundse nuplke initje fuerint cum bona sive cum dubia fide, petere possit debitum? Et respondet ad id iion sufficere tantum proba-bilitatem de morte prioris conjugis, sed requiri certitudinem moralem, quia in casu prius matrimonium possidet, doncc constet fuissc dissolutum.

2a Animadversio. Diclum est quod lex, in casu proba-bilitatis aqualis aut circiter jequalis, obliget per se. At-tamen, in hoc casu potest lex non oUigare per accidens : tunc scilicet quando in adjutorium libertatis, pro qua stat illa probabilitas, invocari possunt qusedam principia certa ipsi faventia; quorum ope et applicatione legitima, liber-tas, etsi per se tantum probabilis, penitus deobligatur et solvitur. llujusmodi principia assignantur potissimum quatuor sequentia.

in officio clivino, si cerlo scias te incepisse v. g. Icctio-nem vel horam, et ob distractiones in fine lectionis vel hone dubites an totam recitaveris, repetere non leneris; quemadmodum nee repetenda sunt in confessione mortalia certo commissa et tantum probabililer confessa ab illo qui diligens fuit seu esse solet in confitendis peccatis, quia moraliter certo credere potest se ilia jam fuisse confessa.

In duhio stand am est pro valors actus. Quando scilicet jam certa est facli substantia, et dubitatur, sive positive sive etiam negative, de qualilate seu valore actus positi, tune prccsumitur factum, quod de jure faciendum erat, seu factum prcesumitur recte factum. Hoc principium Li-guorio applicat materia; confessionis, scilicet: non esse cogendos poenitentes ad repetendas confessiones, nisi moraliter certo constet eas fuisse invalidas... quia possessio slat pro valore confessionum pratcrilarum, quamdiu de earum nullitate non constat; pariterque applicat materite de votis quoad eorum impletionem, tum de dispensatio-nibus quoad earum valorem, tum de debitis juslitiw, etc.

Aliud principium quo libertas juvatur in probabili le-gis positivae impletione, illud est, quod Prceceptum non obligat cum tanto incommodo, si scilicet, ut ait s. Auctor , ejus observatio cederet in grave alicujus incommo-dum. Hinc docet, non urgere obligationem repetendi actum quo lex probabiliter impleta est, quando v. g. id viam aperiret scrupulis. Hinc etiam limitatur obligatio obediendi superiori, qui probabiliter vel rem illicitam prsecipit, vel potestatem suam excedit; atque duplicem s. Auctor citat casum scilicet 1° si res sit valde difficilis et molesta, quia tunc difficultas operis, simul cum opinione probabili quod res praicepta sit illicita vel quod prseceptum excedat potestatem superioris, prgevalet illius possessioni; 2° quando subditus obediendo exponeret se vel alterum periculo^ra-vis incornmodi subeundi in vita, fama, honore aid bonis: quia subditus non tenetur tune se privare jure cerlo

quod possidet circa talia bona magni nionienli, ne superior privetur sua possessione, quse in eo casu esl ali-quo modo incerta.

lluic principio affine est illud allerum; In Icywn con-flictu, lex superior est inferiori prcpferenda. Quo principio innixus s. Doctor in favorem libertatis sequentia sol-vit dubia: 1° an sexagenarius certo robustus jejunii lege teneatur; 2° an excuseris a recilalione o/ficii, si perse-veret dubium quod recitatio sanitatem graviter la3deret; 5° item pro auditione missce: in ejusmodi casibus solu-tionein dat bcnignam, quia, antecedenter ad legem Ec-clesian, possidet jus naturale servandi sanitatem.

5^ Animadversio. Dictum est legem non obligare, si pro-babilitas in favorem libertatis prse probabilitate in favorem legis sit tanta ut quasi creel certiludinem moralem, i. e. ut opinio contra legem sit saltern certo seu mullo prohabilior: quia hujusmodi probabilitas (ut vidimus in 1» Qusestione) non minorem habct vim ad evincendam legem, quam ad ligandam libertatem. Dein, addit s. Doctor banc certitudinem moralem aliquando oblineri posse per simplicem probabilitalem, tunc scilicet si in favorem libertatis stet gravis probabilitas unica, contra quam non certet alia probabilitas in favorem legis: ilia enim in favorem libertatis probabilitas, non oppugnata, pro praxi, babenda est instar sententiae moraliter cerbe.

Igitur, quemadmodum ex bac tertia animadversione con-cludere licet, quando deficiunt quatuor supra memorata vel alia similia principia, et consequenter quando liber-ias, omni auxilio extrinseco destituta, quasi sola pugnat cum lege certo possidente, tune libertas solvi nequit ab obligatione legis (aut aliarum obligationum) nisi illi ad-sistat probabilitas talis, qua;, pro praxi, sequivaleat cer-titudini moraii: qualis certitudo moralis in favorem libertatis, obtinetur in duplici casu, scilicet, si opinio btec sit cerlo seu mullo prohabilior, vel si sit unica opinio

■ Nota. Illa quse hocce paragrapho diximus de lege du-bia, ulique et vere pertinent ad materiam legum, ideo-qne recto in prassenti De Lcrpbus tractatu collocantur. Fatendum tarnen est illa iutimiorem adhuc habere con-noxionem cum tractatu De Conscientia, cujus traclatus sunt volui pars et coinplementum.

r. Lex vocatur moralis, vel poenalis, vel mixta, prout obligat sub sola culpa, vel sub sola poena, vel sub utraque simul: v. g. honora patrom tuum; qui frumenlum e regno exportaverit, quinque francos pro sacco solvet; prohibemus exportationem frumenti, idque sub poena solvendi decern francos pro sacco.

r. Triplex fingi potest casus quo poena in lege inter-veniat; 1° in legibus mixtis, qusc obligant ad utrumque, seu conjunctive ad culpam et ad poenam simul; 2° in simpliciter poenalibus, qua? obligant ad alterutrum, seu disjunctive ad legem implendam, vel ad poenam subeundam si lex impleta non fuerit; 5° in legibus quse vocantur pure poenalibus, i. e. in legibus in quibus supponitur quidem aliquam decerni poenam, ita tarnen ut htec in conscientia nullatenus obliget. Dico supponitur: nam in re, nulla existit lex pure poenalis seu lex qutc ad nihil obliget; nam do legis essentia est ut hfec saltern aliqualem obligationem imponat, cum, secus, non esset vera lex seu prjeceptum; el ideo supra

iN⁰ 20, dictum est omnem legem obligare vel sub culpa sen peccato, vel saltern sub sola poena.

Leges mixlcB duplex conlirienl prseceptum in conscienlia obligans, scilicet prseceptum faciendi vel omittendi aüquid lege statutum, et pneceplum subeundi pcenam si lex vio-letur. Porro, impositio obligationis ad ulrmnque, bono com-muni saepe expedit et necessaria est: nam frequenter una obligatio sine altera non esset salis eflicax ad consequendum finem lege intentum; dum utraque simul, legis observalio-nem valde urget. Ilinc, in legibus mixtis, poena qu?e appo-nitur, rationem tenet poense proprie dicte, i. e. poena; qua3 infligitur ad vindicandam aliquam culpam.

Leges simpliciter pcenales, tantum unicum continent prae-ceptum in conscientia obligans, idque disjunctivum, scilicet vel faciendi aut omittendi aliquid, vel subeundi poenam si illud non tiat aut non omittatur, cum prsecipiatur tantum alterutrum; banc autem poenam subire subditus te-netur in conscienlia, i. e. sub culpa seu peccato, cum semper sit contra legem seternam et reclam rationem non obedire superiori pracipienti, eodem modo scilicet et qua-tenus prjecipit; attain en, cum lisec poena subeunda nullam culpam supponat, non est nisi poena improprie dicta.

r. Affirmative. Etenim dari possunt leges in conscientia obligantes vel ad legem implendam, vel ad poenam subeun-dam si lex non impleta fuerit: nam 1° ad legis essentiam sufficit ut lex imponat aliqualem obligationem in conscienlia, qualis est, in casu, saltern obligatio subeundi poenam. 2° Cum lex vim non habeat nisi ex voluntate legislatoris, legislator potest ad solam poenam obligare, si id bono com-muni procurando sufficiat; alqui ssepc accidit quod subdili,

per talem legem, limore pcense sufficienler impellanlur ad actum lege stalulum, el quod sic lollatur penculum pec-candi, quod alias adesset.

q. An revera dantur leges humance simphciter pcenales. p., Distinguendum est inter leges ecclesiasticas et civiles; •1° Quoad ecclesiasticas, Negative, si excipiantur regular multorum ordinum religiosorum; nam leges ecclesiastic® ad summum esse possunt miaice, cum omnes pcense a jure canonico infliclffi, culpam ct plerumque graven) sup-

2° Quoad civiles, dicitur communiter cum Gury, Scavim, etc., quod dentur, sed pauc?e, et in rebus minons mo-menti. Tales sunt, saltern juxta varios, leges circa vectiga-lia i. e. circa tributa solvenda relative ad merces qua) transvehuntur; item leges quje illicitam venationem vel piscationem poena infligunl. - •

r. Id iudicandum est ex verbis legis, ex commum sensu doctorum, et ex praxi subditorum timoratorum; qmbus deficientibus, lex censetur mixta.

r. Dupliciter liaec pcena distingui potest, scilicet; 1» privativa vel activa. Pccna privativa est ilia quas in mera privatione consistit; qualis est excommumcatio, sus-pensio, irregularitas, inhabilitas ad certum actum v. g. ad actum conjugalem. Pcena activa est ilia quse ipsiu.

Poena activa est vol gravis, v. g. se mutdare, ad car-cerem tendere, se expoliare suo beneficio aut omnibus suis bonis - vel levis, v. g. recitatio aliquarum precum, jejumum, moderata corporis castigatio, muleta pecumana.

2° Scntentice la I a; vcl sententice ferendce. Poena senten-lid' lata: est ilia quse plerumque ipso facto seu ipsa cri-niinis perpetratione incurritur per verba legis aul supe-rioris. Poena sententice ferendce est ilia quam lex non infligil, sed infligendam decernit per judicis sententiam.

Sententia autem judicis esse potest vel condemnaloria, i. e. per quam reus certa pcena mulctalur; vel declaru-toria, i. e. per quam judex declarat aliquem in hoc crimen incidisse, propter quod ipso facto incurritur poena a lege statuta.

2° Si agatur de poena sententise lake, videndum est an sit privativa an vero activa.

Si sit privativa, obligat per sc. Sic v. g. incestuosus privatur jure petendi debitum, absque judicis sententia. Non tarnen obligat per accidens, si sine infamia poena executioni mandari non possit.

Si sit activa, videndum est an sit levis an vero gravis. Si sit levis, obligat. Si sit gravis , nec ante imo nec post sententiam judicis declaratoriam tenetur condemnatus banc sibi ipsi infligere, cum hoc nimis durum et proin legi natu-rali oppositum videatur; sed tunc ad bonum publicum sufficit quod hujusmodi poena ab alio agente publico in-tligatur: in quo casu reus talem pcenam tenetur sustinerc absque positiva resistentia. Attamen, quamvisei non liceal. justitiffi executoribus positive resistere, potest tamen a tali poena se eripere ct fugere, si id absque alterius dctri-mento fieri valeat, ait Bouvier.

Pmnota. Ignorantia potest cadere in legem et pcenam simul, vel in solam pcenam. Ignorantia legis potest esse invincibilis, vel leviter aut graviter culpabi]is_i Si fuerit

invincihilis, excusat ab omni culpa, ct a fortiori ah ovnni poena. Si fuorit lev iter culpabilis, cum excuse! a culpa gravi, excusat a poena gravi, siquidcm poena gravis culpani gravem supponat. Jam autem agitur 1° de ignorantia le-gis graviter culpabili, 2° de ignorantia solius pcente.

r. 1° Ignorantia lecjis, graviter culpabilis, regulariter non excusat a poena; nam, qui volunlarie ponit causam poena?, poenam contrahere debet.

Dico regulariter: nam, si legislator scientiarn certarn re-quireret, dicendo v. g.: Qui scienter vel temere hoc fe-cerit, etc., a poena excusaret ignorantia, etiamsi fuerit crassa, quia talis est intentio legislatoris; non tamen excusaret ignorantia affectata, quia bsec lomeraria est et iequivalet scientise.

2° Ignorantia solius pcena ab ilia poena regulariter non excusat eum qui graviter contra legem deliquit: cum enim hujusmodi delinquens contra legem admiserit culpam gravem seu causam poenfe, ab hac poena incurrenda non oxcusatur.

Dico regulariter: excipitur enim 1° si ilia poena sit cen-sura ecclesiastica; nam, ex intentione Ecclesiae minantis, talis poena semper supponit contumaciam seu quemdam contemptum legis et poense; atqui non adest contumacia in delinquente qui poenam ignorat; 2° juxta Liguorium, si poena sit extraordinaria et exorbitans, ita ut secundum rei naluram nc in confuso quidem possit prsevideri, ut v. g. poena irregularitatis. Vide De Matrimonio, N⁰ 49, quoad jus petendi debitum.

2o, — Prcenota 1°. Lex esse potest vel mere prohi-bens, vel mere irritans, vel prohibens et irritans simul.

Lex mere prohibens est ilia quae actum declarat illicitum, quamvis validum: v. g. quo matrimonium contrahatur tempore clauso, vel quo res aliqua uni promissa alteri tradatur. Lex mere irritans est ilia quae statuit actum, quamvis non prohibitum, tamen esse vel a principio in-validum, vel post judicis sententiam invalidandum; qua-lis est v. g. renuntiatio hsereditati futura nondum aper-tfe. Lex prohibens et irritans simul, est ilia quie actum declarat illicitum et invalidum: v. g. matrimonium inter consanguineos usque ad quartum gradum.

Pramota 2°. Lex alia est irritans ipso facto seu radica-liter, alia statuens actum irritandum aut irritari posse per sententiam judicis; qute duo inter se valde differunt. Nam regula generalis in secundo casu, est luec : licet actus a principio irritabilis sit ratione legis, nihilominus ejus irritatio multis modis impediri potest; et, si non irritetur, actus permanet validus, sive juste sive injuste impediatur irritatio.

Prcenota 5°. Distinguitur insuper irritatio poenalis et irritatio legalis. Irritatio poenalis est ea qua actus annula-tur in poenam peccati; sic v. g. irrita est consecutio fru-ctuum ab eo qui culpabiliter horas omisit. Irritatio legalis est ea qua actus annihilatur ob bonum commune, v. g. matrimonium inter consanguineos aut affines ob decen-tiam, matrimonia clandestina ob periculum fraudis.

q. An et quotuplici modo lex positiva irritare potest actum qui est jure natures validus ?

r. Irritare quidem non potest actum qui validus est dc jure naturae prcecipiente vcl prohibente; sed irritare potest actum qui validus est de jure naturae permittente, idque potest duplici modo, scilicet 1° vel praescribendo actui quasdam formulas, defcctu quarum sit irritus, v. g. in testamentis; vel 2° inhabiles reddendo personas ad agendum, v. g, quoad matrimonia clandestina.

R. Affirmative si irritatie sit pcenalis; sic v. g. omnino ignoranter seu inculpabiliter omittens horas, percipit fru-ctus, quia cessat irritatio poenalis, deficienle culpa. Negative si irritatio sil legalis, quia ignorantia ha3c non tollit gravia incommoda quae sequerentur si lex in omni casu non irrita-ret: v. g. muiier violata a viro incognito, invalide nubit cum ejus fratre.

n. Negative per se: v. g. relative ad matrimonium oum consanguineo ex metu mortis contractum. Affirmative per accidens 1° quoad legem clandestinitatis, duin parochus inveniri non potest, vel non sine magno incommodo; 2° quoad impedimenta juris ecclesiastici durn, omnibus paralis ad nuptias, matrimonium differri non_ potest.

Notandum tamen est quod leges irritantes, quse ob grave incommodum generatim non cessant qualenus irritantes, tune cessare possint quatenus prohibentes, ita ut contra-hentes licite quamvis invalide contrahant; modo tamen contractus non sit jure naturae prohibitus, vel non cedat in damnum publicum.

Principium generale est quod, ut obligationi legis satisfial, id praicise sit agendum vel omittendum quod lox prsecipil vel probibel, et prseterea nihil. Sint tarnen soquenlia per modum explicationis.

2G. — Hic prseserlim inquirilur de subditi intentione, scilicet an et qualis requiratur intentio, ad satisfaciendum legum obligationi. Quaedam sunt cerla; alia vero plus minusvc coiitroversa. Itaquc :

1° Certum est quod, ad satisfaciendum obligationi legis negalivce, nulla requiratur intentio, seu satisfieri possit modo non huraano, quia lex negativa non aliud intendit quam operis omissionem : in exemplum sint v. g. dor-miens vel ebrius, qui abstinent a servilibus die festo.

2° Certum est quod, ad satisfaciendum obligationi legis afflrmutivcB, requiratur saitem ut actus ponatur modo hu-inano seu scienter et libere, cum intentione faciendi id fjuod prceceptum est , qualis est v. g. intentio audiendi missam die festo. Tgitur non satisfaceret, si v. g. misste inter-sit quis dormiens vel quis omnino coacte; dum e contra satisfaceret, si intersit ex metu parentum, etc., quia metus ille non tollit voluntarium.

q. An requiritur intentio implendi prtcceptum, seu rem faciendi quia pnecipitur ?

r. Quamvis ad praecepti impletionem requiratur voluntas exequendi opus prsecepto injunctum, non tamen exigitur intentio satisfaciendi prsecepto, quia legislator nihil aliud requirit quam positionem operis priecepti, i. e. tantum obligat ad obedientiam materialem, non vero ad obedien-tiam fonnalem seu ut res fiat quia prsecipitur. Unde satis-facit qui v. g. audit missam ignorans esse festum. Imo probabilius satisfacit, etsi contraria intentione velit non satisfacere hac missa, cum proponat aliam audire: etenim facit quod praeceptum est; quo prtcslito, cum lex ab ipso non dependeat, non est in ejus potestate clïicere ut prse-cepto non sit satisfactum; undo tunc ilia intentio non satisfaciendi est inefficax.

Secus autem est, si opus prseceptum a nostra pendcat voluntate, ut in votis el in poonitentia sacramentali: tune enim non sufficit intentio contraria; bene vero intentio habitualis, i. c. intentio quam quis habuit opus voti vel poenitentiae prsestandi, quaj intentio, non retractata, habi-tualitcr perdurat; hsecque intentio habitualis novum robur accipit ex intentione illa generali quam quilibet in opere

satisfactorio habet salisfaciendi prius operi debilo quam operi supererogatorio.

Q, An requirilur inlentio implendi ünem prsecepti? r. Negative, nisi finis prsecise per se imponatur; nam legislator, nisi contrarium dicat, tantum operis posilionem prsecipere ccnsetur, non vero intentionem fmis, sive ex-trinseci sive intrinseci: 1° non finis extrinseci, i. e. qui depcndet mere ab intentione legislatoris; sic v. g. in jejunio, linis extrinsecus esse potest inducere hominem ad plures orationes et plura bona opera; 2° saltem pro-babilius, non finis intrinseci, i. e. ad quem res prsecepta ex natura sua tendit: sic v. g. in jejunio, finis intrinsecus est maceratio carnis.

Unde linis intrinsecus non tantum non cadit sub pra-cepto, sed insuper probabilius contra legem peccare non censetur ille qui, intentione coniraria, contra finem in-trinsecum agit: v. g. in jejunio, satisfacit jejunans, non tantum qui carne non maceratur, sed etiam qui pridie plus manducat ut facilius jejunet; ita pariter, gravis in-temperantia die jejunii commissa, vel inde secuta libido, non novum peccatum grave contra legem jejunii consti-tuunt, prout perperam contendunt varii rigoristse.

r. 1° Si agatur de illo legis complemento quod requi-ritur ut lex, prater executionem, babeat etiam meritum in ordine ad vitam seternam, Affirmative certo.

2° Si agatur de illo complemento quod requiritur tantum ut lex simp liet ter impleri dicalur, quoque Affirmative si sermo sit de legibus in quibus motivum charitatis seu status gratia} essentialitcr requiritur: v. g. pra?ceplum de diligendo Deo vel proximo, prseceptum communionis vel confessionis, etc. Negative vero in aliis legibus; nam pra;-cipitur opus seu actus substantia, non vero ejus finis vel modus. Sic, quamvis aliquis sit in statu peccati mor-

talis, satisfacere potest voto, pcenitentUe sacrameutali, missse prsecepta), jejunio, etc.; quamvis lamen niereri non possit.

a. Af/irmalive si substantia rei prjeceptse ponatur, i. c. si actus, honestus in se, tantum malus sit ex circumstantia extrinseca: ut v, g. audire missam ex motivo vanse gloria) vel luxurise; ratio est quia hujusmodi prseceptum impe-rat tantum actus substantiam non vero ejus modum. Secus vero est, si ipsa substantia operis praecepti peccato affi-ciatur: v. g. audire missam confabulando, confessio vel communio sacrilega.

r. 1° A/flrmative, quia talis ordinarie estsuperioris mens, si ilia diversa prsecepta, super eamdem materiam sen eumdem actum cadentia, habeant idem motivum formale. Sic v. g. satisfacit per unicam missam in festo incidente in dominica; per unum jejunium, ut palet, si jejunium vigiliai incidatin quatuor tempora; per unam missam in dominica, satisfacit ille qui ex poenitentia confessarii quotidie per mensem ad missam tenetur, quia talis censetur confessarii mens.

2° Negative, ob rationem contrariam, si diversa pne-cepta lata sint ex diverso motivo formali: v. g. si ad missam tenearis ex voto et ex prsecepto confessarii; vel in materia justitiae, si debeas centum ex contractu et centum ex furto, ad diiplicem actum restitutionis teneris.

Nota. Similiter qusestio: An, si quis unico dctu violet plura praecepta, committat plura peccata? Et respondetur Negative in primo casu, i. e. si plura prsecepta sint ob idem motivum formale lata; Affirmative vero in sccundo casu, i. e. si sint ex diverso motivo formali lata.

Q. An diversis aclibus eodem tempore posilis quis diver sis prcBceptis satisfacere potest ?

R. Affirmative si actus hi diversi sint compossibiles, i. e. si tales poni possint qualcs exiguntur; nam tune, nisi ipsa lex aüud tempus exigat, totum ponitur quod exi-gitur. Sic v. g. potes andire missam et recitare horas, persolvere poenitentiam sacrarnentalem , insütuere brevem confessionem, turn annuam lum liberam.

Dicimus cum Gury 1° generatim de his causis, 2° de appositione voluntaria harum causarum.

Causse exinientes sunt ilke quae aliquem totaliter sub-trahunt dominio legis: puta si quis extra locum quem lex afficit, se recipiat; si quis gaudeat dispensatione vel privilegie.

Causa) impedientes sunt ilia; quae aliquem subditum, sub lege remanentem, ab ejus impletione inipediunt. Redu-cuntur autem tum ad ignorantiam ex parte intellectus, turn ad impotentiam ex parte voluntatis. Cum liac tarnen differentia quod ignorantia exeuset tantum a transgres-sione formali, et relinquat transgressionem materialem; dum e contra impotentia non solum a formali sed etiam a materiali transgressione excusat, quia adjunefce circum-stantiifi eiliciunt ut actus qui nunc ponitur vel omittitur, non sit ille quem legislator intendit prohibere vel pra;-cipere; undc fit quod impotentia dicenda sit causa excusans

lanlum improprie dicta. Pariler, ob impotenliam lex proprie non ccsaat aut suspendilur; stride euim cessal materia ilia quam lex respioit, et, vi circumstantiaruni, exurgit alia materia pro qua lex lata non est. Quo tamen non obstante, nos consueto loquendi modo utemur.

Quoad causas eximenles, sit principium sequens; Causte exlmentes totaliter liberant a legis obligatione. Etenim, nemo pneceptum imponere potest alteri non sibi subdito; atqui subjectus qui exit e limitibus territorii quod aliicit lex localis, cessat esse subjectus bujus legis; ergo a lege attingi non potest, sen ab ilia totaliter liberalur, ut supra, N⁰ 18, dictum est.

Quoad causas impedienies, sint duo principia sequentia: 1° Ignorantia invincibilis ab observatione legis excusat, quia nemo obligari potest ad aliquid sibi prorsus incogni-tum, nec malitia ulla contrahi potest, nisi sit cognita et volita. Ignorantia autem vincibilis non excusat a lege, cum possit et debeat scria diligentia deponi. Vide Dc Aclibus llumanis et De Conscientia.

2° Impotentia physica semper excusat ab obligatione legis, ut patet, juxta; Ad impossibile nemo tenetur. Impotentia moralis excusat pariter a lege, quia legislator non censetur urgere obligationem cum tanto incommodo, juxta commu-nem doctorum interpretationem, et juxta dicta supra de legis obligatione. llinc, conformiter ad Nquot;' 14, metus gravis cxcusat a lege humana, secluso damno societatis aut reli-gionis, quia lex humana non obiigat cum gravi detrimento. Q. An qui irnpolem est ad lotum, tenelur ad partem? u. Affirmative quando materia legis est divisibiiis, quia in singulis partibus invenitur ratio prsecepti; excepto si pars possibilis sit adeo parva, ut nullo modo ad finem prtecepti conduceret. Ilinc;

1° Qui non potest jejunare in quadragesima, debet absti-nere a carnibus, si possit. Item, qui non potest omnibus

2° Si quis, carens breviario, pauca ex horis memoriter sciat, non lenelur ea reeitare; secus tarnen, si partem notabilern, v. g. vesperas, vel completorium memoria te-neat.

oquot; Qui vovit piam peregrinationem peragendam, nee valet tolum iter complere, illud inchoare non lenelur, quia nee finis, nee ratio prsecepti oblineri potest.

Aoto. Dicit tarnen recte Liguorio saeerdotem infirmum non valentem totum officium legere, et dubilantem an pos-sit partem, nee ad partem teneri, ne periculum anxietatis aut detrimenti notabilis sanitatis subeal.

29. — Prctmola 1°. Causae deobligantes impletioni legis apponuntur vel directe vel indirecte, proul agentem movet vel finis se legis obligationi sublrahendi; vel alia causa, prcCviso tamen legis observandae impedimento.

Pramota 2°. Hujusmodi cans® possunt esse vel proximce vel remotce, prout lex urget vel brevi, vel tantum post notabile temporis intervallum.

Jam vero, ad determinandum an liceat voluntarie appo-nere causas deobligantes , quatuor ponimus principia.

1quot;' Principium. Causas eximentes semper, sallem proba-bilius, apponere licet, etiam directe et proxime. Ratio est, quia cuique licet se subtrahere dominio legis, v. g. petendo locum ubi lex non vigel; lex enim te obligat ut cam serves quamdiu manes subditus, non vero te obligat ut maneas subditus.

Quoad causas impedientes, distinguendum est inter ap-positionem diredam et indirectam.

2¹quot; Principium. Directe apponere causas impedientes, etiam remotas, non licet; quia, dum quis adhuc subja-cet legi, non potest veile earn infringere, quin talis vo-luntas sit ipsiusmet legis violatio.

Nota. Ilinc intelligitur, relative ad legem divinam, 1° quod exconununicati teneantur procurare ut liberentur, ad satisfaciendum praecepto divino communionis paschalis; 2° quod, incepto tempore paschali, aliquis abire non pos-sit in locum ubi cornmunicare non valet. Ratio utrius-que est, quia pnecepta divina striclius urgent quam hu-mana, minusque humanam patiuntur interpretationcm.

Quoad apposilionem indirectam, distinguendum est inter causas proximas et remotas, scilicet:

quot;gt;^m Principium. Causas proxime impedientes indirecte apponere non licet, nisi proportionata adsit necessitas. Ratio est, quia lex, proxime urgens, ligat proxime vo-luntatem, et cam adstringit ad adhibenda media neces-saria ut ejus observatio obtineatur.

Ilinc, 1° peccat qui, die jejnnii, sine justa causa, ali-quem laborem assumit quo impotens tit ad jejunandum; 2° peccant sartores et sutores qui, non parantes pridie festi vestes et calceamenta necessaria, cum tarnen id possint sine nimio incommodo, die festo ea parare coguntur; 5° peccant contra prjeceptum audiendi missam, qui absque proportionata necessitate iter aggrediuntur pnecepto saltern jam moraliter urgente, scilicet eodem die festo, aut una alterave ante hunc diem hora.

4^m Principium. Causas remote impedientes indirecte apponere probabilius licet absque hujusmodi necessitate. Ilinc, non peccat contra praceptum misste, qui iter ag-greditur, prsevidens fore ut sequenti die dominica missam audire non possit. Ratio est, quia non censetur legislator velle libertatem adeo coarctare: esset enim onus

nimis grave si quisque, mullo anle obligaüonem legis, adslringeretur ad derelinquenda omnia opera cum ilia obli-gaüone incompossibilia, atque ad tempus obligationis ex-pectandum.

Nota. Regula generalis assignari nequit ad determinan-dum in omni casu, quandonam causa aliqua censenda sit pvoxitne vel vcniote impediens. Ordinaric causa vcmolci dicitur ea qui® pluribus diebus exislit antequam obliga-tio urgeat. Sed attende ad mentcm legislaloris, ad ma-teriarnquot; minoris vel majoris momenti, ad judicium, pru-dentiam et praxim proborum.

1° Ratione modi interpretandi, alia est declaratona, i. e. qua; verba legis obscura declarat; alia est ampUfieativa, i. e. quae legem ad similes casus extendi!; alia est restri-ctiva, i. e. qute legem restringit ad designatos casus, quamvis generalis videatur.

2° Ratione auctoris interpretantis, alia est authentica, i. e. qute fit ab ipso legislatore aut ejus superiore vel successore^-, alia est usiialis, i. e. qu?e fit a consuetudine, alia est doctrinalis, i, e. qure fit a viris doctis.

51. — Relative ad inlerpretationes ratione audoris, sint tria sequenlia petita ;

1° Quoad inlerpretationem authenticam. 0. An interpretatio aulhentica incliget nova promulgatione? r. 1quot; Negative; el sulïicit ejus notitia, si Iubc explicatio sil nuda declaratio sensus qui in lege clare continebatur; cum sic nulla introducatur legis modifieatio. 1° Affirmative si sit declaratio sensus in lege non clare contenti: v. g. an sub ly palris comprehendantur avi, an sub ly mors veniat qnoque mors chilis; nam tunc lil legis modificalio et quasi nova lex, quic proin promulgatione indiget.

r. Aulhentica et usualis obligant sieul ipsa lex. Doctri-nalis vero, etsi vim legis non habeal, altamen, si adsit generalis doclorum consensus, lantam probabilitalem ac-qnirit, ut eam negantes, nolam lemeritatis non effugianl. 5° Quoad inlerprelationem doctrinalem.

q. Qutmam sunt pra'cipua axiomuta seu regulce sequendw in inlerpretatione doctrinali?

Regula. Verba legis intelligenda sunt in sensu natural! el grammaticali, nisi inde sequatur quid absurdum vol injustum.

2^a Regula. Si verba legis sint sequivoca, eorum signi-ficatio sumenda est ex antecedenlibus, consequentibus, et prsesertim ex legislatoris menie.

3^a Hegula. Favores sunt ampliandi, elodiosa sunt reslrin-genda. Sic, odiosa censelur v. g. poena, lex correcliva seu recedens a jure communi.

Relative ad banc tertiam regulam, speciatim inquiritur an favorabilia an vero odiosa censenda sint tria sequenlia ; 1° Potestas dispensandi? r. Est favorabilis; nisi con-

2° Dispensatio data privatis? u. Est odiosa, utpote vulnus inflictum legi; nisi detur ad bonum commune, vel sit debita, vel sit motu proprio data, vel sit inserta corpon

5° Privilegia? r. Distinguendo: 1° privilege derogantia juri communi, sunt odiosa; nisi concedantur ab bonum commune, vel motu proprio, vel sint inserta corporijuris. 2° Privilegia derogantia juri tertii, sunt odiosa. 5° Privilegia pneter jus, sunt favorabilia.

4a Rcgula. Lex, generaliter loquens, omnia significata propria quot; comprehendit, juxta; Ubi lex non distinguit nee

;ja Regula. Generatim loquendo, lex positiva, de casu ad casum extendi non debet ob paritatem raüonis, seu; in positivis, argumentari non licet a pari vel a fortioii.

Dico generatim loquendo: nam hoc licitum est, si alias legislator accusari posset injuslitise vel imprudentise. Hoc-que locum habet tum in correlalivis aut cvquiparatis, v. g. si vir negare possit debitum uxori adulterse, potest et uxor viro adultero; tum in contentis, v. g. dispensalus in esu carnium, censetur dispensatus in esu ovorum et lacticinii; item, qui potest rem suam dare, potest eam vendere; nam cui licet plus, licet minus.

r. Epikeia est benigna et tequa interpretatio legis, qua, contra verba quot;et sensum legis, sequimur mentem legisla-

r. Regula generalis est, epikeiam locum habere, quando nimis difficile est legem observare, i. e. speciatim in triplici casu seq.; 1° si legis observatio nociva foret bono communi: sic v. g. licet arma sint prohibita, ea gestaie

nihilominus licet ad hostes pellendos; 2° si forlc adver-sclur Icgi supcrioris; 3° si foret nimis oncrosa: nam gc-ncralim lex non obligaf cum magno incommodo, ut supra de Icgis oUirjalione et do causis cxcusanlibus diclum osl.

q. hi quibusnam legibus locum habere potest interpretci-lio simplex, vel epikeia?

r. Interpretatio simp/ex locum habere potest in omni lege humana; imo et in lego divina el naturali.

Epikeia, cum sit qusedam legis correctio, fundata in hoc quod legislator non omnes casus particulares prsevi-dero potuorit, locum habere non potest in lege divina vel naturali; bene vero in omni lege humana; raro la-men in legibus irritantibus, cum ill® ordinarie non cc-dant neccssitatibus particularibus.

Generalim duplici modo ccssaro possunt legos, scilicet vol in casu particulari, vol in universali. Ilinc duplex articulus.

q. Quotuplici modo lex cessare potest, in particulari? r. Quadruplici modo sic cessare potest, scilicet 1° per causas a Icgum observatione deobligantos, de quibus supra, N^is 28 et 29, dictum est; 2° per dispensationom; 3° per privilegium; 4.° per cessationem linis totalis in particulari contrarie, de quo infra, iV 47.

r. Dispensalio est reluxalio legis in casu parliculai i ad tempus, facia a superiore, manenle lege in commum.

Dico 1° relaocatio: unde differt a licentm, quse proprie legem non relaxat, sed adfert conditionem, qua posda, lex nunquam obligavit.

Dico 2° in casu parliculari: unde differt a variis mo-dis quibus lex cessat in universali.

Dico 4° a superiore: unde differt ab epikeiu, qua^-1 au-ctoritate propria institui solet.

■? Absoluta vel condilionala, prout conceditur simpli-citer, vel adjecta aliqua conditione.

4» Subreptilia vel obreptilia, prout tacetur in petitione aliquid manifestandum, vel asseritur aliquid falsum.

r. Requinintur tria ; 1° dispensandi poteslas, jnsta causa, oquot; dispensandi voluntas manifestata.

Est ordinaria vel delegala. Poleslas ordinaria est illa quse alicui competit rationc ollicii sui, qualem habet legislator in propria sua lege. Deleriala est ilia qui« corn-petit inferiori ex coneessione habcntis ordinariam.

Poleslas delegala distinguitur duplex, scilicet vol con-cessa a jure aut consueludine: hsecque sequiparalur po-testali ordinarise, utpote annexa oflicio et dignilali; vol concessa ab homine, i. e. a superiore.

Poleslas delegala ah homine distinguitur parilcr duplex, scilicet vel concessa per modum gratia', in favorein dele-gati: hsecque est latse interpretationis, nec expirat morte concedenlis si sit absolute concessa; vel concessa per modum mandali pro casu particulari: litecque est strict® interpretationis, et generatim expirat morte delegantis, readhuc Integra et executioni nondum coepta mandari.

r. Primarius dispensare potest, polestale ordinaria, in legibus suis, vel suorum pnedecessorum, vol inferiorum.

Secundarius dispensare potest, polestale ordinaria, in legibus suis et prajdecessorum; sed in legibus supcriorum dispensare non potest nisi polestale delegala, i. e. ipsi concessa vel a superiore primario, vel a jure aut consueludine; nihil enim potest in statutis sui superioris.

valet in lege aternn; nec in lege naturali, nisi dispen-salione improprie dicta, mutando maleriam.

Pnenola 2°. Papa potest quidem, justa de causa, di-spensare in jure divino positivo, quando illud oritur a vo-luntate humana, ut v. g. in votis, in juramentis, in ma-trirnonio rato non consummato, etc.; scd in jure divino quod a volunlate humana non oritur, juxta sententiam probabiliorem et communem, non potest proprie dispen-sare, nequidem potestate delegata, quia nihil probat Christum talem potestatem Papse delegasse. Attamen potest, hoc jus interpretando, declarare illud in casu particulari non obligare, i. e. justa de causa pronuntiare, vice Dei, debitum erga Deum esse relaxatum; sed id non est dispen-satio proprie dicta.

Jam vero, quoad jus ecclesiasticum, dicimus quod Papa (et idem tenendum est de concilio generali) dispensare valeal in omni jure ecclesiastico, tum prscdecessorum, tum conciliorum, imo et in iis quae apostoli statuerunt ut Ecclesia; pradali, v. g. circa jejunium quadragesimale, circa observantiam diei dominicje, etc. Non tarnen' dispensare potest in iis qua, a Chrislo accepta, apostoli promul-garunt ut prcecones Evangelii, cum ilia sint de jure divino, ut v. g. sunt ilia quse pertinent ad materiam et formam sacramcntorum.

Potestate ordinuria dispensare possunt in omnibus sta-tutis episcopalibus et synodalibus, etiamsi a Papa appro-batis.

Potestate delegata quidem, sed quse or dinar ia sequivalet utpote annexa perpetuo eorum dignilati (quam proin dele-

gare possunt) in legibus Papa) vel Eccleske universalis dispensare valent in casibus sequentibus:

1° In iis circa quae extat speciale privilegium lali epi-scopo concessum, v. g. quoad Quinquennalia in Bclgio.

2° In casibus urgentibus in quibus recur sus ad Papain non est facilis, et adest dispensandi gravis ratio aut peri-culum gravis incommodi.

ö^u In casibus ssepe occurrentibus el particularibus, v. g. pro jejunio ecclesiaslico, pro observatione festorum, pro ollicio ecclesiastico; item, sed improprie, ut supra, in jura-mentis et votis speciatirn Papse non reservatis, licet ilia sint de jure divino.

4° In aliis casibus, si in lege pontificia addatur clausula: Donee dispenselur, quae clausula certo de episcopis est intelligenda; alias enim verba illa essent superflua, cum per se constet talem legem esse a Papa dispensabilem.

5° Sine hac clausula, varii insuper tenent eos dispensare posse, modo id eis specialiter non probibeatur; quia, aiunt, seclusa speciali probibitione scu reservalione, possunt in sua dicecesi id quod potest Papa in Ecclesia; sed cum Benedicto XIV et Liguorio negaudum est eos id posse potestate or dinar ia, secus vero potestate delerjata, i. e. a Papa, vel a jure aut consuetudine concessa; idque sequitur ex principiis supra expositis, et quia, secus, facile rum-peretur nervus disciplinae ecclesiasticse.

Nota 1°. Si sit dubiuni an casus indigeat dispensatione, episcopi certo dispensare valent ad cautelam, seu polins declarare casum dispensatione non indigere. Imo dicunt. Liguorio, Scavini, etc., quod tunc subdilus, modo non agatur de dispensatione matrimonii quod, ratione sacra-menti, exponeretur periculo nullitaüs, uti possit libertate; quamvis fateantur practice convenire ut ad episcopum recurrat.

ordinaria cpiscopi poteslatc, sequitur quod omnes supra-dictas facultatcs habeat.

q. An episcopus, qui aliquando in lerjibus commumbus Ecclesia', in juramentis et voiis dispensare valei cum subdilis, id etiain potest cum vagis et pcregrinis?

r. Id potest cum vagis; secus cnim, isti neminem prie-ler summum Pontificem haberent a quo dispensarentur a lcgibus communibus quibus ligantur.

An vero id possit cum peregrinis, controvcrlitur; alii Negant, quia peregrini non sunt ejus subditi, et quia, secus, ad leges locales hujus loei adstringi deberent; alii proba-biliter cum Liguorio, Scavini et Gury Affirmant, quia pru-denter prsesumitur de ipsorum episcopi consensu.

n. Parochi, ait Gury juxta Liguorium, potestate ordinaria, ratione consuetudinis, dispensare possunt cum subdilis, pro casibus tantum particularibus, in jejuniis, in absti-nentia, in operibus die festo prohibilis, atque in aliis simi-libus qua) frequenter occurrunt et indigent prompta dispen-satione. Sed fatendum est, ait Gousset, ilia esse potius declarationes legem non obligare, quam dispensationes proprie dictas.

Confessarii dispensant seu potius absolvunt a censuris et pra;cipue ab excommunicatione non reservata; quod consnetudine introductum est.

r. Affirmat Liguorio, absque distinctione an hoc fiat in lege propria, an vero in lege superioris.

1° Semper aliquarequiritur causa. Ratio est, quia, secus, dispeusans non foret dispensalor fidelis; et quia dispensatie bono communi adversaretur, cum absque ulia ra-tione inter subditos poneret insequalitalem, unde (juasrela¹, contemptus legis, etc.

2° Rationabilis dispensandi causa, est generatim bonum commune vel charitas in proximum, i. e. 1° necessilas, seu incommoduni respective grave, v. g. gravis dolor capitis ex jejunio; non vero requiritur impotentia, quippe qua per se lex cessaret; 2quot; pietas, v. g. cum dispensatur ab irrogularitate cum illo qui potest Ecclcsise esse utilis; 5° ulililas dispensati, v. g. in voto castitatis cum illo qui in magno castitatis perdendae periculo versatur. Porro, de causae sufficientia judicare, est superioris non vero inferioris.

ö- Igitur peccat ille qui absque ulla causa dispensat. Ad determinandam hujus peccati gravitatem, distinguen-dum est sic:

Vel dispensat in lege sui superioris; tuiicque, cum dispen-satio ordinarie sit invalida, ut statim dicetur, peccatum est grave vel leve, juxla gravitatem materia}, i. e. pro babilius juxta gravem vel levem prohibitionem superioris.

Vel dispensat in lege propria, vel prtcdecessoris, vel inferioris; tuncque peccatum probabilius est tantum leve per se, quia est tantum prodigalitas, quse ex genere suo est tantum leve quid; sed est grave per ucciclens, si inde pro aliis oriatur scandalum, vel gravamen, ut v. g. in legibus tributariis contingere potest.

4quot; Peccat, non tantum illo qui absque ulla causa dispen-sationem concedil, sed insuper, et eodem peccato, ille qui earn scienter peiil. Attamen, si dispensatio tali modo con-cessa, sit valida, non peccat ille qui absque scandalo ea ulilur, quia non amplius sub lege est.

5quot; Juxta Liguorium, non peccat ille qui dispensationem I'otit vel concedil in dubio an causa suliiciat, vel in dubio an

casus dispensatione indigeat; scilicet non peccat petens, quia non est subditi sed est superioris de sufficientia causiB vel de casu judicare; non peccat conceclens, quia, secus, onus superioris evaderet intolcrabile ac multis scru-pulis obnoxium, et quia in dubio an casus indigeat dispensatione, subditus uti potest sua libertate. Vide supra, N⁰ 56, Nota 1°.

6° Dum adest justa causa, superior tenetur dispensare vel non. Tenetur, si dispensatie sit necessaria, v. g. ad damnum avertendum; non tenetur, si dispensatio non sit nisi conveniens, quia tunc dispensatio est mera gratia et proin libera.

1° Si dispensans inferior absque causa dispenset in lege sui superioris, ex qualicumquc potestate, sive quasi ordi-naria sive delegata, ordinarie invalida est dispensatio, quia superior non est prtesumendus voluisse peccare, seu de-disse inferiori potestatem imprudenter agcndi.

Dico ordinarie: nam valida est dispensatio, si inferior, nulla subreptione vel obreptione deceptus, judicet, licet erronee, justam adesse causam: quod sajpe evenire potest v. g. in votis, aut pro episcopo in legibus pontificiis vel ecclesiasticis. Ratio est, quia superior ab inferiore tantum exigit ut dispensel tamquam dispensator lidelis et prudens.

2quot; Si dispensans superior absque causa dispenset in lege propria, vel pradecessoris vel inferioris, nulla subreptione vel obreptione essentiali deceptus, valida est dispensatio; nam lex, sicut in lieri, sic et in conservari, pendet ab ejus voluntate; sccus vero esset, si fuerit essentialiter deceptus.

Subreptio vol obrcptio versari possuilt circa tria sequentia: 1° circa causam flnalem sen motivum, 2quot; circa causam impulsivam, oquot; circa roquisila do jure sou stylo curiso.

Atqui dispensatio subreptitie vel obreptitie obtenta, inva-lida est in casibus sequcntibus:

1° Si versctur circa ea quai de stylo curisc requirunlur essenlialiler: quale cerlo non est si v. g. erretur tantum in syllaba aut in nomine, modo de persona satis constet.

2° Si una tantum allcgetur causa linalis, qute falsa sil, etiamsi ignoranter fiat.

5° Si concedatur ob duas causas finales simul sumptas, quarum una non suilicit et altera falsa est. Si autem, prater unam finalem veram et suificientem, allegctiu' falsa, sive sit linalis sive impulsiva, juxta Lig. probabilius valet dispensatio, sive ignoranter sive malitiose id factum fuerit. Dc his vide latius in tractatu De Malrimomo.

40. — q. Quandonam existere debet causa qiics, juxla modo dicta, reputatur ad dispensationis valorem necessaria' r. In tractatu Be Malrimomo, Nquot; I2G, distinguuntur qua-, tuor tempora, scilicet 1° dum ad superiorem scribitur; tuncque existere non debet causa, v. g. setas puelkc; 2° dum a superiore conceditur: tuncque disputatur an existere debeat; 5quot; dum fulminatur: tuncque existere debet; 4° dum dispensati data dispensatione utuntur, v. g. dum matrimonium celebratur; tuncque existere probabilius non debet, v. g. si proles post fulminationem moriatur.

Ilic vero addendum est 5° tempus currens post usum dispensationis; tuncque distinguere oportet modo sequenti: 1° vel dispensatio fuit data irrevocabiliter et illimitate, ut si v. g. cum quodam, ob susceptam prolem, dispensetur in online ad contrahendum matrimonium ; vei si ob certam causam dispensetur ab irregularitate ad subdiaconatum aut beneficium; lii postea, cessantc causa, dispensationem non amittunt; 2quot; vel fuit restricta ail tempus quo causa subsistat, v. g. dispensatus a jejunio ob infirmitatem; tuncquc illc, bac cessantc causa, dispensationcm amiltit.

0. An valida est dispensatio qua; fuil metu exlorla? r. Affirmative, modo exislat causa dispensandi, nee con-stet in superiore omnino defuisse animum dispensandi, quod non prsesumitur. Ratio est, quia raetus non tollit voluntariuni. Secus foret, si dispensatio non metu sed vi esset extorla.

q. An vahda est dispensatio oblenta pro inscio vel invito? r. Affirmative. Attamen, ut habeat effectum, aeceptari debet ab eo pro quo postulata fuit.

Q. /1« valida est dispensatio tacita de prcesenti? r. Affirmative, modo possit juste prsesumi consensus de prsesenti; tune enim icquivalet dispensationi expressw. Sic, si superior videat legem suam negligi, et taceat cum facile corrigere possit, recto prsesumitur dispensare, ne dicatur iüe peccare.

0- An valida est dispensatio prscsumpta de futuro? r. Negative; nam prsesumptio tantum indicat disposi-tionem ad dispensandum, non vero actualem et veram dispensationem. Attamen, ait Gousset, urgente necessitate, dum ad superiorem recurri non potest, uti licet dispen-satione prnesumpta de futuro, sen dicendum potius est legem tunc simpliciter non obligare. Vide N⁰ 56, Nota 1°.

42. — q. Quotuplici modo dispensatio potest cessare? r. Dispensatio cessare potest triplici modo, scilicet: 1° Per cessationem causse quse, juxta dicta, N^is 59 et 40, reputatur ad valorem necessaria.

2° Per revocalionem dispensantis. Non tarnen cessat ejus morte vel dernissione, cum dispensatio sit gratia, quae habet ut sit duratura, licet concessa sit ad arbitrium S. Sedis, quia S. Sedes non moritur; secus vero si detur ad arbitrium suum, vel doncc ci placuerit, et res adhuc sit Integra.

5° Per renuntialionem dispcnsali, modo sit a superiore acceplala; deficiente enim ilia acceplalione, dispensalus semper dispensatioiio cui renuntiavit, uti potest valide.

r. Priviler/ium est gratia permanens, ccrtis personis vel certis dignitatibus, contra vel prsetcr legem commu-nem, a superiore eoncessa.

0. Quolupliciter prcescrtim distinguilur privilegium? r. Distinguitur prasertim tripliciter, scilicet: 1° Privilegium personate vel reule. Privilegium personate est illud quod conceditur directe certa3 persona; ratione ipsius, qua3 nomine proprio exprimitur, v. g.: Conce-dimus J.-J. Faict, episcopo Brugensi. Privilegium reals est illud quod conceditur directe certai rei, v. g. loco, dignitati, statui, ratione cujus redundat in personam, v. g.; Damns tali Ecclesise, episcopo Brugensi, tali ordini reli-gioso, etc.

2° Privilegium contra vel prccler legem, prout per illud alicui legi derogatur, vel non.

5° Privilegium favorabile vel odiosum, prout private pro-dest, secluso aliorum gravamine; vel dum, uni favens gt; alios aggravet, ut v. g. in tributis. Sic, favorabilis est et larga! interpretationis, facultas absolvendi a reservatis, item privilegium prater legem. Est vero odiosum et stri-cta3 interpretationis, privilegium contra jus alicujus tertii, vel contra jus commune; nisi hoc privilegium cederet in bonum commune, vel foret motu proprio concessum, vel fuerit in jure communi insertum, ut supra, N⁰ 31, dictum * est.

Q. Quomodo generalijn acquiritur privileyium? r. Acquiritur 1° concessione superioris; 2° per ipsum jus, ratione loei vel officii cui annexum est; 5° consue-tudine.

r. 1° Privilegium contra legem, potest concedere tantum ille qui in lege dispensare valet, cum hoc sit dispen-sationis species; et quidem illud potest cum solis sub-ditis. Sic peregrini et vagi, cum sint subditi juri communi, gaudent, contra jus commune, privilegiis locorum quie peragrant, ut constat ex consuetudine generali et ex prin-cipiis circa leges locales de quibus supra; ilia enim privilegia ipsis conceduntur, non quidem a legislatore locali seu ab episcopo loci, sed a legislatore communi. Sic v. g. Italus, in Belgio, die sabbati, vesci potest carnibus, et in feslis abrogatis eximitur a missa audienda.

2° Privilegium prester legem, seu privilegium improprie dictum, concedi potest etiam non subditis, quia non est actus jurisdictionis, sed est mera donatio: v. g. facultas venandi in regis territorio.

r. Negative per se, quia quisque juri suo renuntiare potest. Affirmative per accidens; sic v. g. ratione chari-tatis, absolvere confessarius tenetur a reservatis pecca-torern in necessitate constitutum.

r. Amitti potest quinque modis seqq.; 1° morte persons privilegiatfe vel extinctione rei, prout privilegium est personate vel reale; 2° lapsu temporis, si privilegium fuerit temporale; 3quot; revocatione a parte conce-dentis; 4° cessatione causes finalis; 5° renuntiatione debite acceptata, dum quis renuntiare valet. Ast renuntiare non

valet si privilegium cedat in bonum commune, ut est v. g. privilegium canonis. Generatim loquendo, privilc-gium non cessat morle concedentis.

Triplici modo lex cessare potest in universali, scilicet 1° per irritationem, abrogationem aut derogationern ; 2quot; per ifessationem intrinsecam ; 5° per consueludinem.

45. — Q. Quid est legis irrilatio, abrogalio, dorogalio el cossatio intrinseca?

u. 1° Irrilatio est abolitio legis facta ab co cujus est earn habere ratam. 2° Abrogalio est abolitio totius legis eXistentis. 5° Derogatio est abolitio partis legis, manente altera parte. 4° Cessatio intrinseca est pura et simplex legis per seipsam extinctio.

1° Irrilatio supponit legem nondum perfecte obligantem, defectu allioris approbationis; et in hoe differt a tribus aliis modis, qui supponunt legem perfecte obligantem.

2quot; Cessatio intrinseca nullam superioris interventionem exigit; et in hoe differt a tribus dictis primis modis.

o⁰ Irrilatio, abrogatio, derogatio aut cessatio intrinseca locum habere possunt in legibus humanis. Non vero in lege seterna aut naturali; nee in lego positiva divina, nisi quod lex vetus cessaveril eessalione intrinseca seu ccssa-lione finis.

r. Superior primarius irritare potest legem inferioris, v. g. Papa legem episcopi; quia qiuelibet res plus de-pendel a causa universali quam a causa proxima. q. Quisnam legem abrogare vel ei derogare potest? r. Id potest 1° ipse legislator, ejus successor, ejus superior; 2° legitima consuetudo, de qua infra.

q. An legislator superior vel ejus inferior legem suam abrogare vel ei derogare semper possiinl valide vel licite? r. 1° ld possunt licite, si adsit justa causa.

2° ld possunt valide semper, excepto solo casu, pro legislatore inferiore, quando ejus lex a superiore fuit con-firmata; tunc cnim, quamvis id possit inferior, si supe-i'ioris confirmatio fuerit tantum accidentalis, i. e. ad ma-jorem splendorem legi dandam; id tamen non potest si confirmatio fuerit essentialis, i. e. dum superior hanc legem fecit suam: talis v. g. censetur conlirmatio Papje cum clausula : Motu propria et ex certa scientia.

Explieite, i. e. per legis revocationem expressam: nam res, per quas causas nascitur, per easdem dissolvitur; atqui talis causa est liic voluntas legislatoris.

Implicite, i. e. per legem posteriorem, in quantum lex anterior est ei contraria, etiamsi clausulam derogatoriam non exprimat lex posterior.

Attamen, juxta Bouvier, excipiuntur tum lex localis, tum privilegia ecclesije particulars: ilia enim per legem generalem, etiam cum clausula; Quibuscumque lege, con-sue tudine , privilegiis, non obstantibus, non cessant nisi Iiujus legis vel privilegiorum expressa fiat menlio; ratio est quia superior ilia ignorare censetur. Contra vero, si-quidem Papa statuta cujuscumque concilii generalis minime

ignorare censealur, idcirco, si lerat legem goneralem, liis sfalutis plus minusve adversam, eis derogare vere censendus est, nisi expresse declaret se ea statula a de-rogatione eximere. Vide infra, N⁰ ol, de comuetudinibus.

4.7. — q. Quandonam lex dicilur cessare per seipsam scu per oessationem intrinsecam?

i⁰ Dam propter materiae vel circumstantiarum muta-lignem, facta est injusta, vel inutilis bono communi; nam lex debet, vi siias naturae, esse justa et bono communi utilis. Sic, injusta seu nociva est m universcdi, lex vetiis, a tempore quo evasit mortifera; sic pariter in particidari, nocivum est jejunium prsegnanti, quae jejunando noccret fcetui: tuncque lex dicitur cessare in purlicidari contrarie.

2° Dum respectu communitatis cessat legis causa finalis totalis, tunc cessat lex in universali. Sic, in morto Christi cessavit lex vetus; sic preces pnecepUe pro sanitate regis, cessant co sanato vel mortuo.

Dico 1° si cesset ejus causa totalis: nam, si lex lata sit ad plures fines, v. g. jejunium indicium ad obtinendum finem belli et aëris serenitatem, cessanle uno fine, non cessat lex.

Dico 2° respectu communitatis: nam, in casu quo cessaret finis totalis, non quidem respectu communitatis, sed tantum respectu personal parlicularis, lex probabilius non cessaret in particular! pro bac persona; quia lex respicit ea quae communiter contingunt, non vero casus particulares; et quia, communiter loquendo, ait Liguorio, fere nunquam in particulari cessat omnino periculum hallucinationis.

Si vero aliquando casus accideret, ait idem auctor, quod quis omnino certus esset abesse omne hallucinationis periculum, quod rarissimum est, non auderem improbare ilium qui sententiam contrariam sequitur. Et sic Gousset, quamvis cum Liguorio generatim leneat non posse leg'i

li bros prohibitos, ccssante periculo in parliculari el scau-dalo, quia ideo non cessat iinis lolalis hujus prohibilioms , allamen quamdani exceplionem admiltit practice, verbis sequenlibus: « Nous pensons que, on pratique, un con-.. lessenr ne doil pas inquiéter les penitents qui lisent » de bonne foi certains livres prohibés, dont la lecture ne » parail pas dangerouse. »

r. Consuetudo est agendi mos ex frequenlibus commu-nitalis lotius, vel majoris ejusdem partis, actibus inlro-

Consuetudo juxla legem, est legis existentis exccutio per comniumUUem. llujus consueludinis effeclus est legem magis explicare el firmare. De illa nihil bic speciale

actuum eiusdem rationis, contra legem existentem, conti-nuala in casibus legis observand». Hujus consueludinis effeclus est legem abrogarc vel ei derogare.

o^Ouid in genere requiritur, turn a parte popidi, turn a parte principis, ul consuetudo valere possit contra vel pratter

A parte popidi, requiritur ut consuetudo frequen-tctur a communilale, vel saltern majori ejus parte; itaque non suflicil cam frequcntari a quibusdam tantum persoms

R. Duplex dislinguitur, scilicet ejus consensus personalis et consensus legaiis.

Adest consensus personalis, si princeps, videns con-sueludinem, earn approbet explicile vel iniplicile: tuncque oonsuetudo introduci dicitur via conniventice.

Adest consensus legaiis, si consuetudo, legislatore ple-i unique inscio, introducatur via prcescriptionis: tuncque superior consentire censetur, non quidem consensu actua-li, sed consensu habituali, cum ipse receperit et etiam-num agnoscat leges quibus recognoscunlur consuetudines legitime prsescriptae.

Jam dicendum nobis est 1° de consuetudinc contra legem, 2° de consuetudine prceter legem.

49. — Consuetudo contra legem, procedere potest turn via connivcnlioi, turn via prcescriptionis. Ilinc inquiruntur sequentia:

Q. Quid speemtim requirilur ad consuetudinern contra legem, si procedal via conniventise?

R. Nihil aliud requiritur quam ut consuetudini accedat principis consensus expressus vel tacitus. Qui consensus tacitus adest, si princeps, consuetudinem noscens, ei non contradicat, cum id facile possit.

q. Quid specialim requirilur ad consuetudinem contra legem, si procedal via prsescriptionis?

R. Plus requiritur quam in casu pnecedenti, cum talis consuetudo introducatur principe ssepius inscio; scilicet requiritur 1° ut consuetudo sit rationabilis; 2° ut per tempus debitum non interruplim perseveret.

1° Rationabilis esse debet, idque negative, i. e. ut non sit contra legem naturalem nec divinam, nec contra bonum commune temporale vel spirituale; quamvis tnmen actus

illorum qui talem consueludinem introducunt, peccami-nosi esse possint, et proin bona fide destUuti.

2° Circa tempus, requiritur ut hsec consueludo, per actus repetitos, continuetur per tempus debitum.

Dico 1° per actus repetitos, turn positives, turn negatrvos v. g. in omissione missse audiendse.

Dico 5° per tempus debitum: scilicet, uti communitei dicunt, per decern annos pro legibus civilibus, et proba-biliter quoque pro ecclesiasticis; imo probabilius nullum tempus determinatum requiritur, sed res relinquenda est arbitrio prudentum, qui ex circumstantiis pronuntiare valent.

p.. Tria distingui possunt tempora; 1° in consuetudmis initio: tuncque AIJirmutivc; 2° in consuetudinis progrcssu: luncque Afjirmative, quamvis facilius excusari possint a tanto vcl forte a toto; 5° in consuetudinis fine, seu in memento quo incipit prascriptio: tuncque Negative.

50. — q. Quamarn condiliones requiruntur ad consueludinem prater legem, seu ul consueludo valent legem no-

conficienda lege ordinaria a legislatore, i. e. requiiilui aliquid a parte objecti seu legis; et aliquid a parte causae efficientis, i. c. turn populi turn principis, qui simul ad legem conficiendam concurrunt. Igitur;

1quot; A parte legis, requiritur ut luec consueludo seu nova lex sit rationabilis: idque non tantum negative, ut supra, sed et positive, i. c. ul tendat ad bonum commune, siculi

ejus pars earn introducat animo se ohligandi, v. g. quoad missam in diebus dominicis et feslis de prtccepto; non vero cx mera devolione, ut v. g. quoad cineres in die cinerum.

5° A parte principis, requiritur ejus consensus, ut supra, i.e. 1° si via connivcntice, adest ejus consensus personalis, expressus vel tacitus; 2° si via prcescriptionis, sufficit ejus consensus legalis, qui adesse censetur, simul ac consue-tudo per actus repetitos continuatur per tempus debitum, de quo in N⁰ praïcedcnti.

31. — Q. An lex consueludine introducta, abrogari potest per legislatoris legem supervenientem ?

r. Affirmative, sicuti et alia3 leges; idque sive explicite per clausulam derogatoriam, sive aliquando implicile sine hac clausula.

Q. An consuetudines sine hac clausula seu implicite abrogari censentur per supervenientem legislatoris legem rjene-ralem eis contrariam ?

Quoad consuetudines particulares, abrogari non roputan-tur illse qua? censentur a principe ignorari, ut supra, Nquot; 40, de summo Pontifice dictum est. Secus autem est de legibus episcopalibus, cum episcopus censeatur omnium consue-tudinum in sua dioecesi vigentium habere notitiam.

Consuetudines genera/es abrogari repulantur, cum cen-seantur omnes a principe nota?.

Quoad consuetudines immemoriales, cum ilia) majorem vim habere censeantur, non repulantur abrogari nisi per clausulam expressam.

Q. Ad quasnom consuetudines se extendü clausula dcro-gaiona: Non obstante quacumque consueludine in con-trarium?

pore quo lex derogatoria fertur; non vero ad legitimas consuetudines futuras, qua) semper supervenire possunt, siquidem legislator, quemadmodum vinculare non potest suum successorem in eadem poteslate conslitutum, ita nec impedire valet consuetudinem legitime superventuram.

q. Sed an consucludo conlraria adhuc legitime supervenire posset, in supposilo quod v. g. Papa, ferens legem disci-pi inur em, adderet clausulatn Omnes futuvas consuetudines huic legi contr arias, fore abusus, nec pro in posse vim legis acquirere ?

n. Solutio pendet a quïestione quonam sensu legislator consuetudinem contrariam reprobet ut ahusum. Etenim,

1° Si spectetur ut abusus, non quidem ratione sui, bene vero ratione quarumdam circumstantiarum quai subinde evanescere possunt, tunc, si non amplius existant hce cir-cumstantise, nihil impedit quominus consuetudo contraria pracvaleat seu introducatur.

2° Si vero spectetur ut abusus ratione sui, i. e. utpote res mala seu nociva de se, utique consuetudo contraria numquam prsevalere poterit, siquidem tunc semper deesset prima conditio, de qua supra, N⁰ 49, necessaria ad omnem consuetudinem contra legem introducendam, scilicet quod sit rationabilis; cui proinde consuetudini semper deesset consensus legislatoris, a quo consuetudinis vis praecipua repetitur.

q. Quid judicandum est de consuetudinibus in Gallia, turn civiiibus turn ecclesiasticis?

1° Quoad consuetudines civiles. Cum a jure Gallico novo nulla admitlatur lex non scripta, omnes abolike sunt consuetudines civiles; illteque varia erant pro varus provin-ciis, et vim legis babebant.

2° Cerium est quod mulla, qute respiciebant beneficia, piivilegia fori exlerni, et formas judiciorum, jam sint absque re in Gallia; et sic, ait Gury, maxima pars diffi-cultatum juris ecclesiastici ibi evanuit.

o⁰ In dubio quaenam juris communis, vel conciliorum, \el Pa pa rum decrola vim legis babeant, et quaenam con-suetudme in dioecesibus ut raise babendse sint, ad S. Sedem recurrendum est.

4° Omnes sacerdotes, consuetudinibus ibidem cerlo et sine injuria auctoritatis ecclesiaslicte receptis, uli possunt, imo uti debent; quia alias perturbaretur ordo, et quia episcoporum est, non vero simplicum sacerdolum, de re-gulis disciplinse ecclcsiasticie judicarc.

1° De tlieoloyiaideliiiiUone, objccto et liiiu. 7 2quot; De ilifferentia inter thcologiain et plii-

§ li. Ue locis llieolouicis prodnentiliiis a ratioiu; is De argumenlis desumplis a ralionc, i. e. a philosopliia, a jurispriideiilia et ah

De argumenlis ralionis thcologica;. 1° De proposilionibus theologicis, turn or-

cilii Vaticani, caput 11 de Hevelalione. 32 1quot; De revelationis possibilitate .... 35

per rairacula turn per prophetias . . 38 Quid sit miraculum, turn primi tuin secundi

Quinain miracula operari possint. ... id. Quod miraculum sit possibile, cognoscibile, argumcntuin certum divinitatis doctri-na; in cujus gratiara editur .... 41 De prophetia..........42

Qualera Ecclesiam Christus institucrit . . 61 §ii. De Ecclesiae Chrisli natura.

Varia potestas fuit aChristo Ecclesiae coliala. id-Quibusnam Christus cam potestatem con-

Qult;enam fuerit potestas apostolorum . . '0 2° De Ecclesia; membris, turn quoad Ecclesiae animam turn quoad corpus. 71 § in. De Ecclesiae proprletatibus et notis ... 75 1° De Ecclesiic proprletatibus, scilicet;

adacquata ; de nolis protestanticis . . 81 Ecclesia Romana veras qualuor Ecclesiae

§iii. De absentia barum notarum in scctis aca-tliolicis, turn in ecclesiis protestanticis,

§ I. Do ejus iuspiratione, scilicet quainain de-super sint de fide, quaenam sit ejus exlensio el modus ... ... !)1 § a. De ejus canouicitate........01

Cunstitutio doyinalica prima de Ecclesia Cbristiseu do lioinani Pontificis priraa-

Priemittitur, ex constilutione dogmatica concilii Valicani circa [idem, c^put I de Deo, rerum oinniiim Creature . . 120

naturali demonstrari possit .... 123 De allieismo, el de atheorum existentia. . 12i

De distinctioue mentali, 1quot; inter Dei essen-tiam ejusque attributa absoluta; 2quot; inter Dei attributa absoluta invicem comparata; 5° inter Dei cssentiam ejusque attributa relativa.....id.

§ I. De allrilmlis quiescenlibus, scilicet de Dei simplicitatc el unilalc, iufinitatc, aclcr-uitatc, imraonsilate el ubiquitate, im-mutabilitale, invisibililale et incom-

dat, turn iti gcnere, turn in specie. . 149 De scientia Dei necessaria vel libera. , . i-io De scientja siiiiplicis intelligeiititt', scicniia

Dc cognitione Dei immodiata vel mediala . 152 Quod prsDscientia Dei non obstet bumana;

Dc voluntate bencplaciti, turn antecedentc vel consequente, linn absoluta vcl con-ditionata, lum cflicaci vel ineflicaci . 1S5

§ m, De attributis moralibus, scilicet de Dei sa-pientia, bonitate, sanctitate et provi-

AI) intrinseco ostcnditiir solam rationetn, quemadniodum ad deraoiistrandam, ita ct ad impugnandam SS. Trinitatem, nihil prorsus valere. Solvuntur obje-

AU 1'. 111. üe divinilale Filii el Spiritus sancli. . ■ Duplex circa Spiritum sanctum conlrover-sia inter latinos et graces scliisma-

1° Qufenam sint processiones in divinis. Squot; Qua:nam sint earum proprietates. . ö» Quxnam sint earum principia et discri

18i 184

183 186

187 id.

188

189

190

191

196 id.

197

200 211

id.

I³ Proposilio. Adam crealus fuit in nalura-libus seu in conditione hominis natu-

De generalianisrao et creatianismo ... id. 2» Proposilio. Adam creatusvel saltern con-slitutiis fuit in statu supernaturali, seu in donis supernaturalibus gratia; et

Proposilio. Adam, una cum donis supernaturalibus, accepit dona praternalu-ralia, i. c. inlegritalem, scienliam, immortalilatem, felicilatem .... 242 Varii seu seplem status natursc humanfe . 24rgt;

. De peccalo protopiaslorum personali 250 Hujus peccati poen®, relative ad prolopa-

De peccalo in Adse posleris originali. . 255 De immaculala conceptione 15. M. V. . 25'

An hi effectus lollanlur per haplismum. Triplex qua;slio, ad explicaiuium peccali originalis myslerium :

2° De inearnalionis possibilitate. . . . 270 5° De incarnationis finibus, necessitate et

De Christi libertate seu libero arbitrio. . 279 Quasnam humana; naturae partes Christus

De unione pluriuin substantiarum in genere id. § i. I³ Propositio. In Christo unica est persona,

§ m. 5quot; Propositio. Du£e in Christo natura; inter se uniuntur unione hypostatica seu per-

sonali.... qua; hyposlasis scu pcrsona-litas est ulriusque nalurx nexus. . . 201 !) iv. 4^a Propositio. Ei'go(lu;c sunt in Christo ope-rationes et volunlates, scilicet divimc

scientia, scilicet increata et creata. . 298 Quomodo gaudium Chrisli compreliensoris conciliari possit cum doloribus Christ!

l)e communicatione idiomatum .... 502 § vi. l)e filiatione et maternitate. .... 305 §vii. Quicdam particularia relate ad Christum

Ad quod requirebatur 1° ut a Christo sol-verelur pretium redemptionis; 2° ut rcdemptionis applicatio nobis ordina-

sacerdotis, prophet®, regis, mediatoris. 312 l)c Christi !quot; mediatione in genere, 2quot; sa-cerdolio, 5° sacrificio in cruce, 4° in crelo. ........... 314

§ii. Dc solutione pretii a Redemplore facta. . 318 I)e solnto hoc rcdemptionis pretio 1° ut

Christi redemptio fuit vera et universalis. 322 CAP. 111. De cultu Redemptori tribuendo.

ART. I. De erroribus conlrariis.

Errorcs in genorc.........

Ei rores eorum qui, inflando naturae vires,

gratiam deslruunl.......

Errorcs eorum qui, exlollendo graliae vir-•ti'tem, liberum arbilrium deslruunt .

ART. 1!. De graliae actuaiis natura......

ART. III. De hujus gratiae necessitate.

§ I. De ejus necessitate respect» operum:

1quot; Generatim, quoad opera in statu naturae

integrae vel lapsae posita.....

Speciatim , in statu naturae lapsae, 1° quoad opera salutaria, 2° quoad ini-tium fidei, ö⁰ quoad certa opera natura-lia, 4° quoad quaedam alia opera natural ia ...........

§ ii. De ejus necessitate respectu operantium:

1° Respectu inlidelium.......

2° Respectu peccatorum.......

5° Respectu justorum, l°ad opera salutaria, 2° ad vitanda peccata, et ad perseve-

rantiam..........

Quid sit donum confirmationis in. gratia,

confirmationis in bono......

Quatuor gradus gratia: actuaiis, in justis . De hujus gratiae efficacia.

Iquot; De gratia sufficienti.......

2° De gratia eflicaci........

Ad explicandam hujus gratiae concordan-tiani cum libero arbitrio, sunt duo systemata catholica generalia, seu quatuor specialia, scilicet Thomistarura, Augustinianorum, Wolinae, Congrui-

sUirum...........

De hujus gratiae distributione.

1° De hujus graliae gratuitate.....

110 XO

sidiouU' icqojcl JB jo 0: unssocl muojnf i xa[ iif ibaj ja,

' ISO UJ

•uininio lud nst ifuoo s nou pi inp rati.] j '911! V )nb ui 'OJUCpU!,

'nsco 3dns jo )qo anj '(ipao

SO UlOj'

p mb c i uou ^op out orjnios jifiqvqoj njijsnf ) no II c 1100 orp ib iiiopi id uiti] 8110)11100 )]jom !

535

350

357 539

5il

id.

347

348

349

555 354

555

556

2» Quacnam gratia delur 1° justis, 2° fideli-bus peccatoribus, 3° inlitlelibus, 4° in-fantibus al)sque baptisrao decedenlibus. 301 De prtedeslinatione.

parte Dei, et sat incerta ex parte nostra. 303 Gratuita est 1° prxdeslinatio ad gratiana, 2° prjedestinatio formalis ad gloriam in non adultis. 3° In adultis, prout est in intentionc Dei, est desuper duplex systems catholicum, turn rigidiiis, turn

In quonam consistat justificatio impii . . 376 Gratia sanctificans probabilius non est ipsa

Gratia sanctificans est probabilius forma a charitate realiter distincta ; est unus et

§ _n De conditionibus requisitis ad raentum. ^ tuin de condigno, turn de congruo. .

Quoad facilitates anima;, et circa modum Noliones prsevise. _{qa0 ad} actus humanos efforraandos

lo oe voluntate. Agit juxta dictamen m-tellectus, sive necessano sive Ubere. . 2» De inleUectu ejusque officio. • • • •

De voluntatis imperio. Quoraodo imperet sibi, intellectui, sensibilitati, corpon, rebus exlerioribus.......

Quid sit voluntarium indirectum. . . . 40G UteiTectus malus ponenti causam imputari possit,

Variae species ignorantia;; quid facial ignorantia relative ad voluntarium; an detur ignorantia invincibilis in jure positivo vel naturali......427

De quibusdam linibus parlicularibus. . . id. De fine hominis ultimo; de relatione operum in Deum; de conformatione voluntatis nostra; cum voluntate divina. . . . 439 cap. iii. De CIRCUJISTAKTIIS.

Quandonam adsit 1° suspicio; 2quot; opinio veldubium; 3° certitudo, quae sola est

AltT. 11. Varia systemata circa probo.bililatem . . 473 Systeraata, turn in favorem legis, turn in

ART. 111. De regulis specialibus seu principiis re-flexis, ad conscientiam in dubio efl'or-

2quot; Circa bonum elfectum ex opere malo secutum; 3° circa modutn rei malie; 4° circa cognitionem vel cogitationem

te objeclornm, turn pluralitale actuura. 532 CAP. V. De peccatorum cabsis et effectibus.

§ i. De peccatorum causis in genere. . . • Causa: generales. Causifi speciales, turn in-terniE, sen inlellectus, appetitus sensitivus ct voluntas; tnra extemic, seu d.cmon, inundus, homo jiarlicularis. . . . • • § ii. In specie, de causis seu vitiis capitalibus. o-iO ^ in. De effectibus peccatorum ;

Condiliones ad hoc necessaria; .... 5C3 De actibus tum lieroïcis, lum internis mix-

Quinain legi human® subjicianlur. . . 571 Jure canonico, quoad peregrinos et vagos, an 1° teneantur legibus localibus terri-torii proprii a quo sbsunt; 2quot; an teneantur legibus loci in quo jam

ART. VI. De modo legis obligation! satisfaciemli. . 000 ART. VII. De causis a legis obligatione deobligan-

ignorantiam aut impotentiam . . . id. § ii. De appositione voluntaria causarum deob-

tione, et cessatione intrinseca . . . 623 § ii. De lege non scripta seu deconsuetudine. . 6quot;26 De consuetudine contra legem, turn via con-

niventife, turn via propscriplioms . . 627 De consuetudine praeter legem, sen qua introducatur lex nova......628